_____________________________

C Nhng Gii Php

Thay Th
Thc Tin
___________________
Gene Sharp
Nguyn vn Thi, PhD., chuyn ng

Vin Albert Einstein

___________________________

Vin Albert Einstein

Xc nh S Mng

S mng ca Vin Albert Einstein l thc y s nghin cu v vic s

dng hnh ng bt bo ng c chin lc trong cc cuc xung t trn
khp hon cu.
Vin quyt tm:
bo v cc t do v cc c ch dn ch;
chng li p bc, c ti, v dit chng; v
gim thiu s trng cy vo bo lc nh l mt cng c ca chnh
sch.
S mng ny c eo ui bng ba cch:
khuyn khch nghin cu v tm hiu chnh sch v nhng
phng php u tranh bt bo ng v vic s dng nhng
phng php ny trong nhng cuc xung t khc nhau;
chia s nhng kt qu ca vic nghin cu ny vi cng chng
qua cc n phm, cc hi ngh, v cc phng tin truyn thng;
v
trao i vi cc nhm u tranh v tim nng chin lc ca u
tranh bt bo ng.

Vin Albert Einstein

427 Newbury Street
Boston, MA 02115-1802, USA

C Nhng Gii Php

Thay Th
Thc Tin

Tt c ti liu trong n phm ny

u thuc lnh vc cng v
c th c sao in li m khng cn c php
ca Gene Sharp.
Chng ti s bit n nu c trch ngun.
In ti Hoa K.
n bn u tin vo thng T 2003
n bn th hai vo thng Mi Hai 2003
In trn Giy Ti Dng.

Vin Albert Einstein

427 Newbury Street
Boston, MA 02115-1801, USA
T: USA + 617-247-4882
Fax: USA + 617-247-4035
in th: einstein@igc.org
Mng: www.aeinstein.org

ISBN 1-880813-12-2

Gene Sharp

MC LC
CHNG MT

Thit lp Mt Gii Php Thc Tin Thay Th cho Chin Tranh

v Bo Lc Khc
Nhu cu cn c mt phng tin xc tin u tranh
C mt k thut u tranh khc
Cc in v u tranh bt bo ng
Nhng c tnh v phng php ca u tranh bt bo ng
Nhng quan im sai lc
Nhng iu kin thnh cng
n p v nhu thut chnh tr
Xi mn quyn lc ca i phng
Bn cch thnh cng
Cc s dng ca mt k thut tinh xo
Gim thiu trng cy vo chin tranh v bo lc khc

CHNG HAI

2
4
4
7
8
9
9
10
12
12
13

16

S Quan Trng ca Thit K Chin Lc

Trong u Tranh Bt Bo ng
S quan trng ca chin lc
Thit lp nhng chin lc khn ngoan
Cc cp thit k v hnh ng
Mt vi yu t then cht ca chin lc bt bo ng

CHNG BA

16
18
19
20

24

Nhng Bc trong Vic Thit K Chin Lc cho Nhng

Cuc u Tranh Bt Bo ng Chng Cc Ch n p
Nhng yu t ca thit k chin lc

24

29

vi C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

PH LC MT
Danh Mc cc T Quan Trng
trong u Tranh Bt Bo ng

PH LC HAI

37

198 Phng Php u Tranh Bt Bo ng

Nhng Phng Php Phn i v Thuyt Phc Bt Bo ng
Nhng Phng Php Bt Hp Tc
Bt Hp Tc X Hi
Bt Hp Tc Kinh T: Ty Chay Kinh T
Bt Hp Tc Kinh T: nh Cng
Bt Hp Tc Chnh Tr
Nhng Phng Php Can Thip Bt Bo ng

PH LC BA

37
39
40
41
42
44

46

c Thm

CM T

48

CH THCH V CC BN DCH V
VIC SAO IN LI TI LIU NY

50

CHNG MT

THIT LP MT GII PHP THC TIN

THAY TH CHO CHIN TRANH
V BO LC KHC
Bo lc trong x hi v chnh tr, d di hnh thc chin tranh, khng b,
c ti, p bc, tim quyn, hay dit chng, cng u c cng nhn
mt cch ph qut l mt vn trm trng.
Tt c mi ngh nhm gii quyt vn bo lc, hay nhng th hin
no ca bo lc, khng thnh cng. C l vn vn cha c
gii quyt v nhng ngh ny t nn tng trn nhng hiu bit
khng y v bn cht ca bo lc. Khng hiu c vn , th kh,
nu khng phi l khng th, gii quyt c vn .
Mc tiu ca tiu lun ny l khai ph ra mt gc nhn khc v bn cht
ca vn bo lc ang lan trn trong khp x hi v trong chnh tr, mt
gc nhn gi cho ta cn phi lm g gii quyt vn .1
Chng ta cn phn tch nhng iu kin m theo c th gim thiu
tht nhiu s trng cy vo qun s hay nhng phng tin u tranh
bo ng khc. Chng ta phi xt nh ti sao bo lc li c xem l
cn thit cho nhng mc tiu tt cng nh nhng mc tiu xu mt cch
ph qut nh th, v lm th no t c mt s thay i cn bn
trnh xa hi chng ny.
Gc nhn trong tiu lun ny tht n gin, nhng c l l nn tng cho
vic gii quyt vn bo ng trong nhng xung t chnh tr v quc t.
iu quan trng l phi cng nhn rng xung t trong x hi v chnh
tr l khng th trnh c, v trong nhiu trng hp, li cn ng c
mong i na. Mt vi cuc xung t c th gii quyt c bng nhng
phng php nh nhng, nh l thng tho, i thoi, v ho gii -nhng phng php lin quan n tho hip. Nhng phng php ny
ch kh thi khi nhng vn nu ln khng phi l nn tng. Ngay c
trong trng hp ny, gii quyt bng thng tho thng chu nh
hng bi nhng kh nng quyn lc tng i ca cc i th hn l
bi s thm nh chung c l lun v vic cng l thuc v ni no.

Bo lc y c hiu theo ngha hp l bo lc th xc chng li con ngi gy nn

thng tch hay cht chc, hay l hnh ng l thuc vo s e do v nhng h qu nh th,
ch khng phi l mt t mang ngha lun l hay chnh tr.

2 C Nhng Gii Php thay Th Thc Tin

Tuy nhin, trong nhiu cuc xung t vn tranh chp cn bn ang,

hoc c tin l ang, b e do. y l nhng cuc xung t nghim
trng. Nhng cuc xung t ny c xem l khng thch hp cho bt
c gii php no lin quan n tho hip.
Trong nhng cuc xung i nghim trng t nht l mt phe cho l xc
tin mt cuc u tranh chng li i phng th ch l cn thit v l
iu tt. Nhng cuc u tranh nghim trng thng c tin l c xc
tin thc y s tin b ca t do, cng l, tn gio, hay l nn vn
minh ca nhn loi, hay l khng c li v nh gc bo lc th ch.
Bo lc th ch c th c ng dng p t p bc, bt cng, hay
c ti. Bo lc th ch cng c th c ng dng tn cng nhng
nguyn tc o c hay tn gio hoc nhn phm, hay ngay c e do
s sinh tn ca c mt dn tc.
Trong nhng cuc xung t nghim trng t nht l c mt phe xem s
khut phc, s u hng, hay s tht bi l mt thm hi cho nhng
nguyn tc, cho nhng nim tin, cho ton th x hi ca mnh, v i khi
cho chnh s sng ca chnh mnh. Trong nhng hon cnh nh th,
ngi ta tin l cn phi xc tin cuc u tranh cng mnh m c
chng no hay chng .
Nhu cu cn c mt phng tin xc tin cuc u tranh
Chin tranh v cc bo lc khc tng c ng dng cho nhng mc
ch khc nhau, nhng trong nhng cuc u tranh nghim trng bo lc
c s dng nh l phng tin xc tin u tranh nhm bo v
v cao nhng l tng c tin l tt p v thanh cao. Bo lc
tng c tin l gii php cn thit thay th cho s khut phc th ng
trc ci c ln lao.
Trong hu ht cc h thng chnh tr, chin tranh v bo lc khc c
xem l ch ti ti hu. Ngha l, cc hnh thi ca bo lc c tin l
phng tin cui cng, l hot ng hng mnh nht c th p dng
c, l phng tin cui cng to p lc, trng pht, hoc p
dng sc mnh khi m nhng phng tin c cho l mm mng b
xem l tht bi, hay l c quyt nh l s tht bi. Ngi ta tin l
lc by gi bo lc c s dng thc y v bo v tt c nhng g
c xem l tt p v ng gi.
Tr phi vai tr ca bo lc c thu hiu, ngi ta s khng th gim
thiu c nhiu s trng cy vo chin tranh v cc bo lc khc trong
nhng cuc xung t nghim trng.
Trong nhng cuc xung t v nhng vn cn bn nghim trng m
suy ngh v hnh ng nh th l thng tho hay i thoi l mt gii
php tho ng th tht l ngy th. Nhng i th th ch thng ht
sc him khi b ri nhng mc ch hay nhng phng tin ca h m
khng chin u. Nhm n mt gii php ai cng thng c th tht l
phi l. Nhng nh c ti tn bo v nhng k phm ti dit chng khng
ng c c mt thng li no c.
2

Gene Sharp

Chng ta c hng chc nm bng chng cho thy l bo lc trong vic

iu hnh nhng cuc xung t khng b loi b v nhng phn i chng
li bo lc nh th. Trong nhng cuc xung t nghim trng, a s
ngi ta s khng t b chin tranh v bo lc khc v h tin, hay l c
ngi ta ni, l bo lc nh th vi phm n nhng nguyn tc o c
hay tn gio. Tun theo nhng mong i ngc li l khng thc t.
gn bn mi nm tri qua t khi y s v tm thn Jerome D. Frank
nhc nh chng ta l i vi hu ht mi ngi ho bnh khng phi l
gi tr ln lao nht.2
Ngi ta, cc phe nhm v cc chnh quyn s khng t b bo lc khi
m bo lc c xem l c ngha tr nn khng c sc mnh v bt lc
trong mt cuc u tranh m trong nhng nim tin c bn v bn cht
x hi ca mnh ang b, hay c tin l ang b, tn cng.
Trong nhng cuc xung t nghim trng, mun cho chin tranh v
cc bo lc khc khng b s dng nh l phng tin hnh ng ti hu
nhm thc y hay bo v nhng nguyn tc, nhng l tng, x hi, hay
s sinh tn, th cn phi c mt s phng tin hnh ng mnh m
khc. Cn phi c mt phng tin thay th iu hnh cng cuc u
tranh mt cch mnh m v c c hi thnh cng tng ng hay ln
hn gii php bo lc.
V nhu cu cn thit, mt gii php thay th c chc nng nh th phi
c kh nng gii quyt tho ng nhng trng hp kh khn m trong
qu kh ngi ta tin l i hi cn phi dng bo lc. Nhng trng hp
kh khn ny bao gm nhng xung t chng li nhng nn c ti,
ngoi bang xm lng v chim ng, tim quyn ti quc ni, p bc,
mu dit chng, nhng v trc xut ra khi nc v tn st tp th.
C mt u mi ht sc quan trng cho thy l mt gii php thay th
nh th c th c c. l s kin sc mnh ca ngay c nhng nn
c ti cng phi l thuc vo nhng ngun sc mnh trong x hi.
Nhng ngun sc mnh ny li l thuc vo s hp tc ca s ln cc c
ch v ca dn chng -- mt s hp tc c th tip tc hay khng, nh
chng ta s xem xt sau y mt cch chi tit hn.

Jerome D. Frank, Nhng Vn Nn v Tm L trong vic Loi B Chin Tranh trong cun Ngn
Chn Th Gii i Chin th III: Mt Vi Ngh. New York: Simon and Schuster, 1962.

4 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

C mt k thut u tranh khc

Mt s thay th cho u tranh bng bo lc nh th l mt gii php thc
tin. Ngi ta thng qun rng chin tranh v cc bo lc khc khng
phi l ph qut trong vic iu hnh nhng cuc xung t nghim trng.
Trong rt nhiu hon cnh khc nhau, xuyn qua nhiu th k v bin gii
vn ho, mt k thut u tranh khc c lc c ng dng. K
thut khc ny khng t c s trn vic cha m bn kia, m trn kh
nng kin tr v kh nng i khng li i phng hng mnh mt cch
mnh lit.
Dc di lch s loi ngi, trong mt s ln nhng cuc xung t, mt
phe tng tranh u khng phi bng bo lc m -- bng nhng
phng php tm l, x hi, kinh t, chnh tr, hay bng mt s hn hp
ca nhng phng php ny. Loi u tranh ny tng c xc tin,
khng nhng ch khi no nhng vn tranh chp tng i gii hn v
i phng tng i d chu. Nhiu ln hnh thi u tranh thay th ny
tng c ng dng khi nhng vn tranh chp cn bn tr nn
nghim trng v khi i phng tn c sn sng v c kh nng p
dng n p cc oan. S n p ny tng bao gm cc v hnh
quyt, nh p, bt b, t ti, v tn st tp th. D b n p nh th,
nhng khi nhng ngi i khng kin quyt u tranh bng v kh duy
nht bt bo ng m h chn, th c lc h chin thng.
K thut ny c gi l hnh ng bt bo ng hay l u tranh bt
bo ng. y l loi ch ti ti hu khc. Trong nhng cuc xung t
nghim trng, k thut ny c tim nng thay th cho chin tranh v
nhng hnh thi bo lc khc.
Cc in v u tranh bt bo ng
u tranh bt bo ng tng xy ra trong nhng nn vn ho, nhng
giai on lch s, v nhng iu kin chnh tr ht sc khc bit. N
tng xy ra ti phng Ty v ti phng ng. u tranh bt bo
ng xy ra ti nhng quc gia c k ngh ho v nhng quc
gia cha c k ngh ho. N c thc hnh trong nhng nn dn
ch hin nh v chng li nhng quc, nhng chim ng ca ngoi
bang, v nhng h thng c ti. u tranh bt bo ng tng c
xc tin nhn danh hng h sa s l do v phe nhm, ngay c cho nhng
mc tiu m nhiu ngi bc b. N tng c s dng ngn
chn, cng nh xin dng i thay. Vic s dng u tranh bt bo
ng i khi c hn hp vi bo lc c gii hn.
Nhng vn tranh chp nu ln thng khc nhau. Chng thng
bao gm nhng vn x hi, kinh t, sc tc, tn gio, quc gia, nhn
o, v chnh tr, v t nhng vn tm thng cho n nhng vn
nn tng.

