CORPUS

IURIS

CIVILIS

EDITIO SEXTA LVCIS OPE EXPRESSA

VOLUMEN TERTIUM

NOVELLAE
RECOONOVIT

RUDOLFUS SCHOELL

OPUS SCHOELLII MORTE INTERCEPTUM

ABSOLVIT

GUILELMUS KROLL

UB INNSBRUCK

I
+ C127029509

\A
BEROLINI MCMLIX
APUD

WEIDMANNOS

CORPUS IURIS
Volumen primum:

CIVILIS

Institutiones, reeognovit Paulus Krueger (18401926)

Digesta, recognovit Theodorus Mommsen (18171903)
1872 [XV], 58, XXXII, 873 p.
1. editio stereotypa
2. ed. ster. altera
1877 [XVI], 58, XXXII, 882 p.
3. ed. ster. tertia
1882 [XX], 58, XXXII, 882 p.
4. ed. ster. quarta
1886 XXII, 56 (?), XXXII, 882 p.
5. ed. ster. quinta
1889 XXII, 56, XXXII, 882 p.
6. ed. ster. sexta
1893 XXII, 56, XXXII, 882 p.
7. ed. ster. septima
1895 XXII, 56, XXXII, 882 p.
8. ed. ster. octava
1899 XXII, 56, XXXII, 882 p.
9. ed. ster. nona
1902 XXII, 56, XXXII, 882 p.
10. ed. ater. decima
1905 XXII, 56, XXXII, 904 p.
11. ed. ster. undecima, Digesta retractavit Paulus Kruegerr
1908 XXII, 56, [IV], 959 p.
12. ed. ster. duodecima
1911 XXII, 56, [IV], 957 p.
13. ed. ster. tertia decima
1920 XXII, 56, [IV], 986 p.
14. ed. ster. quarta decima 1922 XXII, 56, [IV], 994 p.
15. ed. ster. quinta decima 1928 XXII, 56, [IV], 994 p.
16. ed. sexta decima lucis ope expressa
1954 XXIV, 56,
[IV], 957 p.
(iteratur ed. duodecima; praefatio Wolfgangi Kunkel)

Volumen secundum: Codex Iustinianus, recognovit Paulus Krueger

1. ed. ster.
1877 XIV,
513 p.
2. ed. ster. altera
1880 XXX,
513 p.
3. ed. ster. tertia
1884 XXX,
513 p.
4. ed. ster. quarta
1888 XXX,
513 p.
5. ed. ster. quinta
1892 XXX,
513 p.
6. ed. ster. sexta
1895 XXX,
513 p.
7. ed. ster. septima
1900 XXX,
513 p.
8. ed. ster. octava
1906 XXX,
513 p.
9. ed. ster. nona
1915 XXVI,
516 p.
recognovit et retractavit Paulus Krueger
10. ed. ster. decima
1929 XXVI, 516 p.
11. ed. undecima lucis ope expressa
513 p.
1954 XXX,
(praefatio Wolfgangi Kunkel)
12. ed. duodecima lucis ope expressa
513 p.
1959 XXX,
Volumen tertium:

Xovellae, recognovit Rudolfus Schoell (18441893), opus Schoellii morte

interceptum absolvit Guilelmus Kroll (18691939)
1. ed. ster.
1895 XVII,
810 p.
2. ed. ster. secunda
1899 XVII,
810 p.
3. ed. ster". tertia
1904 XVIII, 813 p.
4. ed. ster. quarta
1912 XIX,
813 p.
5. ed. ster. quinta
1928 XIX,
813 p.
6. ed. sexta lucis ope expressa
1954 XXIII, 813 p.
(praefatio Wolfgangi Kunkel)
7. ed. septima lucis ope expressa
1959 XXIII, 813 p.
Alle Rechte, auch die des auszugsweisen Nachdruckcs, der
photomechanischen Wicdergabe und der Obersetzung, vorbehalten

WEIDMANNSCHK

VERLAGSBUCHHANDLUNG

Berlin-Charlottcnburg 9, Ebercschenallee 46
Printed in Germany 1959 by August Raabc, Berlin - Neukolln

PRAEPATIO.
IXudolfiis Schoell cum praematura morte
nobis eripiebatur, imperfectara reliquit Iustiniani novellarum editionein, quam ante finera
anni 1893 se absoluturura esse speraverat.
Circumspiciens igitnr Theodorus Mommsen
eum, qui intra idem fere temporis spatiutu
finem rei imponeret, tandem in me incidit,
qui non sine aliqua dubitatione opus susceiri
et fortasse detrectassero, si omnes rei difficultates tunc cognitas habuissem. Illud certe
spero, qui de nieis quoque curis sententiam
laturi sint, reputaturos esse, quam aliena
sint haec studia ab homine pbilologo longe
diversas rcs tractare solito.
Sed ut missi8 ambagibus ad ipsam rem
transeam, cum diem obibat Schoell, tjpis
impressae erant nov. ICXXXIV c. 13 p. 688
(fasc. XXIV = vol. III fasc. IV); sequentia usque ad nov. CLXIII p. 750,13) paene
adeo erant perfecta, ut t}'pis tradi possent;
praeterea schedae tantuiu sanequam exilcs
aderant ad novellas quinqne ultinias specfantes, notulae paucissimae ad edicta, appendicis edendae subsidiorum nec vola nec
vestigiura. Ea igitur usus sum ratione, ut
quaecunque Scboellium servaturura fuisse
j)utarem, ipse quoque servarem; ubi ille ad
certum indicium se non pervenisse significasset, meuni utcunque sequercr ingenium;
errores si quos detegebam, tacite sustuli.
Praefationem qualem confecturus fuerit, jirorSU8 incertum; studia certe ad texlus historiam adumbrandam prorsus nulla reliqnit.
Duplilcera igitur veniam mibi oblatum iri
spero, quod subsidia ad banc2 editioneni adhibita enumerare satis habeo ).
Iustiniani igitur novellarum (rwv iuia

xbv y.codr/.a vsaguiv diard^uov) syllogae olim

extiterunt plures, ex quibus melius novimus tres:
I. collectionera 168 novellarura
II. cam qua usus eat interpres Iatinus
vetus (AutheDticum)
III. eam ex qua Iuliani epitome latina
fluxit.
Collectio autem 16S novellarum facta est
Constantinopoli Tiberio re^nante nititurque
sylloge vetustiore Iustiniaoi novellas usque
ad aDnum fere 5-14 latas comprehendente,
cui additae sunt et eiusdera imperatoris legea
recentiores et Iustini quattuor (CXL. CXLIV.
CXLVIII. CXLIX), Tiberii tres (CLXI.
CLXIII. CLXIV), praefectorum praetorio
formae tres (CLXVICLXVIII). Continebat
eas quoque leges, quae Iatina lingua conscriptae erant, versione graeca non adiuncta.
Hanc collectionem integram codex exbibct
nullus (paene integram M), sed omnibus subsidiis adbibiti3 paene intcgrarn restituere
possumus, lalera fere qualem in bac vides
editione.
Ex boc ipso corpore fluxit epitome quam
confecit T b e o d o r u s scholasticus Hermopolitanus, qui codicis quoque breviarium
graecum conscripsit nec multo post annuni
575 fuisse videtur. Inscribitur ea in codice
unico sic: ~vvxouog xQv veagiov diard^eiov
aiiv TcagaTtOfirtalg rijg y.eiitivtjg diioiwg 6iaiQeoetog 7crj /.tev iv tqj v.(bdiv.i, rcf^ dk v
avtaig raig veagaic, Oeodcogov axo).aoriv.ov

Orifialov rEgiionoUTOv. Disposuit rem ifa,

ut numerum rubricam exordium sequatur
epitome, cuius siDgulis capitibus subiunguntur jtaottjtoiinai i. e. raentiones eorum Co1) Hinc igitnr prima pcrsona (correxl ctc.) non dicis, vel ipsarum Novellarum locorum, qui
iam Schocllius desiguatnr. Astorisco, quo suas cincu- ad constitutionem iotellegeodam aut illulationes distingucre solebat ilie, usus non sum.
strandam idoneae yidereDturj snbscriptiones
2) Cf. F. A. Bienci' Gcschichte der Novcllen semper adduntur. Edidit cx codice Athoo
lustinians. Berlin 1824. Zachari.ie von Lingenthal
<5esch. d. griechisch-romischcn Rcchts.3 Borlin 1892. raaximae laurae 37 saec. XI (qui desinit in
P. Krueger Gesch. d. Quollen uud Litt. d. rom. nov. CLXVI verbis td roTg riov xgdviov)
Kcchts. Lpz. 1888 p. 353 ss.
Zachariae ylvi/.dora Lips. 1843. p. 1165.

PRAEFATIO

YI

Corpore 168 novellarum usi sunt cliara

qui Leone imperante (886911) compilaverunt Basilica. Quot et quas novellas receperint, discimus e scbolio quod e Tipuciti
codice Vatic. 853 bombycino (?) saec. XIV
f. 500 r (ubi extat in fine libri LX Basilicorum) priraus edidit Alemannus in notis
ad Procopii bist. arc. XIV p. 78, deinde
Ileimbach ed. Basil. II p. VIII: xgfj de eidevut, 6x1 gi)f veagal avvere^rjoav nctQu
xuv 'lovOTiviavov. i avrajv g/na' ireO^rjoav
lig TOVC; ngoocpoQOvs rlr/.ovg r(ov ;' fiaoih/.ior jjijiUiov, al de J.omal ertrd v.ul ei'y.oot 7iageaiiO7ti^r]aav, rjyovv fi'. e. c'. t'.
V'. ia\ (i. fiz'. v'. v6'. ve. vg'. vt]'. trf'. od'.
OE'. og. oti'. 7ty'. nd'. qrf. gg. QV.L. gv.fr'.
g/.t'. Qtu y.al Qfttt' (cf. Biener 135). Scbolion
est antiquissimiim aut certe ad codicem
spectat antiquissiraum; nam sequenti aetate
numerum novellarum in Basilicorum codicibus omissarum in dies crevisse testantur
Michael Psellus in avvro^
dtatgeaei n7>v
reagiov zov 'lovOTiviavov (edidit Heimbacli
]Are/.doTa I I Lips. 1840 p. 234) et indcx
reginae qui dicitur (editus ibidem p. 237 e
cod. P a r i s 1349 s. X I ) qui enumerat 1GS
novcllas addens aut num in Basilicis dosint
aut ubi extent. Hi igitur plane consentiunt
de eis, quas deesse dicit scboliasta (nisi
quod tacet Psellus de nov. I X . X I latinis
et de L I V . LV. C X L I X , ind. reg. de I X ) ,
sen uterque plures omitti ait partim easdem
partim diversas. Addunt enira Psellus et index nov. X X X V I I I . L X I I (lat.) L X V I I .
L X X V I I . CI. C I V (lat.) CV. C X X V I I .
C X X X I X . C X L I . CLIV, Psellus solus CLXI
(sed Q^y' reponendum puto pro gSa'), index
solus X . X I X . X X X I I I (lat.). X X X I V (lat.).
X L V (falso). LXV (lat.). L X X . CX. CXXXV111
(lat.). C X L V I I . C X L V I I I . CLXIII(?). Etiam
plures absunt a codicibus Basilicorum qui
supersunt 1 )- Quae autem receptae sunt
plerumnue integrae non manserunt; oniiserunt enim Basilicorum redactores seniper
epilogos cum subscriptionibus, plerumque
rubricas inscriptiones prooemia (prooemia,
rarius inscriptiones, nonnumquara attulerunt
scbolia Basilicorum, totarum novellarum interdura epitomas Theodori), praeterea ex
ipsis constitutionibu8 quae eis rainus videbantur necessaria. Latinarura surnmas receperunt Theodori ( X X I I I . XXXV. X X X V I .
X X X V I I . L X I I . L X X V . CIV. C X l . CXIV.
C X X X V I I I . C X L I I I . GL) atque etiam paucarum graecarum (LI. C X X I . C X X I I ? CLXV).)

Basilicorum libri sexaginta qui olim fuerunt non omnes servati sunt; desunt enim
19. 3137. 43. 44. 5359. Sed in bis quae
infuerint novellae plerumque discimus cx
indice reginae eisque qui insunt in codicibus Coisliniano et Parisino Tipucitique paratitlisOi partira etiara e synopsi alphabetica,
partim e codice Ambrosiano (cf. infra). Fuit
igitur in B
1. 31 t. 5, 1: nov. L X X X I
t. 7: nov.
CXII 7
32 t. 1: nov. X I I 4. X V I I I 11
32 t. 2 : nov. L X X X I X 9
33 t. 2 : nov. C L I I I 1
I. 35 t. 11, Sl: nov. CVIII t. 18, 1: nov.
C L V I I I t. 20, 2: nov. CVII
I. 36 t. 1, 7: nov. C L I X
37 t. 11, 14: nov. L X X I I
t. 12, 1:
nov X C I V t. 12, 2: nov. C L V
48 t. 26: nov. C L V I
I. 55 t. 14, l : nov. C L V I I t. 14, 4: nov.
C X X I I t. 14, 5: nov. CLVI
!. 57 t. f>: nov. C X X X t. 8: nov. C X V I
t. 9: nov. L X X X V t. 19, l: nov. CLII
1. 59 t. 4, 1: nov. X L I I I t. 4, 2: nov. L I X
D e ceterarum quae nunc desiderantur
locis pristinis coniecturas proponit Biencr
583 (cf. Heimbacb VI 416ss.). Cf. infra p. X I V .
Basilicorum editiones extant duae, quarum alteram curavit Annibal Fabrot Parisiis >',r
16411647 septem yolumina complectent?m, qui bos edidit libros bisce usus codicibus:
1. 118, 2, 16 e codice Paris. 1352 mcmbr.
saec. X I I I qui textum babet decurtatura
1. 2030 e codiceParis. 1348 bomb. sacc.
XIII
]. 28. 29 e codice Paris. 1354 cliart.a. lf)f>0
(apograpbo codicis Laur. S0, n)
1. 3842 e codice Paris. 1345 membr.
saec. XII
1. 4548 e codice Paris. 1349 menibr.
saec. XI et 1354
1. 60 e codice Paris. 1350 membr. saec.
XIII.
Suppleraentura dedit Reitz Lugd. Bat. 1765,
qui I. 8 edidit e codice Leidenai, qui fluxit
ex Escorialensi deperdito, 1. 4952 e codice Parisino 1357 cbart. saec. XV.
Alteram editionem paravit G. E. Heim-J}"

poncrent. hoc eonfirmo cxcraplo: nov. XVII cxtat

in B 6, 3, 223S, scd in cod. Paris. 1352 nil iiust
nisi quorundam capitum snmmae. Verba Iustiniani
liaud ita magmim iu B passa sunt detrimcntmn, nisi
quod vocabula latina scmpcr in graeca mutata fcunt;
1) Etiam aliundc constat iam XI. et XII. sac- cetorum et liic et alias tcncndnm cst, accuratam
culo codiccs cxtitisse decurtatos: Heimbach VI p. 158. Basilicorum rcccusionem uondum extare.
Inde quod novellae n scholiasta commcmoratae etiam
1) Paratitla libromra 1 12 cdidit Heimbach
in codice L omittuntnr neque ullae practer cas nini II 753 c codice Vatic. 853 pessime ut solct (cf. Kranlatinac pancae, Dovellarura dclectum in hoe coilice ex- dilcone bull. dell' ist. di dir. rom. I 107 ss.); cx setantem Basilicis non mnlto rccentiorcm csse collif^itur. quentibus quaedam adnotavit in notis indicum quos
2) Id qnoque cvenissc, ut posteriorcs loco ver- supra dixi. Tipucitus fictr.m ex T/ nov ztiiai: cf.
borum iutc^rornm antiquitus rocoptiTUin summas Heimbach II p. VJI ss. dvt-xd. I 220 s.

VII
bach (sex vol]., Lips. 18331870) his praeter
editiones Fabroti et Reitzii usus auxiliis:
ad 1. 19 codice Coislin. 151 bomb. saec.
XIV (non saec. XI) >)
ad 1. 1114 codice Coislin. 152 menibr.
saec. XIII vel XIV
ad J. 28. 29 codice I>aur. 80, ll membr.
saec. XII.
Nuper denique in bibliotheca Anibrosiana
codex F 106 sup. detectus est palimpsestus,
cuius prior scriptura quae saeculo X. a peritis tribuitur exliibet excerpta ex toto Basilicorum opere (B*). Ediderunt quae in codiee
legere potuerunt Ferrini et Mercati Lipsiae
1897 (== volumen VII editionis Heirabachianae). Novellarum locos, quos legerunt, cura
editione nostra contuli et has lectiones varias
enotavi:
Nov. XII 4 est in Ra 32, l inde a. p. 98, w
ti ng yvqoitov iir( ^caidiov (sic) 22
%
15 ravia] fierci

TUIXU

K) fttivotev (quod vellem non attigisset

Schoell) ol rwv
l<i /iJ7 M] ov LAB 1
XVIII 8 p . 131, ?.b &EOJci::oLuv fuit in B1
23, l, 01 et 2
16 rfjv oni.

yevnuirr
li ACOLIOU
2> oni. l'i iy.iivov
21
j
25 df.) 6k

rilAEFAMO
3SG, 29 dovvut
7taJg &v od

LXXXIX 9 (praeter 438, io u tig

fyiGiv) et 10 est in B1 32, 2
438, 3 rftg yaynxf^g ut L
6
d
9

439, 4 y.
9 ovxiog Gvvrdfuog
n)v roOavTiyv
c. 12 2 (inde a DeGTtiZofiev p. 411, 21)
15 usque ad p. 444, 15
extant ibidem
23 nuioiv rt rfj
24 om. uEQaniQio 25
27 VMV i'i Tt
38 y.ui om. u t
39
442, 7 o v i i j

11 Tt'Uvxr\Goi ut ML
15 ovdtv
TOVTOV ut

11) dva(.i(pio(jf]Tog
22 TCD'

om.

25 om. yroog u t cett.

82 7to//.dc iiuU.uy.itg
37 oni. ydp
8S iitiGctyay(.lv
443, 15 YMTCt/.eLnoi
20 om. verba latina
25 eyyoviov ut Tb*od. Atb.
444, 2 ^(iaiov/.tivovg ut L
5 om. Ttdvza 6 7cuidiav ut L

11 yduov ut L
rj yEFElilN^(schol.

o^rot d/

rorng eig uQnayEloav TvaQ&evov) tj

INEST12N (scbol. TW' e ^ ffyyXVIII H est in 151 32, l inde a. p. 137, 2
veiav) tj 6a3INariov (schol. y.aradsOiG7iiio}iiv 138, "
diy.aoftevwv)
27 ij ii. rou. om. ut BL
CXVII 7 (usque ad ^iagixovrog p. 556, 2fi) est
ao /.al oni. ut BL
in B ' 3 1 , 7 (vulgo 31, 6)
81 y.ul rovg 34 TQojcovg oni. ut BL
17 ovvido^uv
M Cnura ut BL
22 dva^KpiGfi^Tiog
35 avyyQdtpeu
26 om. TOV 7caxQogd pro fj ut BL
CLIII l (faonCCofuv dooi iv-) est in B' 33, 2
13S, 1 GlUdfilo/uv
729, 1 om. xorcoig
2 yvrjoioi ut B
i
5 dcpi/.oivTo
2 y.ai tC
LXXVIII 3 {u nc etc.) et 4 ( 3SG. s; dou5 ndG(p fia/.Xov Ut ML
hvovTag) habet B*
7 zovg t doiwxdzovg dq"^iTCiGv.67iovg
3S0, l ^iovov
y.ai iTTiay.dTtovg y.al rdg vrc% aCiovg
14 yivoLvio
uylag r. # . iy.y.Xrjolag y.ai xuiig iv11) r;] ^ y.ul u t P
doBoxdiovg aQ%ovxag fioi]OEiv
20 /urd raviijv
i;;j roviiov

21 ri/./.d sine // ut LPr

22 yQtupfi bis b a b e t
TCUV

lo

om. evOCg 2G
2S dw
1) Nc huuc quidcm librnm intpgrum c*se tlcmonstrant Kmcgor Zt-itschr. f. RcchtKgosch. IX 193 Zachariae Bcilr. zur Kritik n. Restitution d. Basilikcn.
Mem. de 1'acad. de St. Petcrsbonrg VII 23 (Ib77) n. (i.

9 //JJTC ut cett.
10 extat y.al.
Praeterea ad 1. 4648 Parisinum 1357
denuo contulit frater, ad. 1. 60 Paris. 1350
Tiscbendorf, ad 1. 4952 interdum adhibuit
Vatic. 2075. Supplementura edidit Zacbariae Lips. 1846 11. 1518 pleniores publicaos
e cod. Cpolitano (nunc Berol.). In libris igitur
10. 2027. 30. 3S42. 45. 4952 solis

PRAEFATIO

VIII

fere nitiraur Fabroti et Reitzii editionibus,

in ceteris praeterea coliationes habemus minimme fideles.
E Basilicis integris fluxit s y n o p s i s alpbabetica scboliis instructa saeculi decimi
fere medii (iy.Xoyfj xal avvoipig rQv (iaatXiy.6iv il-ijxovTa (iipkitov aiv ^caQanofinaig
y.axd axoixelov), quam edidit post Leunclavium (Basileae 1575) Zachariae Jua GraecoRoraanum V. Eiusdem temporis est e c l o g e
l i b r o r u m 110, quae olim Theodori nomine iniuria ferebatur; cuius codice Meermanniano usus nonnulla protulit Heimtoach
(cf. I p. XI).
Non eiusdem momenti cuius Basilica duae
similes sunt collectiones antea factae, 6itq6"/eigog vdfiog (Prochiron) publicatus a
Basilio Constanlino Leone imperatoribus inter
annos 870 et 878 (ed. Zacbariae Heidelberg
1837) et 4Ttavayioy-q xov vdfiov (Epanagoge) a Basilio Leone Alexandro imperatonbus inter annos 879 et 886 edita (ed.
Zachariae collectio librorum iuris GraecoRomani. Lips. 1852). Uterque liber eiusdem fere est argumenti ita, ut ordo solus
differat; uterque paene totus ex Iustiniani
libris conflatus est paucissimis recentibus
Jegibus receptis; uterque et ipsis novellis
utitur (recensione tamen, ut videtur, a corpore 168 novellarum diverea) et Theodori
interdumque AtbaDasii epitome. Sicubi a
novellarura verbis hi libri suo arbitrio recedunt, varietates non semper coinmemoratae
sunt, sed eae fere solae, quae e traditione
novellarum diversa derivandae esse videntnr.
Locos novellarura in Epauagoges scholiis
citatos uon respexit Schoeli.
Et Prochiron et Epanagoge postea aucta
sunt. P r o c h i r o n a u c t u i n circa annum
1300 compositum (ed. Zachariae JGR VI)
epitomis potius et Basilicis et ceteria fontibus usuin est quam ipsis novellis ideoque
rarissime commemoratur.
E p a n a g o g e a u c t a (ed. Zachariae JGR
IV 171 ss.) saeculi X. exenntis novellas addidit
x Athanasio et appendice eclogae (p. VII).
Partim e Procliiro AthaDaaio Theodoro,
partim e fontibus nobis iocognitis novellarum
summaria brevissima hausit iy.Xoyr) vdfttov tGv
iv irtixdiiip iv.xe&eifuvwv y.al etg v xix).ovg
dir)Qiiooiiinov (Epitome) a Constantino Porpbyrogenneto anno 920 edita. Titulos 123
edidit Zachariae JGR II 265 ss., 2450 JGR
VII (Ioci novellarum indicantur p. 211). Raro
attulit Schoell.
Collectio 168 noyellarum adhibita esse
videtur in libro qui inscribitur negl %Q6VIOV
xai rcQO&vafiiiy and ^onf\g tog iy.axdv
iviavxQv (vulgo al Qoital, ed. Zacbariae
Heidelberg 1836), sed cum interdum numeri
dtentur ab bac sylloge alieni, diversam
collectionem excerptara esse suspicatus est

Zachariae (72 ss. cf. 265 8.), sed buins numeros postea auctoritate corporis 168 novellarum in dies crescente immutatos esse.
Verum cum unus adbuc notus sit codex
saeculi XIV, retinendum est iudicium.
Alterius novellarum collectionis integram
habemus versionem latinam, cjuod A u t h e n t i c u m vulgo dicitur. Continet 134 Iustiniani constitutiones, quae omnes etiam in
corpore 168 novellarum fuerunt praeter 121
(edictum VIII); ex his e graeco versae sunt
pleraeque, ipsaa latinas Iustiniani constitutiones haec sylloge continet 18 (IX. XI.
XVII. XXIII. XXXIIIXXXVII. LXII
LXV. LXXV. CXI. CXIV. CXXXVIII.
CXLIII). Loquitur de bac re scbolion subobscurum quod extat in codice Vindobonensi
ante Authenticum f. 5 1 r et in Neoburgensi
(V coiitulit Scboell, Neob. Heimbacb. Leviora
omitto): Centum (om. V in spatio vacuc) viginti et duae constitutiones sunt; sed error
factus est superius intra (inter Neob.?) centesimam sextam et centesimam octavam, ubi
centesima septima esse debuit Set qnia in
codice {in codice om. V) antecessoris idem
error est et ille secundum suum codicem nobis transmissionem {-ones V) fecit, melius essc
duxi (dixi libri, corr. Zacb.) non emendare
numerum. Hae Qiee V, hec Neob.) sunt quae
interpretatae sunt, quas tantum {tamen Neob..
an etiam?) in codice graeco habemus. Sunt
autem et quaedam latinae inmixtae graecis,
quaedam inter graecas tantummodo sunt.
Non extant {etiatn libri, corr. Zacb.) in praesenti codice centesbna vigesima (om. V) seciinda, centesima vigesima quarta (c. v. qu.
om. Neob.), centcsima vigesima quintct, centcsima vigesima octava, centesima tricesima,
ce^itesima tricesima secunda. De boc scholio disseruerunt Biener 575 s. Heimbach
proll. Auth. LXIII. CCGXVI Zacbaria.'
Sitzungsb. d. Berl. Ak. 1882, looo ss. Zachariae omnino non ad Autbenticura, sed
ad Iulianum spectare et anno 555/6 conscriptum esse dixit assentiente Kruegero
Gescb. d. Quellen 357, 2'j. At yerisimillimum
est haec scripta esse a iurisconsulto aliquo, qui Autlientici codicem comparavit
cum oodice collectionis 168 novellarum latina3 etiaratum constitutiones continente. Codicem antecessoris dicere videtur non Iuliani, sed ipsius Autbentici qucm habuit eius
praeceptor. Ad ipsos codices V et Neob.,
etiamsi numeros corruptos esse statuas, haec
verba non quadrant; sed in utrumque pervenire potuerunt e libro, qui revera talis
erat Sed ut baec raissa faciamus, est Autbenticum versio latina (ut omittam paucas
illas quae antiquitus latinae fuerunt) collectionis aetatis Iustinianae corpori 168 novellarum similis secundum tempus fere digestae ipso sexto saecnlo confecta; nam etsi

IX
vitiis stultissimis scatet, a Iustiniani aicendi
genere non multum recedit. Zachariae 1. c.
093 ss. eam esse syllogen coniecit, quae facta
sit paulo post annum 554, cum secundum
Iustiniani sanctionem (app. VII 11) leges post
codicem datae in Italiara transmitterentur.
Sed haec coniectura vel ideo falsa est, quod
deest ipsa constitutio pro petitione Vigilii
(app. VII) et quod inest lex anno 563 lata,
nov. CXLIII (cf. ad p. 708, 18). Alias senteniias haud spernendas protulit Ninus Taraassia professor Patavinus in dissertatione
<juae inscribitur^Per la storia dell' Autentico'
{Fenetiis 1898 = Atti del R. Istituto Veneto
tom. IX ser. VII). Quam quod inspicere
]>otui, L. Seufferti Monacensis et ipsius auctoris comitati debeo. Conatur igitur homo
doetus id, quod ipse quoque posui, versionem
aetate Iustiniana factam esse, argumentis e
dicendi genere petitis demonstrare atque etiam
(id quod talibus argumentis probare difficillimum est) in Italia eam confectam esse contendit. Ortara eam dicit in scrinio praefecti
praetorio Italiae Ravennae, in quo leges graecas fere post a. 554 (cf. app. VII) ab officialibus diversis in linguam latinam conversas
esse ponit; quod sane speciosum est, non
eertum. Potest enim verum esse etiam, quod
M. Conrat coniecit in libro utilissimo (Geschicbte der Quellen iind Literatur des roinischen Reclits. I Lips. 1891 p. 132), in
scrinio Illyrico eas translatas esse. Contra
Th. Moramsen (Ztscbr. d. Sav. St. XXI 155)
versionem undecimo potius quara sexto saeculo ortam esse dixit, quae sententia pluribus
de causis improbanda est, quas fere protulit
Tamassia. Novam Authenlici recensionem
continet haec editio, de cuius subsidiis infra
(iicturus sum.
Tertiam collectionem novimus imprirais
cx Iuliani1) antecessoris Cpolitani epitome
latina. Confecta haec est secundum syllogen 124 novellas et graecas et latinas coraplectentem post annum 555 (c. 117 data est
k. Iun. a. 555) Iustiniano regnante institutam; inest nulla quin etiam corpore 168
novellarura recepta sit praeter c. 29, quae
respondet edicto III. Ordo primonim et
extremorum ratione carere videtur, c. 40
117 secundum tempus colloctae sunt fnec
tamen nirais diligenter), c 4011L eodera
ordine quo in corpore 168 nqvellarurn extant. De suo Iuhanus addidit paucissiroa
(cf. cap. CLXIII); inscriptiones prooemia
cpilogos omisit, verba Iusliniani raro presse
sectus est (cf. c. CXI. CXV), plerumque
contraxit; subscriptiones subiecit semper,
sed haud raro omiserunt librarii. Ad ipsa
igitur novellarum verba restitucnda momenti
1) 'Iovhavov ayo/.anrtxov vel uvnxivangoq carina cxtant Anth. I'al. IX 481 XI 3G7-3G9.
mina

PRAEFATIO

est Inlianus baud ita magni, eo maioris ad

subscriptiones, praesertim cura codicibus tradatur vetustissimis. Ex quibus qui in hac
editione commemorantur hi sunt:
B e r o l i n e n s i s (antea Rosnyanus, olim iut.b
Pithoeanus) lat. 269 in fol. saec. VIIIIX
(Haenel p. IV cui est 4) continet Iuliamim
totum cum appendice, de qua infra dicturus
sum. Subscriptiones saepe omittuntur; quae
insunt descripsit Schoell.
P a r i s i n i i s lat. 4568 (olim Ranconeti) TuiP
in 4 saec. IX (ita Omont) continet Iulianum
f. 2T165T cum subscriptionibus omnibus,
appendicem f. 17lr179V. Contulit Haenel
(cui est 2); nov. CXLIII (de qua ante nonnulla enotaverat Krumbacher) et aj)p. I.
VII Mommseno intercedente liberalissime
Girard.
V i n d o b o n e n s i s lat. 2160 saec. XXI Tui*
(Haenel VI cui est 5) babet Iulianum f. 2
162r, appendicem f. 162T183T. Subscriptiones post const. XVIII omittit paene omnes,
quae insunt descripsit Krueger. Idem contulit nov. CXLIII; app. VIII Mommseno
intercendente L. Hartmann.
V e r c e l l e n s i s bibl. capit. saec. X (Hae- iui.'*
nel VII cui est 6) exhibet lulianum cum appendice, subscriptiones servat paucas. Contulit G. E. Heimbach.
Raro affertur Sangallensis 1395 saec. VII
qui septem foliis nunc valde evanidis continet cap. CCCXLVICCCLXII cum subscriptionibua (contulit Haenel) et Paris. Jat.
4418 saec. X (contulit Haenel).
Appendix luliani comprehendit leges et
ex Authentico desumptas (quarundam etiam
summas) et aliunde non cognitas. Praeter
codices quos modo nomminavimus commemorandi sunt hi:
M e d i o l a n e n s i s bibliethecae Trivulziaoae saec. IX (Haenel III cui est 3a). Varietatem ad app. VII a comite di Vesme
accepit Haenel.
C o l o n i e n s i s (olim Wallraffianus) X 8 /i.c
saec. XII (Klenze Zeitscbr. f. gesch. Rechtsw.
VIII 132) adhibitia a Schoellio (qui ipse
contulit) ad XXXIV. CXLIII.
U t i n e n s i s eccl. metrop. saec. X (Haenel
VKI cui est 7. Habet etiam subscriptiones
nonnullas) s6lus exhibet app. II. III. VI. IX.
Contulit Haenel.
Appendicis igitur ratio haec est (ea tantura affero, quae ad banc editionem pertinent; uncis includo summas):
U t i n . (134). 31. (65). 114. 143. 138. (140).
(121). ap. 6. 9. 7 n. 140 ap. 13
P a r i s . H3 ap. 7 n. 140 ap. 1
Triv.
143 ap. 7 n. 140 ap. 1
Berol. (134). 34. (65). 114. 143. 138. (121).
134. 117, 1.2)
1) Eadcm sunt in codice Kacndiano practcr
n. 117 c. 1. 2.

PKAEFATIO

Vindob.
34.') 114. 143. 138. (121).
134. 117, 1. 2 ap. 8
Vercell.
34. (G5). 114. 143. 138. (121).
Ex editionibus vetustioribus duae mentione dignae sunt, M i r a e i (Lugduni 1561),
qui imprimis Ranconeti codice (IUI.P) USUS
est, et P i t h o e i (Basileae 1576), qui praeter
alios ignotum quoque adbibuit librum app.
II. III continentem. Hoc saeculo Iulianum
edidit subsidiis plenissimis instructus G. Haenel Lipsiae 1873.
Praeter lias tres collectiones aliarum
Ath. vestigia deprehendimus baud pauca. Athan a s i i scholastici Emiseni nixo(.iij xQv fiexd
TOV y.cbdiy.a veaoGiv Iustino iraperante confecta est ex collectione novellarum fortasse
ab ea quae postea in corpus 168 novellarum transiit haud diversa; insunt enim omnes praeter CXXXVIII. CXXXIX. CXLI.
CXL VII. CXLIXCLII. CLX. CLXI.CLXIII
CLXVIII 2 ). Ex his Tiberii sunt CLXI,
CLXIII.CLXIV,eparcbicaCLXVI-CLXVIlI.
Unius novellae adest epitome, quae neque
ipsa corpore 168 novellarum recepta est
ncque quae ei similis sit: 20, 5. Universa
materia digesta est in titulos viginti duos
rubricis distinctos (velut primus inscribitur

collectionis codici Monac. 380 saec. XIII

vel XIV f. 363 inserta est nov. LXXVII:
contulit Schoell.
Totus ex Atbanasio fluxit etiam libellus
ireql diarpdQcov dvayvioa(.idxiov, quem edidit
Heimbach dve/.d. I 185 ss.
Epitomae novellarum Iulianeae similis
usum produnt Nomocanon XIV titulorum,
Epitome ad Procbiron mutata, appendix
eclogae.
Nomoc.
N o m o c a n o n i s XIV t i t u l o r u m ad XIV
tit.
nos pervenit ea forraa quam ei dedit horao
aliquis (cuius praefatio est apud Pitram
II 448 s. Olim Photium perperam dicebant)
anno 883; antiquissima redactio saeculi sexti
fuisae videtur, secunda inter annos 612 et
692 fasta est ab eo, qui etiam librum ittol
ivavxiocpavGiv conscripsit.
Hic raro ipsa
novellarum verba (CXX c. 10), plerumque
summaria novellarum addidit et ex coll.
const. eccl. et ex epitorae deperdita Iulianeae simili hausta1). Nonnullos Dovellarum
locos e Basilicis adiecit Theodorus Bestes
(cuius est praefatio 449 s. Pitra) in coramentario anno 1090 conscripto, paucos Theodorus Balsamon in commentario saeculi duodecimi exeuntis. Praeterea librarii interdum
7CQI irtiay.dmov y.al y.?.rjQiy.(5v v.cti fiovaxaiv quae eis utilia videbantur adscripserunt (cf.
y.al j.iovttOxQiQv), bis singulae subiciuntur ad. n. XII. XXII c. 9. 17 CXXXI c. 8).
constitutiones addita rubrica inscriptione sub- Edidit bunc nomocanonem post Voellium ct
scriptione. Kubricae ab eis quae in corpore lustellium II 7891140 Pitra 1. c. 433 ss.
168 novellarum sunt saepe diversae haud Collectiombus Theodori commentario auctae
raro concinunt cum eis, qnas praebent Tbeo- duo potissimura innotuerunt codices, Dublidorus et Autbenticum. ln fine singulorum nensis coll. Trin. 494 saec. XII, ex quo tfnmoc!1
titulorum subnectuntur paratitla ex ipsq Atlia- novellarum locos excerpsit Krueger, et IVfo- Xonioc."1
nasio bausta. Edidit Athanasii epitomen nac. 122 saec. XII de quo disseruit auctaHeimbach dve/.d. I uno fere usua codice riaque edidit Pitra I 660 II 441 ss., queni
inspexit Scboell.
Paris. 1381 saec. XI non integro.
^
Hac epitome usus est is, qui edidit colE p i t o m e ad P r o c h i r o n m u t a t a inerci. l e c t i o n e m c o n s t i t u t i o n u m e c c l e s i a - est in codice Bodleiano 3399 (Selden. 10: Anon.
s t i c a r u r a tripertitam quae vulgo dicitur Coxe 590) saeculi XI nobilissirao et Mar- Bodl
(vdfiog'IovOTiviavov ftaoi?.eiog. avvaytoyrj TGV ciano 579. Inseruntur ei fragmenla epitomae
etgmiertov iv rqj v.(hdtv.i y.al rotg diyiaroig novellarum eius qna etiara 'Enantiophanes'
y.al vtctQaig diardSeoi rtegl imay.drtiov y.al usua est, quae e codice Bodl. edidit ZacbaY.Xt]QM&v y.ctl fiovaxuiv y.al itqay\idxtav tv- riae dvey.d. 208 88.
Clywv, %XL dk y.al 'Iovdaltov y.ai algexiy.wv).
E c l o g a e Leonis et Constantini anni 740
Huius tertio capite 34 novellarum continen- saeculo nono adiuncta est a p p e n d i x , quae
tur epitomae Atbanasianae eae^ quae in tri- novellarum breviaria plerumque desumpsit
bus primis insunt Atbanasii titulis; ex se- ex epitome ab 'Enantiophane adbibita, inquentibus titulis nonnullae citantur in huius terdum ipsas excerpsit novellas. Edidit e
capitis paratitlis, praeterea etiam in capitis codice Paria. 1384 saec. XII Zachariae dviy.6.
primi paratitlis nonnumquam novellarum 184 88. Ex bac rursu8 novellarum summaa
mentio fit Edita est secundum Fabroti (praeterea etiam ex Atbanasio Theodoro
recen8ionera in Voelli et Iuatelli bibl. II 1223 auctore incerto) bausit ecloga ad P r o c b i 1361 (inde Ath. Fabroti interdura comme- ron m u t a t a (ed. Zacbariae JGR IV 49ss.)z).
moratnr), varias lectiones affert Pitra iuris
eccl. Graecoram hist. et mon. II 410ss. Huius
1) Exciderunt nov. 34 finis ot 114 initium (cf.
ad 241,10. 533,15) et nov. 65 summa.
2) Ath. 19, l spectare ad cd. III si verum esset,
ctiara nov. XXI dcesset; scd hanc illo loco dici pro
certo habco (cf. ad p. 760).

1) Biener 202 ss. 601 BS. Kroeger Zeiteclir. f.

Rechtsgosch. IX (1870) 185 ss. Zachariae die griecli.
Nomokauoncs. Mera. de 1'acad. de St. P. VII 23
(1877) u. 7 et: iiber d. Ycrf. \\. d. Qnellen d. pscudophotian. Nomokanon in XIV Titeln. Ibid. Yll 32
(1885) n. 16.
2) Nil compcrtum habeo de cpitome Marciana

XI

PRAEFATIO

Restat ut ceteros afferam auctores qui

novellis usi sunt.
Ccll.
Collectio XXV capitulorum quam
25 cap.

est alterum datum inter annos 531 et 535,

extremum undecimum datum anno 559. Primum et sextum redeunt in corpore 168 novulgo dicunt (diaxd^eig vdfiiov no?.ixiy.aiv vellarum, tertium novit Iulianus const. XXIX,
iy. t(ov vsctQuiv 'lovoxiviavov (HaoiXetog avv- quartum in novellarum corpore latine tantum
rjyogovoai y.al irtixvQOvocu xovg xdv dyiiov extat (nov. CXI), octavi versio latina est in
TtaxiQiov iy./.Xt]GiaGTixoiig Y.av6vag) sexto sae- Autbentico 122, noni epitome in anonymo
culo confecta post leges e codice desumptas Bodleiano, Praeterea nullum usquam eorum
praebet.novellas CXXXVII. CXXXIII. CXX. apparet vestigium.
CXXXI c. 13. Edita est ab Heimbacbio
Ex collectionibus quas enumeravimus
dvy.d. II. 145 ss. e codice Monacensi 380, dnas praebet baec editio: corpus 168 noadhibitis ad ultimam partem novellas com- vellarum et Autbenticum cum appendice
plectentem Parisinis 1324. 1326. 1334, varias tredecim edictoram ceterarumque Iustiniani
lectiones e codice potissimum Palat. 376 constitutionum extra codicem traditarum.
saec. XI protulit Pitra II 407 ss. cf. 373 s.
Inter subsidia ad corpus 168 novellarum
Schoell collationibus usus est Monac. 380 recensendum parata facile primum locura
sua ad nov. CXX, Paris. 1326 saec. XI obtinet codex M a r c i a n u s graecus 179
Paris. 1334 saec. X Laur. 10, io saec. XI qui olira fuit Bessarionis, membranaceus in
folio, foliorum415, in fine mutilus, ductibus
Kruegeri ad omnes novellas.
Coll.
exaratus
Collectio LXXXVII c a p i t u m con- inelegantibus multisque compendiis
87 cap.
1
fecta est ab Iohanne scliolastico Antiocheno a librario saeculi tertii decimi ). Altera
circa annum 550 (fuit patriarcha Cpolitanus raanus coaeva nil nisi correxit vitia. Con.r)0.r) 578) c novellis etiaratum dispersis tinentur libro haec:
In folio praemisso Ttlva.% veaodv Xiorrog
(uexeygdcprj i/. xQv arcogddr]v y.sifteviov ix(piorrj^eiocjv vrto xov rftg &eiag Xrj^ewg 'Iov~ rov dsGTtdrou non plenus; desinit enim in
rsnviavov

'

tit.

fterd

xov y.ti)dr/.ec ^eitov

veagiov

diaTdSeiov). Praebet novellas ad ius ecclesiasticum pertinentes partim integras (quod

si fit, rubricae et inscriptiones praemittuntur)
partim epitomatas. Hoc libro praetereaque
Athanasii epitome usus est is, qui N o m o canonem L titulorum confecit, cui adiecta est a p p e n d i x
constitutionum
ecclesiasticarum e collectione 87 capilum compilala eaque huius collectioms capita
comprehendens quae ipso Nomocanone recepta non erant1)- Edidit collectionem
87 capitum Heimbach dvr/.d. II 208 ss. et
Pitra II 385 ss. cutn aliis codicibus usus tum
Vaticano 843 saec. IX, Nomocanonem L titulorum Voelli et Iustelli II 603 ss. (cf. Pitra
416 ss.). Collectionis codicem Parisinum 1326
Schoellii in usum contulit Krueger.
Incertum est unde fluxerit delectus codiciB A m b r o s i a n i (p. X), quera post
Heraclium factum esse e loco p. 21, 8. 10
(cf. Coll. I. Nov. 22) et e theraatum mentione
p. 663, 23 conclusit Zacbariae Zeitscbr. d.
Sav. St. XIII 8 8., undeque summaria novellarum sumpserit e c l o g e p r i v a t a a u c t a
saeculi noni (ed. Zachariae JGR IV).
Solo codice Marciano traditur collectio
tredecim I u s t i n i a n i e d i c t o r u m , quam
8upplementum esse existimes collectionis alicums Iustiniano regnante factae, velut eius
qua usus est Atbanasius2). Aetate primnm
(cod. Marc. 172), quam Enantiophanis cpitomc uti
dicit Zachariae m6m. VII 32 p. 6.
1) Rom explanavit Biener 194 ss. 584 ss. (cf.
Heimlmch II p. LIV Zachariae mem. de 1'acad. VII 23
et Zcitschr. d. Saviffiiyst. rom. Abt. VIII 236 BS.).
2) Bicncr 53 ct Zacliariae Gesch. 7 supplcmcn-

veagd y.e' neQi Xvoeiog v e^ouoioTrjTog y.al

dvadd(Jiog rtgoiy.dg. Scriptus est totus a

manu saec. XV.

In latere verso huius folii scriptum videmus: dqpuQcb&t] 7tuqa xov (.uydXov y.gtrov
y.vQov awdzcoQog (s. V. ov (.laleTvov)2) iv
rn dyia y.al fisydXt] ftorrj xov rraxgdg .fii(i/Ua didcpOQCt' iv nQ(bxoig 6 drcdoxoXog 6
v.aSrmeQivdg y.al xovi{iiivog) y.al ^ (iifiXog
xaiv | xQv \paX(.iaiv v.ai 6 vofiny.dviov 6 EQUI]revxelg ftaga nv.oXdov do^anni' y.oX xb uiyce
(iijiXiov xb vdfiifiov' ai veagal ai xdv vdinov
tuni csse volunt corporis 168 novcllaruin c sylloge
antiqniore excerptum, quam Alcxandriac factam ossc
sinc idonea causa statuit Zacbariae; at cd. I et VI
extant etiam in hoc corpore. Syllogcs illitis plenioris vestigia Zachariae (Zeitschr. d. Sav. St. XIII 44 ss.
XV 366 88.) deprehendere sibi vidctur iu adnotationc
ad nov. I (p. 10, r) et in rubrica novellae CXII quae
loco verae edicto V (== nov. CXI) o pracmittur: nepi

liTiyiootoV xal nSQi datpaJ.daq rjv dtl noitlv xovq

tvayovxaq ngo zijg TCJV ivayo/xtvatv vno/jv^atwg:
At nihil nisi aberravit librarius. Ex glosscmatc
(p. 521,20) concludere non dcbcbat (XV 368) cdictum
V versum esse c coutextu latino (nov. CXI). Supplementa ab eodem 1. c. p. 50 ss. in edicto ultimo idco
proposita, quod huius cdicti arclietypum papyraccum
et singula folia in finc mutijata fuissc sibi persuaserat, non commemoravi nisi ca quae per se com'mendarentur.
1) Descripserunt Zanetti-Bongiovanni 103 Morelli bibl. manuscr. I fO3 Blu me apud Bienerum
617 ss. Zachariae ed. nov. I p. VII ss. Spcciracn
dant Wattenbach-von Velsen tab. L. Utilc puto
codicera accuratissime describcrc.
2) Recer.tior quam OVVUTWQ Malivog is qui
diplomati anni 1130 subscripsit (Trinchiera syllab.
graec membr. 141 = Montfaucon palaeogr. 401),
nisi e codice vctustiorc haec transscripta sunt. Dc
Nicolao Doxapatri cf. Zachariac Sitzungsb; d. Bcrl.
Ak. 1887,1159 ss. Krueger Gesch. d. Qucllen u. Litt.
367 s.

PRAEFATIO

XII

iitavop&tioug Ttapa Xiiovxog xov ^uydXov

a': ijOfio&(jia Xiovxog xal "/.lovoxavxlvov
paoiXiwg v.ai xoC ticr/.aplov iovGtivtavoU oi jiyd?.tov (iaoiXetov giDfiaitov xal atixoy.paxdati&evTMol' ovv xovxoig y.al
xd

P7tovT.

QCDV TtEQL T<OV xd

idlCt

XEXVCC <5^O/IVWJ' i'A

xov dylov y.al GuixrtQi(b6ovg ftajtxioftaxog y.ai

dfi(poxepiov (sic) y.<paXat(ov.

Deinde manu Bessarionis: Leonis novellae xdnog ra (del. 79) ai vea al xov tovoxiviavov y.al dXXcov fiaaiXiiov' y.xtj/na Pqooapitovog
y.apdrjvdXEUig vr/.atag xov x&v oajsivojv: Locus 51 (del. 79) Authentice liber b. Car. nice?ii Epi Sabinen.
f. l r inscriptio magnae cruci inclusa:
/Jovxog iv XQIOXO) xw ddavdxio ndvxcov aT
GIXEI evaefiovgfiaoiXecogp io^iaiiov ai xQv vc-

Hunc indicem excipit ipsa didxd^ig 'Cfviovog ^aaiXuog TTEPI y.aivoxof.iuov; post
hanc f. 76T a m 2 scriptum est dgxrj ai>v b-scox6>v vEapwv tovaxivinvov (cf. ad 1, 1). Exhibentur primum corporis 168 novellarum
p;raecae Iustiniani constitutiones praeter nov.
CXXII et edictum novellae VIII insertum;
omissae sunt latinae (quarum nonnumquam
summae e Theod. adscriptae sunt, noy. X I
{icov i7icivoQ\}u)Tiy.ctl dvay.a(}dpOEtg. Deinde: rubrica ex Ath.) quaeque Iustini Tiberii
Ttoooimion (sic). Sequuntur Leonis novel- praefectorum sunt 1 ). Hunc ordinem non a
Jae 113, quarum ultima desinit f. 62 r in //i} librario demum institutum, sed ex archetypo
translatum esse demonstratur scholiis loco
7tctQaixov(.iivrlg drtOGxdouog *).
f. 62 r 67 r neXixr) jtepl ifjiXCov ov/.i(pt!>-novellarum omissarum adscriptis: v.al
j
viov. Incipit: EI /.iev di' SQLV xivd, desinit: ovx EVQE&T] et sim. Ubi taraen extat
'Iva y.al tffielg aiheDy dy.ovacbfu^a ut in edi- ov/. iypdqiT} t5dc et sim., fortasse librarius
tione Leunclavii Ius Graeco-Kom. II 202. ordinem mutavit. Post scholion p. 749 ediSequitur subscriptio ad Leonis novellas per- tura legitur f. 391 T : xiXog ovv &E(O XQV VEtinens: xiXog xdv 8loQ&(axLy.6iv xdv vd(iiov apaiv xov tovdxiviavov: xov atixov dpxrj
dvaxa&aQOu)v. Post spatium septem linea- x6iv tdUxwv. Sequuntar tredecim edicta usque ad f. 410 r . Post vacuam dimidiam parum incipit.
T
f. 67 index novus: diuxaSig Lrjvtovog ginam legitur: xiXog x&v VECCQCJV tovoTinianv:
fiaOiXetog negl y.aivoxoftitov. 7CQI XOV f.ifj dgxf) TCUV veapQv lovaxlvov. Sunt nov.
enikiytaiyai v.xl. et ceterarum noyellarum CXLVIII. CXL. Iustini III. nov. CXLIX.
rnbricae; numeros saepe omisit librarius CXLIV Tiber. I (praescribitur XIQLOV TCEQI
supplevitque manus recens. Sequitur index xGv &hav oi/.iov) cuius in ultimis verbis xoiedictoruin, qui desinit f. 72V: iy' vdfiog TVEQI ovxd xi yviad-aL ovyxwpovftw codex desinit
xwv diXeBavdQiiov v.aixwv atyvTtxicr/.QvirtctQ- f.415T ccteris quae indice enumerantur omissis.
yjaiv. Sequitur dQyjfj xov iovaxLvov veagcov
Praeterea baec yidentur memorabilia.
{a''), deinde dgxfi xGv XI(1QIOV (a'c), Archetypus litteris minusculis exaratus fuit
tum a' (corr. ex t) &eiog xvnog iteQl irti- laeunisque (49, 29. 502, 25. 691, 3. 737, 12.
i$o?.ijg' /S' neql oxQaxuoxcjv. y' ?tQl OTOU-743, 20. 22. 782, 19) foliisque mutatis deforXVIOXOJV. 6' 1toi
TCaQaGTCOQLXdV.
' OXl
matus. Librarius cum alia scholia adscripsit
ralg dqyalg dXV oti xolg dtgyovoiv dvtiyQa- quorum graviora enotavit Schoell, plura Za(fi 6 paoiXvg. Haec excipit dQy^ x(3v chariae, tum interdum iiog t5Je hucusque
vriaQxiY.uiv Tvmov, index formarum eparchi- novellarum verba in Basilica translata esse
carum quem edidit Zachariae dviy.8. 258 ss. significans. Ubicunque recentior manus itog
Desinit f. 73T: X&f xvnog Xiovxog xov ivdo- c5df vel SQ^OV adnotavit, eum deprehendere
Zoxdxov. Post lineam vacuam sequitur.
videmur, qui codicem descripsit, forsitan eum
a' 'idr/.xov ftavQiy.lov xtpEQlov' rtgoxE&kvqui Palatinum 387 saeculo sexto decimo exxolg y.wvaravxivovnoXixaig naQay.eXvdfiVov aravit. Litterae intervallis diversis a manu
odai xdg (.uxaxogr/.dg oty.rjOEig.
recenti margini appositae (prima est r f. 88V,
/5 f.iavgixtov Ttspl X X
extrerna T f. 372*) quid sibi velint nescio^).
f. 74r a': \}io7tiof.ict rjyovv
Q^]g ft"/dXov (taoihiiog (5ta[xaUov y.al av- 1) Mentione dignnm est Psellora (Heimbach V.
xo-Apdxopog 7tpl xov jt/ij dfivveiv xivd napayd- II 236) codiccm habuisse a quo aberant CXL. CLXI?
[IEVOV Etg tiapxvplav v.al dfi(f.(C0TT.dia(p.)x(p.CLXV.
2) TextiiB historiam me cnarratnrtirn esse nc/?': 6 atixog fiaoiXwg 7tpl xdv dO-f.d- gavi: sed taraen nonuulla ad verum de codice M
xcog ovvanxo(.tviov drcd tplxov ydfiov v.al mdicium fercndum utilia congessi. Corpus igitur
t.rc7.iva y.al TCEQI xdv avvartxofiV(ov dnb168 uoyellarum non seraper textum praebet genui-

num; iuterpolationibns enim vetustioribus (663, 12.

66, 2) rcdactor addidit snas (170, 22 24. 387, 32.
x&v ovvctTtxo/iiiviov xaig oi/.Elaig dov).laig. 459,20. 460, 410. 594,4); ibi potissimum, ubi.praeaSxrj JtpoytveoTioa iaxi eipyvqg xfjg /to- ter s alia quoque diversae recensionis exempla praesto sunt, vcrba pristina in MLB passim dcpravata
aiXloorjg.
csse cognosciraus: velut in nov. CXX Cflul., in
1) Nov. LXVI deesse veram non est: nnmcri CXXIII Sfflul., in CXXXIII C?(A) verura praebcre
ftdditi 8Qnt a mann rcccntiore, saepe dcsant. Hanc solent contra MLB. Sed aliis qnoque multis locis
huius rcccnsionis corniptcla9 detcgimu3 (MLB: 6,10.
quoqne codicis partem contnlit Schoell.
XQLXOV ydjiov

v.al iniy.eira

(sic) v.ai np\

XIII
Codicem contulit Schoell; ubi alia legerat Zacbariae, plerumque denuo locos dubios inspiciendos curavit. Lectiones dili^enter enotatae sunt praeter levissiraa illa,
quibus frustra onerare solent apparatum,
vitica prosodica, v paragogicum, o ex w, t}
ex ( a prima manu correcta quaeque bis
similia sunt.
Codice Marciano Ionge interior est Laur e n t i a n u s (olim bibl. S. Marci Florentinae)
plut. LXXX 4 cbartaceus in fol. foliorum
191, et in fine et in initio mutilus1)- Scriptus
<?st saeculo quarto decimo ductibus inaequalibus a duobus librariis, quorura alter a
f. U4 r = OVTU) (.Uvxoiye p. 560,10 orsus est.
Praecedit index, sed amisso folio primo incipit f. l r a verbis Ttaga tdicorov
y i
(nov. LII p. 297, 9), des. f. 2T Q^ ' rtg
polQv, manus reeens adiecit reXog %ov nlnr/.og. f. 3 r incipiunt novellae, desinunt
f. 194T in verbis artayoQEvovieg povXevTcclg
T y.ul nov. CLXIII c. 2 p. 750,18. Arcbetypum
in complures tomos divisum fuisse colligi
videtur ex inscriptione nov. XXXIX: ix rdv
yeagiov ftipXiov /'. Manus altera recens
multas intrusit coniecturas plerumque e g
haustas, tertia etiam recentior atramenti nigro
colore conspicua rarrissime apparet.
Omissae sunt in boc libro praeter nqvellas latines eae quoque, quae in Basilicis
"4, 27. 217,0. 226,17. 475, 12. 537,24. 540. S. 029, S.
t>39, 32. 005. 23. 084, : ct ubi B deficit ML: 12S, 13.
135), 20. 147, 31. 224, 5. 250, 30. 263, 21. 2li5, 30.
501, 1. 504, 11. 592, 11. 099, 25. 715, 19. 731, 14.
737, 24) cf. ctiam 095, 3. Sieubi Basilica vcrum e i
hihcnt contni ML (145, 33. 16S, 10. 181, 10 192, 24.
210, 20. 331, 19. 495, 10. 585, 23. 587, 15) aut codice
corporis puriorc usa sunt aut ex alia collcctionc
intcrpolata (cf. 181, 10. 455, 32. 487, l. 5S9, 17. 000, is.
602, 16. (507,18. 665, 23); iilque in uuiversa hac quaestionc tcncndum cst, altcrius rccensionis codiccs cx
altera correctos esse. Ceterura de Basilicis pessime
ditis persaepc nil ccrti statui potest; ad ccrtius
iitdicinm vcninms de codicc M. Hic enim qjiamjaain saepissiiiic solus pristinam lectioncni conservavit (7, 21? 22, ll. 25, 7. 45, 23. 72, 32. 74, 21?
127, 3C? 215, 17. 220, 27. 287, 3? 313, 7. 330, 27.
:i3i, 1022. 352, 32. 308, 8. 386, 21. 424, 9. 49-1, 38),
Hcque neglegentiis vacat (31, 38. 45,22. 49, o. 08, 9.
I25,n. 658,15) omissiouibusquc ob homoeotcleuton
factis (C, 39. 14, 23. 143, 14. 578, 15. 021, 4. C66, 21)
corruptelisque miuoribus (220, l. 413, c. 497, 20.
M7, 19. 610, 12. 777, 23. 783, 2S) neque i u t e r p o l a Lionibus levioribus (23, 37. 76, 32! 100, 9. 167, 28.
15>1, 11. 207,33. COS, 17. 670,31. 093,15. 717,21) glossomatisqne iu textum illatis (33, 24. 67, 31. 71, 41?
73, 40. 80, 9. 102, 21. 142, 20 = 527, 20. 181, 19.
::il, 1? 363,33. 397, 21. 438,3. 459, 9. 599,3. 644,23.
<J54, 22. 680, 30) neque gravioribus (459, 17. 2G29.
493, 20. 499. 38. 690, 21), q u a e m a g n a i n p a r t c m
f l u x e r u n t e B a s i l i c i s (72,29? 151.31? 153,8?
190, 1. 325, 8. 390, 10. 465, 22? 467, 4. 493 32?
)05, 1521. 606, li. 654, 23. 655: o. 673, 31? 697, 7
))ov. CXLV), jpaucae e Codice ipsisve novcllis (422, 2.
594, 6.11). Vules igitur ne hunc quidem libnxra pro
ccrto duce habeudura csse; uimium ei interdum tribuisse Schoellium persuasum habeo.
1) Descripserunt Bandini 111 174 Bicner 557 ss.
Zachariae I p. VI s.

PKAEFATIO

antiquitus defuerunt (cf. p. IV), interdum

tamen (nov. LXXIV. LXXVI etc.) rubrica
et inscriptione relicta. Quarum novellarum
partes tantum Basilica receperunt, eas totas
praebere solet L; sed nonnumquam eadcin
quae B omisit (cf. nov. I p. 7, 33 XVIII
p. 130,34 LVII. LXVI etc.) eodemque modo
quo B diversas novellas contaminavit (nov.
VI c. 8. XCI c. 2. CXVII c 10. CXXIII.
CXXVII p. 554, 30), verba tradita secundum
B immutavit (p. 9, 17. 17, 22. 70, 26. 149, 25.
168, 6. 173,19. 207, 16. 393, 23. 512,17. 552, 5.
557, 23. 568, 29. 685, 4. 688, 3) atque etiara
additamenta a novcllis aliena ex B recepit
(p. 291, li). Latinarum loco semper fere summae Tbeodori positae sunt. Subscriptiones
desunt oinncs.
Antequam extrema codicis L folia perierunt, id quod inter annos 1542 et 1544
accidisse constat (Biener 568), totum librum describendum curavit (Politiani manum
agnoscere sibi visu;j est Maier) Ludovicua
Bologninus. Quod apographum nunc est*
cod. Bonon. bibl. commun. B 4. 67. In boc
quae in L cum extremis foliis perierunt extant p. 923 ss. Post nov. CLXVII p. 933
varia extant ad ius pertinentia, p. 1015
fragmentum negl rcipo\6}v, de quo cf. ad
p. 755, 19. Cetera vacua sunt 1 ).
Codicem L contulit Scboell, ad l usus
est Maieri schedis Tubingensibus et Kruegeri collatione.
Solius commoditatis causa bic describo
codicera Ambrosianuni L 49 sup., qui ali- A.
quot novellas continet certe non ex corpore
168 novellarum haustas. Est membranaceus
in 4 foll. 227; continet priraum canonea
apostolorum et decreta conciliorum, deinde
a f. 49 Nomocanonem XIV titulorum Tbeodori commentario auctum. Haec. saec. XI
scripta sunt; inde a f. 184 r scripsit manus
saeculi duodecimi. Inscriptio est: veagal
tovOTivtavov fiaoi/.eiog negl rcuv JJ/WJ 1 v.al
UQuiv iy.y.lrjOiaOTr/.uiv y.arovcov.
riiXog a' ovrog ifJuv ovnog' aitoy.QavtoQ
y.xi. Est nov. CXXXI c. 14 p. 656, 12,
sequuntur f. 184Y18Sr excerpta AtbanaBiana nov. CXXIII, f. 188r190r nov.
CXXXI c. 5 usque iad finem. F. 190r
195r nov. VI tota, quam excipit eiusdem
novellae epitome Atbanasiana. Capitum
nuraeri continuantur.
rlrXog devreoog L 195r 197 r : nov. III.
titulus tertius: f. I97r197T nov. XVI cui
adiungitur epitome Atbanasiana nov. LVI,
f. 197V198T nov. LXXXVI.
tirXog 6': f. 198Tf. 20 l r nov. V, f. 20l r
204* nov. CXXXIII, f. 204 r 204 v nov.
LXXIX. Capitum numeri continuantur.
1) Cf. Tleinibach Zeitsclir. f. gcsch. Rechtsw.
VIII 317 ss.

PRAEFATIO

XIV

tixlog f. 204v209T: nov. VII. f. 210. 211 p. 18, 7 oni. tuydfyg

11 xavxtjg rcoUMg Ut L m. rec.
diversi argumenti capita a raanu recen12 xftg 13 7taxQidQ'/i]] v.iovoxavxivov
tiore inserta.
xixlog g f. 212*-212": nov. XIX.
15 rzQog xe a l t e r u m j y-al
xixlog l' f. 212V215r: nov. I I .
18 fiij o m .
xixXog dydoog f. 215 r 2I6 V : nov. XII.
19 xov] TWV
xixXog ivaxog f. 216V220v: nov. CXV.
20 y.a?.(5g\
l/.aviog
titulus decimus f. 221r22-T nov. I inde a
21 dtiovg
xov ft7iQoo9ev p. 3, 40 (folium unum pe22 Idr/.&g u t A
risse videtur).
24
diaxdiocrteg
xix/.og ivde/.axog f. 224r224T: nov. XXXII.
26 xdg iv 27 diay.droig]
Ttegl
xovg
xixlog ip' f. 224V226T
"lepitomae ex
v).(tGxdxovg Y.'/.r]Qi/.oCg
xlxLog v/ Ttegi iy:/.h]OtaaxiY.(5v\ Athanasii
28 xalg corr. ex xwv
diacfdQiov v.ecpa?.alu)v
Jtitulis 1. II
31 xi]v alterum om. ut A
xixiog id' f. 227V (buius follii dimidia tantum pars superest): in fine extat xQv iov- p. 19, 2 fiijxega] ^rjtE
duiwv avxoY.QccTWQ lovovLviavdc i. e. ex5 7ZOlOV(.lVH)V
6 dl] <3e y.cu
ordiura nov. XVL? Cf. Atb. I I I .
7 ird] iv
Jlanus prior et posterior aequales esse
om. aixftg
videntur; capita et numeris huius codicis
12 om. xajv ut L 1
propriis et spatio distinguuntur; argumenta
14 (idvov
adscripta plerumque perrierunt margine ab1(5 om. or/.oig uiv
sciso.
Maiorem partem contulit Krueger,
21 ugioai
minorem Schoell.
Insignis est codex eo
quod et antiqua servat quae redactor cor2
22 y.axaoxdoeiv cf. L
poris 168 novellarum depravavit (63, 35.
23 6ia^teTvai TE
075,22) ideoque cura c congruere solet (6, u.
25 iflElVEV Ut A
9,4. 10,20. 14,23. 22,14! 28,27. 35,31. 37,24.
43, 11. 44, 22. G0, 35. 63, 31! 97, 82. 99, 7.
uyiiov
27
421, 12. 18. 537, 24. 543, 4. 544, 26. 656, 1.
2S v.v.n xov filv
675, 18) et summa licentia immutat verba
33 oi/.elag
tradita et ex aliaram recensionum codicibus
34 i/. xftg] i)
correctus est (95, 25. 673, 8).')
3t et 35 fiqde; ut ceteri
Nuper innotuit codex novellarum ceteris
37 CCTVElQiaV
omnibus vetustior, Vallicellianus 95 (olira
(.ir^davxoig ).EIX.
F 47) saec. XI, quem descripsit E. Martini
Catalogo di manoscritti greci esistenti nelle
39 d/X nuoiov oia.
41 iv.reivai
biblioteche Italiane II 162 sqq. Qui in fo).
281 v sqq. continet nov. CXXXVII. III. p. 20, l ngaiog] itQOG
3 drj ut A
LXXVII. CXXXII. CXXXIIL, quibus in
7 jJ^-r^l xfj
margine adpicti sunt Dumeri n'C, i,i^y. Cuius
10 ora. tiEydh]v
aliquam partem (maiorem partem nov. III) in
11 om. y.al xovg
usum meum sumraa comitate contulerat Nic.
15 xavxov
F e s t a amicus; deinde yero G. B o r t o l u c c i
10 yEvioi/io
Mutinensis in Rendiconti della Accademia dei
17 xdv axdvxa
Lincei, Classe di scienze morali, vol. XVII
om. xdv
(1908) p. 69 omnes varias lectiones enotavit.
18 1j\ fj (talia iam omitto)
Kt cura iara ex Festae spicilegio cognovissem,
codicera vetustum (quem decimo potius sae19 om. Ev).a$Oxdxiav
culo quam undecimo tribuere vult Bortolucci)
20 om. (.uydhjg
nihil fere quod bonae frugi sit praebere, ini22 om. fuyd?.Tjg ut B c
petrare a me non potui, ut omnium quinque
23 om. VOXEQOV dt
novellarum varias enotarem lectiones, sed
20 XTJ Xtfl-El (lr]QEVi]g
tertiae tantum bic enumero:
23 nctQa

rpioQct'A.iov\ QjtttQciy.Lov

32 dQY.iOEUV
1) In aliis quoque codicibus novellae extaut dis34 obdEiQ
pcrsac: Vatic. gr. 2075 (Heirnbach Basil. VI 174)
sub rubrica iovaxiviavov u soptemdccim habet ca36 y.ai avxoiv YMI XOVXOVQ\ v.al xoviwv
pita argnmenti inccrti, dcinde nov. V; Vatic. 2019
c f T,*aec. XIII post epitomen canonum fioptem novellas.
38 TtOlOVVXEg
In ABhburnliamensi 99 (^tarigl PhiloJ. 4b. 211) nihil
om. y.al
incsec quod ad ius pcrtineat ad Schoellinra rettnlcrunt Kjssnor et Karo.
P- 21, 2 dut/.aoiovag x&v) TclEicvag nt c

PRAEFATIO

p. 21, 3 rcj xfjg ut ABNomoc. g

WOZE] UHJTE y.al

4s haec mire corrupta, cum numeri

latine scripti (ut in M) a scribis
graecis falso excepti sint
8 e&c] itog
9 dyicozdzrjg ut g
11
12
13
15

/.azdv] OEvz^ni
ora. o$v
om. xavrrjg
om. y//.t]Qiy.iov iazto
/.ih'] ftivzot.
iy.(}a)J.oiuV(ov ut L B

17 TtQOffZlx^EftEVCOV

18
2t
23
27

T<3] roig
oni. TOV
aTtaiiovv (.isv] drraStovftEv
7tQOOxaotag nvdg
ifiiiivuv
roiavzrjV atjzuv

36 d)QlffflVOV
COGZE fuzaazdg
38 yrcf^] U7CEQ

Eig

7caiTe).(Jt)c\ y.uhZa
p. 22. 5 &oxe rovg vvv cf. L
6 y.uzavzovg
dftoiiog
9 Oin. 6 TVJV

11
12
15
19
20

om. y.ai ante xpixlrGiv

fit^ds elc] ijtietg de
TS] de
y.uv naQct rfjg] y.al ujttQ
iy./.).rjoiaorr/M>v i7iirifiuov
TOIOVTO

dnoTrjg
iozat el

xl

23 {teydj.rjg
25 om. iv
26

iniv.tiva

32 f v T # ] rtj

35 xai ut ML
3S
40

f
41 /<TJ aurov vd roiovio
41 om. y.al (primum?)
45 avrrjv
p. 23, 2 irtioxditov ut B

cf. A

3 v.cti ftfj

8 vrtEQ^aivtiv
TOVTOV

9 om. y.a/.ovQyiuv
otidt] ov
11 //^v] fievzoi
inttiovvcti
14 O t
17

ovvctrtayoQEVoiiEv

18 om. dyofuv
23 r o t J r w v (cf. c)
2fi TOJ TOlJ
ai l)EQCt7tEVEl DtOV
33
irtidovvctL

SS ^XXA. TtEQlTt. Ut A

p. 24, l XE (ia^/ido
2 y.ataaivovaav ut A
4 /fl/ft ut A^
5 dyitoxdxaig] drtdvTiov.
Haec opinor ad indolem codicis cognoscendam sufficient.
Editae sunt novellae graecae primura ab
Haloandro (Norimbergae 1531), qui solo
nisus est Bolognini apograpbo J ); edidit igitur 122 tantum novellarum integrum textum
graecum, correxit nonnulla, plura temere
corrupit: quid tandem praestiterit, sine accurata codicis l notitia statui nequit (cf. Heimbach Ztschr. f. gesch. Rechtsw. VIII 324 ss.).
In editione Basilensi anni 1541 nonnulli
loci ope codicis M correcti esso videntur
(Biener 354), viginti (|uinque Iocorum emendationes prolatae sunt in appendice, quae
in Parisina anni 1542 in textum illatae sunt.
Quae in Marciano insunt, primus edidit Henricus Scrimger Scotus Augustae Vindelicorum
anno 1556 sive ipso usus Marciano sive
id quod post dissertationem Heimbacbii 1. c.
330 ss. multo verisimilius apographo eius,
codice Palatino 387, diligenter facto, quantum quidem nunc licet iudicare. Correxit
pauca eaque fere levia modo versione vulgata modo editione Haloandrina modo suo
usus iudicio. Post hos yiros nonnulla eraendavit Agylaeus in versione novellarum latina (Baaileae 1561) partim tacite partira
brevissimis notis adscriptis. Haloandrinam
et Scrimgerianam contaminavit Contius in
editione Lugdunensi anni 1571, quam vulgatae fundaniento fuisse iure dicas. Paruni
enim sive ad emendationem sive ad recensionem contulerunt posteri: quaedam correxit Hombergk in versione latina (Marburgi
1717, desunt edicta), plura Spangenberg
(Gottingae 1797), qui etiatn Viglii Zwicbemi
excerpta anno 1533 ex M facta habuitscboliaque potissimum ex eis edidit2). Beck in
editionibus Lipsiensibus (1834 et 1837) verbis graecis nihil fere medelce attulit, paulo
plus Osenbriiggen (Lipsiae 1840).
Textum vulgatura tandem aliquando evertit Zacbariae in editione apud Teubnerum
anno 1881 publicata (appendicem adiecit

12 avyyvatg
15 aLTofc (ut L r ) c7rA. o J .

p. 23, 35 om.
36 o> EiitEQ ravza
37 o m . roiJ u t L A B Noraoc.
atix&v

EVQIO/.HV

1) Ornncs novellarum et Autlicntici editioncs recenset Kicner 317 KS.

2) De tribusC?) Meermannianis quos liabuit Sp.
fBiener 555 s. 572 s.) hoc unum indagavi. Cod.
Mcerm. 178 ( = Phillipps. 1499: L. Cohn Verz. d.
Mccrmannhss- 39) habet f. l l v Nomocanoncm L tit.,
f. 156' Coll. 87 cap., f. 179r Coll. 25 cap. f. 209r
Lconis novcllas, f. 301 r novellas 24 quac ausnnt ab
Haloandrina, f. 363 r edicta Iustiniani Iustini Tibcrii.
Essc igitur videtur Mecrm. III.

PRAEFATIO

XVI

anno 1884, legem de dioecesi Aegyptiaca

denuo edidit 1891). Quam tanto viro dignam esse vix est quod dicaa. Codicem M
totum primua contulit, L et A interdum inspexit, ceteros novellarum testes ad verba
pristina recuperanda adhibuit; neo taraen
minus sagacitate iudiciique acumine profecit
quam diligenti horum subsidiorum usu. Quod
ordinem quoque mutavit secundum tempus
cqnstitutiones digerens (quae Instini sunt et
Tiberii formasque eparchicas omisit)1), id
neque commodum est et propter incertam
muitarum aetatem improbandum.
Venio ad subsidta in edendo Authentico
adhibita.
Codices igitur ex ingenti qui extat numero (129 novit Heimbach) hos elegit Schqell.
v
Vindob. lat. 2130 (iur. ciy. 19 cf. Heimbach LXIII ss.) membr. in folio foliorum 233.
Diligenter scriptus est saec. XIII vel XIV,
contmet autera baec:
f. 150 Institutionea
f. 5l r 191 r Authenticum (folii 191 quod
superest et f. 192 vacua sunt)
f. 193r233 Codicis libros XXII (Kruegero est J). Hanc partem ea exaravit manus, quae in Authentico correxit (V2).
Ordo novellarum, qui in plerisque codicibus mire turbatus est non glossatas
enim primo eiectas postea denuo receperunt
idque saepe non pristino loco, sed appendicem adiecerunt constitutionum extravagantium2) in hoc codice paene integer est:
110. 12. 1420. 22103. 105. 104. 106
119. 133. 120130. 132. 11. 13. 21.
66. 86. 134. Omissa est igitur 131, bis positae 66 et 86. Et inscriptiones et subscriptiones adesse solent; numeria latinis
bic illic adscripti sunt graeci. Collationis
titulique nota plerumque adiecta est; glossae
insunt Anteaccursianae fortasse a prima manu
scriptae, Accursiana postea sed saec. XIV
ut videtur additae, recentiores paucissimae.
\n Manus altera eiusdem aetatis atramento nigro
v^supplevit saepius quam emendavit; tertia
multo recentior (forsitan duo sint) atramento
palido ex altero codice emendavit. Codicera ceteris omnibus antecellentem contulit
Scboell.
n
Berolinensis (antea Roanyanua 2394 olira
Pithoeanus: krit. Jahrb. I 189 Heimbach
LXXIII8S.) lat. in fol. 271 membr. foliorum
162. Continet:
1) Illas cdidit JGR III, has dvtxd. 249 ss.
2) Postquam Authenticura Irnerii aetate inventnu est, e novellis 134 selegerwnt 97 quas scholis
explanaverunt; has in novem distribnerunt collationes (conspectum dat Heimbach proll. DCCX ss.).
Priorura cuns usus Accursins anuo 1220 suara conscripsit glossam; glossatae eacdem sunt quae in
collationibus legnntur, nisi quod 105 (numen arabici
snnt Authentici) cst coll. VIII 6, sed glossa caret,
40 glossatn quidcm babct, sed a collationibus abest.

f. 178 Authenticum saec. XIII scriptum.

Primus quaternio exaratua eat ab altera
manu coaeva1), eadem in fine f. 98 T adiecit
nov. 52.
f. 7986 trea particulaa codicia T huct
delatas. Prima compl^ctitur nov. 8 inde a
c. 13 aut aliquos tales (p. 76, 89), sequuntur
9. 10 uaque ad neque impetra (p. 93, 12);
altera (f. 82) nov. 72 pr. inde a turam esse
nostrae (p. 355, 2i) et 73 usque ad si uero
alter (p. 351, 22); tertia (. 8386) nov. 33
inde a toga dicimus (p. 497, 27). 37. 38. 39.
40 usque ad quas liberi p. 246, 25. 44 a verbis lege confirmanteni p. 271, 3. nov. 49.
f. 87162 tertii codicis partem, qua haec
comprehenduntur: f. 8791 appendix novellarum aaec. XIV exarata haa complectena r
conatitutiones: 123 inde ab hahet fidutiam
(p. 712, 12). 124. 70. 66. 60. 65. 67. 2 1 .
f. 91110 Iuliani aliquot capita (cf. Haenel
XVI). f. 111154 Rogerii summa Codicia mutila. f. 155162 fragmentum opusculi ad ias canonicum spectantia.
De f. 178 haec adnotanda sunt. Ordo
novellarum hic eat: 110. 12. 1420. 22.
23. 3436. 41. 45. 4 6 - 4 8 . 50. 51. 5359.
61. 62. 68. 69. 7186. 88100. 102104.
106115. 117. 119. 120. 126130. 132.
11. 13. 21. 66. 86. 134. 52 (quam add. E 2 ).
Haud raro quae constitutionea omissae aint
adnotavit scholiasta. Rubricator pinxit litteraa initialea, collationis numerum in raargine superiore laevo, tituli in dextro, in
raargine exteriore capitum inscriptiones, in
contextu signum c ad denotandas paragraphos. Manus altera saepe prioris vitia correxit et n. 52 adiecit. Contulit Schoell.
Monacensia lat. 3509 (iur. civ. 10, olirn r
August. civ. 9) membr. in folio foliorum 302
saec. XIII (Heimbach LVI ss.). Institutiones
aequitur Authenticura f. 45 199, cuiua pars
principalis patet usque ad f. 173 v ; appendicea adictae aunt duae, altera f. 174177
a manu altera eiusdem fere aetatis, f. 178
199 fortasse ab eadem manu altera. Lacunae inaunt haud exiguae, quoniam nonnulla folia hinc evulaa in R transierunt;
f. 64 T enim desinit in aut armatos p. 76, 5w,
f. 65 r inc. a. bit petita p. 93, 12; f. 10l v de3.
in neque ecclesiam nov. 69 c. 1 p. 344, 2i>,
102r inc. a quibiis modis nov. 74 p. 370, 7,
desiderantur praeterea partes novellarum
72. 73 (cf. supra); f. 197V des. nobili et antiqua nov. 33 c. 1 p. 497, 27, f. 198r inc. a
curialibus nov. 40 c. 4 p. 250, 2. Unum igitur folium prorsus interiit.
Ordo idem fere est qui in R: 110. 12.
1420. 22. 23. 3436. 41. 4548. 50. 51.
1) Falgo de alterius codicis particula loquitur
Heimbach; t S errore inscrtum cst iuter 1 et H, ut
nunc numerantiir.

XVII

PRAEFATIO

5359. 61. 62. 68. 69 etc (deest accurata

Vindob. Eugenii 157 membr. saec. XIV U1
descriptio).
(Heimbach LXX).
Foliis 174177 continentur noy. 128. 52,
Claustro-Neoburgensi 62 membr. saec. xcob.
f. 178199 noy. 101 (manus recentissima ad- XIII (Heimbach LXX).
notavit: alii libri non hdbent istam constiParisino lat. 4429 membr. saec. XIII vel paris.
tutionem de donationibus curialium nee se- XIV (Heimbach XLIII) perpaucas exhibente
quentes). 105 (extat bis). 116 (extat bis). 118. subscriptiones.
122125. 131 (extat bis). 2433. [3739].
Pistoriensi bibl. capit. 103 (olim E 4. 2) PM.
40. 4244. [49].
membr. in folio foliorum 74 saec. XII exCodicis T lectiones selectas primo ex euntia. Exaratus est duabus columnis, glossa
Heimbacbii notis excerpsit SchoeJi, postea adest Anteaccursiana, cui pleramque supra(a nov. LXXIX p. 388) ipse eum contulit scripta est Accursiana. Nov. 11. 13. 21. 66
haud minus diligenter quam V et B.
positae sunt inter 14 et 15, deeat 40; extraEx ceteris libris hi interdum adliibiti sunt: vagantes desunt 24. 31. 32. 37. 43. 44. 49.
o
O r i e l e n s i s Oxoniensis 22 (A II 7) 52. 60. 6365. 70. 87. 118. 123. Subraembr. saec. XIII (Heimbach XVII Coxe 7 scriptiones insunt ad 8 (p. 80, lo. 88, 41).
Krueger praef. Cod. VIII). Novellae 17 pau- 121 (at cf. p. 772, l). 123125. 134, quas
carumque quae extant subscriptionum colla- descripsit Krueger. Nov. 121 diligentissime
tione a Kruegero confecta usus est Schoell. Contulit Lud. Cliiapelli JCtus Pisanus interE s c o r i a l e n s i s bibliothecae altae I S 9 cedentibus Buonamicio et Pulleo professorimembr. saec. XIII (Heimbacb LIII), ex quo bus Pisanis.
inscriptiones et subscriptiones descripsit DioMonacensis 9359 (olim Frisingensis) saec.
nysius Gonzalez.
XIV a Schoellio collatus est ad nov. 116.
.i
B a r a b e r g e n s i s D II 11 membr. in folio
Si qui praeterea allati sunt, loco idoneo
saec. XIV foliorum 217 (est Jaeckii 814 quae opus sunt adnotata invenies.
-f- 824 -f- 833. Hunc codicem cum sequenti
Editio princeps prodiit Romae 1476 j et
confudit Heimbacb LXIss.). Continet:
haec et sequentes quarum moles non digna
f. 149V Iustiniani Institutiones
est quae describatur!), paene solas babent
T
r
f. 50 l60 Authenticura cum glossa Ac- glossatas. Magni momenti sunt editiones
cursiana secundum solitum novem collatio- Contii, quarura prior prodiit Parisiis 1559
num ordinero, praeterquam quod in nona \ (ab hac pendent Lugdunensis a. 1562 et
ordo bic est: 13. 5. 6. 14. 15. 713. 4. sequentes), posterior I^ugdani 1571. In illa
In fine additur nov. 52 ut in R. Subscriptio- igitur novam collationibus addidit decimam
nes adduntur novellis hisce: 8. 5359. 61. a se scilicet congestam 63 novellas com68. 7177. 7985. 88. 134. Primo ex plectentem. Ex bis unam tantum (11) ex
Heimbachii apparatu varietatem excerpsit Autbentici codicibus bausit, duas (37. 64) e
Schoell, postea (inde a nov. 80 p. 390, 13) Iuliani epitome, unam (43) ex Isidori canosua usus est collatione. Quae de prioribus nibus; maximae partis (47 integrarura et 8
falsa ex Heirabachio relata sunt, ea in sub- summarum) non Authentici, sed Haloandri
scriptionura indice addendisque correximus. versionem irapressit, triura et unius summae
f. 16lr216r Codicis Iibroa XXII cura 8uam; vjginti quinque en his in c nunquam
glossa. In spatio vacuo f. 161 rv et 217r in- fuerunt. Verba Autbentici expressit ex edidices et addenda scripsit raanus recens.
tione Parisina anni 1511, cuius vitia repeii
B a i n b e r g e n s i s D I 1 membr. in folio tivit; ipse contextum graeci exemplaris ope
saec. XIV pagg. 266 (Jaeck 826) continet passim interpolavit. Posterior aliquanto praehaec:
Btat; in qua' exhibuit novem collationum
p. 2. 3 actionum tabulam
(sunt 96 constitutiones; nam 126 omissa est
p. 5164 Autbenticum secundum novem eiusque locura tenet versio Haloandrina) et
collationes, nisi quod deest IX 4. Novellae nov. 11 versionemVuIgatam; duodecim connon glossatae desunt omnes. Subscriptiones stitutionum (13. 21. 40. 52. 60. 101. 122.
subiciuntur bisce: 1. 410. 12. 1420. 22. 118. 131. 123125) versionem ex Authen(23). 41. 45. 47. 48. 89. 90. 92. 9395. tici codicibus dedit, nov. 43 ex actis conHic quoque inde a nov. 89 p. 445, 5 sua cilioram, n. 138 ex appendice Iuliani, sex
collatione usus est Scboell.
Iuliani epitomas, quadragiota ab aliis, octo
p. 165264 Codicis libros X - X I I ab a se translatas; ordinera autem secutus est
altera manu aequali scriptos.
corporia 168 novellarum. Veri igitur Authenp. 265. 266 indices et tabulas.
tici et forraae et ordinis omnia deieta erant
Ad subscriptiones potissiraum secundum vestigia. Praeterea bic quoque ex HaloanHeimbachii plernnique apparaturn variae dri yersione et graeco exemplari summa
lectiones ex his afferuntur libris:
licentia textum interpolavit; qua de re plura
br. Vindob. lat. iur. civ. 4, olira Ambracensi,
membr. sacc. XIII (Heimbacb LXIX).
1) Cf. Bicncr 322 s. Heirabach DLXXXIX 89.

PKAEFATIO

XVIII

disces ex Heimbachii prolegqmensis DCIX ss.

eiusque notis, cum in hac editione talia omnia
afferre necessarium visum non sit *).
Contii editionera repetiverunt recentiores;
aliquid fructUB accessit e Pithoei collatione
(1573) et luliano (1576), in quibus edidit
versionem velerera nov. 3739. 67. Ordinera vulgatum primus mutavit Beclc (Lipsiae
1836 et 1837) restituto pristino, textui succurrit novellis 49. 6365. 67. 70 quas e
V eddiderant Savigny et Biener insertis
emendationibusque temptatis saepe felicibus.
Beckium excepit Osenbriiggen (Lips. 1840
etc), qui perspecta vulgatae pravitate pristinara textus formam recuperare sluduit
antiquis editionibus et inde a nov. 22 codice Hamburgensi inspectis: nec taraen
multura profecit (cf. G. E. Heimbach krit.
Jahrb. II 792 ss.).
Contianum igitur fere textum suscepit
G. E. H e i m b a c b , qui primus criticam
editionem confecit (2 voll. Lips. 1846. 1851).
Qui tantum laborem buic negotio impendit,
ut summa laude dignus sit, quamvis multa
non recte administraverit. Plane enim abolita Conlianae auctoritate ex ingenti codicum numero gaucos eosque praestantes
electos recensionis fundamentum esse voluit;
quos quod non accurate contulit nullaque
])aene est pagina, in qua falsa non rettulerit, id illius aetatis bomini magis condo1) Quibus usus sit codicibus, non constat nec
multiiru interesset scire, nisi aliquot snbscriptiones
pniebcrent haud .spernendaii si homini fiilcs.

nandutn est quarc si qui nunc talia peccant.

In emendatione baud ita multum praestitit.
Huius igitur editionis consilium est et
novellarum graecarum et Authentici pristinam restituere formam. Ab utraque parte
summae obstant difficultates; illic saepe
nescis utrum ipsius Iustiniani au redactoris
sylloges alicuius an interpolatoris recentioris
verba recuperes; hic plerunique difficillimum est diindicare, quid in exeuiplari graeco
scriptura viderit, quid intellexerit qui vertit
homo perquam stultus. Ulic codicem Marcianurn maxime secutus est Scboell, hic
cautissimum se praestitit atque etiam speciossimas coniecturas saepe in apparatu tantum commemoravit. Codicura ceterorumque
fontium lectiones adnotatae sunt diligenter
praeter vitia Ievissima, coniecturae virorum
doctorum eae tantum, quae aliqua probabilitate commendarentur.
Versio latina plane rennovata est, qua
de parte optime meruit Krueger; indices
adiecti sua ipsi utilitate commendantur, in
addendis et indice de Bambergensium lectionibus accuratius relatum esse quam in
ipsius contextus notis supra dixi. Restat
igitur ut gratias agam manimas et Scboelli
et meo nomiae omnibus quicunque de hac
editione meruerunt, imprimis Paulo Krueger
Theodoro Mommsen Eduardo Zachariae dc
Lingentbal clarissimae memoriae viro, praeterea Francisco Skutsch amico, qui praeter
Kruegerum et Moramsenum in plagulis corriprendis me adiuvit.

V r a t i s l a v i a e , d. 17. m. Nov. 1894.

Relegi et quae necessaria erant correxi et addidi iterum Vratislaviae d. 27. m. Jlartii 1899,
tertiura Grypbiae d. 23. m. Sept. 1903, quartum Monasterii Guestfalorum d. 1S. m. Dez. 1911.
Guilelmus Kroll.

ADDENDA.
117, 17 in 5": quisque Zach. adn. 42: cf. etiam
2 in nota: Anon. Bod. 212 est Eclogae V 7
nov. CXXXiV.
4,14 rjrot recte del. Zach(ariae) ad notam marginalem
134, 2 anoygafTjv Zach. 8 TOI'TOC idem
iquae exhibetur in eius editione I 21 n. \\) spec137, 34 Si del. Zach.
tare dicens.
144 adn. ad 5*27: dat. kl. aprilis cap. c. bilisario nic
fi, 19 tlSoxa xXtjoovouov OJS coni. Zach.
lo adn. 6 : nota quae est in M non ad ed. II rec. Bamb. II
ferenda est (Zeitschr. d. Sav. St. VIII 244)
155, SQsgg. k7iipovXevouivrtv . . . avxfjv Zach.
11, 7 in Si ustim qui fucrat] usumque (quidem Schoell)
156 nota: ex B 23,7, 2 post nov. OXVilc. 9 in L.
t 7 adn. 4 i x r o t i T^S L
fructum Za.cn.
16, 15 xdxeivovs] xnl aXXovi Zach. servalo xxrjftneiv. 153, 25 eit cnm S del. Kroll
167, 16 plusquamperfectum avgmento cariris ct hic et
24 i/* 5": usus Zach. adn. 15 xqvaiov i*lv
otn. A
ceteris cocis servare debebat Schoell {cf. 142, 1
20, 35 ixxATjalnt xni xovxcov anavxtt Zach.
etc.)
21, 2 t S invitationibus Kroll
188, 2 ex] et Zach.
23, 19 eavxtur} xavxrjv Zach., nixb Schoclt
190, 28 3(6xi 35 yooovs parenthesin pulat Zac)u
24, 4 yivtooxovxa r,[iii> Zach. cf. 314, 11 6 dn.]
Zeitschr. d. Sav. St. X 292.
CP. Zach.
194, 5 cf. eliam 112, 25 i?2 60,43, 4 (quo loco <p corr.
25, 25 Staxfrivxa Zach.
Zach.\
32, 9 noXia coni. Sclwell cl. 667,1 (at cf. v. l. et 671, 25). 201, 33 avroii SC. V7irtx6oit Zach.
2H xb xix. xr,s i nS. avxov negiovaint Zacll. 205, 30 TaJ del. Schoell
34, l.o ur^x avi%4 ISchoell rec'c
206, 4 irexev] i'toyov hroll cl. 465, 13 ep. Jacob. 2, 1
3o, 15 XVI.] XVII. Zach.
Usener d. heil Theod. 114.
3(5, 3 adn.i o'i yt Cotl. 87 cap.
317, 3 an xb <j>?
47, 29 ideo dcesse nomen episcopi Acexandrini existi222, 33 avr,yayofEV S
wat Zac/i., quod sedes lnm vacua fuerit (cl. 241, G in praesenti necessariam tempore Zaclu
chron. oricnt. j). 82 ed. Ven.)
243, 35 eius] 8ivo Kroll
55 nota: vv. 728 in appendicem Notnoc. L tit.per245, 39 an poenao?
vencntnt c Colt. 87 cap. 14
246, 25 t^ninstr M.
5)7, 03 ixaaTTEtv coni. Schncll
247, 3 vofio&exavfiivfoi' M.
<J0, 7 TOJ T Zrtc//. 26 dTtixtZo&at Zach. rectc
240, 12 xovxo ( T ) XWV Schoell cl. 435, 1
01), 3 io TtQoyfin ( T ) Zacll. 17 a'e xon-ojyeylr} ovrn 260, 33 <K) otx elvou cl. 5" Zach.
y.ni idem 'A\ scribe (ni) iwf cx A 5. 30
275, 10 fiexa] an xaxa? cf. S
adn. nd S: Mad. Bavib (non Mod.)
Tti udn. ad S 12: consnli (non consul.) Bamb.
C5, i iTjnnyjov Sclioell recleit T del. Zach. 32
ad 14: hubet etiam Bnmb. I in fine coll. IX, I/I
xa!V niror Kroll
T adicitur post nov. CXXFIll
(- Aul/t. 13:<).
71, 40 i'(os Ttie aoyTi iyioTrnai, Sixne rtS xljonr^ ino2S5, 34 dat. kl. scp. x. inst. a. c. bis uic. con. anuo
(JTrfiotitvot Zaclt.
sccutido Bamb. II. (cf. ad 287, 37), d. k. sept. cp.
76, 31 aut ey.naxrfi tmt apxorxtot' cum T> Znch.
iust. an. XI. bil. ann. 11 T
80 adn. ad S 10: dat. lc 1111 madii mpitulo bisiliano
298, 34 snbscr. in T (ubi praescribitur rubricae nov.
add. rubr. in Bamli. II datur Xllll kal. mal. p.
XLV = Auth. 52) /1 177: dat. kal. scptcmbris
const. uisiliario hr, consnl Pist.
constan. a inst. imperatore pp. an. XII. pc.
89. !i qui (primores) in Zach. 13 coram] cnrara
305 adn. ad 5" 39: X. hahet limnb., octnb. idem
Kroll 18 iclicissirnum nostrum . . . excercituni, 308 adn. ad !> 16: imper. domino] iaap. doaano Bamb.
nt roliqna curialis a. functionis Zach., Beruiaut
310 adn. ad S 27: XI.] VII. decirno Barnb. cous.J
pro aucrtant liroll 33 ne ab eis praesumatur
COHBUI idcm
Zacli.
312 adn. ad S 11: nourrab. cp. irapr. dnm. Bamb.
90, 34 <tl del. Zack.
322, 32 ftin) nn /iT}Senia ?
(
.U, iii eisdem Zach. recte. ^^^cis] cpiscopis Zach, 329 adn. ad 51: CP. om. eliam Bamh. dn.] dnn.
93, h TC] xi Zach. 10 ' xai] rj xal cum L S Haidem
339, 22 deditae Znch.
loaudro Zach.
354, 22 taixriv xfjr O-endTtetav Zach. tWtlC. 39 Stib100, 2!l TJJe i-nl\ an ini rr*s? cf. S 35 xov vonov
variis modis temptal Zach. Zeitschr. d. Sav.
scr. habcl Bamb. I, qui cp. Ip. dnm. iustiniamia
356, 32 a/lott Zach., idem waxa 33 oa.vpertinere
8l. XIII 10
ov
104, 19 rou ante fniipx
odd. Zach.
pulat ad praefectum praetorio, cclera ad prae107, 27 naQaxQtnouivai Zucll.
sides provinciales. H5 subscr. csl in Bamb. I
108, 35 verba ono>e 30 uolixeinv vice fnngi verqui om. non. Itin. CP. habelquc dnno et uic.
borum 26 oTitne 27 dittTvnwoiats putal Zuch. 359, l admirabilibus vel admirandis fuit in S
haud rccte
370 adn. ad 5" 5: prid. nonas Bamb. 88. (non con110, 12 uTznxi&errni S* fort. TCCtt
sulc) idem

XX
377, 15 ytvoivxo

Zach.

381 adn. ad S 7: dat. quinto id. octub. Bamb.

3*>7 adn. ad 39: Apione] consule aprone Barnb.
iibS A'ov. LXXIX exlat in A /".204, cuius lectiones
sxint hae\ 5 sg. aixoxodxcog ^lovaxtvtavbs axyov-

4 8 3 , 3 an

ADDENDA
0.7$

494,
495,
507,
508,

15 aut hic nnavxrfitiav aut 17 atpixotxo Schocll

10 iStoTcuv] axpaxuoxaiv Krueger
20 de apari Zach. Zeilschr. d. Sav. St. X 294
27 xaxa Sixn x$vools dct. et 29 XQvalcav scrib.
axos M. iou a. xai fiaxa^itoxdxat nccxQ. Ka>vaxai>Zach. ibid. Xlll 33*.
tivovTtoXetas. 7 yvovres ini r?js eiSniftovoe 510. I\'ov. CVJl cap. 111 habet epit. 31, ii (1GR
taixrji n. 12 SiaavQetv xivnt 13 Sixas
VII G5)
om. 1} et T} TTQOS daxrjrpias 14 ixinzxovGi 7tQ. 514, 30 ysviafrat aut eiusmodi aliquid ante xov add.
dl-ovoiav dtSi.vxa: avxciii ivSov yirta&ai 17
Krueger
'iatoi avdgaai xal 20 ei) Tva el i%i 22 ij\ 593, 3 avroie]' avxove Kroll
xai iv\ xdiv iv 23 001. noXtcos ixaaxrte knt- 636, 24 edendum erat aXXca oupSrjnoxe ovoftaxi
oxvTifp 27 Si] xai St 32 &0fi?Mv ut S 650. Nov. CXXXfuitin
i?57,5 secundum ind. reg*
38i), 1 om. xd neoi rrje 2 Sixaaxdiy om. 666 adn. ad S 4: liuc pertinere videtur subscriptio
alrni ut S" 3 om. rove primum 4 &eiovi\
quae in Pislor. et Escor. praescribilur nov.
x^siovs xal bffiove ovxcot oio/itpoi Mytiv
CXXXIIl (= Aulh. 131): dat. (datur JEse.) prid.
& vndoxoiv 10 rov xi ivdo%oxaxov vn<io%ov
(pridem Esc.) k. Nov. CP. (cap. Pist.) imp. (cpr.
14 navxiXoJt yevio&at 17 TJ76 evSaiuovoi tavPist.) du. (dni. ni. Esc.) lustiniani (iust. Ubri) pp.
TT;S 20 avadegrj 21 TCQoaxaxxovaav 22
Aug. (cog. ttbri) anno XVIIII pc. (pac. Pist.) Baom. frtiov 23 xov ypajifiaxos xovxov 25 om.
sili vc. anno IIII [a. 545]
tai 31 om. 6 33 Ttoivfjv xi l XCrocov xgv- 693, " priore con iectura reiecta Zach. Zcilschr. VIII
aCov m ifo&Tjqoperae 35 itQaxxoQas Sd ye
233 proponitl ninor&s tieoaixoviiova) rirayxdafyj]
om. oi oXutt TiQoaayaytiv xoiavxrjv i. vnb xwv
tjiiSiSoo&ai
1
37 xcoXvlfievoi, xaO . 39 om. ro 390, 1 ' 711, 17 in 5" utiiitatc caret coni. Mommsen
Tiavjas xoiixov xq. r. v. rove npos xivas 3 / 734, 7 ir,v] fii} Mommsen
xn* 4 i'x,oi] '%ovxas 7tQaytua Sixr,s oiaaovv 753, 14 aliquid turbatum esse perspexil Mommsen;

5 om. xiji prhis et alterum 6

xaxct

430, 24 Si] requiritur Stj

441, 31 fyotet' cl. 412, 3 Zqfh.

yii]aioe i'axai xnl ovSe)

417, 20 an xai ( T O ) ?
469 adn. ad 15: xai noXVat L? 41,1 t 12.21 vofiot] Cod.
6, 14, 9

post tlxa excidisse verbi causa b covriadfievoi

pulat Kroll
760, 13 verba rov Pfrvovs post <p6ocov l. 11 ponenda
esse putat Mommsen
763, 18 in M esse 'IovXiareZa et scribcndnm esseyhvXtavq ctjwqyoQipy perperam conlendil Zach. ct
olim et nxinc {Zeitschr. XV 369)
764, 29 verba xi\v aXXa insilicia putat Mommsen
781, 29 xct primum del. Mommsen
782, 18 verba firjdi ftExaxavTasusjfeclahabelMonwisen

SIGWOBUM EXPLICATIO.
I. In adnotatione critica ad Novellarum tcxtum graecam:
J/ = codex Marcianus gracc. 179 saec.XIH ipraef. VIII).
L = codex Laurentianus plut. LXXX 4 saec. XIV
(praef. X).
A *= codex Ambrosinnus L 49 sup. sacc. XII (praef. X).
B = Basilica /praef. IV).
Be = codex Coislin. 151 saec. XI et 152 sacc. XIV
.C = codex Laur. pl. LXXX 11 saec. XII
BP = codex Parisinus 1357 saec. XV
Bf editio Fabrotiana
Bs = Synopsis Iiasilicorum
2
B = scholia Basilicorum
s = verno latina quod voeatur Autbenticum.
vulg. = vulgata editiouum lectio.
Atk. = Athanasii epitom^ (praef. VII).
Cod. Codcx lustinisinus
Coli. XX Vcop. {(,') = CoIlectioXXVcapitulorum (praef.
VII i.
Coll. LXXX VII cap. (S) Collcctio LXXXVII capituiorum (pracf. VIII).

II.

Coll. eonst. eccl. Collectio constitutionum eoclesiasticarura (praef. VII).

Dig. = Digesta Iustiniani.
Epan. = Epanagogo legis (praef. V).
Inst. = Institutiones Iustiniani.
Iul. s=s Iuliani cpitome latina Novellarum (praef. VI).
/u/.*=3 codex Berolincnsis 269 aaec. VIIIIX
IUIJP = codex Paris. 4568 aaec VIIIIX
Iul* = codex Vindobon. 2101) saec. XXI
Iuly = codcx Vercellensis saeo. X
Nomoc. XIV til. = Nomocanon XIV titulorura (praef.
VII).
Nomoc.d = eiusdem Bestae commentario aucti cod.
Dublin. Trin. Coll. 494 sacc. XII
Nomoc."1 = eiusdetu Nomocanonis aucti cod. ^lonac.
122 saec. XII
fiomoc. L tit. = Nomocanon L titulorum (praef. VIII).
Proch. = ' O iZQOxeiQOS voptos (pracf. V).

Theud. > Thcodori epitome Novellarum (praef. III).

In ndnotatione critica ad versionem latiuam quod rocatur Aulheuticum:

codex Berolin. 271 aaec. XIII (pracf. XII).

r = folia alterius libti codici R adnexa.
V= codex Vindob. lat. iur. civ. 19 saec. XIIIXIV
(praef. XI).
T= codex Monao. lat. 3509 sacc. XIII (praef. Xll).
/ = eiusdera particulae in codicem li illatae.
Batnb. I. II. = codicea liambcrgenses D II 11 et D I 1
saec. XIV (praef. XII).
Eizorvtl. = codex Escorialensis I S 9 sacc. XIII.
0 = codex Orielensis Oionienais 22 (A II 7) sacc. XIII.

Ambrac. == codex Ambraceusis Vindob. lat. iur. civ. 4

saec. XIII.
Neob. = codex Claustro-Neoburgensis 62 aco. XIII.
Parix. = codex Paris. 4429 sacc. XIIIXIV.
fist.-~ oodex Pistorionsis 103 saco. XII.
/JMU. ulter codex Vindob. Euenii 157 aec. XIV.
dett. == deteriores, al. = alii codiccs.
ed, pr. = editio princeps Authentici (Romao a. 147G).
vulg. = vulgata lectio (praef. XIII).
edd. = editioncs Autbentici Tel aliquot Tel pleracque.
Gr. s Graeca norellarum Icctio.

* littcrulis ad oodicum notas adpositis distinguitur

lihrarii scriptura primaria (e. g. Ma) et secundaria
(
1an
numeris ad codicum noiaa adpositis distinguitur
librarii manuB (c. g. Lx) a correctoris correctorumve
mutationibus (L1, Ls). Ubi prima manus gola notatur, correctorcm in codice reposuisse quod in contexta
nostro editam est, ubi oorrcctio sola, primam manum
cum editis consentire significatur.
pr. et corr. distinguit priorem lectioncm et correctam,
i quando dc auctore correctionis non satu constat.
i. v. = scriptura Tel notula in codice supra Tersum adscripta.

in mg. *= scriptura rel notula in cudice in niargine adacripta.

p. /. a yaria leotio.
m. rec. = manus recens.
add(it) om(ittit) del(et) suppl(et) coll(ocai) scr(ibit) con(igit) not(al) cil(at) coni(ecit) Ug(endum) scrib{endum)
vid(etur) lit(ura) rat{ura) ex corr{ectiont) in rpatlfa)
vac{uo) rubr(ica) intcr{iptio) subscr(iptio)
[ 1 cancellis quae inclusa sunt delenda essc indicatur.
( ) uncis quae inclusa sunt, praeter codicum fidetn addita esse indicatur.
stellula * praefixa id quod in contextu cditur ex Soboellii
emendatione repositum eese significatur.

IUSTINIANI NOVELLAE
RECOGNOVIT

RUDOLFUS SCHOELL

ColUtitl.

R DE HEREDIBUS ET
FALCIDIA.

T2N KAHPONOMSN KAI

TOY SAAKIAIOY.
j4vioxoaTU)Q 'IOVOTtvwvos yivyovOioi

Iatawij xip iv-

io\oiti-rM indoxto xC>t> Itovbv T>;* "Eta praetorio- TO /8\

nni> vTtarojy xni narpixuo.

hnp. Iu&tinianus Aug. Iohanm pp, II.

(JJoooifnov.) 'Evrtoxo)jr,ftirots lipiv ntol ias ana<Pracfatio.) Occupatis nobis circa totius reipua/;? T/;S noXneiai tpgonidai, xai fiixobv ovSiv aipov- blicac curas, ct parvum nibil eligentibus cogitare, sed
uiroa iwoiTv, nXX orrtoi av Jlipoai /lif ^fHowi', quatenus Persae quidcm quiescant, Vandali vero cuin
liavilfl&i 8i axiv Mavqovaion vnuxovonv, KaqxriSortoi
Mauris oboediant, Carchedonii autem antiquam reci*
H ir,v naXaiav anoXafiovTis i'xaitr iXev^e^iav, T%itvot 10 pientes babcant libertatem, et Tzaui nunc priraum sub
T vvv nfJtitTOv vnb ir,v 'Pcoftaitov yevv/ierot noXtIlomauorum facti republica inter subiectos habeaniiinv iv V7ii,x6on reXour (rovro untQ oCnto xai rlv
tur, quod nondum hactenus nisi sub nostro imperio
rr/.?;' inl irte rjfUTtoas Baat/.siui SiSojxe 'Po>fiaiois !> dedit Romanis deuB, incurruut etiam proptiae sollifrtoi), iniQoiovot xni idiiJTixai fQovtiSei napa rior
citudincs a nostris subiectis scmper nuntiatac, quaijfitrtQtov vnrjxotov dei n(>osrtyj>e/.X6fievat, dn- ixnart, 15 rum singulis quidem damus competeutem tbnnam.
tiiv KiSoftsv rov 7T{>o*rjxovTa rvnor. onoaa d OVXVTJ* Quaecumquevero frequeuti quidem potiunturper par-

tiif (ijtoXavu rrtt xara fiiQoatiorj&eine,Swara

tii

loxiv kyy^ntjivxa vofitp %oivrtv dnaat Sovvtu vriv i<p

oh xQrfcovaw axpiXstav, tavtn %(>ijvai ro/ji^ofnv xni

tes auxilio, possibilia tatncn sunt scripta lege (ut)

communem omuibus praeBteut, in quibus opus habent, utilitatem, bacc oporterc putamus et lege san-

rofto&trrjani xul 7iaoaSovrnt roli vnrjxoon avrb&ty 2fl cire ct tradcre subiectis per se iuvantia et non setnpcr
ftv^dovvra, xui ftrj tt;i atl xihvoicoi rtjt ix TWV flaci- 1 iufisione Imperatorura egentia. Semper igitur no1 Xiaiv Sioiinn. l4ti xoivw t)ftat tvoxfoiawoi/iir
bis importuut sunt alii quidem pro legatia relictis,
ixig 7ipso/3fi(ov xaraXtXttuftircov ov /irtv SiSoftiviov
non tatncn praebitis
TXQouovitt, ol 8i iXtv&tpiun; oi Si ijipav ztvos, \7ttp
tatibuB, alii ob aliud
vi ttiv 7fnpaS6iTte tove xXfyovi Sofrijrui rtoiv TJ ysri- "25 quidem bereditates
oJai Snja^nvro, oi Si ayraitwrio: xai rtjy jigayftdstituerunt, indevotc

adonutes, alii vero pro liberquoddara, quod transmittentcs

dari quibusdam aut fieri conautem ct res adeunt et ca3

xtov iyhvitu x tavia )jtftpavovot, xal xo xiX$vo&iv percipiunt, et quod est iussum 11 on faciunt, cum
oi TiXrfOovat' xairotyt xni ioli ndXm vouo&irais ti- utique ctiam a veteribus legislatoribus dictum sit
pr;ro Ttgoifjxitv ins rwf TtXtvriafrtov oiajvnwatn,
competere deficientium dispositiones, quaecumque
oaui fii] /tuxovrat roftoit, 7iaa$ TtXrjgovo&ai r(6non. 30 non repugnant legibus, ommbuB modis impleri. Sed
AXX' instSrj rovs ovrco ytyQa.fiuirovi vofiovt r,St) xara
quoniam ita positas lcges iam plcrumque neglcctas
10 nXilarov afitXrj&ivras tvqofitv, hvaxxrtcaa&ai it
invcnimus, reparare ea8 iudicavimus oportere et tam
Nov. I (== Cull. 1 tit. 1: yluss.) Graece extat in ML, inde a mtdio
prooem. in B%. Epit. Thtod. 1, Alhana.t. 9, t. Julian. const. I.

capitt

in A, cap. 14 in B 41, 4, I

DE IIEREDIBUS ET LEGE FALCIDIA.

linp. Iuitinianus A. Iohnnni, gloriosistimo prae/ecto sacro Orientis praetorio iteruw, excomuli et putricio.

Praefatio.
Occupatis nobis universae reipublicae curis, nec parvi quid antmo agitantiius, sed
quomodo Persae quiescanl, Vandali cum Mauris oboediant, Carthaginienses pnstinam liberlatem recuperalam obtineant, Tzanique nunc primum Romanorum reipublicae suoiecti inler subditos habeanUtr (id guod
nondum hactenus nist sub nostro imperio dedit Romanis deus), affluunt etiam privatae curae a subditis
nostris semper delatae, quarxim suam cuique convenientem formam damus. Quaecumque vero /requetiti
xwgulalim auxilio fruuntur, lege autem perscripta communem omnibvs ubi opus est ulilitatem praebere
possunt, ea lege sancienda subdilisque tradenda putavimus, per se auxilio futura nec perpetua imperato1 rum iussione indigentia.
Semper igitur negotium tiobis facessunt alii propter leqala relicta nec
tamen praestita nos adeuntes, alii propter libertates, aliipropter aliud quid, qxiod qui heredttates religuerunt
dari quibusdam aut fieri iusserunt: ei vero quibus obtmgunt improbe et appettmt bona et acciptunt nec
iussa exequunlur; tamelsi a veteribus eliam legislaloribus dictum sil defunctorum dispositiones, si quae
legibus non repugnant, omnibus modis esse implendas. Sed quoniam leges ita conscriptas iam magna ex
^xh
?
Q
'lovartvtnvov
: ai
xwv tvoeficov [jtyovv (iaoiXixwv F. V.) vopoiv
tnavoo{tcbotiS. Ntaga TXOCJTTJ AP || 1 IJIQI tdtv xXqQOVoptov
xai IOV tpaXxiSiov L (in quo rubricam praecedit iuscr.iptio v. 35) J5 Athan. p. CVI lndtx reginae e] ncgl
tov fftXxidiov M TTSQI xXtjQOvoftiofrv xal TXBQI <PaXxtSioxi Theod. H 4 Mcoat L HJ praetoritu
)
praetoriwv ((s. v.

1 In nomine domini nostri (nostri om, V) Icsu Chriati

praescr. RTV { 2 Falcidia] constitutio prima fy add. F,
constitutio prima et si beres lcgnta solrcre noluerit
add. Ji rubr. || 3 I (sic) aifg. IolTi pp scd li, insar.

om. V J 7 parum RTV fl 8 q. quicscunt et obediunt

RTV (| uaiandali F1 || b *Carchedonii] et arohedonii

(arccdonii V) RTV \ autem RV, del. V*, om. vulg. H

3f iTQcnTCOQicav L || 5 TtatQty.Uov M || (> andaai xds10 *etTzaniJ quanisi {q del. R*) RT quam F 1 qui V* K
'itjs L1) L || 7 ovSiv] ov ftijv L || 10 rr,avoi? J/ 1 J
11 habentur V3 5 14 nuntiare V1 || 17 ut om.
RTV\
18 pracstant T, pracstare coni. IJtimbach | 24 quiddam
23 vrtig Xrtyajoiv itqtofltitOY L || 24 ovrtto (ovntq Lx)
7
V
vulg.
[|
32
iudicamus
V
L-\ 31 roftovs om. l,

Nov. I pr.

DE HEEEDIBUS

a TOl s

a iiv xal TOTS XS nepiovai Sovvai

vivcntibus praebere ex eis cautelam quam rnorienti
xcov dofdfoiav^ xai
xai toli
toli tetefavzr
tetefavzrttx6<n
x6<n TIJV 2 bus hinc exhibere honorem. Pripum itaque illud
2
Bvfrtiv anorlaat riftrjy. IIQ(OTOI> /neu olv ixeivo cst cogitandum, quia testantibus aliis quidem necesov, ori 8rj xuiv (SiariO-e/ievwv rcii fiiv avayxrjr sitatem imponit lex distribuere quandam partem perijatv 6 rofios anoftfietv xird uoipar TtQoscoTtot; 5 souis quibusdam, tanquam hoc secundumipsam natuT(oiv, tbz Sfj roiTo xax nvTTjr irtv tfvoiv o/peuo/ievoii, ram eis dobeatur. quale est tiliis et uepotibus, et
onoiov Stj rt zxaioi xal iyyovoa, xni naxpaat nni patribus atque matribus, interdum vero etiam fratrifir)T(>aatv, &'ad-' UTB xai dSeXcpoTi, xai ei T totovxo bus, et si quam huiusniodi personam aut ia bis
npbsoinav r\ iv xoXi H- r,ftiov f} ir xoii } u>*> ia/ih' ex nobis sunt, aut ex quibus sumus, enumerav
fyiftfirioav ol vofioi, role de ovSsuin xnO-iorrjxev 10 leges, aliis autcm nulla cousistit necessitas partetn
a tayKi} ftoToav Stdora^ itvi xfje iavrwv negioyoias, dare quamlibet propriae substantiae, scd sua potestas
al). ainel-ovffios iaxiv r\ fi?.ori/u'a, nobi ovs av o Sia- eis largitur ad quoscumquo tcstator voluerit proferi\h'ueroe poiXono tpeooftivr/.
rcnda.

V '

CAPUT I.
(A) TovTior olv ijfuf nQoSicoQiaydvaii; 9carci^oueiHis igttur a nobis praeordinati3 sancimtis, eos,
rovi naQa tinov yeygdfifitvovg x).r(^ov6iiovs v xai 15 qui ab aliquibus scripti sunt bcredes, aut meruerunt
TrxoiTrts fidcicoinmisswv, TW^ xafr' bfiaSa Tv%br 1} fideicommissa, per nnivcrsitatcm forsan aut per spe*T' elSo;, r\ xai nqeoPeicov, avayxtiv fyeiv, uneQ uv 6 ciem, aut legatum. neccssilatom haberc, quaecumque
Sntfreftevos xnl rtft^aas avrovs oiara^eter, iv. Tzarrbi tcstator et honorans eos (lisposuerit, ex omni modo
iQonov Tikr.Qow, ei xb nqorcay.&ev vouiuov eirj, r; ei complere, si quod praecipitur legitimum sit, aut si
fiTj Tiff avxb vbftos, ei r.ai firj yivoiro Tcapu xov rt- 20 non illud aliqua lex, vel si non fiat ab eo qui hoiiofnt!h'vxos, n)X ov>> xvoiov eh>ni grjxcue arcoTaivei. ratus st, tamen ratum esse exi^ressc iam dcmonstret.
1 Ei Sd xis fii] jtlyotov xb Siaxsxayfiirot; dXX aoito- 1 Si qnis autom non implens quod dispositum est.
nnvToi r(T> xBxifiTjfieiq) xov xnxaXeKpfrevTos ix yj^fov
sed dam compctat ei qui honoratus est, quod rel
Sixaimxrfi vno/nijaOsis irutvrbv olov iXxvaot /a) tum cst, et ex decreto iudicis admonitus annum tonoantnv xoito OTTBQ 7Toogexa%d't], ei iiiv ns ixEinov 25 tum protraxerit, non agen8 hoc quod praeceptum
tirj rwv avayxaoxixcai ix xov rbfiov xi laftflavovTon; est, si quidcm aliquis illorum fuerit, qui neccssarie
eh nltiov Se r\ xad"' oaov 6 voaoi alxtp SiSoa&at ex lege percipiunt, in plus autem, quam quod lex
(Jov).exai yiyQanrnt xXr^ovo/ios, xoaovxov Xrtfiflavaiv ei dari vult, scriptus est nere3, tantum accipiat solnni,
fiovor, OTTOOOV b vopos avx(u diSoafrai xata xijv re- quantum lcx ei dari secundum quartam aut ab intexngxr,v xdi>> i^ udiafrexov

/ioi(>av ovyxcoQEi, xb Se 30 stato partera conccdit, aliud vero totum auferri.

Et

n/./.o avfiTiav nifaiQBia&ai, xai ei fth> xai irenoi nrti

si quidem etiam alii quidam scripti suut beredes, adytyfyafiftiroi %vy%avovoi xXqpoivftot, jtposav&tr xei- crcscere illis secundum partem institutionis, quae
vois xaxa xb /itoos ifjs ivoxaasiot, ontp ixaaxco npoi- unicuique distributa cst; si vcro nullus alter sit bcres.
i
Ei Si fi^Sels a?J.os ur] xXrjoovofios, i; aut sint quidem scripti quidam-, non autem adeant
i
xivie,, fjftij jxpoiiotsv 8i no 35 bereditatem,, tunc qquod aufertur adiciatur aliis rcbus,,
x
f
yy^^
i
&ifr
l roli
l i liceutia
t i
bt
I t Icgatarii8
i i
fidii
xXfipcp, xijrwavxa xo atpaiooiusvov
itoosxi&iofrco
et
praebcatur
et
ct fideiconnnisaXkott 7tpciy[iaon;
xal aSeia napexta&co
y.aijyIrjyara- sariis et servis Jibertate bonoratis adire et boc ady [ ;
x
l

S
l
i
i h
i l & i
y.nii fiSslxofifuoffapiois
xaii oixhats
ilev&epiq
quirere, ita ut omnibus modis quod praeceptum esl
fjeTai
7ioosiivai xai xovxo oixetovofrat, i(p q> naoi
impleatur: cautione videlicet prius ab eis facta, sexpimois xb TvpotXETayftevov nXtjpcoaai' nawaXelni ST}- 40
kadrj itaaxepov ixaQ avxcav ytvo/ierije, xa&anep av 6
cnp. I summaria habent 'Portal 2-1,38 et Ananymus Bodleianus ap. Zachariae sfvtxSoxa p. 212.

parte ncplectas invenimvs, eas instaxirandas existimavimus, et tam superstitibus securitatem ex illis prae2 standam qxiam defunctis honorcm inde persolvendum.
Primum igitur illud considerandum esl, alils
testatoribus legem necessitatem imponcre partem aliqxiam personis guibusdam tribxtendi utpote quod ipso
iure naturae cis debeatur, velut liberis et nepotibns, patribus et matnbus, interdum etiam fratribus, cl
ti quam eiusmodi personam vel inter eos qui ecc noois sunt, vel ex guibus nos swnus, legcs nximeraverxint; aliis vero nullam incwnbere necessitatem partem aliqxiam bonorxim stwriim cuiqxiam relinqxicndi,
sed suo arbitrio stare libcralitatem ad quemcumque voluerit tcstator conferendam.
I. His iffilur a nobis ante dispositis sancimvs iis, qui heredes a quibusdam scripti sunt vel fideicommissa, universalia puta aut singularum rerum, vel etiam iepata acceperunt, nccessitatem incxonbere quaccumque testator vel qui eos honoravit praeceperit omni tnodo implendi, si quod iniunclum esl legittmum
sit, aut nisi lex aliqua, etiamsi non fiat ab eo, qui /tonoratus est, tamen id ratum esse expresse declarat.
1 Quod si qxtis non impleat guod praeceptum est, sed, cum competat qitod relictwn est honoralo,
sententia iudiciali admomtus integwm annum traxerit non agens id quoa impwatxim cst, si qnidetn ex eomm
numero sit, qui necessario ex lege aliquid capiunt, in plus autem quam quantwn lcx ex dari vult, hercs
scriptus sit, lantum capiat solum, quantum lex pro qxiarta parte ab intestato ipsi dan permittit, reliquum
vero omne ei auferattir, et si alii quoque heredes scripli sxmt, illis pro parte inslitulionis quae cuique tri'
buta est accrescat. Sin nullus alixis heres sit, aut si scripti qxiidem smt aliqui, hereditatem vero non adeanl,
tunc quod aufertur reliquis bonis adiciatur, et venia detur legatariis et fiaeicommissariis et servis libertatc
honoratis adeundi et ea vindicandi, ita tamen, ut omnibus modis qxiod praeceptum est impleant; caulione
1 ctthro || 7 ixyovoie L I! naxpuoi] itatol 3/ 1 ||
8 fod> ore J/J xal Sa& Sxa1 LB* (| II nvl 3f] riva

38 fidicoraissarioi (. v. rjyovv Ttpf ajtoxtttaoxaai*

Af tpEtSixofncapfoiS L || 41 avrov Mc
LB^ f II 12 avxs^ovoloK Z- jj 16 fidicomisswn (yro*
1 moricnti R || 3 recogitandum V\ 12 eis in litura R
ajioxaxaaxaoecov s. v. M*) M arcoxaxa<rxdoEP>s B || ci FQ an scd suae potestatis est largitas ? (sim. Contius) \
17 } npeofiilcDv [xal Xriydrtav s. v. L*) LB e || onep L
15 mcrunt \nTl || 18 ex] del. R2, ea V* \ 20 qui] q* Vx
|| 20 airrb] avxov s. axrtaiv Lb R ] iarl s. v. L1 || || 23 qui] quod V1 R 24 et ex (cx Rl) JiT] ctiam cx
21 anotpalrot Baloander |) 23 ix rpr,<pov\ ct cx de- V al. || 26 eorum VTX |j 27 quam om. F | 28 scriptum
creto c || 24 iXxolaei {ixoiaei La) L \ 2p xplxr,v LXB (c/.
Jll |j tantum e solum accipiat R || 29 darij uult add.
B% d) || 31 xal post ftiv om. L || 37 atieta. napexsa&io
R (| aut del. vulg. || 3.1 dcscributa. Rl |j 35 quod om. Vx
Haloander f, aoetav nagexixca MLB |) xal om. L |j
3G et legatariisj quidem lcgatariis V

ET PALCIDU

Nov. I 1

tCJv nonyudxwr xal iiDv nooitanoiv i7ii8iyoixo XQ6' cundum quod personarum vel rerum rcccpcrit modus
na, Su xd nQayfiaxa XaB6rxs n(>dovaiv In aixols,
quia res accipientes agunt in eis, quae recte volueantQ oQ&diB iBovXfj&qoav oi Sta&t/ievoi. rj tinsQ
runt testatores. Si vero nullus borum, de quibus
fjt/Sds xiujv tuvr,uT}t iv xfj Sta&qxr) xv%bvxoiv BovXrj&firj testamento memoria facta est, voluerit adire, hoc
rtfosufcZv, xovxiaxi ovyxXrtQov6pos rj XtjyaxaQios r\ 5 est coheres aut legatarius aut fideicommissarius aut
&i(tt'ixoftutaanoi.oe rj oixtxrjt ifev&EQia xextur,fivoet servus libertate bonoratus, tunc ad alios, quos lex
rrjvtxctvTa dnl roie dXXovs xavs ig dSia&axov, ovs b ab intestato vocat post eum quidem, qui scriptus est,
3/unoi XUXEI uExd xbv yeyQafiftdvov piv, xfi vouifiio Si
et legitima per banc legem parte exclusus, deferri
vno rovSs xov vouov TttQixXEio&ivxa fioioa, (ftQea&ai res, et ipsos similiter praebeutes cautionera, quia
ra TtQnyunxa, xni avxoiis bfioiae 8i86vxae dofdXstav, 10 complent, quae tcatamento continentur.
Inordinadn jxXr^ovot T XTJ SiafrrjxT] neoiByjofiBvd. "jixnxxov tum vero nihil neque confusum ncc in bis lieri vo'
bi ovSiv oiSe avyxexvttu'vov ovSi ini xoixoiv yivea&ai
lumus, aed primus secundum ordinem vocatus post
BovXbftt&a, ct).X b nQcoxoi xaxd xijv xdiv xaXov/iEvoi euni, qui iam exclusus est a lege nostra, ita vocctur
r xbv f;8r] 7tQtxxXia^idiov vnb rov vbftov xov prior, doinde qui post illum est, (et) ita de cetero t
&' rj/iut. olxos xaXfiaO-ci} npotEQos, elxa b fiEx ixti-15 donec ultimiia relictus locum faciat etiam alicui cxv, xai t<ff-lt?fi ovxos, ios av b xEXevxulos ixXmtav
terius venicntiuni, et adire ct quae relicta Bunt imoav 7Toii'tor] xni xdiv tgcofriv xivi, BovXopivco xui plere; post quos etiam fiscum, si voluerit ponimus.
^jstXd-Elv xUi rot xnraXeXetufuva nXr^aiaai. ftsSr
Etenim in legatariis et tideicommissariis bunc esse
'ws xai ro Stjiiootov, eiye Bovlono, xifcftev.
Kai ydg voluinus ordinem, ut detnr liceutia aditionis priori
xai im xviv hwaxaqicjv xttl criSsYxofiuiooaQiat'xoiav-20 \>er uuiversitatcm fideiconimissario, aut multis exirrjv th-ai fioviofit&a xn^w,'cisxs nQoxioco SiSoo&ai
stentibus maiorem partem babeuti, quoniam ct in
rtaQQijaiav xiji 'TtQoeEXsvcreojs x(J *ad' ojunSa y/JcisiiDi]itudineni horedis conaistit, et niaxime apud nos,
KOfifnoortniq), /" nXziovav ovxiav XM fuiova ftoTpuv qui Trebelliano solo dogmati dcdimus in talibus fidcitxovxi, fuetbq xai ftiurjfid xt xXr^oovbftov xafriaxt]xe,
commissis locum. Pegasiani circuitiones odio habentcs
xai fiahaTct l<p rjfiav, oi'7tQ T<<> T(>efiE?,Xiavicp fi6vq> 25 et expellentes. Si vero aut non fuerit quispiam per
Soyftetxi SeSutxrtfiEv irtl XQ>P XOIOVXWV (fiSsYxofifuaaco)' universitatem honoratus aut noluerit agere quod
ro>Qcty, Trt xov ll^yaaiaviov TTEQWSOVS (ttaqeavici xs
iussum cst, ad cos, qui maioribus propriis legatis
xai txBnXbvxEi. EI Se T} OVX SU) xa xa&' b/tdSa TTaut iideicommissis bouorati sunt, buiusmodi venire
' " " ov BovXotxo nQagat tb xsXt-va&tv, ini xols
fiduciam.
Sic quoque servis dari terapus, qui libcrotv iStxoli Xiiydxois i) xnl <pi$ixo{ifti'oaois 30 tate bonorati sunt, ct adire, ct liberis cautum esse,
>uc x),v xoiavxrjv iQZEafrm naQQtjaiav. ovxoi
et res percipere, ct complere quae iussa sunt, cum
xai xols oixixuts SiSoofrat xatqbv xoTs iXev&tqiq
praedicta dudum cautionc. Si vero nullus fuerit
rftevoie xni nQObiivai xal ifevfrtoove dofaXdis
legatariorum vel tideicommissariorum per universitaxni xd TTqdyfiaxa Xap8dviv xai nXr^qovv xd xe- tem aut per spccicm maiori parte aut in legato honoiiva&ivxn psxa xi}t ipTTQoa&Ev el^fuvtje da<paXeias. 35 ratus, sed omnes acqualem babueriut fortunam, tunc
Ei Si fiTjSrie (';/ rcav Xr\yaxaqioiv rj <pidixofifii<raa<)ia}v praepoui quidem etiam sic per universitatcm fideirwf xad^ bfidSa rj xal xax tWot fitilpvt. fioiqa ; commissanos proptor dictam dudum rationem, aut
TiQiaBEiia tBTiprjuivos, d)JA ndvxEi Xorjv inixottv TV- eum, qui cx eis voluerit implere quod pracceptuni
tnvj xrtvixavxa jtQoxQitEa&at ftiv xal ovxai roie xaP
est; reliquos autcm lcgatarios vcl tideicommissarios,
SfiaSa (piSsixofi/utooaoiovs Std xbv ffinQoa&Ev ijp.lv 40 quicumquc nihil alterutros in hoc, qupd relictum est,
tiQquivov Xbyov, /; xbv i\ nvxwv BovXbpEvov nXi;(tdiani antecedunt, etiam omncs, si voluerint, vocari, aut
ro n(>oiTBxayutvov, xovt Bs Xoinove XrjyaxttQlovi rj yiSnxoufiaaaQiov?, uooi u?;Siv dXXi)Xa>v iv x<j> xnxnXfittuutvM TiQOtzpioi, xai TtnrxaS, ti flovXotvro, xaXuscilicet prius ab iis pracstanda prouti rerum vel personarum ratio admittat sercbus acceptis inde executitros
quae recte Wstatores voluerunt. Quodsi nemo eorum, quorim in testamento facta est mentio, adire velit,
;rf est coheres vel legatarius vel fideicommissarius vel serviis libertate honoratus, tunc ad reliquos ab
intestato, quos lex vocat post scriptum qnidem heredcm, scd intra legitimam tantum portionem per hanc
legem coactum, bona deferantur, et ipsos similiterpraestituros cautionem se ea, quae teslamento conlitientur, impletxcros esse. JMhil vero inordinati neque confusi ne in his quidein fieri volumus, sed qtti prlmus
ex ordme vocatur post eum, qui iam nostra lcge circmnscriptns est, is prior vocetur, deinde qui post eiim
est, et sic deinceps, donec ulttmus deficicns locum faciat etianx extraneorwn alicui, qui et adtre et relicla
implere velit; post qnos etiam fiscum, si quidem voluerit, ponhntts. Etenim et in legatariis et fideicommtssariis talein ordinem esse volumus, ut priori detur fideicommissavio universali, vel siphires sint, maiorem
partem habenti licentia adeundi, quia et instar heredis est, idque maxime apud nos, qui soli Trebelliano SCto
in talibus fideicommissis locmn dederimus, ambagibus Pegasiani odio habitis et exvlosis. Si vero aut
nullus sit /ideicommisso umversaU honoratus aut nolit quoa impcratum est facere, aa eos, qui tnaioribus
legatis specialibus sivc fideicommissis honorati sunt, eiusmodi facultas vemat; itaque etiam servis libertate honoralis opportunitas detur et adeundi et libertate secure fruendi et bona accipiendi et imperata
implendi cum praedicta cautionc. Sin autcm nemo legatariorum aut fideicommissarionim, universalittm
aut particularium, maiore portione vel legato honoratus sit, sed omnes aequali sint condicione, tunc quideni utique praefeiantur fideicomtnissarii universales, ob ea qxiae ante a nobis dicta sttnt, vel quicutnque ex illis quod pracceptum est implere vult. Iieliqui vero legatarii vel fideicommissarii, quicumque in eo, quocl relictum est, nihil aher alteri praestant, univcrsi, si velint, vocenlur, vel qui ex illis
1 TWC TTfayftdxcof xni xu>v ngoatontov] personarum ficonii' s. v. /ya || 37 uoiga rtxifir^iva {xtxtprjpivoe m. i)
vel rerum c |) 2 Tt^dxxovaiv L s j| 3 TJ tiniQ] Si vero j- f| rj TtQEaBttco L || 40 xbv ffinpoo&ev) ab his vv, ine. A f.
5 r\ ftSiixofitaaaQios M) r} b ri]t> dixoxaxdaxaatv XauBd- 221 || ^,i>' om. A || 41 xav i f avxwv BovXofttvtay A ||
vw M*B,om. L || 10 8tS6vxai\ 8tS6vaixtjv Ii j] 14 vnb 42 nqoaxaxxbptvov L \ 43 oaot\ om. L%, ol L*A
fov vofiov xov] T<3 vouca xco / , || 15 ovrot] ita (t. e. ovxioi)
% | 1B ixXtiTtiov L )| 1! xbv Srjftootov LB fl 22 yiJ2 uolunt/J || 14 et om. RTV || 15 ctiaro] ct ctiam R
KOfiiaaaQiiov M XctfiBdvovxi XTJV d.7toxaxdaxaaiv B || sct etiam P || 16 uulenti pott ucnientium ndd. dett.,
%
7
24 xXi)QOv6ftoi* L xiqoovofios L || 25 ointg] cf. Inst. recte \\ 1? ctiamfi iisoutn si V11| 19 prior* V11| 22 slmilitu2,23, 7 || XQeBtXXavtico M || [\0 xai om. Le || 33 iXtv- dine V || 23 quij qui ex F 1 j | soli R* V* || 29 dare V1 ||
^dpa; p? || 36 r} tpt8ixoitioattQto)v 3/1 om. /*', TJ rcov 30 libertis V1 || 35 habucrunt aequalem V || 38 quod om. V1

NoV. I 1

DE HEREDIBUS

ai, i] rois ? avt(oi> fioy)j>jiirovi. El Si uqSel: A17- qui ex eis voluerint. Si vero nullus legatarius aut
aios
(ptSeixofifitoadgios S).ono xovro nQa^ctt, ndeicommissarius elegerit hoc agere, damus servis
rois oixernit jtagoriolar roU iXev&eolu rsxiHcentiam libertate honoratis secundum ordinem defj
xaza Trtv xa^tv xrjs ovofinaiai, ynd* tjt> av- nominationis, per quam eos dominus denominavit.
rove 6 8eait6xt)s dvopaas, xaxn xovxo t%eiv xijv nooi 5 secundum hoc habere in alterutros praepositionem.
2 aXXtjXovs nooxlfitiatv.
Kal xavxa tter anavxci
2 Et haec quidem omnia sanciuius, ubi nccessaria
ro/to&exovftEv,*trfra avayxaaxixr/ xte vnoxetxm 86aa
quaedam subiacet datio in aliquo, cui ex natura detU xiva rmv ix <pvaecos offeiXopiviov xiva SiaSoxrjf
betur quaedatn successio a testatore et morieute.
napa xov dia&efiivov xt xni xelevxcovxoi. El 8i ov- Si vero ntilla subest huiusmodi persona in institu8ev vTtoxetxai roiovxov nQostonov iu xtiii ivaxaasaiv, 10 tionibus, scd spontanea largitas dispositionis a testaa)j! ixovoiot i} tfiloxiuin^xrfi Siaxvnioaeco; naQa xov tore tiat, deinde scriptus non compleat quod praeSw&tfitvov yirono, Eixn 6 yeygaiiutros ov nXr,Qol xo cipitur intra praedictum a nobis dudum tempus,
nQoexexayftitor eXo(o xov gTjrfevros r;uiv tuitQood-ev
illum quidcm privari oranibus relictis, nihil penitus
%o6vov, rj tot xbr fisv acpaioeia&ai nnvxcor xciv xw
neque per Falcidiae occasioncm neque per aliam
xa/itXeiftfitrcoi; 016' oxtovv ovre xaxa fpalxrfioy TIQU- 15 causam percipcre valentem. Similiter autcm talia
waatv ovxa xux <iXXr;v aixlav Xa^eJv Svrdtteroi'.
obtinere: et si quidem sint coheredes^ hos vocari,

rca- 20 quatcnus oporteat compleri ea, quae tcstator sectingaOBdoutvr^v xntv xa Ttgayftaxa %a>()eiv, nai-xax0^
3 dum legem, aicut prius diximus, imperavit. Si
xov /?(w>t>s avrtififtivov xov Stlv nXtjoovf xnvxa, nntQ
vero institutio etiam substitutionem habuerit, certum
6 Stnd-euevos xaxa voftov, xn&dnso ifi7xqoa&Bv eirroiest, quia prius ad substitutum volentem venient omnes
3 TS ty&riftev, ijindi-etev.
2 8i t) traxaan xcti res secundum legem complentem quae rclicta sunt.
vnoxnxdaxaatv i%oi, 7xn68rtXov d>t ngoxeoov dnl xbv 25 et sic illo nolcnte tunc ad coheredcs et legatarios
vnoxaxdoxaxov (lovX6(izvov tXevaexat xn nQayuaxa et scrvos et qui ab intestato ct qui cxtra sunt et
nafxa xnxa xbv vbp,ov nXrjQovrxa xa xaruhleitiuiva. fiscum secundum a nobis datam observationem ea,
ovtu) xe ixeivov (irj fiovXofisi-ov, Tr;rtxavxa ini re
quae auferuntur, venient, complentes ubique detirois cvyxXi;oov6fiov xnl Xfjynxaqiovs xnl oixsxas xnl cientium legitimas dispositiones: propterea namque
xov* i$ dStafri-iov xal xoie tgai&sv xal xb Sqiwotoi'30 etiam ad tantas respeximus successiones, ut nou reKOTi xip' nag rtficiv el^rjftet^v naqaxfiQ^atv xit atpai- 4 maueat sine aditione morientis hereditas. Exhere(ovfteva naoayerfiaaxitt, 7rXr:Qov%-xas narxaxov xae datos autem filtos, si iuste a patre exclusi sint et
rujv xsXevxiDrxcov rofti/iovt SiarvTcdaeit. Sia xovro nihil ex patris habeant voluntate, non vocamus nequc
y/j(> drj xai ini xoanvxae eiSoftev Sia8ox<ii, Tra /w; respicimus, licet decics milies velint. Uua enim est
[itiveuv ajtqoseXevGToe 6 xoT> xeXevxdtvxoi xXrjoo. 35 legis intentio, ut quae disposita sunt a tnorientibu
4 Exheredators 8i naiSas, st ye Stxnttos nagn xov impleantur; eum enim, qui ab ipso testatore propria
'" dnoxhiafrelei' xal /tr/Sii' ix xrfi xov narob
suDStantia pulsus cst, quomodo -erit iustum vocare
yvcifit;:, ov xaXovftsv ovSi nQosttye&a, xav ei ad res, quarum eum ille per exheredationem factam
s povXy&sTev. Ele yng iaxi xqi v6fiq> axondi,
in eura expressiin tieri participem noluit? Si vero
T(i SntTSxayittra nnoh. xobv xeXmxcbvxcov nXriqovofrai. 40
xbv yitQ i}- avxov xov fiiafreutrov xfje avxov TiBQtovaCaS
ant).nwo[itrov
na>s CLV elrj Sixntov xaXelr ets nod.yfiata, ow avxbv kxeivot otii xTfi iri avxii> Qtixdii
yevoftivr/S oxhcrcdationos yBvi'a9ai fiexoxov ovx r,(iovvoluerint. Quodsi niillus legalaritts vel fideicommissarius hoc facerc voluerit, servis libertate honoralis
veniam damus, ut secundum ordincm nominalionis, qno dommus eos nominaverit, ita intcr se habeant
2 praerogativam.
El hacc quidcm omnia sandmus. ubi de neccssaria agilur datione in eormn aliquem
conferenda qxribus nalitra succcssio a icstalore el defuncto debetur. Si vero eiusmodi pcrsona nul/a
subest in institutionibus, sed voluntaria Hberalitas dispositionis a lestalore fiat, ct deinde scriptus heres
intra tetnpus a nobis pracdictum id quod pracceptum est non impleat: Ule vero omnibus, quae rdicta sunt,
privelur, ut neque Falcidiae nomine neque ex aha causa quicqnam capere possit. Similtter autem eadem
obtineant, et siquidem cohercdes adsint, hi vocenlur, alioqui atl fidcicommissarios et legatarios et servoi
ei omnes ab intestalo secundum ordincm a nobis ante traditum bonn veniant, onerc upique annexo im3 plendi ea, quae testator legitime, sicut ante iam diximus, imperaverit.
Si vero institulio ctiatn substitutionem habet, manifestum est prius ad substitutum, si velit, venlnra esse bona relicta, omnia sccundum
legem implaitem; pariterque illo nolente tunc ad coheredes cl legatarios et servos et heredes ab jntestato
et exlraneos et fiscum secimdum dictam a nobis obs<rvalionem quae auferunfur pervauent, qxti omnino
legitimas defunctorum dispositiones impleant. Proptcrea enim ad tot sncccssiones respeximus, ne hereditas
4 defuncti non adita maneat.
Exheredatos vero liberos, si modo iuste a patre exclusi sinl ncc quicquam
ex. voluntate patris habeant, non vocamus neque admittimus, eliamsi sescenlies vctint. Una enim est legis
inlentio, ul qnae a defunclis pracccpla sunt impleantur. Nam. qui ab ipso teslalorc bonis sitis exclusus
esi, qtti iustum fitcrit eum ad hona vocare, quornm eum ille per exhereaationcm nominatim faclam parlieiptm fieri noluit? Quod vero parlem ci qui volnnlatem dejuncti non implet ablatnm prhnum ad substi3 xo7s nnte iXtv&cqiq om. A |j 5 ovofiaar.t A || 8 xov XrjyaxaQtov* ndd.
ftSeixoftfttaaaolove'* |j 30 xov
ix yvcecos bftiXbptvov A |j 9.10 oiSi iv VTtoxetxai xtuv Stjftoatop A || 32
xofrei' B U 35 peirot M \ 3fi 1
xoiovxiav TtQOOtOTTOt' A II 11 r; oi. A || 12 yiroixo DA ||
14 fjxot M\ orn. LAB e fl ixavxiov oin. A || 15 fit)d*
oxiovv xnxa <fa).xi8tov TJ xar a.XXr,i' aixiav A || 10
*oi3i Krtr* Hbri || 17 ofitol A |[ xn avxa] talia (1". e.
TOtavxa) e || avyxXr^ooyofiovi L* || 18 avxois A || inei'
roiys eis] 4TXI 8i xovs A || 21 nnvxn/ov\ naat A [
22 nXrjQOvtxa xnvxn Lx || nXrjodir (*ic) UTCIQ b StaT5." i^rBQtSaricDtoi A yevo/uvrfi
&dp.tvot xaxa xbv rouov rbv tif>r,fiivov Efinooa&ev
1
imra^ouv A || 24 Se fj ont. A (in marq. iS nepl vnonI uolucrit V |j 3 libertatc clegcrit honoratis A'1
[araordattas]\ || 25 inl] inb A |j 27 xov om. A || 29 post 1 subiaceat K|| 21 prius sicut V11| 34 despicimus R

Nov. I 1. 2

ET FALCIDIA

Ei Si xb afcuoovfieroi' /tdoos naga xov firj ablatam partem a non complente morientis voluntavroe riiv tov rtXtvrr,aavros fiovlrjv ngoxsgov tem prius deduximus ad substitutos, deinde ad cohejyyf
knl rovs inoxaxaoxaxovs, l-nt*xa ini rovi redcs, et post illos ad legatarios et fideicommissarios.
<fvyxMH>oi'6fiove, y.ai fier ixelrovs ini Xrjmaoiovi xai nec non et scrvos, et ita ad cos, qui ab intcstato
fiSeixoftfnaaaqiovi, xai TCQOS ye xal oixizae, OVTCO re 5 vocantur, et ad cxtrancos atque fiscum venimus, non
ini TTJV i nSia&itov xlrjaiv xai rovs El-cofrev xni xb absurde hoc factum est nec inaniter. nec quasi aliSrjfiSotov rjXd-ofivr, ovx anb XQOTXOV TOVXO viyovsv, qucm lateat quod decet, sed ex providentia et sec
ovSi ix xov naqiptovxot, ovSi <os av xtva xal btaka&oi dum legem, ut finitis primum omnibus secundum
xb ngosqxoi', aX dx xQovoias xai xaxa xbv vdftov
testamenta personis, deinde abrenuntiantibus, ita ad

sonas aut ab intestato et ceteros, damus omnibus

talibus personis fieri heredes et aditionis aut pro
herede gestionis habcre ius (hacc cnim legis vcrba
roiovroti riQoicoTzois yivea&ut xXqgovouois xai adi- sunt), ct tanquam hcrcdcs omnia gerere, et conventos
tionos fjxoi pro herede gestiono; $%uv oUaiov (xc.vxa ct convenicntes: hoc quod ctiam antiquissimae leges
$ht xa xov rSfiov (tr^tnxa), xai ebi xlr^ovofiovt anayxa
cx propria auctoritate praestabant, et heredcs facien(inrxetr, tvayofiirovt xe xal irayovxat' xovxo oneg bant cos, qui ncque scripti bcredes neqac ab intcstato
y.ai oi nalaioxaxot rdiv rofiov ix TJJS oixeint nv&ev- 20 ad hereditatem vocabantur.
His ouinibus obtinenliai iSidoaav, xai xXrjQorouove Inolow xols oiSi ye- tibus, licet non ab herede, sed a legatario aut fideiypapftirovs xltjfforofiove ovSi i$ ndtnd-txov ngos xhv commissario aut mortis causa perdpicnte dari aliquid
xliioov xakn<nivovs. Toirtov anarxo>v xgaxovvxcov, aut fieri testator voluerit; eodcm ordine in occasione
xav ti firj Ttaok xX^oorb/tov, nitoa Si hjyaxaQiov ^ ablatarum rerum servando, et incohante quidetn ab
tfiSeixofifuaanQtov r/ xov mortis causa Sioosav XaSov- 25 substitutis lcgatarii, terminante vcro in fisco. Et
1

70 Sod-}}fai xi ij ysvio&ai 6 8iafrifievo: t]fiovXt)&ri

xrji avxtjs xafcecoi nQOfaati xaii> atfatQovfitvcov jiQfty.
fiaxcoi' <pvXaxxout>'T;e, xni apxofiitv]: piv arib xtuv

iiullus hanc lcgem durara habeat tanquam relictis

privatus, scd considerans, quia omnibus bominibus
tenninus est vitae mors, non solum ab alils ipse se

vnoxaxaaxaxofv xov ?.qyaxa(ii'ov, JLrjyovoqi Si sie xb

percipere conterapletur, sed cogitct, quia et ipse aliis

Srj/waioi'. Kai fttjStli 7T(>bi xbi> rb/wv Svtx*Qaivtxio 30 moricns imperabit, et si non huius legjs mereatur
xovxov, coi xav xnra/.eXtt/ifiircor njioffxe^ovfieros, aXX1 auxilium, nihil horum, quae cuDi omni studio disiivocbr, ibt anaaiv avfroojnoit TxiQat iaxl xov fiiov 6
posucrat, ad perfectum perducet. Non cnim his, qui
Q-nvaxoi, /if} ftofov xb nno ext^cor avxbs Xafiiiv &eco- sub nobis neque qui nnnc solum sunt homiuibus,
QBixco, TXQosevvoaixco Si, oxt xal avxb: irtQois xeXevxaJv sed omni et post naec currenti tempori legem poinna^Bt, xnl ei /tfj xrfi Tinqk xovSe xov rouov xvxot 35 nimus.
(ioq&eltts, ovSet' atv av fiera anovSqs anaorit StnTrtjfiet', tie k'(yov a$ei* ov ya(j xoii i<p rjicbt' ovSi
toli <?!' fiovov dffroconois, iiXXn jinrxi y.ai x<o fiexa
xuvxtt ^iouxt vofiofrtxovfiiv XQ1'",*'

