Univerzitet u Sarajevu

Medicinski fakultet Sarajevo

Student:Denis Asoti

Mentor: Mr.sci.dr. Rusmir Ba

UVOD
Amebijaza (amebna dizenterija) je primarno infekcija debelog crijeva izazvana protozoom
Entamoeba histolityca .Bolest moe biti lokalizirana samo na debelom crijevu (kolonalna
amebijaza) ili/i na drugim organima kao to su jetra, plua, mozak, koa (ekstrakolonalna
amebijaza). Entamoeba hystolitica se javlja u vidu vegetativne i cistine forme, a
za ovjeka je patogena vegetativna forma ovog parazita. Najtei oblik bolesti je tzv. amebna
dizenterija.
Oko 90% zaraenih osoba nema nikakve simptome, ali bolest ima potencijal da postane
izrazito opasna. Prema procjenama Svjetske zdravstvene organizacije od amebijaze godinje
oboli oko 40-50 miliona ljudi irom svijeta, a izmeu 70.000 i 100.000 sluajeva se
zavri smrtnim ishodom. Amebijaza ima i ratnomedicinski znaaj jer epidemije amebijaze
izbacuju iz stroja veliki broj ljudi, te kao takva moe se koristiti kao bioloko oruje.

Intestinum colon (primarna lokalizacija amebijaze)

HISTORIJAT

Fedor Aleksandrevi Lo je 1875. godine u Petrogradu pronaao amebu u krvavo-sluzavom

sadraju stolice ovjeka umrlog od dizenterije i nazvao ju je Amoeba coli, ali nije uoio njeno
patogeno djelovanje. Tek kasnijim ispitivanjima je utvreno da je ovaj mikroorganizam
uzronik jednog oblika dizenterije i karakteristinih jetrenih apscesa. Razliku izmeu ove
amebe i nepatogene Entamoeba coli uoio je audin 1903. godine i nazvao ju je -Entamoeba
histolytica, istuui time njenu sposobnost destrukcije tkiva.
U prolosti se najvei broj oboljelih javljao u tropskim i suptropskim krajevima i u zemljama
sa loim higijenskim standardima. Ratovi i velike seobe ljudi rasprostranili su je po cijelom
svijetu. Danas se amebijaza javlja i u krajevima sa umjerenom klimom, ali u znatno blaem
obliku.

ETIOLOGIJA
Uzronik amebijaze je protozoa Entamoeba histolityca, pripadnik razreda Lobosea. Njena
osnovna karakteristika je ameboidno kretanje.
Entamoeba histolityca se u svom zivotnom ciklusu javlja u 3 oblika:
1. Vegetativni oblik (forma magna-trofozoit)
Trofozoiti ive i razmnoavaju se diobom na dvoje u kriptama sluznice debelog crijeva. Tu se
hrane eritrocitima, sa sluzi i otopljenom hranom koju probavljaju u simbiozi sa crijevnim
bakterijama. Izaziva upalu crijeva i razaranje njegovog zida. Kree se prstatstim
pseudopodijama.

Vegetativni oblik sa ingestiranim eritrocitima(tamne inkluzije)

2. Prelazni oblik (forma minuta)
ivi kao saprofit u debelom crijevu, a potom prodire u zid debelog crijeva i prelazi u formu
magnu.
3. Cistini oblik (forma cista)
Forma cista je veoma otporna u vanjskoj sredini. Otporna je i na aciditet eluca i hlorne
preparate u vodi za pie. Obavijena je vrstom ovojnicom koja je titi od nepovoljnih uslova
vanjske sredine, te kao takva se moe dugo odrati u vanjskoj sredini. Zbog toga su ciste
infektivni oblik parazita kojim se iri infekcija.

EPIDEMIOLOGIJA
Amebijaza je proirena irom svijeta u sredinama sa niskim higijenskim standardom. Naroito
je patogena u tropskim i suptropskim krajevima gdje izaziva teke forme bolesti, hronicitet i
teke komlikacije.Izvor infekcije su hronini bolesnici i zdrave kliconoe. Prenosi se u obliku
ciste, i to fekalno-oralnim putem. Izvor zaraze je oboljeo ovjek (tzv. amebonoa), a parazit se
izbacuje preko stolice, gnoja i drugih tjelesnih izluevina. Mehanizam zaraze je feko-oralni, a
bolesnik
unosi
cistu
amebe
preko
prljavih
ruku,
kontaminirane vode,
kontaminiranog ,voa i povra. Pretpostavlja se da su za patogen uinak potrebni, ne samo
ameba u jednom od svojih oblika, ve i drugi nepovoljni ekoloki, termiki, atmosferski i
drugi uzroci ili neko dodatno crjevno oboljenje koje prati oteenje sluzokoe. Tokom
nekih virusnih i bakterijskih infekcija dolazi do smanjene produkcije sluzi koja ima zatitnu
ulogu u crijevima, a poznato je da ishrana siromana belanevinama pogoduje pojavi bolesti i
4

