61. NACRTATI I OPISATI OSNOVNE TIPOVE KOLOVOZNE KONSTRUKCIJE?

Dva osnovna tipa savremenih kol.konstrukcija su:

fleksibilne
krute

Kod fleksibilnih se najee primjenjuju bitumenom vezani materijali, a kod krutih Portland
cementom vezani materijali. U praksi se za krute kolovozne konstrukcije kae betonske
kolovozne konstrukcije, a za fleksibilne se kae asfaltne kolovozne konstrukcije. Osnovni
elementi kol.konstrukcija su: zastor i podloga.
Kod fleksibilnih kol.konstr. zastor se sastoji od habajueg i veznog sloja, a podloga od gornje i
donje podloge.
Kod krutih kol.konstr. zastor se sastoji od betonske ploe, a podloga od donje i gornje podloge.

62. NACRTATI I OPISATI SAVREMENE TIPOVE FLEKSIBILNE KONSTRUKCIJE?

Pod pojmom savremene fleksibilne konstrukcije podrazumjeva se vieslojna konstrukcija koja se
sastoji od slojeva bitumenom vezanih materijala, tj. od asfaltnog zastora i noseih slojeva (od
nevezanog zrnastog kamenog materijala, vezanog zrnastog materijala pogodnom vrstom veziva
ili od kombinacije ovih materijala), pri emu su pojedini materijali proizvedeni i ugraeni
primjenom savremenih tehnolokih postupaka.
Sastav, debljina i raspored slojeva za pojedine tipove fleksibilnih kol.konstr. zavise najvie od
saobra.optereenja, svojstva tla u posteljici i klimatsko-hidrolokih uslova.

63. DEFINIRATI ULOGU I ZNAAJ POSTELJICE U KOL.KONSTRUKCIJI?

Posteljica predstavlja temelj kol.konstr. U usjeku ona je od prirodnog tla, a u nasipu od
prirodnog tla transportovanog iz usjeka ili pozajmita sa strane.
Ako je nosivost posteljice zadovoljavajua preko nje se direktno polau slojevi od bitumenom ili
cementom vezanih materijala.
Najee se zbog zatite posteljice od dejstva mraza iznad nje radi donja podloga.
Osnovna uloga posteljice je:

da omogui pravilnu izgradnju slojeva iznad nje

zatiti trup puta od momenta graenja narednih slojeva
da prui ujednaenu nosivost.

64. DEFINISATI ULOGU I ZNAAJ DONJE PODLOGE-DONJEG NOSEEG SLOJA U

KOL.KONSTR.?
Odmah po zavretku posteljice, to je mogue bre, pristupa se izradi donje podloge. Ona se
sastoji od jednog ili vie slojeva prirodnog ili mehaniki i hemijski stabilizovanog tla, drobljenog
agregata, ljunkovito-pjeskovitog agregata ili od otpadnog materijala kao to su drobljeni beton i
ljunak.
Osnovni zadaci donje podloge u kol.konstr. su:

da prui ujednaenu nosivost

povea nosivost konstrukcije
smanji negativne uticaje nastale zbog promjene zapremine u posteljici
smanji ili sprijei dejstvo mraza i pumpanja.

65. DEFINISATI ULOGU I ZNAAJ GORNJE PODLOGE-GORNJEG NOSEEG SLOJA?

Gornja podloga predstavlja jedan ili vie slojeva koji lee odmah ispod zastora. Svaki materijal
otporan na dejstvo vode, mraza i koji ima CBR>80% moe biti upotrijebljen za gornju podlogu.
Najpoznatiji materijali su: drobljeni agregat, mravi beton, cementom i bitumenom vezani
materijali, stabilizovani materijali ( za lako optereene puteve).
Najpoznatije vrste gornjih podloga su makadamske, betonske i od cementom vezanih i
bitumenom vezanih materijala.
Uloga gornje podloge zavisi od tipa kolovoza. Kod krutih kol.konstr. gornja podloga se koristi da
sprijei pumpanje i dejstvo mraza, odvodnjavanje, smanji negativno dejstvo promjene zapremine
u posteljici i povea nosivost konstrukcije.
Kod fleksibilnih kol.konstr. uloga gornje podloge je da povea nosivost kolovoza, pobolja
odvodnjavanje i sprijei dejstvo mraza.