CAPUT II.
B 'Birsv&ei- rjftas $ls7;X&efiovXi)xai xis fvrota xov40 Hinc nobis ingressa est cura et quaedam consi<J>aXxi8iov vbftov, St xai axovxiot' xiov Staztfreusvajt', deratio Falcidiae legis, quae etiam iavitis testatoritutos, deinde ad coheredes, atque post eos ad legatarios el fideicommissarios, acpraeterea ad servos transtulimus, itaque ad eos qui ab inlestato vocantur et exlruneos ac fiscum venimus, id non tcmere factutn
cst neqxic inconsiderate tieque qtiasi quem laleat quod conveniens esl, verum consulto ct secundum lcgem:
ui perquisitis prius omnibus deinceps personis testamento saiptis, iisque recusantibus, ila dcmutn aa eos.
qm ab inteslato vocantur, ceterosque perveniremus. In omnibus vero cusibus, ubi priits scriptis heredibus
uon implentibus eas personas, quae vel ex testamento vel ab intestato veniunt, et ceteras vocamus, concedimus omnibus eiusmodi personis heredes fieri atque aditionis sive pro hercde gestionis (guae quidtm
vcrba legis sutU) itis habere, omniayuc tamquam heredes agere, sive conveniantttr stve conveniant; ul quod
aniiquissimae etiam lcges ex propna aucloritale dabant heredesaue facicbant eos, qui nequt scripti erant
heredcs neque ab intestato ad hereditalem vocabantur. Atque haec omnia obtineant, lice' non ab hercdc,
scd a legatario aut fideicommissario aut tnortis causa donatario dari quid fieriye testator voluerit; eodem
ordine in causa rerum auferendarwn servando, ut a substitutis quidem legatariis incipiat, in fisco vero desinat. Nec quisqnam adversus hanc legem indignetur, quod iis, qiuie relicta sunt, privetur, sed considerans
omnibus hominibus finem vilae csse mortem non id solum spectet, ut ab aliis ipsc accipiat, sed praeterca
cogitet se ei ipsum moriiunim aliis praecepla daturum, ac nisi auxilhim ab hac lcge habeat, nihil
eorum quae cum omni studio disposuerit ad exitum esse perducturum. Non enitn iis tantum, qui sub
uostro tmperio,
" vcl
--' qui
-* nunc sunt hominibus,
*--........_ sed/ omni
etiam
..- posthac
L-- decurrenti
i -rrenti tempori lcges ferimus.
II. Hinc nos consilium et consideratio aliqua legis Fafcidiae subiit, quac invttis
' '' etiam
- testatoribus.
<
1 Ei] Tf A in mij. J IJlovXrfiiv B || 3 cJxa A |j 5 xal
ante oixtxas om. A || ovxai [ovxoi m. 1) xt A, xt om.
M | 6 xbv Sri/toaiot' A || 7 ano XQOTTOV MLA (axojxcos
L*S )| 9 xairt rouov A |j 10 neTxt^acuivov A \ xas
om. /1 || H oi:r<i>) ovxo) xi L |) 12 a^ixMfie&a] xXrt~
foroftovs add. A || 'Ef) IJ A in wg. || 13 v<p (ov xi TWV
yiyftafifiivcjv A || nXrioovi-xool Lx nX^oovxai A \
\h i ddia&txov] xXrjgovbuovs ndd. A || xai ante SiSoHtv ndd. A || lfi xXtiqovoftovi AB (?) || aditionos (fjroi
vnstatfovaetos M s. v.) ML adegaxfovo: A vneiaeXtiatio; D || 17 pro hcrcdc gerctionos (xovxian xXqoovo-

24 xav] xai A |j 25 fj xov ftooTis xavoa Sojgtnv Xapbvxav M xvftoQxtaaaoi Xaflorxos A, ^ xov &nra~
xov nixla Xafiovxoi h (s) y xov Xnfioyxos alztn ^a.
raxou 13 H 29 xbv irjfibaiov A jj H0 xovxov 8vox*Qa*rtrco A || 32 6 om. LA || 34 xal avxot] xai om. L [
35 TJ? nrtpa xovSt Hombergh, naga xrfi (T in lit. M)
xovSi MD uaga xrjs A aaga xovSt L || xvx*] A |j

36 inixaoitv (in mg. [8ia]xaoitv? corr.) A )| 37 aot

A / fjl |1 ov yag xd>v i<p J>ft(5v ovBi xobv A \ 39
xavxa\ xi add. A || 40 rubr. (i mgi <pa?jci3iov L
faXxiSlov A || TjuTv A
ile goiiionis
15 gerstionis R* \\ 17 *quod] quidem || 23 ocione
fiias syxuQt,ae(oi s. v.) M proneregf^tionJc (sic) L
V* || 25 legatariis || termino RTV || 26 hanc] ob hanc
(corr. wj. 21 TTgoxeocdexigeTtaJvos A xXrjQovofiias iyx,ti'R || 27 priuatis R* I'fl28 nonl ct non RT\\ se om. V1 J
('fita)S B II xavxn 8i] xov ro/tov xn Qtiftaxa L | 19 30 si non] nisi V || 31 cum omni] communi R* \\ 34
tolxo om. A y 20 xiov voutat') rotitu L3A || 2! ovdi] ttrt A \
haec om. V || 40 rulr. ad lcsem Falcidiam V

Nov. 1 2

DE HEREDIBUS

*'T<> i&tvaXiaxoM xa ngdypaxa #z xavjigsofiEta)*;

b u s , si expendaatur res per legata, praebet ctiara
Siduxjt 7tagaxaxe'xEiv role xXrjgovbfiois, oaov avxols
retinere beredes quantumcumque eis implcat quarnouT xb xixaqxov xrfi nsQiovalas. xdvxavfra yag //<* tam substantiae. E t hic enim repugnare quidem
xeofrcn ftty SOXEI xfj yva/iTi xou xeXevxiiaavxo?, ETIEOEI' videntur vpluntatrdeficientis, et iucumbere legi talia
Si xoj xavxa iftivxi vSfico. QEanCt,o^itv xoivvv 5 permittenti. Sancimus igitur, quoniam tuenda nobis
-~'m> ydg rjuZv navxaxoZ xrjs xu>v xEXevxTjadvxcov ubique est deficientium voluntas, heredes, si voluerint
xoiii xXrjgovbfiovs, cl fiovXotvxo xtp ivxev&ev
hac utilitate potiri, puram servare legis potestatein;
dnoXavEiv, xa&agay tpvXdl-ai xqi vbpcp T;)V
et non per quae forte subripiunt aut malignantur,
xal fii) 8? iov dp, <us EIHOS, vnoxXtrpatsv r} introducere temptent Falcidiam, cum utiquc, si nibil
xauv, Eisdysiv tiEtgaa&ai xbv tPafaiSiov, xai-101
malignati essent, non forte competeret. Fiat
.t si fiTjSiv ixaxovgyrjaav, oix av iffws dofiooavxa.
igitur inventarium ab herede metuente, ne forte uon
1 PivEod-co xoiwv invcntarioi' jtngd xov xlrjgovSfiov
babeat post debita et legata Falcidiam, secundum
"* SsSioxo, fii) 710X8 ovx ixoi ftexd T xQ*lt x<x* T modum et tempora, per quae dudum sancivimus,
fieja iPaXxiSiov, xaxa xbv xgbnov xal xovi #o<5- quando bornines excepimus ex damno rcrum suaruin
xafr1 ove ngu>r\v irofio&exTjcafiev, 1'xe xovs ov-15in aditionibus, statuentes onera usque ad substantiae
vs i^rjgovusv xrjs iy. x&v ngo^sXEvoEiov inl xoTt relictae meusuram: illo adiecto solo, ut oporteat
r ngdyfiaai &]/tlae, ioxdvxss xa pdgrj ftt'xgt xov TT/S huiusmodi heredem, qui non creditores solum, sed
A ovaiasxrjexaxahXsififiEvrje fiExgov. 'JExeitw ngosetiam legatarios veretur, et mctuit non damnificari
Tifrefitvov ftovov, xov xQ*ivai *bv xotovxov [eiSevat]
solum, sed etiam non lucrari, convocare omnes legaM).r}Qovbftov, os ov Savtiaxdf povov, dX)Ji xal Xrjynxa- 20 tarios et fideicomraissarios, quanticumque in eadem
giove BvXapEixai, xal SsSuv OV xbfyifiicQ&rjvaifxbvov, civitate sunt constituti, aut quosdam pro eis agentes,
dXXa xai xb ftq xsgSavai na()aXu.uf}dvEiv linavxai
si forte personarum natura aut dignitas aut qualitas
xot-s hjyaxagiovs xai yiSEtxofifuaaaglovs, oaoi y.axd
aut aetas aut quaelibet necessitas facultatem eis non
xny aixijv 7t6Xtv xvxoiev ivSnpovvxse, r\ xivde ys vnig
dat ad inventarii praesentiam. Si vero absunt aliavxwy ngdxxorxas, ti xvxbv ; xiov ngoecoizcoy tpvois 25 qui, interesse testes ia ipsa civitate fide dignos et
i] dia jj notbxys i] rjXixia ij xai xis dvdyxt} evxEgsiav possidentes substantiam et optimae opinionis exiavxoT* ov SiSaxxt xtjs ini xtp inventari/w nagovoias,
stentes non minus tres (tabulariis enira solis, quanEi Si anaai xtvEi, jtagayivE<r&at fidgxvgae xS>v i tum ad hoc competit, non credimus), coram quibus
aixqs xrfi nbXscae d^ioniaxcav xai xExxjjfiivtov ovciav
convenit fieri inventarium, ita ut supervenieutibus
xal inl %gi]axrfi inoXjtpscos ovxcov oix i)jdxxovi_x(bv30legatariis
et querentibus forsan subreptum aliquid
xgtaiv (xapovXagiois yag fiovois, xb ye sls XOVXO rjxov, rerum aut non manifcstatum licentia sit non solum
ov maxEvoftev), i<p u>v Trgoetjxsi yevio&ai xb inventaper servorum examinationem causam quaerere (nam
aiixs inavEX&ovGi xoTe Xrjyaxagion xai ftEttfO' etiam boc praebuimus per prolatam dudum a nobis
; ins^ijgrfi&al tt xv%bv xutv Tcgay/idxiov IJ fiij
in servilibus examinationibus observationem), sed
bv yEviafrat, Ttaggrjaiav Elvat firj f*6vov Std xrje 35 etiam per iusiurandum beredis et iusiurandum teotxExcHy fiaodvov xb ngayfia ^TJXETV (xal yag 8fj stiuni, dicentium et adfuisBO his, quae gesta sunt, et
xai rovxo diSoftEV xaxa xijv ngcpTjv nctg fjftoiv iiort'
uiitjv inl xaie oixEXtxais /Saadvoti naoaxfjgrjatv), aXXa
xai Sia xov ogxov xov xXrjgovbfiov xal Sta xov ogxov
xav fiagxvgcav, Xsybvxav nagslvai xt xoii 7tgaxxO'4.0
si quidem bona legatis exhauriant, heredibus retinere permittit, quantum illis quartam partem bonorum
efficit. Nam Jdc quoque voluntati defuncti repugnare videlur, lege tamen niti id permittente. Sancimus
igitur (usquequaque enim defunctorum voluntas nobis tuenda est), ut heredes, si commodo hinc redundante
frui velint, legi mtegram servent potestatem, neque per ea quae forte subripuerint vel dolo malo fecerint
1 Falcidiam introducere conentur, quae scilicet, si nihil doto fecissent, forte non competereL Fiat igitur
ab herede metuente, ne forte debitis et legatis solutis Falcidiam non habeat, inventartum seamdum tnodum
et tempora quae ante definivinius, cum homines damno ex aditionibus rebus propriis imminente exemimus, onera usque ad patrimonii relicti tnensuram sistentes; illo addito solo, eiusmodi heredem, qui non
solum credilores, sed etiam legatarios veretur, neque iantum ne damno afficialur metuit, verum etiam ne
lucro careat, [scire] debere assumere omnes legatarios et fideicommissarios, quicumque in eadem civttate degunt, vel cerle quosdam pro eis agentes, si forte personanim natura vel dignxtas vel qualitas vcl
aetas vel etiam necessttas quaeaam eis facultatem non concedat, ut inyentario confidendo intersint. Si
vero quidam absint, testes adhibeantur ex civibus eiusdem civitatis, qtti fide digni et locupletes et bonae
cxistimationis sint, non minus guam tres (tabulariis enitn solis, quantum aa hoc attinet, non credimus), coram quibus inventarium confici debeat, ila ut revertentibus legatariis, atque querentibus fortt
subreptum quid esse ex bonis vel non manifestalum, liceat non solum per tormenta servorum (namquc et
hoc concedtmxis, secundum observationem de tormentis servorum antea a nobis dictam), sed etiam per
iusiurandum heredis ct per iusiurandum (estium, dicentium se iis qxiae gesta sunt interfuisse guaegue
tunc acta sunt vidisse nec ullixis fraxidis ab herede commissae conscios esse, rem inqutrere, atqxie ila

1 8ta] a8*a Al a Sia A2 |j 2 SiSioai xxX.] pracbct p q j

xrjt ntqtovaiae A || TCU inbentarto M xc5 (xov
retincre heredcs quantumcunquc cius implcat (i. e. ooov
m. i) lnvcntar/a L || 28 anttoi B J i M] irt LA (e) \
av avxolt 7t?.rjgo1) e \\ 3 xb rixagxov] xb roixov r\ xb 29 TJJS om. A || d&onlaxaiv xal xsxxrifiiviov] xove diorjfitav LB [| 4 SoxtT] vidcctur e [| iiteptioea&at M\ niffxove xExxrjftivovs A Q 30 ovxas A 0 31 xapovX7.aQtovi
axipixia&ai LB oxETtxEff&ai A || 5 xavxa) talia p |J ydg fiovovt A | 32 av] tov 8i B || ylveo&cu AB || 33
7 fiov)jowx6 xi xrji A || 9 av om. L || uti tixbt xa- "ttoxe xal inavtXfrovoiv A {in mg. x~S Bdoavos ....) |
xovpYTJoavxES vnoxXixpatev, xal ciadyEtv A |j 11 ei xai 34 VTte&Qfjafrat 31] vTtiSaiQeTofrcu L vtpaigEia&ai A 0
firjSey A || 12 yivEO&t (ante hoc v. rasura 5 litt.) A || rvxbv xdiv\ xuv xvxovxav A || ?] ti A || 37 xa otn.
inbcntarion (s. v. anoygatfii) M nYenta"rion L V- A (| 8i8ofiEv] praebuimug g || TX^UXTJV A H 39 oqxov8td
(levxuov (tt sic infra) A xaxayqatpij B || TiaQa. xa>v TOV om. MA
ftav A || 13 fyouv L H xo %qiot A |j 15 xa&a:
%
Hx (l. hinc?) || 9 cum] Cumquo
otjvAJ\rtQ{r]v] CW. 6,30,22jjl7 iaxoJvxtt A^XSlxeivo) l \ rcs] lex R || 7 hanc
R B 10 malignanti F 1 || non om. VW \\ 12 Falcidiani] et
a
19 fiovov om. B\xb %(>Tj*' * A |J ** nnte xov add. L ||Falcidiam V \ 13 quacpcr F || 14 cxcipimus(****pimusl)
tiotvat om. A s || 21 StSouv L | ov xb] ovxai ? A* ||
F | | 17 crcditores RTV fl 18 reueretur li |1 23 non dat
22 naoaXaftpa%-uv) xi add. A |J 24 avxijv om, L || 25 eis V | 26 opinionis optimae Rl || 30 subrcctum R [j
nqaxxovxtov rj xv%bv A || 26 dia M) d(coois LB
31 manifcstum F | | 35 bcredis ct iusiurandum om. Vx ||
dliios A || 27 avxols] viai? Al || SiSwaiv Ini xa> iv'
36 ct se adfuisse V vulg. B bis esta V1

Nov. I 2

ET FALCIDIA

xa rors yivbptvo. y.al ovSivawsividisse, quae tunc agebantur, et in nullo conscios

Sivai ysrSfuvov rm xXrjQovoftcp xaxovQyrjfta, ovrco re
essc factae ab hcrede malignitatis, sicque in his,
xijv enl TOTS xaraXsXsififtivois vnb xov Sia&eusvov
quae relicta sunt a testatoribus, invenire veritatem.
d u
Evpioxeiv alTjfretav. nXfjv ei /ITJ iv%bv oi
Nisi forte praesentes legatarii omnes aat quidara
rcov Inyaragiaiv, navxse ij tives, Staf.ta(nv- 5 contestatioue sibi missa nolueriut venire nec adesse
airoie crreVAJfuvTje, ov flovXrj&sTev ilfreiv ovSi
inventario; tunc enim licentia erit heredi etiam non
vai tcp inventari<. rr]viy.avra yag aSeta effrat
advenientibus legatariis contentum esse tcstium praeTW x?.7]goi>6fup y.al firi na^ayivouivcov riav Xr/yara- sentia et facere descriptionem, rcposito etiam sic
Qiwv aoxeia&cu xfj xtov ftaQrvQcov 7ta(>ovo(q xai noielv
legatariis et iureiurando heredis et servorum examiTT]V anoy^afjp', artoxeifiivov xai ovxco xoTs Xrjyaxagtois 10 natione, ct his omnibus obscrvatis habcre ex Falcidia
xov xs OQXOV IOV XITJQOVOJUOV xal TTJS X&V oixExatv pracsidiiuQ. Sic enim non videbimur neqvic legeni
paaavov, xai rovreov annvrcov naoarrjOTjd^ivrcov ixtv
it& hactenus approbatam minucre ncque iniustitiara
r)v ix TOV Falcidiov porifretav. ovrio yaq ov Sd^ofisv
facere Biorienti. Si enim omnino quidem sibi vult
OVXB vouov ovxcos eiSoxifiTjaavxa fi%Qi vvv iXaxxovv
aliquos fieri heredes et habere quandam consolatioOVXE aSixelv xbv xeXevxr,oavxa. ei yag jtavxw* ftiv 15 nem ex sua successione, et arbitratur sufticientem
avxto fiovXexai xtras yeviafrai xlrjQOvoftovs, xai e%etv se habere substantiam, non tamen hoc causae veritas
xirh^ TzctQayrvxriv ix XTJS avxov Siadoxye, xal ouxai ye ostendit, certum est, quia non hoc contrarietas erit
avxdoxrj TTEQiovotav e%eiv, ov ftrjv xovxorj xov itQaysententiae morientis, sed ignorantiae puritas illius.
fiaxos aXjjfreia Seixwct, nQoSrjXov, cog ovx ivavxlcaais
2 Si vero non fecerit inventarium sccundum hanc
taxat, xovxo xrje xov naxoixotiivov ^ovXffi, nXXa. rrji 20 figuram, sicut praediximus, non retinebit Falcidiam,
E 2 ayvoiae xa.d-a.Qais TJJS ixeivov. ^ Ei /uevxot firjSi
scd complebit Jegatario8 et fideicommissarios, licet
7rotr;ff*' jnventario' xaxa xovxo xb axwa, xa&aneff
purae substantiae morientis transcendat mensuram
tinovxes stp&ypev, ov itaQaxa&d&i Falcidio', aXXa legatorum datio. E t hoc dicimus non nostram minXr^toati xove Xtjynxnpiove xai fiSeixofiftiaaaqiovs,
nuentes legem, quam posuimus, ut uihil de proy.av ci xb XTJS xad-aQae ovolas xov xeXevxriaavxos vne^- 25 prio damnificentur heredes creditoribus. Dabitque ei
fiaivjj ftixQov tj xS>v Xrtyax(ov Soais. ^Kai xovxo yapev
poenam exactio suae malignitatis, cur transcenderit
ou xov riuixEoov iXaxxovvxet vbuov, ov xs&etxafiev ini
legcm, cx quibus caute omnia agens nihil poterat
r(o fa;Siv oixodsv tflfuova&at xove xXtiqovofiove xdli
daranificari, sed ex diverso etiam quae sunt ex FalSnvuaxa"is. Sdasi yaQ avToXs noivrjv kxrivvve xrjs cidia lege lucrari; Haec autem dicimus, ubi errans
envxoy y.axovQyias, Sioxt itaqi^fj xbv voftov, bv ao<pa- 30 testator de sua substantia haec egit aut forte, cum
Xdii anavxa noal-avxi. fiijSiv ^/wfffow, xovvavxiov
dcbuissct etiam ampliorem quantitatem beredi relinfiit- ovv xal T ix xov Falcidiov vbftov xsgSavai.
quere, pro minore disposuit; etenim ctiam hoc errana, Si 8t) fufisv, Iv&a ns7zXavT]uivos b Sia&e'fiEros tjs sententiae cst ct non purae et integrae designax?ji iavxov jiEQiovaias xavxa Bnqa&v, r} xv%bv tionis.
SL vero exprcssim designaverit nou velle
xai TZXBICO noaoxrjxn x<S xXr^oovbfuo y.axaXijiEiv 35 heredem retinere Falcidiam, nccessarium est testaVTCEQ iXdxxovos SiExvncooE. xai ya.Q Srj xai xovxo
toris valcre scntentiam, et aut volentem eum parere
7Ttn?.ni'jjfu'*7je yvwprfi iaxiv, aXX* ov xa&aoas xal axQi- testatori, forsan ctiam quaedam iusta et pta reliuc povs iniaxrjxpEois. f Ei fiwxot QrfXtos iniaxrjriiBiB firj quenti, lucrura non in percipiendo, sed solummodo
fiovXEG&at xbv xXr,(>ov6fiov Ttaqaxaxaaxiiv Falcidior,
dvayxT) xtjv xov Siud-Eftivov yvcofirjv xpaxsiv, xai tj 40
fiovXofiEvov avxbv vTtTjQEXTjaaa&ai xtp Siud-tuivcp i'ccos
xai xiva dixaid xe xai Evaefir} xaxaXmbvxi xb xs^dos
vcritalem in rebus a testatore reliclis invenire. Nisi fortc ii ex legatariis, qiti pracscntcs sunt, omnes
vcl nonnulli dcnuntiaiione illis facta venire et inventario conftcienao adesse noluerint; tunc enim venia
erit heredi vel non praescntibus legatariis tcstium praesentia contento inventarinm faciendi, reservato
ulinue legatariis et iureiurando heredis et tormento servorum: iisque omnibus observatis auxilium ex lege
Falcidia habeat. lta cnim neque legem hactenus adeo probatam imminucre ncque iniuriam defuncto
facere videbimur. Nam si omnijw aliguos sibi hcredes existere, et solacium quodaam ex successione sua
habere vult, seqne sufficiens patrimomum possidere putat, nec tamen rei veritas id devwnstrat, manifestum
2 est hoc non contrarium voluntati defuncti futuntm, sed potius ignorantiam illins purgaturwn. Si
tamen inventarium eo quo ante diximus modo non fecerit, Falcidiam non retinebit, sed tegatariis et fideicommissariis satisfaciet, quamvis legatorum praestatio modum verae substantiae defuncti excedat. JYeque
id dicimus legem nostram imminuentes quam ideo tulimus,ne quid heredesin bonis propriis a creditoribus
damno affxdantur; praeslabit enim illis poenam solvens fraudis suae, quod legem transgresms est, cum
ei caute omnia agenli nullum damnum pali, immo ex contrario ea, quae ex lege Falcidia veniunt, lucrari
licuisset. Haec vero dicimus, ubi per errorem testator de facultatibics suis xta statuit, aut forte, cum
maiorem etiam quantitatem heredi relinquere dehuisset, de minore disposuit; etenim et hoc errantis est
indicii nec vero purae et accuratae dispositionis. Iam vero si exprcsse declaraverit nolle se hercdem retinere Falcidiam, necesse est testatoris voluntatem obtinere, et aut ipsum volentem obtemperare testatori
f
|| 2 rov xXrtQor6fiov A || 3 vnb xov $iafttnivov] a tcstatoribus e | 4 pij xvypvxivtt om. L Q
ti ovSi\ Ove 8i {antea tpatium vac, in mg. xi OQXOS
tnJ' . . . ) A (I 8 TtaQaysvofiivoiv A\ xal jtotTjrals xrjt
anoyoatpfj; A Q 10 xai ovxca om. A\ 13 Ix om. A ||
lulcnliu M] faXxtSiov LAD et *i'c semper | ov om. A ||
i:>lx,fiMV A corr. | 14.15 *ov8iovii libri | 15- Et\ x?
iu mg. A || 16 avxov A fl e"xtlv TivoJ nvxiva A || 19
aXi&na om. Al || 20 rovxo xrjt] xrfi xovxov A || xuxoXOtutrovl Al || xafraQOiS xrfi ayvolas Ixiirov A || 21
ML} Xs kyaxcov S... in mg. A J fiqSi J/J ftfj LB t
om. A , 22 ivflavraQtov LA | taxa xb axvha oneQ
(yi;fitr A || 23 Postovtres litt. crasae in L || 25 ine(>p<*{' A || 28 fif]8i A || 29 avxai A e || notvr,v} vrj infiis.
Z.11| non-^v avxols D \\ 30 i&v] i iov L*B s /5 ov A\\
X
iSet atld. A \cf. c) [| 31 7tod*vxa

Zrjftiovafrat A jj 33 Tavxa] xtF nXavtj . . . A in mg. fl

Tavxa 8i e. q. s. usque ad Jinem capitls om. LB ||
8fj om. A 0 ntnXavTjfiivai M \\ 35 nXiov A || 38 tntexi'
ytcoe A | s Mjl. ntqi xov yaX . . . A in mg. |) txiaxi)y>otev A || 40 avayxr} airtbv xrjv A || xoaxtlv ftovXofievov
vnriQBXTjOaa&ai lOcoi Sixaia xiva. xe A |j 42 xaxaXtf
JtOKT M

2 sic in VT\ 5 uoluerinti! || G non] a non V pr. 8

8 discriptioncm Rl | rcposito F 1 in spnt. || 10 obseruantu V1 J 12 ita om. VT || approbatam hactcnus V 0
16 haberoom. V11| 17 hoc] ho Rx heo R s || 18puritans
R jj illius] ostcndit F | | 21 legata ct fideicommissa V (j
24 ut in niohil F [ | 25 dabitque V] dabit RT scd dabit
vulg. || ci om. Rl P 26 qur Rl 8 27 acgcns R || 29 lucri
/i || ubi om. Vx || 33 et intcgrao om. Tn || 3G et autj
et om. Rl H 37 iuste pim ^ 1 iuste et pie / i 1

Nov. I 2 - 4

DB HEREDIBUS

ovx iv T<p Xajitiv, akX' iv rio povov tvotjiuJe i\tiv

pie ageudo Labentoii), et uon viJeri sine lucro huiusxai ftrj Soxtlv dxtoSij ibv TOIOVIOV tlvai xXTj^ov' Tj si modi esse hereditatein, aut si noluerit, eum quidem
UTJ fiovXoito, avcbv fiiv dvaxo>prt<rai -riye jotavrr^e iy reccdere ab buiusmodi institutione, locum vero fieri,
oidotcus, %{6pav Si yevta&at, xa&dntp iftTCQoa&tv
sicut dudum praediximus, substitutis et coheredjbus
tiTjovttS eif&tiftev, xmoxaiaoiaioiS it xai avyxXrj^o- 5 et fideicommissariis et. legatariis et servis et qui ab
intcstato sunt et aliis. secundum prius a obis invopois xai XrtyajaQioie xui yidctxofifuooagioie xni
veiitam in talibus viam.
oixitais xai ioli t$ dSta&i-zov xal tols dXXcte, xa;n
JTJV liUTCQoa&iv vtp iificiv i^t/i^r^uirtji' inl rois rou>iton odor.
CAPUT I I I .
Z Uv Sujaontr Si iiSeiav TijJ xXt;ooy6uto ro fiiioov 10 Non autcm dabimus liccntiani hercdi mensuram
T^e oiaias dxgipcijji yu>u>oxovii xutafiaXslv fiiy ev&vs
substantiae subtilitcr agnoscenti solvere quidem mox
' I opxve ftfiv 6X6xt.r}Qa ia TioeafieTa, xai nXrj^rj iqv
ab initio quibusdam integra legata et ad plenum senyvd/itjv rov Sia&epivov rr^Jjcat (JOVTO OTICQ xui ul
(entiam testatoris servare (quod etiam praecedentium
rcOv npb rjficov Uyovet Smrd^ete), nagd Se rtvuiv na* nos dicunt constitutiones), ab aliquibus autem retiQaxaiixuv i&iXtiv, ovSi ix fiiqovs ftiv nXrtQovv ti;v 15 nere velle, neque ex parte quidem complere tcstatov Sia&e/iivov yvw/irjv, ix fiioovs Si avrijv JXtmovv.
toris sentcntiam, ex parte vero eam minuerc, sed
dXXd tov ve oXcus ov TxsTtXavrifiivov rctoi ib rt;t olaim
oranino non crrantcm circa substantiae quantitatcm,
TIOOOV, d?./M yirioaxovrd re x evfrvi dxoXov&t^aarxn
sed agnosccntein et mox sequcntcm sententiam testaTJ yvtofitj tov Stafrtjiivov Std ndvriov avrtj xatnxotoris per omnia eam scqui ct uon ad peiora paeniXovfrsiv xui fiij fitTafteXeo&at Tigbe T<\ x^<^' ov yd^ 20 tere; non enim erit hoc pure sequcntis. Sed neque
dv t'if] rovro xafragio* dxoXovd-tir. Oh fiijy ovSe iyrjconccdimus eis ab initio scientibus quidem et incaute
cofitv avtoli ir\v d(>xhv iniaxafiiron /tiv, dyn'ldxTo>s solventibus, postea lites percipientibus inferre et
Si xaiapnXovotv, tha vortoov n^dypuTa jole ?.npfid- recipere velle ab eis quodcumque contigit exsolvisse.
vorai nnptxuv xal dvaXaupdvtiv ftoiXtafrcti na()
Oportet enim ante actionem cogitare et agere, et
p
g
g ,
O7ie(t ur rvxoier xaTaflaXovTts. Stt
Sttydg jrpo 25 non cogitantem recte deinde transfcrri ad inde%an> 7T^dsecoi' fiovfovtofrat, xai nd
r, dXXa /<// votioncm: nisi forte iusta quaedam causa hoc iptronpdlavja oq&cji tha imafiaXiii' ngbi dyviafioavvr^>'
duxcrit, inopinabili quodam apparente, quod minuat
nXrjy ei fiij Stxuta in tiixia vovro tisaydyoi, naqu'
substantiam et locutn rcceptioui faciat.
36ov iivbi dvatfavirxof, ortto iXarroT iqr ovotav xai
XCJQttv tfi dvaXtjyti Txonl.
30
CAPUT IV.
(H) irfXXa xdxtirov nyototar idiptfra TOV /ti) xootov
Illud quoque prospicimus, ne teiupus tiat longum in
fr ftaxQov iv jaTe roiainats rjTt';<jOiv. OuHe- talibus quaestionibus. Nullam eiiitn talium quaestioydp liav lotovxujv fyjTrjatcjv ;; StxaJy vTtigpainum aut litium transccndere anni tempus saucimus, uerbv rov ivtavrov XQOVOV ^mntCfifiev, dvdyxt,v
cessitatem imponentes omnino intra aniium postaditiofrtvres eiaeo TIOVTOIS inawov
utjd. ngosiXtvoiv 35 ncm ct legata solvi et quae a tcstatore sunt relicta
xai id TtQtafitia xara{3dXXtiv xal ia vnb rov Hia&e- couipleri secundum sui naturam et omuia agi, quaenivov xarahXet/iftsva nXtj^ovv xnra trp-iavrdiv tpiaiv
cumque prius ediximus. Initium autem anno damus
xai ndvra 7i(>dTTti>,ooafyTiooofrtveiprjxafttv. *A{>xkv sicut prius iam diximus, admoiiitioncm ex iudiciali
Si Tip iriavxii diSofisv, xad^djico iftngoad^ev tl7i6mti
sv Trtv ix Stxaarixijs vnofiyrjaiy xpiffov. Tov 40
iusta forte et pia quaedam relinquenti lucrum non in accipicndo, std solum in pie agendo poncre, nec
lalan hereditatem pro infructuosa habere; aut si notit, ipsum quidem reccdere ab huiusmodi uislitulione,
iocum autem, prout ante diximus, fteri et substitutis ct co/iercdibns et legatariis et /ideicommissariis ct
servis et heredtbus ab intestato et rehquis, secundum viam antea a nobis in talibus rebus repertam.
III. flec vero veniam dabimus neredi modum patrimotiii accwate noscenti, ut slalim ab initio aliis
quidem integra legata solvat, et voluntatem testatons lolam servet (id quod etiam decessorum nostrorum
constitutiones dicunt), aliis autem detrahere velit, nec ut pro parle qutdem voluntatem defuncti impleat,
pro parte yero eam imminuat. Verum qui ornnino non errat de substanliae quantitate, sea eam cognovit
atque statim secutus est voluntalem testatoris, per omnia eam sequatw neque in peiora animum inutet.
neque enhn hoc esset pure seqxii. fleque magis tis, qui, cum id ab initio scierunt, incaute tamen solvtrunt,
permittemus postea negotia facessere accipientibus et ab illis quod solverinl recipcre velle. Antequam
enim agas consulendum itaque agendum est, nec vero, ubi recte feceris, ad iniquitatem animus convertendus. msi forte iusta quae causa hoc induxerit, ubi quid inopinali emerserit, quod substantiam minuat
et locum faciat repelitioni.
IV. Illud quoqxic curavhnus, ne multum temporis in eiusmodi quaestionibus consumatur. Sancimus
enim, ut nidla eiusmodi quaestio aut iis anni spatium excedat, necessilatem impoiwntes, ut omnino intra
annum post aditionem et lcgata solvat et a testatore relicla pro rei natttra impleat et oimiia faciat, quae
ante diximus. Initium autem anno damus, quemadmodum sitpra iam diximus, ab aihnonilwne decreto
iudidali facta. Anno enim culpa hercdis circumacto ipsc qmdem reficlis excidct, alii vero, qttos anlea
1 evoBf}eiv A\\b tinovres l'tpfrr]fjiv M)
6 xal ytdixofifuooafiiois xal Xrjyaragiois A s Q 10 1
J f | Si s. v. L 0 11 xaxafidXXtiv MB \\ ntv om. LB \
12 nXr,oovv A, qui dtindeom. TTjqrjaat JOVTO || 13 t post
Xiyovotv colLAfi 14 napd nm. A J| 15 IXXTJQOVV fiiv A i
20 fUjapdXXsod-at A || 21^ Ov]l L, TTA in mg. \ OvSi
fiijv dtprjaofttv A || 22 dwvhtxTOii A Q 23 nodyfinra
post naqixtiv coll. A jj 2o nv om. Afin^b rtoy sr(>d$eoJv]
ante actioncm ? J| 2U povfaoJm Lx || xni) it xui D !|
xni -nqdiitiv delencla videntnr; an xnrn TTontieiv? \\
27 7i()a|arr] cogitantem s II ^ha om. A || 30 noitT\
naoixet A faciat (. e. TXOKU) t J31 'sfXXd] L in mg. .3

A in mg. [j 32 ysriofrai A l| X\ tj SixcHv) Idiv.utv A ||

35 Biam navrce B noviut uaeo s" Schoell B 36 xatct'
(laXtiv A || ino] vnig Ll || 38 'AQXTI*] ^* xgvvoi
dgxeTctt A in tny. || 39 Sidoiicviip&qptv om. At id.
hitbet 40 dixciGTtxTji SiSofiev vnoftvrjOtcoi yrt(pov. ||
Tov] H L in tng.
5 qui] quia V1 \\ 6 a nobis prius V || 7 talibu V1 U
10 Non] ruhr. de legatorum sulutionc R V || 12 ab om. li% ||
13 peniteri RT || 22 postea] ct postca RXTV || 24 actioncm R\ exactioncm TV || 28 reccptionis RllnV
|| 31
Ulud] rubr. ut legata intra annuni prnestentur (prcntur R)
IITV || 32 cnim in talium V || 36 amonitiouc facta cx V

NOV. I 4

ET FALCIDIA

decreto. Amio enim pcr culparn heredis transacto,

tunc illc quidem cadet relictis, alii vcro ad haec
1 venient, quos prius vocavimus. Fupillis autem
nirw,
ITCQOI Si ini^ ravia ifeovait', ovs ifiTtQoa&tv
et minoribus aetate nihil uostra praeiudicat lex.
1 txaXiaautv.
l4vi'jj3ois 8i rj xni i)Arioai rfjv rthtiiav oiSiv 6 xag r,p<av 7iQoxQhet r6/ws. ian ynp 5 Est enim eis, si quid etiaxn secunduni dictas a nobis
OVTOI, ti T y.nin rhs fipjuttvai TJUIV aixim pXafleier, causas laedautur, duplex quoddam subsidium, et per
9tnky xu ^o^&sin. xal TJ Sia rfjt aTtoxaraardaccos xal rcstitutionem et per viam contra neglegcntes curatores.
Non autem excipimus a lege neque patrofoa r7>i ttaxa tiov iooa&yuTjxoTeov xrfieuovtov 6Soy.
*
-' " " ~ ' ^tima eis servata
quid ultra bauc
i petiti fuerint
illi complere, deindc non vohieriut, hunc ordinem
tencre sancimus quem incohanics sacram nostram
hanc constitutioncm diximus, ita ut legalis quidcm
15pans maneat apud cos pura talibus, reliqua vero
veniat secundum viam a nobis nunc apertam in talifiiv rottiftov iioi(>av fiivnv rutQ avrois
bus, maxime quouiam iu ipsa de iure patronatus
Totovriov, ia )&nza 8i fyxcafrat TZQOS
it
titi
d ad i isimilitudinem
litdi
TjfuiJv vvv dvt(pyitvT]vi inl xoTs
xotovron
posita
a bi
nobis constitutione
paene
i
6S6686v, /idXiaxa
ycip /viaviov

nap

nixiav rol

nhfoovouov natm

tTtttTiBQ xal iv avxfj xJ) 7Ttg\ ia>v itnx^covixaiv TE-

% ingenuorum etiam libertates ordinarimus.

Quia

$iiot) nno*
riuav 8iard\ti
bnoUoaiv
T&Vxtay
20 vero
duplex
(est)
testamentorum
modus,
autautiascripin scripnaq IJUCJV
eiaxu&ijtobs
TtQoi
ofioiwffivoveSbv
a%tSbv
20 vcro
duplex
(est)
tcstamentorum
modus,
tvytvibv X/T TJ aTieXsv^iQixdt ird^ajuev SiaSoxns. tam delatus dispositionem aut in non scriptam
2 'EnttSfj 8i SmXovs iariv 6 xStv dia^xcHv JQOTIOS, voluntatcm, haec omuia obtinere similiter et secuaTj iU tyygaifor tpBgofitvos SiaxvnaHjiv, rj eit aygafov
dum acquam observationem et in ncm scriptis testafiovXi,div] rnvxa aTtavxa xQineiv bftoicos xni xaxu x>)v mentis et in omni ultima voluntate sancimus, et in
'icr)v 7iaQnx}jDi]an> xal inl dyodftov Sia&t;Ku>t> xal Ini 25 omni persona, Bive privata sive militari sive sacer-

xcXtvxaiaefiovlrjaeiosveanXflntv, xal ini 7IQO:- dotali sivc imperiali sive alterius cuiuslibct. Comnavxbi tixe iSiioxixov s\'xe OTQUXICOXIXOV ctVe munem namquc in otnnibus bomiuibus banc lcgem
itgaxixov ur$ paaiXixov eixe SXIQOV olov SrjnoTt. xoi~
ponimus.
yaQ lw' nnaOtr ur&(tumoii tovxov xbv voftov
yov yaQ
^ \frituVa.
^
30
anox&ii
r

('EntXoyos.) Tavxa rjftsie v7ii(> TOV xptvrj naai Xv

(Epilogus.^ Hacc uos, ut commuuiter omnibus
cixe)u)V)ro; dv&gdmois iygdyauev, xal omoi av oi xe prosint bominibus, Ecripsimus, quatenus ct viventcs
Z<Zrxes TWC xaxaXeXetftfttrioy mioXniouv oX TC TE)JEV relictis potiautur et deiicieutcs cutn securitate morifwvxttfin' tv&ifiias dniXfrout; yivtoaxorxti ibi 6 v6' antur, scientes, quia lcx eis sepultis etiani ministrafwt alxois xal xtiftiroisvntjocrf^aExai, xal ant^av ixeT- 35 bit, et quaecumquc illi dispoBuerint, ad perfectum
1 voh Stuxdl-ttitr, avxbs eis fyyov |c*. "S2sxe ijiuSrj 1 ipsa perducet. Quamobrem, quoniara communis
xoivbv rovxo oyefos aTxaalv laxiv dvfrQtorxots, yevrjaixat uev Tia^d rr,i crjt vneooyrfi ivxav&ol xr^iy-

bacc utilitas omuibus est hominibus, fiant quidern

a tua eminentia hinc praccepta cunctis dcclarantia

finxa^ nnat itEoiayyiXfovxa T^'

IOV vofiov Sivttfiiv, lcgis virtutcm, dirigantur autcm et per provincias
oxaXijaetai Si xal
xard x^Qav " finaaiv j8rj roTs-lOin omnibus gentibus, quae dudum fuerunt et nunc
-idli 7IQ4T1V T ^ai K( " ''''' V7ib &EOV ot' ijfKov a dco per nos sunt adiectac principatui Romanorum.
'Pta/xaiuv Tigotytvoftivoii

d(>xjj. Oi 8t yt iu>v ftrt'

1 vocayimus, ad ea pervenicnt. Pupiilis autem slve etiam aetate minoribus lex nostra nihil praeiudicat.
Iilis enim si quod ex causis a nobis enumeratis datnnum peusi sunt, dupkx auxiltum pracsto est, et ver
restitutionem in integrum et per actionem contra neglegentes tutores. iVc excipimus autem ab hac lege
ne patronorum guidem snccessiones: nam ibi quogue, legUima parte, quatn not definivhnus, ipsit servata,
ti quid illis ultra eam relictum sit, iigue a libertts, ut quid impleant, rogati nolint, eum ordxnem obtinere
sancimus, quem initio sacrae huius constitutionis diximus, ita ut legitima quidem portio apud eos pura
ab eiusmodi oneribus tnancat, rcligua vero secundum viam a nobis in nuiusmodi casious iam apertam proccdant; praesertim cum in ipsa etiam conslitutione de iure paironatus a nobis data ad similittidinem fere
2 ingenuorum libertinorwn qaoque successioncs disposuerimus. Quoniam vero duplex est lestamentorwn
ratio, aut ad scriptam dispositionem aut ad voluntatem non scriptam relata, sancimus, ut haec omnia similiter atque per aequam observationem et in non scriptis testamentis et inomru ultima yoluntate valeant,
et in omni persona, sive privata ea sit sive militaris sive sacerdotalis sive palatina sive alia quaelibet.
Communem enim omnibus hominibus hanc legem ferimus.
Epilogus.
llaec nos pro communi ommum utilitafe scripsimus, ct ut tam vivenles iis, quae relicta sunt, fruantur, quam morientcs aequo animo vita decedant, legem scientes ipsis etiam sepultis opcm
1 laturam, et quaecumque disposuerint ipsam ad effeclum esse perducturam. Itaguc cum communc hoc sit
commodum omnibus hominibus, ab eminentia tua et hic edictafiant, quae omnwus vbique vim legis declarcnt, et foris mittantur per omnes iam provincias imperio Romanorum tam olim subtectas quatn nunc
4 rj xal] xai (rj eras.?) L, r, om. Ae H 0 rjftly om.
A | /JW/fy A || 7 xni priua om% A | 9 Ovx) A? A in
mq. | oi'x insSaiQOVfttv L* [[ oiSi om. A |j 10 avrols
trS vofiifiqs B U 13 nXqptuooitv ti Si /07 fioiXoivro
A\i\
ontQ A || 15 iiiiwv idtws Ll, corr. L% U 17 ra
ii Xoiifa LD U nqbt] tis AJ\20 diaxdfa] Cod. C, 4, 4 ||
21 dtaSoxas] xXijQovofiias A\22 'Enti3r{] &Ljn mg., X
A in mg. J| 23 rj prius om. A || iiytutvot A\rj\ xai A |j
24 xal} oi A, om. Z j) 25 aygdfnav 8iafrt]xu>v xal inl om.
A U 29 itQaxixov] iqoijtxov A (1 31 Tuixa ftiv rj/icts, in
"]<?. Xij A | 32 xal om. e || 35 xnl xttfiivott]
xtxoifimtiroii
' || av om. M B 36 Siaxd^ouv alxoit A |J i'f <i Lx r/$u A |]
&oxt] /T5 A in tng. J 3" xotvlv toxxo] xb xotrbv toixo

M rovro xoivbv LA |j yivTjaexat TJJ arjs vntQOXTfi tv~

rav&a fiiv xr^vyfiaxa A || 39 TxafayyiXXovra A \\ 42 T^J
xrp> Ll

5 quid etiam R) quidem V al. || 7 restitutiones ||

8 l excepimus RTV || 10 quicquid] an si quid? ]] 13l que
F I) 15 pura2 in talibus V || 19 libtates R TV,

libcrtinitatcs R , milg. {tut dntXev&epixde SiaSoxas

Gr.) || 20 est om. RTV || 21 non scriptam] conscriptam Ra Q 23 observationcm]

oncm {sic spatio relicto)
72 |] 33 morientur
721 || 34x amministrabit f * ammini1
strabat P || 35 illi] V || 3G perduoit R \ 37 est]
V\ om. 72 || 40 in dtl. r* 1| 41 adiecta R

Nov. II pr.
q

10

ao/fiviei rnvra Xafipavovrei, xafra *ai f,Sr]

NE MULIERES SECUNDO

NUBENTES

Mctropolitani vero iudices haec sumentes, sicut du-

vEvouod-6'rrjTni 7Tct(>' wdiv, ixaaxr] naoaniftxpovai TTO- dum sancitum a nobis est, unicuique dirigant civiXsf fterei re ovSels m-ijxoos xov ro/uov xov firtre iv
tati, manebitque nullus non audiens legem, quae
Ttsvitt ijv fiTjre afrvitia xeXevxav avyxcooovrxo*.
neque in paupertate vivere neque mori in anxietate

5 permittit.
Dat.k.Ian.ConstantinopoliBclisariov.c.cons.ind.xni. [a. 535.] Dat. CP. k. Ian. Belisario v. c. cons. ind. xm.

II.

Coll. I tit. 2

IIEPI TOY MH E n i A E r E 2 0 A I R DE NON ELIGENDO SECUNDO

TA2 AEYTEP0rAM0Y2A2 TY- NUBENTES MULIERES, ET ALIENAIKA2, KAI IIEPI AAA2N NATIONE, ET LUCRO ANTENUKE$AAA12N.
10PTIALIS DONATIONIS, ET DE
SUCCESSIONIBUS EARUM FILIIS
SUIS R.
Imp. Iustinianus Aug. Hermogeni magistro sacrorura
officiorum et exconsuli.
i
Kal role ttoo fi[i<vv vevoito&Err,- (Praefatio.) Et ante nos legislatoribus romanis

O a v r o s {Jaatfoie
' E Q f y ^
^
rcov &si(ov Ofipixicav, anb vTtdxaiv xal

(IIpooi/iior.)_

nyioi(icy

xofft Pajualoii rijs ni rotw&eaias arpooufjv TJ rcov 15 contiuuam legislationis occasioncm emergentium cauavntpvofuvcjv Ttgayftartov iSiSov notxiUa, xnl rifieti, sarum dabat varietas, et nos omnem partem lcgis-

TO vofio&etixbv unav xaraxoanTjaavrss irji nohxsias

lationis ornantes rcipublicae, cunctam paenc corfitoo;, TT]V olrjv axeSov inavogd-moiv nori fiiv kni rectionem aliquando quidom pro egentium interpellarait ru>v Seouevav jxoosayyeXlais,
noxe Sa ini rdis tionibus,
aliquando vero in iudicialibus quaestionibus
yy
SixctoTyos
tiftfflta
ijroirjanfte&a'
nl ixoXXois
2 0 e l e b r ,a i uqs e t raultas l e g e s h i c s u bqi e c t i s
stri
ffl
ijroirjanfte&a' xnl ixoXXois ys 20 celebraviraus, et raultas leges hinc subiectis nostris
roftcov ^ ivxev&ev rol; vmjxoots IOTS rj/tertQoit conscripsiraus. Quale est, quod etiam nunc emcrgens
ya/iev. 'OTtdiov STJ n xnl vvv avaaxav eie rovds
1 ad hanc nos vocavit legem.
Gregoria enim sup1 rjfiai xov voftov ixdXtaev.
FpriyoQia yaq ixsrevce
plicavit diccns habuisse se dudum virura et duos
(pr,caaa avvowyxtvat n(w>vv av8(>iy.ai Sio Ttoiijaaa&ai
fccisse filios, masculum et fctninam, ct extulisse
7tai8ns, aoQEia re xni d-jjMinr, xnl aitofiaXeiv ftiv rbv 25 qnidom maritum. Plurimoquo a filio experta favore
avvotxTiaavxa. TIOAXTJS Si naQa xov nmSos neiQtoftevr] aestimavit oportere, nc relinquerct eum sine remnTJJC cvvoiae, (orftrj x<?rjrnt uv xuxnXtnely avxov ayenerationc nec extra competentem honorem dimitfitjdi t-io xrjs rtgosiixovcys atpeivai xtftl^s. xoitcret. Igitur antenuptialem donationem. licet non
rtv Txnoyauiaiav ScoQedt', xntxot Sevxdgott ovnco
venicns ad spcunda vota, tamen" rcstituit et dcdit
X^aa
yd/iots, oficos drtoxaxiaxr^ae xai SiScoy.E 30

Nov. II ( = Coll. I lit. 2: fjloss.) Grnece erfat in M el A (in quo est xixJ.oi iftSojuos), deest in L praeter in.icr.
alxrj 17 jeaga ovx ixi&jj cii id fiaoiXtxa aXXa. (OVH dXXa om. L)'7ia^EffKO7xr;d'ij, Sia xo xa fiiv aixrji vnb
rrj r.ff veaQas dvatQeic&ai, T Se jiXnxvxeQov vn dxsivTjS vouo&exsTafraf fiovov Se ,xb xeXevxaiov xnixris
xe<fd?,aiQv TiQOGtxiO"!} X(p T^S </(c' reaouS xeXevxniw xe<paXa(o> (xey. xeX. L) ML post insrr. Epit. Then
Athanas. 10,1. Iulian. consl. II.

dei beneficxo per nos adiectas. Metropolitani vero magistratus, ubi ea acceperint, qucmadmodum iam lcgc
a nobis dispositum est, in omnes urbes mittent, nec qwsquam manebit iegis ignarus, quae neque in pau<
pertate quemquam vivere neque in unxietate mori patitur.

II.

NE MULIERES SECUNDO NUBENTES ELECTIONEM HABEANT, ET

DE ALIIS CAPITIBUS.
[Occasionem aulem huic constitutioni dedit Gregoria quaedam.]
Idem Augttstus Hermogeni gloriosissimo magistro sacrorum officiorum exconsuli et palricio.
Praefatio.
Et legislatoribus Romanis, qui ante nos fuerunt, perpetuam leges ferendi occasionem
cmergentium causarum deait varietas, ct nos universa legislatoria reipublicae parte ornata, otnnem fert
correctionem partim in cis, quae a supplicantibus ad nos deferuntur, partim in iudicialibtts consultalionibus adhibuimus, atquc hmc multas leges subditis nostris tulimus. Qualc quid etiam nunc emersit et nos ad
1 hanc legem commovit. Gregoria enim supplicavit, dicens se olim viro nuptam duos peperisse liberos.
masculum et feminam; ac marttum quidem amisisse. Cum vero magnum filii amorem experta esset, eum
non sine praemio relinquendum nec debito honore privandum esse existimavit. Quamobrcm donationem
ante nuptias, licct nondum contractis secitndis nuptiis, restituit tamen atque dedit filio. Nec vero filiiu
4 QafrvjilaLfl6 k. Ian.] kal. ari (ari del.2) aprilis IuL\\
Constantinopoli IulJ> {s), om.M\\ BUis.3/j| ind. ty Af(Theod.),
tv8. a Athan. || Pott subscr. add. f rb iBtxrov itQOS 'Icod~
VT)V EnaQxov praitor/a>v tb B 6'xci dat. IH non (*>c):
M (ad edictum II re/erenda) JJ 9 xai 11 xtvd om. A (|
2 a nobis sanctitum TV || 6 stibscr. dediex R et Bamb.
12 AvtoxqdxwQ iovaxivKxvos avyovaxoe i^ftoyivei A ||
II \\ MLISARIO R fl 7 aligcndo 10 || 9 lucra R* fl 14 ex13 offic/ov L (I xal naxftixjip om.A || 14 npb TJ/UCOV M]
consule Va || 22 nos om. Vx \ 26 existimauit vulg.
nfanjv A | 17 anav M\ oXov A fl 20 ^.rjxrfiaaiv A;\
28 dempnationcm Vl

ELECTIONEM HABEANT

11

Nov. II pr.

T<jJ naiii. ov ftiji> %<x>v 6 nais avxy Sltickoey, dXX' filio. Qui non taraen vivens ei pennansit, sed obiit
v i av&QCJTUOV, nglv eis Sevxepove IXfrsiv /flou-cx hominibus, antequam ad secundas venire vellet
at xrjv fitjxtoa ydftov*. Kai oye vo/tos o xe dgnuptias mater. Et lex tam antiqua quam nostra
o xe ijfitxsftoi exateaev dfi<fco, XTJV xe naiSa xrjv vocavit ambas, et filiam et matrem, ad minoris sucti ur\xtQa, JTQOS xr\v xov viov SiaSo%r]v. Kal stnso 5 cessionem. Et si quidem in prioribus mater nuptiis
loit TXQOxiqoii rj fi^XT;g inifieve ydfioie, ouSiv at> rbpermansisset, uulla quaestio fuerat. Scd illa quidem
Zrjrovfievov ip>. dXX' n fiiv sis dvSgbe insiysxai dev~ ad virum descendit secundum, usum qui fuerat omxigov, lijv itev XQVatv ctnaaav tyfivaa xrfi jtQoyautalas
nem habens autenuptialis donationis: 8ic enim eam
Staqtas' obxca yag avrijv xai eSsSrigrjTo, if' 10 ir\v
ctiam donavit, ut
ut usus quidem apud eam
eam remanerct,
remaneret,
fiiv %qri<nv nag' avrrj ftivuv, xr\v Ssanoxeiav Si vc- 10 proprietas autepi fieret apud filium. Omnem vero
ria&at uaqa xco naifii. irji SeanoxEiae Si rj ndle av
proprietatem filia percipere minabatur, non secuantyyto&ai jiaarjs dnEiXel, ov xad"1 oaov xhiQovofuT dum quantum heres erat fratris, sed secundum
TOU aSsXyov, aXXa xafr* OIJOV 6 r r o r ^ dTitSiSwxe xy
quantum patcr dederat matri, dicens uullam fiduciam
HTJT^/, fuaxovoa fiTjSeuiav nnqQ^aiav Uytiv ri;v firtriQa
habere matrem ad secunda vota migrantem proprieQois ofiiXovanv ydfiois -tr{v SeaTtoreiav eyjeiv rrfi 15 tatem babere douati0nis quacumque ratione. Verum
nas xafr' olov SiptoTE Xbyov. ld?.X' rj prjri]^ oix
mater nequaquam boc antenuptialem esse donatioXOVXO jiQoyautniav elrat SCOQEUV TxavrsXoia a^ioT, ncni OMinino affirrnabat, scd permixtam iam rebus
cvvnpa/ieuix&at Si ijSrj zdls nQayfiaai rou naiSoi, xnl filii, et tamquam hereditatis, uon adhuc tamquam
co xXrjQovofiiai, aXX' ov% coi Stooeas ovarjs i'rt TIOO- douationis existcntis competere ei sex uiiciarum et
rjxEiv avrfj tov e^aovyytov rip> xs SsanoTEiav xijv XE 20 proprietatem et usum habere. Et uon solum hoc
xqrfiiv fyew. Kal ov rovro fwvov dft(piapr]TsiTat, alla
dubitabatur, sed etiam de ipsa hereditate fratris
xai TtE^i avrov rov XXTJQOV tov dSsXfov Ttobe avrijv i] contra eam filia rcluctabatur, matre quidem petente
naT: SitifiaxErai, xtj; fiiv firjxQbs a^iova^e avxov xXrj- eiu8 hereditatem pro media parte, sccundum quam
(>ovotuiv xaxa xi)v rtfitaeiav fioiQav (xa&' rjv aitrijv
eam nos ad hereditatcm filii vocavimus, una exiyuile tni ibv xXij()ov xov TtaiSbe XIOJOV^EV, /nat ovarjs 25 stente sorore morienti filio cum ea vocata; filia yero
ijs TW xE?.EvTTjaavxi naiSi, xqs fisx' avxfji y.aXov- obtinere hereditatem fratris valde fortiter ex priorixrfi Si TtaiSbe txEa&aixov XXTJQOV XOV aSEXyov bus sanctionibus insisteute et dicente, quia matcr,
adla
x xiov tfinqoa&Ev vEvofio&EXTifiEvojv si quidem ad secundas nuptias non venisset, recte
vtje, aaaxoiatjs xrp>^ ye nrjxEqa, ei psv SEVXE- vindicaret hereditatem tilii, venientem vero ad virum
(
/ ; ofiiXrjosiE ydftoie, dgfrdJi avxinotslofrai xov 30 alterum omnino privari his, quae cx patcrua sub(>ou
nXrjqov
xov naiiSoi, afixvoyptvT}v Si sis avSobs ixioov
stantia filius acquisivit, quia si post secundas nuptias
X
navxtov a<paiQsi<j&ni xiov oax ix xrjs nax(>q>as oiiaias filius mortuus esset, undecumque acquisita est ei subb Tzdle ixxrtaaxo, d>s Eiys pexa xbv SEVXEQOV yduov 6 stantia, ipsa esset domina: hoc constitutionibus amnais ixEXEvxtjae, xai xffio&EV Srpzoxe xxrjfrtiar]: avxrp babus volentibus, quae talia diBcernunt. Mater quiTtEotovaiae iavxqv av yEVEofrai xvgiav' xovxo xcovfiut-35 dem valde crudeliter habere constitutiones illas et
tn\coiv ajitpoxiqiov fiovXofiivoiv, al xa xoiavxa Staxqiindigne clcmentia nostrorum temporutn affirmabat,
rovotr. 11 Se ye fitfnjQ fiaXtaxa usv antjvois t'%etv verumtamen usa est a uobis posita constitutione,
Tfis $iaxd!-Ei: ixeivae xai ava^icae xobv ftXav&qcamov
dicens banc non subdividi constitutionibus prioribus,
r^Btv ioxvQlt.sxai %(tbv<av nXrjv aXXa ^o^ra* XTJ rrao'
xed~EtOTj Smxd^Ei, Xtyovaa xaixrjv ov% vnoSiai' 40
i Trtlb" Siaxd&ot xals Ttgtoxait, ovSe xds fdv
illi supervixit, sed e vita exccssit, anlequam mater secundas nuptias inire vellet. Atquc hic tam vetus
quam nostra lex ulramque, ct filiam et matrem, ad iuvenis successionem vocavit. Et siquidem mater
priori matrimonio acquievisset, nulla quaestio fprct. Sed illa ad secundutn virum festinat, usumfructum
tnnnem donationis ante nuptias habens; ita enim illam donaverat quoque, ut ususfructus quidcm apud
ipsam maneret, proprietatem autem hdberet filins. Filia vcro omnem jtroprietatem se vindicaturam minatur
non quatenus fratri heres sit, sed quatenus pater matri dederit, dicens nullam facultatem esse tnatri secundas nuptias contrahenti j>roprictatem donationis qualicumque ratione habendi. At mater eam non
amplius antenujptialem donationem, sed bonis filii iam permixtam esse omnino affirmat, et cum hereditas
nec vero ampltus donatio sit, ipsi deberi sex unciarum tam proprietatem quam usumfructum. Negue dc eo
solum dubitatur, sed de ipsa quoque hereditate fratris filia cum illa contendit, matre, ut ex ditmdia parte
illi heres sit, petente (ex qua nos eam ad hereditatem filii vocavimus, cum filio defuncto una sit soror,
quae cum ipsa vocetur), filia vero, ut fratris hereditatem ex legibus ante latis obtineat, enixius instante,
cum dicat matrem, siquidem secundas nuptias non contraxisset, recte sibi hereditatem filii yindicare,
nubentem vero secundo viro omnibus privari, quaecumque ex palernis facultatibus filius acquisivit, ut si
filius post secundas nuptias morluiis esset, ipsa bonorum undecumque illi quaesitorum domina futura esset,
volentibus id ambabus illis constitutionibus, quae talia dectrnunt. Mater autem constitutiones illas admodum durc et humanitate nostrorum temporum indigne se habere asseverat; iam vero utilur constilutione
a nobis lata, dicens hanc non limitari constitutionibus prioribus, neque eam malres, quae ad secundum
fp] ftijy Si A ftrj M || 7^ dXV] F ing. A j| 17 e] tl
MA (] Stirriqov awoixrfltv xrtv XQV<rit' *Xovaa 7io.aav
A || 9 ovxcae ydg avxrj xai StScogrjxai, ftexd d^dvaxov
ii avxqs ytvio&at xrp> Btonoxeiav naga xrp> naiSa A ||
10 8i M) ovv A || 12 dneiXel M] quXovenul A || XXVQOvotti M] ftovov xXrjQovofitlv A || 13 ini88oxe\ avxrjt
xs A |j 17 d xai posl xoyxo add. A || 18 awavaHfyfj
Si ovaav xdle nQdypaai xov TtaiSbs XXT]*
fnyofiTjaaaav fiaXXov, dXly ovv a>i SwQsdv XrjxpOfi
ixiA || 2QxT}vre priusom.A j| xtjvxe) xal xr
A x a . . . A mg. || 22 avxov om. A || 23 d^iovarjs *Xt}'
^ovofuiv xbv nalda xaxa A || 25 ijfieit post xXrjoov coll.
A || 26 fiax* avxrjs] fiexd xtj firjxpbi xXrjoovo/utTv A ||
21 xov ante xXrjoov om. A || 29 XTJV yt] xijv xt M xi
irjv A || uqxtQa oxt StvxiQOiS ( ftiv ovx oftilfotiB ydfott, vQfrbv T noitla&at xXr^oorvfiov xov nniSbi y-

aixnv. ti Si xai eie avSga Ixigov EXfroi,

p Q i
avxrfi xwv 00a rrjs naxQcpas oiolae 6
nais xa&taxnxev A [| 32 ndvxcav] omnino (i*. e. ndvxaie)e || 34 ixeXzvxtjae]xed~vfp(EiA\\7igoaxxT]&tiai]e avT<j>
ovoiae iavxrjv dvdyeofrat xXtjgovbfiov xai ftovrjv A \\
35Biaxato)v\ cf.adp. 14,1&.15 || 37 7 / ] E~Ajng. || 38 xbv
tpiXdv&Qtonov %gbvov A || 39 dXXa Af] Sfuue A |j rp]
xal xfj A U Siaxd^ei] Cod. 6, 50, 7 | 41 TiS prius om. A
1 usum que (qui Vz) fucrat tuppL V* in spat. vac. [
9 maneret ITJj 11 filiam Rl || 12 fratrc V* || 15 ueru.
Vx || 17 firmabat R \ 22 filiam B> \ 25 moriente V H
26 optincnte Vx || 29 uero] filiuo /2 1 || 31 post si Vx\
32 mortuus cst YT I 36 indignc] digne R VlT dignas
r* H 37 usu Ra

12

Nov. II pr. 1. 2
itobi ai'8ooi iX&oiaas Sevxioov fit<re'oas fiexa

NE MULIERES SECUNDO NUBENTES

atquc matres quidem uondum ad virum secundum

TWI' xaiStov xateTr, xde Si Ssvxigon ouilrjffdaas yd* venientes cum tiliis vocari, quae vero secundis copupou ovx tn. ivxav&a Si xat r* ^ivav iittivaf eav lantur nuptiis, nequaquam; hic autem etiam aliquid
x^r yaQ (piXoTtttlav ei rbv naiSa 7ioiovudvrtv TtQotpa- adesse peregrinum: se enim largitatem in filio conott irjs ijiiXoyqs, arxiScooBav ftnllov ei}.rt(j-ivai Soxelv 5ferentem occasione electionis rursus donationem pofptsQ anldii oyzto tcsgSos aavXXoyiaxov fyeiv. Tavxa
tius recepisse videri quam sic simpliciter lucrura
f]fisls inl TXOXV xars^eraaapres xai rrtv 6Xr\v xtav xof
irrationabile habere. Haec nos diu perscrutantes
oixtav intXoytbv XB xal xXr]oovofna>v &60)Qtav dvaaxoet omnem talium electionum et hcreditatum conteranoxtftsvoi
tsvoi %Sslv tprjfrvfiBv xoivbv ini xovxots yoayai v6- plationem considerantes oportere credidimus com%
xa&&

xni Tj naqovea ^^rr;an Ssx^rat ni$a$. lOmunem super his scribere legem, secuadum quam ct
praesens quaestio suscepit terminum.

CAPUT I.
mlBf
xolvvv ftfj a ^ w ^ u H w xovxo xb TCSQI
Perspeximus itaque non confusum hoc de electioimXoydiv xai adiuxQixov xaxahtteiv, aX?xt xotav- nibus indiscretumque relinquere, sed huiusmodi daro
xTjv Sovrat xq> iioayfiaxi xaiiv, aisxe xtjs ftrjxQos ana

ordinem causae: matre semel ad secundas nuptias

eit StvxtQovz yauoys iX&ovat}: KtqSos eibvs anav 15veniente lucrum mox tantummodo filiorum propriero>r xuv jtnlScov xr,v Seozioxdav xr\i itQoyufuaias yi- tatem antenuptialis tieri donatiopis, et nullam esse
rtad-at Siooeas, xal ftrjSefitav aSatav elvat xy prjxQl licentiam matri alios quidem filiorum eligcre, alios
rovs fiiv xcbv naiScov imXiyea&at, xoiis Si irtpa^etv,
autem exhonorare, quoniam omnibus simul sccundis
itiort Ttavrae bfiov xolz SsvxtQote vfloiee ydfton. S2sxs nuptiis fecit iniurias. Quapropter etiam in praeaenti
ti ini xov TCUQOVXOS 17 Ssanoxela xr,s nqoyafnaiae 20 proprietas autenuptialis donatiouis tota ad filiam
woeai OXIJ nqbs xr}f nalSa TcaQaysvrjoexai, TJys y.QV' veniet, usu apud matrem, donec advivet, servando.
cji naqa xtj ftrjxQl /ue'%oi Txeoisart fvXaxxofxivrtf
Et secundum nostram constitutionem, si quideai
i xuxaxrivr^exiqoivjStdxai-iv, eifievTJ fiqyyqnQoaTimater praemoriatur, filiae tota antenuptlalis donatio
i, xfj fiatSl xijs OXTJS TtQoya^itaim SaQtas dpfiocompetit; si vero filia, nianct quidem apud matretn
^ j s - et Si 17 nnl, utveiv ftiv jtaqd xfi iir^xffi xb 4x25lucrum cx pacto non existentium liliortim, reliquum
xov xrjs dnaiSias oviupcbvov tceoSo, xb SiXoijtbv elvat
vero erit fUiae, et moriens hoc transmittit ad suos
T^ TtatSSi, xal xeXsvxdioav xovxo naoanifutsiv
eis
heredes, si qiii ex Iege vocantur.
xovs avxrjs y.Xr^Qorouovi, el xivsi ix xov vouov xaXoivxo.

CAPUT II.
Tb Si yivoptvw filv dei, //r<jJ de OVTCO) voftia 30 Hoc autcm quod fit quidem scmper, exprcasiin
iQiOfitvov, XOVTO eis xaXrp jtanavJ~T}oiv rs xai Ttnp.

SiSofisv xu>Se xtp vbuio. Ei yaq ov jtatdi

vero nondum lege dctcrmmatum est, hoc ad melias

incrcmentura et interpositionem damus huic legi.

x , a)ld xivi xc5v e$<oQ-ev' rj /t^xrj^ exi 8evxeQ(o%> Nam

niioos ovffu ydfiiav ftolonr xiva xijs nqoyauialas Sco' adhuc
iat, TJ xi 7tf>nyfin i aixrjs, % xai jtaaav ota^aexat, 35 dam
xax% aXXov xvyjbv ixTioiqaei rqbnov, tlxa vaxtQov
ca vcl
14 T^S firtx(>bs

si non filio forte, aed alictii extraneo mater

secundas non experta nuptias partem quanantenuptiali3 douationis aut aliquam rcm ex
totam donet, aut per alium forte alienet mo-

xv010v Saxai (13, 20) habent Prochiron 6, 2; Epanagoge

19, 13.

maritum nondutn venerini, cum liberis vocare, illas autem, quae secundas nuptias imerint, nnn ifcm. Hic
vero absurdi quoque aliquid subesse: se enim, quae liberalitctem in filium per electionem contulerit, videri
remunerationem potius accepisse guam ita simpliciter lucrum irrationale habere. Hacc nos diu examinantes omncmque eiitsmodi elcctionum et hereditatum rationem consideranUs, communcm de his legem
scribendam esse putavimus, ex qua praesenti etiam quaestioni discrimen affertur.
I. Placuit igitur nobis hunc dc electionibus tocum non confusum nec indistinctum rzlinqmrc, sed
talem rei^ ordinem constituere, ut matre scmel secundas nuptias contrahente omnes liberi proprietatem
donalionis antenuptialis statim lucri facianl, neque ullo modo matri alios liberorum eligere, alios vero
aspernari liceat, quia omnibus simul per secundas nuptias iniuriam intulit. Quam ob rem etiam in praescnti proprietas donationis antenuptialis tota ad filiam perveniet, ut ususfmctus matri donec vivit
conscrvetur, atquc secundum constitutionem 7iostratn, siquidem mater praemonatur, tola donatio provter
nuptias filiae competat, sin vero filia, lucrum ex pacto orbitatis apud malrem maneat, reliquum vero ftliae
sit, eaque moriens id ad heredes suos, si qui ex lege vocentur, transmittat.
II. Ilhtd autem quod semper quidem contingit, expressa vero lege nondum determinatum est, pulchri
increvienti ct accessionis loco huic legi adicimus. Nam si forte tnater secundarum nuptiarum adnuc expers non filio, sed extranco alicni partem aliquam donationis propter nuptias, vel rem quandam ex ca,
vel etiam totam donaverit aut forte alio modo alienaverit, ac iteinae secundas nuptias contraxerit, mani1 SevxfQov avvolxTjaiv fttjrigas xXrjoovoftovS ftsxa
A || 2 bfttXr;adans SevxeooiS A || 3 ivxctvfra 8i M] xdvxevfrev A || 4 noiovftivT) A \ 6 TnDra ouv ^uels ^l ||
7 xoiovxtuv otn. A fl 8 dvaXedfievoi Sievoij&Tjftey 8ixuiov ttii xovxois yqd\f>at aoi vo/wv A |j 10 itcifsovOa
elaSi^trtat neqas 8iaxaisA || 12 f !'.../lmg. Q ffv'OQuiue xoivvv ftrj ovyxtxaXvufiivov xovxo ds neoixxbv xal dStdxotxov A H 15 a.7idvxa>v\ tantummodo f||
10 StPQiai viyeofrcu (yerta&at Proch.) Proch., Epan. ]|
21 T^;] fwvov xt]t A || 23 xi] xrti tl A Q * /'>

v * . . A mg. f> Qrnqt]

exprcssim (1. e. firjxdii) c \\

jtaQtv&Tjxrjv awtioofitv 8ovvai xovSe xov roiiov A ||

35 xiva 7tQayfiaxa Proch., Epan. \\ nuaav Satqif
j
Proch , Epan. || 36 xvxbv] xwa A | ixnoirior,xat
Proch., Epan.

3 hinc V || 4 sc] sed R V si T \ 6 reoipisse H || 7 habcrct VTl || 11 scr.3 suscipit? || 12 non om. Vx \ 15 lucrum fucl usam R s. v.) R lucrum uel (uel del. 2)
usum V lucrum et usum T || mox om. V || tantummodo]
omniutn vuhj. | proprietate manente antenuptialis
(an
O77i. /1 || nQoaniXitoi xa>v dv&QO*7tlvutv, xfj rxaiSl A ||
nuptialisi?) jR/ql 17 quidem om.R\\florum.Rl10 19 in24 S'A7S] Traff^s A U 25 7rte om. A || piveiv
/dy] turiam vulgo || 20 proprictos aut nuptialis /2 jj 30 S.
fievei A \\ 26 xow om. 4 || avfnpovov A \ 27 nai8bst
hoc uoccatum est de dote oscripta nuruerata ael lpraestits
uiGri nal TtXivxataav naqaniunuv
avxb eii xois i*
R ntbr. lin mg. \ 31 leges determiaatine.
hc R H 32 huic
rov vopov xaXovfisvovt avzTJ; xXrjooybftovS A || 30 Tb] huQC R || 36 donet] nec Rx

ELECTIONEM HABEANT

13

Nov. II 2. 3

dum, deinde ad maritum veniat secuudum, palara

esse, quia supervcnientibus secundis nuptiis alienatio vacuatur, et nec hoc omnibus modis, sed in
nafft xQonots,
p Q q
tcai xn TT)t xnotf,ae(as xal xn TJS avaxQOjzr,s fievei. suspenso et alienatio et evacuatio manet. Nam si
ei fiiv vag usivatsv itegiovxee oi jiaiSet, avaxganfjiie' 5manserint superstites filii, evacuabitur omnino quod
xat xa&dna^ xb yevouevov, xov VOJIOV XTJV Seajtoreiav factum est, lege proprietatem antcnuptialis donationis ad filios ducente et non respiciente mulierem, si
J ziqo yafiov Scogecis eis xovt natSae ayovxoi xai
quid egerit in laesionera filiorum; si vero praemoriantur omnes matri filii, erit contractus firmus non
totum, sed secundum pactum non existentium
dXXa xaxh xovxo 8rj'xb i dnaiSiai ai\w
iiliorum, quod nos introduximus primi et sancivitpcovov, orteo rifisli dsrjyr^adttB&a Ttguixot xal VBVO(IO- mus nuper de hoc scribentes legem. Et secundum
OsxTjxaftBv ivayxos xbv nsqi xovxov yodyavxse vbfiov.
quandam quidem partem erit contractus lirmua, seK xard xira tiir [IOIQCLV saxat xb owdXXayfta /94'. cundum quandam vero infirmus apparebit; hoc est
ftatoy, xaxd xiva Si dxvQov dnoyavfrtpBxat' rovxioxi 15 secundum hoc quidcm, quod manet apud matrem
"- ---'- xb
- - fiivov
--'
' itQotpaoti
-- "
Tiaga^--xjj uqxql
xov -" occasioue pacti filiorum non exiatentium, valebit,
avft^toyov x^axrjae\, xaxa Si xb naqa^efi
secutidum hoc vero, quod transmittitur ad filii sucfievov ets xove xov Tcaiobs SiaSoxov axvQov
cessores, infirmus erit: u t , si mater sola filio suc{os, eiye f/ fi^xr^ ftovij x$ natSi diaSoyoi ev
ccdens inveniatur, oranis rursus firmus crit.
xb Ttav av&is xvgtov eaxcii.
20
y
1 E7tetSij 8i al xaxi xcov SevxsQoyafiovvxcov jtoivul
1 Quia vero contra binubos poenae communes et viri
xowai xai avSooi ciffi xai ywatxos, xal 6 /tev in^ xtj sunt et mulieris, et ille quidcm in dote ad secundas
nooixl TtQos Ssvxegovi tX&cbv yauovi xnSvvBvoBi, r; oi
vcniens nuptias pcriculum suatinebit, haec autem in
iTzi xy ngb yaftatf rjxoi ita xovs yafiovs 8ojQsa, xat autenuptiah seu propter uuptias donationc, et haec
6 vopos ovxoe itp' kxaxi^ov xtta&co 7T^otcijT0v, xai 25 lex in utraque posita sit persona, haec etiam de
TIT xal TCCIJI xijs imijoyrjs xai TCEQI T; ixTtotrjaecoi electione et alienatione et de lucro sanciens.
xni Tieoi xov xtqBovs rtro/iofrexfafrtd.
CAPUT III.
xoirvv orxos oxiipaa&ai xa neol xiav
Cum igitur rdiquum sit cogitare de hereditatibus
xatv naifaov, vne^ ov xai xb naqbv afiipia- filiorum, pro quo etiam praesens eat dubitatto, oporj ,
Selv anj&tifiev yetixto rbuta xy xe Tta^- 30 tere credidimus gencrali lege et praesentem quaestiovoji t,7ixT\ati diaixrfiai xals xs ifpe^ijs xi^dT^aoue'' nem detertninare et in futuro movendis omnibus
vm; anacatt Sovrcu xofirp>. Kai dkeani'C,optv, xa aXXa dare decisionem. E t sancimus, alias res post anteziQuvfiaxa xa ftexa xqv TTQO ynuov Scooeai' elt xovs
nuptialetn donationem ad filios venientes, si quidcm
naldas ayiyfteva, ei fih- 6 jraTs', agotjv rj &rjXeia xv- filius masculus aut femina forte testetnr, secundum
%ov, Siafrono, v.aia xbv vonov%ioqtlv enixovs ysvQa/i- 35 lcgem veuire ad scriptos heredes, hic matre non
fiiiovs xXfjffopopovs, ivxav&a xrp /it;x(>bs ov xafXvofii- prohibita scribi a fiho hcredc, sed etiam contra
rfi yQafta&i
yQfta&a
naga.
naiSbi xXrj^ofofiov,
xXrj^ofofiov, aX)A
naga xov naiSbi
aX)Axai^
x^ tcstamentum
tcstamentum cici datis
datis allegationibus, si forte filius
\ Sia&rjxrjs
jj
f
S
'C s'C eam praetermiscrit aaut irrationabiliter exheredatam
v xaxa xr\i
avxfjfj Stdoftercov
Sixnicov,
ye 6 rtale
l aixr
i tv TtttaaXeiyuev
Xi
iij xall ativwiti anoxXr
X k- ffecerit,
i t reaervatis.
ti
Si vero intestato decesserit, illiua
oov 7tQir,artxat, fvXaxxofiereov ei oe aStdfrexo: 40
32

....

tixe xal (xr\ (p. 14, 6) habent Prochiron C, 3; Epanagoge 19, U.

festum est alienationem sugervenieniibus secundis nuptiis infirmatum iri; nerjue id omni modo, sed tam
alienationem quam inftrmatwnem in suspenso mansuram. Si enim superstites maneant liberi, infirmabitur
ornnino qxiod factuin est, cum lex proprietalem donationxs ante nuptias in liberos trunsferat nec ullam
mulieiis, num quid in dammim liberorum egerit, rationem habeat. Stn verq otnnes ante matrem moriantur.
patet contraelum manere firmwn non in totum, sed secundum pactum illud orbitatis, quod tws primi
introduximus et nujicr leqe de ea re scripta sancivimus. Atqne ex parte firmus erit contraclus, cx
parle vero irrilus apparebit, hoc est quantum ad id, quod ex pacto orbitatis apud matrem munet, vnlebit,
quoad illud vero, quod ad successores filii transmittitur, irritus erit: unde siquidem tnater sola reperialur
1 filio successura, totus rursum firmus erit. Quia vero pocnae adversus secundo nubenles commwes sunt
et viro et mulieri, ille quidetn, quando ad secundas nuptias venit, de dote, haec vero de donatione anfc
mtptias vel proptcr nuptias periclitabitur. Et haec lex in utramqxie personam valeat, siniquc haec el de
dectxone et de alienatione et de lucro sancita.
III. Cum igitur reiiquum sit, ut de hereditatibus liberorum videamus, qua de rc etiam in praesenti casu est controversia, generali lege et hanc quaesttonem diiudicandam et quae dehiceps movcbuntur
omnes decidendas esse putavtmus. Atque sancimus, ut cetcrae res, quae post donationcm anlc nuptias ad
filios pervenerunt, siquidem filius, sive masculus sive femiiut est, testatns sit, secundum legetn ad scriptos
heredes veniant, negue hic matcr heres a filio scribi prohibcatur, sed iura quoque contra testamentum ipsi
liata, sive filius eam praeterierit sive sine causa exheredavcrit, salva maneant; sin autem infestalus deQ] ovvoixrjOBi add. A Q iniytvoftivcp Proch., om. A (s) U 39 a.7ioxXrtqov6itov A, codd. Proch. twnnuUi[
Epan. || 2 avaxganJjoexat Sixatov, xal A || 4 SutftBvii A drzb xXriQOvbftoiv M Epan., Proch. codd. nonu. || <40 noi^fttvct Epan., Proch. codd. aliquot || 8 ov8i M non r |j TJ OBXCUA noirfiBUVEpan.; Ug.noirfeaixoT8i]xai adrf. A
yvvaixi av xi A |j 9 Ei\ 7j... firjxQoi mg. A | IXQOXBXSVX^atufA || 10 rn ftrjXQoi] ol hatSet (sic) A matri filii r 8 fie- a boc ow. RT | 4 ct prius om. Tlr || 7 ducente R\
vtiA U 12xni oiBxvncoaafiivA|| I3v6fiov]fuit Cod.5,9, li |( dcducentc f vulq. || si quid] ctsi quidem Vx \ 8 lae15 xovxiaxi oia. A )| 17 XQaxqaei] pdfiaiov A\\ 18 ei sione T | 9 matrfTj matris IlFal j| crit] ct erit Rl |j conroiis 8iaS6xovi xijs TtaidoS A || iaxai om. A \\ 19 Bvot&rj tractus firnius (filius? Va) erit V |] 16 occasioncm Vx II
A\\2\ 'EmiSij)... TtQOixbs mg. A | 21. 22 al et xot- malebit Ra |J 18 infirmis V* \ ut) ucl R ut ucl f* l
n, item xai ante o om. A j] 23 yditovs ante Sevxtgov! filiis R | 21 innubos Rl hinabos V \ 24 donationem V' y
coll. A | 24 jiQOoydfiiDv M r.Qoyapto A antenuptiali g | c t h a e c / ^ J baco etiamvulgo || 25 ctiamj et vulgo \ 26 et de
toi: om. vl K 25 xai xavxa xri) xavxa A |j 27 vavopofre' alienatione vulgo || 28 igiturj ergo /^" [) 30 credidimus / i | |
ruvA ganciens g || 2$'T:u>Xohfov] ... lutldiov l mg. A\\ credimus F vulgo (] 34 testatur V \ 39 intestatus vulgo y
illius yartcm] reseruans iliius partem R al, del. R1, om. f'a ||
29 vniQ uv A || 32 dnaaaii} dixan andaan A |{ 33 xa
om.il Proch. H 37 KXTJ?OV6{XOVA Ij 38 etye] etxe M\\ 39 xalreseruatis correxi et transposui post fecerit.

Nov. II 3

14

NE MULIERES SECUNDO NUBENTES

],T^t
ixsivov fioiqae, ti fuv i%oi ndlSas iSiove, partem, si quidem habuerit filios proprios, ad filios
inl roiis naldae aftxvovfuvr^s' u 8i oix i%oi psv nalSas venire; si autem non babuerit quidem filios proprios,
iSiov,etTj Si xibv aBeXipwv rj xXfjois, xai rtje ftrjtQos afia sit fratrum vocatio, et matris una cum fratribus (setoii aSeJjpolt xara tb 7ta% *]na>v vevofto&sxrjfttvov ni cundum quod a nobis sancitum est) ad hereditatem
ibv *?.fj()ov iQzopivtis xal xovrov ioxvgaje ixoiarjs, eira 5 venientis et eam firme habentis, sive ad secundas
devriQoie (OfiiXnjoe yuftcit eXxe xai fiq. Ov yag mxqoxi' vellet venire nuptias sive non. Nec enim ainariorcs
cat xds itoivai xara tiav eie SSVCBQOV Tta^ayivofiivcav pocnas advereus mulieres, quae ad secundas veniunt
avS(>ds ywaixav jioirjoopev ovSe ivrsv&ev airas de viri nuptias, fadmus, neque ex hoc eas ad necessiavayxt]v xaxaaxtjoofisv nixQav xal x&v i^teriqcop avatatem deducimus araaram et nostrorum temporum
^ q
p
xatQcbv oisxe Sic
i
d
i
t
i
lit
$iav xatQcbv,
Sici x&v
ydfieov, ei xal 10 indignam, ut metu castarum nuptiarum, licct se-

daeiyaiveiv.
Ouxext xoi- legaliter caste vivere, contra leges luxurieutur. Ne* floyXofte&a ovxs XT)V kv xio e /3ij9X{co xov 15 quaquam igitur valere volumua neque iii quinto
iniavvftov r^s rjfiexegai evoefteias avvxdy/taroe xstftelibro Codicis COgnominis uostrae pietatis positam
*TJV didragir, xr\v oiopi^ovoav xa neol x<3v xXr)ocov constitutionem, aecernentem de bereditatibus filixav jiaiSojv, ove ai urtxges Sevrigots ofulovaai ydorum, quos matres ad sccundas nuptias veuientes
uois EISOV 7tqoanEX&ovxas,t ovrs xr)v iv xm e fiifit.Uo viderunt praeobeuntes, neque in sexto libro eiusdem
xov nixou avyyqdfifiaxoi VTZO xbv xov TsQxvXXiaviov 20 conscriptionis sub titulo Tertulliani, qui do mulierixixXov, XTJV ncpi xu>i> yvvaixcoy SiaXsyofiMjv xa>v SEV- bus dlsputat secundis quidem nuptiis iunctis, ante
ftiv bfiiXovodiv ydfiots, ngb fiivxoi -rijs Sevxepai
secundam tamen copulationem filios amittentibus:
_ eiae dnoftaXovacoi' xovs naiSai' O.X)M xaXsio&co sed vocctur modis omoibus mater cum fratribus ad
o)s t) firjxt;p fuxd xaiv adEXfcov m xbv xov TtaiSbs filii hereditatem et banc babeat firme, nihil ex BCiv, xai xovxov i%ixo) Bsfiaiio;, ovSh> ixxioi'SEVXI- 25 cundis laedenda nuptiis. Quod etiara in subiecta
v ftXcmxojjLhii] yduiov. 'OntQxal tnl xrfi vnoxEifiivrfi
quaestione, quae lcgem hanc movit, obtineat, et
i)aE(oe, i) xbr rbfiov xivxov ixivr(aEt xgaxEixw xal matcr una cum iilia succedat hcreditati, aut etiam
r, ptirqp iifta xjj naiSi SiaSByjo&ca xbv xlrjoov, "] xnl succedcns banc inrefragabiliter babcat, nibil ex spe
oia8t^afxivr} xdvxov drawaipixcos i%ixu>% ovoiv ix xl]i secundarum laedcuda nuptiarum, sed domina ciusiX-ni8oi xibv Sevxtpwv {iXanxotievr) ydficov, dXXd. xvgla 30 dem bereditatis cum filia absolute consistens. Optixovxov /iBxa xijs naiSbs xa&dnat: xa&Eaxioaa. Kn/Jtf
mum itaque est atque laudabilc et dignum oratione,
piv yap av E'IT] xal inaivexbv xai a&iov svxrfi r ib:S ut muliercs ita 86 honcste tractcnt, quatenus quac
ywdixae ovxto Siaxslofrai ae/ivaii, tot xds aita^ s
semel ad virum venerunt, servent iuviolatum moridvSobs iX&ovaat xrjpsTv afrixxov xto xt)^vxr,aavxi xt)v eutium torum: et buiusmodi mulierem et miramur
tivrjv xal xfp> ys. xoiaixr^v ywaixa xni &avfid^o[isv 35 pariter et laudamus et non procul a virgiuitate ponixai inaivovuEv xal oi noppia xi&e/uv nap&Evias. Ei
mus. Si autem non valuerit (cum forsau et iuvenis
ii oi x iaxvoi (xni yap sixve xal viav aixrjv ovaav
hoc patiatur) nec possit contra iervorem naturac
xovxo na&elv) ovSi avxixot npbs rds xi"je (pvoecoi bg~ resistere, non eat torquenda propter hoc nec interns, ov xoXaaxEov avxt)v 8ta xovxo ovSi dnayoptvxiov
dicendae sunt ei communes leges, sed et ad viri
CLVTTI xoiv xotnov vbficov, aXXa xai ete avSgbs ixigov 40 alterius nuptias vcuiat honeste ct oraui luxnria absydftov iX&txa> asftrcS: xal itxoXaaiai dntxic&io Txdaiji tineat et fruatur successioue filiorum. Sic enim
xai dnoXavira) xrjt xtHv -jiaiScoy Sia$oy_rti. ovxco yap
cesserit, siquidem proprios liberos habeat, pars illius ad liberos veniat, si vero proprios non habeal liberos
ac fratres vocenUir, tnater quoquc una cum fratribus secundum legem a nobis latam ad hereditatem vetnat,
eamque firmiter retineat, sive sccundas nuptias contraxerit^ sive non. Neque enim poenas in mulicres
secundo viro nubentes statutas acerbiores reddemus, neque inde illas ad duram et temporibus nostris indignam nectssitatem rcdigemus, ut metu castarum nuptiarum, licet secundae sint, iis quidem absUneant,
ad illicitas vero quasdam comwictiones, et forsan aaeo servorum stupra delabantur, et citm secundum
leges castas esse non liceat, conlra leges libidinose vivant. Itaque neque eam constitutionem iam valere
Tolumus, quae Ubro quinlo Codicis, qm a nostra pietate nomen traxit, inserta ea definit, quae ad hereditates liberorum spectant, quos tnatres sccundo nubentes ante se defunctos viderunt, ncque eam, quae est in
libro sexto eiusdem operis sub titulo Tertulliani SCti. quae de mulieribus secundo nubentibus, Ubcros autcm
ante secundum coniugium amittentibus disserit. Sed ad liberorum hereditatem cum fratribus mater omnino
vocetur, eamque firmiter retineat iiec qtticquam damni ob secundas nuptias capiat. Quod quidem in proposita quoque quaestione, quae huic legi occasioiiem dcdit, obtineat, simulque cwn filia mater hereaitatem
adeat, vel quando eam iam adiit, irrevocabililer retineat, nec ob spem secundarum nupliarum quicquam
deirimeiiti patiatur, verum plane domina eius sit una cum filia. Nempe pulchrum quidem esset et
laudabile et exoplandum mulieres ea esse castitate, ut quae setnel viro nupserunt, intactum defuncto torum servent: ac talem tnulierem admiramur et lauaamus nec procul a vtrginitate ponimus; sin
VCTO non valeat (etenim consentaneum esl iuvenem eam id pati) nec impetum naturae sustineat, non
punienda est hoc nomine iiequc communibus legibus ei interdicendum, sed noneste et secundi viri nuptias
contrahat et omni libidine alstineat et successione liberorum fruatur. Sic enim etiam magis eos diligct,
avxt} Ab | xutv xoivoiv (7TO xiav aTioaxoXtxuif add.
1 xtXevxt]aot A |j ixetvcor A j| ?xet ^B 2 xoi> 7tat8as]
tovS iSiovi naiSat Proch.,Epan. || >ZetA R 3 iSlovt om.A s.
|| v.) vbfitav Af xbv xoivbv vofiov A
4 c/. Cod, G, 56," H G Ov] 15 tng. A j| 7 StyxiqovS nagaytvofievtov av8pai A || 9 mxgav] Stivijv^A 111 ano'
1 8iquidcm habuit 2 habuit filios quidem proaxQifeo&ai A || 13 xal inetSipttg) av&* oiv inu8rp(iQ prios F* in ras. || 4 sanctum ^ 1 || G ainariorcs RT2\
4 \ 14 Ovxtxi] 7(1 mg. A \ 15 i \ Cod. 5, 9,3,1 || 17 Ta ad maiores VXTX nmiores V1 vulg. [| fl amarm Fx ||
om. A || 18 6ftdt]Oaoai A 19 / ] Cod. 0, 56, &|| 20 xtp- nostr*rum Vx |) 13 quoniam Hcet non licct Vx \ 10 cogxvXXtavov A U 21 mgi ywaixcHv A || 23 avvoHpilae Ae] nominis Rl) cognouimus R}VT \ 19 prtbcuntes Rl ||
om. M |J aXla) ty mg. A fl 27 f/ f] V M ** &] || 28 xby 20 tcrtuliani RTV \ qui] quae vulgo fl 22 tamcn] tanxXrjpoy 8ta8xia&a> A R 31 xovxov] eiusdcm hereditatis tum V fl 24 secundis V* in ras. H 27 una om. V II
c || KaXbv) io Tttpl... mg. A || 32 xb om. A || 34 avdpa: 29 ledenda sccundarum V\ eius idg V \ 31 orutionc R11|
A || 35 nal anle &avftaoftev om. A || 37 iaxvei MA Q 36 ualuerint T, V7 in ras. Q inucnis R ft 37 hoc non
OVTIJV tivoav om. A (c/. s) \\ 36 avxi%ti A || 40 avxr)v A" patiatur R tng., vulg. \\ 39 et ad) et om. 11 o/.

ELECTIONEM HABEANT

15

Nov. II 3

aviovi k'xt fiaXlov ayanfjceei yal ovx Ss nrai TQJV SVSeos adhuc amplius diliget et non quasi quosdam
utvwv oysxat, notvals ovrcos vnofiaXXoiury TUXQCUS. odibiles respiciet, poenis subdita sic amaris. Sicut
SisneQ ya^ rovs naxigas, eiTrsg eis Ssvreoovs eX&otev enim patres, si ad secundas veniant nuptias, non
yduovs, ovx ajtoaxsQov/uev xfjs nov naiSoiv foaSoxns, fraudamus fiiiorum successione, nec quaelibet est
olSi TIS taxl voftoi xoiovto T* Xiyojv, ovxtos ovSi ras 5 lex aliquid tale dicens, sic neque matres privabimus
(ii}xi(>as ayaigfioofxev tvi xiov naiScov SiaSojcijs, Bine^ iiliorum successione, si matres ad virum veniant seels avS^os sXfrotev SEVTSQOV , xav ti nqo
cundum, licet ante secundas nuptias aut post secunQcov yaficov xav si ftsrd xole Sevxiqovi ol das filii moriantur. Alioquia ex absuraitate legis,
nalSss xeXevxT}aaiev. dneixoiye ix xrtt dxomas xov licet praemoriantur filii omnes, non relinquentes
rofiov, xuv ei TtQounek&oiEv ol nalSes artavxes ftTj 10 filios aut nepotes, nihilominus supplicium manet, et
xnxahnovxBS jraiSas tj iyyovovt, ovSiv TJXXOV fj xiuco- non succedit eis mater, nec si sine filiia moriantur,
oia pevei, xal oi SiaS^exai xovxovs TJ fifjxrjQ, ovS av
scd expellitur ab eorum iuhumane successionc, fruamuSes xelevxTJoaiEv, aXV aTtsAafrrjffBxai xrje avxcov
stra quidem pariens, fru8tra simul et nutriens, propSiaSoxqe anavd~()(0Tia)iy ftdrrtv ftiv (oStvT}aaaa, ftdxTjv ter legales nuptias subiecta poenis; sed succedent
Ss ixd-geif/aaa, TS xe Sia xbv ewofiov yafiov inopah 15 quidem illis aliqui ex longa cognatione, mater autem
fofitvT} noivali' UVM StaStgovxai /uiv avxovsxtvss x&v iurationabiliter expellitur. Quapropter et ipsa sucTtooocoTtoco ovyyevcbvy ri fitj^r^ Si aXoycos iy.fi^.q&rjtTE- cedat filiis, et sit haec lex clemens et mitis et matres
T(tt? aisxE xal aixr} SiaSBxio&to xout nalSas, y.ai iarco
filiis concilians. Colligentes igitur huius legis partem
vofiot obxos (ptldvfrQconoi xs xal ngqoi, xai xas /trj- sancimus: quojiiam matrem secundum quod dudum
xeoae xoTs naiai Sialldxxav.
2wE}jovxti xolwv xoSe 20 dlximus adsimilavimus patri, in autenuptiali donarov vofiov xb fiepos O~ani^oft$p, ijrEiSrJTtBg xt\v (irixiqa
tione et ipsas sustinere poenas, sicut sustinet et
xaxa xb lififtQoo&ev ei^rjftavov cofioiatoctfiEv xtp naxgi,
pater in dote, iu hereditate autem filforum sine tergiTAS uiv ini xy nooyafuaitt 8u>oea xtd avxTjv vnsxeiv
yersatione veniant et pater et mater secuudura subnotvcis, xafranef) vnE'x,ei y.al o 7iuxr,(> ini xfj nooixi,
iectas utrique casui quaestiones. Proinde quod painl SB xovt xXqoovi xav naiScav nTtpayftovajs QXS- 25 tres habent, sive ad secundas venientes nuptias sive
c&iooav o xs naxrQ JJ xs HTJXI^, xaxd xas vnoxEtfiinon, hoc etiam raatres habeant, yoceturque mater
vas t<p'ixaaxq &E'fiaxt t]TTj<jts. (vixE orteg oinaxi()s
ad filii hereditatem, sire iam ad secuudas vcnit
exovaiv, EXXB eis SSVXEQOVS iXfrotBv yapovs sire xai ftfj, nuptias sive poatea veniat.
rovto xai ai ftjjxtOES ixixaioav, xa).eiod'co XB r] fiijxrjQ
Tiobi xbv xov 7iai8bs XXTJQOV, EIXS fjSy Sevxigote d>ui- 30
).7]Ot yiifioie Btxe xai VOXEOOV el&oi.
1 Trts Se TtQoyafitaias oojQsas eis SBVXBQOV iX&olaa
1 Antenuptiali vero douatione ad secundura venif.ns

u'ae Scooeas ovx artopdXXov fpiaiv. "stnsQ TTQO*- Quae competft tenere etiam circa eas, quac nunc iam
7,XBI xoaxEiv xal inl xiov vvv TJSTJ ^ijpvovffcovryvvaisunt viduatae raulieres et propriis successeruut filiis.
Kwy xai xois oiy.eiovs Stadega/iivcoy Tialdas, Iv tp fti;7zio iu quo nondum ad secundas venerunt nuptias, licet.
v
' itQosTiXfrov ydftois, xav sl ftexit xavra TIQOS-40postea veniant. Quod igitur hic habetur, sic omni
Tb /uiv ovv tni xovxon iypv coSe xco navxi
teinpore sanciatur.
32 T7;e 8e 37 <piaiv halent Proclnron G, 3; Epanagoge 19, 14.
ucque vero poenis tam acerbis subiecta pro inimicis habebit. Quemadmodum enim patres, si secundas
nuptias conlrahant, non fraiirfabimus successione liberorwn, nec ulla lex est quae (aU quid dicat, ita nc
tnatres quidem successione liberorum ptivabimus, si matres secundo nubant, sive ante secundas nuplias
sive post eas liberi moriantur. Alioqui ex absurditate legis, etiamsi omnes liberi praemorianlur non reliclis Ubei'is nepotibusve, nihilo minus poena tnanebit, nec mater iis succedet, quamvis sine liberis moriantur, sed a sxtccessione eorum inhumaniter repelletur, ut quae frustra pepererit, fmstra nutriverit, poenis
adeo propter legitimas nuplias subiecta: at succedent iis quiaam ex remotioribus cognatis, mater praeler
rationem excluaetur. Quare tl ipsa liberis succedat, sitque haec lex benigna et tnilis et quae matrcs
libcris conciliet. Ut igitur hanc legis partem comprehendamus: qtioniam matrem, uli ante dictum est,
patrt exaequavimus, sancimus, ut eas tpsa poenas in donatione ante nuptias ferat, quas in dote pater
sustinet, ad hereditates vero liberorum nullo negotio tam pater quam mater veniant, secundum subiectas
cnivis casui quaestiones. Unde quod patres habetit, siye secundas nuptias ineant sive non, hoc eliam
tnatres habeant, voceturque mater ad filii hereditatem, sive secundas nuptias iam contraxerit sive postca
1 initnra sit. Donatione vero propter nuplias quae secundum iniit matrimonium ne quatenus lieres quidem est filio fruatur, sed haec liberis solttm lucro cedat a lege iis data, ncc pars esse heredilaiis filii
videatur, sed donationis ante nuptias naturam nondum amisisse. Alque haec etiatn in eis obtinere debent,
quae nunc iam viduae sunt et liberis suis successerunt necdum secundas nuptias inierunt, etsi postea ineant. Jam quod de his eonstituimus, ita in perpetuu/n sancitum csto.
1 ovx Sn} ovitos A \\ 2 ovttoi om. A\\3 "QOTUQ 3i 36 xrjv ante tpvOiv coli A || Irt avv xrj jxQoynftiata Sn>rovs A (in 17. IE xX . . .) |) 5 ov8i n s ] ov yag A (| Qta TTtv fvaiv ivanoBaXXov ^l (] 38 xai ante ngoirpcet
7 ayiqaiv fX&ouv Ssviigtuv Gwoixr^aiv A || 9 XIXIVXTJ- coll. A || inl xcbv 17017 xal vvv xaxaxrj^svcnceov A ||
atttvA H 11 ixyovoveA || 12 fiirstA | 14 wSiraaaA \\fia- 39 xal om. A }} naldas, xav tis dtvxipovS jXQoart).9oy
xvv Si] frustra sitnul et g || 15 xoiavrats ye Sia rcJy iv- yafiovs, fj xai fiexa xavxa A
vopav yaftcov A B 16 aXXa) xal A jj fiiv As] om. if ||
17 7X0QQU)Tioa)v A | ixxXt]iy!}exai Ma |j 19 oZxae A | <pt- 4 qualibet RlTl l 5 diens V \ 6 ad uirum om. H1 |
Xav&(><v7tws A Q 20 JSvpiXovxfS (aweXcoyres M)\ E M8 filii moriantur ante aut post ecundas coll. R\W suomg.% is oi . . . A mg. || xaSt T<J vofico ro nigas A ccdct T (Gr.) || 12 inhumane xuccessione] StaSo^rjs dnavhuios legis partera sr Q 21 Intinig A fl 22 postnaxgi lacuna O^QCOTCCO: Cr. || 16 expelletur vulg. (Gr.) || 17 et matres
2530 lilt. inA || 23 xrjs KQoyaptaiai ScootasA (j *avxr;v] R /.] matrcs T matrem V\ 19 dudum R] iam dudum
avxae | 25 xolt xXftgou A (c/. s\ D 27 ixaaxto) utrique s | /* vulg. | 21 ipsam vulg. || sustinet sicut Vx \ 22 dotein
30 jx(>os aixbv xbv A\Z1 iXdovarjs A | 33 xois mu- Vx || licreditatem vulg. || 27 ad secundas iam V || 34 sit
8as A | dnoXaftixco Epan , Proch. codd. plur. | 34 faxco solutum V1 U 36 antenuptiales Rl || 39 uencruot y\ ue
xiqdoz fioyov ctlxoli 8i8ouivoi> nctQa xov vouov A [| niunt R vulg.

Nov. II 4

16

NE MULIERES SECUNDO NUBENTES

CAPUT IV.

Kal trt^ov Si iTj n^offnaci nof Scvrtooyauovatov

Aliud vero quiddam occasionc secundo uubentium
ywcuxdiv xal TTJS' Ttgoyafuaiae dciQeas TtQOi&eirat mulierum et autenuptialis dooationis adicere prioriTols i'fingoo&tt> xa?.(5s exEtr wijd-rjuv. Ta>v yag TIQO- bus beue se habere credidimus. Priscis namquc contiQcov Sta-ra&tov naQsxovaiov intloyrtv xfj ywauti xfj Etitutionibus praebentibus electionera mulieri, quae
ScvriQoit ofuXTjoaoT) yifioie, ure povXyi&eh} htfleTv rijv 5 ad Becunda vota descendit, si vellet accipere ant
it(>b yauov SCOQICLV, xa&oaov ifiyct xn avfufuva, xai nuptias donationem secundum quod permittunt pacta,
Sovvai tois nmoiv aatfafaiav, ws xtXtvxiooa. tavta
ct exponere filiis cautionem quia moriens haec reaTioxa&ionioiv, ehe oi Svrrj&tiv, Soivat T}>- aoyastitueret, sive cum nou valeret dare cautionem aut
Xttav r) ni} povJ.ij&eiT} tvxov, fiiveiv fih> ta ngnyfiaza
nollet forte, manerent quidem res apud filios anterole Ttatoi xfp TTooyaiuaias Saiosas, teXtiv Si 10 nuptialis donationis, solverent autem ei tcrtiam parrby ajib roirov fitqovi T/;S ey.aroart;s ibxov
tem centesimae usurae: uos ex quaestionum emerjf
ix TTJS icby avatpvoftivtov tf^rfitwv oQiuofierot gentium varietate moti, quoniara invenimus minores
noixdias, inuSTjxtQ svgofiev viovs ini tovrip xivSvin hoc periculum patientes, antenuptiali donatione in
vtvovxat, ir,s nob yafiov SCOQEUS iv %oqftaoiv OVOIJS, pccuniis existente, et illos aurum quidcm non habeuxdxeivovs %Qvoiov fih' oix ixovxae, avnyy.aa&ivTae Si 15 tcs, coactos autem omnia paterna vendere, quatenus
ia naTQcpn jiu>?,rjaat nnvxa, ontas av Iv&tit] xb rrfi
exsolveretur antenuptialis donationis debitum, ad
nQoynuiaiae Scoocn; oyXr.ua, xairotys ln* avrols xara
eos utique secundum legem antenuptiali donationc
ibv rbpov ryt ngoyatuov dwpme i).tvaoftivr,s' Sta tovzo
veniente: propterea iudicavimus oportere hunc dare
(prj&Tjfitv #o7' rotavTTjv oovrm r(S TtQayfian ta\iv,
ordinem causae, ut, si quis contulerit res secunduin
Tra ti TIC iniSottj nquyfiaxa xma nQoyaftiaiav Soioenv, 20 antenuptialem donationem, si quidem omnes immoti fiiv anavrn axivt}xa xa&tarfjxoi, fiivoi xovxtov ij biles sunt, maneat horum usus apud matrem, et ipsa
a na^a rfj ftfjr^i, xai avrii ravra ix).iyoi xui ftrj eum colligat et non respuat ueque exigat filios pro
troio firjdi anatxoirj rovs Ttaidae VTIBQ xv,i xov- horum aestimatione usuras, sed et diligentiam corum

JLaiovs roTs jxatol ittQiovoiv, rj si navxes xeXcmrjaauv,

legera casuin quidem non existentium filiorum matri,
xnxa ibv i]fiixioov vbfwv xov ftiv IJ; ttTtaiSine xaoaov
reliquum vero filiorum heredibus conaervandum. Si
TJ5 fiqxpi, xov Si ?.inoftt'vov xols xibf ziniSiov xlrj^O' autem omnis forte conBistat in pecuniis aut aliis
rofton fvXaxxouivov.
Ei Si naaa xa&eoxipoi xvxbv 30 mobilibus rebus antenuptialis donatio, tertiara usuraiv xQVuaatv rj aP.Xois xitTjrois nqayuaan1 fj nqoyafnaia
rum partem percipientem znatrem cuzn cautione iazn
*
ib TQIXOV rov xbxov fitQos laufiavovoav xrtv
defiuita non exigere a filiis aurum, iiisi forte idonea

xai tad-tjxa xai tX xt xaxaveypafiftivov i,v percipere et praebere cautionom, sive quam dixirp fitjTot. Ttjvixavxa yaQ rrjv iixifoyrp xfj fiqzoi Sw- mus usuram accipere et secundum priores leges et
c'of*t*>, t'ixe /2ov?.exat xh n^ayftaxa AafieZv xui oovvai
nostram. Si vero mixte sint res, et donatio aliu
%'TJV aatpaXtiav, ttxs xai xbv eiorjfitvov xofti&o&at xo- quidem in pecuDiis, aliud vero in immobilibuB haxov xaxa re xois fyTtQoofrev vofiov xaxa xs xbv rjftt- 40
ftpov. Ei Si yi avafdt- urj rii ngayfiaxa, xcd r; Scogta
ib fiiv iv XQ^uaai, xo Si iv itxivijxoit t'x01 Ttoayftaat,
IV. Aliud quoque occasione mulierum denuo nubenlium et donatioms ante nuptias prioribus adicere
aplum visum est. Cum enim priores constitutiones mulieri secundas nuptias incuntt electwnem concedant,
utrum velit donationem propter nuptias, guatenus pacta pemxittunt, accipere et liberis pracstare cautioncm se illa post mortem restituturam esse, an, si cautionem non possit aut forte nolit praestare, manere
quidem donationem propter nuptias apud liberos, hos vei'o tertiam parlem usurae centesimae sibi solvere,
nos emergentium quaestionum varietate moli, quandoquidem minores in eo periclitari invenimus quod, si
donatio propter nuptias in pecuniis consistat, illi cum pecuniam non haoeant, omnia paterna vendere
cogantur aa debitum donationis propter miplias solvendum, licet ad ipsos donatio ante nuptias secundinn
legem perventura sit: propterea rern tali modo ordinandam iudicavimus, ut, si quis res per donationem
ante nuptias dederit, quae omnes immobiles sint, earum xtsusfructus apnd matran mancat, ipsaque cas
eligat neque repudiet rxeque a liberis pro earum aestimatione vsuras exigat, sed earum curam gerat,
prout lex eos, qui domim sunt usxisfructus, iubet, easque sccundum veteres leges libaus superstitibxts conservct, vcl si omnes moriantxtr, secundum legcm nostram matri quantum competit in casu non existentium
liberorum, reliqiium vero hcredibus liberorum servetur. Si vero tota donatio propter nuptias in pecunia
forte vel alxis rebiis mobilibus consistat, mater tertiam partem usurarum cum cautione iam per legem definita accipiens a filiis pecuniam non exigat, nisi yero amplae sint viri facultates, habeatguc ct axirum et
argentum et vestimentum et si quid alixid tnalri assignatum fuit. Txmc enim optionem matn dabimus, utrum
res capere et caulionem praestare, an vero dictas usuras tam secundum priores leges quam secundum
nosiram velit acdpere. Quodsi pennxxtae sint res et donatio partim in pecuniis, partim in immobilibus
1 KaX\ mg. A |j Aliud Tero quiddam (i. e. n pro xp)
F (j 3 txtiv om. A H 4 xij prius om. Ab tCyt A ||7 ravxa
navias anoxa&ioxrjaiv avxoif ei Si ov 8vvrj&eit] fj
Sovvai A | 9 fiivu A \ 12 rjfttit] ovv adJ. A || 14 XQV"
ftaoiv Cuiaciua, cf. {] XTTjftactv MA | 15 %Qvaiov fiev
A H 18 TI}S npoyttftiaias A || dia\ 7rj mg.A II 19 awti&ofitv A |J ravrrjv Ae |) 20 iav xis A |j 21 xa&ioxqxev
ixlvtjra A (cf. e) | ftivri M fttvet A || } toixatv A ||
22 txXiyoixo A || 25 xa&a>i A || 27 i} xav navxii xttev^
Tr}oouvA2$cf.adp.lZ,\Z ||
10ulvA\xaaov~
om. A132 rb om. A |] piqovs J/|| 31 xQvobv A |j 35

ovaia, xOi T* zfvfftov xai apyvqiov la&rjxa A | 3S ttt

7tQay/taTa] iavta A || 39 xai om. A || 41 Ei\ K tng. A ||
42 iv prius om. A
1 Alind] rubr. de usuris antenuptialis donationis R H
quidam V \ 4 mulieris R1 [| 6 permitt Rl | 7 rcstituet
V \ 9 manent T \ 10 solueret V solucnt T | 14 *illos]
alios || 20 antcnuptialem R fl 21 mancant II1 Q haruru
Ii* Q 26 secundam V \ 27 extentium R \ 31 cautionC ^ ' | |
33 habeat] om. R1!* || et ante ZMxvxaom.Rvulg. | 34 matr
Va U 35 uoluitur R*\\ 38 nostrai / T | l 39 innobilibus R

ELECTIONEM HABEANT

17

Nov. II 4. 5

Ta ftiv uxiiTjtn nuvTOJS ftivetv naga xj\ ftr{xoi 8ia ib beat rcbus, immobilia quidem modis omnibus mancre
ifjv arcoiQOfipf l%etv ixei&ev, kni Se xoli xtvTjxots xavxa apud matrem, ut alimentum habeat inde, porro de
XQarelv, aneo ivofiofrexiioausp eiuvQoafrev, eiTtep ixvy- raobilibus haec valere, quae sancivimus prius, si
Xavev h' xivr\xoii jturra xu xr,3 ixqb yctfwv ocoQis essent in rebus mobilibu3 omnia antenuptialis donaxa&earoifa.
5 tionis couaistcutia.
CAPUT V.
Kaxslvo ye /;/' iv TOIS fynQoaftev nuvSowi fiiv voIllud quoque dudiim acerbe quidem sancitum, raro
ftoperq&ev, anavitai Ss iv Sixnarr^Qiois igrjTaOfievov autem in iudicio examinatum acstimavimus oportere
cptifrijuBvjQyvtu voftco TCE aay el jisodafiejv xal nctQa- clara lege complecti et tradere usui et deducere ad
Sovvat XT) x?taei Ktt\ wtrnyayciv eis xa Sixaaxfeut
iudicia, pro communi positum adiutorio. Si ciiim
ftgbi XOIVTJV anoxEtoopEvov pofy&eiav. El yao avva~ 10 coniungantur aliqui alterutris cum dotis et auteffreliv xives alhjlois dTiijrooixoi xai TtQoyctfiutias 8a>' nuptialis donationi3 docunientis, dcinde vjr quidem
.
/-i_/..- -T_- i .... _.i.
.....
antenuptialem praebeat donationem, mulier autem
scribat dotera, aut ipsa praebitura eam aut dante
patrc aut quolibet extraneo, postea appareat matri&ev, dxa tparsitj TcaQ* olof xurxov yaftov xaipbv 7;15nionii tempore dos non data marito, scd sustineat
TtQoi^ fiij Sod-elffn rqt awotx/jaavxi, aXV iivaffxofteros onera matrimonii, et matrimonium morte viri soltxeivos TJf xov yifiov fiaqcov, y.ai'6 yaftos &avarco vatur, non est iusta omnino mulier dotera non dans
xov UVSQOS Sudv&etij, ovx av ';/ Sixala navxelai rj marito aiitcnuptialem accipere donationem. Si autem
yvvii Ttoolxn /u) Sovaa xto avi'oixi)aarxi rr;v jtqoyafti'
etiain nou totam dedorit, et ipsa pro tanto oxigat
ulav dtogeav toflsTv. Ei Si xai fii] e/s bloxlyoov Solrj, 20 donationem, in quantum dederit dotem. Aequalitatis
1
xai avxi} r.axh xoaovrov artaneirco xrtv Siogeuv, xa&
cnim et mstitiae supius araatores, quam in omnibus
odov Soitj xip> noolxa. 'Ja6xrtxoi yho iauiv y.ai StxatO' aliis et in consortiis volumus obtinere. Quapropter
avvtjs l^aaxui, y.ai xnvxrtv iv anaoi xs xols aX/.ois xai quae nil omnino dat, nil omnino percipiat; quae
7t(t6i ye iv xoTs avrmxeoiois fiovlouefra xonxEiv. ciixe
vero ininus quam professa est dedit, tantum recii) ur,o' ortovf iniSovan fiqS onovv Xa/iflnvirta, ij Se 25 piat soluni, quantum obtulerit, sitquc etiam hoc
ilaxiop fjneg^wttoXoyrias Sovoa xoaovxov dnoXafifin- optimum in praesenti lege incrementum phirlma
vixw fiovov, oaov itiiocoxF.. nni iaxto y.al avxr, xaXrj decernente, quae semper iu dubitatione Biint, vix
xai naQovxi vbnt<) Trooiav&ais, TZOX?M xiov atl /IEV ,M- autem modo ad lcgislationem deducta.
yiafirjxovfitviar, fioXtS Se vvveie vouofrtotuv xnxay^evto)v Stnxpivarrt.
'\0
casu dante
in omnibus
aTiavxiov.
fETtiXoyos.y
Trt xoivvv ctaQnajurxa ijuiv rj arjlib ( E p i l o g u s . ) Quae igitur placueruut nobis, tua
>xh *QYV *' rctQaxi TtagaSovrai OTtevoaTa), xai
subliinitas operi eflfcctuique coiitradere festinct, t
-~ Sia irooyoa/tfiaxiov oixeitav not-i\aaxoi% manifcsta universis per programmata propria faciat,
cap. V ( SiaxotvavTi
fiwixat habent Prochiron

30) insertum nov. 9 1 , 2 extat in B 28, 13, l et inde in L (f. 117) H 10 Ei . . . 25 Xafi9, 12; Epanagoge 19, 2.

rtbus consistat, immobiUa quidem omnino apud matrem maneant, ut exinde alimenta habeat, in mobilibus
vcro ea obtincant qxiae ante sancivlmus, si tota donatio ante nuptias in mobilibus conshteret.
V. Illud quoque, quod in prioribiis legibus obscure quidem sancitwn, raro autem in iudiciis examinatum est, et perspicna lege complectendum et usui tradendum et in iudicia deduceiidum putavimus, ut in
commune auxilium reservetur. JVamque si qui matrimoiiio iuncli fuerint dotis et donationis ante nuptias
instrumentis confeciis, atque vir donationem propter nuptias dederit, mulier dotem attulerit sive ipsa cam
praebuit sivc pater aul exiraneus aliquis dedit, aeinde appareat per totum matrimonii tempus dotcm marito
non esse datam, sed illum matrimomi onera sustinuisse, et matrimonium morte viri solvatur: nequaquam
aequum fueril muUerem, quae marilo dotem non dedit, donationem ante nuvtias accipere. Sed et si in solidum non dederit, ipsa quoque donationem in tantum exigat, in quantum aotem dederit. Aequalitatis enim
eliustiliae amatores sumus, eamque cum in aliis omnibus tum vero in matrimoniis quoque obtinere volumus.
Quare quae nihil omnino dedit, nihil omnino accipiat, quae vero minus dedit quam promisit, tantum re~
cipiat solutn, quantum dedit; sitque et haec pracsenti legi pulchra accessio, mxilta decidenti, quac seinper
in dubium vocata, vix autem nunc ad legem dcducta sunt. Atque hanc legem et in casu, qui illi originem dedit, et in iis, quae in iudiciis pcndent, et in onmibus, qitae in posteium contingent, obtinerc
volumus.
Epilogus.
Quac igitur nobis placuerunt, summitas tua effccUd ct fini dare slitdeat omnibusquc
3 txvyx&vtv xirrjxoli A jj 6 Kdxtlyo] xaA mg. Q 6 tq. cf.
CoJ. 5, II, 0 |]w9 xarayayeiv LAB;] xaxaxaxxttv M ||
12 thn] Ug. oncui v. l<p' ofs? || tUa 14 lsa>&ev om.
Proch. || 13 intwtveyxoixo M\ ijtevtyxot A antriyxono
LXP anoypafoixo L1 scribat p || rtQOtxa aixrj naf>aoxcdtloav xavxrjv iovxos A | 14 nrtpnoxofiivj] BL3] naaxO'
ftivT) L1 na^aaxrjutttj 3f, nnotaxtj^enj Scrimger J xtav
xivbi J>r\ 15 tlxa] *ai A |) oXov] om. g- || 16 8od"tlaa rto
av8ql avt%ouivia xoiv fiaocov A H ^viaxexo Epan. ||
17 ixtivot} om. f U XCJV Lli Proch.] tXij xotv 3 / | | 18 xov
(U-8Q6:] avxov A || Sixaiov Z? | 2L) Xafleiv ante daipeat'
coll. LB Proch., Epan., ante xrtv (19) A || ti diooiri
fiiy, ovx eii bX6xXt}(>ov Se Epan. II 21 amutclxai L [|
22 imSoit) LB Proch., / ^'17 Epan. fl 24 l om. A

Proc/i., Epan. fl 25 Sovaa Epan. |j ti 8i eXaxxov eu/

ovntQ dtftoXoyrjasv dntdovca A J 27 imSidatxt B ||
28 noXXa piv xdiv L \\ 29 8*] 8i xai B || tcaxax&evxa B ||
30 SiaxQivovxt AB || 33 i]Qxrjftivuv bxi rt] n v JfT?(tivoiv xal A 8 34 aTtavyotv. Ta roivw] "Anavxa xo(wv TO A B 37 yi>a.fipaxa>v A
1 omnibus modis V f| 6 Illud] rubr. de dote ascripta
ct non numerata JR | 7 uixaminatum Va || estimauimus
RT] cxtimauimus (extimus l) V existimavimus dett. ||
9 cnim] uero V3 | 18 si RT] sin V vulg. fl 21 quam
fT\ quaque jR quam quidcm vulgo; an eamque? | 23 om
nino nil pcrcipiat^J 1 1| 25 sicquef || 26 inorementum Rl ||
31 in hoc casu V vulg. Q 32 ei om. l || 33 praeuenientibus
^ | ( 3 5 placueriat F

18

Nov. III pr.

UT DETERMINATUS SIT

tlkre kv annaats xdle Ttohotv, ocas 6 r^ixtoot xax- quatenus in omnibus civitatibus, qnas nostra dicio
t'xtt &EOfx6i* talta
xoaxtlv xai SrjXa naoi yevio&ai
continet, haec valeant et certa omiiibus fiant secunxava xb nciQ rjucov Siaxexayfttvot: Dat. XvH. k. April.
dum quod a DObis dispositum est.
Constantinopoli Belisario v. c. cons. <ind. XIII.) [a. 535.] Dat. x n . k. April. Belisario v. c. cons.

III.

Coll. I tit 3

IIEPI TOY 2PI2MEN0N EINAI sUT DETERMINATUS SIT NUMETON APIOMON T2N KAHPI- RUS CLERICORUM SANCTISSIAH2 ^ M c A T ? 2 I A 2 T ^ \ ^ ^ W M A E M A I 0 R I S ECCLESIAE ET CEA0in2N AH2TAT2N EKKAlk- TERARUM SANCTARUM ECCLE2I2N TH2 IIANEYAAIMON02to SIARUM CONSTANTINOPOLTS.
aAYTH^ nOAE22>.

O nvxos paotXevs %Enupavito uQx^"J>ionco xlqs fiaat- Imp. Iustinianus Aug. Epiphanio aanctissimo et beatissim0
XiSo: xaix^s xoXtcos xai 'oixovfxenxto 71'axotdpYr..
archiepiscopo regiae
civitatis et universaJJ
g
patnarchae.
(77QOOifitov.) 'JlHt] filv xotvio rs xai ysvixw voutp
( P r a e f a t i o . ) Dudum quidem communi et genei; e i ftaxaoioTtjra xijv ai\v TIQOS rs rovs Aoi' 15 rali lege
g
et ad tuam beatitudincm et ad reliquos
q
as
ayicoxdrovs 7tarptd^x
d
yeyQafi/uiv(p
Qi(p
ra JZCQI
JZ xi}t
}t sanctissimos
sanctissimos patriarchas
patriarchas scripta
scripta de
de ordinatioue
ordinatioue ve
vexQxorias
rdJv eiayaiv ijtioxoTuov xal tvXafitaxdxtov
nerabilium episcoporum et reverentissimorum clerixXr,QixaJv xai ywaixcov ys firjv 8tax6vo)v, xal xov ftij
corum nec non mulierum diaconissarum, et ut non
nliiovt ilvm xov l aQxv^ Mtxpov xovs %zi$oxovovn- amplius sint ab antiqua mensura qui ordinantur,
vavi duxvnajoafiev, aneo r^ilv iSoxet xaXdis xe xai 20 disposuimus; quod nobis videbatur bene se et comnpoirjxovxcoi yuv xal xav itoojv xavovav dgiio;.
petenter habere et regularum sacrarum digne. PraeT6v Se TictQovja voftoy iStxov noos xijv otjv finxaowsciitem vero legem specialem ad tuam beatitudincm
rtjxa yqdyofttv, xn Txtgl xov d^&fiov x>v d/iafisaxaBcribimus, de numero reverentissimorum clericorum,
xia*> *Xr]oixa>v xtov ivxavd-a Siaxdxxovxes. 'EnsiS^
qui in hac urbe Bunt, disponentes. Quia enim paene

eis Savtiojidxoiv ifininxuv x^dav fxtydXwv sam mutuorum maximorum et paulatini ad novisxal xaxa fuxpbv eis xrp> laxdxr^v knoftiav xaxaytQt' 30 simam inopiam deponatur. Noviinus enim propter
c^ai. 'lofttv yct(> jtapa xrjv xoiavxrtv TzooyaOiv xrjv
Nov. III (== Coll. I ttt. 3 : gloss.) Graece extat in MLA, cap. 13 in D 3, 2, 1 - 3 . Epit. Iohannis Schol.
coll. LXXXVII
cap. 20 (inde Notnoc. L tit. 19), Theod. 3 , Athanas. 1, 9 {inde ColL comt. eccl. 3, 1, 9); c/.
*/ifiiB Nomoe. XIV tit. 1, 20. 30. Iulian. const. V.
per propria cdicta manifesta reddat, ut in omnibus civitatibus, quae nostra dicione continentur, valeant
atque omnibus plana fiant, prout a nobis dispositum est
111.

UT DETERMINATUS SIT NUMERVS CLERICORUM SANCTJSSIMAE

MAGNAE ECCLESIAE ET CETERARUM SANCTISSIMARUM ECCLE
SIARUM FELICISSIMAE VRBIS.
Idem Augustus Epiphanio regiae hidus urbis archiepiscopo et patriarchae oecumenico.
Praefatio.
Iam communi quidem et generali Uge tam ad beatitudinem tuam guam ad religuos
sanctissimos patriarchas scripta de ordinatione sanctorum episcoporum et religiosissimorum clericorum,
nec non diaconissarum, et ne qui ordinentur plures sint numero ab initio definito disposuimus, quae quxdem nobis recte et decore et sacris regulis digne habere videbantur. Praesentan vero legem specialem ad
beatitudinem tuam scribimus de numero rclipiosissimorum clericorum, qui in hac urbe sunt, disponentes.
Nam guoniam fere nihil, quod modum excedit, bonum est, convenit ne ordtnationes quidem tot rcligtosissimorutn clericorum vel reiigiosissimarum diaconissarum fiert, ut sanctissima ecdesia illts alendis in necessitatem
tnagni aeris alieni etpaulatim ad cxtremam inopiam redigatur. Scimus enim ex tali causa sanclissimam magnam
x M\1 naai om. A | 3 subter. om. A fl XTII
Contius ex nov. 22 c. 46) xv M {nob iff xaXavStavldstQt'
Xitav Alh. s, k. April. Iul, pr,vi JinpiXXico Theod.) |J
4 Cojnstaat/vdvTToXratf Bclisarto M [j ind. xm] ivS. ty
Ath., tv8. y Theod., om. M g 11 xavxrjt ncXtae om.
MLl (. p. add. L m. rte.), trjs naptvdaiftovo^ raixtjs
noXtaii om. A || 12 Ainojxqdxio^ lovoxtavoS avyovaxos
tiHfpavlqf ru? ayianarqt aQXteitioxbizio A (f) |J 14 yvixa} LAs Theod.] rjyeftovixdi M iSixd} Alh. |) vo/xai] est
novella F/JJ 15 XTJV afjv fiaxa^ioxrjxa A |) 16 ayitaxaxovS
om. A l ta dil. L1, om. A \\ xijs om. L fl 18 f*rjv] xai
firjv L (J 19 itXfiaxovS L fl 20 n^oStexvjtcocaftev^ L I
tQ A H 22 idtxiibi A \\ 24 TUV am. L fl 25 axt8ov

xaXbv] xaXbv ox*86v A || 26 xitt Iv) ini A |j 27 Siaxoriaais L \ yeviafrat A || 29 ixninxttv L |J x?*'V A |
31 yaQJ om. Ll yao oxt A ^xrjv alterum oin., idetn ante
ayionax7\v (19, 1) add. A
2 certa iu omnibus y \ 4 subscr. dedi ex R. om. celt. J
xn k.J ki XH ki R, CP. xn k. Heimbach\ Bilysario R.\
9 sanctissimarum V vulg. | 10 Constantino VT, om. RII
12 rege R \ 18 non ut P~\\ 19 sunt Rl \\ 20 et om. fj
24 qui in paene nihil in rasura R R 25 nihil pacnc
TH bonam est] est om. T1 || 26 ordinationes cet.] tioncs
tantas ut (27) in ras. duorum versuum habet R* |1 fiuntj
fuerit F || 27 auper om. fr \ 29 maximorum om. Vl |
30 dcportetur Contius, deferatur Cramerus

NUMERUS CLERICORUM

19

Nov. III pr.

XTJS puodiSos rnvxTjs noletos ayuoxaiTiv psyilqv ix- huiusmodi accasionem huius regiae civitatis sanctisxXqoiav, trjv rrjs rjuexioai 8a<jihias fiijTeoa,- Savefo'
simam maiorem ecclesiam, nostri imperii matrem,
uaatv ivo%hn(iivTiv fteydHoie, xal oix aXXas iaxvovdebitis iaquietari maioribus, et non aliter valentem
aav sxaarriv izoieio&ai SiaSoatv xoTs slXa^eaxaxois
facere singulas erogationes reverentissimis clericis,
xXrjQixols, itQiv av %ovaiov oi (i&cqiov Savetaaizo, TIOI- 5 antequam aurum non parvum mutuum sumat, faciens
ovfttvTjv xovxo ftiv vTzofrrjxas, xovxo Si &vexi>()<ov 86- tam nypothecas quam pignorum dationes in optimis
aeis ini role xaXXiaxote avxrje ^ o / o i i xe xai ngo- suis praediis et suburbanis. Propter haec igitur
aoxelois. Jiaxavxaxoivvv avreiSo/uev eavxovs xa&eivat
perspeximus nosmetipsos deponere ad huius causae
nqhi xt]v xov Ttoay/iaxos ^TjxTjatv xai fia&tiv xiva /ier inquisitioneni et agnoscere, queraadmodum prius se
xgonov efuxQoa&ev elxe, xl 8i xo xov XQOVOV fi^xos 10 habuit quidque longitudo temporis adinvenit. Ini&vqev. lAvi%vevovxE<s xoivw avxb navxaxod-ev evgivestigantea igitur illud undique invenimus, quoniam
<jxoftev, u>i ixaaxos xCov TOCS ayicoxaxai ixxXrjalas of- singuli horum qui sanctissimas ecclesias aediticaxo8ouT}aavxo)v ini xfje eiSalfiovos xaixtjs noXetot ovx verunt in bac felicissima civitate, non pro aedificio
olxooofiiae ifQovxtae p6vrtg, aXXa xal xov %oqr\ylnv solummodo cogitaverunt, sed etiam ut expensas sufavxaQxri Sovvat xoTe na.g' alxov ysvoudvoie elayetrtv 15 ficientes darent a se factis venerabilibus (domibus)
oixoit xnl oQloai, noaovi ftiv iTQosijxor iaxi Ttqiaflv- et terminarent, quantos quidem competens esset
rioovi x a ^ ' exdaxrjv ixxXrjalav, nbaovt 8e Siaxovovs, 6.Q- j>resbyteros per unamquamque ecclesiam, quantosque
qtvht xe xal &TjXeias, jioaove xs vnoSiaxovovs, xai diaconos masculos atque feminas, et quantos subavfru ydXxa: xe xai avayvcooxas xai TIVXCOQOVS xa&ediaconos, et rursus cantores atque lectores et ostiaxavai. Kal nqbe xovxo xai xr,v xov oixov 8anavT]v 20 arios constitui: et super haec etiam oratorii exaigtae, xal nQoioSov oixelav intdwxev, aQxovaav xdit
pensas definierunt, et rcditus proprios dederunt sufnao' aixov xaxaaxaaiv, ei 8e xts TiQOsent&eir] 7iXrr ticientes his quae a se constituta Bunt, si quis
&oi, ovxexi navxeXiin ixxeiveo&eu Svvaxrjv. Kal $t- autem adiecerit multitudinem, nequaquam peuitus
ifitwi ye ftixQi noXXov xa xoiavxa yvXaxxofiava, xni extendi sufficientes. Et permanserunt usque ad
lui xovxo TJI>, ifjsve xai xa xiav ayitoxdxrop ixxXr\atu>v 25 multum tempus talia conservata; et donec hoc fuit.
xoilt oixeiois d^xoifteva. ca 8i oi &eo(piXe'axaxoi lni~ duraverunt sanctissimarum ccclesiarum domibus quae
axonoi xaie SviconTjaeai xtvdiv ael -nqotiypvxti le%i- sufficerent. Cum vero deo amabiles episcopi preces
&r]oav Ttqbe xb xuv x^poxovov/xsveov 7tXrj&oe, Tjv^Tjxai aliquorum semper respicientes protracti sunt ad orftiv TJ xrjt danavtje noaoxije ele dfisxqiav noXX^v, 8a- dinationum multitudincm, aucta quidem cst expenvttaxal Si jtavxaxo&sp xai xoxot, xai xb xeXsvxdiov 30 sarum quantitas ad immcnsitatem multam, creditores
oiSi Saveiaxai Xombv Sia XTJV dmaxiav TjSrj xov nQay'
autem undique et usurae et novissima, et neque
tiaxot, dXX' dxnotTicets xs rtvayxaapivai xai naqavocreditores propter incredulitatem iam causae, sed
/*oi xal nqdyfiaxa anQsnri xnl ovSi oixiae iSicoxixrfi alienationes cum ncccssitate et coutra leges, ct
ofjrt a<oq>Qovoiat]i' aisxs ix xrjt xomvxrje dxoTtiat (xi\xz causae indecentes et neque propria dignitate tem?rt tfiiqia. firjxe r TCQoaoxeta i^aqxelv xals vTto&Tjxais Zb peratae: ut ex hac nimietate neque praedia neque
xui xoli irexvQott, firjSe Saveioxcov Sia xovxo evno* suburbana sufficerent hypotbecia ct pignoribus, neQeh>, dXX' eis dnoQiav xaxsX&eTv navxeXrj, xal (irfie que creditores propter hoc invenirentur, sed ad inli TOIS XeixovQyovoi xt}v anoxooiprjv StSovat Svvaopiam descenderent novissimam et nec ipsis ministns
aXX* eit xi}y naocHv dfrXicoxaxrjv 68bv xb nqayfia
emolumentum dare sufficerent, sed ad viam omuium
iqead-at, xb xu>v ovxtov annvxcov xdlt Snvetaxals 40 infelicissimam causa descenderet, quatepus rerum
t. "Onso xnl Xiyorxes bxvov/iev xai oncos av
omnium creditoribus cederet. Quod etiam dicore
fti] ytvoixo TTqoroovfisv. Ei yaq ovx av xit iriyxoi
piget noa et, quemadmodum non fiat, providemus.
Nam si non aliquia ferct libenter eum, qui ultra
ccclesiam regiae huius urbis, impcrii twslri matrem, magno aere alieno premi, nec aliler valere ad singulas
erogationes religiosissimis clericis faciendas nisi prius pecuniam immoaicam tnutuo sumpserit ita, ul tam
hypothecas quam pignora in pulcherrimis praeaiis et suburbiis suis conslitiiat. Proptcrea igitur visuni
nobis est ad earn rem investigandam nos ipsos conferre et, quemadmodum sa res antca habuerit, quid
lemporis longinquitas reppererit, cognoscere. Ex omni igitur parte id indagantes invcnimus unumquemquc eorum, qui sanctissimas ecclesias in felici hac urbe aedificarunt, non aeaificatiotiis solum curam gessisse, sed etiam ut sufficientes reditus sacris aedibus a se factis suppeditaret, atque dc/iniret, quot in quaque ecclesia presbyteri, quot diaconi et masculi et feminae, quotque subdiaconi, et porro cantorcs et
lcctores atque ostiarii constitui deberent. Alque secundum hoc et expensas aedis dcfinivit ct proprium
rcditum aadidit iis, qui ab ipso constituti sunt, suffxcientem, qui tamen, si quis mtdlos superaadat, amplius distendi plane nequeat. Atque haec quidem permanserunt per longum tcmpus observata, el quam
diu id fiebat, manebant etiam bona domcsticis sanctissimarum ccclesianim sufficientia. Simulac vcro cpiscopi dco carissitni assiduis nonnullorum precibus intenti ad magtium orainandorum niimcrum cvagali
sunt, expensamm qxtantitas in immetmim aucta est, et undiquc credilores atque uswae, denique nc creaitores quidetn propter fidem rci iam sublatam, sed alienationes extortae et illegitimae atque negotia inhonesta
quaeque ne privatam quidemdomum solidnm dcccant: ita ut ex eiusmodi pravitate neque praedia ncque suhurbana ad hypolhecas et pignora sufficcrent, neque creditorum ob id ipsum copia essct, sed ad extremam
inopiam deveniret, ac ne ipsis quidem minislris alimenta praebere posset; verum res in statwn omniuin
rniserrimum redigerctur, ut crcditoribus universis bonis suis ccdcrct. Quod et diccre haesitamus et ne fioi
providemus. Nam si qiris eiiw, qui ultra facultatcs suas sumpins facit, non acquo ferat animo, quin harum
iv 8ia xovxo A |j 3S Xenovqyovotv avioTs drforai
1 fiEydXrjv om. A || 8 xoivvv] yovv A || 9 xov TTQyfi
dnoxqo<prtv A || diSoat L1 || 39 tb jtqayfia om. A
xoi) huius causac ff | l t avxa L j| ifid&Ofiev A || 12 xtav
om. I? || rfjv dyt(OxdxT]v txxXr^inv L || 13 ovx oSofiias Lx U 14 xov] xb A || 15 avxmv A || yivofiivon L ||
3 dcbetis t n \ 5 parum V\ 15 domibus om. RlVxT ||
20 xovxto /, 2 xovxote Ae || 21 olqioai L || 8tS<axtv A jj 16 competcntes Rl || cssc Vx \ 17 quantosquo RV\ quanTOIS] xrjv Ll xr\ U1 || 22 xnxaoxaaei, deinde xnxaaxdarj
toa Tvulg. | 20 haec] hoc T* |] 24 cxtcndi li*vutg.] cx
corr. /J || OvSi xi nQoai\in*** nXi}*** [nXrj&osi) Ll, R% cxccdenti Vx exocdenti P2 extcndenti T || sufdcienOiSe xi xavxr} nqooant&exo n)r)&os sie o L* || 23 Sv' tcm RV || 26 donauerunt RVT || 28 ordinationum] leg.
vnr Ll, 8waxbv alxTjv corr. U \ 24 ys om. A || 25 rp> ordinatorum? || 31 autem undiquc V% suppl. in spaf
nouissima etiam UV nouissirnc vulg. II
*/'' M) t]v fftuve A ivefierev L || 2P oixon As || vac. || nouissima et]
x
27 (^rjvixd-tjaav A |J 29 noXX** Lx | 31 ovxe A R Xoi- 33 alienationis V \ 38 desccndcrct V || ncc] hcc? r*\\
1
cauaani R ||
^o*"] om. s || 7J8IJ om. A || 33 oixotias L |l 34 o|i'w! ipsis om. V \ 39 aufflccret RF \\ uiuam R (| 40
1
* t^a s-T) || 34. 35 *ftr,8i prji |[ 36 /tjxe A J ev- descenderent V\ 41 etiam] et F\ diceret R || 43 fert y

20

Nov. III pr. 1

UT DETERMINATUS SIT

jiqqtas ihv vnig T^1 ovaav avxa} ntgunoiav 8anaEiibstantiam suaui expendit, quomodo non de his
rtavra, 7icoi o&xi xai xa rtegl xovxtov r,ftTv y^oi-unobis est cogitandutn? Non eniin oportet ad mcnartov; oi yag Stl rtgbs ras Sanavat dTit^reir xai xas suram cxpensaruzn quaerere ctiam possessioncs (boc
xxrtons {roZro yag tis anX^axCav xt ojwv xnl aaifitiuv
enini siiuul ad avaritiam irapictatcmque perducit),
j*ytt), nXXa roTe ovat avfifurQtTv xai xas Snnavas. 5 sed ex his, quae sunt, expensas quoque ructiri. Qua''JUSTS itgotijxoiTcJS xal TOC 7it(>l xovTOiy vofio&tTT\ao- proptcr competenter etiam de his saaciznus et im
ftsi> xai tijv aoQtariav ixfiaXovusv, irfifj TO nqayna
mensitatem excludimus, certae raedicinac causam
nagaSiSovres &egaxeiq.
tradentes.
CAPUT I.

A Otajti^o^tv zolvvv rovi fiiy nxQi vvv ovxat

Sancimus igitur eos quidem, qui bactcnus suut in
xaxa tijv avxr,v nytioxdxtjv fteyalrjv ixxXrtalav x* 10 eadem sanctissima maiore ecclesia et pcr rcliquas
rovs foinove anavrae ei-aytls ofxovs, xal tove tiXaomnes vcnerabiles domos reverentissimos clericos et
fitaiarove xXygixovs xal ywnlxai Staxovovs xal nvXco- mulieres diaconissas ct ostiarios mancre in quo sunt
Qovt fiivtiv (p* oTmeg eiai oxrjuaros. ov yag xb ov
schematc (non enim quod est minucntes hacc saniXazTov/tcp, tiQoroiav Ss tov fiillovxos notovficvoi cimus); rcliquo vero tempore nulla fiat ordinatio.
rnvra vo/io9"erov/tev. Tov Ss iF-s %o6vov fir,Seuia lodonec ad antiquum nuraerum, institutum ab his qu
%eiQoroviaf /ie'/ojs av sie ihv } | oq%r\i O.QI&- sanctissimas ccclesias aedificaverunt, revereutissimoy i& dvaravxa
%Q
naga rdiv ras ayiiorarat dxxbjoias
rum clericorum quantitas rcdigatur. Sed quouiam
nhv rbv
dvaravxa
fj
T) XOIV tiiXn^eararcav XXIJQIKOJV jcegi- pridem ctiam reverentissimorum clericorum sanctiscTai'17 TtoaoTTjt. l4?.V iTtBiSfj 7tg(pt]t> xal TO TWV ti?.nsiraae maioris ecclesiac regiae nostrae civitatis det
fieardrafy xXr,gixch> xrjS ayKorarrjs fieyaXye exxXrtoiae 20 miuatus est numcrus, et valde brcvis erat, utpote
xije fiaffiXiSos ij/iair troXtcje aigTTo fitrgov, xal afvSgti
una existente sanctfssima ccclesia, postca vero et
awtcxaXfidvov TIV, otn fnai ovarje TTJS ayio)Tarrte (u~ vencrabilis domus sanctac gloriosae virginis et dei
%

? . . . .

l i ; : :

ii

ii

y
i xeifievoi^pxoSofijj&r] oxagk rrfi evoe/JoZs''xr,v Xrt- Theodori ab Sporacio gloriosae memoriae dedicata
BngCiijt, 3 rs asflno{tto> otxos TOV aylov /idgTvgos
est, orat autcm etiara venerabilis domus sanctae
SCOQOV jxagn JSfcogaxiov rov T/JS irdogov (tvy/itp
Ireuac, quae sanctissimae maiori ecclesiae copulata
t), t]v 8i xal 6 Ttgoixvrqrdi oixos xiji ayitce est, proptorea rcdigere numerum ad antiquam figuram
6 rfi nytcoxdrT} (uydXji ixxXr,a(q ovpjjuftivoe, 30 impossibile cst. Ivon euim sufficient tautis ecciesiis
TOVXO Tttgtor^viu xbv dgifrubv cii^xb agxaiov
pauci consistcntes, quoniam uon proprios clcricos
xwa xav nSvrdxiov iaxii: Ov yhg av dgxiatiav
neque in has tres habcat basilicas, scd comraiines
xoaavxais ixxXrjoicus oXiyoi xa&tarwxtt' ineinsg orx
sunt ct sanctissiinac maioris ecclesiac ct earum.
iSid^ovxns xXijptxois ovde els xovxtav lyjti rtov xgtdiv omnes circumeuntes secundum quendam ordinem at
o'ixtovy xoivoi Si tiot xr,s re dynoxdxrfi fuydXrje ex- 35 circulura ministcria in eis celeurant; dcinde ctiam
xhqaias K aixwr, xal xovxovs anaiTs* negivoaxovv'
pjuriina inultitudinc ex antiquis haereticis ad sancTJ xaxd nva ntg(oSov xal xvxXov xas Xtixovgyiae tissiinam maiorcm ccclcsiam dcducta gratia quidem
iv avxois Tioiovvxai' aXXcos xi xnl IZOX)MV Ttl.rj&ovi ix
icov tigtfap algBXiXCoy xy dyiioidxri fieydXrj ixxXrtaia
TiQosnx^irxos x^C'Tl /'*'' rv fttyaXov &10Z xnl o<u> 40
cap. 1 tt 11 pr. ( avyxwgovfiev 22, 2) habet Nomoc.m, item inde a vv. xoivoi Si (20, 35) Nomoc.d 1, 26.
rcrum nobis cura gerenda sit? Neque enim pro sumvtibus posscssiones quaerendae ihoc enim ad cupiditatem inexplebilem et impietatem ducit), sed ex facuttatibus expensae quoque metiendae sunt. Quapropler
opportune et de his leqes fcremus et qttod indefinitum erat toltemus, certa huic rei medcla adhibita.
I. Sancimits igitur, ut qui huc usque in illa ipsa sanctissima magna ecclesia ceterisque omtiibus
sacris domibns sunt et religiostssimi clerici et mulieres diaconissae et ostiarii in ea forma, m qua sunl,
maneant. Non enim quod est imminuimus, sed futuri curam gerentes haec sancimus. Jn posterum vern
\ul(a fiat ordinatlo, donec ad pristinum numerum ab iis, qui sanctissimas ecclesias aedificanmt, statutum
numerns religiosissimorum clericorum redaclus sit. Sed quia iam antea numerus religiosissimorum clericorum sancttssimae magnae ecctesiae regiac noslrac urbis erat definitus isque valde exiguus erat, guippe
cum sola estet sanclissima magna ccclesia, postea vero et yeneranda domus sanctae gloriosae virgims et
deiparae Mariac, in vicinia sanctlssimae magnae ecclesiae sita, a piae memonae Verina aedificata esi, et
vaieranda domus sancti martyrls Theodon a Sporacio gloriosae mcmorxac est consecrata, nec non veneranda domus sanctae Ivenes fuit sanctissimae magnae ecclesiae iuncta, propterca numerus ad anliquam
formam redigi nullo modo potcst. Neque enitn tot ecclesiis pauci illi, qut cotistituti sunt, sufficerent,
guoniam nutla trium illarum domuum proprios habet clericos, sed communes sunt tam sanctissimac
magnae ccclesiae guam illis, easque secundum ordinem et quasi guendam orbem circumeuntes omnes ministeria in eis peragunt; praescrtun cum magna multitudine vetcrum hacreticorwn ad sanctissimam magnam

8ij A |l 4 aciioxiav Ll (j 5 dX?M xoit ovoiv tur Rl 8 10 per s. v. add. RW*T \ 11 ucrabiles V^ I
fjgv
L1, aXX1 anb xtav ovmatv ov/jftexgtov L2 \\ 13 tninucntcs] moueates?Rx \ 15 numerum] initum Vx\
0 (oaxt xal^ 7tgoartx6vxoos A Ij tttgi roiro (TOVTO5) L ||16 ecclesias 19 ecclesiae rej suppl. R3 in ras. duorun
7 $r]T<5: xb trody/ia L qrtxa> ngdy/jaxt A || 8 &egci'
versuwn (vv. rcverentissimorum clericorum et ctiani omissif)'h
ntlavA U 9iotvvvom.A Q \QxaixaxaxoviL7 || 11 ofxov:] 17 redigitur RPT (| 20 utputc R1 utputa T \ 21 cxix
tlrat L || xaX\ om. s ]J 12 yvvdixat xal Staxovovt AB [j jtcnte om. V \ 22 uenerabilcs domos (domos om. H",
14 JiQoroiav noto{(itvot\ om. 5 || 17 ivaxdt^xoiv Lr add. in mg. l) RVT \ 24 positam R || 25 uirina llx\
hOxavxov L1 | aviae Z, j 18 oixoSoft^aaftivoiv (aaui- 20 sporatio RV*T speratio Vx \ 27 etiam om. V || 28 bevtov in ra$. M) JiZ.fi] oixo8ouT;odtiloy A |j 22 fttydXtje rcnc f/l Jielenc RFa vulg. hclrenae Tt Heircoae Heimbmh \
om. Bs fl 28 tpgaxlov Ll || 32 oxrjua d8ivaxov A | 34 tli\ 29 proptcrea] et proptcrea f |j 31 paucis RT pacis A"!i
consistentes] reliqua twvellae part om. in RT, sed in T
ttt lcgit f ? I) 35 xoivrj L |j re om. Nomoc.d \\ 36 xal
avratv om. L }| tial TOVTOVS om. r U xoixois ZJ | ntgt- suppletur 'ad fintm fcrt libri (Ilcimbach) [| 33 harum I
x
al. | 31 omnes] et omnes vulg. Q quandam V \ ordineP
a r o o s L
1
x
1 non] non et vvlg. |14 auaritiatn / ' 2 in ras. g 9 agi- circum (ora. et) T fl 37 dcductara F 1 quidc V

NUMERUS CLERICORUM

21

Nov. III 1. 2

TJj(>s fjfitav 'fyao XQUJXOV, novots Si xal Tt^oroonale magni dei et salvatoris nostri Iesu Cbristi, laboribus
tifitrtQais, Stl dmkaolovae TUJV i ugxys tU xijv ii>- autem et itnmutationibus nostris, oportet plures
- - " - - ' Xtixovgyiav

' ' atpoQia&ijvat.