njenih komplikacija. Amebijaza se iri i spolnim dodirom, naroito meu mukim

homoseksualcima, prije nego sluajnim dodirom (kontaktom). Osetljivost prema amebama je
opta, a bolest ne ostavlja imunitet.

PATOGENEZA
Unesena hranom cista Entamoeba histolitycae mora proi barijeru eluca i eluane kiseline.
Ciste zatim dolaze u donji dio tankog crijeva i prelaze u formu minutu. Ova forma pristie u
debelo crijevo gdje saproftitra jedno vrijeme, potom prelazi u vegetativni oblik i pomou
mukolitikih fermenata prodire sa povrine dublje u zid kolona, u mukozu, submukozu, te
muskularni sloj.

Razvojni ciklus Entamoebe histolititicae

5

U mukozi dovodi do erozije limfnih folikula i stvaranja apscesa. Apscesi se prazne u lumen
crijeva, nakon cega ostaju ulceracije sa nekrotinim tkivom. Ulceracije su razliitog oblika i
dubine,
solitarne
su
ili
konfluiraju
i
imaju
podrivene
rubove.
Iz mukoze ulceracije se ire u submukozu stvarajui depove i kanale koji konfluiraju i dalje
se
ire.
Nekrotine promjene se ire u muskularni sloj, izazivajui eroziju krvnih i limfnih sudova,
dovode do perikolitisa a mogu dovesti i do perforacije crijeva. Putem erodiranih limfnih i
krvnih sudova Entamoeba histolytica dopire u sve druge organe gdje moe stvarati amebne
apscese tzv. amebome. Najei su amebomi u jetri, koji su multipli, rjedje solitarni, a moze i
u CNS-u, koi.

CT- multipli amebomi u jetri

KLINIKA SLIKA
Manifestna amebijaza se prema lokalizaciji dijeli na intestinalnu i ekstraintestinalnu.
Intestinalna amebijaza
Najvei procenat zarazenih osoba nema subjektivne tegobe i smatraju se asimptomatskim
cistonoama histolitine amebe. Imaju veliki epidemijski znaaj jer su potencijalni izvor
infekcije. U posebnim uslovima cistonotvo moe prei u manifestnu bolest.
Hronini amebni colitis: Inkubacioni period vira od 5 dana do nekoliko mjeseci. Bolest
poinje postepeno. Oboljeli se ale na bolove u stomaku koji su nejasnog karaktera ili u formi
greva, umor, gubitak apetita, crijevnu nadutost i flatulenciju. Tjelesna temperatura obino
nije povien i nema znakova pothranjenosti. akutno ili sa prodromom (umereno poviena
temperatura, glavobolja, adinamija, bol u trbuhu i dr). Karakterie se i nadutou trbuha,
6

