Arkusz zawiera informacje

prawnie chronione do momentu

rozpoczcia egzaminu.

MCH
2015

UZUPENIA ZDAJCY
KOD

PESEL

miejsce
na naklejk

EGZAMIN MATURALNY Z CHEMII

POZIOM ROZSZERZONY
DATA: 15

maja 2015 r.
GODZINA ROZPOCZCIA: 9:00
CZAS PRACY: 180 minut
LICZBA PUNKTW DO UZYSKANIA: 60

Instrukcja dla zdajcego

1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 20 stron (zadania 141).
Ewentualny brak zgo przewodniczcemu zespou nadzorujcego
egzamin.
2. Rozwizania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy
kadym zadaniu.
3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok rozumowania
prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz pamitaj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie bd oceniane.
7. Moesz korzysta z Wybranych wzorw i staych fizykochemicznych na
egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki, linijki oraz kalkulatora
prostego.
8. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swj numer PESEL
i przyklej naklejk z kodem.
9. Nie wpisuj adnych znakw w czci przeznaczonej dla egzaminatora.

MCH-R1_1P-152

Ukad graficzny
CKE 2015

MCH
2015

Informacja do zada 1.4.

Brom wystpuje w przyrodzie w postaci mieszaniny dwch izotopw o masach atomowych
rwnych 78,92 u i 80,92 u. rednia masa atomowa bromu jest rwna 79,90 u. Pierwiastek ten
w reakcjach utleniania i redukcji moe peni funkcj zarwno utleniacza, jak i reduktora.
Tworzy zwizki chemiczne, w ktrych wystpuj rne rodzaje wiza.
Zadanie 1. (01)
Uzupenij poniszy tekst, wpisujc w odpowiednie miejsca informacje dotyczce
struktury elektronowej atomu bromu i jego stopni utlenienia.
1. Atom

bromu

stanie

podstawowym

ma

konfiguracj

elektronow

............................................................................................., a w powoce walencyjnej tego

atomu znajduje si ...................... elektronw. Brom naley do bloku konfiguracyjnego
.................... ukadu okresowego.
2. Minimalny stopie utlenienia, jaki przyjmuje brom w zwizkach chemicznych, jest rwny
............., a maksymalny wynosi .............. .
Zadanie 2. (01)
Mol jest jednostk licznoci (iloci) materii. Liczb drobin odpowiadajc jednemu molowi
nazywamy liczb Avogadra.
Oblicz bezwzgldn mas (wyraon w gramach) pojedynczej czsteczki bromu
zbudowanej z atomw dwch rnych izotopw.
Obliczenia:

Zadanie 3. (01)
Oblicz, jaki procent atomw bromu wystpujcych w przyrodzie stanowi atomy
o masie atomowej 78,92 u, a jaki procent atomy o masie atomowej 80,92 u.
Obliczenia:

Strona 2 z 20

MCH_1R

Zadanie 4. (01)
Ustal i wpisz do tabeli, jaki rodzaj wizania (kowalencyjne niespolaryzowane,
kowalencyjne spolaryzowane, jonowe) wystpuje w wymienionych zwizkach.
CBr4

CaBr2

HBr

Rodzaj wizania
Zadanie 5.
Budowa czsteczki tlenku siarki(VI) jest skomplikowana. Poniej przedstawiono jeden ze
wzorw opisujcych struktur elektronow SO3.

O
S
O

Zadanie 5.1. (01)

Okrel typ hybrydyzacji orbitali atomu siarki (sp, sp2, sp3) i geometri czsteczki
(liniowa, paska, tetraedryczna).
Typ hybrydyzacji: ........................................................................................................................
Geometria: ....................................................................................................................................
Zadanie 5.2. (01)
Napisz, ile wiza i wystpuje w czsteczce SO3 o przedstawionej powyej
strukturze.
Liczba wiza : .................................

Liczba wiza : .................................

