Prikazi i ost ce); kako oblike koji save stare ako { one ko tek nstaj, napominjul pr tome Stororma ne preporucye U Sintaisi 1 nanni.proutara “odnos nome prema porablpredloga | ween” keakav je bio nekad {ak ea, ir so ‘usntnicpramatke 2, olan! Tsvoje mijn. Pranovie je fleksiban, line a raialnepromjene rset suse emo sve bro raznolth uporaba Svaka stake Inaica mote nae oj resto, pa normatvnizabwall sina oj rain ane primjeren ego osama. U oglu Shtzksew soremena| no sto spominye PranjiouC neke problese & tanta sntlge Jedan od tj problem Taegnanitenja od drugih diciplina (opr ‘norfloge, semantike | stlistke), 2am formazan i simpliiicaniprisupv io deny a upravo sna raza tase “doy ono magitno presikavane uniereuma thjenoe strokture koje jezik Gn dalek nuapavréeniim sustavon, So br sina trealoosigural sredinje mjsto, a uprave Sc ona sabi. Problem je | nedonatak Gobethuddbena. ‘Uposedoja tr pogawa autor se vata w prolost&obradue doprinse hrvatski f= Fioslovacesntaticho} problematic St Pano Tes kao mladogstmaticary sintasa Zije bla primar intefes, all ev enogim ‘adovimd Soiaosntakieih pane, Neke Faspravenasiovom laze to pou, a Jivne obmadujur lz podradja snake nap S20 je pet Jesh ayjeta au posebnom Elan Obraio novinaras eck (Sita. som se THe naiie bavo u Poredben) Slavens groman | Lieut Soak bio ze vile drugin podrajina (pavopi pravo- ovr, akoentuaha), nego sntaksom, Mogi SJonkcord lane odnose gona upotrebu prt jedloga. Bavio se" gentvom, sroenodu, Sagolskom Teka, sinaksom pagal fedom rij isu lac! uglaymom sete davnog Karaktera, U pote lanka fein faise Lasticera Sregnjata,Prankov jo tio ont na Kuninu monograf,te rain {eno intake osobiost aston la [Raspr. Inst. hrvat, jez, jezikos, kn 28 (2002) str, 365-416 oje su dosadprilitno slabo prouéene. 1 kao zakjutak moze se reéi da se u Knjizi zaista moze naéi ponesto od segs. eka je podrugja autor dbradio temebjitie, kao npr. prijedioge, 2 neka je obradio na row nacin zavisnosiozenim recenicama pri- stupa obsvjesno, pa nastaju diclovi nove sintakse refenice. Bilo bi zanimljvo vidjet taj sustav u celini i usporediti ga s posto jem, Kojiga je na neki nagin{ normativna Jer autor Ces daje komentare sa sajalista ‘norm. Naravno, ponekad korgirainormu, ali oS uvijok ostavja prostora Stately de se, pougen objasnjenjem, sam odlut ‘Bogata literatura o sintaktickoj proble- matic, kazalo pojmova i kazalo autora ‘omoguéuju lake snaladenj. Te jednasitna primjedba: popis izvora {literature bio bi preglednji kad bi djela autora bila pore- ana kronolotk, a ne abecedno, pogorevo zato Ho biljetke uélancima upucuju na auto ‘ai godin, ane na autora i naziv lanka, ‘Uoovoj su vied kj sada majednom imjestu sabrani Pranjkovicevi radow iz po- “dria sintakse nastallu pravilu pose 1993 ‘godine. Razmolikostobradenih tema i uote: nih problema moze biti poticajna novim routavateljima sintakse, ‘Wana Matas Iankovié Korelacijska sintaksa (GBianko Toews, Krlacione sinks: Poe- dcional, Instat fuer Slaw det-Kusk Fran ene Universitaet Gra, Graz 2001, 44.) Aor knjige Koelaciona singaksa Bra ko Totovié profesor je slavistike na sveui Siu u Grazu, Njegova izaimno bogata bibl gratia obaseze vike desetaks bibiogral- sith jedinica, a medu zadajim objavlienim naslovima uz ovu su jos vie opse2ne knjige =" Sista