Sie sind auf Seite 1von 12

eleonora axvlediani

masalebi leCxumuri leqsikonisaTvis


warmodgenili dialeqturi sityvaformebi Sekriba qalbatonma eleonora
godolaZem cageris raionis sofel qoreniSSi. mis mier mTeli cxovrebis
manZilze didi rudunebiT Sekrebili masala akaki wereTlis saxelmwifo
universitetis qarTveluri dialeqtologiis samecniero-kvleviTi institutSi
moitana misma SviliSvilma nino godolaZem. masalis didi nawili saintereso
aRmoCnda, amitom institutis direqciam (direqtori prof. t. futkaraZe)
gadawyvita misi gamosaqveyneblad momzadeba. avtoris SviliSvilma da
dialeqtologiis institutis mecnier-TanamSromlebma lili lomTaZem da
onise banZelaZem masala Seudares gamoqveynebul leqsikonebs; gamosaqveyneblad
SeirCa is leqsikuri erTeulebi, romlebic ar dasturdeba, an gansxvavebuli
semantikiTaa mocemuli qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis rvatomeulSi
(arn. Ciqobavas saerTo redaqciiT, Tb., 1950-64), qarTul kilo-TqmaTa sityvis
konasa (Semdgeneli al. Rlonti, Tb., 1984) da gamoqveynebul sxva leCxumur
masalebSi.

aabdRvera _ aamtvera; naxirma Caiara da orRobe aabdRvera.


abzilaki _ ukadrisi, wunia; didi abzilaki Svili yolia, ver movawone
veraferi.
agomirebuli _ Tavmoyrili, amaRlebuli miwa; agomirebuli miwa urmebiT
gadaitanes.
agojialebs _ cudad aSenebs; rasaa boSo, ras agojialebs mamaSeni amdens?
azaveri _ maRali; o, ra azaveri kacia babuaSeni.
azergulebuli _ mrgvalad amaRlebuli zedapiri; Wuris Tavze ayalo miwa
iyo azergulebuli.
azlitnili _ talaxiani, azelili; bevri wvimisgan miwa ise iyo azlitnili,
fexi muxlamde efloboda.
akvanturebs _ qveda tans zedmetad arxevs; rogor akvanturebs es gogo
ukanals.
akonkolebuli (saxli) _ ueirod nagebi, uSnod maRali saxli; am
akonkolebul saxlSi ra macxovrebs.
aeTabuna _ aetorRiala; Cqara mindoda wavsuliyavi da ras ameTabuna es qali.
Sdr., Tabuni _ 1. gundi frinvelTa; 2. Segrovebuli, Tavmoyrili ram (qegl); toli,
amxanagi (al. Rlonti).
amobarCxalda _ gaRvivda, amovida; amobarCxalebula bostanSi mwvanili.
amoiwvala suli _ ukanaskneli Zala, SesaZlebloba Sealia; sad mqonda
saSualeba, mara ameviwvale suli.
amreklebuli _ xtunva-xtunviT mosiarule; ra amreklebuli dadixar, gogo!
aputia _ morcxvi; ra aputiaa es bavSvi, yvelaferze wiTldeba.
aJiJmatebs _ awuxebs; im ambis gaxseneba aJiJmatebs.
asorslili _ aSoltili, maRali da zeviT totebmimarTuli xe; ra uceb
aisorsla im biWis darguli kakali.
afSkvera (cxviris) _ wunia adamiani, cxvirs maRla swevs; ro agifSkveria ma
cxviri, ras uwuneb im kacs?
aqiJinebs _ Zlierad axvelebs; mTeli Rame ar eZina, ise aqiJinebda.
aqsialebs (yelSi) _ asTmuri xvela awuxebs; ra ubedurebaa es asTma, yelSi
maqsialebs.
aRColebs _ abolebs, xSirad eweva; Se kai kaco, ras aRColeb mTeli dRe.
ayvaryvarebda (Tvalebs) _ abrialebda, acecebda Tvalebs; SiSisagan Tvalebs
ayvaryvarebda.
awiwilakebs _ patar-patara ulufebad anawilebs; sxva saWmeli ar hqonda,
mWadis natexi daawiwilaka da is misca bavSvebs.
aWyurtnuli _ azelili, mag., Tixa, saWmeli; aWyurtnuli lobio nigvziT Zaan
gemrielia.
axabakda _ aebarga; axabakda da gaemgzavra mTaSi.
axvintricebuli _ gaTxovebas mowadinebuli qali; rafer xvintricobs e
gogo, axla unda patroni.
axorxlili _ acmuli; Ciri lamazad iyo axorxlili Zafze.
axriguli _ bevri nivTi uwesrigod dayrili; oTaxSi yvelaferi erTmaneTze
iyo axriguli.
(ar) ewaxTuneba _ ar ufrTxildeba; ar ewaxTuneba mamamisis qonebas.
arafers gvalavs _ arafers akeTebs; misi xeli arafers gvalavs, asea mTeli
dRe tyvila.
ar korinobs _ arafrad agdebs; rac ar unda uTxra, sulerTia, ar korinobs.