*2-._. "r>
pium ofticii ministerium definiri.
definiri
]i ot@T}
ras--vnijgeaias
"2ix quam a principio ad piutn
&te?iiof4sv, ftij TXEQCUXSQCO niv i^nforra Ttqta^vxiqco.1 Quapropter sancimus non ultra sexaginta quidem
xaih. xiy ayicoxdrrp tuydXgv ixxXr,clav elvat, Staxa- 5 presbyteros in sanctissima maiore ecclesia esse, diafon <5'i nogevai ixatov, xal xeoaaqdxovxo. Si &i;Xe{ai, conos autem mascuios centum, et quadraginta fexai inoSiaxovovi dvtvfjxovxa, dvnyvutcxai Si ixaxbv
minas, subdiaconos vero uonaginta, Iectores autem
Sixa, xal ydXxas tixaamtvxt,
ws eivai xbv ndrxa
centum et decem, cantores viginti quinque, ita ut
a^i&fibv T W tiXttfitaxdxtav xXrjgtxwv xrji (aynoxaxr^e} sit omnis numerns reverentissimorum clericorum
fjtyd?.rjs ly.xXrtaias iv xexgaxoaioii cixootnirxe ngoi-10 sanctissimae maioris ccclesiae in quadringentis vjumois, xai ixaxbv Ttgbs rovxois xioy xaXovuirtov rr> ginti quinque, et insuper centum existentibus his
hoQav. Kaxd ftkv ovv xrtv ayiandrqv ntydXt]v ixqui vocantur ostiarii. In sanctissima si quidem
v x*]i tldatfioros ripdov ravxrje ncXctos xal rois
maiore ecclesia buius felicis nostrae civitatis (et
tvnyel: otxovi xovs Tjrcofiirovs avxfj xoaovxov
per) tres venerabiles domos unitas ei tanta clericoiov toxco TtArj&os, ovS' ybi ukv xd>r vvv ^x-15rum sit multitudo, ntillo quidem horum, qui nuuc
xav * 7toXA$ TTXCICOV dgid-fibe ttr, nnoa
sunt, excludendo, Jicet multo iilurium numerus sit
wQKjfiivov, ftrjSevbs Sexov Xoinov siQoi- ab his, qui a nobis nunc determinati sunt, nullo
1OV V<p
' txaaxov xdyfta rb vvv, lcos av ili
autem de cetero adiciendo in unoquoque ordino in
TPVXOV xov api&ttbv negiaxair, xb pirgoi:
his qui nunc sunt, donec ad hunc uumernm men20 sura rcdigatur.
CAPUT II.
B Kaxtivov
Kaxtivov nooixifrefiivov,
a>ixe xb ftixC1 Tv
Illud
Illud quoque
quoque adiciendum
adiciendum est, ut quod
quod hactenus
yvr ovx tvnQEjioJs yivouevov /;xtr* TtoAixsveo&ai, rb nonddeceuter
nequaquam i in republica
geratur,
t
l liebat,
ib
bli
t
noXXovs x<av tv).afi<jxaxiov XXTJOIXWV aita^iovv fiif
id est multos revcrentissimorum clericorum dedignari
tv ah ixttooxovfj&Tjoav (tytoixaxan lxxXrtainu J iv
quidcm in his, iu quibus ordinati sunt, sanctissimis
rav&a jj xara %ioqav ptvuv, tii Si ri;i> ayuoxartjv 25 ccclesiis aut hic aut in provinciis deservire, ad sancntyaXrtv ixxXrjaiav xni xbv tlnyJ] xXfjQov rtvr^s Sid tissimam vero maiorem ecclesiam et venerabilcm
nvos iiQooxaoiai ifi^nivay. "Ontg IOV Xotnov navclerum eius per patrocinium quodlibet accedere.
TtXdis yivea&iu xaXiofttv. El yixQ irtl xciv tvayaiv
Quod de cetero penitus tieri prohibcmus. Nam si
novaaxrtoi(av xioXvo/tei' i ixtfiov ftovaaxr^lov ngbs
super venerabilibus monasteriis prohibemus ex alio
jcrmitteinus, lucri
luiusmodi [horiira]
Ei Se xai noxs toiaixrjv ma fitxdaxnaiv r) desiderium iudicantcs. Si vero et aliquando talera
T} fiaxaQi6xr,s TJ i] xaxn xaictbv finatXtin ytrio&at
quandam migrationem tua beatitudo aut per tempora
ovriSoi, pi}aXA(as xovxo Ttoaxxtofrat, ixolv av eii xbv 35 imperium tieri perspexcrit, non aliter hoc agi, anteti(K<fiivov i]p\v aqi&fibv neQiaxairj xb Tcoay/ia, aiexe quam ad praedictum a nobis numerum causa redirrp> pexdaxaoiv eu ir,}' rov ktixovxos T|' yivio&at,
gatur, ut migratio in ofticium deficientis liat et non
a/.V oi>x i?tio xbv agi&fiov xtva jiavTefooi ffifiaivtn'.
supra numerum aliqucm omuino accedatur; hoc
fcclcsiam qratia qiiidem magni dei et servatoris nostri Iesu Christi, laboribus auiem et exhorlationibus
noslris aaducta auplo plura guam ab initio fuerunt ministeria ad sacrum cullum destinari oporteat.
1 Quapropter sancimus, ut tn sanctissima magna ecclesia non plures quam sexaginta presbyteri sint,
centum vero diaconi masculi et quadraginta feminae atque nonaginta suodiaconi, lectores autem centum
dcccm et cantores viginlt quinque: ita ut untversus numcrus religiosissi^norutn clericorum (sanctissimae)
magnae ecclesiac in quadringentis viginti quinque personis, et centum insuper qui vocantur ostiariis consistat. Jn sanctissima igitur magna ecclcsia felicissimae huius civitatis et tribus sacris domibus illi iunctis
tanta esto clericorum multitudo, nullo quidem eorum, qui nunc sunt, eiciendo, etiamsi numerus multo maior
fil eo qui a nobis deflnitus est, nullo autem in posterum singulis qui nunc sunt ordinibus adiciendo, donec
ad huttc numerum mensura reaigatur.
II. lllud quoquc adicieiiaum est, ne, qnod hactenus parum decore fxebat, amplius usu veniat: ut
tnulti religiosissimorum clericorum in quibus ordinati sunt sanctissitnis ccclesiis vel nic vel in provinciis
manere dedignentur, sanctissimam vero magnam ecclesiam et sacrum eius clerum per patrocinium aliquod
ingrediantur. Quod in posterum fieri omnino prohibemus. Nam si in sacris monasteriis vetamus, ne quis
(X altero monasterio ad alterum transeat, mutto minus id religiosissimis clericis permittemtts, lucfi et negotiationis notam habere rali eiusmodi cupiditatem. Quodsi auando talem transladonem beatitudo tua
vel pro tempore imjperator faciendam esse perspexcrit, non aliter id fiat nisi re ad praedictwn a nobi.t
uumeriim redacta, tta ut translatio fiat in locutn deficientis, uec ultra numerum quisquam omnino admitjfQ
M || $6i StnXaaiovai\ Stl dmXaaiova L ti>Xaf?eoxdxovs xXr,QixovsAB (j 37 ytvio&ai
SmXaaioyae MAB Nomoc.d, oportef plures (i. e. SeT TtXtlo-flairovxa AB
vct) s D 3 xas ML\ irfc AB Nomoc.11ff|| 6 ccntum (5. i\
l nostri om. V \ luboribus] et laboribus TV1 \\ 2 ct imiHnxbv)M|| quadragintia(s.v.rtaacqaxovxa)M^lnona- mutationibusom. V xn lacuna dimidii versus, inmitationibus
ginta (5, v. ivtvrjxovxa) M || centum deccra (*. v. ixa- suppl. y*; et om. T || 3 pium] proprium yT || 4 Quapropti-r
tQV Sixa) J / ixaxbv xni Sixa L (C et undccim Iui) \\ V vulg.] Et proptcrca T \ ultra] ultra quam T || 8 cantorcs}
8 uiginti quinque^ (5. v. uxoaimvxi) M, xf? Theod. |j if~v- cantoresautemrfl itautfT]ut;u/<7. | | 9 s i t ] f i t r | ] 10 nmpcooovl 01 ante we add. A !| nnvxa] nnQOVxa Nomoc.d |jiorcs ffl B XX.V r 1 XX-II y*\ \\ insuper] supcr f
9 ayicaxdxtjs addidi exff||10 iv <p TXQOCWTXOH (xal rcvXoia). || iis T vuig. \ 12 fiiquidem om. T \\ 13 et per om.
pup oia.) A | 7iQOOa>non\ om. s || 11 ccntuni (.. v. ixaxav)yT B 15 nulla y || lfi sit numcrus T vulg. |j 21 adden%
1
M\ CtQOt XOV XOVXOtS L II 7tvi.tODOi Z. || 14 XOXi TjVUldum T 11 23 id cstj idcm yl || 25 aut bic provinciis
fiirwS avtj) otxovS Nontoc*flxooovxo%> LlADNomoc.d s] om. yl in lac, suppl. F3 fl '28 pcnitus /''] om. T (omniloaoiruy Mli1 || 15 ixf}aX/.ofiiro>v LB \ 16 TiAiov A inodo vuly.) H si del. y\ om. T | 30alium y B multo mn;is
plurium (1. e. nXtiovtav) g (| jtapd twv As\ 17 v<p IJ/WW*-] clt-ricis om.rsputio unius versus relicto [J 31 pcrniittanius y
V || horum] boB nobis nunc e H oQiOfiivov (w. tii\ 16 ^/iaJv in lilura) pcrmutamus T 8 32 et owi. T | iuditium
/
38super
3/1| 21 I)) L my. U TOJ om. AB NomocA \ 23 anagwvv norum7'.5c/i;i|j35perspcximus/ 7'|j ^\.PT\
t>*>] analiovvxtav A*Bl Nomoc.'* ina&ovv B* || 30 xois T uccvdalur/^] accedant/^cxcedaturru/y., accedat//>iw6

Nov. UI 2

22

UT DETERMINATU3 SIT

rovxo yaQ i$ ovSefttas ftrjxav^s ovSe k'v. rtroi xopnou enim nulla macbinatione, neque ex aliquo modo tieri
yiveo&ai avyxcoQovfiev. Kal ravxa uiv neoi TJJS ayta>- sinimus. Et haec quidcin de sauctissinia niaiore
1 tdrTii ftByaXrjt ixy.Xrjaiai. '*> Si raii aXXaie ana- 1 ecclesia. In aliis autem omnibus ecclesiis, qua<rrte ixxXtjoiais, <av ir\v %oqriyiav TJ aynajarr] fieyaXr] rum expensas sanctissiraa maior ecclesia facit, saniattXrtain noieixai, d"tanitp^ev robi fiiv vvv ovrae fie- 5 cimus nunc quidem existentes manere similitcr etiarn
vetv oftoiaie xai avrove iiti ff%T/ftaros, rov Se XOMOU cos sub schemate, de cetero vero nuHum ordinari,
Si
l & nqlv
l
i xb
b yaXovpsvov
X
d euin quii vocatur statutus
tt
ii
uTjSiva
xBiooxovelo&ai,
av eis
antequam ad
uniuscuiusaxaxovxoy ixaaxrji
definitua est ab aedij dxxXrjaiae,
j
, OTCBQ
Q i* <\oxr
xt tsQoiQtaxai q que ecclesiae,
, q quod antiquitus
q
nciQa xaiv
ravxae oixoSourjffa/uEvcuv,
oixoSourjffa/uEvcuv,6 xeov
6 xeovngea^v
ngea^v iicatoribus
iicatoribusearum,
earum, presbyterorum
presbyterorumet etdiaconoruin
diaconoruin
xaiv ravxae
X d xni 10 lnasculorum atque leminarum
i
bd
q
xe xai SSiaxovmv, aoQevcov xe xai &
&t)Xeidiy,
et subdiaconorum
vnoSiaxoviov xnl avayvcoaxaiv xai yjnXxdiy xai nvatque lectorum nec non cantorum et ostiariorum
XCJQWV agifrfioe 7rsgioxah]' xal fiijSi efc iv fitaip nnriuimerus redigatur, et nullus in mcdio penitus adirsXaii nQosxi&io&a. 'Hfitls xe yaQ avxol yvXagofted-a
ciatur. Nos quoque ipsi cavemus talc aliquid agerc,

faxoi xy naxaQi(oxaxq> aQ%ttn,Gx6nto xal TtaxpiaQxf! buius regiae civitatis ordinationi contradicere, licet
^s fiaatXiSos xavxr^ noXecoe npos XTJV %siQoxoviav av
iussio de palatio veniat. Nam ct qui praecepit et
xtXiyetv, xav naga xrji aiXrjt rj xeXevatS i'X&oi' o xe cui praecipitur, sub ecclesiastica multa erunt, si
va<i imxaxxtov o xe inixaxxojievo: vno xxXr,atnaxi' 20 tale aliquid egerint. Sed ncquc in aliis occlesiis,
Y.bv iaxcu imxifuoi; ei' xt xoiovxo jnqa&iev. lstXX' quaecumque emolumentum et expensas habent a
ovSe iv xalt ixxXrjaiais xais aXXais, ooai fir) xr,v xqo~, sanctissima maiore ecclesia, incompetens cst inulti<pijv xai %oqr]yiav sxovatv ix xrfi ayicoxaxt}! /ueyaXtjs tudinem inire ordinandorum eis, neque transcendorc
ixxXi}aiat, nQOirjxov iaxi nXij&os na<pitvai xiov %si- de cetero constitutam a principio ctiam super illis
Qoxovovfiivtov iv avxaie, ovSe vitepflalvstv xov Xomov 25 mensuram, ne forsan etiam qui in eas consecrantur.
xo xexayftevov &} avxrjs xal in' ixeivait /texpot', fir] in multitudinem incidentes immensam et acccdentes
noxe xai ot xax' avxns ieQ<opevoi ngbi jxXri&o; ixaibi a pie agentibus quacstus dividcntca et exinde
nlnxovxBi nnexoov xai xois noouovxas aixois 7xaga ad mcnsuram eorum non sufficientes, ia maximum
xdjv svoefiovvTcoi/ rcboovs fiEQiQouevoi, xaxel&ev rcQoi angustiam incidant. Si vcro ultra inensuram dctinib i v ai-xcjy ovx aQxom*xat bodivxee eis ftsyaXrjr 30 tam sauctissimae maioris ecclesiae sive aliarum eciav ifininxouv.
Ei Si vnig xb ftixQov xb clesiarum ordinet qui per tempora fuerit sauctisQopivo tv xff aynuxaxrj fieyaXg xxXrtoiq fj iv xai
simae maioris ecclesiae sanctissimus episcopus, et
aXXats ixxXrjaiai: %eiQoxovi]ostBv b xrp ayuoxaxrji pe- venerabilcs eiusdem ecclesiae oeconomi erogatioyaXrji ixxXr,aias nooeaxtbt xaxct xmoov ayicotaxo: no- nem ex ecclesiasticis praebucrint quaestibu9, ip>
XteniaxoTtos, [xai) oi xe &OftXioxaxot xrfi avxr\i ayico- 35 qttoque de suo ex propria facultate praebeant exxaxtjs ixxXqolas olxovouoi Sanavrjv ix xu>v ixxXr^am' pcnsam et qui baec expendere eos permisit bcaanxmv intSoley nbqotv, avxol xe oiy.o&ev xal x rr^
tissimus patriarcha. Sciant enim quia, si qtiiti talc
iavxdiv iteotovaiat StSbxojaav xrjv Sana.vrtv, orexavxa
egerint, Jicentiam damus et sanctissimis patriarchii.
XOQTjyiiv avxoii dnixoeyja ftnxaQicoxaxoi jtaxQiaQXJis. qui post talc aliquid agentem fuerint, et posteriori'loxeoaav yag wi, el T XOIOVXO jroa^niEv, aSstav Si- 40 bus oeconomis et omnibus reliquis revcrcntissimis
Softsv xni xols fiexa xbv TOIO?TO itQa^avxa oattaxa'
clericis talia et perscrutari et facta probibere et
xon naxQtaQxan xnl xdit /iexa xavxa oixovbfxoii xai
indicare imperio, ut illud cognoscens praecipiat x
naat xoiS Xotnaiii evXaSecsxoxoii xXrjoixoii xa xoiavxa
ttai noXvTtQayfiovtiv xni ytvo/uera xcoXveiv xai TtQOiayyiXXeiv xjj fiaOtXeiq, oisxa xctvxrtv (tavfravovOav TiQOi' 45
tatur. Hoc enim nulla machinutione nec ullo modo fieri permitlimus. Alque haec quidan de sanclissima
1 magna ecclesia. Jn ceteris autem ecclesiis Ofnnibus, guarum sumptus sanclissima magna ccclcsia facit.
sancimus, ut illi quidem, qiti nunc sunt, similiter ct ipsi in suo statu maneant, in posterum vero nemn
ordinetur antequam ad slattitum quod vocatur uniuscuiusque ecclesiae ab aedificatorious carum tnilio definitum numcrus et presbylerorum et diaconorum, tani masculorum quam feminarum, et subdiaconorum tt
lectorum et cantorum et osliarioram redactus sit, neque quisquam omnino interim adiciatur. Nam ct nqs
ipsi cavebimus tale quid facere et ordinandos mitlcre, ncque quisqnam nostrorum magistratuum tale guid
faciet, legem 7iostram veritus. Sitque venia bealissimo archepiscopo et patriarchae regiae huius urbis
ordinationi contradicere, licet ab auia iussio profecla sit. Natn et qui praccipit et cui praecipitur, si tale
quid fecerit, poenatn ecclesiaslicam suslinebit. Sed nc in reliquis quidem ecctesiis, quaecumque alimcntum
et sumptus a sanctissiina mac/nu ecclesia non habent, eorum qui in iis ordinantur multitudo admitti, ncquc
in postcrum modus etiam ilhs ab inilio constilulus exccdi debet: nc forte etiam qui in illis consecrali sitnt
ad infinitum numerum aucti ct reditus a piis hominibus suppcditalos ipsis dividentes, indeque eos ipsorum
numero non sufficere videntes t magnas angnstias incidant. Si vero ultra numerum in sanctissima mugna
ecclesia vel ceteris ecclesiis definitum sanctissimus archiepiscopus qui pro tempore praeest ordinaverii, et
deo carissimi eiusdem sanctisstmae ccclesiac oeconomi sumptus ex ecclesiaslicis reditihus dederint, ct ipsi de
suo et cx propriis facullalibus sumptus praebeant et qui haec suppeditare eis permisit sauctissirmts patriarchc. Sciant enim, si quid lule fecennl, tws et sanclissimis patnarchis, qui talia commictenli succedttnl,
ct futuris oeconomis, reliquisque omnibus religiosissimis clericis facullalern dare talia et rimandi ct si fianl
2 jtegi] VTTSQ AD || 3 aXXni; om. /i | 5 uiv om. L |
9 xavxrjv D |j 11 xai avayvtatrxioy] xs xal avayrcooxdiy
LAB || \'6 7tQoxid-to&cjL\\ HavaxtXXetvA(s)j\
niaxui
A (| intoxbjttjf LB\\ 18 avxiXiynv\ xi Xiytiv D Q 19 xnv
b
el jiaga A || 22 /UTJ om. t, idevt negationem anle nqoctr\xov (24) habuisse videtnr || 30 opujyxei] otn. s jj 34 xaxa
xatQov iZQOBaxcJi A |j 35 xal ML, om. A !| aixrfi om. B ||
ayioixdxrje] om. sr |] 37 iniSoJev] firt kntSolev A || 41 fiexn
xo xbv xb xoiovxov A fisxa xbv xovxo B; post tnle aliquid (i. e. xotovxb xi) agentem f || 45 xavxa L* \\ rtoonxdxt]v Lx

2 sanctissima dc FlT\ 5 existcnte manere F existere

inancnte T\\ ctium eos / ' ] cos ctiatn vulg. || 7 status TH
13 nos quoquc V\ nosque vulq. [| 15 iuditium P ([ 18 praecepit V vulg.) praccipit T || 20 egcrit T || 21 habent)
non habent vulg. (J 22 incompctcns] competcns vujg. \
cst] cst ct V \ 23 cis] eius T J 26 in multitudine'incedcntcs V \ 27 sibimet vufg. \\ 28 sufficcre videnlei
vulg. || 29 ultro mcnauram diftinita V (] 31 ordinetnr
V |j 33 uencrabilis libri || ante occonomi adtl. ct codd- fl
34 cx om. codd. || 35 ex] et vulg., leg. ct cx? || 36 hoe
T |j 37 quia si quid] quasi qui r || 39 fuerintj fient T

NUMERUS CLERICORUM

23

Nov. III 2. 3

Trtzwu' ix tTJe olaiat iwv roZro vtpaavx<ov oir.ovb- substantia hoc agentium oeconomorum aut etiam perfiiov ij xai IOV dmxpeyxtvxos npx^maxbnov zavra ano- mittentis archiepiscopi haec sarciri sanctissimae ecawlto&ai ir{ ayicozaTri ixxXrtaia' aisrs UTJ xni avfriis clcsiae. Quapropter ne rursus fiat talis aliqua rci
ytviafrni nva roiavrrjvno nqnyuaxt avyxvaiv xs xai confusio atque turnultus, causa ad mensuram a
Tn(>xt7v. Tov jiQayfinTos Si eis rb k ao^^s nepitoxa- 5 principio conBtitutam redacta, tunc ordinare liceat
fiivov fUxqov, iTjvixnvra xtiQorovtiv i^iaxw xara xbain tantum, ut non transcendatur definita mensura
OVTOV, oitre fii] vneppaiveiv ib grjfrev fiiioor fir,$i
nequo numerus transiliatur aut fiat quaedam circa
TOV aniQ-fiov vneo/3d%XEtv ij yivea&al xiva irepl xouxn haec calliditas. Non enim illud patiemur omuino
xaxovoyinv. oiSe yag ixtlvo avet-ofiefra TtavxaTinai lieri, ut dicatur qnia licentia erit ordinare quidem,
ytriefrat xb yaaxtiv, (o$ nSetn Saxai xetoorovttv /tir, 10 non tamcu emolumenta praebere; hoc enim est
ov firjv iniStSorm xQotpat. xovxo yap toxiv av&ie (xd>y) rursus confusionem eificientium et immensa adiecvyxvoiy eoya^ofiivcof xai xfj xtHv vnip xbv aptfr/iuv
tione secunda collegia coustituentium; dcinde etiam
noos&rpfr) oevxipovs xaxaXoyovt
Xs
aaawiaxavxcov XX
nXXcoa lplurimas
i
hbbi
habebit causa icircumventiones,
i
ut lialias
rt xal noXXae av oxoiri xb Ttpny/in Trepiypafas, tosxe sibimet vias avaritiae invcniant [et] pro alimentorum
eTtptis avxovi bSove anXrjaxias ij-evpioxeiv avxl xr,i 15 expensis. Et hoc igitur agi penitus etiam sub multa
ntei xijv xooprjv xoprjyiae. Kni xovxo xoiwv nodxxequae vocatur ecclesiastica prohibemus, raaximam
ofrnt navxsXibi nnnyopsvofisv, xal VTXO xb xaXovfisvov utilitatem hanc esse putantes, ut sanctissima maior
ixxXr\ainaxixbv imxifuov dyofiev, ueydXrjv davxcHv totpi~ ecclesia neque debitis Bubiaceat neque angustetur
Xunv tlrrtt vofti^ovxse xb xijv dyuoxdxrjv fieydXrjv ix- neque perpetuo dcficiat, sed 8emper atmndet.
xXrjatav iStiv ufixe Snve^Ofiivr^v /inxe axevoxcoqovni' 20
vrjv fiTjxe SiTjrtxcbi iXXeinovaav, aXXk din navxtov
-

'

i;'.

CAPUT III.
"2tjTp Si xr}v jteoi xovxo Sandvrjv ibpionutr,
Sicut cnim de his expensam determinavimus, ita
Tipoi/jxsi xbv xaxd xmpbv kytcixmov TWXPUXPcongruct per tempus sanctissimum patriarcham et
X>JV xnl xove svXaBioxaxovs oixovbftovi vttpiaxontiv 25 reverentissimos oeconomos considerarc, ut aliae exib xai xat dXXas oandvae xde yivpuivae ix x<ov ixpensae, quae tinnt ex ecclesiasticis quaestibus, circa
xX^aiaaxtxiov nbpaiv TIEOI evae/3el$ Sanavaofrcu ngn- pios erogentur actus et deo placentes, et illis haec
T
Ji- xni &eu> dpeaxpvaas, xai eii ixeivovs xnvxn xQ i- miniBtrentur, qui pro veritate egent et non babent
ytiv xovs xals nXii&tinti Stoutrove xai ovx i'xopxite aliunde alimentorum occasionem (baec enira domiixipafrtv xpotprjS awopufjv (xavxn ydp rbv Seagrbxtjv 30 num placant deutn), ct non patrociniis et studiis
ifibv fapansvEi), a).Xa ftrj nqoaxaainis xni anovSaU
liomiuum ecclesiasticas cxpensas in hominibus locunv&gcbniov xds ixxXrjaiaaxtxai Sandvae sie avfrpwpletibus distribuantur et ideo inopes necessaria non
navt evjxooovfxae inidtSbvai, xai ivxev&ev xovs dno- mereantur. Sciant autcm deo amabiles oeconomi
povfiivove fiij xvyx&veiv xcap dvnyxaiutv. "laxaaav
et qui nunc et pro tcmpore futuri sunt, quia, si
yao oi &eoftXiaxarot oixorbfioi ol ra vvv oi re xaxd 35 quid praeter liaec egerint, et divinis suppliciis subxmobv iabfuroi, cae tX xi napa xavxa npd^auv, ttiie
iacebunt ct ex sua substantia indemnitatem sanctisT ix xov &tov npivali vjroxefaopxai xai ix rrji invsimae procurabunt ecclesiae.
TWV oiaiae xb d^rjfiiov TTJ ayuoxdxri ntpmotrflovaip
txxXr.aiq.
(EniXoyos.)
Tijpftaxaptbxrjxaxoipvvrrjpor;p, yntg A0 ( E p i l o g u s . ) Beatitudinem igitur tuam, quae ab
t >...-. a} jH vrj7X{aS oxtdbv rjXtxins Iv Upaxtxto
initio et ex infantili paene aetate in sacrato omni
cap. III (24 Ttpoorptti xbv 39 ixxXrjaia) habet Nomoc.md 10, I.
prohibcndi et ad imperatorem deferendi, ut is re cognita ex bonis oeconomorwn, qui id fecerunt, vel etiam
archiepiscopi, qui permisit, sanctissimae ecclesiae illa resarciri iubeat: ne denuo eiusmodi confusio et perturbatio hac in re contingat. Re autem ad pristinum modum redacta, tunc usque eo ordinare liceat, vt
tie dictus modus transcenaatur, neve numerus excedatur neu gui dolus hac in re committatur. Neque enim
illud fieri omnino patiemur, ut dicatur licere quidem ordinare, nec vero alimenta praebere: id eniin rursus
est confusionem agitantium et adiectione supernumerarioru?n secundos catalogos constituentium; cutn praesertim multas causa circumventiones ferat, ut pro alimentorum suppeditatione dlias vias insatietatts inveniant. Quare hoc quoqne ne fiat omnino prohibemus, et poenae ecclesiasticae quae vocatur subicimus,
magnae ipsis nobis utilitati fore rati, si viaeamus sanctissimam magnam ecclesiam neque aeri alieno obnoxiam neque in angustias redactam neque perpetuo egentem, sed per otnne tempus florentem.
III. Quemadmodum autem cxpensas ad hanc rem pertinentes definivtmus, ita sanotissimum pro tempore patiiarcham et religiosissimos oeconomos providere convenit, ut reliquae etiam expensae, quae ex
ccclesiasticis reditibus fiunt, in pias el deo gratas causas impendantur, inque eos erogentur, giti re vera
egent neque aliunde habent alimentomm facuttatem (haec enivi dominum deutn placant), nec vero hominum
patrocimis et studiis ecclesiastici sumptus divitibus hominibtis dentur, ut inde inopes necessaria non coti'
sequantur. Sciant enim deo carissimt oeconomi, et gui nunc et qtii omni tempore futtiri sunt, se si contra
haec quid commiserint, tam poenas divinas subituros quavi de suis facultatibus sanctissimam ccclesiam
indemnem praestituros esse.
Epilogus.
Sancimus igitur, ut beatitudo tua, quae ab initio et fere ab infantia in omni
1 rovxo) tovxo T A rotovrdv rt B (| 2 17 om. A J
tnwrptyavros L || imaxonov B [j 4 rotavxrjv xtva
li, xoiavxrjv om A \ 5 $S\ om. C jj 8 yevia&ai AB ||
tovxo] haec s | 10 iaxni xb xipoxovt%v L \ \\ twv
add. Haloander Q 12 lpyaX,ofiivriv Lx ipya^ofievov A II
13 ewtattbvrav L | 15 alndis (in ras.) L eibimet e ||
arrl) etpro e [] Iniyivdtoxuv, in mq.yp.iJ^svpioxBiv'!)A ||
18 iavte L, avroU (?) corr. L* f 21 firjxs Sirjvexaie
cv&Tjv. om. B |j 26 ro xai] xov xtd LA Nomoc* xal B fl
28 apioxovoav Ll || 31 &epanevtiv Nomoc* | 37 rovM]
om. LAB Nomoc* || 38 agiJ^ww/J u{(Ofia Nomoc.d | ix%Xr,ala ntp%noit\aovo% A fl 40 onto L1

1 hoc F\ ac T \ 5 redactam F * | 7 transillatur ^ t r a n scribatur T\ 8 haeo V\ hoc vulg. (Gr.), om. T B 9 dicatur] dicat in V \ 12 constituendum FT \ 13 habere
T || causa] causas V al. | circumuentionis V circum uenditiones J7!] u t ] e t f |j lietom.vulp. 0 MsanctaTl maiore
V U 18 debetis f * (j angustietur Fs vulg. \ 19 perpetua
edifitia VT al. Q 23 enim V\ autem vulg. || 24 leg. congruit (Gr.)1 \\ 26 flunt ex) sunt T*[| 28 agcnt Tft 29 elementorum V \ occasione T \ dominum plaoant deum y\
dominum deum placant xnxlg., plaouit deum dominum T\\
31 in omnibus FT \ 32 distribuatur V \ 34 pro tcmpore V\ pcr tempora vulg. I 35 propter hoe T Q 36 sua
om. VT \ 41 sacrato V) sancto T sacro vulg.

24

Nov. IV pr. 1

DE PIDEIUSSORIBUS

/ j re xni Gyjpari xi]v ayia)razi]v tcare- ordine et schemate sanctissimam ordinavit ecclcsiam.
im
ixxitjoiar, ola xai ! leQazixri? xarapaiex sacrato utique genere descendens, haec custodire
vovaa yeveas, ravra <pv)AxrBiv Sirjvexctfi &eani$o/usv, continue sancimus, Bcientes quia non minu3 nobis
yivtoaxovxes, tos ovx k').axrov v/iiv fiBXr,aet xav raTs curae est horum quae sanctissimis ecclcsiis prosunt,
ayicoxaxnts ixxlijatni; ivffiTelovrxojv rjrreo avxlji xijs 5 quam ipsius aniinae.
yn>xrje. Dat. XVII. k. April. [dn.] Belisario v. c. cons.
Dat. k. (April.) CP. Belisi
sano v. c. cons.
[o. 535.]
IV.

Coll. I tit. 4

nEPI TOY TOY2 AANE12TA2

R DE FIDEIUSSORIBUS ET
nPOTEPON X2PEINKATAT2N MANDATORIBUS, ET SOLUTIONInP2T0TYn2NXPE22T2N, KAI10
EN AEYTEPAiTAHEI, AnOP2N
T0YT2N EYPE0ENT2N, KATA
T2N MANAAT2P2N II T2N ANTIS2NHT2N H ELTYHT2N.
O avxds fiaaiA.eiis 'Icoavvp TW ivSo^oxixot inaQXV 15
. Iustintanus Aug. Iohanni pp.
xiov leocoy itgancooicov.
(JlQOolpior.)
Nofiov naXaibv xe&etfierov uiv rjSrj,
( P r a o f a t i o . ) Legem antiquam positam quidcn)
xfi xQ^gt ^ i Ol** tofiev oTtcos, ovx ivsv8oxiurs<javxa,
olim, usu vero, nescimus qucmadmodum, non appro8\a Ss raiv aei trjxovfiivcur Txoayuaxcov avayxalov
batam, per causas autem semper exquisitas atquc

y.ai dtorpdoii
A

HiUovxei nooid-ljr.r,?.

competenti ct deo placito distribuentcs augmento.

CAPUT I.
EX x$s xoiwv SavtiaetEi; xai Jyyvrjxrjv rj (tav- 25 Si quis igitur crediderit et fideius3oreni aut manr, ivTi(pcorr,xr)v TtQosXafloi, ovxo; firj xr)y nooj'
datorem aut sponsorcm acceperit, 13 non primum
J
*'
'
raox
adversus mandatorera aut fideiusaorem aut
sponsorem accedat, neque neglegens debitoria interccssoribus molestus sit, sed veniat prinnim ad cum,
30 qui aurum accepit debitumque contraxit. E t si
Kal et piv ixsT&ev 'dnokapyi, xdjv aXlwv
quidem inde receperit, ab aliis abstineat (quid cnim
T yan uv ai/xrp nob-i xovs i^wfrev e'ir), ei in extraneis erit a debitore corapleto?); ai vero

TTctoa xov Xtt(ibvxoi jxEnXriQtoftsria; ei Si ovx la%va&tB

nnqa xov SareiOafiivov
Xafieif fj eii /itaoi rj sie o).6-

non valuerit a dcbitore recipere

a u t in partem

aut

Nov. IV (= Coll. I tit. 4 : gloss.) Graece extat in ML, cap. 13 in 26, 2, 1. Epit. Theod. 4,
Aihanas.
15, 1. lulian. const. III.
cap. I. II ( jxaoa xivoi 26, 11) habcnt Prachiron 16, 10; EpnnagogB 28, II. Eorundera summarium est in Appendice Eclogae 31 (idem in Ecloga ad Prochiron mutata 30, 6 et apnd Anonymum Bodhianum p. 212 Zach.).

sacro ordine et dignitate sanctissimam ecclcsiam ornavit, quippe qnae etiam ex sacro genere dcscendal,
haec perpetuo custodiat: quae sanctis ecclesiis conducant, non minus vobis curae fore rati quam ipsam
aiumam.
IV.

UT CREDITORES PRIMO DEBITORES PRINCIPALES CONVENIANT,

ETSECUNDO LOCO, SIILLINON SOLVENDO ESSE REPERIANTUR,
MANDATORES VEL CONSTIWTAE PECUNIAE REOS VEL FIDE
IUSSORES.
Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefeclo sacro praetorio.
Praefatio.'
Antiquam legem olim quidetn latam, nsu vero nescimus quomodo parttrn vi/jentem, cui
tamen ob res semper in quaestioncm vocatas necessdria vidcatur, demto revocare et in rcmpnblicam reducere idoneum duximus, non simpliciter eam ita ut lata erat ferentcs (erat eriim aliqua eius pars plcute nnn
distincta), sed cum opportuna atque pia accessione dirimentes.
I. Si quis igitur mutuum dederit, et fideiussorem aut mandatorcm axit covstitutae pecuniac rrum
acceperit, ille non ftalim ab initio mandatorem vel fideiussoretn vel pecuniac constitutae reum conveniai,
neve debitore ncgleclo tnlercessoribus molcstiam factssat, sed primo aim conveniat, qui pecuniam acctpit
et debitum contraxit. Et siquidem inde receperit, a reliquis abstineat (quid enim rei illi cum extrancis
erit, cvi is qui acceperat satisfccit?): si vero non potucrit a debitore nec partem nec solidum accipere, in
j)
f a
xi/v A 0 xaxex6afit}ttaS Ll KOT2 sacrato] sacro T vulg. || genere] a genere V fl *d%ooftfjaaaav A'l xaxa^alvovaavA \ 4 itm> MLA] rjiilv scendentis fl 6 subscr. dtdi ex T \ April. om. T || bilis.
ff, HaloanderflpelXtt A (ef. e) || 5 fjjttQ avxrjs rrti} ne(>l
uic. cons. T || 17 usui Iil | 23 ei RXT) cius R*V
xrfiA H 6suhscr.om.LA 1 dn.bilisario^/*; teclusidn. (| XVII vulg. U 24 distribucns R* K 25 rubr. Qualitcr fideiussor conueniatur li (t 26 is om. HT | 27 mux om. H
l
a
vulg
28 debitorcs Riyi
3l uidem
uid n

'k" B[ ''

priusem. L|J31 anoXauot M || 33 iox&u \ch.. Epan.

'"

****

II

] q

II

ET IrfANDATQRIBUS

25

Nov. IV 1. 2

ijoor, xud1' oaov av TtaQ* avxov ui]jSvrnfrtir} Xa- in totum, secundum quod ab co non potuerit ae', xara xoamnov ini rov iyyvijxfiv fj xbv avruput- cipere, secundum hoc ad fideiusaorem aut aponsorem
f /tavdartoQa x<aQeixto
xai jrao' dy.eivov xb aut mandatorem veniat et ab illo, quod reliquum
Q
xo&ad-a)
Kni si
si ficv
ficv TUXQOVTS
TUXQOVTSS avxJ
est, suraat. E t ai quidem praesentcs ei consistant
Kni
5ambo, et principalis et ititerceasor, haec omni serx
/ p g , o re ngatroxvnos o re tyyj
vos rj uavBarojQBvaas r, avri<fiovr\<sai ,'xavxa x avnav- ventur modo; si vero fideiussor aut mandator aut
yqj
rj 6
rds fpv/.arria&(o TQOTIOV. El Si 6 fiev iyyvqrijs
rj
6 qui spoQsioni se subiecit adsit, principalem vero
naosirit itxhv abesse contigerit, acerbum est creditorem mittere
[tuvtSuTcoo rj 6 r/jv avxttpcovrjaiv vn
ff,,
Q ieu
eu xov
xov Snalicubi, cum possit mox fideiussorcm aut mandaSe nQnxoxvnov anelvai avfifiair,,
nixQov
Sna/J.agooe,
Ttagbv
exigere.
Sed et hoc qquidem
i i
J
b evfrvs xbv iyyvrjxijv 10 torem aut spousorem
p
g
a J} avxtqnavrjx^v
avxtqnavrjx^v sisTtqnxxeiv.
sisTtqnxxeiv. ikXXa
ikXXa curandum
curandum aa nobis
nobis possibili
possibili modo.
modo Non
Non enim
enim erat
fj xov fiavSarcoQa
erat
yoofo
rovxo 8fj
iyxcoQofo-xaQ
XQOTXOV.quoddam hic antiquae legi datura pro sanatione refj &ega7revx6oi>
g
)fi)fttv xbvyxQ
nSi yitQ
& -nw naXauo
nX
b ddtu)Qi~ medium, cum utique Fapinianus maximus fuerit qui
yitQ jjqv xs
xts evrav&a
vbiup
rj TIQOS &f.oaxsiav pifroSos, xniroi UuTttvtarbs 6 haec primitus introduxit. Probet igitur fidciussoreru
y

rjv o xuvxu TTOCOXJJS vfTjpiad/ievos.^ 'Evdsiy.vvxu) 15 aut sponsoxein aut mandatorem, et causae resideus

rolwv xbv eyyvrjxrjv ij avxitpcovTjxijv f/ pavSaxcoon, iudex det tempu8 fideiussori, idem est dicere sponxi oye x$ itoay/iaxt xa&mievos Smnaxrfi diSbxco sori et mandatori, volentibus principalem deducere,
xatobv r<y iyyvrjxi}, xalxbv o eijieTv avTupa/vrjxTJ re quatcnus ille prius sustineat conventionem, et sic
xni [tavSaxtpoi, fcovloftivois xbv -n^faxoxvztov nya-

ipsi in ultimum subsidium reserveutur: sitque solacio

yeiv, ip* co xs ixeivov zt^oxsQov vnofteTvai xijv iv- 20 intercessori ia hoc quoque iudex (fideiussoribus cnim
p , ovxco IE avxois iv xaxaXoto<o nefvXaxfrat
et talibus prodesse sanctum est), ut illo deducto
uy xal afiwixco ye xio iyyvr/xrj xai %io avxi'
interim conventione liberentur, qui pro eo in moqxjj y.ni uarSaxconi Ttgbs xovxo xnl b xov Sixd^eiv
xvoio: {yyv>;xals yaoxaixolexotovxois porjfrelv ootw),

lcstia fuerunt. Si vero tempus in hoc iudultum excesserit (convenit namquc etiain tcmpus definira

wsre aixov ay.frhvxa rrjs iv xijj xuos iraytoyfjs anaX- 25 iudicantem), tunc fidciussor aut mandator aut spou/o'|i xovs vTtio avxou SteroxXovftivovs. Ei 52 b %o6- sor exequatur
litem,, et debitum exlgatur
contra
q
g
O i^xot
i^
(STyct(> xai
i XQOVOP eum, qnera tidedixit
tiddii autt pro quo mandatum
dt
riit
voi b
b enii xovxo xaxfreis
(StT
scripsit
vfjif.u> xbv Stxatovxa), xijvtxavxtt [%] b iyyvrjxr,S rj o aut sponsionem suscepit, a creditore actionibus sibi
iiarSuxcjg rj b avxttptavrixrfi aycovit,ia\}<a xr\v Sixijv
cessis.

xai xb x?i* ixxtvvixto,

xas xaxa xov iyyvr^ivxos, bu
7] vnig oh xcts tvxoXtis tygatpev 7} xrtv avxMfibvrfiiv
vnljl&e, jinoa xov Snvtiaavxoi ixxci)ooi'ii7'0i aytayas.

_
CAPUT II.
(B) Ou //*' ouBt inl xa npayanxa xciir
Suvuaa'
Sed neque ad res debitorum qtiae ab aliis detiaet

(tirtov, ei 7Zf>o' ht'ga>v xaxt'xotxo, x^0V

nQoxeQor,

nentur yeniat prius, antequam transeat viam super

rtQiv av SuX$tiv xijv xi xals nsgaopaXiais bSbv xaxa 35 personalibus et contra mandatorcs et fidciussores et
xt fiavSaxwgcov xai tyyiyxwv xai avxnpiovqrioi'' ovxto
sponsores: sicque ad res veniens principalis, sive ab
Te inl xk Ttouyunxa e?.d~a>v xov nocoxoxvnov, eTye alio teneantur, et detinentes eas coaveniens, ai nenao' ixtgco^y.nxexoixo, xai xdii ined.r,uuivon avxiov
que inde habuerit satisfactionem, tunc veniat adiroyXtiaws, eiys ut;Se ixeZfrev c#'/ xb ly.avbp, xyrt'
versus res iidcius3orutn ct mandatortim et-spou-

xuvTtt xwgtixio xaxit xioi> ngny/uixtoy xcuv iyyvrjxiov 40

quanlian ab illo accipere non potuit, in tanlxtm cum fideixissore vel conslitutae pecuniae rco vcl mandatorc
ayat el ab eo reliquum consequatur. Atque haec si qxtidem xitriqxie, tam principalis debitor, quam fideiussor aut mandator axit conslitxitae pecuniae reus praesentes sint, omni tnodo serventur. Si vero fideiussor
quidem aut mandator aut qui constitutum suscepil adsit, principalem autem debitorem abcsse conlingat,
durum est creditorem dlio miltere, cum statim a fideiussorc aut mandatore aut pecuniae constitxitae reo
exigere vossit. Scd huic sanc rei idoneo modo medendum nobis cst. Neque enim ulla hic erat antiqua
lcge defxnita medendi ratio, tametsi magnus ille Papiniamts haec primxts demonstraverit. Conveniat igxtur
fideiussorern axit constitutae pecuniae reum axit mandatorem, et tudex qui causae praeest fideixissori, et
eundem in tnodinn constitxitae pecuniae reo et mandatori principalem debitorem slstere volenlibus tempus
concedat, ut ille prius actioncm sustineat, et ita ipsi in xiltimum rescrventur subsidium. Atque in ea re ftdciussori et pecunxac constiiutae reo et mandatori auxilium praestet is penes qxiem ixidicixim est (fideiussoribus enim et eixismodi hominibus auxilio venirc fas esl), ut ille ipse adductus actione interim eos liberet,
qui pro eo xirgentxir. Quodsi tetnpus ad hoc statutum praeterierit (nam tcmpus quoque deRnire iudiccm
oportet), txim [aut) fideixissor aut viaiulator axit constilulae pccuniae reus liteni suscipiat et aebitum solvat,
actionibus conlra eiun, pro qxto fideiussil vel mandatum scnpsit vel pecuniam constituit, a crcditore ad
ipsum translatis.
II. At tie ad debilorum quidetn res, si ab aliis detineanlur, prius veniet quam actionum pcrsonalium
tiam contra mandatorcs et fideiussores el constitutae pecuniae reos absolverit. Cumque ita ad res debitoris
principalis, si quidem ab afiis dctineantur, venerit earumque detentores petierit, si ne inde quidem ei satisfactum sit, tunc res fideiussorum et mandatontm et pecuniac constitutae reorum pcrsequatur. ldem autem
Proch., Epan. R 7 ftiv if] om. LB Proch.,
t [
Kpan. | 8 'vneX&iiv Ll P 11 xbv om. LB | 13 ovSi
15 infrjyrjaaiisyos om. B |j 14 Tianiarbs M lxannoiarbs
L|| 14*9. cf.Dig.AS, 1,49,21| 27 Ini rovxtpProch.cod.utuu,
Epan. !l 28 ij libri, om. s |j 30 xaxa om. Lx g 32 vTXtttrjX^t
B Proch.,Epan. |j 33 inl om. J/|| 34 xaxixoivxo ML || 35 nt$aovaXlan At) n^oacoTXtxali LB Proch., Epan. H 37 tixe
/.* | 38 xaxs'xotvxo L || rovs dneiXrjftfterovs LB Proch.,
Epan.|| 39 eiya ftrjSi M] ei tirjSi Li ti 8i r;P,orh.^ Epan.
1 potucrint /^|| 2 aut sponsorcm om. R \\ 3 ruandorem Rl || 5 et (om. V) intcrccssor RV\ ctfideiussoraut
mandator aut sponsor T (Gr.) || baec hoc quidcm (10)
>n ras. 4 vv. tcripsil R7 jj 6 fideiussor VT\ intercessor

vuly. j | aut mandator subiccit oin. /?(*) || 9 fideiussorem] lutercessorem R ('), vulg. || aut mandatorcm aut sponsorem oin. i?( 3 ) || II curandutn] curaodum est vulg12 quondam f|| data Rl || 14 hacc om. R \\ primus 7' (Gr.)
fideiussorem aut sponsorcm aut mandatorem VT\ inter
cessorem R al. || 16 fidciussori, idem cst dicere sponsori
et tnandatori, uulentibus V\ intcrcessori uolenti R al. ||
19 ipsc R vulff. || rcseruetur RT serucntur V || 20 intcrccssorij fidciu^sori VT (ct sponsori et mandatori add.
vulg.) II hacc R j| 21 et in talibus T\\ pro csse R1 II sancitum RVT || uelucto Rl \\ 22 conucntioncm Vx |j pro
eo iiumolcstia fucrunt R, eo (pro rco V*) nielestiam
ferunt V || '23 liacc Rl || 20 cxigatur] ex3equatur (al.
exigatur VJ) V

26

Nov. IV 2. 3

DE

FJDEIUSSORIBUS

*al fiarSaiwQiav xal dmftor^rcSr.

Tuvibi' Si
sorum. Idcrn est dicere vel si quos habuerint omnes
dzitiv xav ei iivas l%ouv aTtarzts obxot ayiaiv aiipsi sibimet obligatos et qui hypothccariis actionibus
7ol inevfruvovs xi rais vTtofrqxanims ayoiyale if'
teneri possint. Contra principales tamen et existenixtofra* Swaftivovi.
Kara ttirjot xov -nQcaTOTVTitrvtes apud eos res (sive personalibus sive bypotbcxai tiov ovxtov nag' avxto Tiqnyuarfor, CITB xaTt TIEO- 5 cariis mox sive ambabus uti roluerit) omnem ei
aoraXiats eirs rals vnofrijxaoicus evfrvs eire Aftfudamus licentiam, quae dudum a nobis dicta est, ct
tigais xpfjaaad-ni ^ovXtjd^eit], Tiaaav avico diSo/ur
viam et ordinem in aliis personis casibusque sanciadeiav, iqv i'ft7tooa&2' rjfitv eloriiuvrli> o86v te xnl
tam. Et uon solum boc in creditoribus dicimus, scd
tatv ini TWJ' dXXcov HQOSIOXCOV xe xai &f.ftuxtoi> ro-et 6i quis emerit aliquid ab aliquo, deinde acceperit

f
fjaavxes.
Kal oi xoixo (tvvov IIzii SSnveiaxwv 10 cum quem vocant confirmatorem, et moveatur in
', dXXd xal ci' xn a>yr,antx6 xi rcagn xivoi, tiTa aliquo venditionis conventio coutra vcnditorem facta

xaXoifuvov ?M/3OIfle/3aia}xi;i>,xni onXsvotxo xnxii

non adversus coufirraatorem mox emptor accedat,
74 T xrjs TiQaaeioi, trayajyrji r.axu rov ngurov yno~
ncquo teneutom aliquid rerum venditoris, scd ad
fitrqe, fii) IXQOS tbv pepaiwrr.v eifrv o* dyogaaTii
venditorcm prius, ct eic ad contirmatorem, ct tertio
xiaotixio, /irjSi rbv xaxixovxn xt xiov xov nsngaxoxos I5loco contra detentatorem.
Eadem etiatn bic exiTiguyfidxtoj; dlX' dni xbv nguxrton TXOOXCQOP, OVTIO stcntc divisioue super praesentibus et absentibus,
xt inl xbv f2e/3atcoxip; xai xaxd xgixi}v xdt-tv *'?r* quam dudum in iideiussoribus et inaudatoribus et
xbv xaxexovxa. Tqi avxrjs xdvxav&a Statgiaewi ovar,s
spousoribus ac creditoribus [causa debitorum] san-

i-ni
xt xai nngovxiov ini xi xaiv dnbvxcop, jjvt/trzpo- civimus; Bimiliter obtiuente etiaui in aliis coutracti- q " " ini xs xdiv lyyvt}xwv xai fiavSaxioguii' xai v-20bus, in quibus fideiussores aliqui aut mandatores
yxiov ini xc xcov davtiaafxivcov cvopod-erfoa- aut sponsorcs accipiuntur, et in ipsis principalibus
Ofioito: xovxov xgnxolvxos xni ini xutu nXXtov ex ntroque et in beredibns eorum et successoribus.
ovraXXayftaxtor, iv oh iyyvrjxai xivse rj ftavSdxagts
Antiqua siquidem lex baec valeat rursus et cum
77 dvxnfioviftal ngoe?.ricpd'eitv, ini xe aixdtv xdiv npa>huiusmodi iustitia atque divisionc nostros subiectos
xoxvntoy txaxiQcafrcv ini xt xutv xXr^govoputv avxdii' 25 foveat.
xoi SiaSoxtoy.
'O fiv
ftiv ovv
nnXaibe vbfios
vbfios ravxa
xavxa xpa
Soxy.
vv nXaibe
xtixto xe av&is, xni utra ravxrjs xrji Sixaioalrrfi T
xai xijS 8iat{>otu)i Tovi Tj/tertoovs vnqxoovi &aXnixto.

CAPDT III.
(f)
i

Tb Si d(parjs
pj
xiils nr&gwTziran
g
flor,&oiii'
fl,
$
QQuod autem de cetero bumauis auxiliatur curis,
,
, xaii Tiff xiov
i Save^omloy
S
^
ov
& xaxa&vuioi' 30lilicet quibusdara
ibd
creditoribus
diib
non fforte sit
i gratum,

iaxiv, aXX' ovv tj/uv Tipus fiXavd-gatxiav

revo- & pobis tamen propter clementiara sancitur. Si quis
&
Ei yap xis Saveiane x^va^ov, r?j xov enim mutuaverit aurum debitoris substantiae cref
ntgiovoiq Tiiarsvcoy, 6 Si tie ixxiotv dens, at ille ad restitutionem auri non sit idoneus,
xq
fiir oix eimogoir,, 71 tQiovaiav Si axivrpov i'xot, substantiam autem immobilcm habeat, verum crco Savtioxrjs 3i imxioixo xal xgvaiov Ttavxms rr;- 35 ditor ardeat atirum omnimodo quaerens, illi vero non
T<
10/17, P ^* ovx urj 7tg6xei(>or,*oi8e xis XIVTJXT} Ttegi'
sit facile, nequc ulla mobilis substantia (damus enim
oveia (BiSoftsv yaQ x(p daveiaxji ftoyXoutvtp xal y.ivrtxa
creditori volenti immobJles res accipere pro auro),

7tgayi*axa Xn^elv dvxl xfvffioi;), aXX ovSi xts u>rov- sed si necqp
quispiam emptor
immobiuum eius rerum
p
tros axipyjxa
XO Saretaxov
nros
axipyjxa aixdv
aixdv ngayuaxa
ngaytuaxa TKIQIIT}
TKIQIIT}, XOV
Saretaxov adsit
adsit, creditore
creditore frequenter
frequenter etiam
etiam divulgante
divulgante quoniaru
quoniaru
7toXXaxn xai &gvXXov*xos, <ot inoxuxat xa xol 8a- 40 subiacent debitoris res, et ob hoc terrente adi
vuaafiivov

Ttgdyfictxa,

xai xatxrj

3227, 18 habetit Prochiron

<fo/3ovvTOi xole TIOOS*

\6, II; Epanagoge

28, 12.

dicendum est, si quos hi omnes sibimct obliyalos habeant quique hypothecariis aclianibus teneri possbit.
In debitorem tamen principalem atquc rcs quae in eius maiiu sunt, sivc actionibus personalibus sive hypothecariis statim sive utrisque u(i velit, omnem ei licentiam damus, pi-aedicta a nobis via et ordine in
reliquis et personis et casibus sancita. Neque solum de crediloribus hoc dicimus, vemm etiam si qnis
a quo quia emerit atque confirmatorem quem vocant tcccperit, et venditio, actione contra venditorem istituta, aliquatenus labefactetur, non statim confirmatorem emptor conveiiiat neque eum, qui quid ex rebus
venditoris dctinet, sed prius venditorem, indeque confirmatorem, et terlio loco detentorem. Eademqtie
hic quoque dutinctio et in praesentibus et in absentibus adhibeatur, quam antea tam in fideiussoribus et
mandatoribus et pecuniae coiislttutae reis quam in debitoribus sanximus. Quod shnilitcr in ceteris quo~
que contractibus obtineat, in quibus fideiussores aliqui aut mandalores aut pecunlae constittttae rei adsumpti erunt, et tam in ipsis ulrimque debiioribus principalibus quam in heredibus corum ct successoribus
Jtaque antiqua lex in his et rursus valeat ct cum hac iustitia uc distinctione subditos nostros foveat.
III. Deinceps vero quod humanis curis subvenit, licet quibusdam creditoribus gralum forte non sit,
at a nobis secundum humanitatem sancitum esto. Si quis enim debitoiis facultatibus confisits mutuam pecuniam dederit, ille vero ad pecuniam solyendam non valeat, bona aulem tmmobilia habeut, et creditor instet
atque pccumam omnino flagitet, at illi in promptu non sit neqtte ulla res mobilis (concedimus enim creditori, si velit, etiam res mobltes pro pecunia accipere), ac ne emptor quidem immobilium eius rerum invt'
niatur, cum forsan vel divulget creditor bona debitoris pignori obligata esse itaque deterreat ad emptionem
1

1 habucrit R || *homines (hof F ) libri || 2 ipsis

1 xav M(s)] xal LB Proch., Epan. || 5.6 nooowni*
vulg. || 3 tamen) tantum R || 5 ambobus V | ei om. V ||
Krtlj L Proch., Epan. || 7 avroTs L || 9 &*udx(ov
/ , ' {[ 17 tq. in L posl w. ini rrjv (sie) fiefiaicoTTjv
6 dictaj elccta R J 9 deindc hac acccpcrit R \ 10 uooat
initio f. 9T errore repetilis w. xav aaXevotxo xaxa xt
R\\l 15 hic ctiam V^ 18 ac] a R% || cauBa debitorum om.
Titngaxinoz HQttyftattov (12 16) statlm tubicitur
R ; causa debitorum horum F || 19 leg. similiter (lioc)
Ini re xatv anovxoiv (v. 19) mediis omistis; m. 2 delet
obtinente? || 21/. /e^.accipiantur|j 24 nostrs Vx \ 29 rubr.
xav ngayfidxcov et in mg. supplet xal rgixij xatt
de solutionibus ct uerborum significatione RT mg. II
xaxfi xov Mtndxoyxos' irfi avxTJS Si xal ivxavfra oiorjS 31 An sancitor? (Heimbach) || 32 enim] etiam enim Rl\\
xTji dtatgeatcos inl rt nagovxcav | 26 ravxfj L Zach. | debitoribus Rx || 36 enim] punctis del. in R U 38 sed sij
29 d-eganBlat L \ 31 revofto&extiofrto MaL g 33 Sasi Fsed 2n H 39 creditores Ra | dcuulgante RlVl |
vuoapivov Proch., Epan. J 36 xb Si L Proch., Epan. || 40 subiaceant VT i debitores 72' || terrentcs Ra
37 xin?fa Cuiacius] axhyxa libri (?)

27

ET MANDATOIUBUS

Nov. IV 3

tivai (iovfofiivovs TT- dyoqaaiais- xrtviv.avxa. ini fiiv volentes eniptionem: tunc in hac quidem fclicissima
T^S EvSaluovos xavxr,s nbXscos ol ivSot-bxaxot xr;i r,fi' civitate gloriosissimi nostrae reipublicae iudices
xigas jiohxeias dgxofXEs xaxd XTJV exdaxto xBrayfttvrjv

sccundum unicuique concessam a lege et a nobis

nitgu iftlS
xov vofiov xai rjfiiov SixaioSoaiar, kv Si xals iurisdictionem, in provinciis autem gentium praesidcs
lnagx
* iu>v i&v<ov r,yoifievoi naqaaxExaC,ixco- 5praeparent, subtili aestimationc facta rerum dcbianv, axQtflovi Siaxifir^astos yipofiivrje xfi>v jtQayftdrcov
toris, dari secundum quantitatera debiti possessiorov xoscooxTjaavxos, 8ioa&ct ngbs dvaXoytav xov XQEOVS nem immobilem credltoribus cum tali cautela cum
xxrfiiv dv.ivrixov xois Savsiaxnii fiexd xoiavxrje daffn~ qua debitor dare possit. Rerum vero datio sit huiushias, ftsd"1 7j<s iiv 6 xqEibaxrfi Sovvat Swrj&efy. Td
xnodi: quaecumquc quidcm mcliora sunt, dentur cre-

rf xyi xmv TtQfiyudxco Sbaecos toxto xoiavxa, bndia lOditori, quae vero detcriora, apud debitorem po8t
T(i pey mXXloi SiStooi xio Savnaxrj, xd Si eXdxxca debiti solutionem manere sinantur. Eteniin non
TTaga TW xQcwaxri fuxn xijv xov xQtovi Xvatv fiivsiv erit iustum, dantem quidcm aurura, recipere autem
/ii. Kal ydg ovx ci> BIT) Sixcuov, xbv Sbvxa uer xQv~ aurum non valentem, sed coactum suscipcre pos<!iov, Xafttiv 8e %ovaiov ob Swdfievov, dXX* dvayxat,6fifi'ov xaxadt'aod-(tt xxrjatv dxivrjxov, fii] xn yovv xaX-15
Xiofa xwv xov xoEtbaxov nqaytidxiov Xafelv xal xaiT/?f yovv txBiv 7iaoaifrvx*lv> OXITXEQ ei xal XQVO*OV *x
uhjtpsv TJ Sxsga xiov fpEoea&at 8vi>afiiviov jtoayfidxiov, dXX' isj-eoxtv aixco xxfjatv oi (pavXt]v exfv- ^l-Xct
rovro fiiv iora) <piXnvd~Qco7tia xa aawjjs xov vbfiov'
yivcooxdxaHjav Si oi avsioyres, di xav ei fiij xovxov
iyodyafisv xby vouot; b rrfi dvdyxrje Xbyos sit rovxo
TO Ttgayfia nspttjye. Kni ydg ovx EVTZOQCOV xQijftdxtov
J Savstffd/teros oidi dyogaaxcdv ^fisXXev oiSev Ixegov

sessionem immobilcm, noa vel meliora rerum debitoris percipere, et per hoc haberc consolationem
quia, si aurum non recepit aut aliad rerum quae
portari possunt, tamen licet ei possessionern non
inutilem habere. Scd hoc quidem sit clfincntia
quaedam clara legis: agnoscant auteni creditorc3
20 quia, ctsi non hanc conscripsissemus legeru, necessitatis ratio ad hoc causam perduceret. Si enim
non sit idoncus pecuniarum debitor ncc ullus emptor, nihil aliud facturus erat quam propriis cedere, et rursus res ad creditorem merito vcni-

---'- v 7] xa>v oixEitov ij-iaxaa&ai, xai av&is xd 25 rent aurum percipere non valentem. Quamobrem
r TCQOS xbv SavEtoxijv sixoxios i-^moEt xsvoioy quod cum iniuria et afiFectu accrbo perduceret crcovx iaxvovxa.

"iiixB OTIEQ fte&* v/3gsais xai &! ditorem et debitorem,

hoc n03 clcmenter simul et

IOTO! nixQov nsgtiaxaxoxbvxsSavsiaxijv xbv legaliter decidentes et infelicibus debitoribus auxiir,v, rovxo TJ/IBTZ (ptXav&Qcbntos xe aua xdl liamur et acerbis crcditoribua non apparebimus duri,
-3s Sulouevoi xal TOTS fjxvxT}x6ai. %oE(oaxate 30 causam eis deputantes ad quam, si permaaercnt inxal xole mxgoxdxois xibv oavEiaxoHv ovx av oboedientes, tamen modis omnibus advcnirent. Si itaSvexoXoi, nQuyfta avxoii inixdxxovxEs, eis que crcditor paratus est praeparare quendam emp,

gy/

pp

,
iiftsivuv anet&oiv.ss, navxcos av ayiY.ovxo. torem, necessitatem habere debitorera hoc agere,
Ei fiivrotvs b Saveiaxrfi txntftbs iaxi nagaaxevaaat praebcntem huiusmodi cautionem arbitrio iudicaatis,
T>- xbv (ovovftsvov, avdyxqv exEtv xbv xosojoxr,v xovxo 35 qualcm omnimodo est dare possibilis. Undiquc enini
ngnrxEn', diSovia xoKtvxtjv aotpaXeiav Soxi/iaala xov
ita creditoribus providcndum cst, ut non debitorcs
8txnt,ovxos, onoiav oXois kaxi Sovrai Swaxbs. ixargraventur.
b& yaQ ovxto xdiv Savtioxtop TiQovor^-iior, coi firj

xpeftjffras ^agvrnt xa^anit^. JavEiarip' Si 1 Et absolutc creditorcm pouimus, antiquas scp , xoTe Agxniois axoXovfrovvxEe vb/iois, jttirxa 40 quente3 leges, omnem, qui actionem habere contra
ibv ayo>yr]v i%Eiv xnxd xn>os Swdfisvov, si xnl ftrj aliquem potest, licet non sit mutuum gestum, sed
ddvEiajua ib TXETtgnyftdtov, dXX* ftegov xt awdXXayua
alter quidam contractus consiatat.
Argentariorum

SrjXadr/ xu>v dgyvooTtqnxixtov diiifcavi}'

quippe sponsionibus propter utilitatem contractuum

Sia xb x$hattl0V IMV avvaXXny^dxcov ni xrt;

in ordinc modcrno durantibus.
rvv fiErovatov xa!;ccai.
45

accedere voienlcs: tunc in hac quidem felicissima civitate gloriosissimi reipublicae noslrae magislrahis srcundum iurisdictionem unicuique a lege et nobis statutam, in provinciis vero populorum praesides, accuraia
rerum debitoris aeslimatione facta, creditoribus pro rata debiti possessionem rei immobiUs dandam curent
cum ea cautione quam debxtor praestare possit. Jialio vero rerum dationis talis sit, ul quae meliores sunl.
eus det creditori, deteriores vero soluto dcbito apud debitorem manere sinat. Neque enim iustuni cssel,
qui dcdit pecuniam, recipere vcro pecunlam nequit, scd rem immobilem accipere cogitur, eum non meliorcs certe res debitoris accipere, atque hoc saltcm solaciwn habere quod, efsi pecuniam non accepcrii
nefjue alia eorum quae moven possunt, at possessionem nqn vilem ei haoere Ucet. Atquc haec qnidem vianifesla bencvolentia lepissit; intellegant vero creditores, etsi hanc legem non scripsissemus, necessitatis tamen
mlioncm res eo fuisse perducturam. Natn debitor et' pecunia et emptoribus destitutus nil aliud faclurvs
erat nisi ut bonis suis cederet, resque iterum ad crcditorem esse venturas par erat, qui pecuniam consequi
non potcrat. Quare qnod cum contumelia et accrbo eventu tam credilori quam debitori immincret, humanc
el ut legislatorem decet distinguentes et infelicibus debitoribus succurrimus nec acerbissimis crediloribus
duri videbimur, rem eis imperantes ad quam, si in recusando perstilissent, omnino pervenlwi essent. Si tamen crcditor emplorcm quendam procurare paratus sit, dcbitor necesse habcat id facere, talem
iuutionem arbilrio iudicis praestihtrus quam omnirio praestare poterit. Ab otnni enim parte credilpribus
1 ita providendum est, ne debitores utique graventur.
Creditorem autem antiquas secuti leges cum statitimus, quicumque aclionem contra aliquem habere potest, licet non sit mutuum qxiod acttim esi, sed
ntius qxddam contractus: argentariorum scilicet constitutis propter utilitatem contractuum in eo qui nunc
esl ordinc mansuris.
1 inl om. La |j 4 7taf>a) vnb Proch., Epan. | SixntoSoaia L || 5 ifrvdiv] &efidxcov Proch., Epan. |] 11 xa
nnte fiiv om. Haloander || 16 xiov xe 0aJffT<*/r? X 1 ||
ravxa L | 22 6 xrjs ntQirjye om. L || 24 fyeXXev
ur,Siv L || 32 el om. Ll || 39'xa&dnaS] sequentibus iunxit
f i 40 axoXov&ovvxa 1 Ll
2 glorioaissimae || 4 autem] quidem V 0 5 pracpararcnt R || 6 debitam V fl 7 cum qua] quatn V ||
8 dari V\ 11 sinatur V11| 12 aurum om. V |) 13 ualento R* || possionem II \\ 10 per hoo V vulg.] per

hacc R (xavxrjv Gr.) fl 16 reccpit F ] rccipit R vuig.

rcceperit T J aliud] alia rulg. (Gr.) || 17 tanien] et tamtn
RxVl 18 hoc Vvutg.] haec RT\\ 22 cmptor VT) emptor agerct R emptor sit vulg. || 26 cum] eum V1 ||
effectu R] affectu VT vulg. || perducerent VT || 29 acerbi
VR* || dari RVT al. || ei V || 31 aduenirct K | 33 haec
R |] 35 omnino Tfl possibilis RVlT) possibile V2 vulg.
39 Et] Vt V rubr. (corr. V3) || 42 alitcr V \\ quidam
RV] quidcm vulg. Q conaistit RV || argentariorum quippe
sponsionibus suppl. V1 in spaU vac.

28

Nov. V pr. 1

DE MONACIHS

>

ti iXoyos.) Ta xoivvvnn{f ij{iiovln' uHpiXtiqiav

^Epilogus.) Qtiae igitur a nobis pro cautela
jcaii^revofiofrerrjfi-era (tav&avovoa jy arj vntgoyj] subiectorum sancita suut, cognoscens tua erainentia
TO7S awq&toi rtpoy^aftftnatv drrav&a IB xai navrasottemnibus programmatihus et bic et in omni dicione
a T//S ircrlx6ov yayeqa ysria&ai staQaoxEvaaaio), tieri manifcsta procuret, ut etiam inter gentcs agnoxav xdit f&reot yivioaxtiv TOVS V7tr,xoove, OTZOOIJ 5 scant subiecti quanta iuit nobis pro iUorum utiliyyfV
ijtnv xrti ixilveov aftXtiae ij TiQoroia. Dat. tate providentia.
xvn. k. April. ind. xin. Flavio Belisario v. c. cons.
Dat. xvn. k. Iul. CP. Belisario v. c. cons.
[a. 535.1
V.

HEPl MONA2THPI2N KAIMONAXSN KAI HrOYMEN2N. 10

Coll. I tit. 5

DE MONACHIS

Imp. Iustinianus A. Epiphanio archiepiscopo liuius

'Iovoriviavbs j4ry'ovoxos *E:
ayiunaxa) xnl ftay.aoioxdxcp dgy.iEmaxomo xrfi fiaatfelicissimae civitatis Ct universali patriarcbae.
A/Sos xavxtje TtoXuos xnl olxovficvixio Tzaxgtdgxg.
'O iv aOxijGei fioi>a%ixi]fitosovxcos ( P r a e f a t i o . ) Conversationis monacbilis vita sic
iaxi oe/tvoi, ovxcos oixewvv olSt &eo) xov eis xovxo 15 cst honesta, Bic commcndare novit deo ad hoc vciaxoucvov avfrQtonov, uisxe Tidrxa ftir ar&gtontrov
nieiitem hominem, ut omnem quidem bumanam eius
avxov amXov anovEiv, xad~n(>bt> Si cltTtoyaiveiv xnl maculam detergat, purum autem declarct ac ratioifj XoyixTj TrptTtorxa tfiau y.ai xd no).).k xaxa rovv
nabili naturae decentem ct plurima secundum meniycgyovyxa xni xcoy uvfroconifcov <pQovxi$cjy vTTtgxe- tcm opcrantem et bumanis cogitatiouibus celsiorem.
{try. Ei xolvw fiiXXoi xis taeafl-at fiovaybs dxpijsfc, 20 Si quis igitur futunis est monacbus perfectus, in5l< xai T}S ruiy d-eiaiv nvxo> Xoyicoy svntStiai xni
digot ot divinorum eloquiorum eruditione ct converdxgifiove, uisxs xrJ.ixavTyi |I'J; ysvioSui
sationis integritate, ut tanta dignus factus sit muta;. '2ifjfc;/iei' xolvvy xal rjpde vfpty/iioaafrai
tione. Credidimus igitur et nos explanare qtiod
xb crgaxxtov nixoti xai uyiovtaxai
avxovs jj(V.nfrtii TM
agcndum
est ab eis,
y
j
g
, et decertatores eos veros ad
&iioi' SSov xnraaxriani. Kal ovxos fynv o 25 sacram viam constituere. Et ita nobis Jntentio praerov TtaQorxo laxi vo/wv, oisxe iiexa ra neni
sentis est legis, ut post illa, quae de sanctissimis
d~o<ft).EGxnx(ov fotaxojtiot' rsvofio&exijfiira xni episcopis sancivimus et quae de reverentissimis cleia TIIQI xtav toXuptaxaKop XITJQIXVJV dmxtxnyiuya
ricis disposuimus, ueque quod monaohicum est extra
ftrjSi i'o uovax.iy.bi- c<-a> xniaXi7ictv xov 7t^o?l]xovioi. quod compctit relinquamtlS.
_
CAPUT I.
(A) 'Ey.iito xohw 7IQ'O x<ov aXXwv oi,xtov, okxtxaxaW
Ulud igitur ante alia dicendum est, ut omni temnnvxn xoovov xni v unaaij xfj yy xi;s ijfisxtoai fiaat- pore et in omni terra uostra, Ei quis aediticare veNov. V (= Coll. I til. 5: glosx.) Graece exlat in 3 / et A (j"a qtto est xix)xn J); otn. in L. Avxr\ r\ vtaga
m>x irifrq oXn fte xa fiaaiXty.a itXXa ciaoEauontj&r., oxt xa ui>> npaioeitn^ vnb T//S oxy rtUQus, ra d' ofioCtai
biaxaxxexai vrt' nvttjS. pbvov di xb Iv xnvx^ 7i<)u>xov xeipdXatov xaxiaxotxi&ri Iv /2i. S" XOJV ^naiXixaiv TI.
n xcf. a' tb 3t StvxtQOv TI'T^S xif. pexcxk&i] iv TIJ oxy rcagu M [sim. L* in mg., Nomoc.vl 11, t. :0.
Epit. Thtod. 5, Athanas. 1, 13 (inile Coll. const. eccl. 3, 1, 13J. Iuliun. const. IV.
Prooftnii pars prior extnt Colf. LXXXVJI capit. 6.
cnp. J hahent -1,1,1 (xndt L in nov. 123 post ettp. 33, et Nomoc.m'1 2, 2) et Coll. LXXXVII
capit.fi ( aur^Qtas 29, 6). Summarium extat ia Nomoc. XIV lit. 11, |.
Epilogus.
Jam quue in subdiionnn uriittatcm a nobis sancila sunt, aninenua tua coqnoscens
solitis ediclis et hic el per omnes partes imperii manifcsta facienda curei, ut eliam fjui in provinciis
sunt subditi nostri cognoscant, guanla nolis stilulis eorum cura ftterlt.
V.

DE MONASTERIIS ET MONACHIS ET PRAESULIBUS.

Imp. Iustinianus A. Epiphanto sanctissimo el heatjssimo regitie hnius urbis archiepiscopo et patriarchae
uiiiuersali.
Praefatio.
Vila monachica ndco cst honesla, adeo scit deo conciliare hominem co inyredientcm.
ut omnan humanam tnaculam ab eo detcrgeat purumque eum reddat et ralionali nalurae parcm et meditalione plerumque valentem ct hwnanis curis superiorcm. Si quis igitur perfcctus monachus futurus est,
is et sacrarum UUerarum discipliiia et diligenli exercitatione indigel, ut tanta dignus fiat mutatione.
Quamobrem nobis quoque visum est quid illis faciendum sit praccipere cosque veros fuclalorcs in ea quae
ad deum ducit via redderc. Atque hacc tiobis csl legis pracsentis intentio: ut post ea, quae de deo amutissimis episcopis sancita et quae de religiosissimis clericis disposila sunt, nc rem monachicam quidcm
tndinc idoneo deslitutam rclinquamus.
I. Illud igitur prae cetcris statuendum cst, ut omni tempore el in omni tcrra nostri imperii, si quis
f q } cautela (i. e. dofahia)
? || 3 n
Az\ &OtpiXiav M || 31 jrnffij A Nomoe.
jtaoiv L fl 6 yiyovuv L || dat. x7j nob i Cal. April.
lai\ igovoiai A, om. Coll. 87 cap. codd. plerique (
ly vnaxtias Falbio Bilis. tov XapiXQOxaxov M (iZ^ xnX.
sJTTQiLAth.; XTII k. Aprilis Iul.w, kal. April. lul. codd.
1 pro m ras. Ab litt. 72* Ij 5 fuit R'V] fuerit /i* i-u/7.1
atii, firjri iknoiXXi^ Theod.) Q 9 inscr. srtpi TioXixeiai 7 subscr. dedi ex li {et Bamb. II) |) (xvm Bamb.) J bilisario
nova%wv A negi ftofnxcHv Tlieod. r|J 12 xal ftaxaqta)'
vc ci cons.v.ccli (sc) R \ 14 monachilis RT) monachali
xaxio TtaTQtdoxT)] TxaromQxi T^ ^aaiXiSoi noXtcos V vulff. (I 16 omnem om. V1 (j quidcm] quotl II11| 17 dcA\ \\ /u>raywixbs A |) 15 xoiijn Mg Coll. 87 cap.] avxbv tcrgeret R fl 18 natura RV ]| 20 cst] csse R cst essc
A || 16 nnvxa /iiv xcav ttfiaoitjftaxcjv ano^iti xbv OTTT' V I 21 eloquiorum om. V1 || 22 sit] si IV | 23 crcdiXov A jj 17 djtofairtt A || 18 xnl om. A\\ 19 xal) toi mus F>|| explancre (c medium in ras.) V (j 30 rubr. Si
A \ 20 ti ovv A | 21 avxby A || 22 onus xrjXixai"
quis velit edifficare nionasterium R mg. \ 31 nostra V)
xt;e aws ftsxnfloXqi yivrjta^ A \\ 26 loi A 2~ ^<o- om. R vulg.

DE MONACHIS

29

Kov. V 1. 2

nerabile mouasterinin volucrit, non prius liceutiam

iStiav tirai xolxo TtQaxteu;
essc boc agendi,
quam deo amabilem locorum epiQ
; TTQIV
Q
g
, q
p
dt
d ad
d caelum
l
6
ii
ap xbv &Boanliaxmop rcov i6tta>v
inioxonov
yrpos- scopttm advocet,
att ill
ille manus extendat
xalidaiTo, o Se xttQni
Q ie armeivttev tU ovgavov, xal ct pcr orationeni locum consecrct d c o , figens in co
S ir;s tvxrfi xbv
b roTiov nnepioaett
5 nostrae Balutis signum (dicimus autera adorandam et
Sta
nnepioaett frstp, n^dftevos
ge ov/tjSofor otoTij(>m= {ya/Ltiv honorandam Tere crucem), sicque incohet aedificium,
iv avrip TO
xnl rifiioi' oyroii aravgoy), OVKO bonum utiquc quoddam hoc ct dccens fundamcntum
Ifi ihv tiQOa i
trts oixoSotiim, xn).bv 8r} nva XOVJOV xal
poncns. Hoc itaque principium piae vcncrabilium
&spihov aTro&ifiEto?. Avtrt fiky ovr aQ/j] monasteriorum fabricae fiat.
iTfisvat/Jovs xwvtvttyajy fioyuarroicot noir^atios iara>. 10
/Ji/a?, ti noxi

i o n o , fir, T Q Q

(B) Evxtvfrtv Si tfitXv y.nl xh

fiovaxtbv oxETixtov, xiyn

CAPUT II.
rioy xafr' EXUOTOV
Hinc autem uobis etiam de singulis monachis cogiyit-Ea&tu xqonov
tandum cst, quo couvenit ficri modo, et utrum Hbcvos

Xos' cidvxae yae iv Xmox<p iv elxorws vofti&ofrat.

Christo unam mercedem percipere. Sancimus igitur
6tc7tit,ofiEv xoiyvr xols O-tiots nxoXovd-ovrxcs xaroci,
sacras sequentes regulas, eos qui singuiarcm coniQvi tU uovtigij plov TinQayyiXXoyxae fiij TCQoxeiQcoi versationem profitentur, non prompte mox a revetvfrui 7utQa xwv si'Xn/3sardxcov yyovfiiwov xdif tva- 20 rentissimis praesulibus vcnerabilium monasteriortun
fu> fioraaxt]Qt(ov axfjf/a Xaufldvttv ftovayjxor, d)X
habitum percipere monacbileni, sed pcr tricnuium
tTtitr oXt;r, etxe eXsvfcaoi xvxbv tixe 3ov?Mt totum isive liberi forte sive servi sint) tolerare, non'jxour, TxoosyMoxeociv OVTIIO xov uovayiy.ov ax'r
dtim monacbicum babitum proraerentes, sed tonsura
,...*,:> i&wfiivovs, dX?si xovgu xt xal iffd-^Tt xT] xiiiv
et veste corum qui laici vocantur uti, ftt manerc dixa/.ov[tvwv %oTjo&ai Xuixwy, xni uiyeiv xd xoi &cov 25 vina discentes cloquia; et rcvcrentissiraos coruin abStSacxofiirovs )x>yia' xai xovi evXttfooxdxors nvxtjv
bates requirere eos, sive liberi sint sive servi, et
if/ov/tivovs nvyd-iu-Eod-nl xt aixStv, sixe t/.evfreooi unde cis dcsiderium vitae singularis accesserit, et
:
xnd tartjy.oiti' ttre oixtxat, xal xo&ev nlxovi txifrvuia
discentes ab eis, quia uulla maligna occasio ad boc
TtfD uovrjoovs tter/X&c iov xnl (utrfrdtoyTa* nni>' nv- cos adduxit, habere eos intcr co8 qui docentur adiwi', wi ovSs/tia norr){>h TXQOfaats eis xovxo avrove 30 buc atque monentur, et experimento percipere convxovi iv xols StSaaxouiyois ext xal rum tolcrantiam et boncstatem. Non enim facilis est
xai Stdnttqav XaiifldvEiv rT;i aixiap
1 vitac mutatio, sed cum animae fit laborc.
Et
xni aanv6rt}Tos. ov ydg QUSIOV fiiov dum triennio tota vita permanserint, optimos semet
IOXTJ /i!j ftcxd avyxovitti \pvxt>i yivofiiyT]. Kal
ipsos et tolerabiles aliis monacbis et praesuli deti piv xby xoieri} fiiov ajtarxa Sta/uvoiev doiaxovs 35 monstrantes, hos monacbicam promcren vestem atinvxovi xni y.aoxtQixioxdxovs xoXs xt ii).)j>is ftoraxoXs quc tonsuram, ct sive liberi sint, sine calumuia perxal TOJ ijyovitirto SsixrvvTd, xovxove xf/e ftora%ix7;-:
u&ovv ajo/.rji TE xai xovoai, rtai uxt itev&tooi xa&ccap. II &eo7iiofiii> 18 rjl-ioifu-vovi 24 habet Coll. LXXXVII
cap. II extat Nomoc. XIV tit. 11,3.

capit. 7 (inde Nomoe. L tit. 33). Summarium

tencrabile monastcrium acdifxcarc voluerit, tion prius ei id facere liccal, quam dco carissimum toci
cpiscopum advocavcrit, isgue maiiibus ad caelum exlends prccalione locmn deo consecraverit, figens in
eo salutis nostrae signum (dicimus adorandam et vere honorandam cntcem), atquc iia pulchro hoc et decente fundamento iaclo aedi/icium iucohet. Hoc itaqne sit principium piae venerabilium monasterionnn
aedificalionis.
II. Hinc antem nobis de singulis ctium vionachis considermidum est, quo modo eos fieri deccat,
tt utrum tiberos solos an forlc eliam servos, quia omnes aequaliter divina suscipit gralia, quae perspicue
declarat, quod ad dei cultum, non csse masculum neque feminam, ncque liberum neque servu/n: omnes
enim in Cnrislo unum vierito censeri. Sancitmis igitur sacros caiwnes seculi, ut qui monachicam vilam
profxtentur non temete ilico a religiosissimis praesulibtis vcnerabilium monasteriorum habitum monachicum
acapiant, scd pcr inlegrum triennium, sive liberi forle sive servi sint, perdurent, habitu monachico nondum digni hahti, sed tonsura et vcsle utantur eorum, qui laici vocanlur, et maneant sacras liltcras disccntes. Alque religiosissimi torutn pracsules interrogent eos, utrum libcri sint an servi, ct unde eos vitae
monachicac dtsiderium incesscrit; el ubi nulla prava occasione eos ad hoc perductos esse ab ipsis diditerunl, in eorum nwnero eos habeant, qui crudiuntur ad/iuc et corriguntur, et perscverantiam aique honcstalcm eorum experiantur. Heque enun facilis est vitae mutalio nisi quae fit ctun animi contentiouc.
1 Et si quidern triennem istitin victum omnem sustinuerint optimos se atque perseveranlissimos et rcliijms monachis et praesuli probanles, illi vestc monacliica et tonsura digni habeantur, et si libcri sint,
\ oixoSoftBiv TISA || 3 xu>v\ ixcirwv TCJVA\\ iniaxonov
uai 28 om. A | 28 avxdit A || 29
TUvtoTtavL [| itQOGxaXtouiTO A,Coll. 87 cap.plur.codd.] xav
nQoaxalicoiro MBL Nomoc, CW/.S7 eap. unus H 4 ava- nvru
xtiroitv L avaxtlvuv Nomoe. avaxtivnt A Coll. 87 cap. j| dv
xai om. A, Coll. 87 cap. codd. pUrique |] 5 avit(>oou No- 36 xs om. A Q 37 Stixvvvras A |j rovxovs om. A
moc.*, Coll. 87 cap. 1 7 Sfj A |j ovtta ri] xai ovxcot A ov1 cssc liccntiam V | boc] baco Iil |) 3 euocet VT
7u> Nomoc.d H 8 afy&rai L \\ 8q\ ye A \\ 11 xuv 5 duciraus Rx || et bonorandam om. V, ct om. T\\ II rubr.
novaxbv A || 12 yivea&at 7igoat]xsi A || 13 JXQOZIQOV de monachis ct osistcriis A' mg. || 20 pracsulimus Rx ||
M I 15 GcHpibi TTQOxr,Qvfioiaa ais ye A |) 16 &t]Xv, monasteri** l r> [| 22 forte siue (siue forte V%) scrui
iolibi T xal ikv&EQOi' ixavxti A H 17 tv tixottoi
sint V; fortc sunt serui (sunt siue scrui /{*) R fortc
M)) h' fofjsv
A ((unani mcrcedcni ppercipcre
s)) \\ sint siuc serui vulg. \ 26 rcqui|re V\ 27 accesscrit] acf
p
fe iV
& A \ A \ ccnsi sunt Rl || 30 moucntur Rl moentur V1 || 33 tota
tii .Tov /tovfef}
fiiov fiiV.orxat nnnayirta&at
iJjv&iQOvt xvxov tTre SovXov: xa!ttaxrtx6xai A (j uita R) toto uita V tuto ita vulg., toto in hac uita T ||
ifj om. A 8 '-''Xof;Ona%ttttA II '11 tt >t uxt iXei- pfrmanscrit 7 ? l r i | | 3 5 protncrrru V*

30

Nov. V 2

DE MONACHIS

v, avenr,Qsa.axovs /idvsiv, etze olxsrat, fit;xtrt manere, sive servi, penitus non inquietari, migrantes
Js dvoxXela&ai, fiErafiavra: sii xijv xoivrtv a.7iav~ ad commnne omnium (dicimus autem cacleste) domiiv Sfi xyv & OVQCLVOV) Seanoxsiav xai drag- nium; et arripiantur in libertatem. Nam si in multis
v eis illev&egiav. ei yao iv noXXols &e'/taat casibus etiam ex lege hoc fit et talis quacdam libertas

xis,xai

xiva. xcov eie aoxqotv naguy-

nem professi sunt, trahere tamquam servum voluerit

pollens autem et animi virtutibua ct corpons operaTtaonyevoftEvoS, ttxfid^cov 8e xals T6 xrp VvAf^e agexale tionibus: tanta quaedam in co gratia dei floiet) si
xalsxB xov aiofiaxos dvtoyiiats, xotsavxri xis avxtji xov quia igitur, sicut~praediximus, intra triennium veniat
&ov #(*; dmir&ei), ei xn xolwv, xa&dnBQ einovxes 15 aliquem in servitutem trahens volentium et perduicpd^rjfxBVfiiato xrfi xQuxias eX&ot xiva njabs SovXeiav rantium, ut fierent monachi, et dicat, quia arripuit
iXxoiv xStv fiovXofitvtov xai TtQosxaoxeQovvxcov d<p* t quasdam res, et propterea recurrit ad monasterium:
_._o.-u ftoi'axoij Xiyoi i e , ds vtpsiforo xtva rxQay- sancimus, eum non prompte agere, sed prirao pro,.
- . . * * - monasterium
Xbi daxi xnl dni xXonv xvxby rj ini @ica jtovr,^ xal autem venerit. Et si quidem verax ostenditur, et
Ttxaifffiaot ^^fi^ols ano8()doeie ftiv Std xb oixelov
apparuerit propter huiusmodi causam monacbicam
nxalofia, eis 8i xb fiovaoxtjouw eXfrot. y.al ei pev
simulans conversationem aut propter turpitudinem
aXr]&Eva}y ano8ew&elT], xni <pavBlr\ Sid xoiavxrjv atxiav 25 vitae forte defugiens et non pro veritate sanctimonii
uovax*xT}t> vTtoSvbjttvos aaxTjatv, r\ xal 81* aiaxQox-rjxa habitum concupiscens, hunc reddi domino cum quifiiov xv%bv anoSgas xai ov xats aXrjfrsiat: aoxrjoectjs bus forsan ampuit, si tamen haec ctiam in monaiqcov, xovxov d.7xo8iSoo&ai xq> xexxrjfiivcp fiB&yt oxv sterio fuerint; eum vero, qui dorainus adprobatur,
tbs eixbs vysiXBxo, siys xai xavxa xaxa xb jtovaaxqdare ei iusiurandum, quia nihil mali ei faciet, et
QIOV BUV. xbv Se anoSBtx&ivia Seonoxtjv rip> xaXov 30 2 suscipere atque reducere domi.
Si vero is quifibVTjv avxto SiSovai niaxiv, wt ovSsv aixbv Bodaei dem, qui dicit se esse domintira, nihil tale prcba2 xaxov, TiaoaXafifinreiv xe xnl avBiv oTxot. El 8i
vcrit, appareat (autem) is, qui in talibus accusatur,
o fxsv <paaxa>v iavxbv elvni Seanoxrjv oiSiv dXsyxoi ex ipsa conversatione honestus ac mitis, et forte
xotovxo, yalvoixo Se 6 xd xoiavxa iyxaXoifiBvos xal testimonium habeat aliorum, quia etiam apud doij- aixTjs xTjs aaxjiastos asftros XB xal dntBtxtjt, xai 35 minum consistens disciplinatus fuit et honcstatU
XoMt xal paaxvQolxo,^d)s xai nagn xtjj xsxxrjftivM xaframator, vel si nondum forte completum est triennii
taxat xoofitos xs r\v xai osfivoxTjxos ioaaxfis, xav tempus, attamea ctiam sic maneat in. vcncrabilc
(iK7io> xvxoi jrenBpaafiiro: o xijs xQttxiae xQOfos, o).X'
ovr xal oZxai ftertxto xaxd xb ae^nouicoxaxov uova 1, 7 (Ei 8e xis xxX.) 3 possim circumcisa habet Coll. LXXXVII

eapit. 8 (inde Nomor. L tif. 33).

uiillis iniuriis obnoxii maneant, si servi, nullo amplius tnodo vexenlur, qui quidem ad comrnune omnium
(caeleste dicimus) dominium iransierint; ac vindicentur in libertatem. JVam si in tnullis casibus vel per
legem hoc fit et eiusmodi libertas datitr, quin divina gratia talibus eos vinculis liberare valeat? Qundsi
quis intra triennium veniat et aliquem ex illis, qui cxercitationem monachicam profitentur, ut scrvum
abducere velit (irf quod nuper nobis ex Lt/cia Zosimtts nuntiavit deo carissimus, yir in excrcilnlione celebratus quique annum prope centesimum et vigesimum aetatis agens tam animi virlutibus qunm
corporis viribns floret: tanla in eo dei gratia eminel): si quis igitur, uti iam diximus, intra Iricnnium
veniat, aliquem ex illis, qui se monachos fieri cupiunt in eoque persevcrant, in scrvitulem vindicatnrvs.
eumque res quasdam surrtpvisse et propterea in monaslerium incnrrisse affirmet: tie protinus id faciat
sancimus, sed prius ostenaat eum revera et servum esse et furti forte yel improbae vilac vel gravium
delictorum reum propter ipsum delictwn suum aufugisse et in monaslerium venisse. Et si quidem vera
dixisse probttur, atque tati de causa ille exercitationem monachicam suscepisse deprehendatur vcl adeo
proptervitae turpitudinem forte fugitivus factus nec revera exercitationis amans, domino reddatur cu/n rcbux
quas nimirum surripuit, si modo illae quoque in monasterio sint; is vero, qui dominus probalus esl, dcl itli
2 fidem quae dicitur, se nullam ei iniurtam facturum esse, eumque recipiat et domum ducat.
Si vtro
is, qui se dominwn esse dicit, nihil tale probaverit, illc autem, qui in talia crimina vocatur, el cx ipsa
exercitatione rrwnachica honestus et probus qpparcat et forte testimonium quoqtte habeat se, cum upud
domimtm esset, tnodestum atque honestatis amantem fxtisse, licet triennii tempus nondum complctum si(.
3 S'}] autcm sr f; xai) aXX1 A || 5 xul prius om. A fl
2 comniunc cacle3te JtV3] conununcm caelcsten
yivexai] rcirpvxe yivta&ai A [j xis iXsvfreola SiSoxat]
. F 1 vulg. H dominum T a vulg. || 3 abripiantur 7*|j 6 bieXtvfrcQla xioiv ittofrB yivtafrat A J 7 xoiovxair] ix
tricnnium Ra || 1 conucrsionem R || U nuntiauit ex licin K||
SovXBtat A || S 7t((Quyeyor6T(ot> tXxtiv xt: d>i A \\ \) xaiv13 tanta quaediim] quisiantaquacdam F 1 quiatantuquidem
xov A || 13 XB om. A || 14 TO xe] xal xali A |
F a || 14 uenerit T || 15 seruitute RY*T \\ 16 ficrct V\
18 uovaxoi As] fi<n-a%bs M |j vasV^ A |j 1!> eioe- quia) quoniam IIV | arripuit R VT] abripuit vuly. |
Spaftev eis Coll. 87 cap. |] 20 xovxo] om. c |j 22 xv18 cnm] cnim F|] agere om. Rl || 10 ct scrrus RV\ ctom.
XBIV Ma || inl om. A |j 23 anoSgaaei M || (XTToSpds sts vulg. || 22 ostendatur vulg. || 24 simulans 7' 2 vulg.] sixb fiovaaxrjgiov rtX&tv omissit vicdiis A || 25 nlxlav 6
mulatus VR*Tl simulator R* || turpitudinc Rl \\ 25 forte
ftov. A I 26 } xni] un rjyoti || 27 aaxr,<jecos 4^c5y] om. V1 || deffugiens V dififugiens R vulg. J sanctimoniae
sanctimonii habitum concupisccns f [| 31 SiSovai avxcb
vulg. | 27 arripuit R V\ abripuit vulg. J 29 ei mali
xijv xaXovftevrjv Ttiaxiv, ti oiSev Bie aixbv dgaffoi A |j T, ci om. V || ct om. V | 32 apparcat] et apparcat
33 iavxbv) fiivBtv IB xal A || 35 T^S om. A \\ 36 xal
vulgo; autcm adJidi tx Gr. j| 33 honestiu3 Vx |j
post Xoo: um. A || fiaorvooTro] testimonium habeat alio- 34 *quia] qui RVT quod vnlg. Q 35 honestaUu V" ||
rum s || 37 oefivoxTjxos] &eoas^s(as A j} xav) xavye A || 36 amor Rl f uel si VT\ uel R etsi vulg. |j 37 aut
38 xvxot MA Coll. 87 cap.] xvxy vulg. |j nBKBqaxo
tamcn V
uivoi A\b ante %OPVO; coll. A

Nov. V 2. 3

DE MONACHIS

<jTr;oioy, rrts xav ilnbvxtov dntiXXayftivos ^navxrjOf.

monasterium, trahentium asperitatc liberatus. Trienni
Tov xgisrovs Si aaas Sulfrovxos '/oovov tyxQifreis (ot vero semel expleto tempore, iudicatus quia monachica
TJ} ftovaxtxTji aj-ios xa&eaztjxot aturoxTjxos, utvt-uo
dignus est honestate, maueat in monasterio. Nexaia TO fiovnaxrjQioi: ovx t'xi yaQ SiSofiev aSsinv
quaquam enim damus liccntiara ulli penitus perscrtiovSevl 7tavre?.(oe zioXvjiQttyftoveiv n rcou x a t ' airor, 5 tari quae eius sunt, sed sive servus sive liber sit,
a/.V i'Ut oixixrfi ITB iXevfrsQos eirj, ftivttv avxhv izil
manere eum in conversatione volumus. Nam etsi
T?S uoxrjoecos flovXS/uefra. xni ya.Q xav ti xi 7txaTa/xa vitiiim in priori ab eo forte gestum est vita (bumana
xara xbv efiTtQoo&sv alxto Tv%bv ninqaxxnt piov (/ eniin natura quodammodo labitur ad delicta), atyiiQ dpfrpwnov (pvaie 6?.tod-i]oa aois kaxl Kfjbi rd
tamen sufficit ad mediocrem purgationem peccaton).rjuus).Tinara)t dXX* ovv UQXSX XQOS ueToCav xd&aQ-10 rum et ad virtutis increraentum triennalis tcmporis
w t w rl%uaQxi)uiv(oy xul rroos d(>sxi}s iniSoaiv ?] testimonium. E a vero, quae rapta sunt, etiamai apud
iov Totcjovt xqb%>ov ^aqxvjoia.^ Twv /itrxoi xXazxiv
quoscumque inveniantur, modis omnibus rcddantur
tn>v y.nl ovxco, TTO' olt av evoB&sisv, ndvioii arro- prisCO domiUO.
3 SiSouhcov rio 7ia?.at Sean6xr<.
Ei fidvxoi xip
3 Si vero servitii necessitatem effugiens temptarrjf Sovfaias di>dyxi;v ixifvyiav Tisioa&sit} xb ftiv ftoi-a-15 verit monasterium quidem relinquere, aliam autcui
aTrjotov d7to/.c7telf, trtoov Si fiiov uxa8naxetv oyj;fia, \itae sectari figuram, licentiam damus domino et
nnoar^aiav SiSouev no xexxtjfiivq xal ).xetv auxbv
trahere eum et probauti fortunam inter servos hax* KxoStixvirxt xi;v xvmv eie oixixas e'zetv. ov ya(>
bere. Non enim iuiuriam patietur tautum ad veav vpotofreiri xoaovxov eie dkrj&T] SovXelav eXxoficvos, rum servitium tractus, quantum ipse iniuriatus est
ccov avrbs vj3otos xi]v xov &cov laxosiav ano<pv- 20 dei culturam refugiens. Et haec quidem de foryu>>>. Kui xavxa ftiv TZCOI xi;e TV#/S xdiv eii uovatuna liorum, qui inter monacbos profiteri volunt,
X<JVS nnoayyeXJ.Eiv Bovlofiivcov d~07riouEv.
sancilQUS.
<f) Sxtnxtov Si, oT

avxois oixolvxai

CAPUT III.
xni SutiCogitandum vero, quomodo ipsos habitautes et de-

icxif eixe D.axxbviov, xov* iv avxio ftoraxoiis xextooia- minum est Bive paucorum, monachos, qui ibi suut,
ftirovs dn' d).Xi)).(oi> ix*tv xai iSiois oixr<fiaoi #(>a>- divisos ab alterutris esse et propriis babitationibus
ftivovs, nXXa mtvij ftey avxove ioTtaafrai &aani^o/ter, uti, sed communiter quidem eos comedere sancimus,
MaftevSetv Si aTtavTas iv xoivip, ixdaxov uiv hti TI-30 dormire vero omnes in communi, unoquoque quidem
roi i8nto!>ai]e zafteirqe xetperov, iroixot Se svl xnrrtin quadam propria stratura iacente, in domo vero
xhropiiovi' rj eineo ovx d^xoirj npbs x6 jiXrftoi IIOP
una collocatos, aut si forte non Hufficit ad multitunovaxwv dlxot tk, iv Svo xv^bv r, xal nXtioaiv, oo dinem monachorum domus una, in duas forsitan aut
pi}v iSut xal xafr' invxovt, dXX' ir xoivio' oiixe /<(- plures, non tamen seorsum et apud semetipsos, sed
ivqai xip dXXr,X(oi> yiveo&m xoa/u6xr}x6i xe xal aio- 35 in communi testes alterutri sint honestatis et castifooavvrjg, xal ftrjSe rbv vztrov avxbv (yd&vfiov i'xetvi
tatis, et neque ipBiim somnum desidiosum baboant,
dXXa fieXExwvxa rijv tvxoafUav Sid rr,v tcov b^oftivtov
sed meditantem bonum ornatum ]iropter increpatioInnifitjotv. Tiktjv ei pi} xivti avx&p xbv iv frtcuQiq nem respicientium. Nisi tamen quidam eorum in concap. III summarium txtat Nomoc. XIV tit. 9, 32.
tamen vel sic maneat in venerabili monasierio ab eorwn audacia, qui eutn vindicare volunt, Hberatvs. Trienni
vero tempore sa/tel elapso monachica sanctitate dignus iudicatus in tnonasteiio maneat. Nequc enim iam
cuiquam omnino polestatcm damus curiose ea persequendi, quae ad ipsum pertincnt: sed sivc servus sive
liber sit, eum in monachica exercitatione manere volumus. fiam etiamst quod delictum in vita ante
acta ab eo fovte commissum sit {humana enitn natura fere proclivis est ad dehcta), at sufficit ad vxodicam
peccatorum purgationem et ad virtulis incrementum t/iennis temporis testimomum: ita tanwn ut quac furlo
3 ablata sunl sic quoque, apud quoscumque reperiantur, utique veteri domino rcstituantur. Quodsi is,
qui servitulis mcessitatem e/fugit, monasterium relinquere atque aliud vitae genus secfari conetur, domino
/icentiam damus et abducenai eum et condidone cius demonstrata inter servos habendi. Neque enitn tanta
iniuria afficietur in veram scrvltutem redactus quantam ipse fccit dei servitium deserens. Atque haec
quidem de condicione eorum, qui se monachos profiteri votunt, sancimus.
III. Videndum vero est, quomodo eos in habitatione et victu monachica philosophia dignos luctatores reddamus. Volumus etttm, nullum monasterium sub dicione nostra constitutum, sive plurium hominum est sive pauciorum, monachos qui ibi sunt inter se separatos habere et propriis domibus utentes:
verttm sancimus, ut communiter cenent ct in communi loco omnes dormiant, stngulis quidem in suo
quoque proprio lecto cubantibus, in dotno autan una collocatis, aut si quidem una domus ad multitudinem
monachorwn capiendam non sufficiat, in duabus forte vel etiam pluribus, neque vero seorsum et soli, sed
in communi: vt inter se testes sint honestatis et castitatis ac ne somnum quidem ipsum socordem, sed verecundiae dediium habeant ob eorum qtti spectaturi sint offensam. Praeterquam si qui ex iis, quippe qui in
2 w; om. A || 3 xafrtoxTjxivut A b avxcbv A Q 6 tvt
iizs) uxt xal EIXE xai A || 7 xal ytto et EI om.
A H 8 xvxbv post rtralff/itt coli. A || /] u A \\ 9 TIQOS
em. A || 13 evorftEisv, nnyxioi xad"' 6lov8rptoxz ^povov xnl axVfln drtoStd. A fl 14 sq. fiivxoi tt x'tfi
tiovXtiai o/7)., ti post Ixtpvywv add. A || 15 xb ftovaatriyiov ftiv A \\ 17 xai iXxctv 3/f] xa9d)jtiv A ||
18 xai ante eis coll. Coll. 67 cap. || xrjv TVXIJV d.noStixvvvxt tis otxsxrjv xaxdxtw A || 22 napayEvdefrat
A jj 23 avxovs] xoie A || 24 aTtoSeiEo* M (| 25 fir,Strbs iiornarr^oiov irxl rr,: \>7trtxbov Tjuatv xa&eoxci*oi TiMtovtav dvfrotoTtfov 7/ iXaxxovtov povaxovi A
(r/iwy j- nnoque habuisse videtur) || 28 lyuv M] Elvai
As |j xaf btotxrifiaotv iSiots ^wtff^a A || 29 &tO7ii'
{,0/itr 32 uneo] xal outot ndvxat xafrevStt? Irti

xtvos Si axQtOfivrfi exaaxto iSta^ovans xciftdvov oXxot

inl niQttQXOftivtov x&y xiviSiioy anavxotv' ei 8i A ||
32 dftxtl Aff 1 34 I8iq\ iSia^orra): A |j xafrevStTcoaav post xotvqi add. A | 35 yirea&ui Afl36 avxovS A \\
38 itXrjv ti As] noXXrjv ti if
1 trienni 11] triennii F vulg. || 2 monachicam Rl |J
4 ulli] illi R nulli F \ praescrutari RF \ 8 attm R \\
9 meliorcm Rl || pgationcm yi H 10 triennialis V ||
11 etiam sio V || 14 rubr. Si monastcrium rcliqucrit
11 mg. U 14 temptauerint V \ 20 fugicns V \ 23 rubr
de uita monaohorum R mg.fldcgcns II \\ 25 nullum om.
Vx || 28 diuersos T \\ habitationis Ra || 29 commcdere
RV*T I 31 propri. V H iacentem 7i Jj 35 hg. (ut>
testcs? II alterutri RV*\ alterutr r \ alterutris vulg. |l
sunt Rl |J 38 contcmplatione tt) cuntcmplationis R

32

ttov. V 35

DE MONACHIS

ternplatioue ct perfectione degentes vitam remotani

.

ovxms yaQ 6 ^Xos avxols eis aosxitv tTtt-

- i ?

h i t

id

dinem conver3atio est, ia bis, quae vocantur coenobia

Scoaet, xai ftd/.toxa xot ved^ovatr, eiys fiexd. xciiv JIQB- (id eat iu comnnmi vita) esse volumus. Sic onim
apmtQiov xdxxotvxo. yevijaerai yctQ 7) xibv na.Xaioxi- zelus cis ad virtutcm crescit, et maxime iuveiiibus.
QCOV nolixeia x7p reoxqxos ax(>tfti]t Ttaidayonyia. ovxco si cum scnioribus constituantur: fiet enim seniorum
re eaxcoanv iv xol xoivofiioie xio a<pa>v aixwv r)yc-10 conversatio iuventutis educatio perfecta; et sic sint
ftovt nei&bfiEvoi, xai xrjr rtanaSESofjtvrjr auxoi^ aoxvtin coenobiis suo proprio abbati obocdientcs. et tradi-

oiv nfteftnnos X^QOVVXEZ.

tam sibi conversatiouera inculpabiliter observantes.

CAPUT IV.
(A) Ei Ss xit 7r! iavrbv xafrieoioaus y.ai xov ayj}Si quis autem semcl forte dicatns schematcquc
unxos xv%tbv aha dvcf/cootjaai xov uovaaxjjoiov ovh]~
potitus dcinde *a monasterio discedere voluerit et
&slrj xai iStcaxtjy xvxbv iUa&ai fiiov, avxbs fiiv Xaxio, 15 privatam fortassis elegere vitam, ipsc quidem sciat,
noiav vnio xovxov Swaei xiy &E($ xrji- dnoioyiav, xd
quam pro hoc dabit dco satisfactionem; res autenTXQayfiaxa^fiivxoi, onooa av t'xot, fivixa eis xb fiovaquascumquc babuit, dum in monasterium intrabat,

arrjQiov (Sr;e<, xavxa xijs Stanoxeias taxai xov fiovd-

ca9 dominii csse monastcrii, et nihil penitus eiciat.

axrjoiov, xai ovS* ortovr navxslcos d^d^ei.

CAPUT V.
^E) KdxsTro 3i 7Too;8io(>t%ofiEi', w=re xov tii ftot'a-20
lllud quoqiie dcceniimus, qui in rnonasterium incxroiov Eistivai ^ov).6(ievov, Tcoiv tU xb fiovuaxr^tov
troirc voluerit, autcquam in mouastcrium ingrediatur,
eliiX&ot, dSetav t%Eiv xolt invxov %Qrtafrai xafr' ov
licentiara habere suis uti quo voluerit modo. IngreSoikxai xQonor. Eisti.frovT' ydg avvaxofov&fjGtt itardicntem namque simul sccuntur omnino rcs, licet
xmi xd 7todyfiaxn, xnv si ir) ^rjxioi Eisdyeiv xavxa
non expjessim quia introduxit eas dixerit, et non

tfifiEtt, xal ovx taxat xvgws avxaiv olx ixt xr* oi- 25 erit dominus earum ulterius ullo modo. Si vero filios
Siva XOOTTOI'. Ei Si y TttuSas txot> /V ixv%Ev habuerit, Bi quidcm contigit iam eum res aliquas
fjSr} Tipdy/taxd xn-n Siootjoduevo: alxois, i) xnxu TTOO- donassc cis, aut per antenuptialem donationera aut
ynfuaiav

SwqEnv 7} xnxd jtftotxbs irootpaaiv intSovs,

per dotis occasionem obtulisse, et faciunt haec quar-

xtd -noul xuvxn tb xixaqxuv rtwr t | dSta&ixov xr, tam ab intestato eius substantiac, nullum in reliquis
avxou jtsotovaiai,

urfieftiav inl xoli Xoindls jrodyfia- 30 rebus babeant participium filii; sin autem aut nihii

atv ixtTiooav ftsTovoinv oi muSts. Ei Si rf oiStv

eis donaverit aut minus quarta, et postquam abre-

nvxoli diootjatjxat 7} iXuxrov rov xexdnxov, xul uexci nuntians convcrsatus fuerit inter monachos nihiloxb TtnQttyyeiXnt xbv nTtoraxxo/iEiou EI* fiovayovs OV' Dnniis quarta debeatur liliis aut ad supplementum,

ctvxrtv nitoXiTicbv ei uornaxrniov

ektoi,

7} xe jr/)p7j

cap. IV in Irevius contraclum exlul Coll. LXXXVIl

capil. 9 {inde Nomoc. L tit. 34).
cap. V paueis immutatis habet Coll. LXXXVII
capit. 10 (inde Nomoc. L tit. 34). Sammarium habent Prochiron
24, 2, Epanagoge 9, 9 tx 1'htod.; Nomoc. XIV lit. 11, I.

contemplatione et perfectione vitam ayant, propriam casulam habeant, quos quidern anachorctas et
hesychastas vocare solcnt, tamquam a cotnmuni vita ad meliora exceptos. At enim reliquos, quibuscumquc inter viuUUudincm exerciiatio est, in coenobiis qnae vocantur esse vohanus. Sic enim aemn/alio eorum ad virtutem incrementum capiet, et tnaxime iuvenum, si cum senioribus consocientur: fiet enim senioriiTn- ratio vitae iuventutis accurata educatio; sintque ita in comobiis praestdi suo diclo audientes rt
traditam ipsis exercitalioncm incorrupie servantes.
IV. Si quis autem, postquam semel se sacravit, habituque potitus est, deinde ex monaslerio discederc ct privatam forte vitam scctati volutrit, ipse qttidem sciat, qualem rationem hac de re deo sit
rcdditurus; res vero quascumque /tabuit, cum monusterium ingrcsstis est, eae in dominio monasterii crunt,
nec quicquam omnino auferet.
V. Illud quoque praeterea deccrntmns, ut qui monasterium vult ingrcdi, antc qnam monaslerium
intraverlt, potcslatem habtat rebus sttis to quo velit modo utendi. Ingressum enim omnino res una se(iiienlur, etiamsi se eas inferrc non expresse dtxetit, neque ullo modo earum dominus amplius erit.
Si vero liberos habeat, si qxndem eis iam quasdam ms forte donaverit sive in donationem propter nuptias
sive in dotem eaeque quartam bonorum eius ab intcstato effjciant, nullam in reliqids rebxis hberi pariem.
habeant. Quodsi vel nihil yel mintts quarta ilfis donaverit, etiam postquam is qui renuntiat se monachum pro/essttsfuerit, nihilominus qttaria Uberis debeatur, sive in supplemcntum, si quid forlc iam
acccpcrint, sive etiam ut totum eis detxtr. Si vcro uxorem habcal eaqxie rehcta monasterium ingrcdiatxtr, d
2 9fj M] 8el A || xe oni. A H 5 av&qais A\b ouxtos
1 perfcctioncm digentes Rl J 2 annachoritas R g 3 heAs) ovros M || 13 iaxrrbv xa&teocooas] furte (1. e. rv
sycastas V hescastas R\
conucrsatio est] oonuersatione
%bv) dicatus ? y 14 elxa om. A J 17 [tirxot om. A \ av
Ii | 7 in om. vulg. Q id cst communia vitae Osenbruggen ||
%
fyoi] ilytv A \ 18 xavxaom. A [ xrj; uovTjs A || 19 jxat" 13 scematcquc suppl. V in spat. vac. || 14 positus Fx j|
xildis ixeT&ev ^|e< A |j 21 s xo /toraax. om. A || 20 discernimus V\ 22 quo] qui Rl Q 23 scquentur vutg. II
24 xa) avxov xai xa A jj cl om. A | eiauyeiv] ibs tit'
24 quia Vx\ qui UV1 vulg. | introduxcrit V vulg. | eis
dyot A (?) Q 25 XVQIO;] om. Ma,
XVQUOS *. f. M I!
Rl R eas dixerit om. Vx \ 25 crat V* \ 26 contingit IriT ||
27 itQnyfiaxa fjSr] xiva xn(>todft6roi 1} xnxa A || 31 rj 29 rcliquiis R || 30 aut nihil RP] nihil vulg. | 31 doom. A || 32 dcoorjosxai A || 33 maoayyelbii fil) avv'
naucrit cis Vx fl quarta] a quarta Vx \ ctj om. vulg.
aQi&fiTjfrTjvai A j| 34 xov xtxdgxov A ] f/ om. A |j 32 conuersationi f u c r i t / ' 1 || 34 aliquid iam It | 36 earo
35 Aytxi )<nfloi>xii r^r^ Gvv/tpv A || 36 tlxa avxrjv om. Areliqucns R reliquiens eam lf

DE MONACHIS

33

Nov. V 58

r^ yvvaixl tpvXaxxiofro) xai xb artb xe).tvxrl:

et dos mulieri servetur et ex morte pactutn, quod
vov {xovxo OTteo xai iv exiqa r,uiov vevopo&ixrjxai in alia nostra sanximus coiistitutionc; omnibus. quae
diaxdgei)' ndvxiov x<Sy ini uovnyoii iteoi xovxov or}super monacbis de his dicta sunt, ct in mulieribus
Sivxoiv xai ini yvvnixtHv cit ftovaaxfjoiov eisiovatov
in monasterio ingredientibus valituris.
xqaxovvxtay.

CAPUT VI.
Q

Ei Si anohntov xb fiuvnaxrtotov tXi xtva eXfrot

Si vero relinquen3 monasterium ad quandam ve-

y iteoov /3iov oxwat rjjs oiaiai uvxovxai

evxas eis xb (iovaaxr\qiov xnxh xb eungoofrev i]{uv

niat militiam aut aliam vitae figuram, substantia eius

etiam sic in monasterinm sccundura quod prius a

ti^uivov anoftsvovarjs, avxbs iv xols xagtaxais xov nobis dictum est remanente, ipae inter otficiales
XafixQoxaxov xrfi inaqxias aqxovxos xtxdgexai, xnl 10 clarissimi provinciae iudicis statuetur, et hunc harovxor et xrji ftexa/Saf.fji -tbv xaonov, xni o ye xf;v

bebit mutationis fructum, et qui sacrum ministerium

biiav Aenovoyiav vneoiSatv SixaGxijoiov /tffuinilou

dcspexit, tribunalis terreni observet servitium.

TioosxnqxeQsixco SovXetq.

CAPUT VII.
Z Ei Si anoltTtiov xb fiuvaaxr^iov, xud1' onro x\v
Si vero relinquens monasterium, in quo conversaaaxr,aiv tlxjtv, tit SXBOOV fiira/Saivoi ftovaaxr,oiov, xai 15 tionem habuit, ad aliud transeat monasterium, etiam
ovxot fiiv 7} avxov negiovala ftevexai xe xai ixdixeia&co sic quidem eius substantia maneat et vindicetur a

vnb xov nqoxiQov ftovaaxr,Qiov, ev&a anoxa^nueyos

priori monasterio, ubi abrenuntians hanc rcliquit.

xnvxTjv xaxeXtne. ITqos^xav Se eoxi, xovs evXa^eaxa.' Competens autem _ est reverentiasimos abbatea non
xovt rjyovfievovs fii] eisSi^ea&at xbv xovxo rtqaxxot^xa. suscipere eum, qui boc egit. Erronea namque talis
ai.nxrfi yag 6 rotovros (iioi, ml ftovax,ixfjs ^caQxeqim 20 est vita monacbica, nullatenua tolerantiae proxima,

ovS' olcoi iyyvs, ovSi axa&toas xal fiovluov Wx^

neque constantis et persistentis animae, aed indicium

n)lh ntqtftgoftivrjs xs xai a?.&>xt aXXa T}XOV0T;S anohabeus circumlatae et aliunde alia requircntis. Qua<5'eift> Ixcov. "Sitxs xal xovxo xo/Xiaovaiv oi &eo<ft).i- propter etiam hoc prohibeaat deo amabiles episcopi
araxot tnioxoTzot, xai o? ye a(>xtf*av8(>lxat xalovfievoi,
et arcbimandritae nuncupati, monachicam honcstarrjv uovaxixTjv ae(iv6xr\xa xaxa xois &eiovt xavovat 25 tem secundum sacras regulas conservantes.
ifvXnxxovxtt.

CAPUT VIII.
(H) Ei d: xnxaiv fwrax*xT;v dnayyetXnfitvcot' aoxr,otv

Si quis autem monacbicam profitentium converaa-

n*ta>frt{T] xlr,qtxov ^uQoxovtai, fievixw xai ovxo x- tionem meruerit clerici ordinationem, inancat ctiaxa
9nqkv avXdxxcov xr\v aaxrjaif, co; siye rjj xov ytvi'
sic puram servans convcrsationem. Qiiodsi facti
o&at xtyqwbt nTtoxq^anixo nnqoTjaiq, xal'nqbs ydftov30 clerici abutatur tiducia et ad nuptias venire praeauikfriiv 9a.qqr)GeiBv^ Sr,Xa8r] xotovxov fla&fiov xadscxcos iv xXr,qixo?i, S aixqi yafislv ecpirjot (Xeyoftev Si

mat, quippe tali gradu constitutus inter clcrico8, qui

ei uxurem ducere permittat (dicimus autem cantoruni

yaXx&v XB xal avayvojoxdiv' xoii yaq aXXots anaai aut lectorum: aliis enim omnibus nuptias sccundum
rbr yduov xarxeXwi xuxh xoie^&eiov: xavovns ana- sacras regulas pcnitus interdicimus, aut concubinan
yooBvofttv, $ nnXXaxi\v ixetv rj daeXyeicut ixSovrat 35 habere aut luxuriis tradere vitara), excludatur niodia
xbv piov), ixpaXXiafrco nnvxoitos xov xXfjoov, ola XTJV
irqoxiqav daxr,atv xal xbv ftovfjqr] xaxniaxivcov
fiiov,

omnibus a clero, tamquam priorem conversationeiu

cap. VI. VII summaria extant Coll. LXXXVII

capit. 10; Notnoc. XIV tit. 11, I.
cap. VIII titmmaria exfant Coll. LXXXVII
capit. I I ; Nomoc XIV tit. 9, J9.

dos etpactum in casum mortis factxim mulieri servetur, id quod etiam in alia constitutionc nostra sancitum
<st. Omnia autem quae de monachis hac in re dicta sunt, etiam de mulieribus monasterium ingredimtibus valeant.
VI. Si vcro relicto monasterio ad militiam aUquatn vel alhtd vitae genus se conlulerit, bonis eiut
etiam sic in monasterio, prout ante a nobis dictum est, manentibus ipse in cohortalium clarissimi provinciae
praesidis ordinem redigctur, et hunc habebit mutationis fructum, ut, cum divinum ministerium despexerit,
in iudicii terreni servitio pwsevereL
VII. Quodsi relicto monasterio, in quo exercitationem habebat, ad aliud monasterium transeat, sie
quoque bona eius maneant et vindicentur a priore monasterio, ubi renuntians illa reliquit. Religiosissimoi
vero praesules eum, qui hoc facit, recipere non decet. Vaga cnim esl (afis vita atque monachicae perseverantiae nequaquam firititna, neque firmi et constaulis animi, sed vagabundi aliaque alibi quaerentis
notam habens. Qnare etiam hoc deo carissimi episcopi et archimandritae qui vocantur prohibeant, monacliicam gravitatem secundum divinos canones conservuntes.
VIII. Quodsi quis *orum, qui monachicam excrcitationem professi sunt, cUrici ordinatione dignus
habitus sit, etiam sic puram observare perseveret exercitationem; ut si clrricatus libertate ubutatur
et nuptias inire audeat, scilicet in tali gradu clericorum conslitutus, qui ei uxorem ducere permittal
{cantores dicimus et lectores; reliquos enim omnes secundum divinos canones matrimonixim wire aut
concubinam habere aut luxuriae deaere vitam omnino vetamus), ex clero omni modo ciciatur, ulpote qni
2 xovxo ora. A{e) |] vevofo^ex^xaftev As- C/. Cod.
1, 3, 52 (53), 15. 54 (5r,),^ 4 | 3 T<5v om. A || Tteql xovxov) xiav A\\ [tovaaxT}Qta A |J 10 Xaunoov A || 14 XTJV
i oqx^fi aoxrjOiv A 11 16 SitxStxelo&at A H 17 t'vd"a]
(v&a xal A \ 18 xnvxriv As] xovxo M \ laxi] xafreaxrtx vl J 19 nqnaoovxa. A || 24 xaXovfttvoi At\ Xryofitroi xnJ xaXovftBvot M || 27 inayytXXouivtov A || 2S xndagtZs A l 29 m eTye 31} ti yag A |j 32 Iv xXrtptxoit
yafitiv ov xd>Xvorro:, yaXxcHp liyouiv xt A

1 mulicm ^|J2 ancximus RT\\ 6 ucniet y\\ 7 substantiamfi1^"1 || lOatatueruntA'11| lmbcati?1 || 12 dispcxit
R despcxcrit T vulg. || tcrrcno /'' || seruitio V || 14 si
uero rc| 1svppl. V* in spat. vac. || 1 sic] si V \ uindicenturf'"
|| 18 cotnpotena IV (J cstautcm V\ reucrtissimos
Fx || 20 /*?.monachicae? || 21 iudicium Itf-T |J 22 *habentii
/i"6ri H 23 hacc R J 27 rubr. De nuptiis clcricorum R
wg. I 29 mcruit
J2' B 30 clcri VT || abutantur R*VT \
pracsumant R% \ 33ncnirn] autcni F\\ 34 connubiaa R ||
35 excludantur IVf

Nov. V 8. 9

34

DE MONACfflS

xnl iStcoT7]s eoxco xb Xotnot; HQOS axoaxelav ftiv rj et Bolitariam confundeus vitara, et privatus sit de
hipav tntTtjSevoiv tX&eiv ov &a^pc5v, ei ftij /3oi- cetero, ad militiam quidem aut aliud officium venire
)J>ITO TOTS gfinfiaafrev rpteiXijpevois nap^ rjpcbv vnonon praesumens, nisi voluerit dudum interminatis a
necretv intrtuiois, avroe 8i itp* iavrov 8iac5v, xal nobis subiacere poenis, ipse autem apud semetipsum
ytvuaxav onoiav vnip roixov Stooet xio fieydXcp &e<p 5 degens et agnoscens, qualem pro hoc daturus sit
irLv dnoXoyiav.
magno deo Batisfactionem.

CAPDT IX.
( 6 ) Ttjv Sircov Tjyovfievojy ^etoorovmv, eX itoxe ovfi~
Ordinationem vero abbatnm, si quando contigerit
Pairj Sela&at rb fiovaarrjQiov rjyovfiivov, fir\ xaxd rr;v egere monasterium abbate, non per ordinem reverenraiv TftJv siXaBsaxdxoiv ylvsa&m fiova%d>v, JUTJSS tissimorum fieri monachorum, nec omnino eum, qui
Tiavrcos rhv fisna xbv jrpdixov eiO~ve rjyovfisvov yivt-10 poBt priraum est, mox abbatem fieri, nec qui post
efrai, ftTjSe xbv /ux* ixelvov Ssvrepov /ir/Se xbv xp{~ lllum sccuudus est, nequc tertium aut reliquos (hoc
rov %] TOVS ifs^Tjs (zovro onep xai vofio* rjfttov MTEQOS quod etiam lex nostra alia dicit), sed deo amabilern
fcye),
locorum pepiscopum
y), dX)A xbv dsowdiaxaxov rtou TOJICOV ijilaxonou
p
ppercurrereqquidem conscqucnter
q

i
d
i
XCOQEIV pev <peijs
ota navrmv S
{ovSe yag axifiaaxiov
per omnes (non ienim hexhonorandum
cat omnino
nnvxcos xbv %o6vov xai xr\v 1% avxov xa%iv), xal xbv 15 tempus et ex eo ordo), et eum, qui apparuerit prius
avafpaivofxevov nodixov aoiarov iv role [iova%6is xa&E- optimus inter monachos constitutus et diguus praear&xa xnl aj-tov xtjs rjysuoviae aixdiv, roviov aiQsX- sulatu eorum, hunc eligere: eo quod humana naturu
aQ-at' Sioxi xn xfje av&Qtonlvris tpvoecoe xoiavxcs. iaxiv,
talis est et neque omncs per ordinem inter summos
tos fifjxe navxas ifs^e
iv xdti axQon, firjS* avfrts
neque rursus omnes inter novissimos constituti sunt.
Ttavxne f xole io%axois rexax&ai. aXXa nodtxco fisr 20 Sed procedat quidem secundum gradum praecedentis
ordinem siraul et
Oportet enim eo?,
j Qj
avfiiiaxovoav i%(o%>. SeZ yag Suaxqlvomae
qui discernunt quod melius est a peiore, aliud quiO xoeixxov ix rov tpavXoxioov xb ftiv rjyeuovslv inv, 25 dera ad regendum dimittere, aliud vero inclinari
d~axgov Si vTzoxexXio&at avyxcooclv, xnl rfj xax* 6Xi* iubcre, et paulatim per eruditionem hoc etiam ail
yov izatSaycoyiq xal xovxo nobe xb XQEIXXOV ififiaimelius accedere.
1 vetv.
"Oaa fitvxoi jrao' rifidiv iv anhoaii xaii
1 Quaecumquc tamen a nobis in omnibus, quae
re nooxsoov rnis xs %*vv yeroutvais &ei'ctie yfidiv Sia^ prius et quae nunc prolatae sunt, sacris nostris
Trt|cff* vevo/to&exrjxat nEiii xXygixcov r\ fiovaxaiv rj 30 constitutiouibus sunt sancita de clericiB aut moftovaartjoioiv, xavxa xotva xlfrefiev nsqi XB aQoivav
nachis aut monasteriis, haec communia ponimus ct
xf &t]teiaiv xnl fwvnaxTjoiojf xai aaxtixriQluiy, oi
in masculis et in feminis, ct in monasteriis et asceSinxoivovxE* TO yt ixl rovxois xb aoqey dnb rov teriis, non discernentes quantum ad istos masculuin
&qXos, 8ia xb, xa&anEQ iftnpoa&sv etoovxss etpdr,- aut feminam, eo quod, sicut praediximus, unum
/tev, v anavxa v Xgiaxqi xa&EGxavat.
35 omnia in Christo consistant.
(^EntXoyos.)
Tavxa rotwv anavxa oT xs octco( E p i l o g u s ) Haec igitnr omnia sanctissimi paxaxoi Ttnxgingxai xoTs i<p' envxovs &totpihaxaxois
triarchae Bub 8e constitutis deo amabilibus metroprtxQOTioXixaiS (pavtoa noulxcaaav, oi Si xoTt v<p'
cap. JX summaria exlant Coll. LXXXVII
capit. 11 (inde Nomoc. L tit. 33); Nomoc. XIV tit. 11, 3.
priorem exercitatwnem vitamque monachicam dedecoraverit; et deinceps privatus sit, nevead militiam aliudve
officium adspirare audeat, nisi in poenas, quas ante niinati sumus, velit incidcre, sed vitam privatam
transigat viaeatgue, qualcm ea de re rationem magno deo sit reddtiurus.
IX. Ordmatio vcro praesidum, si quando monasterium praesule egere contingat, non fiat secxmdum ordinem religiosissimornm monachorwn, neque omnino is, qui post primum est, statim praesul fiat.
neque qui illum sequitur secwidus ncque tertius aut reliqui (id quoa etiam alia lex nostra dicit), sed deo
carissimus illuts loci episcopus omnes^ deinceps perlustret (neque enim plane contcmnetidum tempus ci
ordo inde oriundus), et qui primus inter monachos optimus appareat et dignus qui reliquis pracsil.
is eligatur: guoniam natttra numana ita comparata est, tit ncque omnes deinceps in summo neqxte omtus
rursus in inpmo loco positi sint. Procedat igitnr omnino secundum gradum praesulis inspcctto, guiqut
primus stalitn inter eos qui percensentur optimus appareat, is praesul sit, tam ordinis quam yirtutia
adiutorio usus. Oportet enim quod melius est a deteriore discernentes alteri quidcm imperandi alteii
1 vero obsequendt copiam facere, ut disciplina paulatim aucta hoc quoque ad melius ascendat.
Quaecumque vero a nobis in omnibus sacris nostris constitutionibus tam prius quam nunc latis de clericis vel
monachis vel tnonasteriis constituta sunt, ea communia ponimus et de masculis et de feminis, el monasteriis et asceteriis, ncc discernimus hac guidetn in parte masculum a femina, quia, uli ante dixitnus,
unum omnia in Christo sunt.
Epilogus.
Haec igitur omnia scnctissimi patriarchae deo carissimis melropoliianis sibi std>1 xb Xoinbv tStevrrjs eaxoJ A |j fiiv] ftevxoi A\\4 t,o>v 38 7. oi 8i TOTS inoxttploie avxabv &opiXeaxaxoi(
t(p eaxrxov fitpiftvdxw yivtocxtov A || 10 ev&iiS post (d~eooe/3toxdxois corr.) A
navxae coll. A | ylvto&at otn. A \ 12 xovxov A |j vo1 uitam] unam R> \ 2 ad] a Fl (j 5 duraturua Vx ||
uoi] Cod. I, 3, 46 (47) Q 13 aXXa xbv Inlaxonov xatv 7 rubr. De abbatam ordinatione R mg. || ordinationc
rujtcov A |j 14 xa&elrfi A |j 15 jrayra>c TOV om. A fl Rxy H 8io quando Vx si quando si Rl \\ 8 abbatcm non
16 avaiptQofiBvov A j) 17 xovxov om. A U 19 iv TOTS po/ R* abba /J1 | 12 dco R* in rat. quinque fere
TtavTae acfj. yl jj 20 affavrrtc om. 4 | TBxdxfrai] tlvai
litt. || 13 ep Vx \ per omnes conscquentcr VT\ 14 est
A 0 npoTxto fiiv) ngb 8ixn ftev ixuiy A B 21 17] Jari om. F \ 18 est et quidem (20) R% scripsit in ras
4 B TTavrcJ] om. p || 23 OITOS riyefiibv] rjyovpEvos A \\ 1 versuum |j et VRf)) ut T quod vulg. (a>S Gr.) i!
24 17/xas po*r Staxpivovxae add. A |) 25 ix] OTTO 4 |
18 omnes] omncspcr omnes Vx \ 19 inter] siintcri{( 1 )P
ryovusvtvtiv A || 27 xaJ t/i^aiveiv] npiis rijv cvat21 qui] q* f 1 Q optimos Ra |j 22 his abba sit Rl |
fieiav EXxttv A\\28 nap^ r;udip om. A || 30 xai /iova23 habens suffragantem /2 | 31 aut wonasteriis] monaaxrtpitav A |J 31 r a v r a om. yl ]| jteoi xe agpivav xt M stcriia (que add. R1) R || 32 et assistcriis RT, et in
ini xt appivtov ^l Q 32 xal /xovaaxT]pio>y om. A || hcj. a3sisteriis suppl. V* in spnt. vac. | 33 discerentes Rl\
xai fiovaoxpicSv xai naxrjxoitov^ | 33 dmxg. inl rov33 masculos aut feminas f a fl quod om. T \ 35 consixvit xo yi apptv A \ 34 &t}Xeta: M jj 35 7iavr yl |J tunt T

QUOMODO OPORTEAT EPISCOPOS ETC.

Nov. VI pr.

35

f r o n
imaxonois S7]?.ovrioffai', ixei- politis manifesta faciant, at illi aubiectis sibi deo
voi re roli fioyaarrjQioii xols ino TTJV iavruv z&Qa amabilibua episcopis declarent, et illi monasteriis
xa&taTwai yvoyot^txcoaav, ontos av Sta Ttdvvcop i\ IOV
sub sua ordinatione constitutis cognita faciant, quahanorov &sov &soa7tsia ftdft] navrnxodsv
aSiuyfro'
tenus per omnia domini cultura maneat undique inpos. 'Emxsinovxai yaQ fiiytcTiti czoivni xdls raira 5 corrupta. Imminebunt enim maximao poenae ista
tpctftiv Se xds i ovQavov, ns arnyxr,
transgredientibus: diclmus autem de caelo, quas necnv Soyftarcov vTteoonraig ijxtv.eia&at.
ce3se est rcctorum dogmatum contemptoribus imminere. Et nostrae siquidem reipublicae iudices, si
Kai oi rtj jfierc^as /isvrot TtoXiTsins ao%ovrsst tl
avtoXi TCQoeayyeld^Etei', jtaai anevSarcoaav TOO- haec eis nuntientur, omnibus studeant modis ea
non ia rols deiois y.arooi neQiexopeva, ols 6 nng' lOquae sacris regulis continentur, quas nostra sequitur
vuwv xaTaxoXovfrei rS/uos, eis eoyov
lex,, ad effectum perduci
procorare.
Nam nec illos
p
p
d&
iSi yeiQ ii
i i
ddeserit
i t pocna hhaec ncglegentes.
lt
Q t sequenoiSi
ixeivovs inuMipet
itotvr] xovxatv
Quapropter
:. 'iisxe dxoXovfrovaav xovxoie noosijxet
tem haec tuam sanctitatem decet omnibus sub se
rtjv ar\v ayicaavvijv anaffi xois iVr' auxrjv uatiord-iort
positis Banctissimis metropolitis haec facere mani(ir,xgonoXixais tpavEgd xnvxa xaxnaxijont. Dat. XVI. k. 15 festa.
Apnl. Constantinopoli Belisario v. c. coiis.
[a. 535.] Dat. x r a . k. April. CP. Belisario v. c. cons.

VI.

Coll. I tit. 6

JIEPI TOY 1122 AEI XEIPOTO- QUOMODO OPORTEAT EPISCONEI20AI T0Y2 EII12K0I10Y2 POS ET RELIQUOS CLERICOS AD
KAI nPE2BYTEP0Y2 KAI AIA- ORDINATIONEM DEDUCI, ET DE
K0N0Y2 APPENA2 KAl 0H-2O EXPENSIS ECCLESIARUM.
AEIA2, KAI nOIA EniTIMlA
KATA T2N IIAPABAIN0NT2N
TON TYnON TH2 A1ATASE22.
O aiirbe ^aciXeie

'EnKpavUt) xo> dytcoxdxco doyje-

Imp. Iustinianus A. Eplphanio

maxonto XTJSfiuoiXidosxavjijs TtoXtcot xal oixovfie- 25

archiepiscopo COQ-

Stantinopolitano.

f )
Miyiaxa iv avfyconois laxi S<5oa
(Praefatio.) Maxima quidem in hominibus sunt
a xT]i avio&ev SeSofiivn ytXav&Qionlas t- dona dei a superna collata clementia sacerdotium
j e xai fiaffiXeia, TJ fiev rols &siois vnrjQsiov- et impcrium, illud quidem dlvinia mlnistrans, hoc
, rj Si xcov avSoconlvcav i^a^/jovaa xs xat ^^i-30autem humania praesidens ac diligentiam exbibens;
i},

xcd ix ftifie xe xttl xrfi avxrfi aqxrjS ey.axtQa

Nov. VI ( = Coll. I til. 6: gloss.) Graece extat in Met A (in quo partem tffitit tituli primi); om. in L. *Avxt} q
vtitga ovx l-ti&t] ei: xa ftaoihxd' M. Epit. Theod, 6, Athanas. 1,1 (inde Coll. const. eccL 3,1, l). Iul. const. VI.
Prooemium (praeter verba 'Hfiiis d~(p 36, 816) habet Coll. LXXXVII
capit. 1 (inde Nomoc. L tit. I).

dilis manifesta reddant, ii vcro deo carissimos episcopos ipsis subditos certiores faciant, atque illi cum
monastcrits, quae in ipsorum potestate sunt, commumcent: uti perpetuo cultus dotnini dei undigue incorruptus maneat, Gravissimae enim poenae imminebunt eis qui haec transgredientur: caelestes dictmus, guas
rectorum dogmatum contemptoribus imminere necesse est. At nostri imperii magistratus, si haec illis nuntiata crunt, omnibus modis studeant ea, quae divinis canonibus comprehensa sunt, quos lex a nobis data
sequitur, ad effeclwn adducere. Namque ne illos quidem, si haec neglexerint, poena deficiet. Itaque tuarn
sanctilatem his obsequentem omnibus metropolitams sub ipsa constitutis haec nota facere decet.
VI.

QUOMODO EPISCOPI ET PRESBYTERI ET DIACONl MASCULI ET

FEMINAE CREANDISINT, ET QUALES SINT POENAEIN EOS, QUI
IWIUS CONSTITUTIONISNORMAMTRANSGREDIUNTUR, STATUTAE.
Idem Augustus Epiphanio sanclissimo archiepiscopo regiae huius urbis et patriarchae univcrsalL
Pr a efa t i o. Maxbna inter homines dei dona a supera benignitate data sunt sacerdotium et imperivm.
qiwrum illud quidem rebus divinis inservit, hoc vero huntanas res regit earumque curam gerit: quorum utrum1 xaxtivoi 8i xdii vjtb xrp> iavxtov xtl9<yiov^av
"aS1KStdai ftovnaxjjolois A (xetQOXovlav etiam e videtur
tegisse) J 4 &EOV) xptaxov A, om. e || fitvsi M ftevei A ||
navxaxofrBv] xa&6Xov iv yrj A || 6 tpaplv 8rj ai i$
ovqavov ale avdyxq xdit> oftituiv xdli vneoonrait Soypdxajv iftTiXixeofrai. xal xovi xrjt rjftexioat fidvxoi
rcohxtiat nqxovxa: nooaayyiXXoiev naot xqonois xa
-"' ' " ' " ' ' - ' " '
'
'
"

agx- A\\ 25 xavxris om. A, xrjtttoXscas om. Coll. 87

cap. | 27 it>\ xoiv iv Coll. 87 cap., quidcni in s" [| 28 7taga
yiXavfrgeonlae post fiaaiXein coll. A J| 29 T om. A \\
xu> &e& A | 30 iaQxvaa *al ixtueXovfiirrj Coll. 87
cup. || 31 sq. ixdxtQcii nQOtovaai xbv dv&Q. fiiov XCCTCC
ff A Coll. 87 cap. e

2 monasteriis] dei add. vulg. R 5 imminebant V \ 6 dicemus lrx I 7 contcmporibus Vx \ 9 ea] cas Vx \ 12 sedcrit/Zfl 14 metropolis y1 | 16 tubscr. dedi ex R Bamb.
II, ed. pr. 8 XIII R] xu Bamb., ed. pr. J Bilisario R
Hxntin\i7t6L Bilisar. M || 17 sq. rubrkam om. A; 'vsaoa
niQi %u(>OToviat inioxoTioiv' eit. 'Ponai 19, 5 || 24 siv- Uisiliario^am6.1|consule viro clarissimo Batnb., ed. pr.\\
toxodrwQ KnioaQ <PXdovios 'lovaxivtavbe eboefltoxaxos 19 dcduoii2] adduci F vulg. | 24 Constantinopolitano V\
x
avyovOroi ^Ertttpnvlui Coll. 87 cap., avioxQartoQ '/oi 27 quidem del. R* quidem in V l in ras. | hominibu]
omnibus RVT al. g 29 hoc] hoc R
OTtviaros %Enitpavtip A |j aynornzfp xal fiaxaQioizdxqf

Nov. VI pr. 1

36

QUOMODO OPORTEAT EPISCOPOS

7T(>o'ioioa xal ib*> avfrQcontvov ttnraxoafioven ftiov.

ex uno eodemque principio utraque procedentia hutasjB ovSiv ovrois av urj 7te^tajtov8aaxov fiactfavaiv manam exornant yitam. Ideoque nihil sic erit BtuIOS t) rwv iepttovatftvoxTis, Aye xai vnio airwv txtidiosum impcratoribus, sicut sacerdotum honestas,
wv atl xbv 9tbv IXCTEVOVOIV. EL yag fj piv nfitff
cum utique et pro illis ipsis semper deo supplicent.
mos tXr\ naviaxo&tv xai rrje Ttpbs &EOV fistixot nnp- 5 Nam si hoc quidem inculpabile sit undique et apud
QTjoiae, rj Si cp&coi it xai TI^WSTJXOVTCJS xazaxofffioirj deum iiducia plenum, imperium autcm recte et comirtv napaSofrsiaav avrfj noUreiav, toxai av/iqrovia
petenter exornet traditara sibi rempublicam, erit conT< aya&j, nav ti xi XQT)OTOV T(O avd-Qunircp xnetsonantia quaedam bona, omue quicquid utile est
Zouinj yirst. 'Hfitis tolvw ptyiarvv fyofitv ygovbumano conferens generi. Nos igitur maximam haiiSa TitQi xs xa aXrj&ri xov &eol> Soyfinra ntgi xt 10 bemus sollicitudinem circa vcra dei dogmata ct circa
xrjv rujv ieotaiv atfivottjia, r,e ixeivmv CVTEXOUCVMV sacerdotum bonestatem, quam illis obtinentibus creTttTitajeixaftsv, a,s Si' (tirijs fieydXa rjfiiv aya&a 8o- dimus quia per eam maxiraa nobis dona dabuntur
&(oexai ytaqa &eov, xui ta it 6vxa fiefiaicos 8*o[xev a deo, ct ea, quae suut, iirma habebimus, et quae
ra re olnco xai viv ayty/iiva 7r^osxTi}a6fte&a. Kanondum hactenus venerunt, adquirimus. Bene autem
XJLS Si oy anavia jtQazTotTJ xai ngoetjxdrTa/e, tineq 15 universa geruntur et competenter, si rei principium
17 lov ngayfiaros apxv y&otxo itQSTiovaa xai filrj fiat deccns ct amabile deo. Hoc autem futurum
&tq.. toyro 8s i'oio&at moitiofttv, einep 17 T&V /eesse credimus, si sacrarum regularum observatio
pwv xavovav naQatrjQTiats fvXaxrono, itv ot ia 81- custodiatur, quam iuste laudati et adorandi inspecxcuw: tfivoiftcvoi xai TZOOSXVITJ-ZOI xni alioTixat xal
tores et ministri dei verbi tradiderunt apostoli, et
\7ir<oixni xov &BOV Xoyov TttQaSsSwxaatv anoaxoXoi 20 sancti patres et custodierunt et explauaverunt.
xni oi ayiot naxtpee ifiXa^dv xe xai vfnyriaavxo.

