BIH U OKVIRU SFRJ

Uvod
- 25. Novembra 1943.godine u Mrkonji Gradu formirano je zemaljsko antifaistiko
vijee narodnog osloboenja (ZAVNOBIH), koje je predtsavljalo najvii organ
narodne vlasti za Bosnu i Hercegovinu. Istaknuto je da narodi Bosne i Hecegovine u
zajednici sa ostalim narodima, stvaraju novu Federativnu Jugoslaviju slobodnih
naroda. Hoe da njihova zemlja bude slobodna, u kojoj e biti osigurana puna
ravnopravnost i jednakost svih Srba, Muslimana i Hrvata.
Odluka o izgradnji Jugoslavije na Federativnom principu usvojena je na Drugom
zasjedanju AVNOJ-a u Jajcu 29.novembra 1943. Osnovu fedearcije predstavljalo je
pravo svake nacije da ima svoju federalnu jedinicu.
- Na Drugom zasjedanju ZAVNOBIH-a, odranom u Sanskom Mostu od 30. Juna do
2. Jula 1944. donijeto je jedanaest odluka, od kojih su najvanije : Odluka o
konstituisanju ZAVNOBIH-a u najvie zakonodavno i izvrno tijelo BiH,
Deklaracija o pravima graana BiH, Odluka o radu i ustrojstvu Narodno
oslobodilakih odbora i Skuptina u Federalnoj Bosni i Hercegovini i Odluka o
poslovniku za rad ZAVNOBiH-A. Ovim odlukama postavljeni su temelji dravnosti
Bosne i Hercegovine.

Odlukom Treeg zasjedanja ZAVNOBIH-a , odranog u Sarajevu od

26. do 28. Aprila 1945. , dovrena je izgradnja vlasti Federalne Bosne
i Hercegvine.
Zakonom o izmjenama i dopunama Odluke o konstituiranju
ZAVNOBIH-a , on je prerastao u Narodnu skuptinu BiH, a Zakonom
o Narodnoj vladi stvorena je njena prva Vlada u novoj dravi.

-Odluke ZAVNOBIH-a potvrene su odlukama AVNOJ-a , najvieg

politikog i zakonodavnog tijela nove Jugoslavije.
29. Novembra 1945. Godine usvjena je Deklaracija o proglaenju
Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 1945. ozakonjeno je
njeno postojanje, a Ustavom 1946. propisana je njena oragnizacija.

Grb SFRJ

Jo u toku narodnooslobodilake borbe krajem novembra 1943, u vrijeme.

Drugog zasjedanja AVNOJ-a kada su postavljeni temelji novog
jugoslovenskog drutva, nastao je grb socijalistike Jugoslavije
zajednikim radom umjetnika ora Andrejevia Kuna i Antuna
Augustinia prilikom ukraavanja sale Doma kulture u Jajcu.

- Po odluci Predsednitva AVNOJ-a Augustini je neto ranije izradio

budui grb u drvorezu, sa pet buktinja kao osnovnim elementima, koje su
predstavljale pet naroda Jugoslavije, a po ranijoj odluci unijet je u grb i
datum zasjedanja 29. XI 1943. godine. Kun je nainio nacrt ita, koji je
potom dopunjen sa pet baklji.
-

Ovakav izgled grba nove socijalistike Jugoslavije usvojen je poslije

Drugog svjetskog rata. Ustavom FNRJ jugoslovenski grb opisan je kao
grb sa poljem okruen itnim klasjem, koje je dole povezano trakom sa
datumom Drugog zasedanja AVNOJ-a u Jajcu, 29. XI 1943. godine.
Izmeu vrhova klasja nalazila se petokraka zvezda, a u sreditu pet koso
poloenih buktinja, iji su se plamenovi spajali u jedan plamen.

Grb BiH

- Grb SRBiH bio je polje

okrueno s lijeve strane
granicama bjelogorice, a s
desne strane
granicama crnogorice koje su
dolje povezane vrpcom.
Izmeu vrhova granica nalazi
se petokraka zvijezda. U polju
iznad vrpce su dva tvornika
dimnjaka a u podnoju lee
dva snopa ita. U pozadini se
ocrtava silueta grada Jajca.