Zadanie 6. (01)
Substancje o tym samym typie wzoru chemicznego, tworzce ten sam typ sieci przestrzennej
i o takich samych lub bardzo zblionych rozmiarach komrki elementarnej, nazywamy
substancjami izomorficznymi. Mog one tworzy roztwory stae, czyli krysztay mieszane.
Tworzenie krysztaw mieszanych polega na tym, e atomy lub jony wykazujce taki sam
adunek oraz zblione rozmiary mog si wzajemnie zastpowa w sieci przestrzennej.
KCl i KBr maj identyczne sieci przestrzenne i wykazuj zdolno tworzenia staych
roztworw. Natomiast w przypadku KCl i NaCl izomorfizm nie wystpuje mimo tego samego
typu sieci.
W tabeli podano wielkoci promienia jonowego czterech jonw.

Cl
181 pm

Br
196 pm

K
138 pm

Na
102 pm

Na podstawie: A. Bielaski, Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2002.

Wyjanij, dlaczego chlorek potasu i chlorek sodu nie mog tworzy krysztaw
mieszanych.
.......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MCH_1R

1.
1

2.
1

Strona 3 z 20

3.
1

4.
1

5.1.
1

5.2.
1

6.
1

Zadanie 7. (01)
Poniej przedstawiono model struktury wody w stanie staym.

Uzupenij zdania opisujce budow i waciwoci lodu. Podkrel waciwe okrelenie

spord wymienionych w kadym nawiasie.
W wodzie w stanie staym, czyli w lodzie, kada czsteczka wody zwizana jest wizaniami
(kowalencyjnymi / kowalencyjnymi spolaryzowanymi / wodorowymi / jonowymi)
z czterema innymi czsteczkami wody lecymi w naroach czworocianu foremnego.
Tworzy

si

ten

sposb

luna

sie

czsteczkowa

strukturze

(diagonalnej / trygonalnej / tetraedrycznej), ktra pka, gdy ld si topi, cho pozostaj

po niej skupiska zawierajce 30 i wicej czsteczek. W ciekej wodzie czsteczki zajmuj
przestrze mniejsz ni w sieci krystalicznej, a zatem woda o temperaturze zamarzania ma
gsto (wiksz / mniejsz) ni ld. Dlatego ld (tonie w / pywa po) wodzie.
Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii,
Warszawa 2007.

Zadanie 8. (02)
Do szczelnego zbiornika wprowadzono wodr oraz tlen i zainicjowano reakcj. Po jej
zakoczeniu naczynie zawierao wycznie 0,9 g wody.
Napisz, w jakim stosunku objtociowym i masowym zmieszano wodr z tlenem
w zbiorniku, a take podaj, ile gramw wodoru i ile gramw tlenu znajdowao si
w naczyniu przed zainicjowaniem reakcji.
Stosunek objtociowy V wodoru : V tlenu = ......................................................................................
Stosunek masowy m wodoru : m tlenu = .............................................................................................
Masa wodoru przed zainicjowaniem reakcji m wodoru = ................................................................
Masa tlenu przed zainicjowaniem reakcji m tlenu = .......................................................................

Strona 4 z 20

MCH_1R

Informacja do zada 9.10.

Tlenek siarki(IV) na skal techniczn mona otrzyma w wyniku redukcji siarczanu(VI)
wapnia (anhydrytu) wglem w temperaturze 900 C. Proces ten opisano poniszym
rwnaniem.
T
2CaSO4 + C
2CaO + CO2 + 2SO2

H = 1090 kJ

Na podstawie: H. Koneczny, Podstawy technologii chemicznej, Warszawa 1973.

Zadanie 9. (02)
Oblicz, jaka bya wydajno opisanego procesu, jeeli z 1 kg czystego anhydrytu
otrzymano 150 dm3 tlenku siarki(IV) w przeliczeniu na warunki normalne.
Obliczenia:

Zadanie 10. (01)

Uzupenij ponisze zdania. Podkrel waciwe okrelenie spord wymienionych
w kadym nawiasie.
Podniesienie temperatury, w ktrej prowadzony jest proces otrzymywania tlenku siarki(IV),
bdzie przyczyn (zmniejszenia / zwikszenia) wydajnoci reakcji, gdy jest to proces
(egzoenergetyczny / endoenergetyczny).