_
CAPUT I.
(A) QtaTiCCfifitv xoirvv io'n &eiois Sia navxav
Sancimus igitur sacras per omnia sequenteB rei o i
xavbaiv, Tjvfaa xts tit xbv ?j>ntov anavxn
gulas, dum quispiam sequenti onuii tempore ad ordiini xBtooxoviav iniaxonos oyoixo, oxoTieij&nt nationem episcopatus adducitur, considerari prius
QQOV
avxov xbv fitov xaxa xbv &eiov anoaxolor, 25 eiua vitam secundum sacrum apostolum, si honesta
L at/nos xe xai afttfinxos xal navxnxofrtv avtni*
ct inculpabilis et undique irreprehensibilis sit, et in
Xnnros tit] xnl In* aya&oTs fieuagxvorjfiiros xe xal bonis tcstimonium habeat, et sacerdotem deccns.
( B ) 1 '<? nqinoiv
xal ovxe ix xagccoxixrfi r\ 1 Et neque ex officiali aut ex curiali veniat forix jSovlevxixrjS r-qfitouevot XVXTJS, n/.rjv ti firj ix vine
tuna, nisi tamen ex novella aetate, secundum quod
TiXixins, xaxa xo fjSr} Sntxvnoj&iv, Iv fxovaoxrtqiio 30 iam dispositum est, in monasterio constitutus forxaxaXeytis iXcvd-eQcj&cfy xrp xvxye, xb xixaoxov fiivtuna liberetur, quartam tamon prius substantiae redT<ji TTOOXCQOV xije neQwvaias dnoSiSovs xq ^OVXTJ' 2 den8 curiae; neque ex idiota ct his qui vocan2 oii-ti i iSirixov xal xcbv xa)jov(iivav Xaixdiv ek tur laici existens et ita mox episcopatum ascendens,
Ma&iOTa>e elxa ev&ve inl xfjv ijtiaxonijv avafiaivojv,
nec imaginariam Buscipiat ordinationem, tamquam
ovSi ioxrjuaxiOfiEVTjv Xapftavoi TCTJV %tigoxovlav, cJe35modo quidem idiota, mox autem clericus, deinde
<<(>T fdv tStoixTjS, ev&is Si XXTJQIXOS, tlxa flQayy xi 3 parvum aliquid praeteriens cpiscopus apparcat. et
i$ Sm).i7iu>vintoxo7ioeavu(pa.ivEO&ai'
ovxe yaucxfj
peque uxori aliae copulatus, sed aut in virginitate
avrotxtby, aXX' r\ naqfrzvia ovtfoas i apxrfi v yvdegens a principio aut uxorem quidem babens, ex
vaixa ftiv a%(bvt ix Ttao&sriaS Si ti: aixbv iX&ovcnp. I pr. 1. 2 {avafiaivav v. 34) tt excerpta 35 habet Coll. LXXXVH
capit. 2 (inde appendix Nomoc. L
tit. cap. eccl. 1).
3 tummarium extat Nomoc. XIV tit. 1, 23.
que ab uno eodemque principio proficiscitur et humanatn vitam exornat. Quare nihil imperatoribus aeque
curae fuait atque sacerdotum honestas; si guidem hi etiam pro illis ipsis semper deo supplicant. Natn si
altenim omni ex parte integpim est et fiducia dei praeditum, alterum recte et decenter rempublicam sibi
traditam exornat, bonus quidam concentus existet, qui quicquid ulile est hutnano generi praebeat. Nabis
igitur maximae curae sunt et vera dei dogv.ata et sacerdotum honestas, guam si itfi custoaiunt, per ipsam
magna bona a deo nobis datum iri nosque et quae habemus firmiter possessuros tt quae nondum adepti
surmis insuper adquisituros esse confidtmus. Bene autem et decenter omnia gerenttir, si modo dtcens et
deo gratum rei initium ponatur. Id autem fore credimus, si sacrorum canonum observatio custodiatur,
guam ct apostoli merito laudandi atque venerandi, spectatores et ministri verbi dei, tradiderunt et sancti
patres et custodlenmt et exvlanarunt.
I. Sancimus igitur aivinos canones omni ex parte secuti, ut, quando in omne fulurum tempus quis
ad ordinationem ducatur episcopus, prius vita eius secundum divinum apostolum spectetur, num sit honesta
et integra et undigue irreprohensibuis et quae bonorum operum testimonium habeat el sacerdotem deceat;
1 ac neque a conortali aut curicdi condicione profectus, nisi a teiiera aetate, uti iam ccmstitutum est, in
monastertum allectns condicione illa liberatus stt: ut tamen quarta pars bonorum cwiae prius solvatur;
2 neque ex privato, et eoram unus gui laici vocantur, statim ad episcopatum ascendat, nec simulatam
accipmt ordinationem, ut qvi modo privatus, mox clericus, deinde brevi tempore interiecto episcopus sit;
3 nec xixori coniunctus, sed qui aut ab initio caelebs vixit aut uxorent qutdem habxiit, sed quam virgi2 ovxtoi oifSev A \\ 4 ael om. A\\5 ftxe'xot M ColL 87 sed aut (t. e. dXXrj dXX' 17) r, cf.Ath. (p. 1 n. 20 Heimcap.] fieaxi} Ae \\ 8 ti T] oxt A ]| t l XTJV om. A || oift- bach) I 39 i'Xcov A
vbxtjxos A U 14 Kal xaXdJe av ytdvxa A || 15 eineQ
f 16 xov TtQayfiaxoe om. A |j 17 niOxtxopiv foto&at
1 ex] Ug. <ct) ex? \ 4 ipais Va\ ipsi IIV* vulg. \
A\ 18 xs om. A || 19 xal nQoaavvnxol xal om. Afl71QOO' 5 et] etiam V \ 8 bon. Fl || 12 dona dabuntur V\
xwoifuvoi Coll. 87 eap. \\ xai vmjQixat om. Coll. 87
donabuntur 12 bona dabuntur vulg. |( 14 adquircmua F9
cnp. || 20 9tlov Coll. 87 cap. || 22 xoivvv\ ovv A \\ vulg.\\ 17 rcgulatnf 1 1| 18custodituri2|| iuate Osenbruggen]
24 xnqtnovla. A || tnlaxonov A irciaxonov Coll. 87
iusti /i6n'H laadati Rxy\ laadandi R2 vulg. || adornandi
cap., lea. imaxonrjt (p)? c/. 38, 12. 39, 18. | | 2 6 xai
R || 20 et custodierunt R] et om. Fvulg. || 21 rubr. de or
navr. avtniXtjTtToe om. A \\ 27 rs om. A \ xai ltQO7tf>t~ dinatione episcoporum R [| 24 vitam] uitadebet foporte
nrfi Coll. 87 eap, | 28 ix om. A l| q ix] ix om. A ColL 87 nitam T || 25 et undique irreprebensibilia om. V (j 27 leg
cap.fl29 tq. Cf. Cod. 1, 3, 52 (53), 1 || 31 sq. rb fije] babcns? || 28 tamen ex] tam ex RT etato V3 in ras. 4 litt.
uifos ftevTOi TJ7C olxtiat A || 33 ovxt) 0x1 A || d
aetate om. V\ 29 iam del. R* B 31 cx] V\ eciam V*
ISKOXOV A Coll. 87 cap. e) ^ iSttoiixov 3 / H tls] xte idioata f U uocatur laicus VT || 32 ascendat R vulg.
A (om. s) || 35 XappArwv A || 3e iixt A \ 38 dXX* ^] aliae, 34 modo om. V \ 35 prae*iens Vx || 37 printicipio V

AD ORDINATIONEM DEDUCi

37

Nov. VI 1

xwftv

^jTaav
avSoos ovre
virginitate autein ad eum venientem, et uon viduam
4 neque seiunctara viro neque concubinam. neque
Sm ijj iyyovavs
ixtov, ouxt
yy
filios aut nepotes habens neque cognitos legi neque
vre vit' ixiivov
yi-uoiyouivovs TIO vofiio ovre
illi odibiles; alioquin qui praeter haec aliquid agit,
vovi' iTieiToiye 6 nnoit xavxa xt Ttoaxxtov nitot xe
5 et ipse cadet sacerdotio, et qui eum ordinat, foris
ixTTeacZrm rrjs Uoioavvrje xni 6 rovvov *
i$<oTr}S intaxonrfi iXafrimtxat, xiS vouta
b episcopatum sectabitur, hanc legem offendens. Sed
f
noosxsxQovxtai.
idXX ovSi xgjjuaTco
-..,
neque pecuniis [oportere] emere sacerdotiura ei pern^.u
(p) 5 . , - . - U
xrjv ieoaxeiav avrtp ovyxaioovfier, fiovt) Se mittimus, solum vero respicere eum domini dei cultt
_.>_i- _.r * . ' .._- a.
.'_'/.
ram volumus, ct non plurimis humanis cogitationibus
protrahi.
Sed neque ineruditus existens Bacro
rum dogmatum ad cpiscopatum accedat:
prius
itowv Soyftaxov Ttobe intaxoTtrjv eitixto'
ngb'
autem aut monachicam vitam professus aut in clero
J i rj uovnxixbv piov aaxrjaas ij iv xXfjoto xaxn.'
constitutus non minus mensibus sex, uxori tamen
voi ovx iXaxxov (irjvtov , yvvaixl fttvxot, xa&- nop cohaerens, aut filios aut nepotes habens. Hoc
einovxse k'f&r]fiEv, ui) awotxcof 7} TinlSne T/15enim omuino super deo amabilihus episcopis quaevi ez<0v. Tavxa yao navxtoe ini xaiv &Eocpi- rimus, sicut etiam prius duabus sacris nostris hoc
imaxbniav %rtxovutv. xa&dnEQ xai TIQOXEQOV constitutionibus sancitura est, per quas dudum co ' "' xovxo Siaxdgeot revofiod-ixqxat, xa&t
haerentes uxoribus non perscrutamur, omne praeSi
cav, >M' ovxe
4

Ttalktxrjv

OVXB

xeiQ'I0v^nv'
ovneg ne forte, si praeter haec aliquid fiat, et ipse cadat
xai vvv avavsovfiev, ftrj noxe, ei Tinga xavxa
sacerdotio et ordinantem similiter excludi procuret.
y j t , avxoe re ixniaot T^S isocoavvrjs xov xetQ0'
Igitur ordinandus cpiscopus aut ex monacbis aut
xovijaavxa xe ouoicoi ix^Xrjd-^vai xaixrfi itaQnoxeva- 25 ex clericis sit, etiam in huiusmodi vita testimonii
E antv.
'O xoiwv x^poxovovftsvos iniaxonos rj boni et honestus et gloria fruens bona, et hoc fundadno uoraxciv TJ nno xXtjoixdJv saxaf, eiye xnl v x$
8 mentum pontificatus deponens animae. Sed etiam
towvxio puo /inQxvootxo aefivbs xt Sofcrjs anoXavav
sic eum constitutum et ad episcopatum praeparaaya&T,, xai xavxrjv y.QrjniSn xfjs ^coajffvrre Ivanotum competens est venerabilcs et undique probatas
8 O-iiitro: xfi vn>xji'
'Akla. xai ovrcos avxbv Sta- 30 legere regulas ante ordinationem, quas recta et iuxtiuevov xal ztqbi xrjv imaxoni^v Tta^aaxeva^ofievov
violata nostra suscepit iides, et catholica dci apostorrgosJ;xuv iaxt xovs einyels xai navxaxo&ev iyxtxgilicaque disposuit et tradidit ccclesia. Et dum CX
uivovi nvaytvdaxsiv xavbvm JZQO xrji ^c*ooTo'/as, frequenti earum lectionc transierit qui ad ordinatioovt i) bod-q xnl afiibfirjToi miiov iSs^nxo tiioxn xni nem deducitur, tunc is, qui ordinationem impositurus
r\ xafro/.ixT) xov &eov xal anoaxoXixi] noosr;xnx6 x35est, interroget cum, si aufficiens est custodire ct
xni 7iaoa8i8cooiv ixxXTjcia. Kai'ineiSav Sia xr,t owagere, qtiae sacrae regulae sancierunt. Et si quidem
i%oli avxiov avayviaaeui 6 ngbs xrjv xu^oxov^nv
declaraverit et dixerit, praecepta sacrarum regulaayofttros eXd'^, XTjnxnvxa rbr XJJV xaooxovinv imxi'
\tfvcu uiXXovxa nvvfravEofrat nvrov, tCneQ olos xt
fviaxttiv iaii xai Ttoaxxeiv, ajtef) oi &eioi ttnrovee 40
iyouoiyixr^aav. xni ei ftiv ano<prjasis xttl Xiyoi xa
TtaQayyiXuaxn xu>%> d"eiwv xavbviov oi>x ixnvbs clvat
1 TTffbxEffov firtv(jjv i'|] notnnt Nomoc. XIV tit. 1, 11 tt 'Ponai 19, 5.
8 summarium extnt Coll. LX.X.XVI1 capit. 2 (inde in appendice Nomoc. L tit. eap. eccl. 1).
4 nem duxil, scd neque viduam neque a marito separatam neque coneubinam; ncc qui liberos aut
nepoies habcat, sive agnitos a lege sivc odio ab ea habitos: alioqui qui contra haec fecerit, sacerdotio et ivsc
5 excidet, et qui eum ordinaverit, similiter ab episcopatu removebiiur, cum in hanc legem peccaverit. ft/ec
magis pecunia emere sacerdolium ei permittimus, ad solum vero domini dei cultum respicere nec multis
0 humanis curis distrahi eum volumus.
Nec magis sacrorum dogmatum ignarus ad episcopatwn ac7 cedat: sed prius aut vitam monachicam professus aut in clentm non minus sex mensibus assumptus,
uxore Utmen, stcut ante diximus, non utens nec liberos aut nepotes habens. Haec enim omnino in deo
carissimis episcopis requirimus, quemadmodum etiam anlea duaous nostris sacris constitutionibus id sancitum esl: m quibus eos. qui iam uxoribus utebantur, non tnorati sumus praetentum omne omittenles, in
postenim vcro inde a lege lata, qui uxorem habet, eum ordinare nemini permittentcs. Quam legcmetiam nunc renovamus, ne forte si contra Jtacc factus sit, et ipse sacerdotio excidat et qui illum ordinaverit
ul pari modo inde removcatur efficiat. Jtaque qui episcopus creandus est, vcl ex mouachis vel ex clerias sit, si modo in tali quoque vita honeslum se fuisse et existimatione bona frui testimonio probet,
8 atrjue hoc se sumrni sacerdotii fundamentum in ammo condidisse. Verum licet ila dispositus sil et ad
cpiscopalum praeparatus, decet eum ante ordinationem sacros et omni ex parte approbatos canones legerc,
quos recta et vituperii expers fides nostra suscepit et catholica dei et apostolica ecclesia admisit atque
tradit. Cumque is, qui ad ordinalionem accedit, assidua lectione in ris veisatus fuerit, tum qui ordinationem impositurus est ettm interroget, num ea, quae divini oanones sanxerunt, observare et facere possit. Et
si quidem neget, seque praeceptts divinorum canonum servandis parem non esse dicat, nullo modo ordinalio
l autcm] aut Vx || 3 aut nepott>8 illi om. R || 4 illi]
1 *aXX' oiSi M aXX' ov /tfj A et non
oixt A]
ovSi M || 6 bfjoiai; om. c H rovxo M | 7 x^Maan Ajjjj filios T || agit] augit ^ ' 1 6 cpiscopatus V1 \ sectabitur
8 ttiixt^} xiriA || 11 dfieXtTtji A || 14 xa&ancQ tinovxtt corruptum [iXa&rjatxai Gr.); an /ey.segrcgabitur? || 7 oporiyfrrjjiep om. f | 16 ixybvovt A || xavxa M] xovxoAe^ tere seclusi || 14 ncpotes habens] ncpot yi || 15ouiO-io<fdu)t> AA||||17
17xnfra
xnfraAA||||18
18dval
dval Alcf.
Alcf. Cod.
Cod.1,1,3.3.4747 nino H] omnimodo vulg., om. V || 17 per om. R^F^T |)
O-io<fdu)t
1
R 20 a positione] appoaitione V \ 21 rcM^) et 41 (42), 1 sq. || xovxo om. A || xetiT ds TOVS) xafr' dudum] dumA^
uocamus H1 || 25 ex clericis] ccclisis R || etiatn ct in
itvrovt M J 21 xovSe xov voftov A || 22 irttx$&rjvai
^ r | | 26 fruensJfaueres/J faucns / i a || et] in Rx J 27 sed
A\t) || 24 yinjxai M] xi ytiyxat Ae |) airoe xt] 6
Xtipotovovfievos add. Afl25 lavxrje om. r || nnpaaxtv- etiam] frl (tic) JV1 |) 28 cum sio (si >) Vl \ 29 competcns
R | 32 diBpoBuit}
aaot A D 27 nnb M) ix A || 29 xnl om. JJ| 32 ixxtxoi- cstj compcten V || 30 legcre] lcgem
n
fiivovi M\\ 33 7iob xrjt x^iQoxoviat ante roie tvaysi; (32) dl (i. e. dci) disposait 72' || cx] f 73 J 33 ordination*
(ordinationi Z ) impositus V1 ||
coll. A || 34 ovanep xnl auciftrjxoe A || 36 intioav) oxt V' | 34 ordination
l
y av A II 37 6 om. A || 3? tvayopevot A \ GX&oi MA\ 35 si om. f' l est et custodirc et V|| 36 ganerunt ^
eanxerunt V*
41 dnofrtaon xni Xiyet A

Nov. VI l

38

QUOMODO OPORTEAT EPISCOPOS

iQ,
pfi
q
j xijv %ii^orovlav rum non se valere servare, nullo modo ei ordinatiointxi&evai. ei Si KaxaBeoixo xal tpr,aei8v, <at xa&' liem imponi; si vero susceperit et dixerit, quia
oaov av&Qconcp 8vvaxbv, 7tXrjgtaaei xa xovxots TXSQI' quantum homiui possibile est complebit haec quae
exoptva, rrjvixavra vov&erelv avrov xai Xiyeiv d>;, ei bis continentur, tunc inonere eum et dicere quia,
ufj xavra tpvXagot, &eov xa aXXbxqtos faxat xnl ix- 5 nisi haec observaverit, et a deo alienus erit et cadet
TieaeXxat xfjt So&eiarjs xifirje, xal oiiSi oi noXixtxol dato faonore, et neque civiles leges delictum inultum
vofiot xb ji?.T]ftfteXn&iv artfitoQijxov xaraXsirpovat, Si- relinquent, eo quod et a praecedentibus nos impera6xi xnl xols itQo rjftcjvfie/HaoiXevxoaixai miiv aixols
toribus et a nobis ipsis recte dictura est oportere
oQfraii $iQT}xm, Seiv xoveleQove xavdvae avxl vofiov
sacras regulas pro legibus valere. Et si etiam sic
xqaxeiv. xai tXnEQ xai ovxus ififtelveis xov itQayfm-10 permanserit causam amplectens, tunc super his proxoi avxeypiitvoi, xrjvtxavxa ini xavxaie xaTs ofioXo' fessionibus unumquemque sacram suscipere episcoWaj ixaaxov xr\v it^av xaxaSexsafrm xr,s iixtoxojirfi 9 patus ordinationem.
et hanc non pccumis emere
5 9 xei?oroviav'
*rt* xavxrjv ftf] %ori[iax(ov covel- neque per rerum aliquarum dationem suscipere, Bed
o&m prjSi Sia Ttgayftaxcov xivcav Soaews Xafjfidveiv, puram percipere et sinc mercede, tamquam a deo
aXXa xad-aoav Sexea&at xal aftia&ov, ola Tiaoa &EOV 15 datam. Nam si etiatn alia omnia babeat utilia, quae
8t8ofivr)v. ei yp xai xaXXa navxa fyo* XQVaTfl T prius a nobis dicta Bunt, pecuniis autcm vel rebus
itQoa&ev rjfitv eiQrjftiva, xQVft^(v ^i ij TiQnyfiaxtov videatur episcopatum emisse, sciat se et episcopatu
<pnvtlri XTJV inioxonip> ij-aivijoafteros, laror^s
xa ipsum casurum et hoc munus retributurum ordiintaxonrji avxds ixnsoovpevos xni xovxo SUQOV av
nanti, ut et ille episcopatura amittat et eo cadat, et
et orov aavTt
T
xiSovt xtp x Q ^
xaxtivov xrjv imoxojttjv 20 utrique causa talom praestet retributioaem, ut hic
anoXXvvai xai xaixrii ixnlnxeiv,
xal ixaxtQip xb quidem non adipiscatur quae sperabat, ille autem
a xoiavxrjv cpepeiv avxiSoatv, Ssxa xbv ftsv firj etiam quae habebat amittat; verumtamen pecuniis
xotv iXm%,oftivo}v, xhv 8i xai otv j$xev nnoxvac rebus datis occasione ordinationis BanctiBsimae
v SijXaSij xihv SeSofiivwv x^f^xtav rj jtQayfiaxcjv
assignandis ecclesiae, sive episcopus sit accipiens et
waoBi ^ci^orortos xfj ayicoTdxy TtQoexvoovfisvcov 25 propterea sacerdotio cadens, sive etiam quilibet in
itjoto, cixs irclaxonds 6 Xa/3cbv' eirj xul 8ia xovxo
clero constitutorum. Nam et illi aequam imponimus
itQcoovvT]s ixneacbv, $ixe xal xit rcSv dv x$ xXrjoco poenara, ut ordine, quem inter sacerdotes habuit,
aMyoftivcov. xal yitg 8ij xaxelvtp xt]v Xarjv kmxlcadat, et reddat aurum aut res, quae occasione
&t(isv noivii%', xb xal xrje xageos, rjv iv^ Ugevaiv zlytv,
ordinationia datae sunt, iniuriam passac quantum
vaiov
T
ixn$oalv,t xal anoSovvat xo x^
V " 7tQayfiaxa 30 ad ipsum ecclesiae. Si quis autem extraneorum sit
xa jtfofjoei xiqs x^Q^pvias deSoftsva xjj ne^tvfi^iet non in clero constitutus, qui aurum aut rem
ofisvjn xo ye xax* aixbv ixxXrjcia. 2 8e xn XCOP propter patrociuium ordinationis accepit, et maxime
Qa&sv iiTj xrti oix eie xXriqov xeXaiv 6 xb %qyalw rj si administrationem aliquam (habeat), habebit quixb njtMypa Sta n^oaxaaiav xip> inl xfj fttqoxovltt
dem ipse a deo poenam, et euccedent ei de caelo
Xaflcov, xal ftdXtaxa eineQ aQxvv eyoi. r$vu, iget ftev 35 Bupplicia, verumtamen etiam quod datum est totum
avxbe xt)v ix &eov noivrjv xal 8iaoovxal ye nixbv
ablatum ab eo sanctissimae ecdesiae omnibus redai i ovQarov xifiatQiaf nXrjv aXXa xal xb 8o9~iv datur modis duplum: insuper etiam si quam admianav atpaips&ev naQ^ avxov xfi^ ayitoxaxrj ixxXqaiq
nistrationem habet, ea cadat, et perpetuo exilio connaatv anoSiSoad-co xqonon Stniaoiov, ngo: xa>, xnv demnetur. Illud quoque sciat aperte qui pecuniis
tZ xiva nQxyp arot, xavxije dxntoxew, xal atiipvyiqiO
Kaxelvo 8i ye taxta aatpats 6 x^^oatv
v. 9 8tTv xQaxtiv cit. Nomoe. XIV eap. t, 2.
9 txtmmam ex Athan. habent Nomoc. L tit. 11 tt Paratitla eoll. eonst. eccl. 3, 2 p. 1354 Voell.
ci imponaiur. Si vero suscipiat, seque quae illis continentur, guoad eius homo facere possit, impleturum
affirmet, tum moneat illum ct dicat, si haec non observet, fore ut et a deo abalienetur et data dignitate
exuatur, ac ne civiles quidan leges delictum inultum esse relicturas, quoniam et ab eis, qui ante nos imperarunt, et a nobis tpsis recte dictum est oportere sacros eanones legum vice valere. Quodsi sic guoque permaneat rem amvlecteiis, tum secunaum has quisque professtones sacram episcopatus oraina9 twnem recipiat.
Eamque ne pecunia emat neve per res aliquas datas acquirat, sed puram et sine
tnercede tamquam a deo datam acctpiat. Nam etiamsi reliqua omnia habeat commoda quae ante diximus,
pecunia autem vel rebus episcopatum emisse eum appareat, sciat se et ipsum episcopatum amissurum et eum
gui ordinavit hoc esse munere remuneraturum, ut itle quoque episcopatu pnvetur eumque amitlat: itaque ea
res utrique talem remunerationem afferat, ut alter quae sperabat non adipiscatur, atter eiiam quae habebat amittat; pecunia scilicet rebusve ordinationis cattsa datis sanctissimae ecclesiae addicendis, sive episcopus sit gui accepit et propterea sacerdotio excidit, sive etiam eorum quis, qui in clero numerantur.
nam illi guofjue parem imponimus poenam, ut ordine, quem inter sacerdotes habebat, excidat et aurum
vel res ordmationis gratia dalas ecclesiac reddat contumelia ipsius causa affectae. Quodsi guis cxiraneus et qui ad clerum non pertineat, aurum vel rem pro patrocinio in ordinatione praestando ac~
cepit, ac praesertim si magistratum cdiquem gerat, is quidem poenam divinam sustinebit vindictaeque eum
caelestes manebunt, sed praeterea etiam guod datum ett omne illi ablatum sanctissimae ecclesiae duplum
omnimodo reddatur, ut etiam insuper, st quem magistratum gerat, ab eo removeatur et perpetuo ex~
ilio multetur. Atgue illud guoque, qui pecunia aut rebus episcopatum emerit, certo sciat, si antea diaconus
9 avxl vofiov] pro legibus p | 10 ovxos MA || *ift'
i?1 D 6 multum reliqucnt 72* Q 7 quod etr] quod R al. ||
fitlvot M ittfieivT] A$ \l xalt bfioXoylaie xavxatt Exa12 petum iis Rl || 15 habcat] aliant Hl | 17 et om. R |l
oxov xaxa8i%io&tu xip> Itpav A (| 13 xPVuaattf &**j- episcopatum Va eptatu Rl |J 18 et hoo munus] io
eao&ai firjx* 8M itftayfiaxtDv Soascot xtvwv A || 16 8i
hoo minus R Q 19 ut et] ut R g eo] adco R (a clero
Sofitvrjy A B wjytrra $x01 -A R 17 Jt^oa&ev] yv^o&ev A
tmlg.) H 20 causa] cause Fs in ras. 3 litt. JI hio quidem
jj] TiS xal A j) 18 yavelri\ ei wavalrj A H 19 aixTjS A
R1] et hio quidem R* vulg. et quidem Fx et qaidem
xal xovxo om. A || 20 xaxaivo St | 22 sq. xctv iXmtflfiivtav hoo F* | 23 occasionem V || 25 quilibet VT\ quilibet
ftfj xvxtiv A j| 27 Ixnatstov TJJS iegcoovvTjs A | 31 8a8o- alius (aliiB R%) R vulg. || 27 quem] quae Fx \ inter] in
fiiva anle nQOfaeet coll. A jj 32 ro yt M] oaov xb R | 31 in] n Fl | 32 maxime si] si maxime R tnaxitne
A (J 38 anav apa^t&iv om. A |j 39 xgonote anoSf
quidem si T |l 33 habeat inserui (habet add. ed. pr.) jj
ioa&co SmXaOiov ajtaai A | 41 ya Xaxco) yvioxa A
34 succederet Rl || 36 ab eo] babco Rl | omnibus] omnino
l
1 ordinationem ei R \ 3 haeo om. A' || 4 quia] qui R | 38 habet om. R*, habeat ed. pr. (Gr.)

39

AD ORDINATIONEM DEDUCI

Nov. VI

TTJV imaxonrp i^cov^aafmvoe, tbs, eineg

aut rebus emerit praesulatum, quia, si prius diaq
Stdxopoe rj ngsopvxegos eirj, elxa xnza Sio- conus aut presbyter sit, deinde per suffragium ad
qoSoxinv eie trp> ieQoiavvrjv ik&oi, ov fwpov x7ieoei~ sacerdotium vemat, non Bolum cadet episcopatu,
iai trj3 iniaKOTtrjs, aW oiSe xb ngoxegov aitio mgt~
sed neque prior ei relinquetur ordo, presbyterii forXsKf&Tjaejat axflfta > T<? Tv Jtpeaffvrapov %v%bv n 5 Bitan aut diaconatus. Amittit etenim etiam illud,
Staxovov. ^ Ttooeanoleaet ydg xal avxo, toe toov ov ngeutpote <non> decentia indigue concupiscens, et omni
novrav dvasicos ktpisftevoe, Tiaarjs xe iegaxixije ansacerdotaii excluditur ordine. Oportet autem in ipsc
Z eXa&rioezai rat-scos.
/rei di x a r ' avxbv xbv
ordinationis tempore, qui imponit eam illi, coram
trji xsiooxoviae xaiqov xbv intxt&evxa rnvrrjv airto
omni fideli populo sanctissimae ecclesiae haec omnia
im navrbs IOV moxoxdxov Xaov ir,s ayiiaraxTje fte-10 praedicere, ut agnoscens eum omnia, quao prius
yaXrjs txxXrjaiae xavxa ajtavxa TtgoayagEveiv avxcjj, dicta Bunt a nobis, habere, ad sacram eum deducat
(oi av fia&wv avxbv anavxa xa e/iitftoc&ep eigTjpiva
ordinationem, ut et ille coram omnibus haec audieus
nn^ rtfi(bv i'xstv ini TTJV legav avxov ayrj J;/OOTO- non solum habeat dei timorem, sed etiam corani
riav' a>sxe yaxslvov ndvxotv ivavxiov xavxa dxoiovxa
omnibus denuntiationem et professionem erubescat.
fit) fibvov e%etv xo xov &sov Sios, d).?xt xal xrtv 15
iip* djxdvxwv dvaxfjQv^iv xs xal bfioljoyiav iQv&giuv.
J0 Ei Se xis roiovxos /liv elvai voftioixo xai JIQOS 10 Si quis autem talis quidera esse putetur, et ad
xfjv xt]t imaxonrje xslQorot'^av
nagskfroi, avxeinoi Ss episcopatus ordinationem transeat, contradicat autcm
TIS xai (prjoeie owetSevai xi xov axoncov avxip, fifj
aliquis atque dicat conscium ee esse alicuius illicinqoxeqov a&ovo&co xfje x*iQoxovias, ngiv dv ij-ixaoii 20 torum ei, non prius mereatur episcopatus ordinatiors xav TtgoiriyyeXfxivwv ydvtjxai xal tpavelrj navxa.'
nem, quam examinatio. querimoniarum tiat, et appaxofrev avev&woi. tjs ei ysxal ficxa XTJV xoiavxr,v
reat undique innoxius. Quodsi etiam post huiusmodi
Bl
ovx dvaoxopevoi 6 xrjv x Q<noviav noiwv
contradictionem non passus is qui ordlnationem
fKTftevriv i^ixaatv int&elvai xiji ngdyfiati
facit legitimam examiuationem imponi causae, cursi oi:Ov av
Ttgos xrjv^ x Q ^ ^
ioxja xb Tiag avxoy 25 rat ad ordinationem, sciat, quod ab eo fit, pro nihilo
yivofiavov dvx* oiSevbe ov' dXV o xe nagd xhv vbesse: sed et i s , qui contra legem fit, cadet sacerysvbftevoe ixneaelxai XTJS Ugtooivrfi o xs nSoxi'
dotio, et qui sine probatione imponit ordinationem,
iov imfreis xr\v xeigoxoviav xai aixbs fiev bfioicoi et ipse quidem Bimiliter cadet seue sacerdotali, reus
. xov &govov xrjs Ugaxsint, xai vnei&woi
autem erit deo, qui praecipue omnium quaerit suoe$ T<ji ftdXioxa ndvxov fyjxovvxi^ TTJV xdiv 30 rum sacerdotum puntatem. Si tamen i s , qui ordiUgitov xa&agoxrjra. Ei fiivxotys 6 ngbs xr,v
nationi contradicit, aut examinatione facta probetur
%ugoxoviav dvxet7ia>v rj iTxe&Xfrcbv deixfreitj avxo^ calumniator, aut in ipso principio neque ia examitpdvxTjs, i] xal avrb xr\v agxyv pi}8& imgeXfreiy &agnatione persistere confidat, segreget istum in perpeorjceie, xagt&xio xovxov Strjvsxais xr,t iegdt xoiviovias
tuum a sacra communione is qui ordipationem fat xrp> x^tgoxovlav novqotu QovXopsvos, Tva jut]Si ixeivo 35 cere vult, ut non autem illa falsitas impunita sit.
rb ytvSos dvtvfrwov tj. disneg ydg %r\v^dya&rjv 86Sicut enim bonam gloriara in eo, qui ordinandus est,
ap inl x xeteoxovov/jBV(o ^jxov/iev^ ovxa xal irjy
quaerimus, ita etiam calumniam la eo, qui frustra
evxoipavxiav ini T<J fidxtjv xaxryogovvxt xoXdZpfiev. accusavit, punimus. Si vero nemo accusaverit omEi Si /urjStis xaxTjyooolr] jtarxeXcoe, ij jtgosayyeiXae
nino, aut toto denuntians examinationem non faciat,
oXcot ovx ine$eXfroi, TJ inegeX&otv anoSel^at, xa&dnsg 40 aut facta examinatione demonstrare, Bicut praedixiitnuvxes fy&tjuev, firj Svvn&sltj xip>t xaxTjyogiavaXrj&rj,
TT}vixavxa ngos^xci xbv 8id xoaovxwv oScHv dvev&v
9 txtr. et 10 summarium habet Nomoe. XIV

mus, non valuerit accusationem veram, t u n c oportet

cap. 1 , 8 ; suminam 10 Nomoc. L tit. 16 ex

Alhnn.

aut presbyter fuerit, deinde per largitionem ad sacwdotium venerit, non solum episcopatu se privatwn
iri, sed ne priorem guidem presbyteri vel diaconi statum sibi rclictum iri: simul enim et hunc amittet, ut~
pote qui ea, quae non decent, inaigne sectatus sit, et omni sacerdolali ordine exuetur. Oportet autem ipso
ordinationis tempore, gui eam imponit illi, cum haec omnia coram toto fidelissimo populo sanctissimae magnae
ecclesiae illi pronunttare, ut, ubi eum omnia, guae a nobis antea dicta sunt, tiabere cognovit, ad sacram
ordinationem eum producat: ita ut ille guogue, gui haec coram omnibus audivit, non solum dei metum
10 habeat, sed etiam in proclamatione coram omnibus facta atque confessione erubescat.
Si guis vero
talis guidem existimetur et ad episcopatus ordinationem accedat, contradicat autem aliguis scgue pcccati
alicwus illi conscium esse afprmet,
nc pritts dignus iudicetur ordinatione, quam in ea, guae delata synt, inguisitum sit, et tpse omni ex parte insons appareat. Quodsi vcl post eiusmodi contradictionem is, qui ordinationem peragit, legitimam inqnisitionem causae impendi non passus ad ordinationem
propcraverit, sciat quod ab ipso fit pro nihilo esse: sed et is, qui contra legem factus est, sacerdotxo
excidet, et is, qui sine probatione ordinationem peregit, et ipse similiter a scde sacerdotali removebitur
atque deo rationem reddet, qui omnium maxime m sacerdotibus suis integritatem reguirit. Si iamen is,
qui ordinationi oblocutus veirem persecutus cst, calumniator appareat, vel etiam si ab initio ne persequi
quidem rem ausus sit, eum is gui ordinationem peragere vult in perpetuum a sacra communione removeat,
ut ne illud quidem mendacium impunitum sit. Quemadmodum cntm bonam exislimationem in eo, qui
ordxnandus est, requirimus, ita calumniam qtioque temere accusantis casligamus. Si vero nemo prorsus accuset, vel qui detulit rem omnino non persequatur, vel ubi cam persecutus est, veram esse accusalionem,
1 cot tXneg] eineg rjv A ||( 2 ttrj om. A 1] tlxa\ ti A ||
2 ad sacerdotium pcr suffragium R || 3 cadet V\ cadat
StogoSoaiav A || 3 dgxiQo>avv7]v A || 4 nvxc^] eJvnt A || 22 ol. || 4 neque] ne IV g relinquitur R | 5 amittet et 7 ex5 tb om. A | 7 ndatjt xe] xai 7cdarjt xrfi A g 10 ftsoludetur vulg. || 6 non interui ex Gr. || 8 coranam Fl f
ydXrfi om. A; J 11 jiavxa A || avxiy om. g || 12 o)i av 9 omni om. R fi 10 eum per omnia VtPT* \ 12 ut etj
fia&av] oTtws fia&ovxa A Q a7tat>xa] ncot A [| 13 %xtlv et nt T ut Rl | omnibus 14 denuntial jR* suppl. in
inl] (xtl rtflbi A H nytiv A || 14 xdxelvov As) xaxttvtov rat. Yifcrt litl. \ 14 omniboa haeo audiens non solum de
M | 20 a&ovo&cj xtjS ^poroyfac] mereatur episcopatua
nuntiationem V\ 17 et om. 2 2 r f 24""curat 2 2 T 1 1 25 ao
ordinationem r I) 21 tpavr\ A \ 25 Xoxa post ytvofitrov
eo] habeo Rl || fit om. R* jj 26 fit] fecit F* fl 27 ordicoll. A g 29 xai vTtev&woe] inev&woi 8iA(c)\\ 30 iaxt n . . . . . Rx |J 28 sacerdotaliB Rl || 29 quaerit om. Rl ||
t<5 &t& ftdXtara x<b t^qxovrxt A |] 32 dvxuixcbv TJ av- 30 *g. contradicit ordinationi R || factacta Rl || 35 autem
xofavrfyrot xnl vrtel-eX&flv oi &aggr]aoi, xwgi&o&w
del, R7V2, om. T vulg. || 36 ordinatos R || 37 calumniam
dujvtxol T^S aylae xotvcoviat jtaga rov xrjv xs*QOto- in eo qui] in co qui (qui del. R1) calutnpniam qui R
viav Ttoirptn fiovXofitvov, tva /tfj xo \ptv8os anotutvtj
39 aut toto (tot Tb) VT aut to /2 aut ex toto R*y*;
unvfrwov A II 33 * &agg^a"$ MA \ 41 ftfj M\ ov A
fort leg. aut in toto

40

Nov. VI 1. 2
vov otpfrivxa Tcgozieofrai nqbi xrv isouivr,v xs'Qxovlav. '0 yho ovxa xtoxovoiftevoi aixo&ev xa
rtXtiaxa xnl xnXhaxa yvcoaexm xa>v piafrijfiaxcav xai
oint ixneaelxnt TTQOS fliov nxoXnaxov, xrtv xomvxrtv
nertaiSevuivoi Xbyi? te xni k'gyo> aofiav.

QUOMODO OPORTEA.T EPISCOPO3

eum, qui per tot vias inculpabilis apparuit, accedere

ad venturara ordinationem. Qui enim ita ordinatur.
ex hoc multa ct meliora cognoscit praeceptorum, et
non incurrit ad vitam impunitam, huiusmodi eru5 ditus et verbo et opere [corporis] sapientia.

CAPUT II.
(H) Kaxslfo ye fiiiv nqoiSiool^ouev, aiixe ftrtSiva
Et illud ctiam definimus, ut nerao deo amabilium
xtap &eo(ptXEoxftxa}v entoxoTuov ^oi xijs xafr' iavxbv
episcoporum foras a sua ecclesia plus quam annum
dxxXrjOiae TiXeTov i} xnz* ivtavxbv 'O}JOV anohunhvt'
totum deesse, nisi hoc per imperialera fiat iussionem
ofrai, nXijv et firj xovxo xaxn (laoiXixrjir ylvoixo xe- (tunc enim solum erit inculpabilo), sacratissimos
Uvatv (xox8 yho puvoy iaxlv avsydvvov)' xdtv 6oio>' 10 patriarchas uniuscuiusque dioceseos compellentes
xnxtav jtaxoiapxiov exdaxyi diotxqeecai avnyxa^ovriof
deo amabiles episcopos suis inbaerere sanctissimis
rovt &eoipiXearnTovs imaxoTtov: xal; avrcHv iyxagecclesiis et non longo itinere separari neque in
xegeiv ayiioxaxan ixxXrjalats xni ftij fiaxghv 68bv
peregrinis demorari velle neque sanctissimas eccleaxcXXeofrai /tr,Si t.v Siv$ 8i<txQipsiv i&ileiv fir,Si sias neglegere neque annum excedere, quem et ipsum
xdtv aytcoxaxtov ixxXr^aidiv aueXaiv fit]Se xlv iviav 15 propter misericordiam constituimus. Si vero ultra
xbv intgPaivttv, ov Sij xnl avxbv Sta tpiXav&qmTctnv annum erraverit et dereliquerit et nou ad episcopaixn^aftsv. Ei fiivxotye xai inig xhv inavxbv nXa- tum remeaverit proprium, neque imperialis aliqtia
vioxo xal aXijxevot, xal /ifj TTOOI XTJV intaxtKirjv inav
eum, sicut praediximus, detineat iussio, tunc, %\
ioi XTJV oixtlav, ftrjSi fiaatXixrj xt: avxov, xa&antQ
quidem sit metropolita, circa ecclesiasticam dispositinovxtt (tpdyutv, xaxixot xehvois, TTjvixnvxn, ti uiv 20 tionem segregatum regionis illius patriarcha cvocet
tXrj firjxgoTtoXixrji, ngbs xijy ixxXrjaiaaxtxfjv evxa$iav
quidem eum legitimis inclamationibus, servans ubinwogciv 6 xov xXiuaxoi naxgiaqxfis xaXeixo piv v- que sacrarum regularum observantiam; si vero maxov rols vevofti0ftivois xrjgvyfiaci, wvXaxxtav stavxaneat per orania inoboediens, et expellatur a sacro
xov xtjv xaiv iegtbv xavovcov nagaxrtgr\aw ei Se fteiepiscoporutn choro et alium introducat huiusmodi
fete fte'xgi jtayxbs ansi&div, xnl i^a&tlxoj xou &eiov 25 et verecundia et honestate digaum. Si yero non
xoiv imaxoTztov xoQOl~> x a * ixigov avxet:nyexa> xtji metropolita, sed aliorum episcoporum aliquis sit,
( 6 ) xoiavxrjs aiSove xa xni cefivoxrjxos aiov. ^ Ei qui erraverit, hacc omnia a metropolita fiant. Nemo
j * ol firjxqoTtoXixtjs, nXXa xiov aXXotv xis imoxoTtcjv
enim eorum talem suscipiat occasionem, si dixerint
o nXavdtpevo: e'ir), xavxn naga xov (irjxgoitoXixov ytpropterea proprias derelinquere ecclesias, propter
via&a. ovSe yag nv xn nvxd/v xnvxrjv TtgosSe^otro 30 quod litium causa, aut aliarum rerum propriarum
xrtv ngbfpaatv, ei liyouv Bik xovxo xas iavxcHv xaxaaut ad sacras ecclesiaa respicientium circumlustrant,
Xtunavtv
ixxXtjaias, Stoxi Sixofrv ivsxsv rj aXXwv et hic constituti adhaerent aut in aliis veniunt Ioci3.
ngayftaxtav iSirov TJ tti xr,v aytBtxaxrjv ixxXrjaiav Hoc enim non habet decentem rationem, ut cum
ogutvxtov negivooxohai xal fj xoils tvxay&a ngosxagmultittidine, quam necease est episcoporum habere
xegolaiv fj sis ixegovs ntpixvovvxat xojiovt. Tovxo 35 ministeria, lustrent pcregre et expendant, et neque
yng oix av t'xoi nqinovxn Xoytffftor, xb ftaxa nXrr
ullum sanctissimis ecclesiis praebere iuvaraen nequi'
&ovs, ontQ dviiyxT] xns xa>v imaxbnmv Sx*lv &*qn- secundum quod dccet sacerdotes propriura habere
jttias, negivooxeiv xa iv -7 xai Sanavav, xal ftrj- habitum; praesente, si quaedam sint lites forte sancdeulav xaii ayttaxaxat ixxXrjaiaiS Ttaqsxttv cifeXaiar,
nrt3i xaxit xb ngsnov isoavOt Smyirea&ai oxrjftn, nagor, 40
cap. II et III summae exlant Coll. LXXXVH
capit. 3 (inde Nomoc. L tit. 13) et Nomoc. XIV tit. 8, 2.
uti ante diximtis, probare nequeat, tum decet euin, qui tot vwdis insons apparuit, ad fuiuram ordinationcm
admitti. Nam qut ita ordinatur, exinde plurima et pulcherrima praecepta cognoscet neqttc in vitam immoderatam delabetwr, cum talem sapientiam et verbis et factis doctus sit.
II. Porro iliud quoque insuper definimus, ne quts ex deo carissimis episcopis foris ab ecclesia
sua ultra integrum annum absit, msi forte imperiali iussu id fiat (tum enim soiu/n impune esi): ac sanctissimi patriarchae cuiusque dioeceseos deo carissimos episcopos in sanctissimis ecclesiis suis permanere
cogant nec longum iter ingredi patiantur nec peregre velle commorari neque sanclissimas ccclesias neglegere,
neque annum excedere, qucm quidem ipsum propter humanitatem constituimus. Si vero vel ultra annum
vagetur et erret nec ad episcopatum suum redeat, neque imperialis aliqua iussio, prout ante diximus, eum
detineat, tum illius regionis patriarcha ad ecclesiasttcam disciplinam respiciens eum, siquidem metropolitanus sit, solitis citationibus revocet, custodita usquequaquc sacrorum canonum observantia: quodsi perpetuo maneat non oboedjens, et expellat eum sacro episcoporum choro et alium in cius locum enismodi revercntia et gravitate dignum substituat. Sin autem is, qui yagatur, non metropolitanus, scd ex religuis
cpiscopis sit, haec a metropolitano fiant. Neque etiim quisquam illorum eum praetcxtum admittat, si
quando dicant se ideo ccclesiam suam relinquere, qnod litiutn aliorumve negoliorum propriorum aut ad
sanctissimam ecclesiam pertinentiutn gratia oberrent et vel in his locis commorantes perseverent vel in alia
se conferant. Neque enim id iustam rationem habet, cum magno hominnm numero, quem necesse est in
cpiscoporum ministerio esse, peregre vagari et sumptus facere nec ullam sanctissimis ecclesiis utilitatem
4 iftntatixai A^b &{>'/<{> tt xul )x>yq> A || 8 t\ xax']
add. R* H 10 unuscuiusque li || diuciscos R dioceaiseos
ijiteg A U oXov om. A |j 9 ydvoixo A || 12 iavxiav A rx dioocaia A'3 (I 11 inhere Pl || 15 sin V \ 1. annum]
avxcoy M \\ 17 xnl om. A(g) |J 18 aXrjxeiei A || xal fxrj aninium Iil |j deliqucrit Fx (j 20 scgrcgatos Vx aegrcA(e)] xo fttjxe M\\ 20 xuxe'xet A J 24 * (itivoi M /utvoi gatus f s || illus patriarcham reuocet V1 || 21 quidcml
A || 25 i&wfrcixQ}] cxpcllatur e |j 2iJ xavxa) hacc omnia quod F* \\ 23 ct om. V vulg. |j 25 ct uerccundia RV\
c; leg. xavxai fl 30 8ioixo A || 33 xip> ayio>xnxrtv ix'
reuercntia ct uerecundia vulg. j| 28 si om. Rx || 30 causa
xXrjotav) sacroa ciclesias e U 36 yag] di A || 38 Sanavav) VT\ causas R vulg. \\ 32 ueniunt] ueni*nt Vx uenerant
xae TtqoaoSovt adJ. A || 4 0 nagbvZqxovfiivcov 41,5 om. A Rl ueniant RJF*T\\ 33 non] si non RlT\\ 34 multitudincm f || *cpiscopum libri || 35 ministcr Fx \ perex
1 inculpabiles Rl || 2 quia Fx || 5 et ucrbo RV\ regre 1V \ (lu)strent asscrunt 41, 1 in rus. 2 versuun
uerbo vvdg. || corporis] et corporis RF2. Seclusi |j sapicn- $cr. K , omissisverbispr&ebcrc 3*) 2 ccclcsiis4l, 1 J 36 ul
lura] nullum V luerum ullum /?( ) || ccclcsiis] uiris cde
tiamf B jrlj 6 defuirous R |) 7 quam vulg.] aut R Vx
l
quam per V* || anno toto R* |j 8 deease tuppl. F* in siis F |x 37 sacerdotem V \ 38 habituui] habitum wacer
spat. vac; add. debeat m. rec. in F, audeat vulg. || pcr dotcm y \ *praeente] praesertira /i'6ri (cum liceat ada
hoo y It imperi yi J| 9 aacratissimos] autcm i. v. vulg.)

AD OKDINATIONEJd DEDUCI

41

Nov. VI 2. 3

ti xivtt ehv Sixat iv%bv inli ayuorarais ixxXt]- tissimis ecclesiis, propter quas bas occasioncs asseoiait, $t* s xavxa nf>o<puait,otnat, xaixae dia xav
runt, hftec per eos, qui sub ip80 sunt, religio3os
x7i' avxijv eiXafiearaxiov XXTJOIXWV rj anoxQiatagiav
clericos aut apocrisarios aut oeconomos movere, et
17 oixovoftiav xiveiv, xai Serjoett ftiv nobs xr,v (}aoipetitiones non ad imperium dirigere, impetrare autetn
Xtinv Ixnipnstv, rvyxavetv Si rciv ^rjrovfuvtov. "2sre 5 spcrata. Propterea sancimus, si quaudo propter echa tavra &Ea7ztopev, ei noxe ne ixxXrjotaaxixris clesiasticam occasionem iuciderit necessitas, banc
ivextv TtQO<pnaecos l/xniooi #(>*, ravrijv J Sia raiv
aut per eos qui res agunt sanctarum ecclesiarum,
r nQayfiara n^arrovrtov xwv ayiaixdxav kxxhrfiiiov, qiioa apocrisarios vocant, aut per aliquos clericos
ptv anoxoioiaoiovs xaXovatv, rj Sia iivtov xXrtoixiov huc destinatos, aut oeconomos suos notam iniperio
iviavfra artXXoftivoiv r\ Sia TWV oixovofiotv avxav 10 facere aut nostris administratoribus, ut impetrent
yrajQifiijv ir\ /3aoiXeiq yivea&ai ij rals Tjiisxtoati ^- quod competens est, et noa hoc deo amabilibus
xnlit Tvytuvciv xe airovt rov nQotTjxovxoe, xai fii} episcopis erroris et absentiae, et sanctissimis ecclcTOUXO xdit d~OfiXeoTarois imaxonoti nXdvrje xs xai siis laesionis occasionetn tieri, tam in provincia ecartovalae xai trfi rtSv aynardrcjv dxxXr,anap /U/?J;S
clesiasticarum rerum pcr absentiam eorum neglecahiov yivea&ai, ?a>v rt iv raie inaQ%iais ixxXvjOia-15 tarum, quam etiam nic expensis multis ab lpsia
oxixoiv TxqayftaTtav naga trjv anovaiav avrdiv n/te- factis, ncc non in peregre habitatione non habili
Xovftivcav rrjt re ivrav&a Sanavrjs noXXijs ainois
constituta, et undique causa nullum iuvamcn, magia
ytvofiivijt rtjs ie iv git>T) Stairrje oix evaxvftovoe taxd1' autem laesionem sanctissimis ecclesiis inferente.
eartoafje, xnl narTaxofrev xov Ttqdyfiaros ovStfiCav
afiXunv, ftaXXov fiev ovv flXa^rjv TIS aytcuTarniS 20
txxXrtaiait irtayovros.
CAPUT III.
(I) Mq aXXtoe Se nva riov &eotptXeoTa.Toiv intNoo aliter autem aliquem deo amabilium episcooxonav &a.Q()siv artXXeo&at nobs ZCLVTTJV rfjv ciSai'
porum praesumere dirigere ad banc fclicissimam
fiova TCOX$V, nqiv av, u ftiv n iniaxonot EITJ, ygaficivitatem, priusquam, si quidem quis episcopus sit,
fiaza Xafiot tov oixsiov nqrqonoXixov ngbs rijv Jia- 25 Httera8 acciperet proprii metropolltae ad imperium,
otXelav, ravra Sfj T xnza xoiis d-eiovt xavovae
baec quae secundum divinas regulas probabilia vocvcxaiixa xaXoifteva, xa fiaqxvqovvxa xip avayxaito
cantur, testimonium perhibentia neccssitatis eius
T^ aixov naQovolae, ti Se ye ftTjxqonoXlTrje tirj 6 praesentiae. Si vero metropolita sit, qui proticisci
naoaytveo&ai /3ovX6ftevos, yqatiftaxa xouiaano xov vult, litteras sumat ciusdcm dioceseos patriarchae,
T^> Sioixrjoecos naxqidqxov, xijf aixov naqovalav 30 eius praesentiam necessariam csse diccntcs: et sic
cvayxaiar tlvai Xiyovxa. ovxco xe Stlo&at paaiXiwi
oportere imperatorem iuberc himc praesentari, et
Krt* iniTQtTxso&cu xr]v ivxav&a naoovciav, xnl firj non temere sinc conscientia nietropolitarum aut
aqa yviifirjv xa>v fiTjxQonoXixtbv ij riuv
patriarcbarura proficisci, pro eo quod hoc et ex
Qqx
anodqftslv, 816x1 xovxo xai xdls d~eion divinis interdictum cst regulis; ut buc advenientes
$irlyoQf.vzai xavbai. Kai ivxavfra Si aixove jiaqa- 35 non praesumant per semetipsos se prius nuntiare ad
ytvofiivove ftfj SaqQtiv St* eavxaiv xijv 7tqd)xi]v /*r)' imperium, sed primitus aut ad dco amabilem patrivvttv tis iip> /SaaiXtinr, dXXn n(>6xe(>ov fi nQot rbv
archam proficiaci, aut ad uniuscniusque dioceseos.
&ffiXt'oxaxov naxgtdgxTjv Tiaqaylvta&at r\ nqbe xols
ex qua BUnt, apocrisarios, et cum ipsis conferaut
ixaatTii Sioixrjoecoi, / fje eiaiv, dnoxptoiapiovs, xcd causas propter quas venerunt, ct congredi ad imnvrols xoivovofrai xds aixlas, 8%* os r)X&ovt awsn- 40 perium eius, et deinceps imperiali pcrfrui adspectu,
iivat TC jipbs XTJV ftaoiXtiav avxdis, xal xov Xotjtov
Si TJJS (iacthxTp dnoXavuv &ias, rjvixa av xcp fiaoipraebere neque ut sacerdotes decet vivere, cum, si forte quae sauclissimis ecclesiis lilcs sint, propter quas
hoc praelextu utantur, illas per religiosissimos, qui sub ea sunt, clericos vel apocrisiarios vel oeconomos
moverc et precibus ad imperatorem delatis quae desiderant consequi liceat. Atque propterea sancimus ut,
si quando quae ex causa ecclesiastica necessitas inddat, illa vel ver eos, qui negotta sanctissimarum ecclesiarum gerunt, quos apocrisiarios vocant, vel pcr clericos aliquos huc missos vel per oeconomos ipsos imperatori vel magistratibus nostris nota fiat atque illi quod competit impetrent, ne noc dco cartssimts episcopis
errationit et absentiae et sanctissimaiiim ecclcsiarum laesionis causa fiat, cum et in provinciis per absentiam
eorum re$ ecclesiasticae neglegantur et hic multae ab iis expensae fiant et habitantis peregre vila parum
dccora sit, et undique res nullam utititatem, sed damnum potius sanctissimis ecclesiis afferat.
III. Non aliter vero quisquam deo carissimorum episcoporum ad hanc fdicem civitatem projxciici audeat, nisi pritis litteras, si episcopus sit, a melropolitano suo ad imperatorem acceperii, quae
quidem secundum sacros canones commendaticiae appeltantur, quae de necessitate praesentiae eius testentur,
si vero metropolitanus sit qui huc venire vult, liUeras patriarchae illius dioecests afferat, quae praesentiatn eius necessariam esse declarent. Atque ila sxipplicet imperatori, habeatque veniam hic versandi, neve
temcrc praeter voluntatem metropolitanortim vel patriarcharum proficiscatitr, quoniam id etiam sacris canonibus vetitum est. JSec vero ubi huc advenerunt, pcr se ipsi protmus imperatori nuntiare audeant, sed prius
vel deo catissimum patriarcham vel apocrisiarios suae cuiusque dioecesis adeant et cum illis causas, propter
quas vencrunt, communicent, atque una cum illis ad itnperatorem accedant, et imperiali deinceps adspectti
yconomo VJ\ et sic constanter fl 10 aministrationibuj
RXFX || 11 et om. RT \ boo deo] hano a deo V s || 12 sanctis
R\ 13 37. ecclesiasticis rebus neglectit vulg. (| 15 hio]
hi8 Iil || 16 in peregre] iperegre Ji || habilij \i Vx ||
17 causam/J^r1 | 18 inferentem BV \ 22 rubr. ne cpi|Bcopus sine Htteris sui metropolite vel metropolita sine
littcris sui patriarche in hano rcgiam utbem ad inperium
ueniat Ji tng. || ftliquam V | 24 quia RF"] qui Fb,
om. vulg.\\ 25 metropolitani/^ U 26 *haeo quae] et quac
\ adferunt V || 2 haec] haec cos heo II11| ipsa vulg. || HlriW 27 nccessitas /i'|) 28 qui] quodfQ 29 dtocesiscoa
3 apocrisarios V (id. in/ra)} apocrissarios JR et sic v. 8 j) aut] y diocesis V* || 30 ewe om. V\ 6\ huo Rl 32 metroOocivnt Rl || 4 petiones Fx || 5 separata V | 7 aut per politanorum V || 33 profisai R> || hoo et ez VT\ ex boc
cos iuj>f\. y* in spat. vac, om. T\ 6anctarum B.y\ ea- /J> boo ex U 36 ad deo] a deo VW \ 40 perflui l
trarum vuhj. [| 8 alios R |) 9 huc] huic F || icononios R

3 vit avxrjv] sub ipso c || 4 ftir] non (1. e. ftfj) c || 6 *

rcovA 8 II yvtOQlftrjv A:]^vcoqifia M\\ 12 avxovt (e)\iavrovsA aixasM | 16 avxovA || 18 tioxT)(iovos AbsJ evaxV'
ftovatAa doxrjpovosM || 2&xavxa dijom.A || 27 Xtydfitva
A \ xb dvayxalovA \ SOiraqovoiav XQtnoSr] fdoxovra elven A\2h avxovt] xovt A U 36 XTJV nQcixrjv et tie om. A
38 xovs] xr,t A || 40 dvaxotvovo&ai ras SS ae rjX&ov aixiae
uaXawtSitvatiXQOSXTjvA || 41 avxolt] eius? |) 42 8iom.A

Nov. VI 35

42

QUOMODO OPORTEAT EPISCOPOS

KBVOVXI naQaaxahj. 'E&axa* fiivxoi xoTs Sso/uirois mox quam imperanti adstiterint. Liceat quidem peInioxonots xai Sta xojf xa)j>vfiivcov ^sfBOBvSaqlcov tentibus episcopis et per eos qui vocantur referenT^S ayiondxT]t peyaXtjs dxxXqaias TJ Sia xwv siXapsdarii sanctissimae maioria ecclesiae aut per religiocxnxiov anoxgiaiagiav rcov ixdaxrji Stotxjjascoi aymtsos apocrisarios cuiusque dioceaeos sanctissimorum
xnxoiv naxQiaQxiov dvacptQeiv 1$ paotXeiq xai xvy~ 5 patriarcharum suggerere se imperio, et promereri
xnvsiv anoxoiosws cvvroftov, Ssxe avrov<; fj Sixam
responsum celeriter, ut aut si iusta ab imperio petiTxctQa xTje paoiXsias aixovvxas xavxa Xafi/3dvetv fj erint, haec accipiant, aut si non iusta quaerunt,
uStxa t,rjxovvxas &5.xxov dvaXvsiv, bfrev xai jtagByivelociter revertantur, unde profecti sunt.
rovxo.
CAPUT IV.
IA Tavxa dnl toli &eofdeoxdxois
dnioxonoit 10 Haec de deo amabilibus episcopis secundum dixnxa xovs &EIOVS xarbvai Simdgavxee xal xoiit vn1
vinas regulas constituentes, et religiosos clericos cum
nvrovt evXafiBffxdxovs xXr,Qixoyt ftsra TiXBiaxrje offrjs multa fieri inquisitione secundum divinas regulas,
yivea&ai ^XTJOBCOS xma xovt is^ovi xavbvat xal ct boni testimonii viros ordinari sancimuB, litteras
fjefiaoTvpTjUEvovi avSgns xtlQorov^a^'ai
&OJtlofiEvf omairaodo scientes [eruditos] constitutos (litteras
yoa/iftdxcov jrnvroiwe djnaxTjfiovas ovrnf yqdfiftaxa 15 cnim ignorantem omnino Tolumus neque unum ordiyao dyvoovvra 7taiT?.aJs oh pov)M[iEfra. dv ovSeuia
nem clericorum, videlicet presbyterorum et diaconoTa|c< XXTIQIXOV elvai St;XnSrj xu>v ngEaftvxigav xni rum, tam sacras orationes docentium quam ecclexoJv Siaxoviov xde xs Uoas syxas StSaaxofteveov xd
siarum canonum legentium libros), ordinationem sine
re rcZv dxxXrjaiaaxixcJv xavbvwv dvayivaaxovroiv
querela et inculpabilem et sine aliqua contradictioue
(Ji@Xia xt\v re x^o~covinv apBfinxov ts xal CLVBV- 20 et datione pecuniarum aut rerum auscipientes. Ne'*
xai Sixa xirbs dvxiQorjoeas xal Soaswt XP1!' QU6 autem eos volumus omnino officiales aut cuij nQayftdrov Saxofiiycov. Ovxs Se aixois
riales constitutos Buscipere ordinationem, nisi seiB&a navxBXcis rj xaj-Btoxae rj fiovXBvxus ovxas
cundum leges, quas super hjs posuimus pridem,
et
Sf'xeafrat XTJV x ^oxoviav, BI /trj xaxd xoi-s voiwvt
quas et nunc contirmamus; et ipsos autem ordinato3
ovs vnip rovxcav d&rixapEv tunQoadsv, ovi Sij xal 25 sacra praecepta in conspectu totius populi suscivvv pepa.iovfttv xal aixovs oi xtpo^ovovftt'vovi ta
pere, propter has ipsas causas, propter quas hoc
isgd naQayydXfiaxa jtavxbt dvavxiov xov Xaov de'x- lpsum agi et super deo amabilibua episcopia sauciof/ai, Sia xde avras aixiai, S ai xovxo npdxxEG&ai Yimus.
xal dni TCOV &Otpt)aaxuxiov dniaxoziaiv dvofio&Bxrj'
anfuv
30
CAPUT V.
(IB)
Si ibv SevxtQovi -Bxovxa yiftove ij a%bvxa
Neque autem eecundas habentem, aut eum qui
Q a t
Sidxovov % n^sa^vxeoou, firjxs ei vi> habuit, nuptias drdinari diaconum aut presbyterum,
vmxl cwoixoirj Ste^Bvyftevr} xal xbv oixeiov avooa
neque si mulieri coniuDgatur seiunctae et propriutn
xaxaXinoiari, /xTjxe ti itaXXaxrjv fyoi' aX?Ji xal aixove
virum derelinquenti, neque si concubinam babeat,
r\ fiexa aatfQoaivrfi Z,<3vxas rj yaueraTs oi awoixovv- 35 sed et ipsam uxorem Ei cum castitate et ex virgiaicap. IV summarium habtt Coll. LXXXVIl
capit. 4.
cap. V summaria habent Nomoc. L iit. 27. 26 (x Ath.); Nomoc. XIV lit. 9, 29.
fruantur, quando impcralori placuerit. Liceat vcro supplicantibus episcopis etiam per referendarios qui
vocantur sanctissimae magnae ecclesiae vel per religiosissimos cuiusque dioecesis apocrisiarios sanctissimo
rum palriarcharum ad imperatorem referre, et responsum praedsum ferre; ita ut aut, si iusta ab imperatore petant, ea impetrent, aut si iniusta postulent, cito revertantur unde venerunt.
IV. Quoniam haec de deo carissimis episcopis secundum sacros canones constituimus, sandmus ctiam,
ul religiosissimi clerid, qui illis subiecti sunt, cum inquisitione quam diligentissima fiant secundum sacros
canones, et vin ordinenlur spectati qidque litterarum omni modo periti sint (eum enim, qui litteras ignorat,
in nullo planc ordine ctericum esse votumus); sdlicet ut presbyteri et diaconi et sacras precationes discant
ct ecdesiasticorum canonum libros legant et ordinationem irreprehensibilem atque a crimine vacuam ac
sine ulla intercessione et pecuniae vet rerum datione acdpiant. Ac neque eos qui offidales aut curiales
sunt acdpere ordinationem ullo modo volumus, nisi secundum leges de his a nobis antea latas, guas quidem etiam nunc confirmamus: et ipsos cum ordinantur, sacra praecepta coram omni populo acdpere
ob easdem causas, 00 quas id fieri etiam in deo carissimis episcopis sancdmus;
V. neque magis is, qui secundam habet aitt habuit uxorem, diaconus aut presbyter ordinetur, neque
si cum uxore vivat, quae divortivm fedt et maritum suwn dereliquit, neque si concubinam habeat; sea et
ipsi si aut caste vivunt aut uxoribus non utuntur, aut si qui unius uxoris maritus fuerit vel sit et ipsius
\ lcxco A | fievxoi] quidcm p j] 2 {ffutptqavSaolcov 9 praefecti R |J 10 dcj d Vx || araabilibus 14 conMA Q 4 raiv] rrjs A | nytcaxaxtav] rdiv ayuoxaxwv
stitu| in ras. 3 venuum ser. li* fl 11 reliog|sos Vx \
A U 6 awxopov M~\ owxoftatS A(s) |) nvrovs] aiirovt
12 rcgulas constituentes et boni V fl 13 adordinari R(*)T\[
(iiv A B 11 vofiofrsxTjoavxcs A || vrr' avxove) om. c (] *14 eruditos] et cruditos /f( J ) vulgo. Seclusi^ 15 *igno13 yiveff&at xrjt QijxTjoetos A || 15 jrrt*ra>s A \\ 16 nav rantcs libri || omnimodo R |j nolumua R* || unum om. R \\
raXaie (JovXofie&a fit]8sftui A(:) \\ 17 XXTJOIXCOV Aff jj17 tam] ta Rl |j 18 ordinationes 72 ordinationutn Fx \
V&Ttavom.A^ 19 ecclesiarumrlJ^OTjJvTt] ri]vA;^22 8e20 ct datione] V"1 in ras., sine quercla add. Ra K 22 or
XOftivovtAs |) 23 t]ante xa&a>xas om.Ae \\ 24 xoi/S otn.A || dinationcm lcges in ras. 10 fere litt. srr. R11| 23 supef
vbfunit] cf. Cod. 1, 3, bi (53), 1 || 25 ove efinooa&tv
his] Euperius V \\ possumus liayx || 25 in conspectui
om. A j 27 navxbt om. A | 28 avrat rconxxBa&at om. 721] 26 propter has] proptcrea72' proptcr has autem f l
A | 29 tyofio&exTjoafitv] vevofio&axqfttvas nixlat A |{
31 aut] autem Fa || 32 habuerit F U 33 coniungantur
31 ftqxB rovS 8nnt'oovS e^xovrnn A || 32 tq. Siaxovovs RFI) siueiuncto Vx \ 34 dcrelinquentem RFT |[ 35 $cd
r\ Ttgioflinepovs, (ITJXI BI ywatl ovvcbxrjoav Ste&vype- et ipsam 43, 4 eligentem] Ilaec nisi /orte vettu intervats xai rovs OIXBCOVS nvSone xnraX17xovan.it, ftrjxB Sipres mire turbata aut in graeco exemplari hahuis.ie aut
naXXaxlSae ixovxae A \ 34 ftr^Hi M fl 35 r\ yrtftBzaii) ipse dedisse censendus est, ut verba inter xal avroit
*ai ya/urale A
v. 34 et xal airfrjs v. 43, t prius omissa, postea in margine suppleta alieno loeo insererentur, videri poxsunt ita
l
1 mo|mox JR |] quam] quidein (cutn add.V*) V\"& aut potitu in ordinem cogenda este: sed ct ipso* cura castipcr] auper R\\ cuius cumquo RT || 7 si nonj Bine Rl |j tate viTentefl aut uioribua non cohabitantes, aut uniui

AD OBDINATIONEM DEDUCI

43

Nov. VI 5. 6

xai, fj ftias yafisrijs avSga ysvoftevov rj ovra^xal

tate sit. Nihil enlm sic ia sacris ordinationibus
niizr^ acofQovos xal ix jiaQ&eviae. oiSiv yng ovxwi
quam cum castitate viventes, aut uxoribus non coiv rals Ugals %ei(>oToviais a>s aatpQoaivrjv iniXexxiov,
habitantes, aut unius uxoris virum qui vel fuerit vel
rt
nqmr\v dgxfjv * * &s/te'Xtov axqi^t] xata xove &eiove sit, et ipsam castitatem eligentem, primum princinavovat xal xrfi fomrjs aperijs xa&earuiaav. Ei 8i 5 pium et fundamentum manifestum secundum diviuas
nrtl Tie ngsapixegos r\ Staxovos y vnoStdxovos <Sv regulas et residuae virtutis constitutam. Si autem
tlxa eisayayoi ya/isrrjv rj naXXaxrjv, 1} (pavegcos T} et aliquis presbyter aut diaconus aut subdiaconus
iajcqfiarta/iivcjs, xtjs iegas ev&vs ixTttnxera rd&ws,
postea ducat uxorem aut concubinam aut palam aut
IT xal xo Xovtbv iSicixTjS taxw.
Ei Si xai dvaocculte, sacro statim cadat ordine, et deiaceps idiota
yvcoaxrje Sevregav sieayayoixo ya/iertijv Sia nva xal 10 sit. Quodsi et lector secundam ducat uxorem propter
xovxo aieixoi aitaoaixrjxov avayxriv, firjxixiTiQoatoxbQoi quaedara, et hoc forsan inrecusabili necessitate, uulxojgtixa) firiSi aivoXavirco pa9fiov /tet^ovos iv Ugaxsiq,
latenus ad altiorem acccdat, neque perfruatur gradu
fievdro Si inl tov aixov fla&uov Strjvexcos. ftrj ftsvmaiore in eacerdotio, maneat autcm in eodem gradu
xoiyi xaln^bs rglxove igxto&co yafiove' ixavbvyaq
perpetue. Sed non ad tertmB veniat miptias; Batis
Sr; xal xo beixeQov. El oi ys xotovxo T* jtgal-eie, 15est enim, si ad secundas. Si vero tale ahquid egerit,
xni Ttobe SSVXIQOVS &X&tbv ydfiove inl (ititpva j3ad~- et ad secundas veniens nuptias ad maiorem gradum
fibv O7zevaetev, avxo&ev IOKOXTJS i'axat xal Xatxb?, venire festinaverit, exiude idiota erit et laicus, omni
naarfi ieqas XeixovQyias ixninxcov.^ JtcopQovos yag sacro ministerio cadens. Pudice enim nobis per
tliuv Sia jiavxoiv fieXei Blov. et yaq xoiovxot xa&~ omnia pertinet vivere. Si enim tales constituti bi
tarcoxesoi ele XX^QOV ayoftevoi xeiQoxovrj&tiev, evxoAoe 20 qui Jn clero adducuntur ordinentur, facilis eis ad
avxois n TTOOS xfjv imaxoTttjv avoSoi foxat, ix noX- episcopatum ascensus erit, et ex multis viris bonis
hov avoQtov aya&iov gqSicos evQtaxofiivcov xiav av
faciliua invenieutur, qui adducantur ad primum grayca&at TIQOS leQcoavvrjv dgtcov.
dum sacerdotii digni.
_
CAPUT VI.
IA "Oaa ys fiip> inl xa>v svXafieaxaxeav XXTJQIXSV
Quanta igitur super venerabiles clericos a nobis
ilftiv eTgj]xat, xavxa xal inl xmv &owiXtoxdxcov #<a-25 dicta sunt, haec etiam super deo amabiiibus diacottoviaawv itpaxxeo&ai fiovXofie&a, tosxe /irtSe aixas
nissis agi volumus, ut neque ipsae citra observank^oixi^ngenovarisnaQaxrjgfiaEQisylvea&ai-dpMn^O'
tiam fiant, sed primum quidem eis aetatem neque
XEQOV ftsv avxaii xrtv T]Mxlav firjje vtav elvai HTJXB dxfianovellam esse neque crescentcm neque exbinc ad
^ovaav ftrjSi aixo&evngbs xajtXTjfiftsX^uaxantjScaaav,
delinquendum salientem, sed Bupw mediam constia)X insg xbv fiiaov f;d'Tj xa&eoxwoas %g6vov xal dfifi 30 tutas aetatem et circa quinquaginta annos secunTOUS itevxqxovxa iviavxovs xaxa tovi &siovs xarodum divinas regulas agentes, sicque sacram promeras dyoiaae, ovxto xe xrje legas xvyyavuv %Eigoxoviatt reri ordinationem, et aut virginea constitutaa aut
ml tj nap&evovs xa&eaxtaaae TJ svbe dvSgbs ya/xexat
unius viri quae fuerant uxores. Non enim permitytvopivai. ov yaQ iwrtao[isv ovxs Sevxegoyafiovoais
timus neque secundas contrahentibus nuptias neque
OUT Qiov ixoiaate ovxi tpafiev xareyvcoaftevov, dXX* 35 vitam habentibus non dicimus reprebensibilem sed
ovSi vnonxov oXcos ini xrp> legav Ttaguvat Siaxoviav,
neque suspectam omnino, ad sacrum venire miuicap. VI summaria habent Coll. LXXXVJJ

eapit. 5 {inde Nomoe. L tit. 24) tt Nomoc. XIV tit. t, 28. 8,14. 9,29. 30.

castae et ex virginitate nuptae. JNihil enim aeqne in sacris ordinationibus probandum est atgue caslitas,
quae secundum sacros canones reliquarum etiam virlutum primum principium et certum fundamenlum
est. Quodsi etiam presbyter vel aiaconus vel subdiaconus uxorem aut concubinam sive palam sive
simulate duxerit, sacro ordine statim excidat et deinceps privatus sit. Quodsi etiam lector secundam
uxorem propter quandam necessitatem earnque ferme inevilabuem duxait, ne porro provehatur neve maiore
gradu in sacerdotio potiatur, sed perpetuo in eodem gradu maneat. Ne tamen etiam tertias nuptias ineat:
sufficiunt enim iam secundae. Si vero tale quid fecerit, et secundis nuptiis contractis ad maiorem gradum
adspiret, ilico privatus erit et lalcus, omtii sacro tninisterio exutus. Casta enim vita nobis ante omnia
curae est. Natnque si tales in clerum adducti ordinentur, commodus ipsis ad episcopatum adscensus erit,
cum inter tnultos bonos facile inveniantur viti qui ad sacerdotium provehantur digni.
VI. Quaecumque vero de religiosissims clericis a nobis dicta sunt, ea etiam in deo gratissimis diaconissis fieri volumus: ut ne ipsae quidem sine idonea observatione instituantur, sed primum quidem aetatc
sinl neque iuvenili neque florente neque inde in peccala ruente, sed quae tnediam aetatan iam excesserint ct
anmm circiter quinquagesimum secundum divinos canones agant; atque ita sacram ordinationem obtineant,
ut aut virgines sint aut unius viri uxores fuerint. Neque enim quae secundas nuptias contraxerunt, aut
vilam agunt non dicimus probrosam, sed quae omnino suspicionem habeat, eis ad sacrum ministerium venire et
\ yafiexrfil yvvaixbi A || ysv6(iEvo> i) ovxa] qui vel
fuerit rel sit c || 7 tlxa om. A J ^ cpareowt] favegais
A \ 9 ei&is om. A [[ 10 Sevreoav taxono yvvaixa
A J 11 avdyxrjv A:] aixiav MflitQOOioxtQto A (r)] 7igbs
ixignv M || 13 xov avxov Az] xovxov xov M jj fiivtoiyt A) ftivxoi M\\ 15 nqd$oiev A J 17 aneiootsv A Q
18 Jiaoqe Ae] naaqs Tfl M; fort. Tidatjt rijff?flXeixovg'
yiat UqatA \ 19 fidXXei M \\ 22 dvdyeo&at 24 ini
xav bis scr. Sf || 2"J nobi legtaaivrjv] ad primum gradum gacerdotii g || 27 xrjs nginoverjs] om. s || 28 xrp>
ijUxlav ftrj (ftfj om. Aa) axfia^ovoav tlvai A J *fiyxe
urjrt] fif}3i~ fii]8iM 31 iviavxovs trp/ rjXixiav dyoveat xaxd xovt &e(ove xavovaS Afl32 xt om. A |] 34 yivofiivat MA |) arprjaofisv dsvxegoyitftovoaS ovxs piov
JXOvant oi tpapev A || *oiSi oioi M g 36 nagsivat A
uioris virum qui vel fuerit vel sit, et ipsam uxorem si
cutn caatilate et ex rirginitato sit. Nihil enim eio in
lacrii ordinationibua quam castitatem eligent/um. Quam~
91/am in his verba et ipsam nxdrem non tatis conveniunt
Gratds || 1 enira 0771. / ? ' || in cacris ordinatoribua quam

cum V* suppl. in spat. 21/* versuum 1] 2 cohabitantis Rl

cohabitanti y* j| 3 aut] et R || qui uel ai fucrit RF || 6 ct
residaae] -i> ( = id est) residuae R |) sin V% \ 7 ct aliquis
VT\ aliquia R vulg. |j 10 quodsi et lector] suppL f*, Set
(spatio vacuo relicto) V1 || lectorum Rl || 11 quendam
V\Yl
gradum tnaiorem RXF \ 14 pcrpetuo R* vulg. ||
ad] in R \ satis cnim est V \ 15 BI ad sccundas om. V,
ad secundas perueaissc add. P3 {[ 10 ad maiorcm] et
maiorem Rl || 17 exinde] et inde V \\ omni R] orunino
F vulp. B 18 enim om. Rx |1 19 uiuere] suppl. V* m spat.
vac, inte R utere T \ 21 ESSCDBUS Rl accessua V |J ct cx]
et ^ 1 ex VTR? \ uiria bonis E\ bonis uiris vulg., uiris
V in quo bonia (corr. boni) post inucnientur collocatum
ett | 24 cleroa f\\ 25 etiam R vulg.] et VT \\ 26 nequc
ipsae] ipse neque V \ obseraationcm R J 28 crescentc yx II
exhino (ino suppl. V* in tpat.) VR?\ ex hao Rx vulg. |
29 delinquendum] deliquen JRl || 30 quinquaginta annos
secundum suppl. Vx in spat. vdc. B 32 costitutam Rl ||
34 nuptias] neque nuptias Fl | 35 dicitnus reprehensibiles Vx dominus inrcprehensibilera Rl g 36 xnystcrium R

PRAEFATIO EDITIONIS SEXTAE

Iuris Romani pervestigandi docendique fundamentum esse Corporis Iuris Civilis editionem sub
auspiciis Theodori Mommsen perpetratam inter omnes viros doctos constat. Quae cum ita sint,
exemplaribus quae nondum vendita erant bello perditis nova trium voluminum editio ab omnibus
ubique huius studii cultoribus valde desideratur. Quibus ut satisficri possit, gratissimo eius societatis debetur auxilio cui nomen est Deutsclie Forschungsgemeinschaft. Lucis igitur ope iteratur
voluminis secundi et tertii editio stereotypa ultima, primi autem duodecima eo consilio, ut
omittantur, quantum fieri potest, adnotationes interpolationum quibus Paulus Krueger posteriores
Digestorum editiones auxit. Quae adnotationes, cuni illis temporibus utilissimae fuerint, hodie
mutato artis criticae statu non solum quodam modo mancae, sed etiam fallaces, ncc non post
Indicem Interpolationum editum supervacuae esse videntur.
Scr. Heidelbergae mense Junio MCMLIV
WOLFGANGUS KUNKEL

Nov. VI 6

44

QUOMODO OPORTEAT EPISCOPOS

tolire
nooixv-rr^ols vTTr^ocTetad-nt ^anziofiaoi
sterium et adorandis ministrarc baptismatibus et aliis
roTs %e aXXots naQtivtt^
joTi axopof/rots,
adesse secretis, quae iu venerabilibus mysteriis per
Q
p / t s , antp
ntp iv rols
per
jgion St'
ngdxxe
aguntur Si vero quaedam necessitas fiat
Paofitcoxaxois uvaxtjgion
St' avrwv tiio&e ngdxxeeas rite aguntur.
at. Ei ynjo TS arayxq yivoixo xai iip> DAxxwa
et nnnorein ab hac aetate qtia diximus ordiuari diaTVT;S rr,s r.Mxiat r,e einonev xtigoxovq&Tjvat Staxo- 5 conissam contigerit, liceat eam in aliquo venefabi1
vovt aXX IT-eori rnur>;v tv itvi reov evayiov aaxr,lium asceteriorura ordinari et in illo habitare, ne
iitqi(tiv xuqoxovtiofrai xal xnr' ixslro oixtlv, xa&' quaquam viris admixta constituta sit nequc suo arOTTCQ ovre avSocHv intftt^ia xafriaxrp.tv ovxt avxt^oi'
bitrio habitaus, sed vitae separatae ct mediocris. ct
aiot Staira, aMM /9i'o ovrtaraXuivoi xal ptxgios xai
a conveniente multitudine bonum testimonimn habens.

yevwv rj xu>v xaXovpivtJv ayanrjtcjv' toli yiiq TOIOV- nominibus utentcs maligna suspicione siiam replent
rois bv6fia.cn xoa>ntvai Ttaar.s jtorrjQne vnoyias rbv 15 vitam): sed aut solae habitent, aut cuni parentibus

puivuv fiovXofxbvitiv, Ss xivt avvsartv iax^ftanafttrrj

pellationis, maligna vero suspicione, non oportet
ftiv aya&jj n^otTjyo^iq, novrjoa Se rmoipiq, ovSi ri]v buiusmodi mulicrem produci omnino ad ordinationem
ToiavxT]r ywaiy.a nQOiiea&ai tiavTsXdji eii yju^oxoviav
diaconiae. Nam etsi ordinetur. et tale aliquid egerit,
ifutxovias' ineiSt) xav ei xeiooxovti&tii], xai T* rowvro 25 et cohaeserit alicui cum praedicto nomine aut scbcTtqa&it xni OWOIXOIT) iivi usra rov Qij&ivxos orojurt' mate, cadat quidem a diaconia, et ipsa auteni ct
TOS f\ ax^ftazoi, ixrtEatirat ftiv rrji Siaxovlas, xal
ille subiecti erunt huic lcgi et reliquis, quae corrup(turr] Se xnxthos intvfrwoi taovxai xipSe Tjfiav lio
tores puniuut. Oportet enim omnes, quae ordiuanrufity, xi toU Xotnois xoli rovs y&ogiae xoXa^ova. t u r , venerabiles diaconissas tempore ordinationis et
IC Jtl Si nnaa tai xeiQojovovfitvai tvXapeoxaxai 30 moueri et sacrorum audire mandatorum corara
ifiaxovove xnl avxat xaxk IOV xrji ye^oToWas xaigbv
reliquis quae dudum sunt venerabile3 diaconissae,
xai rovfrexeta&at xai xw$> iegcov axovetv nagayyeXut ipsae et dei timorem babeant et adhaerentein
unxiov ini -ta>v Xomibv TOV rfiq ovowv tiXa^Eaxaxtav
sacns mandatis fiduciam, timere autem et confundi
Staxovcoy, uiaxa aixat xal T6 TOV &eov Stot ixoiaas
sacro cadere ordine, scituras quod, si praesumpsexai rrjv ngoscvaav xoli isooTs nnoayytXfiaoi naoor}- 35 rint aut erubescentes ordinationem, aut derelinaiav fo^tiad-ai tt xal aioxvreofrat xtjs isuae ixntquentes sacrum ministerium ad nuptias veneriut,
7! tagcws, eiSviat coi, ei &a^^aacev {) xaxataxvvai
aut aliam oranino elegerint vitam, ij>sae quidcm obcl <rtov av
x?}v x Q ^
V a.noXin6vaa.i xip> Isoav XEiooroviav
at ya/iois fj aX)j]v oXas iXia&ai fiiov 710TtOQtiav, avxai rt 'ivoxoi yivrfiovxai &avaxov 40
3T45, 3 cit. Paratitla coll. const. eccl. 3, 3 p. 1354 Voell. ex Ath.

adorandis baptismatis ministrare reliquisqne arcanis, quae in venerabilibus mysteriis per eas peragi solent,
interesse permittemus. Enim vero si quae necessitas adsit eliam minoris hac quam diximus cetate ordiuandae dtaconissae, licet sanc it? sacro aliquo asceterio eam ordinare ei in illo habitare, ubi neque cum viris
commercium est neque ex arbitrio victus, sed continens et moderata vita et mulfitudinis, quae cum illa viuit,
tcstimonio probata. Volumws autem illas ipsas diaconissas, quae ad ordinationem vocanlur sivc ex viduitate sive ex virgimtate, non uli consxietudine cuiusquam de genere scilicet fratrum vel cognatorum vel ayapetorum qui appellantur (qui enim eiusmodi nominihiis utuntur, omni mala suspicione vitam suam oncrant):
sed vel solae habitent vel una vivant cum solis parentibus et liberis vel iis, qw vere fratres vel patnti sunt,
de qttibus si quis quid mali suspicuri ausit, tpse potius scelestus simul et impius merito existimabitur.
Itaque si tale quid dicatur de eanim aliqua, quae aa diaconxssae ordinationem accedere volunt, commercium
eam cum aliquo habere cumficta quidem bona appcllalione tnala vero suspicione, neeiusmodi quidem mulier ad
diaconissae ordinationem omnxno admittatur. Nam etiamsi ordinata sit, et tale quid commiserit atque aliquo
utatur sub dicto nomine vel specie, diaconatu excidet, et tam ipsa quam ille huic legi nostrae reliquisque,
quac stupratores puniunt, obnoxli erunt. Otnnes autem religiosissimas diaconissas ordinandas ct ipsas
oportet ordinatioitis tempore et admoneri et sacra praecepta audire coram reliquis quae iam stmt venerabiles diaconissae, ut et dei timorem habentes et fiduciam, quae sacris praeceptis inest, vereantur et erubescant sacro ordine cadere, cum sciant, si audeant aitt ordinationem dedecorare aut derelicla sucra ordinatione matrimonium inire aut aliam omnino improbam rationem vitae eligere. se ipsas capitis poena
1 adorandi Rx \ 2 quae] qucquo V || mysteriis ffeitn1 XB on. A || 2 nagelvai xoli om. A || 4 iXaxxova r;i
tXnouBV TjXtxiat A || 5 8iaxovioaav A \ fi xx^TgiaJV /1 j| bach] miaisteriis libri || 4 qua Ii] quam V vulg. \ 5 cuu7 ic O7T() ^4 || * ov^i ov5i 3//1 Q 9 #/aTaj Staytoyij tingcrit Jll fl 6 assistcrioram IIT asistcriorum V || ue
A U 10 ftagxvpoiftevoi nXrj&ovs A || 11 xa*rti<e/o- quaquam] leg. in quo neque? || 7 admixtam F* \ 9 conuenienti II2 conuenien Rl || bunum om. R Q habpns) iliftivai colL A\\ 12 ea-e a^o XK?"111 (xtlQtaS /"") ^ 'I
cimua Rx || 10 ordinationea Rl || 14 utentes] ute R' I
13 iv Tati Srjfrev aSeXspwv] om. e || 15 ^aff/je] ow.
f | 18 ^ i?io*e] ant iis (thiis?) ; J| xnonxevoalxi s] ino- 16 aut hiis R1, suppl. V% in spat. vac, aut cus [ix\
nxtvani A vnunxtvazuv ri Af || 19 toXftijau Ab
17 suspicaro FTR% suplicareii 1 || 19 *Ut si] nRlT, ct
21 /fiooroWa' (otn. 4) Oiaxovioorje A \\ 22 ffvv si vulg. | dicant R dicat VT\ 21 quidein bonae] qui de
taxtv, tv oxrjftaxi fiiv ayadr,i TxooarjyoQias, novrtQat bomine Rl R 24 aliquod V \ 26 cadct vulg. || 27 ille]
<fi vnoxpiae A {cf. s) \ 23 ovJ] non oportet ff J| ipse y 1 quae corruptores] *c*rruptores Rl || 2S quatj
28 avT^ M (I 29 TOIS ^ocnote idii\ naai xoli A \ 30 7ia- qui RVl II 30 moneri] muneri Vx \ corani R* et J'1 in
cae anie t&XafiBaxaxai coll. A |j 31 xni avrae ow. ? || ras. || 31 reliquas R |j diaconissas Rb || 32 ut ct ipsae dei
37 fj om. A || 38 %ug<noviav xal iXQoaofitXrjaai, om. vv. R vulg. l 34 cad' 72' || scituras] scituris (situris/21) IITV |
iq %nQ<novlav A || anoXinoioae 3f|| 39 novrjQav otn. 35 delinquentes Fl | 36 tnisterium 22 Q ucnerit tl 37 cleA: || 40 avTcu TC M
gerit Fx

AD OliDlNATIONEM

DEDUCI

45

Nov. VI 68

xiii rii tr,i Tieoiovaitri avrdjv Ttooexv^co^aerai raT* ligatae efficiuntur morti, et substautia earum appliayiu)rdriui ixx?.r}aiaii:'ij xols fiovaaxr,qioiiy iv oli d- cabitur sanctissimis ecclesiis aut monasteriis, in quiatv. 01' it tairai w&tiooi r\ ytjfiat O-ap^aavxcs bus sunt. Qui vero eas aut uxores accipereaut
vntv&wot fiif xai avxoi |iyovs i<roj'Tt, xr,v Si ov- corrumpere praesumpserint, obnoxii quidem et ipsi
aiuv ainoiv xn&t^et xb Srj/xoawy. yctQ iv xdis 5 gladio erunt, substantia autem corum applicabitur
naXat rofiou xali jrap' ixeivoie ele xijv avxiov JTA- tisco. Si enim in antiquis legibus virghiibus illis,
y>]v ttalov/uvate naQ&ivoit &avaxos inr,v TJ t,rjftia quae in eorum errorem vocabantur, mortis incinny&aQtiGtus, JICJ! ov /itHkov Tjjttii xovxo ini xiav xa- bebat damnum corruptis, quomodo uon magis nos
/.ri&fj neoi &tov 8o$aovoajv OQIOVUEV, xi]v aaxpooov* in bis, quae a deo glorificantur, definimus, pudicii} unhaxa ywriixns xoof/ti, pvXarxtofrat fiovXofie-10 tiam, quae quam maxime mulicres ornat, conservari

Siatftoovroii inl xiat> svXufleoxaxwv 8taxovKjaan>, volentes corupetens venerabilibus diacouissis, ut et

i
zjj yvati yv)Axxouv xb xe qquod decet naturae custodiaut et quod dcbetur sacerat> x6 xe
Ui
dti
oftOJ>ftevoy rfj uowavvr) xr,ooUi>.
dotio conservent.
CAPUT VII.
!Z Tovs Si ajtag ini xovxois ycropivovs SiaxSSemel autem secundum haec factos diaconos aut
vovi r\ 7T(iff/?vT4oot's xaxn firjSiva. x Qonov ajroAt/t7i-15 presbyteros nullo ruodo derelinquere sacerdotium.
mv xijr Ugaxciay. 'Oneo ov /torov iril TxotafivxiQOiv Quod non solum in presbytero et diacono sancimus,
yal Hinxovav &taziCt,o^tv, alla xav vnotiiaxovot xiiv
sed et si subdiaconu9 aut fortc lector fuerit aliii xvxov dvayvwaxTje tii} xtt, ftijSi xovxov anoXtfinaqnis, neque hunc relinquere pristinum schema, et ad
tiiv xb itQoxsQov ajpj/m xni eis EXIQOV [tsxaxid-tofrai
alteram migrare vitam, scientem quia, 8i tale aliquid
jiiov, ytvcoaxovxa <o, tineo xoiovxo xi npa^eu, xaxa 20 egerit, secundum quod iam a nobis sancitum est aut
TO I;$TJ nnQ' Tjudir voftolfexTjd-ev rj eie povXevxijoiov
in curiam cum substantia, aut sub iuopia degens ad
vira xf;* ovaiat, ij iv anooiq av jrooi xageioxixrjv
officialem depoilitur fortunam.
xarirtyfrTioexai xvrnv.

CAPUT VIII.
IH Ov /tt;v ovSe ixxsxvfttvas nqoitjxei yiyeofratl
Sed neque effusas competit fieri de cetero reveiiw JLOITIOV xat xiov tvXafieaxaxtDv xXrtfix&v x Q~ 25 rentissimorum clericorum ordinationes. Quod enira
toiiai. xb [th> yao (u'xQt vvv, ei xai inavoQ&ovv bactenus gestum est, licct corrigi oporteret, sed
l/jrrp>, nXV ovv bia xov ygovov atpieftev, xov Xoinov
tamen propter tempus sinimus; do cetero autem non
^ifirj ngo/einciji aixas yireafrat fiqSi tis Zjjuiav xtov
prompte hoc fieri neque ad damnum sanctissimanini

viwtnrwc ixy.i.rlauoi> x?*' d^eani^oftsv. Ooa fiiv ecclesiarum venire sancimus. Quaecumque igitur oporcw t'/wo7p> neoi xov xoiovxov rponov xaxa XTJV ayno- 30 tebat de tali modo in sanctissima maiore eccfesia
rdrr.r fiiya).r,v ixxXijoiav xfjt ^aaiXevoiarjs rifiaiv xav- huius regiae nostrae civitatis et Bub ea constitutis
irji rfoAtcos xai xae VTI" ivxr,v aywndxas ixx?.rtaiae sauctissimis ecclesiis et aliis, quae hic sunt, tieri,
xni xai aXXns xas lvxav&6l veviofrat, xavra iSixw hac Bpeciali lege complexi siiDius. In omuibus autcm,
7ie^itJ.a/Softti' vofitp.

'Er Se anaai

xol i'$(a xonon

quae foris Bunt, locis sancimus, fii quis cum con-

-VianiZo/nv, ti uip o avajTjaafisroi $ o^ xal oi- 35 stituit ab initio et acdificavit ecclesiam, detinivit
xoSofirjani xqp ixxXroiav ojyioe xo xuiv %ii{toxovovfiicap. VII summariu habent Nomoc. L tit. 10 (ex Ath.)\ Nomoc. XIV tit. 9, 32.
ciip. VIII habent D 3, 1, 34 et inde L in nov. 123 post cap. 18. Summarium Nomoe. tit. Xlf

tit. 1, 30 er Ath.

tencri ct bona sua sanctissimis ecclesiis vel monasleriis, in quibus sunt, addicenda esse. Atque qui
siuprare eas aut matrimonio sibi iungere ausi sunt, ipsi quoque gladio obnoxii erunt, eorumque bona
fisciis occupabit. Si enim in antiquis legibus virginibus, quae apud illos in ipsorum errores vocabantur,
corruplis capilis yoena inslabat, quin multo magis nos iaem in eas, quae vcra dedco sentiutU, statuamus?
qui castitatem, quae maxime muheres ornat, praecipue in religiosissimis diaconissis coiiservari velimus, ul
lam quod naturam decet custodiant, quam quod sacerdotio debetur servent.
VII. Qui vero semel secundum haec diaconi vel presbyteri facli sunt, sacerdotium nullo tnodo
dcrelinquant. Quod non solum de presbyleris et diaconis sanctmus, verum etiam si quis subdiaconus aut
tector jorte sit, ne ille quidem priorem statum relinquat et ad aliam vitam transferatur, sciens se, si tale
quid fecerit, secundum id, quod a nobis iam constttutum est, aut in curiam cum bonis suis, aut si in
paupertale degat, ad cohortalem condicionem detrusum iri.
VIII. Neque tamen effusas decel fieri in posterum religiosissimorum clericorum ordinationes.
Quod eiiim huc usque jfactum est, etsi emendari oporluit, attamen propter lempus relinquimus: ne vero
-. vosterum temere fiant neve in detrimenlum sanctissimarum ecclcsiarum vertanl, sancimus. Alque
tjuuecumque de eo genere in sanctissima magna ecclesia huius regiae nostrae civitatis et sanctissimis ecclesiis sub illa conslitulis reliquisque, quae hic sunt, obtincre oporteret, ea speciali lege complexi sumus. In omnibus vero locis exlraneis, si quidem is, qui ab initio constituit atque aedificavit
2 s</. tv ole rtaav xo naXat oi Si xnvxat A || tpd~elgat
r yrjfiai) aut uxorcs accipere aut corrumpcrc e I) xoXpir
cmrii A || 6 voftots) voftoit ttav ayvoovvrtov &ebv A ||
8 nws oi] noout A 1] xdvxo M) aur^v A (om. c) J aXrj'
fruii A, om. e || 10 fj\ ^ 3 / oi A || xooftel tfwXaxxta&ai]
tfvtimta&ai xoapiois A || 11 SmftQovxios] competens
f \ 17 xuv d] jj A || 18 titj] rj A || 19 ftexaxavrto&ttt A ||
'20 TI rotovxov A || n(t<ioie M, 7XQatuv nnte eii flovL 21
coll. ^ J 2 1 vo/tod-exri&iv ij] Staximto&ev A. C/. Cod. I,
:. r, j (53), 5.fl.10. Nov. V, 61| 22 tov AeNomoc. Xirtii.] om.M\
24 Oii ftfjv otxrjoeit 46, 6 tn fint capiti* 9 errore manut
1'rima repttiit in L: quae in alltra utra partt sola txinnt difcrepantiae notavi U et L" B ov firpr xa x*^'
fiiras A 0 xov Xoinov om. B J 27 lyiiuiv L" || 28 avxaS
M] abxo LABf (| 29 ayCtov L" | %a>Qtiv om. A \ 30 ovv
om. L j| xaxa xt xfjv A 1 31 fttyaXr,v om. L' \ paodi-

SosL" II TavrijC TjftoJvA I 32 xni xat l*xXrtaint om. B |)

33 xal aXXas xat tvxav&aA || yiveo&at B || xavxn LB]
xovxip xqi Ms, om. A || 34 neQilnpwfitv B J voftoj] XVTCOJ
A. Est novella III \\ 36 oJoioev post fiixQOv (46, l) coll.
L" U %ti(>oxovioiv A (e)
I efficicntur vulg. |j 2 sanctis (sanctissimis R1) aplicabitur / || :t eas aut] cas ct Rx \\ 4 pracaumpst-rit trx ||
7 errorc H j 8 nos V\ om. IIT || 9 definiuimus V fl 12 debct
Rl H 13 conseruentur R U 15 relinquere R \\ saccrdotio
R S 16 Quod] quidem V \ prcsbjteros et diaconos T ||
17 lectoi R | 18 senia Rl || 22 deponctur vul</. ij
2K licejet f 1 H oportet V || 27 tamen] tm V \ siuimus V*
iuimus Vx y 28 protnpte Hombergk, proptcr libri Q
21) ucnire] ueniri V iure li\ 3 \ regiae nostrae li] nostra
regiae V vulg. \ constitutis] oiuitate R" || 33 spiritali R

Nov. VI 8

46

QUOMODO OPORTEAT EPISCOPOS

iy fiitQov, ola Tt^bi airo xni rtjv Sand%t]v JTSQI- ordinationum inensuram, tamquam secundum eam
arrjoae, fih nqoTtQov xttgotovri&rpHtl^ nva xaxd TTJV expensas constituens, non prius ordinari quemquam
avxr}v ixxlrjaiav, TCQIV av eis xbv ogi&pbv xbv il- in eadem ecclesia, nisi ad numerum a principio deaoxrjs oQtod-ivTa xb ftixqov airov neQiazair]. Ei Se finitum eius menBura redigatur. Si vero hoc non
irj rovro yiyovtv, airrj Si rj irfi nbXsois ixxXrjaia ofecit, ipsa vero civitatis eccleBia ministrat emoluogqyofy ide aiTTJoeis eavrfj re xai^rdli aXXaie ix- menta et sibi et aliis ecclesiis, tum non promptuw
, rrjvixavra /<# TXQOXBIQCDS av(-etv rovs ixiiae
augere illic clericos, neque propter aliquas forte
IQVS,
fxtjSi Sta iivat lacos jiQosnafrelas ij xaQtras
compassiones aut beneficia ex hoc eam sumptibus
xale itvey&ev^ aixijv xaxawo(niZ,eiv Sanavats' ovx praegravare (non sunt enim haec pia, neque Bacereiaeffi} yaq xa roiavxa, oioe iegstov a%ta'^ dXV i | 10 dotibus digna): sed ex quibus dominns dederit deus,
a>v 6 Seajtorr^s SiSoirj &ebs, ix xoyxcov ia Swaxa
ex his quae sunt possibilia ministrare aut antiquam
XOQrtfsjv, ^ Trp> yovv naXatav yvXdxxew Gvvii&Eiav, conservare copsuetudinem nihil penitus innovantem.
firt$ bnovv jravreXcSs xatvi^o/iirrjv. "2sre TtQosrjxet Unde competit deo amabiles patriarchas et znetrorois &o<piXeaTarovs jzaTQiaQxas xai tiTjTQonoXtrae rov- politas huius habere providentiam, et eos quidem
rov rl&ea&ai n^ovoiav, xai rovs fiiv fie'x(>i vvv ovras 15 qui hactenus sunt, sinere in scbemate, in quo sunt,
^5 inl rov avrov ax*l(*a*os, i<p* OVTTCQ elai, XXTJQI- clericos, metiri vero uniuscuiusque ecclesiae virtutcm,
xovs,^avfifierQBiy 8e rrjv exa.axr,s ixxXrjaias Svvapiv,
et ita ipsos quoque sanctissimos patriarchas sub se
xai ovxcoeavxoie xe rovs oatcordxovt naxQiaQxas rae
constitutas ecclesias ordinare, et metropolitas hoc
i<q>* Javtovs Taxxeiv ixxX^alas, rovt te firjxQonoXlxas ipsum a sanctissimis patriarcbis commonitos facere,
ttvxb rovxo itttQa xibv beuoxaxajv TtaxpiaQx^ vnofii- 20 illos autem alios oinnes sub se constitutos episcopos
fitTjaxofuvovs nouiv, Ixeivove rs roys aXXovs anavxae
&d mensurain hanc deducere, et studere non uftra
zovs v<p* iavxoiie 7110x671ovs &71I xrjv avfifterrglav TVexpensam facere clericorum ordinationes. Scimu
xi]v ifiStfia&iv, xal ansvSeiv fitj vnig xrp> Sannvr,v
enira, quantae sanctissimae ecclesiae propter banc
noieio&ai xae xoiv XXTJQIXCJV x^Qoxovlat. "Iafxev yaq, ordinationum et alterius expensae effusionem inopes
'6oat rajv kyHBxaxcov ixxXrjatwv Sta rovxo Sr/ xb xcjv 25 factae sunt, et quia aliquas earum vix quidem, tamen
XBiQoxovovfuvcov ie xal TJJS aXXrjs 8anavrjs ixxexvfiieliberavimus, quaedam vero adhuc oneratae iacent,
vov rjitb(n}oai>t xal oxi xtvae ig aixcov ftbXie fidv,
ex tali elevari angustia non valeutes. Ideoque hoc
TtsQuadaafiBv Si oficoi, xtvie Si irt xaxanefoQxiaftiprovideant Banctissimi patriarchae et metropolitac
vm xeivxai, ix xrjs roiavrTjs aveveyxsiv axsvox&Qias et reliqui deo amabiles episcopi, ut et nos, quae ab
oi Svvdftirat. oisxe xovxov nQovor,aovaiv oi ayttoxaxoi 30 eis aguntur discentes, approbemus eos, quia nostram
naxQtaQxai xnl ol fiijxgonoXixat xal oi Xonxol deoyilegem in litteris positam apud semet ipsos ostenAfffTaro* dniaxonoi, ly' q> xe i)fta T vtag' avxcov
derunt operibus aaimpleri.
yivofieva ftav&avovxas anoSe^ao&ai avxovi, oxi xbv
iv yQaftuaotv rjfiaJv vbuov iv aixols SSei^av xots tgvoie itoXtxevSfievov.
35
('EntXoyoe.y
Ta roiwv naQ1 r}ftdiv vofiofrexr]'
( E p i l o g u s . ) Quae igitur a nobis sancita sunt.
frivxa xal xrp itqav rdgtv XB xal xaxdaxaaiv tpvXdx- et sacrum ordinem statumque custodiunt Becundum
rovxa xaxa rip> xuv &elcov xavovtov Svvapip re xai
sacrarum regularum virtutem et observationem, de
naqaxfjqrjaiv xov Xomov ywXaxxextoaav 8ir,vExat axi- cetero conservent perpetuo integra et sanctissimi
(mw oi xe dyicoxaxoi naxqidpxat Sioixfjoecos ixdaxrje 40 patriarchae uniuscuiusque diocesis et deo amabiles
ot xt &so<piXtoxaxot (ifixQonoXlxai 01 xe Xoinol^ eiXa.' metropolitae et reliqui reverentiasimi episcopi atquc
pioxaxoi Inloxojtoi oi re xXtjgixoi, itavxaxov xrp xov clerici, ubique dei culturam et sacram disciplinam
ecclesiam, modum ordinandorum definiverit utpote sccundum eum expensis quoque constiiutis, ne quis
prius in eadem ecclesia ordinetur quam ad numerum ab initio defjnitum eius tnodus redactus sit, sancimus.
Sin id factum non sit, ipsa vero civitatis ecclesia et sibi et reliquis ecclesiis ahmenta subminislret, tum
ne temere augeantur qui ibi sunt clerici neve illa propter quasaam forte affectiones vel suffragationcs
sumptibus exinde oneretur (talia cnim non sunt pia neque sacerdotibtis digna), sed quae dominus deus
dederit, ex iis quoad fieri potest subministretur, aut saltem antiqua consuetudo servetur nullo modo renovanda. Jtaque decet deo carissimos patriarchas et metropolitanos huius rei curam gerere, et eos quident, qui usque eo sunt clerici, in eodem statu, in quo sunt, relinqucre, facultates vero uniuscuiusque
ccclesiae recte metiri: atque ita et ipsi sanctissimi patriarchae ecclestas sub ipsis constitutas ordinent, ei
metropolitani id ipsum a sanctissims patriarchis aamoniti faciant, et illi reliquos omnes episcopos sub se
constitutos ad hanc convenienliam adaucant, dentque operam n ultra modum expensarumfiantclericorum
ordinationes. Scimus enim, quot sanctissimae ecclesiae propter istatn quidem ordinationum ei ceterorum
sumptuum abundantiam inopia laborent, alque ex eis nos alias aegre quiaem, at tamen servasse, alias autem
etiamnunc oncratas iacere neque ex eiusmodi angustiis emergere posse. Itaque huic rei sanctissimi patriarchae et metropolitani et reliqui dco carissimi episcopi prospictent, ut nos, quae ab illis fiant edocti,
approbemus eos, quod legem nostram scripto mandatam re quoque ipsa valere ostenderint.
Epilogus.
Quae igitur a nobis sancita sunt et sacrum ordinem atque staiutn secundum sacrorum
canonum auctoritatem et obseryationem conservant, in posterum et sanctissimi cuiusque dioecesis patriarchae
et deo carissimi metropolitani et reliqxu religiosissimi tpiscopi et clerici perpetuo integra custodiant, in
1 ola om. L" H TtBqiaxrjaat xal xfjv Sanavqv A ||
1 eam secundum F%\2 constituentes Rl || quamquam
2 iiva] xt B || 4 avrdv L Q ei Bi ov yiyovi xi xou>v- V \ 5 facit Rl g inministrat R | 6 tumj cum Ra I
rov, dXX* i) TJJS A B 5 yeyovev] ydvtjxat L' \ 1 nqo- promptum aul V3 in ras. (sit pott promptum adtl. vulg.) |
%tloovi L promptum ff |[ 8 ftrjxB A |) rj) xal A | 10 *- 7 *UH libri || 8 passiones R B 10 dlgna om. R \ deus
Qtwt L txQxitpeojv A \ 11 StSoT A || &x rovxtap om. A |j dederit JB|| 11 quae] quoqne Fx flinmistrare R \ 15 e12 yovv ort. As Q <pvXaxxiv] SeT wvXdxxstv A | 14 &so-mate R \ 16 metui Rl || uirtutum 72 g 18 hoc] uero hoe
ipvXaxovS (&topvXa>nove Lb) L | xovxov &fa&at LB V || 20 alios om. V \ constitutos episcopos R\ cpiscopo3
&e'9&at rovraiy A || 15 axQi A || 16 aixov om. A
(episcopisf) positosf T positos episcopos fu/^.|| 22 si17 T ^ ] xiyff Zi [I IS^avxov: XB om. A || 21 re] Si Ae
mus Rl || 24 * ordinationcm libri g 25 quia] qui Rl 9
22 xoiis om. A || 25 ooat] CJS ai A JJ ixxXrjataJv] ixxXrj taroen] tin P || 26 eliberauimu (eliberamua Va) RVI
et OTOVl
v
<JKDV nXeiaxat A |] 26 x ?
<*> A (?) |] 28 oucas yovv deliberauimus V3 \ uero] u Vx \ iacerent V || 27 relcxives ixt A 1] 29 sq. oi 8wa/ievai oxevoxcoqtas A \\ uari vulg. |) hoo] haec R \\ 28 sanotissime Rx || 30 quia
tovro A |j 31 xal firjxQOJtoXlxai A fi 40 01 xs\ oX xs oi y\ qui R wlg. || 37 statumque] statutmn R" || 39 perM || 42 oX xs\ tXxe A || xov d-eov) &siav A
petuef rfl 41 metropolite8^|jrcucrtiasinuA^|J42 ibiquei^

AD ORDINATIONEM DEDUCI

47

Nov. VI ep.

q
svxoaftiav
Q
custodientes inviolatam, poena imminente haec praef^ tmxEiuiyfi T<5 iavra naqafla.ivovn. varicanti, quod penitus alienus sit a deo et imposito
iov noivrft
i airbv alXbxqiov tlvai 9tov re xal TJJS
sibi sacerdotii ordine; nam velut indignus boc exlnixuuivrts avrcji xara xhv uQtoavvqv a^iat' tos yttQ cluditur. Licentiam vero universis damus, cuius10 avai-iue xavTqs et-sXad-j-aExai. "Adtinv Si Tiaai 5 cumque sint officii vel conversationis, respicientibus
iiidojtev iv bnola 8ftnoxs tagei xa&earaai xai exrjpaxt
aliquid borum praevaricari, nnntiare nobis et ad imfiiov &ecofidvois n XOVTCOV naQaftaivbptvov firjvvetv perium quod semper est: ut nos, qui haec secundura
rjpiv xs xnl is xrjv ael /3aoiXeiav, OTTCOS av rjfitit oi
sacrarum regularum explanationem apostolicamque
wvra xara rijv tibv fteicov xavbvorv vtprjyrjaiv xai
traditionem constituimus, decentem etiam indignatioh
S
S Siaxd}-avxss
^
inqinovaav 10 nem praevaricatoribus inferamus. Etiam his videlicet
rr;v dnnaxoXtxTjv
itnQaSoaiv
xai ini xdis naqa^aivovaiv iviyxotfiev dyavdxxrjaiv. quae sancita sunt a nobis de hereditatibus deo ama1
JrjXaSn xal xwv vEvofio&Exrjuivaiv itaq Ttfidw 7i(>l bilium episcoporum custodiendis.
xav xXrjgovofiiaiv x&v feotpiteoxdxcov imaxbixcov tpv1 Xaxxoftsvcav.
01 fiev ovv dyuoxaxoi naxqiaQxai
1 Sanctissimi siquidera patriarchae uniuscuiusque
Stoixyofcoe ixdaxris ravxa nQod-rjaovoiv iv^ xale v<p' 15diocesis haec proponant in ecclesiis sub Be constitavxoie dytandxaie ixxXrjolms, SrjXa Si itoir,aovai xols
tutis, et manifesta faciant deo amabilibus metropo&OfiXeaxdxoit (irgQonoXixaie xa yro(' r\(t.mv SiaxE- litis, quae a nobis constituta Buut. Illi quoque rursus
ray/ieva, ol Si av&n xal alxol izQofrrjaovoi xe avxa
etiam ipsi proponant ea in mctropolita sanctissima
xnxd xi\v xrjs firjxgonoXtayi dyicoxdxTjv ixxX.rjaiav xols
ecclesia, et constitutis sub se episcopis haec faciant
XE vf* iavxols iniffxbnoie tpavEQa xavxa xaxaaxr,- 20 manifesta, illorum vero singuh in propria ecclcsia
aovot, xdxEivav $i Sxaaxos iv xfj oixtiq ixxXijGiq haec proponant: ut nullus nostrae reipublicae ignoxavxa TtQo&riOEf Sgxe urjSeva xcov xrfi r,fixiQat noXi- ret, quae a nobis ad honorem et augmentum magni
xtim ayvoeiv xd irap' rjftav eie xiftrjv xe xni ailfraiv
dei et salvatoris nostri Iesu Christi disposita sunt.
xov fiyd?Mv &ov xai ^ocoxfjgoe yfidiv 'Iqaov XQIOXOV
Insuper sequens haec tua eanctitas omnibus, qui sub
Siaxnvncofttva. <p' a> xs axoXjivfrovaav xovxots xr\v 25 ea sunt, sanctissimis metropolitis haec faciat manicrp iytcoavvTjv ajtaffi xoTs vn' avxriv baicoxdxoit urj- festa, universo tempore contradenda.
xQOjfoXlxatt tpavpa xavxa xaxaoxrjoai xrp navxi avu2 'Eyjodtpn xa iaoxvna (Tiuofrito) xa} bficoxuxM 2 Scripta exemplaria Euphraemio sanctissimo archinQxiexiaxoncp AX%av8(>las, 'Efpatfilqt^ T^ oottaxdxio 30 episcopo Theopolitano. Scripta exemplaria (Petro)
aQpinwxbTup 0Eovjt6?.cos, IHXQV t<w oaicoiaxca dgxtsanctissimo episcopo Hierosolymorum. Scripta extxtcx67tq>'l(>oaoXvfi(0v,'IcodrvTi r<j5 ivSogoxdry indqyca
emplaria Iohanni viro gloriosissimo praefecto saproTWC UQCOV praetorie' xb SEVXEQOV, anb indxtov xal rum praetoriorum secundo, exconsuli et patricio.
naTQtxiip, Jofivixa? xa} ivSo$oxdxip indqxv rv Ttaga
Cui etiam hoc adiectum est: Et tua quoque celsi'iXlvQioi* itQcoy praetoritu'.
35 tudo baec scfens una cum semper suscepturis scdem
Dat. XYII. k. April. CP. Belisario v. c. cons. [a. 535.] tuam haec servare festiuet, et si denuntiatum fuerit
aliquod tale delictum, prohibeat, et maxime quaecumque in ordinationibus curialium ct officialium
interdicta sunt. Nuntiet autem etiam nobis, ut de40 cens super eis imponatur correctio. Utatur quoque
praeceptia ad clarissunos provinciarum iudices, ut
et ipsi quae fiunt inspicientes non permittant aliquid
extra hoc quod a nobis constitutum est fieri. lmminebit enim eis et poena quinque libratum auri, si
omnibus rebus dei cullum et sacram disciplinam inviolatam servantes: poena transgrcssuro imminente hac,
ul et a deo et a dignitate sacerdotii in eum collata plane alienus sit fulurus; nam ut indignus ea exuelur.
Licentiam vero omnibus damus, in quocumgue oraine et vitae condicione sunt, ubi gutd horum violari
videant, ut id et nobis et quicumque imperator futurus est indicent: quo nos, qui secundum divinorum
canonum praeceptum et apostolicam traditionem haec coiistituimus, debitam etiam transgressoribus indignationem exliibeamus. Videlicet ea quoque quae a nobis de hcreditatibus deo carissimorum episcoporum san1 dta sunt, observentur. Sanctissimi igitur cuiusque dioecesis patriarchae haec in sanctissimis ecdesiis sub
se constitutis proponent et cum deo carissimis melropolitanis quae a nobis imperata sunt communicabunt;
hi vero rursus et ipsi in sanctissima ecclesia mctropolitana ea et proponent et eadem episcopis, qui sub
ipsis sunt, manifesta facient; denique illorum etiam in sua quisque ecclesia haec proponet: ut nemo eorum qtii in nostra sunt republica ea quae a nqbis in honorem et incrementnm magm dei et servatoris nostri
Iesu Vhrisli constituta sunt, ignoret. Itaque his obsequens sanctitas tua omnibus sanciissimis metropolitanis,
2 qui sitb ipsa sunl, haec manifesta faciat omni tempori simul prodenda.
Scripta sunt exempiaria (Timotheo) sanctissimo archiepiscopo Alexandriae, Ephraimio sanctissimo archiepiscopo Theopolitano, Petro
sanctissimo archiepiscopo ffierosolt/morum, Iohanni gloriosissimo praefecto sacro praetorio ilerum, ex*
consuli et patricio, Dominico glortosissimo praefecto sacro praetorio apud Hlyrios.
\ lioar) itqaxixip> A |) 3 *xov] xb libri || 6 fiidoa'
' 1 poenam imminentem RTVX \ haeoj Vx hac V* H
utv A \ iv A] om. 3/fl xafrtaxdioi A 0 <T^}/XOT* fiiov) con-* praeuaricati Vx\1 quod] quo BV || penitua alieni sint
nemtionis (t. e. aoxrjoti) e l 12 cf. Cod. 1, 3, 41 (42), 59 fl R \ 3 uclud indignus V* in ras. 7 litt. \ excladetur vulg. [\
13 xhlQovopiiov As\ xXrjoovbfitov M (] 14 oi ftiv bauo- 4 universis dam| V* damna uniuersis K (| cuiusque BV ||
taxot A\ 15 xavxa nQO&rjaovotv] itQO&evxfS A || itp' 5 conucnationibus B.1 \ 8 sacra Iix | apostolicaque R ||
iavxove A \ 16 dqXa 7iotrj<rovoi%> iv xols A | 18 xal avxol 10 etiam 12 custodiendis om. R Q 15 praeponant VT^
post avxa coll. A [I nQoa&rjaovat A || 20 xavxn om. A | 16 dco om. Rl | 18 metropolitana R2 vulg. 0 19 fatiant
22 TtQO^fjCovotvA robv om. A | 23 ayvodvvxa A B av^rj- manifesta/iT1] manifesta fatiant V vuig. || 21 nullius V \
x
x
otv} xrfi nfaTicos add. A || 26 nact A H vttoxdroieA [| 29 2 25 sanctissimi V \ fatiant V \ 26 leg. tempori? |
contrabenda RVT \ 29 Euphraemio (cf. Liberatus breom.il. Cf. nov. VII extr. || ra) l4Uav8(>t{as] om. f. 2ftviar. c. 23)] cupraemio (i post prae add. Rb) R cnm
MofMipaddidi\\30*s4ippt[i(q>M3lIlx(>cpom.s\\3i *Socufremio V || episcopo archicpiscopo (arohicp. dtl. V1) F \
uvivq/&[lJo(iv(xcp praetoriojy om. c Quat tequuntur
itnioi2 > || 33 praein f, om. 3 / ; excerpta habent Ath. (inrfeA) et Theod. || 36 dat. 30 Pctroom. codd. g 31 sanotissimo]
X
k. April. CP. Belisario v. c. cons. IuL; iyqauprj xaXdv&an teritornm aR [ 35 sosceptoris R VT\ sedere V || 38 ordi(I et (e in ra$. V) RV} uel xnxlg. \ 39 introanpXllate vitaxtiae BtXtOaglov xal EvxQoniovAth. (sim. natione R
RXT\ aatem om. /^" (] 40 corrcctiono Rx | 41 iucca
Theod.), fyqayta xaXdvSatt tawova^iauivSixriwvos
tinl ducta
l
x
irji vnaxtiai BtXtoaolov ri xai EiTQoniov A\'~bi\'\Bi&n\iif R n 42 quae) quoqne V qui P*flaliquid in rat. F

Nov. VII pr.

DE NON AL.IENANDE9
quidem et ipsi praevaricari videntes non denuntiavcrint aut sedi tuae aut imperio: ut undique decens
ornatus ordinationis gradui conservetur. Scripta cum
adiectione Dominico
5
Dat. k. April. CP. Beliaario v. c. cons.

VII.

Coll. II tit. l

I[EPI TOY MH EKIIOIEI20AI & DE NON ALIENANDIS AUT PERII ANTAAAATTE20AI TA EK- MUTANDIS ECCLESIASTICIS REKAII2IA2TIKA IIPArMATA 1L BUS IMMOBILIBUS AUT IN SPEEI2 IAIKHN YnO0HKHN AIAO- CIALEM HYPOTHECAM DANDIS
0AIT2IAANE12THZ AAA' AP- io CREDITORIBUS, SED SUFFICERE
E I 2 ^ A Y T 0 N ^ J 2 TENI- GENERALES HYPOTHECAS R.
o Kftlaao <P)A^tot 'lovartvKtrbs
Tcji ayttoxaxta
xni fiaxaQttoxnxi?

Oxonq

sfvywaroi
aoxun^

Imp.

ivOaiitoroi xnvxrtt TXoAsaJi Kai oixovfievixfo 15

Tiaxoiao%r..

Iustiuianus A. Epiphanio archiepiacopo

patriarchae Constantinopolitano.

ffxojrov nei rovxov

i&tu
( P r a e f a t i o . ) Unara intentionem hanc aemper
xo nav eX xi trooxeoov nxeXii tjj avyxeruftevov
ioixtt,,
omne
imperfectum
aut conyf
pponimua,
o ,
m qquicquid
q
pprius
s
p
xovxo xal
xal avaxn&noai
avaxn&noai
xal xiXetov
xiXetov i$
i$ axeXovi
axeXovi noy^noy^
videbatur hoc
ho et expurgare et p
perfectum ex
xovxo
xal
fusum videbatur,
Q xnl ini JTJJ O'?AI?S ro/to&salas
/
,
p
d
ietiami in omni
i lglegisi
v<**'
noir,aavxts,
20 imperfecto
declarare. Q Quod
t t "OneQ
ai
n T<
tyovfte&a
xQW
*'*'ixnoi^attov
ixnoi^attov tdiv
tdiv ywo
ywo- latione
lationefacientes
facientescredimus
credimusoportcre
oportcre eti in alienationityovfte&a
xQWai **
** &
&n\\ T<*'*'
l i i i

ftivotv inl itils ieooile npayftaaiv ivi mgiXafieTv vofico bus, quae fiunt super sacris rebus, una complecti
xovt fyjxfjoo&ev fiTxarras, xni avaveovfievca xal Ina- lcge, quae priorcs omnes et renovet et emendet, et
vo(>9ovvxt xni x6 re dlhnii ix(>osxt&VTt ro re ntqtrquod deest adiciat et quod superfluum est abscidat.
xbv atpaioovvri. Aiovxi fiev olv x<p T$C eiaejjovt 25 A Leone siquidem piae memoriae, qui post ConXf)ta>s, be Bqjtexa. Kmvaxavxlvov xbv trfi evaefiov:
stantinum piae memoriae christianae tidei intcr itni
^ xal rbv irje x(>iartA*'txVs niaxeats iv (Jaai- peratores principem auxit et constituit sanctarum
0 r> xa
OQXVY*!* VV& '
* xareaxrtaaxo rijv rtuv
ecclesiarum honorcm et disciplinam, scripta lex est
v^ ixxXrjatdiy rtftr,v re xal xaxaaxaaiy, yd- de ecclesiasticis alienationibus, conclusa in sola huius
vopot TXBQI TOJP ixxXriaiaaxixav ixnoifjatoiv, 30 felicissimae civitatis sanctissima maiore ecclesia. Et
fr]
ntQixtxleioftivoi rp xaxa xrjv eiSaiftova ravrrjv
laudamus plurima huius legis cum omni vehementia
noXlv ayttoxaxrj fteynXrj dxxXqalq. Kai iixnivovpiv ye et dei cultura posita, sed eo quod non gcneraliter
xn itXtlo roirov rov roftov fiexa naotje acpodqoTrjxoi posita sit in omnibus tractamuB, egere tamen etiam
it^ xal &eofiXtae re&tifiiva, aXXa xty yt /trj yevixw:
eam quadam correctione credidimus. Ab Anastaaio
avrbv xtio&ai xaxa navxav intaxTjnrOfuv, Sela&ai 35
xttl avrov nvos inavoQ&toaeas nemaxevxaftev.
Nov. Vl\ (= Coll. II tit. 1: ffloss.) Graece extat in M cl A (in quo esl xirXoi ), om. in L. Epit. Theod. ",
Athanas. 2, I (inde Coll. const. eccl. 3, 2, I). Iulian. const. Vll.

VII.

NE RES ECCLESIASTICAE ALIENENTUR AUT PERMUTENTUR AUT

JN SPECIALEM IIYPOTHECAM DENTUR CREDITORI, SED UT HYPOTHECIS GENERALIBUS CONTENTUS SIT.

Imperator Caesar Flavius lustinianns Augustus Epiphanio sanctissimo et beatissimo archiepiscopo felicis
/tuius civitatis et patriarchae universali.
Praefatio.
Unum propositum hoc semper habuimus, ut si quid anlca imperfectum aut confusum
videbatur, id omne emendaremus et perfectum ex imperfecto reddercmus. Quod cum in toia legislatione
firaestiterimus, etiam in alienationibus rerum sacrarum una lege priores omnes comvlectendas esse extstimamus, quae et renovet et corrigat eas, et guod deest adaat, tollat quod superfluwn est. A Leone
quidem piae sortis, qui post Constantinum piae manpriae, christianae illum fidei tnter imperatores principem, sanctissimarum ecclesiarum honorcm atque statum auxit atque constituit, lex de alienationibus ecclefiastids scripta est, quae^ intra solam sanctissimam magtiam ecclesiam huius felicis civitatis se continet. Ac pleraque quidem illius tegis cum omni severitate et pietate sancita laudamus, verum in eo quod non generaliter in
omnes lata est offenaimits, quin etiam correctione aliqua eam indigere persuasum habemus. Anastasius vero
9 vnod"fptT}v\ rvxrtv A || II airov) nirbv xal juovov (dominicam R') libri. Hiatwntignificavi: supplendum fert
xa&tae vnonixaxxai A || 12 V7tofrrjxan) vjio&rptatS
gloriosissimo praefccto praetonorum pcr Illyricum (sim.
ovrias navxas A || 13 Kaloaq <PXa(iioi om. A || 15 XTJS Contiut) || 5 dietn et annum exhibet Bamb. II, ex Iuliano
TtoXnoi] xuJiaxnvrifovnolsojs A | 17 i&tficfra roii
ut videtur; om. relU j| Cap. Bisiliario uice c Bamb. 0
nav arsXfS te xnl OUVXBX. Boxovv xovxo avaxa&aqai 8 aut in] aut si in R \ 21 crcdimus in om. R^\
A\\\
nnofT{vai\ avaotlfcai A |j 21 iil iStv yivofiivcov
22 fiunt] fuerint / / l || 23 rcnouat V* || 27 prinoip. /^|l
hmoiTjcecoy A )\f 26 os Sfj om. vi [/ 27 xal om. Ae | rfp wcundarum Rl \\ 28 honor Fl || est lex y \ 31 omni
om. A || 29 av^aam$ t$ xal fuyaXivavri A || 3U vo- om. V* || 32 sed poaita om. V\ acd generaliter add.
uos) Cod. 1, 2, 14 U 32 ye] ra> A || 33 rov ro/tov roirov V* in tng. || 33 tractamus R tractare T om. V vulgo; UgA || 34 yc om. A \\ 36 neittaxeixn/isv om. A
retractamus? fgravamur Krolt) || tameo om. FQ 34 quol
1 quidem] quid V * || nuntiauerint Ii \\ 4 dominica dam R quandam F*

ECCLESIASTIdS BEBUS

Nov. VII pr.

Ss x<$ xije avatpovi ).r,tu>s ytypanxai xis qnoque piae niemoriae scripta quacdam de talibus
ntpi xdiv xoioixtov vo/ws, ovxe b/wtos nu nooxiiuo
lex cst, neque similis priori et oninino minus babeus.
navxoiwt TC iU.mr^. txzsfrtis yuo xai ini xoi>s elzcj Effusa namque et per loca foris posita nihilominus
v: ovSiv ijxxov i'ueii-Ev axtXrfi, ngb: fwvrjv iqv
mansit Jmperfecta, eo quod ad solum sacerdotium et
xai xrp> Stoixtjatv oowv xr,v xtxayui- 5 diocesin respiciat constitutam sub bcatis8imo patri*" "
" ''*
archa buius regiae et felicissimae civitatis, alias
autem omnes non perscrutata sedes: cum utique dignam correctione esse causam arbitrabatur, propter
slvcu xb Tzonyfta (pEto', xaxn^ noiav
quam occasionem alia quidein corrigebat, alia vero
nooyaaiv xa ftev inrjvtogd-ov, rn Si axoa/ttjxa xax- l 0 incomposita relinquebat ? Quamobrem eam quoque
ftiutravev, 'iiixe nvxbv xni nETxnvafrut xov foinov vacare de cetero sancimus, utpote imperfectarn et
frtamXopev, nxelfj xe xafcaxcjta
xnl xonta jtEoi- loco circumclausam et non generalem iuter lcges
Zciouerov, d)X ou yevtxbv Iv vofiots ovra oiSi xi
cxistentem neque aliquid studiosum introducentem.
(jztovSaTov eisnyayovxa.
Tavxa ovv TjftsTe inavHaec ergo nos emendantes omnia unam existimavivnt
'oxnnEi aTtavxa /tiuv (pfj&TjftEv x?v
vofiofrscinv 15 mu3 oportcre legislatiouctn imponere omnibus SUDCim9cit>at nrtat TOIS xdii> ayKoxaxcov iy.xXrjatdiu xai tissimarum ecclesiarum (et) xenodocbiorum et noso* '
K* voaoxofieiiav xnl nxoixtioiv xni fiovacomiorum et monasterioruni et brepbotrophiorum ct
xal ffoEfoxpofsiioy xai ysgovxoxofiEiwv xni
gerontocomiorum et totius sacrati collegii rebus, et
oi Uoaxixou avaxT]uaxos Tzodyuaoi, xai xovxov
banc legem Leonis piae memoriae coustitutioni adiouov xfi
).i]$eco;
Sia- 20 cere,, prius
cius breviter legislationcm
exponcntes
fi stioiios xov xijs
^ Evaeflovs
f
)^
p
g
p
xa$tt nooi&eTvai, nqoxeoov uvxf,s iv PQUXEI xrjv vofw
sicque omuc, quod reliquum est, intcxentes. Vult
ittaiav ixrt&iuEvoi ovxio xe anav ib lombv TTOOS* enim illa neque deo amabibm archiepiscopum et
p n t i . Boidexm yao ixeivt] fi^xs xbv &eofdipatriarcbam huius felicissimpc civitatis seu sanctisnxaxov aoy.tEnioxoTzov y.ui naxQia.o%rlv xt]t evSaiftovos
simae maioris ecclesiae neque oeconomum vendere
716/.110S ijxoi xps kyi(oxaxi]i ftey<i?,Tjs ixxkrjaias 25 aut donare aut aliter alienare rem iramobilem, doixovouov TtnxQitaxEtv T) Scootlofrat rj iiXXco: ix- mum
mum
forsanautaut
agrum
colonumautaut
mancipia
forsan
agrum
autaut
colonum
mandpia
oixovouov
/ noayftn kxivrtxoyt oixinv
oixinv ^tv/jbv
^tv/jbv rj
i) ayqov
aygov, t\ rustica aut ci\iles annonas (nam et haec inter imibv rj avS$a7toa aypoixixu ij nolixixas omjeeis
mobilia numeranda sunt), quae competunt Constanixai yap y.al tnvxat iv xoi axtvfjxois agtfrfiqxtov,
tinopolitanae sanctissimae maiori ecclesiae, sed nenooiqxovortsxjj xttxa KwvaxavxivovTtohv aynoxdxrj //e-30 que pro ulla compeiisatione aut alia qualibct circum
yn).r] lxx).r,aia], a'/.h\ ptj^ in* avxiScogtp TJ tW.iil xivi
ventione tale aliquid agi. Et interrninatur emptori
<to<ptG(up xoiovxo xi Tigaxxsiv. ^xal uTZEiXel xcp fu quidem rei restitutionem, ut reddat per tempora
(u)vrj(uvw T;I xov jxgayfiaxos avaSooiv, aisxe avxov
oeconomo rerum sanctissiuiae ccclesiae rera qtiatn
ctvabtSora^ xio y.axu xaigbv oixovofiovvxi xa ngnyfiaxa
ipse percepit cum omni meaii temporis fructu et
T^S ayi(i>T<ixt?z fiyd?.i]t exxlijaiae xb jro' nvxov ).t]- 35 aliis lucris, casu immincnte pretiorum ei, qui talc
tf&iv TTouy/tn /uxa navxbe xov xaxa xbv (itaop %qbvov aliquid accipere aut comparare praesumpserit, cuin
yrt(j.ToD xni xHv aklcov y.sg8drv,f ixnxwoEcot lntxetfiietiam hoc quod contra leges actum est ita pouat
IT; xwv xturjfidxcov x(o xotovxo xi ).afij3aviv rj COVEI- ac Bi nequc a principio gestum sit. Oeconomum
<iv'*rti &npooin'xt, Sioxi xb Ttaga xoi/s rbfiovs 7rga%friv vero haec praevaricantem dare quidem de suo sancir taio xil}r;oi xio firjSs xrtv agxijy yEvofiivw. xov Si 40 tissimae ecclesiae iubet oinne quicquid ex ea causa
oixorouov xbv xavxa v7ip/3uvxa Stdovai fiiv oi'xo9ev
ifj ttyieoxdxT} /ueyd.Xr} ixx).rtcla xe?*vi liav ortsp av
piae sortis legem uliquam de ciusmodi rebus scripsit neque priori similem et omnino imperfeclam. Quae
hcet eliam ad loca foris sita redundet, nihilominus tamen imperfecla mansit, cum ad solum sacerdotium
lummum et dioecesin sub bcatissimo palriarcha huius regiae et felicis urbis posilam respiciat, de reliquis
autem sedibtts omnibus non laboret. Quamquam si quidem hanc rem correclione dignam putabat, quah de
causa alia emendabat, alia incomposita relinquebat? Itaqueut illa in posterum ccsset sanchnus, quae et imperfecta et loco circumscripta, nec vero generalis lex sit neque quicquam gravius introducat. naec igitur
omnia corrigentes unam legxslationem omnibus rebus sanctissimarum ecclesiarum et xenodochiorum et nosocovtiorum et ptochiorum et monasteriorum et brephotrophiorum et gerontocomiorum, et omnis sacri coelus
adhibendam putavimus atqxie hanc legem constitutiom Leonis jjiae sortis adiciendam; ita ut prius illius
constitutionis argumento oreviler exposito omne id, quod reltquum est, attexamus. Vult enim illa neque dco carissimum archiepiscopum et patriarcham hnius felicxs urbis vel sanclissimae magnac ccclesiae
nequc oeconomum vendere aut aonare aut alio modo alicnarc rem immobilem, domum forte vel agrutn
vet colonum vel mappipia rustica vel annonas civiles (etenim hae quoque in rebus immobilibus nutnerandae sunt, sipertinent ad Constantinopolitanam sanctissimam magnam ecclesiam), nec tnagis remunerationis nomine vetex alio quo commento tcue quid facere. Atque emptori quidem rei restilutioncm minatur, ut
quam accepit rem cum omtii fructu (empons interiacentis et cum reliqws luct-is restituat ei, qui eo tempore
res sanclissimae magnae ecclcsiae admimstrat, amissione pretii imminente ei, qui tale quid accipere yel emere
ausus sit, quoniam quod contra leges gcstum est, perinde nabct lex ac si protinus ne factum quiaem sit. Oeconomum vcro, qui hacc transgrcssus stt, de suis bonis sanctissimae tnagnae ecclesiae omne ia, quodcumque ex
tadern causa tucratus sit vel quo sanctissimae ecclesiae damnum intulait, reddere iubct; praeterea autem
1 voftos] Cod. 1, 2, n || ovn] oi<y,A || - 3 Ttavxolcas xt]
4 eolum ad V \ 6 rcgia V11] alitcr Rx y 7 perscrutatas
a).)ut tzavxoloit avA Q 5 xai XTJV StoixTjaivom.A H 9 rcoiav
R^f perscrata|tans V perscrutans R3 J 8 correctionem
A;] itiav M\\ 11 nejiiiofrat M \ 13 ovxa) vnapxovxa AII Rl |]arbitratur R* \\ \\ uocare Rl ucare V1 \ facimus
14 ovt> om. A 17 xal nxcoyvtlwv om. s | 19 jXQnyfmxi A (jRl \ 14 ergo] igitur V\ 16 ct otn. RVT Q ncochomio||
21 {> ppaxtl o>. A |) 22 ovxco xe) xaiovxtosA jj ll-vfai- rumA^II 17 bctrofotrophiorum R bepbotrophiorum VT
1
vorui A || 25 f]xoi\ fiTjxe A \ 26 firjtt om. A || 27 fj po$t 18 gcrentocomiorum 72 [I 19 adioero prius eiua 1R in
rcu. 67 litt. Q 20 lcgislationem (lcgislatione f^ ) breuiter V | 25 sq. Pro aut V ubique 8 (vel an) y 27 inter
bis acr. Rl |j 29 maioria Rl D 31) conpcnsatione aut alia
his *cr, R* J| aut om. V* \ 31 tali Z71 \ 32 rcstitutione
V \ 3H cccicsiae] maioris cccleaiae T (Gr.) R 34 ipse
,.,
36 npayfi" om. A |[ 40 ftrtSi
om, A.
ovu we u
om. Rx H 3 aut] an yx \ praesumpsit RF* \ 37 boo
j 40 tq. oixorouofSi xbv xnvxa napaom. V \ ita] P% [| ponant F \ 38 a et geatum tit
^aivorra. (Jic
om. Rl
nav aVJt

Nov. VII pr.

50

DE NON ALIENANDI3

ix rfjs airqs airiat ixegdavav fj xrjy avuoTaxTjv ixlucratus est aut sanctissimam ecelesiam damnificavit;
tcXtjoiav d&fticooe' noot rovxon Si xai ane.Xa.vvBt xrjt super haec autem etiam excludit officio oeconomi.
oixovoftias, xai SiScomv ayayijv TJ| ayKoxaxrj ixxXrj- Et dat actionem sanctissimae ccclesiae pon contra
cla ov xaxit fiovoiv rwu &eo(ptXeaxaxa)v olxovbftaiv,
solos deo amabiles oeconomos, scd etiam contra
dXXa xal xaxa StaSbxmv aixoiiv, etre aixol xovio ! 5 successores eorum, sive ipsi hoc alienaverunt aive
enolijaav eixe xbv xaxa, xaigbv &eo<fiXiaxaxov dnioxopro tempore deo amabilis episcopus aut aliquis alionov fj xiva rdiv aXXmv XXTJQIXCOV oodjures ixnoiovvxa
rum clericorum videntes alienantem taciturnitate deattonrjv ayevvrj xe xai aveXev&iqav ^axrjaav, xai noXXoj generi et sine llbertate passi SUnt, et multo potius
fihXXov ei awaivovvxn pXinoi-xes xoioixto xivl OWE' si consentientes videntes tale aliquid permiserunt et
Xi6(xrioav, nXX* ov x6 ngayua SiexioXvaav. xni noos 10 non causam prohibuerunt. Ad haec autem et tabelye xai xbv ovftpoXaioyQntpov xiv xk xoiaZxti awxalionem, qui talia confecit instrumenta, perpetuo trailit
a*r<x avftfioXaia Sirjvexel nagaSiScooiv igoQiq, firjSe- exilio, nullam ei clementiam neque reversionem parfttas avxip ftXav&Qtanias firtoi inavoSov itoxi ftexaticipans. Ipsos quoque maximos iudices, qui ad
iftSovoa' xnl avxovt utvxoiye xovi fteyiaxovs aoxovxas
haec accedunt et ministrant talibus causis aut conxoiis xa xotavxa nooue/ievove xai vnovoyovvxas xoT: 15 fici apud semet ipsos monumenta pro confirmatione
xotovxois nqnyfiaatv rj owiaxaa&ai Ttao' iavxdit VTTO- talium donationum aut aliorum actuum patiuntttr,
(tvrjpaxa TIQOS aiaxaatv xa>v xoiovxcov Sco^ediv rj xatv
et cingulo et diguitate et substantia interminatur
aXXoiv ixqaXsotv avexoftdvovt xrp xe aoxT! xal TJJ agiae
excludere. Haec igitur increpaos vehementer, perB xai rrjs neQiovoias ixfiaXXetv aneJuivaa.
Tavxa
mittit rei ecclesiasticae usum aut qui vocatur ususovv ijtixtfiT}aaea CfoSgais, inixQsnei. nQayuaxos dx- 20 fructus sub certo quodam tempore aut etiam usque
K?.rjaiaaxtxov XQTJGIV ipoi xov xatovfitvov oioov<pf)ovx- ad vitam percipientis dare sanctissimam maiorem
xov ini gnxov xtra x?bvov ij xai axgi xfji cof;s xov ecclesiam, sub hac tamen definitione, ut is, qui Lanc
Xafiovxoi oiSorat xr,v aytaxaxrjv usyuXijv ixxXrtaiav,
accepit munificentiam, eiusdem quantitatis repenset
ini xovxto fiivxm xio bgcp, i<p* io xbv xrp> xoiaixr,v
rem sanctissimac maiori ecclesiae sub proprietatis
Sexbfuvov (piXotiuiav ir,s alxris noobxrjxoe arxtStSo- 25 ratione, ex qua possit eundem reditum sanctissima
vai nQay/in XQ ayuoxaxrj fieyaXrj ixxXrjaiq xaxa Ss- ecclesia habere, quantum ille ex usu accepit; post
onoTsla: Xbyov, i$ ov Svvt)aexat xijv aixip> nooioSov
jjercipientis utique mortem aut definitum tempus iu
17 ayiioxaxTj ixxXr,ala xoui&afrat, oa/jv ixtivoi a.71'0 usu videlicet et usu datae ecclesiasticae rei ad sanrfjs xejasye fXa^ev, SrJ.a8rt uexk XTJV xov Xnpbvxos tissimam ecclesiam redeunte et usu donatae rei cuin
xeXsvxijv rj xbv oota&ivxa xoovov ini xf, ^O^CTS* xai 30 proprietate sanctissimae ecclesiae faciendo; talem
xfjt xfnjaecot xov Sofrivxos ixxXrjoiaaxtxov jtoayftaxos
uamque contractum sine periculo csse ponit lex Si
ini xtjv aviortaxrjv ixxXrtaiav inaviovarti, xai xfjt xov vero minus fuerit quam quod datur a sanctiasima
Oecos
ua T
dcooTj&ivxoe xQh
/
j? Seanoreiq xrfi ayitoxaecdesia iilud, quod compensatur ei, cuius mox. quiXTJS ixxXrjalat yivofiivrjt. axivSwoy yno elvai xb xoi- dem percipiet proprietatem, sperat autem etiam usum
ovxov owaXXaypa xifhjGiv b ^ vbuoi. si Si SXaxxov 35 accipere, mtirmum contractum et pro non facto pott*7 xov SeSoftivov jtaga xr.t aytojxaxrjs ixxXrjoiat xb nit, datque licentiam vindicationis, utpote circum.*-a._v. >_- - ' ..._....
... IA
_i.. *.
ventione contra ius sanctissimae ecclesiae facta.