Gene Sharp

D cc s gia thng khng ch n loi u tranh ny, loi u tranh

ny r rng l mt hin tng ht sc c. Hu ht lch s ca loi k thut
ny hin nhin b mt mt, v hu ht nhng g cn st li th phn ln
b l l.
Nhiu in c v u tranh bt bo ng c t hay khng c lin
quan g n cc chnh quyn. Cc in bao gm nhng xung t v qun
l lao ng v nhng n lc p t hoc khng c li cc p lc to tun
phc x hi. u tranh bt bo ng cng cn c s dng trong nhng
cuc xung t v sc tc v tn gio v trong nhiu hon cnh khc, nh
trong nhng cuc tranh chp gia sinh vin v ban qun tr i hc.
Nhng cuc xung t quan trng gia thng dn v cc chnh quyn m
trong mt phe s dng hnh ng bt bo ng cng tng xy
ra mt cch ht sc ph bin. Nhng th d sau y thng thuc loi
ny.
T th k th mi tm n xuyn sut th k th hai mi, k thut
u tranh bt bo ng tng c s dng rng ri trong nhng cuc
xung t ht sc khc bit: nhng cuc ni lon ca dn thuc a, nhng
cuc xung t chnh tr v kinh t quc t, nhng xung t tn gio, v i
khng chng n l. K thut ny tng c mc ch bo m quyn
c t chc ca cng nhn, cc quyn ca ph n, quyn ph thng
u phiu, quyn b phiu ca ph n. Loi u tranh ny tng c
s dng ginh c lp quc gia, to nhng thng li v kinh t,
chng li nn dit chng, nh c ti, tranh th quyn cng
dn, chm dt phn bit, v khng c ngoi bang chim ng v
nhng cuc o chnh.
Nhng trng hp k thut ny c s dng vo u th k th hai
mi bao gm nhng yu t chnh yu ca cuc Cch Mng Nga nm
1905. Ti nhiu quc gia, cc cng on ng pht trin s dng
nhng v nh cng v ty chay kinh t mt cch rt ph bin. Nhng v
ngi Trung Hoa ty chay cc sn phm Nht Bn xy ra vo nhng
nm 1908, 1915, v 1919. Ngi c s dng u tranh bt bo ng
chng li o Chnh Kapp vo nm 1920 v chng li vic Php v B
chim ng vng Ruhr nm 1923. Trong nhng thp nin 1920 v 1930,
nhng ngi quc gia n dng hnh ng bt bo ng trong
nhng cuc u tranh ca h chng li nn cai tr ca ngi Anh, di s
lnh o ca Mohandas K. Gandhi.
T 1940 n 1945 ti nhiu quc gia u chu, c bit l ti Na Uy,
an Mch, v Phn Lan, ngi ta s dng u tranh bt bo ng
khng c li s chim ng v nn cai tr ca ngi c. Hnh ng bt
bo ng c s dng cu ngi Do Thi khi b Tn St
Berlin, Bulgaria, an Mch, v nhng ni khc. Nhng nh c ti qun
phit El Salvador v Guatemala b lt trong nhng cuc u tranh
bt bo ng ngn ngi vo ma xun nm 1944. Nhng cuc u tranh
cho dn quyn ca M chng li phn bit chng tc, c bit l vo
nhng thp nin 1950 v 1960, thay i lut l v cc chnh sch
c thit lp lu i min Nam Hoa K. Vo thng T nm 1961 s

6 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

bt hp tc ca cc binh lnh qun dch Php ti thuc a Algeria ca

Php hn hp cng vi nhng cuc biu tnh ca dn chng ti Php v
s thch thc ca chnh ph Debr-de Gaule nh bi v o chnh
ti Algiers trc khi ngi ta c th tung ra mt cuc o chnh lin h
ti Paris.
Trong nhng nm 1968 v 1969, tip theo sau v xm lng da vo
Hip c Vc X Vi (Warsaw), ngi Tip v ngi X l Vc (Slovaks)
khng c li trong sut tm thng tri s kim sot ton b ca ngi
Nga bng u tranh bt bo ng ng bin v bng cch khc t hp
tc. T 1953 n 1990 nhng ngi bt ng kin ti nhng quc gia
do cng sn cai tr ng u, nht l ti ng c, Ba Lan, Hung Gia
Li, v cc Quc Gia vng Baltic, lin tc s dng nhng cuc u
tranh bt bo ng gia tng t do. Cuc u tranh tinh vi ca Cng
on on Kt ti Ba Lan bt u vo nm 1980 bng nhng cuc nh
cng h tr vic i hi mt cng on t do hp php, v kt thc vo
nm 1989 vi s chm dt ch cng sn Ba Lan. u tranh bt bo
ng cng dt im nhng nn c ti cng sn ti Tip Khc nm
1989 v ti ng c, Estonia, Latvia, v Lithuania nm 1991.
V o chnh ht ca phe cng rn ti Moscow nm 1991 b nh
bi bi bt hp tc v thch thc. Nhng v phn i bt bo ng v i
khng tp th ng mt vai tr rt quan trng trong vic nh nhng
chnh sch Phn Bit Chng Tc (Apartheid) v s thng tr ca u chu
ti Nam Phi, c bit l vo nhng nm gia 1950 v 1990. Nn c ti
Marcos b tiu hu bi mt cuc ni dy bt bo ng vo nm 1986.
Vo thng By v thng Tm nm 1988, nhng nh dn ch Min in
phn i chng li nn c ti qun phit bng nhng cuc tun hnh
v thch thc, lt ba chnh ph, v cui cng cuc u tranh ny
ng gc trc mt cuc o chnh qun s mi v s tn st tp th.
Nm 1989 sinh vin Trung Hoa v nhng ngi khc na t hn ba trm
thnh ph (bao gm c Qung Trng Thin An Mn, Bc Kinh) tin
hnh nhng cuc phn i c tnh biu tng chng li s thi nt v p
bc ca chnh quyn, nhng nhng cuc chng i ny cui cng
chm dt sau khi qun i thi hnh tn st tp th.
ti Kosovo dn chng Albania trong khong thi gian gia 1990 v
1999 xc tin mt chin dch bt hp tc chng li nn cai tr n p
ca ngi Serb. Khi chnh quyn trn thc t ca Kosovo thiu mt
chin lc bt bo ng tranh th cho mt nn c lp trn php l,
th Qun i Du Kch Gii Phng Kosovo khi ng bo lc. iu ny
b phn ng ca ngi Serb bng n p khc nghit v tn st tp
th c gi l ra sch chng tc, a n vic di bom v can thip
ca T Chc BPTD (Bc Phng i Ty Dng).
Bt u thng Mi Mt nm 1996 ngi Serb iu ng nhng cuc
din hnh v phn i hng ngy ti Belgrade v cc thnh ph khc
chng li chnh quyn c on ca tng thng Milosovic v bo ton
cng vic sa sai gian ln bu c vo gia thng Ging nm 1997. Tuy
nhin, lc by gi cc nh dn ch Serb thiu mt chin lc thc y

Gene Sharp

cuc u tranh v tht bi trong vic tung ra mt chin dch lt nn

c ti Milosovic. Vo khong u thng Mi nm 2000, Phong tro (i
khng) Otpor v nhng nh dn ch khc li ni dy chng li Milosovic
trong mt cuc u tranh bt bo ng c thit k cn thn v nn c
ti sp .
Khong u nm 2001 Tng Thng Estrada, ngi b co buc tham
nhng, b ngi Phi Lut Tn lt trong chin dch Sc Mnh Th
Hai ca Nhn Dn.
hiu c r hn v nhng cuc u tranh ny v h qu ca
chng th iu quan trng l phi hiu bn cht ca k thut ny.
Nhng c tnh v phng php ca u tranh bt bo ng
Trong loi u tranh ny, thay v s dng bo lc ngi ta thc hnh ba
loi hnh ng tng qut. Trc tin, ngi ta dn thn vo nhng
cuc chng i c tnh biu tng, nh l tun hnh, m khng ng,
phn pht truyn n, hoc mang sc phc c mu sc c bit
chuyn t s h tr, hay chng li, mt mc tiu no .
Th n, nhng ngi i khng khc t tip tc s hp tc hin
c, hay l khc t bt u mt hp tc mi, vi i phng hay vi mt
s hnh s no . H thc hnh bt hp tc. S bt hp tc ny
mang nhng hnh thi x hi, kinh t, v chnh tr.
V d, nhng ngi i khng thc thi ty chay x hi i vi i
phng hay l khc t tham d vo cc nghi thc v l hi hoc
tham d cc bui hp hay i hc ti cc trng m h tin rng ang h
tr i phng.
Nhng ngi i khng c ln ngng hp tc kinh t bng cch
khc t cung cp hay chuyn ch hng ho v cc dch v hay bng
cch t chi mua hay bn vt liu v sn phm. i khi cc quan h kinh
t vi mt quc gia th nghch b ngng li do sng kin ca chnh
quyn. Tt c nhng iu ny u mang nhng hnh thi ty chay kinh t.
Cc cuc nh cng lao ng mang nhng hnh thi khc nhau, nh
mt l mt v ngng vic ngn hn c tnh biu tng, nh cng ch
mt xng duy nht, mt cuc tng nh cng v i, hay l mt cuc
ngng mi sinh hot kinh t ca mt thnh ph hay ca mt quc gia.
Bt hp tc chnh tr tng bao gm nhng v ty chay cc cuc bu
c gian ln, bc b tnh hp php ca mt ch , bt tun phc m
khng cn s gim st trc tip, bt hp tc bi nhn vin chnh quyn,
bt tun dn s i vi nhng o lut phi o c.
Th ba, can thip nng ng v gy gin on cho sinh hot bnh
thng ca h thng tng c p dng di nhiu hnh thc khc
nhau, tm l, x hi, kinh t, th cht, v chnh tr. Nhiu phng php can
thip bt bo ng bao gm chim ng cc vn phng, biu tnh ngi
gia ng ph, tuyt thc, thit lp cc c ch kinh t mi, xm chim
bt bo ng, trn ngp cc c s hnh chnh, tm cch i t, v lp
chnh quyn song hnh.

8 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Cc phng php u tranh bt bo ng c nhn dng v xp loi

tu theo loi hnh ng c p dng, ch khng phi tu theo nhng
ng lc hay nim tin ca nhng ngi p dng hnh ng . Ht sc
quan trng l k thut ny tng c p dng bi nhng ngi c
nhng nim tin khc bit nhau, v r rng l k thut ny khng i hi
mt nim tin no v bt bo ng c tnh o c hay tn gio; iu ny
l mt hin tng khc hn. Nhng ngi tham d v nhng ngi lnh
o (nu bit c) rt thng km hm mnh khng s dng bo lc v
ngi ta hiu rng bo lc va khng cn thit va phn tc dng. Mt
trm chn mi tm (198) phng php u tranh bt bo ng c sp
xp c lit k Ph Lc Hai, v c trnh by y cng vi nhng
th d lch s trong cun Chnh Tr ca Hnh ng Bt Bo ng, Phn
Hai, Cc Phng Php u Tranh Bt Bo ng ca Gene Sharp. (Xem
Ph Lc Ba: c Thm).
Nhng quan im sai lc
Mt s quan im sai lm v nhn nh sai lc ph bin gy phin
phc cho vic thng hiu u tranh bt bo ng. Sau y l mt vi sa
sai:

Ngi ta thng tin mt cch ph qut l bo lc em li thnh

cng nhanh chng, cn u tranh bt bo ng phi tn nhiu th
gi hn. C hai nim tin ny u sai lm.
u tranh bt bo ng thng c tin l yu, nhng thc ra c
th rt mnh. u tranh bt bo ng c th lm t lit v ngay c
phn hu mt ch n p.
u tranh bt bo ng khng cn c mt nh lnh o c sc li
cun.
u tranh bt bo ng l mt hin tng xuyn vn ho.
u tranh bt bo ng khng i hi bt c nim tin tn gio no
(hn l khng i hi nim tin ca mt tn gio c th no), d rng
i khi c thc thi vi nhng ng lc tn gio.
u tranh bt bo ng khng ng ngha vi bt bo ng c
nguyn tc tn gio hay o c, m l mt hin tng hon ton
khc bit. S khc bit ny cn phi c lm r v khng th coi
nh c.
Mc d ngi ta vn cn tin mt cch ph qut l k thut ny ch
thnh cng chng li nhng i th nhn o v dn ch, nhng k
thut ny tng c nhng lc thnh cng trong vic chng li
nhng ch v nhng nn c ti tn bo, bao gm c nhng
nn c ti c Quc X v cng sn.
Mt s ngi v phe nhm tng ni rng u tranh bt bo
ng ch thnh cng bng cch lm mm lng i phng. Tuy
nhin, u tranh bt bo ng tng cng p v hu hoi
nhng nn c ti qu khch.