slagola (1995) 1 Funkcionaln slot (2002) 399Pika joss [Na samom poéetks prikaza treba ret dda je kaj Korelaciona simak velo dobro ‘opremijens struGnim aparatom ~ ea gla. ‘yhoga teksti zaljuckaslijed pops katica i'simbola, zatim popis operatora, a potom detaljan popis citrane’ literature a 27 stranica, Predmetnim su Kazalom, kao 810 Autor uobjasnjenju istize, obubvadene dvije ‘grupe pojmova ~ prvoj pripadaju pojmovi ‘opéega karaktera, a druga se sastoj od dv- 5M poderupa ~ opselingistickih | opsesin- taktidkih termina sjede strane i uskolin- _vitikih termina sdruge strane. Tako ure- eno predmeino kazalo na gotove 60 stra- hice fuzna je pomoé u iznimno slozeno Strukturiranom teksty ao Sto e ova kniga. Njegovom iserpnoscu i Togiénoséu unutar- nj podjela omoguéeno je prohodno uspostavijanje odnose izmedi éittelja,te- sta autora Za kraj slijedimensko Kxzalo isateci na njemagkom i ruskom jezku, ‘Autor knjige izuzetno je dobro obavie- §ten jezikoslovae koji se problem kojim se bavi posveduje potpuno, nastojed pri “kako sam kaze, imati v rukama, svaka Enjiga i svaki Glanak za koji smatra da se tice njegova predmeta. Zbog toge je, prem da, dakako, voden oscbnim odabizom, izu- 2eino korstan onal io kjige Koj sed n Kon wvoda i tumatenja osnovnih pojaova, podnaslovlien kao Desiripiia korelacije. U Ajemu autor dae iserpan pregled stavova lingvista vezanih uz pitanje odnosa i kore- luce, puile vega we nacine na hoje jkr slovel definiaj | objadnjavau jeaitne odno- se, Kako je jasno da bi te2n)a k potpunost talom prepleda bila izvan domasat jedne Kejig ine i ostavila prostra za znasenje astitih stove, szostavjena je Sra deskrip ja korwlacje’ w curopskoj 1 svetsko) lingvstc, 2 idvojeni su smo’ oni autor koje se smatra relevantnima za korelacjsku Tingyistku i Korelacisku sincaksu. 'U tom Kontekstu ToSovs iste da su teorjski vidow! jezinih odnosa u nejedna- kom opsegu zastupljent u raligtim lingv- stigkim Skolama i praveims (aajastuplien jiu u strukturalisickom usenja, posebno u slosematici,u fonolotkom praveu, u bina- 400 Rasp, Inst. rat ez jezik, kn. 28 (2002), str. 365-416 zm, wtransformeijsko-generativnopra- ‘atic! { sitaks! cubinskih padeda). Sloga ‘Suu sredist njogove pozornost od sjetskih autora Fde Saussure, N.S. Tubetzkoy, L. Hielmsey, Re Jakobson, N. Chomsky 3 Ch, Filmore, dok poluzttenejelokupnos tuma- enja korelaclskog sustava primijenjenog ‘na Sntaksu smates Aristotelvih dose log ‘kin Kategoria. Od navedenih autora najvise palnje posvetuje Jakobsonu, podsjecajuéi ha njegovo poznato tumagenje padeza gl sgolskihoblika uruskom jeiku. Meds hrva ‘kim, bosanskim i srpskim autorima izvaja A. Belica, D. Skiljana, R. Bugarskog i M. vie kao autore koi suse bali ope pt aja odnosa J. Vukoviea, M Stevenovie P Pipera, M. Petja, D. Kostic, Lj. Popo: vga duge koji se bave posebnim sintakt- ‘kim pitanjima u vezi tumatenjem odnoss. Prvi dio kniige, aaslovlien kao Korelac: ‘ont sistemi,zavrsava poglavijem kojem se dajeneka vst defincje sintaktigkoge kore- lacionala (sr. 192): "U sintaksgkim jedini- cama forme, zaéenja,funkcie i kategorije lobrazuja Siro iterakeish sistem ~ snta- [sith Korelacional (SK). Odnost w njemu vveoma su slozeni jer postoji Sroko prepl- tanje (a) paradigmatskih i sintagmatskih veza i (B)sintaksihih