8i3cooiv aSetav ixSixrjatas, ola nsotyoaiptji xaxk xav 40

1 Sixaioiv xvf a^itaxnxTjs ixxXr,ains yevoftivr,s.
'O 1 Lex itaque sub brevitate talia decernit et multam
ftiv ovv vbfioe toi Iv /?(> xoiavxa Siooi^exai xe

ab administratione quoque cum removet, et actionem dat sanctissimae eccleslae non solum contra deo curissirnos oeconomns, sea etianx contra successores eorwn, sive id ipsi aliennrunt sive deo carissimum,
qui tum est, episcopum vel reliquorum clericorum atiquem alienare videntes turpe atque xlliberale silentium egerunt, et multo magis si, ubi consentientem eum in lale quid viderunt, id concesser-unt neque rer
prohibuerunt. Alque insuper tabellionem quoque qui talia instrumenta confecpit, perpetuo exilio tradit
nullius ei clementiae neque reditus spe facta. Quin etiam ipsos summos magistratus, qui talia admittunt
et eiusmodi rebus operam praestant, aut qpud se documenta ad eiusmodi donationes aliosve actus con/irmandos confici patiuntur, el magistratu et dignitale et bonis expellcre minatur. His igitur fortiter repreheiisis rei ecclesiasticae usum sive usumfructum qui vocatur ad certum aliquod tempus, vel quoad is,
gui acccpent, vivet, dare permittit sanctissimae magnae ecclesiae, hac tamen suh condicione, ut is, qui talem
liberalUatem accipit, rem eiusdem quantitatis sanctissimae magnae ecclesiae dominii iure reddat, ex qua
eundem reditum sanctissima ecclesia percipere possit, quantum ille ex usufrudu accepit: scilicet ut post
mortem eius, qui accepit, vel post tempus usuifructui praefinitum tam ususfructus rei ecclesiasticae aatae
ad sanctissimam ecclesiam redeat, quam rei aonatae ususfructus una cum dominio sanctissimae ecclesiwe
acquiratur. Talis enim contractus ut sine periculo sit, lex sancit. Si vero eo, quod a sanctissima ecclesia
datum est, minus sit id quod ei in vicem aatur, cuhis illa proprietatem quidem statim accipit, sperat vero
se usumfructum quoque accepturam, irritum reddit contractum et pro non facto ponit, atque vindicamii
1 potestatem triouit, utpote fraude conlra ius sanctissimae ecclesiae commissa.
llla igitur lex breviler

5 Siaibxaiv aixov iav avxbs xovxo i&noir^aev A | 4 etiam om. R% || contra om. f || 5 successiones Rx || eo6 tXxt\ aXXa xnl A | " bpdivxa txnoiovfxtvov xal Gtafnfjv rum actionem ipsi siue V |i 6 aut] an Vx \ 7 taciturniayewr/ xe xai UTJ iXev&igav aaxfjaafxa, dt jtoXXai ye tatem Rx taciturnitati RW\ degencre? P3, eg A II
finXXov xdiv evvntrovvxtav xaxaxgifrrjoorxai' (bs xot' 8 Ubertati Vx \ passi] nacti R nati Vx \ 9 ai] hoc JR'|
ovxoy yevefitvbv TI jSXtTtovxti xni ftfj diaxatXiaavxeS
11 tradet R tradi T \\ 12 principans Rx R 14 conExi/''1!
A (r/. c) || 9 avvaivovvza) consentientes e\\\
xai xbv
15 confirmationcm / r jj 17 interminantur f \\ 20 aut] an
un. A | 12 ovfifloXrtiu om. A || 14 avxovt tt xovi om. Vx H 21 praecipientis Vx\ moiorem R Q 24 ecclesie raaior
11| 15 xa] xbv M\ Ht xotoixote om. A || 18 xrfi xe (maioris Fx) V\ 25 qua om. Rx || eura Rx | sanctissimam
igi]
$ A |J 19 ixfiaXiiv
X
(
x xni a$iae
A || 20 imRx H 26 accepit] habcre acceperit Rl \\ 27 in] Vx dei
Ttftr,oas A || 21 xbv\ xb A || "24 xovxip om. A | xr\v A\ R* om. vulij. { 28 et usu f. (. e. fructu) jR1/7* | dato
om. M U 32 inavofi&ovOT]! vl Q 33 cifin) naga A | 34 yt- libri I) 30 sq. uanique talem R |j 33 ei] rei V% \ cui V\
voftevov M I xb yit^ xotovxov dxivSwov elvai A(e\ || del. V"1 \ 34 proprictatem om. Rl { 3H uendicationi*
35 8i] ffi xai A || 37 ttvxixa fiiv) avxi} xav A || 41 yeVT uenditionia R || circumucntiunem Vx || 41 R ru>-r.
vopivr,:] UT] ytyevrjuii-Tji A |j 42*9. xe xai intiifq] xai in mg. Ad eos qui rcm ecclcsiasticam parua pcnsion
itnl xivat A
dctincnt pcrpetuo (J subreuitatc /i 1
1
3actioncra
om.
V[cf.ad
5
J|!
1 autjan/' j]

ECCIJE8IASTICIS REBUS

5t

Nov. VII pr. 1

*ni iTwiftti. xal fiixqi rav Tiottyuarcot xr,s aviiaraimponit, et nsque ad res sanctisslrnae ecclesiae stat
trjs ixxXqolas 'lazarat fiovi,*' xai nTtnvrn piv aiatpil
solummodo; et omuem quidein perimit circutnventiooofia/joy, xovxo U7ZCQ ttnorxee fy&ij/uv, ov firtv ininem, quain praediximus, non tamen retinere callioxiiv IJJV riov ftrrn xnvxa narovgyinv Xaxvati: Tiris
ditatem postea insurgentium valuit. Quidam enirn
y<H> $7] xb xaXoifitrov 7tagotxtxbv i^evgoprte, ftijxe 5 dudum hoc quod vocatur colonarium ius adiuveniTirs rjutxiooit voftois fiTjxa aXXta xivi xtHv nTtavrtav
entes, ncque nostris legibus neque aliae cuidarn
yviooitpfitvov, HEoiygatpijv oii fitxoav ifuXixr^aav xaxa
oinnium notum, circumventionem uon parvam mediToi5 vouov, Snjrexri a^Sbv inivo^aavxee dxnofyoiv.
tati sunt contra legem, perpctuas paene cogitantes
'6r:to Tjfme xov Xomov TtQtixxeofrai xextoAvxafiev, i alienationes. Quod nos de cetero agi probibeintiB
oli TOV iniq xovxcav iygdynftev vo/iov. "Udrj 8i xal 10 et pro eo ipso conscripsimus legcm. Dudum autem
n's ififvxtiaeis tlSov xai r^Jttxmaav 710).).$ xb Ttoabv et ad einpbytcosis respexerunt et imminuerant pluir)i aArj&ovs noosoSov xoii iiifi>xcvxaie xagt^ofievot
rimam quantitatem veri reditus illis qui emphyteosin
oi iS>v nQay/iax0)v nptoqv xt-s aynoxaxrfi fttyaX^s ixaccipiunt praestantcs ii qui rebus pridem sanctisxlr^aias ngoaxivxes. "ilsxt ijpas i'v XWL tuiv rjfitxi'
simae maioris ecclesiae praesidebant. Ideoque nos
PCJV diaxdj-ecov ooiaai iiiv
15 i
d
t
ii
dfiii
i
iv yivtc&at, xov
exigtor, xovxo xai
^ y q
p
;
7ioayftaoi yivsa&ai avyxmgfjanvxes, IIJJ ne- super rebus sanctissimae maioriB ecclcsiae fieri perc g ) Ss \t;s xxrjs fioioae ovyxwoHO&ai lois i/tmittentes, non antern ultra sextam partem relevari
tpvxtvxaTi Sia Tas xvxtgns' TteQioxaous vofiofrexTjaar- 20 emphyteosin percipientibus propter fortuitos casus
Ttc tntiSipceg iuav&avoftev ovxai ixxexvjtdvcos xe sancientes: quia Ivero] didicimus sic effuse et irapie
*ai ilotfiio! nnga xivtov yivEofrni xa ovfi/3o).aia, (ot ab aliquibus tieri documeiita, ut ueque sexta relmpTjSe XTJV fxxtjv xaTaXifiTuireod-ni xfj ayicoxaTfi ixquatur sanctissiinae ecclesiae pars, reliquis omnibus
xb)o!q fioiftav, xtov Xomiav anavxtov xio ifitpvxtvxji
empbyteosin accipienti donatis. Auastasius autem
xexnfiafiivay. l4vaaxnaws Si 6 xrfi siaefiove Xiji-etos 25 piae memoriae gesta monumentormn constituens fieri
7iua^n' vziouvr,fiaxtav Siaxdgae yireofrat ini xait ix- Buper alicnationibus, sicubi etiam huius rei fieret
nlirjotaiv, tinov xnl xovxov yirotxo xatgos, xai xas tcmpus, et emphyteosis statuens sine gestis quidem
tuyvxiioets oxTjoas Si'xn ftiv rrje nga&aji axgt fiorrp
usque ad solam vitam accipientis emphyteosin, cum
trfi ^aqs xov Tioiovuivov xrtv ifitfvxtvoiv, fiexa Si xnv- gestis autem in perpetuum eam extendens, neque pertijs x<ti s xb Sirjvtxit aixr,v ixxsivm, ovx* axgiBrj 30 fectam fecit neque utilem legem, et undique imper?if7ioirtxEv ovxe ovfxptgovxa voftov, lutpxoicos xe azc/iy, fectam, usque ad Bolain dioccsin patriarpnicae sedis
in'xoi p6vrts iT)i SioixrjaEtoi xov izaxQiaoxixov &(>bvov Jiuius felicissimae civitatis, sicut praediximus, legiBTJ/tf tvSniuovo: xnvxrfi 7x6?.eojS, xaO'a.TCeQ eiTio/iev, XT{V lationem statUCQS.
rofto&iaiav atr^ans.
CAPUT I.
^r) 'llfteli 01v (rtSr} yf\o ini xbv voftov ixiov) 9e-2b
Nos igitur (iam enim ad legem veniendum est)
antZoucv, firjxe xrtv aytioxdxqv xr, tvSalfiovot ravrrjs
sandmus, neque sanctissimam buius felicissimae civiuohioi fttydlrjv iv.xXrloiav ftfjxe xat vn avxTjv ovaat,
tatis maiorem ecclcsiam neque
q sub ea constitutas eciav dSe'axo,
i
dS'
fr
aixijv
i i *Ava~
*A
li
i
i
avxij
clesias,
quarum ipsa
praerogationeni
euscepit (sicut
talia ct dcfxnit el perscquitur, atque in rebus solius sanctissimae ecclesiac subsistit: caque omnem quidem
fallaciam, uti ante diximus, toltit, neque vero malitiam posterorum cohibere potnit. Quidam enim iure
paroaico quod vocatur invento, neque nostris legibus neque alii omnium uili cognito, uon exiguam fraudem adversus luinc legem moliti sunt, perpetuam fere alienationem meditantes. Quod ne in posterum
fierct nos prohibuimus, ex quo legcm de his rebus conscnpsimus. lam vcro emphyleuses quoque spectarunt,
tt veri redttus quanlitatem emphyteutis gratificantes valde imminuerunt qui nuper rebus sanctissimae magnae
ecclesiae praeerant. Itaquc nos iti quadatn constitutione nostra definivimus quidem, tit usque ad tres
persouas fiat emphyteusis, et cum qui accepit et duos alios successores, atque id etiam in rebus sanctissimae ccclesiae fien permishnus, sanximus tamen, ne ultra sextam partcm emphyteuiis ob fortuiios casus
retnittatur, quoniam contractus tam effuse ct impie a quibusdam iniri accipiebamus, ut ne sexta quidem
pars sanctissimae ecclesiae relinqueretur reliquis omnibus emphyteutae condonatis. Anastasius vero piae
soriis quod constituit, ut alienatwnes, sicubi id quoque tempus ferret, in acta refcrrcntur, atque emphy'
tcuses m acla quidem non relatas ad vitam solam illius qui accepit emphyteusin limitavit, aclis consignatas
ailco in perpetuum extendit: neque accnratam neque ntilem fecit legem, et planc imperfeclam, qui ad
solam dioecesin patriarchicac sedis huins felicis vrbis, sicuti diximtis, legislationem redcgerit.
I. iVW igilur (iam enim ad legem venicndum est) sancimus, ut neque sanctissima huius felicis urbis
magna ccclesia neque quae sub illa constitutae sunt, quarwn ipsa sxnnplus susccpit (quemadmodwn Anal
3
1 ixxlqoias] ptynhrfi ixxXtjcias A |j 3 /ijv] (irjv 8i ipsam (upa R uiam qua R ) doinum sub tam parua pcnti)>&Qa>nti)v A J 5 fiTjdi xoTs A | 9 / | ov xbv vnip sione in perpetuum ct ipse ct bcredcs eius possidebant. adlovxav] ct prt> eo ipso s \\ 10 vofiov] C01L 1, 2,24 pr. || inucnientcB (et adinu./ / ) e. 7. *. Glossa mnrginalit in con11 noXho xo noabv plurimam (i. e. jzoXii) quantitatcm g jj textum inrepsit (j G legibus nostris / / | j *alie cuiusdam R
14 *(v xivi s] tv rtat M iv pia A. Cf. Cod. l. c. 5 jj alicuiusdam V alii cuiquam vuUj. \\ 7 uotam Rx notam
15 ogiaatftev] oQiOtiv A \\ 10 Svo SiaSox&v ixtgo)v\ Svo K11 9 nos om. li || 10 co om. Rl || 11 cnphiteosis Iix cnfiaiTov xaxnSiaSoxip' &vr\xa)v xXrjoovoftcJV A fl 18 ixxXrj-teosis remphyteosim^enphitcosim R* rcscripscrcspexer
aiatM) fitydXrjSixxXr^aiatAs \ nltQEaaavrcsA\\ 22xa
71* prospexeruntV \ 12 ueri] iustiP 3 in ras., T2 ius 7M|)
yaxahfiTtavEO&ai] fiixgav A || 27 xovxov Me) xovxo A i l l i ^ 1 ||qui] qui ad V\ cnphiteosin R et sic in seqi/. fcre
V9 TrtvTa A U 32 fiovov A || 38 nvxrj A atiSi^axo A constanter | 13 ii PT] hii Rl his R2 hi vulg. g 14 prac/(
\ stat) constat Vx J) 3 tamen] tantum Fl [) 5 uocant sidebant] psidcbant / |j 15 nostra R* [] dcfinimus/2 diffinimua
y
\
16
enphitcosyn
R | 17 et aupcr] insupcr et
V\ colonurium ius colonarium ius (col. ius nonrepetit
R || 19 oon
Jll) cst, ueluti si domum ualcntem centutn solidos (quin- in V U 18 Banctissimae om. V \ permitententes
rx
que adcf. l\ dccem add. T) et pracstantcm penrionem ultra autcm V \ '20 percipienU l \'l\ vero teclusi ||
22 reliquatur R || 24 accipientibus V || 26 alienationes
tulidos dtcem (solidorumx V) accipiatquis ab ecclesia et
a
x
tict pro ea solidoa centum scu amplius, aut ccrte minus, R | fieri P || 27 cnfitccwis T empbyteosin F enphiteosin
tt qaasi iam dc propria aggrauet se darc (acgrauat se R (vulg.) |J 29 lpcrfectum /i* g 31 xpatriarchie V \ 32 legiF || 35 enim om. R \\ 36 sacratiBaunam R |
nare Rl) eiDgulia anniB quasi pensiuniB nomine solidos muBlationem
38 ipso F 1 || praerogatione V1 rogat.onem Rl erog. Kroll
ifc. I$tc ergo appcllatur paroccos (paricos HVT). eed

Nov. YII 1

52

DE NON ALIENANDIS

o xfjs tloeflovi
Xr^scos rfiftr(revae,
ftrjrB xni eam Anastasius piae mcmoriae interpretatus est),
aXXns unaaat lxxXr,aias xas xaxa rrjy evdaifiova xav- neque alias omnes ecclesias in hac felicissima exTIJV ovaas zxoXiv f} xrtv VTJJ neotoixida pijtt rat
istentes civitate aut circa eius confinia neque aub
vTto tov naxgiagpxbv Qgovov^ ttjs evSatfiovos xavxqs
patriarcliica sede huius fclicissimae civitatis consti; xad-eaxuane, av roi/s firjTgonoXijas airds 5 tutas, quarum metropolitas ipse ordinat, neque alium

AtfivTfi xovi xe ini xr^idpgcov #oas, xai avveXovxa 10 plexive dicenduni per omncs quicumque nostrae sunt
nnavxas einelv, oaoi TIJ Tjiuxigas eiai yr;), fiqxe ftrtv
terrae, nec non qui in Occidente sunt deo amabiles
xovs ini xrjt 'EosiEgia; ovias &EO(piXoxdxovs lnioy.6episcopos ab ipsa seniore Roraa usque ad oceanum
novsan'
avxq: xijs irgEofivxtSos^ 'Ptofitjs /#< xiov
consistcntium sanctissiraarum ortbodoxarum eccletc dxenvb^ xafreaxcoouiv aytcoxdxeov og&oSo^cav ix'
siarum), neque quem xenodochum aut ptochotroxXrjatiov, ^fijjze xira J-evoSoxov 1} nxcaxoxgotfov ij ro- 15 phum aut nosocomuin aut orpbauotrophum aut
>fwv r\ bgfpavoxgotpov y yEdovxoxofiov jj pgetpaxgo- gerontocoinum aut brephotrophutn aut monasterii
fj fiovaaxrjgiovdvSgcJv r\ yvvaixw TjyovpBvov fj virorum vel muIitTum abbam seu abbatissain, aut
'vi]v, r\ xiva o?.a>:TigoEaxcbra xdiv evayav avaxr,quemlibet omnino praesidentem venerabilibus col^ aSstav exEtv ixnoielv ngayfia axivr,xov iy in- legiis licentiam habere alienare rem immobilem aut
:mis TJ dv aygoli rj iv xqTtots rj oXeos iv xois XOIOVTOIS, 20 in domibus aut in agris aut in hortis aut omnino ia

Sta xovxo xsfreixauev, 'ivn xtoXvaoj/usv xni nqaaiv xal ralius ideo posuimus, ut probibeamus et venditionem
Sojoeav xni cifttiyiv xal xr\v tii xb Sn]vexis ixxsivo- 25 et donationera et commutationem et in perpetuum
ifKfvxEvaiv, riye ovSi noQQU) xafrdoxqxev ixTtoi- extensam empbyteosin, quae non procul ab alieaXXn navxrta TiavTa%ov xovt Ugelz xrjs xoi- natione consistit. Sed omnes ubique sacerdotes ab
x7ioiT]OEo)i ugyousv
xals noiyali vjioxEifii'
huiusmodi alienatione probibemus poenis subditos
^
\ yg
y g
n q
p
sa
eJvat d~07ti^o^ev, SIOTZEO avxip> xal Txgoi&rjxa- cimus; propterea banc [proposuimus] et protulimus
pev xal ou xjjTiaxQuo tpiovfi xbv ro/wv ovveygaya'
et non paterna voce legem conscripsimus, sed hac
(tev, aXXa xavxji drj xrjxotvfj xe xai iX)ASi, toixe
commum et graeca, ut oronibus sit ota propter
anaaiv nixbv elvm yvcogmov Sta x6 7zg6%Etgov xrfi
facileoi interpretatiouem. Quod itaque iam praeigfiTjvttae. Tb fiiv ovv r,Sq 7tngq>xrjxb: afisuev- To35teriit, relinquimus; nara tanta documenta tempore
yng xoaavxa ovupoXma ^ooro xs fiaxoco yEvofisva
longo facta nunc commovere multae erit terghrervvv nvaxivelv TtoXXrjs av etij xrjs noXvngay/ioovvrjs.
sationis. Quapropter quae usque hactenus extant,
i'6ixs xa ftt'xgt vvv ovxa xb OIXEIOV ixdxto a ^ a * xov proprium habeant schcma, de cetero autem omnem
XOITIOV Se naaav ixnoirjaiv anayogEvofisv, xat tigrjalicnationem intcrdicimu3, praedictas ci pocnas impivat aixfj nonai intxi&tvxss.
40 ponentes.
stasius piae sortis interprelatus esl), neque reliquae ecclesiae ovines, quae in hac felici civilate vel in vicinia eius, neque quae sub patriarchica scde huius felicis wbis constitutae sunt, qxiarum ta metropolitanos
ordinat, ncque aiius quisquam uspiam patriarcha aut episcopus (eos scilicet dicimus, qui in Oriente et lllyrico
sunt et prueterca yw in Aegypto eiqxte confini atque unita Libya, quigue in Afrorum regione, et ut omnes
complectamur, qutcumque in nostns sunt terris) neque magis qui m Occidmte sunt deo canssimi episcopi, ab ipsa vetusta Roma usque ad sanctissimas orthodoxas ecclesias ad oceanum constitutas, neque
xenodochus guisquam aut ptochotrophus mtt nosocomus aut orphanotrophus aut gerontocomus aul
brephotrophus aut monasterti virorum vel mulierum abbas vel abbatissa, aut omnino quisquis sacris coetibus praeest, licentiam habeat rem immobilem acdificiorum vel agrorum vel hortorum vel omnino id genus
atiorum alienandi, neque mancipium rusticum neque annonam civilem, nec magis specialis pignoris nomine
creditoribus tradendi. Alienationis vero nometi generalius ideo posuimus, ut prohiberemus et venditionem ct
donationem et permutationem, et emphyteusin m perpetuum extensam, quae non procul ah alienatione abest. Verum omnes ubique sacerdotes ab eiusmodi alienatione arcemus, poenis illis, quibus Leonis piat
sortis cojistitutio usa est, obnoxios. llla enim ut per omnia valeat et rata sit sancimus: quapropter et
proposvimus eam, neque patria lingua legem conscrwstmus, scd hac quidern. communi et Graeca, ut ornnibus innotescat propter facilitatem interpretationis. Ceterum guod iam praeteriit, missum facimus; tot cnitn
contractus longo tempore factos si nunc sollicitentur, id quidem multa negotia exhibeat. Quare quae haclenus facta sunt jpropriam fonnam retineant, in postcrum vero omnem atienationem vetamus, supra dictit
ei poenis impositis.
6 nnxQingxrjv] jxaxgtagxiv pi}xt (iqxgonoXixrjp A \\
7 Sfj A] 8i M(f) U 9 Tigootxovi xni om. A |) 10 cvvf
kovxai tintiv anavres A || 12 ianigat A \ 13 ft'xgt]
*ai ftt'xgi A || 14 xa&saxaadiv A\\ 17 rj ywntxoh> As)
xal yvvaixcjp M Q 19 iv oixlati] aut in domibus f ||
20 iv aygote
aygoit tv
Iv xrpxott
xrptots xe xnl oXtos A
_. nJ| 21. 22 * ,pTjxe
,
f re ft^te Ubri || 23 xt;s] xoli M9 23 sq. 38ia xovxo
xi&eixitfxtv ytvixtaxtgov A \\ 27 aXXa ixnotfiCBcoS
om. Ala, in mg. suppl. M || 28 xale om. A || 30 navxa
A | 31 avxijv] hanc (i*. e. xavxrjvi) s \\ Ttgoxe&iixajuv A ||
32 awtyga\f/afi$9a A || 36 XQVVQI /taxgdi xe A
1 ea V | 2 ncque alias] nc*ihas Rx fl existente ^ ' 1
3 supatriarcbica R* sub patrinrcha Vx |j 4 buius (suppL
V* in spat.) felicisaimc ecclcnie ciuitatis V |) 7 in ante
illirico om. R || 8 ct inauper ct F \ et in Aegypto vulg. J|
uoita ei Libya scripsi (tim. Heimbuch)] initibilia R
in mitibilia (mitibilia suppl. F* in spat.) F inmutabilia
T (in Lycaonia atque in Lycia vulij.) Q 10 quicunque

Jl2] quecunque IWvulg. \ sunt terre nostre V^ 12 noceanum lix occcanum R*VT |) 13 conaisteretium Rx J
14 qucm IV] alium quem R1 aliquem V vulg. \ ptochotrochum F protochotropbum R% | 15 nosocomium R nodochomium ^ | | 16 geruntooomium Rl therontonium /'()
bephotrophum R bephotrofium V | monasteriorum uirorum (orum uirorum suppl. V* in ras.) V || 17 vel] aut R\
abbam seui2] abbatu seu? V% abbatem sca V* abbatcm
uel vulg. H 18 quemlibet] quem V \ praesulentem Ra Q uencrabibus R ueneralibus V \ 19 alienarem rem R11) 20 io
gnaris aut mortis R1 || 22 Bpccialis] spiritalis R | occasion
y* H 23 creditotribus Rl | generalis V \ 24 posumus R" S
probiberemus V\ ucntioncm Rl || 25 ct cotnmutationcm
et donationcm VT || 27 undique V \ 28 alienationfa (tic)
Rx U 31 proposuimus tecluii | 34 QuodJQ (Quia, utvid.)
V1 y 35 tanto V || 36 nunc] non VT \ tergiii aatisols RH
37 actenus VT huc aotenus R [vnlg.) g 38 habcnt RFT\
cma Rl iCLma VB? \ 33 cis RVT

ECCLESIASTICIS KEBUS

53

Nov. VII 2

CAPUT II.
Se av b vo/ios ixobi rb TJJS av&Qotjtivr,: ai~
Ut autem lex ad humanae naturae varietatcm et
occut noixikov xai xb naoaavfi^aivov aei ftsT^rj&eie quod Bempor venit moderata per omnia immota perfiifTj Siii jtavTciv axlvrjros (ii yao av SITJ OTafreoov maneat (quid enim erit stabile inter homines et ita
TWV tv av&Qutnois xai ovrus aanXevrov, tos ftrjSeuiav immobile, ut nullam patiatur mutationern, cum omnis
vxofiivuv fisra^oh'jvt xrje Ttdarjs rjficov avoxdaecos iv 5 noster Status sub perpctUO motu consistat?), ncce3SirjvixtZ xa&eaxtoat]? xtvqosi;), nvayxaiov t\>!i&r\[iEv Barium aestimavimus quasdara exceptiones dare legi
Tvaj l*aiotons Sovvat xuj vbuta ftexa TtoXXtjs xijs cum multis vigiliis et subtilitate auinventas, ut eas
dyovnvim re xal dxoi^eiat i^rjvQjjfisvas, IVa iniras ' habens in auxilio lex nequaquam moveatur.
iy/uv tii fiotjfretav o vbfiot ftrt8afiws aaXsv&eir,.
1 'Efiefitv toivw xfj /SaaiXeia, tinov xis XMV 101 Sinimus igitur imperio, si qua communis commoio<ft).rfi lati xaX TIQOS \voni?.Eiav rrfi tioXireiaB pXt~ ditas est et ad utilitatem reipublicae respiciens causa
novaa x?l'a x"* xrt^riv anandvoa towvrov rnos
et possessionem exigens tahs alicuius liumobilis rei
(txivijiov Ttgayftmo* ondlov vnefriftefra, IOVIO alxr^ qualem proposuimus, hoc ei a sanctissimis ecclesiis
nao<i iwv * aynoTtirwv ixx?.rtattov xai tibv Xomav
ct reliquia vcnerabilibus domibus et collegiis percitvaycHv oixoiv re xnl avoTr.fiuTcov XaufStivsiv igel- tSpere liccre, undique sacris domibus indcmnitate serim,Tov Ttavraxofrev d&juiov zole ieoote oixois (pvXaT- vata ct recomponsanda re eis ab eo qui percepit
to/arov, xal dviiSiSofievov iioayfiuroe aixois naqa
acqua aut etiam maiore, quam data cst. Quid enim
xov Aa/iflarovTo taav rj xal rtXtiovoi IOV diSopicausetur impcrator, ne meliora det? cui plurima
vov. ri yoo av xnl aiiinaano paoiXtvs nao: xb deus dedit habcrc et multorum dominum esse ot
fii] Solvnt T< xaXXiov; loye noXXn fiev SiScoxev 6 &eos 20 facile dare, ct maxime in sanctissimis ccclesiis, in
tx,ttv, noV.oJv Si XVQIOP xnO-eardviu, xai QaSico StSo' quibus optima monsura est donatarum cia rerum
rai, xal fiuXtaxa els dyiiOTiixas ixxlr^aiae, <p' arv immensitas. Unde si quid tale tiat et pragmatica
npiaiov ft&zQov rj xiov ocooov/itviDv xafriaxrjxcv dftc
processerit forma praecipiens imperio dare aliquid

xdXXtov XB xal SayiXtoieQov xal inaxpsXinatnr, et qui talibus ministrant litteris, sine querela
l i xu xrji avrr,e fteiyecos ptftata, xai oi undique sint, nullam metucntes poenarum, quae a
XIOP olxav, <? cov xb ixnotovftsvov doxi,
Leone piae memoriae intcrainantur et a nobis tirmai oi xoie xoiovxoit imjgETovust-ot ygriftfiaotv uveb- 30 tae sunt: utique cum nec multo differant ab alterutro
&vvoi navxaxfl&tv tattaaav, fir^Ssuinv elXafiovuevot
sacerdotium et imperium, et sacrae res a communirjmvfjv xav nnqa siiovxoi xov -irfi evaefiovt Xqi-eui bus et publicis, quando omais sanctissimta ecclesiia
TiauXrjfievatv xai na^ j/utZv xvyto&eiauit'. Kai yd^ abundantia ct status ex imperialibuB munificentiis
oidi noXXi? Suojaoiv aXXr/Xoiv Isocoovvr} xs xnl /Snfftperpetuo praebetur. Alterutris itaquc compensantes
foia xni rd Uga ngdyftaxa xtav xonwv xe xai Srj- 35 quae deceat, nou ab aliquibus iure culpabuntur.
onou ys Ttaan rat dyitoTaTati ixxXqaiais
Aliam vero omnem sive ad ipstirn imperium sivo ad
q xt xni aiaznats * xatv nnga^ xrjs pamXeins
aliam quamcuinijue pcr3onam factam BIVC venditio<n?.ortfuaiv Sirjrtxuii intSiSovat. dXXtjXaie ovv rrtotSovOat xd nqmovxn ovx av vno xivoi eixoxiot /*
fffriitv. "AXXTJV Si Tidaav tixe jrpotf avxrp> xrtv fiaot' 40
ktiav ti'xe nooi ETEQOV OIOVQVV TiQottanov yivofuvyv
II. Vt vcro haec lex ad humanae naturae varietatem et ad id guod ferme obvcnit accommodala
maneat jwrpetuo immota [quid enim inter homines stabilc est et adeo inconcussum, ut nullam mutationcm vattatur, cum omnis constitutio nostra in perpetuo motit sit?), necessarinrn putavimus exceptiones quasdam lcf/i addere mulla cnm lucubratione et diligentia inventas, xit carum uuxilio usa lex nequaquam con1 cutiatur. PermUlimus igihtr impcratori, ut, sicubi qua necessitas sit ex communi usu et arf reipublicac
uiilitatem spectans quaeqtic posscssionem eiusmodi rei unmobilis, qualein proposuimus, exigat, eam a
sanctissimis ecclcsiis reliquisqtie sacris domibus et collegiis illi accipere liccat, ut tamcn indemnitas omni
ex parte sacris do?nibus servetur, iisque ab accipxente res aequalis vel eliam viaior, qnam data sit, in
ticem dclur. Quid cnim causetur imperator, quominus det meiiora, cui quidem dcns largitus sit, ut mulla
liubeat, mullorum dominus sit, et facile dure possit, idque maxvne sanctissimis ecdesiis, quibus sine mcnsura donare optima mensura est? Itaque si talc quid fiat et pragmatica sanctio prodeat quae imperatori
ex talibus rebus aliquid dare praccipiat et staiim meliorem et praestantiorem et utiliorcm rem in viccm det,
ca ipsa permutatio firma sit, et qui praesunt domibus, quarutn est id quod alicnatur, et qui talibus inslnimenhs conficienais opcram dederunt, omni undique crimine vacent, nutlam vcrili earwn poenarum, qxiae
a Leone piae sortis inlentatae sunt el a nobis confirmatae. Ifegtte enim multum inter se distant sacerdotium
et imperium, ncque res sacrae a rebns communibus et publias: quandoquidem sanctissimis ccclesiis omnis
copia atquc status a munificentia imperatoris perpetuo pracbetur. Vnde si mutuo sibi praestent quai
decei, a nemine iure reprehendi poterunt. Aliam rern omnem slve venditionem sive donaUoncm sive per2 T0 om. A H 3 ftaivoi A axa&qpbv A U o rottos

1 ru&r. Quomodo licet ad imperatorcm rem sancti

loci transfcre R mg. \ humanae] h ex corr. R || 2 pcrmaneam iJ11) 3 crit] permancarit Ra \\ 7 ut] aut RlT II
!0 Si minusR l j) II causa rcspiciensR, causa om. vuly.||
12 ct poss. exigcns] in posscuione cxiens Rl | aliquius
A 8 15 Xafifidvaiv oin. /11| 1S rj om. A (I xov SiSo/tsvov
x
l
om.il 8 19 MT. 6fiaotXeveAfl20 Sovvnt xv) nct(>aoxio&ai R H iramobilem V \ \'A ein V \ 16 rem R | percipit
vulff.l 17 aequa] q in ras. R || etiam] in R \\ 19 dedit
A l ftiv A\ om. M \ 21 xn&coxdvat] tlvai, in m<j ...avni
Ra fl 21 mensa|ra Ra R
(= lyp. xafrt0T]di>at1) A (( 22 xai /idXtaxa] pakaxa yt fl dcus vulg. \ 20 facere dare
22 unde si quid bi* tcr. Rl || pragmata Rl || 26 hii IiT
23 ia^ovftivcov avxoit xafriaxr^xevA (121 trgayftaxixoi]
1
ono tuppl.
TohxikbiA J '26 nqayndxtov nvxtSiStoatf A |) 27*9- Jny., hi V 1 28 nulla R | 29 Leone] lieone R*,
vulg. \ ditfcrat Vx \ altero utro
o xnl iniatp. icxat, o xdxfjs d d. (ttflaia xaxi%a)v A || V* in tpat. H 30 roultum
l
saoerdotum R \ 32 omnis] omnibus V \ 33 ex
AV yfifi/iaat nnvxaypfrtv dvev&vroi A [| 'M Suaxfjxa- R\\W
ct RV J 3 4 pcrpctuc VT || praebcatur V vulg. jj 35 deotvA | 35 ta ieqddtjfioaituv) it* ixtpot: jiqayfiain xwv
l
"oivoiexixaidtjiochi:A\\'M
xaxdajnaitA || naQaom.A ccnt P\\ decet V vulg. diocntur Tl 37 faotum R

Nov. VII 2. 3

54

DE NON ALIENANDIS

IITB TiQnatv ttxe 8<ogtav ttxt <if<tiwv liif. tuaittvaiv

npm sive donationem sive permutationom sive era$irtvexT) 7iavreXuii avaiQovfitv ov piy ovSi o6aiv T- pbyteosiu perpetuam omnino perimiinus; sed neque
1
rii IVIXVQOV in axtvffTtt nqayftaii ytrouirt;t> jrpodalionem cuiusdam pigiioris in re immobili factam
tfttou Savetofidrcov yivta&m avyxtogoxiutv. Kai xolro
occasione mutuorum fteri sinimus. Et hoc valcre
XQUXEZV fiovMfiE&a. dni xe naarti ixxX^oias stavzu: xt 5 volumus in omni ecclesia omnique monasterio et
fiovaaxriqiov xal roooxojteiov xni erd>vos xai pQeyonosocotnio et xenodocbio et brephotrophio et ascezQoytlov xal aaxT]TT]glov xal yeQovzoxofiiiov xni jiavterio et gerontocomio et omni absolute collegio
xbs anXaie avazrjftmoe, oneg rrp|*e tvotfii;{ awiairr
quod actio pia constituit, nullo penitUB horum aliciv, ovSeros nnvrelwi
TQVXOJV n Xanfiavttv na^'
quid accipere ab eis valente. Unde neque constituav-Ttov Swnfurov.
"Siitt ovxe T/JS Siani^tcos ^Avaota-10 tione Anastasii divae memoriae ulterius opus erit,
aiov IOV tiji &ftnt Irj&toe &rt Ss^aei ovre rtHv XT'
neque secundum illam faciendis decretis memoratae
lxtivr,v tptQOfiivcov StxQtrav xai TT,S tifvjftivys nagnobservationis; ipsa enim rei priucipia perimentes et
rr;()f}oewe. nirae ydg xas ngxns rov jtoayfiaxoi avatprohibentes quod fit, ncquaquam perscrutatione dcinoovvrti xai xcoXvovrcs rb yivofitvor ovx av trfi ift^ril
ceps indigebimus.
&l
XvTtQayfxoavvqf.
15
CAPOT III.
y
Se tXxt ITXX rij* ayuar<''TT;s lxxXr,aini
Empbyteosin autcm sive in sanctissima maiore
ttra' ini Ttavrcov twv XontcHv Tigoixw^Tcor oixiav yC* ecclesia, sive in omnibus reliquis adorandis domibus
reo&at oxyx&Qoyp"' fai xe rov X(tfifiavoj~roi n(>os- fieri sinimus et in accipientis persona et in duobus
wnov tzti TC Svo xov nvrov TXQOSWTXVV xXrjgorofitov eiusdem personae beredibus deinceps, filiis tamea
i<ftfje, TtaiScov ftivxoi fiovtov aqgivav r\ d-rfXtiior, tj 20 solis masculis aut feminis, aut nepotibus utriusque
lyybvoiv ixaxiqas cpvascoe, r\ ynftexyji r\ avSgos, B'iys naturae, aut uxore aut viro, si hoc videlicct de
TOVXO xrjt ynftexTje r\ xov avSgos QTJXU} bvofiaafreir.
uxore aut viro expressim nqminetur; alioquia noa

xtXwt ififvxevotv nQnxxeofrai ixxXr^amaxmov xivoi r\ sin agi ecclesiasticae cuiusdam aut ptochii rei iranxwxixov ngayftaxos axtviixov r\ uvSganoSov yeoQytmobilis aut mancipii rustici et civilis annonae nullo
xov tj jzoXixtxys atxfjattos oiSevi avyxcogovftev xQoitt, permittimus modo, neque quod fit habere aliquod
ovSi xb yivoftevov e'xeiv rtra 7tnvxtXatt iaxvv icHfier. penitllS robur Blliiraus.
1 'ESr} Si fj uiv Aiovxoi xov rtji eioeflov: Xrjl-Eco: 30 l Quia vero LeoniB quidem piac rnemoriae consti
in' ovot/tta narxtXcoi iXaxxtoon SiSoafrai
tutio sub nulla pcnitus deminutionc dari rem eccleixxX^aiaoxixbv Ivofio&txr^atv, i;uels Si iv
siasticam sancivit, nos autem in alia constitutione
d
'
b Z
'|
bi
ri
ii
l
h
J
pyf
f
q
| ,
fy
ftexii -naorti aXrj&eiai xai axgiveritate et subtilitatc pensio eorum quae dantur
piim 6 xnvatv xajv ixStSofiivtov xoaovxot, oTioao: tanta, quanta ab initio fuit, quando ad sanctissimarn
4* agxKi *i *n* ** ik ayitazarr^v qX&er ixxXrr
venit cccleskm, et detur ernphyteosis talibus pereinv, xal SiSoTro xn xrp liupvxtvoeoi xotovxois ngoi'
sonis, quales dudutn dixitnus; tunc enim sextam ei
mutationem sive emphyleusin perpeluam, seu cum ipso imperutore seu cum alia qualicumque persona contractam, prorsus tollimiis: ac ne pignoris guidem dationem in re immobili constitutam sub inutni specie
fieri concedimus. Atque hoc et in omni ecclesia et omni monasterio et nosocomio .et xenodochio et brephotrophio et asceterio et gerontocomio et in omni plane collegio guod actione guadam pia constitutum est
valere volumus, ne quis omnino ab ipsis horum quicquam acdpere possit. Itaque neque constitutione
Anastasii divae sortts neque decretis secundum eam faciendis neque supra dicta observatione amplius
opus erit. Cum enim ipsa rei principia tollamus quodque fieri solet prohxbeamus, nulla deinceps sollicitudine indigebimus.
III. Ernphyteitsin vero sive in sanctissima ecclesia sive in reliquis omnibus vcnerandis domibus tum
personae accipxentis tum duobus ciusdem personae deinceps heredibus dari permittimus, liberis scilicet solis,
masculis aut feminis, vel nepotibus utriusque sexus, vel uxori aut viro, si uxoris aut viri expressa mentio
facta sit. Aiioqui ne transcat ad alium quem heredem, sed ad solam eorum qui acceperunt vitam limitetur, liberos aut nepotes non habeant. Alia vero ulla ralione emphyteusin fieri rei ecdesiasticae sivc
ytochicae immobilis, vel mancipii rtistici vd civilis annonae nullo nwdo permittimus, neque id quod
1 fil ullam omnino mm habere sinimus.
Quoniam vero Lconis piae sortis constitutio sanxit, ut
nulla penitus deminutione facta res ecclesiastica detur, nos vero in aha conslilutione a nobis conscripta
ut sexta solitm pars in anphytaisibus excipiatur sanximus, talem ordinem statuimus deminutionis rationi,
ut cum omni vcritate et sublilitate quaeratur canon rerum quae dantur tanttts, quantus ab initio fuit tl
ad sanctissimam ecclesiam rcdiit, et detur emphyteusis talibus personis, quales ante diximus; tum aum

1 7 Scogeav } <x/i. i} ifif. A [I 2 ov firjy Si aXX*

ovra A || 3 yivofiivrjv TTQOfdaei] nQOtX&ovanv ivtxev
A |) 4 xal xovxov xfjaxelv fiovX. xbv vbuov xal Inl xe
A |j 6 voooxoptlov xai uovaoxrjoiov tvairoi A || 8 50efie((ts A | 10. 11 * ovdi ovSi libri H 11 * Serjaeiev
3 / $trtaouv A U 12 xni] om.ff|j 14 ovx av\ ovdi xav A
15 Serj&tirjftev xi\i noXtmQayftoavvrjs A || 16 ixxXrjoias
3 / ] fttynXrjs ixxXiyalai Ae || 17 tixe xal inl A || yevtc&ai A fl 18 ixXaufiavovxoi A || 20 fibvcov om. A ||
21 ixyovtov A^rj avSgbi] xai dvSgbt A || 22 xrjt yttfuxrjt r\ xdv dvSgbt] nagit rtvos avxaiv A, de uxore aut viro
e || 27 7txo>xtxov] 7txtaxtxov xivbsA ptochii p || 30 'EneiSi]
8i y/iir] rfiTi TJ ftivdvvA || 32 ivoftod"ext]aevxivlfrjfitlsA^
'A'A cf. ndbl. 14 || 35sq. StSovxes npatv, oTicoitflxdixoA
38 xai tts] eis A || tXu>v A || 39 SiSolxo) ixSiSeiv (ttic) A
1 siue per emphyteosim V \ 2 perpetuaa? omnino/i' ||

3 donationem R [sed cf. ad 4) Q in re] iure R || 4 occosionem Rl || si minus. Sed neque dationem et hoo Rl \
6 nosochomio scenodochio V \ beDQotrophio R bephotrophio R bephrotropho V \ asistcrio RVT \ 7 gerontonio et omnioo (omni corr.) alsolute R \ 11 *facicndi
decrcti RV facienda decreta vulg. || 12 rei om. V\ periment.8 F1 || et prohibentes om. R | 13 fit] sit R |
perscutatione R || 14 indigebimus] iadige suppl. V
in tpat. vac. \\ 16 rubr. De enphiteosis contractu a
aancto looo constituendo. et quomodo ususfructus rcrum
ad sanctum locum pertinentiura constituantur 12 (T) 1
17 ecolesia om. R || 19 tatncn] tantum R* *. v., om.Rl li
24 Btatum R* \\ 25 habucrit FT \ 26 cusdam V \ 27 et
ciuilis] leq. aut ciuilis \ 33 ecripta] ta om, Rl | enphiteosibas tl emphyteosin V empbyteusi vulg. \ 34 dlmi
nutionis yT \ 36 earum Rl

ECCLESIASTICIS REBUS

55

Nov. VII 3

, ondia nooad-ev eiorjxnfisv.

xT\vi*a.\>Ta yaq partem cum scrupulositate imputandam concedimus.
tr;v ixxrjv aiiu>v fwTgav aiv axoifleiq Xoyt^ofiivrjr Si vero iniuui contigerit per quandam cladem penifpitfitv. Ei Si iXrtTTtafreirj xnra nvae jie^mexeiai
sionem, aut iu toto tunc constantem pensionem ac6 xavdv, fj ini 6/LoxXt]Qa> tio TOTC vcpeoxtbxt xavovt
cipiat qui emphyteosin subire vult, aut nec accipiat
Xafiflaveiv xbv xijy dfiyvTevou- vneX&eiv povXopevov, 5 penitus, cum liceat conducerc potius quam talea defi fttjSi Xaftflaretv oAeos, il-bv piofrovv ftaXXov rj miuutiones in empbyteosin celebrare. Si vero alirotnvrae iXatxcaasts in1 ifnpvxivaeai it^dxxsiv. El
cuius ecclesiastici suburbani pretiosi emphyteosia
Si ttvoi ixxXriaiaaxtxov nQoaaxtCov xu>v noXvxiftr,'
detur, qualia plurima maxirae in nac novimus felixtav ififvjevois SiSolxo (unoia noXXa fidXtoxa xaxa
cissima consistere civitate, multo quidem digna prerai>xr;f icfiev xip> evSaifiora xafreaxdvai nohv, TIOX' lOtio, parvas vero reddentia pensiones aut nibil penXi;t uiv ata rifirjt, iXaxioxrtv Si tfdoovra nQoiuSov, siouum omnino, non ex reditibus metiri empbyteosin,
T)) ovSi
vS nnf>6o8ov
f68
oXmi),
m i ) , HJ
HTJ xfi
fi 77iooeoSq>
i q
ffiexQBiad-at
Q B i a d
ssed
ed a
aestimari suburbanum subtiliter, et reputari
p
ex
&
bib nQoaaxeiov pretio
ti
l l t reditus
di
ibil
i in iviginti
i i anni3
i
XTJV i iitHfinevotv, dXX
dXXaS Siaxtfiaa&ai
collecto
po3sibiles
axoipdii, xai ovXXoyi&ofrai xi\v ix rov a&Qott.opevov comparari, et in reditibus ex hop computatis agi
riuTjuaros Svvafttrijv xara etxooi ivtavxovs oireio&at 15 emphyteosia non perpetue, Bed in eum qui per7ii>6ioSov. xai nl xfi ivxevfrev ovXXoytoftevr) jtooe~ cipit et dua8 ex eo successiones, et viro et uxori,
odcu TiodxTeofrai TT]V i/uyvxevatv ov Oirjvexwi, aXX* sicut praediximus, facieodam.
tii nvxov %B xov Aafifidvovra xai Svo tfi>v i avxov
StaSoxotr, xal dvSoos r} yaftsxrjs, xa&dnso k'fm^oa&BV
2 tinovxss gf&rinev, yivop.ivrtv.
EiSivai Si IOVS 20 2 Scire autem empbyteotas convenit quia, si in
iftfvxemne 7iootr]Xi iot, eineo ini Suxiav d<pt^i
biennio continuo non exolverint empbyteoticum canofiq xaxnfreiev xbv ip<pvxevxixbv xavova (xovxov yd.Q nem (boc enim tempus pro triennio aliorum bominum
TOV xoovov dvxi xrfi ijii T W dXXoiv dv&qrincov rousufficere ad casum ccclesiasticarum aut ptochicarum
xias d^xsiv tii Sxnxcoaiv xatv ixxXr^ataaxixdiv TJ TIXOJ- emphyteosium pro non soluto canone ponimus), iient
Xtxcov iufpvxevaeiov i dyvcojtioaivrjs rids/isv), ytvi\- 25 omnino extranei empbyteomatiai, et volentibus praeaovxat, navxoiw: tgco tov ifupvxsifiaxos, xai fiovXo- positis sacrarum domuum licebit praedia aut domos
fuvon xole nooeaxatat xaiv tvayibv oXxiav oxai raiv
tlefendere, nullam metuentibus meliorationum reddiWV r\ xwv otxcov dvxiAaftfldveo&at, firjSeftiav ti"
tionetn. Sed si quidem deterius fecit praedium aut
s lm
von iftnoytjftdxtov^ dnoSoaiv aXX^ eixtg x '
suburbanum aut domum qui empbyteosin percepit,
q
olrjxe xb %(oqlov j} xb Tiqodoxtiov TJ trjv oixlav 30 cogi eum de suo diligentiam et restitutionem prisci
o xrp ifttpvxevatv Segduevos, dvayxd&o&at aixbv oi- status facere, et obligatum esse ad hoc et ipsum et
xo&tv xqy tniuiXeiav xai dnoxaxdoxaoiv xrjt oyjeio; heredes eius et successores eiusque res, insupcr ct
, xai vnoxtlo&ai xovxq> avxbv xe xal XXTJ- debitos omncs reditus sine dilatioue exigi.
,
q
J
dd6
(tovoftovt avxov xni diad6%ovt
xai xa avxov TtQayfiaxn,
tobi xip xal XTJV dcpetXcfttvTjv ndaav riqoiodov d.wjxso- 35
\}ixa/i tienfdxxea&ai
(A) Tb di i'iQT]fxivov fjftlv, cosxe firjS' evbt dxivijxov
Quod autem dictum a nobis est, ut nullius immobili.s
n^dyunxoi ixxXr^ataaxtxov rj TITCDXIXOV ixnoirjaiv dixt- rci eccleaiasticae aut ptochicae alienatio sit permissa
xtxod(f&<u nQbi ftySiv xmv xfja r;fiext(>as zxohxtiai
ad nullam nostrae reipublicae personam, sancimus
Titonov
&eani^ofzsv xQaxeiv fii] fibvov inl xu>v 40 valere nou solum super constantibus domibus et sub7 Ei fia xivot
28 nuvxoiios e$co xov ducpvxBVfiaxo yireofrat
Xouioc. L tit. cap. eccl. 12 extr.
2 EiSivni
BtOTtQdxxeod-at (36) habet B 20, 2, 5.

decurtata et mulata extant in appendice

sextam illarum partem accurate computatam remittimus. Quodsi canon ob adversos qu\.sdam casus itnminutus sit, is, qui emphyteusin subire vult, aut secundum integrum canonem tunc conslitutum eam accipiat
aut omnino twn accipiat, cum locare potius praestet quam tales deminutiones in anphyteusibus admittere.
Si vero ecclcsiastici alicuius praedii swurbam eiusque pretiosi emphyteusis detur (cutusmodi multa maxime
in hac felici urbe esse scinnts, quae magni quidem prelii sint, mintmum tamen reditum vel ptane nullum
ferant), non ex reditu emphyteusis mensura fiat, scd accurale aestimetur suburbanum et computetur reditus qui ex pretio collecto viginti annls jiercipi possit; et cum reditu inde computato emphyleusis non in
ycrpetuum inslituatur, sed ad ipsumgut accipit et duos qtti ex eo sunl successores, et virum aut uxorem,
2 sicuti ante diximus, pertineat.
Scire atitem emphyteutas decet, si continuo biennio canonem emphyteuticum non solverint {hocenim tempvs pro triennio ceteris hominibus definito sufficere ad emphyteusin rerum
ecclesiasticarum vel ptochicarum tollendam propter neglegentiam statuimus), se emphyteumate omni modo privalum iri, quiquc sacris domibus praesunt, sivelint, potestatemjiabituros esse praeaia vel domos vindicandi,
nullam yertlos meliorationum restitutionem: verum si is qui emphyteusin accepit praedium aut suburbanwn
aut aedificium deterius fecerit, cogi eum de suo curam el restituttonem pristinae faciei peragere, atque ad
hoc et ipsinn obligari et heredes eius et successores et bona eius, praelerquam quod etiam reditus qui debeanjur
omnes sine tnora exigantur. Quod autem a nobis dictum est, nullius rex immobilis ecclesiasticae vel ptochicae
alienationcm licere fieri ad utlam noslrae civitatis personam, id ut valeat sancimus non soluin in aedificiis
t onoloit i/tTtQoofriy A | 2 ai-rujy] ci (i. e. avxtji) conducere potius quam suppl. V* in spat. vac. ]l poS \ 3 d<piBpev. ti Si xnl ilaxxtofrri A |j motTiaxeias tius] p tn ras. (ex j>?) 72 || de tiationca Vx dirainutionts
M* aixiae A || 4 iji' b)joxXr\^o) XCZXB ifsoxutxi A || ^ | 6 emphyteosin]
emphyteusi
vulgo
p
y
] p y
g \ 7 ecclesiastico
C ftrtSiv A || il-ov yitQ ioxi pia&ovv A ]\~ iiKpvxsvasi i25 ||pretiosi
|tii
R T * } p r a e . . . . Vxx praedii
dii V^T*
V^T* (vulg.)
( l
l||
RT*}
A(s) Q 10 7toXtv xnfrtoxarat A | 12 ovSi nooaoSov]
8 nouissimus Vx \ 10 pcnsiones] p**siones (pro posftr}Siv A I 15 dyBtofrai) 7} owiartlo&at A \\ 17 poxt sessiones?) Vx \ 11 metiret Rl | 12 cxtimari RVT \
ifttfvxBvaw spatium 2 ftrt litt. cst in M\ 19 8ta86xQ>v] 14 *computari librift 15 pcrcipit] acccpit R | 16 eo] e
ueucssiones (1. e. Sia$ox<t>v) C B 25 d dyraifioavvT]s]
Fx \ 17 sicut) 8i R* J 20 renphiteotas Ra || 22 homipro non soluto cununc f || yevTjaovxat AB't] yevf,aB- numj omnium Vx \ 23 phochiarum 72 | 24 emphyteosi**
rru A/(73O B 28 rriiy olxBitov A | 30 Trenoirjxeaay A | n V1 \ sient Rx |) 25 propositis 72> |j 26 sanctarum R sacra1 r;y olxlav om. A |j 31 oi x. i. SBgdfievot, dv. avxovt A J| rum liisscr. Vx J 31 taccreom. R1 { ad hoo ipsurn|sum 721"\\
>VA avxoiii xe A f 34 uvxiDy A \\ avxiov A || 35 trobi xo 32 eiusq* rcs / / x , om. Rl \\ insuper ct] ct insupcr ct
A | 'iSsg. dTMQMTiBO&ai Tiooi fiTjSt Iv A 0 40 TtfjoocintovA V1 et insuper T (| 37 a nobis est F\ est a nobis /
1 Knipolositate inputandandam (dnm m ras.) R II ' <" ^a II 38 ccclasticis aut ptochic 72 || 40 domibu
do ct R
2 contigncrit R H pcnaationem R | 5 liccat] dcbcat R

Nov. VII 3

56

DE NON ALIENANDIS

awcaxdxcov olxTjfidrav xai nqoaaztitav xal ayodit'

urbanis ct hortis et ogris, sed etiam supcr ruinis,
xal xTJntui', dXXd xai iotwicor, ths ccTtb HVQOS siie
sive ex ignc sive ex terrac motu sive ex alia quadnb ctiopov ei'xe i aXXrji oiasdrpioxB aiiias xb tQtilibet causa ruina sit: sed etiam in his quae omnino

aQ In* ixdvon ir,v imtoirtaiv yivea&ai avyxcooovpcrmittimus nisi in sola cmphytcosi temporali, seiev, nXtjv ei fti; Inl fibvrfi ifi^vrevaecoe nQOSxaioov, Cundum qnod dlldum a noblS dictnm est, in tribus
xa rb gfinQoafrev f//uv eiorjfievov, inl IQIGI rr(os- personis talibus, quales praediximus E t ut neque
ois roiovrots, onoln TTQOO&CV tiorptttftev xai *V 10 ulla circumscriptio neque in talibus fiat, duobus pcr
fiTj TS TieoiyQuyT) ftr,8a ini tovxto yirrjrai, 8vo iaiv
tempora primatibus mechanicis aut architectis, sive
xara xatobv nqoixtvovxav [njxavixofrv ij doxixexrorcov,
in bac regia et maxima civitate una cum deo amabitixa xaxa T^*> f}noiXia xaixr,v xai fieyd).rtv iibXtv
libtts oeconomis et quinque reverentissimis presbyllua roli d"eotpiXEoxdxoit oixovouoie xul nivxs rciv
teris et duobus diacouis, praescnte quoquc deo amatvXnpeaxdxuiv Tzgsapvxtgcov xnl oio Smxoven; nagov 15 bili episcopo, sive etiam in provincia duobus insignixoe xai rov &eo<pihax(hov dgxiETitaxoaov, eixe y.ni bus mcchanicis aut architectis, aut etiam uno, si
xaxa %aonv Svo xdiy 7tiaf;fi(ov fit]'/.avtxu>v rj Joxf
unum solum civitas babeat, intervenientibus in illis
xexxovcov, 7 xal v6s, d i'ra ftorov fj uo?.ts l'%ot, locis, sacrosanctis positis evangeliis, definiatur ab
TtaQayivofiivov
roTsxonots' Ssxe xcov \J~eteov jtooxef
architectis,
Qyf
, q quantum competat
p
p pro boc solvi sanctisi
Xi ogia&fjrai
&fj Ttnoit
i xwv agzixexxoiwn', 20
i
l i
d
b t i
uivotv
EvayyeXitov
20 simae
ecclesiae
secunduin
moiuim cmpbytcosis,
et
ooov TTQOSTJXOV ioxiv vTiBQ xovxov xtXiiv x!j dynozuxTj in his enipbyteoticam conscriptionom in co colcbrari
ixxXrioia xaxa XQOTIOV ififvxsvaecos, xai 'inl xovxoii
secundum figurara prius dictam. Illum vero et aeditfitpvxEvxMTjv avyyga<p}]v eli avxbv yireo&m xnxa xb ficare ct uti raateriebus, si materiaa babet, ct transa T
axvj"
" fyitQoo&Ev ior,(iivov. rbv Se xai oixoSo- mittere emphyteosin usqtie ad dtias successiones,
xai xexgfjo&ai xals vXaie, EITTEP vXas Sypi, v.al 25 sicut dictum est, et sic rcverti post triuin personaiintEiv xrtv ifipvxevaiv axgi Svo StaSoxcnr, wi rum mortem ad sanctissimam ecclesiam aut veneraQjt,
ovxto XB iTiavtivai fiExaxi^v TWC xnnbv Ttoof
bilem domum, cx qua facta cst emphyteosis: ct
OJTIOJV XEXEVXTJV ini xi,v ayuoxdxvtv iy.Y.Xr\aiav rj xbv valere etiam talem contractum, utpote pracsenti non
tvayioxaxov olxor, yro' ov yiyovtv TJ ifupvxsvGii.
repugnantem legi.
xrt* toQaJa&ai y.ni xb rotovxo owdXXayfia, a>i xqi Tiitg- 30
8 OT firj paxofiErov vofiio.
OvSe txsivov xov 3 Neque illud, quod bactenus contra tales conptXQi vvv xaxd. xuv xoiovxcov awaXXayftdxcov initractus agebatur, valere permittendum est de adroq&E^vxoe xonxeTv ovyxcogoviuvov, rov noosxi&Eafrm iectione, ut vel si duorum beredum compleatur
d>sxe xav ei 6 rd>v Svo XXTJQOVOUIOV TiXrjgco^etT] xQ' terapus, licontia sit eis, qui post illos sunt, in ein
vot, aSstav slvai xoli /ux' ixsivovi dftyvxevEafrat nvxo 35 phytcosin dare id unde agitur, ct scraper eos j>racxal nel ngoxpivEafrai xdit> dXXwv. xovro ydo oiSiv
poni aliis: [in] hoc enim nihil aliud est quam per
fxegov iaxtv TJ xaxd JIEQIOSOV xui /tr,xavrty Sirjvexils
revolutionem et macbinationcrn perpetua3 eis trnin* aixois iurpvxsvaen, fiaXtov Se nrpnioiasii xav
phyteosis, magis autem privationes ccclesiasticarutn
ixxXrjaiaaxixdiv iqyd&o&at ixgayftdxcov. dX)Jt xdv E'C agi renim. Sed et si quid lactum cst tale, nullam
T yiyove rotovrov, ftr;St/u(av avdyxrjp EIVCU xoi: EVAK' 40 necessitatem esse reverentissimis oeconoinia dnot>us
(Jsoxdxois oixofSiiote xwv Svo xXr^oovoucov jtavoptvinv
bercdibus cessantibus ccteris tradcre.
l i^TiS ixSiSovat.
stantibus et suburbanis et agris.et hortis, vcrutn etiam in ruijiis, sivc inccndio sivc lerrae motu sive ex
a(ia qualicumque causa ruina extilerit: gitin in iis quoque, quae plane destructa sunl et in solo iacent atque adeo in tneris ruderibus nullam habcntibus aeaificalione/n nec materiam iacentem. Ifam ne in illis
quidem fieri alienationem pertnittimus, cxcepta sola emphyteusi ad tempus facla, sccundum id quod supra
dictum a nobis est, in trtbus personis talious quates antea diximys. Et ne quae fraus ne in iiac quidem
re committatur, duo ex primariis suo quoque tempore viechanicis aut arcliitcclis sive in hac rcgia et
magna urbe cum deo carissimis oeconomis et quinque religiosissimis presbyleris ct duobus diaconis, pracsente simul deo carissimo archiepiscopo, sive tn provincia duo insignes mechanici aut archilecti, vcl etlam
unus, si unum solum civitas haheat, ipsis locis wterveniant: ut sacris evangcliis vropositis ab architectjs
definiatur, quantum sanctissimae ecclesiae pro hoc solvi secundum ernphyteusis moaum par sit, atquc dc iis
emphyteuticum instrumentum adversus eum secundum fortnam supra dictam conficiatur. JUe vero et aedificet
et materia, si habeat materiam, utatur, et usque ad duos successorcs, ut dictum cst, emphyicusin transmittat,
atque ita post trium personarum mortcm ad sanctissimam ccclcsiam vel domum vcnerabilem, a qua cm~
phyteusis constituta est, redeat: vigeatque talis quoque contractxis, ut qui praescnti legi non repugnet.
3 At ne illud quidem, quod usque adnuc contra tates contractus agitabatur, valcre permiUimus, ut adiciatur, licere etiam implelo duorum heredum tempore successoiibus eorum in emphytcusin rem illam dari,
eosque ceteris semper anteponi. Hoc enim nihil aliitd est nisi per ambages et machinationem perpetuas in cis
rebus emphyteuses, immo vero dctractiones rerwn ecclesiasticarum agere. Verum licet tate quid factitm
sit, nulla necessitas religiosissunis oeconomis incumbat, si duo illi heredes deficiant, successoribus coriun
emphyteusin tradendi.
3 etxa xai iA J 4 7 A)^ M || 8 ei urj om. A fl 9 ini 6 xQovos A H 35 xols] x<5 A J| alxb] id undo agitur c jj
TtQOffconoiS antexaraxb cdll., 10 xotovxoi >'/* 38 in* aixoTi) iavroTe A
xafxcv om. A B 11 firjBe om. A | ini xovxcp] in talibua e 1
13 juyaXonoXtv A || 16 episcopo e U 18 rj xal ivbe t]
4 destricta? Vx \ 5 matcria /2 ]] 7 in sula] insula
ti oi xai A H 19 itaQayivOftsvov A; leg. jtngayivofttvtav R1 H cmphitcosim ^ ' 1 9 diximus V \ Et] Scd R* ||
(f)? D Ivtxoii xonois A in illis locis ? || cjaxs] ontas A, 10 illa li1 |j neque F\ ne R (d*l. R*) nequc quod T
om. e/ort. recte | 21 oaov\ noaov (noabv A") A || TTJV dyitO' pro tempore vulg. J 13 prcsbytcris R1 in ras. 45 litt. |
xdxrjv ixxXrjalav A || 25 E?niQ\ eineo xal A || f% A (f) l| 14 du.bus Vx || diaconibus RVT\ dc/ om. R J 15 ctiatnj
26 a xal Svo xaxa SiaBoxfjv tot Etgrjxat (xnxct
ct R U duo yi || 19 competat quantum fx \ soluij solio
erasumf) $taS6xcv, ovxcos A |] StnSox&v] Bucceraioncs
/2 B 20 et om.Rf \ 22 Ilud/fillud T\\ 23 ct post habrt
(v. ad 55, 21) g U 30 xal tQQwo&at) eooajxai yctQ A | om. R' || 24 cijiphytcoscosin /'* || 25 pcrsonarum om. Rl ||
Tp] rb M l 31 firj M] ovA || Ovdi] dXXat xe oiSi A | 2S utputem Px || 34 *illum libri |) sunt] u Vl fiunt
33 rov] xb A || 34 toaxs om. A || EI] xai A " ---'-'
F* l 36 in seclusi Q 38 priuationcra V

ECCLESIASTICIS REBUS

57

Nov. VII 4. 5

CAPUT IV.
Ei Si xie ^ovXtjd^eit] Xafttlv xura Xoyov xoi\~
Si quis atitcm voluerit accipcre sccundum ratior,ioi TOV xnlovftivov ovaovyQovxzov noayua txnem usus aut quod vocatur ususfructus rem ecclcxb.aiaorixbv rj TJS ayiotanjs
fieyaAr): ixx}.i,aiag rj siasticani aut sanctissimae maioris ccclesiae aut alteaiXrfi olaiSrjnoTe raiv iv imnoT) r?j TjiitTioq vni}x6(it rius cuiuslibct, quae in omni nostra dicione sunt
xuftiyoiv fj jTTuJztiwv, ftij n)./Mi Xaufinritio rouro, 5positae, aut ptoehionitii, oinnino percipiat hoc ct
ii fii] xoto T8 tr,v tiprtuivt}v naonxijQr^aiv xal xatit
sccundum praedictam observationem et socundum
ihv rvjior 7rji SUOITOS IOV rifi evoipovi /.t'1-etos Sux- formam constitutionis Leonis piac meinoriae: ut istc
td^ioji, loere alxbv evjtooo>> xa&eaxioxn xni olaim
locuplcs cxistcns ct substantiae immobilis dominus
O.KIV\IOV Htanorriv ixtoov evfrvt npayua xnxk Sf.njxo- aliam mox rcm secundum proprietatis ius compcnset
iiiai Sixcuov avrtSiSovat rrj ayuoiuir\ iy.x).rj(tt'q TJ tvj 10 sanctissimae ecclesiae aut venerabili doraui, ex qua
tvaysl otxip, t$ ov xovxo hififlavti, iuauviT)v y.ai rot- hoc pcrccpit, tantos ct talcs fereiitcm reditus, quanaviijv tpiftov 7iQui'oifov, ojroatjv ij ortoiav i'xti rb St- tos aut qualcs habet quod datur, ita ut post cius
doutvov vitxe ueia TTJV avrov Tti.svirjv TO TS ixx?.rt- obitum ccclcsiastica aut ptochica rcs revcrtatur ad
eiaoiixbv i] moj/jY.bv TTQttyftn iivaiQiyEiv iril ibv
voiierabilcm donium cum usu, qui datus est, non
tvayiaxaiov olxov jiera TTJS ^o/ffeft>s rrfi Stdoutvtjt, 15 transcendcnte teinpus vitae percipientis; accipiat
ovov
T B w
ci<x vntQBaivovGqe rbv x?
^ ? ^ TOU Xaftftd- autcni similitcr ctiam rei in compeiisationem datae
vovroi' Xa/tfiuveiv Si ofioiws xnl tov drniSeSofiivov
let] usuiu, quuteiius sit post percipientis obitum ant
riQayfiaxoi ti}v /orjoiv, ojete tlrat fttia inv iov Xafi~ tcinpus, in quo donatio usus convciiit, non transcenfiavovfoi ttliviTf)' rj xbv yqovov, tii ov rj Swoen T^S dens videljcet pcrcipicntis vitam, utrumque ex toto
XQr,of(os avfiTxsifiovtiim, ovx txfiairovroz SrjXaSij xiyv 20 et sccundum proprietatem et sccundum usum apud
tuv Xaftpnvovxot ^oiip; ixiixtoov i^ oXoxXiiaov xui sanctissimain ecclcsiam.
xaT Stotioxtiiiv y.al xaxh y.o^oiv riuott xj] nyuoxdxrj
i X i
CAPUT V.
i) $a r' Aiovxoi xov xl,s evoepoii )>,teoii SinQuia vcro Leouis piae memoriac constitutio poenas
TSS T(ie notvcti a%ed6v rt uovov dni jronaecui wot- 25 paene Eolummodo iu vcnditione decrevit, nos autem
atv, rjiii: 8i nnr^yoQBvaaftsv ov tiorioeii uorov, U).)M interdiximus non venditiones soluin, sed etiam do%ai SioQiai xal itfieiyets xni SirjvexEie ifitpviEvoei: xni ationes et permutatioues et pcrpctuas emphytcosLs
htyy(>o)v doatn tni TiQiiypaaiv dxii>r;xoii, oocijfisv Se ct pignorum dationcs hi rebus immobilibus, vidcnuis
tivat ovxtoi fiXoy.irSvvovs xafreoxuixM, toixe xoXftnv autem quosdam sic ainatorcs periculi constitutos, ut
*ai xoii aiiqyogevftivote, TTooiuvat xai nTtoneiuav TIOI- 30 praesumaut ad ea quac interclicta sunt accederc et
tle&at TWV vofiiov j- r/s fyovoi yvwftr^i xt xnl rSX- circumveutioncm facere legibus ex voluntate ct praciirj, xnl xd -.invxolui dnjiyoQsvftsvn, tfiaovxa 3i xai sumptione quam babent, et quae omnibus modis
tjs foiaTov io(os ar&Qcanova Tigdxxovot, Sta xovxo interdicta sunt ct forsitan ducuut ad mortcm hoi^i]'&r]fttv iwy iy.doTiy awaXXdyftaxi y.al QI}'
mines, agunt: propterea necessarium aestimavimus
TCUV t;7tet?.r)/iiv(ov y.axct 35 iu unoquoque coutractu ctiam certam statuere poe^
i^ 7toivrv
7toivrtv, OTiXnSrj
i
wv oixovofuov
f
notvwv iy. ifi^ cioi]iitt>rts xov xrjs ti'
nam, his quippe poenis, quae positae sunt adversus
ffijffot>s /'/MJ;S Aioyxoi^ SittxdSeca* ottolio xnl vvv
occoiiomos cx constitutione praedicta piac memoriae
i7XT\qxrifiiviav T(p oixovofuo, t; x<p evoS6//o T; roaoLeonis, similiter ctiam nunc immineutibus occonomo
IV. Quodsi quis ex ralionc ttsus qui proprie ususfructus dicitur rem ecclesiasticam sive sanctissimae
magnac ccclesxue sivc aiius cuiuscumque in universa dicione nostra siiue sive ptochiorum accipere velit,
non aliier cam accipiat nisi secundum supra dictam observationeni et sccundum formarn constitutionis Lconis
piae sortis: ut locuplts dumtaxat et immobiHs substantiae dominus, aliam stalim rem iure proprietatis sanctissimae ecclesiae vel sacrae domui, unde illam accipit, in vicem det tantum ct talem reditum laturam,
quantuni aut qualcm fert id qtwd datum est: ut post mortem eius res ecclesiasdca vcl ptoctiica redeat ad
venaabilan domum ctim usufructu dato, qui quidem non exccdat vitae tcmpus cius qm accepit; simililer
xero etiam rei in vicem datae usumfruclwn capiat, ut post mortetn eius qui accepit vel tempus in quod
vsumfructum douari paclo conveiiit, quod sciltcet vltam cius qui acccpit non cxcedat, ulrwnque in toium
tl proprietatis et ususfnictus iare pencs sanctissimam ecclcsiam sit.
V. Quoniam vero Lconis piae sortis constitutio poenas fere tantummodo in venditlone dvfinivit, >ios
vcro non sohim venditiones, scd etiam donationes et permulationes et perpeluas emphyteuses ct pignorum dationes in rebxis immobilibus interdiximus, cum quosdam periculis adeo dclectan videamus, ut et in
vetita tiiti et pro ea quam habent praesumptione atque audacia legibus periculum facesscre audeant eaque
faciant quae omni tnodo prohibita sunt, quae adeo ad ipsam forte mortcm homines adactura sint: propterea
necessarium duximus in unoquoque contractu certam qxioque poenam statuere, ita niminan ut poenae ex
supra dicta comtilutione Leonis piae memoriae contra occonomos intentatae simililer eliam nunc immineant
2 TtfKcyuara A || 4xxXr;oiaoTixbv rj om. A || 4 rrj
vftqxoo) Tfftav A || 5 firj aXXcoe M] t) oXatt tvnyciv
aXXotv otxcov A omnino (i*. t. oXoit) ; | 6 pi) om.
As \ 1 trfi ante Aiovxoi om. A J Smrd^toJi otn. A ||
11 %al roiavTTjv et 12 rj ojxotav om. A | 12 tinle bnoinv
vtrba TCZ tvaytl Xa/iBtivst (10 *q.) repttit 3 / ||
1 h ilXafiiaxaxov A | fiexu rrfi 8tSoftvtie xqrjoecos A jj
17 Si) ieg. vid. T || dvxiSeSo/ttrov A || 18 tr,v XQVaiv\
ct Djum c H 24 i? Aiovxoi\ XiorxoS fj A |j 25 noirnt
Movov a%i$bv inl xijs Txqdatwt A fl 20 Si A;] re M fl
28 ppw Aa || 38 r\ tq>] rcji om. A
1 r\ihr. quoniodo usuflfructus rcrum ad sanctum locum pertincntium constituatur R \ 2 usus nut quod
uocatur om. fl (1 3 aut R vuly.} ucl A T || autl ut
/' 14 dictiono RV \ sunt positue sunt V1 positac sunt

y* Q 8 subsubstantie intnolisbilis It11| duminus om. R f|

9 proprietat*s / " |] 10 uenerubil* / / l | j 12 qualcs] tnlcs
Ra l habet] habeut R fl 13 pbtopbica R tocbica V ||
15 transoedentem R f| IG in compcnsatiunem rei datu
R H 17 et ttclmi |j 18 datio f (T mg.) | usuaque R* |j
24 rubr. quibua pcnis Bubiecti sunt qut bano constitutioncm contenpnunt R (| 25 pene del. V* || 26 intcrdiximus] intcrdicinius vulg., dixtmus RV dicimus T |)
27 pctuas R% || 28 donationes 10 D uidimus / ^ | 29 quosdatnj ct quosdam Rl \\ 3034 terdicta existitnauimus
R* scriptit in rat. 2 vtrsunm Q 33 ct quae forean 72(*)|j
33 dcducunt R (3) vulg. [| 34 ncccssarittm esse cxistimauimus ii( J H| 35 Btatuere ccrtam R || 3G bis] iis vulg. |)
37 cx constitutione praedicta in rat. F {| 38 etiom R\
et / r viilg. || inmcntibus Rl

Nov. VII 5. G

DE NON ALIENANDIS

-r . > f-*-T-->:-T-T ? i\yovuivqf

r\ t)yovu&~r] povavel xenodocho aut nosocomo aut brephotropho aut
cxrtplov i) daxiixr,giov xnxd xb eunooa&sv Staxexay/iiabbae aut abbatissae monasterii aut asceterii, aevov. E'C xti xoit-vv utyiioao&at jo/.ft^aeie npayfta ixcundum quod priua dispositum eat. 5i quis igitur
xXriaiaaxixbf t; nxu>xixbv, ixnmxexio tuiv ev&vs xov emere praesumpserit rem ecclesiasticam aut ptochixtfirjfinxoi, tinnixeia&to Si xb noayua, oneg tXape, 5cam, cadat quidcm mox pretio, exigatur autem res,
ftexd ndarii xlt<s i.v x(o fiiaai x9"rV Ttpoid-^xr^s. xai
quam accepit, cum omni medli temporis incremento;
xaxd fiir xT;i dytcoxdxrjs xxXt;aias rj TOV tiayovs oT- et contra sanctissimam quidem ecclcsiam ant venemxov fitjStuini' TzavxcXaii iy.ixio nya>yr'jr, xatd fievxot
bilcm domum Dullatn omuino babeat actioncm, conxdiv evXn^eaxnTwv oixovofitav rj oXtm rcbr nexpaxotra yenerabiles autcm oeconomos, aut qui omninu
xiov ini xnli tSiais niirdii' rceounaiaii ixixio xr\v ix 10 vendiderunt, in propriis eorum substantiis ex couxov ovraXhtyfiaxoi dytoytjv, iV Stet xrjs iavxaiv yovr
tractu habeat actioncm: ut inetu suae substantiac,
negtovaias, ei xai UTJ Std rof xov &eov <p6fiov, dXX' etsi non propter dei timorcm, at tamen scgniorcs
1 ovt' vxrr-ooTfgoi nepl xds ngdaeii yiyvoivxo.
Ei
1 circa venditionca liant.
Si qnis autcm pcr
Se xts xnxn H<upsdv Xafttiv ToXuijoeie npny/ja ixxXr,- donationem accipcrc praesumpserit rem ecclesiasti'
otnoxtxbv 7} 7TTO>XIX6V, avrov xe xov Scapovfitvov ndv- 15 cain aut ptochicam, et ipso quod donatum est
xios ixnmxbxu) xai exepov xoaovxov x xrji avxov
omuino cauat, ct aliud tantum ex sua substanti
neniovaiit: dvxiHidjxco xrj dytoxdxr] ixxXr^aiq i) XM repenset sanctissimae ecclcsiae aut vcnerabili domui,
evnyel oixip, i$ ov xovxo tXaflev, Xra i)v enexeijnjoev
ex qua hoc accepit: nt quain nisus est agere couioydaaafrai xax' nvxfje xatvoxouiav, xaixr,v aiixbt iv
tra eam novitatem, hanc sibimet m propriis exxoli iavrov diSovi xfjt oixsias ato&otxo naroi'pyias. 20 hibens suam sentiat malignitatcm.
2_ Ei Si dfisiyis ini xiat yivotxo nposconois, ^wois
2 Si autem permutatio in quibusdam fiat personis,
fi6t-r,i xiji /3aotXeias, xa&dneg i'finpoa&ev elnbvxe:
praeter solum imperium, sicut praediximus, ct qui
'* "
xtti b xi]v aiiBiyiv Xafitbv vnoxtla&a) TtoivTj permutationcm accepit subiaccat poeuac, ut datam
tto xai xb (teSofievov aixco ngay^ia dno^aXelv, xai
sibi rem amittat, et recurrat rursiis haec ad venera
draxpe'xetv avD-tf xoTno inl xbv eiayrj olxov o&ev 25 bilem domum unde progressa CSt, Ct quod pro com/|t'/?i?, xal xb dvxtdeSofiivov fieliai Txaga xto einysl
pensatione dedit, maucat apud veuerabilem domuin.
oTxip, xni xbv npoteX&ovxa jtod^/iaxt napavouip ixct qui accessit ad causam legi contrariam. cadat
ninxeiv [xt] exnxtpov Sixaiiot' aisxe xnxd xovxo noi~ utroque iustc, et secundum hoc pocnae subdatur,
vr)v aixbv^vTtexetr, x a ^ ' o xai xa>v oixeiior dxninxet
secundum quod ct propriis cadct et quod speravit
xai ontp TjXi.Ktev oi 7tposiXa/3ev xdrxavfra xr)s dytu-'AOnon acquisivit; ctiain hic actione ei sorvata in proyrtt avxij> tpvXaxxo(iivT}S ini xjj iSia neptovoiq xciv xb pria substantia eoruin, qui contractum cum eo ccovrdXXayfta Ttpb: avxbv Ttpa^avxojv.
lebravcrunt.
CAPUT VI.
C Ei Si SaveKJXtft eli aaj/iaxtxbv
xg EloiTo
Si autem croditor in pignore corporali elegerit
Xafleiv n^ayua dxivrjxov ixxXTjCiaaxtxbv rj
oxtxor,
accipere rem imiuobilem ccclesiasticam aut ptochiiv oixiai: xvxbv
fj
jxpoaaxeiois tj
n dypdlt
dypdli rjrj xt]non fj 35 cam, in domibus forsan aut suburbanis aut agris
x
] jtpoaaxeioiS
'
*ixoli afSpanoSott,
aut hortis aut civilibus ppanibus aut rusticis mannoXtxtxaie aixrjasaiv r\ dypotx
p
, xai
va v
Solrj X9 i vneo xovxov, ixittnxixco xov Saveiafia
cipiis, ct dederit aurum ob lioc, cadat credito, et
xoi, xal ixtxca
x
xigdos
g
rj
j Sayeiaa/iivt]
/]
nyiandrr]
y ]
iX }
p, sanctissima
habeat. lucrum,, q
quae miitiium accepit,
aia TJ 6 eiavTje olxot xo ddaretofrir
f r i
xQvaiof
i
xurxav&a
ecclesia
aut venerabilis
domus quod
l i
bili d
d mutuatum est
xaxd xov
ov xo Sdveiffua ngd^nvTo; oixovoftov ij |ero-40 aurum;; etiam hic contra cclubrautum mutnum oeeox
T}
toiov rj
T} jixeoxorpoipov
jixeoxorpoipov rj
rj yyovftivov
yyovftivov ftovaoxr
tovaoxroiov
rj nomum aut xcnodoclium
d l
h
aut ptochotrophum
aut
doxrjxrjpiov rj xaiv dXXtov evayobv avaxr,fid-ttov xrtt
praesulcm monastcrii aut ascetorii aut aiiorum vcoeconomo vel xenodocho vcl nosocomo vcl brephotropho vel abbati abbalissaeve monasterii aut asceterii.
secundum id quod supra constitutum est. Si quis igitur rem ecclesiasticam vel ptochicam cmcre ausus
sit, ille pretium statim amittat, et res quam accepit cum ornni temporis interiaccntis accessione exigalur
Atque adversus sanctissimam ecclesiam quidem vel venerdbilem domum nullam prorsus aclionem hubeat.
verum adversus religiosissimos oeconomos vel quicumque omnino vendiderunl in propiiis eontm bonis
actionem ex contractu habcat: quo illi metu saltem subslantiae suae, si non ob timorein dei, utique lur1 diores ad vendendum fiant. Quodsi quis dono accipere axisus sit rem ecclesiasticam vel plochicam, et
ipso quod donatum est omni modo privetur et alterwn tantum ex sua substantia sanctissimae ecclesiat
vel sacrae domui, unde illud accepit, in vicem det, ut quo detrimento illum afficere conatus est, idem i
2 suis ipse rebus expertus propriae sibi malitiae conscius (iat.
Quodsi permutatio fit in quibusdam
personis, solo imperatore, sicut supra diximus, excepto, etiam gui permutationem accepit ci poenae subiaceat, ut rcm ipsi datam amittat, eaque rursus ad sacram domum unde venit revertatur, el quod in
viccm datum est apud venerabilem domum maneat, alque qtti rem illicitam aggreditur utrumque merito
amillat, ita ut eatenus poenatn subeat, quatenus ei proprias res amittat nec quod speravit acqnisierit:
actione illi etiam hic contra propriam substantiam eorum servata, qui contractutn cum ilh fecerint.
VI. Quodsi creditor in corporale pignus voluerit rem immobilem ecclesiasticam vcl ptochicam accipere, domus forte aut suburbana aut agros aut hortos^ aut annonas civiles aut mancipia rustica, dedcritque pro hoc pecuniam, privetur credito, atgue sanctissima ecclesia vel sacra domus, quae mntuum accepit,
pecuniam sibi creditam lucretur: ut etiam hic contra eum qui mutuum contraxit oeconomum vel xenodochum
vel ptochotrophum vel praesulem monasterii aut asccterii aut reliquorum sacroruin collegiorum actio
'.i xoXfirjaoi lovrjoaafrfu A || 6 fxiaco om. Ma || R \ 4 eincrc] omne Rl j| ptochicamj thechicam V\ 5 cxi8 lx*io* navxeXais A \\ fttvxoi,] Si A || VI Sinxbv] Stny*
gat autem rem f* || 8 habt-at liStcorn contra F\ 10 ci
ovv xov A || 13 yivcjyxni. A j| 14 xoX(iitaoi A \ 15 Sai- contractu om. Rl U 12 attanicn] ut taincn R ut tantum
povftdvov] Stoprj&ivxot ainco A \\ 18 Tva ft\ oncoi A R
T, at om. V, in quo tamen Bcg| V* scr. in ro. J scgnionei
19 xax' avxTjt Ipydaaafrcu A \ avxbi] sibimct e (j R" || 17 ucnerabil. V1 || 1S ut] ct i2> fl 23 *ut]
iv xoJs] ix raiv A j| 24 xa> A] xov M R dnoXaftelv] et libri |j 24 ct recurrat] ct om. Rl || haco om. Rl ||
anoXXvvai. A g 28 T M, om. A 0 33 8i] Si xal A |j 25 pro] pcr V |j 26 domum om. y || 27 causam} carm
eis atofiaxixbv om. A || 37 rovxtov 4 fl 3S SeSarei'
R || 29 cadat V \ 33 corporari cligerit II \ 34 ira
OfUvrj A I 41 sq. r) doxtjxTjgtov om. A
mobilcin ct ccclcsiasticam Jil \\ phocliicam R J 37 dcdit
y \ crcdito Ihimhach] creditor Uhri II 30 aut (alia *. c
1
1 uel RFT\ aut vulg. \ scenodocho aut noaocbomio add. R-) ucrabilis R \\ mutatum /J j| 41 scenodochu^
/* || 42 aut asistiTii HT om. l
V \ betliotropuo R |] 2 asiatcrii RVT |j 3 diaspoituin

59

ECCLESIASTICIS REHUS

xip StSavetxoxt. navxwv xovxtor xtsi

aoxrfiriQioiv TJZOI

El yao oluti

His omnibus etiam in abbatissis muliebriuni ascete-

xnls

cyiuxaxais dxxlrjaiai; ?; xoJs a/.Xots evayiatv oixou

baytioftaxos yivotxo zgeia, ele ftorqv ayayxaiav

VII G-8

nerabilium collegiorum creditori actionc nianente.

mi xtav rjyovfiiftof xa>v ywatxtitov

}iovaoxTj(>ia>t> xQaxovvxtav.

Nov.

SJ]-

riorum aut monasterionim valentibus.

Si cnim

nmnino sanctissimis ecclcsiis aut aliis venerabilibus

5 domibus crediti opus fiat, aut in solam necessa-

/.^17 xai anagaixr^xov nQotpaaiv xai rfi xiogis ovx

tvtoxi xb xaxtntiyov itktiQOjfrjjvat, rj eXs xi ngayfia

riam videlicet et inevitabilem occasioncm et praeter

quam non potest, quod imminet, adimpleri, aut in

kaixtlioxaxov xfi aytwxaxr; xn&taxbi ixxXrjaiq, *$- aliam causam utilissimam sanctissimae consistentein
ori TOJS nqotoxiaatv aix^v ite'xgt xrfi ytvutrfi v7io- ecclesiae, licobit pracpositis earum usque ad geneffrjxrji loxao&at, ptjSiv iSixbv irt^vnov xole Savti- 10 ralem hypothecam stare, ct nullum speciale pignus

Zovai nagexoniroie.
(Z)

creditoribus pracbcrc.

CAPUT VII.
Ei Si xal Sir,nx7] xn t/tcfvxetoiv hifitlf SuqSi vero ctiam jjcrpetuam quispiam euipbytcosin

{ifltnv, OTIEO ovy. i!-oxir, ?; Tioosxaioov ftii', ftij fiiv-

iyi xaxa xijv xoZSe ij/utjv xov rouov naQaxr^oir, xai

accipere praesumpserit, quod 11011 licct, aut tcmpo-

ralem quidein, non tamen secundum huins nestrac

wxoi ix7ri7ixt'xco ftip xrfi dfMpvxtvaecoi y.al xb deSo- 15 legis obscrvationem, etiam sic cadat quidem dc cmfiivw ftevixai naga xio tiaysl oixio, Stboxco di Strr
pbyteosi, et quod datum est mancat apud vcncravixd)! ,xal ftcxa xrtv txTixiooiv xov eucpvxtviiaxoi, ooov
bilem domum, det autctn continuo et post casum
ij/itAte TeAcir, eineo xaxit r6ftoi> vntf/.&e xrtv iufvemphyteomatis, quautum futurus erat solvere, si seityau; oipEfbi Tino' ixot /tiiorxoi Ix xun> fitixr^v cundum legem subisset emphyteosin, nihilapud eum
olxip xetx* tfifvxevoiv SeSotnirtov nxatxixiov sionyuti- 20 remanente ex rebus pauperum, qnac frustra ci per
3 xuv.
Tavxa [XE] OVV linavxa n<tou<fvi.axxia&(o, 1 emphyteosin datae Bunt.
Hacc igitur omnia
7(tls tigrjfttvais vnoy.Eifiera Ttoivat:- U^TE xtov av/ioustodiantur pracdictis subiecta poeiiis: ncquc tabelftoiatoYQaifojv &agqovrxa)v xoli xoiovxois vTiovQytiv
lionibus j^racsumentibus instrumentis talibus minivufiomioit, aX)A SESIOX&V T?;V aeupvyiav xai xb firj- strarc, scd metuentibus usque exilium, et ut uumiTtunoxE^ inartA.&tXv, /ir/S' nv EI 9-tTos xovxo Soii] To quam revertantur, ncc si sacra hoc praebeat forraa;

txnxaotv xnxu xrty Aiovxoi StitTa^iv vnofitivai.

30 COnStitutiODCm SUStincant.

CAPUT VIII.
(H) Taiv avxibv
xtfiituv yvkaxxoutviov xni xaxa
Iisdem poenis scrvandis etiam adversus eos, qui
oa^axevii jinon xbv rjixixtQov vouov rj ivexvgasacrata vasa contra nostram legem aut pignori dant
r r\ Tnohtvvxwv ; ^iovivbvxoiv inl ixnoir\au.
aut vendunt aut conflant propter alicnationem. Nam
et illos acqua aut maiori poena dignos esse sanciKai yag Sl] xuxtirovs xqi 'iar,s r\ xal utiyofoi tivat
rton'7;i u^iovi &tanit,oftEv
35 raus,
t oaio xnl izigi
,ft
g ieoa jigdygy
, q quanto Gfiam circa sacras rcs et deo dicatas
ftaxa xai tjSrj &tip
xa&iQo>fiiva xohiwoiv
xohiwoiv aaefiiiv.
aaefiiiv
pracBument iinpie
iinpie agere;
agere; nisi
nisi tameu
tameu aliquid
aliquid tale
tale fiat
ip xa&iQo>fiiva
pracBument
fiat,
fj xovxoo yivotxo,
y
xn&aTreg einoutv, Sta arapquod (iiximus, circa redemptiouem captivorum, ubi
aixiKt).wxtJi't ivfra
cap.

VIII summarium habet Nomoc. XIV til. 2, 2.

creditori competat; euquc omnia eliam de vraesulibus muliebrium asceteriorum vel mo7icstcriorum valeant.
l Si enim omnino sanctissimis ccclcsiis vcl ccteris sacris domibus jiccuniu mutua opus sit, ad solam scilicet
neccssariam et inevilabilem causam et shic qua quae urguent nequcant pcrfici, vel ad rem aliquam qttae
sanctissimae ccclesiae xitilissima sit: licet praesuiibus earum intra generalcm hypothecam se continerc, ut
speciale pignus nullum creditoribus concedant.
VII. Quodsi quis ctiam perpetuam e?nphyteusin, id quod non licet, accipere ausus sit, vel temporalan quidein, ncc tamcn secundum huius nostrae legis obscrvalionem, is quoque emphyteusi privetur,
ti quod aatum cst penes vcncrahxlcm domum vianeat, detque perpetuo etiam post emphyteusis amissiouem, quantum solulurus fuissct, si secundum lcgan emphylcusin suhisset, ncc qwcquam cpud eum ex rebus
i ptochicis frustra illi emphyleiisis causa datis mancat.
Haec igitur omnia obscrventur supra dictis
poenis subiecta: ut neque notarii talibus instrutnentis operam praesiarc audeant, sed perpeliium cxilimn
vitluant sine ulla vmguam spe reditus, nc si sacrum quidem rescriplum id condonet; neque potestates talia
tnstrumenta aul dictare audcant aut facta admiltcrc et actis commentariorum confirmare, ne etipsaecum
potestalis ci dignitalis tum bonorum amissionem secundwn Leonis constitutionem patiantnr.
VIII. Atque cacdcm poenae observentur eliani adversus eos, qui sacra vasa contra nostram le'jcm aut oppigncrant aut vendunt aut conflant alienationis gratia. riamque illos quoque pari vel adeo
muiore poena dignos esse sancimus, quando vcl in res sacras et deo iam consccratas impie agere audent.
Msi vcro id fial, uti diximus, ad reacmplionem capHvorum, ubi animns hominwn a morte et vinculis libe4 aliis om. R1 || d occasioncm] acconS (1. . actionem) Vx jj
8 consistematcm Iil || 10 Bpiritaleai IV fl 12 rubr.
Quibus penis subicitur qui illicitura oontractum cnphiM l Qtaxt 3/1 liccbit p <m yag xoxe A | 9 TJJS] ftovrje
trtt A |i 10 T<D Savtltovxi A || 13 17 TCQOS xatgor, oi tcosis ucnerabilis loci coniponit 7? (sim. T) \ 13 quod non
licct om. Rl Q 14 tamen] tm Ir \ huius om. Ii H 15 de
hivxoiyt A II 14 xai avxoe M] xal ovxois Ae 11) fiai2JT]abpu(y.||cnpbitco8in RxTl \ 20 remanente R vulg.]
rnanente T manentcm f || ci lleimbach] ct RVT, om.
vulg. B 27 ucl] JS1 J ct gcatis] cgcsti8 R (| 31 rubr.
37 xovxo M] T* tovxo A aliquid tale e; scrib. xi rotovxo ? |j Quomodo punitur qui sacra uasa ucl donaria pigncrat
/l
Yiroixo xa&antQ tinofttv om. A ty ava.QQvoii'] ).vdiv A ucl conflat, x ct dc panibus ciuilibuB-K (7') | lIirui f |j
1 creditori bi* tcr, Rl { 2 muliebrum V \ asaistcriorum 32 sacra Jt1 J 35 quando 10 3 \ dcoj ideo R || 30 pracsuiuctur y pratBumentur V pratsuniunt T \ tamcn)
K ct anisUriorum V || 3 aut] BCU V \ 1 rubr. quando
tantum RXVT\ 37 quod] prout T
bctt rei icnerabUium locorUm jpotece titulo obligari R J
1 x o v x u v o m . A \ h y i v o t x o A ) y i v r j x a i M |j e i s
f q ]
u t i n s o l a m c |j 7 ^ J x a i A 8 x a f r e o x b s A ] x a & s a x i o s

Nov. VII 8. 9

60

DE NON ALIENANDIS

&avrirov xnl 3e<jfid>y TJ; xcov a\fni)i(ov ixnoir^ast

animae hominum liberantur a mortibus et vinculi3
fjXiiov. di)).ndij xf,s ouoins TtaonzrjQrjaews xai tTii inaniinatorum venditione vasonmi. Shnili quippe obirts ixnoiijaeioi xcov noXtxtxwv oix^atoiv jirtoafvXaxservatione et super alienatione civilium pauum custotofiivrtit xafra noXXdxis einofiev, Ston xomvxns etvai
dienda. siciit suepe diximus, eo quotl tales esse panes
otxfaeis ov fiovov iixl T;S ^aatXiSos xavxrjs TTO/CO/S, 5 non solum in hac felicissima civitate, sed etiam in
dXXa xni Inl trfi fieydXr^ 'JiXeJ-avSneias xni eni xije magna Alexandria ct in Tbeopoli esse didicimus,
0ov7toXtxu>y elrai fieua&fixaftev, 'iaats Si xb XOIOVTO forsitan autein tale altquid et in aliis quibusdara
xni iv dreoats nalv inaQxian elvat. ai ydo xnl dXXa- provinciis est. Si enim etiam alibi buiusmodi quae%6ae totavjrj xte tit] xrrjois, xal in' ixeivrj* 6 vonoi
dam sit possessio, et in illa lex servetur et suaro
tpvXaxxiofrtt} y.al xh>' eavxov nnpuxrjor^aiv ixietvixco. 10 observationcm extcndat.
CAPUT IX.

0 ^EneiBij Si etxos xivas Ini zxuoay.Qovaei xovSs

Quia vcro vcrisimile est quempiatn in circumvenrov rbfiov Tteioaafrat 7TQayfiarty.ovi r)/xcov ivnovi Xap- tionem huius lcgis temptare pragmaticas nostras
pavsiv rotovTo xt TtQaTTtiv avToTs iTTnQtTioiTns, xai
fonnas accipcre tale aliquid eis agere perraittentes.
TOVTO xiolvoftsv ini Ttavxbs TTOOSCOTIOV, /isi^oros TS et hoc prohibemus iu onmi persona maiore vel mixui DATXOVOS, sire doyjir fyoi iivh. SITS iiiiv negi 15 nore, sive in cingulum constituta sive horura qui
rjfjui eirj stTs tcjv a7,hov rn TWI CU Sfjfiovt re/.ovvcirca nos sunt. sive aliorura quispiam inter populos
nov. Knl StaTiCCpnEv fijjSevi irnvxe7.cos ndeiar dvat
liabitantium. Et sancinms nulli penitus licentiam
totovrov iiva Ttony/iany.ov nooiay^ea&nt IVTIOV, /tqdi
cssc talem qncinpiam pragmaticum proferre typum
ivrevfrev Xitfifidvetv n xtbv rnTi nyicDrdrats iy.x).t]- nequc ex hoc accipere aliquid [de] sanctissimis ecainit nooetjy.ovTCjr r\ fioyaarr^iois TJ 7tx(ayteion TJ eva- 20 clesiis competentium aut monasteriis ant ptochiis
yim avaxTjfiaatv IXXIVTJXCOP Trouy/tdxcor. d).Xa xco xe aut vonorabilibus collegiis immobilium rorum; scd
drSo^oxnxfo xoiniartooi noivfjv intxetafrai quinquact gloriosissiino quacstori pocuara imminere centum
ginta librarum anri, fi' xi toiovxo vnayoqevotie, xoii
librarum auri, si quid tale dictaverit, sinml et
re Sexoudvois XTJV ififavtatv xocovxov xivos fteiov xv- suscipicntibus insinuationem talis cuiuspiain sacrac
Ttov ivdo^oxdxois doxovaiv i) extoois nai xrp> uvxfjf 25 formae gloriosissimis iudicibus aut aliis quibusdam
vnoxslafrat TIOIVTJV, XOVS XB avfi^oXaioy^nfovi VTXO- eaudcm iinminerc poenam: ct tabellioncs succumniiixstv rji sliovxoa xov xrjs eiaefloZs Xfeecos Sinxd^ei, berc Loonis piae mcmoriac constitutioni, si egcrint
ti yodyaiiv n rotovxo avfi^oXaioy rovs re 5"oocJ.talc alifjuod instrumcntuni, ct deo amabilcs episcop
aTovs dmoxonove fjj xovs cvXnfieaxdxovs
oixorouovs ppos aut vencrabiles occonomos sine
i
i l
f
fi
periculo
refuS i oi d
f
r
h i d i sacras pragmaticas formas, magis
dnoaeieafrai
xovs
xotovxovi if
ifetovs izQayfia' 30 tare huiusmodi
xtxoiit xvnovs, fiaXXov fiiv ovv iTtiy.tvdvrcoi TCQOSIE- autcm cnni periculo suscipore et agnoscere, quia
o&ai, xai yivcoaxeiv, tos ixeoi aixr,v xtvSweiaovai rqy
circa ipsum sacerdotium iiericuluin sustincbunt, si
lsQwavvr,v, ti ye nueXrtant^tt5 xcbv rofuov xols ovxto neglegentcs Jegc3 bas quae ita tiant, pragmaticas se] yii'onsvotS7ioayiiitxtxo7s dxoXovfrrjoaiev xvTTois. JBI J quantur forinas.
Oportet cnim ea, quae cotnydo xn xoirrj xni iv yivei. xni Izti rfj ndvxiov cofs- 35 nmniter ct gencraliter ct in onmium utilitatem sanXtia vevofw&exTjfiera itaXXov xgaxelv'rj xd xaxd xi- ciuntur, potius valerc quani ca, quac circa aliquos
a7iovSrp> ini TtaQaipfrooa xcbv xotvtov ytvoftsva
studeiitur ad corruptioncm communium agi legum.
cap. IX 1 excilatur

in tractulu negl Sia<p6(>cot' dvayvtoaunxoiv

2 (Heimbach idrixS.

1, 191) ex Ath.

rant alienatione inanimae supcltcctilis. Simiiis videlicet observalio eliam in alienationc annonarwn civiliiim, sicut saepius diximus, custodialnr: quoninm tales annonas esse non sohon in hac rcgia xirbe, sed
eliam in inagna Alcxandria el in Theopolitarum urbc didicimtts, fortassis autem eiusmodi quid in aliis qnoque provinciis quibusdam nsu vemre. Si enim alibi quoque ciusmodi qune sil posscssio, ctlam in illa lex
cuslodiatur suamqnc ohservalionem extendal.
IX. Quoniam uutem verisimih' est quosdam ad labcfactandam hanc lcgem noslram pragmatkas
nostras sanctiones impctrare conaturos esse, quae tale quid ipsis facere permiltant, etiam lioc in omni
persona proliibemus et maiorc et minorc, sive qttem magistralum gtraf sive rx iis sit quos circa nos habemus.
sivc cx reliquis, qui popularium nxnnero sunt. Ac sancimus, ul nemlnl prorsus cinsmodi pragmalkain
sanctionem praetendere liceal, neque inde rem vUam imvwbilcm quae ad sanctissimas ecclcsias vel monastcria vel ptochia vel sacra collegia pertineat accipcrc. Verum et gloriosisshno quaestori poena quinquaginta librantm auri iirogeixir, si tale quid dictaverit, et quae iiisinuationem talis sacrac sanctionis
suscipiunt gloriosissimis polestalibus aliisve endem poena immineal: ct nolarii, si tate instrumenlum
scripserint, conslilulioni Leonis piae sortis subiciantw: ct deo carissimi episcopi vel rcUgiosisshni oeconotni sine periculo eiusmodi sacras pragmaticas sanctiones rciciant, immo vcro citm pcriculo admillanl,
sciantque se de ipso sacerdotio periclitaturos, si quidan neglectis leqibus obsequantur prar/malicis sanc1 lionibus ita faclis.
Oporlct cmtn quae communitcr et gcnci-aliler et ad omninm ulililatem sancita
sunt, magis vafere quam quac ex sludio quorundam od corrumpendas lcgcs generales facta sunt.
4 tlvai om. A || 5 fiaotXiSoi M) tvSalfioro; As |
7 ilvai om. A |j Si] 3i xal A || xb xoiovxo] talc aliquid
C | 8 ei yaQ '. ixeivt;:} x9"' alt xal A fl 9 o vbpoi\
b vbfios XUO8B A H 11 xivde] quempiam c || 13 avxoiiS
A U 15 fyoi] doxot >1 [} 16 Tjftas, eixe xis rav eis xbv
Smwv A U 18 Tigayunxtxbv om. A || /irjSi ivxevftev]
avxtv&tv ^4 || 20 r/ tois dXXott evayiat A | 22 jruVTJV auri om. A |] quinquaginta librarum abri (v Xixqnt
Xgvalov x. v.) M {cf.lu.KAth. Theod.) ccntum librarum auri
e || 23 imriybgevatv A || 24 roiovxov] rov roiovxov A ||
25 xiyv rtotvTjv om. A || 2* TO xe avu^o?.ntoygdfott
vnoxtiofrat Ttoivri rij Aiovxot A \ 27 Stnxd^etov/t'
poXntoi' ovi. A || 29 fj] xai A | 32 cioneft tis avxrjv A H
35 tv yivti xni M Alh.] ytvixwi .1 '| 36 xn] xdi A f,
37 sq. yerouiva; voiiofttoiai A

1 honiinum] omnium Jil \\ 2 similitcr IV f1!'1 | 4 sicut

om. y \ h ctiam om. Rl || 6 dicimua Rl (| 7 aliquid
RV\ quid vutg. | 8 cst om. V j] II rubr. l)c pragmaticis sanctionibu9 quac contra coniod? ucnorabilium locorum promulgantur RT circumuentionc J-'ajT|| 14 omnij
omnino Vx Q 15 in om. 72* || qui] quue / r | | 16 quaepiani
y || 18 pragmaticam proferture Rl | 19 aliquidii^"] aliquod vulg. || de seclmi |j 20 *compendium libri [) monasteriis 31 pcriculo i2* scripsit in ras. 5 versuum \
tochiis aut aliis ucncrabilibua R () Q 23 BI tale aliquid
R{-) |j 2G succumberc] ausciperc R(-) H 28 aliquod / '
vulp.] aliquid ^7*!! 33 pragmaticos R% f) 35 in omni Rl l
utilitatc i i / T U 36 aliquas f jj 37 copruptionom R

ECCLESIASTICIS REMJS

Gl

Nov. VII 10. 11

^Extiv0V fiovtot> SqXaSrj tno&ovubvcov re xai Ifiyo- His solis viilelicct conduccndis et emphyteosi danxtvofiivov iwv Ttoayjuanov, bnbaa vofti^ovai xoiovrov
di3 rebua, quascumque putant tale aliquid egere.
xivbi Stia&at.
CAPUT X.
Ei uivxoi f}ov).orxcu' xiva w o xrjv iavxiov SioixrjSi tamen voluerint quaedam sub propria guberna<JIV txsiv oi &o<ft?.boxaxot oixovofioi r) ol xmv aXXutv 5 tione babere deo amabiles oeconomi aut aliorum
tjyoifiBVOi avaxTjitnxfov, fiijSsrl xo>v &v Svvauei ftrjSi praesules collegiorum, nulli horum, qui in potentatu
xnrn d^eiov jtnnyfiaxtxbv xvrtov Ttrtoor^aiav ilvai av- sutit, neque secundum sacram pragmaticam formam
ayxn^itv avxovs r\ xaxa /itofrioaiv rj xnxa iittpuxevaiv
licentiam esse cogere eos aut per cunductioneui aut
ravza ixStSbvnf imi xbv xovro ngaxxovra irqaavper emphyteosin haec tradere, et qui hoc agit, et
iias xs vnoxeia&at noivf, xni nnat xols xioh r^^eiu 10 sacrilegii subiacere poenae et omnibus multis, quao
tjuwv vofto* TtEQnxofiivots Inixiiiiois.
bac sacra nostra lege continentur Isuppliciis].
CAPUT XI.
T *EneiSrj Si tyvtouev Seivov n tihtunt).rt[ia yivoQuia vcro cognovimus pessimum aliquod delictuiu
(itvov nu()a xe sflt!;avdotuoi xai silyvnxiovi, r,$r; Yt factura et apud Alexandrinos ct Aegyptios, iam
xi lv Ttoiv ixioois rcjv vixrtx6a>)> x6noi<it xb nvai
autem et in quibusdam aliis imperii locis, quosdam
&aQQni> avra Si; xa tvayTj fiovaaxrloi.n ncoXslr r\ 15 praesumere ipsa venerabiBa monas f eria vendere aut
i
nfiii&tiv TJ Swgi-iaO-ut (iv ok 6 vainGxt;oi6v re *&f
permutare aut donare (in quibus et altare colllocaSgvd-i] xai ifQa yiyove l.eixovgyin, irrniay eliofros loxir
tum est et sacnitn cxbibitum miiiis\tfrixnn, quale
^i' TIi- nyifoxaxais ixxXrjaiau yirtaft/u, xdn' xe fcluiv inoris est in sauctissimis ecclesiis celcbrari, sacris
avayivtoaxoutvcov ynaycbt' xi]i xe Jeoas xui agofjxov
quippe lectis scripturis et sacrosancta et ineflabili
fTaiitdouf'v7]i xotvoivius, fiovax*xi] TE iyElos yiyovEv 20 tradita communione, et inonachica illic facta habio(V;(ip), oisxe avxd ptxufiuXtiv izi uoov xni dsotfitatione), ita ut haec mutarentur cx sacro et deo
}.ovs axhtl'noS fl iSttaxixijv Sinixuv XE xal xaraaxaamabili schemate ad privatam maasionem et statnrn:
aiy, roiro suwit/MG xov /.otnov yivea&at y.toXvoiter, hoc omnino de cotero tieri prohiberaus, uulli omnium
oidai TWC zxnvxiov itpttvrei xavxn igafi/toxaviiv
permittentes haec delinquere. Sed etiam factura in/./. xai xb ytvbfitvov ay.vgov naaiv anorpaivo/ier 25 tirrautn omnibus declaramus modis, et pretforum
TQIJTOIS xal xihv xtutiftaxiav txnrttiaiv'imxi&efiev ia> casum imponimus accipienti, et veuditorem quoque
Xafiovxi xnt xbr mnQnoxovxa. t/tuoviuei> T) xe tov
datnniflcainus et rci casu et pretii amissioae, sancn(jay/iaros ixnxcoatt rft te xov ttnf}ftaros dncoXsiq, tissimae ecclesiae eius loci et venerabilibus monaTIJ r.axk rbv TMTTO' aytioxarji &v.xh\aia y.oi xoit xaxn
steriis haec tribuentes, quatenus ipsi provideant ut,
TOTWV evaytai/topHoxi^iui* xavxa Tiooevt/iovxEs. uisxs 30 quod male alienatum est, rursus ad monachicain
aviols Tiooroelt' xov xb xaxcSs iy.noirfttv av&tt EU rcvoccnt iiguram; neque hypotheca super his valentc,
(tnvuy,ixbv ijmvaysiv ayjiificf (ir,8e xr,* vno&!\xr\i x~rfi sed ctiam ipsa infirmanda et monasterio rursus sacro
ini rovrois tooiontvijc, aV/.a y.ni avxrjS axvoov/uvrji
ininistcrio assiguando.
xni rov ttovuoxtjOiov irakiv Tfj IEQU Ttoosxvgovfttvov
eup. XI suniniarin habent Nomoc. XIV

tit. 11, I in.; Ecloga aa Procniron

mutata 2 3 , 1.

At illac sohtc scilicct res locandae sitnt el in emphytcusin dandae, quascumque tali opcra indicjcre exlstimant.
X. Si quac iamen in sua mhninistratione habcre malunt dco carlssiml occonomi vel reliquorum collegionnn .praesulcs, nulli eorum qtii in potcslale sunt ne secundum sacram quidem pragma'
ticam sanctionem liccat cogcre eos, ul illa aut ver (ocationem aut pcr cmphyieusin joras dent. Nam
qui iU faciut, ct saerilcgii pocnac ct omnibus siippliciis hac noslra sacra lege comprehcnsis obnoxitis sit.
XI. Scd quonium cainperimns yrave quoddam deliclum ct apitd Alcxandrinos et Acgyptios, iain
vutcm in aliis quoquc quibiindam dicionis noslrae locis commilli, ut nonnulli ipsa adco sacru rnonasleria
vfiulerc (int pcrmulare aitl donarc audcant (in quibvs ct allare dedicatnm csC cC sacrum ministerium pcraclum, quale in sanclissiims ccclesiis solet pcrayi ct sacris littcris lcclis et sacrosanctu atquc arcana comMuniinie cctebrata, ct mnnachorum ibidcm domlcUhnn est), ita ut illa a sacra ct piu forina ad privalutn
usum cl coiidicionon transferuntnr: id omuino tie in posterum fiat prohibemus, nec cuiquum omnium ut
taliu commiUat concedimus. Scd el quod fit omtii modo irrilum declaramus et pretii amissionvm ei qui accipii irnponimus, ct cwn qiti vcndil ct rei amissione cl prelii dispendio miiltatnus, sanclissimac illtus locl
crclesiati et vaierabilibus tllins loci monasleriis ea tribuentes. Quare ipsi providaml, ut anod male aiiennlittn vsl rursus ad mnnnchicnm statum reducalur: neve hypollieca in his rcbus vulcul, sed el ipsa
irrita sit et tnonastoriiim rursns sacro ministerio addicatur.
1 cnphitcosiu ll*T R 2 agerc IVFT J| 4 tamen] tru
V |1 nolucrint Rl; |j S csse om. II1 | cunduotiono R S
9 ctj ci libri, ct ci li1 || bec Ii || et gacrilcgii iub| V1
suppt. in spat. vac. || 11 nostra lcjge W) lcge nostba
R || suppliciis] ct suppliciis ii* vulgo. Seclusi || 12 rubr.
Ncniini liceat locum in quo sacra sollcmpnia sunt
9tio> A l| 14 iv om. A \ EXIQOI* xb xivai] dXXoti
'tlQOli XTjS VTZTjXOOV X07101S, COS Ttl'S A || 16 tv oli Riicnarc II || cogcouimuim aliquid Ii* |'f \i et om. R |
fiovnaxT}pov XB M || 18 yivca&ai M] imxtXiioxtcn A. 15 sq. aut donare l aut pcrmutare f'\ 16 collatura II l
17 rooaaaterium Ii mistcriam Ii* (j 19 ineffabilium / ' j l
(celebrari c) | rcur re] rifrv A | 19 T^S T] xnl xfj* A |
21 mutaretur RPT \ 22 scmatc R1 scemate R*f \\
iiQaS xal om.A (j 20 Ixelot] ixeiae Tiori A$2\
otxr^on]
23 omniutn] huminum / / 3 vulg. || 24 permittentes om.
oit Nomoc.y JEcl. P oxfxe avxa /uxafJaXsiv M\ xai
ipXtj&r) AA {cf.
ripXtj&r)
{cf.f fe\e\ ||||24
24 ayttvrcs
ayttvrcs AA gg25
25 y>o.
y>o. R J dcrelinqucre V | 26 ct TenJitotrcml et om. vulg,
N
|| 2(J ayiD>xttTT]]
]
A Nomoc.
aytcoxaxr] ptynhj A fj 29 ut om. IV U 31 rcuocctur /i, |) 32 monasterio RP)
onov
om.
A;\\
31 nvxoli et xov om. A || 32 inav- om. vvlg. 1] 33 miuistcria l"\ taon&atcri& ft tstptrscr. J)
xonov
R monaiterio i*ti/^. |j asaijrnanda vuly.
A
N
\ ftr;$i) fifpre 8i A
A Nomoc

Nov. VII 12; ep.

62

DE KON ALIENANDIS

CAPUT XII.
IA "Rsntg Si T=- iTuphiptii dxxoitjoeis ixalvcaSicut autem damnosas alicnationes probibemus, sic
(ur, OVTIO xai xas impXaptii xxqotii nTinyopevoptr.
etiam damuosas possessioues interdicimus. Multae
TloXXai yhg naQ1 rjfilv xtxivr^rxai rtrr]Ots, i'r&a rwis
enim apud nos motae sunt quaestioncs, ubi quidara
dnoQa xoigin SeS(OQrtvxai TS nyiwxtxTcui xx?.rjoiais miuus ldonea praedia donaverunt sanctissimis ccc!erj idii oeBaoftiioxdxon oYxois, rj xai TTETtgdxaotv d7]~ 5 siis aut venerabilibus domibus, aut ctiam vendidox^c*' a>s tvnoga, xnixoiye dnoga xijv agxtjv xa&eaxioxa,
runt tamquam idonea, cum utique sterilia a priuHnvrtv&Ev rovs svaysli oCxovs r}Sixr,aav. idnnyogEvocipio essent, et ex hoc venerabilibus domibus nocuutv xoiwv roii ngoEOxioai^ ru>t>
oepnatuioxdxiof o'io't- erunt.
erunt. Interdicimus
Interdicimus igitur
igitur rectoribus venerabilium
^ epnatuioxdxiof
XCJV towvro xt TipaTTeiv, t} yivwaxeiv (o: ei uij ptxd
doniuura tale aliquid agere, aut certe cognoscere
TinotjS axQipEias nowlvro ra awn?.lay/tara, dXXa arco^ 10 qviia, si non cum omni subtilitate feceriut contracC(e -us xxTJoii rj inipXaph,s Sod-etr] rale ixxXr,aiaie ij
tus, sed iaenea quaedam possessio aut damnosa deTPIJ /toraajr^oiois rj gerwaiv r) voaoxofieion >} rols
tur ecclesiis aut monastcriis ant xenodocbiis ant
rJJ.on evaytoi avarrjfxaai,^ ib juv avrnXXayua^ avri
nosoconiiis aut aliis vencrabilibus collegiis, contracfiij ytyovoxoi earat, xni nvai.qwarnt ziavTioi 6 Sovs tus quidem pro non facto crit, et recipiet oninino
th xara TttQivo.iar xnin7iaTqv dsSo/nrov
6 8i toi-15 qui d a t , quod per circumventionera et fallaciam daovro T 7T(>u$as oixovofto: r; r,yovfiros rj j-evo8v%os
tum est;
cgerit,
%
; oeconomus autem,
, q qui talc aliquid
q
g ,
fjfj voooxopos
o o o s i] Tittayoxoofoi
i t y o x o o i ij
o O i
i y i]
c o ycoor- a u t aut
a b b abbas
a s a u t autx xenodocbus
e n d b
ij bbgcparoTQCHfOi
aut nosocomus aut ptotoxouoi oixottev r/p SeSotxort itepaTzsvati ii;v ivreii'
chotropbus aut orpbanotrophus aut geroutocomiis
&iv tyjxiar. ti Si xui ovrco ro croay/ia axrjtmia&sif],
de suo ei, qui dedit, salvabit ex boc damnuin. Si
xni zi %oyaiov VTICQ rovrov So9~7^ai, xui rovro 20 vero sic causa figuretur, ut etiam aliquod auruin

f
^
celcbravif, ex hoc actioncm, sicut pracdiximus.
r
{'EniJ.oyoe.)
Ot'Tos 7-uiv tTtl T//S r w r ixx).r,aia-'lb
( E p i l o g u s . ) llacc nobis supcr ccclesiasticarum
txiov rj okcoi 7iroi/jxav TTQuy/tnTioi' txjiot/jOEcoi arco- aut omnino ptocbicarum rcruin alinnatione posita
xiia&to rouoi, xjj^ s/iorroi uii> tov xiji evofflovi
sit lcx, Leonis quidem piae memoriac sequcns cou/.r^tw: evoepiot inSfisroi Suad^ct, dX?.' ov ib /iev stitutionem, ot non aliud quidcin curans, aliud autcm
itoiievoe, tb di a&ep/tTTevrov xuta).t/i7tdviop. n).).' iucuratum relinqucns, scd in omni tcrra, quam Roini Tiaarjt TTJ; yfj, rjv 6 'Ptouaiiov riky,Ei rofioi xal 30 manorum continct lex ct catbolicae ccclesiac sanclio,
o rijs xafroJ.txTjs xxArtaiui tfeoiio;, oixoz txxzxuafru),
hacc cxtcndatur ct dcterminct quae sua suut, ct
xni opi^txco T oiy.iht xid xgmtino Su;nxMi, yvXnrvaleat perpctua ct custodita et a sanctissimis patrirofisroi naoa je xtav ooicoinxior Tzaxfjiagziai' Sioixi)- arcbis uniuscuiusque dioccsis et a deo amabilibus
auos ixuaxtjs Tiand. xe nav 'hofihaxnTiov
tnjTQono/.i- metropolitis ftt ab aliis episcopis ct. clcricis et oecoitjv napd ie xu)v alhov iniaxuncor re xni x?.r;nixwv 35 Jiomis et abbatibus Ct xenodochib Ct nosocomis et
nni oixorbuiav xui ijyovuiiiov v.td levodu%a>i' xai vo- brephotropbis et orphanotrophis ct geroutocomis ct
oox6fi(ot> xtd oQtparoTQoifoiv xni potrfoxitotfoiv xni omnibus simpliciter rectoribus aliquorum sauctornni
ytnoiToxoftcov xid namior f'i7iku>i -xcov ijyov/iircov Tcollcgionim, omuibus imponcns jiroprium robur tt
rdijv tvaytav avoxiiudxojv, 'dnaaiv iznTifreli rqv iSiiti> liccntiam pracbens volcnti denantiare, quao deliniaxvv, xai aSf.iav StSovs 7W povJjouivvj TiQOinyyi)."/.ttv 40
1 5 rotovxo xi 1!) /,///!' c',l<inlur Nomoc. XIV tit. 2, 1 extr.
XII. Qiiemadmodum autem damnosas alienationes prohibuimus, ila ctiam damnosas acquisiihmcs
tetamus. Mullae cnini liics apud nos motac sunt, ubi (fiiidam stcriUa praedia sanctissimis ecclcsiis vcl
venerabilibus domibus donarunt vel ctiam vendiderunt tamquam fertilia, quamvis a principio slerilia
cssent, alque hinc sacras domos laeserunt. Vetwnus igltur reHgiosissimarum dommun pntesnles tale guhl
agere; ijui nisi cum omni diligentia contraclus fecerint, scd stcrilis quacdam vel damnosa acqnisiiio
ecclesiis vel monusterUs vcl xcnndochiis vel uosocomiis vel rcliquis sacris collegiis delur, sciant conlraclitm
quidcm pro infeclo forc, cl reccptunpn omnino eum qui dcderit, quod per dolum alque fraudem datum est;
occonomwn vero, gui lalc quid fcccrit, vel praesulem vel xenodoclmm vcl nosoconmm vel'ptochotrophumrcl
orphanotrophum vel gcrontocomum de suo dammun exinde natum ei, qxii dcderit, resarlurum. Si vcro ita
res comparata sil, ut etium pccimiae aliquid pro illo datum sit, hoc quoque venerabilis domus, t/ttae stcrilem rem accepit, lncrabilur; qni vcro pccumam dedcrit, co/itra eum qui conlrucUon fccerit aclionem exitide oriundam, sicut stipra diximus, habebit.
Epilogus.
Haec iiobis lex de ecclesiasticannn vel omnino ptochicarum rcrum ulicnatione lala
eslo, quac Lconis qiiidem piuc sorlis constitutionem pie seqxiatur, nec vcro parli medeatw, parlem incuratam relinquat. V cnun haec per omncm lerram, in qua Romanorum lcx ct catholicae ccclcsiae rcgula
oblinet, cxtcndalur, et qnae propria snnt definial el valeat in perpetuum servata tavi a snnctissimis
cwusqxte dioeceseos patriarchis qitain a deo carissimis metropulilanis et a rcliquis et cpiscopis el
clericis ct occonbmis cl praesulibus ct xenodochis ct .nosocomis et orphanotrophis et brcphatrophis ct gerontocomis ct posircmo ab oinnibus, qui sucris quibnsdam colkgiis praesunl, omnibns propriam vim tri2 inipXaptTi] davfttpogovi A || H) xo avrdXXayftn A ||
K) sq. tts anoQOi A [j 11 rj. xdii 17 voaoxojtoi om. A |j
16? rjyovfitvos] hoc loco Nomoc. s, wfra post ytgovtoxoftoi habtt M\ 17 ri mcoxoxgofpeioii / bgtpavoxgotftiotS fj yegovxoxofxeioit A \\ 18 ir\v IVTEV&EV nvriu
crfipaaav t,r\plav Novioc. J] 10 xai ovxio] sic e || 21 u
ib dnoQOV Xafioiv tvnyrfi olxos A TO dnogov] fcneum
aliquod s U 25 inl re xdit' Afl26 r\ oXtoi} re xal A || ixnotfjatat om. A f 28 eioepcbs om. A? \\ 37 xni pgtfoigotptov xal bpfavoxgofoif A; |] 38 rait> nm. A i| 39 avaxrtfxdxa)v evayiiiv naaav (rr er o corr.) imxi&ili A j|
40 sq. ngoaayyiXXnv nXrjnptXovutva rnvra A
1 rubr. Si stcrilis aggcr sid nonerabilcm locum pcrueJt Jl[T) l 2 pcnsioms / " jj 5 aut ucnerabilibus domioiat

bus bis scr. Rl || G itaquc Ii J 6sq. a et et et nocuerunt om.

Rl 119 certc|te / i | 1 2 ^ . au no aut nosucbomiis/21113 aliU
om. R | 14 non] noc R || omnino] oi R* || 16 yconomii
V I 17 aut ptochotrophus] aut ephotrophus (pro brepbotrophus) aut gcrontocbomus R fl 18 gerontochoniu
R gerotocomus V || 19 ci qui] ccqui Ra || aaluat Rl $
22 fenum R*T || aliquid R || 23 contractum] contra ii 1 1|
24 celcbraucrit R | 25 nobis supeculasiicarum Rl D 26ptocbocarum R || 30 factio R \\ 32 a om. R* || 33 a om.
RT H dco] ideo Rl | 35 Bonocomis V \ 36 bcphotrophis V
befotropliis R |j ct orphanotropbis om. R, post gcrontocomis legitur vulgo || gcrontocomiis V (iniis et teqq. igue ad rectoribus suppl. f |W spat. vac.) B 37 sitnilitcr
V vubj. \ 39 pratsens Rl

ECULESIASTICIS

REBUS

63

Nov. VII ep.

T<i nXqfifteXtjuaxa. inaiverbi

yccg 6 rotovroi eaxat
quuntur. Laudalilis enim huiusmodi est et calumniaxai xip> xov avxotpdvxov Statpev^EXcu jtoor;yooiav o toris fugiet nomen, qui causam contra legem factam
TI) n^ayun ?caga xbv vbuov ytvofievov iXsyxwv xni
rcdarguit, auctor pietatis et utilitatia sacris domibus
niTto evoe/iriaS xal axpeXeiae xote iegoTs otxots yn-6- factus. Servabtint autem eam nihilominus et noatrae
fitvoi. <t*vXdoi'<rt Si avxbv ovSev ijxxov xai n T/}>
5 reipublicae iudices maiores et minores, civilea et
ijfiSTions noXixEias ao%ovrsi, /tei^ovs re xai iXdxxovi, militares. et praccipue pcr oinnes diocesis constinoAtxtxoi re xni argnxiioxixoi, xnl HiaipenotTios ot te
tuti gloriusissimi praefecti sacrorum praetoriorutn. et
navxa%6oe xdiv Stoixijaewv ivSo^oxuxot enagxot xuif
niedias habentcs adniinistrationes, quos spectabiles
itowv rjttatv 'noaniooicov 01 re xds /uaas t/flfxes xtor
vocaut, dicimus autem Augustalctn et proconsularc3
o/wr, ovs 8t/ TTEgtfiXenxovS xa/jovat, wauii' Si/ uvyov10 et spectabiles comites, ct alios ct Oricntis, ct qui
axahvv re xai dvfrvndxovs xai xovs Tteot^i^nrove
}iost illos sunt magistratus, hoc est ct provinciarum
xbur,xiti, xovi re nXXovs xul xbv T?js iioai, xai ni
consulares sivc pracsides constituti, atque dcfensore3
i
'Cre xibib i x
civitatum: et simpliciter omnc civile et publicum et
UIT'' extivove ugxni, xovxiaxiv
o'C
UO%OVXES, tiie vztaxixoi eire qye/jovtxoi xa&eoxipeaoiv, militare auxilium banc nostram legem tamquam in
ixfiixtri Tf noXtiou xni (tnXuis nitan noXixtxr] xe v.ni 15 comimini utilitatc et pro totius terrae pietate posid
xnl OTpaxicoxixrj ^or,&eta zovSe Tjudiv xbv
tam scrvct et praevaricatores subdat poenis, quas

primitus diximus. Si quid autcni de couductionibus

ccclesiasticarum rerum aut in aliis capitulis sanxiinus aut a prioribus nostris sancitum est, maneat
noutv. Ei Se TI neQi /tia&ojaseoi' ixy.Xrjataartxa} 20 Iioc in propria firmitate neqtie cx praesenti sacra
ttouy/tdTiiiv 7} y.al itp* ixiooi* xetpaXaiots t
nostra constitutioue novandum. Alia enim omnia
au/tev J; xni rt((on TCHV JZQO 7]/udt' iwoft
manerc in propriis terminis sinimus, nisi tamen aliutyixco rovro ini Ttft oixeitts ia/yot' ovStv KTIO x7ji
quid dc his habeat, quae hic constituimus, cum sufrtnoovotja 0'et'ai rjticov Siaxa^E<os xaiviZpfizrov. T
ticiat pro omnibus baec lex aupcr id, quod a Lconc
<ik).a yuo TJfivrit iitveiv ni xiov oixtiwv "voiov iio-25 piae memoriae factum est, omnein adversus ptochicas
fif.i; TxXijv (i fii) xi Trsgi xovxhiv t'/oi, HTTEQ ivxav&a rcs auferre alienationis occasionem. Tua igitur beaiicxatattEV aoxovvxos *Tt Tiavxwv xovxov xov ro/tov
titudo et qui post illam in poutificalibus fuerint
iobi xio Traoa sltofxos xou xtfi evasflovi Xrj^
sedibus, quac a nobis disposita sunt, opcri effectuique tradere featinet.
30

Dat. XVIII. k. Mai. CP. Belisario v. c. con3.

[a. 535.]

viov xa Ttno i)fiibi> SiaxExayfitra tuyto xnl Tcioaxi

unoaSuvvnt aTtEvaaxcoaav. Divinitas te servet per

unAtos annos, sancte ac religiosissime pater.

'Kyodftj [ycto] xb iaoxvitov xdii ootoixdxois no/j- 35
tntOy.bnoii PIOIITJS, AiXiut, ldXeav8(>eias xni QsovjtoUcoi' 'lcodvvrj xip dfSo^ordxio ndo%ip xtov IEOCOV xijs

biteits, et potesiatem cuilibet concedcns delicta defcrendi. JSam laudandus erit talis vir et calumniatoris appellulionan e/fugiet, qui rem quac contra leges fxt arguat atque sacris domibus pietatis utilitatisque auctor
cxislat. Neque vero minus eam reipublicac nostrae polestates servabunt et maiores et minores, et civiles
et militares, ac praecipue gloriosiswni in omtiibus dioeccsibus praefecti sacro nostro praetorio, et qui medias potestates genatt, quos quidcm spectabiles vocant, Augustalem dicimus ct procotisu/es et spectabiUs
comites cum alios tum Orientis; el quae posl illos sunt potestales, hoc est proyinciarwn rectores, sive consulares sive praesides sint, et defensores civitatinn: et dcnique omne et civile et publicum et militare
offxcium hanc nostram legem ut in commttnem salutem et pro iotitis terrae pietate tatam servet, eosque
qui eam violunt poenis. quas supra dixhnus, subicial. Quodsi quid de locationibus rerum ecclesiasticarum
veletiamin aliis capitibus nos sanximus vel ab antecessoribns nostris sancilum est, id in stio robore maneat,
nequaquam per pruesenlem nostrum constitutionem innoyandum. Rcliqua enim omnia intra suos fitws manere
siuimus, nisi forte qnid de his habcant quac hic conslituimus: quamloquidem omniwn instar haec lex cum ea,
quae a Leone piae sortis lala esl, ud omiiem praetcxtum alienationis rerum ptuchicarum tollendttm sufjicil. Tva igitur bealiludo et qui posl cum in archiepiscopali sede fuluri sunt, quae a nobis constituta
mnt ad opus c/fcctumquc adduccre sludeunt. Divinitas le servet pcr multos auitos, sancte ac rctigiosissime paler.
Scripta stint exemplariu sanclissimis archiepiscopis JRomae, Aeliae, Alexandriae et Theopolis,
t b xoiovxoi tarai] huiusmudi cst r || 2
jyy
A' i| b om. A || 3 xai om. c |j 4 ytvouEvos) tpairoutvoi A H 5 avxbv] nvxn A |j 10 Srj] 8TJ xai A |j dq
A] autcm s, om. M || avyovaxaXiovi xi A J 11 TIEQI'
ftlinrovs] narerSo^ovi A \\ 12 xni xbv 13 of xs\
fitx' Ixtivovt xr,i eioat agyovxni' nXXa xal oi A ||
14 apxovxet, m a oin. f j 17 xotvaxpeXttav M (eii)
xoiraxpiXeiav Schoell J -nnvxaxov yrfi\ navxav A ||
19 vnofiaXXexta xait itap* rjftary fyjiQ0a&8v ti^rj~
fiivait ixoivals A || 20 /ua&toaecoi A || 21 rj om. A ||
23 ov8b>] tieque (j. e. ovSi) e fl 24 xaivt&fitvov] pXambntvov A H 26 7tXr}v ei fti) rt ivavxlor Syt^ xatv lv*
xavfra 8mxdeo)i> A | 27 xov vofiov xovxov A |j 2S rw}
70 M | yevofiivov A || 31 xai oi ftexd raiixn ijii xbv
stQxnoa-nxbv jtapaySfievot &QOVOV A || 3^ aitevSixo)eav A || diuinitaintiescruetpcrmultosannu . sunctc us
rcligio9is . simcpatcr M; om. As || 35 '/Syfttttpr] yuQ
nyaiTWgicov (64, 3) add. solua A: qund tnldilamentnm
thi jxtri potuit ut ex novella VI exlrema (c/. p. 47, 21)
ininiatoris errore in archetypo codicis A commisso huc

transferretur (t?</. similem errorem in in.icriptione novellut XII),

tnmen cum et in singulis ab illo differut
el huic loco aptum sit, aspernari nolui

2 legcs Ubri || 3 redargucrit V \ 4 Seruabunt] ea nichil

huminus1 Scmabunt II1 | eani] ca R l l glosissimi
R ||
acro II B praeteritorum R || 8l quos om. Rl | uocant
spcctabiles
IV || 0 auguralem? li || 13 similiter vultj. j|
omni Ra || ciuilitcr PK fl 14 legem uostram li\ 15 pro
totius] potius 10 H 18 captulus R\\ sanximus R] sanctuimus V vul(j. Q 21 nouandum
cst. alia autem omnia
y \ 22 simus V \ tautum Vx \ 23 habebat
R; fort.
Ug. habeant g sutiat E> || 24 lieone A'1 || 25 ptbochicas II ptucbias P |) 26 auferre alicnationis aufcrre
Iix \
27 post om. /i> || illum RVT \ fuerit Rl || 29 ,1
fcstiuent corrigtmlumi | 30 datum xtiu kal. Mad.
Cap. liisiliario uic. con. Bamb. II, dat kl. mod. uio.
V in inscriplione tequentis novellae (vid ad 64, 6);
suhscr. om. pleriqtte

Nov. VIII pr.

UT IUDICES SINE QUOQUO

icoas 7i()aiTi0(ii(ov xb Sevrr^ot; anb vnnTCoy xni 7rT(>ixiip, xal Jotivixco xto ivSo^orartp xa(>x<i> TWV TtnQa
Dat. XYII^ k. Mai. CP. Beiisario v. c. cons.

[a. 535.]

VIII.

Coll. II tit. 2. 3

H AIATAHI2 IIEPI TOY T0Y2

APX0NTA2 X2PI2 TH2 0IA2OYN A02E22 riNE20AL

UT IUDICES SINE QUOQUO

SUFFRAGIO FIANT tf.

'0 avrbi flaoiAevs 'iioavvr) inaox"> Tinuinaoitav tb

@, anb vnitTiov y.ai 7iurors.iu>.

Inip. Iustinianus A. Iohanni pp. sccundo.

(IJ(iooi/nov.y
Idnaoas r,u~iv y;uto<is re y.nt vvxra: 10 ( P r a e f a t i o . ) Omncs nobis dies ac noctcs concvfjpaiiu fiexn Txaaf/s ayQvnrim -ze xni foorriSos
tingit cum omni lucubratione et cogitatione degere
Siayetv aei povhvofiivois, oncus uv xoi)arov T y.nl semper volentibus, ut aliquid utile et placens deo a
aqiaxov &eto rrap' i]uu)v TO7S Intjxooii Sottt.ir,. Ktd
nobis collatoribus praebeatur: et non in vano \igilias
ovnaosovov TTJV nyovnviav Xuu/3nro(iv, aXV ik TO<ducimus, sed in huiusmodi cas expendimus consilia
avrai avtt]v avalioy.ouzv fiovAits Sir;/ioevoyrt's re y.ai 15 pernoctantcs et noctibus sul) acqualitatc dieruin
viv iviaoj rttU ^ut^ats xocouerot, akre TOVS T;H- utcntes, ut nostri siibiccti sub omni quietc consiIIQOVS vnqy.oovs iv txnn&tia yirco&nt Tiuor^ tfooi"
stant sollicitudine liberati, nobis in nosmet ipsos pro
niSos a.7iT}i.htyftivovit r,utov Ui iavrovi TS vTiio omnibus cogitationem suscipientibus. Pcr omneui
uncivTW*' fufiiftvas avaSt/ontvu>v. Jin Txaatji yuo namquc curiositatem et inquisitioiiem svibtilem <iisiotvvrtt y.ni Zyrfacios axoiBov? ioxofje&n, Ttontttiv 20 currimus illa agcre quaerentes, quac utilitatem nostris
ixilva ^qrovvrei, arcto oytAos TolsrjntTtoois vttyxoois
subicctis introdncendo omni eos onere libcrent ct
isayovra nnvrb: avrovi nnai.Xatei ^iioooi y.tti 7idorts omni (lamno extrinsecus illato, citra publicum ccnjfiiav &-cofrep ixcisayouinji TXUOU t)\v Sr^ioalav anosutn et iustarn lcgitimamquc collationcm. Invcniiuus

%o6v(ov, fiiitaauiiip' roli Tj/iejtQovs iirtqxoovi pulisse, ut ad novissimam ipsi penuriam devenire
*ni tit neviav IXuirovuuv, i6i tis rtXtwTarrjr nvrois
nuctuarcntur et neque consueta et lcgitima tributa
anooinr y.ivSvvtvstv
S
O.&Ely
fa
xai [ir}i!iE
ti
ra awiifri]
)d
ixui ct pro veritate
itt
i pias
f ifunctiones sccundum
d
publicum
bli
vivoutotuva iiov Srjnorjicoi' xni rals dXrjlf-euus ilai- 30 censum possint sino maxima uecessitatc persolvere.
pd/v tfbowv xara rr)v d/jtiooiuy nnoynatpijv Suvaofrai Qaomodo cnim valercnt collatores, cum ex aliquo
/w^js fteydXrjs th-nyxTjs ri&irm. Uws yito uv toyyov
tempore imperatores sempcr aliquid lucrari ex prnol awrtXeis, rdjy re Lx iivos %oaiov /3efiaiji?.tvxt>Ti0v vectu iudicum cogitarent, ct merito hos scqtierentur
ati TI xnoScivitv ix tt]i ini T o^rtls xooaywylfi etiani gloriosissimi praefecti, ex hac iniustitia et
(JovXouiviar, eixbrats xt rovroiS nxo/.oifroviTcov y.ai 35
Nov. VIII ( = Coll. II tit. 2. 3 : gloss.) Graece extnt in M cl L\ mnior pnrs in B 6, 3, I sqq. Epit. T/teod.
n. 8, Athunas. 4, I. luliun. const. JV V.
lohanni gloriosissimo praefecto sacro praetorio Orientis iterum, exconsuli et patricio, et Dominico gloriosissimo praefecto praelorio apud JUi/rios.
VIII.

UT MAGISTRATUS SINE ULLA DONATIONE FIANT.

Idem Auguslus Iohanni praefccto praetorio itcrum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Omiws nos dies noctesque cwn mullis vigiliis et curis solemus iransiqere, perpctuo
deliberantes, quomodo utile qnid et quod deo placeat in subditos a nobis conferalur. fteque subsiciva
opcra vigilias ducimus, scd eiusmodi consiliis eas impendimus, ct tolo die id agentes et noctibus neque
nc dicbus utentes, ut subdili nostri bona condicione fruantur ab omni cura liberati, nobis in nosmet ijisos
curas pro omnibus recipientibus. Omnem enim investigationem etinquisitioncm diligcntem adhibuitnus, illu
atjcre studentes, quae ntilitatem snbditis nostris allatura omni eos onere omnique damno extrinsccus illaio
Iwerent practer publiciim censum et iustinn atque legitimum tribulum. Invenimus enim magnam in res publicas inhistitiam vrepsisse, eamquc non antiquitus, sed atiquo abhinc tempore, quac subdilis nostris nm
faciat eosque ad paupertatem rcdigat, ut periculum sit, ne illi ad extremam egestalem ieducantur et ne
consueta quidem atqiie legitima el rcvera pia Iribnta publica secundum publicum censwn solvere sine
magna difficultate possint. Nam cum ct qui aliquo abhnc tempore imperarunt semper tucrari aliqnid ex
coilationc offxdorum voluerlnt, et, ut par est, gloriosissimi praefecti eos seculi sint, quomodo ex hac iniuna
1 * dtvfSQov] TtTctgTOV A | naTOixiav A | 4 subxcr. scriptione novellae praecedentis per errorem rnbrieotorvt
em. A || xvu k. Mai. M (Ath.)] kal. Mai. Iul. (c/. nd e) cum inscriptione hnius novel/ae cnnflala || 10 ac noctcs A'J
firtvl fitttip Theod. (] Tiilisario uc. conss. M, irS. ff
i ra$. || 12 placercs Rx || 13 collocatoribus H | non in|
vrtaTtlq BeXiOapiov Theod., vnnieitti Behoaoiov ivS. n V || 14 dicimus R | 16 utente.. et 17 nobis in
tf Alh. || 9 7tax(nxltov M || 12 flovXofttvoiS Ls \\ 14 rba- suppl. V"1 in spitt. vac. i| quietate R jj 7 liberant Rx \
avxas L H 17 yraffj Ugit e || 27 tiiTptuaafiirr^v xni rovS 18 cogitationc V cognitioncm II || 19 discutinm3 /^1 \
Lt || 2S xal om. Le H 33 xarape/3nai?.Bvx6ron' L || 22 omni in rns. V1 || scnsum Rx (| 23 iustuni RVT S
34 ngoaayoyijs L \ 35 flovXevofuvuv letjil c? (J xt s. v. L colUtioncm Vx || 2!) functionis II* s,. c tiones (sanctiones?) Vx \ 30 le9. posscnt? || 31 ual(!,,t li\\ collatione
6 FIANT) Jat. kl. mod. uic. coust. II add. l \ subRl S 34 ctiaml ia i? B cxl et ex /'jj c t e x dampnia V

SUFFRAGIO FIANT

65

Nov. VIII pr.

xcbv ivSo^orarwv vTtdgxtBVy k'x re x7;* irrtv&er J<- damnis pxtrinsecus illatis et sollemnibus piis collaxia: Tftli." xe ezoifrev rifiiats xali IB vevoutauivms tionibus sufticereV
1 ivoefttaiv inaaxeiv tis<pogais;
"Evvota roivvv 1 Cogitatio igitur nobis facta cst, qaid agentes
Tjulv ytyors, ii Ttoxe'av it()davxS nnav, oaov iv omnia quaecmrque in nostris provinciia suut, uno
xni TjfttTtoats inaQxicus dffxlv i7U/3Xa/3t'e, Ttoa^tt ftta
5 actu comrauni ad meliora migraremus. Hoc enira
xotvij 7IQ6} T Q
omnino eventurum credimus, si praesides gentium,
peruozTjoaiftBv.
tovio
nnvxcos anoflicbiievov
quicumque civiles adtninistrationes provinciarum hai
ei rovs rjyovfiirov

( xov Srtfioaiov SiSofievoie. "OJISQ OVX av gula sine merccde percipiant, nihil omnino dantcs
al/.cos yivoiro, ti ftrj y.ai avtol xhe itgxas afiiod-ovs nec occasione Buffrajtforum, neqne liis qui ciugula
nnocdauftnrour, ovSy onovv SiSovrei ovSi nQotpaoei habent nec alio oinnium ulli. Consideravimua enim
Tu>f xalovuivav suffragiai*', ovie rols TS ngxag fypv quia, licet quaestus non modicus imrninuitur imperio,
oiv ovrs iriif(o tcov navztov olSsvi. iaxonrjaafisv 15 attamen nostris subiectia incrementum maxitnum peryao oxircep, d xai jrooos ov fuxobs iXnrrolrat tfj
cipientibns, BI indemnes a iudicibus conserventur, et
flaadtiq, nW olv TWP rjuExiqiov vnoxehov iniSooiv
iraperium et fiscus abundabit uteus subiectis locuple}xtyahtv ?Mfifinv6vTcov,^ eintg d&ntot Ttapa tojv aq- tibus, et uno hoc introducto ordine plurima rerum
XOVJUP <pv/.aTToivTo, t) ie "flaotXela r6 re Srjuoaiov et innumerata erit ubertas. An certe non omnibus
iv9-t;rr;ait ywocouin\ vnrjxSoig svnoonii, /uu* rs ravrr,: 20 manifcstum est, quoniam qui aunun dat et Ha adtitayoiiirris ra&cos jtoXXij xnl utiv&rjTot i'<rrat IOV miuistrationom emit, non dat boc solura, quautum
ngdytimos aipftovia.
acpftovla T}
rj ov
ov muriv
nuaiv iaxi
iart ffarsgnt;
y>arsgor oxion
occasione adinventum
adinventum est
est suffragiorum,
suffragiorum sed
sed et
et aliud
aliud
occasione
o '/Qvoiov StSoiis xal ouxio xijv nQ%rtv jvovuevos
cxtrinsecus addit amplius occasione commodi aduvxb iiiSwai ftovov, oaav TT/ioydffet xibv x(t?.ov- miuistrationeni aut dantibus aut spondeutibus? ct
> inEvofi^ri suffragiajo, nX)Jt xul XEQOV kico&E 25 iam uno principio illicito dato plurimas necesae est
i nhlov ngoydoEt xijs^ xiov aXXcov xiov
manus circumire eum qui dationcra facit, et boc
xrjp agyjjv rj StSovxav f} ftvrjoxEvbrxcov &f.ganias; aurum non de 8uo forto praebere, sed mutuatum, et
*ai /nris uoyj;i aTonov Sofrsiaqe^ noXXas drdyxrj xe- ut mutnarc possit, damuiticatura, et compntare apud
qas ntoivooxeiv xb xtjs Soascos ngzviiBvoi; xtd XOUTO so, quia convenit cum tantum ex provincia percidi xb xavoiov oix OXXO&EV Xatoi naQsy.Eiv, dX).n SfSn- 30 pere, quantum liberet quidem ei dcbita, sortia et
vnafuruv, y.etl ivn Savsiaaad-ai SWTJ&EUI , tr,ftioifiEusuras, et damna pro ipso mutuo: computabit autcm
OK, y.ai avXhoyi^eodm xax' nixor, oxi Txoosrjxbi' ian
et iti medio expcnsaa largiorea iam ct iudicem vel
loaolxoy ix xrf^ ixagxlas Xapelr, bnoaov Sialiaei
qui circa ipsum sunt dccentea, et quendam sibimet
pcv aixJi xn 6ipXi]uaxa, tcsf/dnin xs y.al xoxnv, xi etiam recondere quaestum iu tempore sequcnti, in
rni vniq nvrov xov davEianad-ni ^ijuins, Sibnii Ss 35 quo fortc non administrabit. Quapropter eiua qnod
xal x'rp> iv fiiam Sanatnjv Sayjihoxtgav rs rtSr} xul ab oo datum est triplum, magia autcm, si oportct
aqxoyTi xai xoli dp<p' alxbv ixginovoav, xai xtra
verius dici. decuphim crit, quod a uostri3 subicctia
iavnp xnl TxqosctTiofrtjffEXfu Tibgoi' y.uxu xbv i^rje xQm cxigitui*. E t cx hoc etiam iiscus imniiuuitur: natn
%ov, xaO" oi' Xaws ovx agj-f.f tmxE xov TICIQ' nvxou
iiSofiifov xmrtXnaiov, ftaXXoi> Si, si dei xuXrjhiaxsoov 40
tlrtiiv, dtxitTt/Aaiov xb Tinga TWC 7]fiXt'g<oi' -' ''"-'
'
faxnt. 'EvxEifrtv xs xal xb
subditi nostri et dumnis extrinsccus illalis et sollemnibus piis contributionibus suflicere valuerttnt?
1 Suliiit iffitur nos cogitalio, qno pacto quodcumque in provinciis nostris damnosum cst, id omnc uno
uctu gcnerali ad metiora trans/erremus. Hoc vero oinnino evenlurum invenimus, si effidamns \U praesides
provtticiarum, quicumque civiles magistratus in provinciis gerunt, puris ulanUir mambus, et ab omni lucro
abstineant, illis solum, quae ex fisco dantxir, contenti. Quod aliter non fiet, nisi et ipsi magistratus gratuitos
accipiant, nihil prorsus ne suffragiorum quidem quae vocantur nomine neque iis qui magistratus gerunt ne~
que cmqnam omnino alii dantes. Cotisideravitnus etiim, licet reditus non exiguiis 'mpcrio minuatur, tamen
cum subditi nostri magnum incrementum acccpluri sint, si indemnes a magistratibus serventur, et imperiwn
et fucum prospera forluna usiirnm pvopter divitum subditormn coplam, atque ttno hoc ordine introduclo
multnm ct incredibilem remm ubertaicm essc futuram. An non manifestum cst omnibiis eum, qid pecuniam
dat et ita magistratum emit, non solwn id, quod nomine suffragiorum quue vocantur excogitatum est, dare,
std eliam aha plura exlrinsecus adicctnrum essc ccWris qui magislratum vcl dant vel spondent blandiendi graiia? Alqxie itno piiucipio pervcrso admissu ncccsse cst ts qui largiri coeperit multorum manus
drcumeat, eamqxie pccuniam nori de suo fortc, sed muluo acceptam praebcat, ct quo mutxtam pecuniam
accipcre possit, damno afficiatur, ac secum reputct iantum sibi ex provincia percipere licere, qxiantum
lam debila sua, et sortem et facnus, damnaque ex ipso mutito orta compensatwwn sit qxiam sxtmptwn
Umpnre interiacente factutn ampliorem iam et tnaqistratui iisqne, qui circa se sint, convenientem praesliturum, ac praelerea ipsi qucndam insuper reditum in fxttxirum tempus, qtto forte magislralns non
crit, reservatnrum: ita vt id, qxiod n subaids noslris cxigilxir, tnplo, immo si vcrixts diccndum est, decuplo phis fuiurum sit, quam quod ab ipso dulum e/t. Atquc inde fiscus qxtoque minuelur; nam qxiac
procurcmus V vuhj. j) 9 pro del. A>J Jj cis] eoi 2i% illus
(suppL m. 1 in spal. vnc.) fr\ 10 non om. 11' | 12 occasionnm V* || 13 alio RT] alii V vxdg. \ omniuni]
hominum V* in ras. 2 lilt. || illi Rx || 10 innumcra /i 1 '/ 1
vufg. || Hbcrtas Rl || an certo in rns. V31| oniinibus II' ||
21 quantum occasione] non datnt hoccusiono W J| 23 oo1( ti s. v. > || /nxoov Scrimger || 20 evrrooov
communi R | aministratione A^" |) 24 ctmm uno
I,1 \2[ IOU
OU TVQny/cnxot] rcrum c || 22 ntp&ovlait LP || cusionem
1
rj\ an ctrtu
tu f il 2ti tdiv
xdiv hXXtov nm
nm. e ijjj 37 afavxbi' M || H2 ] ctiam in uno R* ct sio uno (m tpat. vac. suppL
y ) V vubj. R 26 donationom 72 j| hoc auruin scripsi
2
vulg., om. spalio
$ofri\(itofrm L TTgoaaTtofrrjOEofrat s Hahnnder || i^rjt] (c/. H(imbact))] corum x R* hoc f*R
untt tt relicic V \ 27 mutatum R> \ 28 utl onu
Itonxriifj |j 397raj)' nvxwp Lfl\\)Stixi}v dXrjfrEOxt^gavL vucuo
l
R T [1 30 quantum] qu R g 31 damna] dona Rl l|
l coniationibus (lationibu* Va in ras.) V \ '\ qnid] 32 uel 11F) ct vuly. 1] 33 sibimotiam R \ 35 amiaistranit
/i> 1) Hti magis] g niagis R \ oporteret V || 38 cxigi RV
quod RVT \ 5 actu) casu Vx \ 8 procuraremus RT)

Nov.

pr.

66

UT IUDICES SINE QUOQUO

yag t/or^v elt rb Srtft6aiov tisea, quae oportebat in fiscum inferri, eo qui adminiai, TOI rrjv dnxitv fyur-ros r.a&anais xpcouii-ov strationem babet, puris utente maiiibus, haec ad
focri, T?T tie rrjf oiy.tinv &eoantu.v XajSwv propriam utilitatem redigens, qui administrationem
aQxi;v i'x>v anooov rs anixprjvtts ijiuv xov owhabet, et inopem faciens nobis collatorcm, inopia
ryp; ii,v
5 illius, quae per ipsum agitur, nobis reputat. Quanta
, nnooiuv ixeh-ov tijv
j Si* airbv yevofiiyf
IJoaa Si
Si aoefJrj
xalhu.n
hun
impia et alia tiunt. ad horum iurtorum merito reluta
inoloyit,tTni.
IJoaa
aoefJrj xal
vr,v rftfiv inoloyittTni
yivtint fiitijv iwv y.lonSv TOITWV eIXOTOJS avntpeoo- occasionem! Administrationes namque halientes prorespicientes
nuiltos
itfva nobipttoiv; ol yan 8/, xds aoxas M%ovxes ras STTI- vinciales ad hanc acccptiouem
p
p
id
it
d
i eisd ldelictura.
i
zaiQiovs tis i'o ?.t;it/tft 7ioost'xovres rovro noXkobs utv
quidem
reorumd idimittuut,
vendentes
xun> vnevfruvtov nrfiaai] nioXovvxe: avroTs rb nlrji- 10 plurimos autem innoxiorum condemnant, ut noxiis
fitXrjfta, nollovi Se TIOV arevd-vvcov xaTay.Qivovotr, praestent: et boc non solum in pecuuiariis agitur
fva xoii vntvd-vvote xaqiauiviai' xai IOVTO ovx enl
causis, sed etiam in criminalibus, ubi de anima est
Trtic xsiftfnx'"* fiovov jxoaxTovaiv airiate, aX).a xdv periculum. Fugaeque fiunt ex provinciis, et confluuut
l v
zols ivxlriunatv, evd-a neql TpvyJfi ^
o xivdwos.
hic omnes ingemescentes, sacerdotes et curiales et
ifvyai it ix itov inaqxiwv yivovjat,
xai avooiovaiv 15 officiales et possessores et populi et agricolae, iudiiriav&a nqives oSvgbfievoi, uoels te xai ftovXevrai cuni furta merito et iniustitias accijsantcs. Jt non
xt ta^ecjrai xai xzrjroqee xni drtfi6rnt xal yeiogyot,
haec tiuut sola, sed etiam civitaturn seditiones et
rmc rdiv aQ%6vt(ov xXonals re tixbxwi xni aSixiuts
publicae turbae plerumque tiunt atque sedantur: et
fxeficpouevoi. Kai ov xavra 8fj yirExai fiova, a?.?.n omnino una quacdam est baec omnium occasio maloxai ai xdiv noAecov axaatis y.ai ol Stj/ttothti &6gv^oi 20 rum, et accipere suffragium a iudicibus totius liexa itolla x$T}fiaxiov yivovxai xe xai navovxai. xai
quitiae est principium et terminus: est quoque hoc
oXios fiia xts iailv avxrj ndrxiov ctfoQfti} xtov xaxtav,
sacrorum eloquiorum mirabile et verum, quod avaxal xo ya dQvvoofaytlv xde nqx^s ?iaorts iaxl 7tovij- ritia omnium sit mater maloruin, et maxime^quaudo
Qias TtQooifitovxs xal Ttiottf xai oxiv aoa xai xovxo
non privatorum, sed iudicum inbaeret aniinabu3.
xwv &ia>p Xoyitov d-avfinaxov xs xni d/.r;&iaxnxor 25 Quis enim sine pcriculo nou furetur, qui3 non latroTO XTJV (pt?.apyvqi'(tv n.dvxiov dvm fii]xiqa xwv xn- ciaabitur sine reatu administratorem respiciens? ilium
xdiv, xal ftdliaxa bxav ftij xais rtov iduoxdiv, d).)st namque videns omnia auro vendeutem, et praesuxait xaiv dgx6t>xa)v dyyivtjrai xjwxals. Tii yag oix
mens quia, quicquid egerit illicitum, hoc pccunias
nv dxtvSvvoji xXinxoi, xii Si ovx dv XtjaxevaetEv itlando redimet. Hinc homicidium et adulterium et
ev&wa, te xi\v dpxi^' dnopXinav xdxEivqv bocbv 30 invasiones et vuluera et raptus virginum et coraaTia.vxa xqyoiov ntTtodaxovaav, xai &aQodiv tbt, bnn merciorum confusio et conteinptus legnm et iudicum.
av jiQn^eiev dxonov, xovxo '/g^ftaxa Sov; iJ-cavitaexui', omnibus haec venalia pioposita esse putantibus, taratvisv&ev drS(>o<foviai XE xai fioiy.Eiai xai i'tfoSoi xai
qnam aliquid optimorum mancipiorum. Sed neqtie
7i?.r,yal xal donayai 7taod-tvojv xai nnvrjvQEtov avy- sutficiemus considerate exponcre, (iiianta ex furtu
xvaeit xni xaxarfgovTjOEis xibv re roucov y.ai xdiv <>- 35 proviucialium iiidicum fiunt pessinia, nuilo eos pneX<jjv, -ndvxtav avxdt coviovi nQoxEio&at vofii^opxwv,
sumente cum tidiicia rcdargucre, cum illi repente
aiineQ xi xcov xaxiaxwv dvSpmxoStov. Ktti ovx av
ciiigula se euiisse pronunticiit.
d.Qxe'aaiftev TIQOSEWOETV xe xal dwrjyEta&at, bnoaa xni
n
4x xfjt xXonrfi x<5v intxcoQCatv aoxorxtov yivexat x ~
Xend, OVSEVOS avrole &aooovrxos fiErd npo;Tt'a dni' 40
xtfinv, ixEivoiv Ev&vt xo xctS (toyni coriiaaa&ai jrqoi
fisco inferri oportuit, si is qui marjislratum gerit puris manibus titeretur, haec si in proprium usum converlat ts qui maaislratum gerit, mopemque nobis collatorem reddat, inopiam illius per ipsum effjectam
nobis imputat. Quot vero scelera praeterea committunlur, quae ad horum furtorum causam merito uferantur? Nam qui provinciales magistralus gerunt, ad hoc lucrum altenti cutn mullos soulcs dimitUtm,
vendentes iis delictum, tum tnultos uisontes condannant, ut sontibus gratiam faciant: neque id in pecnniariis solum causis agunt, sed etiam iti criminibus, ubi vita in discrimine est. Itaque fugae fiunt ex provinciis: atque confluunt huc lammtantes omnes, et sacerdotes et decuriones et cohortales ct possessorts
el plebeii et coloni, magistratuum et furta et iniurias merito obiurgantes. Neque Itaec sola iain fiunl,
verum etiam civitatum seditiones et populares tumultus ex pecunia pleraque et co.icilanhir et sedantur. Jtque omnino unus hic est omnium malorum fons, et quod pecuniae exiguntur a rnagistralibus id qnidem ommi
nequitiae principium idein et finis est: sane inter divina quoque etoquia admiraoile et verissimum illud est
avnritiam omnium tnatrem esse matorum, maxime quanao non privatorum, sed magislraluum <inimos invasit. Quis eiiim non furetur secure, quis non latrocinetur itnpune, si ad magistratum rcspiciat cumqut
videat cuncta auro vendere, scque quicquid turpe commisent id pecunia data redempturum confidatHinc homicidia et adulteria et invasionss et verbera et virginum raptus et jmblicorum conventuum txirbae tl
contemptus tam legum quam magistratuum, cum omnes credant eos venum expositos esse quasi quodlibc',
vitissimum manciptum. Nec facih sufficiamus reputare et exponere, quot damna ex furtis magtstraluutn
provincialium onantur, cum ncmo eos ingenue increpare audeat, quippe qui statim, quod magisiratus em(rint, causentur.
5 airrdiv L || 6 dno)joyCC,exai L \ 14 ioxiv om. L relatam i? 1 \ 7 occasione A' 1 J 8 exceptionem / ' \ 9 quid^
16 navxtot toSvQOfiBVOt L || 17 xai ante ytaqyol om. L j! Rl B cius V \ 10 noxii WFT Q 11 pecuniarias R" \
21 XQIfdxav om. e. Leg. (ano) xQTlftaTOiv* \ 23 xai
13 fugaeque fiunt ex vutg.] fugiunt cxcquc Rxtr fugiunt
xoyt Le) xat xotye il/|j 25 Xoylo)v\ Paulus ad Timoth. aeque ex Rx al., fugiuntque ex Heimlach \ confluit R \
2, 6, 10 | 26 raiv om. L || 2'J avtvfrwa] dxivSwa L \
14 ingemiscentes vulg. || 17 fiunt] pecuniae causa fiun'
32 *i^oivtjarjxat M i^cjfrjaetxt L || 33 xe om. L fl 37 xa- vulg. | 20 et accipere] et owt. R I 21 hacc / ' | 24 ineret
xiaxrov) optimorurn (i. e. xaXXiaxtavt) c jj 39 xnXtnai
Rl \ 26 administratorem RXV"\ ad administrationcP
M \ 40 9apQovvxot\ xoXfioifxoe L
R*V* \ illud namque videre V \ 2" auro oninia B j
28 hoc] ob V \, 29 rfedimeret et (et dei. V1) hino V \
x
x
30 commerciorum] commendatiurum R \ 33 aliquod '
1 inficri V 1 qui) q u . (quod?) V \ 2 utende R
vulg. H optimorum] riliuiu vulq. Q 34 considvrare ('
4 post habet verba puris utende matibus repetit 22'
exponere vulg. | furto / ' \ 35 fiunt] fuerit R g 36 r*tnnopiam R | 5 Quanta] Et quanta T vulg. |J 6 *impie
X X
1
talia lihri | hirorum R V futurorum R g relata] reto petenti R

SUKFKAGIO FIANT

67

Nov. VIII 1. 2

CAPUT I.
Tavr
y.(td~' envTois ff
fiovXsvaaftevoi xavHaec omnia apud
nos cugitantcs
ct hic quoque
p
g
qq
Z fJov/^iuaroe ji(>rt/.rt/?o>>Ts
?
i
tii
ilil sumentes eam quac a ddeod data
raviht xotvcoiov 10Z
ri]v
participem
consilil
ix
,'hol diSoutrr/v tjfiiv vae^saTaxi]v avvoixor, xui uobis est reverentissimam coniugem, ct tuae celsirr
fi "Ji '/f vnjQxji
et quiddam
vnjQxji jo TToayun
TToayunxoircooufurot
xoircooufurotxni
xnizizixal
xal tudini
tudini causam communicantes
i
idd etiam
i a
:uimt tl;i at;i /.ajSovTES (iovXrji, inl rovSe xbv &iov 5 tuo sumentes consilio, ad hanc sacram venirnus
A ihj.vSnutv
ro/tiov
^ dS ov frianiQoiiEv, fitjTE
legem: per qnam sancimus, neque proconsulariam
(tt^vnnxEutv nqSe/uiay fiijjs xrtv f*j'x{>* yvv xakovfit- ullam neque hactenus vocatam vicariam neque comi7?^ ftixttQiav fttjje ihy xburpa. trfi ecuai^ firtxs aX- tem Orientis neque aliam quamlibct administratioXyv
aoxfjv, urpce vnaif.xi]i/
j. . . nem, neque proconsularem neque praesidalem, quas
. olnrovy
,
. . firjrs
.
., .^
l xoQotxxooias
i xaXolaiv {<hv 10consularias et correctivas vocant (quarum cxpressim
St; y.oioovXagias y.al^
vmv or,xi&i uinvt]xai. i\ vTroxEtjuivrj XOJSE yficHv xii> memiuit supposita huic sacrae nostrae legi descriptio,
dtiv> rou(o nTtoyQHf!], as STJ xal jtorns vzib x6v8e
quasque solas sub hac lege ducimus), dare aliquod
TDI' )nn0i> tiyouev), SiSovm xi suffraglo*' firjds VTVEQ suffragium neque pro administratione quamlibet doT^S (v iw olnvovv tioaiv prjxs aoyovxi. firfisvi
nationem, neque iudici ulli neque horum qui circa
/iijr XOJV Treol xae agy/te rtvt fnjxs exiqw rcoosanuo 15 administrationem sunt alicui ueque alteri per occaxrrt Tioufaan' TiQooxuoias' aXXa TiQoixn uiv xotui- sionem patrocinii: scd gratis quidem sumere admitiu rns tioy/te, uixoia Se 7iuoe'xiv 7iQ0(fdaEt xwv nistrationes, pauca vero praebere occasione horum
) ivjtGxrfi SiSouivtov ovfifioXcov XE xai xaQxcbv. quae pro singulis dantur cingulis, codicillis ct charyiiQ Si> xai vjte&ijxauev anoyQa<pi]v X<O8E T<3 tis. Nam etiam subieciraus descriptionem huic norjuov rofuo SqXovanv, xi Ttooirjxov iaxtv ixa- 20 strae sacrae legi declarantem, quid competat unamao/r]v naQt'xeiv r\ sCt xb &EIOV ijutSv laterculo?'
quamque administrationem nostram praebere in sacro
xb SixaaxriQiov xrts ar,? vnEooxtje n(>owdoi xoiv
nostro laterculo aut iu foro tuae cclsitudinis occa'iXhov y av/tfloXtov % nQosxnyuaxiov' wsxs Ixtivo
sione codicillorum aut praeceptorum: unde et illud
[rt] ovrtoxnXfrai xal /tq TiaoixEiv avxtp tiEyti/./jv aX- adbreviatum est, ne praestet illi maximum damnuru.
CAVUT II.
B ''Ey.tiro ftirxoi dtooi^oftEv, xb XQ^V<U zov P<1lllud tamen decemimus oportere vicarium Asianae,
(/()> xrti idouvvTJg, 6vxa Si xai aq%ovxa xtfi Ilaxaxinqui est quoque iudcx Pacatianae Phrygiae, non ulvr]i <l>f)vyt'a, firjxixi ftiv ovxat TtQosayoQEvea&at, n)Mt terius quidem ita nuncupari, sed de cetero comitem
JOV"IJOVXOVxonrjxa <l>gvyias Jlaxnxiavr^e dvofta^ea&ai,
Phrygiae Pacatianae nominari, et percipere de fisco
*td xoiii^eo&at x xov Sr,pooiovt anEQ xai vvv yrpo-30 quae etiam nunc occasione annonarum et capitorum
^<[au iiwortav xt xni xanixaxtiovcov vnio exaxtgas
pro iitraque administratione percipiebat, nihil horum
u^tiiAupavEv,
ovSevbi ihtxxovfiivov xoixiov xal imminuto; non autem duobus officiis uti, 8ed perfitj Sio xai-Eoi xQria&at, a).Xa nvafityelaav ixaxtQav,
mixtum et iudicis et vicarii unutn esse, comitiauum
tr)v xt xov ngxoyxos xfry xt xov flixaoiov, jtiav ysriexistens et uominandum, periculo functionum public&ai, xoutxtnvijv ovoav XE xai 6vopaofiiv7]v, xov 35 carum et ei et omnibus similiter imminente, utxirSi-vov xwt> btjftoaicov tpoQtov avx(u XE xni naaiv
vuoiaji iTtovxoi ola fitas xd^ECJS xa&EOXcooriS, urj
cap. I/// extant B 6, 3, 13.
I. Hacc omnia nobiscum perpendeiites, et hic quoque participe consilii assumpta coniuge piissima a deo
vobis data, atgite etiam cnm tua sublimitate re commumcata et aliqua parte a tuo coiisilio petita, ad divinam
iianc lcijcm venimus: per qnam sancimus, ne quis neque procotisul neque qui adhuc vocatur vicarius neque
comcs UricnUs neque alius quilibet magislratus neque consularis neque praesidalis, quos consulares et
torreciorios vocant (quorum diserte meminit notitia sacrae huic legi nostrae subiecta, quos quidem etiam
tolos /tuic legi subicitnus), ullum suffragium det, neque ullam pro magistratu donationem neque ulli
magisiratui neque cuiquam eorum qui circa magistratum sunt, neqxte alii personae patrocinii nomine: scd
vt graiis accipiant magistratum, modica vero praebcant symbolorum et chartarum nomine, guae pro quofjue magistratu dantur. Namque etiam notiliam subiecimus sacrae huic nostrae legi quae declaret, quid
(/umque magistratum vel sacro nostro laterculo vel iudicio tuae sublimitatis pro coaicillis aut symbolis
aul mandatis praebcre deceat: ita ut id restrictum sil nec magnopere ab ipso sentiatur.
II. Illud tamen definimus, vicarium provinciae Asianae, qui etiam Pkrygiae Pacatianae praeest,
non amplius ita appellandum esse, sed in posterum comitem Phrygiae Pacatianae nominandum, atque ex
fisco ei danda quae etiam nunc annonarum et capitationum nomine pro utroque magistratu accepit, ut
nihil (X his immmuatur; nec duobus offxciis utatur, sed mixtum utrumque, tam praesidis quam vicarit, unutn
fiui, quod comitianum et sit et nominetur: ut periculum publicorum tributorum et ipsi el omnibus similiter
A yi M) xi L || 7 firfra Heimbach]jtrj5i ML \ 8 /*!]Si R U 5 uelimus Rx \ 6 proconsulari Vx \ 7 uicatbv L j| aXXr,v xijv oiavovv D || 9 ae xaXovaiv om. riam] uica uia 72 Q comitem] committere 22 Q 10 conB J 10 xovaov)MQlovst xnl M\\ xoneoxoQias L | 11 p sulari**3 Fx consulariuas R \ cOrretiua R \ \\ supposita] V suppl. in spat. vac, sub R Q 12 dicimus RVT ||
13 per aminiBtrationem R2 R qualibet RXF*\ donatione
IVVT \ 15 occasionem 20 declaran tcr. R* in rat.
xal ante %a.ox5>v om. Ll | 21 naf>i%Eiv %] rj om. e 02 vertuum Q 16 %quidcm om. R D adminiBtrationem 72 ||
17 occaaioncm P \ 18 pro Bingulis (cingulo pr.) dantur
xbv dtlov L | laterculon (. v. rjxot xafitiov) 3i Xaxig'
rovXov L xctfitiov B S 23 xaiSixiXXtov fj ovfifloXcov] cingulifl et cartis ct codicillis 72 {*) pro cingulis dantur
codicillomm f || 24 T 3/, om. L || 28 ftipL\ 31 xamxa- et cartis T vulgo; delendum vid. cingulis I 19 sq. noras. 56 litt. || 22 occasioiiiovar] xaixnaxiavcov ijroi xtyiaXipcitavoiv xai aw- Btrae om. V^ legi tcr. V* in
l
tiXtiv (*i"c) M xanixov Lc XEtpaXqxKavatv B | 32 xov- nem 7 ? ^ T |a| 24 cst om. B l J 26 tamen] tm F\ 27 qui
de cetero
iov L \ 33 Sval B | ixnxtQav om. e || 34 yiveo&ai B I) est] quia R J pacatione R Bl 28 de cetcro]
quidem 72 || 29 pacationene R pacatione Vx \ 30 occa]~l inovxoi Serim(jtr (s)] inovxoi M Srtovxoi LB
x
x
sione] de fisco occaaionem V \ 32 uti om. R \ 34 nominando 7 ^ T
'l datara / ' | 3 coniugem] coniungere 72 || 4 quidam

68

Nov. VIII 25

UT IUDICES SINE QUOQUO

anavra>v

pote uno officio constituto, non dividendo penitus,

tvofiErcnv avi't%etuv , xoftiL,outvrjv fitvxoi xai

Sta xb SmXovv tov xivdvvov TS uwovas xai
|
, aneo iy.nrtga n(>a'T}v f^
r|ts.
^
p ftiv (iixaQtoi>,
tirjififjv iTtoai rtvos ao^etv
tap

sed per unam continuationeai militantibus universis: quod accipiet tamen propter duplex periculum annonas et capita, quae utrumque pridem per-

8iTH>t}fie'rT;e airrjs

navxtXvis,

n).)Jt xaxh fiinv

5 cipiebat oliicium. .Non tamen in altera quadam ad-

x6fir/rn rT)s Unxaxiavffi <Povyiai, miiiistrare pridera quidem vicarium, nunc autem
rvv Si jzeoiflX
ovSs/iiav fiexovaiav
fiexovaiav dv
dv xali
spectabilcm comitem quam iu Pacatiana Phrygia,
ovx
fyatnu
nantXanXan ovSs/iiav
xali
non habentem periitus ullum participium in aliis
ullats
xats XTJ* 'Aatnvrjt ^iox/;fff<us inaoxiai:,
aXV
Asianae
i\ovxa
fdv xrjv xov neQi/Jlijzxov
xSfvqxoi
xrfi IJaxnA
s i a n a e ddioceseos
ocseo
pprovinciis,
r o n c i i s , ssed
e habentem
b e m quidem
q u e

bili comitis
i i Pacatiapae
P i
P h i
i
xtavrfi tpotyim in<orvfuav, UQXOVUSVOV Si fiovr] rjj 10 spectabilis
Phrygiae
coguominariaxaxiavji, xa&anto sinofxst t"fOTituev, <pQvyiii! '
tionem, contentum vero iu sola Pacatiana, sicut
praediximus, Phrygia.