b
bauri _ didi, msuqani, bombora; ezoSi didi bauri ZaRli iRrineboda.
bdRviarobs (Tma) _ Tma scviva; ise bdRviarobs Tma, sadacaa gamelotdeba.
bengebi _ didi natexi raimesi (puri, yveli, SeiZleba iTqvas miwis beltzec);
ramxela miwis miwis bengebs abruneb, magas gaToxna ar unda? ramxela bengebad
dagiWria es yveli?
beceka (siaruli) _ uazro, acabaca siaruli; ra becekasaviT dadixar mTeli
dRe.
biTami _ myari adgili; ipova biTami adgili da Seisvena.
bliya _ 1. daartya gametebiT, esrola; 2. daanarcxa, daagdo Zirs; aiRo qva da
bliya gverdSi. daeWida, moeria da bliya miwaze.
borZRvi _ marcvalgaclili yurZnis mtevani; ise SeeWamaT Citebs yurZeni,
marto borZRvebi damxvda venaxSi.
bulanCara _ Seuxedavi, uTvaltanado da saqmeSic neli, mouxerxebeli
adamiani; ra bulanCara kacia, araferSi ar uqnia RmerTs.
bumbruqela _ adamiani, romelsac daxvewili qcevebi ara aqvs; bumbruqela
qalia, rafer uSnod iqceva.
burkula _ neli, saqmeSi xelgauwafavi adamiani; ramdens burkulob, gogo,
cota gaanZrie xeli.
buCaCia _ Zalian dabali adamiani; am buCaCias ramsimaRle qali uTxovia.
g
gaafinTxila _ gaaTxela; gaafinTxila lobio, imdeni wyali uqna.
gabisknili _ magrad gamotenili; is iyo simindis fqviliT gabisknili tomara,
Tavi ar ekvreboda. Sdr., gabisknili _ gaWuWyianebuli, galifuli, sibinZuriT savse
(al. Rlonti).
gabalTuli _ Zilmoreuli; gabalTulia es patara da daaZineT awi. Sdr.,
gabalTuli _ basri iaraRiT Tavis moWra, gakveTa (qegl).
gablikebuli _ gacivebuli; xelebi gablikebuli hqonda sicivisagan.
gadaabarZima _ dawyevla, xatze gadasca; mwared awyenia da xmamaRla
gadaabarZima.
gadaaburjgales _ yvela sagani miyar-moyares; albaT fuls eZebdnen da sul
gadauburjgalebiaT mTeli saxli.
gadaaTxilamura _ cudad, sasxvaTaSorisod Seasrula samuSao; movida da
uceb gadaaTxilamura davaleba.
gadayurWda _ moTmineba dakarga; mis cdaSi gadayurWda da wavida.
gadaTankilda _ uneburad gadaqanda; uceb dabarbacda da gadaTankilda.
gadaioSna (Tma) _ gadaivarcxna; talRovani Tma lamazad gadaioSna.
gadardazebuli _ sisxliTa da xorciT savse sxeuli; ra gadardazebuli
qalia, sacodaobaa misi uqmad yofna.
gadaunala _ Tavze cximi moarTva; saqonlis xorci Zelze cximiani iyo da
gadaunala.
gadafafuli _ gadafarebuli (gamoqomagebasaviT); kruxiviT aris gadafafuli
mezoblis obol bavSvebs es qali.
gadaqiaqebuli _ uwesrigod miyril-moyrili sagnebi; gadaqiaqebuli iyo mTeli
saxl-kari.
gadaWiWineba _ gadaWarbebuli drostareba; mayrebidan erTi kaci gadaWiWinda
da ZaliT gaiyvanes sufridan.
gadindiSebuli _ piramde savse WurWeli; rafer gagidindiSebia es yanwi, magas
dacla ar unda?
gaJuJRna _ kargad ver garecxa; ise tkioda xelebi, Zlivs gaJuJRna sarecxi.
gaWyuna _ gaatara, Seasrula; isulela da ki gaWyuna erTi weli cixeSi.
gazenaqebuli _ ganebivrebuli; ra gazenaqebuli hyolia es xarebi am kacs.
gaTqviSinebuli _ Zalian msuqani; ravari gaTqviSinebuli qali yavs mag
uxeiros.
gaamecxeza _ gaazviada; nu gaamecxezeb axla Seneburad, sworad uTxari.
gaifarTxna _ miwaze gadafena, gadaSla; lobios bards sari ver davusvi da qe
gaifarTxna miwaze.
gamoabuncula _ gamoaZeva; imedi hqonda, me damijerebso da isic
gamoabuncula gareT kudamoZuebuli.
gamoanabuca _ ar aWama, ar mouara; gamoanabuca es xbo da ras daamgvana.
gamobarayinebuli _ carieli; gazides yvelaferi da datoves
gamobarayinebuli saxli. ras Caabarebs gamocdebs, gamobarayinebuli aqvs Tavi.
gabarCxalebuli _ kargad garecxili, dasufTavebuli; naxe, rafer
goubarCxalebia yvelaferi.
gamoTeTqvili _ Zalian fermkrTali; rom Sevxede, SemeSinda, imnairi
gamoTeTqvili hqonda saxe.
gamoibunJRala _ gamoivlo wyali; sodiani wyali gamoibunJRala pirSi.
gamokianTebuli _ mkveTrad gamoCenili; ra gamokianTebuli kaba Coucvams am
sawyals, gacocxlda misi qmari?
gamomawisnebuli _ winaswar mofiqrebuli saqme; es saqme mas axla ar
moufiqria, gamomawisnebuli hqonda.
gamomwkleuli _ gamxdari, dasustebuli, TiTqos Signeuli ar aqvso; ra
gamomwkleulia es gogo da ramden saqmes akeTebs.
gamomJRliaveba _ iRliaSi amodeba raimesi; gamoumJRliavebia es Cemi qaTami
da midis arxeinad.
gamosisnili _ daRaribebuli, gamocarielebuli ojaxi; rac gaaCnda, yvelaferi
mosamarTles miutana, gamoasisnila ojaxi.
gamoRurWna _ gamoxvrela; rogor gamouRurWniaT es msxali futkrebs.
gamoyoyonebuli _ didxans dayovnebuli; isea gamoyoyonebuli, vin gayoba
colad.
gamwiorebuli _ Zalian gamxdari; ranairi gamwiorebulia es qali da ra unda
gamikeTos magan.
gaortabaxebuli _ gaorWofebuli; ra unda meqna, aRar vicodi da viyavi ase
gaortabaxebuli.
gaparpaSebuli _ zedmetad galaRebuli; bevri fuli iSova da dadis axla
gaparpaSebuli.
gaJaltamebuli _ sarevela balaxebiT dafaruli adgili; ezo mouvleli da
gaJaltamebuli daxvda.
garigvinebuli _ gasivebuli; futkrebma dakbines da garigvinebuli qonda saxe.
gasansalebuli _ kargad gawmendili; mudam gasansalebuli fexsacmeli ecva.
Sdr., (gur.) Zlier galesili civi iaraRi (al.Rlonti).
gafCxiles _ kargad gasinjes, daaTvalieres; saxlis yvela kuTxe-kunWuli
gafCxiles da veraferi ipoves.
gaqioRebuli _ susti avadmyofobaSeparuli mcenare; ra sacodavadaa
gaqioRebuli es bali.
gaRaRuli _ simwifiT kandamskdari xili, mag., wabli, broweuli... wabli
gaRaRula da Zirs cviva.
gaRaWuli _ zogierTi xilis (wabli, kakali...) qerqidan amoReba; gaRaWuli
nigozi mzeze gafines gasaSrobad.
gaRvafuli _ Zalze gaoflili; imdeni erbina, sul gaRvafuli iyo da Zlivs
sunTqavda)
gaRiwna _ cudad, mouxerxeblad gaWra; ra sacodavad gaRiwne es bia, ar giWris
dana?
gayuradeba _ viRacis an raRacis molodinSi yuradRebiT yofna; mal-male
gaayurade, ar gamogeparos avtobusis mosvla.
gaSanSvelebuli _ wiwakiT zedmetad gamwarebuli; kai kerZia, mara wiwakiTaa
gaSanSvelebuli. Sdr., gaSanSvelebuli _ aqa-iq dabneva, dayra, gafantva (qegl).
gaSanguli _ gaSotili, miwaze an sawolze gaWimuli; iyo taxtze gaSanguli da
arxeinad eZina.
gaCelakrebuli _ gaSeSebuli, welgakavebuli; veRarafers vakeTeb, var ager
gaCelakrebuli.
gaxirbokalebuli _ gaCxerili; karebSi skami iyo gaxiborkalebuli, imas
wamoedo da daeca.
gaxriginebuli _ Zalian gamxmari, magari, uqveSagebo sawoli, uxorco Zvali;
iwva gaxriginebul taxtze da oxravda. marto gaxriginebuli Zvlebi damiyares win,
imas xels vaxlebdi? Sdr., gaxrignili _ gacarielebuli (al. Rlonti).
gleberZo _ magari, uxeSi; fexebi dausiva gleberZo fexsacmelma.
glonva, glitini _ fexis dacureba; frTxilad iare, fexi glonavs axal
Tovlze; rogor glitinobs fexi nawvimarze)
gulmastara _ mizanswrafuli; ra gulmastaraa es biWi, miaRwevs kidec mizans.
gulRazoiani _ xarbi; imas sxvisi araferi uxaria, imdenad gulRazoiania.