66. TA PODRAZUMJEVA MEHANIKA STABILIZACIJA U KOL.KONSTR.?

Jedan od najstarijih naina da se pobolja tlo u posteljici je njegovo usitnjavanje i dodavanje
stabilizacionih materijala kao to su drobljeni agregat, drobljeni ljunak ili drobljeni pijesak.
Koliina dodatnog materijala iznosi od 100 do 150 kg/m2.
Mjeavina prirodnog i dodanog materijala se pri optimalnoj vlanosti dinamiki i statiki sabija.
Granulometrijski sastav agregata, tj. stabilizatora nije vsrto definisan. Poeljno je da zrna
agregata ne budu vea od 3,5 do 5 cm. Debljina jednog stabilizovanog sloja ne bi trebalo da bude
manja od 15 cm. Ukupna debljina slojeva od mehanike stabilizacije, koja se koristi kao donja
podloga, kree se od 10-50 cm.

67. OBJASNITI STABILIZACIJU NOSIVIH SLOJEVA KOLOVOZA CEMENTOM?

Prvi put je primjenjena 1917.god. u Engleskoj, a najiru primjenu je dobila tek od 1955.god. Ovo
je postupak u kome se usitnjeno tlo, ljunkoviti, pijeskoviti ili bilo koji drugi materijal mijea, pri
optimalnoj vlanosti, sa cementnom radi dobijanja vreg i otpornijeg materijala. U principu
sva tla mogu da se stabilizuju cementom,a najbolji rezultati se postiu ako je granica teenja
manja od 45%, granica plastinosti manja od 20%, ako ima veoma malo aktivnih organskih
materija i ako veliina zrna agregata nije vea od 5 cm. U zavisnosti od tipa materijala i
potrebnih vrstoa, koliina cementa se kree od 15-50%.

68. OBJASNITI STABILIZACIJU NOSIVIH SLOJEVA KOLOVOZA BITUMENOM?

Prva moderna stabilizacija bitumenom bila je izvedena prije 100 godina u SAD-u. Ona se danas
primjenjuje jedino za lako optereene puteve u sredinama sa malo padavina.
Za stabilizator se koristi razrijeeni bitumen, bitumenska emulzija i putni katrani. Ovi materijali
poveavaju vrstou i vodonepropustljivost tla. Koliina bitumena se kree od 2-4% izuzetno
10%. Najjednostavniji nain stabilizacije kada to doputaju uvjeti tla i klima je razastiranje
emulzije preko zemljanih puteva priblino 4,5 l/m2. Visoko plastina tla nisu pogodna za ovakvu
stabilizaciju. Tip bitumena kojim se obavlja stabilizacija zavisi od teksture tla. Debljina
stabilizovanog tla bitumenom kree se od 10-25 cm.

69. OBJASNITI STABILIZACIJU NOSIVIH SLOJEVA KOLOVOZA KREOM?

Kao alternativa stabilizaciji cementom moe se korisiti stabilizacija hidratisanim kreom.
Koliina krea u stabilizaciji kree se od 3-10%. Za razliku od stabilizacije cementom ovdje se
voda koristi samo za hidrataciju krea. Najvei prirast vrstoe se deava pri visokim
temperaturama, veim od 30C. Zbog toga se ova stabilizacija esto primjenjuje u Africi i junim
dijelovima SAD-a.

70. DEFINISATI ULOGU I ZNAAJ VEZNOG SLOJA U KOL.KONSTR.?

Zastor fleksibilnih kol.konstr. sastoji se od habajueg i veznog sloja. Uloga veznog sloja je da
povee habajui sloj sa podlogom. Takoer, on poveava nosivost, otpornost na trajne
deformacije, ini promjenu kvaliteta materijala od habajueg ka niim slojevima postepenijom i
prua uslove za kvalitetniju izgradnju habajueg sloja.

71. DEFINISATI ULOGU I ZNAAJ ZASTORA U KOLOVOZNOJ KONSTRUKCIJI?

Ovaj sloj podnosi direktne uticaje od saobr.optereenja i faktora sredine, to znai:

sa jedne strane; dejstvo pneumatika(vertikalno i tangencijalno) i habanje

sa druge; dejstvo temperature, sunanih zraka (oksidacija veziva) i vode.

Od pneumatika vozila, intenzitet vertikalnog napona na pritisak iznosi od 0,5-0,8 MN/m2, a

napon na smicanje u blizini povrine habajueg sloja 0,5 do 2, a intenzitet pritiska u pneumatiku
0,35-1,6 MN/m2.
U zonama koenja ili ubrzanja naponi dostiu vrijednost 3-5 puta od pritiska pneumatika (2-3
MN/m2). Termike razlike mogu iznositi i do 30C u toku dana, a godinje i do 80C.
U najveem broju sluajeva ovi slojevi se projektuju i grade od bitumenom vezanih materijala,
bilo u obliku debljih slojeva ili povrinskih obrada.