CAPUT III.
P Avxo fie xovxo xal dni &nxioov xoy nndjr.v
Hoc autem ipsum et in altcrutro pridem vicario
fiiuaoiov Siooi^ousv, tpafiiv Sfj xov xaxa xij Ilovxidcfinivimus (dicimus autcra eum qui est in Pontica
xijv dioixrjatv; oiixs fiij Svo xn&toravat xb Xomov, 15 dioccsi), ut nou duo consistaut de cctero, sed unus,
aXV i'va, xourtxa fiiv ralaxias nocoxrjs 6vo/iu6uecomes quidem Galatiae primae uomiuandus et.habivov, xai ey.ofx* xnl xijv xnxu xatv oxfjnxitoxaiv iov
turus etiam super milites potestatem, sicut babet et

aiav, xa&dney fysi xni vvv, xni xai ixaxeoai noyjjs

nunc, et utriusque cinguli percepturus annona3, non

xouifynerov otxrjotis, oi /trji' ej-(o xi;s Ttocaxrfi Fn/.n- tamen foris primatn Galatiam. iNullam enim ei aliam
xiae. ovde/iiav yito rtvx<# ixioav navTelws SiSoiiev 20 penitus darnus habeie potcstatem in ulla Poatica
fyety ipvoav xax'ovdejtiae Ilot>xixT;s xrt(jzirts, a/Jst
rcgione, sud in sola Galatia prima; oflicio quidem
xaxk fi6vr,v FaXaxlav XTJV jtocoxr^v. xrfi xa^twi xs
uiisccuilo et secuudum unam, sicut dictum est, in6fto(cos ava;uy(tivTjS xnl xnxk fiiav, ti>: ipt<xni, tellegendo- et numerando coniunctionem, comitiauo
roovfie'vr,e xai aoiQ-ftovfiivrfi awt.ys.iav, xo/uxtavip ovexistente et nomiuando, nulloque peiiitns eorum ad
cr.s xe xni broua^ouivrfi' xni ovberbs Ttarrehos t'| 25 alios babcnte aliquam diiferehtiam, scd unum essc
-.
1. .-... -5 1 . . . -'.
>.
s
/.. >_:>,\ offioiuin S ub uno iinlice unius provinciae praesule:

omni similiter ofiicio uua cum suo iudice circa fiscalia periculum sustiuente.
'i> ctpatv avxcHf uoxorxi negl xa Sr^fioaut xuSvvsvoiar;t.
30

CAPUT IV.
(A) Oldevi Se aoyovxt narxi/.cHs ijieiuv ovxe 710Nulli quoque iudici penitus concedimus pequc
civili neque militari mittere per civitates provinciae
hrtx( oiire aronxiioxixio ixniunetv iv xais Tiohatv
^]
quibus praesidet eos qui vocantur loci servi\torcs:
, xovs xn?.oi/tirovs
innoyjne, r^e
Tfi, yivioaxovoir, to; tii xoiovxo xt 7i$d!:niev
scicntibus quia, si quid tale fccerint, ipsi cadunt a<!d!
t avroi
nnvxekdis ixneauvvrat xfj doxr;: ni 0-ai>Qr;oavTe; ir-35 ministrationc, praesumentes alios in suuni otficiuin
fovs sie xr[V envxuiv Xfl^tv ififlifia&tr.
elevare.

CAPUT V.
E Avxb 8i xovxo <prt/tiv xnl ini xav J.nu7CQorn.' Hoc autem ipsum dicimus et in clarissimo comitc
xov xburjtoS xri icons xni xov ).n/i7iooxuxov agxovxos. Orientis ct claiissimo iudice. Et iilic enitn uuam
xay.elae yctg fiiny a.Qxhv dfirforioai noiovHefra, ypv*
cap.

V VIII txtant B 6, 3, 47.

incuihbul [fjuippe cinn uuuin sii o/ficium, uuiia plane eius divisione facta, sed omutbus coniunctim militantibus); ut tumcn et ij)sum yroptcr duplex vcriculum annonas Ulas et cajntaliones accipiat, quas singuUi
officia antea accipiebant. Neque vcro alii ulli provinciac praesit vtcarius qui quondam erat, ium
autem spectabilis comes Pacalianae Phrygiae, neque omnino ullam cum ccteris Asianae dioeceseos provindis communionem habeat, sed el spectabilis comitis Pacatianae Phrygiae appellatione ulalnr et sola
Pacatiana Phrygia, sicut ante diccimus, contcntus sit.
III. Hoc ipsum vero in atlero qtiogue qiti ci'at vicario, eum dicimus qui in Pontica dioecesi est, decernimus: ut in posterum non duo consiituantur, sed vnus, qui comes Galatiae primae nominetur et in
milites guoque potestatem habeat, sicuti eliam nunc habet, et utriusque^ magistratus annonat, non tamen
extra Galaliam primam, accipiat. Ifullam enim ei aUarn potestalem in lilla omnino Pontica provincia
damus, sed in sola Galaiia prima. Officium quoque sitnihler misceatur ac pro uno atque coniunclo, ut
diximus, habeatur et numerelur, quoa comitianum et sit et nominetur: neve quisquam ex illis ullam a
religuis discrepantiam habeat, sed unum sit officittm, uni magistratui, unius provinciae praesidi subiectum:
ita ut totum simliter officium una cum suo magistralu penculum circa fiscalia subeat.
IV. Ifulli vero prorsxis magistratui, neque civill neque militari, pcrmittimus, ut in civitates provinciae, cui praeest, eos qui locum tenenles vocanhir mittat: ut si tale qttid fecerint, sciant se ipsos omnino
potcstate privatum iri alios in locitm suum substituere ausos.
V. Hoc ipsum vero dicimus etiam dc clarissimo comite Orientis et de clarissimo praeside. Nam tjt
V || a m i n i B t r a t i o n e m R a \ 1 q u a n i ] q u c m Vx \ p y g
2 xnl avxijv om. e | 3 avovas Ll || 4 xantxnxiovas
M ttanira Ls xtcpaXrjx{an>ae D || 9 ini%ovxa D | xr,v V frigie R\% habente RU 9 dioeceseos proTiaoiia ConLB) Otn. 31 | 13 TW 7tQU>T}V (ilXaQi 8i Wf>lt,CJp8V Ll |tius) prouintio diocesibus libri | habcnte 72* jj 10 pacatioue RXVX \ 14 definiuimus] leg. definimua? Q eum om16 jtQantjS] ne eompendium in ras. L1 \\ 17 xrjv om.
VlT \ 16 quidam F (I 17 bdbet) habes IP g 19 tm
M I 18 vvv\ laa L J 23 bunloa om- e |) 28 ixoftsvos
3 / \ 31 36 cap. IV om. LB || 35 narxeXcos om. e |j V \ nullam cnim] et nullam V \ aliam ei Ii (| 20 nulU
37 avxo) avx* Lx || 39 yaq om. La
V K 21 primo VT \ 24 noraiDando] numerando R I
25 babcnte] corura V \ 26 pracsulem Rl || 33 soci Rl J
x
x
1 uno] in R || uidendo R || 2 continutiaunem R jj 34a quia] a in rnx. F \ perfeccrint R || 3o BUiini] uo
R usuum y* Q 37 sq. comite orientis et clarLMim
3 tnmen 72] tm VT || 4 annonia II1 | utruruque priom. W
dem] utr quid Vx utraque quid P3 || 5 offitio

SUFFKAGIO FIANT

TOS fjiv xnl rb zov TTEgi^Unxov x6fir,zos x>,s 'Eu)ai

tivojia, xdi-Ewi Se uuis^aQzovxos xoutzinvijs ovarfi xs

VIII 57

administrationem ntramque facimus, habente quidem

ct spectabilis comitis Orientis nomen, officio vero

k'xovxoi anyaEit. iv iff<o yag zoii ^iy.aniois xaxuvov 5 utnusque

ri&s/uv, aisxs ilfin xal avxbv rfj nEiftopivT] avxia
lem namque vicariis et illum ponimus, ut et lpse
T | xtvSwEvttf i<xe'o xs x7]e xwv Srjuoaltov dscum subiecto sibi ofticio periculum babeat et pro
xoal-Ecos vntQ XE T;S nohxixri xai Srjftooias xaza- fiscalium exactionc et pro civili et publica disciplina.
oiaaecos.

CAPUT VI.
C BovXnuefra ye /ITJV anaai xols dnyovai xihv rtu-10
Volumus autem oninibus iudicibus nostrarum proxinup inaayj.oii' itavxnt vnoxeiofrcu, xovi uiv iHiio- vinciarum omnes subdi, privatos quidem secundum
ini xrna xb T/; noyjfi XSiov ini ndams nixiate xal quod cinguli proprium est, in Oinnibus causis et
nriaais ygrfinx^xaii xe xai iyxXrjfiazixaie ngotpaaeat,
imiversis pecuniariis et criminalibus occasionibus;
TOVS Si yB iv oxQaxEuui ovxns xni vTto iSixois dg- qui vero iii militiis constituti suut, etiam ist03
yovxns Txayuivovs xai xovxovs ovSev lr,zzov rrgoyd- 15 nibilominus occasione fiscalium et criminum subdl
cn Stj/iocion' XB xai iyxXq/nnxa' vTToxeiGfrai jiaoi xgooranibus inodis ei. Scd etiam cos qui hinc descen(Z) TTou avxols. 'ALKa xni xovs vxv&v xaxiovzas
dunt ex quolibet foro, qui quascumque execuntur
i* oiovSiptoze Stxaazrjoiov xnl xai oiasovv fiza%i- sententias, licet provinciarum iudicibus noa sincre

eoe,' ii jovrov gfi&vur,aetav', ziaaav tfifiiav

collatoribus illatum ipsi persolvent. Damus autem
irrtv&ev tols tjfisztQots. vnoreliaiv lnayouivrtv avipi
eis licentiam ct referre de eo uon solum ad iudices
v.nta&rfiovai. Jidousv Si aviois aSeiav xni yicooia quibus sunt raissi, sed etiam ad nos ipsos, ut nos
<f' TK neoi TOVZOV firj fiovov ele zixs aoy/n, f'$ "25 haec agnosceutes causam competenter exequamur.
<in> tieiv oC aze?J.6fierott a/.Xn xni ele rjftns avzoin,
Si autcm ipsi aliquos invcuerint propter dignitatis
(;TE yutii znvza- yivioay.ovxai zio nonyftnxi jiooiet ciuguli Bupercilmm nostris collatoribus violentias
rxpvrwi int^Uvai.
Ei Si xnl nvxoi ztvas tvqouv
irrogantes, liccntiam eis damus et examinare vioSia zrp> ix zTji a^ias f} xfji c6vr;e vneooyiav zovi
lentias et rcos invento8 privare cingulo et nostrum
t;utxi'(>ovs vnoxeXti; odixovvras, aSeiav uizdle SiSo- 30 ordinem iti provinciis adiinplere, hoc quod etiam
itiv xni i}-exateiv za aSixjtfiara xai zovt vnsv&vvovt
yeteribus dictum est lcgibus. Sicut euim eos ornui
troKDcouifovtrKpfuoeTa&air^i^ofTjgxalzTjvrifMEziQfiv iniusto lucro prohibcnms, ita etiam pure cingulis
rn^iv iv zait innQxinn nXqoovv, zovzo vneg xnl zols
utentes omni honore et rcverentia et bonestatc frui
ooy/tioiS Strjyooevxai zaiv voucor. wineq yhg avzois
saucimilS.
rrntTOS dSixov xtnSove eioyofJEv, ovzio xtti xafrnoctii 35
TTe (iox<ui xexotjfiivovs ndorfi xiurfi ze xid aitiovs
xni otuvoxTjxos f\no).avtv freoztiZouev.
CAPUT VII.
H Ovta> xoiwi' f]uTv zcov ao^ioi' dinxExoiuivajv
Sic igitiir a nobis cingulis discrctis convenit eutn,
:xooir,xii rbv irmv^a 7inQn?.aS6rza rrjf dpxh>' /'""
<lu' *" c acceperit admiuistratioucm, cnm dei memoria
T^J zov &EOV fiffjiir,t tvavziov r.najv, ij tinEQ rjfiiv 40 coram nobis, a u t si noii vacat, coram tua celsituoi'x ttt) ayjo).rt, ivavxiov zr,s XE atts vnfpoxriS, xnl za>v diue, et qui tuam rexcrint scdem, et qui scmper
nd zbv obv xazaxooiiTfiivzujv lYobvov, tov za uti
17 sq. Ilunc cnp. VI partem (Z), item cap. VII et VIII (HI in.) multifariam decurtata exhibet Epanagogel,\5.
'/uoguc unum cx duobus mayislrulum facimus, qui sj>cctabilis quideni comitis Orientis nomen habeat, uni
autcrn imperet officio quod comiUanum et sit et nommelur, atque soli primae Syriae et Cyrrhesticis pracsit et utriusque magistrattis annonas habeat. Ex aequo emm citm vicariis eum quoque ponimxts: ut et
ipse unn cum officio ei subiecio et de fiscalium exactione et de civili atque publico statu periclitetur.
VI. Volwnus autcm, ut omnes omnibus nostrarum provinciarum magistratibus subiciantur, privati
quidem secundum proprtam mapistratus rationem in omnibtts causis omnibusque et pecuniariis et criminaubus casibus, qui vero in militia sunt et propriis subditi magistratibus, ii quoque nihilominus fiscalium ei
criminum nomme omnibus modis iis subiecti sint. Sed etiam qui hinc ex qualicumque iudicio proficiscuntur
ft qualescumque sententias exequuntur, quominus plus quam sacra nostra constitutione dispbsitum est sportularum nomne accipiant, magistratibus provinciarum licet prohibere: qui si hoc neglexerint, sciant omne
damnum inde subditis nostris illatum ipsos persoluturos essc. Damus autem iis veniam ut de hac re non
solum magistratus, a quibus pendent illi delegati, sed etiam nos ipsos certiores reddant: ut nos haec
cognoscentes rem, ut aecet, persequamur. Si quos vero et ipsi dignitale vel cingulo superbientes iniuriam subditis nostris inferrc reperiant, potestalemjis damiis et in malcficia inquirendi et quos sontes
deprehenderint cinqulo privandi, nostramque vicem in provinciis obeimdi, irf quod etiam veterwus legibus
corutitutum esL _ Quemadmodum enim eos omni iniusto lucro arcemus, ita etiam, qui integre magistratibus
usi sint, nt omni et honore et rcvcrentia et auctoritate fruantur sancimus.
VII. Ita igitiir magistratibus a nobis distinclis par esl eum, qtd hic magistratum accepit, cum
dei memoria coram nobis, aut si twbis otium non sit, et coram sublitnitate tua, quique tuam semper sedem
4 xvQtcxtxcHp L xvQiazixatv B xvf>isvxixan> if 0 1 utraque R \ habentem libri \ 3 existente vulg. B
5 xaxelvovi B \\ 7 T^e xatv ini'(> T om. M Q 8 iniq 4 cyristensiB V\ oritenw Rl wiritensis iJ* fl 6 xit et] et
1
TI] xai VTISQ B\\ 13 T om. LB J 14 ttzQaxiaie Be || om. RT\ 12 proprium primnm eat TtF proprium praenegleerint iZ1 J
xcd xexayfiivove om. ff | 17 avrq MBs Q 19 xuv mium e s t f a vuig. Q 17 qui om. V* | 21
22 peraoluerent R | 23 de eo) deo Rl f| 25 agnojagnol
ow. B 1 20 nlel T L | 21 sportul&m (*. v. awrj') M centes R |J 28 eis] ei RT H nilentias Fx \ 29 et nostrum]
cwti^eicov B vn^QtfvvTi&fHZv L (j 22 tovxov L || (Ja et om. Rl | 33 honorej labore (al. honore mg. R1) R
&vfiTj<raiev LB || 23 vnozeXiattv L || 32 xr\i ^CSVTJS
fru Fa || 39 *hic] sic libri [| aministratione P\ 40 ooLBEpan.) $c5ij Mfl39 na^aXa/ufinvovxa B || 40 ivnv ram] cor V*, in ra*. J i non] Bino R*; leg. ti (nobifl)
riov (ite L* in ras. 5 fere litt.) xfjs yt xip atjs L H non? | tua] tue V* J 41 erexcrit R
42 atl prius om. e

Nov. VIII 7

70

UT IUDICES SINE QUOQUO

xdjur^ros TGJ*' &U'WV ^ftutv largitionw*'

fuerit gloriosissimo comite sacrarum nostrarum lartov T ivSo^orarov quaestorw rov &eimr r,u<av nahtgitionum et gloriosissimo quaestore sacri nostri paiiov rov re ivdogoxdxov xourjxoa t w v dnavxaxov
latii et gloriosissimo comite ubique sacrarum nostra&eiiov Tjudiv privatw*', TtaQovros STJ xai xov xara
rum privatarum, praesente quoque et per tempora
Kutgov /ieya?j>7iQe7teaxaxov %apTovX(tQiov rcov &i'iov 5 magnificentissimo chartulario sacrorum nostrorum
r.utov xotTiavaiv xov xole ai>fi/3otois rovroie rols nng'
cubiculorum, qui codicillis his apud nos ministrat,
rjiv vniM>tTovfivov, OQXOV StSopai, firteii TtavreXcHs iusiurandum dare, nihil penitus nec quodlibet se

%ois ftTjre xoit dXXois rois xds dgxdt iypvai ftr^re xols gula babentibus neque qui circa eos constituti sunt.
Tteoi avxovs xa&earunsi fiftxs ireoco nvi xaxk noo'
nec alteri cuilibet per occasionem patrocinii; sed
yaotv jiQoaraalni. aXX' (osntQ aftio&ov Xafifidvsi ri]v sicut siiie suffragio accepit administrationem, a puagxj*', ngosXaftfiarci xe itagd xov Srjftoaiov xae aix^- blico percepturus annoiias (has enim solas accipere
atis (xayxae yctgSrj xal fiovas Xajt/3avetv avxbv iwis-15 eum sinimus), sic eam puris custodire manibus, deo
fitv), ovxcos avxip' xa&ttgaTs <pvXast xale xeqoi, &$ et nobis pro ea redditurus ratiouem. Sciat enim et
T xai jiuv xbv inQ aixrje^ vyii-av Xoyov. "laxm
tua celsitudo et qui post te easdem couscenderint
yaQ rj aij vTtegoxf] xal ol fiEta oe xbv avxbv ini^t]sedes, quia, sive ipsi praesumpserint accipere quicooueyo$ ^QOVOP, cis, tXxe avxol d"aQ^aetav Xafitiv xt
quam ab illis qui ad piaedictas administrationes
naQa xutv risxas eiorjuivas CLQX^S Tiagtovrojv eCxe oi 20 accedunt, sive proceres ipsi, sive etiam officium
naQaSvraaxeiovxet jttixdi; uxe xni ij xais TJ aij JK- tuum, ultra ea quae occasione consuetudinura a
oaixtoco xwv nqo(fa(Si owyfotaiv na^' rjfidJv nvxols
nobis eia defiuita sunt (quae scilicet et sufiicere
a>(>to(iviav (arto Stj xai aoxtiv fiova roul^ovxes Si- sola putantes dari decrevimus), non in parvis poena
Soofrai SitoQioafiev), a>3 ovx iv ptxQois TJ noivij y- fiet: scd maximi quidem iudices accipere aliquid
vr,axai' aXX* ol /tip fiiyioxoi a^or-rcc oi XnjStlv xi 25 pracsumentes ab his qui ad administrationes acce&aQprlaavxS naga xaiv ni xas aoxas Ttnotovxtov TJ dunt, aut etiam permittentes suum officium tale
xai avyxcoQijaavxES xfi oixEiq xd&i xotovxo xt nodxaliquid agere et nuntiatum non emendantes, nou
xtv, xai TtgoiayyEXfriv ov dksQantvovxsi, wi ov /wsolum quadruplum reddent totius quantum percevov xxqanXdaiov dnoSjuaovat nav ooov iXi]<pactv, perunt, sed ctiam magnam iudignationem sustinedXXa xai ueydXrjv ayavdxxr,oiv vTtooxrfiovxai xal xhv 30 bunt et cinguli periculum forrnidabuut; et qui circa
ini XTJ nQxf} xivSwov evXafiij&^aovxat. xnl oi ye eos sunt, et oboediens eis officium, si amplius ali,90^ aixove OVXES xal fj jiEi&ofiivr] xa^ts avxoTs,
quid quam a nobis concessum est temptaverint
7tXi6v xt xdiv nag' rtficHv SfSo/xivcov intx^qrfiauv
accipere, ipsique subicientur damnis quadruplae redXaflfiv, aixoi xe vrcoxEioovxai roTs i&fiicofitvois xfi ditionis et cadent etiam substantia et ciugulo, in*s xb xexganXovv anoSoatt ixn^aovvxal xe xnl oi>- 35 super et suppliciis subiaccbunt quae congruant deaiae xai t^avqi, jzgbs x<o xai xtutagiais vm/JaXXea&at lictis eorum.
rzQtTXoiaai: xole nXrjft/ztX^fiafft xols avxdiv.
cxomaturi sunt, et gloriosissimo qui semper est comite sacrarum nostrarum largilionem, et gloriosissimo
quaestore sacri nostri palatii, et yloriosissimo comite sacrarum nostrarum quae ubique sunt rerum privatarum, jyraesente etiam magnificeitfissimo qui est chartulario sacri nostrt cubiculi, qui codicillis his
tipud nos inservit, iusiurandum praestare, nemini plane se guicquam neque svffragii nomine neque patroanii dedisse nec promisisse, nec pactum esse ut ex provincia mitteret, nec glortosissimis praefectis nec
reliquis, qui magistralus gerunt, nec gui circa eos sunt, neqne alii ulli per causam putroanii. Sed
quemadmodum magistratum gratis acciptt, et insuper ex publico percipit annonas (has enim solas eum
percipere permiuimus), ita eum puris manibtts geret, et aeo et nobis pro eo rationem redditurus. Sciat
enitn sublimitas tua et qui post te eandem sedem ingressuri sunt, sive ipsi quid accipere ausi sint ab iis qui
ad dictos magistralus pcrveniunl, sivr qui iuxta eos auctoritate valent sive etiam officiwn tuum, ultra ea
quae sportularum nomine illis u nobis definita sunt [quae quidem sola sufficere arbitrati danda decrevimus),
non levem poenam esse fuluram: sed surnmos quidtm magtstratus, qui ab iis qui ad magistratus perveniunt
accipere atiquid ausi fuerinl, vel officio suo lale quid facere permiserint, nec ubi nuntiatnm fuerit, rei
consuluerint, non sofum quadruplum quodcumque acceperint restituturos, sed etiam gravem indignationcm
subituros esse et periculum amittendae potestatis reformidaturos. Atque illi qui circa eos sunt, et officium
iis subditum si plus quam quae a nobts data sunt accipere temptaverint, et ipsi iis qui damnum passi
sunt ad restitulionem in quadruplum obligati erunt, et bonis atgne cingulo privabuntur, praeterquam
quod poenis subicientur quae conveniant ipsorum delictis.
l largititfnam (. v. naQoxwv &rjaavgi5v) M Xapyt1 tq. gloriosissimo comite quaestore sacri palatii nostri.
iiovtov 7iaqo%av fjxot d'rioavQo>v L TUIQOX&V rjxot &IJ- et gloriosissigtno (sic) comite sacrarum nostrarum largitiooavQaJv B tiaoSicov Epan. | 2 quaesteuros M xoial- num priuatarum. praeaente quoque R || 4 et om. V |
exoiQtt L xoiaiaxaiQOt B Epan. \ 4 priaatam if] iSio- t cartulario ez cartularum corr. R J 7 iusueneradom /2 jj
xxrjxtav B et *. v. M iStoxxrjioiv ngifidxov L eiStxdiv nec colibct R nequolibet Vx neo quolibct V* \ 9 neEpan. |j 8i]] 3i Epan. | 6 xovxoit om. LB I 7 firjStvi]
que deRV] et neque de vulg. g prouideri (proaiteriiZ1) /Jfl
nihil (1. e. ftr^Siv) e || 8 itapaoxeiv B Epan. J itQotpaoiv
11 eofl om. F\ 13 miniBtrationem Vx \ 14 accipere bis
L | 9 TXQoaxaalav L Q * ftqr* /*$** M>rifl13 Xapfid- tcr. Rl l 15 custodiet vulg. \ 16 enim 001. /2 1 | 17 te
vtiv M H xtjv apxVv itqoaXapfidvti om. Be | 14 ngoaXafi- om. RT\ conscenderit V consendunt R \ 18 quia] qoi
(lavuv M percepturas (t. e. ngoffXaftfidvcavt ef. *qq.) e | V | 19 illis R] bia V cia T vulg. | praedicjdiota* R I
15 *ai om. Epan. Q atpiefuv Epan. | 16 custodire (1. e. 20 etiam] et /2 |j 23 dari R* in ras. y 25 ad om. R% |
yvXdfcuv?) f | 18 xov avxov inifltjaoftevot d~govov
26 pennitterentes saum (ura R* in rat.) R || 27 non
Epan., quod tane praestat \ 19 &ag^oeur L &aqqii'
emendantes tuppl. V* in tpat. vac | 29 indignationem
ocutv B || 20 ttxi] oi x L \ 21^ avxoTs] ipsi e | naQt- magnam V | 30 cilgoli (lg tx eorr.) R ) fonnidajdaxtQO) L U 24 ytwrfitxtn L ytvyetxat xovxois Epan. || bunt R p 32 temptauerit R1 | 33 subiciuntur Rl ||
25 T om. /^ {| 26 ini] tie Epan. | xasdpxds 5fe] xds <i(m- 35 ropplici] ttppli| R* Q congruant RT] congruunt
V vulg.

71

8UFFRAG10 FIANT

Nov. VIII 8

CAPUT VIII.
^ 6 Tovs Si ovrioe afilafrovs jragaXaupdvovxas xa:
Eos autem, qui ita sine mercede sumunt adminiaoxnt nocorov anavrtov cnovSaa/ua fyEiv XQV T T0 * s
strationes, prae oranibus studium habere decet fisSrjfwaiots dygvnvioe ngoefyeiv, xai xove uev ayvcofio- calia yigilanter inspicere, et indevotos quidein et
vovivas xai Seo/iivovs dvayxys /uera naarie enngdxegentes necessitate cum omni exigere fortitudine, in
xttv xTjt afoSgbxrjxos, firjSev vnoxaxaxXivopevovs firjSi 5 nullo flexos neque pro hoc ipso lucrum aliquod
inig avxov rovxov xigSos xt navranaatv
iwoovvxae,, omnino considerantes, devotis autem paterne se ex-

gixaii nQoswsooftevovs' inenn

hibere; deiade nostros subiectos reservare undique
rpoovs ffvhfnuv navraxo&ev sine violentia, nihil ab ullo eorura percipientes: sed
xtovv na<>' oiSevbi aixaiv xo- aequi siut in iudiciis, aequi vero in publicis discidXX1 laoi (IEV iv rali Sixaie, laoi Si-iv 10 plinis, exequentes quoque delicta, innoxios quidem

TOTS di evyvwuooi
ib rovs rifiETd(>ovs
ejQtaxos
, ov

xali SrjftcjSsat xaxaoTOLoeoiv foxioaap, ine^iovxss xe

undique custodientes eos qui puri sunt, reis autem
xolt afia^rrjfiaat xnl rovs ftiv avev&vvovs -jiavxaxoimponentes secundum legem (poenain), et ita prae-

,%r fvXnxxovxee xa&agovi, role vjtevfrvvois Si imnSivxes TIQOS xbv vofiov xyv noivjjv, xal ovxtos dg-

sidcntes collatoribus, tarnquam patres filiis, diligente3

quidem eos qui sunt innocentes, qui vero rci mon-

xorrsi xa>v vjrt]y.6cof dts uv naxiges vi&v, avanuivxes 15 strantur, castigantes ac punicntes, omnemque iustifitv avxovt aveii&vvovs bvxat, vnevfrvvovs oi <pait>0' tiain et in publicis et in privatis documentis eia
liivovs o(0fQovit,ovxs xe xai riucooov/ievoi, xal ztaservantes; et non ipsi soli hoc aijentea, sed ctiam

fffv Sixaioavvrjv v xt xoii Srj/ioaion ev xe TOI iSioit

avft^oXniois avxols Staxr,oovvxsi' xai ovx avxol fiovoi

semper consiliarium talcm sumcntes et qui circa

eos sunt omnes: ut non videantur illi quidem velut

xovto ngnxxovxee, aXXh xnl xbv asl naQsSQevomn 20 innoxii esse, per alios autem delinquant atque furenxotovrov Xnfi^avovxes xal xoie negi nixovs anavxnt, tur, lioc quod magis turpius est, ut et participes
ois ftt}
ixelrove /tev
/tev STjfrev
STjfrevavsv&vvove
avsv&vvoveelvai,
elvai, iniustitiarum sumant. Idcoque licebit tuae celsituf} Soxelv
xelv ixelrove
irigiov Si 7iXr]/t/ieXsiy re xai xXenxeiv, rovxo oneg dini hoiiestiorum quosdam ad administrationes diripaXXov aioxQoxBQov daxi xb xal xotvtovovs xwv
gerc ct scicntium tributa fiscalia, curialium quippe
d
Xd
"Slixs
i^
f jvneoox^ 25
^ et aliarum personarum, experimentum sui dantium
aStxrjidxtov
Xa/ipdvsiv.
Slixs i^iaxat
xf, oji
ru>v aefivoxtQcov rtvas ini xae agxnt nefxneiv xnl xdn'
bonum et ad magistratu8 opportunorum. Quis enim
intorafiercav xa Srjfjoam, (}OVXEVX(!>V XS wnuiv xal
non diligat euin et bonestate compleri magna putet,
irincot' jiQotanutv, nilqav iavxwv SBSWXOXCOV ayasi nostro decreto iudicioque tui culrainis ad cinguf} x ngbs xas aQy/ts dTTixrjSeiaip. xi yuq
lum veniat,, testimonium quidem
babens qquia sit
yq av oix
q
i X &
X vo- 300 optimus,
i
i gratis vero eum suscipiens,
ii
nynnr,att$ xall aeuvoxrjxoi iftnenXrfi&ai
fieyaXrjs
non vacans
/natuv, ei'7ie^ Tj^exsgq vr;y<j xai xoiaet xrts arjs vneoomnino p
per p
provinciam ulli p
pravitati,
,
nec qquemadaoxrjv agiX&oi
nagiX&oi, fsnQxvjos
fisfinQxvgrjfitvos ivftiv modum
ini
i i i xi^r^
i
d
quodd dcdit
ddi
congregett nec unde
d
colligat
lli
ugdlxa
avxrjv
ovx iv aurum, Bcd ut hoc solum habeat Btudium, deo
$irjj x qr^oxos,
q^,
g
j Sexopevos,
xp,

i
3 3s navxeXdis
Xdi i SoiiSevl
l
X
i xijv x">- nobisque semct ipsum commeudare et gloria frui
r,axo/jjftiros
tpnvXto
xnxa
qnv, ovSe ontas xb So&ev aftgoioeisv, oiSi odsv avh- 35 optima et repensationem sperare praecipuam?
MJ-BU x^l"fiov, aXX* Xva Srj xovxo ftbvov i'xoi onovdnona xb T<u 9ew xe xni rjuiiv iavxbv avaxijant,
xal
S6^rts dnoXavcrai X9Tlffr'7e x a * n/iot/3ae iXniaat /<e-

1 ynXat; Ei Se xte nnga xnvxd xi jign^euv, 'iaxco 1 Si quis autcm praeter haec aliquid egerit, et doxnl fasinl xr,s dpxrjs, Itp* TJS iaxi Sixaaxfjs, xAo;r/;s 40 nec in administratione, in qua est iudex, furti reus
airtrtr vTtooxr.abfievof xal eiye waveii] Sols xQvoiov appareat, et si probetur aut dans aurum, ut accii'7ti(> xov XapEiv xi;v dpxyv rj Xa/3d>v ix xfjs ngxrts piat adiniuistrationem, aut accipiens ex admiuistraVIII. Qui autem hoc pacto gratis tnagistratus suscipiunt, eos primum omnium sludium habere
oporlet, ul ad tributa viqilanter attendant eaque a contwnacibus et quibus necessitas adhibenda sit cum otnni
severitate exigant, nihtl conccssuri, neque in eo ipso lucrum omnino ulium spectaturi, erga obsequentes
vero patcrne se gerant; deinde ut subditos nqstros undique immunes ab iniuriis servent nec quicquam a
quoquam eorum accipiant: sed aequi in iudiciis sint, aequi in publicis causis, ut qui peccata persequantur et insontes quidem undique integros servent, sontibus vero secundum legem poenam imponant, atque ita subdilos modercntur ut patres filios, ditigentes eos, si insontes sunt, si sontes apparent,
et corrigentes et punientes, omnemque iis iustitiam tam in publicis quam in privatis conlractibus servanles;
neque ipsi soli hoc faciant, sed ettam talem semper assessorcm assumant et otnnes qui circa eos sv.nl: ne
forte ipsi quidem insontes esse, per alios vero peccare et furari videantur, id quod longe turpius est,
socios adeo iniuriarum assumere. Itaque licebit sublimitati luae quosdam ad magisiratus destinare ex
honestioribus et rerum fiscalium peritis, curialibus dicimus aliisve personis, quae bonum de se spccimen
ediderint et ad magistratus idonei sint. Quis eiiim eum non libenter accipiat atque magna gravitate
praeditum existimet, si quidetn nostra scntentia et sublimitatis tuae iudicio ad magislratum venerit, testimonio probatus qui vir bonus sit et gralis magistrutum susceperit neque ulli omnino rei improbae in
provincia operam dederit, nec quomodo quod donaverit congerat nec undc pecuniam colligat, sed id
solum nitatur, ut deo ac nobis se commendet et bona fruatur existimatione et magnas remunerationes
1 speret.
Si vero quis contra haec guid fecerit, sciat se etiam dum in eo magistratu, in quo iudex
esl, furii crimen subiturum, et si eum pecuniam ad mayistrutum obtinendum dedisse, aut quiaex magij
Epan. J 7 npooytgoftevoie A/|| 8 xb om.
B | vnrjxoovs om. L | 11 oxdoeoiv Epan. Q 13 rois
intv&vvoie Si B] roTs vnevfrvvois xs if role 8i vnevdvroit L Epan. || 14 xwv vofitav L1 |) 19 ovfifloXaioiS
H Epan.] cwaXXayfiaetv LB g povov Epan. U 22 ftev
om. Epan. \ 23 XB om. B \ 27 fiovXevxdip xt et xal
ixiqav om. B | 29 oix av L | 32 (tifiaqyvQopevos Bc |
35 ovviXXteit 3/1| 36 Sfj rovro] 8iaxovxo AflfxyL
(|
37 cvoxrjvai L \ 40 ftos] ti s. v. L\ eadem manut 39
ferw ante oxt p, 72,^1 trantponendum esse tiqn\ficat (cf, s
tilulian. e. (6) i<p* rjS foxi, Sixas xTjt xXonrfi vnoaxrjao/itvosS, aixlavom. BL: quatfacilt praetulerim, dummodo
h' rfi quoque omitlatur jj 41 aut dan> (t*. e. v Sovs) e

1 araini8trationes R aministrationem T\ 5 aliquid R \

7 x nostros] in nostros V \ 8 ab ullo] a nuflo /2' Q 9 tunt
R \ 12 poenam om. RFT, ante imponentes add. vulg. jj

13 filiis] is V* in rat. \ 15 iniustitiam R \ 16 et in

publicis V\ etl om. Jt vulg. |j 18l tale R1 19 ut om. l Vx g
20 csae om. R || 21 particeps
R | 22 ummant R f
23 nd om. R | 29 haberes Rl | 31 ulli Contitu] popuh
/i'6rj U prauitati ed. princ.] priuati libri | 33 td] titf \\
babeat] ut habeat F \ 35 optimi V* \ reconpenaationem R* vulg. \ 40 inl administratione] amminitntionem R | 41 appareaa R apparuit V\ ut] et JR1 | 42 aut
accipient ex administratione om. R

72

Nov. VIII 8. 9

UT 1UDICES SINE QUOQUO

(ixattgov ydg oftoiojs vnsv&wov), ort xal Srjftcvaw tione (utrumque enira similiter noxium cst), Bciat
xai igogiav vjtoaz^aejnt xai %rtv ets ib aajfia @aoa- quia et confiscationem ct exilium sustinebit et in
vov xs xal rtfio}ninv,t xni alxbv 8i) xbv Xaftovxa nag*
corpus verbera atque supplicium, ipsum quoque qui
avrov, xa&dneg einovzee trp&ijftet', xaxdii vixofrfiaei accepit ab e o , sicut praedixinnis, malia subiciens
fteyalois. Ka&agas yag anaiTovpev elvai- TIS &IU- 5 ihaximis. Puras enim exigimus esse provincialibus
xogiois aQxcut TAS xeions, iva rohe agxoftevove ar,- iudicibus manus, ut collatores custodiamus. Et
fxiovs ra xal tvdr^vovnivove (pvJuxj-at/jev. Kal avzai
istae quidem tam ex legibus quam ex administratiofiev Ix xe xa>v vifiwv kx xe taiv dgx&v imxeiaoinai
nibus imminebunt poenae his qui in praedictis adnoival TOIS iv raie etQrjfitvais ao^nls ovotv, et n xoi~ miuistrationibus sunt, si tale aliquid egerint. Damus
I ovxo nqaiaiev.
JiSo/tev Si xal roTi inaQxsco-10 autera etiam provincialibus licentiam, si quid apud
rais aSeiav, eX T* xaxd xr,e inngxias aSixov 6 xip> provinciam iniustum, qui administrationem habet,
v
tov
W /x
Stanon^xat xal tfifiiait xialv rj inrtosiait
egerit, vel si damnis aliquibus ant calumniia subdat
moipdXXoi xovs iifitxiQovs vnoxsWis, wsxe xbv &eo- iipstros collatores, ut dco amabilcs cpiscopi et protpiliaxaxov tnioxontx xal roie iv xfj xwQS notoxsvvinciae primatcs preces ad nos dirigant, exponentc3
ovxai SerjGits tii tj/xas avajzE/utEiv, xaxu?^'yovxas xov 15 cingulum habentis delicta. Nos enira haec agnov
xrtv aQxh fyovxoe xa nXrjftfie/.T;uaxa. TJUBIS yag xnvxa
scentes dirigimus in provinciam haec examinaturum,
uavfravovxss axtlovfttv iv xr\ %u>$a xbv xavxa !-exa- quatenus ipse, ubi iniustitiam fecit, illic quoque
aovxa, iw* ia xa aixov, iv&a tfdixqoev, ixtlas xnl
poenas subeat delictorum: ut neque alter quispiam
TS noivas vnoa%tXv xdiv n?aj,u/isXr]ftaxa}v' aiexe ftrfii
tale aliquid agere praesumat, ad exemplum respii
xivn xoiovxo xt noa^ai &a(>()rtoai nobs xb 20 ciens.
fiXinovxa.
CAPUT IX.
fvovxos xov XTJV nQxhv SIITTOVXOS^ xaxn xae
Necessitatem habente e o , qui administrationem
otard^ete, inetSav xaxafroixo xrp> Z,u>vr,v, rexit, socundum priores constitutiones, dum depoxat Ttevxrjxovxa TjfiiQcts iv xy Ina^fi StaxglfSetv Srj- suerit fasccs, quinquaginta dies in provincia cornia faivbpevov, xai xhs nrtQn jiavxtov 8$x6pevov 25 morari, publice se Qioustrantein et ab omuibus suscoyae. ei fttrxot, Ttglv nXrjgwatie xas TievTijxQvxn cipientem conventiones. Si tameu ante quam comrueqas, a7toStS$naxco}' aloirj xn&aneg xt xwv dxtuopleantur quinquaginta dies, fugiens capiatur velut
xaxtov dvSpanoSav, Sidofiev nSeiay xols vjtoxtiiai
aliquod inhonestissimorum mancipiorum, damus liT
xr(
tv
xaxixeiv avxbv iv xij x^Qt ifi p ^w'<!l
* ~
centiam collatoribus detinere eum in provincia el
ii xt SsSwxaacv avxqi nQotpnaeS x?u>7zrjs XOVXO tis- 30 omne quod dederunt ei occasione farti hoc exigere,
rxnv, naqbvxos fuvxot xov &cotfthaxarov imaxopraesentc tamen dco amabili episcopo et causam ex
xal xb nonyfta iyy^nipat: Siaaxorcovvxos, 1'ras av
non scripto examinante, doncc reddat omne quicSoiij^ nav oTte^ xtxXowws faisirj. \d).Xn xhl ai* quid furatus osteiiditur. Sed eliam ipsos provinxovi xovi iTtnQXBiorns, eimQ uiaO^oivxo xf,s xiov ag- ciales, si sensorint administratorum furtum, licenXOVXOJV xXonrfi, aSstav xitv,> fiaVuw fiiv ovv xni 35 tiam baberc, magis autem et ncccssitatcm haec rcavdyxTjV, xnixa pjivittv eie Tjftiii- oisre rjfine iiavfruferre nol)is, ut nos cognoscentcs, qtiia omDino auro
vovxas, oxi mq olat ^ot>ff'ou Tungdoxtt xb oixiuov,
vcndit iustitiam, praedictis eum subiciamus pocnis:
TffTs eiQTjftiran^ avxbv vnofl/iAXtiv noivais, ngbs xto super quod etiam caelestibus suppliciis reus erit,
xal xaii / | ovQavov xt/tcooim; Hvoxov clvai, 7xnga- transcendens iusiurandum in quo accepit administrapdvxa xove ooxovs dy' ols i'la/3$ xrp dgxv*'- & ^* 40 tioncm. Si autem valuerit cx quacumque causa non
cap. IX ( XT,V aQxh 40) extat B 6, 3, 8. 10. 10.
slratu accepisse appareut (uirumque enitn pariler pocna dignum est), se et bonorum publicationem el
exilium et corpons tormcnla atque supplicia esse sitbiturum, nec minus illum qui quid ab ipso acccpit,
jicut diximus, magnis malis subditumm. Puras enim postulamus esse provhtciahbus magistralibus manus,
quo snbditos indeinnes salvosque servemus. Et hae quidem tam a legibus quam a magistralibus pocnat
tliis, qtri dictos magistratus fjerunt, si iale quid fecerint, imminebunt. Darnus vero etiam provincialibus
potestatem, si quia iniusli tn provincia qui magistratum gerit pcrpetraverit el subditos twstros dnmnis
quibusdam
prcces
ad.nns mitlanl,
m aut tniitriis affecerit, ut deo carissimus episcopus eiusque loci pnmates
p
p
quae eius
exponant
s qui magistrattim gcrit delicla exponant.
Nos eiiim his cognilis in provinciam millemns qui
ea-examinet,
q , ibi etiam poenas delictorum subcal: ut ne quis alius quidem tale quid
inet, q
quo ille,, vbi deliquit,
perpetrare audeat
ad
respiciens.
dt
d cxemplum
l
ii
IX. Quippe neccssilas ei qtti magistratum gessit incumbat secundum priores constitutiones, postquam cingulum deposuit quinquaginta dies in proyincia commorandi, ut pubtice appareat ct ab omnibus
actioncs excipiat. Quodst antcquam implcvent quinquaginta dies aufugiens deprchendatur tamqxtam vilissimum manctpium, potcstatem damus subdilis eum tn loco [vel provincia) delincndi et omne quodcumque
dederunt ei furti nomine exigendi, pracsente tamen deo carissimo episcopo et causam ex scripto cognoscente, donec restituerit quodcumque abslulisse probatus erit. Sed et^ ipsi provinciales, si quidem furtum magislratuumcomperiantfVeniam habcant, immo vero necessitatem id nobis indicandi; ut certiorcs facti illum ommno
auro ius venaere dictis eum poenis subiciamus, praeierquam quod etiam caeleslibns supphciis obnoxius eiit,
quiiusiurandum, cum quo magistratum accepii, violavent. Quodsi ex quacumque causa non implclis quinqxiajfiB*
H dSfjM] 8i LB |j xbvom.B [j Sit&fiiovi
2 quia ct contiscatioiicm] a et confisca R* in ras. 10
tvd~T]v. om. c 1 7 qn'%d*;n)ftv Epnn. || 8 xi\ xiw Lxfert
|| llit ]] et in] et om. Iix || 4 sicut pracdiximus om.Rx\
12 SiaTXQa^Bxai L II xai] uel si c | 13 rctpifidlXoi M] na- 5 eximus Fl (| 8 his RTV*] is fx iis vulg. B 9 damus
QtfldXoi B nctQa(id).Xoi L; lerj. 7ttQi(3dklT]1 || cSaxt xbvbis scr. /^* II 10 prouincialibus {a om. Jil) ctiam R prouin&eoftXt'axaxov inlay.onov] ut dco amabiles tpiscopi c || cialijlibus V || 11 ammiuistratione 1W1 \ 13 callatorcs
18 fcv&a xal fjSixrjoev Epan. |J 19 xov TtXrjiiuiXrj/iaxoe, R1 U 14 praece Rx || ltt dirigcmus vulq. (Gr.) || baec /']
wtEpan. I| 20 xt om.Epnn. | 2: Siaxd&ti] Cod. 1, 40 | boo vulg., om. R |j examiminaturum R j| 17 feccrit R1 \
xaxd&atvxai B |j 24 8r]fioa{tt tpatvottevov xal om. B || 18 poenam 72 |j 2J3 sccuudum] s V1 \ constitutionfl
26 ivayaryds] ivayioyds, xai xol: xnx' avxov xtrovaiv R || dum deposucrit] dum poauerit Vx du Rl J 21 dica
anoxpivea&ai ( = nov. 125,23 in.) Srjftoalq waivb/uvov RVX\ pcr dics F3 vulg. || commcmorari Vx \ 25 se coniTxs xttl ftr] (=nov.9b, 1 pr.) B I! 28 ovvxeAtau L jj 29 jj stantcm et ab omni Rl | 26 si] ail ( = ante) vel au ( = aut)
rrj ijraqxiq om. L, xfj #worj TJ om. Bs || 32 dygdfus V* \ 30 dederit Vj! 31 taroen deo] deo tamen ^ 1 1 | 32 non om.
llBs !) 37 7ti7tgdaxeiv Ma jrgaaxu L* l 39 TZtwf
T\\ examinantem R || quiquid/2 1 J 34 amministratoresJ?1!
B fl 40 El xtxpaTt/Aaiov (73, 5) om. LD
35 hoc P\yi cum suppl. lr* in spal. vnc. H 40 uoluerit V* vula-

8UFFKAGI0 FIANT

73

Nov. VIU 9. 10

completis quinquaginta diebus ex provincia fugers,

xafr' olavovv aixiav fit) ntnXrjomxcos tai
x fi
iffi inaq%las
q% (pvyeiv,
py
xrjvixavta
j
tunc coinprehensus, ubicumquo degere videtur, revofyp&tls, fofra av StaxQigcop favsir^, inavax&jas'
cabitur quidem in provinciam in qua administrabat,
tai ftiv els xi\v inaqxiav rfi rtQxV> anav Se, oaov omne vero quod iuventus fuerit accepisse restituat
av tvQt&eir} Xafttbv, andSciffsi xexgaTtXuaiov.
5 quadruplura.
xal

;
rjtas
jfQ
7t$tTT;xovTa

CAPUT X.
'Exsivov BrjXaSt] (pvXaxxofiivov xov /iTjSsuiav elvat
Illud videlicet observandum, nullam esse nostris
TOIS TtHEXEQois vnr,xbon uSsiav f7 ixEQc^ nvl TCXTJV subiectis liceutiam iu alio quedam praeter furtuin
T} xlonfj xavxa neol xovs aqxovxas ngaxxeiv. Ov yaQ haec circa iudices agere. Non enim, si videatur
ti fpareii]
CWOSQOXEQOS
ayvcbfxoai Sia, jrrjv x&v vehementissimus indeyotis
propter
liscalium exactioQOXEQOS xdlsayvcbfxoa
p]
QQ
yf
y
pp
Srjuoaieov tunoal-iv
t} Sia irip> xa>v nkij/iusXTj/uaxcov 10 nem aut propter delictorum executionem, dabimus
l
tntliXtvatv, SwaoftEv roTe vnrjxoois nqnxxEiv xi xax*
subiectis agere aliquid adversus eum: e diverso
xoivavxiov jiiv ovv xal noivaXs aixovs xale
autem etiam poenis eos omnium ainarissimis submxQoxaxais vnd^ousv, ei xovs xafraQius %(>rr iugainus, si eos, qui puria sunt usi manibus et fiscavi xals /cflffir xal xy raiv Srjfioaicov eisTTodgst lium exactionem cum omni detulerunt subtilitate,
arfi itQosevex&dvxas dx^t^elae, eha xaxads-15 postea deponcntes administrationem iniuriari praeTjv a.Qxr,v vpQiaai d"a^oftaaiv, aXXa pr) aiiv
sumpserint et non cum omni favore post legitimum
Tiaa}} ftsxa xov vevofuafiivov XQOVOV xks terapus provincias relinquentes deduxerint. Oportet
anohfinavovxae auionifiyauv.
Jel ynQ xovs
enim eos qui post hanc nostram legem faciendi sunt
xovSs rjfidjv tbv vofiov yivopivovs htuTiQoik'
clarissimos subiectarura provinciarum iudices contovs xav vTioTtxaynivwv innQxiwv aoxovxas vxfrv2Qsiderare,
quanta quidem fruentur glqria tales appat, noarjs /tiv ano).avaovai 6!;rjs xoiovrot <pat- rentes, quantis autem sint iucursuri difficultatibus
i, noanis Si 7tEQi7iEcovvxai SvsxoXCais xbv v6- legein hanc solvere quantum ad se praesumentes.
xovrov naQaXvoai xb ys <p* iavxols &aogr,oavxEs. Erit enim absurdum, si eos quidera, qui in yilibus
iiri yug av xtbv axoncov, EI XOVS [isv n* EvxsXiaiv
capiuntur furtis, ipsi torquobunt^ et uon primitus
aXovxai xio7ra7s aixoi xoXaoisv, xal fiaaavois nvxovs2b quiescant, donec reddant iurta, ipsi autem innoxii
ouv xnl ov tigoxspov avyxo^olsv
cos av manscrint in maximis constituti furtis, et ncquo
..?.... ...'.__! s^ >...-'a.
....
;_ s apud subiectos erubescentes exemplum, cum liccat
eis honestis et liberis et undique laudaudis ostendi,

- t - ct a nobis babere testimonium et spem.

s..s
s
vTifQtSolai OEuvaiie xe xal iXsv&tgois xal TtafXttzo&ct' 30
Ijxuivovuivou <pai'f}vai xai xrjv j- rjfitov Pxsiv %aXi;i>
IA 1 uaQxvQiav xs xai iXniSa.
Ov ovyxcooov/isv
1 Non sinimus autem nec spectabilibus iudicibus
Si OVXE rott TisgifiXbnxois Sovgiv ovxe ixiQoj xivl xfjv nec alteri alicui quaralibet cis oppressioncm aut inolavovr avrols nXEovel-iav % aSixlav inayayeiv,
r? iustitiam inferre, a u t civilibus omniao causis comxoXmxoTs '6X(ot ngayftaai xoivcoveiv, iva xai TjftslsSb municare: ut ct noa eis honcstatem servemus ct illi
avxolz XTJV cEfir6xt]xa tpvXaxxoifuv xaxBivoi XTJV xa- puritatem nobis devotionemque rcstituaat. Sciant
ltaobxr,xa xe r,ifiv xui Evvotav dvxiSiSouv. "loxo yag enim omncs subiecti, quia propter eorum utilitatcm
Vrv xb vnfaoor, w; Sia xrjv alxuv wtptXsiav xai
et undique eorum indemnitatcm, et ut per omnem
ib navxaxbtftv avxaiv atfluiov xal xb Sia -naarfi nv- agantur quietem et non cogantur provincias relinloii ayEiv Evnn&Euts x<d ftij xaxavayxa&a&m xas 40 quere et in peregrinis affligi, propterea praesentera
xioQnt AnoXtfindvEtv ftrjSe iv a'vrj xaXaiTtcoQEXad-ai, legem Bcripsimus, deo eam voventcs et pracsentibus
iia xovxo xbv Ttaqbvxa vb^iov ygayja/nev, &<a xe
cap. XXJV extant B 6, 3, 1721. 2 c/. Ai qoital 13, 1 (n. 75 Zach.).
'jinla diebus cx provincia fugcre ausus sit, tunc comprehensus, ubicumquc eum commorari apgareat, retiucetur in provinciam cui praefuit, quodcumque autem accepisse repertus erit, quadruplum reslituet.
X. Illud videlicet observandum est, mtllam esse subditis noslris veniam ob aliam rem ullam practcr
furtum hacc advcrsus inagistratus agendi. Neque eiiim si severior contumacibus videatur propter tributorum exactionem vcl delictorum exccutionem, permittemus subditis, ut quid contra eum agant: immo e conirario poenis omnium acerbissimis eos subiciemus, si illos puris manibus usos et in trivutorum cxactione
omni diligcntia versatos deinde magistralu deposito iniuriis afficere ausi fuerint, ac non post legilimum
iempus provinciis dccedentes cutn omni honore prosecuti sint. Oportet entm clarissimos qm post hanc lcgem nostram fuluri sunt subditarwn provinciarum tnagistratus considerare, quanta gloria usuri sint, si tales
se praebeant, qnantas autan difficuttates subituri, si hanc legem, quantum in ipsis est, violarc ausi sinl.
Absurdum enim esset, si in vilibus deprehensos furtis illi quidem puniant eosque tormentis subiciant nequc prius reniittant quam furta restitueiint, ipsi yero impuniti maneant magnis furtis commissis, ne
excmplum quidem subditis dalum erubcscentcs: cum iis liccat his contemptis gravibus et liberis atque undi1 que laudandis vidcri et a nobis bonum tcstimonium bonamque spem habere.
ISonpermiltimus autein
ntque spectabilibus ducibus neqxie alii cuiquam, ut ullam illis fraudctn vcl iniuriam inferant, aut civilium
omnino negotiorum participes sint: quo et nos eis auctoritatem conscrvemus et illi integritatem nobis ct
Uudium invican pracstent. Sciant enim omncs std>dili nos propter illorum udlitatem et ut ab omni
parte indemncs sint et cnm omni tranquillitate degant tieve cogantur jyrovincias relinquere et pcrcgre
misere vivere, propterea hanc legem conscripsisse, et deo eam et praesentibus sanctissimis magm cius et
6 f vXaxxopivov L !| 10 nhjftfiaxtov Lx || II 8baa>~
fttv M |J 12 avrov) avtuv Ma |) 13 itpE^OfiEv B (| 19 xbv
cm. B || 21 aTCoXavovai L |j 22 neamtOEivxo Ll IXEQITU'coitno L2 }\ 23 8iaXvaai B H iavxoiii M 25 xoXa&uv
xai om. f | 26 vnoftaloiev Jf U 29 tav k^EaxiP avxots
ixifSO]
cum liceat eis c || 31 xaXr,v
X
ixifiSovOt]
ante l | TJUCOV
<olL LB, om. c || 33 *ovdi oiSi libri jj 36 avTr,s
I' \ 37 x om. L !) avriSoiEv L
7 practer furtum] praeter fiscaUum exhactione aut
pfopttr furtum/J l || 8 iujdices] dicc om. Rl J 10 praetcr

R || 12 poenis] in penis R \ BTibiungarr.us R fl 15 amministratione V \ 17 deduxerunt V deduuxcrint (sic) Ji'\

om. Iil || 18 qui post] quibus II1 || Hr clarissimi F3 |
21 quantis autcm quantis Ra, autein quantis autera V\
23 cnim] autcmTZ11| 24 torquebuntur / " || 25 quieBount
R \ 27 apud om. R J 32 spcctabilius Ra | iudicibusj
hg. ducibus || vv. ab us vocis iudicibus usque ad oppressionem suppL V* in spat. vac. 2 versuum J 34 ciuilibus] oiuibus V* cuilibet Rl | 37 omnes om. Fl ||
eorum om. V\ 39 leg. agant? || 40 pelegrinus Rl peregrinus R3

Nov. VIII 10. 11

UT IUDICES SINE QUOQUO

xae Tj xXinxovxds xe xal avSQanoStoSsit xai xals av-

stantiis insidiantes.

2 xiov ovaiatt itp^SqEvovtas. Jel Si xai v/tds xovt 5 2 Oportet quoque vos nostros subiectos, scientes,
Tjfieregovs inoxsXeit ciSorai, noarjv vptbv i&dfts&a
Tiqovotav, fisTa naat]t evyvco/toavvjjs tovi Srjfioaiovs

quantam vestri posuimus providentiam, cum omni

devotioue publica sine imminutione tributa persol-

avsXhniot tpooovs eiiayeiv, xal urjSi T/; naoa x<5v vere, et neque. administratorum egere necessitate,
gxbvj&v

avdyxr]e SsTa&ai, dX/.' o-ncoi eiyvwuovat

sed ita devotos vosmet ipsos praebere, ut nobis ex

aqi^eiv, aisxe tjfiiv ig aixcif ivoei^aad-ai 10 ipsis ostendatur operibus, quia et ipsi pro huiusyv, bxt xai avroi T^S xoaaixr\t fjMvfrqco- modi clementia propriam nobis devotionem restiTTine TIJV oixslav rjfuv evyvca/ioaivTjv avriSiSore, xal tuetis et merito habebitis oranem a iudicibus octtxorcos igsre naaav nnga xiav dqxovxcov Txqofaoei casione devotionis favorem et providentiam: illud
TTJS eryviofioovvris 07tovSrjv rs xai TtQovotav, ixelvo
scientes, [ut] quia iudidbus imminet undique fiscayirdaxovree tos, ineiSrj TOTS aQxvon> inixstxai nav- 15lium periculum, ct manifestum, quia in proprio
rnxod^ev 6 tcav Sr^ftoalcov xivSwos xai -zwv artofiosuo periculo administrationes assumunt: et vos hoc
Xoyr^uivojv iariv, a>s
ini xni
rqj a<pa>v avraiv xiv8wco
agnoscentes ex omni modo evitate indevotionem et
ov rni

TS agx<*s iiteitiqx

>

vpas TOVTO yivcoaxovrae nolite vestras voluntates ita praebere inoboedientes,

dx TQOTVOV jtavxos elXajieiofrai xi\v dyvaftoavvrjv, xal

quatenus eoruin egeatis vehementia, quam necessa-

fiij xe eavraip yvc&ftae ovxco naqixew anei&sTe, ws 20 riuin est eos assuraere propter inevitabilem fiscaliu
xni rije ig aiiTcSp Selo&ai ocpoSQOTTJTOS, ijv avayxalov
airois ian TtQosXafi/Saveiv Sia rrp> ajtagaiTTjrov ratv
Sr^uooitov tisn(>aiv. eiBorcov ificovrcHv rjfUTtocov vnrj-

exactionem; Bcientibus vobis nostris subiectis, quia

militarcs expensae et bostium insecutionea multa
egent diligentia, et non possunt citra pecunias haec

xoiov, (us al arQftritmtxal Sanavai xai 17 ia>v TCOXI- agi, causa videlicet nullam recipiente dilationem,
fiiotv 8ia>!-LS noXXTp Ssirai rijs inifxEXeiai, xnl oix 25 neque obis concedentibus despici Romanorum te
ian %qr\(iaxtov %w^ts ravra jtqax^rjya-i, xov nqayfta- ram diminutam: qui et Libyam omnem reparavimu3
xot /iTjdefiiae avafioXrji Seoftevov, oi/Si rificov alqovet Vandalos in servitutem redegimus et pluriina adfiivaiv jxtqtoQavxT]v'P<oftnio}v yrjv iXaxxto&Eionv, dXXa huc et maiora horum speramus a deo percipere et
Aifivriv xe itaoav avaxrrjaaftercov xai BavSlXovs xaagere, pro quibus competens est fiscalia tributa siue
xnSovXwaavxtov xai TTOX)M. ye ext xnl fiei^ova xovxcov 30 imminutione et devote et secundum definita exigi
i).ntt,6vxu>v naon xov &EOV Xnfleiv xs xal jron^m,
tempora. Quapropter si vos quidem devote occur-

V u nQOiqxoy iaxt xov: Srjftoaiovt (pooovt aveXXindii retis iudicibus, illi vero facilem et pracparatam
xai evyrojfiovcoi xal xara xds cogiGfievas sitnoaTTstiscalium illationem in nos exbibuerint, et iudicum
ofrnt nqo&aaftiae. rosxe CYTIEO VUETS fiiv evyvatftoycos laudabimus studium et vestrara approbabimus volua-

anarxTpoixe xoTs agxovoir, 01 Si qqSiav xe xai ix 35 tatem, et undique una quaedum erit optima et
TTooxeiqov xrjv xdir or^ftoaioiv tiixoutSrjv eit rjuui noiconsona praesidentium et quibus pracsident couolvxo, xai xovt aoxovxat ina.iviaop.ev xrfi anov57;s gruentia.
xni i\uae aTtoSsfcous&a xTjt yvdiur\i' xai TXavxayo&ev
fiia xis Haxai xnXrj rs xni avfnptovo: xtbv xs anxor'
x<av xai xatv aoxoftivtov aqtiovia.
40

CAPUT XI.
Vp fiEyaXw xoivvv &etp xai ecoTrjoi i;ua>i> 'Ir.aov
Magno itaque deo et salvatori nostro Iesu Christo
Xot arui jinrxc: oiioiioi avanEuitixoxsav vuvovt vnio
omncs similiter otferant bymtios pro hac lege, quae

universalis festi diebus dedicantes: ut omnibus liceat magislratus ut patres potius accipere quam ut furet
2 et iUiberales bonisque suis insidiantes.
Oporlet autem vos quoque svbditos nostros, cum scialis.
ijuantam vestri curam gesserimus, cum omni devotione publica tributa integra inferre, neque magistratuum
coactione indigere, sed ita vos obsequentes praestare, ut nobis ex ipsis factis ostenaatis vos et ipsot
laniae humamtati opportunam nobis gratiam vicissim exhibere, et tnerito devolionis nomine a magistratibus omnein favorem el curam impetraturos: ut [hoc intellecto], quoniam magistratibus undique imminet tributorwn periculum et in confesso est eos cum suo periculo munera subire, vos quoque hoc intellecto omni
tnodo contumaciam evitetis nec anitnos vestros non oboedienies praebeatis ita, ut severitate illorum opus sit,
qnam eos necesse est asswnere propter inevitabilem tributorum exactionem. Nempe notum vobis est subditis nostris, expensas militaras hostiumqne persecutionem multa cura indigere, nec sine pecunia haec confici posse, cum res nullam requirat dilationem neque nos facile patiamur imminui Romanorum terram, stJ
ct Libyam omnem recuperaverimus et Vandalos subiecerimiu et tnulta etiam his maiora nos et a dco accepturos et acturos speremus; ad quae publica tributa sine deminutionc et grate atque definitis temporibus pcndere condecet. Quare si vos aCaaiter respondeatis magistratibus, illi vero factlem et expeditam
nobis tribulorwn solutionem reddant, et magislratus ob diligeiitiam laudabimus et vos ob voluntatem probabimus, eritque una undique pulchra et cotisona tam imperantium quam parentium concordia.
XI. magno igitur deo et servalori nostro lesu Christo otnnes pariter hymnos mitt^nt pro hac lege.
3 paXXov 8ix*ofrcu B\h
rjfias Ma || 12 oixiav LM\ 6 administrandorum agcre /2 1 | 9 nosmct R Q nobia ex
14 verba ixiivo yivataxovxis nexcio an delenda sint | ipsis Fleimbach] nobismetipsis libri fi tO et om. R' |
19 tvXafieia&to Lx tvXaptiafa L* fl 21 8eJa9s &
ipsis R.V H U restituens Vx\ 14 ut om. vulg. \ imminet
24 ai xtov jxoXe/iituv 8icueiS LBs \ 25 ovx SVEOXI B
undique suppl. V1 in spat. vae. J 16 asumantf * || 17 co27 ftrjStfttae dvaSoXfji 8to/ivov\ nullam racipiente di
gnoscentes V \ euitate T vulg.\ et uite RV \ 20 eos est
lationem (?. e. firjotuiav ava/UoXrjv 8exo/iit>ov) e Q * ovra asumcre F\ 21 nobig R Q 22 cxsecutioncs R1 \ 24 nulls
libri | 30 fitCCftva xoixtav L II 32 avtXXnxcis xi xal recipieDte dilatione R1^ recipientetn Vx \ 27 unandolot
L I 33 xovt wgtoptvovs Bct \ 34 /tiv om. B | 35 leg.
V
\ redigimu R*T g adhuc et] et adhuc R J 31 quaanavxTjaouxaJfl38 V7io3ta'fufra L \ 35) xnXXt] L
propter quaedam (35) suppl. V1 in spat. vac. 7 vtrtuum H si uos] suus Rl || 34 laudpbimu] exibimtu Rl i
1 communia quae R communionisque
(quae
F*)
V
al.
||
probabimas /2 | 35 et consona R\ consonaque V vulg- \
2 omnibus ut V \ 3 solitatores
Rl g substantiistiU R*l jj 36 tq. *congrnentia magna. Itaque deo libri
a

5 qnoque uo auppl. / '

in spat. vne. \ uestro* R jj

75

8UFFKAGI0 FIANT

Nov. VIII 11. 12

STJ rov voiiov, ot avroTs Seoaei xai iae TtaxQt- eis dabit et patrias babitare caute ct proprias faculim oiy.dv tia<phoi xai xat oiv.eim ntotovaiat %uy tates habere firmissime et iudicum frui iustitia, Nam
fltaici)t xal irfi xd>v aoyjovTtov anokavsiv Stxaioai- et nos propterea eam posuimus, ut ex iustitia, quae
VJJJ. Kal yaQ 8TJ xai fjftsle^ Sth rovro avxbv i&tfiefra, in lege est, valeamus domino deo vovere nosmet
onws av ix TTJS iv T<J> roftcp Stxatoavvrjs iopyacousv 5ipsos et nostrum commendare imperium, et noa viTW dtoTzorr] &e$ oixeicoaat eavrovs xai xrjv rtfiBxiqav deamur despicere bomines oppressos, quos nobis
ovoTr,o(u j3aaihiav, tva jiij SoJ-apev neQioQav av- tradidit deus, ut eis per omnia parcamus eius se&ou7tovt a3ixovfidvovs,ovs rjuiv naqiSioxev 6 d-eos, quentcs benignitatem. Ideoque quautum ad nos couoTibit nv airrcov Sia Ttavxtov cpsiScjiie&a, rfj avrov secretur deo, eo quod nibil in mentem nostram
a&oxTjxi. "2ars ro ys icp'' r^/uv 10 veniens boni pro tuitione subiectorum relinquimus.
p
?>, ^'OT* nr,$v xibv eie vovv ijfiiv Volentes enim inhonesta haec et servilia furta peraya&dv vneg xjjSe/iofias TCHV VTITJXOCOV imere et nostros subiectos quiete a provincialibus
ofiev. fiovXofievot yitQ xite aveP.svfreQovs iudicibus conservare, propterea festinavimus gratis
al^ avSganodcoSEH xXonas iu-sXeiv xal roiit administrationes eis dare, ut nec ipsis liceat deline vTtoreAsls iv evna&eiq naoa rwv rae int-15 quere et abripere subiectos: quorum causa omnem
Xiooiovt aqxas i%6vx(ov
wvXal-ai, Sia rovxo ic7zevoa- perferimus laborem, dedignantes imitari eos qui ante
utv Ttgolxa ras a^X"s avrols Sovvai, ontos av firjSi nos imperaveruut, qui pecuuiis ordinabant admiuiavTols i^fjttXijftfieAeivxe xal aona&iv ib vnrjxoov strationes, sibimet ipsis auferentes licentiam adminil
xa nuvra aiQovfisd-a novov, oix dt-tovvrss stratoribus nocentibus increpandi iuste, et ipsi ea
rovi TXQO rjfioiv j3e/3aoiAevx6Tas, oineo XQV 20 quae percipiebant celando iusti putati, et proprios
govpaWAvzo ras ap^as, iavrols avaioovvres collatores propter hoc abripere a malis iudicibus
rp adeiav rov ye roTs iv rale n^als aSixoiaiv ini- non valentes, unde nec ipsis iudicibus iucreparc
Ttftav Sixnia, aXX' airoi re oU i)ft(iavov iyxaXimt'
poterant agere caste, occasione praedictae causae.
obai Sixaiot xa&eaxwxst, xovi re oiv.eiovs vnoxehTe Nos autem sufficientem imperio quaestum esse puta^i' airo $ij rovro i!*a(>mietv rcov xaxwt aqypvxav 25 mus, ut collatores sola fiscalia conferant tributa. et
oii Swaftevoi ovSi avxolg xois a(>%ovaiv imxifiav aco' nibil aliud extrinsecus quaeratur, quod subiectis
(foovtiv TtQotfuoei xtjt eigrjpivTjs aixiae. ^ftel Se doxovrra rfj /3a<nXeiq 71600v elvat voftXflftev xb uovovs
ivttXtis roiie Srjfioaiovs xoui&ofrat tpoQOvS, O.).)M. fiq
Tl

xal

QtO&SV

TTQOSCTTltyiXETv, OTltQ

omnem commoveat vitara.

TOIS VTtqXVOlS 3 0

nnyra xaraaeicei xbv /3to'.

CAPUT XII.
iB To Si iv roi* k)i7iooa&ev q/uv eioijuivov rt
Quod autem primitus a nobis dictum est, adbuc
uiitovt xM' x* axoipeaxe^q ntoda^tTv ipTj&q/iev majori opere et subtiliori complecti existimavimus
vouo&taiq, oisxe xov rt^i.xeqov axonbv anaat yevia&ai legislatione, quatenua nostra intentio otnnibus tiat
<irtf>6r. QtanXfifiiv ydq xovt Xa/irt(>oxdxmisxoivvno'3b&j>ert2k. Sancimus enim clarissiinos subiectarum pro-

inayuivmv inaQ%iv>v doxovxat, x^Q^ d.ndar\i yivo~ vinciarum administratores, citra omne factos pecuj/tVous xorjfiaxoiv Soaeios xni ivov nug* aixav SiSo- niarura suffragium, et ab bis datorum iureiurando^ivwv OQXOIV /teftvtjfiirovs,

x.ew xni xavTrjv nag'

rum meraores, habere et hanc a nobis liccntiam, ut

ijuou' rijv na^^aiav rov firjSsfiiav tlvat firtStvi nobt nulla sit ulli apud eos penitus fori praescriptio iieaxioii 7ittvxtf.d>t ff&QOV [ffioi xonr^oiov] naoaypay>ip> 40

quae ipsis praestabit, ut et in palria versentur secure et bona sua tulo jpossideant et magistratuum iustitia
fruantur. Etenim nos quoque ideo eam tulimus, ut ex ea quae legx inest iustitia domino deo nosmet
conciiiare nostrumque imperium conftrmare valeamus, ne pati videamur homirtes iniuria affici, quos nobis
deus dedit, ut eis semper parcamus ipsius benignitatem imitati. Itaque quantum ad nos ptaculum sit deo,
quoniam nihil eorum quae nobis pro subditorum cura in mentem veniunt bonorum praetermittimus. Qui
cum illiberalia illa ei seryitia furta tollere velimus nostrosque subditos in tuta ao iis qui provinciales
magistratus habent condicione servare, proptcrea studuimus gratis illis magistratus dare, ne ipsis liceat
deltnquere et spoliare subditos, quorum gralia omnem laborem suscipimus: indignati imitart eos, qui
ante nos imperarunt, gui pretio magistratus proponebant, unde sibimet ipsi potestatem magistratus iniuste agentes iuste repreheiidendi au/erebant, tmmo et ipsos dc iis, quae acapiebant, par erat pudore
afficj, cum nec proprios subditos ob id ipsum a malis magistratibus liberare neque magistratibus ipsis,
ut sibi temperarent, propter causam modo dictam imperare possent. Nos vero sufficientem imperio redilum esse putamus, cum sola publica tributa integra accipiamus, neque vtro etiam extrinsecus quid insuper
quatramus, quod subditis omnem yitam conturbet.
XII. Quod aulem in prioribus a nobis dictum est, id tnaiore etiam et accuratiore leaislatione comprehendendum esse existimavimus, ut consilium nostrum omnibus manifestum fiat. Sancimus enim, ut clarissimi subiectarum provinciarum magistratus nulla pecunia data creati et turisiurandi mpnores ab ipsis
praestiti, hanc quoque a nobis potcslatcm habeant, ut nemini apud eos ulla omnino fori praescriptio sit
\ ot] oJs L* H 5 itsxvoatfttv LB | 7 xaxaaxtjaat B ||
SnafaSiStoxevLB || 10 xnraxoXov&^aavxes B || 11 rtu1v
pof ftrjSiv coll. LB | 13 na(>aXafiJ3<ivopievt Ll J dniltv&ipovs L B 15 ifiextQOvt L { 16 ixovxav 17 rtQxde
om. Be B 1$ itlrj B | ] xt L \ 19 nbvov aiqovfttfra
M I 20 JTQOS La |J 21 dvatQOvvxts] wres in ras. Af\\
2.1 oixcuov Ma || 25 aixo Sf] om. e | 26 ainois e] avxoi
ML ainb B Q 29 dxtfeli B collatores (t. e. awxtk!s) f | tioxofiiead-cu LB R ftrj xt xal L11MB] ftfj
TI aXXo L'e U 31 xnxaatiei B commoueat e \ 32 ligrjfivrts Ma 5 33 ftti^ovt) maiori opere e | neQtpaX^v
[xiQtpalilv L1) L | 40 avTole L | rjxo^ xfijr^iov Aft

n. LB (c)

I et anfe patrias om. R Q propribas R | 3 et om.

/2' | ea /Z1 H *ex iustitia] et iustitia R et iustitiam V

vulg. | 4 in lege] ex xlege y \ 7 per omnia]
pcrsona R> \
8 ideoqae] ideo***l R \ 9 deo] d* Rx l\ ia mente nostra
jR I 10 tutione R l| 13 conseruere
R \ 14 relinquere
R I 15 apripere R arripere R7?1 fl subiectos VT\
subiectia R vulg. | 16 perferrimus VT\ 18 auferentem
R> \ 20 putatio
H>\ 21 3arripere/^J 24 imperium/J1 |
l
33completii2
compleriii
^' |j aeatimauimua^T|| 341egislationem V1 \ 35 apta (t ex p corr.) Rl \ enim uiros
clarissimos F \ aubiectarum a nobis li (38) tcr. R1
in ras. 2 vertxtwn \ 36 sq- omni suffragio R J 37 datorum] datore Fa dato RT dati vulg. |T iurel iurando
VT iureiu R iureiurandi vulg. | 39 nulli R

Nov. VIII 12. 13

76

UT IUDICES SINE QUOQUO

fj
iv xais afictfrravouEvaie ttagn xivav (iiais firpra que in bis, quae committuntur ab aliquibus, violentiis
ini roTe iyxlrjuaai xai rme iprev&ev aSixiais firjxa neque in criminibus et quae hinc oriuntur laesioniM TIS oxdoeoi xdls Syuooicus ft^rs inl rats xibv
b u s , neque in seditionibus publicis neque in publiSrjftoaicov tpootov BienQageaiv, dXXa ndvxas ouoiwi
corum tributorum exactionibus, sed omnes similitcr
vnoxeta&ai xfi xoix&v StxawSofftq, olx avafiBvovrcav 5 subiacere horum iurisdictioni, non expcctantium neovrs npoerd^Bte XafisTv ix xcZv AQXOVTCOV ole vjioxeiv
que praecepta percipere a iudicibus quibus subiecti
rai, OVTB firjvvBtv eis avrovs, aXX' agxslafrcu rcods
sunt, neque nuntiare ad eos, sed contentos esse hac
rjftciv TIO voucp, $i* ov Ttaaav avrois Qovaiav nag- nostra lege, per quam omnem eis potestatem praeovoEvbt nSeiav iyoinoz navxEXwi inl raiv
bemus: nemine licentiam habente penitus in pracov aiitdiv OVXB Ttqovofiica xQyofrnl rtv* OVXB 10 dictis causis nec privilegio uti quolibet neque ex
iavxcp xaTOQfrovv xb 7tirjfifisXelv avEvfrvvcos. hoc sibimet impetrare, ut delinquat innoxie. Noa
ov ydg av ol ndar}z anBzofisvoi Xrjyscos aoyovxES TE'
enim qui omni abstinent acceptione iudices aliud
qov T* xov d-Eov xnl xov vofiov xal xoii rjfiBxioov quiddam dei et legis nostroque praeponnnt timori, sed
nQod~T}aovat Siovs, al?.' ets ixsivo plcnovxss (pv)A- ad illum respicientes servabunt subiectis iustitiani,
govoi xots VJVTJXOOIS xb Sixmov, nkvra xaxa xoiis TJUE- 15omnia secundum nostras iudicantes et agentes legea.
1 XE'QOVS xQivovxie xs xal jtQaxxovxEe vofiovs.
*Eni 1 Quia enim milites et huiusmodi in provinciis couyaQ xoie xoiovxota xnl xoi<s axQaxiwras xovs iv xali
stituto3 eis subicimus, neque ia hoc egebunt praeinaQxlatt ovxat avxoit vnoxaxxofiBv, oiSi iy.slaa SEO^ cepto cuiuspiam proprio aut a nobis aut a nostri3
ftdvon^ 7tQoexd^ei6i xtvos iSine rj jrap' rjutbv r; Ttnga iudicibus, sed praesenti lege utentur et banc ei>
xibv Tjfisxiotov agxovxcor, aXX!t xio naqovxi vouco 20 ostendent, ut awxilientur eis utentibua iudiciali fiduxocofiivoie xnl xovrov avxols SEIXVVOVOIV, OJSXB izicia, scientes quia, nisi hoc egerint, et emolumentoaftvvstv airojs xQo>f*Evois xj; xrjs^ nnxrjs 7in(>PT;aia, yirum et militiac sustinebunt casum et in corpus pe
vtaaxovxae d>, ei ftij xovxo Ttgal-atEv, xai onr\aEcov culum patientur: ut nobis nullo alio penitus opus
xal avxTjs xqs cxgajBias vnofisvovatv txnxiootv xni sit iudice, et aut latronum insecutores aut appelxdi Bts aibna. xivSwov inoaxrjaovxat.
"2ixs r;ulv 25 latos violentiarura inhibitores, magis autem fures.
fiTjSsvoe ixigov itnvxeXws deiv ao%ovxo3, xni Xr^axo- aut violentos raittere, occasione quidem quasi rationadiwxxns r} xoys xaXovfUrovt fiioxcoXinas, pjiXXov Si bili utentes, ipsos autem omnhun pessima facientes.
XcoxoSvxae, rj nfOTtXtajae ixnifvjiBiv, nooficEai fiev
Cum enim iudices provinciarum uniuscuiusque maxiS&
BvXoyoit x?a>p*'ovs, aixovs Si xa Ttavxwv xE*- morum iudicum compleant officiuni et pro omni alio
jrpaTTOjTrtS. xcov ynQ agxbvxtov xoiv inagyiu>v 30 cingulo provinciis sufficiant et ad ea, quae cx noxi]v ixaaxov xdiv usyiarcov dgxaiv jrXr^govvxcov xdiv,
stris legibus supcr eis decrcta suut, quis praesumat
xni J T ! Ttdarje ertgas Si dg%rjs xaiz inagx^is dg- aut fori praescriptione aut huiusmodi aliquo apuii
xovvxatv, xal xd ix xa>v tj/iExegcov voucov xo ys in'
eos uti?
^ I S Mrrjcpi^OfiEVcov, xis nv 8'agQTjaEiEV rt cpogov jiaoaQ rj xowvxco xivl TXQOS avxovi ^pr;ffff5"f(i;
35

CAPUT
(IF) lATtayoQBvofttv Si xal TW ivSoloxdrco arQayw xr}S
T^S "Eo>
zTiytp
>coxal
xai Tzaot
TiaoixoJs
xots riftsxiQoii
ruuextoon ngxovaiv
agxovoiv, r\rj
XgoTodttoxxas ij ptoxioXvxas rj dyonXiaxui r> xtvm
roiovxove iv xdls inaQzlnn ixnE^nsiv. "laxaaav yng

XIII.
Interdiciraus autem ct g
gloriosissimo inagistro
mili
g
tum
Oricutis
ctctomnibus
nostris
iudicibus
aut
latro
tum
uneutis
oranibus
nostns
luuiciDus
aut
latrotum Oricutis ct omnibus nostris iudicibus aut latronum insectatorcs aut violcntiarum inhibitores aut
annatos aut aliquos tales in proviuciam destinare.

ncque in violentiis a quibitsdam commissis ncque in criminibus et laesionibus hinc oriundis, neque in causis
piiblicis neque in publicorum tributorum exactionibus, sed ut omnes similiter illorum inrisdictioni subiecti
sint: quippe quibus neque expectandum sit, ut praecepta accipiant a magistratibus quibus subiecti sunt, neque
ad cosdem denuntiandum, sed hac nostra lege acqutescant, pcr quam omnem potestatem illis concedimus;
nec cuiquam omnino venia detur in praedictis causis vel privilegio ullo utendi vel exinde in animum sihi
inducendi impunc delinquere. Neque enim magistratus, qui ab omni lucro abslineant, aliud quicquam
dco et legi et nosiro meltii praeponent, verum ad eum respicientes subditis institiam custodient, omniti
1 secundum lcges nostras et ttidicantes et agentes.
In talibus enim rebus etiam milites, qui >'
provinciis sitnt, ipsis subicimus, qui ne ad hoc quidem proprio aliquo iussu sive a nobis sive a magistratibus nostris edendo egeant, sea hac lege utantur eamque tllis ostendant: ut ipsis magistratus poteslau
vtentibus auxilio sint, sdentes se, nisi hoc fecerint, et annonae et ipsius militiae iacturam subituros ti
de corpore periclitaturos. Quapropter nullo plane alio magislratu nobis opus est, nec ut persecutores
latronum, aut biocolytas qui vocantur yel potius grassatores, aut exarmatores emttamus, qui praetextibiis quidcm ferme honestis utuntur, ipsi autem omnium pessima faciunt. Cum enim magistratus provinciarum locum uniuscuiusque maximorum magistratuum obtineant et pro quovis alio magistratu provinciis
sufficiant, ct quae secundum leges nostras sunt quantum in ipsis est decernant, quis aut praescriptioni
fori aut eiusmodi ulla re apud eos uti audeat?
XIII. Interdicimus autem et gloriosissimo per Orientem magistro militum et omnibus magislratibus
nostris, ne vel latronum persecutores vel biocolylas vcl exarmatores vel eius generis alios in j)rovincias
3 axdasffi Mg) ivaxdoEOtp LB fl 6 aq. *ovSi ovSi
Hbri J 10 *ovSi ovSi libri || 16 insl yitft Lx quia enim
c" | 17 TOIS xot&vxott xal xove arQaxitoxas] milites et
hmusmodi c Q 18 ixslas] ixsivoisB || 19 jtaga xdiv] TCBQI
xcov Ll B 20 xd}] xStv L \ 22 yivcuaxovxas M:] xal yt~
vtaaxovxae LB | 24 avxrjs om. c | xal eis xbv tie M ||
26 xal] et aut e. Aut ante aut post xal quaedam excidisse videntur, fort. leg. xal (jtTjSsftlav avdyxrjv elvai 7])
Xr]CroSic6xxas ttxX. (cf. Iulian. 15, 60 in.) || 29 ndvxa
& ^31 apxovxtov B jj 32 ixEgas Si M\ Si om. LBe \\
35 fj ante xoiovxtp om. L |J Ttvij xt xivi Lx J 37 ico M]
Btoas LB | xal naai bis scr. M || 38 dftfonXiffxds L jj
39 "Iaxtooav HBiQa&faovxai (77, 7) om. LB
4 omnis JR1 | 5 expectandum Ra | 7 contemptos VT

contentus Rx \ 8 potestate V \ 9 nemine licentiam babente Contius] omnem licentiam habentes Ubri, ct tpsi
ante omncm add. R* |j 10 ex om. i? 1 || 11 sibiment Rxl
delinquant RT \\'2 omni] omnino y \ abstineant R \
acceptione] actione /^*1 Q 13 quiddam] qui Rx | proponant R praeponent vulg. | 15 nostram Vx (j 17 agebunt
JB 1 I 20 ostendent f^vulg.] ostcndunt RFlT\ ut] aut/J i
utentes i i Q fiditia R || 21 scientcs quia nisi] scicntcsque in (nisi corr. 2) V scicntcs quod nisi R1 quuufi {omscicntes) Rl || 23 potientur Rx || ullo Rl \\ opus sit] posit
Rl D 24 et aut] et om. Rl \\ 29 officium om. Rl |J 30 et
om. Rl B 31 eius Rl J 32 aliquid RVX \ 36 Verba indt
a dicimus vocis Intcrdfciuias usque ad no vocis nobis
(77, 9) scr. R* in r<u 8 versuun, \ 39 prouintiam RVt)
prouincias vulg.

SUFFRAGIO FIANT

77

Nov. VIII 13. 14

<u T ytvio&ai fi sra rovSe rjftdiv xov vouov d~a^ofj- Sciant enim, qui ad hoc institui post banc legent
cnvxtt, at evXXriyd-svTee naQa xcbr agxbvxiuv xa>v nostram praesumpserint, quoniam capti ab hia noinaq%id>v xai SsopcoTrjoiov oixfjGovai xai eis Tjftas tov
stris iudicibus provinciarum et in vincula rediguntur
nQnyuaros firjwo^udvov tbv k'axaxov vjtoorrjoovTai xiv
et ad nos causa renuntiata a nobis summum periSwov o( rite Totavrae avxdis nagaSidovree KQO:- 5 culum sustinebunt: et qui huiusmodi eis praecepta
ta&it trigiuta librarum auri inoax^aovxai notvijv,
tradiderint, triginta librarum auri sustinebunt poexrtt [IEK,OVOS Si ixt xal ofodqoxEons rjfioiv dyavaxx^liam et maiorem insuper ac vehementiorem nostram
IA oetos netga&rjoovxai.
Jel xoiwv xoie ao%ov- indignationem expericntur. Oportet igitur iudicea
Te tdiv inaQxioiv xooavxrjs a&cofrivxas nag* r)fta>v provinciarum, tantam promeritos a nobis potestatem,
l$ovaias ovxoi xtfi Tioayfiaxt xQrja&ai, <6s Sixaias xal 10 sic causis uti, ut iuste et legitime sint omnibus xnero/u'fi(os anaotv $h>at jpofitQovs, siSoxas^ coe, ei xjj tuendi, scientes quia, si data a nobis administradttiofidvT] n n j ' -TifKov ooj!j ( xaxtbs xai avagicos XT;S tione male et intligne utantur a nobis concessa sibi
i^nqantiar,? ai-rols nag' tjfioiv naoQtjaine x^Vaov'
licentia, subiacebunt suppliciis quae primitus dixijai, vTioxtiaovxm xaie xificogiais alt fyngoo&ev et- mus, et donec administrationes babent haec perTiofisv, xai <0t xqr agxhv fyovfft xnvxas v7TOfiivorxee, 15 ferentes, et dum eas deposuerint maiori adhuc exxni insiSav avxip xaxa&oivxo, ptitpvwv ixi neiQta- perientur periculo. Non enim damus eis licentiam
'oi xivdvvav.
Ovfis yao SiSofiev avxoU aSsiav,
ante quam legitimum quiuquaginta dierum compleanniv xbv revofitafiivov xtov 7tevx^xovxa^fieodjy nXrj- tur tempus, a provinciis in quibus administraverunt
QI6OOV<H xQ^vov, xwv inaQxiaiv cav rtoav ava%co- disccdere aut per occasionem revocatoriae aut per
otlv rj xaxa nqbipaaiv revocatoriaff [ijzoi avaxXr;aecoe] 20 occasionem fugae aut per aliam quamlibet causam,
y xara ngofaffiv tpvyrjt rj xaxa aXXrjv oiavovv ai- scientibus, sicut praediximus, quia, sive ad hanc veiiuv yivway.ovatv d>e, xad-ansQ ^unQoadsv eiTtovxee niant felicissimam ciyitatem sive in quamcumque
ttp&wiev, BIXE inl xaixr\s yivoivxo xfjs evSnifiovos JTO- regioncm, ad provinciam denuo revocati, cui prae).tfot eirs iv oiqdrjntne xx<v?<it KQOS xrjy toapxiay fuerunt, poeuas sustinebunt, quas prius diximus.
avfrii inavuxfrivTBi rts Tj(ri-av noivat v<pit-ovaiv, ai 25
tunooa&ev sinovxst e<pd'rlft.Ev.
CAPUT XIV.
__Tbv di ooxov Scoaovaiv ivxav&a juiv xaxa xb avuIusiurandum vero dabunt hic quidem, quod BupeIE xioio (>r]9dv. Ei Ss xioiv iv xais inaQxiaie
rius diximus. Si vero aliquibus ia provinciis exoloi ni/inotTo xa rrje aQx*ji ov/ifioln, ini XB XOV &eo- istentibus mittantur cinguli codicilli, et coram deo
ifdcarnxov imaxonov xije fiirrgonoktoe xai xuiv iv 30 amabili episcopo metropolitano et qui in eis priavxji nqtoxtvbvxiav rbv OQXOV vwdi-ovai, xai ovxm mates sunt iusiurandum subibunt, et ita cinguli

(iv aix(j) xa oifijSoXa' xavxris nefxtpdsir] Tta^a T^c35eius transmittantur a

arfi vTteQoxTJs, aixov xbv Xnftfiavovta xb aotpaXie negiacccpit cautionem
noulv iw dtjfwoio nepl xfje xcbv (pbyav a/uunxov
pabili exactione, sicut
fiixQa$ftoi, xn&urttQ av avrbi xa&ctQws Soxifiaoeiat.
sit autem lex bacc a
Ksio&to (Si b rofioe r;uiv ovxos icp1 at.7za.ai xoiz xae

te perceperit aliprovincia ei codicilli

tua celsitudine, ut ipse qui
fadat fisco de tributorum iucuiipse pure probaveris. Posit
nobis in omnibus adnrinistra-

mittant. Sciant enim ct qui post hanc legem tales existere ausi sint, se comprehensos a magistratibus provinciarum et carcerem habitaturos et re ad nos delata extremum periculum subituros esse: et qui eiusmodi
iussa iis dant, se triginta librarum auri poenam esse passuros, ei maioris etiam graviorisque tndignationis
nostrae periculum faclnros. Oportet iqitur magistratus proyinciarum tanta potestate a nobis dignatos
iia rem agere, ut tuste et legititne omnibus metuendi sint, scimtes se, st magistratu a nobis dato male et
indigne polestate ipsis a nobis commissa utenlur, poenis quas supra diximus forc obnoxios, et dum magistratum gerunt eis passuros et ubi eutn deposuerunt maiora etiam pericula subituros. Neque enim damus
iis facultatem, antequam legitimum quinquaginta dierum tempus impleverint, ex provinais quibus praefuerunt vel nomine revocatoriae vel nomine fugae vel alia quacumque de causa discedendi; sciantgue se,
sicuti ante iatn diximus, sive in hac felicissima urbe sive ubicumque locorum sint, ad jprovinciam cui
pracfuerunt rursus reductos poenas, quas iam ante diximus; subituros esse.
XIV. Jusiurandum vero hic quidem secundum id quod supra dictum est praestabunt. Quodsi qui'
bus, qui in provinciis sunt, insignia magistratus tnittaniur, coram deo carissimo episcopo tnetropolis et primntibus qui ibi si nt iusiwandum praestabunt, atque ita magislratus negotia suscipient; ac tua videiicet
sublimUas curam gerat ut, sive quis in hac magna urbe magistratum accipiat sive cui in provinciam
ituignia eius ab subUmitate tua tnittantur, is, qui ea accepit, cautionem fisco praestet de tributorum
integra exactione prout ipse liquido probaveris. Lataque esto haec nobis lex ac omnibus valitura qui
2 nct(>a xcHv a^%bvxatv\ ab his nostris iudicibus e || Rl I UamministrationemiZ 1 1| 15 deposuerunt R J maiora
fi XQiaxovxa hxQuv x(>vo(ov s. v. 3 / Q 9 aStajfrdvxa (maiori 2) adhuo (suplicio in ras. 2) experiuntur
7/ \ 10 xtp 7XQayfxaxi\ cauais f || 11 tpavt^oie B \ 17 xiv (om. periculo) V. Ltg. niaiora adhuc experieotes periivvai L l H 18 xbv TtXrjQcaaovai om. L || 19 XQW>Vcula? H 16 enim suppl. V* in spat. vae. | 18 a pro/,, f ruBQajv t. v. add, U1 H r}QX0V -B B 20 reuocatoriasuinciis reuocatoriae tcr.R* in ras. 2 versuum | 19 aut
rjot avaxXr-aeots M reudcatorias L avaxXrjoeojs B \ reuocatoriae om. t | aut per occaaionem ante fuga
21 oiarovv] olv Lx \ 22 xa&dntQQ xall ipn(>oa&v
i
&
punclis not. V* \ 20 quamlibet aliam F121 quia om. Vt \
rcgione V\ 23 praefuennt / 1 27 hio Vl\
B \ 25 *q. at Sf&Tjfiav om. LB || 26 in^oa&sv M || 11 quacunque
X
boc quod 11 roperius] eia add. t* Q
27 xb) xh M\ 31 ovxtav L | 33 xov] rovxo B \ 34 ntQi boc RV vrxlg. \ quod]
29 mutantantur Rl || codicelli tl |J 32 suscipiant t g t u u
la0oi L | 39 ovxcos Ma
1
1
1 initituti (consJtuti t) librifi nostram legem vuly. \ Jl U prouidentie R | 34 codicelli t J 35 tranimutantur
V* in spat. vac, excosatione
3 indicibutuidelioet prouintiarum 11| redigentur vulg \ 4 re- Jll || 'M cxactione tuppl.
a
l
tnntUta R annuntiata F nuntiata tvulg. || 5 qui] quia A"|| H Q probuuitis R | poait autem lex heo R potiU
autcm
sicut
(sit
lex
corr.
V*)
heo
V
posita
autem
iit
7 io) et R || 8 experiuntur ^ I 9 *"tantam] tanquam
Ubri J poteatate F* || 10 ut] et Rl || 11 a nobis om. El || beo lex 11 39 in om. RH
13 tupplitiit ubiaoebunt f^\\ primitu et donco diximus

78

Nov. VIII 14. ep. Edictum

U T IUDICES SINE QUOQUO

QJJXCOS bvo[iaa&r,aouivas aQxas ix tov tlonibus a nobis nominandis et ez praesenti tcmpore

nagovroe XQOVOV afiiafrovt naQn).rj\f>ofiivois. xa yag
sine suffragio percipiendis. Nam quae praeceaseSfj nQoetXtjtporn xole efingoa&ev xciuivois vnoxeio&to runt, pridem positis subiaceant legibus, nulla poeus
voftots, ovSsptas Txoivrjt zcijv iv noSs rjfiwv xqi v6fiu> horum quae in bac nostra lege determinata sunt
^iioQtCfiivcov inixet/idvTjs xole pexQt vvv zat agxus 5 imminente hactenus administratioues babentibus, nisi
' ovai, nlrjv ti ftri xai avrol fteza IJ}V iptpaviaiv tamen et ipsi post insinuationem huius legis furari
xovds IOV vofiov xXenxovxee aXdlev.
capiantur.
('EjtiXoyoe.)
Tavxa roiwv TJ arj vnegoxrj navxa
( E p i l o g u s . ) Haec igitur tua celsitudo universa
ftav&avovoa iv naot xois i&veoi xois vnoxcxayfiivon
yf
cogjioscens in oranibus gentibus sub se constitutis
n a a d r o ysrio&at,
o&
vto
na^aaxivnadrco
xaza xb vtvopi'
10 fieri manifesta procuret, sollemmter praeceptis utens
^oijayfiaat %(>a>fitn] TTQOS navxas xovt xoiv
apud omnes provinciarum praesides, ut ipsi coguoQX
Tjyov/Atvove' tSsxe avrovs yivcioxovxas xijv
scentes nostrum circa subiectos studium et quam
ev
j;usxt(>av nt(>i xovt vnrjxoovs onovdyv xal TJV Sxfhabemus circa ordinationem iudicum voluntatcm,
Tiegi xijv XVJV aQxpvxoov x{tQoxovlav yvwftrjv, tiSivat,
conslderent, quanta eis bona participantur, neque
1
7i6aa>v aixols uya&iov fiexaStScaxa^in , ovSi -rijc /?a-15 imperii medelae pro eorum felicitate parcentes.
otXixfje &eQaneias Sia xi\v aixdiv evSaiftoviav tftioajitroi. Dat. XVII. k. Mai. CP. Belisario v. c. cons.
Dat. x n . k. Mai. CP. Belisario v. c. cons.
[fl. 535.]

"Idixrov yQcupsv rolg ctnavxayov yTjg Ssocpi- Edictum seriptum in omni terra deo amabilibu
/.eardcToig hxiav.onoig xa/ ooiioTazoig nctTQiarchiepiscopis et sanctissimis patriarchis.
20
Tr,e naQado&tioT): r,p~iv tx &eov noXneini xtjSoTraditae nobis a deo reipublicae curam habcntes
^0 xni iv anaori iSixaioaivri Zfiv xovt rjfisxdoove et in omni iustitia vivere nostros subiectos studentes
vnr^xoovi anevSovxes, xbv vnorcxayftivov vopov fypdsubicctam legem conscripsimus, quam etiam tuae

dntoxoneov tara xavxa Tzagaxijqeiv, xai

dire et, si quid transcendatur a iudicibus, ad nos
T 7iaQa/3aivotxo naqa xwv agxovtiov, eit r;fiai ftt;~ referre, ut nihil contemnatur horum quae sancte
ritir, oncvi av prj xi TxagoQa&eir} xajy ooicoi xe xal iusteque a nobis sancita sunt. Si enim uos quideio
Sixaiwt vw' rjtwv vopofrexrj&ivxiov. Et yxg rjfteTs 30 nostrorum subiectorum miserati, quoniam supra fisuiv xovs rjftsxioove vnqxoovs ifoovvxts, oxi Ttgbt xy
calium functionum exactionem etiam maximas sustixuv drjftaoicjv fogcov Ixxiati xai /ityaXae vnifitvov
nent ex furto iudicum violentias propter factas proix xTjt xtov agxorxajt' xXonrjt aSixias 8ta xas ytrofitvinciarum venditiones, haec auferre per subiectam
n xoiv inaQxi<*>v Tcgaaeis, xaixae aveXtiv Sm xov studuimus legem, vos autem neglegentes nou rcfevnoxexayfitvov iansioaptv vofiov, v/teTs Si q&vfxovv~ 35
t6 ftfj ngosayyeiXrjxe, rjftiv ftiv atpoatoia&fo xb jtgbi
Edictum extat B 6, 3, 48. 49.
magistratus a nobis distincte nominandos inde a praesenti tempore gratis sunt suscepluri. Nam praetcrtta guidem legibus anle latis subiaceant, ut nulla earum poenarum, quae in hac nostra lege dcfxnilae
sunt, tis incumbat, qui usque adhuc magistratus habent, praeterquam si et ipsi post insinuatwnem huius
legis furantes deprehendantur.
Epilogus.
Haec igitur omnia tua sublimitas a te cognita ut in omnibus provinciis subiectis
manifesta fiant, curet edictis ex tnore legitimo usa ad omnes provinciarum praesides, ut illi, comperio
nostro erga subditos sludio et quod habemus de creatione magistratuum constlio, sciant, ouanlorum illos
bonorum participes fecerimus, ne imperiali quidetn cullui ob eorum felicitatem parcentes.
Edictum

ad

deo carissimos

ubique

locornm episcopos

sanctissimosque

palriarchas

scriplwn.

Cum rei publicae a deo nobis Iraditae curam geramus et operam demus, ut subditi nostri in omiu
iuttitia vivant, tegem subieclam scripsimus, quam iam sanctitati tuae et per eam omnibus qui in jprovincia
tua sunt facere manifeslam bene se habere existimayimus. Tuae igitur pictatis et reliquorum episcoporum
tsto haec obscrvare et, si qidd delinquatur a magistratibus, ad nos nuntiare, ne quia eorutn, quae sanctc
et iuste a nobis sancita sunt, neglegaiur. JNam si nos subditorum nostrorum miseriti, quod praeter publicorum tributorum solutionem etiam magnas iniurias ex tnagistraluum furtis propter provinciarum venditiorut guae fiebant perpessi sunt, has per legem subiectam tollere studuimus, vos vero per neglegentiam non
1 faxais om. r | 2 naQaXijyo/itvoe L | 3 vnoxtla&co
om. L \ 9 ftav&avovoiv Ll | 10 napaaxtvaaaxa L1 Q
maxa xbv L | 13 ntpl om. L | onovSrje Ll | 17 subscr. om.
Ath. Theod., dat. april; consl. uelisarii /u/.*, dat. k. April.
Iut.' B Bilisario M \ 18 Ediclum (1880,11) h. t. om. Af,
habtt f. 391 inter Edicta primo loco, unde vv. II. enotavi.
In e habetur infra anle Iusiurandum (p.89,42) fl ygaftv
xaTfMx^aiC om. B j navxaxov, om. yijt L | 19 archiepitcopii e | 25 xole xrje MB\ rdls x L | 26 9ioyi'
Xtlai MLB | 27 imoxbnoyv om. e \ ti xot L\ 28 neql
L | iftae L \ 32 vnifiuvov M suatinent g | 34 ii(>a.us
L \ 35 vofiov hx\ rjutit L | 36 7i(x>S ayyiXkjxcu i]fiiv
aifvjOoo&a} ngbi L

F\ 9 in om. V\ 10 praeceptis omnibus utens V\ 12 uestrum Rx\ studium quam (om. et) ex corr. V\ 13 circaow.
t | ordinationgf 72 Q 14 leg. participamus ? B 17 subscr
dat. x u kal. Mai. p. c. vm Vilisario uc consulis EseoriaU
datur x n kal. Mai. post cons. Belisarii ulc cons. Paris., datum XII kaL Madii p. cosL Bilisiario Bamb. aller, dat bi*
litizario (corr. bilizario) /; om. RV\ 18 Edictum scriptum af
chiepiscopu in codd. Infra demum nabetur antelusiurandu*
(/7.69,42): transposui cum vulg. | 19 et lanctia R, etsane*
tis8imi om. t g 22 viTere] iure Rl ntro Vx \ 23 subiect*
R? \ lege iJ, legem R* J quam] quae Rx J| etiam RH
et vulg. | 25 haberi RV \ 26 reuentie Rx || hoo t \ 27 traoseodantur R \ 28 ut V* in rat. | 29 iustique 11| sanciu]
eoostituta (|j si] sio RVt \ 31 functionum exactioaeo <
exactionui
1 t om. V 1 2 nam quae] namqne B>V nam queqae vulg.] fanctionen eybactione R sanctionura
( 32 uiolentaa Rx | prouintia.fi'J
* \ 3 potcritis JR1 J 4 horum om. Rx | qaaej qnaeqae V \ V\ maxima euatinere R
l
a
6 tmministrationis R* Q 6 tarcen] tantum f \ insinuatione 33 boc 11| per] pro R j subiectas t

8UFFHAGI0 FIANT

79

Nov. VIII Edictum

j freov, vfielt Si anoXoy^aea&e jrgbe av- ratis: a nobis quidem consecrata sit domino deo, vos
xbr vTiio T7/c rtov aXXtov udixlas, ei'n naoa xb pr\ autem rationem rcddetis apud eum pro aliorum infiu&slv rjuni fi?A/3o: xoii nao* ifiiv av&Qconoit iniustitia, si quid non agaoscentibus nobis damnazn
ayoiro. uXXd Sel nagbvxae vftae xjj %(6OCL xai ineQ
apud vos bomiuibus inferatur. Sed oportet praealxav xal TCOV Xomwv ayaiptdjvras cpaveQoiis rtfiiv 5 sentes vos provinciae et pro eis ac reliquis decerHafriaxav xrti robe ogfraii ao%ot^cas xal rovs jtagatantes manitestos nobis facere et rectos iudices et
rovSe r;uait> xbv vSfwv, tmtas av ixariQovs
transcendentes hunc nostram legem, quatenus utrumBS zove /tiv xoXd^tousv, roie Se afisfpcofiefra. que cognoscentes hos quidem puniamus, illis autem
dav Si 6 viuoi Srjuoalq noore&Eir] xai anaot ye- repensemus. Cumque lex publice proposita fuerit
tpavcQos, rtjvixavrn Xr^&eis k'vSov anoxeiab-at 10 ct omnibus manifestata, tunc sumpta intus reconiv TJ aywraTTi ixxXrjaiq fisxa xcov IEQCJV axevStv,
datur in sanctissima ecclesia cum sacris vasis, utola xal ainos nvaxe&etfidvos d~eqj xai TtQos aa>xrtoiav pote et ipsa dicata deo et ad salutem ab eo facxav vn' avrov yevouivcov avfrQwnwv yeyqafifiivoi.
torum bominum scripta. Facietis autem meliua ct
e Sa av xaXltov xai xoli avxo&i naotv av- illic babitantibua universis hominibus utilius, si eam
avfjrpoQioxeoov, einsQ avxbv iyxoXayavxss tj\o sculpcntes aut tabulis aut lapidibus in porticibus
% Xi&ois iv xals axocfis xrfi nyitaxdrTjt ixxXrj' sanctissimac ecclesiae describatis, pronam praebente3
naai xrjv omnibus horum quae sancita aunt lectioncm atque
aiat avayoayaixe, jxgoxstoov naQsxo/ievot naa
posscssioncm.
rav ropo&exrj&evxfov avayvtoaiv xu xai xxrfliv.
CAPUT I.
Ei Si XTJS xofv aQyovxav xa&aQorrjros xooavxrjv
Si vero pro iudicum puritate hanc habuimus prol&iutd^a noovomv, 7iooSr,Xov d>s noXXco /taXXov xdis 20 videntiatn, palara est, quia multo magis defensonbus
txSixots ovx Ifrjoofitv ovS^ oriovv ovxe Xaft/3aveiv non permisimus nec quicquam accipere neque dare.
ovre SiSovat. Scoaovai fisv yaQ vnig xa>v Tiaqexo(i- Dabunt enim (pro) conccssis sibi praeceptis in foro
vo)v nixols noosrnyfinrajv iv xij> Sixaarr]oiq> xtbv Iv- gloriosissimorum praefectorum, si quidem maiore3
So^oxaxcov inaoxcov, ei piv (isC^ovei ai noXen sJer, sint civitates, solidos quattuor, si vero minores, sosolidos quattuor, ei Si xibv iXnrxovcov, solidos tres. 25 lidos tres, et ultra haec nihil: accipient autem
xai Ttiqa xovxcov oiSiv Xrj^jovxm Si ovd' oxiovv nag
nibil ab ullo, nisi aliquis ex fisco sollemnis eis
ovStvos, nXfjv ei pr} xit ix xov drjfioaiov vevofiHjuiquaestus, aut si nihil ex fisco percipiunt, nihil ultra
voi avxols ngosiji nogos' r\ txneo /nrjSsv ix xov Srfiw- quam sacra nostra statutum est constitutione peraiov lafifiavoiev,' (irfiiv negaixiQio xwv xfj &{q fjuiov cipiant. Alioquin si quid accipere capiantur aut ip^si
3jivcot>
Staxdget xofti&ad-ai. intixoiyt et xt 30 aut qui vocantur eorum chartularii aut alter quisdXolev rj aiixol rj oi xaXoiftevoi alxaiv %aq- piam, qui circa eos sunt, illi quadruplum restitucnt
g fj 1'reoot xtt xwv Tiegi nvxovt, ixslvo xtxQa- quod acceperunt, et hac sollicitudine repellentur,
nlaaiov anoSioaovaiv oneg eXafiov, xai xov ypov
insuper exJio perpetuo multabuutiir et in corpore
xiofiaxo: aneXad-rjoovxai' xai Tiobt ye xnl tooiq
castigati reddent proYinciam viris bonis pro malis
Sir^vextT ^TiftKo&ivxes xni eie odjfia aoxpQOvia&ivxti 35
(t
Sdiaovai xwQ *' dv$Qnatv aya&oTt dvxi xaxaiv xov tpgovdenunlietis, a nobis quidem abeslo piaculum adversus dominum deum, vos autem rationem illi reddetis de
aliorum iniuriis, si quid inscientibus nobis datnni hominibus qui apud vos sunt in/eratur. Verum oportet
vos vraesentes in provincia et pro illis ac reliquis sollicitos nobis et eos qui recte magistratu funguntur et
quilegem hanc nostram violant manifestos facere, ut utrisque cognitis alios quidem puniamus, alios vero
remuneremus. Lex autem ubi publice proposita omnibusque manifesta facla erit, tunc dcprompta intus
in sanctissima ecclesia iuxta sacra vasa recondatur tamquam et ipsa deo dedicata et ad salutem hominum
ab illo creatorwn conscripta. Melius autem et utilius omnibus qui illic sunt hominibus facietis, si eam vcl
tabulis vel lapidibus insculptam in porticibus sanctissimae ecctcsiae perscribatis, expeditam eorum quae
sancita sunt et lectionem et possessionem omnibus praestituri.
I. Quodsi integritatis tnagistratuum tantam curam gessimus, manifestum est nos multo magis defensoribtis, ne quicquam aut accipiant aut dent, pepnissuros esse. Nam dabunt quidem pro concessis sibi
ediclis iniudicio gloriosissimorum praefectorum, si maiores sint urbes, solidos quattuor, si vero ex minoribus, solidos tres, nec ultra haec quicquam: nec tnagis accipient quicquam ab ullo, nisi qui ex fisco legitimut
ad eos perveniat quaestus; quodsi ni/til ex fisco accipiant, nihtl praeter ea, quae in sacra nostra constitutione sancita sunt, auferant. Alioqui si quid vel tpsi vel chartularii qui vocantur eorutn vel alius quis
eorum qui circa illos sunt accepisse deprehendentur, quadruplum illud quod acceperunt reddent, et a munere
removeountur, atque insuper et perpetuo exilio puniti et corporis stipplicio castigati locum fadent viris
vulg.] om. i z y f l 2 apud eum] ei apud eum RV \ 3 quid]
1 a7ioXoyTjaea9at ML 1 3 vfilv Halonnder e] hf^v
librii \ 4 Stl)) 8qq L
L || rj/ins
rj/ 33 // 11 55 faveQoJS
fveQoJS L
L\l\ l rjfiiv
rjf L
L \\ quis V quod vulg. \ 4 omnibus Rl || 5 uo) suos Rl g reliixdxioov
H 88 yivcioxtjvxse
yivcioxtjvxse LL |)|) xoXa^otftev
xoXa^otftev
a/ieta/iet- quis corr. ex prouintie R | *detestantes libri || 7 utrosquA
ixdxioov LBe
LBe H
poifjefra JB ij 9 Tiixoi LB |) 14 noiyaaixs B) notrjosxai
ML \ 15 ovftcfogwTaxov B avftfiQOxaxov L || 16 xdie
aytaxnxatt Ll | 17 *dvay^dxpotxt LB draygdtprjxa J /
arayodyrj-rt Scrimger \ 19 xoaavxnv] hanc e B 21 ifff
isiraus e || <wj' 31] ti$ L l *ovSi ML]
oofitv] permisiraus
ML] om.
L]3i
Mi B \ phv
h om. JBL
B \ 22 ovxt L]ov3i
Moi
JBL||||23
23 ngyf^
xuv L \ 24 inaQxoiv jJ/J 25 solidos quatutor (. v. t>v J)
M vofncfidxiov xeqoaQWV L voftlafiaxa xicsaqa B ||
tolidos tre if\ M P *. v. 3f vofiurpdxtov XQIWV L vofiiaftttxa T(>ia B | 26 Si om. LB \ 27 vtvofiiafiivos
irduoaiov om. L \ 28 ixgoatirj M\ 29 naQatxeoa/ xbv
L ;| 31 avxol r\ oi om. L, fj om. B || 32 ixaivot Be
1 quidem deo tuppl. V* in tpat. vac. J consecrata
lit RU vulg.] oonsecratam V (antt h. v. contra legem add.
%
V ) noa comecratam Rl; an consecrator? Jj uos autem R*t

vulg. | 8 agnoscentes R H 9 repetissemua Rx g lex tuppl.

V* in tpnt. vac. g publijlice R | 10 manifesta l vulg. |
aumptus^if sumptus ^mnea/Z | recoaditus/?^; an reconditor ? [| 11 ut puta t J| d*icata (e superscr. 2) ^dedicata vulg. \
13 faciena Rx facientis / 1 14 Ulic] bio t\ omnibus R |
15 sculpentefl] scul F1 in spat. vac. g aut] autem Fl
I f | aut] a / I porticibua] o in ras. ^portibus 11| 16 scesimei?11 *pronamjpenani/2f1t; plenam vulg.\\ 17 lectione
atque possessione 1119 iuditium R Q puritatem V || 21 nequa
dare Itt] neo quicquam dare V\VL pro add. vulg. | praeceptis] priuatii V \ in om. R f 23 maiore Rx R 24 aolitres Rl B 25 autemj aut r>t | 26 cx] et R* | 27 qoaotus} erit add. vulg.', leg. (accedat) quacstus? | 28 oontitutum eit R \ constitutione bitscr. Rl \ 30 chartularu
R* \ 32 aocepcrint V | et haci mao et haeo Hx \ replentur 19 33 perctuo R

80

Nov. VIII Edictum Notitia

p

UT IUDICES SINE QUOQUO

(tvrtlaufiavEO&nt. "Eota&a Si xal TOVTOV f{"

Xaxts viislt, xai xcoXiomes ia itaqa xavxa yivoucva

xnl fiT;riovTESf atsxe fii] Sia?.ad~tv xi tmv a^aQxnvoftivav ftrjSi ix tov Xn&eiv artfttu^rjrov elvm, aXXa

defendendam. Eritis auteni et in hoc custodes vo

et inhibentes quae praeter haec aguntur, ct insinu-

antes, ut nequc lateat aliquid horum quae delinqnuutur neqne latendo sit inpunitum, sed omnis

naaav iabxr,xa re xai Sixnwavvrjv xoit rjfiEtdooii vnrr 5 aequitas atque iustitia nostris subiectis floreat. Si
xoots inavd-i;am. Ei Si xai oi pixQi vvv aQxovrss vero etiam hactenus iudices non post insinuationem
IIT] fitxa ir,v ifi<pnnaiv xovSe. xov vbfiov viaorjs ano- huius legis omni abstinuerint furto, sciaut et ips
oxtorrui xhonrfi, 'iaxaaav y.ai avxol xals Ix rovSe rov liuius legis poenae se esse Sllbicctos.
rofiov iioivais vnoxEifievot. [xoxno rb XSixxov jiobs
roin intaxonovs.] Dat. xv. k. Mai. CP. Belisario 10 Dat. XIII k. Mai. CP. Belisario v. c. cons.
v. c. cons.
[a. 535.]
'EyQdffT] xo luov TOV Idiv.xov KtovaravTtvovjcoXiraig, %yov ol'rwc,"

Scriptum est exemplar edicti Constantinopolitanis liabens ita:

v
Oor;t> knavxtov nav v7irtx6cov id-i^E&a Tioovoiav, StiQnantam subiectorum posuimtis providentiam, ostenxwaiv b nag^ rjftwu tray%os xsd-Bie vbpoi, ov Sq nobs 15 dit a nobis uuper posita lex, qtiam ad gloriosissimos
xoiz JvSoi-oxaxovs rjfitav endgxovs iy^axpafiev. akka
nostros praelectos scripsiinus. Sed competcns cst
rxpoir.xov iaxi xal vftas aixovt eiSivai tijv TjfiexiQav ct vos ipsos scire nostram providentiam, quam circa

xr,Qi TjfiaJv 'Ir^aov Xoiaxip Sixaicoi uvrtntfmen' vftvovt,

xai xji ijuExiou flaoiJ.f.ia, vxi navxa 6'tc'i xb vfiexegov
i
fr
nbvov.

hymnos et nostro imperio, qliia oninem pro vestra

utilitate perterimus iaborcm.

Fvwaigg rrjg 7rag3 i/.aoTrjg rtov VTiorttayfiiNotitia liorum quae ab unaquaqne subditaruro
Qyuiv dcpei).ovor)g 7raotXO&cu /.oyn) 25admiuistratione debent praeberi causa consueVIOV
ovvT]&6uov Ttoooxr^xog, [rcaga] nov rag ctQxag tudinum qnantitatis ab liis qui administrationes
ixovxiov ovdtvog xoXuiovxog ^cagu xa jroo]iabent; nullo praesuracnte extra ea quae supra
ysygau^iiva
ovte ).a(itiv ovxe dotrai xi scripta sunt nequaquam requirere aliquid am7r/.or.
plius.
J Idxb xov TXEQiphi-ixxov xofiTjxos rije Idvaxo7.T\i301 Ab spectabili c o m i t e O r i e n t i s (ita):
OVTWi'
iv x<o -d^Eiia r;tt{ot' xov8ovx).ei(0
1(5 TIOtftlXTjOlUJ 1COV /.(([ITlQOXtlTWV TOi-

fiovvtav voxnoiiov titra rtav tiaaao(x>y

axaivimv rov &tiov ?MXEOXOV).OV
rou. *
TfJ avxou (loti&ijj
rou. y

35

iu sacro cubiculo
solidos LXIII
jirimicerio clarissimornm tribunorum uotariorura
cum quattuor scriuiis sacri laterculi
sol. L

eillS adiutori
sol. III
bonis, qui pro mulis munus suscipiant. Eritis aulem vos /iitins quoque rei custodcs, qui el prohibeatis f/uoe
contra haec (iant et demtntietis: ne quid tateat deliclorum nevc ciun latcat impunitnm sit, sed ut ot/wis
uequilas et iustitia inlcr subdilos noslros floreat. Magislralus autem qui usque adhtic fuerunt, tiisi post
insinuationem huius legis ab omni furto ubstineant, sc ipsos quoque pocnis ex hac kfje conslitutis subiectos esse stiant. [Hoc edictwn est ad episcopos.]
Scriplum cst excmphun edicti Constantinopolilanis in hacc verba:
Quantam omnium subdilorum curam gesserimus, lex nuper a nobis lala ostendit, qxiam quidem ad
gloriosissimos nostros praefectos saipsimus. Verum conveniens est, ul vos et ipsi noscatis nosiram providentiam, quam pro omnibus homimbus habcmus. Propterea legem ipsam etiam per edicti formam proposuimus: ut vos domhw dcn et servalori nostro Jesu Christo iuste hymnos cantetis nostroque imperio,
quoniam proplcr vestram ulililalem omnem laborem suscipimus.
yoiitia sumnme ab singulis quos subiccimus magislratilus consuetudinum nomine praestandae:
nemine eonim qui magislratus gcrunt audentc praeter ea, quae praescripja sunl, quicquam
amplius aut accipere aut dare.
1
A speclabili comite Orientis sic: in sacro nostro cubiculo solidos 63, pnmicerio clarissimorum tribunorum notariontrn cum qnattuor scriniis sacri latcrctdi sol. 50, eius adiutori sol. 3, officio gloriosissi1
M xai lotofrnt LB \\ 2 nn(>a] ntol L \
3 ftfj M] f*ffre hli \ 4 fiySi ML\ prjxt B |j Sia/.a&tXv
L\6 vvv s. v. Lx J 7 fti]] ftrjSi B |j 9 xovxo imaxo7rovc3/,om.i;Z?k-||l0*Mai.]April.il/(c/:74,1.78,17.83,4l)||
bilisario M | 15 8ij orti. L it 16 inapxovs L] vnaoxove

1 eritis] mcriti V* suynl. in tpat. vac; mctiri Rt |

uos et] et uos V suos et t D 2 praetcr] praeces V praecea
rorum R 8 hoc { J) aguntur Heimbach] agunt RVi fiunt
tulp. | 3 lateant t | derelinquuntur t \ 5 florcant Rl [(
6 iniigDificoe t\l abstinucrunt tfl 10 dat.xm(xniiBamb.)
kal. Mad. caput bisiliarum (bsiliarinm Vind.) uice consule
Bamb.II, Vindob. alter, dat kal. x n Mai. cp. Vilisario uiro
tl*riimt c. S . Zx-x Escorial.; om. subscr. RVl || 12 tnscr.

bishnhttV\ eat om. Valtero luco |) constautinopolitani R/'t

al.\ 14 quanta RFt al. Q cxposuimus R possumus tl | prouidentia RVt al. | 15 lex] lex est ^ |) 16 scripsimus)
scrips ex scriptos corr. R \\ 17 providentiam quarn tirca]
praeuidentiam {corr. pracuidentia) ostendit a nobia nuper
posita (ostcndit nupcr punctis notala) R || 19 edicti
RVt al. || figura R vulg.] figuratam F\ ut V\ et Rl nt et
R2t vulg. || et om. vulg. | 20 ac] et V \ 22 perferriraus t profcrimus Rx | 24 eorutn t vulg. [| unaquoque
eubditorum V || 25 dcbct R || causazn Y \ consuetudinem Vx consuctudine RF*l* consuctudinis ! J 26 qai)
que R || administrationem R*t || 27 sq. quae ncqua P
supph in xpal. vac. || supra Bcripta] subscripta vu!g. \
30 Ab RV\ a / vulg. (id. xnfra 3. 4) J ita ad<l. vufp. j
33 primiccriorum il (| tribunorum bis ser. in R, tribu*
torum (etsic 2. 3. 4) 11| notariurum Rl | .14 criniis A'1
(id. 81, G) || scrincis sacris 11| sol. numeru quinquaginU '
vulg. J 3(5 ailiutorio t adiutorii RV

81

SUFFKACIO FIANT

Nov. VIII Notitia

officio glorjosissimorum praefectorum practoriorum

sol. LXXX.
2 A p r o c o n s u l c Asiae ita:
2 L-/rr rou av&vztatov
isJalae ovxcos'
m sacro uoslro cubiculo
sol. num. LXIII
iv xqj &ei(o Tjfitov xov3ovx?.ei'crj
voft-. y
Tto xoifiixTjpico xwv /MfijiQOXurwr TQI5 primicerio clarissiraorum tribiinorum notariorum
ftovvav voxctoloiv f/exa rwv T<sa<'i.Qwv
cum quattuor Bcriniis Bacri laterculi
Gxqiviav rov -3'eiov kaxgxov/.ou
vofi. fi
sol. num. XL
K0 nvxov (lotjfrfti
voft. y
eius adiutori
sol. num. III
xtj xa!-i rwv irSo^oxaxoiv inaQ^cov vTcig
officio gloriosissimorum praefectorum praetorioruin
Ttoosrny/iaxos
vou. ri 10
sol. num. LXXX.
8 lAnb xov 7TQif}/.E7CXov xofiTjros
<t>ovyiaeIIaxa-8 Ab spectabili comite P h r y g i a e P a c a t i a u a e
t lavfjt ovxtos'
ita:
chartulariis tribus sacri cubiculi
sol. ntim. IX
T/J ni^et T<O>' evSo^oxdxotv in<<o%a)v VJTSQ
ttQOilitVIHtXOi

%'Oft. 71

xov &iov r}[xa>v xovfiovxfeiov

T<j/ TTQIUlXTJOlip 1<5v ka[17lQ0XaX01V

vo/t. &'
Tglfiov-

vo)V voxaqiiov
vofi. stS*
Ku avxov fioTj&qi
vou. y
at-i iriiv ivSo^oxaxajv inao%oiv vneq
4

TtQoiraYfiatoe
'jdrtb JOV

VOfl. V
TfiX

x6fit]xoe FaXar

primicerio clarissimorum tribunonira notarionim

BOI. num. XXllIl
eius adiutori
sol. num. III
officio gloriosissimorum praefectorum practoriorum
sol. num. L.
204 Ab spectabili comite G a l a t i a e p r i m a e ita:

15

Cai

rrit ovxaf
loii 7if.QiphtTiX0ii xnQrov?'a(!*oli Tpioi Tv
freiov xovfiovxfaiov
vofi. 0"'
i(p 7iQiuixr,Qup xmv XafATt^ozdrtov xoiflovvuiv voxttfjitov
vofi. xb' 25
iio avxov
ffo/j&Qf
vofi. y

spectabilibus cbartulariis tribus sacri cubiculi

sol. num. IX
primicerio clarissimorum tribunomm uotariorura
sol. num. XXIIU
eius adiutori
sol. num. III
ollido gloriosissimorum praefectorum praetorioruni
TTfjoixdyunxoS
vofi. v
sol. num. L.
6 Idxoiov< pixaglov
rov
MaxQovTeixovsovxms' 5 A v i c a r i o L o n g i M u r i (ita):
a r
xoils n(>ip}.e'7iTois x Q vAn(>ioiS TQiai tov
30 chartulariis tribus sacri cubiculi
sol. nnm. IX
&iiov xovflovxXeiov
vo/x. &'
iw n(>iiiix7]oi'q> xa>v XafiTiQorarcov XQI^OVvu)v voxagitov
voft. xS"
TI5 avxov /Soqfrfo
vo/i. y
TJ Tn; rd>v iroo^oxaxtov ina-Qy/ov vn&Q
35
TtQOixay/iaxos
vou. fi

primicerio clarissimorum tribunorum notariorum

sol. num. XXI111
eius adiutori
sol. num III
oificio gloriosissimorum praefectorum praetoriorum
sol. Dum. XL.

Kal oaai agxal vrrazixai

rjroi xovaovEt quaecnmque administrationes c o n s u l a r i a e
Xdgiai"
sunt:
6 %J47IOTOVaQ%oiTosIIa/i.ai<fTivT}S TCQdrrjsOVTOJV
6 A iudice Palaestinac ita:
io'n TitmflUnxois/ja.oxovl.aoloisxqial rov
40 spectabilibus cbartulariis tribus sacri cubiculi
Iftiov xovfiovxfeiov
vou. 0"'
sol. num. IX
io> Ti^tnixTj^ira rdiv Xaftn^ozaxiov TQI/IOVprimicerio clarissimoruia tribunorum notariorum
vatv voxagioiv
7'ojti. xS"
sol. rmm. XXIIII
1$ ainov florftoi
vop. y
eius adiutori
sol. num. III
2 ttiorwn praefectorum pro iussione sol. 80.
A proconsutc Asiae sic: ia sacro noslro cubiculo sol. 63,
primicerio clanssimorum tnbunorum notariorum cum gualiuor scriniis sacri laterculi sol. 40, eius ad'& iutori sol. 3, offlcio gloriosissimonim praefectorum pro iussione sol. 80.
A spectabili comite Phrygiae Pacaliunac sic: spcclabilibus chartulariis iribus sacri nostri cnbiculi sol.S, primicerio ciarissimorum
iribmwrwn notariorum sol. 24, eius adiulorisol.Z, officiogloriosissimorumpraefectorum nroiussione sol.bQ.
i A spcctabili comile Galatiae pritnae sic: spcctdbihbus chartulariis tribus sacri cubiculi sol. H, primiccrio ciarissimorum iribunorum notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officio gloriosissimorutn praeh fedonon pro iussione sol. 50.
A vicario Longi Muri sic: speclabilibus charlulariis iribtis sacri
cubiculi sol. y, primicerio clarissimorum Iribunorum notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officio gloriositsimorum pracfectorum pro iussione sol. 40.
Et quaecumque consulares
poiesfates sunt:
6
A pracside Palnesiinac
primae sic: spectahilibus chartulariis tribus sacri cuhiculi sol. 9, primicerio clarissimonim iribanorum notariorum sol. 24, citwadiulori sol. 3, officio gloriosissitnorum praefectorum
t irfnQxat' et tic in sqq. constanter (praeter p . 82, 10)
.V | innqx^v vn&Q 7iQoaxay/iaroe\ praefectorum praeloriorum p constanter ]| 5 rwv jiQtfitxrj^lcov, idtm 3
i. 11; xoi itQifitxr;(>(otv 10. 12. 19, in ceteris rccte
\0 itQifnxriqloi L\"\ ft Afs\ v L || 13 negifllejiTaie nd

fr (j num.] ntlo RV al. et tie in sgq. () *LXIIIJ xin (tre-

dccim V) /i6n'J| 6 scrinois Vt \ laterculi 10 sol. vxx

nuo repasuit R* in ras. l'/4 vers. R 7 nuni. om. R || 8 adiutorio RV U numcro sol. t j| m ] i m R || [) practoriurutn om.
R |) 10 num.LXXI (octuaginta/) Vi\ LXX nuo R\\\ paccatianae t capatiaue RV \ 13 aacris V*l \ sol. om. t \\
17 adiutprii R \\ 15 praetcritorum Rl Q 19 L] qua|quadraginta (sic) R g 20 sq. 4 et 5 nm. R || 25 *xxuu]
XXXIII (triginta trca /) Vl xxin vulg. \ 20 sol. F1 in ras. ||
ilit in tqq, constanter {praeter p. 86, 23) i || 33 voxnoimv 2',) ita add. vulg. || 32 tribunorum' om. V \ notariorum
"u X I 33 nf>anT]St ilem 82, 3 sq. 7 totam om. e || offitio nuincro XXIIII t\ 35 pracfectorum om. V\ 37 conBulariue t |j 39 palaatino R || item F* || 40 chatulariip
43
i J
et cubili R j| 44 adiutori sol.]-Bol. otn. V
1 clarisaimoruTO t\1 octuaginta RVtfl4 nostro sncro

Nov. VIII Notitia

82

xji xdei xiov ivBot-oxdxov indgx^v vnlg

ngosxnyf/nxoe
vopi. u
7 lAno xov dgxovxoi Ila XCLKTXIVTJS Sevxegas

UT IUDICES SINE QUOQUO

officio gloriosissimorum praefectorum praetoriorum
BOI. num. XL,

4tVXWS'

xoie itegtfiXenxoiS xnQXOvXagiotS xgial xov

3'eiov xovfiovxXeiov
voft. &
xa} ngifttxTjguo xtov Xafvngoxaxtav xgtfiovV(ov voxngiaiv
vo/i. x<f
xo) tivxov
fiotjitio
vou. y
xij xdf-et. xdiv drSo^oxdxeoi' ircdgxMv vnig
10
ngosxdyumoe
vou. fi
A iudice F o e n i c a e m a r i t i m a e ita^
8 ^ATIO XOV ugxovxot <Poiv(xrje TCa gaXov ovxios
spectabilibus chartuJariis tribus sacri cubiculi
TOIS negtfiXinxots xa{>rov^a^oie xgiai xov
sol. num. IX
tfeiov xovf}ovx?jiov
vofi, tK
T^5 TigtftixTjghp rdtv /.nunQoxdxiov xgtflov15 primicerio clarissimorum tribunorum notariorura
sol. num. XXUII
viov voxagiiav
vofJ. x&
eui3 adiutori
sol. uum. 111
x<p nvxov
floPjO^o/
vofi. y
olticio gloriosissimorum praefectorum praetoriorum
xfj r/i$tt xdif dySo^oraxtav indgxov VTtig
sol. num. XL.
Ttaoixdytittxos
vou. u
9 L-/.t<> Xov dgxntrxot JSvgtne Sevxeg ne ovxioe' 20 8 A iudice S y r i a e s e c u n d a e ita:
n
spcctabilibus chartulariis tribus sacri cubicull
xoi 7ttgt/3).inxois x (>iovXanioie xgtal xov
sol. num. IX
yftiov xoffiovy.Xniov
vou* &
primicerio clarissimorum tribunorum uotariorura
xtTi 7tnifuxr;giio ctov Xufingoxaxcov xgtfiovsol. num. XXllIl
vutv voxugiwv
voft. xS^
sol. num. III
25 eins adintori
X(o arxov
flo?iii"to
iou. y
oflicio gloriosissimorum praefectorum praetoriorum
xij xn^et xutv irSo^oxdxmv iitngxofv vnig
sol. uum. XL.
7iQoixiiyfinxoi
vott. fi
10 l/ina xov iioxovxos 0eoStogidSot
OVXCJS'
xoli ?iegi/iXi'ix cots ysiitxovXftgioiS xgtai xov
0'tiou xoi'fioiix).tiav
voft. 9* 30
xiH TTuiitixTjoap xo'y Xaungoxdxoiv xcnpovvtov voxngitav
vou. xo
X(O nvxov (ior^&io
vou. y
o>v
-tp Ttti,ei TWC ivSo^oxdxatv i7tdgx
vnig
TtnoiXftyftnxoi
vofi. /t 35
11 sitd xuv dgxorxos *OagoyvijG ovxaS'
xoli 7itgi(iXt7iiou %ftgxovXugioiS xgiai xov
frtiov xovflovxXtiou
vou. %y
xu> 7igifiixr>(}iio xdiv XnftTtgoxaxto
VMV voxitgiaiv
40
xto nvxov (iot^&io
vofi. y
xji xd$et xMV iriSo^oxdxcov inagxov vnig
ngoixny/tnxos
vofi. fi
12 'Anb xov dgxovxos KiXnciae ngiuxr,s

OI>TOK*

45

TO7 TirgtpXiTTXOiS y,ngxovXaQioiS xgtol xov

fteioi' xovffovxfaiov
voft. 9^
TQJ Ttgtfitxt^gioi xiav XaftTCgoxdxa>v xgifiovvaiv voxitgiiov
voft. xff
xa} nvxov fioqfrto
vop.. y 50
xfi Tftfc xaiv ivSo^oxaxov lituQxmv vnig
nnoixdyunxoi
vo/i. (t
13 \zi?ih TO7> iigxovxos KvTtgov vvxott
! A itidice Cyprf ita:
xciii negtfiXf':TXOiS x^QfovXngioiS xgiai xov
spectabilibus cbartulariis
9~eiov xovpovxXtlov
vofi. & 55

tribus

sacri cubiculi
sol. nuin. IX

7 pro inssintie sol. 40.

A praeside Palaestinae
secundae sic: spectabilibus chartuiariis tribits sacri
cubiculi sol. 9, primicerio clartssimorum tribunorum notariorum sol. *24, eius adiutori sol. 3, officio glorio8 sissimorum praefectorum pro iussione sol. 40.
A praeside Phoeniccs
maritimae
sic: spectabililnis charlnlttriis tribus sacri cubiculi sol. 9, primiccrio clarissimorum Iribunorum notariorum sol. 24.
9 eius adiulori sol. 3, officio qloriosissimorum praefeclorxim pro iussione sol. 40.
A pracside Syria(
secundae
sic: spectabUibus cnarlnlariis tribus sacri cubiculi sot. 9, primicerio clarissimorum tribunorvm
notarinntm sol. '24, eius adiutori sol. 3, offxcio gloriosissimorum praefectorum pro iussione sol. 4i>10 A prucshle The.odoriadis sic: spectabilious chartutariis tribus sacri cubiculi sol.0, primicerio clarissinwrum (ribunorum notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officio f/loriosissimorvm praefectorum pro
11 iussione sol. 40.
A praeside Osrholnae sic: spcctabilibus chartulariis tribus sacri cubiculi sot 9.
primicerio clarissimorum tribunorum nolariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officio gloriosissimorum prac12 fectnrum pro iussione sol. 40.
A pracside CMciae primae sic: speclabilibus chartulariis tribus
sacrt cubiculi sol. 9, primlcerio clarissimnrum tribunontm notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officid
13 yloriosissimorum praefectorum pro iussione sol. 40.
A pracside Cypri sic: spectabilibus chartu-

V2 U 15 primiceriorum R Vflclarissimorum] gloriosissi3 nnXataxtvtje A/j rrfi nnXaiaxivrje L | 13 m

(iXinxav L (irf. 21) \ 15 xu ngifiixrjgiq) voft.
tnorom F, om. 11) 18 practcritorum R \\ 19 XL] quinquip?n. L H 17 y L] t Af H 23 Xnp7i(>oxdxa> L [] 25 v-ginU V\ 21 sacris R || 22 sol.] solis Rl ] 23 tribunorum!
xov om. M\\ 32 voxagita et *ic 13 et inde a 15 con- prucfcctorum tribunurum Rx \\ 24 sol.] solis R || sol. nv,<>
stmiter JJ
xx tuppl. V* in spft. vac, i m eius adiutori sol. num
om. V |) 20 practoriorum V) om. R al. | 27 solidw fi1
l
12 Foenicac] sinice RV airit V- phinice t || item

83

SUFFEAGIO FIANT
TW notfiixTigiCj) xoiv Xafinqoxaxcav
vwv voxaqitov
voft.
riii nvxov ftoq&cp
vofi.
xt; x/i^ei xdv ivooxaxa)v 6-naQ%(ov intQ
:ioi>exay/iaxos
voft.
14 Anb xov agxovxos Ila/t^pvXiae
ovxtot'
xou negifiXETtxoiS xn(>xovXa()iote xpial xov
&eiov xovfiovxXeiov
vop.

xi
y
/t
9

Nov. VIII Notitia

primicerio clarissimorum tribunorum notariorum

sol. num. XXIIII
eius adiutori
sol. num. III
ofticio gloriosissimorum praefectorum praetoriorum
5
sol. num. XL.
10 A iudice P a m p h y l i a e ita:
spectabilibus chartulaiiis tribus eacri cubiculi
sol. nura. IX
primicerio clarissimorum tribunorum uotariorum

vofi. x& 10
BOI. num. XXIIII
rcuv voxnqimv
voft. y
eius adiutori
sol. num. III
TW nviov fiorjfrep
officio gloriosissimorum praefectorum praetoriorum
VTJ i<i| TW/' ivdo^oxaxaJv inaqxcov v
sol. num. XL.
VOft. fl
xooixay/iaros
11 A iudice (
ita):
15 /7.TO xov nQxovxos Bi&vvia;
ovxcos'
15 spectabilibus chartulariis tribus sacri cubiculi
toU 7ieqi/i/.6nxois xafrrovkagiois XQiai xov
sol. num. IX
VOft.
i%iov xovfiovxkeiov
primicerio clarissimorum tribunorum notariorura
101 notfiDcrjQica tatv
X XctfntQOxdxeav xqiftovsol. num. XXIIII
riov voxagiotv
vofi. xS"
eius adiutori
sol. num. III
TW uvxav fioT]9(p
^
voft. y

20 ofticio gloriosissimorum praefectorum praetoriorum

%i fs ' xetv ivbo^oxaxtov
Bol. num. XL.

16 'Anb rov apxovros 'EXXrjenovrov ovrwS'

freiov xovpovxXeiov

voft. <T

ji 7i oimxrioiio xcop Xaujtpoxaxoiv XQIBOVruif voxaQKav

voft. xo
u> 1'VXOV

cxnoixayfiaxoi
17 ylno xov aqxovxoi ytvSiae
ovxtof
iiiii xtgt^Xinxots ^^roi/^ptots XQiai xov
&tiov xovfiovxAeiov

VOft.

VOft. M

VOfl.