Stopie

rozdrobnienia

anhydrytu

7.
1

10.
1

(ma wpyw / nie ma wpywu) na szybko tej reakcji.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MCH_1R

Strona 5 z 20

8.
2

9.
2

wgla

Zadanie 11. (01)

Dysponujesz niezbdnym sprztem laboratoryjnym oraz nastpujcymi odczynnikami:
mieszanin dwch soli: staego chlorku magnezu i staego chlorku sodu
wod destylowan
kwasem solnym
wodnym roztworem wodorotlenku sodu.
Zaprojektuj dowiadczenie, w wyniku ktrego otrzymasz czysty stay chlorek magnezu.
Opisz kolejne etapy wykonania tego dowiadczenia.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 12. (01)
W temperaturze T przygotowano nastpujce roztwory:
1. wodny roztwr Ba(OH)2 o steniu 0,05 mol dm3
2. wodny roztwr KOH o steniu 0,1 mol dm3
3. wodny roztwr NH3 o steniu 0,1 mol dm3
4. wodny roztwr CH3COOH o steniu 0,1 mol dm3
Porwnaj pH przygotowanych roztworw. Uzupenij zdania wyraeniami wybranymi
spord podanych poniej.
nisze ni

rwne

wysze ni

pH roztworu 1. jest pH roztworu 2.

pH roztworu 2. jest pH roztworu 3.
pH roztworu 3. jest pH roztworu 4.

Strona 6 z 20

MCH_1R

Zadanie 13. (01)

Uzupenij ponisze zdania. Podkrel waciwe okrelenie spord wymienionych
w kadym nawiasie.
Po porwnaniu staych dysocjacji kwasu chlorowego(I) i kwasu chlorowego(III) mona
stwierdzi, e w czsteczce kwasu chlorowego(I) wizanie OH jest (bardziej / mniej)
spolaryzowane ni w czsteczce kwasu chlorowego(III). Wodny roztwr kwasu
chlorowego(I) ma wic (nisze / wysze) pH od roztworu kwasu chlorowego(III) o tym
samym steniu molowym. W wodnych roztworach soli sodowych tych kwasw uniwersalny
papierek wskanikowy (pozostaje ty / przyjmuje czerwone zabarwienie / przyjmuje
niebieskie zabarwienie).
Zadanie 14.
W roztworze wodnym znajduj si kationy: Ba2+, Ag+ i Mg2+ oraz towarzyszce im aniony.
Kationy te mona wydzieli z roztworu za pomoc reakcji strceniowych, stosujc
odpowiednie odczynniki w takiej kolejnoci, aby jeden odczynnik wytrca z roztworu
w postaci nierozpuszczalnej soli tylko jeden kation. Po przesczeniu osadu, uywajc innego
odczynnika, mona wytrci z przesczu sl zawierajc kolejny kation.
Zadanie 14.1. (01)
Wpisz do tabeli wzory odczynnikw, ktrych uycie pozwoli w trzech etapach (I, II i III)
wytrci kolejno z roztworu w postaci nierozpuszczalnych soli kationy w nim zawarte.
Odczynniki wybierz spord wymienionych poniej.
Na2CrO4 (aq)

KNO3 (aq)

NaCl (aq)

NaOH (aq)

K2SiO3 (aq)

Etap I
Etap II
Etap III
Zadanie 14.2. (01)
Napisz wzory nierozpuszczalnych soli powstaych w kadym etapie dowiadczenia.

Etap I
Etap II
Etap III

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MCH_1R

11.
1

Strona 7 z 20

12.
1

13.
1

14.1. 14.2.
1
1

Informacja do zada 15.16.

Wykonano dowiadczenie zilustrowane na poniszym schemacie.
NH4Cl (s)

C17H35COOK (s)

H2O

H2O

II

Zadanie 15. (02)

Okrel odczyn roztworu powstaego w probwce I i odczyn roztworu powstaego
w probwce II oraz napisz w formie jonowej skrconej rwnania reakcji zachodzcych
podczas tego dowiadczenia.
Nr
probwki

Odczyn roztworu

Rwnanie reakcji

I
II

Zadanie 16. (01)

Okrel, jak funkcj (kwasu czy zasady) wedug teorii BrnstedaLowryego peni
w reakcjach zachodzcych podczas opisanego dowiadczenia jony NH 4+ i jony
C17H35COO .
Jony NH +4 peni funkcj ........................................................................................................... .
Jony C17H35COO peni funkcj ............................................................................................. .
Zadanie 17. (01)
Pewien proces, w ktrym zwizek A zostaje przeksztacony w zwizek B, przebiega w dwch
etapach.