d
daaTvisTvisa _ daacalcalkeva, Tav-Tavis adgilze daawyo; erTad dayrili
nivTebi daaTvisTvisa.
daamguna _ daiwuna; rZlis mitanili saWmeli daamguna, pirTan ar miikara.
dabudbutobs _ uprenteziod, wynarad akeTebs saqmes; ra mSvidi qalia Seni
bebia, dabudbutobs TavisTvis.
dagvafsuli _ patara, dabali tanis adamiani; ram mogawona e dagvafsuli
qali?
daiurwya _ gamoaTava; ramdeni Wama, erTi qvabi sacivi daiurwya. Sdr.,
daurwyeba _ marxvis dawyebis wina dRe, roca ukanasknelad SeiZleboda saxsnilos
(xorcis, Tevzis, yvelis...) Wama (qegl).
dakvarwnili _ Zalian dagrexili; Toki ise iyo dakvarwnili, Zlivs gamovxseni
xbo.
dalavandobs _ msubuqad, arxeinad dadis; dadis quCaSi da dalavandobs,
araferi adardebs.
damadaria _ msgavsia; tyupiscalia da misi damadaria, aba ra iqneba?
daukerZkacda _ axalgacnobil adamians daumegobrda; ra uceb daukerZkacda es
biWi Cems Zmas.
dariSuli _ daleqili; Caasxi WiqaSi mRvrie wyali, dadgi cota xans da
dairiSeba.
darolili _ daxeTqili kani, sxeuli; darolili quslebidan sisxli sdioda.
dasturmani _ niSnobis beWedi; gacnobidan erT kviraSi dasturmani dautova.
datriSinobs _ Tavisuflad, Tavis Wkuaze dadis; rogor datriSinobs es gogo,
ar hyavs patroni? Sdr., triSini _ xmauriT sxma; triSna _ mousvenari,
gareTmosiarule qaliSvili (al. Rlonti)
daubdgvina _ mbrZaneblurad dauyvira; gvian misuls ise daubdgvina mamamisma,
kedlebi Sezanzarda.
dafarcuxobs _ uxerxulad, facifuciT dadis; amdens dafarcuxobs sawyali
da vin umadlis.
daRarRiSebuli _ gasacodavebuli; amdeni ubedurebis momswre
daRarRiSebuli dadis sawyali.
daRalTuli _ dasicxuli; daRalTuli cxeni Zlivs sunTqavda.
daSmeTa _ did naWrebad datexa, daxleCa (puris, yvelis...); moSivebulebma
saswrafod daSmiTes cxeli lavaSebi da miirTves.
daStuRurobs _ gabrazebuli buzRuniT dadis; mezoblebs axlos ar ekareba,
daStuRurobs TavisTvis.
dacucurakebuli _ javrisgan metad Sewuxebuli, dapataravebuli;
sircxvilisagan dacucurakebuli ijda kuTxeSi da xmas ar iRebda.
dajRondili _ cudad dakerili; rava doujRondia Cemi fexsacmeli, amaSi
gadamaxdevia imdeni fuli?
durmuza _ msuqani, Zvalmsxvili gogo; xedavT, ravari durmuza gogo yolia?
dRisSuaguli _ dro dRis pirveli saaTidan saRamos xuT saaTamde;
dRisSuagulia ukve da muSaoba aRar SeiZleba, Zalian asicxda.