25

30

9'

vuiv voxaglcov
VOfi.
xJi nvxov $or\9q>
VOft.
tov
Tj* iai,uxb>v ipSo^oxaxtuv ina.QX ineg
nnoixdvuaxoi
VO/l. fl
18 A.TO rov aqxovtoe <P Q vy ias
caAovxaoias
o'viu>;Toli neotflXinxoie x<*QXOvXagioiS xgial xov
40
fttiov xovfiovxAeiov
VOfl.
t< TiotfiixTjpiq) xiov XafinQOxaxiov XQtfiovvtav voxagia)}'
voft. x,
Tr< nvrov ffot]9(5
vofi. y
0
tfj rd^ti XCJP iv8ooxaxa>v iTtagx **' vriig
45
uoosxdyfiaxos
VOft.
19 Ano xov agxovxot JliatSiae
ovxcos'
tiI negt^Xenxoie x^QXOvXagioiS xgial xov
xhiov xov/3ovxXeiov
VOfl. 9'
Xi7> TCQtfuxrigia} xa>v XapnQOXaxaiv xgtfiov50
VOft. xP
vuv voxagieov
toi nvxov {lorftai
vop. r
ti, i<i|t xiov ivSo^oxaxtav
npotxayftaxos
ro/i. /u
20 'Artb xov agxovxot Avxaoviaz
ovxatS'
55
tols neQtjSXenxoie xfQiovXagfoit xgiai rov
\Jtiov xovfiovxXeiov
vop. 9"

lariis tribus sacri cnbiculi sol. 9, primicerio clarissimopim tribunorum notariorum sol. 24, eius adiutori
14 sol. 3, officio gloriosissimorum praefectorum pro iussione sol. 40.
A praesidc Pamphyliae
sic:
ifnrtabilibm chartulariis tribus sacri cubiculi sol. 9, primicerio clartssimorum tnbunorum notariorum sol. 24,
1.") eiusadiutorisol. 3, officiogloriosissimorum praefeotorumpro hissione sol. 40. A
praesideBithyniae
sic; speclabiiibus chartulariis tribus sacri cubiculi soi 9, pnmicerio clarissimorum tribunorutn notariorum
16 sol. 24, eius adiutori sol. '6, officio gloriosissimorum praefectorum pro iussione sol. 40.
A praeside
Bellesponti sic: spectabilibiis chartiuariis tribus sacri cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 24, eitis adiutori sol. 3, officio gloriosissimorum praefectorum pro iussione sol. 40.
17 A praeside Lydiae sic: svectabilibus chartulariis tribus sacri cnbicult sol. 9, primiccrio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officio gloriosissimorum praefectorum pro ius18 sione sol. 40.
A praeside Phrygiae salutaris
sic: spectabilibus chartulanis iribus sacri cubiculi
tol. 9, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officio gloriosissimo19 rum praefectorum pro iussione sol. 40.
Apraeside Pisidiae sic: spectabilibus chartulariis tribus
tncii cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunontm notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officio
tlO gloriosissimorum praefectorum pro iussione sol. 40.
A praeside Lycaoniae
sic: spectabilibus
14 15] vid. infra ad 85, 57 | 22 iXianovrov L
M TQifiovwtov M et sic 19 et .'vde a 21 eonstanler
l o t s (id. 85, 18) Ma

1 primiccriorum R | 2 aola 22 Q 4 praeterioram Rl ||

5 sola Rl | 14 a iudice RVt] Uithyniae ita add. vuJp.jl
15 tribus om. F(| 16 sq. xx notariorumsol.nam.om. V

84

Nov. VIII Notitia

UT IUDICES SIME QUOQUO

ov
vtoi> roxnQitov
vOfi. xo
Tfo nvrov f}oT}d"(p
voiii y
ii) rdget rtoi' tvSol-oxaxcov Incioyoiv vTttQ
7TgOST('(yf"lTOS
VOft. fl
5
21 ^Ana IOU noxovr\>s Niccs 'IovoxiviavijS
ovreos
TciiS TTEQl^iJ/XTOli XaQrov^nQ^Olt TQldl TOV
xfetov AovftirvyJ.Biov
vOft. &
rio tiQijuxt;ni(p xtov ).afi7tQoraxo>v TQipov10
vo)v vontoioiv
vofi. xd"
T(p avrov
florjftfji
vofi. y
TTJ rniet T(dy irOo^ojnrtov ijiag%cov V7ttQ
TrpoiTayfirtTOS
i>Ofi. fi
2 2 ld?ro xov aQ%ovxos *AQ fiev ia s mSevxe (>as ov- 15
x(oe~
rols nsoip?.t7txoie yaQXOvXaQlois xgial xov
p
^oiftt xiov ).n[i7tQOTax(ov T(>//9oi'TCJt voxnqlcov
ron. vS' 20
Tf3 nvxov /Jorjfrfi
tv/t. y
xfj Trtffi x(hv irbol-oxaxaJt' inap^cov vTZto
TTooiTtr/fiaxoe

VOII. n

2 3 l/Jno xou apzoinos ^dg/tevine

fieya/.r/e
ov12
Ta>s25*
roT? Ttf.()ifi}.e7txois %ttoxov7.aoiots roiai xev
lJfio" yof/3ovx).F.fov
vo/i. 0"'
T(u jiomntrjoup rtHv /.afinooxaTtor XQtflov'
1
1'coi i'oxr(oio>v
VOII. y.&
xrp nviov floTjftqi
ro/t. y
30
Tj rri^i i xair lvho\oxaxa>v litnQyjov VTTCQ
TTniirifiynaros
iyn
voti. //i
24

I-JTTO tou

13 A iiidicc Cappadociae primaeita ut supra.

KaitTxnSoy.ias

7ols zTf.ptp).t7trotf xnoxov/.rtoints xoiai rov

\Htoi< y.ovflovx).n'oi>
xrp zrQituv.rtoii0 XMV XafinQorartov
xQifiovvvir 1'OTaoiotv
TW nvrnv
fto^thip
Ti]it't'itt nov irbol-OTnxaiv ircaQyjov vnifl
TTiitiTTny/tmoi

A indicc A r m c n i a e m a i o r i s ita u t supra.

35
von. &'
vo/t, y.S'
vou. y
40
vo/i. /i

25 sijid tov apzorxos KajTTfnSoy.ine SevrtQns

14 AiudiceCappadociac sccundae itautsupra

Tltli ZTt(>lfl}.t7TTOlS %n(>TOv).r(OtOt$ XQIttl 7011

fttim' xovfiovxlfiov
roft. O'' 45
xrp ztnifitxt.oitp xv>>> hnfiTCnojnxtov xQtfiovviov voTnoiini'
1'Oit. y.S
S
vou. y
T(p itvrov fiorjhp
7Tj 7 Ifbr ifSo^OXrtTtOV liinQXttiV V71FO
'
7TQOiTi'(y/inros
50
( ro/i.
2 6 's4jto xov ftoyofxoi 'EltvoTtvrxov
ol-xcof
15
xoii jifatfi/.i7TxotS %(!Toi0.nf)iois toiaixov
O'fini> yovf1ovy.Xfiov
roii.
T(p rTQi/itxr^fliip JOJV ).ufi7iQOxax<ov XQtfiovrau. y.S' 55
voiv voTftQinir
vo/i. y
x<l> nrtov
flarjfrfji
(
ifj 7ct!-n xwv itvo^oxdrtov ind(>xo>i' vni^
TXQOSTIiy/tUXOt

A iudicc Iiclcnoponti ita ut supra.

VOfU ft

charlulariis tribus sacri cuhiculi sol. 9, primicaio clarissimorum tribunorwn notariorum sol. 21, eius ad21 itrlori sol. 3, officio gloriosissimorum vracfcclomm pro iussione sol.40.
A vracsidc Hoi^ae lttsli'
tiiauae sic: spectabUihtts charlulariis trtbus sacri ctibicidi sol. 9, primiccrio clarissimorum tribunornm
nntariontm sol. 24, cius admlori sol. 3 , officio qloriosissbnorum praefectorum pro iitssionc sol. 40.
22 A vracside Armcniae
secundae
sic: spcclabilibtis chartulariis iribus sacri cublculi sol. 9, primiccrio clarissimorum trihunornm nolariorum sol. 24, eius adiulori sol. 3, officio glonosissimorum prae23 feclorum pro ivssinne sol. 40.
A praeside Armeniae
magnac sic: spcciabilibus charudariis
tribus sacri cubiculi sol. 9, primicerio clarissimontm tribunorum notariorum sol. '24, citis adiulori sol. 3.
24 oflicio gloriosissimorum pracfeclorum vro iussionc sol. 40.
A praeside Cappadocine
primat

pro tussume sol. 40.

A praestde Helenoponti
sic: spcclubiliib
sul. i), primicerio clarissimonun tribiuwrum nolariorum sol. 24, vius adiutori sol. 3, of/iao gtoriosissimo6 iovCTtni'7;i La | 3 3 ? . 21 om. L ||5I
xov L

i)^voonov-

24 7. 12 et 13 om. Jt |j niaiore Vt | 51 elcnu

por.ti 11] elcsponti / c]kponli Val. || ut om. 11

85

SUFFEAGIO PIANT

16
27 Attb tov nQxovxos EvgroTtrjS
ovrtos'
tois ttegt^Xtnxois %ctQTOu/.aotois iQtoi xov
freiov MfvfiovxXeiov
V0[i. &
TM TtgifllXTjoifp Xcbv X(tft7tQ0XUXO)V XQlpOVvcov voxitgluiv
voii. xo
T<;> avxov
fiorj&qt
vofi. y
tij rd^ei xdii' irdoJ-oxdrov indgxcov vneQ
ngosxdyftaxoS
28 Ano xov cioxovxos Opaxrje ovxco?'
17
xois neoiftXmxois x<*QiovXa(>iois roiol xov
10
ftelov xovftovxXeiov
v<sti. &'
xip ngifiixrjoiip x&v XafutQOzdxcov xgifiov'
viov voxaqitov
von. xS'
xuj avxov porjfrqi
vofi. y
tov
15
fjj xd^Ei xtov ivdo^oxdxojv i.naQX vit&Q
Ttgosrdyfinxoe
vofi. ft
29 Anb xov aQxovxoS 'POSOJZTJS ovxoit'
lois TtBQiBXinxoit %<IQXovlagiois xQiai xou
frsiov
&eiov xovpovxkeiov
xovfHovxXeiov
vofi-

fjj xd$et xoiv ivSo^oxdxtov

TCnostnyiiaxoi

A iudice Europae ita ut supra.

A iudice T h r a c i a c ita ut supra.

1S A iudlce Rhodopae ita ut supra.

'

20

ip 7TQifttxr,Q(u) t<av XaftTtgoxdxav TQtftovnov voxaoitov

i>o avxou r .,. f

T/J xd^ei twi' ivSooxdxo;v indqxcov vjtio
Ttouixayftaxos
vofi.
30 Anb xov UQXOITOS siluiftovxov
ovxcos'
rois TceitifiXinxois ^floroyAor^totS xqial xov
&iiov y.ovfiovxXeiov
vofi.
xiy noifiiy.t]qiia xibv XauTtQoxdroiv rqi/Sovvtov voxitoL\ov
von.
v.\u.
t(o nvrov fj^^wi^

Nov. VIII Notitia

/i

25

&
xv
y

30

lTtdo%viv vattQ

19 A iudice Cariae ita ut supra.

81 Anb xov qxovxos Kaqias ovxeof

xois 7rEOi^).t7noii xn^ovX(ioioiS xqiol ToJj

3'tiov y.ovfiovitXeiov
X(p TtntfllXtjOiia XCOV XaflTlQOxdxiOV TQlflovvcov voxit(>i(i)v
1'ou. xd
xa avxov {torftto
voft. y
xr\ xaj;t xcov t.v8ooxdxcov inan-uav V7tio

VOfl. ft
32 ATZO XHV n(fx,ovxos Avxiai
ovraif
toii 7itntfi).f7irois xnQTOVXaQioie xqici xov
itf.tov xov(lovx)Mov
X(p Tiiiifuxtjqup T(t>t' Xn.[i7iqoxdxvJv XQI{JOV- VOfl. &'
ruiv voxaoifov
x?
im avxov por]{r<o
vofi. y

35

40

20 A iudice Lyciae ita ut supra.

45

i $ xd&.t xatv irSot-oxdxcov i.ndqxa>v vrcto

83 Arcb xov nnxovxoi

rofi. ft

21 A indicc Augustanicac ita ut supra.

Avyovcxaftvixrji

"'; i ovxaii'
tolt rrept^Xinxoii xrtoxovXugiois xotai xov
itEiou xovfinvY.t-tiov
voft. &'
7(0 xoutixr;oi(i> xcav Xnftrzgoxdxcav XQipov' roxnqCwv
vou. xS"
T<;> nrrov
ftoTj&ip
vou. y
xr; rd^f.i xu>v ipSo^oxdxcov indt>x(OV vTieg

50

55

27 rum praefectorum pro iussione sol. 40.

A pracside Europae slc: spectdhilibus charlularlis tribus
tncri cubiculi sol. 9, primicerio clarissimoi'um iribunorum notariorum sol. 24, eius adiulori sol. 3, offxcio ijlo28 riosissimorum pracfeclorum pro iussione sol. 40.
A pracsidc Thraciae sic: spcctahilibus ckartulariis tribus sacri cubiciiii sol. 9, primiccrio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3,
21) officio gloriosisshnornm pracfeclorum pro iussione sol. 40.
A pracsidc Rhodopac
sic: spcclalUibus chariulaiiis tribus sacri cubicuti sot. 9, primicerio clarissimorwn iribunorvm nolariorum sol. 24,
30 eins adiutori sot. 3, officio gloriosisshnorum prae/eclorum pro iussione sol. 40.
A yraeside Haetnimonti sic: spectabilibus charlulariis tribus sacri cubiculi sol. l>, primicerio clarissimorum Iribunorum
Mtariorum sol 24, eius adiutori sol. 3 , officio ploriosissimorum praefeclorum pro iuxsione sol. 40.
31 // pvaeside Cariae sic: spectabilibus churtularus tribus sacri cubiculi sol.9, primicerio clarissimorum
tnbunorum notariorum sol. 24, eius adiutori sol. :i, officio gloHosissimorum praefeclorutn pro iussione
32 sot. 40.
A praeside Lyciae sic: spectabilibus chartulariis tribus sucri cubiculi sol. 9, primicerio
clarissimorum tribunorwn notariorum sol. 24, eius adiutori sol. 3, officio gloriosissimorum pracfectorum
'iA pro iussione sol. 40.
A pracside Augustamnicae
primae sic: speclabilibus chartulariis tribus
sacn cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 24, eius adiulori sol. 3, officio
gloriosissimorum pracfectorum pro iussione sol. 40.
4'J avyovaxaftvixrfi M] avyovoravvr}xi;s L Q 57 Cum in
[ |f. ofii. t |j 9 *7- 17. 18 or*. R [| ita post tratiae
o. /jj 17 Rhodopac] europc Vt (c/. tumcn ad 20) f

33
41
nt
49

19 om. V Q Cariac] augustanio carie Ra casiae t \

20 A iudico uciae ita ut supra. A iadice litiae ita
Bupra. A iudioe roppao ita ut supra < |j A| om. R
A] om. R jj augustanio 72 augustiani V augustini t

86

Nov. VIII Notitia

Kal

ooctL

agxcci

i\y s iiov

txa

rectoricu*

rjroi cor-

UT IUDICES SINE QUOQUO

Et quaecumque administrationes praesidales

sive correctivae sunt:

Anb xov agxovxos AifJvrje xijs avto ovxiosm

22 A iudice L i b y a e s u p e r i o r i s ita:
xoli nentfiXiTiTOiV x^g^ovXagtoie xgiai xov
spectabilibus chartulariis tribus sacri cubiculi
fteiov xov/3ovxXeiov
vou. &' 5
sol. num. IX
xifi Tigiuixj]gito xutv Xaftngoxuxoiv xgifiovprimicerio clarissimorum tribunorum notariorum
vtov vox(tgiu>v
vou. te'
8ol. num. (XV
xu> nvxov porj&qt
vofi. y
eius adiutori _
sol. imm. III
xr^ ia!-8t xtav ivSo^oxaxcov inagxiov vnig
ofticio gloriosissimorum praefectorum praetoriorum
ngoexayfinxot
vo/i. Xs 10
8ol. nurn) XXXVI.
35 Aizb xov ngxavTot Aiyvnxov
ngojxtje ovxios'
23 A iudice A e g y p t i priznae ita ut supra.
n
xoli TieQipXe7iTOiS x g^ovXagioiS xqiai xov
&f.iov xoii/3ovxXeiov
voft. 3"'
xip 7iqt[itxr,giq) xuv Xaftngoxaxcov xgifiov'
viov voxngiiov
von. ' 15
xto rtvtuv f}orjd"(p
vofi. y
tfj xitSet xurv irSo^oxarcov inagxov vneg
ngoijayunroS
vou, Xg'
36 Anb xov ctgxovxos Aiyvnxov
Ssvregas
24 A iudice A e g y p t i s e c u n d a e ita ut aupra.
ovxcos'
20
xoli negipXtnxots xaqxovXaqlois xgioi xov
freiov xovpovxXtiov
vOfi. &'
T<W ngiiiixr^oiqi xdiv Xafingoxdxiov xgtpovvwv voxngicov
vo/t. te
xio a\>xav porj&ui
vo/i. y 25
TJJ tv^ei xu>v voo2-oxuxtov incigxtor vrtig
TtgoiTuyuaxos
vo/i. Xe
37 'ATtb TOV agxovTa Avyvaxa/iv*x/c
Sev25 A iudice ( A u g u s t a ) n i c a e s e c u n d a e ita nt
rtgni avxtoS'
SUpra.
TOIS nrgipXijtxoie xttQ/tovXaqioie xgtai xov
30
&EWV xoi'povxXeiov
vofi. &
T<JJ 7igtfitxjjqiip xwv Xafmgoxaxiov xgtpoif
viav rorngCtov
vofi. *'
TqJ nrxov porjfrqi
vofx. y
xfi xitzet xdiv ivSo^oxaxotv nug%aiv vneg
35
ngoixnyfinroi
vou. X;

84

88 Anb xov ngxovxos IlaXa ia x ivt]% xgixrje

26 A iudice Palaeetinae tertiae ita ut aupra.

ovxtos'
xoit TtfqipXtTixois xngxovXngioie xgial xov
9eiov xovPovxXtlov
vop. &' 40
xio 7TgiftixTjgio> xwv XrtftTtqoxax&v xgiPovrtov voxagioiv
von. ii
Xip avjov poti&ip
vou. y

Et quaecumque potestates praesidales aut correctoriae sunt:

34 A praesidc Libyne supcrioris
sic: spectabilihus chartulariis tribus sacri cubiculi sol. 9,
mimicerio clarissimorum iribunorum nolariomm sol. 15, eius adiutori sol. 3, officio (jloriosissimorvm
35 pracfectorum pro iussione sol. 36.
A praeside Aegypti primae sic: spectabilibus cliurlulariit
tiibus sacri cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 15, eius adiutori sol. 3,
36 offxcio ffloriosissimorum nraefectorum pro iussione sol. 36.
A praeside Aegypti
sccundae sic:
spectaoilibus chartulariis tribus sacri cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunorum nolariorum
37 sol. 15, cins adiutori sol. 3, offido gloriosissimorum praefeclorum pro iussione sol. 3(5.
A praeMe
Augustamnicae
secundae sic: spectabilibus chartulariis tribus sacn cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunorwn notariorum sol. 15, eius adiutori sol. 3, officio gloriosissimorum praefectonun pro
38 iussione sol. 36.
A praeside Palaestinae
tertiae
stc: spectabilibns chartulariis tribus sacri
cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 15, eiiis adiutori sol. 3, officio gloriohis provincinrum inHidbtts ordn dioecesium srrvetur ( 6 >vinciae nunc desiderantur Libya inferior, Thr.hnit l {in13 Orientis, 14. 1620 Axiae, 2126 Ponti, 2730 ferior), Thebais II (superior), Arcadia |j 1 xnl bffnt
Thradae provincine recensentur, itemque praetidales 34 correctoria* om. L || 3 Xiftvvt;r;s avoJ L\h 9"' om. L \
37 Aegypfi^ 3842 Orientts, 4345 Ponti, 46 Asiae,
\ 7 inagxov om. L fl 22 *ftovxXeiov (sic) L |j 2S nvyov
47. 48 Thraeiae), Cariam et Lycxam l 31. 32) tm- oxaftvixrfi M] avvovaxauvTjvrjS Z> [j 37 *q. 38 kis
tnerito ab Asianix divelli apparet. Bithynia quoque Mcripia exlat in L \ 39 negt^XtTtxov L priore loco
( 15) loco suo quem inter Ponticas hnbuit, errore mota
este videtur: quamquam fieri potuisse ut ta provin\ pracsidales R al.] pracsidiales Vt vulg. R 2 sint t |
eia per tempus quoddam Asianae dioecesi attributrttur, 3 liberos superiore Ra | 4 epectabilia R (] cubicuii
1
ilommsentis monet. Praeterea Augustamnicam primam jR H 5 nouem numcro ( | 6 tribunorum om. Vt |
( 33) quae ttcundum TJierorJem synecd. 72fi, 3 correetoria 7 sq. uncis inclusa addidi || solidos (solidorura II") nuo
erat, perperam in eitremo indice consularium collocari, nouem xxx (primi pro xxx Ra) sex R || 19 24 om.
cum initio tabulae pratsidum inter Aepyptiat ex ip.to
t D egiptif eccle (tic) R || 28 25 om. V al. (] nicac ?>edioeccsium ordine collocanda fuerit^ idem Mommsenu cundae t Jf (t. e. aecundum) nice eccte R sccundunice
notavit. Atque plurn turbata sunt in tabula praesidum ccunde Neoburgensis |j 37 *q. 26. 27 om. t !| M palaprovinciarum Aegypti (3337): in qua quattuor pro- stine R Q trecie V

T J xdl-ei xdiv ivSo^oxaxcov

Vffl Notitia

87

SUFFRAGIO PIANT
TC('IQXCOV VTCCQ

voft. K;
Qyf
27
39 Anb rnv aQxovTOS 1/4 gaft iae
TOI; jiBQipkijttoiS X"orovXn(tiote xgiai xov
voft. 9
jfeiov xovftovxkeiov
xio 7iot(uxrtoiu> xd>v Xafinooxaxiav xgiftoi'
1'Ott. 18
vcav voxngitov
tw awzov florjfriii
rf) T|E xwv irSo^oxaxtov inag^cov vneg
vou. Xg 10
Tigoix ayftaroi
40 Anb tov aoxovxos Evzpgaxy oiag ovxeoi'
28
xoit ntgifiXiTixoii %agxovXagioii xuiai xov
iftiov xovjiovr.Xtiov
vou. 0"'
x(o Tiuifiixrigitit xcHv XafiziQOXuX'iv XQtfiovrtav voxnoiiov
fOfi. U
15
xio nvxov fioTjfrio
vou. y
xfj xn^Ei xiav irdo!-oxaxioi> iTtag^cav VTCEQ
ngosxnyuaxos
rou. ),;'
29
41 ^Anb tov <':Q%orxos MeaOTXOXn/iine
o'vxios'
rols ntgipXinxots xitQxuvXaqiois xqtai xov
20
ifeiov xuvftovxXtion
vofi. -d"
T(j5 7tQtfitXTjgtqi xcov XafinQOXaxotv XQifiovvaiv voxngliav
?e/t. /'
TW nvxol
fimj&fji
vofi. y
25
xrj xn^st xon> ivSo^oxaxcov iTiaqyfiJv vncg
Ttooixdyuaxo?
vofi. Xe'
42 Anb rov rtQ%ovxoi KtXttdas
Sevxegae
oi-xcos' 30
TOI TxeQiftXenxots %agxovXagiois xQioi xdv
fttiov xorfiovxXeiov
voft. 0"'
T<W nQifitxTjgiip xotv XauTigoxaxoiv rQtfiov30
V(OV VOXftOliOV

A imlice Arabiac ita ut supra.

A iudice Eufratcsiae ita ut supra.

A iudicc Mesopotamiae ita ut supra.

A iudice Ciliciae secundae ita ut supra.

VOll. l

xco avxov ^ofjL^ft

vou. y
Ttj xitl-tixuiv ivSo^oraxtav iji<iQ%wv vnig
43 'ATCO rov ngxovxos u4qftBvlas

TIQCOXTJS ovxioi'

3531 A iudice Armeniae primae ita ut supra.

d~iiov xov/iovxXetov
voit. &'
xto zxot/uxrjoiii) xv>v haunQoxdxiov roifiovvuiv vaxugiwv
voit. ie'
TM wxov fior^to
vofi. y 40
Xf] 1fi^t XiOV I'0OS0X{IX(O^
71iioixnyftrtTOl

cTX(iO'/(i}V %'1XEO
voti. ).g'

44 Anb xov aoyjorxoi FaXaxtaS Sei>xtqas

ovxait'
32
xol; 7iegtf!}.i7iTi>i<s ^ngxovXaQiota xgiai xov
fteiov xovflovxXeiov
vou. & 45
iiy 7ivuuxTjniii) xaiv Xafmgoxiixiov xgi@oi<rot' ruxnoinn'
vou. s'
T<y nvtov potjfrtji
fou. y
iij ti\.u xdiv vSooxaxtov e7td()%a)V inig
itooixnyfiaxos
voft. /.:' 50
45 'Anb IOV no^ovros 'OvcogtnSo
ovxtos'
33
10U ntgtfikinxoiS xngrovXrtgioiS xniaixov
&iinv xovfiavxXeiov
vofi. tV
IOT noiuixi]gU'j xuiv Xafijigoxaxaiv igifiovvtnr voxnvltov
voju. te 55
TW nvxov (iot}&io
voft. y

A iudice Galatiae secundae ita ut supra.

A iudice Honoriadis ita nt supra.

39 sissimorum praefectorum pro iussiont sol. 30.

A vracsiJc Arabiae
sic: speclabilibus
chartulariis
uibus sucri cnbicuii ..'. 9, primicerio clarisshnorum iribunonun nolarionnn sol. 1S, eius adiutori sol. 3,
40 vfjicio yloriosissimorwn praefeclcrum pro iussionc sul. 36.
A praeside Euphratensis
sic:
sptctabililnis charlulnriis tribus sttcri cubiculi sol. 9, primiccrh clarissimorum (ribunortim notariorum
41 soi \b, eius mliutori sol. ?., officio {jloriosisxiiitorum praefectorum pro iussione sot. 3G.
A pracside Mcsflpotatnine
sic: spectabilibuschartulariis
tiibns sacri cubicuti soi. \i, primicaio
clarissimorum
tribunonan notarionun sol. \b, eius adiuiori sol. 3, o/ficio tjloriosissimonnn prucfectorum
pro iussione
42 sol. 3f>.
A praesidc Ciliciae
sccundae
sic: spectabtlibus chartulariis tribus sacri ciibiculi sol. 9,
primicerio clarissimorum trihummim notariorum sol. 13, cius adiulori sol. 3, offitio
gforiosissimorum
43 prnefectontm yro iusslonc sol. 36.
A pracside Arme.niae primae
sic: speclubilibus chartulariis tribus sacri cnbkuli sol. 9, prhnicerio cturissimorum Iribunorwn notariorum sol. 15, eius adiutori

, prtmtcerto
iimorum Iribnnorum notariorum sol. 15, eiiis adintori sol. 3, officio gloriosissimorum prae/ectontm pro
3 r,ngttfi(rt6 M Q 4 rnuoi
/

L, om. M \ 51 sq. 4 5

3 A] om. R* fl 11 euphratasiae t J 19 29 om. t Q

mcsoponamie Ra fl 27 Ciliciae] cccilio RV || 35 31

om. U; ante 31 in V a iuilicu pukstiiK! tcrtie ita ut
supra (c/. 26) err. repetita fl 3f> amenic I*|J 4'A 32 otn.
t U galitie RV | 51 57. 33. :<4 om. V

Nov. VIII Notitia

88

xf, irtzEi xiov ivSo^oxuxcov in/tQxotv VTCEO

n QvSxnyftnroS
vOfi. /.
46 siTfu tov ao/pvxoi XOJV NTJOCJV ovxtos"
xols neutfiXinxoii y/tqxovXaoimi xoiol xov
\%iov xtwflovxXr.iov
vofi. &
xip nQifiixTjouo xshv Xaf.inQOxa.Tiov xQifiovvuiv vOTagicov
voii. is
TW avxov (iori&u)
vofi. y
xi} Tt xiav ivSo^orafttov &7ittQ%<ov VTIEO
jigoaTiiyuuxoB
vou. l.S
4tl 'Ano xov aoyovxos Mvoias 8evxsoae ovxcos'
xaiis TtenifiXtTiTins %aoTov?M(>ioie XQiai xov
frswv xov{!orx?.eiov
vofi. &
iu>v
vofi. te
%-atv voxayiiov
voft. y
xto nxnov ftotjfrfp
neg
xt, T('it xcoi> irSo
vou. Xs'
Q y f
48 'Anb xov tioxorxos JSxv&iae ovxcos'
rols TisQtfi^nxots x.aoTovXaQioiS XQial xov
VOfl.
&t'ov xovfiofxXeiov
X
VOfl.
votv voxaoiuty
VOft.
rto uvxov fioTj&u)
r
irj xd!-tt xwv drSo^oxaxaiv l7idQ%o>v VTtig
vou. Xs'
7i oo-ixdyftaxoi

UT IUDICES SINE QUOQUO

34 A iudice Insularum ita ut supra.

10

>

35 A iudice Mysiae secundae ita ut supra.

15

36 A iudice Scythiae ita ut supra.

20

25

37 Pro uniuscuiusque civitatis defensorc, si quidcm

sit metropolites, pro metropoli apud gloriosissimorum praefectorura praetoriorum daudis solidis num.
vo/i. / xai ntoa xoixtov fir.Sar. ovSi yciQ 30 1111, si vero alterius civitatis, solidis tribus, et ultra
xove ixSixovs ovxe SiSovat xols aQy.ovoiv ovSe exiom haec Dihil. Nequo euim defensores vel dare iudicixivl oiie Xnufiaveiv pov/Mfiefra, 7ilrp> el firj xtves bus, nec alteri cuiquam, nec accipere volumus, nisi
tioiv avtoli ix xov Srjfiooiov TiftgsxSfJEvai awfjfreiaf
qnacdam sint eis ab tisco pracstanaae cousuctudines
eiSvxcov avxeov tos, t d ftr^wd^Eir) xia ijfisxigca xQaxet Bcientibus eis quia. si nuntietur uostrae potestati d
ntgi xivoi avxotv, cas naQapaivot xa nag' iiutav &s- 35 aliquo eorum, quia praevaricatur quae a nobis santtTtiatyirxn, xai OTCEQ av htflot quadruplum anoSioaEi, cita
sunt, et quod acccperint quadruplum reddeia,
xal TJji <ifioi'iiSos TiaonXii&els i^ogiav oixtjOEt Sir,vex^m et officio soluto exilium babitabunt continuum, c
onoxs xai oi xu>v cTtaoxKov agxovxse, ei xovxov naga- etiam proyinciarum iudices, si hoc neglexerint et de
nekr,astav xul rovi iy.Sixovs neoudotev x).t7txo*-xas, fensores sinant rapere, non modicaiu et ipsi poenam
ovx iXtirxovn xai avxol noivryv vnoaxijoovxai.
40 SUStinebunt.
Dat. xvn. k. Mai. CP. Belisario <v. c.) cons. [a. 535.] Dat. xin. kal. Mai. CP. Belisario v. c. cons.
49 IJaoa. Si ixnaxrjS noXewS ixSixov, ei fxlv EXIJ fiy
xoonoXirrjS, VTICQ nooixayfiaxoi eie xd xaiv ivSo^oxdxiof inaQxav SiSoofrai vouiauaxa S', ei Si dXXrjs

46 iussione sol. 36. A praesvle Insularum

sic: spectabilibus chartulariis trihus sacri cnbiculi soi. 9,
primicerio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 15, eius adiutori sol. 3, officio gloriosissimorum
47 praefectorum pro iussione sol. 36.
A praeside Moesiac secundae sic: specTabilibus chartulariis vibits sacri cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum sol. 15, eius adiulori
48 sol. 3, officio gloriosissimorum pracfectorum pro iussione sol. 36.
A praeside Scythiae sic:
spectabilibus chartulariis tribus sacri cubiculi sol. 9, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum
49 sol. 1 b, eius adiutori sol. 3, o/ficio gloriosissimorum praefectorum pro iussione sol. 36.
A dcfcnsore vero cuiusque civiiatis, siquidem metropolita sit, pro iussionc officio gloriosisshnontm
praefecturum dentur sol. 4, sin vero alterius civitatis, sol. 3, nec practerea quicquam. Nam ne defensores quidem quicquarn neque dare manistratibus aut alii cuiquam neque accipere volumus: nisi quae consuetudines sint quae ex fisco illis pracbeantur. Sciantque, si maiestati nostrae de ipsorum aliquo tUnunlielur violare etim qnae a nobis sancita stuit: itlum et quudntvlum quodcumque accepit readiturum el
jnunere exntwn in perpetuo exdio mansurum: cum ctiarn prdesidcs proyinciarwn, si haec neglexerinl ct
dcfensores furari passt sint, non minorem ipsi quoque poenam shil subituri.
3 Desiderantnr quatluor provinctae praesidales, dioepracuaricatur acceperint reddent hnbicesis Orirntis duae Phoenxce LiLani (intcr 39 et 40) et
tabunt c || H6 qudruphuT L |j 117 nxQilvfreis L | 38 tlt
Itauria (inter 42 et 43), Ponti duae Paphlagonia et Pontus
xovxo Ttaga/ieXqoEiev L \ 39 TtEoieitJEuv L jj 41 xvi k.
Polemonincus (post Ah). Quae non tam errore librarii omisMa. J / | | BilisaT M
]
tae videntar qunm e recensu consullo sublafae, poslquam ean19 A om. R |j sithie Rl seiphic V |J 27 Tro defendem per noveUa* pauh post eodem anno publicatas txprae- Borc] a iudicc cuiusque ciuitatis dcfensorum | ciuitatii
sidnlium nume.ro ita exceptae sunt, ut spectabiles praefice- dcfensoruni e (MC) R || defensiono t \ 2S metropolitas R
rentiir Isauriae comes, Phoenicrte Libnni moderalor (nov. mctropol' Vt !| pro om. t, pro metropoli del. vulg. || apnd
XXVII.
Edict. IV), Pontus Potemnniacus cum Helenoofticium gloriosissimonim vulg, R 29 praeteritorum V J
ponto itemque Paphlagonia cum Honoriade in unum condandis (dampnis V 1 ) solidts RVt al] dandi sunt solidi
iunntae ipsae quoqne t>pectabile.i acciperent nltera modera- vulrj. D 30 solidis tribusRVt] solidi III vulg. Q 31 defensiones
lorem altera praetorem {nov. XXVIII. XXIX).
Quam- < II 33 *eis ab fisco pracstandac {possis elfam quae ab
quam corrector coep/um non persecutus est: qui dtbebnt
fisco pracbeantur)] oum ab Iii3 uolo pracsideant libri \
etiam Uelenopontum et Ilonoriadem (26.45) loco movere, 34 nostrac] meac t |J :<5 praeuaricantur V pracuacatur
quatluor autem pottstates novas addere spectabilium in11 || 36 rcddant Rt teneant V al. || 37 solito /; leg. sodici (\5) || 27 IJaoa Haloander] vnig Ms nio L \\ etrj luti? j| habitant V1 \\ 38 negleserint R || defensioncs t J
fiTjrooTtoXeai; L H 28 vnep jTQoaxayjunxos] pro metropoli s ||39 modic|cam Ra | 41 dat m x kal. Mad. (Mad. om. aller)
29 vndgxoi*' W| 8i8oa3"ai\ dandis g | 30 y om. L131 xove] cap. Bilisiario (UisilaT primus) Bambergenses duo. ilat.
xrjS L\ 32 * oiiSi Xa/tflaveiv libri || 35 sq. avxtZv O7teg kal. XIII cap. Ambracensis, data x m kal. Mui. Vilisario
Sv om. L || 7iaQafiaLvoi XaRoi anoSroaei oiclarissimo uiro Etcorialemis; sub.icr. oni. R Vt

SUFFMGIO FIANT

89

Nov. VIII Iusiurandum

Scriptum est exemplar huiusmodi Dominico gloriosissimo praefecto apud Illyricum praetoriorum,
sed ita quidem adiectionibus:

Iusiurandum subeaut secundum proprium de hoc

5 factum indiculum sacrainenti, cuius exemplar etiam directum est tuae celsitudini. Qui vero admiuistrationes
suscipiunt, a tua celsitudine directos binc eis a nobis
codicillos suscipiant praesentc dco amabili civitatis
in qua deguut episcopo et aliis qui in civitate sunt
10 in iudicio tuae colsitudinis congregatis et officio omni
tuo: coram quibus et codiciilos accipiant et iurent
praedictum iusiurandum. t maxime hoc praecipimus
curam curialibus agi, quos competens est magiia frui
ct a tua celsitudine ct eis, qui eundem cingulum
15 optinuerint, providentia et studio: ut et nibil al> eis
tu lucreris omuino neque perinittas eos ab ullo laedi;
eos enim, qui hanc uituntur iuiquitatem, quatenus et
felicissimo uostro auertant exercitu et reliquas curiales adimpleaut functioues, quia non. oportet talia
20temptari solacia, ut possit ad tantam referri tarditatem. Nib.il eaim uobis commeudat tuara celsitudinem, quomodo circa curiales uniuscuiusque civitatis provideatia, quam praeberi volumus istis ct a
tua celsitudine (et) a cinguli scmper successoribus.
25 Quapropter dum codicillos dederis administrationes
accipientibus a tc ut praesente, hoc eis tuatn denuntiare volumus sedem, ut curialibuB omnem ferant favorem, nibil pcnitus ab eis accipientcs: probibcant autern
et ab aliis eis afferri darana, et agnoscant per te
30quia, si prafitcr baec aliquid egerint. poeuis subiacebunt gravissimis. Sicut enim curialibus parcere
tc Tolumus, ita et defensorum castigare et retinere
avaritiani sancimus, et ab eis praesumore accipere
a aostris Bubiectis iiisi secundum quod eis mini35strat publica res, aut si non est aliquod eis publicum solacium, quantura inculpabilis antiquitas defiuivit: ut ab spoutaneis ipsis magis quam ab iuvitis
accipiant, ct hoc parum et quautum eis ad mediocrcm sufficit vitae guberuationem. Sciant enim quia,
40 si citra baec aliquid acceperiut, non solum quadrupli
subiacebuut poeuae, sed etiarn exilium habitabunt
continuum, prius eis plagis corporeis infligeudis.
"Ooxog did6f(vog nctQct %dv rag ccQyag lafifiavovziov.

Iusiurandum quod praestatur ab his qui administrationes accipiunt.

Coii. u tit. 3

"Ofiwfu iyoi %bv Sebv rbv nawoxoaioga,

xai ibvib
Iuro cgo per deum omnipotentem ct filium eius
vlbv ainov xbv povoyevT) 'ITJGOVV XQKXTOV tbv dsbv
uiiigenitum domiuum nostrum Iesum Cbristum et
fjftcSv, Hui xb uytov nvevftu, xal rrtv iiyiav ZvSol-ov spiritum saucfcuin et sanctam gloriosatu dei geiiitri&tox6xoy xnl detndpfrevov Maoiav, xui ra xiaauqa
cem et scmpcr yirgincm Mariam et quattuor evautvayyila S dv rals xeQ<*L H-Ov XQU-VW,
xtl xai/sy ayiovt g gelia,
et sanctos arcban,
, q quae in manibus meis teneo,
,
i Mik
xal rfi
Ob
50 l M i h l
t G b i l
i t i
o; xnO-aobp awu- 50 gelos Michael et Gabriel, puram conscieutiam ger43 '0 rtaqdtv 'oQxot xaxcaxQtoDT] iv flifi?Jq> txxta xotv fiaai).ixa>v T. y xeq>. xy M. Est B 6, 3, 50 (31 Fabr.).

Iusiurandum, quod praeslalur ab iis qui magistratus

suscipiunt.
Iuro pcr deum omnipotentem et filiitm eius unigenitum lesum Christum deum nostrum et spiritum
sanctum et sanctam gloriosam dei tjenelricem et semper virginem Mariatn et quatluor evangeliu, quaa
manibus meis teneo, et sanctns archangelos Michael et Gabriel, me puram conscientiam et iusturn
46 xbv &ebv rjfidiv] dominum nostruin g j| 47 ayiav
nal Mo$ov L \ 50 a>e om. LBe
1 huiusmodi suppl. V* in spat. vac. hnius vuly. ||
2 ifliricum 11| 3 adiectionibus] adicctum est Heh/ibach;
forl. cum adiectione (cf. 48, 3)? |( 4 secundum] f Vx |j
5 *facto libri R indiculum suppl. V1 in spat. vac. inditum
vulg. \ * Bacramentum libri\\ 7 eis] eius /' ei 11 9 de^it
RlVt g episcopo] ipso /l |j 10 tuo V || et om. RVt ||
omr.ino V \ 11 *quibus etiam libri |} 12 hacc Vt || 14 tua] tu
IV \ *eis qui] qui eis Libri || eundetn] eum Rl || cingulum
optinuerit ed. pr.] circulum optima erit (optimauerint t)
liVt\ *itudium libri (| et ut RVt |j 17 nititur fl || hao
utantur iniquitate ed. pr. (| Locus corruptus. Mommsemu
proponit ab ullu laedi eorum qui in hano nit. iniq. |( 18 arertant] ntantur vulg.; avertantur malit Mommscnut \ cicitu
A" 8 20 temptari Rt\ temptaro V attentari mtlg. || possint
R* | tantum V || fort. leg. ut posaint ad illarum r. t.? Jj
1\ nihO] nullam Rx |j nobia tam comoiendat vuUj. |j tua

celsitudo t fl 22 circa orn. t || 23 prouintia V prouintie t

prou*e Rl pro uestrae R1 Q praebere 11| 24 a] ac R, et
add. vub. \\ successioibus {sic) t \\ Quapropter] propter F 1 ||
25 du fcl || dederis] dedit is V || aministmtioni RaV \\
26 acoipieutis Ra || a tc] ante / fl u ' ^ ) a u t ^ vulrj., om. 11)
27 curiabus /2 fl 27 ferat7i Vt P 2S accipiens.R1 Vir accipicnt
R1 | autem] aut / |j 29 auferri V || 30 bacc om. R V || 33 neo
ab eispracsumi Mommsenus; an neo pati eos praesumcrc? ||
accipere] et accipere et V \\ 34 subicctibus Rl || ministrat
R] udministrat Vt vulg. || 35 publica rcs V] publicas Rt
rcs publica vut<j. |) eis publica solatium quantum suppL V1
in spat. vae. |f 36 deBniunt R1 | 37 ipsi Mt || 38 et post
parum om. 11 eis om. Rl || 39 uitae] iute / inter R V(suppl.
V1 in spat. vac.) jj quia] quidem ^ 1 quod jR3 |J 40 Uoo t \\
acccpcrit t |j quadruplum R \\ 42 continuum om. R\ continuo V D cius R [j .13 bis] illia R || administrationem (cm
corr. ex um R) VR H 44 accipiuntur V* ] 45 cgo] ergo R11
46 dominum] et doininum ( || 47 sanctum spiritum l j genitricem Mariam serupcr uirginem Rl Q 49 augelos V

Nov. VIII Iusiurandum

90

UT 1UDICES SINE SUFFKAGIO FIANT

S6e xal yvrjaiav Sovfaiav ipvlita> tols &etorarois xal

manumque servitium me servaturum sacratissitnis
eioefieaxdxon rtfta/v deanorais 'Iovanvtavea xal 0eonostris dorninis Iustiniano et Tbeodorae coniugi eius
8wQq, XTJ buo^vytp rov airov xQaiove, TtQoyaoei %t;$ occasione traditae mihi ab eorum pietate adminina(>a8eSofivT}< fioi naQa xrjs avrwv svae/Heitu; UOXJIS' strationis; et omnem laborem ac sudorem cura fa
xal izavra novov xal xdfiarov per* tvvoiat dSbXojs 5 vore sine dolo et sine arte quaoumque suscipio in
xal Sixn ii%vr,s ttvbi avaSi^ofiai ini rfj {fo&eiog fiot
commissa mibi ab eis administratioiie de eorum imTZ<ZQ' ainwv ngxjj vnio TTJS avxtbv fiaaiXeias xal noliperio atque republica. Et conimunicator sum sanctae
teias. Kal xoivcovixo* tifit xrj ayiq tov &BOV xa&odei catbolicae et apostolicae ecclesiue, et nulio moilo
JUxjj xai nnoaioXtxfj ixxbjaia, xnl xar' ovSiva TOO- vel tempore adversabor ei, nec aiium quemcuinque
nov tj %obvov ivarTwj&ai nvxflt ovSi aXh xtvl ovy-10 permitto, quantum possibilitatem babeo. luro quoXtJgqo&t xafr' oaov Swafuas &'xu>. "Ofiwfn Si roiie que idem iusiuramlum, quia nulli penitus neque dedi
avrovs Zpxovs, a>: ovSivl navreXtHs ovre SiSioxa ovre
neque dabo occasione dati mihi cinguli neque occaScoaco TtQOfnaet ITJS SeSouevrjs fiot a^jjJjs ovSi noosione patrocinii, neque promisi neque professus sum
<pdoei jigoojaaias, ovre inrjyyetXafiTjv ov-te (OfioXoyrfia de provincia mittere neque niittam, neqne occasione
ix rijs ijtftoxins niftnttv ovre jzdftya}, ovSi ngofaaei 15 domiiiici suffragii, neque gloriosissimis pracfectis neStanoxtxov suffragiov, ovre xols ivSoJ-oraiois inaQque aliis famosissimis viris administrationes babentiron ovrs IOIS iiXXoit navevf^ftots avSoaai toli tas
bus neque qui circa eos sunt nec alii omnium ulJi:
aqxne i'xovotv ovre tait jzeql avzovs xa&effTc5oiv ovre
sed sicut sijie suffragio percepi cinguliini, sic etiam
aXXio iu>v naviu>t> olSivi' dXX* (oineQ a/tia&ov naopure me exbibeo circa subiectos piissimorum nostroiXafiov -rrjv doxrjv, ovrai xai xa&afjbs yavovfiai cteol 20 rum dominorum, conteutus his quae statutae sunt
iovi VTZOTEXSIS w
evae^effxdrcjy rifta/r Seonfncbv, mihi de fisco anuonis. Et prinmm omne habebo
dgxovpevoi TIS dffioQiGuivau pot ix rov Sr^oaiov
studiutn ut tiscalia .vigilanter inspiciam, et indeotxf]OEOi. Knl itQDJxov uiv ndvxtov 7ioir,aoftnt anovvotos quidem et indigentes necessitate cum omni
Srpr xo xoTs 8t}fioa(on dygvnvae jtQoedxw, xal xovs
exigam vehementia, nequaquam subinclinatus neque
uiv ayvwftovovvras xal Seojuivovs avdyxrfi fttxn nnai]i 25 ob hoc ip8um lucrum omuino coiisiderans aut per
tiiTtou^to XTJS afoSQoxr,xos, oiSiv vnoxaxaxXwoftsvos, gratiam vel odium exigeus aliquem citra quam comoiSi vnio avxov xovxov xiodos navxdnaaiv iwowv
petit, aut coucedo alicui; devotos autem paterne
;J nobi XBQW y nghs d.nix$tiav dnnnwv xtva nagh
tractabo, et subiectos piissimorum nostrorum dob
tj avyxooywv
xivi. xols Se $vyva)/uo' minorum illaesos undique, quautum possibilitatem
qj
j
yxy
y /
q,
q
p
& J o a i xai xoi:
i: vnrjxoovs
s 3030habeo
vovai nnxot-xwt nQoserex&TJaofiai,
habeo,custodibo
custodibo. EtEtaequus
aequusinincausis
causisutrique
utriquepar
parti
xatv evoepeoxaTonr rtuu>v Seano-reav avenrjQtaoxovs et in publicis disciplinis ero, nuliique parti citra
na-vxafp&Ev, 6o<*v Svpufteoji i^w, tpvXn^ot. xal loot
quam lustum est praestabo, aed cxequar universa
iv TIS Sixaie ixaxiQfo pi(>ti xnl iv xa~u STJUOXIXHJS delicta, et omnem aequitatem servabo, secundum
xaxaoxdoeot yytvoftsvoi,
xni ovSsvl ftiqtt
quod visum fucrit mihi iustum: et eos quidem, qui
f,
fq naqa xb Sixauiv ngoexe&rjao/xai,
ngoexe&rjao/xai dXX* inegekvoouai
innoxios illaesosque
conserxauiv
inegekvoouai jtaff xois 35 innoxii sunt,
, undique
q
q
pf d
xnll Ttaaav iooxqxa
<fv).a^to
xnxd
xb
yob i noxiis
i
i
lii
d
i
) ^
vabo,
autcm impono
Bupplicium
secunduia
vby.tvbv ftoi Sixatov. xai xovs fiiv dvtv&vvovt dvlegem; et omnem iustitiam, aicut dictum est, iu
Qtnaxovt fpyXn^a}, xois Si vntv&vvots ini&^aw xt- publicis privatisque contractibus eis servabo, et si
iav TtQoi xbv vbftov' xal naanv SixautaiivTjv, xa&a
^jxai, v T TOIS 8r;fiooiois v re xols i$Koxtxols
awaXXdyuaOiv avToii Siaxrj^aat, xai iuv tvQia xb
servitium sacratissitnis el piissimis dominis nostris Iustiniano et Theodorae, conitigi maiestatis eius, mugistratus nomine a pielate eorum mihi traditi servaturum, omnemque operarn et taborem libenter sinc dolo
et sine ulla frauae in concesso mihi ah illis magistratu pro illorum imfierio et re publica snsceptnrum esse;
et in communionc tne esse sanctae dei catholicae et apostolicae ecclesiae, neque ullo tnodo aut (er/iport
ei adversalurum ncque alii cuiquam id permissurum esse, qnantum mearum virinm est. luro autem idan
iusiurandum, me nemini omnino quicquam neque dedisse ncque daturum esse nomine traditi mihi mngistratus nec palrodnii nomine, neque promisisse neque spopondisse ex provincia rnillere neque missurum esse,
ne dominici quidern snffragii nomme, neque gloriostssimis praefectxs neque reliquis specuitissimis viris qui
magistratus gtmmt, neque iis qui circa eos sitnt, ncque alh omnino ulli. Sed qucmadmodum gratis magistratum accepi, ita etiam trga subditos. piissimorum nostrorum dominorum integrnm me praestabo, contentns annonis ex fisco mihi destinalis. Ac primum omnium operam dabo, u( ad tribula vigilanter aUauiam,
eaque a contumacibus et qui coactione indigeanl cum omni severitate exigam, niliil declinam nec pro eo ipso
lucrum omnino speclans vel propter gratiam aut odium ullra quam par est a quoquam reposcens aut cuiquam
rcmittens. Obsequentes vero paterno anitno accipium, et subdilos phssinwrum noslrorum dominorum undique
illaesos quanlum mearum virium est servabo. Atque aequtis in litibus utrique parti ct in publicis causis
ero, nec ulli parti cimlra ius concedam, sed omnes delinquentes pcrsequar omncmqne ao/nitatem servabo,
prout rnihi iustnm videbitur: et innocentes qvidern ab iniuria immunes servabo, sontibus vero poetiam itnponam secundum legem, atque omnem iustitiam, sicut diclum est, et in publicis el in privalis negotiis
suum R% | 8 catholicae apostolicae ecclcsiae t ccclcsic
catliolice et apostolice V \ 9 nncrsabor V i| quicumque
F 1 qucmque ty j| 10 iuro suppl. V* in spitt. vac. jj quocumquc V1 jj \1 iusiurandum idcm V || idcm del. li1 |j
12 occasionem /2 1 |) 13 profcssus] profe Rx Jj 17 alium
H1 ali. V1 H 18 perapi 7i |j 20 conternptus IV V1 ,'|
&eiai) M BiSoutvov {>v porj&tlni xai ovvrj&tias Bufra
giu L aovrpQayiov B | vnnnxon MB i 18 *oiSi dXXat libri\\ coDstitutae t || 2t habeo R't2 abeo t* |j 23 indignas necessitates /' jj 24 uchcmenti nequaquam /' J) subindigna20 xa&ugais tptvofiai L[f\ |) 23 itavxav onovSip']
omne studium e I) 24 dy^v-nvoii um. L \\ 27 rovxov) tua < |j 25 boc ob tl ||a cunsidcrant /' || uut pro gratia 1uel
rov L \ 2S a7rrtTo Haloande.r |j 29 avy%(O(n]<saiv Heim-hodio 11| 2(> cxiens ll \ 27 deuotos] ciucs dcuotus F 1
28 subiec|ifictos R \\ .'50 custoduim Rh* J acquis R* \\
bnch] ovyxo>QTiaa> MLDs \ 30 TtaxQMoS h |j 36 aftrtQcausis V || utre R1 U 31 et in] in omravrovai Ma || xnxn] xnl xaxa L \\ 37 dveTttj^edijxove] utrique parti in
t exccor Rl H 33 sq. Becunxal avtnTjoedaxove L undiquc innoxios illaesosque e |j R )| nulleque Rl [j 32 exequor
dum conseruabo suppl. V2 in spat. 3 versuum jj 34 usurn
39 xa&a] xal xufra Bc |j 41 to\ rbv LB
Rx 1 qui on. Rl || 35 soraeno ; g 36 noxiis] ab
ii
IV yil et : m e m V ' m. 3 - 4 liu.
2 domino V !| 3 horum Rl j| 6 imperi V% || 7

UT ECCLESIA EOMANA CENTUM

91

Nov. IX

Srifioctov aSixoiftevov. Ovx iya> ftovos xavxa itQ(i$ca, comperero. fiscum iniustitiam pati. Non ego solum
akXa xai xbv ati fioi jtageSQevovxa xotovxov anov- haec ago, sed etiam semper mibi adsidentem taJem
Sacco naQalaftelv xai TOVC HBQI i/ti navxae, Oixs ftrj studebo adsumere et circa me omnes, ut non cgo
iui fihv xa&aQev EIV, roie Si Jieoi ifii xXinxtiv xal qoidem purus sim, qui vero circa me sunt, fureutur
auaQTaruv. ei Si evQe&ji xts xiov nsqi ifii xotovxot, 5et delinquant; si quis autem inveniatur circa me
xai xo yevoutvov j ' avxov d"e(>a.jte\>o<o xai avxovtalis, et quod fit ab eo me sanare, et eum expello.
ano5td>(i>. Ei Si ftr] xavra navxa ovxtos <pvAaa>,
Si vero non haec omnia ita servavero, recipiam bic
anoXava) ivxav&a xal iv xo> [idXkovxi aicbvt iv Tjj ct in futuro saeculo in terribili iudicio magni dei
tfofltftq xoiaei xov fieyaXov Seanoxov 3'eov xe xai aco- domini et salvatoris nostri Iesu Cbristi et babeam
xffioi Tjfiriiv 'fyaov XQIOXOV xni a%(b xrjv fieqiSa xoTi
10 partem cum luda et lepram Giezi et tremorem Cain,
'lovSa xai XT-V Xdnqav xov Pu^l xal xbv xoofiov xoi> msuper et pocnis, quae lege eorum pietatis contiKatv TtQot xat xai xdie noivait xnTs xqi tofuo xfjs nentur, ero subiectus.
alxwy vae/3eias neouxoueran vTtev&wos tlvat.
Scriptum exemplar huius Dominico gloriosissimo

praefecto per lllyricum.

IX.

Coll. II tit. 4

ECCLESIA ROMANA CENTUM ANNORUM HABEAT PRAESCRIPTIONEM.

Idem A. Iobanni viro beatissimo et Banctissimo archiepiscopo et patriarchae veteris Homac.
Et legum originem anterior Roma sortita est, et summi pontificatus apiccm apud eam esse ncmo est
qni dubitct. Unde et nos necessarium duximus patriam lcgum, fontem sacerdotii, speciali nostri numinis
20 lege illustraro, ut ex bac in totas catholicas ecclesias, quae nsquc ad oceani fretum positae sunt, saluberrimae legis vigor extendatur, et sit totius occideutis, nec non orieutis, ubi possessiones sitae inveniuntur
ad ecclesias nostras sive nunc pertineutes seu postea eis acquirendae, lex propria ad bonorem dei consecrata. Cum enira antiqua iura triginta annorum metis temporales exceptiones circumcludebant et, si hypo- 1
thcca fuerat, paulo longiora eis spatia condonabant, nos sacrosanctas ccclesias huiusmodi quidcrn curriculis
25tctnporutn nullatenus excludi coucedimus, et maxiine in bis rebus in quibus vel laesionem sustinuerint vel
quicquam dcbeatur. Sed ccuttim tantummodo annorum lapsu temporalem exceptionem eis opponi sancimus,
Dt maneant pcr totum supradictum tempus integra iura ecclesiastica et non possit cis alia praeter centum
annorum obviarc exccptio, cum boc tempus vitae lougacvi bominis plerumque tinis essc dignoscitur. Uabcat 2
itaque vostra sanctitas banc lcgem catholicis totius occidentis ecclesiis profuturam et in orientales partes
50 propaganilara in quas aliquiii sacrosanctae vestrae ecclesiac possident: ut sit deo omnipotcnti dignum douanum divinarum rcrum tuitio, nec iuiquis bominibus impium remaneat praesidium et tutus peccandi locus
etiara sciontibus rclinquatur, sed ille servetur innocens, qui re vera innoxius sit, nec improba allcgatione
Eese tucatur, tomjms pro puritatc practendons. Quod igitur nostra aeternitas ad omnipotentis dei bonorem 3
vcnerandac scdi Biimmi apostoli Petri dcdioavit. hoc babeant omnes terrae, omnes insulae totius occidentis,
35quae usque ad ipsos oceani reccssus cxteudnntur, nostri imperii providcotiam pcr hoc in acternum romiuisccntos. Huiusmodi logis praerogativam, sicut supra dictum est, non solum iu occidentalibus partibus 4t
Romanae eccJesiae condoiiatnus, scd etiam in orientafibuR, in quibus ecclesiasticae urbis Romae possessiones
snnt vcl postea fuerint. Sciiicct omuibus iudicibus maioribus et minoribus, qui Cbristiani et ortbodoxi sunt, 5
hanc nostrnm constitutionem scrvautibus: nibilominus huiusmodi logis temcratoribus post caelestes poenas
40ttiam legitimura Bempcr vigoreni pcrtiincsccntibus et poenam quinquaginta librarura auri formidautibus.
N<n: IX (== Coll. II tit. 4: rjioxs.) Lntiiit tnntum trtat. rj d' vtnQn m>x cvoefrr] M; 6 xeifiivtj tSaxe xfjv ixxJLr^afav 'Piiftr^s tyrtiv xrtv xd>v p ivtnvxviv TtnQnyonyirjv' ovx ixi&t] tis xa ^aailixn. xavxr,v rtjict tj Qih
trhol. in mg. M. Epit. Theod. 9, Al/ianun. 2, 4 (inde Coll. const. eccl. 3, 2, 4). Iulian. const. VIII.

illis servabo, et si fiscam iniuria affici deprehcndero. Non ego solus liaec faciam, sed eiiam assessorein qui
m.hi semper finl taletr eligere studcbo el qui circa me sint omnes: ne forte ipse quidem intcger sim, qui vcro
circa ine sunt, furenlur et delinquanl. Quodsi qnis corum qni circa me sunt talis reperialur, et qnod ab eo factum
sit resarcuun ct ipsnm expellam. JVwi vero haec otnnia ita observavcro, conscqnar hic et /uturo saeculo in
tembili indicio ma/jni domini dci et scrvatoris 7iostri Jesu Christi habeamque partem cum luda et lepram
Giezi et trtmorem Cain; practcrquam qnod etiam poenis legc pietatis eorum comprehensis obnoxius /iam.
1 Qlx MLs\ Kni ovx De [j 4 xXinxtiv xi>l auaQxarttv in ras. M || 5 xlt neoi iitou L || 8 aTioln^M Dc[e) ||
ir X(o\ iv om. li || i) xe om. L || 10 xnl j-ca L j| 11 ytety}
W yinlZ,!} T, \ 12 xatv vofitov Be xotv (T<U La) rojuov

tcnduntur R*flet] ut t l| totis <* |j scite f || 22 ad] et ad R |

seu] siue V jj 24 fuerit V1 () ei R F(| 8acros|sancta8 V 0 criculis Rx | 25 nullatonenus R || sustinujucrint R eustinudrunt t \ 26 exeraptione V11 27 intcgra om. V1 H ccclcsiasiastica R | eas f p 28 exccpto V1 |) longiui R11| dinoaituz
I,\ 13 avxo, IJC j| VTXSV&VVOS L
(dusitur R1) R || habeat] beata tl J 29 profutura R* |
l
I instutium /21 |j ago] ago quidem 11) 2 etiam] ego R* || in om. f 8 30 quas RVt al.] quibus vulg. l Q aliquis R g
ecclesie ncstre V | donariurn] dona V \ 31 diuinasWidentera? V11 3 studeo t |j omncs) <> tl | 4 uero)
V* \\ prae K1 Bero sunt t7 fl post circa me verba omnes rum] sanctarum R* (| omnibus t | imprrium
dium IV H 32 sitientibus / | innocere Rl || allcgatione Rt
pnrus (3 tq.) err. repe.th R* | snnt furcntur wlg.) furcntur R rentur V furcntur V't (| 5 me talis] al.] allcgatione tcmporis V temporia allcgatione vulg. ||
melallis F 1 | fi quid Rt fl me sanare] iuro *. v. add. 331 scse Rt vulg.] e F"|| tempns apraetendes (sic) suppL
F in spnt. vac. || praetentecns R J igitur] crgo V II
V1; Ittj. rcsanubo? || 7 rescruauero RH ieruauero
V ^ 8 saeculo) culo V7 in ras. fl in] ct' in t (| 9 IesuJ dci in rat. R [| honore 11 33l sedis llt | habeant] ant 72'fj
Jhjihu R 8 abcam R \ 10 lepram /] lepra V al. lep li | 35 ad] 1apud t [] recc**us R |j prouidcntia R || reminis|3S) suppl. V*
caim fl carni t || 11 insupcr] et guper Ra || 13 scrip- cctes V 1| 36 praerogatiuams minoribus
1
tum est txemplar tvulg. \\ 15 Coll. II const. VI ext in t II in spat. 8vac. 5 cst om. F"( ), add. F H solum in] aoltit Ri\ ut etium V vulg. || pracscriptionem babcat R \ uerin F( ) || 37 Romanae ect.) nac coclesiaeCbristiaj (;<8)
H ac anctissimo / vulg.; et sanctissimo om. V || 18 cam om. ser. R* in ras. duorum versuum | 33 mnt om. V | 39 buin
(l
\ 19 luminis 1120 quac] qucquc tl \, oceni|ni? R* | 21 ex- 11| legis] legibibua R" || 40 ctiam] et V

92

Nov. X

DE

REFERENDARII3

Ilac lege non solum in postea emergontibus causis suum teuorcm excrcente, sed etiain in his quae iam in
iudicium sunt deductae.
Sanctitas itaquc tua praesentem nostrae mansuetudinis legein piissimam sivc sacrosanctam oblationem quam deo dedicamus accipiens inter sacratissima vasa reponat, ct a vobis servaudam et omnes ecclesiasticas possessiones servaturam.
Dat. xvm k. Mai CP. Belisario cons.
[a. 535.] i
X.

nEPI T2N PE$EPENAAPI2N.

Coll. II tit 5

DE EEFERENDARIIS PALATII &

'Jovartviavoe Avyovaios 'Eoftoyivf.i r<y Idcin A. Hermogcui niagistro sacrorum officiorum

ivSootuico ftayiarqco iwv &eicuv offixicov dno vnaet patricio.
TIOP xai natQixuo.

Mera TWV aXXcov dndiTcov, aneo 10 ( P r a e f a t i o . ) Cum aliis omnibus, quae in ordirjyayofiev rijv izQo^Tjxovaav, ovSi ia neQl nem perduximus competentem, neque ea.quse de
vs TteQifiXtTtTovs fjuuiv oefegsvSagiovs
i"ico
icoxaxahxarait- spcctabilibus
spcctabilibusnostris
nostrisreferendariis
referendariis sunt
suntforas
forasrelinrelinif fprjfrrjfiev TTJS nao' jjpdiv ngovoias, xal toaovrco quere existimavimu3 a nostra providentia, et tanto
klov,, onooco nolXtbvjfrjfiivx xgeicoS&oiEQoi
xa&eaTaat.g ,magis,
quanto nobis utiliores constituti sunt. Primum
g Q
q
oteoov
yag ainovs
ainovs oix
oix eit
eit nXrj&oi
nXrj&oi avmernyfidvove
avmernyfidvove 15
15
quidem eos
eos non
non in
in multitudine
multitudine constitutos
constitutos nos,
nos
ut
q quidem
,
oov yag
utT}/iele, OTIVJS
OTIVJS avav rcoXhns
rcoXhnsSi*
Si*avribv
avribv^or^olftsv
^or^olftsv ras
ras potc
potcmultos
multosper
pereos
eosadiuvemus
adiuvemussingulorum
singulorumfacile
facilepepeii
(tqSttos nir7;aits ftav&dvowes, sihiovi eh>ai titiones discentes, plures esse quam dudum fecimus.
eftnooa&ev ixenoitjxaftev. iklX* ifdvtjadv
1 Sed apparucrunt quidam nostram largitatcm in
TTJV Tjfisreoav tptloTiftinv tis d/ierqiav ixxahrv- immensum vocantes, et multos quidem nobis introot, xai noXXovi ftiv rjfiiv imaeiovres TOVS Seoue- 20 ducentes supplicantes, multis autem petitionibus usi.
i 7ioXJ.nTe Si ixereiais xotofiBvot, ov-toi IB TI dei ita scmpcr adiectione in immensum incompete
d
causam sic perduxerunt honestam. Nibil eniin petentibus factum est finitivum, donec in quattuor e;
eorum numerus exiret. Proptcrea igitur, utcausa forsan a nobis honorata, deindo iu multitudiue effusa propria imminuatur honcstatc, praej aeuvorrjros, aweiSoftei' vidinius certa eorum numcrum comprehendorc menf>TjT( tov JIVKZV^ doifrfibv ntoia-tsiXai /tirgqi, oi<x sura, non ut, qui suut, auferamus eis concessa (nec
ws-ie rovs oiias atfeXte&ai ttov SeSofUvtov {oi yd(> enim hoc iiuperialls est proprium maiestatis: Bed ut
rovio fiatSiXixrfi tdtov ficyaXofitoavfr^,

a/J.cos re sidv- 30

Nov. X (=r Coll.II t!t.b: gloss.) Graecc exiat in M et L. ovx ittfrri eie ra fiaatXtxu M. JSpit. TheodAQ,
Athunas. 22, 2. Iulian. cotist. 2CVI. i'/t r\ Sidra^iS xefdXaia tgia Ath.

X.

DE REFERENDARIIS.
Jmp. Iustinianus Augustus Hcrmogeni gloriosissimo magislro sacrorum officiorum exconsuli et patritio.
Pracfatio.
Intcr rcliqua omnia, quae in ordinem rede/jimus idoneum, ne ea quidem quae
ad spectabilcs nostros referendarios spectant cura noslra dcstiluenda cssc exislimaviinus, idque lanto magis
qiumto uiiliores nobis siint mullis. ritim cum is ordo prius 7ion magnum numerum complcctcrctur, nos.
quo rnuUos per cos adiuvaremus singulorum petitiones facile cognoscentes, ut plures quam antea
1 esscnl' cffcchnus.
Sed cxtilcrunt, qui libcralitatem nosirum in immensum propdlcrent et muUos supplices nobis immittcrent multisque supplicationibus ulercnlur, atque ita continuis adicctionibus ud immcnsitalem parum dignam rem tam hononfxcam producercnt. Neque enim finis petentibus factus cst, donec
numents illorum ud quattuordccim cxwevit. Propterea igitur, ne res a nobis mcrilo in honore habita,
mox in multitudinem cffvsa digniiate propria exuaiur, placuit numerum eorum cerla mensura coercerc,
non ut iis, qui nimc sunt, aufcramus quae impcrtita sunt (id enim parwn propriwn esset maieslatis ;
1 in j)ostea] inpea Vx, om. II1 || omcrgendisiZFt al. j| 5) 7iaTQixio>v M (j 14 TZoX/.aiv om. c !|
|
6uum R* in ras. || txercentom IV V1 ]] '1 iuditio K 1| de- 15 y(t(f] quidcm f i! 16 TioXXoie L [| porjtrjutv 1? ,3oi;2
1
ductc siint Vl'A obligationc V ol>l V || 4 difrovftev L* |! 17 airr^aaie L f, 20 dmacioiTtt M\ Inidicauimus R1 dicamus V|| a nobis obseruanilam 11| 5 seraeiyov L iTteiadyovxES Ualoander icf. c) || 21 tiei raii
1
uaturam] ram V' suppL in spat. vic. (J subscr, dat. xvm L l| 23 i^dyovres L || atfivrtv Lx |J ovSi] nihil (i. e. ovkal niad. Cap Bisiliorio consule Bamb. II; dat. n idus
8iv) sr !i 24 tovjov L j| 25 fiij om.*e j) 2S rtlJv uvzdv
jnaii Neoburgensis; iyndrpt] n. finiit) jy vTtar. De)aaaqlov
afifrfiaiv L (J 30 dXXcos re Haloander] dXXy wara MT.i
Ath., i.Mf>n>vfjt)'tj firjvi fiutoj vnarevovroi BeXianoiov
Thtod. Jn Intiani epitome ijuae pnst w. Praesen3 conColl. II const. VII est in t fl 6 ru*-r. dc numcro reetitutio Parinini tluo habent quae consulatu Iiclisarii
ferendariorum Iul. || palaciis lix J| 8 et patritio (patrikal. Mai. data cst, absunt a Vindob., Vercell. aliis, in
tium F 2 ) post ordinem (10) coll. V |) 12 no.-itris om.
Herol. a m. '1 adscripta sunt. Contra quae in fint URl Q 14 constituti ect.] tuti sunt innicusum (19) i'n
ffuntur Nihil autern dc ca latius cxponemus, quia innoras. 3 versuum *uppl. id2 |j 15 multitudincm V \\ lfi advata cst :ib alia constitutione quac data est VIIII kl.
iuvemus] audiuiniiw RVt, al. adiuuimus t mg. \ facilc*
nmi. consolutu uilisarii cvii; (ita Berol., d t k. mag.
t | 18 apparu V1 H 19 nobis quidcm * |j 20 usu R |
cuns. VercelL, data cst cousulatu Bclisarii ai), temporis
21 *adicctione8 in V vulg., dicti ne in t, om. R innota ad nostrae constitutionis subscriptionem pertintty
compctcntcs V || 22 cnim bis scr. in R \\ 23 infinitiuom
anle quam intercidit notatio novellae CXI (== Iul. consL
t?, finitum V*vulq. Jj or et dccem Rx IIH dccimiJ'1
CIV) datae k. lun. consulatu Basilii
24 utpoto suppl. V* in spat. vac. |j 25 multitudinem vulg. \
2(i effusa om. R1 | prupria] ne propria vulg. | honcsta*
tem Rl | 27 certam F ! | mensuram Rl V || 2S ut] u. V1
6 Rubricam praecedit inscriptio (79) tn L | cu2
1
<pQEv8ctoian> ML, et sic semper 8 ocp<ptxio>v om. Lv*\ cis F U cis om. R\ del. V jj 29 hoc om. V |] set dtl F

Nov. X

PALATII

Trtn> aqtaavxuiv r\fuv xnl ae/ivwe imqQtxriaafiivcov et-c omnium

omnium placentium nobis et honeste ministrantium
m
7ii: '| nvxu>v xaxaaxr,G(u xijs r^uxf.Qns vnovgyias
foras aliquos ex his constituamus a n
nostro niininvStvi TrarxtXws ai(iovfiF.3"a xoojwp)' akXa fidveiv ftev
stcrio, nullo omnino conccdimus modo);scd mauere
1
irvrovt
vrovt S-tani^o/iev
S-taniKo/iev xad ' oneo
oneg eioi <ryjif<a,
oyiuin, taiSivn.
/irjSsva8e8i quidem
quidemeos
eossancimu8
sancimu8sccundura
sccundurafignran
fignram qua sunt,
xMiTftFrtvoi nnvxanaaiv, ttos av sie oxxro avQaiv 5 neminem tamen adici omnino, donec in octo virorum
7D TOVTCOV TieQtoxaiT) fiexQov. aisxe avxove Sirjvey.wt perveniat numcrus: ut ii perpetue octo (sint) conixxo) xa&eaxavai, xov fiiv (iQid-fiov xovxov xax* olstituti, numero qiiidem hoc per nullum modum aut
Siva XQOTIOV ij yoorov avoiurov, anevSovxtov Ss ni>- tempus aucto, ffistinantibus autcm ipsis pcrpetue
rJ)v 8ii]vix(os aXXrjAoi>e vTieQ^dXXsa&ai xalg negi r]ua.g iuvicem transcendcre circa nos et imperium cura et
nal rbv fiamXeiar dieoanf.inis xe xai evroiais. ovSe- 10 devotione; nemine liccntiam habente ncque potere
vhi aoeirtv i'xovxog ovSe aixEiv xt xov Xontov xoiovxo,
aliquid deinceps tale, sed sciente quod neque iinpe(I).)M ytrwaxovxos ws ovxe revgexai xdiv aixovpivav
trabit petita, pro eadem autem petitione non solum
vntQ xe rije aix^aefag avxtjs ov (tbvov Hvoxoi iaxai
obligatus crit poenae auri librarum deceni, sed etiam
Xixqaiv d
decem,
propria
spoliabitur
militia. Volumns enim eos mennj
xXQvaiov Xq
c e , aXXd xal xlqg
J oUeiae
p
p
p
ixmatirai axoatsias. BovXofiefra yaq aitxove xio fis- 15 sura quidem usque ad dictura nuraerum coutineri,
roco (liv fu'xQi xov Qv^ivxoi aQttrjiov awtoxalfrai,
iustitia vero et aliis virtutibus augeri et ad maiua
Ihxaioavvr; #e t<al ralg allaii aQsxals avgctv xs xal ap]iarere. Multitudo enim numerosa nihil babct hotnl /itlCov Snupaiveo&at. r) yaQ axa aQi&ftbv 7i).r]~ nestum, quoniam in paucis ex multis quae socundum
virtutem est yita salvatur. Maneant igitur sccundum
t%i ovSiv av fyoi atfivov, ineiS^Ttso iv nXtyois ix
noXlniv 6 xax' a(>exi;v aco^cxm fttos. Msvarcoaav 20 quod praediximus nuiic in cadem figura.
(isv ovv, xa&a.7te^ einovxes tfyfrtjfiev, vvv inl rovxov
x}f

(EniXoyoe.)
Tixvrn Si r\ ar^ ineQoxh yivwGxovoa
( E p i l o g u s . ) Haec autem tua eruinentia cognotjvXrtTxfxto, xnxa fir.Ssva xmoov Ttapafta&nvai avy- scens custodiat, ut nullo tcmpore tranagrpdiatur
x<ooovan xi xav 7ia$ fjfiaiv d-eaTita&ivxtov, aX)Jt xove 25 aliquid eorum quae a iiobis sancita sunt. sed eos,
naga rnvta xi itQnxxovxas xrtv TjneiXrjfisvTjv cisnQnx- qui praeter hacc aliquid agunt, intermiuatam cxigi

<5i noex^v, TJTIEQ OVX iv noXXoii SwtpaivExai,

xai ua- 30 vcro virtutem, quafe non iu multis apparet, et prae-

Q
Ta xoivvv Tta.Qaoxa.vxa rjfuv xal Sia tovSe
Quae igitur placucrunt nobis ct per hanc sacram
TOV &eiov 8r]?MVfjevn vofiov TJ oi) vneQox?] &'oyq> xal 35 legem manifestata sunt, tua emiucntia operi effectuixtnnu jiagaSovvat ontvaaxto.
que tradere festinet.
. J)at. xvn. k. Mai. Constantinopoli Belisario v. c.
Dat. xvm. kal. Mai. CP. Bclisario v. c. cons.
10H3.
[a. 535.]
peratariac, praesertim cum omnibus illis nobis probatis et honcsle ministrantibus parlem eorum a nostro
minislerio rcmovcre nullo plane tnodo placeal); scd illos quidem manere in quo sunt statu sancimtu,
neminem autcm omnino addi, doncc aa octo viros numerus eorwn redactus sit. Itaque octo viri perpeluo inslituantur: ut hic quidern numerus nullo modo aut tcmpore augcatur, sed operam dcnt ipsipcrpetuo,
ui obscrvantia et studio erga nos et imperiwn sc invicem supercnt. Neque cuiquam in posterum nc peUr? quidcm lale quid liceat: immo^ sciat se neque quae petit impetraturum et ob ipsam petitionem non
solum poeuae decem librarum auri obnoxium futurum, sed eiiam propriam mxliUam amissurum esse.
Volumus enim eorum mensuram quidem ad diclum numerwn coercert, iustiliam autcm cctcrasquc virlutes
auijcri et clariores apparere. Numcri enim magnitudo nihil habct gravifatis: quandoqnidem in paucis ex
inullis vita viriute insignis servatur. Maneant tgitur nunc, sicut ante diximus, in hoc statu.
Epilogus.
Haec autem cognoscens summitas tua cuslodiat, ut nullo tcmpore quicquam corum
quac a nobis sancita sunt violari patiatnr sed ab iis qui conlra haec faciant aliquid pocnam quam minati
sumiis exigat, qnippe qui easeclentur qtiae nec petcre licet nec dari possunt. Silque in hac quoque re lex
nostra quac multituditunn qitidem spernat, invicem autem introducat virluteni quac non in multis elucet, et
maxime in viris, qui et ex oonis parentibus procreati sunt et suam vitam precious supplicum et auxilio illis
n nobis pracstando dicarunt. Quae igitur nobis placuerunt et per Itanc sacratn legem declarantur,
summilas lua operi effectuique tradere studeat.
6 rotTov L || 8 avgovusvov L || 12 ovra L) oiSi M |
13 vntQ xt xrfi alxrfiems avxT)*\ pro cadcm autcm
pctitione f || 14 dccem (*. v. Sixa) M, Sexa L || 15 fiiIOOV L \ 19 17 3fJ xb L |J 19 osfivov] atfi*** Lx ||
2U fiioii La \ 24 avyxcjQovaa otn. e |j 26 r,nttXr}ixivrtv\
r;t* fievtjv Lx ti^rjfMiVTjv L1 fl 27 ola xovxov iiptsfiivtov L, quain eis permisimus f \ *ovSi aixiiv ML fl

om. R || conccdamu8 R |j modo scd mancrc] modosjet

mnere V1 || 4 quidara II11 5 tamen] tantum V | addioi
11) 6 \mRVt [| sint octo vulgo, sint om.RVal. [) 7 nullo
R" || 9 transccnde! 71 f| 10 petcrc] ptl e (sic) 11| 11 ed]
se / {] inpctrauit ft1 J 14 mensura] mcnsurationibus Rl$
15 cdictum Tft 17 appare F 1 1 20 quod om. Rx |J figuram 221 || 24 nulo R in ullo F | | an leg. transgrcdi ^ a '1S XOVTO] ovxoi Tlaloandf.r (</! ?) || 30 Si] xal L (| OTIBQti)atur? || 26 proptcr Rx j| eigi R || 27 quao uco vulg. ||
La |j 31 jt(>o*cX,7o~><Tt Ll, TrooeXO-ovaa c | 32 avxcSv Ila28 rcdi est K1 redire Rl || ct hocj ex hoo R et haeo
loanrter (c/. s), avxbv M axixov L \ 35 voftos L1 j| 37 bi- T|| 29 cxpcllenle (sic) 72 U 30 uirtutum R" || 31 patria
lisario uc. consulia M \\ die xvn k. mag. pc. uilisarii Ra U 32 constituens td. pr. (| 33 imJigentum R || 37 sub/<'."", dat. VII k. mai. uilisarii /u/. p {ftrjvi /uitio Theod., scr. dat. x v m kal. Maii Cp. Bisiliario uice c. Dnmb. II,
"t. $ubscr. Alh.)
dat kl. Madii cap. hi s m (post rubricam novellae XII
quae statim sequitur) V
l
1 honcstate R Vt\2
aliquosj ct aliquoa 22* | 3 omnino

NOT.

XI

94

DE PEIVILEGnS ARCHIEPISCOPI

XI.

DE PRIVILEGIIS ARCHIEPISCOPI PRIMAE IUSTINIANAE R.

8
4

6
7

Idem A. Catelliauo viro beatissimo archiepiscopo Primae Iustinianae.

Multis et variis modis nostram patriam augere cupietites, in qua prima deus praestitit nobis ad hanc
mundam quem ipse condidit venire, et circa sacerdotalem censuram cam volumus maximis incrementis ampliare: ut Primae Iustinianae patriae nostrae pro tempore sacrosanctus antistes nou solum metropolitanus, 5
sed etiam archiepiscopus tiat, et certae provinciae sub eius sint auctoritate, id est tam ipsa mediterranea
Dacia quam Dacia ripcnsis nec nou Mysia prima et Dardania et Praevalitana provincia et secunda Macedouia et pars secundae Pannoniae, quae in Bacensi est civitate. Cum enim in antiquis temporibus Sirmii
praefectura fucrat constituta, ibique omne fuerat Ulyrici fastigium tam in civilibus quam in episcopalibus
causis, postea autem Attilanis temporibus eiusdem locis devastatis Apraeemius praefectus practorio de Sirmi- 10
taua civitate in Thessalouicam profugus venerat, tunc ipsam praefecturam et sacerdotalis honor secutus
est, et Thessalonicensis cpiscopus non sua auctoritate, scd sub umbra praefecturae meruit aliquam prafr;
rogativam. Cum igitur in praesenti deo auctore ita nostra respublica aucta est, ut utraque ripa Dauubii
iatn nostris civitatibus frcqueutaretur, et tam Viminaciura qnam Kecidiva et Litterata, quae trans Danubium
suut, nostrae iterura dicioui subactae sint, necessariura duximus ipsam gloriosissimam praefccturam, quae 15
iu Panuonia fuerat constituta, iuxta Pannoniam in nostra fclicissima patria collocare, cum nibil quidem
magui distat a Dacia mediterranea secnuda Pannouia, multis autem spatiis scparatur prima Macedonia a
Pannonia secunda. t quia homines semper bellicis sudoribus inbacrentes non erat utilc rcipublicae ad
primara Macedoniam per tot spatia tautasque diificultates venire, ideo necessarium uobis yisum est ipsam
praefecturam ad superiores partes trahere, et iuxta eam proviuciae constitutae facilius sentiant illius medi- 20
cinam. Et ideo tua beatitudo et omncs praeiatae Primae Iustipianae sacrosancti antistites archiepiscopj
habeant praerogativam et omnem licentiam suara auctoritatem eis impertire ct eos ordlnare, et in omnibus supradictis proviuciis primum honorem, primam dignitatem. summum sacerdotium, summum fastigium:
nt a tua sedc crcentur et te solura arcbiepiscopum habeant, nulla eommunione adyersus <cos) Thessalonicensi episcopo servanda; sed tu ipse et omnes Primae lustiuianac antistites siut eis iudices et disceptatores: >'
quicquid oriatur inter eos discrimen, ipsi boc diritnant et finem ei imponant et eos ordinent, neque ad
alium quendam eatur, sed suum cognoscant arcbiepiscopura omnes praedictae provinciae, et eius sentiant
creationcm, et vel per se vel per suam aucturitatcm vel clericos ruittcndos babeat omnem potestatem
omnemque saccrdotalem censuram et crcationis licentiam. Sed et in Aquis, quae est provinciae Daciae ^
ripensis, ordinari volumus a tua sanctitate episcopum, ut iion in postcrum sub Meridiano episcopo sit 30
couatitutai sed Meridianus quidem maneat in Meriilio, nulla ei commuuione cum Aquis servanda; Aquensis
autem episcopus babeat praefatam civitatem et omnia eius castella et territoria et ecclesias, ut possit fionosiacorum scelus ex ea civitate et terra repellere vel in orthodoxam fidein transformare.
Ut igitur sciat beatitudo tua nostri uuminis dispositionem, ideo praesentem legezn ad tuam venerabilem scdctn transmisimus, ut in perpetuum tale beneticium babeat patriae nostrae ccclcsia iu dei omni- ^
potentis gloriam et nostri numitiis sempiternam recordatiunem. Quando auteui tuae sedis gubernatorem ab
bac luce dccedere contigerit, pro tempore archiepiscopum cius a venerabili suo coucilio metropolitanorum
ordinari sancimus, quemadmodum decet arcbiepiscopum omnibus hoooratum in ecclesiis prorebi, nulla
peaitus Tbessalonicensi episcopo neque ad boc communione servanda.
fieatitudo igitur tua quae nostra sanxit acternitas modis orunibus ad effectum perducere non differat *
Dat. xvai. kal. Mai. (Belisario v. c. cous.)
[a. 535.]
Nov. XI Latine lantum extat in appendice coll. VIIII Authentici (extravagantium prima est in R f. 72* et V
f. 182). Iiubrica toaxe ias ixtQt io Btfuvaxtov ytvoftivat VJIO qcoualoit noXsit vno idixov a^nt'ff>ct)7rov Ivat, fit} firjv vno TOV &taaaXovixrts tchol. M in mg. (ex Alh.). Epit. TVieod. 11 (inde in L), Ath. 1, 8 (indt A
tiU 13, 9; Coll. const. eccl. 3, 1,8), Nomoc. XIV tit. 1, 5. Iulian. const. IX.
3 nostra patria R1 || 4 mundum] modum /? F J quam R |J
Tenire et om. Ffl amplicare Iil umpliore FjJ 5 pro tempore sa bis tcr. V | fi ccrtae] cetcrae vultj. () sint om. V |
id est] reddereF|| tam ipsa | tamen ipsal7 Q mcditranea F
mcditaDca R || 7 misja Fmissia R H prinia Contlut] sccunda
libri H 6 panonie V || banccnai V baccnsis R, Urbutcnsi dedit Augustinus (ed. Iuliani a. 1567) | cnim om. R | Sirmii
Contius] firmiiFvulg., om.R spat. vac relicto | 9 fuerit R
vulg. || tam in] in om. R (J 10 atilania RV\ Apemius RV~\
Aponninus dedit Miratus {ed.Iul. a. 1561), Apcnnius Conti\tSy Aprt'cinius/lu^Mj/i'nus; Apodcmiusn/. jjfinnitana Vvulg.
firmata jR 111 thesalonicam V tesalonicara R (id. infra) ||
honoriP r l' 12 sed sub] suVfl 13 auctoritate Rl | 14 frequentetur vulg. ]j tam] iam Val., om. R \\ uiminatiuuni quae
II Q rccidiaaF reciduaii || Litcrata vulg. || 15 nostrae om.
R 1] dictioni 72 || dixinius R || 16 panonia/2 F, tt tic saepius H fucrat (fiat V) constituta iusta panoniam in F ] om.
R al. Q quidem magni V) quod magia R j| 17 meditanea
R | autem V~\ etiam Ral. |J separaruntFJ 19 tantas quae
V |! uisQm] Qcnire sum 72* || 20 et] ut vulg. J 21 pracfare
72 | sacrossancti Ffl antistes72 g 22 habcant et praerogatiuam 72' (j impertin R2 vulg. || 23 supradictis 72] supruseripti* V vulg. Q *honorem] habcre honorem V b b

72 vulg. | 24 * ut a tua sede] utatur a scde V a tua sed

vufg., a sede 72 Q te V aL] om. 72 vulg. |J communione V
vulg.] actione 72 al. Q aduersus /2 V~\ ad vulg. I eos add.
vulg. 0 25 et omnes om. 72 || sint] sive vulg. | eia V] ciui
72 vulg. (1 discrepatorcs V || 26 dirimatur ll \ cis imponaut
vulg., in eum ponant V1 || 27 cognoscat 72 agnoscant
vulg. U 28 et vel] et om. 72 || babcant R || omuem om. R \
29 omnemque] omnem V | ct om. V11| datia 72 ditie V !
30 non impostcrum 72 f| mcdridiano 721 || :tl mcridio Y)
mcridi.ino 72 vulg. | ei V] om. R vulg. R Aquis] qui R |
32 castalloterritoria V || bunosiacoruin Vx 33 et terra
V vulg.} contra 72 || vel] ot vulg. || in] idco /2 Q 34 sciatj
sitF |j 35 sedera] domum 72 || ecclcsiae 72 V \ dei op|tis V\,
30 nominia scpitcruam 72 | quando] quoniam 72 | 37 reccdcre V \ pru tempore] proptcr 72 || arcbiepiscoporud
72 al. | consilio V Q 38 dicet V | arcbicpiscopurutn R al. \
39 communionem scruantia 72 | -10 sancxit RV\ 41 dat
xvui kol. niaii subscriptio est in Neobvrgensi, inscrijr
tioni seq. novellae XII adnexa, dat. vi kl. mai. cons. uiliearii Iul. {cod. BeroL aL), tim. ex Iuliano vulg.; i^
vr\^r\ (iypafrj Alh.) ftqvi ftatq> vnattiq
lih
Theod. Ath.

DE INCESTIS ET KEFARIIS NUPTIIS

95

Nov. XII pr. 1

IB

xii.

Coii. n tit. 6

IIEPI A0EMITOrAMI2N.

DE INCESTIS ET NEFARIIS
NUPTIIS.

Q ^lovaxinavbi Avyavaxot 4>XC6QO> rq> iv- Imp. Iustinianus A. Floro comiti dlvinae rci privatae.
xo/iijxi xwv (tnavxaxov &eicifv ngifiaxwv.
Q f v . y
TovS vnig toiv a&sfiixav
fQ
5 ( P r a e f a t i o . ) Pro incestis dudutn Bcriptas ab
a&sv yeygrtfifitvovs VTIO T<5V fief3aailvx6xii>v vopov imperatoribus leges non perfecte habere iudicamus,
ovx ivre?.(!is tytiv iiyoi/tefra, OITXSO xobs fiev n&efii- quae eos quidern qui incestis copulantur nuptiis imxoii avftfiaXovxae yaftois aTifttoQtpcovS iatoi, xi]V 8i punitos sinunt, ex eis autem procedentem sobolem
i$ avraiv jtQoeX&ovonv yovTjv, xuiroiys ave.vb'\n'ov ov- utique inculpabilcm existentem privant rebus patris:
aav, afnigovrrat xwv xov naxgos' <as avnyxruov ov10 ut necessitas sit eos quidcm qui peccant sine reatu
essc, cos autem qui inuoxii suut tamquam peccantes
xoit fiiv afirtQjdvovxne avEv&vvovS eh>ai, xovS Si
puniri.
avtv&vpovt mi Uf.taf)invcvxas
X&&
CAPUT I.
E3 GtaitiZpfiEv roiwv, xov XOITXOV, e'C ns a&ifitrot'
Sancimus igitur, de cetero-, si quis illicitas et conKCII ivnvxiov rfj tpvaet (ov 6 vouoi incesto; xe xni
trarias naturae, quas lex iucestas et ucfandas et
nefariov xai damnatov xAil awaMAt-eis yauov, tineq 15 damnatas vocat, contraxerit nuptias, si q^uidcm nou
ovx (fpi. nc&hai ix nQoxiqiov yvr,clu>v xe xai afttfibabuerit filios ex prioribus legitimis et tnculpabilinxtoy avxio ysvouivove ynftcov, ev&iie /iev nvxto xr\v bus sibi coutractis nuptlis, mox ei suarum rerum
xo>v otxsicov TiQayfinxtov exnxioaiv tTttxEio&ai, cifia casum itnminerc, Bimul autem et ea, quae nomine
Si xai xwv ivoftaxt nootxhs dniSeSo/ttvcop alrtp firj- dotis data Buut ei, in nullo potiri, sed ouinia aerario
Siros anoXavtiv, CLDM navxa xi$ xapeiio noosxvQov- 20 assignari, eo quod, dum liciterit nuptias facerc legicfrai. avO"' oxov yao iov ya/ielv vsvofnauiva JIOtimas, contra luges amaverit, et contuderit quidcm
vouow ioq, xni avyxel ftiv yova:, aSixel Si xa yevtj,
sobolem, nocuerit autcm et gftncri, egerit vero quae
nguizti Si aaefir) xi xni avoata, xai xotnvxa ye dm- impia sunt et scelesta, et talia coocupierit qualia
Svfiil, onola noXXa xai xiov aXbyiov anoaeiexai t,ioa)v, plurima etiam irrationabilia amovcnt animalia: sitye avxio noivij firj 6r;/ievatt fiovov, akka xcd 25 que ei poena non confiscatio Bolum, sed etiam cind i
xal io(>iat xal ys evxeXrjS eirj, guli privatio et exilium, et si vilis fuerit, etiam corNov. XII (= Coll. II tit. 6: gloss.) Graece extat in MLA (in hoc est xixXos oySooe), prooemium et cap. 13
in B 28, 6 (1. 2 B* p. 150 Znch.). Epit. Thtod. 12 [inde B*), Athanas. II, 1 [inde cod. Vaticanus 1981 Nomocanonit XIV tit. nd 13, 6 extr. 'ajtb xrfi te veapas'; cod. Bodleianut 3399 tit. 7 % ano x!ji v* vtaqai ijxiS inf
yiyoanxai ntoi n&efiixuiv yafuov'). Iuiian. const. XXXII.

XII.

DE INCESTIS NUPTIIS.
lmp. Iustinianus A.

Floro gloriosissimo comiti divinarum quac ubique sunt rerum privatarum.

Praefatio.
Lcgcs de incestis anlea ab impcraioribus conscriptas non perfectas essc cxistimamus,
quae quidem eos, qui inceslas nuptias conlraxcrunt, impunitos relinqiiant, prolem vero ex iis progenitam
quamvis insontem paternis bonis privcnt: quasi necesse sit eos qui peccarunt impunilos esse, msontes
autem tamquam pcccantes puniri.
I. Sancimus igilur, ut in posterum, si qtiis nuptias illicitas et naturae contrarias (quas lex et incestas et nefarias et liamnalas vocat) contraxerit, siquidem liberos ex prioribus nuptiis legilimis et culpa
vacuis natos non habeat, slatim ei suarum rerum amissio irrogeiur, simulque ne earum quae dotis nornxnc
ei datac sunt, vlla fruatur, sed omnia fisco addicanlur. Qui enim cum legilimas nuptias contrahcre liceat,
illegitimas appetit ct subolem con/undit ct genus iniuria afficil agitque et impia et nefaria ac lalia concti'
piscit, a qmbus mulla eliam bntla animaha abhorrent: eslo qmdem ei poena non solum publicatio bonorutn, sed etiam cinguli adcmptio alque exilium, et si quidem vilis conaicionis sit, etiam corporis casti2 Ttepi a&cutxoyaftitov MLH Theod., neoi a
AB \\ 17 avxco yBvoiiirovs] avtvi xavxtov yevoftivtav
yafiiut' xni riHv ix xotovxcov naiSoiv A Tttol a&siilL\ ninto om. A H fiev om. A (f) i| 18 ngnyfiaxtav
xwv yn/iaiv Ath. 13% IV p. 273* Fabr. ' TJ nepl rifo- J9 7t()oixbi om. h (nyaipeffiv Ivilvai xal T<W*' ini itfwtfxircov rtaoa* B% ib. 272 | H q. avxoxgaxotQ iovart- xbi s. v. udd. L3) || 20 xanuluj AB' || 21 yct(> om. e || *'viavbt tQfioyivu ftnylCXQO) xeov &eia>v offixiiov xo vouiOuiva ynfielv A \ynfiov vtvoiuautv* (n s. o> ern*.,
StvrtQoy anb imaxatv (inscriptione novel/ae X praeceXoijo&at s. v. add. L,) nnnavOfiov JLX, yauov nottiv
denti* ab orrfietypi rubricnfore perperam huc transposita) vcvofuafthvov TTrtQtt vo/iov L* || 23 ye om. B' j| 24 ^t{i(ov\
A, '0 avxbs (inatXeve *PX6f>tp xofiqxi jtQi^axtoi' cod., yivrj AB' || 25 arw M\ xai iarco LAs xal Saxai B ||
Bodlei. 39'.)/ 13 ad tit. 7 utn excerptis cx Athanasio
2 tirj] iaxl A
r/xt'ui novel/ne tf.rfu.t nditmntus est {rf. Heimbach Idvix8.
I p. LXXIV) I iovaxivos L || 5 7biiS inio n&efuxo2 inscr. do Qcfariis ct inccstis nuptiiR Iulian. | Itubricae
yufitibv tal} OXB yeygafifitrovt Efinooo&ev vjib xaiv
iubscriplionem novellae XI continuut V (cf. ad p. 93, 37) |
7tQo/}i^naiXe\'xflxo>p vuftove A (1 yafuov post ZuTTgoofrev
4 ici priuate rei F, rcpriuatc R | 5 Pro inccstis m ras.
iuld. llaloamler [cf. nd 2) (| 7 n&tuitovs ov/tfirtXXovxas
II3 || 6 habere) se habere V3 | 7 quae sinunt Vsuppl.
1
l
L | S yn/tovt LA jj axifttoprjxiits B \ 10 TWI ] xbv L | in xpnt. vnc. || quidcm] q V{-), corr. l7"* J| qui om. R
(o; arayxaiov ovxos A || 11 elvnt ML] afiea^ai A || in cctcris Rl 3 nuptci F(*) || 8 sint Rl | procedcntc V1
l
j| 10 cos) hos R | 11 pcccaturca V \\
13 ] A, ex qno in sqrj. quoque capiium tiumeros recepifi 9 priuaucrat R
l
x
14 or] ontQ A o B* \ rccston xt M trxearar xeA ivxtotov 12 punietT R || 14 inccrtas R | 17 ibi contraotis
R* iu ras. G ftre litt. !| 18 ca] cis R? xn mg., vulg. \
(iVston />') T L n&tfitxov B naQnvoftov . v.
19 dat Rl || errario IIT 1 20 arsignari Rl || nuptiis R* I
add. L* (| 15 ncfarion (/
(a&f/uiov .i. v. IJ1)) ML
fq
1
21
confundcrit/i1 KH 22 ct gencri suo add. IV1, om. Rl [|
A nttQnvofiov B Q d
damnaton M
M S
Safivnxov [S
[Srfov
:. )
1
%
egit
Iix j| vero om. V || 24 inrationabili|a V1 irrationaLA Krtxaxgirov B avooiov s. v. L (] * ovva)dnot
ML
bill
Itl irrationabilium 7'|| 26 si] ti? (i. e. secundum) V1
l
c\-vnWti$t (owaXXa};* L ) LABf fl eineQ] eifih- A \\ 1H 4"

Nov. XII 13

96

DE INCEST19

ttni xov atbun-ros alxtaiws, oitios av fia&ot a<ofoo- poris verberatio, qnatenus discat caste vivere et invtiv y.ni tiaio xrfi (pvatcos /xiveiv, aXXit fiij zoiyav
tra naturam se continere, uon autem delectari et
xe xni ioav vzteQoota, xnl xiov nnqa^t^ouirvtv TifiZv amare ultra tenniniim et traditis nobis a natura
dx X7^: tpvaeofs xnxav&aSui&o&ai voficuv. xal xrfi ctiam his legibus repitgnare. Muliere quoque, si
yvraixbs, ei xbv vbfiov intaxautvij xovxov fiev afxe- 5legem sciens bauc quidcm neglexerit, incestLs autera
Xriaeiev, afreftixois tie avxr)v dntSoit] yapois, vTtb XT)V semctipsam tradideiit nuptiis, sub eadeni cousti
awtjv ytvoftittjs noivi}v
tuenda poena.
CAPUT II.

P Etuemot xv%oizv tx Ttooxiooiv ya/i(ov a/ii/mxeov

Si vero contigerit ex prioribus nuptiis inculpabizdi8f.s ovree avxio,., i\
xv/bv
., Zyyoroi
_/7
. . . . rj
., xal Ttepaixeoco,
.
__, libus filios essc ei, aut nepotes forte aut ulterius,
fjv Tiaxqioav
xijv
Ttaxqioav ev&vs
ev&vsielo
ixelvotXtjuo
Xtju-ovxatSSSiuSoxqr, avr- 10 pateruam mox illi accipiant successionem, suae qui-

e^ovoioi fiiv xfj xov naxobi nucoglq ytvbuevoi, XQS- dem potestatis patris supplicio facti, pasceutes autem
res Si oftati aixbv xni xa uXAa xtov avnyy.aimv eum et alia necessaria praebentes. Nam licet leixovxss. el yaq
vne^bnxr^i stt] gum contemptor et impius sit, tamen pater cst.
qxp
yg xul xd>v vofitov
f
xai dospijs, aXXa naxrtg Ofitos laxi.
CAPUT III.
Kal xovxo iiiv b uexa xnvxit ixsxco xoovos 6 usxalb
Et noc quidem sequens habeat tempus post praertjy nanovaay rj/uiv 8idxatv ntvw, 6 ftrjSiva i } sentem nostram constitutiouem cnrrens: iiullo conaoav, ti ye aatifoovoii).
yaQ
afi
Q ftijHiv
fj
f p tristando, si caste vixerit; licebit enim nihil pecaatifoovoii) iT-ea-zi yaQ
Tb Sa cantes sub hac lege non subdi. Quod vero iam
A xat ib xco vofuo xovxio fiij xtxnx&ni.
ys

jSt) Tiagipxijxbs ovxe 7tavxe).ais icouev ovev&wov transactum e8t, nec oranino relinquimus innoxium
^ navxaixaau' vnb ntxfHtv ytoo/iev ayavnxxriotv. 20 nec omnibus modis sub acerba iBdignatione submit't et xts a&tfinne ytyovs yrtftos, ei fiir i'<pfra<xev timns. Sed si quae incestae factae sunt nuptiae, si
tjnoxe xqbmo ovxos ocnXvd~ijvait arsvOvvoi eaxto.
quidem contingit eas quolibet
lib
d ddissolvi,
i l i
i
modo
ginc

tl Sii oSe Tjficbf

Tjbf bb bs
vbfios avoot xiva fiexaxdixdiv oxoiov- reatu
reatusiut;
siut;si sivevero haec nostra lex invenerit alixo>v ynfiwv, aSeutv ixsiros ^ t r o , ittp1 ovntQ anaoiv quem post tales nuptias, licentiam ille habeat, ex
t; yiroixo, Ivinvxiov tiaat duo xr^ ovxtas avxio 25 quo omnibus insinuata est, intra duos annos sic sibi
copulatara dimittere coniugem, non reversuram ulterius ad eum neque separatam quidera tiguraliter,
pro veritatc vero coniuactam (forsan enim sic prioxols nooxepois ('nvh>yrlosTni), (ibvrfi quartae TJ^- nv- ribus satisfaciat), sola quarta eius substautiae parte
rov -nsoimrtitis ftoigas inl xb Sr^twatoif yeooutvrji.SQBLtlfiscumdcferenda, et ad iilius, quoniam eis tam
E Kni xovi ys naXdas, ixstSnntQ uvxoli tbs avsv- quam inuoxiis conccdimus ut, si quidem soli et DOD
&vwts avyxraoovutv, el piv fiovm xi urj fieif dxd- cum aliis et ipsis legitimis sint ex aliis nuptiis inxnl nvxa>y yvr\ai(av elev d^ exioiov yaucov CIVBV- culpabilibus existentibus, non priventur paterna BUCyt.vofuvojt', fxri axeosia&ai xrji naxocpus Sta-

t/atio: ut discat castc vivere, et intra naturam se continere, nec vero luxurian et quae modum excedunt
appeterc legibusqua u nalura nobis traditis vim facere. Mulier qnoque, si legem scieiis neglexerit et incestis nupttis se dederit, eandem poenam subeat.
II. Si vcro ex prioribus mipliis xufpa vacuis liheri ei sint vel forte nepotes vel etiam ultcriores,
illi protinus paternam accipicnt successioncm, ut per palris poenam sut iuris fiant, illum tamcn alant eique reliqiia necessaria praestent. Licet enirn legum contemptor et impius sit, at utique pater est.
III. Et hoc quidem servet fnturnm tcmpus, quodpost hanc constitntiotiem decurret, quod neminem
dolore afficiat, dwnmodo casle vivat. Aiam liberum est ninil dclinquentes huic legi non subiungi. Quod vero
iam praeieriit, neque platie impunitum esse sinimus ncque penitus acerbae indignationi subicimus. Sed
si quae incestae ntiptiae contractae fuerint, si quidem aliquo tnodo iam antea dissolutac sint, imjpunitae
7naneant. Sin qucm haec rioslra lex inveniat talibus nupliis utentem, veniutn habeat ille intra btennium,
ex quo lcx omnibus manifesta flal, uxorem sibi ita copulatam dimittendi, non amplius ad eum reversuram, nec specie quidem separatam, ut tamen re vera consuetudinem cum eo habeat {forte enitn sic
etiam prioribus satisfadet); atque quarla pars sola substantiae eius ad ftscum deferalur. Et liberi quidem, quoniam illis ut insontibus ignoscimus, si quidem soli sint neque una cum aliis iisque legitimis, ex
alteris nuptiis licitis progeiiilis, non privailur paterna successione: msi forlc eos pater iure exosus propter
l xai] r* xai B 3

g
B* [| 4 ix om. A |
vo/itov]
b ei]i eixtt
t
etiam his legibus rcpugnarc e || xal xrjt yvvatxbe,
Si xal ywaixwv A || 5 rtKJxa{iivrt<i B? !| 7 yevofievrjt
l
(ysvoftivrjv? L ) L ytpin&ca A || 8 a/iinxov M, om

M s. v., LAB || 27 8i\axcJaav Ll || 2S ovxot ALl \

29 xrjy Ttqoxiqav L | cuartae 31, xexa^xtjt 3M M. V^
LAB || 30 xb] xbv B\i\
avxdie L\ aincolL ^ 34 yvbfisvoi B

1 et om. Rl Q 2 delectare R1 fl 3 amare ultrnditis

terminum nobis a natura Rl J 4 mulieri V mulierem
R B 8 contingerit R1 | 9 eforte R1 J 10 paterna F l J
11 factis Rl || 12 eum om. R | 13 et om. Rl | tantum
F 1 U 15 sequens] est add. Rl |) 16 consuetudinem Rl (|
14 aX)A xai 7iaxm> A jl 15 xal xavxa fiiv o fisxa
p
constristan do Va H 17 enim om. Rl \\ 18 non] nnm Rl jj
TtctQovaav i]fiS>v oidxagiv qdatv i%ixto %qbvot firjSeva
x
1
XvTiijacav A \ 17 firjBiv apapxbvxas (aua<riavovxae B) 19 innojnoxium R | 21 siq. V || 22 contingerit R*
contigent vulg.; leg. contigit? || 23 sunt R \ 24 habcst
MLB;] rd fiovXo/uvaj A | 19 vnb xov vofiov xovxov
illo V H 25 duos xttppl. V% in spat. vac. g 27 fuguraliter
Jlitlo'infhr'^xovx(o\ xovxo M!! xexd^&at] xe-zng&ai xa(ficte . v. R2) R U 30 * ad filios, quoniam eis] ad filio*
Xonqayovvxi A || 1U ovxe] ov B \\ iwfi*** Ll |i 21 / y ^ a quam eis R* in ras. 12 fere /:., VT (omni alia subeav B{ || 22 ovxos om. A il toxat J/ a || 23 el Se b xoaSe
Btantia add. ante ad filios V3 in mg., pnst filios vulg.) C
r.fitov vojios A ei Si b vSfioe Tjftvjv B | fttxa xbv xoi32 ipsis lcgitimis vulg.] ipsi legitimi RVT
ovxov yafiov Be \ 24 Ixeivos om. A || 25 duo M\ Svo

ET NEFARHS NUPTIIS

97

Nov. XII 3

s nvxoi'e fiioi)ane 6 7taxr,Q Sia cessione: nisi iuste eos odio habens pater propter
nQosy.Qovaiv xrte oixsias anoxleialiara quandam legitimam offensiouem a sua excludat
s
Ei fidvxoip xid yd/ws E'CTJ XIS 1 successione.
Si vero etiam nuptiae sint aliae
iTegos Ttnoyevdftevos xai ovSsv xco vbfxto jtgosxgovcov,
prius factae et non offendeutes legem, et filii inde
xal TiniSts ixsld-Ev yivoivxo, xiks fiiv xgus f/oigns xov 5 oriantur, tres quidem partes hereditatis undique inculXXTJOOV TOIS nmiaxo&ev afte/tnrots xe y.ai avev&vvois pabilibus et innoxiis relinqui filiis, nisi aliquid offeny.aTahfinuvsafrai. natttiv, ei /irj T* jtQoixQovasiav ? dant aliud, quod eos indignos patris secuudum lcgem
QW, onso airovs uvn^iovi ITJS xov naxQos ttara %& successione demonstrat; quartam vero filiis inluriam
/iov Seixrvai S
xrjv 8s xExaQTTjv xoii Tteuoi quidem passis, innoxiis tamen relinquere liceat, et
ojs vflmn/uvois /utv, avsvd-vrois Si oucos, xaxahp- 10 ipsis inculpabilibua pcr alia omnia circa patrem virol
aveiv i*i(sxa>, xai niroTs anejunxois xa aXXa nainasis; scilicet praeexcepta ex paterna substantia quarta
navsiv
zofrw nsgi xbv -naximi tpmvo/iEvots SrjXaSrj 7IQO- parte, quam fisco dari praecepimus Damus autem
sSatQovtuvqs ix XTJS TtuxQtpns TtsQiovaias xf/e xsxagxr,?
eis non ex testamento solo, sed etiam ab \ntestato
fiotyai, rjv r<p Sr,fioauo SiSoafrai rtQosexagafiev. Ai- genitorum secundtim prius a nobis dictum raodum
Sofiev Se aiTotz orx i.x Sin&^xr^s /IOVTJS, aXXa xrttloiieri heredes. Hoc eodcra valente, si ctiam posti$ aSta&txon xwv ytyswr^xbxoiv xaxa xbv efMQo- (}uam prius diraisorit coniugein inceste sibi copula<Svhv rjulv f.iot]fiivov xqbnav yiveo&'ii xlTjgovbfiovs. tam, alteram duxerit secundum legem uxorem, filiis
(2) TMHOV xoiixov xgaxovvxns, ei xal fiEia xb rijv
ei et ex priore existcntibus et postea ex legitima
nqoxionr nno/idu^iaa&m yafiexijv xr,v a.i)fiixa>e avxqi
procreatis. Sic enirn prius ternpua clementia vinciawacpd^Eiaav /rtiQui'ayoixo xuxa vouor yvvalxa, nai- 20 BQUS: dote quippe praecedenti mulieri danda. Si
5' avxo> xai ix x~r,i TtQoxions bvx<av xni voxegov
autcm uxorem non dimiserit iutra duos anuos, ex
<x xrti voulfiov yevoftivcov. ovxio yng xbv sfmQoa&sv
quo lex publice fuerit insinuata, et ipse cadat sua
XQovor xri fiXav&Qconiit vixrpoptv
T^C ngoixbs 8r,- substautia et mulier dote, et sub praedicta fiat
htSij TJi anorjxaoT] yvvaixi Si8ouf-r/]. Ei 8i /irj rr;vyapoena; talesque lilii nibil ex paterna substautia

vnb ri;v uqi]^.ivr\v yiviofrco Timvrjv. ot rs towvxot

ad tiscum defcrtur), suae potestatis effecti et panaidts ovSiv ix TT\S narQtvas Tts^iovaing t&vaiv,
trem alentes ot aliam ei praebentes sufiicientem
H_ oiSi fii/v xrjs {irjXgcvasTTQoixos. silV
ei fiiv 30 sanationcm, sicut praediximus; dote etiam hic inthv ix TtQ&Ti-oatv yducav avev&iwcov TTOISES nvxtp
cestae coniugis sub fisco facienda. Si vero filii non
ytvbfif.voty ixiivot xa n^ayfxaxa Xyyovxnt, Tiapa xrjv sillt CX prioribus inculpabilibus nuptiis haec agenti
quartam Si;?.a8jj UOIQUV xrjv sie xb Srpoawi' tpsoo/ue- procreati, tunc totius eius substantiae dominus erit
vrtv uvxsfovaioi xe yivbuevoi xai xbv nmtQa x$t- fiscus. Hoc enim etiam in postea nubentibus infotnts xai xr:v aXXr,v ainp ztaqiyjotnei agxovaav 35 ceste Bancivimus, sub [eal acqualitate per omnia
^tQaneiav, xnd"a (p&aaamtz efao/iev. TJS npoiy.os
xatialita T^S a&t/nixov yvvnixbs vnb xb 8rtuboiov
8 ytroutnjs. Ei /tiimoiys nalSes ovx elev ix rcootiqan' nfiiuTiriov yafuav xa> xnvxa Tzqa^avxi yevofie*
rot, XTjriy.fivra xijs Tiaarfi avxov nEQiovoiaS xvotov 40
fiJTai tb Srjiibaiov. xovxo yctQ 8i] xai ini xiov ftexn
taxrxn ya/iavfxatv a&tiuTft rsvouofrsxqxafiev, iv i'ao>
1 aliam quandam ietjitimam offensam sua successione cxcluserit.
Quodsi quae eiiam aliae nvptiae
jiraecesserint, qnae lcgi non repugnent, atque iiberi inde nati sinl, tres quidem parles hercdilatis liberis
crimine et culpa omnino carenlibns rclinquanlvr, nisi quid aliud deliquerint, quod ipsos secundum
kyctn palcrna successione indignos ostendat; quariam vcro liberis imunatn quidem jmssis, sed insontibus relinqucrc liccat, qui qnidcm ct ipsi in celeris omni circa pulrem culpa careant: scilicet
excejila prius ex bonis paternis quarta parte, quam fisco dari iussimns. Concedimus uutan iis, ul
non solum cx tcstamento, sed etiam ab inlcstato secundum modnm a nobis antea dictum genilqrum jiant
heredes. Atque hoc idem valeat etiam si postca quam priorem coniugem incesle ipsi iunctam dimisit, altcram
ducat sccnndnm lcgem uxorem, libe.ris d ta?n ex priore nalis quam poslea ex lcgitima uxore progenitis.
Jta cuim prius tempus humanitate vinccmus; ut mmirum dos mulieri exactae reddatur. Si vero vxorem
non dimiserit inlra biennivm ex quo haec lex publicata fuerit, ct ipsc bonis suis exualur et mulier dote,
atrjuc poenac supra diclue subiciatur: et huiusmodi liberi nihil cx palernis bonis habebunt, nec magis cx dotc
malcrna. Scd si quidem ex prioribus legitimis nupliis liberi ei progeniti sint, illi bona accipient, practer
quarinm scilicct partcm ad ftscutn deferendam; ut sui iuris fiant ct patrem alant ac reliquam ct cvram
suffuicntem pracstcnl, sicut anie diximvs: dosque incestae coningis ita quoque m fiscum redigatur.
Quodsi ci tjui hacc commisil, liberi non sint ex pnoribus legilimis nttptiis, tunc omnium eius bouorum domintts cril jiscus. Narn hoc quidem etiam de iis qui posthac incestas nuptias contracturi sint, saiiximus,
'1 rofit/tov orn. A |] oixstas) Ifilae A || * UTtoxkiooi
om. La fl 37 xbv Srj/ioaiov AB 9, 38 thv MB) ijv iv L
MLB nnoy.hiat] A | 3 eirj ris t'xgos] ttrj Aa, ini exi- eiaiv A \ ix TtQortoco
aui/iTtTco
yniixa
L C T T Q ]
(Oti, eraso eirj Ab \ 4 nQoayevo/tevoS LAB || xal om. A || jtQcaxoiv
B \ \ 4 1 xovxo]
xovxov
L ; hg.
xainb?
l
b TiaiSai ixri&EV oy.oitj A J
| 6 rc et 7 xi om. B jj
1 iustc cos R vulg. cos iuste 7', cos om. V |j patcr om. Rl
7 * TiQoaxoovaeisv MB'A ixQoaxqovaoisv B? jtQoaxnov- 2 ofifonsiono 11 |) 4 factae prius V ]j 8 vcro om. Rl
citv L \ 9 TOTC nm. A || 11 ntiiunxu>i Jj || Ttavxnyjb&tv 9 tantum RVT \ II cxccpta 72* Q 12 dari suppl. V3 in
cm. A JJ 12 <pairo(tt'it]S T, || tpanouevoit SijlnSij om. tpnt. vac. |! pracccpimus V] praccipimus IIT vubj. || 13 ab
M f, Ttgoet-nigouftivoiS B || 13 T^S] T^S xt Bf J| 15 vom. Rl P intcstato] intcstatmento sol (sol del. /i s ) R
rmi LBs] avxoie Af nvxols t^ovaiav A |j ovx) ovx* 15 hoc ldem / Z P r f l 17 altcra Rl || secundum om. V1
rtv /-.' ovxi L* ji 18 Tavr' ovv ovxms xgajovvxa A || lcgcin R vulg.] lcgcs VT \\ filiis et ci Rl ct filiis ei T
Ta om.L ^XTJV jtgoxtQnv] prius s || 20 ay*xo Ll aya- l\) *clcmcntiac Hbri \\ 20 si] sin R |j 22 ipsc] p (. e. prac)
yoiio B l^ 21 avxov L || 22 vopipr,s B || 23 xfi om. Rl || 23 sub praedicta RT] supradicta V vulg. \\fiatom.
LB P 25 anenipxpi xb iviavxb L || duorum M) tivo M V\ 25 fuerit V\\ 2B innoxiis7v M P] innoxii IPV^vufg. 0
: v.,AB, Siov (i. e. 8vwv) L II 26 yivoixo om. A l| fili Ra || ei] eiua Rl cis V || 27 accipiant vulg. || 28 ad
29 ovaiai A |) 31 r\tv M" || avxtav L || 32 TtaQa] pecu bis scr. R Ij partcm? F 1 || 29 sufficicntem] ci aJd. V1 H
As \ ?>'.\ quartam M quartum Bl in m/j., xBxaQxrjv M 30 etiam] et V\\ 31 filii] ti i2' H 34 in om. F | | 35 san. c, LAB \ 34 om. A || ysvo/xevot SJPLB |) 35 aixtp cinms vulg. || sub] su Rl Q ea / i l T , om. vulg.

Nov. XII 3. 4

98

DE INCESTIS ET NEFARIIS NUPTIIS

8ta navrtov nfrsvxes rov ovx hnontp.nopivov eiaco ponentes eum, qui non dimittit intra praedictum a
xov QT}9-t'tTos i)u~tv %o6vov irtv dfrspixov yafitrfjv xio uobis teinpus incestam comugem, cum eo, qui post
xovSe r\uo>v rov vbuov ra>v a&efiixiDv is xai
hanc nostraui Jegem incestas et odibiles quasdam
xiva ydfi<ov eXoutva.
nuptias elegit.

CAPUT IV.
raiv 5 Dubitatum itaque in quibusdain gentilms etiara
iv 8i tv riotv
aliquid de legitimis filiis ex nostra constitutioDe
ix rije
Siardgf
iardgfcos ytvofiivtov yvr{aimv nuifactis, aestimavimus rccte se habere nos tarnquam
Scov,
frws e/jiv ijfieii, ola tov vofiov nalegis
patres efc adicere ei et solvcre dubitationem.
(,
g
re av-no xai Siukvaui xb amcta^og p
i
i i intellectu
l l
b i initio
i i J Jegem posuimus.
i
(itvov. xai yao Sr; xal ftsxa xoiavxris xr>s iwoias 0- EEtenim
cumt ltali
ab
dox^s xbv vvuov i&ifte&a. Ei yaQ xis xkl yvrialtov 10 Nam et si legitimorum quisquam sit pater, et obeit] naidcov naxr.o xni aneXfrovorj* avxov xr,s yaueeunte eius uxore ex hominibus, aut etiam legitime
T^S i$ ay&Qutmov fj y.ai votiiucos (Stakv&tiarfi eyjoi transigente, Labuerit quandam consuetudiuem ad
h. awrjQ-etav ngas aXXr,v ywaixa, %v i$r]v >:ai vo- aliam mulicrem, quam licebiit etiam lejjitime ducere
tcos nyea&iu yaftEXTjv, xai yevotito nalSes avxio
uxorem, et fuerint Ulii ei aut ante dotalia docuo xiov TTQOIXCOCOV cvfipoXniwv, et ys xavra TTOITJ- 15 menta, si tamen ea fecit, aut etiam postea, v
ev, r\ xai uexa invxa, el xul ftovoi fisivotev oi noo etiam soli maneant ante dotalia iilii, Becundis aut
xu>v jtgotxcpaiv TialSes, Ssvxiooiv rj ov yevofteveov 17 non procreatis aut etiam postquam uati sunt moxal ftexa xo yevdafrat xeXevxrjodvxcor, lorj&r/anv nves
rientibus, aestimaverunt quidam non posse secundos
fxrj dvvna&ai xois Sevxeoovs elvai yvTjoiovs, ineiSrj
esse legitimos, quoniam praeexistant et ex priori
TiTjoav xal dx XTJS nftoregas ya^iex^s IXF.OOI v6~ 20 coniuge alii legitimi et proprii filii. Quod nullaw
f i re xnl yrtiatot nalSei. oneQ olSefilav OQ^TJV rectam et consequentem habet consouantiam. Si
xai dxofov&ov e'xei awi%eiav. ei ydo xovs xowvcovs
enim huiusmodi filios nos legitimos et proprios deTxalSae rtusis 'vouiuovs xs xal yryaiovs am<pT}vauEvt raonstravimus, dotalium documentorum conteuti conxfi T(w nQoixiowv avu/Solaitov doy.Ea&ivxsi Ttotrjoei, fcctione, legitimi vero etiam primi constituti sunt,
yvrjaioi. Si xal ol nooxegot xa&eartiatv, Ini ixaai ytnj' 25 iu omnibus legitimis pater moritur, et his <iui ex
aiots 6 narrjQ xtfovxa, xols xe ix xr,s TI^WT^S yevoprima fuerunt, ct qui de secunda, licet aute dotalia
uivon Tolff xt dnb xfjs Sevrtpa*, ti xal 7XQ6 xibv
documenta procreati sunt ct nullus post eos post
TtyoixoHor cvfipoXnioiv iyivovxo xai /irjStlt in' aidocumentum dotis natus est, aut etiatn uatus morxdli fitxa. xb avft^olaiov xrfi TCQOIXO* sxs'x&rj, rj xal tuus; et licentiam lex ei praestat, quo vult testari
xexfok irehvxtiae.
xai dSemv 6 vbuoi ayxuj SiSot- 30 modo in sua sobole: ut tamen non offendat in aliatv of povXeiat Siaxt&ivai XQOTIOV xd xaxa xrjv iav
quo leges, quae mensura certa successiouis omnes
xov yariiv, iva p.iv%oi ftij TCOOSXQOVOTJ y.axa xi xols filios vocant. Venient igitur etiara ab intestato et
vo/iois, oinea fiixoio gr/xy xfjs SiaSoxfjs ndvxas xovs
ex testamento (sicut et pater et lex pcnnittit) pronaidai xaXovotv. i)j>vaovxai xolvw xal i$ dSia&iprii existentes atque lcgitimi, alterutriEque succexov xai in Stad-fas, xa&dneo o xe 7taxrto b xs vouos 35 dent. Quod enim aliud decernimus, cum suificiat
dtpfyot, yvfjOtoi xt ovxeS xai vo/ui/ioi, dXXJjXovS xs oiaS^
xai xi ytio av ixeoov fairjfity,
a i
cum eodem loco per omnia habeamus eum, qui intra dictum a nobis tenwus incestam uxorem non dimittat, cum illo, qui post hanc nostram legcm incestas et invisas nuptias elegeril.
IV. Cum vero in quibusdam provihciis etiam dubitatio orta sit de liberis ex nostra constitutione
legitimis factis, par esse nos tamquarn legis patres iudicayimus aliquid ei addere et so/yere id de qtio disceplatur. Etenim huhismodi consilio ab initio legein lulimus. Kamque si qitis et legilimorum liberorm
sit paler et uxorc eitts ex hominum vita abrepta vel eliam legithne dimissa cnm alia vmliere consuetudinem habeat, quatn licebat etiam legitime uxorcm ducere, ac libcri ei ante dolalia instrumenta, si modc
ea fecerit, vel postca nali sint, si iam soli supersint liberi ante dotalia instrurnenta natl, secundis aut non
procrealis ant postquam nati sunt mortuis; fuerunt qui existimarent secundos liberos legitimos esse non
posse, quia ex prwre coniuge iam -extarent alii iusti et legitimi liberi. Qnod aphon et concinnun
conexum miHum hubet. Nam si eiusmodi liberos nos confectione dotalium instrtimentorum contcnli iusws
et legitimos detlaravimus, porro si priores qnoque legitimi sunt, legilimis omnibus relictis pater moritvr
iam lis qui ex prima tixore nati sunt guam qui ex sccunda, licet ante dotalia inslmmenla nati sini nrt
ullus praclerea posl instrumentum dotis sit gcnitus, vel etiam qui genitiis sit deccsxerit. Atque vcntam d<ii
ei lex qno velit modo lestandi de rebus ad suam subolem spectantibus: ne lamen uspiam leges ojfcndat, qvnt
certo rnodo successionis omnes liberos vocant. Accedent igitur tam ab intestalo quam ex teslamento,
prout et pater et lex permittit, iusti qui sint et legitirni, sioique invicem succedent. Quid enitn uliud di3 xe\ xivaA \\ 4 xiva om.A^ 5 1] xc<p.tfschoLB* p. 534 3 quasdam R*T 5 etiam om. 7? || 7 estimanimus T eitiR vuhj. \\ se habcre (h*e P)
Zach. |J IV] itagii A \ 6 Siard^ttos] Cod.5, 27,11 (| yevo/if- mauimus V existimauimus
V1) Ffl 8 patris Tv|| diccre Rx || t l rccivoivA || 7 rjMii Ma U 9 TtQOOXt&tivni xi L |J avxoA |j 9 T^Srccte nos (os
1
(si^en suppl. V* in spotom. A || 10 .11]. xnl et ixaiSaiv om. s\\\
naiSorv etrj A || bus antem R || 12 transsijrente
1
T 13 ctiamo
12 Sta^svx!hi(JT]sA transigente e \ 13 iijv) Lx e$eoxtv vac, \ aeunte 5. v. R' ) RV transcunte
l
1
avxdt L 1| 14 ayeofrat] ih'aO"ni A || yivo? L fl 15 7tpo\ F 1J 14 documenta] instromenta R 15 tatnen] tantofi
F tum V || leg. fccerit? || 18 estimauerunt Fextirr.fj jtQO Aiy fort. rectf D 16 e xai] rj xai. L fl fttiquoniam] quam F !
vaitv Schoell (| 18 eu/,&rjaav 3IL] vndXafiov A% 19 ftfj uerunt T1 exstimauerunt R \\ 19
l
AF\ oi LA J yvT}aict)t Z, |J 20 7tQoxioai\ ereoai L j| priore R H 20 coniuge om. Ii , alii lcgitimi et propni
a
22 aexeiav Af awyfreiav A Q 24 evu.p6Xtov L j om. R | proprii cx uxore filiil V || 21 recte V | Si) Si
Jl V\\ pater R) etiam paterf
25 jzQcoxot xa&eaxao^ xal inl A (c/. s) Q 26 xrfi itgci JB J 25 in om. R | legitimus
vu/g. | 26 qui de} q F 1 | dotali V1 \\ 27 |lus peos (post<C
3
XTJS ya/isxrjs yeyofiivoii A l 28 y*ytvrtvxo (sxc) A \ xaX\ F ) post documentum snppl. F a in spat. vac. || 28 documen'1
xav L || dn' aintbv A \ 29 TJ om. A \ 30 xal om. A II Bl g natus et mortuus R* al. || 29 d lex R, ei om. T R 30 s
nvxols L U 32 iva ML\ nXr\v A \ nQooxgovoas xaxa om. Rl || tantum F 11 tum F 3 fl in] et in R l || 31 lege**
XB A | 33 sq. xnlovat xovS naiSat A f| 'A4 xai ante i& om. quae R | oerta om. F || 32 igitur etiam om. R [j 33*?. P ^
I
A | 35 o x* vbftos} xal 6 vofiot A || 36 rbfwt aWun/S La prii succedent mppl. R* in ras. unius /ere
1 tumpus] duorum annorum add. R3 | ince Rl |) 34 alterutriusque Fl| 35 Quod RV) Quid vulg.

DE PRAETORIBUS POPULI

99

Nov. XIII pr.

rrjs rov vouifiov xal yvrjaCov TtQotrjyoQlas V7i^ovaiovs legitima et suorum appellatio sub potestate eos osteni& avrovi ajiorprjvat, xai Hovvm xal tcara rfjs dtu&t)dere et dare etiara contra testamcntum, quae leges
xj]S uTitn oi vofioi SiSoaaiv, xal navxa k'xeiv 6:waa praebent, et omnia habere quaecumque huiusmodi
av iai roiovrio nqoioj'ifiart jr^eVrp;
appellationem decent?
iloyoe)
'H loivyv ai{ VTUQOXTJ T naqa- 5 ( E p i l o g u s . ) Tua igitur eminentia, quae placu^f
tu rovSe rov &eiov Sr})MV[isva vo- eruut nobis et per hanc le.geni declarata sunt, agnosftov finvfrarovaa t'gyq> xai ntoan naQadovvai ravra cens operi effectuique tradere festinet, praecepto
XQ<^VT] nooi xoys
, xrtQyf
y xdiv &voiv uteus apud gentium praesides: ut et qui foris sunt
tQvyfiaxi, XQ^]
i
vyovf/ivovs' aiixe
xal xols l;a? ytvtooxsiv av&Qw- homines agnoscant, quia sobolis inuoxiae et purae
y
pipgovrig 1 0 curam habuimus et alieuigenas atque nostris odibinovi, ori yovrji avev&vvov re xni xa&ayas
ouev xnl
xl iaz ixtpvlovs re xnl
vuE-veoiov les legibua aversamur copulationes.
oauev
xnl vrtb xdtv vuE-veoiov
fiijitar,fidvae vofiwv aTtoorptcpofis&a ovpnXoxas. i)at.
Dat. vi. idus Octobr. CP. Belisario v. c. cons. inxni. k. lun. CP. Eclisario v. c. cons.
[a. 535.] dictione xiv.

ir

XIIL

HEPI T2N ITPAIT2P2N TOY 15

AHMOY.

DE PKAETORIBUS POPULI.

Avxoxqaicaq 'lovaxiviavos Avyovaxoi Kcovaxavxtvovldem A. Constantinopolitanis.

TioXixaiS.
Tb xtov XafinQoxaxtovxrp ayovnvlas
( P r a e f a t i o . ) Clarissimorum iudicum vigiliae noaoxovxtov brofia, aeuvov xe xal xoTt naXai Piofiaiois 20 men et honestum et antiquis Romanis cognitum,
yvcjQifitoTnrov bv, ovx tafiev ontos eis aXXoinv /lexioxrf quod ncscimus quemadmodum in aliam translatum
nQOSTiyooiav xni xal-iv. rj fiiv yriQ naxQioe rtfioiv <ftovT\ est appellationem et ordinem. Patriae enim nostrae
praefectos vigilum aixovs dxateoe, xfi xdiv aygvnvovv- vox praefectos vigilum eos appellavit a vigilantibuB
xoiv xal ovSiv avcQsvvrjxov xaxaXiunavovxmv av&Qto- et nihil inperscrutandum derelinquentibus hotniuibus,
ntov ctQxr; xovxovs dmoxqoaaa. 17 oe ye 'EXXTJVOJV fptovij 25 cingulis hos praeponens. Vox euim Graecorum iiesovx aa/uv ofor innQyjovt avxovi ixa"teoe xdiv rvxxdiv,
cimus unde praefectos eos appellavit uoctium, tamO>;XCQ uvayxaiov ot> rjXCov fxiv ris eoixe Svvovxos - quam necessarium esset sole quidem simiiiter dennaxutfd-ui xrtv aQxrjv, navEo&ai Si avloxpvxos. xl
cumbeute exsurgere cingulum, quiescere autem debiyctQ av HT)t dtoxt xb xdiv vwtiwv nQosd&Tjxsv bvo/ia;
litato. Quid enim erat, propter quod noctinm addidlt
ti ftiv yao Js; xavxr;e ftovrje xijs agx^s xotv iv wiv 30 nomen ? Si euim quomodo hac Bola dignitate, quae
ovx oo&di nQaxxofitvtav inifuXovfiivrje xai jte^ivoin noctibuB sint nou recte gesta, curam babeute et
Nov. XIII Graece txtat in ML, cap. 1 pr., 36 in B 6, 5, 47. Latine legitur inter extravagante* Auth.
(R f. 73, V f. 182T post now. XI) interpretis novicii inscitia mullifariam de/ormata. Epit. Theod. 13,
.lMrina.t, 4, 2. Iulian. consl. XXIII.
camus, cum iusti et legitimi appellntio sufficiat, ut et in potestate esse eos ostendat et det eliam contra
kslamenlum, quae lcncs dant, et omnia habcnt quaecumque tali notioni conveniunt?
Ejrilogus.
Tua igitur sublimitas qnae nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarata
sunt cognoscens operi cffcctuique tradcre feslinet, edicto usa ad provtnciarum praesides: ut exleri qno'
que homines inleUeganl nos tnnocenti et integrae suboli prospexisse alque alienigenas et nostris legibus
tnvisas avcrsari copulationcs.

XIII.

DE PRAETORIBUS PLEBIS.
Imp. Iustinianus A. Constaniinopolitanis.
Praefatio.
Clarissimorwn vigiliae praefectomm nomen et honestum illud et antiquis Romanis
notissimum ncscimus quo modo in afiam translatum sit appellalionem et ordinem. Nam patria noslra
lingua praefcctos viginim eos vocabat: quippe quos hominum qui vigilias aqunt nec quicquam inexplora(um relinquunt, regimini praeficeret. Graecorum vero lingua nescimus unde praefectos noctium eos vocavit: quasi vero necesse sit sole videlicet occidentc exurgere eam poiestatem, quiescere oricnte. Quid
enim causae fuerit, cur noclium nomen adderet ? JNam si ista potestas tamquam quae sola eorum quae per
1 yvrjoiat L U 2 xnl ante xaxa om, LA f 3 anavxa polin Bilisario uiro cluri6sirtio consulc indic. xiui est in
[anarxtt Ll) LA \\ 4 av xai M] avxco Ll T<5 L*A \\ Bamb. II; om. RVT al. || 15 De praetoribus populi]
rt^insi LA || 6 Toiitff] de La || &eiov om. c || 7 ravxa om. rubricam om. RV (De officio praetoris pupuli Iulian.) |j
17 constantinopolitani R conatanti. V (| J 9 iudicuin om.
M\$ CTitvcaxto xai XTJQ. A. || xrjQvyfiaxt Me\ XTJQVVfinai LA || jiQoe xovi\ TIQOVS La || 10 avev&ivovt L j) V Q nonien] omen spatio ante o relicto V1 | 20 et bonestum
V) et om. R vulg. K 21 quod om. vulg. || ulia V
12 votitav ati anoaxp. A || subscr. om. LA || 13 xvii id.
Inn. M Ttpo ie xnXavd. ^Iov)Uo>v Ath. fiijvi VovWa 22 est] esse Rl || 23 vigilum cos V] eos vigilum R vulg. (|
Theod. 9 bilisario M |J 16 Sypov rytoi wxxenaQ^iov
M ||
24 inperscrutandum derelinquentibus V\ purscrutandum
17 Irop. Iustiniano; avyovaxoi M avxoxgdxcoQ iusti- delinqucntibua R iiuperscrutatum relinquentibus vulg. ||
niancc xal avyovaxos L g 20 aeftvtov L \ 21 bv\ quod 25 cingulis] singulis 72 singuli V cinguli vel cingulo
(. e. 0) s | 23 praifcctos^ M praife<7To>e L \\ XTJV L* ||
alii || 26 nootium om. V\\ 27 decumbentem exugere oum.
24 xaritiuitava xij xav av&Qamaiv M || 25 aqxrjy L11| cingulutn R J 28 singulum F J 29 quid] quod V qui R (|
tovxott llaloander g 31 intfteAofierrje M
propter quod om. R [) nocitura ad dedit V | 30 sq. hae
sola dignitato vulg,] hanc solam dignitatem R V al. (|
1 ctiam contra] contra et V || 4 docent V # 6 sunt om. 31 sint V al.] sant R vulg. \\ habente et circumlustrante
Rl | 9 obolUJ solii Rl || 10 alicgnigenas F 1 I 11 aduer- vulg.] habeatem et oiroanuustrantem (oircumstantem R)
/ F l l 12 subicr. dat. vi idus Obtubus Con6tantino- RV al.

Nov. XIII pr. 1

100

DE PEAETOKIBCS

circumlustrante civitatem hanc habuit appcllationem, sed hoc ipsuin et civitatis cingulum videmus
erctv, OISIB ovSiv rtv xb xtoXvov xb ys inl rfj TXQOSagentem: quatenus nihil esset quod probiberet super
appeHationem istam etiam dignitatem illam isto uo5 mine vocitari. Si enim dividi dignitates possunt, ct
gloriosum quidem praefectam felicissimae huius civitatis esse diurnum iudicem, alios autem noctis, vemrxros, G<foS<)a ttav sixorcov txnenXnft^Tjaav, trjv hementer competentium erraverunt, rectitudinem no6Q9-6TJ]TCC XCOV ovouartov oix 'iotitv [Si] onios Sia- minum nescimus quemadmodum corrumpentes. Hinc
& e s .
ravxg' toi xai TIJV ixoostiyooiav ravrrjv 10 et appellationem istam nebuiosain existeutem et obre ovanv\nl cxorBivijv xai ITJS
scuram et noctis praenomen fortassis rcfugiunt omJ rvxrbs iniowfiov eixoreos anoydyovan' a
S xai notvrjv TTJV nes et poenam esse hanc admiuistrationern aestimant
et neque imperialium dignam codicillorum esse puroviav rtyovvxm xai oi/Si
xcbv af-iav av/f
sh>ai vouitpvaiv
tant.

a-ovarfi rr.v noliv ravxrjv iayj xr,v nQosqyogiav, aXX

(XVTO drj TOVTO xnl_ XTJV no).wQyJav OQuifisv noaxxov-

CAPUT I.
A 'H/iBte ovv xb TtQaypa cbs iy.Q7;v &tcoor;ffavxEQ nrr 15 Nos ergo rem quomodo oportet aspicientcs. aestid-r,u.Ev XQjjvm XTJV aoyjjv ?] xnvxrtv i nvxr,i co$nmavimus oportere dignitatem banc a principio inciuivriv tF;s Troosrjyoglt ' xb 7i?tv aveytloai xe xni
pientem appellatione in totum erigere ot ornare. Et
xaTaxoGfitjoitt. xai'vvxxinaQxov
fiiv [trfiiva xov ?.oi- nycteparchum nullatcnus de cetero yocari: curain
nov 7rtwxe?.nis xal&a&ai' iTtiue/.r.aovxat yno xai nav
cnim habebuut eorum, quae ct m die et in nocte
iv r;ftiot$ xai xtov iv rvxxi naQa xb srposrpov ngax- 20 pi*acter quod competens est aguntur.
1 roftirtov.
^ErtEiSr, Si xavs n/tXni 'Pujfiaiov? crpo- 1 Igitur qiioniam antiquis Romanis vehementer pracS(>a xb xoZ TiQrtixcogoi r,ot<jBv oroun, Stn xovxo IOTJ- toris piacuit nomen, propterea aestimavimus eos prae-

d-tjftev nvxoii praetorw plebis oe'ir ovofiaaui xovs tores plebis oportere nominare, qui ad custodiam et
inl Ttj <fv?.nxfj XB xai Bvxaziet xExay/ifrovs xai xrjv disciplinam constituti sunt et plebeiam possunt comSr^tojo?; xa&ioxTiv taxvovxne ata^iuv. xni wsnso zs- 25 pescere seditionem. Et sicut alii praetores sunt caooi praetores sialv iv xfj ovyxXyxo) /3ovXfj ol xwv riae senatus aut libertatum aut tutorum et talibus
iXBv&Epicav xnl xcbv imxQonaiv xai xa)i>' roiovxoiv praesident, ita fiint ct isti praetores super populoTtQoxa&TjftEvoi, ovxws taxcooar xni ovxoi Hpnixoots rum rectitudinem: et nostra quidera voce praetoves
rijs tnl xu>v Sfjfxcav oofroxTjxos, xni xfi ftiv rtneripti plebis appellentur, graeca vero ista et communi
fDtovfi praetores plebis nQosayoQEviad-coaav, xfl Se Ik- 30 jjngua praetores populorum. Praetoris enim qua
izs.*__.'