Gene Sharp

Nhng iu kin thnh cng

Chn la s dng loi u tranh ny khng bo m thnh cng, cng
nh s dng bo lc khng bo m thnh cng. C nhng iu kin
t n thnh cng bng k thut ny, cng nh bng bo lc. Ch km
hm mnh khng s dng bo lc v ni ln cm t bt bo ng khng
em li nhng kt qu mong mun.
Mt vi th d v u tranh bt bo ng trong qu kh khng t
c mc tiu. Mt vi trng hp ch tranh th c vi chin thng c
gii hn. i khi ch l mt chin thng ngn hn v ngi ta khng s
dng chin thng ny cng c v, c l, nh ch ho nhng thng
li ny, hoc cng khng khng c li mt cch hu hiu nhng e
do mi i vi s t do ca h. Trong nhng trng hp khc, chin
thng trong mt chin dch duy nht em li mt s nhng b, nhng i
hi cn phi c nhng cuc u tranh mi t c ton b cc mc
tiu.
Tuy nhin, trong mt vi trng hp ngi ta t c nhng chin
thng ln lao m i khng bng bo lc s khng th no t c.
hiu c r rng hn nhng kt qu nh th, th cn phi thng hiu
bn cht ca k thut ny.
Mc d nhng phng cch u tranh bt bo ng vn hnh khc
bit nhau rt nhiu t trng hp ny n trng hp khc, nhng iu
quan trng l nhn din c hai tin trnh c bit khn yu c th c
trong mt s cuc u tranh bt bo ng, nhng khng phi trong tt c
mi cuc u tranh bt bo ng. l: (1) kh nng thch thc v i
khi o ngc li hiu qu ca s n p, v (2) kh nng xi mn v ct
t nhng ngun sc mnh ca i phng.
n p v nhu thut chnh tr
Hin nhin l nhng nh c ti thng nhy cm i vi nhng hnh
ng v ngh e do quyn lc mun lm g th lm tu thch ca h.
Nhng k p bc do thng c khuynh hng e do v trng pht
nhng ngi bt tun phc, nh cng, hay khc t hp tc. Tuy nhin,
n p v ngay c nhng bo tn cng khng lun lun em li mc
khut phc v hp tc cn thit lm cho ch c th sinh hot c.
Trong mt vi trng hp, ch khng phi trong mi trng hp, n
p khc nghit c th khi ng mt tin trnh c bit gi l nhu thut
chnh tr.
Nhng kh khn ca i phng trong vic i u vi u tranh bt
bo ng ch yu lin h n nhng ng nng v tin trnh c bit ca
k thut ny. K thut ny c thit k vn hnh chng li nhng i
th c kh nng v sn lng s dng nhng hnh pht bo lc. Tuy nhin,
u tranh chnh tr bng hnh ng bt bo ng chng li n p s to
nn mt hon cnh xung t c bit, bt tng xng. Nhng ngi i

10 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

khng bt bo ng c th dng s bt tng xng ca nhng phng

tin bt bo ng ngc li vi hnh ng bo ng p dng i vi
cc i th mt li vn hnh chnh tr tng t nh v thut nhu thut ca
Nht Bn. S tng phn ca hai loi hnh ng y i th vo th mt
thng bng chnh tr, l do s n p ca h di ngc tr li chng v th
ca h v lm suy yu quyn lc ca h. Bng cch duy tr bt bo ng
trong lc vn tip tc u tranh, nhng ngi i khng s ci tin c
v th sc mnh ca chnh mnh. Tin trnh ny c gi l nhu thut
chnh tr.
Nhu thut chnh tr lm cho bt c nhm ngi no trong ba nhm c
th c sau y, hay l c ba nhm, cng ngy cng ght b i phng:
nhng thnh vin ca chnh phe i phng, nhng thnh phn dn
chng b nh hng bi cc vn tranh chp, v nhng thnh phn th
ba khng lin h trc tip n cuc xung t. S ght b ny c th a
n kt qu gia tng chng i ni b trong hng ng i phng. S
ght b ny cng c th gia tng con s nhng ngi i khng cng nh
mc i khng. N cng thng chuyn ho nhng thnh phn th ba
tr nn chng li cc i th v thun li cho nhng ngi i khng.
Xi mn quyn lc ca i phng
Nhu thut chnh tr khng vn hnh trong tt c mi hon cnh hay l
trong tt c mi trng hp u tranh bt bo ng. Phng cch vn
hnh chnh yu ca nhu thut chnh tr l xi mn nhng ngun sc mnh
m cc i th, ngay c nhng nn c ti, u i hi cn phi c. Tin
trnh ny vn hnh ch yu trong nhng cuc u tranh m mc tiu l
to p lc hay cng p chnh quyn phi lm, hay khng c lm mt
iu g , hay l khi mc tiu l phn hu ch .
Nguyn tc th n gin. Cc nh c ti i hi s h tr ca dn
chng m h cai tr, khng c s h tr ny h khng th th c v duy
tr c nhng ngun sc mnh chnh tr m h cn c. Nhng ngun
sc mnh chnh tr ny bao gm:

Quyn hnh, hay tnh hp php;

Nhn lc, nhng ngi v nhng nhm ngi tun phc, hp tc,
v ph tr cc nh cai tr;

Cc k nng v kin thc, cn thit cho ch v c cung cp

bi nhng ngi v nhng nhm ngi hp tc;

Nhng nhn t khng nm bt c, nhng nhn t tm l v

thc h c th khuyn d ngi ta tun phc v h tr cc nh cai
tr;

Gene Sharp

11

Ti nguyn vt cht, kim sot hay tip cn c vi ti sn, ti

nguyn thin nhin, cc ngun ti chnh, h thng kinh t, v cc
phng tin truyn thng v vn chuyn; v

Cc ch ti, cc trng pht, c e do hay p dng, bo

m c c s khut phc v hp tc cn c ch c th
thc thi nhng chnh sch ca mnh v c th tn ti.

Tuy nhin, tt c nhng ngun lc ny l thuc vo s chp nhn ch ,

vo s khut phc v tun phc ca dn chng, v vo s hp tc ca
nhiu ngi v nhiu c ch ca x hi.
Do sc mnh v s hin hu ca quyn lc chnh tr lun lun l
thuc vo s ti tc cung ng cc ngun lc nh s hp tc ca v s c
ch v ca con ngi -- mt s hp tc c th tip tc hay khng tip tc.
Quyn lc chnh tr do c th mong manh v lun lun l thuc vo x
hi m quyn lc ny ang c p dng.
S khut phc v hp tc cn thit ny khng c bo m, v mi
ngun sc mnh u d b hn ch v mt mt. u tranh bt bo ng
c th trc tip nhm nh vo kh nng tranh th tng ngun lc ny.
Tu thuc vo vi yu t, ngi ta c th c tim nng lm suy yu hay
ngay c ct t s cung cp tt c nhng ngun lc ny.
Bt hp tc v thch thc thng ph v s tun phc v hp tc
trong vic cung ng nhng ngun sc mnh cn thit. V d, bc b tnh
hp php ca cc nh cai tr s gim thiu l do ct yu nhng ngi
tr t v qun chng ni chung tun phc. Dn chng bt tun v thch
thc nhiu s to ra nhng vn trng i v vn thi hnh lut php.
Nhng cuc nh cng ln c th lm t lit kinh t. Bt hp tc hnh
chnh lan rng ca h thng bn giy c th cn tr nhng sinh hot ca
chnh quyn. Nhng cuc ni lon ca cnh st v qun i ca i
phng c th lm tan bin kh nng ca i phng n p nhng
ngi i khng bt bo ng v kh nng duy tr ch .
Khng c c nhng ngun sc mnh ny, quyn lc ca i
phng s suy yu v rt cuc s tiu tan. Ch s cht i v i kht
chnh tr.
Tri ngc li vi kin ph qut, ngay c nhng nn c ti ton tr
cng l thuc vo s h tr ca dn chng v nhng x hi m h cai tr,

12 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

nh nh khoa hc chnh tr Karl W. Deutsch tng lu nm 1953.3

Bn cch thnh cng
Nhng cuc u tranh bt bo ng thnh cng thng vn hnh theo
bn phng cch. Nhng phng cch vn hnh khc nhau ny tu
thuc rt nhiu vo hon cnh xung t c th, vo nhng vn tranh
chp, vo cu trc x hi ca dn chng i khng, vo bn cht ca cc
i th, vo i chin lc (nu c) c la chn, vo phng thc
thay i va , vo nhng phng php c th c s dng, v vo k
nng, k lut, v s kin quyt ca nhng ngi i khng. Nhng p lc
to ra c th l tm l, x hi, kinh t, v chnh tr, mi p lc theo nhng
cng khc nhau.
Thm vo , u tranh bt bo ng c th tc ng ln s n nh
ca h thng x hi v chnh tr hoc c th thay i s vn hnh ca h
thng ny. Cuc u tranh cn c th tc ng ln kh nng ca i
phng tip tc nhng chnh sch no . Trong mt s nhng cuc
xung t, bt hp tc bt bo ng v thch thc c th lm suy sp kh
nng ca i phng tip tc cai tr, hay ngay c c th phn hu c ch
ca h.
Trong nhng trng hp thnh cng, s thay i c th xy ra nh l
kt qu ca mt trong bn phng thc. Him khi, nhng thay i thi ,
nh l kt qu ca u tranh bt bo ng, a i th n nhng
nhng b v lm nh vy l ng l phng thc ci ho. Thng
hn nhiu l s rt lui hp tc v kinh t v chnh tr p buc i
phng phi ng i n tho hip l thch nghi. C lc s thch
thc v bt hp tc qu mnh v nhm ch mt cch qu ti tnh, v
nhng ngun sc mnh ca cc i th b lm cho qu suy yu n
i phng b ri vo th khng cn gii php no hn l u hng
l cng p bt bo ng. Trong mt vi trng hp him hoi, s thch
thc v bt hp tc tr nn qu ln lao, v vic ct t nhng ngun
sc mnh ca i phng qu ton vn, n ni ch ch cn cch
sp m thi l phng thc phn hu.
Cc s dng ca mt k thut tinh xo
Vic k thut u tranh bt bo ng c l, hay c lm cho tr thnh,
mt ng gp chnh yu cho vic gii quyt vn bo lc trong x hi v
chnh tr hay khng s mt phn ln h cho thy l u tranh bt bo
ng c gip gim thiu c s trng cy vo bo lc trong nhng cuc
xung t nghim trng hay khng. u tranh bt bo ng c th no

Karl W. Deutsch, Nhng Nt Rn ni Cy c Thch: Nhng Kh D v M Thc Phn Hy

trong cc H Thng Ton Tr, trong cun Ton Tr, tt. 308-333, ca Carl J. Frederick, btv.
Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1954.

Gene Sharp

13

c lm cho hu hiu c s dng trong nhng cuc u tranh

nghim trng thay cho bo lc hay khng? Trong mt vi trng hp cu
tr li ca mt vi ngi c th r rng l c, nhng trong nhng
trng hp khc, cu tr li c th l c l c, khng chc, hay l
khng c. Nhng cu tr li ny s c khuynh hng tu thuc vo
mc hiu bit m nhng ngi ny c v k thut ny v vo mc
u tranh bt bo ng c xem l c kh nng cung ng mt gii php
thay th hu hiu cho bo lc trong nhng cuc xung t nghim trng.
Ngi ta c th hc hi lm th no lm cho u tranh bt bo ng
c hu hiu hn l nhng ng dng ng bin trong qu kh. iu ny
c th thc hin c bng cch gia tng kin thc ca chng ta v
nhng i hi ca k thut ny, ph bin rng ri kin thc v s thng
hiu ny, v gia tng thit k v chin lc tng qut v c th cho vic
s dng k thut ny trong nhng xung t nghim trng trong tng lai.
Vic a ra mt gii php tho ng cho vn bo lc, v vic xem
xt s pht trin chnh tr trong tng lai ca u tranh bt bo ng, i
hi l chng ta phi lu n vai tr hin ti v vai tr tim nng trong
tng lai ca k thut ny. iu ny c bit quan trng trong nhng cuc
xung t nghim trng m trong nhiu ngi v nhiu chnh quyn tin
l cn phi c phng tin qun s v cc hnh thc bo lc khc.
Nhng cu hi c t ra l: chng ta c th thng hiu v lm cho k
thut ny c tinh xo n mc no, v k thut ny c th thay th
cho bo lc mt cch hu hiu n chng no?
S pht trin chnh tr trong tng lai ca u tranh bt bo ng cn
bao gm nhng gii php bt bo ng thay th cho bo lc trong nhng
loi xung t sau y:

Lt cc nn c ti;
Chn ng nhng v o chnh mi v ngn cn nhng nn c
ti mi;
Bo v chng ngoi bang xm lc v chim ng;
Bo ton s sinh tn v li sng ca nhng dn tc bn a;
Xo b nhng bt cng x hi v kinh t;
Pht trin, bo ton, v pht huy nhng thc thi dn ch v nhn
quyn; v
Hi nhp nhng phng tin bt bo ng vo trong cc x hi
dn ch bng nhng phng cch khc na.