e
edrebian _ erTdroulad gamodian; viTom SemTxveviT edrebian erTmaneTs
yovel diliT).
emeqeba Tavi _ Tavi sxvaze meti hgonia; ravari emeqeba Tavi, visze metia
netai? Sdr., meqoba _ baqioba (m. alaviZe).
ereqela _ saqmeSi gamousadegari, uvargisi (ereqela xar, arafris gakeTeba Sen
ar gexerxeba)
erjeba glaxaT _ cudad epyroba; dedamTils glaxaT erjeboda da axla ki
nanobs.
eturtleba _ ezizReba; eturtleba misi binZuri xelebi.
eqebeba _ eamayeba; misma Svilma ori kapiki iSova da es eqebeba?
eqoSqoSeba _ gabrazebuli elaparakeba, eCxubeba; rava sul eqoSqoSeba es
qali Tavis qmars.
eRodialeba _ saqmes ugulod, cudad akeTebs; yvelafers eRodialeba da verc
verafers akeTebs.
eCumaTeboda _ damalulad elaparakeboda an saqmes ukeTebda; qmars rom ar
gaego, ise eCumaTeboda gaTxovil qaliSvils.
exuntruceba _ earSiyeba; rava yvelas exuntruceba es gogo.

v
vatatyi _ Seuxedavi da saqmeSic mouxerxebeli adamiani; misi vatatyi coli
sadilsac ver amzadebs droulad. Sdr., vatatyi _ bevris da Tanac uazrod
molaparake, uqnara dedakaci (m. alaviZe).

z
zankalifad _ sxvaTaSoris, ugulod epatiJeba; zankalifad vuTxari, sadilze
dagvewvie-Tqva, ra vicodi, marTla Tu Semovidoda.