72. NAJBROJATI NAJPOZNATIJE METODE ODREIVANJA VRSTOE TLA?

Najpoznatije metode odreivanja vrstoe tla su:

grupni index
opit ploom
kalifornijski index nosivosti (CBR)
procjena otpornosti (R-vrijednost)
povratni modul (Eo)

73. KATRAN KAO VEZIVNI MATERIJAL U SLOJEVIMA KOL.KONSTR.?

Sirovi katran je viskozna, mrkocrna tenost specifinog mirisa, sastavljena od ugljikovodonika,
koja se dobija destilacijom organskih materija kao to su kamen i mrki ugalj, drvo i dr.
Katran za kolovoze je katran kamenog ili mrkog uglja koji se dobija preradom sirovog katrana.
Prema viskoznosti katran za kol.konstr. se dijeli na 6 vrsta:

K10/17
K20/35
K40/70
K80/125
K140/240
K250/500.

Prva i druga cifra oznaavaju granine viskoznosti.

74. BITUMEN KAO VEZIVNI MATERIJAL U SLOJEVIMA KOL.KONSTRUKCIJE?

Bitumen je mrkocrn, na normalnoj temperaturi u vrstom stanju, potpuno rastvorljiv u

ugljendisulfidu (CS2) a nalazi se u prirodi ili se dobija preradom nafte i njenih derivata. Na
osnovu penetracije (dubine prodiranja) dijeli se na 7 vrsta:
BIT200, BIT130, BIT90, BIT60, BIT25, BIT15.
U zavisnosti od naina dobijanja izvrena je podjela na:

destilovani bitumen
-dobija se destilacijom nafte, obuhvata meke do tvre tipove bitumena s obzirom na
penetraciju i taku razmekavanja.
visokovakumski bitumen
-dobija se destilacijom pri visokom vakumu i predstavlja tvrde tipove bitumena
bitumen za industrijsku namjenu (oksidirani bitumen)
-proizvodi se duvanjem vazduha u rastopljeni meki tip bitumena pri emu nastaje
bitumen izrazito elastinih i plastinih svojstava.

75. RAZRIJEENI BITUMEN KAO VEZIVNI MATERIJAL U SLOJEVIMA

KOL.KONSTR.?
Razrijeeni bitumen je bitumen za kolovoze ija je viskoznost privremeno sniena dodatkom
odgovarajuih rastvaraa za razrijeivanje koji poslije ugraivanja djelimino ispare.
Ulja za razrijeivanje mogu biti katranskog porijekla, naftni derivati ili smjese jednih i drugih.
Mjeavine agregata i razrijeenog bitumena mogu se uskladititi prije ugraivanja na nekoliko
dana a ugraivanje se obavlja u hladnom stanju (RB 0/1, RB 5/10, RB 30/50, RB 100/170, RB
200/300).

76. BITUMENSKA EMULZIJA KAO VEZIVNI MATERIJAL U SLOJEVIMA KOLOVOZNE

KONSTRUKCIJE?

Bitumenska emulzija je mjeavina fino dispergovanog bitumena i vode. Emulgatorima se postie

stabilnost dispergovanog bitumena, sprijeava se sedimantacija i koaguliranje bitumenskih
globula. U zavisnosti od tipa upotrijebljenog emulgatora postoje anjonske i katjonske emulzije.
Anjonske emulzije dijele se na: nestabilne AN, polustabilne AP i stabilne AS.
Katjonske emulzije dijele se na: nestabilne KN, polustabilne KP, stabilne KS.
Bitumenska emulzija u dodiru sa agregatom se razdvaja na bitumen i vodu, koja kasnije isparava.
U zavisnosti od tipa mineralnog agregata:

za kamenu sitnje od sedimentnih stijena, krenjaka i dolomita primjenjuje se anjonska

emulzija
za kamenu sitnje eruptivnih stijena primjenjuje se katjonska emulzija.

77.NACRTATI I OBJASNITI EMU ISPITIVANJA TAKE RAZMEKAVANJA PO

PRSTENU I KUGLICI?
Ako dva bitumena imaju istu penetraciju, a jedan od njih veu taku razmekavanja, to je znak
njegove manje osjetljivosti na promjenu temperature. Meutim, u reolokom smislu ovaj podatak
sam za sebe malo znai jer dobivena temperatura ne karakterie ni jedno realno stanje bitumena
od trenutka ugraivanja pa do eksploatacije kolovoza pod saobraajem.
Usvojeno je da penetracija bitumena na temperaturi take razmekavanja PK iznosi 800
penetracijskih jedinica za sve vrste i tipove bitumena.