Gim thiu trng cy vo chin tranh v bo lc khc

t nhng mc ch ny v nhng mc ch tng qut khc, v cho
nhng cuc u tranh c th, ngi ta cn phi thit lp nhng k hoch
chin lc lm cho gii php bt bo ng c th c p dng mt
cch hu hiu. Khi iu ny c thc hin tng theo tng bc mt, th
t bc ny n bc khc ngi ta s c th thay th u tranh bt bo

14 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

ng c tinh xo ho cho vic s dng bo lc trong nhng cuc

u tranh nghim trng.
p ng thch ny -- khai ph v pht huy tim nng ca u
tranh bt bo ng nhm gii quyt nhng xung t nghim trng th i
hi cn phi c nhiu iu nghin, phn tch, nghin cu chin lc, thit
lp chnh sch, lp k hoch, v hnh ng can m.
Cn phi c nhng cng c ca cc s gia, nhng nh tm l x hi,
nhng nh x hi hc, nhng l thuyt gia v x hi v chnh tr, nhng
khoa hc gia chnh tr, nhng chin lc gia, v nhng ngi khc na.
iu quan trng khng phi ch l nghin cu u tranh bt bo ng m
thi, m cn phi xt nh nhng ti khc na, bao gm cc nhc
im v nhng im d b tn thng ca cc nn c ti v ca nhng
h thng p bc khc na.
Hc hi lm th no pht huy v ph bin kh nng suy t mt cch
chin lc v lm th no thit k cc chin lc cho nhng cuc u
tranh bt bo ng trong tng lai cng rt quan trng.
p dng nhng n lc ny s i hi phi vt qu, v thng l
chng li, nhng khuynh hng quan trng c n nh ca x hi
hin i v ca nhng lc lng hng mnh quc gia v quc t. Vic tp
trung quyn lc, vic qun s ho chnh tr lin quc gia, s b quyn ca
nhng phng php truyn thng v li gii quyt vn , nhng iu
ny v nhng nhn t khc u vn hnh chng li s thm xt c l lun
v ngha tim nng ca u tranh bt bo ng.
Tuy nhin vn c c s a ra kin l vic mt x hi la chn l
rt cuc nn trng cy vo bo lc hay trng cy vo u tranh bt bo
ng trong mt s xung t nghim trng s c nhng hu qu ht sc
quan trng i vi cu trc x hi v chnh tr. Hnh nh rt r rng l u
tranh bng bo lc c khuynh hng to ra mt h thng chnh tr tp
quyn, v c tim nng n p nhiu hn, trong khi u tranh bt bo
ng li c khuynh hng to ra mt h thng chnh tr tn quyn, v
c dn chng kim sot nhiu hn. Kh nng qun s c th c s
dng trong nc n p dn chng, trong lc u tranh bt bo ng
c th c dn chng s dng tranh th v bo v cc t do v
khng c li s n p tp trung.
Xt nh cn trng c thng tin v ngha tim nng v tnh kh thi ca
nhng phng tin p dng cc p lc v sc mnh bt bo ng c l
s pht hin c nhng gii php thc tin m t trc n nay cha
tng c khai ph y . Phng cch ny c tim nng to nn
nhng thay i nn tng trong chnh tr v bang giao quc t hin i qua
vic gim thiu s trng cy vo bo lc.
Vic chng ta thnh cng c bao nhiu trong vic thay th nhng
hnh thi tranh u bo ng bng nhng hnh thi u tranh bt bo
ng, do gim thiu rt nhiu s trng cy vo qun s v nhng
phng tin bo ng khc, s c quyt nh rt nhiu bi mc m
chng ta c th a ra v p dng nhng gii php u tranh bt bo
ng thay th hu hiu.

Gene Sharp

15

Cu hi khng th trnh c l liu chng ta c chu n lc lm cho k

thut ny c tinh xo v sa i li cho ph hp vi hon cnh v
chp thun s dng n trong nhng cuc u tranh nhm thch thc,
in th, v xo b nhng th hin bo lc cc oan bng hnh ng
hu hiu v mnh m hay khng.

16 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

CHNG HAI

S QUAN TRNG CA THIT K

CHIN LC TRONG U TRANH
BT BO NG
Vic s dng chin lc c bit nhiu nht trong nhng xung t qun
s. Sut hng bao nhiu th k cc s quan qun i dn thn vo
cng vic thit k chin lc cho nhng chin dch qun s, v nhng
nh t tng quan trng nh Tun T, Clausewitz, v Liddell Hart
tng phn tch v lm cho chin lc qun s c tinh xo. Trong
chin tranh qun s quy c v trong chin tranh du kch, vic s dng
chin lc tinh vi l iu kin cn bn c hu hiu.
Cng ging nh u tranh qun s i hi nhng chin lc khn
ngoan, i hi thit lp k hoch, v ng dng; u tranh bt bo ng s
hu hiu hn c khi cng vn hnh trn cn bn thit k chin lc chu
o. Vic thit lp v chp thun nhng chin lc khn ngoan c th gia
tng sc mnh ca u tranh bt bo ng rt nhiu.
S quan trng ca chin lc
Nu ngi ta mong mun t c mt iu g, th c hi t c mc
ch ny s ln hn c nu ngi ta dng nhng ti nguyn sn c v
nhng nh hng ca mnh ti mc hu hiu ti a. iu ny c ngha l
c mt k hoch chin lc c thit k di chuyn t hin ti (ni m
mc ch cha t c) n tng lai (khi m mc ch t c).
Chin lc ni n cng vic vch ra mt ng hng hnh ng lm
cho vic tin ln t hin ti n mt hon cnh mong mun trong tng
lai c c hi xy ra hn ht.
V d, nu mnh mun i t mt ch ny n mt ch khc, th mnh
cn phi chun b trc lm th no thc hin iu ny. i b? i xe
la? Li xe? i my bay? Ngay c lc by gi k hoch cng cha ton
vn cht no c. Mnh c tin trang tri cho cc tn ph ca chuyn
i v cc chi tiu khc khng? Nu l mt chuyn i lu, th mnh s n
ng u? C i hi cn phi c nhng ti liu du lch, thng hnh, v
chiu khn hay khng? Nu c th lm th no ly nhng th ny? C
cn phi dn xp nhng vn khi mnh i vng trong chuyn i ny
khng?
Loi suy ngh v chun b ny m mt vi ngi tng lo toan cho
nhng mc ch bnh thng trong i sng hng ngy cn phi c
thc hin bi nhng nh lnh o cc phong tro x hi v chnh tr. Tuy
nhin ng tic l thit k chin lc li him khi c s ch cn thit
trong nhng phong tro nh th.

Gene Sharp

17

Mt vi ngi ngy th ngh rng ch cn n thun khng quyt mc

ch ca mnh mnh , v lu , th ri th no cng s t c. Mt
s ngi khc th cho rng nu h vn gi mnh trung thc vi nhng
nguyn tc ca mnh v lm chng nhn cho nhng nguyn tc d b
nghch cnh, th h ang lm tt c nhng g c th lm c gip
tranh th nhng nguyn tc ny. Khng nh nhng mc ch tt p v
lun trung thnh vi l tng th tht ng ca ngi, nhng t chng th
cc k khng tho ng cho vic thay i hin trng v vic thc hin
nhng mc ch c ch nh.
D nhin l tm cch thay i mt x hi, hay l ngn chn nhng thay
i trong mt x hi, hay l y lui s chim ng ca ngoi bang, hay l
bo v mt x hi khi b tn cng l nhng cng tc phc tp hn l
chun b cho mt chuyn du lch rt nhiu. Th m ch him hoi lm
nhng ngi eo ui nhng mc tiu nh th mi hon ton cng nhn
s cc k quan trng ca vic thit k mt k hoch ton b trc khi h
hnh ng.
Rt thng xuyn xy ra trong nhng phong tro x hi v chnh tr l
vic nhng c nhn hay nhng phe nhm lin h cng nhn l h cn lp
k hoch lm th no hnh ng, nhng h ch lm nh th trn cn
bn ht sc gii hn, on k, hay chin thut m thi. H khng c th
thit lp mt k hoch hnh ng rng ln, di hn, hay chin lc. H c
th khng cho iu ny l cn thit. C th lc h khng c kh nng
suy ngh v phn tch theo nhng ngha ny. Hay l, h c th mnh
lin tc b nh lc hng khi mc ch ln lao ca h bng cch lun
lun ch tm vo nhng vn nh nht, lin tc phn ng li nhng
sng kin ca i phng, v hng say dn thn vo nhng hot ng
ngn hn. H c th khng phn phi thi gian v sinh lc vo cng vic
thit k mt chin lc, hoc khai ph mt vi chin lc thay th nhm
hng dn nhng n lc ton b ca h tin n vic tranh th mc ch
ca mnh.
i khi cng phi cng nhn l ngi ta khng c th phc ho ra mt
chin lc tranh th mc ch ca mnh, v trong thm tm h khng
thc s tin l h c th t c mc ch. H thy mnh yu ui, l
nhng nn nhn bt lc ca nhng sc mnh qu hng hu, do h tin
rng iu tt nht m h c th lm c l khng quyt v lm chng
nhn, hay ngay c chu cht i, trong nim tin l h c l. Cho nn, h
khng c suy ngh v thit k chin lc t mc tiu ca mnh.
Kt qu ca nhng vic khng thit k chin lc nh th l nhng c
hi thnh cng b gim i rt nhiu, v i khi cn b loi b na. Sc
mnh b phn tn. Hnh ng khng hu hiu. Cc hi sinh b lng ph, v
l tng khng c phc v tt.
Khng thit lp mt k hoch hnh ng chin lc cn thn:

18 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

sinh lc c th b lch chuyn vo nhng vn nh b v p

dng mt cch khng hu hiu;
nhng c hi thc y l tng ca mnh s khng c s
dng;
nhng sng kin ca i phng s quyt nh hng i ca cc
din bin;
nhng nhc im ca phe mnh s tng trng v c nhng hu
qu phng hi n n lc tranh th mc ch ca mnh; v
nhng n lc nhm t mc ch s c rt t c hi thnh cng.

Tri li, vic thit lp v chp thun nhng chin lc tuyt ho s gia
tng c hi thnh cng. Hnh ng c iu hng theo ng k hoch
chin lc gip cho ngi ta c th tp trung nhng sc mnh v hnh
ng ca mnh tin theo mt chiu hng c quyt nh a n
mc ch mong mun. Nhng sc mnh v hnh ng ny c th c
tp trung vo vic phc v cho nhng mc tiu chnh yu v lm cho
nhng nhc im ca i phng thm trm trng. Cc tn tht v
nhng tn ph khc c th c gim thiu v nhng hi sinh c th phc
v mc ch chnh yu mt cch hu hiu hn. Nhng c hi chin
dch bt bo ng thnh cng c gia tng.
Thit lp nhng chin lc khn ngoan
S tuyn la, hay thit lp, mt chin lc khn ngoan i hi:

mt thc chnh xc v ton cnh m trong cuc u tranh s

c xc tin;
nhn chn c bn cht ca s khc bit gia hon cnh hin ti
v hon cnh mong c;
thm nh cc chng ngi cn tr cng vic t n mc ch v
nhng nhn t c th lm cho vic t mc ch c d dng;
thm nh u v khuyt im ca i phng, ca phe mnh, v
ca nhng thnh phn th ba c th h tr hay gy tr ngi cho
chin dch;
lng gi nhng gi tr v nhng gii hn ca mt s ng
hng hnh ng c tim nng m mnh c th theo;
tuyn chn mt ng hng hnh ng kh thi trong s nhng
gii php hin c hay l phc ho ra mt hng i hon ton mi;
v
nhn dng c mt k hoch hnh ng ton b quyt nh
nhng k hoch nh hn (chin thut) v nhng phng php
hnh ng c th no cn c s dng trong vic eo ui mc
ch chnh yu (ngha l, cn phi c nhng hot ng hay nhng
bc tin tp trung ti a phng hay ngn hn no c th
thc thi k hoch chin lc ton b).

Gene Sharp

19

Cc cp thit k v hnh ng
Khi thit lp mt k hoch chin lc ngi ta phi cn hiu l c nhng
cp thit k v hnh ng khc nhau. cp cao nht l i chin
lc. Ri c chin lc, c tip theo bi nhng chin thut v nhng
phng php.
i chin lc l quan nim ton b nhm phi hp v iu ng tt
c nhng ti nguyn thch hp v c sn (v kinh t, nhn lc, o c,
chnh tr, t chc, v.v.) ca quc gia hay ca mt phe nhm tranh th
nhng mc tiu ca mnh trong mt cuc xung t.
i chin lc bao gm vic xt nh s chnh danh ca l tng u
tranh, vic thm nh nhng nh hng khc ca hon cnh, v s tuyn
chn k thut u tranh s c s dng (nh l, u tranh bt bo ng,
chnh tr quy c, chin tranh du kch, hay l chin tranh quy c), lm
th no c th t c mc tiu, v thm nh nhng h qu di hn.
i chin lc t ra mt khun mu nn tng cho vic chn la
nhng chin lc c gii hn hn tin hnh u tranh. Cp thit k
ny cng cn bao gm vic phn chia cc cng tc tng qut cho cc
nhm v phn phi ti nguyn cho nhng nhm ny s dng trong
cuc u tranh. Hn na, i chin lc bao gm vic xt nh l chnh
cuc u tranh lin h nh th no vi vic tranh th cc mc tiu m v
nhng mc tiu ny, cuc u tranh c xc tin.
Chin lc l quan nim lm th no c cch tranh th cc mc
tiu mt cch tt nht trong mt cuc xung t (bo ng hay bt bo
ng). Chin lc lu n vic c nn u tranh hay khng, khi no, v
nh th no, v lm cch no t c hiu qu ti a, tranh th
mt s mc ch no . Chin lc l k hoch cho vic phn phi, thch
nghi, v p dng thc tin nhng phng tin c c tranh th
nhng mc tiu mong mun.
Chin lc cng c th bao gm nhng n lc to ra mt hon cnh
chin lc thun li n c th t c thnh cng m khng cn c
mt cuc u tranh cng khai. p dng vo chnh cuc u tranh, chin
lc l tng nn tng cho vic chin dch s phi khai trin nh th
no, v lm cch no nhng b phn tch ri s phi n khp li vi
nhau mt cch thun li nht cho vic t c cc mc tiu.
Chin lc cp n vic xt nh nhng kt qu theo sau mt s
hnh ng no ; ni n s thit lp mt k hoch hnh ng rng ln;
ni n vic quyt nh kho lo v vn iu ng cc nhm u tranh
cho nhng hnh ng nh; ni n vic xt nh nhng iu kin thnh
cng trong vic s dng k thut la chn; v ni n vic dng s
thnh cng cho cng vic tt p.
Chin dch vn hnh bn trong khun kh ca i chin lc. Cc
chin thut v phng php u tranh c s dng thc thi chin
lc. c hu hiu hn c, cc chin thut v phng php phi
c chn la v p dng nh th no chng c th h tr vic ng
dng chin lc v ng gp vo vic hi nhng iu kin thnh cng.

