TEMEL MAKRO KTSAD

BRMLER VE LKLER

HEDEFLER

Temel Makro ktisadi Birimler ve

likiler
Mikro ktisattan Makro ktisata:
Tarihsel Sre
Makro ktisadi Birimler
Makro ktisadi likiler
Makro ktisat Teorisi ve Makro
ktisat Politikas
Makro ktisat Politikasnn
Amalar, Aralar ve Trleri

MAKRO KTSAT
Prof. Dr. Selim
BAAR

Bu niteyi altktan sonra;

Mikro iktisat ve Makro iktisat
ayrmn kavrayabilecek
Makro iktisatta yer alan birimleri
ve piyasalar renebilecek
Makro iktisadn ortaya k
srecini anlayabilecek
Makro ekonomi politikalar
hakknda bilgi sahibi
olabileceksiniz.

NTE

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

GR
TEMEL MAKRO KTSAD BRMLER VE LKLER

Makro iktisadi olaylar

gnlk hayatn bir
paras
durumundadr.

Makro iktisat, iktisat biliminde bir yaklamn addr. ktisat, toplumlarn

kar karya olduu kt kaynaklarla snrsz insan ihtiyalarn karlama sorununu
zmek iin retim, tketim ve blm yasalarn aratran bir sosyal bilim
disiplinidir. Makro iktisat ise bu aratrmay bir ekonominin btnn ele alarak
enflasyon, byme, isizlik ve d ekonomik denge gibi makro sorunlar inceleyen
iktisat daldr. Makro iktisatlar, bu sorunlara zm ararken hane halklar,
firmalar, hkmet ve d lem arasndaki karlkl ekonomik ilikileri ele alrlar.
ktisat biliminin dier bir yntemi olan Mikro iktisat, birey ve firma gibi
birimlerden hareket ederek genellemeler yapar. Burada bireyin ve firmann
davranlarnn ekonomideki tm bireyler ve firmalar iin geerli olduu kabul
edilmektedir. rnein bir tketici bir maln fiyat arttnda ondan daha az, fiyat
azaldnda daha fazla satn alr eklindeki bir genelleme ile tm tketicilerin ayn
ekilde davrand varsaylr. Benzer ekilde bir firmann ncelikli amacnn kr elde
etmek ve bu kr maksimum klmak olduu biimindeki bir grn ekonomideki
tm firmalar iin geerli olduu kabul edilmektedir.
Makro iktisat ise yukarda belirtildii gibi ekonomiye btncl olarak
yaklaan bir yntemdir. Makro kelimesi Yunanca Macros (Byk) kelimesinden
gelmektedir. Ekonomiye btncl bakmann sonucu olarak makro iktisatta tek
tketicinin davranndan hareket edilmez, tm tketicilerin davranlarndan
hareket edilir. rnein mikro iktisatta tek tketicinin harcama davran ele
alnrken, makro iktisatta ekonomideki tm tketicilerin harcamalarna baklr.
Yine mikro iktisatta tek reticinin veya satcnn davran aratrlrken, makro
iktisatta tm firmalar tarafndan ortaya konulan davranlar incelenir. Bunlara
ilave olarak makro iktisatta devletin ya da kamu sektrnn ekonomideki yerine
(kamu ekonomisi) nem verilir. Bunun dnda lke ekonomisinin dier lke veya
lke gruplar ile ekonomik ilikileri de ele alnr (uluslararas ekonomi).
Makro iktisatta ele alnan konulara gnlk gazetelerde, dergilerde ve
televizyonlardaki eitli programlarda hemen her gn rastlanr. Gnmzde
sadece ekonomi kapsaml gazeteler, dergiler ve televizyon programlar hatta
televizyon kanallar faaliyet gstermektedir. sizlik, enflasyon, byme cari
aklar konut piyasalar, merkez bankalarnn kararlar, dviz kuru, borsa, altn, faiz
oranlar, d ve i borlar gibi makroekonomik parametreler gnmzde hemen
herkes tarafndan takip edilmektedir. Globallemenin hzla yayld gnmzde
ABD, AB, in ve Japonya gibi lkelerdeki ekonomik gelimeler de dier lkelerin
ekonomilerini dorudan ya da dolayl olarak etkileyebilmektedirler. ABDnin
mortgage krizi ile ilgili ald nlemler, ABnin Yunanistan ekonomisi iin
ngrd destekler ve nlemler, Avrupadaki ii eylemleri, OPECin petrol
politikalar, blgesel gelimeler ve siyasal istikrarszlklar gibi tm gelimeler
lkelerin iktisadi parametrelerini etkileyebilmektedir.
D piyasalar yannda lkenin iktisadi ve siyasi istikrar, sosyal gvenlik
nlemleri, merkez bankalarnn para politikalar, kamu mali ynetiminin vergi ve
harcama politikalar, genel ve yerel seimler gibi birok etken, ekonomiyi dolayl
ya da dolaysz olarak etkilemektedir.
te makro iktisat bir ekonominin ileyiini btncl olarak ele alrken
lkedeki veya lkenin ekonomik ilikide bulunduu lkelerdeki iktisadi
gelimelerin etkilerini de dikkate alr.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

