0 Bewertungen0% fanden dieses Dokument nützlich (0 Abstimmungen)
150 Ansichten7 Seiten
Beschreibung:
ლუკა დვალიშვილი
დუმილით საუბრის ტრადიცია ქართულ მწერლობასა
და ლეო ქიაჩელის ნოველებში. ქართველური მემკვიდრეობა (აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართველური დიალექტოლოგიის ინსტიტუტის სამეცნიერო ჯურნალი) ტომი XIII გვერდი 103-109
LUKA DVALISHVILI
TRADITIONS OF SILENT SPEAKING IN GEORGIAN WRITING
AND IN THE NOVELS OF LEO KIACHELI
ლუკა დვალიშვილი
დუმილით საუბრის ტრადიცია ქართულ მწერლობასა
და ლეო ქიაჩელის ნოველებში. ქართველური მემკვიდრეობა (აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართველური დიალექტოლოგიის ინსტიტუტის სამეცნიერო ჯურნალი) ტომი XIII გვერდი 103-109
LUKA DVALISHVILI
TRADITIONS OF SILENT SPEAKING IN GEORGIAN WRITING
AND IN THE NOVELS OF LEO KIACHELI
Copyright:
Attribution Non-Commercial (BY-NC)
Verfügbare Formate
Als PDF, TXT herunterladen oder online auf Scribd lesen
ლუკა დვალიშვილი
დუმილით საუბრის ტრადიცია ქართულ მწერლობასა
და ლეო ქიაჩელის ნოველებში. ქართველური მემკვიდრეობა (აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართველური დიალექტოლოგიის ინსტიტუტის სამეცნიერო ჯურნალი) ტომი XIII გვერდი 103-109
LUKA DVALISHVILI
TRADITIONS OF SILENT SPEAKING IN GEORGIAN WRITING
AND IN THE NOVELS OF LEO KIACHELI
Copyright:
Attribution Non-Commercial (BY-NC)
Verfügbare Formate
Als PDF, TXT herunterladen oder online auf Scribd lesen
leo qiaCelis adrindeli novelebi da moTxrobebi TvalsaCino
gamoxatulebaa mwerlis realisturi ganwyobilebisa, Tumca maTSi calsaxa realizmze saubari ar SeiZleba. adreul TxzulebebSive igrZnoba evropuli modernistul-dekadenturi skolebis gavlena. leo qiaCeli Tavisi epoqis WeSmariti Svili iyo, aqtiurad CarTuli kulturul-politikur saqmeebSi. yovelive amis gamo mas mouwia iZulebiT gadaadgileba ruseTis imperiis centrebSi, Semdeg ki evropaSi. es dro mwerals uqmad ar daukargavs. igi eziara mowinave evropul kulturas, ramac mniSvnelovani biZgi misca mis SemoqmedebaSi novaciur-modernistuli siaxleebisadmi orientirebas. "evropuli literaturuli siaxleebis kargad mcodne mwerali Tavis SemoqmedebaSi garkveulwilad kars uRebs da originaluri formiT amkvidrebs am mimdinareobisTvis niSandobliv tendenciebs da amiT cdilobs naazrevis gamoxatvis miseuli gzis moZebnas" (a. nikoleiSvili, 2002, gv. 162). evropuli modernistuli filosofiisTvis damaxasiaTebeli skepticizmi mkveTrad iCens Tavs leo qiaCelis SemoqmedebaSic. mwerali xSirad dgas arCevanis winaSe - samyaro, rogorc obieqturi realoba, sinamdvilis Selamazebuli Wvreta, Tu sagnebi da movlenebi, rogorc warmosaxviT SegrZnebaTa kompleqsi. leo qiaCelis modernistul moTxrobebSi marTlac niSandoblivia mwerlis garkveuli gataceba filosofiuri TemebiT. samyaros idumalebiT moculi movlenebis axsnas mwerali xSirad cdilobs impresionistebisTvis damaxasiaTebeli STabeWdilebebis zusti fiqsirebiT. mwerlis modernistuli prozisaTvis TvalsaCinod