20 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Trong khi thit lp chin lc cho u tranh bt bo ng, cn phi lu

n nhng kha cnh sau y: nhng mc tiu, ti nguyn v sc mnh
ca chnh mnh; nhng mc tiu, cc ti nguyn v sc mnh ca i
phng; nhng vai tr thc s v c th c ca nhng thnh phn th
ba; nhng ng li v phng tin hnh ng c th c ca i
phng; nhng ng li v phng tin hnh ng (tn cng cng nh
phng th) c th c ca chnh mnh; nhng iu kin thnh cng, nhng
ng nng hnh ng, v nhng phng thc to thay i, ca k thut
ny.
Mt chin thut l mt k hoch hnh ng c gii hn, da trn cn
bn lm th no s dng tt nht nhng phng tin u tranh c
c tranh th mt mc tiu hn ch nh l mt thnh phn ca chin
lc rng ln hn. Mt chin thut lu n mt ng hng hnh
ng c gii hn v n khp vo bn trong chin lc rng ln, cng nh
mt chin lc n khp vo bn trong mt i chin lc vy. Mt chin
thut ch c th c hiu nh l thnh phn ca chin lc ton b ca
mt trn chin hay ca mt chin dch.
Chin thut cp n vn cc phng php u tranh c p
dng nh th no, v nhng nhm ngi chin u s hnh ng nh
th no trong mt hon cnh c th. Chin thut c p dng cho
nhng khong thi gian ngn hn l chin lc, hay l trong nhng khu
vc (a l, c ch, v.v.) nh hp hn, hay l bi mt s ngi c gii
hn, hay cho nhng mc tiu c gii hn hn, hay l mt s hn hp ca
nhng iu ny.
Phng php ni n nhng phng tin hnh ng r rt trong k
thut u tranh bt bo ng. Cc phng tin ny bao gm c hng t
hnh thi u tranh, nh l nhiu loi nh cng, ty chay, bt hp tc
chnh tr v nhng hnh ng nh th. (Mun c mt danh sch lit k
198 phng php u tranh bt bo ng tng c s dng trong
nhng trng hp lch s, th hy xem Ph Lc Hai).
Vic son tho mt k hoch chin lc c trch nhim v hu hiu
cho mt cuc u tranh bt bo ng l thuc vo vic thit lp v chn
la cn trng mt i chin lc, cc chin lc, cc chin thut v cc
phng php.
Mt vi yu t then cht ca chin lc bt bo ng
Khng c mt chin lc duy nht no dng s dng u tranh bt
bo ng m li c th thch hp cho mi hon cnh. ng ra th k thut
u tranh bt bo ng lm cho vic thit lp loi chin lc hu p
ng nhiu loi hon cnh khc nhau c th thc hin c. Thm na,
u tranh bt bo ng thng cn phi c hn hp trong mt i
chin lc vi vic s dng nhiu phng tin u tranh khc.

Gene Sharp

21

iu ny khng c ngha l u tranh bt bo ng ph hp vi tt c

nhng k thut u tranh khc. V d, vic s dng bo lc cng vi u
tranh bt bo ng s ph hu nhng tin trnh m theo u tranh bt
bo ng vn hnh, v do , trong trng hp tt p nht, s lm cho
u tranh bt bo ng khng hu hiu, v trong trng hp t hi nht,
s lm cho u tranh bt bo ng sp hoc tht bi.
Tuy nhin, kh hin nhin l nhng phng tin nh l tm d kin,
qung co, gio dc qun chng, ku gi i phng, thng tho, v
nhng vic nh th c th trong nhiu trng hp c s dng c li
khi kt hp vi vic s dng u tranh bt bo ng. Nhng phng tin
ny thng c s dng hn hp vi cc v ty chay kinh t v nh
cng lao ng, chng hn.
Thit yu cho vic thit k nhng chin dch bt bo ng th c mt
nguyn tc cn bn: Chun b cuc u tranh ca qu v th no s
thnh cng ca cuc ng tr nn c th thc hin c bng cch
ch trng cy vo chnh qu v m thi. y l thng ip ca Charles
Stewart Parnell gi n cc nng dn i Nh Lan trong thi gian cuc
nh cng v tin mn t trong nhng nm 1879-1890: hy trng cy
vo chnh qu v, ch ng trng cy vo ai khc.
Gi s l c mt cuc u tranh bt bo ng mnh m c thit
k v xc tin, th tm kim s h tr bt bo ng c gii hn t nhng
ngi khc c th chp nhn c, nhng thng c cuc u tranh th
phi tu thuc vo nhm ca chnh mnh. Lc by gi, nu khng c ai
khc gip , nu thit k chin lc sc bn, th mnh vn c c hi
thnh cng. Tuy nhin, nu trch nhim thnh cng hay tht bi c
trao cho ngi khc, th khi h khng xut u l din, cuc u tranh s
tht bi. D sao th s h tr c trch nhim t bn ngoi c l s n khi
m mt cuc u tranh bt bo ng mnh ang c iu ng bi mt
dn tc b ngc i, hnh ng ng n nh th l s thnh cng hay
tht bi s c quyt nh bi nhng n lc ca chnh mnh m thi.
Vic thit lp nhng chin lc v chin thut khn ngoan cho nhng
cuc u tranh bt bo ng i hi mt s hiu bit thu o v nhng
ng nng v nhng phng thc ca u tranh bt bo ng, nh
c trnh by trong Chnh Tr ca Hnh ng Bt Bo ng. (Xem Ph
Lc Ba: c Thm). Cn phi ch trng n vic son tho nhng k
hoch v hnh ng lm cho vic iu hnh chng c d dng v bc
b nhng k hoch v hnh ng m, nu em ra thc thi, s ph hu
ngay chnh cc nhn t c th ng gp vo tnh hu hiu ca chng.
Cng s cn phi ch trng n nhng nhn t khc nh l nhng yu
t tm l v tinh thn, nhng yu t a l v vt cht, thi gian tnh, s
ngi v sc mnh, s duy tr sng kin, v vic chn la cc phng
php u tranh c th c th ng gp vo vic tranh th nhng mc tiu
chin lc v chin thut.
S quan trng ca vic thit k chin lc cho u tranh bt bo ng
khng th xem l c qu t nng. l cha kho lm cho nhng
phong tro x hi v chnh tr c hu hiu hn. Thit k chin lc

22 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

khng bo m l phong tro s t c nhng mc tiu ca mnh,

nhng chc hn s lm cho thnh cng kh d c th c c may xy ra
nhiu hn.4

c hng dn cch lm th no thit k chin lc cho nhng cuc u tranh bt bo

ng trong tng lai, th hy xem Gene Sharp, Tin Hnh u Tranh Bt Bo ng: Thc Hnh
ca Th K Th Hai Mi v Tim Nng ca Th K Hai Mi Mt. S xut bn.

Gene Sharp

23

24 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

CHNG BA

NHNG BC TRONG VIC THIT K

CHIN LC CHO NHNG CUC
U TRANH BT BO NG CHNG
CC CH N P
u tranh bt bo ng l mt k thut iu ng nhng cuc xung t
bng nhng phng php phn i x hi, tm l, kinh t, v chnh tr,
bng bt hp tc, v bng s can thip gy ri lon.
l mt k thut c xy dng da trn vic p dng s kin quyt
cn bn ca con ngi v phng din x hi, kinh t, v chnh tr -- s
kin nh v kh nng bt ng kin, khc t hp tc, thch thc, v
gy ri lon. Ni cch khc, ngi ta c th t chi lm nhng vic m h
c yu cu phi lm, v c th lm nhng iu m h b cm lm.
Tt c mi chnh quyn u l thuc vo s hp tc v tun phc
tn ti. Khi ngi ta chn la gi li hay rt lui s hp tc ny, th chnh
quyn s b b ri khng c nhng ct tr chng sc nng ca mnh.
u tranh bt bo ng tng c p dng cho loi xung t
sut lch s loi ngi chng li p bc, lt cc nn c ti, chng
li nhng v chim ng ca ngoi bang, bo v cc sc dn thiu s b
ght b, v bnh trng t do.
Nhng cuc u tranh nh th trong qu kh phn ln l kt qu ca
trc gic, ca nhng din bin ngu nhin, ca s ng bin, v ca vic
con ngi hnh ng m khng thy r nhng mc tiu ca mnh, hay l
khng hiu c thc s i hi cn phi c nhng g t c
nhng mc tiu .
Mt vi trong s nhng cuc u tranh ny biu l phn no thit k
chin thut (ngn hn), nhng rt t cuc u tranh vn hnh di nhng
k hoch i chin lc pht trin v iu hnh cuc u tranh ton
b.
Ngy nay, cc phe nhm dn thn vo cng cuc u tranh bt bo
ng khng cn cn phi to ra ci mi. Qua s hiu bit thu o hn
v k thut ny, chia s kin thc, v qua vic s dng cng vic thit k
chin lc, hay di hn, th u tranh bt bo ng s tr nn hu hiu
hn.
Nhng yu t ca thit k chin lc
Sau y l mt vi yu t then cht i hi cn phi c lu khi chun
b cho mt cuc u tranh bt bo ng:

Gene Sharp

25

Giai on I: Thm nh tin khi v phn tch

Xt nh nhng vn tranh chp nh c nhn thy bi c hai

phe.
Chun b mt phn tch v nhng h thng vn ho, chnh tr, v x
hi-kinh t hin c trong x hi hay trong nc, cng nh v s
phn phi dn s.
Chun b mt phng nh chin lc5, ngha l: nhn dng c
nhng u v khuyt im ca c i bn trong cuc xung t. iu
ny bao gm nhn dng c nhng ngun sc mnh ca nhng
phe tranh chp v ca nhng c ch phc v nh l nhng ct tr
chng cho nhng phe ny, phn tch nhng ti nguyn m mi
phe c c hay ang kim sot, xt nh nhng mc m mi
phe phi l thuc vo phe bn kia tho mn nhng nhu cu no
, v sc mnh u tranh tng i ca hai phe.
Tm ra c nhng ngun sc mnh no ca i phng c th l
tiu ch tt nht mnh c th lm cho suy yu i hoc ct t.
Nhn dng v xt nh nhng vai tr tim nng v nhng thi
ca nhng thnh phn th ba trong cuc xung t, bao gm c i
b phn qun chng cha cam kt.
Nhn dng nhng nhn t ngoi ti nh hng n nhng ng
hng hnh ng c th c nh l: a l, thi tit, kh hu, h tng
c s, v.v.
Nhn dng nhng loi p lc no khc c th dn a n vic
tranh th nhng mc tiu ca nhng ngi i khng.
Xt nh nhng nhn t nu trn xc nh xem nhng iu kin
hin c c thun li hay khng thun li cho vic iu ng mt
cuc u tranh bt bo ng trong mt khun kh thi gian no
hay khng. iu kin no trong s nhng iu kin ny l c
nh, iu kin no bin i, v iu kin no c th trc tip b
nh hng bi nhng hnh ng ca nhng ngi i khng, hay
ca i phng?

Giai on II: Thit lp chin lc

Thit lp mt i chin lc cho cuc u tranh ton b. Xc nh

mc tiu ca cuc u tranh bng nhng t ng r rng, c th.
Tnh ton mt cch tng qut cuc u tranh bt bo ng phi
vn hnh nh th no t cho c mc tiu . y l mt
quan nim ch yu, rng ln, di hn, cho vic iu ng cuc u
tranh, cho vic phi tr v iu hnh tt c mi ti nguyn thch hp
v c c ca phe u tranh.

T ng v quan nim ny c Robert Helvey a vo lnh vc u tranh bt bo ng.

26 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Mc tiu ch yu ca cuc u tranh c th t c trong mt

chin dch ton din duy nht hay khng? Nu c, th hy thit
k lm th no thc hin iu ny. Nu khng, th cuc u
tranh s cn phi c ch phn chia thnh giai on bao gm
nhng chin dch c gii hn hn cho nhng mc tiu trung hn,
nhng quan trng.
Thit lp nhng chin lc cho nhng chin dch c bit vi nhng
mc tiu c gii hn s c tranh th trong thi gian tin trnh ca
cuc u tranh. y l ni m khun kh rng ln ca i chin
lc tr nn chi tit hn, tr li ngi no, ci g, ni no, khi
no, v bng cch no trong vic thit k mt chin dch no
trong cuc u tranh.
Tuyn la nhng chin thut c th ngn hn v nhng phng
php u tranh c bit no s thc thi c chin lc c
chn. iu ht sc quan trng l phi chn la nhng chin thut
v phng php mt cch cn thn trong khun kh ca mt chin
dch c chin lc, v ch sau khi thit lp mt i chin lc.
Nhng phng php bt bo ng c th c tuyn chn bao
gm nhng phng php phn i v thuyt phc, bt hp tc, v
can thip. Mt s phng php s c kt qu tt hn l mt s
khc trong nhng hon cnh khc nhau, phn ln tu thuc vo
i chin lc v mc tiu ton b, vo phng nh chin lc, v
vo mc tiu ca chin dch c bit. Mt vi phng php c kh
nng hn l nhng phng php khc trong vic hn ch v ct
t nhng ngun sc mnh ca ch .
Phi nm chc l k hoch chin lc c chp thun phi hi
ho trong mc tiu, cc loi p lc c p dng, v nhng chin
thut v phng php c tuyn chn.

Giai on III: Gy dng kh nng

Phi nm chc l nhng chin lc c chn la cho cuc u

tranh phi nm trong kh nng thc hin ca dn chng. Nu h
khng c kh nng, th cn phi c nhng n lc c ch nhm
tng cng kh nng ca dn chng. Hay l, cc chin lc s
cn phi c sa i.
Tng sc mnh cho cc t chc v cc c ch nm ngoi vng
kim sot ca i phng, nht l nu i chin lc i hi s
dng nhng c quan c lp trong thi gian u tranh p dng
bt hp tc v thch thc.
Chun b cho s ph tr ca nhng thnh phn th ba, nhng
ng l thuc vo s h tr ny.