T
Tavkurwia _ Tavdayira, uTavbolod dayrili ram; gamoaRo karada da
yvelaferi Tavkurwia daayena.
Tavmoyafuli _ farTo Taviani WurWeli; Tavmoyaful qvabSi gaakeTe.
Tavsieri _ Tavmdabali; ranairi Tavsieri biWia Cveni siZe.
Tayvan-TayvaniT dadis _ orive fexiT koWlobs (fexebi tkiva da Tayvan-
TayvaniT dadis)
Txlaparwa _ Txlad naqsovi qsovili; Sdr., (leCx.) Txlabarwa (m.alav.) |
(gur.) Txlarwia (al.Rlonti) _ didi xnis naxmari, gacrecili qsovili. iseTi
Txlaparwa tansacmeli ecva, sicivisagan kankalebda.

i
iavaSad mopyroba _ saqmis gaioleba; iavaSad moepyari Tavidanve da imitom
ar gamogivida kargad aSenebuli.
imwrixeba _ ipranWeba; rava imwrixeba es gogo, rames mainc warmoadgendes.
imWixeba _ iWinTeba; muceli tkioda da simwrisgan imWixeboda.
imWyaSeba _ qali saxis mimikas xSirxSirad icvlis; veraferi gavuge am qals,
rasaa rom imWyaSeba.
indibandod xedva _ cudi mxdveloba; iseTi nisli iyo, indibandod vxedavdiT
erTmaneTs.
iRvirTqleba _ cremlebs Rvris; rava sul iRvirTqleba es bavSvi Wamis win.
iRvlimeba _ gajavrebuli ixedeba; sul iRvlimeba da vin gaubedavs xumrobas.
iwruta wyalma _ iklo wyalma; nel-nela iwruta wyalma da mere gavbedeT Sig
Sesvla)

k
kabulexi _ didi tanis Seuxedavi qali; es kabulexi qali sad naxa am
SeCvenebulma.
kazuria _ maRali; kazuria Zmebi yolia Tamaras.
keknobs _ meryeobs; didxans keknobda, gahyoloda Tu ara mamas mTaSi.
kvintobs _ ukadrisobs; uyureT, rogor kvintobs yvelafers?
kvirkviWa _ mciredi Zafi daxveuli; patara kvirkviWa misca, meti ver gaimeta.
knia-knia _ nawil-nawil; sul knia-knia daabnia mTeli qoneba.
kopkeT eyo _ Zlivs sakmarisi aRmoCnda; rac moitane, kopkeT eyo ra.
korinofs _ arafrad agdebs; ra Tavgasulia es qali, dedamTils korinofs.
korJuna _ xisgan gamoTlili WurWeli, xmarobdnen 5kg-is sawyaod; mezoblisgan
isesxa erTi korJuna fqvili.
kudis rixi _ kudusuni; qvaze daeca da kudis rixi mwared etkina.
kulmuxa saxis _ Savi, cudi Sesaxedaobis adamiani; mters Sexvda dilaadrian
es kulmuxa.
kuWnis _ ZaliT tenis; aRar eteoda, ZaliT kuWnida tansacmels CemodanSi.

l
lala _ Txeli talaxi; mewyeri Camowva da lala talaxi mdinaresaviT
moedineboda. Sdr., lala _ gamzrdeli (Cv. mamakaci) (qegl).
laJora amindi _ nestiani amindi; mTeli Tve laJora amindebi iyo da daalpo
yvelaferi.
lepi _ cximi; ra magari lepiania es xorci.