Etap 1.

AC

H < 0

Etap 2.

CB

H > 0

Strona 8 z 20

MCH_1R

Przeanalizuj ponisze wykresy i ustal, ktry z nich odpowiada opisanej przemianie.

I

II
A

energia

energia

B
C

bieg reakcji

bieg reakcji

Opisan przemian poprawnie zilustrowano na wykresie ..... .

Zadanie 18. (02)
W temperaturze 20 C rozpuszczalno azotanu(V) potasu jest rwna 31,9 grama na
100 gramw wody.
Oblicz stenie molowe nasyconego wodnego roztworu azotanu(V)
w temperaturze 20 C, jeeli gsto roztworu jest rwna 1,16 g cm 3 .

potasu

Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdask 2004.

Obliczenia:

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MCH_1R

Strona 9 z 20

15.
2

16.
1

17.
1

18.
2

Zadanie 19.
Sole mona otrzyma midzy innymi w reakcjach:
1. tlenkw metali z kwasami
2. metali z kwasami
3. wodorotlenkw z kwasami.
Zadanie 19.1. (01)
Zaprojektuj dowiadczenie, ktre pozwoli otrzyma rozpuszczalne w wodzie sole
metod 1. (probwka I), metod 2. (probwka II) i metod 3. (probwka III).
Na schemacie dowiadczenia wpisz wzory uytych odczynnikw wybranych spord:
Ag (s)

HCl (aq)

Al (s)

CaO (s)

H2SO4 (rozc.)

Cu(OH)2 (s)

Schemat dowiadczenia:
..........................

.........................

..........................

..........................

II

...........................

..........................
III

Zadanie 19.2. (01)

Napisz w formie jonowej skrconej rwnanie reakcji przebiegajcej w probwce III.
.......................................................................................................................................................
Informacja do zada 20.22.
Do 200 gramw wodnego roztworu chlorku glinu o steniu 15% (w procentach masowych)
dodawano porcjami wodny roztwr wodorotlenku sodu zawierajcy 32 gramy NaOH, ktry
cakowicie przereagowa. Przebieg dowiadczenia zilustrowano na poniszym schemacie.
NaOH (aq)

AlCl3 (aq)

Strona 10 z 20

MCH_1R

Zadanie 20. (03)

Wykonaj obliczenia i na podstawie uzyskanego wyniku opisz wszystkie zmiany moliwe
do zaobserwowania podczas przebiegu tego dowiadczenia.
Obliczenia:

Obserwacje: .................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 21. (02)
Zapisz, w formie jonowej skrconej, rwnania wszystkich reakcji zachodzcych podczas
tego dowiadczenia, jeeli produktem jednej z nich jest jon kompleksowy, w ktrym glin
ma liczb koordynacyjn rwn 4. Rwnania reakcji zapisz w kolejnoci, w jakiej
zachodz poszczeglne procesy.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 22. (02)
Oblicz, ile gramw wodorotlenku glinu znajdowao si w kolbie po zakoczeniu
dowiadczenia.
Obliczenia:

MCH_1R

Nr zadania
19.1. 19.2.
Wypenia Maks. liczba pkt
1
1
egzaminator
Uzyskana liczba pkt

Strona 11 z 20

20.
3

21.
2

22.
2

Zadanie 23.
Manganian(VII) potasu reaguje z kwasem szczawiowym (kwasem
HOOCCOOH) w rodowisku kwasowym wedug nastpujcego schematu:

etanodiowym

MnO 4 + (COOH)2 + H+ Mn2+ + CO2 + H2O

Zadanie 23.1. (02)
Napisz w formie jonowej, z uwzgldnieniem liczby oddawanych lub pobieranych
elektronw (zapis jonowo-elektronowy), rwnania procesw redukcji i utleniania
zachodzcych podczas tej przemiany.
Rwnanie procesu redukcji:

.......................................................................................................................................................
Rwnanie procesu utleniania:

.......................................................................................................................................................
Zadanie 23.2. (01)
Dobierz i uzupenij wspczynniki stechiometryczne w poniszym schemacie.