Gene Sharp

27

Giai on IV: u tranh cng khai

Tp trung cc sc mnh ca nhng ngi i khng chng li

nhng nhc im ca i phng tranh th nhng mc tiu
chn la theo ng i chin lc, chin lc, v cc phng
php c chn la, nht l trong vic hn ch v ct t
nhng ngun sc mnh ca i phng.
Phi bo m l k hoch chin lc c p dng mt cch c k
lut m khng dng bo lc lm cho cuc i khng b yu i.
Phi bo m l nhng hot ng u tranh s gip tng sc
mnh cho nhng ngi i khng.
Phi nm chc l nhng ngi i khng tip cn c nhng ti
nguyn thit yu.
Gi cho i phng mt thng bng.
Thch thc s n p ca i phng nhng phi gi cht hnh
thi u tranh ca chnh mnh.
Hnh ng, thay v phn ng. Duy tr sng kin v tin. Cuc
u tranh phi c xc tin trong nhng iu kin ca nhm i
khng, ch khng phi ca i phng.
Lin tc ti thm nh v nh gi vic iu hnh cuc u tranh
da theo k hoch chin lc.

Giai on V: Kt thc cuc xung t

Thnh cng, tht bi, hay l kt qu ln ln?

Xc tin mt cuc thm nh hu u tranh v thit k cho tng
lai.

y ch l nhng ghi ch s ng cho vic p dng u tranh bt bo

ng chin lc.6

c nhng khuyn co chi tit v vic thit k, y/c xem Gene Sharp, Tin Hnh u Tranh Bt
Bo ng: Thc Hnh ca Th K Th Hai Mi v Tim Nng ca Th K Hai Mi Mt. Sp xut
bn.

28 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Gene Sharp

29

PH LC MT

DANH MC CC T QUAN TRNG

TRONG U TRANH BT BO NG
THCH NGHI (ACCOMMODATION): Mt phng thc to thay i ca
hnh ng bt bo ng theo i th quyt nh, trong lc h vn cn
la chn c, ng v mt tho hip v chp nhn mt s i hi ca
nhng ngi i khng bt bo ng. Thch nghi xy ra khi i th cha
thay i quan im ca h v cng cha b cng p bng bt bo ng,
nhng kt lun l nn gii quyt bng tho hip.
Thch nghi c th l kt qu t nhng nh hng m, nu c tip tc,
c th a n ci ho, cng p bt bo ng, hay phn hu h thng
hoc ch ca i th.
UY QUYN (AUTHORITY): L phm cht iu hng nhng xt on,
nhng quyt nh, nhng khuyn co, v nhng lnh ca mt s c nhn
v c ch no c ngi ta t nguyn chp nhn l ng v do
c th c ngi khc ng dng nh s tun phc v hp tc. Uy
quyn l ngun sc mnh chnh tr chnh yu, nhng khng cng ng
ngha.
TY CHAY (BOYCOTT): Bt hp tc v x hi, kinh t, hoc chnh tr.
KHC T NGHA V CNG DN (CIVIC ABSTENTION): ng ngha
vi cc hnh vi bt hp tc chnh tr.
HNH NG CNG DN (CIVIC ACTION): ng ngha vi hnh ng
bt bo ng xc tin v nhng mc ch chnh tr.
THCH THC DN S (CIVIC DEFIANCE): Nhng hnh vi khng nh
phn i bt bo ng, i khng hoc can thip c xc tin v nhng
mc ch chnh tr.
I KHNG DN S (CIVIC RESISTANCE): ng ngha vi i khng bt
bo ng c mc ch chnh tr.

NH CNG DN S (CIVIC STRIKE): Ngng hn hot ng v kinh t

c xc tin v mc ch chnh tr. Khng nhng cng nhn c th nh
cng, m quan trng l sinh vin, chuyn vin, ch tim, nhn vin bn

30 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

giy (bao gm c cng chc), v nhng thnh vin nc thang cao cp

trong x hi c th tham gia.
BT TUN DN S (CIVIL DISOBEDIENCE): C tnh vi phm bng
phng thc ho bnh mt s o lut no , mt s ngh nh, iu l,
sc lnh, hay lnh ca qun i hay ca cnh st, hay nhng iu tng
t.
y thng l nhng lut l c xem l hin nhin tri vi o c,
khng cng bng, hay l bo ngc. Tuy nhin, i khi c nhng lut ch
yu ch c tnh quy l hay trung dung v o c cng c th c bt
tun nh l mt biu tng chng li nhng chnh sch rng ln hn ca
chnh quyn.
CI HO (CONVERSION): Mt thay i v quan im ca cc i th m
hnh ng bt bo ng ang c xc tin chng li bng cch lm cho
h tr nn tin tng l chp nhn nhng mc tiu ca nhm ngi bt
bo ng l ng. y l mt trong bn phng thc to thay i ca
hnh ng bt bo ng.
PHN HU (DISINTEGRATION): Phng thc to thay i th t ca
hnh ng bt bo ng, theo cc i th khng nhng ch b cng
p m h thng hay chnh quyn ca h b phn hu v sp do kt qu
ca s bt hp tc v thch thc t. Cc ngun sc mnh b hn ch
hoc b ct t bi s bt hp tc cc n ni h thng hoc chnh
quyn ca i th phi tan v.
NGNG HOT NG KINH T (ECONOMIC SHUT-DOWN): Ngng
nhng sinh hot kinh t ca mt thnh ph, mt khu vc, hay mt quc
gia tm mc a n t lit v kinh t. ng lc thng l chnh
tr.
iu ny c th thc hin c bng mt cuc tng nh cng ca
cng nhn trong lc ban qun tr, thng nghip, cc c s thng mi,
v cc ch tim nh ng ca v ngng cc sinh hot kinh t ca h.
T DO (CHNH TR) (FREEDOM (POLITICAL)): Mt hon cnh chnh tr
cho php c nhn c t do la chn v hnh ng v cng cho php
c nhn v nhm c tham d vo nhng quyt nh v iu hnh x
hi v h thng chnh tr.
I CHIN LC (GRAND STRATEGY): l quan nim rng ln nht v
cch lm th no t c mt mc tiu trong mt cuc xung t bng
mt phng thc hnh ng c chn la. i chin lc nhm phi
hp v iu hng tt c nhng ti nguyn thch hp v sn c (nhn
lc, chnh tr, kinh t, o c, v.v) ca nhm t cc mc tiu trong
cuc xung t.

Gene Sharp

31

Vi chin lc c gii hn hn c th c p dng trong khun kh

i chin lc t nhng mc tiu c bit no ca nhng giai
on ph thuc ca cuc u tranh ton din.
NHM KHIU NI (GRIEVANCE GROUP): Nhm qun chng m nhng
khiu ni ca h l nhng vn c nu ln trong cuc xung t v
c nhng ngi i khng bt bo ng bnh vc.
NHN LC (HUMAN RESOURCES): Mt t c dng y ch s
ngi hay nhm ngi tun phc nh cai tr (ngha l nhm cai tr ang
ch huy nh nc), hp tc, hoc h tr nhm cai tr thc thi ca h.
iu ny bao gm t l nhng ngi v nhm ngi nh th trong qun
chng, v mc , hnh thi, v s c lp ca nhng t chc ca h.
Sc mnh ca ngi cai tr tu thuc vo vic c hay khng cc ngun
nhn lc ny l iu to nn mt trong nhng ngun sc mnh chnh
tr.
VT LC (MATERIAL RESOURCES): y l mt ngun sc mnh
chnh tr khc. T ny ch ti sn, ti nguyn thin nhin, ngun ti
chnh, h thng kinh t, phng tin truyn thng, v phng thc
chuyn ch. Mc nh cai tr kim sot, hay khng kim sot, cc th
ny s gip quyt nh mc hay l gii hn sc mnh ca nh cai tr.
NHNG PHNG THC TO THAY I (MECHANISMS OF
CHANGE): L nhng tin trnh theo to c thay i trong nhng
trng hp u tranh bt bo ng thnh cng. Bn phng thc to
thay i l ci ho, thch nghi, cng p bt bo ng, v phn hu.
PHNG PHP (METHODS): L nhng phng tin r rt ca hnh
ng trong khun kh k thut hnh ng bt bo ng. Hin c gn hai
trm phng php c xp thnh ba loi chnh: phn i bt bo ng
v thuyt phc, bt hp tc (v x hi, kinh t, v chnh tr), v can thip
bt bo ng.
BT HP TC (NONCOOPERATION): Mt phn loi ln ca nhng
phng php hnh ng bt bo ng bao hm s hn ch c ch ,
ngng vic, hoc rt li s hp tc x hi, kinh t, hay chnh tr (hay l
hn hp cc phng php ny) i vi mt ngi, mt hot ng, mt t
chc, hay mt ch khng c chp nhn.
Nhng phng php bt hp tc c xp thnh nhng phn loi ph
l bt hp tc x hi, bt hp tc kinh t (cc v ty chay kinh t v nhn
cng nh cng), v bt hp tc chnh tr.
BT BO NG (TN GIO HOC O C) (NONVIOLENCE
(RELIGIOUS OR ETHICAL)): Nhng tn ngng v hnh vi thuc loi
m theo bo lc b cm ch da trn cn bn tn gio hay o c.

32 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Theo mt vi h thng tn ngng, th khng nhng hnh ng bo lc b

ngn cm m ngay c t tng v li ni hn th. Mt s h thng tn
ngng cn bt buc phi c thi v hnh vi tch cc i vi k th,
hay ngay c bc b quan nim k th.
Nhng ngi c lng tin nh th thng c th tham gia nhng cuc
u tranh bt bo ng cng vi nhng ngi thc thi u tranh bt bo
ng v nhng l do thc tin, hoc h c th la chn khng tham gia.
HNH NG BT BO NG (NONVIOLENT ACTION): Mt k thut
tng qut xc tin phn i, i khng, v can thip m khng dng
bo lc.
Hnh ng nh th c th thc hin bng (a) cc hnh vi b l ngha
l, cc tham d vin khc t lm nhng vic m h thng lm, theo
thng l cn phi lm, hoc b lut php hay iu l bt buc phi lm;
hay l bng (b) cc hnh vi t tin ngha l, cc tham d vin lm
nhng vic m thng h khng lm, theo thng l khng cn phi lm,
hoc b lut php hay iu l cm khng c lm; hay l bng (c) cch
hn hp c hai cch.
K thut ny bao gm nhiu phng php r rt c xp loi thnh
ba nhm chnh: phn i v thuyt phc bt bo ng, bt hp tc, v
can thip bt bo ng.
CNG P BT BO NG (NONVIOLENT COERCION): Mt phng
thc to thay i ca hnh ng bt bo ng theo cc i hi c
p ng ngc vi mun ca i th v h b bt hp tc v thch
lan trn ly mt i kh nng kim sot hon cnh mt cch c hiu nng.
Tuy nhin, cc i th vn cn ti chc v h thng cha b phn hu.
NI DY BT BO NG (NONVIOLENT INSURRECTION): Mt cuc
ni dy chnh tr ph bin bng bt hp tc v thch thc quy m chng
li mt ch hin hnh b xem l p bc.
CAN THIP BT BO NG (NONVIOLENT INTERVENTION): Mt
nhm ln cc phng php hnh ng bt bo ng, trong mt hon
cnh xung t, can thip trc tip vo cc sinh hot v s iu hnh h
thng ca i th bng nhng phng tin bt bo ng. Nhng phng
php ny c phn bit vi cc cuc phn i v bt hp tc c tnh
biu tng. Vic can thip gy ri lon ny hu ht mang tnh th cht
(nh l xung ng ngi) nhng cng c th l tm l, x hi, hoc
chnh tr.
PHN I V THUYT PHC BT BO NG (NONVIOLENT
PROTEST AND PERSUASION): Mt nhm ln cc phng php hnh
ng bt bo ng l nhng hnh vi biu tng din t kin phn i
hay c thuyt phc (nh nhng m khng ng, din hnh hay lm hng
ro cn). Nhng hnh vi ny vt qu gii hn pht biu kin bng li

Gene Sharp

33

ni nhng cha phi l bt hp tc (nh l mt cuc nh cng) v can

thip bt bo ng (nh xung ng ngi).
U TRANH BT BO NG (NONVIOLENT STRUGGLE): Vic xc
tin cuc xung t quyt lit bng nhng hnh thi mnh m ca hnh
ng bt bo ng, c bit l chng li nhng i th kin quyt v
tho vt c th phn cng bng n p.
V KH BT BO NG (NONVIOLENT WEAPONS): Nhng phng
php c trng ca hnh ng bt bo ng.
NHNG CT TR CHNG (PILLARS OF SUPPORT): Nhng t
chc v cc khu vc ca x hi ang cung cp cho ch hin hu
nhng ngun sc mnh cn c duy tr v bnh trng kh nng quyn
lc ca ch .
Th d l cnh st, cc nh t, v qun i cung ng nhng trng
pht, cc nh lnh o o c v tn gio cung ng uy quyn (chnh
danh), cc nhm lao ng v thng gia v cc nhm u t cung cp ti
nguyn kinh t, v cng nh th i vi cc ngun sc mnh chnh tr
khc nhn dng c.
THCH THC CHNH TR (POLITICAL DEFIANCE): S p dng chin
lc ca u tranh bt bo ng lm tan r mt ch c ti v thay
th vo bng mt h thng dn ch.
S i khng bng bt hp tc v thch thc ny huy ng sc mnh
ca dn chng b p bc nhm hn ch v ct t cc ngun sc mnh
ca nn c ti. Nhng ngun sc mnh ny c cung cp bi nhng
nhm ngi hay nhng t chc gi l nhng ct tr chng .
Khi thch thc chnh tr c s dng thnh cng th c th lm cho
mt quc gia tr nn khng th cai tr c bi nn c ti hin ti hay
tng lai v do c th bo tn c mt h thng dn ch chng li
nhng e do mi c th c.
NHU THUT CHNH TR (POLITICAL JIU-JITSU): Mt tin trnh c bit
c th vn hnh trong mt cuc u tranh bt bo ng thay i tng
quan lc lng. Trong nhu thut chnh tr nhng phn ng tiu cc i
vi vic n p nhng ngi i khng bt bo ng bng v lc s
c chuyn i vn hnh mt cch chnh tr chng li cc i th,
lm suy yu th ng quyn lc ca h v tng sc mnh cho th ng
quyn lc ca nhng ngi i khng bt bo ng. iu ny c th thc
hin c ch khi no s n p bng v lc c tip nhn bng thch
thc bt bao ng lin tc, ch khng phi bng bo ng hay u hng.
S n p ca i th lc s c xem nh l iu bt li nht cho
h.