Mikro iktisat ile makro

iktisat, iktisat
bilimindeki iki temel
yaklamdr.

Mikro iktisat ile makro iktisat ekonomi biliminin temel iki yaklam
olmakla birlikte bu yaklam farkll bazen analizlerde nemli farkllklara yol aar.
rnein mikro adan dnldnde geliri sabit olan bir kiinin tasarrufunu
artrmas o kiinin daha fazla zenginlemesine yol aar. Ancak bir lkedeki
harcama birimleri gelirleri ayn iken daha fazla tasarruf ederlerse toplum
zenginlemek yerine fakirleecektir. nk bireylerin topluca yapt bu tasarruflar
lkedeki toplam gelirin-retimin baml olduu tketimin (talep) ve yatrmlarn
azalmasna sebep olacaktr. Tasarruf paradoksu denilen bu olay mikro bak as
(birey) iin geerli olan her eyin makro (toplumsal) adan geerli olamayabilecei
sonucunu dourur. Bir baka deyile, tekil olarak geerli olan her olay toplum
dzeyinde mutlaka geerlidir denilemez. Bu durum terkip hatas (fallacy of
composition) olarak adlandrlr. Terkip hatas tasarruf paradoksu rnek verilerek J.
M. Keynes tarafndan ileri srlmtr.
Mikro iktisat ile Makro iktisadn birbirinden ok da ayr ya da bamsz
olmadn ileri sren iktisatlar da vardr. Son yllarda makro iktisadi analizin
gl olabilmesi iin mikro temelinin salam olmas gerektiine dair grler
nem kazanmtr. Bu grlerden biri de R. Lucasa aittir. Lucas Kritii olarak
adlandrlan gre gre hkmetlerin makro iktisat politikalar izledikleri
durumlarda bu politikalarn baars bireylerin davranlarna baldr. Bu nedenle
bireysel davranlar ele alan mikro yaklam dikkate alnmakszn makro politikalar
kullanlmas elde edilmesi beklenen sonulara ulalamamasna yol aabilir.

MKRO KTSATTAN MAKRO KTSADA: TARHSEL

SRE
Makro iktisadi yntemin daha iyi anlalabilmesi iin zellikle sanayi
devriminden sonra yaanan gelimelere ksaca bakmak yararl olacaktr.
Bilindii gibi ngiltere bata olmak zere Bat lkeleri gemite dnya
zerinde Uzak Doudan Afrika ve Amerikaya kadar uzanan geni bir corafyada
birok smrgeye sahiptiler. Bu smrgelerden ok sayda ve miktarda doal
kaynak gelimi ticaret filolarnn da katks ile gerek dorudan kullanm iin
gerekse hammadde olarak Avrupaya tanyordu. Bu dnemde icatlarn retimde
kullanlmas ve zellikle buhar gcnden yararlanlmas ile birlikte makineleme ve
kitle retimine gei yaanmtr. Emek ise kylerden kentlere akn eden isizler
ordusundan kolaylkla salanabilmitir. Nitekim Rnesans ve Reform hareketleri
Avrupann sosyal yapsn deitirmi, teden beri Avrupann byk ksmnda
geerli olan derebeylik sistemini ykmtr. Daha nce derebeyi olan Kont, Lord, vb.
toprak sahiplerinin yannda hibir sosyal gvenceye ve crete sahip olmadan
adeta kle durumunda alan kyller (serfler) ehirlere akn etmeye
balamlardr.
Sonuta ucuz hammadde, teknolojik geliim ve bol emek bir araya
geldiinde yksek hacimli retim miktarlarna ulalmtr.
lerleyen blmlerde daha detayl olarak aklanaca gibi bu dnemde
Avrupada Klasik-Neoklasik ekol olarak adlandrlan bir iktisat anlay mevcuttu.
Bu gr, kiinin ve firmann ekonomik karlarn maksimum yapmaya alt
varsaymndan hareket eder. Birey ve firmalarn bu ekilde hareket etmelerinin
tm toplumun refahn en yksek noktaya karaca varsaylr. Bu grn dier
bir varsaym retimde her arzn kendi talebini yarataca eklindedir. retilen her
mal satlr ve bu sattan gelir elde edenler bu gelirin tamamn harcama ya da
banka tasarrufu eklinde ekonomiye geri kazandrrlar. Banka ve faiz sistemi yastk
alt tasarrufu engeller. retimde tam istihdam yani tam alma vardr ve isteyen
herkes i bulabilir. Bunun tek art devletin ekonomiye zellikle asgari cret gibi
Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