damaxasiaTebelia "dumilis filosofiiT" gataceba, romelic aSkarad evropuli modernistuli literaturuli skolebis gavleniT aixsneba, kerZod ki dumilis filosofiis mTavari ideologis, meterlinkis naazrevis gaziarebiT: rogorc ki iZineben bageebi, iRviZeben sulebi. Tumca dumilis fenomens, vfiqrobT, xalxur zepoirsityvierebasa da klasikuri qarTuli mwerlobis adreul nimuSebSic gaaCndaT garkveuli tradicia. xalxuri zepirsityvierebis zogierTi nimuSi maxvilgonivrulad warmoaCens "dumilis filosofias", dumilis arss. mag., xalxuri leqsi: "Sav ludsa, wiTel Rvinosa gana suyvelas sma unda, tuCze momdgarsa sityvasa gana suyvelas Tqma unda?" zemoTqmuli sibrZnis nimuSi Riad qadagebs Tqmamde sityvebis SerCeva- daxarisxebas. aq naTladaa miniSnebuli sityvamomWirneobis mniSvnelobaze. Cveni winapari gansakuTrebul pativs miagebda dinj, dafiqrebul sityvamozomil kacs. aseT adamians brZen, darbaisel kacad Tvlidnen da mis dumils Tu mcire saubars ufro sagulisxmod miiCnevdnen, vinem Cveulebrivi Zalad enamWevris sityvauxvobas. dumilis filosofiis arsi saocari srulyofilebiTa da iSviaTi sityvieri lakonizmiTaa warmoCenili erT-erT qarTul xalxur sibrZne-gamonaTqvamSi: "vicis deda tiroda, ar vicis icinodao". rogorc es xalxuri sentencia gvafrTxilebs, adamiani, sjobs, Tqmamde iyos frTxilad, rameTu pirovnebas ZaluZs, Teoriulad mainc, yovelive warTmeuli ukan daibrunos. magram yovelgvari mcdelobis miuxedavad SeuZlebelia mTqmelma naTqvamis dafarva an uaryofa, miT ufro ukan dabruneba, moaxerxos. qarTveli xalxis es mravalsaukunovani sibrZne-gamocdileba yvelas sayuradRebod STambeWdavad CamoasuraTxata udidesma qarTvelma leqsikografma da Semoqmedma sulxan-saba orbelianma. igavSi "eniT dakodili" mTeli srulyofilebiTaa naCvenebi, Tu raoden didi, gamousworebeli Sedegi SeiZleba mohyves uadgilod, royiod warmoTqmul sityvas. yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, qarTvel kritikosTa didi nawilis mtkiceba, rom leo qiaCelis SemoqmedebaSi "dumiliT saubari" mxolod evropuli modernistuli literaturuli skolebis gavlenaao, rogorc qarTuli xalxuri saunjis nimuSebi RaRadeben, aseTi varaudebi an swori ar aris, an seriozul gansja- revizirebas moiTxovs. rac Seexeba qarTul klasikur mwerlobas, gansakuTrebiT Zveli qarTuli mwerlobis ZeglebSi sakmaod moipoveba magaliTebi imis sailustraciod, Tu raoden pativs miagebdnen sityvamomWirneobasa da saerTod dumilis arss. jer kidev meaTe saukuneSi brZana udidesma qarTvelma mweralma giorgi merCulem Tavis SedevrSi "grigol xanZTelis cxovreba": "dumili oqroa, xolo brZnad metyvelebai vercxli". saocrad amouwuravi qarTuli enis leqsikuri fondis TiTqmis Ziris- Ziramde mcodne mwerali, romlis sityva, rogorc TviTon brZanebs Txzulebis mTavari personaJis Sesaxeb, "Sezavebuli iyo mariliTa da madliTai". dumils oqros adarebs, oqros uwodebs. amrigad, dumiliT sazogadoebis informireba ucxo ar iyo rogorc qarTuli xalxuri zepirsityvierebisTvis, aseve