m
manCxiani _ marcxiani adamiani, visac yvelaferi xelidan ucviva da utydeba; ra
manCxiania es gogo, daamtvria yvelaferi. Sdr., manCxi _ sxvadasxva feris Tvalebis
mqone adamiani (al. Rlonti).
marRi _ Semparavi, eSmaki, cuRluti; wynari gegoneba da ravari marRi yofila.
Sdr., marRi _ ulamazo, TeTri Tvalis mqone (qegl).
maRundara _ CumCumela, eSmaki, mavnebeli; didi maRundara vinmea es biWi,
masTan frTxilad iyavi.
memZoria _ xorcis zedmetad moyvaruli; ravari memZoria yofila, marto man
SeWama erTi goWi.
miaWyvartla (fuli) _ daunaneblad, dauzogavad daxarja; amdeni fuli hqonda
da yvela erTad miaWyvartla.
minaniaze _ TiTqmis bolomde miyvanili saqme; saqme minaniazea da axla toveb?
mifeneba _ damreci adgili, ferdobi; mifeneba adgilia da mze ufro kargad
acxunebs.
micxivebuli _ miwebebuli; sul micxivebuli iyo dedis kalTaze.
miyisebuli _ didxans miCerebuli; sul WiSkars iyo miyisebuli da eloda,
rodis dabrundeboda mamamisi.
miZRvanebuli (dro) _ miwuruli; mainc yvelaferi saqme miZRvanebuls unda
akeTo.
miwanayanebi _ gardacvlili; is kaixnis miwanayanebia ukve, sawyali.
moamcria _ cota moayara; moamcria marili moxarSul dedals da miitana
sufraze.
moaZugurebda _ ZaliT moyavda, eqaCeboda; raT undoda, ro moaZugurebda.
mobiZguli _ cotaTi Semxmari zedapiri raimesi; mobiZguli hqonda purs da
ifiqra gamomcxvariao.
modorialebuli _ 1. usaSvelod didi, 2. blanti siTxe uzomod daRvrili;
ranairi modorialebuli kacia sawyobis gamge; ramdeni zeTi mogidorialebia tafaze.
movarqnili _ zarmaci, muqTaxora; didi movarqnili biWia, sul ar unda rames
gakeTeba.
mosopna (Tavi) _ swrafad moaWra Tavi. ra swrafad mosopna Tavi qaTams)
mozovdnen _ morigdnen; bevri idaves da rogorc iqna mozovdenen. Sdr.,
(gur.) dazaveba _ metismetad daRla (al. Rlonti).
moTaralebuli _ yvelaferi uwesrigod mimofantuli; versad ver wamoval,
yvelaferi moTaralebuli maqvs ezoSi.
moiarebiT naTqvami _ Znelad saTqmelis moridebulad Tqma; moiarebiT uTxra,
dedaSeni cudad yofilao.
mofocva _ raimes magrad moWera; boTls Tavi magrad moufocva.
moiyvenTa _ moiwyina (axlad gadargulma yvavilma moiyvenTa. Sdr., moiRvenTa
_ dauZlurda, moeSva (qegl).
mokvaSuli _ moxrili; tkivilisgan mokvaSuli idga da ar iZroda.
ausurbutda (guli) _ mouTmenlobam aitana; ise mounda bavSvebis naxva, guli
ausurbutda.
moenoSa _ fexebi moekveTa; kivilis xmaze muxlebi moenoSa, veRar gaiara.
mouferxebeli _ urCi daumorCilebeli; ra mouferxebeli coli yavs.
moRanWalebuli _ moryeuli aveji (ityvian adamianzec); Zalian moxucda da
moRanWalda.
moSiaRebuli (tansacmeli) _ gulmoReRili, yvela Rilgaxsnili; ase
moSiaRebuli rom dadixar, ar gciva?
moZalgvarda _ moZlierda, moRonierda; didxans iavadmyofa, magram axla cota
moZalgvarda.
moZmukure adamiani _ admiani, romelic aravis SearCens raimes; is vis ras
SearCens, iseTi moZmukure kacia.
mowriaxeba _ dagrexa; miepara, xelebi mouwriaxa da skamze dasva.
moxliwa _ bevri ram moitana; ra qali iTxova am biWma, ar moxliwa mziTevi?
moxola _ raRacis Cqara, ganurCevled mokrefa, Segroveba; ise Cqarobda, mkvaxe
vaSlebic ki moxola.
moxojvili _ erTad Tavmoyrili, Sejgufebuli; bavSvebi moxojvili iyvnen
karebTan da CurCulebdnen.
mRezi _ fxizeli, avi (ZaRli); vin Seva mis ezoSi, iseTi mRezi ZaRli hyavs.

n
nazli _ mizezi; uyvarda is qali da es iyo nazli, amdens ro uTmenda.
naibaraze _ alalbedze, tyuilubralod; ra naibaraze itkina am adamianma fexi;
naJanJRalebi _ bevrjer gadanasxam-gadmonasxami Rvino; amdeni naJanJRalebi
Rvino stumars rogor davalevino?
naJormoTevi _ Ramis Tevisgan daRlili, nawvalebi; dabrunda didi xnis Semdeg
naJormoTevi.
naJRumpalebi _ nabani; Sens naJRumpaleb wyalSi rogor davibano piri?
nayisiani _ unariani; is yvelafers miaRwevda, iseTi nayisiani kaci iyo.

o
onTqi _ gaumaZRari; ra onTqi xari yavs, ver gaaZRebs kaci. Sdr., onTqi _
ontofa, mcenarea (qegl).
onCxorozoba _ saqeifod Sekreba; mezoblebi Seikribnen da gaimarTa didi
onCxorozoba.

p
piris gemos ayolili _ kargi sma-Wamis moyvaruli; piris gemos Tu ayevi,
ojaxi dageqceva.
pirnastri _ arasworad gaWrili qsovili; sakostume viyide, mara pirnastri
Seiqna da davabrune ukan.
poRosa _ msuqani adamiani; ra poRosaa es kaci, rafer sunTqavs.