Makro iktisadn ortaya

kmasndan nce
Klasik-Neoklasik anlay
hkimdi.

mdahalelerde bulunmamasdr. Klasik anlay, iktisat teorisi balamnda mikro

iktisadi bir tahlile dnm ve kiiden ve firmadan hareket edilmesi
benimsenmitir.
Yukarda ksaca zetlenmeye allan Klasik-Neoklasik ekoln zellikle
Avrupa ve ABDde yaygn kabul grmesi sonucunda retim hzla artmtr. Ancak
retim srecinde alan iiler devlet mdahalesinin olmamasnn etkisiyle de
olduka dk cretlerle uzun alma saatleri boyunca almak durumunda
kalmlardr. Firmalar daha fazla kr elde etmek iin alanlarna daha dk cret
demeye balamlar, ancak ekonomideki tm firmalar alanlarna daha dk
cret dedike ekonomide genel satn alma gcnn azalmas sonucu ortaya
kmtr. Ekonomideki cretlerin dk olmas ekonomide mal ve hizmet saysnn
ve miktarnn fazla, onu satn alacak harcama gcnn dk olmas sonucunu
dourmutur. Bu durum 1929 ktisadi Buhran ya da Byk Buhran (Byk
Depresyon) ile sonulanm ve gelimi lkelerde mal arz satn alma gcndeki
d nedeniyle mal talebini amaya balamtr. Bu durumda firmalarn elinde
nemli stoklar birikmeye balamtr. Satlarn azalmas ve stoklarn artmas ile
birlikte iten karmalar balam ve isizlik hzla yaylmtr. Satlar azalan
firmalar ise iflaslarla karlamtr. Kriz zellikle madencilik sektrnde nemli
derecede hissedilmi, benzer ekilde inaat faaliyetleri durma noktasna gelmitir.
Byk depresyonun etkisi uzun yllar srm isizler ve evsizler gibi artm, baz
insanlar karnlarn doyurabilmek ve yaamlarn srdrebilmek iin kentlerden
tekrar krsala ynelerek tarmsal faaliyetlere balamlardr.
Byk Bunalm dnyada yaklak 50 milyon insann isiz kalmasna,
yeryzndeki toplam retimin %40 azalmasna yol am, lkeler aras ticaretin
%65 orannda dmesine sebep olmutur.
Klasik-Neoklasik Yaklam eletiren ngiliz ktisat John Maynard Keynes
1936 ylnda yazd stihdam para ve Faizin Genel Teorisi adl eserde 1929
krizinin ekonomide devlet mdahalesinin olmamasndan kaynaklandn ileri
srmtr. Keynese gre Klasik-Neoklasik Yaklamn uygulanmas sonucunda
den cretler lkedeki toplam talebi azaltmtr. Bu nedenle ekonomideki
olaylarn aklanmas iin btncl bir yaklam gelitirilmesi gereklidir. te
Keynesin grlerini aktard eserin yaynland 1936 yl makro iktisadn bir
disiplin olarak ortaya kt tarih olarak kabul edilmektedir.

MAKRO KTSAD BRMLER

Makro ktisadi Yaklamda bir lkede 4 temel iktisadi birimin olduu kabul

Hanehalklar, firmalar,
kamu kesimi ve d
alem, makro
iktisattaki temel
ekonomik birimlerdir.

edilir:
Hanehalklar ekonomideki tm aileleri kapsamaktadr. Makro analizde
hane halklarnn retim srecinde emekleri ile yer aldklar, bu cret
gelirini firmalardan elde edilebildikleri gibi kamu kesiminden de elde
edilebilecekleri kabul edilir. Hanehalklar firmalarn hisselerinden satn
alarak kr pay da elde edebilirler. Bunun yannda devlet tahvili gibi
aralardan satn alarak hkmetlerden faiz geliri elde edebilirler. Geliri
dk olan hanehalklar devletten karlksz demeler (transferler)
alabilirler.
Hanehalklar yukarda sralanan kaynaklardan elde ettikleri gelirleri
ile lke iinde ya da dier lkelerde retilen mal ve hizmetleri satn alrlar.
Ksacas makro iktisattaki tketim davranlar hanehalklar-aileler
zerinden ele alnr. Hanehalklar devlete elde ettikleri gelir zerinden ya
da tkettikleri mallar zerinden de vergi derler.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

Makro iktisatta mal ve

hizmet piyasalar, emek
piyasas, para piyasas ve
tahvil piyasas olmak
zere 4 piyasaya yer
verilir.