klasikuri mwerlobisTvisac. miuxedavad zemoTqmulisa, dabejiTebiT SeiZleba imis Tqma, rom dumils, rogorc sakomunikacio saSualebas, adamianebs Soris azrTa gacvlis sakmaod moxerxebul sainformacio arxs, gansakuTrebuli datvirTva gaaCnia leo qiaCelis SemoqmedebaSi. mwerlis modernistuli moTxrobebisaTvis aseve niSandoblivia fizikurad maxinji adamianebis idealizebis tendencia. Tumca es Tavisebureba msoflios sxva xalxebis garkveuli jgufebisTvisac iyo damaxasiaTebeli, kerZod ki, amerikis indielTa bevr tomSi aseTi adamianebi xSirad sakraluri mokrZalebisa da mowiwebis saganic ki iyo. mwerali aqac cdilobs, Seuracxadi Tu naxevrad realur-irealuri qcevebiT gamorCeuli pirovnebis fsiqikaSi wvdomas; cdilobs maT uprognozo qcevebsa da qmedebebs garkveuli axsna mouZebnos. aseTia novelebi: "codvis Svilebi", "stefane" da sxv. leo qiaCelis adreuli TxzulebebisaTvis damaxasiaTebeli ukiduresi skepticizmis niSnebi, romlebic mZafri nihilizmis saxiT vlindeba mwerlis SemoqmedebaSi, aSkarad Semoqmedis did depresiul mdgomareobaze migviTiTebs, rac udavod unda gamomdinareobdes misi cxovrebiseuli da imdroindeli socialur-politikuri problemebidan. mwerali xSirad eWvis qveS ayenebs bednierebis miRwevis SesaZleblobas. aseTia misi fantastikuri xasiaTis novela "zRapari bednierebaze". mwerlis Ria miniSnebiT, amqveynad bednierebis Zebna-Ziebas azri ar aqvs, radgan igi ar arsebobs. bednierebis, srulyofilebisa da harmoniis SeuZlebloba mwerals xSirad gadmocemuli aqvs igavur-alegoriuli formebiT. misi TqmiT, siyvaruli, harmonia, mSvidobiani Tanacxovreba da Tanaarseboba amqveynad yovlad aralealuria, iluziur-moCvenebiTi. mwerlis fiqriT, adamianTa garkveuli nawili Tu axerxebs erTmaneTTan megobrul, mSvidobian Tanacxovrebas, es mxolod droebiTi movlenaa. uCinari fataluri bedi aucileblad male gamouTxris Zirs erTobis sawyiss. Semoqmedis fiqriT, adamianebs ar ZaluZT, arc erT SemTxvevaSi, raime cvlileba Seitanon winaswar dadgenil bedis formaciaSi. amdenad, qarTuli sibrZne-Segoneba - rac mogiva daviTao, yvela Seni TaviTao, - misi am rkalis Txzulebebis personaJebis mimarT ar vrceldeba. mwerlis rwmeniT, amoucnobi da Seucvleli bedis axsna yvelaze ufro moxerxebulia dumilis eniT. da es ZaluZT mxolod adamianTa im nawils, romlebic sazogadoebisgan garkveulwilad gariyulia Tavisi arasrulfasovani fizikuri Tu sulieri mdgomareobis gamo. Semoqmedis fiqriT, swored am adamianTa umravlesoba axerxebs irealuri samyaros Secnobas, iqidan informaciis motanas dumilis "yovlismetyveli" eniT. bedis fatalizaciis gancda, usityvod saubrisa da informaciis gacvlis realuri SesaZlebloba naTlad warmoCinda mwerlis TxzulebebSi: "codvis Svilebi", "stefane", "jadosani" da sxv. 1910 wels dawerili "codvis Svilebi" modernistuli xelovnebis principebis mniSvnelovan gavlenas ganicdis. mkiTxveli nawarmoebis dasawyisidanve imsWvaleba im idumali samyaros Secnobis surviliT, romlebSic Txzulebis