BiH u okviru FNRJ-SFRJ

- Bosna i Hercegovina je ula u sastav Federativne Narodne Repoblike Jugoslavije
(FNRJ) kao ravnopravna federalna jedinica sa svojim ustavom, parlamentom, vladom i
ostalim elementima dravnosti i suvereniteta.
Ustavom 31. Decembra 1946. Godine Narodna Republika Bosna i Hercegovina je u
cjeliosti dobila svoje dravno-pravno ustrojstvo.
- KPJ je bila glavna i jedina politika snaga u zemlji 1945-1990. Na kljunim
pozicijama zakonodavne, izvrne i sudske vlasti, vojsci i policiji su se nalazili
komunisti.
11. Novembra 1945. su odrani izbori za Ustavotvornu skuptinu koje su knotrolisali
komunisti i pobjedili na izborima.
Na zasjedanju Ustavotvorne skuptine 29. Novembra 1945. Godine u Beogradu ukinuta
je monarhija, kralj Petar Karaorevi je lien svih prava i stvorena je Federativna
Narodna Repoblika Jugoslavija (FNRJ) .
31. Januara 1946. Ustavom regulisano je federativno ureenje i ravnopravnost naroda
sa republikama Slovenijom, Hrvatskom, Bosnom i Hecegovinom, Srbijom, Crnom
Gorom i Makedonijom.

-Dravni individualitet Bosne i Hercegovine je jedna od vanih tekovina , koje su

izvrene u Jugoslaviji u toku rata 1941-195. Vanu ulogu je imalo konstituisanje BiH
u okviru KPJ ( osnivaki konges je odran u Novembru 1948. Godine u Sarajevu ) i
promjene koje su se javile u KPJ od IV kongresa 1952.
-Ustavnim promjenama 1953. se utvruje da su drutvena svojina nad sredstvima za
proizvodnju, samoupravljanje proizvoaa u privredi i samoupravljanje radnog
naroda u opini i gradu , osnova drutvenog i politikog ureenja zemlje. Ustavnom
reformom iz 1953. Godine uvedena je funkicija predsjednika Republike, a za prvog
predsjednika izabran je Josp Broz Tito.
-Godine 1963. Savezna naodna skuptina je izglasala novi Ustav. Pomjenjen je naziv
drave i FNRJ se od tada naziva Socijalistika Federativna Republika Jugoslavija
(SFRJ).
-Ustavnim promjenama 1967-1971 , a posebno novim ustavima SFRJ od 1974.
Godine izvrene su radikalne promjene u drutveno-ekonomskom i politikom
sistemu. Dolazi do jaanja poloaja radnih ljudi u odluivanju o svim pitanjima
njihovog ivota i rada.

Ustav 1974. Godine

1. Dravno ureenje: Jugoslavija se definira kao savezna republika ravnopravnih
naroda i narodnosti, slobodno ujedinjenih na principu bratstva i jedinstva u ostvarenju
posebnog i zajednikog interesa, sa pravom naroda na samoopredjeljenje do
odcjepljenja.
2. Drutveno-ekonomsko ureenje: Kao osnov drutveno-ekonomskog sistema navodi
se drutveno vlasnitvo nad sredstvima za proizvodnju, pravo radnog ovjeka na
samoupravljanje i uivanje plodova rada, solidarnost i uzajamnost prava i obaveza
svih drutvenih inilaca.
3. Ekonomski sistem: Ekonomiju karakteriziraju novani, kreditni i trini sistem a
kao osnova regulatornih mehanizama zamiljaju se povezivanje, samoupravno
sporazumjevanje, drutveno dogovaranje, planiranje rada i razvoja izmeu
organizacija udruenog rada, samoupravnih i drutveno-politikih organizacija i
zajednica.
4. Socijalistika samoupravna demokracija: Socijalistika samoupravna
demokracija definira se kao poseban oblik diktature proletarijata koji se osigurava
kroz zabranu drutveno-ekonomskog i politikog organiziranja usmjerenog na
uspostavljanje kapitalistikih odnosa.
5. Slobode i prava ovjeka i graanina: Slobode i prava ovjeka i graanina

6. Openarodna obrana: Openarodna obrana je sredstvo osiguravanja politike

mira, suprotstavljanja agresiji i pritiscima, iji je sastavni dio jaanje obrambene
sposobnosti zemlje.
7. Meunarodni odnosi SFRJ: Meunarodni odnosi SFRJ zasnivaju se na
principima miroljubive koegzistencije i aktivne suradnje ravnopravnih drava i
naroda, pridravanju naela Povelje Ujedinjenih naroda, ispunjavanju
meunarodnih obaveza i aktivnom sudjelovanju u meunarodnim organizacijama.
8. Uloga politikih i sindikalnih organizacija: Savez komunista Jugoslavije po
ustavu ima odgovornost nosioca politikih aktivnosti na zatiti i daljem razvoju
samoupravnih socijalistikih odnosa. Socijalistiki savez radnog naroda Jugoslavije
je najiri demokratski front radnih ljudi i graana i nalazi se pod vostvom Saveza
komunista radi ostvarivanja politikog i akciijskoga jedinstva.
9. Ciljevi drutveno-ekonomskog i politikog sistema: Cilj drutveno-ekonomskog
i politikog sistema utvrenog ustavom SFRJ je razvoj materijalne osnove i
drutvenih odnosa u pravcu ostvarenja naela komunizma.
10. Osnova tumaenja ustava i zakona: Osnova tumaenja ustava i zakona su
naela socijalistikog samoupravnog drutva izraena u uvodnom dijelu Ustava
SFRJ .