78. TA PREDSTAVLJA PENETRACIJA?

Penetracija je dubina izraena u desetinama milimetara (1 pen=0,1 mm) do koje standizirana igla
vertikalno prodire u uzorak bitumena pod optereenjem od 1 N, za vrijeme 5 sec i pri temperaturi
od 25C.
Na osnovu opita penetracije vri se klasifikacija bitumena.

79. TA PREDSTAVLJA DUKTILITET?

Duktilitet je duina izraena u cm do koje se uzorak bitumena odreenog oblika pri temperaturi
od 25C i brzini rastezanja od 5 cm/min moe rastegnuti dok se nastala nit ne pretrgne.

80. TA PREDSTAVLJA VISKOZITET?

Viskozitet tenosti je njena sposobnost da usporava teenje. Viskozitet (koef.viskoznosti) moe
se opisno predstaviti:
-ako je prostor izmeu izmeu dvije paralelne povrine ispunjen tenou i jedna povrina se u
odnosu na drugu pokree, javlja se sila koja se suprostavila ovom kretanju. Ako se ova sila
oznai sa F, posmatrana povrina A, relativna brzina kretanja jedne ploe u odnosu na drugu sa v
i rastojanje izmeu povrina sa d, onda je F proporcionalno izrazu A*v/d. Uvoenjem faktora
koji se zove koef.viskoznosti u prethodni izraz dobiva se:
F=

Av
d

81. OBJASNITI KRUTOST BITUMENA?

Odnos napona i deformacije u zavisnosti od temperature T i trajanja optereenja t, kod bitumena
i bitumenom vezanih materijala Van der Pol je definisao kao krutost.

S(T,t)=

82. VRSTE AGREGATA ZA PROIZVODNJU ASFALTNIH MJEAVINA?

Bilo koji materijal prirodnog ili vjetakog porijekla smatra se agregatom.
Prirodni agregati mogu biti:

nepreraeni (pijesak i ljunak)

drobljeni/preraeni (filter, drobljeni pijesak, kameni sitnje, tucanik).

Prirodni i drobljeni pijesak imaju frakcije zrna od 0,09 do 2 mm.

ljunak ima frakcije zrna od 2 do 40 mm (od 8-50 mm ako su u pitanju betonski radovi).
Filter-kameno brano ima frakcije do 0,09 mm.

83. PROJEKTOVANJE MJEAVINA BITUMENA I AGREGATA (ASFALTNA MJEAVINA)?

Vrue mjeavine mogu biti guste (sa upljinama ispunjenim vazduhom ispod 8%); poluguste
(8-12%) i otvorene (iznad 12%).
Projektovanje gustih mjeavina koje se najee koriste za zastore kod savremenih fleksibilnih
kolovoza zasniva se na:

izboru agregata
projektovanju mineralnih mjeavina
izboru veziva
odreivanju optimalne koliine veziva.

84. OBJASNI PRINCIP ODREIVANJA UPLJINA U ASFALTNOJ MJEAVINI PO

METODI MARALA?
Ispitivanje uzoraka po metodi Marala predstavlja ispitivanje vrstoe na pritisak cilindrinih
uzoraka pri slobodnom bonom irenju i brzini nanoenja optereenja od 50,8 mm/min.
Osnovni koraci rada po ovoj metodi su:

izrada serije uzoraka

odreivanje zapreminske mase
-za uzorak zatvorene i glatke povrine d=
- za uzorak koji je porozan d=

Qv
V

Qa
V

Qa
QaQv

odreivanje procenta vazduhom ispunjenih upljina u svakom sabijenom uzorku

odreivanje upljina ispunjenih vezivom
odreivanje stabilnosti i teenja po Maralu
korigovanje stabilnosti.

85. OBJASNI UTICAJ KLIME I PRIRODNE SREDINE NA KOL.KONSTR.?

Na kol.konstr. pored saobr. optereenja djeluje i niz drugih faktora vezanih za sredinu u kojoj se
ona nalazi, to se manifestuje preko:

uticaja na fiziko-mehanike osobine materijala koji ulaze u sastav kolovozne

konstrukcije, kao to su vrstoa na pritisak i zatezanje
uticaja na meusobne odnose materijala, kao to su trajnost meusobnih veza agregata i
spojnog sredstva i vrijeme fiziko-hemijske dezintegracije
uticaja na promjenu zapemine i rezultujue unutranje napone

Pored ovih faktora sredine, razmatra se i promjena zapremine kolovoza izazvana slijeganjem
posteljice, uticaj brzine kretanja vozila na naponska stanja u kolovozu, posljedice djelovanja
motornih ulja i hemijskih materija.