...... MnO 4 + ...... (COOH)2 + ...... H+ ...... Mn2+ + ...... CO2 + ...... H2O
Zadanie 23.3. (01)
Napisz wzory drobin (czsteczek lub jonw), ktre w opisanej przemianie peni funkcj
utleniacza i reduktora.
Utleniacz: ...........................................

Reduktor: ...........................................

Zadanie 24. (01)

Oce, czy ponisze informacje s prawdziwe. Zaznacz P, jeli informacja jest
prawdziwa, lub F jeli jest faszywa.
1.

Destylacja frakcjonowana ropy naftowej polega na rozdzieleniu tego

surowca na grupy skadnikw rnice si temperatur wrzenia.

2.

Produktami przerobu ropy naftowej s smoa wglowa, woda

pogazowa, gaz koksowniczy i koks.

3.

Gaz ziemny jest mieszanin wglowodorw w stanie gazowym, a jego

gwnym skadnikiem jest metan.

Strona 12 z 20

MCH_1R

Informacja do zada 25.27.

Przeprowadzono dowiadczenie z udziaem dwch rnych wglowodorw. W wyniku
dwch odrbnych reakcji jednej addycji, a drugiej substytucji i przy uyciu odpowiednich
reagentw jako gwny produkt kadej reakcji otrzymano 2-bromo-2-metylobutan.
Zadanie 25. (02)
Napisz rwnania obu reakcji. Zastosuj wzory pstrukturalne (grupowe) zwizkw
organicznych.
Rwnanie reakcji addycji:

......................................................................................................................................................
Rwnanie reakcji substytucji:

......................................................................................................................................................

Zadanie 26. (01)

Okrel, wedug jakiego mechanizmu (nukleofilowego, rodnikowego, elektrofilowego)
przebiega kada z opisanych reakcji.
Reakcja addycji przebiega wedug mechanizmu ....................................................................... .
Reakcja substytucji przebiega wedug mechanizmu .................................................................. .
Zadanie 27. (01)
Wyjanij, dlaczego gwnym produktem opisanych reakcji addycji i substytucji jest ta
sama monobromopochodna 2-metylobutanu (2-bromo-2-metylobutan).
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Nr zadania
23.1. 23.2. 23.3.
Wypenia Maks. liczba pkt
2
1
1
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MCH_1R

Strona 13 z 20

24.
1

25.
2

26.
1

27.
1

Zadanie 28. (02)

W czsteczce pewnego optycznie czynnego nasyconego acuchowego alkoholu
monohydroksylowego o nierozgazionym acuchu jest pi atomw wgla. W wyniku
utlenienia tego alkoholu powstaje keton.
Narysuj wzr pstrukturalny (grupowy), podaj nazw systematyczn oraz okrel
rzdowo opisanego alkoholu.
Wzr: ............................................................................................................................................
Nazwa: .........................................................................................................................................
Rzdowo: ..................................................................................................................................
Informacja do zada 29.30.
Poniej przedstawiono wzory dwch zwizkw organicznych.
I

II

CH3
H3C

CH

CH

COOH

H3C

CH C CH3
CH3

CH3

Zadanie 29. (01)

Zaznacz odpowied, w ktrej podano poprawne nazwy systematyczne zwizkw I i II.

A.
B.
C.
D.

I
kwas 2,3-dimetyloheksanowy
kwas 2,3-dimetylobutanowy
2,3-dimetylobutanal
kwas 2,3-dimetylobutanowy

II
3-metylobutanal
3-metylobutanon
3-metylobutanon
3-metylobutanal

Zadanie 30. (01)

Z podanych niej informacji wybierz i zaznacz te, ktre s prawdziwe dla zwizku II.
1. W wyniku redukcji tego zwizku wodorem powstaje 3-metylobutan-2-ol.
2. Po dodaniu tego zwizku do wieo strconego wodorotlenku miedzi(II) i ogrzaniu
obserwuje si zmian zabarwienia zawartoci probwki z niebieskiej na ceglast.
3. Zwizek ten powstaje w wyniku utleniania alkoholu II-rzdowego.
4. Zwizek ten reaguje bezporednio z sodem, w wyniku czego tworzy sl.