jedinica. SK sadr2i 4va osnovna dela: interakcional i projek- onal, Pri predstavja sistem ocnos sinta- [sickih dominant formi, znatenja, funk jai kategorja), a drugi obubwvata retenitne Petspektive u prepltanja ! proziaanja (da bi dosio do obrazovanja projekcionals, m0- raj postoati naimanje dije perspekiive) COpterviranj sintaksickh jedinica dolazi u formi perspekiive i projekeie. Pod pepe -ksvom podrazumijevam jednogimenzions- fo posmétranje sintaksema, a pod projekci- Jom integralina Korelaiu perspektia.” Metodolosko je polaiste posteviieno 1a osnosi izdvajanja Uviju osnovnin.proje- Keja kodirane (autorove) projekeje i de- Kodirane (Gitaodeve il analtareve) proje kj. Upravo se ta druga projec, Koju bi motda, doslednost radi, bilo moguée na- ‘tli primateljevom projekcjom, uglavoom razmatra u drugom dijelu knjige. Na ovomPrikazi j ost Raspr, Inst, hevat. ez jezikos, kn, 28 (2002), str. 265-416 jest istigem da ToSovt prilikom tamace- ja opsega gotovo svakog pojma, osim us- njerenosti na njegovalingvisttka zavenjs, redovito nastoj osvijtlit | raSelaniti i nje- gova nelingvisticka znatenja. Taka postu- Dak upucuje na autorovo temeljno odzede- bBje ~ unatoe primamnoj Usmjerenostt na jezik simi na poke sto porpunijega | do- fljednijega tumatenja njegova fonkcion- anja, ta usmjerenost izasta iz osnovne hhumanistike zapitanosti 0 mjest jezika w sijetu io mjesta jezik u Goyjekovu posto- janjv. To nuzno vodi do povezivania tuma- enja s postignucima ostalh suka i znan- sivenih disciplina,prije vega logike i filo zafije. Razlog opsega prvog dela knjige, w [Kojom je dana tcoiska podloga za tumaie- ne sintaktekih odnosa, jest usta da jet mmacenje tih odnose moguée samo uz pre- thodno istraivanje opein jezienih odnosa og toga Sto objasit sintaktike odnose Tagnom 2nati abjasnitijezéne odnose i sam jezik ‘Drug dio Kniige, pod naslovom Proje: -eional, posi tumagenjem rain ree nigh perspektiva, Korelaciska se perspe- kava (KorP), kao palin slozena i najmanje ‘proutena regenigna porspektva, tumad kao ‘eprekidna interakelja i skup odnose w koje ‘laze éett sntaktitke dominante (forma, _znatene, Kategoria i funkelja), Autor kao ‘osnovne pojmove KorP odreduje: korelatt- ‘ynu kompaibilnos, Korelatimo prslaéenie ‘odbijanje, Korelatias ceatripetalizam ice trifugalizam, potencjane, realne inerealne korelacije, pramarne i sekundarne korelate. Zanimljva se perspektva oWvara tednjom 4a se odnos usntaktifho ediniizasnvaju ia dva procesa na procesu funkcionalnog Dodbjanja i na procesu funkcionalnog pri ‘lagonja i da, taki, zadiru u Ceti jezitne sfore: supstancionainu sferu (sferu mate sje, supstanlje od koje su oblikovani gra- ‘maticki oblic), u formainu sferu (sistem sgramatigkih oblika), ulokacionu sfera (ini ‘ku organizaciju gramatickih jediniea) iu unkeionalau sferu (sistem funk koje se sgramem)). Polazeéi od osnovne postavke 0 poli- funkcionalnost jezika, ToSove iste da je reGenica formaina struktura koja prenosi neku informaciju, ima znavenje i smisa0, ‘yi funkeiju, odie se paradigmatskom i Sntagmatskom organizacijom, prenosistav govornog ica i ukazwje na Komunikativne fnjentacj. Made se resi da ova sintaksicks jena otvara nekoiko globalnih perspekti- var informativma (IniP}, logitky (LogP), ‘semantidku (SemP), komunikativnu (KomP), {unkcionalnu (FunkP),gramatichu (Gram), transformacijsku. (TransfP),korelacijsku (KorP), pragmatihu (PragmP)... One se rmogu dale rastlaniti na Teksiku (LeksP), ‘morfolou (Mort), sintakticku i konsra ‘tivaw (SintP), povrdinsko- ‘pl onjentacia ~ loka — informa, ton bismo persptivu mol defini kao lahor | Inisko strukturieane propocije 0 zavisnost od saa govornog, ie, jegove poten {ane komaniatne onjentace Pibora informa. Ako arjemtaj sv deme na dij osnovne~ cna zavesan =| ako informaaie ogranigimo na diotomijy Staro ~ novo (Odnosn0 mane informatvno ie information manje vadno~ vie vain, acodredeno ~ odredeno), maemo sjedete ‘Osovne variant: 1. pogetna informacje = stro, cilna informacija = novo Petar pie pismo, (ta pike Petar? ~ Pisa). 2. pogeina informacia = novo, cna informacija = stare Pismo pte (! Petar. Sta pte Petar? — Pismo)" Nabojnim se prijrima upoglvjina koja sijede raslanoju rotenigne suber: spektie, a pola se od altuna kao sfedisjeea pojma Kom Posebno se iste Sinjenin da so reenigalsuukturni lem Samo polazite za waka daly aktualicf 402 pr. Inst. vat je. jezikosL, kn. 28 (2002), str. 365416 iskaza pomotu pet osnovnih sredstava (red ries, naglasak, intonacia,eestice i sina ‘ike konstulj). “Tijekom istrafivanja na osnovi kojega je nastala ova knjiga uotena je, jw analia tene- ena, iznimana slodenost odes, Stoga Gi dliciom prenijet, a dijelom stdeti aurorove zabljudke vezane- uz istrativanje. privode ‘cinosa u jezik, a posebno usintaksi. 1, “Odnosje jedan od najapstraktniih najslorenijh pojmova u naucl wopte, On je toliko kompleisan da se konaéni adgovorh ‘na ajegovu suitinu tesko mogu ikada dat. Zabluéa je daje binarnim izajanjem sist. sma kao Sto su jezik i govor, plan tara i plan drt, prvai druga artkulacia, pars Sigmatika i sintagmatika, osa selekeie i osa kmmbinacij is zaokruten global Korclai- toni sistem. Jezicki odnosi predstavjaju be- skrajni kosmes, koji se, kao i univerzum, ne moze svest samo na dij ii ti dimen.” 2, Utestala spornost Korelaciske nomi- sci prema autorovu mislenju proizl7i iz {oga So lingvist, gramatia i sintakse velikoj mjetiSablonizirau jexiéne odnose, tako da se rijesi kao npr, odnos, suadnas, ‘medusobni odnas najeeSée razumija k30 rijeti opcega leksika, ane kao termini 3, Denotacija konotacije i dalje ostaje jedno od otvorenih pitanja 2bog toga $0, lunatoé novim istrazvanjima sementike prieiiva | kognitime Haguitike, nije me lguce dal jednoznaéan odgovor na ptanje 0 bit odnosa. Upravo zbog toga 0 $4 nomi- nacija koreleije # njena primjena obileze- rhe velikom raznolikosea i nediforencira- ‘nou znasenja, autor je, ale je to smatrao _nuznim, wodio terminoloske inovecj, 4. Na sintaksickom planu konstatovali smo da postoje dva globalna korelaciona sistema, koje sto nazallinterakcionalom i projekcionalom. Interakcional predstavlia Sistem odnost form, enagenj, funkija ‘atogorja-u sintaksichim jedinicama (sin ‘taksemama). Projekcional brazuj redeni ne perspektive.Protimanjem évju perspe- va (apr. logithe i gramatidke) dobija sePika i ost Rasp Inst. heat. jez jezik sintaksifki biprojekcional (apt. semant- ‘ko-komunikatim), interakejom tri per- spektiva nastaje terprojekcional (cecimo, _gramaticko-logi¢ko-semantigki) itd. U dru {gom dijlu knjge razmotren je komuniks= fivno zasnovan sintaksigk biprojekeional ‘Analiza je pokzzala koliko su komnikacij- ski, informacisk,logitk, semantiki, gr matic i dr. planow sintaksickihfenomena ‘zukrStani i oliko ih je pogresno razmatati samo kao izdvojene, izolovane pojave.” 