personaJebs uwevT cxovreba. codvis Svilebi jvebe da bekoa, adamianebi, romlebsac bedma Tavidanve Seaqcia zurgi. avi zniT Sepyrobili jvebe dawyevlili ojaxis Serisxuli da saSineli wyevlis Sedegad dangreuli saxlis, naxevradgaciebuli keris Svilia. jvebes da-Zmebi saSineli tragediis msxverplni gaxdnen, ramac kidev ufro gaumZafra moCvenebiTi SegrZnebebi avi znisagan mouZlurebul jvebes. bedisweris gardauvali, Seucnobeli Zala, ganrisxebuli bedis idumali da uCinari, yvelganTanmdevi uxilavi aCrdili jvebes dabindul gonebaSi mxolod mwerlisTvis saTvalsaCinod da intuiciani mkiTxvelis sagulisxmod ferTa da grZnobaTa iSviaT gamas xatavs. da saubrobs sakiresaviT gaxurebuli jvebes goneba yvelasTan: bunebasTan, adamianebTan, sulierTan, usulosTan, xilulTan da uxilavTan. saubrobs usityvod; amRvreuli, daulagebeli, qaoturi fiqrebiT, Tumca, ra Tqma unda, yovelive es sazogadoebisTvis uxilavia da, rac saTvalsaCinoa, is jvebesadmi uaryofiT emociebSi vlindeba. martoobis demoniT devnili, sazogadoebisgan gariyuli, avi zmanebebiTa da ubedurebis molodiniT datanjuli jvebe miekedla xalxSi sakmaod cnobili, saSiSi da idumali saqmeebiT cnobil, wyevlis magiis aRiarebul ostats - bekos. aseve sazogadoebisgan gariyuls, axlobelTa da mokeTeTa ugulisyurobiT gaborotebul kacs. da am bedisa da cxovrebisgan zurgSeqceuli kacebis usityvo dialogSi TiTqos miRweulia urTierTgageba. mwerali gvixatavs, rom raRac momentSi SesaZlebelia ukiduresad antagonisturi Zalebic ki gaerTiandes, magram rogorc am patara novelis finali gviCvenebs, es mainc mxolod droebiTi movlenaa. mwerlis azriT, fatalizmis winaSe yoveli adamiani umweoa da mis winaaRmdeg brZolas azri ar aqvs. sofeli wamdauwum amunaTebs jvebes - xatze xarT gadacemuli da yvelaferi misi bralia. Tumca tragediis mizezi da arsi mkiTxvelisTvis mainc bolomde Seucnobeli da amouxsneli rCeba. jvebe iSviaTad poulobs Zalas gaiqces saxlidan, soflidan, TiTqosda rogorme uxilavad moTvalTvale beds Tavi daaRwios, magram aqac aSkarad vlindeba mwerliseuli ganwyobileba, rom pirovneba Tavisi fataluri bedis winaSe yovlad umweo da ususuria. sainteresoa "ganTqmuli mawyevarisa" da xatze gadamcemlis, yofili mnaTes, bekos portreti. masSi erTdoulad arsebobs ori mrwamsis kaci: erTi mxriv, qristianobis wes-kanonebisa da tradiciebis damcvel- Semsrulebeli, xolo, meore mxriv, warmarTuli qarTuli kerpebis, Selocvebisa da sxva idumali situalebisken midrekili adamiani, romlis sulSi ori sawyisia - kanonikuri da mistiuri, aramiwieri xilvebis realurad aRmqmeli, gamTavisebeli da praqtikul-gamoyenebiTi miznebisTvis midrekili. mwerali burusiT moculi irealuri pasaJebis gverdiT novelaSi aqsovs sinamdvilis realistur epizodebs. misi TqmiT, "bekos Cveulebad gadaqceoda wyevla da uimisod ver Zlebda". igi TviTonac ganwirulia mis mier dasaRupad gametebuli adamianebiviT. amitom bekos tragikuli daRupva ara marto fataluri bedidan momdinareobs, aramed