34 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Kt qu c th l c nhiu thay i kin trong nhng thnh phn th

ba, trong nhm khiu ni tng qut, v ngay c trong s nhng ngi
thng ng h i th. Nhng thay i kin ny c th a n vic rt
lui s h tr cho i th v gia tng s h tr cho nhng ngi i khng
bt bo ng. Kt qu c th l i th b a s qun chng ln n, chng
i ni b trong hng ng i th, v i khng gia tng. Nhng thay i
ny i khi c th to ra nhng chuyn i trng i trong tng quan lc
lng c li cho nhm u tranh bt bo ng.
Nhu thut chnh tr khng vn hnh c trong tt c mi trng hp
u tranh bt bo ng. Khi khng dng c th s chuyn i tng
quan lc lng tu thuc rt nhiu vo mc bt hp tc.
SC MNH CHNH TR (POLITICAL POWER): L ton b cc nh
hng v p lc sn c s dng vo vic quyt nh v thc thi nhng
chnh sch chnh thc cho mt x hi. Sc mnh chnh tr c th c s
dng bi cc th ch chnh quyn, hay bi cc nhm v t chc li khai
chng li chnh quyn. Sc mnh chnh tr c th c trc tip p dng
vo mt cuc xung t, hoc c th c dnh li nh l mt kh
nng tn tr s dng v sau.
CH TI (SANCTIONS): L nhng hnh pht hoc tr a, bo ng hay
bt bo ng, c p t hoc v ngi ta khng hnh ng nh ch
i hay nh c mun, hoc v ngi ta hnh ng mt cch bt ng
hoc khi b cm.
Nhng trng pht bt bo ng so vi nhng trng pht bo ng th
t khi tr a v bt tun phc hn l nhm t mt mc tiu nht
nh. Trng pht l mt ngun sc mnh chnh tr.
T LC (SELF-RELIANCE): Kh nng qun l cng vic ca chnh mnh,
t mnh xt on, v em li cho bn thn, cho nhm hay t chc ca
mnh, s c lp, t quyt, v t tc.
CC K NNG V KIN THC (SKILLS AND KNOWLEDGE): Sc
mnh ca nh cai tr c h tr bi cc k nng, kin thc v kh nng
do nhng ngi hay nhm ngi trong x hi (nhn lc) cung cp v bi
s lin quan gia nhng k nng, kin thc v kh nng sn c ny vi
nhng nhu cu ca nh cai tr i vi nhng iu ny.
CC NGUN SC MNH (SOURCES OF POWER): y l nhng
ngun gc ca sc mnh chnh tr. Nhng sc mnh ny bao gm: nhn
lc, cc k nng v kin thc, nhng nhn t khng nm bt c, vt lc
v s trng pht. Nhng iu ny pht xut t x hi. Mi ngun sc
mnh u c gn cht vi v l thuc vo s chp nhn, s hp tc,
v tun phc ca dn chng v cc t chc ca x hi. C c s cung
cp y nhng ngun ny, nh cai tr s mnh. Khi s cung cp b lm

Gene Sharp

35

cho yu i hay b ct t th sc mnh ca nh cai tr s suy nhc hoc

sp .
U TRANH BT BO NG CHIN LC (STRATEGIC
NONVIOLENT STRUGGLE): L u tranh bt bo ng p dng theo
mt k hoch chin lc c son tho da trn c s ca s phn
tch v hon cnh xung t, nhng u v nhc im ca cc nhm i
th, bn cht, cc kh nng, v cc i hi ca k thut u tranh bt bo
ng, v c bit l nhng nguyn tc ca loi u tranh . Xem thm:
i chin lc, chin lc, cc chin thut, v cc phng php.
CHIN LC (STRATEGY): L mt k hoch cho vic xc tin mt giai
on chnh yu, hay mt chin dch, trong khun kh ca mt i chin
lc cho mt cuc xung t ton b. Mt chin lc l ci tng nn
tng cho cuc u tranh ca mt chin dch no s phi pht trin nh
th no, v lm th no nhng b phn ri rc ca chin dch phi n
khp vi nhau ng gp mt cch c li nht cho vic t c cc
mc tiu.
Chin lc vn hnh trong khun kh ca i chin lc. Cc chin
thut v cc phng php hnh ng r rt c s dng trong nhng
hot ng tm mc nh hp hn nhm thc thi chin lc cho mt
chin dch nht nh.
NH CNG (STRIKE): L ch gii hn hoc ngng hn cng vic,
thng l tm thi, to p lc vi cc ch nhn hu t mt mc tiu
kinh t hay i khi vi chnh quyn nhm thng li trong mt mc ch
chnh tr.
CHIN THUT (TACTIC): L mt k hoch c gii hn t nn tng trn
mt quan nim l lm sao, trong mt giai on hn hp ca mt cuc
xung t, s dng mt cch hiu qu nhng phng tin hnh ng sn
c t c mt mc tiu c gii hn r rt. Chin thut l dng
trong vic thc thi mt chin lc rng ln hn trong mt giai on ca
cuc xung t ton b.
BO LC (VIOLENCE): L i x tn c trn thn xc ngi khc gy
nn thng tch hay t thng, hoc l e do p dng cch i x nh
th, hoc l bt c hnh vi no l thuc vo vic gy thng tch hay t
thng hay l s e do nh vy.
Mt vi loi bt bo ng c tnh tn gio hay o c quan nim bo
lc mt cch bao qut hn nhiu. nh ngha hp y cho php nhng
ngi tin tng nh th hp tc c vi nhng ngi hay nhm ngi
c o to trn c s thc tin trong vic thc hin u tranh bt bo
ng.

36 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Gene Sharp

37

PH LC HAI

198 PHNG PHP U TRANH

BT BO NG

NHNG PHNG PHP PHN I V THUYT PHC BT BO

NG
Mt trm chn mi tm (198) phng php u tranh bt bo ng sau
y tng c p dng trong nhng trng hp u tranh bt bo
ng trong lch s. nh ngha v th d v nhng phng php ny c
cung cp trong Gene Sharp, Chnh Tr ca Hnh ng Bt Bo ng,
Phn II, Nhng Phng Php u Tranh Bt Bo ng.7

Nhng tuyn co chnh thc

1. Cc din vn cng cng
2.
3.
4.
5.
6.

Th chng i hay ng h
Tuyn ngn ca cc t chc hay c s
Tuyn co cng cng c ch k
Tuyn ngn buc ti v by t d tnh
Kin ngh ca nhm hay ca tp th qun chng

Qung b truyn thng

7. Khu hiu, bim ho, v cc k hiu biu tng
8. Biu ng, p phch, v cc hnh thc thng tin c trng by
9. Truyn n, sch mng, v sch
10. Bo hng ngy v bo nh k
11. Ghi bng, i, truyn hnh, v vi
12. Vit ch ko bay trn tri v vit ch ln mt t

________________________________________________________________
7

Boston: Porter Sargent, 1973 v nhng n bn v sau.

38 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Trnh din nhm

13. Cc nhm u nhim
14. Trao gii thng giu
15. Nhm vn ng hnh lang
16. Lm hng ro cn
17. Bu c giu
Nhng hnh vi cng cng biu tng
18. Trng by nhng l c v nhng mu sc biu tng
19. eo vt biu tng (nt, huy hiu ng h)
20. Cu nguyn v sng bi
21. Phn pht nhng vt biu tng
22. Ci b o qun chng i
23. Ph hu ti sn ca chnh mnh (nh, ti liu, chng liu kh nng v thnh
tch, vn vn)
24. nh sng biu tng (uc, n lng, nn)
25. Trng by nh chn dung
26. Sn v phn i
27. Bng hiu hay tn mi v/hay l tn mang tnh biu tng
28. Cc m thanh biu tng (nhng ca khc biu tng cng vi hut so,
chung, ci, vn vn)
29. i li ti sn mt cch biu tng (chim li t hay nh)
30. Nhng c ch th b
p lc ln c nhn
31. Bm st cc gii chc (c th cn lin tc theo di h, hay l nhc nh h,
hoc c th gi im lng v t s knh trng)
32. Khiu khch cc gii chc (giu hay l mt st)
33. Kt thn (bt ngi ta phi chu nh hng mnh trc tip thuyt phc h
l ch m h phc v khng cng chnh)
34. Nhng m khng ng
Kch ngh v m nhc
35. Nhng hi kch ngn v cc tr a tinh nghch
36. Trnh din kch v m nhc
37. Ca ht

Gene Sharp
Din Hnh
38. Tun hnh
39. Din hnh
40. m rc tn gio
41. Hnh hng
42. on xe m t
Vinh Danh nhng Ngi Qu C
43. tang chnh tr
44. m tang gi v
45. Bin l an tng thnh biu tnh
46. Cng khai biu l s tn knh ti nhng ni chn ct
T Hp Cng Khai
47. T hp chng i hay ng h
48. Mt tinh chng i
49. Mt tinh chng i ngu trang
50. Hi lun vi vi ba thuyt trnh vin thng sut vn
Rt Lui v Cng Khai T B
51. Bi cng t nhin
52. Thinh lng
53. Khc t cc vinh danh
54. T b

NHNG PHNG PHP BT HP TC

Bt Hp Tc X Hi
Khai Tr
55. T chi giao tip
56. T chi giao tip c chn lc
57. Khc t giao hp
58. Dt php thng cng
59. Cm tham d thnh l v rc l
Bt Hp Tc vi nhng Sinh Hot X Hi, Phong Tc, v cc nh Ch
60. Ngng cc hot ng th thao v x hi
61. Ty chay nhng bui giao t x hi

39

40 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

62. Hc sinh/sinh vin bi kho

63. Bt tun x hi (tp qun hay l quy tc x hi)
64. Rt lui khi nhng nh ch x hi
Rt Lui Khi H Thng X Hi
65. Khng ra khi nh
66. Hon ton bt hp tc c nhn
67. Cng nhn trn vic
68. Ni an ton
69. Ln trnh tp th
70. Di c phn i (hijrat)
Bt Hp Tc Kinh T: Ty Chay Kinh T
Hnh ng Bi Gii Tiu Th
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.

Ngi tiu th ty chay

Khng tiu th nhng hng ho b ty chay
Chnh sch khc kh
T chi tr tin mn t/nh
T chi mn nh/t
Ty chay ton quc bi gii tiu th
Ty chay quc t bi gii tiu th

Hnh ng Bi Cng Nhn v cc Nh Sn Xut

78. Cng nhn ty chay
79. Ty chay bi cc nh sn xut
Hnh ng Bi Gii Trung Gian
80. Ty chay bi cc nh cung cp hay cc nh qun l
Hnh ng Bi S Hu Ch v Cp Qun Tr
81. Ty chay bi cc nh bun
82. T chi cho mn hoc bn ti sn
83. ng ca
84. Khc t s h tr v k ngh
85. Thng gia tng nh cng

Gene Sharp

Hnh ng Bi Gii Nm Gi cc Ngun Ti Chnh

86.
87.
88.
89.
90.
91.

Rt tin ra khi ngn hng

T chi tr l ph dch v, l ph thnh vin, v l ph n nh
T chi tr n hay tin li
Ct ngn khon hay tn dng
Khc t mang li li tc
Khc t tin ca chnh quyn

Hnh ng Bi Chnh Ph
92.
93.
94.
95.
96.

Cm vn ni a
Vo s en cc nh bun i tng
Cm vn cc nh bun quc t
Cm vn nhng ngi mua quc t
Cm vn mu dch quc t

Bt hp tc kinh t: nh cng
Nhng cuc nh Cng C Tnh Biu Tng
97. nh cng phn i
98. Bi cng nhm l (nh cng chp nhong)
Nhng cuc nh Cng Nng Nghip
99. Nng dn nh cng
100. Nhn cng nng tri nh cng
nh Cng Bi cc Nhm c Bit
101.
102.
103.
104.

Khc t lao ng cng bc

T nhn nh cng
Th th cng nh cng
nh cng ca gii chuyn nghip

Nhng Cuc nh Cng K Ngh Thng Thng

105. nh cng c s
106. nh cng k ngh
107. nh cng thin cm

41

42 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

Nhng Cuc nh Cng C Gii Hn

108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.

nh cng ring r
nh cng tip ni
Ln cng
nh cng bng cch lm ng theo lut
Bo co bnh (khai bnh)
nh cng bng cch t nhim
nh cng c gii hn
nh cng chn lc

Nhng Cuc nh Cng Lin K Ngh

116. nh cng tri rng
117. Tng nh cng
Hn Hp cc Loi nh Cng v Ngng Sinh Hot Kinh T
118. Hon ton ng ca tim, vn phng phn khng
119. Ngng hn mi hot ng kinh t
Bt Hp tc Chnh Tr
Ph Nhn Uy Quyn
120. Gi li hay rt lui s trung thnh
121. Khc t ng h cng khai
122. Ti liu v din vn ku gi i khng
Cng Dn Bt Hp Tc vi Chnh Quyn
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.

Ty chay cc c quan lp php

Ty chay cc cuc bu c
Ty chay lm vic cho chnh ph v cc chc v chnh ph
Ty chay cc b, cc nha s, v cc c quan khc ca chnh ph
Rt ra khi cc c s gio dc ca chnh quyn
Ty chay cc t chc c chnh quyn h tr
Khc t h tr nhn vin cng lc
Tho g bng hiu, du ch a im
T chi chp nhn cc gii chc c b nhim
T chi gii th cc c ch hin hnh

Gene Sharp

43

Nhng Gii Php Khc ca Cng Dn Thay Th cho s Tun Phc

133.
134.
135.
136.
137.
138.
139.
140.
141.