Strona 14 z 20

MCH_1R

Zadanie 31. (02)

Oblicz pH wodnego roztworu kwasu etanowego o steniu 6,0% masowych i gstoci
1,00 g cm 3 (t = 25 C), dla ktrego stopie dysocjacji 5%. Wynik kocowy
zaokrglij do pierwszego miejsca po przecinku.
Obliczenia:

Zadanie 32.
Furfural jest pochodn furanu. W czsteczce furfuralu
wystpuje grupa funkcyjna, ktra atwo redukuje si
w obecnoci wodoru, co prowadzi do powstania
alkoholu furfurylowego. Na gorco, pod wpywem
wodorotlenku miedzi(II), grupa ta si utlenia, w wyniku
czego powstaje kwas piroluzowy.

Wzr furfuralu

Na podstawie: K.-H. Lautenschlger, W. Schrter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii,

Warszawa 2007.

Zadanie 32.1. (01)

Narysuj wzr pstrukturalny (grupowy) lub uproszczony alkoholu furfurylowego,
otrzymanego na drodze redukcji furfuralu.

Zadanie 32.2. (01)

Uzupenij poniszy schemat, tak aby otrzyma rwnanie opisanej reakcji otrzymywania
kwasu piroluzowego. Zastosuj wzory pstrukturalne (grupowe) lub uproszczone
zwizkw organicznych.

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MCH_1R

28.
2

29.
1

Strona 15 z 20

30.
1

31.
2

32.1. 32.2.
1
1

Zadanie 33.
Moc kwasw mona porwna na podstawie analizy ich staych dysocjacji albo metod
dowiadczaln. Staa dysocjacji kwasu pirogronowego jest rwna Ka = 4,110 3 w t = 25 C.
Na podstawie: J. Sawicka i inni, Tablice chemiczne, Gdask 2004.

Porwnaj wartoci staych dysocjacji kwasu pirogronowego i kwasu etanowego,

a nastpnie zaprojektuj dowiadczenie, w ktrym zajdzie reakcja potwierdzajca,
e jeden z nich jest mocniejszy.
Zadanie 33.1. (01)
Uzupenij poniszy schemat dowiadczenia, wpisujc wzory uytych odczynnikw
wybranych spord:

CH3COCOOH (aq)
CH3COCOONa (aq)
CH3COOH (aq)
CH3COONa (aq)
NaOH (aq)

Schemat dowiadczenia:
odczynnik:

......................................

odczynnik:

.......................................

Zadanie 33.2. (01)

Opisz zmiany, ktre potwierdzaj, e wybrany kwas jest mocniejszy od drugiego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 34. (01)
W dwch nieoznakowanych probwkach znajduj si parafina i stearyna.
Zaznacz poprawne dokoczenie zdania.
W celu zidentyfikowania tych substancji naley
A. porwna ich rozpuszczalno w wodzie.
B. zbada ich zachowanie wobec wody bromowej.
C. zbada ich zachowanie wobec wodorotlenku sodu.
D. zbada ich zachowanie wobec stonego kwasu azotowego(V).

Strona 16 z 20

MCH_1R

Zadanie 35. (01)

Wzory monosacharydw mona przedstawia, posugujc si projekcj Fischera
(wzory liniowe) lub projekcj Hawortha (wzory taflowe). Poniej przedstawiono wzr
D-glukozy w projekcji Fischera oraz wzr -D-glukopiranozy w projekcji Hawortha.
D-glukoza w projekcji Fischera

-D-glukopiranoza w projekcji Hawortha

Przeanalizuj wzr D-mannozy w projekcji Fischera i uzupenij

tak aby przedstawia on wzr -D-mannopiranozy w projekcji Hawortha.
D-mannoza w projekcji Fischera

-D-mannopiranoza w projekcji Hawortha

Nr zadania
33.1. 33.2.
Wypenia Maks. liczba pkt
1
1
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MCH_1R

schemat,

Strona 17 z 20

34.
1

35.
1

Zadanie 36. (01)

Liczba jodowa jest miar liczby wiza nienasyconych, np. w tuszczach. Okrela ona liczb
gramw jodu, ktry moe przyczy w warunkach standardowych 100 gramw tuszczu.
Na podstawie: Encyklopedia szkolna. Chemia, Krakw 2005.