5. Osim dvaju navedenih korelacjskihs- stems, interakcionala i projekcionala, iva jae i kategorijal,odreden kao korelacisi riegasistem. Kategoria, 2a ral od pret- hhodnih dvaju, obuhvaca samo ono So jew jeaik i sntaltigkom sistem kompatblao. 6. Korelacional, kao hijerarhijskinajvi- a, sadrdaino najpotpunija i fenomenoleski najslodenija Konsteukela jeziénih. odnosa ‘uopse, dobiva se objedinjavanjem interake- onal, projekcionala i kategoial, ‘Tako postaljena korelagiska sintaksa, 1 svakom slutaju miljena kao dio kore” TacjskeTingistike osim zadatka opisivanja sintaktiih odnosa, im jos jedan zadatak, 410 je osvetlit:opcu Konstrukij sinta- Jktkih odnosa. Korelsejska sntaks barata terminologijom tradicionane sintakse, ali postavlia druga pitanja odgovara na nj iz ‘Suge perspektive, Osnovno je pitanje takve ‘intake ~ Kokav je 10 odnos?, a ne pitanje: Sto neito conacaia? Tako shvaéene, Kasi oe sntaktitke Kategorie, poimow i termini imaju svoje mjesto Korelaciskoj sintaksi keno sastavn dio globalaog sustava ~ sinta- ktckoga korelacionala Kako je knjga okojojje rift zamijena i realigitana kao slozena mreta_odnosa, ‘smatram primjerenima zavrsiti prikaz auto- rovim objasnjeajem grafike na naslov. To Se objatnjeme nalazi na zadnjo stranici [lovnoga teksta. Kako Sto to u jeziku na} Ecice | jest, a autor to aa brojnim mjestima Uji iste, dijelom je rife o prvim zna- enjima navedenih pojmova, 2 dijelom o mmetaforama: “U analizi smo dos: do za- ak, 28 (2002), st, 365-416 Kjutka da glavni lingvistidki i sintaksicki rmodeliformalizraju jezik obliku tougla, padobrana, drveta I Kugle(sfere), Koje smo P predstavii na naslovno} strani kniige ‘Trougao je ono Ho se izdvaja kao clement jezitkog znaka, padobran je sistem perspe- kava iz koh se posmatraju jzith i sints kick fenomeni, divo je figura kojom se (aajvise) u_transformaciono-generativno} framatiei modeliaj jezeki nos, a kugla (Gfora) predstavja kompletan sistem odnosa, taénje korelacioni Kosmos (Korelaional).” Anita PeisStantié Hrvatski vukovei u Stoljecima hrvatske Knjigevnosti (Franjo vekoié, Iwan Broz, Tomo Marci, Vasrosia’ Rom Milan eStart, Antun Radic Nilola Andee, Dragutin Borané,Jcitasorne raspave lane pri Matko Sassari, Stoeea Invatske knernas, Matica hvatska, Zagreb 2001, Ss.) ‘Ovom knjigom sto ju je prredio prot dr. Marko Samardija dobili smo ne samo reprezentativan chor tekstova hrvatski ez Koslovaca od sedamdeseth godina 19. to- Ijoca do 1918. godine (dake uglavmom tek stova hrvatskih vukovaca) nego i sazete, ‘odnjerene i ubuduce bez ikakve suranje ne” ‘zaobiluzne ocjene njihova djelovanja i jt hovih opus. Medu odabanim Tekstovins i veGini so predgovori vaznijim djelima br- vatskit vukovacs, npr. Brozowu Hrvatskom ‘pravopisu (1892), Mareticevo} Gramavict | sitet fvarga th srpskoga kayizevnog fe- za (1899) ili lekowe-Brozova Riecnile irvaeskoga jezik (1901), to je sasvim prino- dno jer su fo najvaznija i najpoznatia dela hivatskih vukovaca vopée, koja su obiljezila havatskojezikostovle clog 2, stljee,