Firmalar: Firmalar lkedeki zel sektrn tamamn temsil etmektedir.

lkede retim srecinde yer alan zanaatkrlar, ustalar ve kk lekli
iletmeler de firmalar olarak ele alnr. Makro iktisatta firmalarn
hanehalklarndan emek kiraladklar ve onlara bu emek karlnda cret
dedikleri kabul edilir. Hanehalklar firmalarn hisselerine ortak
olduklarnda ise firmalar kr pay derler. Firmalarn rettikleri mal ve
hizmetler bata hanehalklar olmak zere hkmetler ve yabanclar
tarafndan satn alnr. Firmalar da hanehalklar gibi devlete vergi derler.
Hkmet: Makro iktisatta Hkmet kamu kesimini ya da devleti temsil
etmektedir. Hkmet, firmalardan ve hanehalklarndan vergi ve dier
ykmllklere bal gelirler elde eder. Makro iktisatta devletin vergi,
har vb. gelirlerinin tm vergi ad altnda ele alnr. Bunun yannda
hkmetler hanehalklarna almalar karlnda cret derken, devlet
bor senetlerine karlk faiz demesinde bulunur. Hkmetler lkeden
lkeye farkl olmakla beraber hanehalklarna karlksz yardmlarda
bulunabilirler. Bunlar transferler ad altnda ele alnmaktadr.
D lem: Makro iktisatta d alem, lke dndaki hanehalklarn, firmalar
ve hkmetleri kapsar. Burada lkenin d lke ya da lke gruplar ile tm
iktisadi ilikileri ele alnmaktadr.
Makro iktisatta yer verilen 4 birimin birbirleri ile ilikileri yukardaki aklamalar
nda aada verilmitir:

ekil 1.1 Makro ktisadi likiler

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

MAKRO KTSATTA PYASALAR

Makro iktisadi analizde temel olarak 4 piyasa ele alnmaktadr:
Mal ve hizmet piyasalar (Mal piyasalar): Firmalarn piyasaya arz ettikleri
tm mal ve hizmetlerin ele alnd piyasalardr. Hkmetlerin mal ve
hizmet rettii durumlarda bu retim de mal ve hizmet piyasas iinde yer
alr. Hanehalklar, hkmetler ve dier firmalar ile d alem, bu piyasada
arz edilen mal ve hizmetleri talep ederler.
Emek Piyasas: Emek piyasasnda hanehalklar firmalara ve hkmete
cret karl emek arz ederler. Ksacas emek arz ve talebi bu piyasalarda
karlamaktadr.
Para Piyasas (Finansal Piyasalar): Para piyasasnda para arz ile para talebi
bir araya gelmektedir.
Tahvil piyasalar: Tahvil piyasalar ise lkedeki bono ve tahviller gibi
menkul deerlerin alnp satld piyasalardr.

MAKRO KTSAD LKLER

Hanehalklarnn tm
harcamalar tketim
harcamas olarak kabul
edilir. Bunun tek istisnas
hanehalklarnn yeni
konut almlardr. Bu
harcamalar yatrm
harcamas olarak kabul
edilir.