Poniej podano wzory trzech tuszczw.

I

II

III

C15H31

H2C O C C17H35
O

H2C O C C15H31
O

HC O C C17H33
O

HC O C C17H33
O

HC O C C15H31
O

H2 C O C

H2 C O C

H2 C O C
O

H2 C

O C

C17H33

C17H33

C17H33

Uszereguj tuszcze o podanych wzorach zgodnie ze wzrastajc liczb jodow zapisz

w kolejnoci numery, ktrymi je oznaczono.
.......................................................................................................................................................

Informacja do zada 37.40.

W czterech naczyniach (IIV) znajdoway si wodne roztwory: glukozy, fenolu (benzenolu),
glicerolu (propano-1,2,3-triolu) i glicyloalanyloglicyny. W celu ich identyfikacji
przeprowadzono trzy serie dowiadcze. W pierwszej serii dowiadcze, po dodaniu
wodnego roztworu chlorku elaza(III) do prbek pobranych z czterech naczy, prbka
z naczynia I przyja fioletowe zabarwienie. W drugiej serii dowiadcze, po dodaniu wieo
strconego wodorotlenku miedzi(II) do prbek pobranych z trzech naczy (II, III i IV),
prbka z naczynia II przyja fioletowe zabarwienie, a w pozostaych prbkach pojawio si
szafirowe zabarwienie. W trzeciej serii dowiadcze, po ogrzaniu szafirowych roztworw
otrzymanych w serii drugiej, w roztworze powstaym z prbki z naczynia III pojawi si
ceglasty osad.
Zadanie 37. (01)
Podaj nazwy zwizkw, ktre zidentyfikowano w wyniku kadej z serii dowiadcze.
Seria I (naczynie I): roztwr ........................................................................................................
Seria II (naczynie II): roztwr ......................................................................................................
Seria III (naczynie III): roztwr ...................................................................................................
(naczynie IV): roztwr ...................................................................................................

Strona 18 z 20

MCH_1R

Zadanie 38. (01)

Podaj nazw reakcji chemicznej przeprowadzonej w drugiej serii dowiadcze,
w wyniku ktrej roztwr z naczynia II przyj fioletowe zabarwienie.
......................................................................................................................................................
Zadanie 39. (01)
Napisz, jaki element budowy czsteczek zwizkw znajdujcych si w roztworach
z naczy III i IV zadecydowa o powstaniu szafirowego zabarwienia roztworw
w drugiej serii dowiadcze.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Zadanie 40. (01)

Wyjanij, dlaczego w trzeciej serii dowiadcze ceglasty osad powsta w wyniku
ogrzania roztworu otrzymanego po dodaniu wieo strconego wodorotlenku miedzi(II)
do roztworu z naczynia III, a nie powsta w wyniku ogrzania roztworu otrzymanego po
dodaniu wieo strconego wodorotlenku miedzi(II) do roztworu z naczynia IV.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Zadanie 41. (01)

Pewien tripeptyd tworz tylko reszty glicyny (Gly) i alaniny (Ala). W dowiadczeniu I
tripeptyd ten poddano czciowej hydrolizie polegajcej na rozerwaniu wycznie
N-kocowego wizania peptydowego. Otrzymano mieszanin dwch optycznie czynnych
produktw. W dowiadczeniu II przeprowadzono hydroliz badanego tripeptydu, tak e
rozerwaniu ulego wycznie C-kocowe wizanie peptydowe. W jej wyniku otrzymano
mieszanin produktw, spord ktrych tylko jeden by optycznie czynny.
Napisz wzr sekwencji badanego tripeptydu, posugujc si trzyliterowymi symbolami
aminokwasw. Pamitaj, e w tej notacji z lewej strony umieszcza si symbol
aminokwasu, ktry zawiera woln grup aminow.
......................................................................................................................................................

Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
MCH_1R

36.
1

37.
1

Strona 19 z 20

38.
1

39.
1

40.
1

41.
1

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

Strona 20 z 20

MCH_1R