86. OBJASNITI PRODIRANJE TEMPERATURE KROZ KOL.KONSTR.?

Proces prenoenja temperature kroz vrste materijale moe se predstaviti kao jednaina za
prenoenje energije:

Parametri od kojih zavisi prodiranje temperature kroz kol.konstr. su:

specifini toplotni kapacitet po jedinici zapremine i termika provodljivost za razliite

slojeve konstrukcije
koeficijent refleksije suneve radijacije od povrine zastora
nivo posmatrane take u kolovozu i veliine vremenskog intervala
temperature na dnu vezanih dijelova
poetne temperature zastora i posteljice.

Temperatura u kol.konstr. se najee registruje na svaki 10 mm u kolovozu i na 1 m od povrine

kolovoza, u vremenskom interval od 1 sata.

87. OBJASNITI PRODIRANJE MRAZA KROZ KOL.KONSTR.?

Dejstvo mraza na kol.konstr. moe biti dvojako. U periodu smrzavanja dolazi do formiranja
kristala leda, poveanje zapremine i kao posljedica ovoga stanja izdizanje zastora.
Obrnuto, u periodu odmrzavanja kristali leda se tope, mjenjajui vlanost i zapreminu, to
dovodi do trajnih deformacija i loma kolovoza. Dubina dejstva mraza izraena je preko
Oldrieve formule:

88. MJERENJE UGIBA KOL.KONSTR.?

4 osnovne tehnike mjerenja ugiba su:

statika
dinamika
udarna
seizmika

Najpoznatiji ureaji za mjerenje statikog ugiba su:

o ploa za opit nosivosti
o Benkelmenova greda
o pokretni ugibomjer
Dinamiki ugibi se mjere opremom kao to su:
o Dainaflekt
o mjera puta
o Ves ili elov vibrator..
Dinamiki i udarni ugibomjer imaju niz prednosti:
-

veu osjetljivost i tanost

ugibi mogu da se mjere simultano u vie taaka
bre izvoenje opita.

89. POJASNITI EMPIRIJSKE METODE ZA DIMENZIONIRANJE KOLOVOZA?

Empirijske i poluempirijske metode se zasnivaju na steenim iskustvima, a mogu ukljuiti i
rezultate opita na terenu ili laboratoriju.
Iz ove grupe metoda najpoznatiji su:

engleska
kalifornijski index nosivosti
francuska
zapadno njemaka

Empirijske i poluempirijske metode zadovoljavaju toliko dugo koliko osobine materijala i uslovi
optereenja odgovaraju predvienim analizama i ne podlijeu promjenama u budunosti.
Meutim, obim saobraaja i struktura optereenja se drastino mjenjaju u dananje vrijeme. Ove
metode ne obuhvataju primjenu novih materijala, a najvei nedostatak im je prostorna
ogranienost.

90. POJASNITI ANALITIKE METODE ZA DIMENZIONIRANJE KOLOVOZA?

Dimenzioniranje analitikim metodama se zasniva na analizi napona i deformacija u slojevima
konstrukcije u zavisnosti od optereenja.
Najvaniji parametri u analitikim metodama su:

izbor odgovarajueg elastinog ili visokoelastinog modela koji treba da predstavlja

kol.konstr.
rjeavanje jednaina napona i deformacija u modelu
izbor mehanikih osobina u slojevima pod odgovarajuim uslovima djelovanja klime i
optereenja
definisanje kriterijuma za dimenzioniranje
predstavljanje rezultata.

91. POJASNITI I NABROJATI FAKTORE KOJI UTIU NA DIMENZIONIRANJE

KOLOVOZA?
Faktori koji utiu na dimenzioniranje kolovoza su:

nosivost posteljice
relativna nosivost slojeva
veliina i broj ponavljanja optereenja
klima i prirodna sredina
osobine materijala
nivo usluge, bezbjednost i ekonominost.

Nosivost posteljice s obzirom da se posteljica ne ponaa po Hukovom zakonu njena nosivost

se odreuje empirijskim formulama.
Relativna nosivost odnos nosivosti razliitih materijala i asfalt-betonske ili ljunkovito
pjeskovite mjeavine.
Veliina i broj ponavljanja optereenja predstavljaju jedan od osnovnih uzoraka propadanja
fleksibilnih kolovoza.
Faktori sredine kao to su vlanost i nivo podzemne vode, direktno utiu na nosivost
posteljice, a temperatura na osobine bitumenom vezanih materijala.