J
Jeparo _ danestianebuli; iseTi Jeparo iyo is fqvili, puri ar
gamocxveboda.
Jurtnis _ kargad, wmindad ar fqvavs wisqvili; ise Jurtnis siminds, Wadad
arc ivargebs.
rukuia xalxi _ visac xSirad stumrad siaruli uyvars; didi rukuia xalxia
es Cemi moyvrebi, ar eridebaT amdeni mosvla-wasvla?
salaqmalaqi _ swrafi mixvra-moxvris da saqcielis adamiani; iseTi
salaqmalaqia, uceb moagvarebs yvelafers.
sulcinci _ sulwasuli; ra sulcinci bavSvia, verafers daumalav.

t
tantarozi _ moxerxebuli, eSmaki; ra tantarozi qalia, rogor gamogvapara
yvelaferi.
u
uTinTili _ naxevrad mouxarSavi, Tolxo kvercxi; magrad moxarSuli kvercxi
ar uyvars, uTinTili urCevnia.
unayiso _ udovlaTo adamiani; Sromobs, mara unayisod, verafers iZens.
uraZgunebda _ gametebiT, xmauriT urtyams samuSao iaraRs; tyvila uraZgunef
mag kunZs, mainc ver daapo.
uCundurebs _ nemsSi Zafs ver uyris; imdeni uCundura, mainc ver gauyara
Zafi nemsSi.
ucodomadlo _ Seubralebeli; imnairi ucodomadlo qalia, dedamTils
saWmels amadlis.
uximandra _ ueSmaka, avno; Sdr., uximana _ ueSmaka (qegl).
ujirmajiri _ uxeSi, utaqto; magic kai ujirmajiria, Tu xasiaTze araa, ver
daelaparakebi.

f
farcaga _ bevri; kai farcagad mogigrovebia fiCxi.
firisula _ nazi gogo; Sdr. firisula _ yvavili (leCx., m.alav.).
fiCindeba _ Sreba, xmeba mzeze; rava mTlad gamofiCinebula es SaSxi); Sdr.
fiCindeba _ tirilis dros sunTqvis Sewyveta (al. Rlonti).
frie _ gora, romelsac erTi gverdi damreci da umcenaro aqvs (aseT frie
goraze ra mosavali unda moiyvanos kacma)

q
qacaforia _ Zalian damreci da oRroCoRro adgili; iseTi qacaforia
adgilebia, fexs ver moikideb.
qaSamfura _ avi qali; qaSamfura qalis yolas aryola jobia.
qerqemeli _ Zalian damreci aRmarTi; iseTi qerqemeli aRmarTi iyo, Zlivs
miviwevdiT win.
qviraxana _ Zalian msuqani qali; qviraxana qali Zlivs avida avtobusSi.
qifarCela _ Zalian Txeli Tma; imnairi qifarCela Tma aqvs, Rerebs daiTvli.
qinWilad Cacmuli _ Silifad Cacmuli; ase qinWilad Cacmuli ro
gamomecxade, ar gciva?

R
RalTiani dRe _ sulis SemxuTveli cxeli dRe; RalTiani dRe iyo da
muSaobas vin SeZlebda.
Rondrebiani _ did da cudkbilebiani adamiani; ram mogawona es Rondrebiani
kaci?
Rrinciano, Wame rame.
RurCumela _ gulCaxveuli, CumCuma; iseTi RurCumela qalia, gagimxels rames
iolad?
y
ybabujeri _ ybebganieri; amxela ybabujeri adamiani arc minaxavs.
yurebmotoSili _ gadmoweulyurebiani; is yurebmotoSili rafer
mabrazebda.

S
Saxvrebi _ gamxdari barZayebi; is iyo Camomxmari, Saxvrebze Sarvali
naTxovariviT ekida.
Seborjebuli kedeli _ arasworad agebuli, SeSorebuli kedeli; saxlis
kedlebi ise iyo Seborjili, sinaTle atanda.
SeiqinCa _ saCxubrad moemzada; SeiqinCa, magram ar gauSves.
Sekentili _ visac avadmyofoba etyoba; Sekentili Canda, magram ixtibars ar
itexda.
SemeSerebuli ficari _ lpobaSeparuli ficari; saxlis iataki
SemeSerebulia, gamocvla unda.
SemoiTarja _ adgilis raRac monakveTi Semoragva, Semoikava; ukanonod
SemoiTarja is tye, mamiseuli xom ar iyo?
Sezvra _ cecxlis SekeTeba; Seuzari cecxls, ver xedav, rom minavlda?)
SeuTquSuna _ bevri siTxe Seasxa; lobios bevri wyali SeuTquSuna da
gaaTxela.
SeSakoka _ enamware; daatkbe cota ena, ra SeSakoke xar.
SeCaviTeba _ raRac mizezis gamo moulodnelad xelis SeSla; ramdeni saqme
mqonda da ras SemomeCaviTa axla es qorwili.
Sewewiebas ar Soba _ Tavs ar iwbilebs, ixtibars ar itexs; ramdeni ar
utkices, mara Sewewiebas ar Soba.
SexuSturebulia _ kargad nasvamia; kai xasiaTzea, etyoba, SexuSturebulia
cota. Sdr., xuSturi _ axirebuli, Jini, survili (qegl), SexuStureba _
Sefxukianeba, gulis mosvla (al. Rlonti).
Solio _ Tamami gogo; ra Solio gogo yavs, ar erideba arafris. Sdr.,
Solio _ Segrexili (qegl).