malaksalou, gubitkom apetita. Stolice su neuredne, kaaste ili kaasto-vodenaste,

fekaloidne, sluzave i mogu sadravati oskudne primjese krvi. Proljevi se smjenjuju sa
epizodama zatvora ili periodima urednih stolica. Bolesnik je blijed, potiten, zabrinut sa
naglaenom neurovegettivnom simptomatologijom. Kod male dece bolest protie sa
povienom temperaturom, povraanjem dijarejom i znacima gubitka tenosti i minerala.
Meutim, esto dolazi do hronifikacije koja se odlikuje periodima akutizacije i remisije.
Nakon nekoliko nedjelja ili mjeseci bolest prelazi preko subakutnog u hronini oblik bolesti,
koji je i najei. U veini sluajeva proliv se smnjenjuje sa opstipacijom, pacijent mravi,
blijed je , apatian, osjea nadutost trbuha i ima 2 do 5 stolica dnevno ili je naizmjenio
opstipiran par dana. Objektivnim pregledom bolesnika zapaa se meteoristini trbuh koji je
nadut i bolno osetljiv, a bol prati poloaj debelog creva. Relapsi simptoma mogu trajati
godinama. Hronini tok infekcije moe rezultirati stvaranjem hroninih upalnih granuloma
tzv. ameboma. Najee se nau u cekumu i rektosigmoidnom dijelu kolona gdje mogu
imitirti klinike simptome tumora. Amebijaza pokazuje i sklonost recidivima nakon naizgled
izljeene bolesti.
Amebna dizenterija: Inkubaciu je teko odrediti ali je tokom masovnih infekcija utvreno da
moe trajati od 5 dana do 2-3 sedmice. Manifestir se grevitim bolovim u stomaku, brojnim
krvavao-sluzavim proljevastim stolicama koje prate tenezmi. U djeijem uzrastu ovaj oblik
amebijaze moe karakterisati samo rektalno krvarenje, bez pojave proljeva.
Fulminantna amebn dizenterija: Javlaj se u obliku pojedinanih sluajeva, npr. kod osobe na
kortikosteroidnoj terapiji. Poetak bolesti je nagao, oboljeli imaju veliki broj krvavo-sluzavih
proljevastih stolica, grevite bolove u stomaku, tenezme, febrilan je, malaksao, prostiran.
Manifestni znaci su dehidracije, anemije, hipoalbuminemije i drugih tekih metabolikih
poremeaja. Kod nelijeenih sluajevi postoji rizik od perforacije crije i posljedinog
peritonitisa, crijevnih fistula, toksinog megakolona i slino
Fulminantni oblik bolesti se sree kod 5-10% hospitalizovanih pacijenata, a prvenstveno kod
trudnica i ena u postporoajnom periodu, te kod osoba na kortikosteroidnoj terapiji. Kod ove
forme sluzokoa debelog creva je u 50% pokrivena ulceracijama (irevima) pa dolazi do
perforacije sa peritonitisom i paralitikim ileusom. Stanje bolesti se progresivno pogorava te
za nekoliko dana dolazi do smrtnog ishoda.

Ekstraintestinalna amebijaza
Vancrijevne manifestacije amebijaze nastaju kao posljedica hematogene diseminacije parazita
najee u jetru, plua,mozak ,perikard, urigenitalni sistem i kou.
Njaee se javlja hepatalna amebijaza koja se oituje najee u vidu multiplih apscesa. U
70-90% sluajeva locirani su u desnom renju jetre. Samo 9% oboljelih ima predhodno
dokazani amebni kolitis a oko 22% ima pozitivan nalaz stolice na histolitinu amebu. Pored
solitarnog u jetri se rijetko mogu nai i multipli milijarni apscesi ili nesupurativni hepatitis. U
70-90 % sluajeva lociran je u desnom renju jetre. Moe imati akutan tok sa pojavom
simptoma 10-ak dana nakon mogue ekspozicije Simptomi su bol ispod desnog rebarnog luka
7

koja se iri prema desnom ramenu, tepmeratura, zimica, tresavica, ikterus, meteorizam,
povracanje.Suh,iscrpljujui kaalj je znak podraaja dijafragme. utica je rijetka. Dokazano je
da se manifestacije hroninih apscesa javljaju u 2-5 mjeseci nakon boravka u krajevima sa
endemskom amebijazom. Simptomi su malaksalost, gubitak na tjelesnoj teini, a u kasnijem
stadiju tup bol pod desnim rebarnim lukom i hepatomegalija. Jetreni apseces mogu pratiti
plune atelektaze i pleuralne efuzije.
Pleuropulmonalna amebijaza nastaje kao posljedica apscesnih uzura na dijafragmi i pleuri.
Razvija se pneumonija ili plucni apsces. Bolesnik je febrilan, dispnoian, ima pleurodiniju,
kalje, iskaljava sme, mukoidan iskaljaj. Naglo pranjenje hepatalnog apscesa u pleuralnu
upljinu preko hepatobronhijalne fistulee dramatino komplicira klinik tok simptomima
respiratornog distresa kaad procenat smrtnosti raste sa 15 na 35 %.
Perikardna amebijaza nastaje propagacijom hepatalnog procesa iz lijevog renja jetre.
Dominira prekordijalni bola, dispneja i poremeaj sranog ritma. Srana tamponada sa
kardiogenim okom je mogua, ali rijetka.
Cerebralna amebijaza je rijetka forma amebijaze i daje sliku modanog apscesa. Kod
bolesnika sa intestinalnom ili hepatalnom amebijazom, u sluaju nagle promjene mentalnog
statusa ili pojave neurolokih deficita, treba razmotriti mogunost pojave amebnog apscesa
mozga. Neuroloke mnifestacije mogu brzo progredirati i vitalno ugroziti oboljelog ako se
odlae amebicida terapija.
Genitourinarna amebijaza najee nastaje irenjem per kontinuitatem iz crijeva na kou
analne regije ili oko kolostome.
Kozna amebijaza se moze manifestirati kao generalizirana urtikarija, vitiligo, purpura ili
ulcero-granulomatozne lezije oko analnog otvora. Kod ena moe uzrokovati rektovaginalnu
fistulu.
KOMPLIKACIJE
Najznaajnija komplikacija kod kolonalne amebijaze su hemoragije koje kod 3 % djece
zavrse smrtnim ishodom. Takoer se mogu javiti perforacije kolona sa peritonitisom, praeno
klinikom slikom akutnog abdomena to zahtijeva hitnu hirurku intervenciju.
Kod ekstrakolonalne amebijaze mogu se sresti sljedee komplikacije:
Ruptura jetrenog apscesa u okolne organe (bubreg,une vodove,venu
kavu,retroperitoneum). Uzrok su smrti u 40 % sluajeva.
Bronhijalne fistule koje se stvaraju u pluima.
Neuritis i polineuritis.