Tun hnh mt cch min cng v chm chp

Bt tun khi khng b gim st trc tip
Dn chng bt tun
Bt tun tr hnh
T chi t tp hay hp nhm mc ch phn tn
Biu-tnh-ngi
Bt hp tc v vic tng qun v trc xut khi nc
Ln trn, trn thot, giy t gi
Bt tun dn s i vi nhng lut phi php

Hnh ng bi Nhn Vin Chnh Quyn

142.
143.
144.
145.
146.
147.

T chi c chn lc s h tr bi nhng tr t ca chnh quyn

Chn h thng ch huy v thng tin
Tr hon v gy cn tr
Ton b h thng hnh chnh bt hp tc
Ngnh t php bt hp tc
C tnh v hiu nng v bt hp tc c chn lc bi nhn vin cng
lc
148. Ni lon
Hnh ng ca Chnh Quyn Quc Ni
149. Trnh n v tr hon bn php l
150. Bt hp tc bi nhng n v thnh phn ca chnh ph
Hnh ng ca Chnh Quyn Quc T
151.
152.
153.
154.
155.
156.
157.

Nhng thay i i din ngoi giao v cc i biu khc

Tr hon v hu b cc din bin ngoi giao
Hon li vic tha nhn ngoi giao
Ct t quan h ngoi giao
Rt khi cc t chc quc t
T chi gia nhp vo cc c quan quc t
Loi ra khi cc t chc quc t

44 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

NHNG PHNG PHP CAN THIP BT BO NG

Can Thip v Tm L
158. Dang mnh di nng ma
159. Nhn i
a) Nhn i v p lc o c
b) nh cng tuyt thc
c) Nhn i ci ho [satyagrahic]
160. X n ngc
161. Quy nhiu bt bo ng
Can Thip bng Thn Xc
162.
163.
164.
165.
166.
167.
168.
169.
170.
171.
172.
173.

Ngi bm tr
ng bm tr
Din hnh bng xe
Li nc/bn phn i
i vng vng
Tp trung cu nguyn
t kch bt bo ng
t kch bt bo ng bng my bay
Xm ln bt bo ng
Xen k vo gia mt cch bt bo ng
Gy cn tr bt bo ng
Chim c bt bo ng

Can Thip v X Hi
174.
175.
176.
177.
178.
179.
180.

Thit lp nhng khun thc x hi mi

Gy trn ngp cc c s
Gy tr hon
Chim din n
Du kch kch trng
To ra nhng c ch x hi thay th khc
To ra nhng h thng truyn thng thay th khc

Can Thip v Kinh T

181. nh cng ngc
182. nh cng ti ch
183. Chim t bt bo ng

Gene Sharp

184.
185.
186.
187.
188.
189.
190.
191.
192.

45

Thch thc cm vn
Lm bc gi v ng c chnh tr
Mua chn ht hng ho
Tch thu ti sn
Thi hng ho
Bo tr c chn lc
To nhng th trng thay th khc
To nhng h thng vn ti thay th khc
To nhng c ch kinh t thay th khc

Can Thip v Chnh Tr

193.
194.
195.
196.
197.
198.

To trn ngp cc h thng hnh chnh

Tit l danh tnh cc nhn vin mt v
Tnh nguyn i t
Bt tun dn s i vi nhng lut v thng v pht
Tip tc lm vic m khng cng tc
Hai ch quyn v chnh ph song hnh

Hin nhin l c nhng phng php khc c s dng ri nhng

cha c xp loi, v v vn nhng phng php khc na s c
sng to trong tng lai c nhng c tnh ca ba loi phng php:
phn i bt bo ng v thuyt phc, bt hp tc, v can thip bt bo
ng.
Cn phi hiu r l ch c th c c hiu qu ln nht khi nhng
phng php s s dng c chn lc thc thi chin lc c
chp thun trc . Cn bit loi p lc no cn phi s dng trc khi
chn nhng hnh thi u tranh c th p dng c nhng p lc ny
mt cch tt p hn c.

46 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

PH LC BA

C THM
Peter Ackerman v Jack Duvall, Mt Lc Lng Hng Mnh Hn: Mt
Trm Nm u Tranh Bt Bo ng. New York: St. Martin Press, 2000.
Peter Ackerman v Christopher Kruegler, u Tranh Bt Bo ng Chin
Lc: ng Nng ca Sc Mnh Nhn Dn trong Th K Th Hai Mi.
Westport, Connecticut and London: Praeger, 1994.
Ronald McCarthy v Gene Sharp, cng vi Brad Bennett, u Tranh Bt
Bo ng: Mt Kim Ch Nam Nghin Cu. New York: Garland Publishing,
1994.
Gene Sharp v Bruce Jenkins, Chng o
Massachusetts: Albert Einstein Institution, 2003.

Chnh.

Boston,

Gene Sharp, Phng V Da trn Cn Bn Dn S: Mt H Thng V Kh

Hu Qun S. Princeton, New Jersey and London: Princeton University
Press, 1990.
Gene Sharp, T c Ti n Dn Ch. Bangkok: U Ban Phc Hi Dn
Ch ti Min in, 1993. V, Boston, Massachusetts: Albert Einstein
Institution, 2002.
Gene Sharp, Chnh Tr ca Hnh ng Bt Bo ng. Boston: Porter
Sargent, 1973. Hin ch c trong ba tp ba mm.
Gene Sharp, Vai Tr ca Quyn Lc trong u Tranh Bt Bo ng.
Cambridge, Massachusetts: Albert Einstein Institution, 1990.
Gene Sharp, Sc Mnh X Hi v T Do Chnh Tr. Boston: Porter
Sargent, 1980.
Gene Sharp, Tin Hnh u Tranh Bt Bo ng: Thc Hnh ca Th K
Th Hai Mi v Tim Nng ca Th K Th Hai Mi Mt. S xut bn
nm 2003.

Gene Sharp

47

48 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

CM T
Tp sch nh ny c xut bn nh s h tr ti chnh ca Qu Ti
Tr Hip Hi Nghin Cu Ho Bnh Quc T (International Peace
Research Association Foundation).
. Hardy Merriman thuc Vin Albert Einstein h tr rt nhiu trong
vic son tho ti liu ny, bng cch c vn, nh gi cc bn vn cn
em vo, bng nhng k nng bin tp, v bng s qun l nhng dn
xp cho vic in n. Jamila Raqib c nhng li c vn v ph bnh hu
ch.
Chng Mt, Tm Ra Mt Gii Php Thc Tin Thay Th cho Chin
Tranh v Bo Lc Khc, c da trn mt bi thuyt trnh c trnh
by ti mt hi ngh phi hp gia Hip Hi Nghin Cu Ho Bnh (Peace
Studies Association) vi T Hp v Nghin Cu Ho Bnh, Gio Dc v
Pht Trin (Consortium of Peace Research, Education and Development)
c t chc ti Loudon, New York, vo thng T, 1999. Trong dp ny
Gene Sharp c trao tng Gii Thnh Qu Sut i v Nhng
Nghin Cu Ho Bnh (Peace Studies Lifetime Achievement Award).
Ti cm n Chris Miller, Charles Bloomstein, Lloyd (Jeff) Dumas,
Walter Conser, Carolyn Stephenson, v Ken Bresler v nhng gi v
bin tp.
Chng Hai, S Quan Trng ca Thit K Chin Lc trong u Tranh
Bt Bo ng trc y cha tng c xut bn di dng ny.
Chng Ba, Nhng Bc trong Vic Thit K Chin Lc cho Nhng
Cuc u Tranh Bt Bo ng Chng cc Ch c Ti l mt bn
duyt li ca mt bi c trnh by ti mt hi ngh ca Vin Ho Bnh
Hoa K v Trung Tm Quc T v u Tranh Bt Bo ng (United Sates
Institute of Peace v International Center on Nonviolent Conflict) Aerlie
House ti Warrenton, Virginia, ngy 9 thng Ging, 2002, cng vi s hp
tc ca Freedom House.
Ph Lc Mt, Danh Mc nhng T Quan Trng trong u Tranh Bt Bo
ng, c trch tuyn t mt bn tho ln hn nhiu ca Gene
Sharp v t ng v cc nh ngha trong lnh vc u tranh bt bo ng
v nhng ti lin h, m cho n nay (2003) vn ang cn tip din.
Ph Lc Hai, 198 Phng Php u Tranh Bt Bo ng da vo cun
Chnh Tr ca Hnh ng Bt Bo ng, Phn Hai, Nhng Phng Php
u Tranh Bt Bo ng ca Gene Sharp. Boston: Porter Sargent, 1973
v nhng n bn sau ny. Cun sch ny cha ng nhng nh ngha
chi tit, cc phn tho lun, v th d cho tng phng php. Mt bn vn
ging nh chng ny c pht hnh bi Vin Albert Einstein trong

Gene Sharp

49

thp nin 1990 di dng truyn n v c chuyn ng thnh

nhiu ngn ng bao gm c ting Thi v ting Nga.

50 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

CH THCH V CC BN DCH
V
VIC SAO IN LI TI LIU NY
c th c ph bin d dng, tp sch ny c a vo lnh
vc cng. iu ny c ngha l bt c ai cng c th t do sao in hoc
ph bin tp sch.
Tuy nhin, cc tc gi c mt vi yu cu, d rng khng ai phi c
trch nhim php l tho mn nhng yu cu ny.

Tc gi yu cu l khng nn thay i bn vn, d thm hay bt,

nu sch c sao in li.

Cc tc gi yu cu c thng bo bi nhng c nhn c nh

sao in li ti liu ny. Thng bo c th c gi v Vin Albert
Einstein (c chi tit lin lc u tp sch ny ngay trc Bng
Mc Lc).

Tc gi yu cu l nu ti liu ny c chuyn ng, th ngi

dch nn ht sc cn trng bo ton nguyn ngha ca bn vn.
Mt vi t trong tp sch ny khng d phin dch qua nhng ngn
ng khc, chng hn nh nhng t trc tip tng ng cho t
non-violent action v nhng t lin h c th khng c sn. V
vy, cn phi suy xt cn thn nhng t v quan nim ny
c phin dch th no cho nhng c gi mi c th hiu
c mt cch chnh xc.

i vi nhng c nhn hay nhm ngi mun chuyn ng tc phm

ny, Vin Albert Einstein c a ra mt s th tc phin dch chun
gip h. Nhng th tc ny l:

Cn c mt tin trnh tuyn chn ngi phin dch. Cc ng vin

c kho hch v s thnh tho v Anh ng v v ngn ng m
tc phm s c phin dch. Cc ng vin cng c kho hch
v kin thc tng qut chung quanh lnh vc ca ch v v s
thng hiu ca h v cc t v quan nim trong bn vn.

Ngi kho hch cng c tuyn chn theo th tc tng t.

Cng vic ca ngi kho hch l duyt li bn dch v cung cp
kin v ph bnh cho ngi phin dch. Thng thng th tt hn
l ngi phin dch v ngi kho hch khng bit tung tch ca
nhau.

Gene Sharp

51

Mt khi ngi phin dch v ngi kho hch c tuyn chn,

th ngi phin dch np mt bn dch mu hai hay ba trang ca
bn vn, cng vi danh sch ca nhng t then cht quan trng c
trong bn vn.

Ngi kho hch nh gi mu dch ny v a kin cho ngi

phin dch.

Nu c nhng vn ln gia bn mu ca ngi phin dch v

s nh gi ca ngi kho hch v mu bn dch, th hoc l
ngi phin dch hay ngi kho hch phi c thay th, tu s
phn xt ca c nhn hay nhm ngi bo tr cng vic chuyn
ng. Nu ch c nhng vn nh, th ngi phin dch tip tc
chuyn ng ton b bn vn, ng thi lu nhng kin ca
ngi kho hch.

Mt khi ton bn vn c chuyn ng, th ngi kho hch

nh gi ton b bn vn v cung cp kin ca mnh cho ngi
phin dch.

Mt khi ngi phin dch xt nh nhng kin ny v thc hin

nhng sa i cn thit, th bn dch cui cng c hon tt
v cun sch dch sn sng cho vic n lot v phn phi.

52 C Nhng Gii Php Thay Th Thc Tin

V TC GI
Gene Sharp, T.S. Trit (DH Oxford), Hc Gi Cao Cp ti Vin Albert
Einstein ti Boston, Massachusetts. ng c bng C Nhn v Cao Hc ti
i Hc Ohio State, v bng Tin S Trit v l thuyt chnh tr ti i Hc
Oxford. ng cng l Gio S Thc Th Hu Tr v Khoa Hc Chnh
Tr ca i Hc Massachusetts Darthmouth. Trong gn sut ba mi nm
ng gi mt chc v nghin cu ti Trung Tm Quc T V ca i Hc
Harvard. ng l tc gi ca nhiu cun sch, gm c The Politics of
Nonviolent Action [Chnh Tr ca u Tranh Bt Bo ng] (1973),
Gandhi As a Political Strategist [Gandhi nh l mt Chin Lc Gia Chnh
Tr] (1979), Social Power and Political Freedom [Sc Mnh X Hi v T
Do Chnh Tr] (1980), Making Europe Unconquerable [Lm Cho u Chu
Khng Th B Chinh Phc c] (1985), Civilian-based Defense [Phng
V Da Trn Cn Bn Dn S] (1990), v From Dictatorship to
Democracy [T c Ti n Dn Ch] (1993 v 2002). Mt cun sch
chnh yu ang c son tho (2003) l cun Waging Nonviolent
Struggle: Twentieth Century Practice and Twenty-First Century Potential
[Tin Hnh u Tranh Bt Bo ng: Thc Hnh ca Th K Th Hai
Mi v Tim Nng ca Th K Hai Mi Mt]. Cc tc phm ca ng
c xut bn bng trn ba mi ngn ng.

v C Nhng Gii Php thay Th Thc Tin