Yukarda izah edilmeye allan iktisadi birimler ve piyasalar birlikte ele

alndna u sonulara ulalabilir:
cretler, emek piyasasnda oluur. Bu cretlerden almaya istekli olan
hanehalklar emeklerini firmalara ya da hkmetlere kiralayarak maa ve cret
gibi gelirler elde ederler. Ancak hanehalklar ayn zamanda firmalarn mterileri
durumundadrlar. rnein bir firmada pazarlama eleman olarak alan bir kii
firmaya emeini kiralayarak cret geliri elde etmektedir. Bu kii bir gmlek satn
aldnda ise tekstil sektrnn mterisi durumundadr. Hanehalklarnn
ihtiyalarn karlamalar iin yapm olduklar tm harcamalara makro
iktisatta Tketim Harcamalar ad verilmektedir. Tketim harcamalar kira, ulam,
yeme-ime, giyim, sinema, kitap gibi harcamalara kadar geni bir yelpazeye yaylr.
Hanehalklarnn-tketicilerin tm harcamalar tketim harcamas olmakla birlikte
yalnzca yeni bir konut satn almalar tketim harcamas deil, yatrm harcamas
olarak kabul grr. Tketimden arta kalan ksm tasarruf olarak adlandrlr. Dier
bir deyile tasarruf, gelirin harcanmayan ksm olarak tanmlanr ve tketimin tersi
bir davrantr. Tasarruf edilen fonlar zellikle bankalar aracl ile ekonomik
sisteme girer. Bu fonlar firmalar tarafndan yatrm amacyla kullanlabilecei gibi
kamu tarafndan da devlet tahvilleri yoluyla kullanlr. Oluan faiz demeleri
hanehalklarnn gelirine eklenir. Bu durumda para ve tahvil piyasalar ortaya
kmaktadr.
Firmalar ise hanehalklarnn emeklerini kiralayan ve dier retim faktrleri
ile birletiren retici ya da ticari birimlerdir. Firmalar rnlerini hanehalklarna,
hkmete ve d dnyadaki alclara satarlar. Ekonomide retilen mal ve hizmetler
ve bu mal ve hizmetlere yaplan harcamalar mal ve hizmet piyasalarnn
konusudur.
Hkmet makro iktisatta hem retici hem de tketici konumundadr.
Devlet de zel sektr gibi mal ve hizmet retebilir. Gnmzde devletin dorudan
mal ve hizmet retimi azalmtr. Buna karlk devletlerin asl grevleri olan
savunma, adalet, salk, eitim gibi hizmetlerin retilmesi kanlmazdr. Devlet bu
hizmetleri retirken hanehalklarndan ve firmalardan toplad karlksz vergileri
kullanmaktadr. Buna karlk kamu hizmetlerinin retiminde hanehalklarndan
elde edilen emek kullanlr.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

rnek

Hkmetler mal ve hizmet retimlerinde her zaman kr amac gtmezler.

Bazen zarar durumunda da kamu yarar iin retim devam ettirilir. Ksacas
hkmetlerin ya da kamunun iktisadi mant her zaman zel sektr mant ile
uyumaz. Bu nedenle kamunun iktisadi davranlar kamu ekonomisi olarak farkl
bir disiplin iinde incelenir. Makro iktisatta ise kamu harcamalarnn ve kamu
gelirlerinin detayna inilmeden bu gelir ve harcamalarn iktisadi etkileri ele
alnmaktadr.
Kamu ekonomisinin mant her zaman zel ekonomi ile
uyumamaktadr. Hkmetler bazen zarar durumunda dahi
retim yapabilirler. Burada toplumsal ihtiyalar yannda
tekellemenin nlenmesi gibi kayglar n plandadr.
lkemizde zelletirme yannda hava yolu iletmeciliinde
devletin hlen aktif olarak yer almas buna rnek olarak
verilebilir.

D lem ile iktisadi ilikiler, bir ekonominin dier ekonomilerle olan

iktisadi ilikilerinin anlalmas asndan nem tar. Makro iktisatta ele alnan bu
konu uluslararas iktisat adl yeni bir uzmanlk alannn douuna yol amtr.
Makro adan yine detayna inilmeden d dnya ile iktisadi ilikilerin lke
ekonomisine etkisi ele alnmaktadr.

MAKRO KTSAT TEORS VE MAKRO KTSAT

POLTKASI

Makro iktisat
politikalar
uygulanrken
ekonometri biliminden
yararlanlr.

Makro ktisat Teorisi, iktisadi olaylarn nedenlerini ve sonularn btncl

bir bakla ortaya koymaya alan fikirlerden oluur. Bu fikirler nceleri felsefe,
akl yrtme ve karm yapma eklinde ortaya kmtr. Bu grler arasnda
ilerideki blmlerde aklanaca zere nemli farkllklar grlmtr. Bunun
yannda tarihsel sre iinde baz grlerin doruluu ya da yanll
sorgulanmtr.
ktisat biliminde ve zellikle makro iktisatta iktisadi olaylar ile ilgili ok
sayda grn ortaya kmas ile birlikte iktisadi olaylarn llmesi,
deerlendirilmesi ve bu deerlendirmelere gre hareket edilmesi gr
yaygnlamtr. ktisat biliminde iktisadi olaylarn llmesi ve
deerlendirilmesiyle ilgilenen disipline ekonometri denir. Ekonometri bilimi,
istatistik ve matematik kurallarn ekonomi bilimine uygulanmas anlamna
gelmektedir.
Ekonometri terimi ilk kez 1926 ylnda Ragnar Frish tarafndan
kullanlmtr.
Ekonometri biliminden hem mikro iktisatta hem de makro iktisatta
yararlanlmaktadr. ok sayda analiz yntemi bulunmakla birlikte en ok kullanlan
yntem regresyon analizi ve bu analizin trevleridir. Bu analizde aklanan
deiken ve aklayan deiken olmak zere iki veri seti bulunur. Bunlara srasyla
baml deiken ve bamsz deiken(ler) de denilebilir.
rnein enflasyonun nedenleri nelerdir? eklindeki bir sorunun cevabnn
aratrlmasnda aklanan ya da baml deiken enflasyondur. Enflasyonu
etkilediine inanlan para arz, byme, d ticaret gibi deikenler ise aklayc ya
da bamsz deikenlerdir. Bu durumda lkedeki enflasyon, para arz, byme ve
d ticaret verilerinin elde edilerek eitli ekonometrik yntemlerin uygulanmas
Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