misi yoveldRiuri saqmianobidan, gaukuRmarTebuli cxovrebis wesidan. mwerali sagangebo gulistkiviliT gvesaubreba adamianTa bunebaSi arsebuli moyvasisadmi angarebiTi damokidebulebis Sesaxeb. umaduroba, gamorCenis mizniT damyarebuli viTom keTilmosurne urTierToba angrevs da aborotebs adamianis fsiqikur mdgradobas, rac mTlianobaSi orive mxaris tragediis mizezi xdeba. mawyevari bekos Zma da rZali xelgaSliT sargeblobdnen ukuRmarTi ritualebiT aRebuli SemosavlebiT, xolo rogorc ki bekos uneblie sijiutiT ojaxs ziani moadga, daunaneblad da Seucodeblad SimSiliT sikvdilisTvis gawires da uyoymanod saxlidan gaagdes. dumilis filosofia, dumiliT metyveleba da usityvod azris srulyofilad gadmocemis Rrma rwmena da SesaZlebloba iSviaTi damajereblobiT warmoaCina mweralma mravalmxriv sayuradRebo novelaSi "stefane". SeiZleba gadauWarbeblad iTqvas, rom es Txzuleba daamSvenebda am rkalis TxzulebaTa saukeTeso anTologiebs. rogorc prof. a. nikoleiSvili miiCnevs, novelaSi mweralma Taviseburi formiT daupirispira erTmaneTs "dumili da metyveleba". mkvlevari marTebulad miuTiTebs, rom mweralma xazgasmiT, calsaxad aRiara usityvod azris srulyofilad gadmocemis SesaZlebloba. marTalia, stefane Tavisi mogonili ambebis egzotikuri TxrobiTaa cnobili sofelSi, magram TviTon stefane darwmunebulia, rom yvelaze kargi ambavi is aris, "romelic usityvod esmis yvelas". sityvebis gareSe molaparake kacs, vfiqrobT, mweralma zedmiwevniT miusadaga Sesabamisi profesia. stefane mebaduria, iRbliani, warmatebuli meTevze, magram marto iRbaliT saqmis mkeTebeli kaci albaT Sors ver wava, Tu saqmeSi profesionalizmi ar CaerTo. mebaduri, Tavisi saqmianobidan gamomdinare, sityvaZunwi kaci unda iyos, rameTu Tevzaobis dros ar SeiZleba xmauri, radgan Tevzi dafrTxeba da meTevzec xelmocaruli darCeba. sxva SromiTi profesiebi, Tavisi specifikidan gamomdinare, zogjer kidevac moiTxoven SeZaxils, simReras da sxv. usityvod saubris Taviseburi apogeaa stefanes megobroba Tanasoflel munj ZokosTan. isini saaTobiT sxedan erTmaneTis gverdigverd da uTqmelad esaubrebian erTmaneTs. es aradamajerebeli epizodi saocari damajereblobiT, sarwmunod aqvs gadmocemuli mwerals. amis magaliTad gamodgeba Txzulebis is adgili, roca megobrebi scildebian erTmaneTs da maTi daSoreba iseT STabeWdilebas qmnis, TiTqos orma uaxloesma adamianma erTmaneTs bolomde, amomwuravad uTxra saTqmeli. Semdeg ki gulmSvidad da gulsrulad gaeSura Tavis saqmeze. rogorc warmodgenili Txzulebebidan Cans, leo qiaCeli Tavis adreul novelebSi gansakuTrebul funqcias aniWebs e.w. garkveuli fizikuri naklis mqone adamianebs. mwerlis fiqriT, buneba TviTon asworebs darRveul balanss. fizikuri arasrulfasovnebis sanacvlod TiTqos maT eZlevaT realurs iqiTa realobaSi Wvretis unari. aseTia, magaliTad, soflis menaxire, mwvaneTvaleba tagu novelaSi "jadosani". tagus arseba erTianad moucavs raRac idumalsa da Seucnobels. gaurkveveli rCeba mis arsSi