DIJAGNOZA
Dijagnoza amebijaze postavlja se na osnovu klininike slike, toka bolesti i epidemiolokih
podataka.
8

Etioloka dijagnoza se postavlja pozitivnim nalazom vegetativnih formi Entamoebe

histolitice u stolici, brisom rektuma ili bioptikog materijala, brisom ulcera na koi te iz
gnojnog sadraja fistula. Forme ciste otkrivaju se direktoskopijom stolice ili koprokulutrom.
Seroloka potvrda se radi pomou reakcije vezivanja komplementa (RVK), enzim-imuno
esejom, te fluorescentnom mikroskpijom.
Takoe je obavezno uraditi rektosigmoidoskopiju, irigografiju te kolonoskopiju da se ustanovi
opsenost promjena koje su nastale.
Diferencijalno dijagnostiki u obzir dolaze:
- Bacilarna dizenterija sa postdizenterinim sindromom
- Tuberkuloza crijeva
- Limanijaza i tropska malarija
- Gnojna ehinokokna cista jetre
- Ulcerozni kolitis i karcinom rektuma i kolona
- Hemoroidi i trovanje tekim metalima (olovo, ziva, arsen)
- Ostala parazitarna oboljenja
Prognoza amebijaze je uglavnom dobra, mada ima i sluajeva sa letalnim ishodom. To su
fudrojantne forme koje brzo prelaze u ulcerozni kolitis i zbog brojnih komplikacija dovode do
loeg zavretka.
TERAPIJA
Lijeenje amebijaze moze se provoditi itavim nizom hemoterapijskih sredstava ijim se
kombinovanjem postie izljeenje do 95 %.
Najea kombinacija je: tetraciklini kroz 10 do 21 dan plus metronidazol tokom tri nedjelje,
Potom se nastavlja paromomicinom (Humatin) kroz 10 dana, ili furamidom tokom 10 dana.
Danas je u primjeni i derivat 5- nitromidazola seknidazol koji se uzima jednokratno u dozi
od 1 gr kroz 1 do 3 dana kod intestinalne amebijaze, a 5 do 7 dana kod ekstrakolonalne
amebijaze. Ovaj lijek djeluje na vegetativne forme i forme ciste.
PROFILAKSA
Prevencija amebijaze se ogleda u stvaranju povoljnih higijenskih uslova ivota i rada,
odravanju line higijene, pravilnoj ishrani i sistematskom lijeenju svih oboljelih kako bi se
sprijeilo dalje irenje bolesti. Veliku opasnost predstavljaju tzv. zdrave cistonoe, koje ne
pokazuju znakove klinikih smetnji a u kontaktu su sa hranom.

SADRAJ
UVOD.........................................................................................................................................2
9

HISTORIJAT..............................................................................................................................3
ETIOLOGIJA..........................................................................................................................3-4
EPIDEMIOLOGIJA....................................................................................................................4
PATOGENEZA.......................................................................................................................4-5
KLINIKA SLIKA................................................................................................................6- 7
KOMPLOKACIJE......................................................................................................................7
DIJAGNOZA..............................................................................................................................8
TERAPIJA..................................................................................................................................8
PROFILAKSA............................................................................................................................8

10