ile bamsz deikenlerin hangilerinin baml deikeni etkiledikleri, hangilerinin
etkilemedikleri, etkili deikenlerin etkisinin bykl elde edilebilir.
Ekonometrik tahminlerden elde edilen bulgular iktisat politikalarnn
dizayn edilmesinde kullanlr.
ktisat biliminde hkmetlerin izledikleri iktisat politikalarna makro iktisat
politikas ya da ksaca iktisat politikas denir. ktisat politikalar belli iktisadi
kararlarn alnmasn ve uygulanmasn ierir. Bu politikalar bazen mevcut
sorunlarn zm iin, bazen de iktisadi performansn artrlmas iin uygulanr.
Bu politikalar retilirken el yordam ile hareket edilemez. Tutarl ve doru bir
politika yrtmek iin ekonomi ynetiminin elinde salam ve doru veri ve analiz
olmas arttr. Burada iktisat politikas ekonometri biliminden yararlanr.
Yukardaki rnek asndan dnrsek eer d ticaretin lkedeki enflasyon
zerinde etkili olmad gibi bir sonu elde edilmise enflasyonla mcadele etmek
isteyen bir hkmetin d ticaret ile ilgili tedbir almasna gerek kalmaz. Buna
karlk para arz enflasyon zerinde nemli bir deiken olarak belirlenmise bu
durumda hkmetin para arznn kontrolne ncelik vermesi daha doru bir
yaklam olacaktr.
Bir ekonomide sadece enflasyonu ya da isizlii deil, btn ileyii ve
sorunlar kapsayan geni kapsaml modellere makro ekonometrik modelller denir.
Bu modellerin kk kapsaml olanlar 50-100 denklemden oluur. Bu da 50-100
balant anlamna gelir. Bu modellerde yukarda hanehalklar, firmalar, kamu
kesimi ve d alem olarak sralanan makro iktisadi birimler ile mal ve hizmet
piyasalar, para piyasas, emek piyasas ve tahvil piyasas eklindeki makro
piyasalar ayn model iinde yer alarak aralarndaki tek ynl veya karlkl
balantlar aratrlmaktadr.

MAKRO KTSAT POLTKALARININ AMALARI,

ARALARI VE TRLER

Makro iktisat
politikalar uygulanrken
hangi aralarn youn
olarak kullanlaca
hkmetlerin ya da
ekonomi ynetiminin
bir tercihi olarak ortaya
kmaktadr.

Makro iktisat politikas, yukarda aklanmaya alld gibi iktisadi sorunlar

gidermek ya da iktisadi performans artrmak iin uygulanan politikalar ierir.
ktisadi sorunlar yapsal olabilecei gibi iktisadi dalgalanmalarn sonucunda da
ortaya kabilir. rnein bir lkede retim srecinde yer alacak eitimli igc
eksik ise bu sorun yapsal bir sorundur. Buna karlk retimin yldan yla deimesi
durumunda ise iktisadi dalgalanma durumu ortaya kar.
ster yapsal sorunlar nedeniyle ister iktisadi dalgalanmalar sonucu ortaya ksn
bir lke iin en nemli makro iktisadi problemler isizlik, enflasyon ve iktisadi
byme hzdr. Bu konular ilerleyen blmlerde yer verilecektir. Bunun yannda
d lem ile ekonomik ilikilerde lkenin srekli ve nemli hacimde ak vermesi,
dviz kurundaki dengesizlikler, faiz oranlarnn dalgal ve yksek olmas vb. ok
sayda iktisadi deikenin istenilen dzeyde tutulmas da iktisat politikalarnn
nemli amalar arasndadr. zellikle az gelimi ve gelimekte olan lkelerde
kalknmann salanmas, gelir dalmnn iyiletirilmesi gibi hedefler de iktisat
politikalarna yn vermektedir.
ktisat politikasnda ama seildikten sonra problemlerin zmnde hangi
ara veya aralarn kullanlaca sorusu gndeme gelmektedir. Gnmzde iktisat
politikalarnn maliye politikas ve para olmak zere iki nemli aratan yararland
grlmektedir. Maliye politikas aralar ya da mali aralar kamunun vergi ve dier
gelirleri toplamas, harcamalar yapmas ve borlanmas eklinde ortaya
kmaktadr. Yani hkmetler vergilemeyi, harcamay ve borlanmay bu aralarn
geleneksel amalar ya da kamu maliyesi kapsam dnda iktisadi olaylara
mdahale amal olarak bilerek ve isteyerek kullanmaktadrlar.
Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