C
CaabarZimda _ CaeWida, SeboWa, ar uSvebs; ise CaabarZimda, xelebi ver
gaiTavisufla.
CaTorTqla _ cxeli saWmeli uceb gadasansla; moSivebuli iyo da cxeli
Romi CaTorTqla.
CamozRverili _ danotivebuli, baTqaSCamoyrili kedeli; CamozRverili
kedlebidan mtveri cvioda.
CaCibukanebuli _ magar fesvebze gazrdili juja xe.
CafuJuli _ minavlebuli cecxli; cecxli CafuJuli iyo da siTbo aRar
hqonda.
CaxvanTqalebuli _ swor tanfexiani qali; ra CaxvanTqalebuli qalia, netai
mis patrons.
Cemxela moiyare _ Cemdeni icocxle; ra kai biWi xar, Sen moiyare
Cemxela.
Contro _ mouxerxebeli; didi Contro bavSvia, sul iqceva.
CorikobiT dadis _ koWlobiT dadis; fexi iRrZo da CorikobiT dadis.

c
cqifura _ wvrili da wvetiani (ufro rqa); rogori cqifura rqebi aqvs am
mozvers.
cqnafa _ gamxdari da sxarti; iseTi cqnafa gogoa, uceb Semoirbens
sofels.

Z
Zeglaveri _ mZimed mosaubre avsityva adamiani; ra Zeglaveri kacia, mudam
igineba da ilanZReba

w
waeqinCa _ saCxubrad waiwia; ise waeqinCa im kacs, galaxvas upirebda.
wapintrikdnen _ daukiTxavad wavidnen; arc aravis kiTxes, ise wapintrikdnen.
wauyurisna _ wauyrua, ar mousmina; bevrjer daariga Wkua, magram
wauyurisna.
wvinati _ avi qali; ox, ra wvinati da gyavs.
wipwipobda _ wamdauwum qreboda da naTdeboda; sadRac erTi naTura
wipwipobda da amiT xvdebodnen, rom sofelTan axlos iyvnen.

W
Wiaberi adamiani _ jiuti, moucilebeli adamiani; ra Wiaberi kacia, verafers
Seasmen.
Wikora _ moCxubari, ayalmayalis mZebneli; didi Wikora vinmea, yvelagan aman
unda atexos Cxubi.
WirmoWmuli molaparake _ tkbilad mosaubre; ra WirmoWmulia es moxuci,
miyvars masTan saubari.

x
xamsi eca _ SimSilisgan wuxs; xamsnacemi xo ara xar, moiTmine da
gamocxveba Wadi sadacaa.
xeltoriani _ xelbaraqiani; ra xeltoriani gamodga es Cveni rZali, aavso
ojaxi baraqiT.
xelqvicici _ qurdi; xelqvicici iyo is biWi da Caamwyvdies cixeSi.
xelCogana _ adamiani, romelsac xelidan araferi gamosdis; didi
xelCogana xar, arafris gakeTeba Sen ar gexerxeba.
xiodi _ carieli adgili; xiodi adgili moZebna da iq Cadga qoxi.
Sdr., xiodi - RrubelTa gafantvis Sedegad damdgari mziani dari (qegl).
xuranobs _ xis xelobas eweva; xuranobs Turme is kaci da arCens ojaxs.
xurxumalobs _ ar isvenebs, adgilze bevrs moZraobs; mTeli Rame
xurxumalobs es bavSvi sawolSi.

j
jimakaniT waiyvana _ ZaliT, xeliskvriT waiyvana; bevri exvewa, ar mousmina da
mere sul jimakaniT waiyvana saxlSi.
jijibaxa _ jiuti; gajijibaxda erT adgilze da ver moacvlevines fexi. Sdr.,
jijibaxa _ samfexa dgami, sami patara boZi RvlerWiT TavSekruli (m. alav.).
jiqmaqiani _ Ronieri, moxerxebuli, unariani adamiani; ra jiqmaqiani qalia Seni
rZali, ra darCeba gaukeTebeli.

ELEONORA AKHVLEDIANI

MATERIALS FOR LECHKHUMIAN SPEECH


DICTIONARY

This paper discusses lexical units recorded in the village of Korenishi, Tsageri region. The
materials of the work were handed to the Kartvelian Dialectology Institute, ATSU, (director Professor
T.Futkaradze) by Nino Godoladze, a granddaughter of the author. The paper was prepared for
publication by N.Godoladze, and the researchers of the Institute Lili Lomtadze and Onise
Bandzeladze,. The words discussed in the present paper selected for publication are the ones not
recorded or have different semantics in the eight volume “Expanatory Dictionary of the Georgian
Language (edited by Arn. Chikobava Tbilisi, 1950-64), and in “The Word Book of Georgian
Speeches” (“Kartul Kilotkmata Sitqvis Kona”) (compiled by Al. Glonti, Tbilisi, 1984) and in other
published materials related to Lechkhumi.

Das könnte Ihnen auch gefallen