Stanovnitvo
Bila je to jedina republika u drugoj Jugoslaviji, koja nije imala svoj matini narod,
nego dva konstitutivna naroda: Srbe i Hrvate. Muslimani su se mogli po popisu
1948. upisati kao Srbi ili Hrvati, a 1953. i kao Jugoslaveni- neopredijeljeni. Dakle,
muslimanima koji su bili pripadnici islamske vjeroispovijesti, nije se jo tada
davao status nacije, nego se, zbog njihova slavenskog podrijetka i jezika, smatralo
kako vjersko obiljeje nije bitno te se forsiralo njihovo srpstvo, manje hrvatstvo, a
najee kompromisno jugoslavenstvo.
Na prvom popisu stanovnitva nakon Drugog svjetskog rata, 1948. godine, Bosna i
Hercegovina je imala 2.564.308 stanovnika, od toga 44.29 % Srba, 30.73 %
neopredjeljenih (Muslimana), 23.94 % Hrvata i 1.04 % ostalih.
Na popisu 1991. godine, Bosna i Hercegovina je imala 4.377.033 stanovnika,
sljedeeg nacionalnog sastava: Muslimani 1.902.956 ili 43.47 %, Srbi 1.366.104 ili
31.21 %, Hrvati 760.852 ili 17.38 % i Jugoslaveni 242.682 ili 5.54 %.
Za vrijeme druge Jugoslavije, po popisima 1953. - 1991. Hrvati su od 23,00 %
stanovnitva Bosne i Hercegovine pali na 17,30 %
Muslimani su postali veina, dok su Srbi drugi narod po brojnosti.

Privredni razvoj
Bosna i Hercegovina je kraj rata doekala sa velikim ljudskim i
materijalnim gubicima. Najvei dio zemlje je bio uniten : spaljeni gradovi,
unitena privreda, stambeni fond , stoni fond, unitene kole. Godine 1939.
Samo 2% stanovnitva je bilo zaposleno u industriji. U takvoj situaciji najvaniji
zadatak vlasti bila je obnova unitene zemlje. 1948. Godine dodnesen je Zakon o
nacionalizaciji, kojim su nacionalizovana manja trgovaka preduzea.
Osnovni pravci razvoja usmjereni su na razvoj privrednih grana kao to su drvna
industrija, rudarstvo, metalurgija. Dolazi do razvoja saobraaja izgradnjom
pruga irokog kolosijeka: Brko- Banovii, amac Sarajevo, Doboj-Banja
luka.
Sa svojim hidroenergetskim potencijalom i mineralnim bogatsvom , BiH je
postala privlano podruje za investiciona ulaganja. Najvea ulaganja ostvarena
su krajem perioda 1947-1952. , broj zaposlenih je porastao. Dolo je do
izgradnje sistema koji obuhvataju potpuni ciklus proizvodnje, od sirovina do
finalnog proizvoda. Kompletirani su energetski kapaciteti hidrosistemima na
Trebinjici, Neretvi, Rami, Vrbasu i Drini, a izgraeni i termoenergetski sistemi (
Tuzla i Kakanj).

Kultura i kolstvo u BiH

Privredni razvoj pratile se i kultrurne i obrazovne promjene. Godine 1948.
bilo je nepismeno 45% stanovnitva. Od 1947 godine osnivaju se
sedmogodinje kole, a dvije godine kasnije proglaeno je obavezno
osnovno kolovanje u trajanju od osam godina. Sagraene su nove kole i
izlaze udbenici za osnovnu kolu u novim izdanjima.Srednjokolsko
obrazovanje doivjelo je bri razvoj. Nakon rata otvarale su se graanske
kole i gimnazije, graanske kole sa tri programska smjera: trgovaki,
poljoprivredni i zanatsko-industrijski.
Podizane su znaajne kulturne institucije : muzeji, kazalita, kino- sale,
koncertne dvorane, biblioteke, izlbeni saloni i galerije.
Univerzitet u Sarajevu osnovan 1947., u Banjoj Luci 1974., u Tuzli 1975. I
Mostaru 1977.
Sa ustavnim reformamam 1974. Bosna i Hercegovina je postala vaan
faktor u izgradnji jugoslovenske zajednice u privrednom, politikom,
dravnom i kulturnom pogledu.