Tartma

Bireysel Etkinlik

Para politikas ise para politikas aralar olarak nitelendirilen ak piyasa

ilemleri, dviz ilemleri, reeskont orannn belirlenmesi vb. yoluyla piyasadaki
para arznn kontrol altnda tutulmasdr.
Makro iktisat politikalar uygulanrken hangi aralarn youn olarak
kullanlaca hkmetlerin ya da ekonomi ynetiminin bir tercihi olarak ortaya
kmaktadr. Geleneksel olarak maliye ve para politikalarnn tercih
edilmesine Ortodoks ya da Muhafazakr iktisat politikalar denir.
Hkmetler iktisat politikalar yrtrken bazen iktisadi deikenlere
dorudan mdahale ederler. rnein emek piyasasnda oluan cret dzeyine ya
da para piyasasnda oluan faiz oranna dorudan mdahale edilebilir. Geleneksel
maliye ve para politikalarnn yannda emek piyasasnda belirlenen crete, para
piyasasnda belirlenen faiz oranna, dviz kuruna vb. mdahale edilmesini de
ieren politikalara Heterodoks ya da Aykr iktisat politikas denir.
ktisat politikalar uygulanrken ekonominin talep-harcama yn ya da arzretim yn hedef alnabilir. Ekonomideki toplam talebin hedef alnd ya da
iktisadi dalgalanmalarn dikkate alnd iktisat politikalarna talep yanl iktisat
politikalar denir. Buna karlk ekonomideki retimin hedeflendii, bir baka
deyile retim miktarnn artrlmasnn amaland iktisat politikalarna ise arz
yanl iktisat politikalar denir.

Medyada yer alan makro iktisadi (Enflasyon, isizlik,

byme oran, dviz kuru, faiz oran gibi) deikenler
ile ilgili Trkiye ve dnyadaki verileri takip ediniz.

Sanayi Devrimi ile birlikte Avrupa'da ortaya kan ekonomik

gelimeler ile ayn dnemde Trkiye'deki ekonomik yap
arasndaki farkllklarn kaynaklar nelerdir?
Dncelerinizi sistemde ilgili nite bal altnda yer alan
tartma forumu blmnde paylaabilirsiniz.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

zet

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

Makro iktisat, iktisat biliminde bir yaklamn addr. ktisat bilimi kt

kaynaklar ile snrsz ihtiyalarn nasl karlanacan aratran bilim
dal; makro iktisat da bu aratrmay bir ekonominin btnn ele
alarak inceleyen bir iktisat disiplini olarak tanmlanabilir.
Makro iktisadi yntemin daha iyi anlalabilmesi iin zellikle Sanayi
Devrimi'nden sonra yaanan gelimelerin irdelenmesi gerekir.
J. M. Keynes tarafndan 1936 ylnda yaynlanan stihdam, Para ve
Faizin Genel Teorisi adl eser Makro iktisadn balangc olarak kabul
edilir.
Makro iktisadi birimler hanehalklarndan, firmalardan, kamu
kesiminden ve d alemden olumaktadr.
Makro iktisatta piyasalar ise mal ve hizmet, emek, para ve tahvil
piyasalarndan meydana gelmektedir.
Bir lkede iktisadi amalar iin hkmetlerce yrtlen ekonomi
politikalar iktisat politikas ya da makro iktisat politikas olarak
adlandrlmaktadr.
Hkmetler ekonomiye maliye politikas ve para politikas yoluyla
mdahale edebilirler. Bu politikalarn uygulanmasna Ortodoks ya
da Muhafazakar ktisat Politikalar ad verilir.
Hkmetler maliye ve para politikas dnda piyasalara mdahale
ederek de iktisat politikalar yrtebilirler. Bu tr politikalara
Heterodoks ya da Aykr ktisat Politikalar denir.
ktisat politikalar dizayn edilirken, ekonometri biliminden
yararlanlmaktadr.
Ekonometri, istatistik ve matematik prensiplerin iktisada
uygulanmasdr.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