Cabudebul mraval sawyisTagan romeli gadawonis erTimeores: eSmak-jadosnuri, warmarTul-mistikuri Tu dadebiT- adamianuri. erTi SexedviT, tagus yvela erideba da gaurbis, magram Tu mwvaneTvaleba kacma ineba, maSin mis mxedvelobiT organos ZaluZs monusxos da daimonos yoveli. "jadosani" Taviseburi gagrZelebaa dumilis filosofiis, usityvod yovlismomcvelad saubris SesaZleblobis rkalis Txzulebebisa. mwvaneTvaleba tagu usityvod, TvalebiT saubrobs. Tumca faqtia, rom yovlisSemZlea es saubari. amrigad, jvebe da beko, stefane da Zoko, soflis mwvaneTvaleba menaxire tagu TiTqosda sazogadoebisgan xSir SemTxvevaSi gariyul- ignorirebulni usityvod saubrisa da gagebinebis iSviaTi niWis mqone adamianebi arian. mwerals miaCnia da cxovrebiseuli realobac sarwmunod adasturebs, rom zogjer garkveuli fizikuri naklis mqone adamianebSi marTlac SeiZleba ganviTardes Cveulebrivi adamianisTvis uxilavi specifikuri unari - ganWvritos samyaros miRmiuri realoba. warmodgenil TxzulebebSi mwerali iSviaT codnas avlens warmarTuli qarTuli tradiciebisa, miTebis, Selocvebis, zRaprebis da masTan dakavSirebuli mistikuri realobebisa kerpuli panTeonis Sesaxeb. Tumca aqve aSkarad SeiniSneba Semoqmedis gulistkivili, rom misi droindeli qarTuli sazogadoeba metismetad erTferovani, gaunaTlebeli, xSir SemTxvevaSi angarebian-umaduri da cru rwmenebiT metismetad Sepyrobilia. cru rwmenebisadmi adamianTa erTi nawilis mistikuri SiSi saSualebas aZlevs sazogadoebis meore nawils, Tavis sasargeblod gamoiyenos masis CamorCeniloba-sibnele. mwerali Tavis TxzulebebSi STambeWdavi ostatobiT warmoaCens personaJebis emociebsa da gancdebs. igi adamianebis fsiqologiis iSviaT mcodned gvevlineba. damajerebeli da xatovania rogorc sakulto ritualebis aRwera, aseve cocxal da aracocxal arsebaTa suraTxatebi. leo qiaCelma saintereso cxovrebiT icxovra da, Sesabamisad, mravalferovania misi SemoqmedebiTi Tematika. dumilis filosofiis problemisadmi miZRvnili misi Txzulebebi yovelTvis didi interesiT waikiTxeba.
damowmebuli literatura
a. nikoleiSvili, 2002 - a. nikoleiSvili, XX saukunis qarTuli
mwerloba, quTaisi, 2002, l. qiaCeli, 1963 - l. qiaCeli, moTxrobebi, Tb., 1963.
LUKA DVALISHVILI
TRADITIONS OF SILENT SPEAKING IN GEORGIAN WRITING
AND IN THE NOVELS OF LEO KIACHELI
There are many illustrative examples how silence is respected in history of
Georgian literature, especially in Old Georgian Monuments. In 10th century the greatest Georgian writer, Giorgi Merchule noticed in his work ‘Life of Grigol Khantsteli ’that ‘Silence is gold and intelligible speech is silver’. Leo Kiacheli highlighted in his earlier works Silent Speaking and possibility of information transform and sense of fate fatalism. The writer noticed in his works the possibility of conveying sense completely without the words. The works dedicated to the problems of silence philosophy are always read with great interests.