10

dev

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

Makro Ekonometrik Modeller ile ilgili olarak internet

zerinden aratrma yapnz.
TCMB, Hazine Mstearl, Kalknma Bakanl, Maliye
Bakanl gibi kamu kurumlarnn web sayfalarn ziyaret
ederek bu kurumlar hakknda bilgi alnz.
Hazrladnz devi sistemde ilgili nite bal altnda yer alan
dev blmne ykleyebilirsiniz.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

11

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

DEERLENDRME SORULARI
Deerlendirme
sorularn sistemde ilgili
nite bal altnda yer
alan blm sonu testi
blmnde etkileimli
olarak
cevaplayabilirsiniz.

1. Makro iktisadn bir bilim olarak ortaya knda aadaki iktisatlardan

hangisinin grleri etkili olmutur?
a) R. Lucas
b) A. Marshall
c) J. M. Keynes
d) A. Smith
e) D. Ricardo
2. Aadakilerden hangisi makro iktisattaki piyasalara rnek olarak
verilebilir?
a) Demir-elik piyasas
b) Konut piyasas
c) Otomobil piyasas
d) Tahvil piyasas
e) Beyaz eya piyasas
3. Aadakilerden hangisi Ortodoks iktisat politikas aralarndan
biri deildir?
a) Kamu harcamalarnn deitirilmesi
b) Vergilerin deitirilmesi
c) Reeskont oranlarnn deitirilmesi
d) Ak piyasa ilemleri yaplmas
e) Asgari crete mdahale edilmesi
4. Byk Buhran aadaki tarihlerden hangisinde ortaya kmtr?
a) 1929
b) 1880
c) 1945
d) 1918
e) 1900
5. Ekonometri terimi ilk kez aadakilerden hangisi tarafndan kullanlmtr?
a) T. M. Haavelmo
b) R. Frish
c) J. M. Keynes
d) W. Pareto
e) A. Smith

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

12

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

6. Aadakilerden hangisi mikro iktisadn kapsamna girer?
a) Toplam gelir
b) Toplam istihdam
c) Bireysel karar alma birimlerinin davranlarndaki deimeler
d) Gayri safi mill hasladaki deimeler
e) Toplam deikenlerin deiimi
7. Bir ekonomide insanlarn btn ihtiyalarn karlayacak kadar mal ve
hizmet retecek kaynaklarn bulunmad durum aadakilerden hangisi ile
ifade edilmektedir?
a) Konjonktr
b) Refah
c) Ktlk
d) Depresyon
e) Resesyon
8. Aadakilerden hangisi makro iktisadn konularndan biridir?
a) Piyasa
b) retici
c) Hane halk
d) Firma
e) Kamu kesimi
9. Aadakilerden hangisi, mikro adan geerli olan bir konunun her zaman
makro adan geerli olamayabileceini ileri srmtr?
a) J. M. Keynes
b) W. Pareto
c) A. Smith
d) J. B. Say
e) J. Hicks
10. Makro iktisadn ortaya kmasndan hemen nce geerli olan iktisadi akm
aadakilerden hangisidir?
a) Klasik-Neoklasik Ekol
b) Parasalc Yaklam
c) Merkantilizm
d) Fizyokrasi
e) Anayasal iktisat

Cevap Anahtar
1.C, 2.D, 3.E, 4.A, 5.B, 6.C, 7.C, 8.E, 9.A, 10.A

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

13

Temel Makro ktisadi Birimler ve likiler

YARARLANILAN VE BAVURULABLECEK DER

KAYNAKLAR
Baar, S. (2012) Makro ktisada Giri, Sava Yaynevi.
Bocutolu, E. (2009) Makro ktisat, Derya Yaynevi.
Kazgan, G. (2009) ktisadi Dnce veya Politik ktisadn Evrimi, Remzi Kitabevi.
Mankiw, G. (2009) Makroekonomi, ev. mer Faruk olak, Ankara, Eflatun
Yaynevi.
Stiglitz, J. (1997) Principles of Macroeconomics, W. W. Norton.
Temurlenk M. S. ve Baar, S. (2007) Trkiye iin bir Makromodel Denemesi, Ankara,
maj Yaynevi.
nsal, E. (2011) Makro ktisat, Ankara, maj Yaynlar.

Atatrk niversitesi Akretim Fakltesi

14