.
r_
s'
TV *? _.- ntor est bonestum nomen, qualiter non Ionsrc conBtitutum a consulatu, qualiter vicinum lcgi affictura,
tyyvxnxa rov vo/uov xexaxxnt, manifcstant leges consulatui coniungentes practores,
Srl/.ovatv oi vofioi, xfj XB viznxEiq jtapa&vl-avxss xovs secundum cis cum lege dantes ordinem. Et qnemTzgnixooai SevrtQav XB nixdls /iBxk xbv vouov doyxBS 35 admodum antiquitus consules fuerunt, qui ma^nae
xhv rdsiv. xni UJSTZEQ xb TtaXaibv vnaxoi rs i]aav praeerant curiae, principcs plebis autem, qui plebem
oi xr,s nEyiozTjS i*nQxpvris
SrjftnQxoi xe goi a gubernabant,
seQxp
{ povXr;s
}
^fgx
a ,
a e ita
n uetc nunc psint
e praetores
q d e quidem
m
x E S , OVTOJ
natus,
qui
sunt,
xbv Srjfiov rtvioxovrxEi,
ovxa STJ
Sr; xal vvv i'(jra>aav
taxcoffav
--'------- e- -a , quae pridem
- J a- nobis
--<-- dicta
J:-'-
*
ovyx/.t';xov oi
oi rd
rd i'fmooa&ev
rjlv 7iQalxcoof.i fitv ovyx/.t';xov
fynooo&EV rifilv
18 TlQaixov ftiv ovv &EGnfc,Ofiv innerinaQxov firtSiva 20 irgaxTOtiivav habet B 6, 5, 4.

noctcm tton rccte aguntur curam gerat et xirbem circumeat, inde hanc nacta est appellationem: at hoc
idem etiam pracfecturam urbis viacmus agentem; ila ut nihil impedicrit quo minns, quantum ad hanc
appellationcm, illa quoque potestas eo nomine vocelnr. Quodst divisas esse potestaics existimant et
gloriosissimum quidcm prac/ectum huius felicis urbis diei esse magistralnm, rcltquos vero noctis: valde
a veri specie aberrarunt, recta nominum ratione nescimus quo pacto corrupta. Hinc profeclo cam appellalioncm utpote obscuram et tcncbricosam atgue noctis nomine praeditam omncs merilo rcfugiunt et
poenae loco eam creationcm habent ac ne impenalibus quidem codicillis dignam censent.
I. Nos igitur rc quemadmodum oportuit considerata hunc qnidcm magislratum ab ipsa appeUatione
profccti in totum restilnendurn alque ornandum essc existimavimus. Ac nycteparchum quidem neniinem
planc in posterum vocandum: cwabunt enim lam quae interdiu quam quae noclu iniuste agenlnr.
1 Cum vero anliqnis Romanis admodum placnerit praetoris no?nen, proplerca praelores plebis nominandos putavimus cos, qui ad cnstodiam ct discipiinam constituli sunt turbasque popufares cohibendj
-.,.....
._L-... ir.
J__J.._._ ./.
,
....
...
' Uberlalibus quivc tittetis ac similialqve nostru quidcm lingua prac..... Practoris auicm quam honesta
sit ratio, quam propc absit a consulatu, qumn vicina (egi couocata sit, declaranl legcs, quac et consulatui adiunxeiint practores ct iisdcin secundum post legem dederint ordinem. Et quemadmodum antiquitus et consules erant qui summo praeerant senalui ct tribuni plebis qui plebcm moderabantur: ita
nunc guoque tam praetores scnalus si?U, qui quae anle a nobis dicta sunt agant, quam praelorcs
5 diaidi dignitate R (| 7 uchcmentium F 5 fl 8 abrrravcrint vulg. |j 9 hanc libri || 10 et om. R (| nobiliowm
R || obscnratam R || 11 noctis pcr notnen li j| refugium
V || 13 digne F | | putatur R || 15 rem] esse R || 16 principio inci bis scr. R J 18 noctiparthum V noctipartium
R || dc cctero] nulla V || 19 *dicm libri |l noctc B\ noctcra
V vulg. || 23 plebis eos oportere R | 24 possunt] posscssionem R J 25 seditionem] scdici non R || 27 supcr) et
super R |j 29 rero om. R || 30 practores populorum om.
R I praetares 72 V || 31 qualiter non consuiatu om. V fi
l
sed cf. 92, 15. 9S, 17. 09, 12 al. \\ 35 8CVXBQOVS re avxovs 34 eis cum om. R || 35 antiquitas R V\\ 36 princeps R H
l
autem
qui] aut R |[ 37 gubornant R al. | ita nunc et
L |! 36 naXaiBiv L || 37 povlrjv L
R l sint V) sunt R vulg. || 38 qui ca] quia V
2 noXvnQiinv M (j 5 *o'iovxai\ olbv tt libri [| 6 V7ing~
%tov L\l
nQ%ovxas M \\ 8 xdiv om. L || 9 ovofta* L1
vvbfiaxi LP-11 Si Af, om. TJS\) II t,OftaSr,v L';. 12 anO'
<pevyetv L \ 1.1 *ovxe libri\{ 15 if.or-y MLs] ey.ti Fialoander\\ 10 dgavxfje] aprincipiocU aQ^n/uvot Osenbruggen;
an an^auevovsl |) 19 7iavxB?xos M /J] orn. Ls |j xal om.
L (] 2'lxo] xioL || 23 pr.iotorrt plcbisom.L |j 2K praetwres
M ngaixMOB L || Etoh' iv\ TJ o7j L \\ 30 practorra plcbis
Hf TtQttixoQBi nXtfits L ([ 32 iaxl xtur* L' iaxiv ovofta
L1; nomen ndd. s, ovofia post 7tQnCxinoos{Z1) Agylaeu;

I eiuin|tatom R\ applicatione R |j 4 ctiam istam R

POPULI

101

Nov. XIU 1. 2

iiva TtQaxrovres, TtQairioQEs Si taiv Sriucov oi TT/S agunt, praetores vero populorum bi qui quietem
agfas aixiov dvxrtauftavoftsvoi xal IOV ovfitpiooveorum defendunt et quod eis expedit provident.
xoi nvzols noovoovvrei.
sf/ielei TTJV CCQXVV Trt|>2 Revera enim dignitatem banc, olim houestam
v nalai ae/ivi^v ovaav xal ini TT/S jtQEa^vriqas
constitutam et in seniore Roma in usu frequentafirjs Ttoi.iTEvaauivqv XaftiiQats, inl tmv XQOVOIV ol> 5 tam splendide, in temporibus non Bolum quae impevov ovi oi avroxQarooei k'a%ovt OLVM xni xdiv i'n
ratores habuerunt, sed et adhuc longius, et magna
QQOJxeoco, xal rj fisyalrj nofos atrtj Se^afiavt] xijv
civitas haec suscipiens dignitatem non despectam
y ovx eixaraipQovrirov i'axe. roiyanovv ovSe iy
habuit. Neque enim in multum veteribus temporibus
noKku 7ti>e:pvT<zT0ie (<Wts /iEfta&fjxctfj.iv nvae xas didicimus aiiquos maguas dignitates admiuistrantes,
fttyaiMS rcov aQxaiv diaxetgioavTas, t TIEQI XTJV flu-10 quae circa imperium suut, et post haec nou dignaaihlnv eialv, elra voxeqov olx ana^Koaavxat ini
tos de iiac re sollicitudinem fieri: paulatim ita res
xoinov xoi tpQovxiopaxos yevta&ai. Kaxa /iixobv Si abiecta visa est et nullae rei ditrna, ut neque ex
OVTO) xo Ttoay/ia evxeUs io(p&r] xal a}-iov ovSevoi,
codicillis m>stris (fieret), iaceret autem super gloriooixs ovSi i/. Gvfifit'i).a>v rjfiextootv yiveo&ai., ttBtafriu sissimis praefectis felicissimae buius civitatis, et multa
oi ini xoli tvSo&xaxots 7iui>xoi* xifi evSaiuovos xav-15 ex ordine eorum istam suscipientes dignitatem et adxrti nbhais, xai xa noXXa xovs ix xr,s xa^ecas xfjs ministrasse eam omnino pessime. Etenim Bi quis
avxibv xnvxr,v TtaprtXaufiavstv rijv aoxyv xai Smxsiaspiciat antiquitatis eius simbolum, vehementer eam
Qi%eiv avxrp> rov ztavxiav xaxiaxov XQUTIOV. Kalxoiye
qualis pridem erat, et de his quae nunc suut docetX xis d~eaaaixo xo xrts a^%a'T^Tos avxiqs avftfioXov,
bitur; cognoscet euim eam et forum proprium et
cf6Soa avTTjv, bnoia xb jtooxeQov TJV, xai ix xcav 20 officium commentariensis habentem et alia omnla,
wv ovxav ftud-fjaexai. i'axi yao nvxfi SixaarTjoiov iSwv
quae paeue civitatis cingulo a legibus deputata sunt.
ual xdis, xouuevxagTjaiove XE Sypvaa. xai xaXXa navxa,
onoaa a%s86v xij jioXtaQxta naQa xcov voficov ctfioQi
CAPUT I I .
(B) 'EntiSy xoivw TJUEIS navxa Sienewcoftevot ra ye- 25 Quia igitur nos omnia perscrutantes, quae facta
vofitva jtooa&Ev anevSofiisv s xaXXiova xtu-iv xal xijv
sunt pridem, fcstinamus in meliorem ordinem et
dfxaiav atuvoxrjxa xai xijv xovxov xov itQaypaxos iziav
antiquam honestntem et huius rei reducere ornaayayiiv tvxoaniav, Xva fiij xXonai xt jrao' avxu>v rnentum, ut non furta ab eia fiant frequentia et soyivoivxo ov%vaX xai xotvuiviai JTOO TOVS xXinxovxai,
cietates cum furibus, et iudicia negligi et sperni, ct
*al ai xniaeu ixpeXEii xe xal i^ixrjXot xai ovS' ivbs 30 nulliu8 dignae procedant rationis, propterca aestimaa|tat -nqoiqxo^xo Xoyov, Sta xovxo (prj&ijpEv xct nsgi
vimus quae circa ea Biint detinire. Sancitnus enira,
airfjv ijtooiaao&cu. 'EvEvorfiapEv yaq a>s, ei xQ7ipa-' quoniam, si propter pecuniarias lites, in quibus non
VEHSV Sixwv, iv als ovx Iv usyiaxois iaxlv 6 magnum est periculum uisi ia pecuniis solis, attaraen
OS a"/X iv xQ^aai povoie, tjfiio apxat xs Si- dignitates eas iudicant magnae et multotiens etiam
ai fieyiaxat xal noXXaxis xal owSixaoxal 35 cumiudices dantur et innumerabiles sollicitudincs noxal fivoiai tpoovxiSss rjulv eloiv inio xou bis sunt, ut non causae sine iudicio procedant: quoTO npayftaxa ^w^ic xnCascos npoidvai, ttco: oi
modo non competens est de iudicibus, quibus super
^tfiyov i<sxiv inl iStxnaxals, oJs inl xdit yn/^als
animabus iudicantium est periculum, omnem ponere
t
xiov xoivopivtov iaxlv 6 xivSwos, naaav &iad ai -npo- providentiam, qualiter alicuius digni cfticiantur ravoiav, onioe dv xivos a^ioi yivoivxo Xbyov, UTJ jzoxe 40 tionis, nec animatn perdant bominis nati quidem sewxnv aztoXiaatEv av&Qwnov xixxofidvov pev a7ta, mel, recipere autem eam, dum perdlderit, non vaavaXafSiiv Si avxrjv inav aTtoXiatuv ovx iaxvovxot',
lentis?
2 plebis, gui eius disciplinam exerceant commodisque prospiciant.
Ac profecto hunc magistratum,
qui olim insignis erut et in vetere Roma cum honore administrabatur, non iis tantum temporibus quae impcratorum fuerunt, sed etiam superionbus, haec quoque magna urbs ubi recepit, ab initio haudquaquam
contempturn habuit. Itaque non tiimis remotis temporibus guosdam compenmus magnis hotwnbus illis
qui circa imperatorem sunt gestis inde non dedignatos esse hoc munus suscipere. Paulatim yero res
adeo vilis ct nihili fadenda visa est, ut ne per codicitlos quidem nostros fieret, sed penes gloriosissimos
praefectos huius felicis civitatis esset, et plerum//ue qui in of/icio eorum esscnt, hunc mugistratum susciperent eumque pessima omnino ratione gercrent. Quamquam si quis antiquitalis eius insif/ne spcctet,
qualis antea fuait abunde etiam ex iis quae nunc sunt agnoscct. Est enim illi proprium iudicium et
officium, quod et commentarietises habeat ct reliqua omriia quanta fere praefecturae urbis a legibus
designata sunt.
II. Quoniam igitur nos omnia guae ante facta sunt perscrutati ad meliorem ordinem et pristinam
dignitatem /tuius quoque rei disciplinam reducerc studemus, ne ab ipsis et furta crebra et socielates cum
fvrantibus fiant, neve iudicia levia et lannuida nec ullius pretii procedant, propterea qxiae ad eam rem pertinent dcfinienda esse putayimus. Consideravimus enim, si de pecuniuriis caitsis, in quibus non de maximis
rebus, scd de pecuniis solis periculum est, tamen et potestates maximae iudicant et saepe etiam iudices
collcgae dantur, et sesccnlae nobis solliciludines sunt, tie res stne iudicio procedant: quidni dcceat in
iudicibus apud quos animae reorum in discrimine sunt, omni ttti cura, ut alicuius fiant pretii, ne forte
animam hominis pcrdant, qui semel nascitur nec eam ubi perdidit rtcipere valeat?
& 8 ^ TtoQQonipcav L |j 9 noXXdls Lx noXXv dignatos? Q 11 paulatim] vero add. vulg. B 12 visa] ius
R H dignom JR V al. j| 13 ficrct add. vuig. | autem] et
I? | xaii fieya).aii L'1 10 rnv aqxv^ ' 11 S
animua R || supcr] sub vufa. || 14 fclicissiuae huius]
((oavxas L || 14 *ovxe ML [| Tjftexeoop L (J 15
XOH L \ 16 xois M] xcov L || 17 ouixaJoiQrjv avxols hacc fclicissime R\\ 15 et videtur delendum \\ 16 omnino
L \ 19 TO] TW L H 2 L avxrj ML || 22 xoftEvxn^aiovs L eara R || 17 aspiciat V] accipiat R al. |j antiquitates J^
cingulum /i'6rj|| 19 cog*OftfitvxaQiaiovS M\\ 23 TtoXvaqxia ML || 31 xovrta L || antiquitas V J symbolum Contius]
a
32 avxdiv Haloander ]j XQr}fiaxlx')V -t Q 42 avxrjv om. L noscoiJ || 20 babentcs V || 21 reputata F | | 27 antequam
1 agunt om. R al. || qui om. V |j 2 quod] qui R || R || rcducere] uendicere R |j 2S ut om. R |j societas R ||
29 ncgligi] cum negligi R |j 30 lep. digua? || propter R\\
4 in UEum V ] frcquentata R \ 5 qui R || 6 et post sed
*.jRPafl 7 haecj tc haec R || defectam R || 8 multi R || 31 sancciuimus V\ 33 ao tamen RVal. g 35 coniudices
9 *aliquas Hbri || *administratas quae V vulg. ad- vulg. H 3l> non om. R | 38 indicantium R J| omne R
animo 22 [{ nati] nam /2 841 autem cam] cum ea /2
ministrat atque R adtrnnistrans atque Pistorknsis \\ 40
perdiderint RVal. |j non] nunc 72
10 *dignati V dignitati R dignari vutg. An corr. de-

Kov. XIU 3. 4

102

DE PRAETORIBUS

CAPUT III.
(P) Ugtorov fisv ovv &E(snCC,o{itv> firjSiva 7cavxsh7te
Primum quidem sancimus, neminem omnino in
ni xrjv tiQ)tftvt]v a.Qxhv napuvat, ngiv 7} na.Q> rtpcuv praedicta dignitate adesse, priusquam a nobis codiavftfioXa. iov fpooviiafimoi h'ipoi, xni firjSevi Xlyto
cilios administrationis accipiat, et nuJJa ratione praetokfiav l-(o fiaotXixciiv avfi^vXoiv ini xb foovrtn/tn
sumere citra imperiales codicillos ad curam lstam
xovxo ^w^clr, aXX' avafiivetv r^v (iaaiXeiav xai VTJV 5 accedcre, sed expectare imperium et exiude conixsi&iv iv yoaftuaai xiiTjipov. 'JJftsi yag ovSevl trjv
scriptum iudicium. ftos enirn nulli praedictam digniriQrtfttvT]v aQffiv na^aScoaoftsv nkrjv $i ftfj twv fisyatatem tradimus nisi magniticis illustribus aut specLaXon(>7iEOTaia)v iXXovatqitav rj xtav negifiXtnxatp xobilibus comitibus consistorianis aut clarissiaiis trifiTjran> consistoriau<w 77 xu>v XafinQordxwv xQi^ovrtov
buuis praetorianis et notariis, qui hanc suscipientes
Tiav ngaiTiootarcov tcai voxaqiiov oi xavxrjv jr(>-10 fuerint dignitatera, aut aliter administratioues agenXa/tpdvovxes elev, rj dXXcos aqxas dogavxes xai (pa- tibus Ct apparentibus nobis apti et nostro (ligiii
vivxss Tjfiiv inixijSeioi xai xfjs nao' rjfidiv ut-iot, pagtestimonio: quatenus eos praedictam habentes honeTvQias' O>TC awovs xr\v siQrjfiitnjv Eypvxas aefiioTrjra
statem et honorem defendere praesertiin pro iustitia,
xai rtfirjy nrrUnu/Sdvea&a^ xov dixaiov, ftdXiara
propter quod pro animabus est intentio et muJtis
ineineg vTrio \pv%u>v iaxiv 6 dycov, xai xn ys noXXa 15 bomicidii consueveruut litibus habitare et de adulfovtxali eiaifraot dixait Staniiv xal xals neoi uotteriia et iiivasionibus et rapinis et si quid tale est.
Xjtitbv xai i<fotSoiv xal aonnycbi' xnl e'C xt rotovrov
v
1 iaxiv.
S2ixe Sel xbv twv TT}XMOVXWV iyxlr^a1 Oportet ergo talibus criminibus praesidentem vixtov n^oxa&Tjuevov avSoa elvat navraxofrev atuvov
rum esse undique honestum et inreprebensibilem et
TC xai dveniXrjnxov xai zotavxtjs dxQodaews dgiov, 20 huius auditorii dignum et omnis abstiueutem furti
xal ndoTjs dnixeo&at XXOTVTJS [TJXOI SmuoSoxias, So- et puras habere inanus; babere autem et cousiliaaoXriyiai] xa xa&aoai k'xttv xds ^elons. exetv Si
rium probatum unum. Etenim neque citra usum
Srj xai nd(>e(>ov TWC Soxifitov Sva. xal yao ovSi
consolationis eos derelinquimus, sed unicuique eo<u nrtQafivfrias aixoiii xiji dnoxQioarje xaraXeiyofiev,
rum tot solidos occasione atmonarum aniiis Bingulis
dXXfi dvd decem librarura (auri) avxols noofdaei dv- 25 dabimus, quatenus hi sutficientes his nulli adquiesvbvav frovs ixdaxov Scooopev, oiixe avxovs xovxots
cant furto aut venalitati.
aQxovuevovS uijSBfimt dvaoxiafrat x)jonrfi r\ xanr^
2 Xsias.
AkXh. fifjSi ini Sbaei yivto&ai navxe2 Sed ueque per dationem fieri omnino, qnemadJUiJs, xafrdTteft t'i> xtoiv iyirtxo ^oo/ots, ftrjSi TIQOU'
modum in quibusdam fiebat temporibus; neque enim
c&nt xgvaiov urfSsvL iv iacp yd(> iyxXr\yaxi, yBvrr 30 proiectare aurum ulli. In aequali enim crimine efX
aexm xal 6 ouvs rtvt n^ofdaei xrfi KQXH "* > ticitur et qui dat alicui occasione dignitatis, et qui,
inBiddv ydvotxo, naod xivot Xnfielv dvaaxofteyo;,
si factuin tuerit, ab aliquo accipere adquiescens sexad-d xai xtj/ Sod-^aofitvto (>' nvxuiv ogxto SrjXat- cundum daudum ab eo iusiuraudum mauifestatur.
CAPUT IV.
<A) MBfia&rpcafiBv Si avxoTs itgbs vnovqylav slvai 35 Didicimus autem eis ad obsequium esse officia
rdy/uaxa jtoiT^d, tpaiit.v Si Xrt<sxoyva>axnt xe xni /3e- maligna; dicimus autem Iatronum cognitores et benfivetptxiaXiovt xnl aXavxtox6fiuvi xai ixeoov nXJjd-os, ficialios et cingulorum incisores et aliam multituotv Sxaaxov TtQoiT]x6v iaxt xexoXdo&at pdXXov rj xotdinem, quorum uuumquemque competcus est casticap. III Kal jiTjStva jrwiTfAw tnl xrtv xov nQaixcooos ct(>X']v nnouvat cap. VI habet JB 6, 5, 47.
III. Primwn igitur sancimus, ut nemo ornnino ad potestatem qnam diximns accedat antequam
codicillos muneris a nobis accepcrit, nec ulla ratione audeat sine codicillis imperialibus id mnnns adire,
sed cxpeclet imperatorem et tnde scriptum decrelum. JSos enim nemiiu polestatem yuam diximtts tradernus nisi ex magni/icentissimis illustribtts vel ex spectabilibns cornitibus co/ixisloriatus vcl ex c/arissimis
tribunis practorianis et notanis sint qui eam susctpiant aut alioqui magistratiis gcsserint et idonei ac
nostro lcstimonio digni nobis probali fuerint: ut dignitate quam diximus et honore praediti iusliliam
vindicent, praesertim cum de animabus jtvricuhtm sit et plerumque de causis homicidii et de adidteriis
1 et invasionibus et rapinis et si quid eiusmodi cst iudicare solcant.
llaque eurn, qui tantis criminibus
praesidcbit, oportet ex omni parte et honestum et integrum ct lali cognitione dignmn esse, alque omni
abslinere furto [1. e. corruptione, donis accipiendis], et puras haberc manus; praetcrea asscssorem quofue habere ex viris probalis. Ncque enim absque solacio suffidenli eos relinquernus, sed sitigutis denas
ibras auri annonarum nomine quoiunnis dabimus, ut his conlenti nullum admillant furtum aut quaestum.
2 Sed ne per largitionem qmdem nllo modo instituantur, quemadmodum quibusdam temporivus fiebat,
neve aurum cuiquam profundant.
Jn pari enim crimine tenebilur et qui quid alicui magislralns gratia
dederit et qui, ubi magistralus est faclus, ab aliquo accipere ausus sit, quemadmodum eliam iureiurando
ab iis vracslando
declarabitur.
IV. Comperimus autem in ministerio illis esse tnala officia: latronum cognitores dicimus et beneficiarios et sectores zonarios et reliquam muUitudinem, quorum unumquemque par est castigari potius quam

fjS* iva wxxinnqxov navreXais M |j 5 X&QV Ll

XQti L"1 U 9 consistorKrram M] xov v\pt]Xov flrjftaxos
M s. v., J5 t} rov vrpiXoxdxov flrjfiaxoS L || 17 om. L ||
10 itQrnxtDQitov B || 15 yvxrp' I'X V1'^^* &* fl *"^
Trl XB noXXa M xal yaQ xaxd ye xd jtoXXa L J 16 eicb&aoav (iia>'deioav corr.) L \ fiotxutov LBs) fio^xeias
M U 18 TCUV om. LB || 21 ffioi SwooSoxint SrtavXrj\piai
{sie pro tioooXrjyiiai) M, om. LBs || 23 8TJ\ Sel D || xbv
SOXTJUOV Lx || 25 decem libmruin M Sixa XixQuiv xv~
aiov M s. v., B Stxa zpvoiov L (tot solidus e) || dvbvoiv
B || 2f5 avrovt] Swaat/iBv mUL L" || 2" ova^ta^H L
ave'xBO&at B || xXonfji ij xnl dnoXfine (dntofains L'J)
L J| 28 et29 leg. fir^t firjXB^J inidoOBiS Haloander ||
31 nQOtpaaBto* L || 36 <pa/up Srj L || xi xai] xe om. B,
xcd om. L || 38 iaxt xai xoXXdo&at L

2 postquam R || 9 hac V || BUBcipientes Heimbach]

suscipiunt libri || 10 fuerit R |f dignitatcm vulg.\ dignitatis RVal. Q agnitibus R | U abti V J aptis et dignis
vulg. | digno nostro R || 14 est] et V || 15 habetur R J
16 quid] quidem R 18 praecedcntem V | virum] uix
Rl I 19 bonestum et] et om. in tpat. vac. 10, uel tuppl.
iJ a || 22 etcnim V vuig] et R al. \ 25 hii R hi V |
adquiescat R || 26 uontilate R Q 29 *enim proiecUrt
(vel porrigere) conieci] enini poufccal R {tim. aL), om. 1
spatio ca. 12 litt. V, enira Tt^otsa&ni vulgo, quod ex Graecit
interpretem retinnisse volunt \\ 30 aurum ulli V vulg.\ aori
Ral. t| 31 *et qui] Qui et R quod et V al. quod vulg. l|
32 fautUB vulq. || fuit R | secundum dandum] seruundum
R || 35 aut R V || 36 cognitiunes R |] ueutlicialios R V

POPULI

103

Nov. XIII 4

nhn fitovv. ovSi yno xb ribv XrjaxoyvraaTfov rovxo

gare irmgfs quam taliter vivere. Neque enira latroxowv-vop loxiv toi n* ynfoo xi'ngdrxstv,
uXX' inl
num cogiiitoruin talis est, quomodo in bonum quid
toixif fibvov ytvcooy.ovoi iovi xXinxat, i(p^ M T xtgagere, sed in hoc tantummodo coguoscunt fures, in
Soi iavxols TE xai rols agxovow avxmv 9-i\gav. lAnng
quo lucrum eis et iudicibua eoruiu venantur. Quae
anavxa ngoiipiEi xovs vvv Ttag* i]fia>v eii xr\v ngcu- b omuia competens est eos, qui nunc a nohis in pracrovgav rov Sr//iov jtnoto-fxne fttorfiai y.ni dnoaxga~
turam populi transeunt, odire et avorsari et rnundis
ffjvm, xai xaO-ngrui "xpijafrai xals ^eofft, xnl tWeifuti manibus et rosecare oninia quae praccepta sunt
livai reaat tols TtgosnyyEtMtfitvois EIXB TCEOI xlonfji
sive de furto sive de aliis delictis, et civitateni nobis
itit nffii xujf aXkiov afiaftTiifidxiov, xai XTJV nohv
cmuiulare ab Lis qui furta operantur bestiis, et viris
r,iiiv ircxa&aiQBiv xcov xas xXonae igya,outi>u>v &TJ- 10 industriis uti ad iiaec ministris, et proprio officio
Qiotv,' xui dySgdai OTiovSaiots /^^(Ti^nt ngoi ravxa
offerri competenter, quatonus timor eos habeat sui
vnovQyolt, xai xfj oiv.tia rd~i ngostptQsafrtu ngoiindicis et omuia agant cum vehementia et bona vor,MVTis, Sexe Stoi avxovs i'xstv xov cnpatv nvxuiu ng- luutate. Si eniin veliut recte agere et dfcne iudicio
xot-xos xttl anavxa Ttqdxxttv fisxn arpoSgoTrtx6s xs xui
de s e , neque uiulti aliqui fures erunt ct furta celetivoias. ii yag fiovXijd-tlEv og&wi StayivEa&ai xni 15 riter inveniuntur et peccantes miuuuntur, tiuieutes
T>IS ix' avxuls ui-iws xpiasojs, ovxs 710X/.01 XIVES oi diguitatem quam neino coiaparet pecuuiis.
xXinTovrcs taovxai, TCL tpcagid xs d^nrxov vei9";;tfexai, oi re ufi-agxdvovxES ikdxxovt yEVTjOovxat, SE*-'--- ' " *-- - '-- *
- (ortjantxo

XVTOW vnt]oExovfievoi, xai

et omni diunati <ab^ eo honore, tamquam iudices
j u&oiuEvot yr/rw' nvxov xt/tr.s, ts CLOXOVXES minores a iudice maiore; et evacuent eius sollicituilnxxovs Tinok fisCC,ovos agxovxos. inixmnpiaovdi Te25dine8, nihil eligentes agere quod non est virorum
evxci xat (fQoiTtiim, ot<Sev aiQovfjevoi TtQaxxF.tv oneo
bouorum et hnpcrialis testimouii dignum. Si vero
oix lcxtv dvSotov aya&<ov xal flaetfoxqe ftagxvgias
aliquando contigerit (hoc quod non optamus) fieri
ofior. Ei Se "TZOTB ovuflaiTi ixovxo oneg aizevxoued-a)
aliquid in hac civitate iucendium, oportct cos pracytvto&ai Tti' XT xr}v nohv ifingrjcfiov, dsZ xai
sentes esse et niinistrare, et maximum hoc opus
avxois TingEivm xai inovoyelv xnl ftiyiirxov xovxo 30 habere, [ut] fures et subtrahentes infelicissimorum res
iQyov i'xeir xb rovs xXenxovxne xe xai vtpaioovfisvovt
eripere, et salvare, quantum possunt, res ab ignis
in XMV axvxovvxtov nTtoao^slv xai nsgiacj^Eiv xad-1 violentia. Etenim si circa hauc dignitatern facti fuoaov tial Swnxoi xa ngdyuaxn roTe vno xov nvgbt
erint industrii, inaior eos sedes excipiet et honestior
pta^ofiivoit. Knl yag si nsgl xavxr\v XTJV otgxrjv Sia- dignitas, et cogiioscent quantum est, quod cura hoyivoivro (SnovSnio)s, fieit,cov avxovs inoSit-Exai &QO-35nestate vivitur, quam lianc contemnere, uti autem
vot xni agz>! ae/ivoxtQa. xni eiaovxat, nboov iaxi xb multis manibus, et per eas impie agere et postea
/tera oijuvottjros t,fjv, y xavxys piv 7tEgi<pgovEZi; #017- egere: propter quod nibil boruni quae ita congrcofrat Si nolkale xals xe?a* * r t i *>*' avxav naE/3elv, gantur consuevit manere, sed male colligere et stai aoQtiv
axEQov, Sioxt firtSav xtov ovxios dfrgoitim deperdere. Ut igitur nostros subiectos iuvare
ftivstv. aX/Jc xnxais xe avXXiysad-cu 40 quidem per hanc aestimavimus oportere occasionem
6?XD.
*Onais xoiwv
xohs TJJUETwu 8tnjt6?.XvoD'at
vnr^xoovs dt<fB).rl(Jni.fiev, Stn xavxrjv
tali modo vivere. Neque enim latronum cognitorum res ita comparatae sunt ut ex re quid agant, sed ideo
dumlazat fures cognoscnnl, quo quid lucri el sibi et magislralibits suis aucupentur. Qaae ornnia illos, qui
iam a nobis ad praeturam ptebis provehuntur, odisse et aversari decet ac puris uti manibns et vindicurc omnia
quae ipsis dcnuntiantur sive de furlo sive de ceteris delictis, et urbem nobis purgare a bestiis furla facientibus, uttjue viris probis ad haec uti ministris, et erga propriitm oflicium decenler se gererc, ut hi praesidan suum timeant et omnia cum studio et benevotentia agant. Isam si recte et noslro de illis iudicio
digne agere voluerint, neqxie multi erunt fures et furta citius deprehendentur, et delinquentes pauciores
1 fient, cutn mayistratum metuant, quem nemo facile pecunia emerit.
Scd etiam de criminibits quamvis
gravissimis coqnoscent, et populares tumultus ita component, ut non magistratui hnxns gloriosae ac regiae
urbis, sed nobis ipsis ministrent, omnemque honorem ab eo mereantur tamquam magistratus minores
a maiore magistratu. Levabuntque ei curas: nec quicquam agere malint, quod non sit viris bonis
et imperiali lestimonio dignum. Si vero accidat (id quod abomtnamur), ut incendium aliquod in urbc
oriatur, oportct ipsos quoque adesse et operam praestare, atque id antiquissimum habere, ut eos qui
furantur et bona miserorum surripiunt, repcllant, et quantum fieri potest iis qui ab igne opprimuntur
res conservent. Elenim si in hoc magistratu diligenter yersati sint, maior eos sedes et potestas gravior
exdpiet. Ac scient, quanto satius stt cum honestate vivere quam hac contempta tnultis tnunibus uti et
per eas impie agere, et postea in angustiis esse, proplerea qtwd eornm qxiae ita coacervantur nihil ita
comparatum est, ut maneat, sed ut male parta stalim dilabantur. Itaque ut subditis nostris prodessemus,
3 ftovta L\\ xt] T L 3 5 Ttqaixovgnv J\P || 11 ngbe
Tdvra13 aQXOvxoi\ ngoirjxovxtot B reliquis omissis ||
13 f%r]v xb dtfwv avxcbv dgxovxat {agxovxi L1) L {
15 ivvolas Be jj 16 innvxrjs ngiovt L \\ 17 xa tptaota XB
fraxxov tvp. om. JS* | 19 xgt]nd.xi (sic) Ll XQVf*aaiv L* |
2ft U om. L jj atpoSgoxrjxa Bc || 22 ov xa> (T Ma) Mfi\

et iudicibus R j| uenatur V uencrantur R Q 6 auersari vulg.) adUersarii RVal. | 10 uti] ut RV\\ 12 agant
vulg.] agunt RV || uoluntas R \ 13 uelit V || 15 sq. inuenientur tt minuentur vulg. || peccantes minuuntur om.
R (I 20 ct om. R || 21 huius ct regiao vulg. || 22 iudicis
VI sed] e V sed et vulg. || ipsi V tpis (= temporis? Ra) ||
OVTWS L{ | agxotTBt L2 || 23 noXEtot aXX1 MB\ TIOX*
23 "dignati ab eo] dignos eo R digno eo V digni eo
1
olt (ws IJ ) xal L || 24 avxtav 1? \\ 26 avxaiv L || 28 leg. vulg. H 24 minore aiZ || ct om.R || euacuauerit R || 25quod]
fllf'? J 29 ylveo&ai B 1 Sei] dfj Ll Sh L10 32 negtqui R || 26 et om. R || 27 aliquam R || 28 aliqoid V]
om^uv] nnoow,Eiv B \ 36 oe/ivoneg \BQ et per r.nmpen- aliqui II aliquod vulp. || 29 maxium V || 30 ut seclusi |j
2
dium icriptum et g. v. add., jieoas pro JIEQ Z ) tiaomai 33 8L-dis V scderes R || 34 cognosceret V copnoscant R |
L \ 41 oncos} ovxcot Bc || 42 axpeX^aat piv lcgit e 8 rav- quod] cum P || 35 uti] ut RV\\ autcm] ante R || 37 agerc
vrfi L
R j) quod om. V | eorum V fl 38 consuevit] cunscii eum
R | sed] etai F | | mane R || 3!) iubare quidem V inuitiri
1 qucm /21 2 lcg. tale? || 4 lucrum eis aut dampnam quidcm R || 40 hanc] hercdcm R

xnr 4-6

104

DE PRAETORIBUS POPULI

v
} noowaatv xai naQayvxfiv roaairrjv airoie et solacium tantum eis dare, et homines honoratos
Sovvai xai dvdnas rsiiuT^ftivovs eig fiiaov ayayslv, ad medium adducere, eoruin virtutem sentiant subonto: av TT}S avTtHv a.Qrf}S ata&qxai 16 v7irtxoov. iecti. Habebunt autem spectabiles populoruin praeEj-ovoi Si ol ri(>tp}.e7CToi
tav ifSrificov noahcoQss
xal tores et consiliarium nostro super eos iudicio, sicut
(p
Q
v irfi rjfteTtoai ijt' avxois xqlaetos,
xqla
xa&dneQ 5 diximus, dignum.
CAPDT V.
Q
Si altdis \al ava etxoai axQaxtarzai,
Assistebunt autem eis et viceni milites et triceni
*al ava xQtdxovxa uarotxaQioi, ovs STJ VVV rjfiels xaxmatricarii, quos nunc nos constituimus, dispositioniearrjaftuev, xais SntrvTKoaeffiv vnTjoszovitevai rcue bus obsequentes eorum, et sicubi hi eos qui indeavruiv xni, sX nov Siot, xal tovs uxoa/uovvrng n- 10 center agunt detinuerint, competenti ordiDe tradant.
dxomces xai xiy 7tooirptovrt a%r^fiari nagaStSvvrss 16 Oportet autem eos scire manifeste quod, si mundos
noXitevua. JeJ Se avroie djiioxaa&at aatpios, ws semetipsos custodierint, et dei auxilium habebunt
iav xa&aQovs iavrovs rrjoolev, rqv xe x &eov avfiet nostra placatione non fraudabuntur et longior eis
finyjav Igovat xr,e re na^ Tjfiaiv evfievsias ovx ano- dignitas erit. Quis enim bene et recte agentem amoTevovrcu, fiaxQoregd re avrois arai ra. TTJS a.Q%TiS. 15 vere velit?
rls yciQ av tov xaXdis ze xal o^&cot Stayivouevov
dfttifisv i&eXjjaeuv;
CAPUT VI.
^ p C r j i n avroXe ixrov Sixaarr]Sed si transmittatur aliquis els a iudicio viri chglov TOV XnfiirgoTaTov innQ%ov xrp eihaifiovoi iavrt]s rissimi praefecti felicissiinae huius civitatis, qnatenus
nokews, dq>' q> rifia>f>iav vnoaxelv, axmBwi avagijrei' 20 suppliciis subiciatur, scrupulose inquirant diguitaxtoaav xi]v aiiiav xal pav&uvexiooav, tp* oli avcutem eius, et doceautur, in quibus occidunt hominem
Qovat xov nv&gconov rj a<paioovi>zai fii?u>vs rj xtvos
aut auferunt membrum aut tale aliquid, sciscitantes
xoiovxov, nvr&avofitvoi xai nap' avxov xov ivSo^oet ab ipso glorioso praeiecto, si et hoc praeviderit,
xiixov Inaqzov, d xal xovxo awiSoiev, oitre avrovs
ut cum subtilitate proferant sententiam aut animam
vxQiBaJi i^EVByxsiv XTJV yjjff-ov rj y>vxvs V ^Xovs xivos 25 aut meinbrum alicuius aufereudi a destinato.
1 cupauiovfiivijv xbv Txnoantftno/itvov.
"QtneQ Si 1 Quemadmodum enim spectabiles praetores popuxov* 7itoipXt7rtovt ngaiTOjQcte xiov Sr,fi<av x^hxavxate
lorum talibus honoravimus donationibus, dignos eos
ixtfitjoafiev ScoosaTi, dl-itoaayxee aixovs xni ovfifiofacientes et codicillis a nostra procedentibus manu
),<av ix irjt Tjfieidqns nooioi-xwv xiiqbs xai cixrjaews
et annonis et appellatione tanta et aliis quae duduir
xal nposTjyoqiai xooayxr,s xai rciv^uXXcor, onoaa ik- 30 dicta sunt, ita eos exigimus reddere nobis suam pungoa&ev etQTpai' ovxtos avxove dnatxovftev dvxiStritatem et in omnibus vigilantiam, et cuncta agere
Sorm TJ/UV XTJV iavxair xa&aqoxrjxa xai xijv Iv anaaequali et itista conscientia et pura manu. Si enim
aiv dyQvnviav xnl xo nnvxn npaxxetv i'fTij> xal dtxaica aliquid apparueriut delinquentes aut furantes aut
)u>yt<tfiw xni xaO-nqq xq ^o/. Ei yaQ T* ywcle' furibus adquiescentes, nisi omnibus resecaveriut monXrjfiutXovvxBt Ki rj x)Jnxovxes rj xo>v xXtmovxoiv 35 dis, et diguos qoidem morte suppliciis subdere, medvexouevot f) ftij jznatv Ine&ovxes xqonois xal xovs
diocria vero agentea expellere a magna hac civitate,
fiir a^iovi &ntdrov Tiftcooovfisroi, xovs Se /uexqiaheqa
ubi nos praeceperimus: sciaut, quod ipsi pro huiusTtqnxiovxni i^eXnvvov-tei T^S fieynXrfi xairtTjs TtoXeaiS,
fv&a av r4ttiis n(>osxdatfiEV' Xaxaiaav, tos avxoi xbv
hanc ob causam existimnvimus et tantum iis solacium dandum esse et viros honoratos in tnedium producendos, ul eorum virlulem siibditi sentiant. Ilabebunt aulem spectabiles praetores plebis etiam assessorem
nostro de iis iudicio, sicut diximus, dignum.
V. Adernnt vero iis et viceni milites et triccni matricarii, quos quidem nunc constituimus, qui eorum mandalis obscquantur et si quando opus sit tumidtuantes contineant atque convenienti formae administrationem tradant. Certo autem scire eos oportet, si inlegros sese praestent, et a deo auxilium se
habiluros, nec nostra benevolentia destitutum iri, ac diuturniorem sibi futuram potestatem. Quis enim
eum, qui bene et rccte se gerit, remoyere velit?
VI. Verum etiam si quis ex indicio clarissimi praefecti huius fclicis urbis ad eos transmittatur,
ut poenam siibeat, accurate in causam inquirant et cognoscant, cur homincm summo supplirio affectvri
vel metnbro sive lali aliquo privaturi sint, scisdtantes etiam ex ipso gloriosissimo praefecto, si hoc quoqut
iis placuerit: ita ut accurale sententiam ferant, qua aut vita attt membro aliquo privetur qui transmissus
1 est.
Quemadmodum autem spectabites praetores plebis tantis muneribus honoravimus, cum cos et
codicillis ex nostra manu proficiscentibus et annona et tanta appellatione et reliquis quae ante dicta sunt,
dignati simus: ita ab iis flagitamus, ut nobis vicissim integritatan suam et vigilantiam m omnibus praestent.
et ut omnia ratione aequa et iusta ac pura manu gerant. JSam si quid appareat illos delinqucre et vel
furari vel alios pati furlum faccre neque vero omnibus modis persequi, ac morte quidem dignos punire,
qui vero leviora commiserint ex kac vxagna urbe eo quo nos iusscrnnus expellere: sciant se de his rati2 xal av8(>as ayayslv om. JBe |j 5 avTTJs L\\ & XQM- spatium 34 litt.) hi V sibi ubi hii R g 10 dctenueriot
xovxa\ tixoot B |j 8rj\ di L !| 9 7. TTS Siax. airtun V detinuntur R detinentea ct vulg. {] competi R g ordini
om. Bc || 10 Stot et 11 xb noXixevfxn om. ff|| 17 auei- tradentcs vulg. \ 11 aut R fl 12 scznetipso V \ 13 no/?*] ftfj dfieifteiv L ftiv apelfieiv Halonnder || 24 ti
8trami2 || 14 et om. V || 15 sq. nclint si transmitta.ntar
xal] xal ei L l| owiSouv B] awelSottv ML (prae- R |j 19 huias felicissimae 12 vulg. \ 20 inquiratur R \
uidcrit e) II avxovs om. L || 25 leg. xrp ifnjfov xrp> r\ ? || 21 eius om. vulg. {Gr.) |j 22 offerunt R \ suscitantcs /
26 ntpniQOvftivtav M ntpniQOVfttvov JBe \\ xip> TtnqanBfi-al. H 23 et om. V || ipso domino glorioso praefecto VI
nofievriy L || 28 iavxovt L || 36 r\ pi]] nisi (==> ei pij) s" || 24 subtilateiJ 1 || 25 alicuius mcmbrum R al. [| 26 quam38 TXQnxxovxae om. Be || 39 nqooxai-cufitv Scrimger] admodum V || spectabilem R [j populorum om. R || 2S f&*
TtQooxcd-otfUv MLD
cicnte V\ manum JR1 \ 29 quae dudum F ] dudum qua<
R aL\ 31 ouncti R || 32 aequali et] aequalibet R, ^
%
1 honeratos R Q 2 eornm] nt eorom vulg. (Gr.) | 4 con- om. V* i| consitientia R Q 33 apparueritii |[ aut furantci)
siliarum nostrum supcr eos iuditium F|j 7 asistebant / 2 | auferentes R |j 35 quidem] quidem et Vqni R || mcdiocc
aut F J m c i n i R || 9 sequentes V\\ sicubij ai ubi (deind* R | 36 haeo V | 37 perceperimus R peroipiemus VI

105

DE LENONIBUS

Nov. XIV

iitsQ tovrcov vtpegovot Xoyov, ov &ecp ftovov, aV.cc modi reddent rationem non deo solnm, sed et nobis,
y.al T}fv, xai Svoxoi yevrjaovrcu xal Zflfilq jtaarj xois rei fient et omni damno, quod subiectis contigerit,
vrtTjxoois avfifSaivovoT] xai TJJ nap' r>tfiibv nyavaxrrjaBi et nostra indignatione, (et) velociter cum infamia a
xai T<W d-arrov axUiaji .it-e&fj&a&ai rrjs <XQXTIS' Vfl^v
dignitate nostra repelli. Propterea et labores sustiSia xovro xai nbvovs inoaravxiav xai Sandvrje fteva' 5 neraus et expensis magnis adquiescimus, ut non aliXrjS aveyoftsratv, iva firj nvi xaiv rjusrtocDv vTtqxoav
cui nostrorum subiectorum inferatur aliqua caluinintvsz&tir} ns ovxofpavxla xal %(p]fxax<av rj ywxrjs nia et pecuniarum aut animae perditio et quae talia
anuhua xai oaa xoiavxa y.afria-tqxev, aXXu. navxa
constituta sunt, sed omnia cum examinatione fiant
vno xQiaiv ylvoixo XTJP jtgosjxovaav.
conrpetenti.
('JSniZoyoi.) Tavxtjv ovv anavxes f]fxu>v xrp> (iov-10 ( E p i l o g u s . ) Hanc igitur omnes nostram volunXtpr Sta xoids xovr &eiov xrj^vyfiarcoi x* xai vofiov
tatem per hanc praeceptionem divinani et legem
yivdaxovxee, xai on xdiv ovfupEQovxav vfttv oiS'
cognoscentes, et quia quod expedit vobis nullatenus
OTIOVV jiaQahfinavofisv, xrjs Tjfxertoas vnsQevxeo&s dereliiiquimus, pro nostro orate imperio, sic vos
ftua^fotas, ovxtas vudjv xrjSof*dvrjS, ovxas oixeiovfievrjs tuente, sic vos proprios acstimante, quae in uuori if ixaaxco avftpaivovxa, ovxta xr\v naxQixijV itp' 15 quoque contingunt, ita paternam in omuibus vobis
anaav vftiv StaTTjgovGTjS nodvotav.
custodiento providentiara.
Proponatur Constautinopoli civibus nostris.
Proponatur Coustantinopolitanis civibus nostrls.
Dat fxvi.] id. Octobr. Conatantinopoli [dn.] Belisavio
v. c. cons. ind. xiv.
[a. 535.]

IA

xiv.

20

ITEPI TOY MH EINAI ITOPNO

B02K0Y2 EN MHAENI T0II2I
TH2 P2MAI2N I10A1TEIA2.

Coii. III tit. I

DE LENONIBUS &

'iovattviavbs ufvyovaxos Kcovaxuvxtvov'

Imp. Iustinianus A. Constantinopolitanis.
Tiolizati.
25
Kal xois TtaXaioTg rouote xnl xois
( P r a e f a t i o . ) E t antiquis legibus et dudum imcorfv fis^actlevxoat acpoSoa ftsfaarjfupov sSo^ev el~ perantibus satis odibile vi3um est esse lenonum
vai xb xrjt noQvofioGxias vvoun xs xni aony/ia, xal nomen et causam, in tantum ut ctiam plurimae
xoaovxw, oisxe xai noXXol xaxa roiv xa Totavr nXt]fi'
contra talia delinquentes scribercntur leges. Nos
lyt>ricf>rtaav vSfxot. 'll/tels 8i xod xae ijd't] 30 autera et dudum posita contra eos qui sic impie
xaxa xtov ovxtos aaefiovvxaiv xtucoQiat agunt BuppHcia auximus, et si quid relictum est a
xal ei xt naQaXtXetfiftivov fjv xol 7x00 nostris pracccssoribus, etiam hoc per alias correxiT,uav, xni xovxo St' itiqmv inrjvatod-toaa/ue&a vo- mus lcges, et nuper interpellatioue nobis facta reuioy. xnl foayzos Se itQoiayyeXias eii rjfiae ysvoftivrti nQayfiaxtov aas^iov inl xouxvxait aixlatt xaxa 35
Nov, XIV (=* Coll. III tit. 1: gloss.) Graere rjctat in AfL, maior pars (indt a 1) in B 00, 38, S. Epit.
Thtod. 14, Athanas. 12, 1. Iulian. const. XXXI.
onem reddituros non solum deo, sed ctiam nobis, atque obnoxios futuros et omni damno, quod subditis
cvcnturum sit, et indignationi nostrae ct periculo ne celcriter cum infamia a pouslate dejycllantur.
Nimirwn nos ideo et labores suscepimus et maynos sumptns suslinemus, ne ciii ex subdilis nostris calumnia
ulla et pecuniae vitaeve amissio et quae sunt mismodi accidat, sedut omnia iudicio convenienti subiciantur.
Epilogus.
Omnes igitur cum hanc nostram volunlalem per hoc sacrum edictum et legem cognoscatis
nec quicquam nos omnino eorum, quae vobis conducant, praetennittere, pro nostro imperio vota nuncupate, quod ita vobis prospiciat, ita quae de unoquoque accidant sibi vindicet, ita paternam de omnibus
vobis providentium coiiservet.

XIV.

NE LENONES SINT IN ULLO LOCO REIPUBLICAE ROMANAE,

Imp. lustinianus A. Consiantinopolitanis.
Praefatio.
Et antiquis legibus et prioribus imperatoribus lenotinii et notnen et res admodum
exota visa sunt, adeo ut muitae legcs in eos, qui lalia commitlerent, scriberentur. Nos autem ct poenas
illis qui ita nefaric agunt iam propositas auximus, et si quid ab iis qui ante nos fuerunt praetermissum
erat, id quoque per alias leges anendavimus. Atque nuper dcnuntiatione nobis facta de impiis facinori1 rovxov L huiuamodi efl2 sq. itaai roTe vjt. ovjufiat1 rationcm om. R || ct om. R |j 2 et ante rei add. vulg. D
vovat {sic) L \ 4 xio\ xaiv L\f> vnoaxaxoiv L | 9 yevoi.ro fient] fuerit R V || omni] io (. e. itleo) R jj contigitor R II
Ji \ 13 vneQtixto&ai ML \ 14 riftiov M\ 17 sq. sulscr, 3 nostrae indignationi vulg. [) t add. vutg. | uolociterF*||
on. L \ Constantinup M \ nostaris 3 / || 18 x n id. 4 nostra dignitate H al. Q 5 cxpressis R\"i aut om. 12 II
Octobr. M eiS. oxxoipqlav Ath., ftrjvl 6xr<af?p{qt Thcod 8 cum] eam V \ 11 pcrccptionem V\ 14 tuentem RV
al. \ sic] si V\ proprioii. Lerj. sio propria? || catimantera
om./ul. | C<onstantinu7io>Ui on. clu. bilisario J/(j xiv] t&
M I 21 inscr. negl nogvo/3ooxd>v Theorf., Alh. s (r^v RV al. || unoquoque] uno R jj 15 ita om. R || 16 custoR |j ciui7tt(>i ruv noavofioexcbv veapav cit. Anon. B% II p. 4.15), de dicntes Val. cuxtodicnlibus R)) 17 proponantur
j| \xt) ct Rl g 29 scribentur Rl ||
lenonibui toiiendis lulian. \\ 22 ftt]8' ivl M | 24 iovaxia- tatibus FB 28 causavu/?.
1
yit L | 28 xaxa xaao*-tov sr g 33 inavoQ&uaaftt&a L\ 311 a noatrts] auris V |j 32 haec F J 33 interpellationera
R g nobis impiarum (10G, 1) suppl. V* in spaU vac.
35 aixian) axrjpiais L

Kov. XIV

106

D E L.ENONIBUS

rum unpiarum pro talibus negotiis in hac maxhna

civitate commissis causam non despeximus. Agnoviinus enim quosdam vivere quiden illicite, ex causis
autcm crudelibus et odiosis occasionem sibimet nexs xni ibnovs noXXovt xttl viat eXsetvas Se- 5fandorum invenire lucrorura, et circuire proviucias
kedZeiv, jt(;oxf.ivoftivovi vnoS^fiara re xal io&rjxd
ct loca plurima et iuvenculas miserandas decipere
xiva, xai roinoit ^rjoBvBiv avzas xal nyetv eis trjv
promitteutes calciamenta et vestimenta quaodam, et
svbniitova xnvrTjv noMv v.ai Sx^v xn&ei(>yfi?>as iv his venari eas et dedueere ad hanc felicissimam ciTI- invxtav xnraytoynli xal rnofrfi avrais
ihf.tvr^
vitatem et habere constitutas ia suis babiutionibus
fttynXr,v afiaQxavoftivtov noXiv, xb jtfyiyna
ov neoieiSofttv.
Eyvatptv yao iivas T~V ftiv dxonws,
ix Si rtijiuiv %alfhd>v xt xni (iEuiarjiivtav jtQOfaaiv
iavxols UHIQCJV i$cvQiar.iv xsoScov TIBQIVOOXEIV yag

fttxnSiSovat y.ai iai>!;uarost xni ivxti&tv ixtStdovat 10 et cibum eis miserandum dare et vestem et deinceps
ngbs aadXyemv avra: lois fiovto/uerots' xai jtavra
tradcre ad luxuriam eas voleutibus, et omuem quae-

nooov a&/.iov tx iov ow/mros avreov nQosyivofievov stum miscrabilem ex corpore earum accedeutem ipsos
airovs Jutfijiavetv, xnl Tiotelefrai avyyqtupas, tos inl
accipere et celebrare conscriptioues, quia usque ad
XQOVOV, ov ninols 86$ete, TiooseSgevoovai rijv d(Tej3fj tempus, quod eis placuerit, observabuut irapiaai et

ts xni avoaiav xarnrtv nxnoTsfonovQyiavnlrjoovaai' 15 scelestam hanc functionem iniplentes; quasdam vero
nvas

Si nvroiv xni iyyvrjTcc* anatreiv.

wsxe xoaai-

earum etiam

fideiussores

cxpetcre.

Et in tantum

xrtv ytvio&at TTJV rov jz^ny/uacos aroniav, ds iv procedere illicitam actioncm, ut omni paene in hac
naar, aytbbv xr\ fiaatkiSt xavrji jtoX&i xal iv xoTi regia civitate et in transmariuis eius locis et (quod
ntqnfiaaiv avxTjs, xni xb Sr} ytiQiaxov xnl nXtjaiov dctorius est) iuxta sacratissima loca et venerabilcs
xm> Ugdiv xontov xni xaiv oefiaafiiioxdtajv oXxtov 20 domos tales Biut habitationes, et causae sic impiae
xas xotavxas avxole tlvm xaxayioyaf xai noayftaxa et iniquac aub nostris temporibus praesumantur, ita
ovxtae aai,8r] xal Ttnouvofia ini xa>v TjfiBxtQtov xo).-

ftaa&ai xoovoiv, ajsxs xni xivas ihovvxm avxai avaaxijaai xijs ipyaaias xavxijs iwXhixis ^ovXrj&ip^at xal

ut etiam quosdam miserantes earum et abducere a

tali operatione crebro voleutes et ad legitimum deducere matrimonium non sinerent.

Quosdam autcm

nobs voui/uov aysoftai avvotxdattw, xoi> Si ovx inii- 25 sic scelestos existere, ut puellas nec decimum ageava*. iviovs Se ovxtoz avoaiovi xafreoxdvat, tuixs tcs annum ad periculosam deponerent corruptioncm;
xoQns ovSe xbv dsxnexTj dyovoae iviavxbi> tii

m-

xivSwov xnxnystv tp&o(>dv. diate xni xivas ^pvatw

Sovxns oi< ftixniov p6Xn ixEi&ev i^atv^aaa&at xae xa-

et quosdam aurum dantes non parvum vix iude red-

emisse miseras, et nuptiis copulasse castis. Esse

ctiam decies milJe3 modos, quos nullus praevaleret

Xmntooovi xai yafttp owaofwaai aoxpQovi. xal XQO- 30 sennone comprehendere, cum ad iniinitam crudeliTXOVS eivai fivoiovi, ovs oux av TS iaxveets X6y<p netatcm pcrductum sit tale malum: ita ut primum
QiXnpeiv, eii deivTjv aooioxiav i^evBx^dvxos xov xof
quidem in ultimi^ partibus civitatis esset, nunc
ovxov xnxov, as TXQOXSQOV piv iv iXaxiaxote fidgeat
autcm et ipsa et quae circa eam sunt omnia plena

xij noXetoi Blvat, vvv 8i avxrjy xs xnl xa nepi avzip' talium sint malorum. Haec igitur dudum qtuilem
anat^xa fieaxa xoiv xoiovttov yevdofrai xaxwv. Tavxa 35 aliquia nobis sccrete dcnuntiavit, dcinde etiam nuper
xoivw Tiototjv fiiv xis rjfiiv iv nnoQor^xfo nqoiriyyetXEv, magnificeutissiini praetores a nobis talia requirere
BIXO. xnl tvnyxot oi tuyaXoTtosndataxoi noaixaosi nn^'
praecepti haec eadom ad DO9 retulcruut: moxque
Tjftaiv xn xoiavxa ava^ijxslv intxQnndvxes avxa xavxa
audivimus et iudicavimus oportere doo huiuamodi
tis rjfiiis fjyayo>>. afia XB OVV tptovonpBv xovxan; tor,- commeudare causam et velociter liberave tali scelcre
9r,fitv XQ>ivni ^(o xrjv xoiaixrjv ava&elvat TiQai-iv 40 civitatcm.
xal fraxxov dixaXXaSai [ivoovs xoiovxov xijy noXtv.

1 0Bani^ofiev xotwv ndvxas /tiy, xa&' oaov tlal

1 Sancimus igitur omnes quidem secumlum quod

bus, quac ex eiusmodi causis in hac magna itrbe committuntur, eam rem non negleximus. Comperimus
enim esse, qui cum improbe vivajit, tum ex gravibus atque exosis causis occasionem nefarii lucri sibi
reperiant: nimirum circumire eos provincias et loca multa, ac miseras puellas inescare culccamentis el
vestimento promissis, liisquc venan eas et ad hanc felicem nrbem deducere ac lenere inclusas in ipsorum dcversoriis et cibum iis rniserum et veslem praebere indequc ad libidinem eas tradere cuivis volenti:
atque omnem quaesUon malum ex coiyore illarum redeuntem ipsos accipere, et syngraphis factis cogere
cas in temmis, quvd ipsis placuerit, assiduo impium hoc et scelestum mmisterium sibi praeslare; quosdam
vero ab illis etiatn fiaehtssores exigere. Vnde tantam rei evasisse immanitalem, nt pcr totum fere hanc
regiam urbem el in traiectibus eius, quodque pessimum est, etiam prope loca sacra ct vcncrabiles aedes
Unia iis sint devcrsoria. Ac facinora tam impia et illicita nostris temporibus perpelrari, ut etiam cum
quidam misericordia moti eus a tali quaestu nonnumqnam removere el in tegitimum matrimonium ducere
vcllent, illi non permitterent. Nonnullos vero adeo sceleratos exlitisse, ut puel/as ne decitnum quidem
agentes annum in slupra periculosa inducerent. Itaque quosdam pccunia non modica data aegre inde miseras illas redemissc et honestis nuptiis secum coniunxisse. Atque sescentos esse modos, quos haud facile
qmsquam orationc complecti possit, huiusmodi malo in immensum imporlune micto: ut cum antea non esset
nisi in exiguis partibus urbis, nunc el ipsa et qnae circa eam sunt loca omnia plena sint eiusmodi malis.
Haec quidem prius nobis in secreto aliqms nuntiavit, deinde etiam nupcr magnificeniissimi praetores in lalia
inquirere a nobis iussi eadem haec aa nos rettulerunt. JVos igitur simulatqne haec audtvimus, dco hanc
1 operam consecrandam et civitatem cito tali pesti liberandam esse existimavimus.
Sancimus igitur,
2 ntQitiBontv M] TxfgiSeoftBv Ll jtrtQlSoiftBV U1 fl 10 ci miserandum F 2 enumerandum? F 1 fl 11 cas] eis V
jjv) < TJX \ fiiv otn. L J| axv7iove L% | 5 noXtovS M |J tradereas A'B | 15 quosdam? Rx | 16 ctiam om. R* ||
17 paene] pc F 1 | in ante otnni tranxpoxuit F 3 vulg. Q
6 iod-rjxi La |j S Sxti J/fl 9 aixdiv L |j 14 *rxooseSpevoovoi ie)] TXQOSBSOSVOVOI ML I 15 avxois om.g | \%xitvxi\ 18 ciuitate] ciui Rl U 19 loca et miserabiles (et niisera
V1 in rait.) Ffl 21 et om. RVft iniquae om. Rl R 22 nt
om. L |J 21 airxoit om. e || 23 avxovS Ll || 24 xavxijt] tafi
1
1
S \ 26 ov roxit Lx \ 27 &IXOLBXT\ ML\ Sdxaxov Haloander om. F | ab R \\ 23 crebo RV || legitimara F | 24 q u
is) \ 29 xovt Ll II 33 tv iXnxioxois [iv BXBXIOXTJS L1)] in dam autem sic scelcstos suppl. F * in tpat. var. 1|J 27 remille vulg. |] nullu F |J praeultimis (i. e. dffxdroie) pr!l 31 alxdis xi L* B 35 *fttaxn dimissc R jj 29 deoiensF||
7
F 1 sermo V3 vulg. |
(e)] ftBxn ML || 39 ovv\ a>v L | xovxatv om. L | 40 xQVvnt ualeret] ualet corr. R || 30 sermoncm
finitam R [| credulitatem F 1 H 3)J eam vulg.] ca R V'F ||
IJ* \ ava&tjva^ L dvEvO"civai (nvBv&rpai Ma) AI avev
omnia] loca s. v. add. R2 || 34 s u n t F J 34 sq. nliquis nobi*
&vvat Scrimger || 42 (tiv om. L
quidem R \ 30 praetoris F 1 || 37 praccoptis Rl \\ 37 roo<
quae audimusmus (sic) V | 39 scelcrcj scdc \i. t. c4 autem] aut V | occasionc V 8 sibimcnt Rl || 5 oirl
cura re ^ 1 | 7 sq- et {om. V) in his Fg 8 ucnerari Hl |! cundc) R

DE LENONIBUS

107

Nov. XIV

Swaxol, oojfQoavvTjv nyetv, TJXIS xnl /WVTJ &SM fitra

possint castitatem agere, quae etiam sola deo cum
jutQOTjtjias Swnxij xnd"iaxt]xev ar^oiontav nnonaxrj- fiducia possibilis est bominum animas pracsentare.
ant\pv%as. ^EnetSr, 8i noXXa xa av&gwntva, xo yovv
Qnia vero plurima sunt humana, cum arte et dolo
avv ii/,rri xni 8oha xni atmyxr] xtvae sie xoiaixrjv
et necessitate quaslibet ad talium luxuriani deduci
adiXyuav ayeafrai naai xioXvofitv xQ7ioif xni fitj- 5 omnibus prohibemus luodis, et nulli tiduciam esse
Sni na^oiav
ehai TroffvofiooxeZv xai In* oixrtfiaxoi
pascere merelricein et in domo habcre nmlieres aut
fyuv yvi'<tlx,xi, i) xal Srjpoain ziooiaxnv izi' aaeXyeiq,
publice prostituere ad luxuriam, et pro alio quodara
t) arj* aXXr,i xivbs TiQay/utxeiae xa xoiavxa ifiTio- negotio talia mcrcari, neque conscriptiones super
(ievEO\tat, pt;8e ovy/Qawns ini xovxto Xa/ifiavsiv urjSi hoc percipere neque fidKiussorea exigcre nec aliquid
'-" anntxEiv'prjoi xomvxov xt ngdxxen' oneglOtaAe agere, quod cogat miseras ct invitas suara
< xni xnXni7Tf6oirvs xni dxovoos xijv iavxdJv
castitjvtem coiifundere, noque sperare quia licebit de
>r]v xnxnta/,vveiv, firt8i iXnit,eiv tos ilztaxi
cetero eis vcstium donatione aut ornaiiientorum forfo iomov avxoli. loO-rjudxwi' Soast rj xui xoauiatv
san aut alimcnti deciporc, ut ctiam invitae sustiu SeXed&tv avxds tis xb xai dnovaas
noant. Nou enim pennittiinus quicquain lieri tale,
Oi< yno ijvyz(ogov/iei> ov8' bxioi<v yi-15 sed etiam ntmc omnia talia breviter competunti cura
roiovrui'' dXXn xai vvv anavxa xavxa iv
disposuimus, statuentes etiara reddi eis onuiem quara
ppaxnl T7/e n(jo^r,xoiaije l&waafiev d-eoaneins, ztattacontiirit cautionein occasionc sceleris buius exponi;
axndoavres xni avaSofrqva^ nvxnl? nnauv ijv ixvxov
et nequo penuisimus scelcstos lenones, si quid deaaydXnnv n^oipdast xov xoiovxov /tvaove ix&tfievm,
derunt eis, hoc ab eis auferre: sed etiam ipsos ley.a\ ovfti owt%worlGaftF.v xovs dioaiovs noQvo^uaxovt, 20 noues iussimus extra banc tieri felicissimana civiti xi SeSmxnatv airinls, xovxo TZUO* ainujv dcpeXt' tatem tumquam peatiferos et comtnuues vastatores
d/hu. l^/./.n: xnl avxove xovs nooropoaxovi ea) xav- castitatia lactos, et iiberas ancillasque requirentes
buiusmodi necessitatem ct dccjeducatas ad universam confuitaque quia, si quis de cetcro
aioitoyrt^ofiwovs xai xaxriyovxas eis XIJV xoiavxr,v nv- praesumpserit invitatn pucJiam sumere et babcre ad
uyxr,r xai StXtdt,avxag xai' t'x<>jTs nnQnxQsipo/iivus necessitatem nutritam et fornicatiouis sibi detcrentn niiaav aiayvvr,v. Jloonyoofiouev tii )s, ei' xis tera quaesturo, hunc necesse est ab spectabilibus
inv imnnv xo/.fir^f.iev uxovoav xi>Qt,v Xrtfieh' xai fyeiv praetoribua populi huius fclicissimae civitatis comnoni drdyxr,? unoioefOfiirTjv xc xni dx Tiogreiag aiixa) 30 prehensum omnium- novissima sustincre aujiplicia.
nonidyovanv 7iuf>ovi, xovxor arriyxjj jinga xd>v jxeQf oi enim pecnniarum eos furtorum et latrociniorum
fltinxiov TtQfttxwQtov xov Sf^fiov xi,<: evbnifiovoi xaiemendatores elegimus, quomodo non tnulto magis
trti ^iYucji ovvexouevov xits naatov taxdxae vnouicastitatis furtum et latrochrium eos cohercere perdotno
operado
librarum
lv xq> invxov oixnt xun noQvopooxovvTtt
auri Bustinere pocuam et circa ipsam pcriclitaturuio
xni-niinrirfijtQoiarniieviw ioynaiattxeivxni fii^ xavxa
habitationem. !Si quis autcm conscriptionem de cejiqoinyytXtHvxa fta&tiiv xr;s oixrjoeati nvxuv i^ttJiatitv, 40
Taifi xui dccem lihrannn auri vTtoaxriaoftevos notvi\v
xai Tteni avxrjv xivSvrevaav XTJV oixrjaiv. Ki Si xal
ul omnes quanlum possint piidicitiam colant, quae quidem sola deo hominnm animas cutn fiduria cnmmendarc possit. Quoniam vcro humana sunt multa, cerle ne quae arte et dolo et vi ad Inlem impudicitiam
Irahantur, omni modo prolnbcjnus. Neque cuiguam liccbit tenocinium exercere et in domo siia habcre
viulieres vel etiam puhlice proslituere libidinis causa, aul alius nescio cuius negotiationis vice talia commercia contrahere, ncrjue syngraphas eo nominc accipcre twquc fideiussores exigere nequc ciusmodi quicuiam agere quo miscrae el invilae suam pndiciliam pollucre cogantur, neque sperare in poslerum sibi
icere vesliinentorum vel forte eliatn ornamentorum dalione vel alhnentts eas ita inescare, ut ctiam invitae persevcretit. Ncque ettim permittirrms, ul quicquam fiai tale: verutn nunc qnoque haec omtria breviler
opporlitnn remedio imperlivimus, ciim omnem quam huius probri nomine praeslitcrunt caulionem puellis
illis reddendam curarcinus; ac ne id quidem concessimus, ut nefarii lenones, si quid illis dedcrunt,
id ab iis auferrent. Inimo ipsos lenones ex hac felici urbe discedere iussimus tatnquam perniciosos
humincs et communes pudicitiae corruptores, qui tam liberas quam servas sollicitent et in eiusmodi
necessilatem deducant atque inescent habeantque alumnas ad omnem turpitudinem. Edicimus autem,
n tjuis posthac ausus sit invitam puellam capere et per vim habere alendam et ex meretricio quaeslum
ipst paraturam: ei a spectabilibus praetoribus plebis huius felicis urbis comprehenso extremas omniurn
poenas esxe subeundas. jNam si illos pecuniariorum furlorum et rapinarum vindices instituimus, quidni
tniilto mngis pudiciliae furtum et rapinas iis expellenda committamus? Quodsi quis etiam in domo sua
tinnt aliquem habere lenocinium exercentem et eiusmodi quarstum administrantem, ac non his nuntiatis el cotnperlis eum domicilio expellat, scial se et decetn librarum auri poenam subiturtim et de ipso
domicilio periclitaturum. Quodsi quis etiam poslhac syngrapham hoc nomine accipere vel fideiussorem

2 Sit-nrbi' L | 7 TJ xai] xnl om. B 0 9 inl xovxo Lx \

11 invrejp L B] nvxiov M j| 14 Tv^elv L || 17 naftaoxevao
avxas L 8 18 avxns Ll avxnS L'2 || 1J* xov xotovxov] huius
1
f | txfrintvot D H 21 xovxo* jiaQ* nvxbv L Q 2 3 nrtpaKtXtvOnftifra L y 25 yevoftivovs
B | 27
avaoxQttpofiivovs B U 28 nqotnyoQtvoftBv
Af || 2'* *6(>rj Ll jj 33 7ta1
cmv drl.
B\B\'.Hi rrjv om. JV/ |
d . L ||H5
| | 5 HQOvfinXofie&a
HQfife&
35 noovofiooxbv B | 40 TIJS) T<WV L g avrdJf i&lXa

a m r / , | 4 I docem libparum auri .1/, 8t'xn Xtrpwv [Xixqns /,) xpr<ri.'c>i> M s. ., LB || vnoaTTjao/tevov La Q rcotrrp vnoaT^aojtevoe li fl 4'2 xivSvvei^otv L |) xnl om. L

2 poiiibUe V1 || 3 artem IV || 5 fidutiam esse pasccre

merc II1 in ra.i. | 7 ad] aut V^ 10 inuitos] mutas Ji1 ||

11 confundere] fundere F 1 | quia licebit R* in ras. ||

12 ei V eius T || datione vulg. fl armentorum /2* | 13 alimentis T (Or.) j ut] aut R* | mutae R% | 16 quam om.
V1 spat. vac. relicto | \1 oontigit R] contingit VT oontigerit vulff. U occasionem RlV* | 18 dedcrintii || '20 hano
felicissimam ciuitatem fieri 72 V*2t uastorcs R H 26 inutatn R H pulara Rl Q ad om. F 1 1 27 fornicationea Rl \
deferente F|j 30 omnium T] omma Vvulg., omnibus R ||
31 pccunianorum vulg. | latrucinonim V || 32 elegimus
suppl. F* in *pt. vne. 33 perinittemus vulij. fl H5 quandam R V | propositum R || 36 de domo R V3] denio F 1
domo V1 R 37 cxpullcrit R || ctiam] ct vulg. \ 39 habitationo Rx |j de cetero consoriptioDcm V

Nov. XIV

108

DE LENONIBUS

xb Xotnbv inl xoixots xoXfiTjoeie Xa- tero in talibus praesumpserit aut fideiussorem acci-- Xaxta fiijdiv fiiv ocpsXoi xrti xoipere, sciat Dullam quideni se utililatem huiusinodi
*pcot ovyyqatprfi. xai yct(> b /uiv iy- lideiiissionis aut conscriptionis habere. Etenim tideid
bobiigatns
iit
it
iti
yjfrjrrfi gvo%o's ovx Zoxat, r, Sd ys avyygfttprj navtoiwi i iussor quidem
non erit,
conscriptio
vero
nxvQoi ftsvsl- xni avxoi, xa&ane^ einovxet lyifyywv, 5 otnnino invaJida manebit; et ipse, sicut praediximus,
eti
*- xo
-'- aotfia
-'-- xtfiiooMtv
--'---- vjtoaxrjaexai
'
---* xrfi
-~- ftEin
sustincbit et ruagna bac loaxrp>
xtu
lu corpore
COrpore supplicium
suppiic
gissime civitate
civitate e:
expelletur. Mulieres ltaque caste
ynXrts xavxrti cii nooo&ndxoJ noXstos i^eXnd^qasxai. gissime
vivere VOl
volumus et oramus, non autem inTai ynn STJ yvvalxae awfoovelv iiiv dovXoue&d xa quidem vivere
xi tizo/ie&n, UTJ fit)v dxovaas eie dat/.yt] ftlov xax- vitas ad luxuriosam
luxuriosa vitam deduci nec impie a^ere
yaQ noq-10
cogi. Omnino
enim leuocinium et fieri prohibeinus
ayta&at unSi acefielv dvayxti&o&at.
dvayxti&o&ai. naaav
jiaaav yno
yroo-lOCOgi.
Omnino eni
rofioaxiav xai yivee&ai xotXvofttv xnl ytvopivr,* xo- et factum punimus, praecipue quidem in bac felicisjui^ofisv, StcMpeooiT&i fiir inl xnvtr,s xtj? sidaiiiovos
sima civitate ct iu eius circuitu, nihilomiuus autcm
nvXetas xal iv xfj xavxtjs neoioixiSi, oiSiv 81 ipc- et in locis foris positis omnibus, et quae ab initio
xov xai iv xole 'iT-co xonots annoi xois xs i | a.Q'/j;$ nostrae sunt reipublicae et quae nunc a domino deo
v 7]

Q Tinarjt xoininrlt avnyxr^t xai TT/S TiaQo. tov

digna. Credimus enim in domino deo etiam ex hoc
Seanorov &cov TXEQI r;fias ScjQsai tlval ie xni Si<ifii- 20 nostro circa castitatem studio ma^num fieri uostrae
vtiv a^iae. Jlajiiaxevxa^tv yno eii xov Seanor/jv
reipublicae incremexitum, deo nobis omnia prospera
9i6v xai ix rnvzTje rjfiotv rt)i neQi rtjv acotpQoavvijv per talia opera confereute.
anovSfje fitya).rtv tata&nt TJ rjuerioa nol.neiq nooiif^xTjv, rov 0'eov 7invxn rjfiiv aicia oia xatv totovrtav
itaQt%O[iivov Ji^n^eeov.
25
{'EniXoyoe)
"Onios av eivv ifiels ttgcHxoi oi rnti(Epilogus.) Quatenus ergo vos primi nostri
* noXlrat xfjs au>foovot rjpatv dtioXavoaixs oia- cives casta [a] nostra fruamini dispositione, propterea
ffcoi, Sia xovro xipSt xqj &eico xrjovyuaxi ^ o i - bac praedicatione sacra utimur, ut sciatis nostriun
f
oncos av eiSeirjxs xipr Tjfisxtgav TISQI VS
circa vos studium (et) circa castitatem atque pietaO7tov8ip> xnl xbv TIBOI xrp> aoHfQoovvrjv re xai eyae- 30 tem laborcs nostros, per quos in omnibus bODis
fleiav jivvov r,fiu>vt 8t' av iv anaoiv ayaO-ols tfv/.axcustodiri nostram rempublicam Bperamus.
&rjoea&at XTJV rjfiexipav noXiitinv eini,o/4ev.
}

Eyga(prj xb laoxvnov T(p tvdo^orarn) fiayiOXQIO [xETCt rrjg 7caQaX)xtyrjg raurrjg'

Scriptum exemplar gloriosissimo magistro, in

quo adiectum est:

"Onan av nnaai ravxa yivoixo cpavstya. xols xrjv fjfie' 35 Ut ergo omnibus haec fiant manifesta in nostra
tpav fyovot nohxtlav, rj xolvw cfj vne^ox^ xovSe habitantibus republica, tua sublimitas hanc nostram
Sc^nfievrj xov vouov iv aTtaog xjj vntjxoep Sta suscipicns sacram legem, in omni dicione praeceptis
QyfMxiov
oixetwv xovxov Ttnaai ipaveobv xaxaprupriis eam universis insinuet; (ut) non solum ln
oxijoaxw fas av fiij fxovov inl xavxrtt xifi evSaC/xovoi
ausus sit, sciat se nih.il commodi ex eitismodi fideiussione aut syngrapha percepturum esse. Namque nec
fideiussor crit obligalus et syngrapltu plane irritii manebit: et ipse, sicut anle aiximus, corporis castxgationcm subibit et ex hac magna urbe quam lonaissime expelletur. Mulieres enim ut pudicae sint, et volumus
et optamus, nequc vero ut invitae ad libiainosam vitam dcducantur neque ut impie se gerere cogantur.
Nam omne leiiocinium et ixe fial prohibemus et factum punimus, ac praecipue in hac felici urbe eiusgue
ierritorio, verum non minus etiam in locis cxtra eam omnibus tam quae ab initio nostrae sunt. reipublicae
quam quue nunc a domino deo donata sunt nobis, et vel maxime in his, quoniam dei dona, quae in
nostram conlulit rempublicam, integra ab omni eiusmodi necessitate seryari volumus et domini dei erga
nos beneficio digna et csse ct rnanere. Confidimus enim domino deo etiam ex hoc noslro de pudiciiia
studio magnum futurum esse reipublicac noslrae incrcmentum, cum deus fausta omnia nobis propter eiusmodi actiones lurgiturus sit.
Epilogus.
Iam ut primi vos noslri cives pudica nostra constitutione fruamini, ideo hoc sacro
edicto utimur: quo cognoscalis nostrum crga vos studium et de pudiciiia et pielate laborem, per quae in
omni felicilate conservalum iri noslram rempublicam spcramus.
Scriplum

est exemplar

gloriosissimo

magistro

cum hac

mutatione:

Ut omnibus, qui in repubUca nostra habilant, haec manifesta fiant, tua swmnitas hac lege nostra
accepta in omni dicione nostra propriis mandatis eam omnibus vianifestam rcddat: ut non solum in
1 Tfs B || rov Xoinov LB || xoXfir,anav Xnptiv r\
iyywjxds, Xoxtoaav firjSev otjpsXos T. T. i%ovxti iyyvfjaea>s B | 2 omsXos om. L || 3 1^*' (&XVy Lx) L\^ ya
om. B || 9 VT] fiijy om. L {ftrj pn.it fliov inseruit L") \
nxovanat L II 11 xrtl yevofttrrjv xoXd^ouev om.L | 19 Ttkarfi xrjs Toiaixys B || 22 O-tbv] xgiaxbv B \ 24 ndvxa]
ixav
La || 2f rjfieis Ll || 27 dnoXnvaotxe MB artoXnvaiixt Ll dnoiavar.xB L* J 28 x$5e] 8i L | 29 17/axtQav 32 xijv bis scr. (sed vpexiyav negi Tjftas priore
loco) M fl 30 xbv\ xrp> L j| 31 novoav Ll || novov^ 8t'
ov (om. rifiutv) B \ 34 ftexa rns na^aXXuyrfi xavxr,s]
in quo adiectum est e |^ 37 Sexoftivti L |j xbv vouov) sacram legem ('. t. xbv d"eTot> voftov) s

1 fideiussores V\*acceperit libri || 2 quidem nullam

V\ 4 obligatus non crit bis $cr. Rl |j erit suppl. V1 in
itpat. vac. | 7 ciuitatis lil j} expellitur i2 |j 8 noo] no*
Ra S 10 emm om. Rl R 12 autem et] aut V |J 13 et post
omnibus om. V |] tio nostrao sunt uolumus (16) tcr.
R1 in reu. 2 versuum || 15 dedicata sunt a (.iie) nobis
V\ 17 puram ab omnibus R | 18 *munera libri \ esse
et] et om. Rx \ 21 crcmcntum RlV* H 22 inferente V\
26 erga RVT $ 21 a R*T ao V liao vulgo. Secluii\
28 praedicatione sacra RV] sacra praedicatione vulg. I
29 ot addidi fi 31 cuatodire V \ 33 magistro add. V*
spat. vae. | 35 in nostram hubitantibus rempablicam B V\
37 dictione R*V\ 38 ut add. vulg.

DE DEFENSORIBUS

109

CIVITATUM

Nov. XV pr.

aXla xni iv rols s^co <pvXaxxono TOVCOIS, xqi hac fclicissima dvitate,
sed etiam pin provinciaram
,
xO>v oXtav &$ avx* aXltjs xivbs evcoSiae custodiatur
custodiaturlocis,
locisdomino
dominoomnium
omniumdeo
deopro
proalio
alioquoquodam odore suavitatis oblata.
'l)at. k. Dec. CP. Belisario v. c. cons.
[a. 535.]
Dat. k. Dec. CP. Belisario v. c. cons.

II

XV.

Coll. m tit. 2

DE DEFENSORIBUS CIVITATUMK.

IIEPI T2N EKAIK2N.

Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp.(II.)

Imp. Iustinianus A. Iobanni pp. secundo.
(JTgooiftiov.) Ei fiij &axxov innvnyoiuev xni xb
(Praefatio.) Nisi velociter revocemus curam defobvxKiua. x<av ixSixiav eis xi\v nQosriKovaav xdgiv, lOfensorum per competens officiura, nec ipsam ulterius
ovSi avrrjs ixi xrjs x<Zv naXaiwv ovouaxtov evnogrjantiquorum nominum babebimus veritatem. Aliis siaofiev ai.r/0-Eias. aXXots piv yrtQ a).Xa SeSoxnt napa
quidcra alia data sunt ab antiquitate nomina signirrjs naXatotrjxoe ovoftaxa ar,finvTixa oncpcHi xa>v jtgay- ficativa apcrte rerum, hoc autem defensorura nomen

/tarcov, xovxi Sa xb xwv ixSixwv xa&tiouji anoyaivti

pure demonstrat autiquitatem aliquos praeposuisse
TI) xr\v aQxmoTyxd xivas iTttartjam xoii ngayfiaatv, X5 rebus, quatenus ex omni eas iniustitia vindicarent
OWQ ix jidarji avxa xr,s aSixiae ixStxrjaovaiv iXev-

liberas.

Siquidem ct propter hoc paterna voce de-

^f. xoiyngovv xal Sih xovxo xjj narqiot tpcovrj Se- fensore3 eos vocamus, quatenus cripiant malis in(f/laa^as avxovs xaXov/uev, ojttos av anaXht^niev iustitiam patientes. Nunc autem hoc defenBorum
yiixcHv xovs aSixovfuvovi. Nvv Se Si] xovxo xb xiov valde conculcatum est <in) multis nostrae reipubliixhUcov TtoXv $i) nenuxtj/iti-ov iaxlv iv noXXols r^s20cae partibus, et ita contemptum, ut in iniuria qui\iuxiom TzoXixelae fiiosai xni ovxai xaxane<fQoi'Tiu~ dem potius quam in qualibet iaceat bonestate. Si*or, a>t iv v@QEi finXlov fjTieQ Sv xin x*7ffi>* aeuvbquidpm tiunt quidem viri obscuri, decreta vero super
xoiyagovv yivovxai pv atSges atpaveis, xas 8i
eis misericordia magis quam clectione conficiuntur.

Ttaoinai xb <poovxtO/ia, xnl nvx% nXXov xivbs

iacent voluntatibus. Denique removent eos, quando
natyviov xals xtov aqyfivxiov ixxetvxai yvo>ftais. nevoluerint, aut nibil aut parvissimum delinrjuentes, et
j
f i ,
yv ovdiv
Tiaiovdi xt avxovi r\vixa
nv ppovXrjfreTcv,
alios in illorum pprovchunt officium,, qquasi loci Berfj o/Jixgoraxa iyxaXioavxes, aX)ume xe eii xr,v Ixeivtov 30 vatores eos defensorum facientes, et hoc in anno
i
aj-tv, xoTtoxtjgqxat Sqfrev avxovS ixSixtav
Nov. XV (= Coll. III tit. 2: gloss.) Graece extat in ML, cap. 16 in B 6, 18. Epit. Theod. 15, Athanai.
4, H. Iulian. consL XXX.

hnc fdici urbe, sed etium in locis cxlcruis custodiatur domino v.niversorum deo pro
l/us oblaia.

aliis odori-

XV.

DE DEFENSORIBUS.
Imp. Iustinianus A. lohanni praefeclo praeiorio iterum.
Praefatio.
Nisi defensorum quoque munns in ordinem idoneum cito redicjamHs, ne ipsa qwdem nominum antiquorwn veritas wnplius praesto nobis erit. Etenim cum aliis alia ab anCxquituie indila sitnt nomina,
quibus res dilucide sipnificcntwr, tum hoc defeiisorum nomcn manifesto demGVStrat antiquitatem quosdam
pratfccisse rebus, qtn eas ab omni t7iiwia liberas vindicnrent. _ Itaque propter id ipsum eos patria linrjua
defensnres vocamus, ut cos qui ininria afficiuntur ex mnlis cripiant. Nwic vero ista defensorttm condicio
in mullis reipublicae noslrae partibus admodum conculcata est et adeo contempta, // in contumclia potius
quam in difjnilate aliqna ponntur. haque ct obscvri homines fiunt defensores, et siiffragia de ea re misericordia potius quam clcclionc parant. Nam quilnts non est alimenlum et victus sufficiens, illi defensorum elecliones emendicantes ad hoc munus acccdant, et pro ulio nescio quo Ivsu voluntati praesidum
prodili sunt. jMmirum hi et rcmovcnt eos quando voluerint, aut nihil aut minima criminati, et ahos in illorum locum subslituunt, cum eos quidem vicarios defensorum reddant idgue saepius per annum in pluribus
\ tpvXnjxoi xortote JT/" |J 2 &ebv L1 f| 3
Q y
nonn.) | 4 suhscr. de.dimu.i ex F, JBnmb. II, Oriehnsi J
vt>v L \ 4 k. dcc. M Ath.j fiijvi StxsufiQico Thtod. {om. CP.] Cap, F, capit. Oriel., om. Bamb. Q Bilisario Damb.,
fufttcr. Iul.) U Bilis. M (| 6 jrept ixSixaiv Thtod., index Bilisinrio V 1Bifnrio Oriel. |j uic cons. F consuli Bamb. R

Athan. (p. ctv Thimb.) de defensoribus civitatum Iul.

( | 8 imp. uustinianus. ang. (*. v. avyovtros) . iavtnnn
prai n M imp. iu^tinianus 'iwrtwrj pp. L |j 9 i^taynyet

6 De om. F {| 8 secundo RT . F | 9 defcnsorura pcr]

rnm
pcr suppl. V in spat. vne. | 10 ipsam] ipsam in
Ral Q 12 nomine F D 13 aperta
R (] 14 praeposuiwet
R || 15 undicarent libcra
F 1 |j 16 siquidem] quidcm
l
fity xni TO>( L \ 11 * tv7iOQr,aofiev {nn evnoQtjiJatfjev
R H 17 malis] malu R a malis F* vulq. (| 18 hoo om.
nvi)] tv7W(>t';aoiuiv ML hnbcbimus s [| 13 *q. jrquypnxcov V |J defensortmi] nomcn *. v. add. RV* fl 19 in add.
xibv tt;>h.xb Ji xwv L (| 17 naxqmo L || SetpivaoQni
vulg.
\ 20 partis1 Ra J ut in]3 in om. RVlTx |I 21 iacat
1
M\ 19 St) "M. L \ 24 ln* avxris L |) 1'5 ovx) m>v ovx
|| quidem airi R uiri quil F 1| 22 fi V fucrint F
L | 23 Sxtivxo L B 29 rj oiSiv rj] ti L H 30 ixtivr,v L dem vul<j., quidexn om. VT \\ snper cis] supcrcris Rl super
1
eius F ' S 24
ct] in V fl isto Rx | 26 aliqno F J { luso
1
1 ctiam] et V R 2tq. quodammodo refuauitatis (re- R*T lus F 0 271uoluptatibus V\ 28 uoluerit R (| nihU
aut] nihil aliud F || 29 loci quasi scruatorcs F \ loco
faanitatis V) RV jj 3 oblata] constantinopoli add. V et
30 defcQSurum om. V
in tng. R1 (pp> constantinopulitanis civibus nostris tdd.

Nov. XV pr. 1

110

DE DEFENSORIBUS

rroiovmes, xal rovro tov txovs noXXaxtt ijti nhioaiv

froqiienter in pluribus hominibus agentes, ut et offiav&gtoxon ngaxxofxei- oisre scal oi xa^tutrai xai ciaies ct civitatum iudices et harum habitiitore3 in
oi TWV noAstov O^O*TCS xni oi xavxnz oixovvxa iv novissimo conternptu dcfensorcm haboant. Quae vero
i
tpQovriasi %bv txSixov i'xovot. Ta Si Si] aguntur ab cis ad iustar nou actorum suut. Nisi
jro' nvroTs iv \'ou> xoTs anoaxxois ioxir. 5 enim imperaverint provinciaram iudices, nequaquaic
f
aQxovxes,
uv8' praesumuut quaedam gesta niontimentorum conficere
ei yao fir, tnnaj-atev oi XOJV inaQ
Q
apud senietipsos per orania serviuntes eis defeusores
uv rokfirpativ ttva Tiga^iv vnouvrjfidxioy avcxrjaaet illoruin nutibus intendentes solis. Si vero quaefrai Tiag' invxolt oi nnvxa SovXeuovxts airols txSi,, xoli ixsivtov Tet>/i'iat
/
px
f
dam conlioiantur, primum quidem etiam baec veizpofixoixss
ftorois.
ti Si

i; xal xiva nvaxfci>i, nguixov pbv xai xavxn Ttntgn- lOnuradant, deinde, cura liullui babeant archivum, in
axovatv, i'neixa uvSevoe o%-xoe aoxeiov, xn&' o xa
quo gesta apud se reponant, doperit quod conticituv,
jtpaxxofisvii nag' euvxols anoxi&ixat, nagunollvxai
et nequaquam iuvcnies apud eos plurimoruin temrb 7CQnxxouevoi\ xni ovx av eijgois nag' avxoje VQO- porum poui monumuntum ulluin penitus, sed ad
vtov TiXtt6va>v xm6tuv7itua TZCLVXBKOJS ovSe v, aXX eis heredes eorum aut alias successioncs his mon

xh;oov6uova ze-avroiv xai TS aXXm 8iaSo%us oi xov- 15mentis cgentes gcsta quaerunt, et horum quae quixiov Seofterot ^rjxovai xh Tttnqayfiiva, xai xmnoiv xa

dem invuniunt, nulla fido suiit digna, alia vero etiam

fiiv EVQiaxavaiv ovBepias *. Tiioxecos 6JT, -r Si pereunt et in tantum cadunt, ut in siniilitudine non
xni i^unoXXvxru, xni Smninxst xoaovxov toi iv i'ato actorum .sint. Nos igitur quoniam de iudicibus bene
xoTi ,urtSi yevoftivoit eh-ut. 'lljteis xoirw,

enetSrj xa

disposuinius et maiores potestates eorum ia genti-

xiov hoxovx<ov ev Sie&^xnfiev xai fii%ovs xs xas im- 20 bus fecimus, et procul ab eis est inspectio civitaxQaxeias aintov iv rdle 9'veoiv l-notrfiauBv, y.ai UOQ-

tum, propterea credidiinus oportere etiam de defcn-

gcoxioiii ye avxois i'i:u xa atxrjz

xibv K6XE(OV inoyias,
soribus constituere. Fit enim sic congruentia utilis,
dta xovxo ior,drtfuv x<*W' xa * T^ r^v exSixiov xa- si indicum sumant otficiura civitatum deteusores, ct
TttaxTjonofrai. yivoixo yng av ovxto xts ag/iovla xqv- provinciae praeses videbitur quidam itidex esse poaxt]t ttTtEQ BJ^ITWV Xafiotev ra*iv oi xciv nbXtiov 25 tius iudicum et ex hoc honcstior praeccdentiuni
gxSixoi, xni 6 xijs inaQxias rjyovfisvos Soxoiij xu ag- apparere; quanto enim quilibet praeest melloribus,
%iov elvai ftaXXov agxbvxaiv xnl rnvzp aenvoxcQog rcHv tauto iiiaior ipse et bonestior e8t.
kunooafrev tpaiveafrai. offro yctQ av xii agxoi xQeixxovtov, xooovxip fif.iLjOiv avxds xcd acfivoxeQos iaxt.

CAPUT I.
Titos ovv ixeiro ngcoxov vofto&exijxiov, oisxe urj' 30 iDterim illud prius sanciendum est, ut nulli omnium
Sevl xcor naiTiov elvnt naQor.aiav XTJV xov ixSixov sit licentia deiensoris ordiuationem declinare, sed iu%u(>oxoi>lnv ancod-eiad-ai, nXXn d/uoiflndov a7invxm
vicem universi aobiliores civitatum babitatores hoc
rovs aenroxioovi TOV TXOXSCOV oixijxooas ravxr/v av- mihisteriura eis adimpleant; hoc enim et prioribus
Tftlf xijv Xeixovqyiav dxTrXrjgovv. rovxo yaf> drj xav temporibus valuisse et in republica gcstum didiciTOIS fftnqoa&ev xoovois xonxiiv xe xai noXixsvta&at 35 mus. Nulli, iiec si honoratus sit magniticentissioiofisfutfrtjxafitv. ovdevos, ovS' av ei Textfirjpivos cit} rum illustrium dignitate, hoc decliuare concediraus,
Tj tuiv /icyaXoTigETteoxaxcov it.Xovaxgicov n^iq, xoTixo nec 8i militiam habeat bonestam neque si proferat
Sito&tia&ai ovyxajgovfttrov, oi'S' nv ei axgareia%> exot
privilegium suuin ex divinis formis, vel si pragmaaeftvj'jv, ov8 av eX rt ngotaxoixo ngoviiniov ix &e{oiv
av-iJ) xvnoir, xav ei Tigay/iaxtxoi xuD'f.cxflxoisv, TIS- 40

hominibus faciant; adco ul et cohorlales et civitatum mtujistratns el earundem incolae summo contemptui
defensorem habeant. Quae vero apud eos aguntur, pari loco alque non acta sunt: nisi enim praesides
provincinrum imperaverint, ne auaebunt qtiidein acta documentorum apud se confxcere defensores in omnibus iis servientcs, cum ad iilorum 7iutus solos altendant. Quodsi quae etiam acta sint, primum ea quogue vendunt, deinde, ctnn nullum stt arckium in qno quae apud ipsos acla sunt rcponantur, perit id qnod
actum cst, nec nvnd eos rcperias ulium omnino rcmotiorum lemporum docnmentum; sed qni his egent apud
heredes eorum ct reliquos successores acta conqnirunt, et eorwn alia reperiunt nulla fidc digna, alia etiam
deperierunt ei ita intcrciderunt, ut eodem loco sint alque non acta. i\'o5 igitur quoniam magistratuvm
rationes bene dtsposuimns, et maiores eorum potestales in provinciis ejfccimus, ut iam lonyius ab eis
disiungalur civilatnm inspectio: proplerea etium defcnsorum res constiluendas esse existimavimus. Sic
enim opportunus fiat concenias, si magislraluum ordincm accipiant civitatum defensorcs, et praeses provinciae videatur magistratuum potius magistratus esse alque eo honoratior prioribus; quanto enim qirisque amj)/ioribtdS imperat, tanto maior ipse et honoralior est.
1. Jnterim igitur illud primum sanciendum est, vt ncmini ex omnibus defensoris eledionem recusare liceat, S(d alternis vicibus omnes urbium incolae honesliores hoc illis ministcrium pracslent. Jd atim
prioribus guoque lemporibiis valuisse et in usu fuisse comperimus. Nec cuiquam, ne si illustriw*
quidem magmficentissimorum honoratus sit dignitatc, id repadinre permiltatur, ncc mugis si honcstn
mililia fungutur neque si quod privilegium praelendat ex sacris ipsi sanctionibus, licet pragtnaticae sintt
rimutn RT plurium vultj. Q 13 ulluni] illum Rl nulluo
3 OIXIOP] ol om. AJ" [j 5 TOIS] T^I L*\l
xoXurjoeitv L ||
v7totivTtfiaxu)v 10 ngnv&ctT] om. L || 12 Tiagavrdis R" (| 14 aut ad alias R* in ras. || 15 agcntes Rl fl quacL K 13 xQ'tvov !> B 15' IOVXOV L1 || 10 xa prius om. L || runt ct horum] unt rt liorum scr. V* in ras. et tpttt18 ISanoXXvitai L \ 23 xo\ xsa L || 27 xiov\ xdls L jj vnc. | quidetn quac Y \ 17 ut neo in sitn. actorum sint
29 xoaovxov /u7ov L g 32 nuei^nSov M* |J 36 39 hg. F j | 2 1 crcdiraus V vutg. \ de om. RXVT (j dufcnsofiboi
7J dcfensoris V1 defensores V* |) 22 fit V* in ras. l
ovx' av ovx' av <WT* avi |) 3S eia axgnxiav
2.1 BI] iuditii IV || sumat Rl |j defersores ect.] rcs et -~
iX^ M oi axgnxeinv &xtl L \ '19 ^* T "' ^tiiov B j|
defenso| v. 31 scr.
R1 in ras. 3 i>er.itium || 24 quidc"1
40 xvnto Lx \ 40 *q. ntfiXoxtftoifiivo^xinoi, a).Xn xara
VtR?) || potis
V1 g 26 quislibet R | 30 Iterum, *. v. '
nixXta L (c/. s)
2
1 ut] aut R* B et om. RVl co V3 g 3 contempto]
comptum JT2* (J 4 factorum F*|j *Nisi enim] Si enim libri,
Si enim non Beckius g B praesumcnt R2 || quadam [alttrum. a tn ras.) R || gcsta] iegesta Ra |) 8 solis] solct R ||
<J haec etiam V Q 11 icsta R \ 12 plurimorum V) plu-

interim R( ) j| sanciendum Heimbach] eciendura

tibril
nulli bomini sit (silt pr.) silentia l(hcencia R3 in mg)
R |j 32 untuersis nobilioribus RV \ habitationes V1
habitatoribus T%M misterum R* B eius V* B 37 mil^
R* || habet V | neo V 38 sq. formia ect.] mia oolla
suppl- V* in spat. vac.

111

CIVITATUM

Nov. XV

aXXk xara y.vxlov rcSv oixr^roQayv r?je tici sint collati; eed secundum circulum habitatoriohaii, otv xis iaxi xai Xuyos, xavxrjv ixnlrj^ovv- bu8 civitatis, quoruni aliqua ratio est, hoc implentibus, et dum circulus expletur, rursus revcrtentibus
r, xi inetSuv 6 xvxXos navorixai, nahv inaviovt- tk io tfobvriofia xal i?j TioXet xrtv eiQTj/xivTjv ad sollicitudiuem et civitati per praedictara curain mioovriSa hixovoyovvr<ov. ' Sexe xbv iv ixaax^ nidei 5 nistrantibus: ut in unaquaque civitate defensor iudcx
lftr.ov apxovxa pa\h>v rj foStxov elvai SoxeXr, ^''Wv poiius quam defensor esse videatur, decreto quidera
v ovv OQXW yivofisvov navxcov xoivjj xutv xaxa xip> cum iureiurando factus orunium possessorum iu illa cioltv ixeivrjv ovxiov xxr,xbo(ov, ttXka fir} xdbv iv- vitate consistentium, sed nou in hac urbe degentium;
1 iusiurandum vero praebens, quia omnia secuntavtta Smyovxtav' oQxovd

%ofxa fiorrjv, xui navouevov xov (p^ovxiafiaxos. ovx administrans solo, et removendus a cura. Non hafyovxos adeiav xov XauTiooxnxov xijs inaoxins aQ%ov- bente liceutiam clarissimo provinciae iudice remoIUS navetv nvxov dXX' \ i xi Soxoirj 7t]>dxxetv oix 15 vendi eum, sed si quid videtur agere non ree.te, nunlofrbv, fitjweiv eie xovs ivSo&xdxovs inoQxovs, aisxs tiare ad gloriosi8simo8 praefectos, u t inde ei tiat
ixtl&ev avxai ytveo&ai XTJV XOV <fQovxiafj.a.xot avcaX- curae privatio, unde ctiara datur.
Xayrjv, ofrev xcd SiSoxcu.

CAPUT II.
..,..*(.*, ovffrjs
~.t, ...^v.t
rcp
,*r xijv
,.r -?A;r =A
Nulla existente licentia administratori aut ipsis
avxolt xoTi dS
ixSixois xonoxTiQijxas iixSixcav noitiv' 20 defcnsoribus vices agentes dpfensorum facere, sed

aMjk xai xoixo naaiv avxois arniYOQeva&ai

xponoii.
iyQ
xQonoti
ai iv xali noXeat xovs

etiam hoc omnibus eis iutcrdicimus modis.

Sed ne-

que proprios vices agentes per civitates clarissimos

iudiccs destiuare nisi ipsos defensorcs, quos. iudicum officium complere m civitatibus volumus; ipsos 25que in omnibus diligcntiam adkibere civitatibus, in

xdiy 7idi.ta)v, iv ali slaL

quibus suiit.

CAPUT III.
an

&ftt xe Ttnpa rots ixSixote xai Siad-qxdw ifiEt agi apud defeusores testanientorum insinuaxai Scu^edif xal nv t'C n xcHv xoiovxiov iaxlv tiones et donationum et quidquid talium est monunxaiv idior. ov Svvajtdrov xov htfinooxnxov mentorum proprium; non valente clarissimo proviiii ^"*^os xiolveiv xo
QO^fM
ciae iudice prohibere quod agcndum est, aut prae, <us oii (IO)JOITO xt Tionx&rpmi r) JT^W*-

cijiere quia non velit aliquid agi aut actum non edi.

NOQ enim huiustnodi alicuius ei omnino potestatom

firt xSofrfptai. oiSi yi\Q xowvxov rtvos avxia
damus, absurdissimum aestimantes necessariia rebus
it-ovoiav SiSousi; x<ov axontoxdxeov elvcu
cadere bomines propter iudicum forte irrationabiles
g Tionyftnxn avnyxnlxt Staninxeiv' xols nvi aloyovs oofxdi 35 nutus atque praeceptiones: sed etiam agerc, qnaeSiii xiis xror agxovxiov
gx
v itn av xn
n cumque voluerit, et edere, et licet quod agitur
^
kXk
xai naaixa^eit.
akXk xni nQnxxsiv,
b jt^axxofievov
TT- tangat provinciae praesidem aut qucmlibet potenovXrfteiri, xal ixSiSovai, xuv ei xb
jt^a
tov rijs innpyiag
/
r xtfo> xa>*> Svva- tum, ncque hoc prohibere. Oportet etenim sic agurc
f, fir;Se xovxo xiokvei SEI yh^ OVTU) Smyiveafrai
liberalitcr coflatum. Sed per orbem incolae civitalis, quorum aliqua habcnda est ratio, id ministerium praesicnt, el ubi orbis desieril, rursus ad idcm munus rcvcrlantur, cl civilali praedictatn curam ministrent: ul cuiusque civitulis defcnsor magistratus mayis quam dcfensor esse videatur, suffragiis omnium communibus cum
1 iureiurando crcandus </ui in ea civitate una habilunt possessorurn, nec vero eorum qui hic degunl; iusiurandum autem praeslans. se secundum legem et ius omnia actnrum esse; atque confirmandus, sicut nns
nunc dicimns, ex iussione gloriosissimorum noslrorum praefeclorum, pcr bienmum aulem solum ministrans
ac tum munere removendiis. Neque clarissimus praescs provinciae removendi ettm potestalem hnbeat;
sed si quid agere non recte videutur, ad gloriosissimos praefectos deferat: ut inde ei imponatur muneris
abdicalw, wide id conferlur.
II. Nulla autcm sit licentia ei qni marjistratum gerit vel ipsis defensorlbus, vicarios dcfensnmm
instituendi, sed hnc qnoque omnibus modis its intcrdictum sit. Sed ne jiroprios quidem vicarios in urbibtis clarissitni praesides delegent nisi ipsos defensores: quos magistratuum Locum in civitatibus oblinere
volumiis ipsosque in omtiibns prospicere civitatibus, in quibus suut.
III. Aique apud defensores et testamentorum agi insinuationes et donationum et omne qnidquid
instrumentorum eiusmodi proprium est: ut nequeat clarlssimus praescs provinciae impcdire id quod agendum est, ant denuntlare nollc se agi aliquid sive aclurn edi. Neque enim eiusmoai rci potestalem ullo
modo ei concedimus, rem absnrdissimam essc rati negolia necessaria deficere homines propter inconsuUos forte magistratunm impetus et itissiones. Verum et agant quaecumque quis voluerit ct cdanl, ac
licet ia qttod agilur pracsidem provinciae vel aliquem ex<polentioribus tangat, ne hoc quidetn impedimento sit.
5 xbv Jf] xrji L || 7 xoivfj om. s (cf. ad 10) J 8 oU 6 defensus Vx \ dccreto] decetcro V1 || 7 factts Rl facto
KTjXoQcav L1 | xwv\ rrjv L^ || 10 xotvrj M, cm LB VT || illi Rx B 10 *aget] agat RT agat et V vulg. ||
omnium corntnuniter (cf. ari 7) e (fusim Aihnnasius:
13 dcminiatrana R1 || 15 uideatur vulg. \\ \b*q. ad glorio&ftrvxa>0ttv Si oi nqbi rovro fiiXtovxti nnquvai xb Bissimos n u n t i a r e r | 16 fiant Ffl 19 ipsis aut K|| 20 deyffovxiOfia, d)f navxa nQii^ovair xa
Xvotrekovvxa fcnsorcs faocrc R% || 21 baec V fl eis proprios suppL
taie noXtciv,
IXQOS xbv rb/iov xnl xo Sixniov /3Xt' V1 in spat. vac. II tnodis om. Rl, add. R* in mg. Leg.
noyxte: unde suspiceris excidisse quaedam nnle xotvr), intcrdici modis? \ 22 proprias R* vulg. |J 24 copulare
xtlut XvatxtXdvvxa naat s. t. q.) || U Tjfteie tt ipn/uev Rl B 27 defensiones Rl g 28 *taliura] aliud libri \ 30 inom.ffS 12 imaqtcov bf \ 8i om. B \\ 13 /wvovt M* || dicc] pro iudice V1 |j percipere / J * F l | 32 alicui. ei
16 inaQxovi MLB H 21 anrjyogsvca&ni L || 22 oixlas V H omni Rl |J 34 cedere R VT al.fl35 nutus R VT ('al.
M\ 25 intfttfola&at B I) 26 eiaiv LB\ 29 vnofivrta(ia.' motu8' Accnrsii gl. in V) raotos vulg. jj 36 uoluerint
fov L K 31 oi om. LB \ 35 evioyovt L%
et cedere Vfi 37 praesidet V | potcntum eet.] tentum
112,7 quaedam mol in ras. 5 versuum ter. R3 |I 38 enim
1 collati] *. v. 1. codicilli R Q habitatiouibus V '
x
1
l
RT*
2 ratione liV II 4 solicitatiuncm / i J 5 in om. R

Nov. XV 35

112

D E DEFENSOKIBUS

oiit inl xdtv agxiov rj xtvoe dwdfiscos Svxas, ov%

>exe xtoXvetv xiva ylveafrat x a r ' aixaiv nga&v, aXX'
vxeae dusfinxov xbv eavxaiv nagdxea&at xgonov, toe
^rjSevi bibbvai xmgbv xrfi xax' avxuiv fitfupeuts. xai
eixa ivSrjfioCr) xalejxoXtaiv agxtov eixs ftrj, firjxcoXv
EO&a xti ngaxxeiv xni Tiagn xaiis ixSixois xt,va vnofjf
i(p"
JXXTJV
ixelvaiv ' /wvtav,
..../
-i- ols
-r. av
- . fioiXoixo,
/>-'i
- ' - -'-oaa BtxatoSoaiae Seirai xai avxfjs xrp xiiv

eos qui in administrationibus sunt aut in qualibet

potcstate, non ut prohibcant quaedam fieri contra.
se gesta, sed ita inculpabilem suum praebeant modum, ut nulli detur tempus querimoniarum adversus
5 eos. Et sive adfuerit civitatilms iudcx sive non, nequaquam prohibeatur quispiam agere apud defensores quacdain monumenta in quibuscumque voluerit, practer illa sola, quac iurisdictione egcnt et ex
ipsa iudicum auctoritate pcudent.
1 "Ennxa xai xdls xae S^poaiae eiengn^eis exovatlOl
Deinde eos qui et publicas exactiones habent cixoys XCJV noXetov 4xSixove naaiv inafiiveiv xgonots,
vitatum defensoribus omnibus raodis auxiliari; et si
xav si Stoi itgoadatt XTJS XC5V ayva>p.6vojv avvxeXiav
opu3 fnerit occasione contemptus contutnacium trin7ioroias inofAvrjfiaxa Tzgagai, xai xovxo TtouioO-ai butariorum monumcitta conticere, et hoc fieri velojxgofrvfitos, xav ei nagayevia&t^i xai xove axoapdvvciter, et interesse, ut inornate agentcs vidoant, et
rae iSeiv xal avxole xovxois fiagrvgriaat, xav ei STJ- 15 bis ipsis testimonium perhibcre, yel publicum remoftoxtxbv nnvaat &6gv/2ov, xni caxXtbs XTJV xmv dgxovvere tumultum: et absolutc iudicum obtinere ordixatv ijtixetv xn!-iv, xni ftdXiaxa oxav dncHffi. xove
nem, et maxime quando absunt. E t ofiicialcs proxs xa^eioxas xovs inixojgiovs, 61 xaxa xrjv nohv r.iaiv vinciae, quicumque in civitate sunt illa in qtia deixeiv7}v xafr' rjv 6 ixSixos iaxtv, inaxoieiv aixot xai fensor cst, oboedire illi et adinvarc: ut absentibus
p>or,iyeiv, &ixs dnovxcov xciv rtyovp.ivoiv rtov i&vihv 20praesidibus gentium nihil videatur decssc civitatibus
(ijqSiv Soxtiv iXXr.inciv xais TtoXeat xije ixeivcov itaQov- sub illorum praescntia. E x provinciali autem ofticio
cias. 'lix 8i xfjs ijrtxtogiov xd^etoi exetv xal xa%v- habere et exceptorem eis ministrantetn et duos offiygcupov avxois vnovgyovvxa xai Sio xagecoxas, ot xa ciales, qui ea quae ab eis decernuntur adimpleant.
nag' avxoiv rfnjipi^opeva nXrigioffovai.
2 Jtxd&iv xs xnis Sixnte andaate TS ^oiftMfmxats 25 2 E t iudicare in causis omnibns pecuniariis usque
utxQt xff^otov xQiaxoaicov ov Swnfiivav x<bv VTXOXB- ad aureos trecontos: non valeutibus nostris subXciv iXxetv xoie avxcHv inevfrwavs Tcagd. xoU ?jtuiectis trahcre sibimet obligatos apud clarissimos prortgoxdxots xdtv 1-xa.Qxiiov agxovotv, eXntg tioa> TJ;S vinciarum iudiccs, si usqne ad praedictain trcceutoeigijftertjs xwv xgiaxoaiav vofuoftdrcav Ttoaoxrjxos rj rum solidorum quantitatem lis consistat.
Sixrj xa&eaxrjxot.
30
CAPUT IV.
lAXXa ftrjSi 8S avxb xovxo xoi<s Stioxovxns nhioScd neque pro hoc ipso actores amplius aestimare
vos dnoxifiiiofrat XTJV Sixyjv, %va awxgiyatai xovs cv- litcm, ut conterant reos et non civitatis defensori.
dwoftivovs xal ftii rtjJ zijs nSXseos ixSixtp, aXXk xu> Bed provinciac doferant iudici. Sed si quid tale
xTjs x*^QaS ytooenya^oie-y agxovx*. nXX' ti xi xomvxo
cgerint
et sententia manifestet minorem litem csse
g
ngiisaiev
xal tjJ rf.Tj<pos
Sei^etBv
iXdxxova pxrjv 8ixr,v
35
trecontorui aureorum et studio anctani, ut apud
Q
yjf
g
,
trecontorum
elvm xciiv xgtaxooioiv #(>i/<xa;*' xal i^f.TiirtjSes r,v!-F]~ provinciae iudiccm et noQ civitatis defcnsorem exaor.^a Sta xb nnga xip xrfi inaoxins noxovxt, nXln fiij
nrinaretur, solum actorem omui litis subdi dispendio.
xta xrje TtoXetas ixSixto xnxe^sxaa&qvm, fivvov xov
tyayovxa XTJ jtaa^ XTJS Sixrje vTiofidXXeix&ai Qq/xlq.
CAPDT V.
Knl firjv xal xae nnon xtov ixSixmv y.-Ar}covs nl 40 E t a defensoribus appellationes ad ipsos ferri iudiaiixovt rpioea&at xovi agxovxns. Ei Hi xt jtQa&tiev CPS. Ri vcro cgerint aliquid iniuriosnm circa dcfcnOportet enim ita vivant ii f/ni in maglsirallhits vel dignitale alit/ua sunt, non ut prohibeanl octa adversus se fieii, scd polius aiico integros suos praestenl morcs, ut ncmini dent occasionem ife ipxis conqnerendi. Atque sive in civitalibus dcgit magisiratus sive non, nemo impcdialur quominus upud dcfensores
ijnoquc instrwnenta quacdam de quibnscumqne volucrit conficiat, praelcr ea sota, quae iurisdidione egent
1 et ab ipsn magistrumum aucloriUitc pendent.
Dcindc ctlam iis, qui publicas exactiones habeiit, dcfensores civitaluin omnibus mndis auxihnm ferant. et si oportcat eos ingralorum snbdilorwn contumaciae
cnusa monumenta conficcre, hoc quoqnc alacritcr facianl, el si adcssc ac videre eos, qui indccore agunt,
et his ipsis testimoniuin darc. ct si popnlurem Lnmultnm scdare: ct omnino magistratuum locum oblincant
ac viaxime quando absint. Officialcs quoque provmciac, qui in cinitate illa snnt, in qua defensor est,
ipsi oboediant praestnque sint, ut abscntibus provinciarum praesidibus nihil vidcaniur carerc civilales
ulorum praesentia. Ex provinaali anlem offxc.io habcant ct exceplorcm sibi ministrantem et duos off\2 ciales, qui ca, quae ab ijtsis decernuntur, excquanlur.
ludiccnt quoquc in cnusis omnibus pecuniariis
usque ad anreos trecentos; nec liccat siihditis reos suos ad clarissimos pracsides provinciarum Irahere,
si inlrn dictam qntmUlatem Irccenlorum ann-oriun lis consislnt.
IV. Ncc vero propler id ipswn actores lilem pluris aeslhnent, ut reos affligant ner/nc ad defensorem civilatis, sed ad praesidem provinciae adduaint. Scd si tulc qnid fcccrinl, et scnlenlia oslcnderit
lilrni Irecentis aureis rninoran esse el consulto auclam, nt tipud pracsidcm provinciae neqiic vero apud
defensnrem civitatis exaininarehir, solus nclor toti litis damno subiciatur.
V. Enimvcro apticllationcs a defensoribus ad i/isos prnesides deferanUtr. Si qutnn autcm n
1 sq. xols ini
ytrtnfrnt orn. T* \ 3 xbv\ xotv fj ||
B pcnt li' \ 10 eos qui et/2K]ct liis ijui vulq. \
4 xnxu nrxotv Af J 56 ftte fir,] fixfi filSi T, || xoXvr.oftai actiones Ra || 11 tl<;fei)oores vuli/. || auxiliari ctsi opus
1
1
om. K , add. V2 in my. [j 12 * contumatiac (contumatia
Z. j] 0 xl T, \ xirl om. f || 7 fiitvov L \\ '> rdli
V1) lil>ri U 14 intcressu ut] ut intcnssc V 0 inornatc
xoiis fyovxrts J3 !| 12 x"tv\ xal xtiv J,li || 5
(ornate Rl) RVT] inonlinate vulg. \ 15 his om. V\ perJie\\ 15 xoinovs M\ 16 cntXwi LI};] om. M\'l\
2
ct qualoandrr (c/. e) H 27 xovs vvc' avxtar uvsv- liiberc] al. proliibcre Ji vtg. |j 18 quicuniquc]
2
rS JLl xovi vn' avibv xtnevfrvravs TJ1 || xdHv ?.au- cutn<|uc V in qua illi suppl. V in vpat. rac. |
et] et om, RT | 25 iudicarc in can|ro in
'aroti' T(>iv j |j jtctQa xov* Xn/ingoxuxrivS x. t. oo' 22 Inibcrc
a
1
1
ni Holoandvr \\ 31 7rifWns Re || 34 eX xot lot- causis R |j 27 sibimentTZ |J 28 usquc] 2squc V 1 20 lii
olnov h |j 35 8ei$si L 8o$eu-t> U 40 ixSixcov ixxXij- constat ct 32 ut contcninta suppl. V in tpnt. vae. |
34 egorit V B nmnifestat V || 36 iudicem mitg.] imlices
ioi'i] txSixovS lic
R VT 0 37 actorc V auctorcm fi || 41 eperit V 41 sq. dcf1
1
4 qnaerinioniarum tcmpusi2 jj 8 iurisdictionis Rl nus- fensoroa uos oilitialcs R offitialcs dcfensorcs V

CIVITATUM

113

Nov. XV 5. 6

vfniaxixov neol tovs ixSixove otTnf-euixat, rrjvixnvxa sores officiales, tunc provinciarnm praesides ulcisci
xovi TWI' tnnozttov vvovftkvovs auvretr xnl ataq<govi- et castigare officiales. Licentiam enim damus defensoribus, si hoc neglexerint gentium praesides,
sedi tuae eminentiae haec niiiitiarc, ut inde detur
5 auxilium eis et vindicta compctens: et revera defensores eos esse contra delinquentes, babentes iudinovdnv, xnl %nli alr/tttiius ixSixovs ttirovs tlvm xara ciariae jclaritatisj houestatis imitationem.
XMV itftnormvvTtoy, exflvxus aqxix7fi aeuvoxrjxoi fti1 Kav si Sianeaeiv avft^air, nofoios exSixov, ev&vs 101 Et si cadere contigerit civitatis defensorem, mox
if' m>uv (pt(jaftat xi\v 'xpi.ipov %'ov ix xov XVX/MV ad aliiun ferri decretum, qui ex circulo vocatur,
xnlavpti'o>; furn xutv efmooofrtv eipTjftit>a>i> bgxtav,
cuin dudum dicto iureiuratido, et suscipere quidetn

axa^iq Suiutv dtj&Ev tvXoyov a(popf/rjv,

2 Hmt{ia*us Se noit\aaa&(o i\ ar, vneQOffl xa&' xa- 2 Praecepta vero faciat tua cminentia per unaraarijf tTiagxiav, djsre iv xaie nolmiv oixrjfia xi Srr
quarnque proviHciam, ut in civitatibus habitatio quae[watnv aipoQio&qvat, xatf* o nposqxov iaxi xove *20dam publica distribuatur. in qua convenicns est deSixoit xa vTtofivrjuaxn anoxifteathu, 7iof{nL).ofuvov feusorea monuroenta recondere, eligendo quodam in
xithi y.ara y.u>Quv, o's xrjv xovxiov j-i (fvlnxr)v aiixs
provincia qui borum habeat custodiam: quateuus inaHidf&opa ftevttv nvxa xni &axxov tvgiaxta'&ui nnga
corrupta maneant haec et velociter 'mveniantur a rexdv lnitvovvxim', xal tlvai xt nao' nixols ngxflov,
quirentibus. et sit apud eoa arcbivum, et quod hacy./ii TO [texw viiv afiapxrjD-iv Iv xals nvXeciv inavoo- 25 tenus practermissum est in civitatibus emeudetur.
CAPUT VI.
"On $i xnl oi txStxoi xaiv jiohcov nnvxoitai /Quia vero etiam defensores civitatnm extra qmne
o>%t yerii<ioixat, xai vnig xiav 7tQrsxnyfxnx(ov avxdiv,
commodum tient, et pro decretis eorum, si qnidem
zl ftii- ni noleti fieil^ove thv, xiaaages fwvoi So&rj- civitatcs maiorcs (sunt), quattuor solummodo dabunaovuu xgvaal xto Stxnaxtjgito XTJ or]* vnegoxrfi, ei 3e30t.ur aurei foro tuae sublimitatis, si vero minores,
i)Arrovit xgels, ijSrj xols rjuexigots Siaxixaxxtu vofioii.
tres, sicut iam dudum nostris constitutum est legi4t Si xivai anrflta Sx^vai St^fioaias, xai auxae xaxa
bus. Si vcro quaedarn salaria babtnit publica, etiam
xv cvvr;fhi i.i';yHtvrnt.
baec sccundutn consuctudinem percipicnt.
1 \dxQoaaurxtii ye ftrjv xai xcov iXaipgoxigtov lyxXrj- 1 Audicnt quoquo lcviora criinina et ca6tigationi
ftaxan; y.ui ouxpoovtaftip Ttgoittixofxt nngnScoaovat'35competonti tradent, et eos, qui tnaioribus criminibus
xni xoiis ini xoit fiti^oaiv dyxXr^natv aliaxouivnve
capiuntur, dctrudent in carcerem et tnittent ad pro(fQnvolfiinoi xni aranifixpovai ngot xov xijs inagxiae
vinciae praesidem. Sic euitn fruitur civitas unar^oiiitvor. ovxio ynp anoXnioei xal jiolis ixuaxrj quaequc cura iudiciali, et omnis gens sub maiori
yooi-xiSoi ngxtxfji, xni xo oiftnav Zfrvot vno /lei^on
constituta iudice tnaiorpm seutiet providentiara; et
xtxayfiivop iigxovxi ueit,ovoi alofrqoexai ngnroinf 40 recidentur plurimae iudicum curae, cum civitatum
xni vnirrt/iovrxitt no*.X(i xcitv agxixtov tppopriSiov ol defensores in semptipsis eas tmponunt et levigant
xa/v Tiohtov txtiixoi, eis eamovs xnvxn ftexaxt&eiTe, praesidum, quas pro omnibus babcut, sollicitudines,
xai inixovfinovat xoit agxpvat xas vnig xdiv oXatv tpsi particutaritcr removeutes ea, quae vim patientifiioitirai, avxol xa xaxa ftegos navorxes xal xu xah'
iuriam inferant defcnsoribus ofpciales, tunc provinciarum praesides auxilio sint et casligent officialcs.
ftam si /tvc neglcxcrint praesides provinciarum, vaiiam damus defensoribus sedi luae sublimiialis id
denunliandi, ut inde illis auxilium et vindicta convenirns praesletur, ac re vcra defensores ipsi sint ad1 xxrsns dclinquenlcs, magistraluum gravilalem imilanles.
Quodsi deficere conligerit defensorem civilatis, slatiin ad allerum feralur decrelum, qui ex ordine vocetur, cum ittreiurando supra diclo, el slutim
aniikm mnnus capessat, decrelum vero nunlietur el confirtnelur a tua sublimilatc: neve umquam defensorii>us vicarius, sicuti antea diximus, dclnr, ne rursus priori perturbationi speciosam sane demtis occasionem.
2 Praccepta autcm det sublimilas tua per sitigutas provincias, ul in civilalibus aedificium aliquod pttblicum destinelur, ubi conveniat defcnsores acla rccondere; et designetur aliquis ex provincia, qui eorum
cuslodiam habcaL: ut incorrupta ea maneant celerilerque reperianiur ab iis qui ea requimnt, et sil apud
eos atiguod urchium, alque quod usque adco peccatum est i civitalibiis emendelur.
VI. Ceterum dcfeiisores quoque civilatum nullo omnino prelio inslituevdos, et pro decretis eorwn, si
quidan urbes maiores sint, quaUuor aureos solos, sin minores, tres aureos iudicio tuac siibHmitatis dandos
esse iam nostris lcgibus conslittUum est. Quodsi quas annonas publicas habent, eas quoque secundum con-^
1 sitctmtinem acapient.
Al cognoscent etiam de levioribus criminibus eaque casligationi conveiiienti
tradent; el in maioribus crimiuibus deprehensos cuslodienl et ad provinciae praesiaem remittent. Ita
enhn el urbs unaquaeque fructur cura magistralus et tola provincta snb maiore magistralu constituta
tnaiorem experielur providenliam: ac tnnlia de magislraliium negoliis praecident civitatum defcnsores
cum ea in se trutisferant, et sublevabunt magislralibus curas quas hl pro vniversis habenl, cum ipsi singula
4 Qafrvftqantv L |j 12 elojjuivov OQXOV L | 15
nnKtoxt L\\ 1H xfjv TtQoofrev nxrtgiav L || 18
^
LB\ 31 ^r]] xnl TjSrj l.B sicut iatn dudutn cflrj/texepatf L \ vbfioii\ Noo VIII p . 88, 27 J 32 Srjfioaioxrt
D [ 37 nvnTtifimwat D |( TJS om. L || 41 vnioxeuovvxm h [ 42 airxove J / g 43 imxov<piovoi B fl xvJv oltov]
Uyaiv L
3 barc ncglcxcrit V \ 4 scdi RT) scdis V vuly.flemir.entic V* in tpat, vac.fl6 eos bii scr. Rl | iuditiari R* ||
7 honestam V et honcstatis vulg. Seclusi claritatis jj
mmiutionem R \ 10 contlngerit R contigit V\ 11 allium

R B defcrri vu/g. | 12 dudum] dum Rl | quidcm] quid

V 16 quasi] al. <t quamlibet AcfcursiV gl.) V mg. ||
21 recedere Rl || 22 habcat in custodiam Rl custodiam
habcat F | | 23 inueniatur R Vx \ 27 etiam] et V\\ 29 sunt
add. vulg. \ 31 sicut om. vulg. \\ 32 quadam /?' |j habeant
R || et V 33 secundum haco Ra | 34 audiant IV |j castigatione RVT | 35 tradent R] deret V traderet V*
contradcnt vulg { eos] os Ra || 36 carcere V j ad] in Rx \\
37 praesidet \Ta \\ sic] si Rx \ fruetur vulg. fl unaquaque
RV H 39 BcntiatV Bentict* Rl H 40 rccidcntcr R" U 41 in
om. R 0 43 particu****f Rx || renioueotur R'T* |j cam Rl

Nov. XV 6; ep.

U4

DE DEFENSORIBUS CIVITATUM

f
fj t>v nfifia^rowrav
Stalvovres xnl
bus infernntur, aut dubitationes solventes, et honeoeftiuri, xafra noXXaxn tior^ni, rove iv rnli Ao/nts
stos, sicut sacpe dictum est, eos qui iii administraorttti nnotfiiivotTSi. Ei oi xal ayvro/iovoivjo 111100. tionibus sunt demonstrantes. Si vero etiain dctiTtvuiv oi di^woiui
yooot,
r,yovuivovs
neantur ab aliquiuus
^
y , rovs -xuiv i&vuiv ,y
q
ppublicae functionea, ggentiura
5 prae.sides
id
d f i b
i b
roi* dxUxote intjaixetv
r<ts xnra ratf nyicoftovovv 5
defcnsoribus
imperabunt
contra d
detentaiu)i> eUnuu^eis, 'ivn xni xarit xovxo avtoli pori&ouv.
tores exactiones, ut et secundum hoc cos adinvent.
Ei di ifi ixSiy.ov nnoa invtn yivono %Ei(>oxovia,
Si qua vero defensoris praeter haec fiat ordinaiio,
r\ Tiituitnolr6 xn ti[v IOV ixSixov 7tvof{o?.t]v in' av- atit' renuerit aliquis defensoris officiuni in semet
i'uv ivionv etVe ti*iu\uaToz ehe oTynrEini sire noovoipsum veniens, sive dignitatis sive rnilitiae sive pritiov ehe eiioov jivve TtQoipaOEi, ovtoi iaraf quinque 10 vilegii sive alterius cuiuspiam occasione, iste quinilirarum auri vnoxEtfievui notvfj, xni ovtaii ftexn ttjv
que librarum auri subiectus poenae eiiam sic post
inini,i fxTiatv i' i'(jya T^S TIO/.EUH 7iQoyiooo'\anv nv
eius exactionem ad opera civitatis proficientem oogaayxno&^aiitii tb TOV ixSixov Htavvaut (joovito/ua.
tur defensoris iinplere sollicitudinem Convenit cnira
7H)oirtxEt yno fxnajov IUIV asftvortoujv Xtnotuyalv
unumqucnique uobilium scrnper functiouein agere ciTIw nuleaiv als oixel, xni iavTf}v avxals anoiiwv- 15 vitatum quas inhabitant, et banc eis conferre habivai tiji oixTtaEtoi rr,v a/ioi^rjv.
tatiouis repensationem.
('Eniloyos.y
Ta -roirvv nagaaTavra jjfuv ynl
( E p i l o g u s ) Quae igitur placuerunt nobis et per
dia tovde ioii &eioy Srl/.oi'fxsva vofiov q fsr\ vnegoxrj hanc sacram insinuata sunt legetn, tiia sublimitas
iv Tali iziaQxiatt wv ayxei noirjant iparega Sin nyui'
iu provinciis quibus praeest facere manifesia per
layfiuioiv oixsiutv ajiEvanita, ontat av yivutoxoisvid programmata propria studcat, quatenus agnosrant
annviES, on xni rdv fityiaioiv xai TCOV ptou>v xni oimies, quia et maximormn et mediocriuin et paritbv Gfnxoo-ianov Tjftty fiiXei, xni ovSiv iaii IOIOVIOV vuloruin nobis cura est, et uibil est tale quort t
oTiBQ !-to joiv TjfiEjiuiov fpQo^-iiSuiv notovftsO^a. ftioos
nustra sollicitudine reuioveimis. Partem vero faciat
di jioii^adafrto 17 oij vneQo/t} rcov oixtiiov 7iQo*xa,tuiv tua emincutia suorura praeceptorum, ut ex hoc iam
16 iriel&Ev rjSrj TOVS iciv ifrvcav ijyovfitvuvt np-25 gentium praesides praeparent secuinlum unamquamaxevuam y.nd"' ixt'i<sirtv nohv tovs ev v7ioXi]ytu>s que civiiatem eoa qui bonae opraionis sunt nominari
&'xov7ai orvfints&t^vni ixSixuvs xma tbv xvxlnv, ios dcfensorcs secundum circulum, 8icut dictum est, et
i^(jT, xnl rpijyovi yevio&at xotvas fiefr' byxiov in
deereta fieri cominuiiia cuin iureiurando in eis baainule xui anoyontf^vni IOV tiurjfiEvov xvxlov, xni bito, et describere praedictum circulum, et iia per
ovrw xniit Siexuiv vnEiuivai ro yguinta/Jit TOVS (p~ 30 biennium subintrare curam eus qui subsccuntur, et
t^Tjs, xni e'in(> Stnniaot TS i$ aviujv, heyov nvrtusi cociderit qiiispiam ex eis. alitim iutroduci: setnpef
ayeo&af aei /IEV rfjs urr,fov fiefr* ooxov yivofiivrje,
quidein decreto cum iureiurando facieudu, ipsonue,
ttviov e, rivixa av fiit.hu tov tpQOviiaftatoi avrixe~
(lum futurus fuerit curam suscipcre, definitum tusofrai, rbt> lootcfiivov o(txuv imtxwroi, xai IT}S ngO' iiirandum subeunte, et electione oius facienda a deo
fio/.rti nvrov yivofiiwfi nnoa re tov &OftXtariirov 35 atnabili episcopo et venerabili clero et aliis iu civiinioxonov xni n>v evayovS xX!toov xni idiv aXkwv
tate opinioni Studentibus
Quod Ctiam nunc tlinx
iihf xazh TT}V TZOXIV vnoXrpfttai nviexoftivojv. ojiea
fieri convenit, omnibus, tsicut dictum est, sccundnm
xm vvv evfrv yevio&at npoaqxei, TintTcuv, eis ctor]' banc nostram generalem procedentibns legeni. Nunc
tni, xnrh torSe t]pu>v ibv yevtxbv nooiovtiov voftov.
atitem cxistentes defeiisores, si quidem placiti videxovi di vvv orrne ixSixovi, ei ftev aoeaxui tpnvElsv, 40 antur, etiam ipsos inscribi circulo et biennio coraxai ainovi iyyonffjvm TI^ xvxXio xitl ^isrinv 7iXr}ou>- plere curam, et si quidetn iam biennium in ea cura
am 10 cpootTta/ta. xni el fii> fjSrj dterirtf inl rou habent, reinoveri defcnsoris sollicitudine, uisi tamcn
fpQortiaiunos i'xovai, navaaa&ai ztji tou ixSixov tppov'
tiiSoi, nXi,v ei ftr; fiovXotvio xotvrj ynppip i'xtad~at nv-

34 57. Huius loci arqumentutn adumbrnnt Paratitla ad Athana. fit. 1 p. 26 Heimb.

dirimant el eorum qui iniuria a/ficiunlur uut qui ius postulanl, causus decidanl el gravcs essc, sicuti saej/ius dixhnus, eos, gui polestates habcnt, demonstrent Quodsi a guibusdam publica iributa seynius pratsteniur. praesides provtuciantm defensoribus imperent exactiones contra contumaces, ut hac auoque in re
ipsos adiuvent. Quodsi quae adversns haec fiat crcalio defensoris, sive quis defensoris acsignattnncin
ad se dclalum seu dignitalis seu tnililiae seu privilegii seu alius nescio cuius rci nomine recusel, is
scial se poenae quinque Hbrarum auri snbicclum iri, atque ita post eius solutionem m ojiera civitaiis
provehcnda cessuram coaclum iri defensoris munere vcrfungi
Uecel enim unumquemqne honesliorum
virorum munera pracslare civitallbus, quas habilat, et hanc iis rependere pro habilatione remuneralionem.
Epilogus.
Quae igitur nobis ptucuerunt el jicr hanc sacrum leyem declurala sunt, tuu subliimuts
in provinciis quibus praecsl nota rcddere per propna praecepla sludcul, ut intellegant otnnes, et mnxima
el mediocrin et minimu nobis cordi esse ncc quicquam esse ausmodi, quod a curis nostris ulienum perhibcamus. Aique in numcro propriorum praeceplornm lua sublimitas id quoque referat, ut hinc iam pracsides provinciarvm in nnaquaque civilnlc eos qui bona fruunlur exislimatione. de/ensores per orbcm, nti
diclvm est, tunninandos curcnt, et suffragia dc iis commnnia ferenda cuin iureiurando, et qucm diximus
orheni describendwn, nt ita per biennmm deinceps se exccpluri rnunus subeant, et si quis cx iis deficial,
nlter pro eo substiluatur. Quippe sufjragia sanper cum iurcinrando ftant. ipsc vero, tibi munus snsccpturus sil, iusiwandum dcfinilum prncslet: et designalio eius fiul et a dco carissimo cpiscopo et religioso
clero cl rcliquis, qui itt civitale existiniatiimcm curant. Quud quidem nunc quoquc stalim (\eri decet,
cum omnia, uti diclum esl, secundum hanc noslram generalem legcm proccssura sinl. Qhii vero nunc sunt
defensores, siquidein probati appareant, ipsi qnoque ordinl inserunlur, el per biennhim munus excqnnnlur.
Et si quidcm tam biennium in co mvncre transegennt. a cura defensoris libercntnr, visi qitem forte communi
3 anotpaivcafrrti jl/|| nyvoiiofolv L \\ 4 ol lutv noXeutv Stjfioatot
pogoi
B || 5 tol<i\\ xni toli B \\ 8 TOV xjf
pg
Stxov nnparnvra yivot ngofioXijv
i X i La |; 1(1 X
Xarco om. fl
f
ue libraruni auri (. v. nirie ?.irocnv) M nivi
quinque
qq
XXitQoiv xQvoiov D Tiivrnt XliQas xpvoov l' || 14 iy.nata
L jj 19 8ia ngoarnyfinrtuv] per progmmniata e \\ 22 aptGxotaitav {sic\ rjftwv L || fiiXXti ML || 25 naouaxf.vfi'
au L || 28 fied-oQxop L || 33 pilki L || 40 ayitnoi ;
Ilaloander] aptmoi ML || 42 ti M\ rj L
2 sacpu] pe V1 || administratoribus Ra j| 4 alibus Ra ||

0 exactiones] fieri add. V3 |) ut et secuntlum li vuh]

sccundutn ut V || 7 dcfcnsionia RlT || 8 rctinuerit P
remouerit Rx || i) priuilegiis i2' V \ 11 etiam] et Il{ |
12 exactioncm] occasionrm R \\ opcram R V\\ ciuitati proficiscuntom R | 14 ununiquinquc V1 || functione \n j
15 inhabitnt vuig. || 17 placuurint R || 20 programaU
R V li 22 nobis om. V || 211 remouumur V \\ 24 praeccptoruni suorum R || 26 opiniosit R* \\ 32 faciendo
ipso quoque (que rorr. V3) dum iuturus suppl- V1 1*
npat. vae. || 33 iussurando Ra [| 34 ct um. R j| 3S
tibus Rx || 42 tamcn] tm V

DE MENSURA OIIDINANDORUM

115

Nov. XVI pr.

tti irimtv Sttrlnv

airrfi
voluerint comtnuni decreto teneri eara biennio eoo xijv duiia
^
av, ai-ioi 8i (paivoivro rou dem ofticio. Si vero nondiim biennium impleverunt,
p
p
,
jQovv IOV kemofievov ^podigni vero vidcntur comniunicare drculum, itnpleant
%or, /itjStra Si 7it(jai7t'^(o rovrov TS JIOXEH ixSrxtlv, rcliquuna teuipus: ultra quod nullus civitatem dea/.ka ftix(tt roirov ftuvov 'ioraofrai rov yyovov n/.rjv 5 fendat, seil usqiie ad hoc solum stet tempus, nisi
ti fii;
ovSeros cuncta civitas rcluctante nullo elegerit eum; et hoc
f x6 xoivbr tr,s
, nolfuts avTt?Jyofroi
y
hiifrt]tpiarrat avrov
roviov
$i $i
yiro/ievov
srigav
hiifrt]tpiar,rat
avrov.xaixai
roviov
yiro/ievov
srigav facto alio biennio snscipiat sollicitudinem et inorlis
Suiiar arrtlnfifidvsa&ui IOV <pQovrio/tatos nai nav- omnibus deponatur, et tunc rursus fiat. quando ipse
tmi UVTO xuta-iiftta&itt, xal rore nuktv yireoO-ai, eum circulus ad bunc adduxerit ordiuem: ne frequenoTav-avTtbi avrin- o xvxko eit iavir]i> nyiiyoi ITJV Tfitv 10 tia et continiiatione curae et per quandam machinaiasit ftfj rjj avvrxtia xni iio Sirjrexsl tov a-onvriijftn- tinnem iJJo semper renovando fiat aliquibus intinita
TOS xai Tip xmn jivn fjr,xavrjv avib xa& Sxnarov
praedicta guhernatio. His omnihus vaiituris iu omne
avavtovv yivKjfrai iiaiv a7zi(>uvTovrip> tigrjfiivijv Stoi- teinpus, quoniani cum toto baec studio et vigilantia
y.ri(ttv. Tovnav anavtiov xomovvjiav eis tbv itTtarTa et (iomini iutuitu adinvenimus et nostris subiectis
jffiofoy, inEiSrjnef) fiexu n<tor}S aisia anovSrii xt xai 15 COJitulimus.
nyuvTiriai xui rrjs 7it>bi xov &EOV avvtovias U-EVQO'
fiir Tt xal rois tjueTiootS V7it]x6ots xe^a^iafie&a.
D;it. [xvi.] id. Aug. Coustantinopoli Bclisario v. c.
Dat. idibus Aug. CP. Belisario v. c. cons.
cous.
[a. 535.]

20

XVI.

Coll. m tit. 3

riEPI TOY TOY2 KAHPIKOY2 DE MENSURA ORDTNANDOHUM

EH ETEPA2 EKKAH21A2 MECLERICORUM R.
TAT10E2WAI E12 ETEPAN E12
TON TS2N EAAEin()NT2N2TATOYTON API0MON.
25
'0 arrbt /3noti.Ere sirfrifiitt no

Imp. Iustinianus Aug. Anthimo sanctissimo ct beatissimo arcbiepiscopo et uuiversali patriarchae.

(Tlyooiftiov.) No/wv gvayxos iyonxpnp.tv nEoi TOW
( P r a e f a t i o . ) Legpm nuper scripsimus de menfiiryov Ttof xstoorovHJjp xni rov prj 7iooir,xEtv ixxsxvsura ordiuatiomim, et ut non comp'terei effusas eas
uivni aiiat ilim firjxe izii XT-S nytrorarrjs(isyni.rtf ix- 30esse npque in sanctissima tnaiore ecclesia telicissixh,ains xr,i avSnifiovos rnvTiys nbktiot prjTB v raie
mae buius urbis neque iu aliis: qtiara etiam tirmam
xni finxnouo-

trtrti) no%tE7TKJX07iit> xni oi.

Nov. XVI ( = Coll. III tit. 3 : glosx.) Graece extat in ML, A (tit. 3), prooem. et c. I in B :t, 3, 1, Nomoc.d
XIV tit. I, 26. Epit. Theod. 16, Athanas. 1, 10 (inde Coll. const. eccl. 3, I, 10; c/. Nomoc. XIV lit. 1, 26. 30).
Iutitin. const. XII.
svffragio in allernm guoqne biennium idem officium sustinere velint. Sin Hennium nondum impleverint,
digni uutem npparcanl qiti ordinis cius nnrlicipes sint, compleanl tempus quod reliquum est; uano vcro
vflra fioc u/Oes de/endal, sal ttsque aa hoc solutn tetnpus perslet: itisi forte commnne civitatis nemine
contradkenle enm denuo elcgeril. Quad si pal, per altemm biennium mnnus capessal ac deinde utjqne
deponal, et lum demum rursus iustitualur, itbi ipse eum ordo ilerum ad locwn illum deduxeril: ne continuatione el perpctuUalc muneris el eo quod idem per arles quasdnm in singulis renovalur adminislratio quam
dixhnus quibusdam /iat infinifa. Alqne havc omnln valcant in omne lannus, quotiiam cum omni studio et
lucubralione el erga deum contentiune ea et excogilavimus et nostris suoditis laryili siimus.

XVI.

VT CLERICIEX ALTERA ECCLESIA TRANSFERANTUR IN ALTERAM

AD STATUWM DEFICIENTIUM JSUMERUM
ldcm Augustiis Anthimo sanctissimo et bcatissimo archicpiscopo et palnarchae universali.
Praefalio
Lcgan nupcr scripsimus de modo ordinationum, et guam non convcniat eas cffusas
esse nrque in sanclissima marjna ecclesia huius feticis tirbis neque in reliquis: quam quidan legcm et
iTtiaxortip KatraTatTirov7xu/.eo)i Ath. || 27 im\ ixiQnvnm.s [| 4 nnoE-tioco L || 7 yEvoftivov L || 8 nnvrnsM 19 nvrb xarcniiteofrai M;\ ainbv arfiaxnoSai L I! axoTfto L 'l^> NofiOp] est tiov. III |[ 29 xsiQtrtovovftivcJV
II xai oi. L \ \"i ixapton/iEfro L \ 18 xvi id. Aug. M A | 3ll itiiTns] Ts ^pOToWitf A || 31 ravrtjt] xni flaottS' avyorOx. Alh fitjvi avyovmta Theod. (om.subscr.Iul.) j) XiSus A || if) nobs A
constantinortos. bihwrio ui Affl21 57. rubricam om. A,
1 cum (om. Iil) in bicnnio R cum bicnnio in vufg. (j
ntol xaxai/ta>i' xkr](>txioi' Theoii. || 23 eii iriQav nm. B || 3 vidcantur vulg. || comniunicari II1 || circulum H' V]
24 l).lnni>rrtop Lfi (c/. 116. 31)] llltnovtotv M Alh. (m
circulo R*T vuly. |) 6 elcgcrit] egerit IV )) 9 adduxit V ||
rubrica. in conlertn ideni uvxl TWV i/J.eiTioftaff x/l7(M- 11 illo V] iltud R vufff. || renouando] uan tnppl. V1 jj aliKWI'1 !'. araTovTiw ML\ arnrsviwv B Alh. [XtinovTOi rov quid V I! 12 ualituris) turis suppl. V3 fl Yi hoo It* V2
TT(IT<IV npifrtiov The.od. in contextu) 6 26 sq. avTCDXQci'vulg. || LS subscr. dflt. idibus Aujr. C Hilisiirio uiro cl.ir.
t<oQ iovanvtavps nvyovaxoi Iztiyavifg rto nyionaKO Bamb. II, om. RWT al || 26 Anthino Escorial.] Antimo
xai uaxii(>iwraxio tip;!;i*7ri<Jx67iw T/)s ftaaikiSoe jtb).tu)3 T Antbymio V Antbemio R vulg. 3 27 episcopo R jj
*ttioiHovutrix(7> naTQitipxT] A ^'^rfrificp Athjldr&e/iup29 competorcnt V g 30 sauotissimam maiorcm cccli Ml. (cf. od p|. Vitf. nnv. XLll jj TIO ihn>raju> mnQf siam V

116

Nov. XVI 1; ep.

DE MENSURA ORDINANDORUM

aXXms' ov Srj xai XVQIOV tlvai xal xQaxeiv tcara nfiesse et valere secundum oinnem suam volumus viraav rrjv avzov naQnxekvoftsfra Siva/nv. 'ETteifirj 3a tutem. Quia vero iutentio nobis cst adbrcviare quiaxonbe r,(nv iaxtv eie zi avurel?.m /tiv TS ^UOTOdom ordiaationes, hiuc autem sanctissimae maiori
vias, ivxevfrev 8i xt\ aytcozaTT] fteynXr^ txxhiaia rb
ecclcsiae excellentcin expeiisam ad mediocretn quanvnsft^nXlov rf/s 5nmVi;s els (it-iotov xl xnl (poorjrbv 5 dam atque portabilem statuere qnantitatem, quatcnus
ne(iioi7;aai nooov, <mr<w av to nlrj&os nvrfi noi- Samultitudo ei expensarum minuatur, propter hoc om7iariifn'nu)v ilaTtuifreir}, Sin TOVTO nnanv ixeoivonem circumeuntes viam et ad praesentem legein veatovviEt 6S'ov xnl ini ibv nnobvia vofiov iXqXvfra- nimus, nihil quidem aliter cxistente priore, sed ex
fiev, oiSiv juer aXi.oi6TP.ttov bvin xov nooriaov, itXX' eius procedeute volutitate, adhuc autcra amplius
ix riji avrfje oQiuoutrov TiQoniotaeaJi, exi Si [inXXav 10 sauctissimae maiori ccclesiae prodesse vulentem.
%rp> aytioxaxTjv fteyuktjv txxXrjaiav ovTJoai Svvafievov.

CAPUT I.
GsaniZpfuv yao, etneo v nai rc5v ayionnrcov xSancimus enim, si in qnibusdara
qaibusdan sanctissunarum
xXt]otu>i>, o)v avrrj TJ nyiaiTnrTj ftsynXrj ixxXr^ia rrtv
eccJcsiarum, qitarum ipsa
sanctissima
sanctissinmaior ecclesia
Stnixijaiv xni xrts Saxnrns eiXsto, avfi^itir] xoeafivguliernatioiicin et cxpeusas suscepit,
suscepit contigerit presxsoof TJ Sinxorov TJ avayv(axrtv rj yxtXrrv xelsvxrj- 15 byterum aut diacouum aut loctorem aut cantoreru
aat, ftfj ^Tsoof evd-iis l'$n>d-ev iniiuyaa'&(u, <\X)A mori, non alium mox extrinsccus iutroduci, sed con-

oxonelv, nbaov iaxi xrjvixnvxn xb uiroor xon> tv.tiac

siderare. quanta est tiinc mpnsura ibidcra ministranilcm

adhuc
definlvipro
: nv o notfruos ef* invxov Tioxrixn- eo ordinationem, doticc numiTus in scmet ipso restiEi d' rJMTTioxnt xb nXlJto;, aiixs avtiyxijv tuatur. Si vcro demiuuta multitudo cst, ut uccessiIvai Hin xb ur; iXXetipnt xb axnxoixov ixtoov at-xi tas sit, nc desit statntiis, aliuin j)ro moricntc introo xeXEvxr-r.mxoi eiin-^9r,vni xXqntxov, oxonelf xijv 25 chici clericum, cousidcrare beatitudiiiem tuam, si
!D1

Ct

lihtooy, oXX>\ filj vinv nottla&ai xrtv natioucra. Sic enim, dtim ex eo, quod plus est,
yjiooxovinv. Olx(o yho * xov jrtoiTTsvofxoi nsi xov 30 scmper hoc, quod dcfuit, implotur, bona et dco
iXXcinmfai avanXqooriievov t} xuXi) xe xni freofiXris amabilis imporiitur causac mensura, et sic sanctisIxixeftipexrtt Tf<5 7ioi'iyiinxt arfi/uxoin, xuvxsi<frei> rj sima rr.aior ecclesia paulatitn debitis iilicrabitur.

utntt xnbfoi, fros li.7inv rb neomtvOh>

i
y
(E7xiXoyo*.y
ll toivw ar, JI nxnoioxrfi nh Sta rijv
diy nytunaitnv ixxXrjauof ro<pt'Xtiav eixnrtos tj.niv

(Epijogus.) Tua igitur beatitudo oa, qnae propfer

sanctissimarum ecclesiarum utiiitatem rccte nohis
ralum esse et oinni vi suu vaUre iubcmus. (Jnoniam vero proposilion nobis est, nt ordiualiones cvntruhumus alque iitde sanctissimae maynae ecclesiae niminm surtiplum ad motleralam tputnduin el tolerabilem rediijiunus qnantitutem, qno mulliludo sumptnitm ei minualur: proplereu oinncm circnmeunk*
viam eliam ad praesenlcm legem pervenimus, haiidt/uat/nam Ulum divcrsam a priore, scd ex codem consilio oriuin, qnaeque vel plus prodesse sanclissimue mngnae ecclesiac possil.
I. Sancimus enim, si in sanclissimis ecclesiis quwtisdam, quarum administralionem et impaisas haec
sanctlssima mngna ecclesia suscepil, accidat ut presbyler vel diacoims vel leclor vel canlor monaiur, nc
statim allcr exlrinsecus introdncalur, sed spectelur, qnanlus luuc sil numcrus religinsonnn qni ihi miitislrant clericorum. El si nwdem clericorum numtnrus nouimm sit daninuliis, sed adltuc reduudel qwintum ad modum a principio definilum el slaliitum qnod vocatur: nulla fiat in eius lccum ordinnlio aitteqitam numcrus ipse reslitulus sit. Si vero muttUuao dcminnla sit, ila ut necesse sil, ne dcficiut slalulum.
allerum loco defuncli inlrodnci cltrricum, vldeut bealitudo lua, num quis sit in reliqnis ecclesiis prucier
sanctisshnnm marjnam ecclcshun supervacaneus ciusdem ordinis clericus, et illinc allerum subslilual, nec
vero nova fiat ordinatio. lla enim, cum ex co quod redundat scmper id quod deficit supplealur, el
pulclira et dco grata rei impertielur congrucntia: aiqne inde sa/ictissima magna ecclesia panlnliin dchilis
libcrabitur: alioqui si id quod dccst cxtraneis introduclis suppleatur, qxiod aulem redundul non ininualur,
longuin et infiitilum lcmpus transibit, doncc omnc quod rednndal imininulum sit.
Epilogus.
Tua igitiir bealiludo, quac propter sanclissimarum ecclesiarum utililatem merilo nobis
t %ai *a{fiiov {sic) L (] 2 naottxeXEVPftev B 8i MB)
xal L vaq Am || 4 Si LAB] W A / || =
.> T.] xe MaLbB
Nomoe." || (j av to\ avrb L \\ nvrrjt A || 9 ovSir] 6 Si
L* ovSi L* 1] I I fteynXi]v om. A || rtjaat A" |j 13 fisynXrj om. L \\ 14 tl'Xezo] nantxst tl A || 15 avayrtoarriv
rj om. Aa | lf> tvWs nm. Bc || 17 boov A || 18 XeixovQyovfiivcav B |j tvXafttainxtor om. Ii( \ 19 ovitut rb
ftiiQov] ovnof TjXmnofrr] ib tiixqov A \ 20 n)j.ovaZpvat nobi xbv afiofrev ooitrubr A || TTOOS XO\ xb nm.
L J| 21 avr' nvxov vm. A || 22 nvxbr A || 24 Sin] iaaxB
V

'

n n

. 1*

Xf

*#HOE_

__

29 rrjv om. A || 31 17 dtltndam videtur || 33 rov otplrjfiaxos /11| 35 Trt Qa&ev inctaayatynls' rb A || 36 fiij\
9V A

1 sccundum] set? V* |j suatn om. V | 2 nobis intentio

R || 3 hinc] huic (huo R*) RVT 0 5 *statucrc] statum
quaorcre R VT\\ 6 ei multitudo R || 7 circumeuntum /,
circumeuntcs tuppl. V7 in rnx. R 8 nihil quiileni) quoJ
nihil V\ existentcm el 9 proccdentcm vnly. || priorcs et cx
eius procendcnte V ft 12 maior sanctissima 11 Ij 17 deRionstrantium R\\ 18 et si clericurum om. Vx, adtt.
V2 in mg. || 19 mensura estj ost mensura est Rl [| 20 id
quod] hoc Ra \\ 21 statutus 17^*1 statuitur Ra (i. numerus R1 s. v.) \\ pro eo fieri V |) 22 nunieremus V f
in Bemet Beckius] ct in remcdio RV% in rcmedio V1
vulg. |{ ipsoj f priore V* in mg. )| 24 sitj cst sit V1 |
status V\\ 27 ecclesiam om. R f| habanilantiiiiusdew V \
30 seper R \\ defluit V fi deoj ideo /' || 31 amalis /11
32 palatim RlV* | 33 aliquin Rl | quod R vu/p.] quul
J T | | quidem] quod V% 34 plu] pl* Vx [! minuarum R*\
35 et plurimutu R\ et om. V vulg*

DE MANDATIS

117

PRINCIPUM

Nor. XVII pr.

a 'oyq> xal Ttigan itagaSovvat OTtsvanroj. placuerunt, operi effectulque contradere fcstinet.
Kni y tiit ytiTjrat nrtQa ravra, vtviaaxstv drnyxij Etenim si quid fiat praeter baec, scire necesso est
rlv nn a joiSe ijftdiv xbv vofiov Sigae&ni TTJV x(>o- e u m Qu* contra hanc nostram lejjem suscipere onliroviav friipoovvra, tos ovSiv ivxei&Ev ofeXoi l'i-ei, nationcm praesumiserit, nihil hinc utilitatis babitu-

oixorofiote
reverentissimig oeconomis ia
yj fr roTs ei<Xaj3eoiaioie
j
f T 5 ruin, neque
,
q repiitabitur
p
o t *
j iij ayuoinTTj
i
hac hac
parteparte
facta facta
sanctisshnae
maiorimaiecclesiae exT^- nevi loiixa xb^ itQoe
fitQoey yivofxtvT)*
ix~
sanctisshnae
(lamnum, a semet
xhfiiq SantivrjS, nXk' avxoi %b ivxei&ev intynoaov- petisa, scd ipsi ex hoc cogiioscent
oixofrv rovrov xijs envraiv
evraiv {jqfrvfiias lpsis hunc suae neglegentiae recipientes
fructum.
xm phxfto, oixofrev
recipi
c710i.n1,fiavovTee
xbv xngnov.
id. Aug.
id. Aug.
iieiisario
0ifioTee
xbv xngnov
Dat Dat.
[xvi][xvi.]
id Aug
Con Con- Dat Dat.
id Aug
CP CP.
iieiisario
v c v. c. cons.
staiitinopoli Belisario v. c. coiis. ind. xni.
[a. 535.]
IZ

XVII.

MANDATA PRINCIPIS.

Coll. III tit. 4

DE MANDATIS PRINCIPUM.
Imp. lustinianus Tribuniano quaestori sacri palatii
et exconsuli.
15 Ex libris antiquis, qui iura nominis Romani continebant, non ignorat tua snlilimitas, quauta de mandatis priucipum lcgum latures in suo qtioque volunmie couscripsorimt. Quia igitur nobis reparantibus
omiiPin vetustatom iam depcrditam, iam dimiinutara,
20 placuit etiam omnibus iudicibus nostris, qui minores
vrl mediu8 administrationcs gerunt, sive inter corrcctores sive intor consulares sive intcr spectabiles
oidinciitur, non soliun codicillos jiraestare, sed etiam
mandata dure, quibus inspectis omnia gubeniare
25 laudabiliter pnssint: ideo librum mandatorum composuimus, qui subtcr qtiidcm por utramqiie linguam
adnexus est, ut dettir adtninistratoriUus nostris secundum locorum qtialitatem, in qnibus romana vel
gracca lingua freqncntatur, scire eorum sanctionera,
30 ut nibil cx bis audeanv praeterire, sed saluberrimas
dispositiones nostras observantes in perpetuum, nostras provincias nostroque impcrio subiectos gubernare festinent. lllustris igiiur auctoritaa tna, ad
quem quaestoria pertinet ccnsura, eadera mandata
35 ct in libris legum transcriborc et in sacro laterculo
depnni pmecipiat, quatcnus cx bis una cnm rodicillis suscipiendis adinini^tratores, queniadmodum
possiut rcipublicae subvenire, noa ignoreut.

Ev ovbnaxi xov Scajtbxov Jrjaov Xgioxov rov d^Eov TJUU>V

^inoy^iiritio Kaicny <l>h\jitos 'Iovartvtavbs 'Ahtintvi- 40
xo Poxd^txbi tpottyyixbs Fsofinnyoa Afxixbt Ahtvtxoi lta.v$<ti.iy.bt 'Afotxavbe evocfirjS evrvxq* i'So^os
vixrixijS xoOTinnn jtoi eioifiHOxot Aryovoxoi.
IJOrj ftev iv xip ytvixio xrti rurttgnt
(Praefatio.) Iam quidem in generali nostrae
AW. XYll ( = Coll. 111 tit. 4: <;/..i Urnect rxtl in ML, ctip. 1 17 in f3K,Z, 2238. Epit. Theod. 17,
Athumis. -1, 3 ((/". inde excerptn jxe^i Stncfbocov nrftyvioff/inrior 4 p. 191 llriinh.). lulinn. contt. XXL

jilaatcriint, operi cffecluiquc tradere sludeal. Elenim si quid adversns liacc fiat, scire oporiet euin, qui
couira hanc noslram legem snscipere ordinatianem ausus sit, se niliil inde commodi habilurum, ncque a
Telirjiosissimis oeconomis expensus in hoc generc sanctissimac ecclesiae nutus rnlionibus esse infercndns, sed
ipsus dumnum inde redundans experluros atque cx propiuis bonis hunc suae ncglcgcnliue pcrccpiuros fruclum.

XVII.

MANDATA PRINCIPtS.
In nomine domini lesu Christi dei nostri Impcrator Cacsnr Fravius lusiinianus Alamannicus Gothicns Frandcus
Germanicus ,4nlicus Alanicus Vandalicus Africus pius fclix indulus viclor ac triumphalor xcmpcr Augustus.
Prnefalio.
lam quidem in gcnerali pirtatis nostrne legc omuin drclarnta sunl, secundum qune eos,
py/i
A l 1 yno om fj || yiVjjTfu MA] yivrono
L\ 3 7W{i rorde rj. r. vofov om. A \\ 5 ovSi LA\ ovtt
M\ 6 ttwro om. A \\rr;v L (] sanctissimae maiori ccclc-

ad Tribonianuni (1338) Latine tanlum scripias e.rlilissc

{cf. v. 26) probat inxrr. tipml Athanosium 'Oavxvt /5aaiXevi Tribunianu quaecow | 7ilovpi(jiiys nrrtxovts ||
39 liTtotofiart L || 42 fiarSoXixoS l l Ovnt'(f>,Xixbs L1 ||
iae f l| 7 Sannvr^v L || SuTtanjs
nu'le rrj | 6 ) rnll, A ||
\d<f Qtxnvoi ML [cf. praef. Insl. Di</. CoJ.\. Rectiux Wypi0 PnH xttQTibv adiangit A: porot xoirw
oi ^IOOTOI-OJ 1 xut nor. XLIII in., edictum VII; Corp. insrr. Graec. 8636
fiivot vntHJtovjtjp
flafrfiovi
= * Alhnnas.
/11
ud
rer/.um detcripto j| dat. xvi id. (kai. corr Scrimger) Aug.
2 scirc] sac Rl |j 3 lcgcm nostrum F || 4 buio V\\ habiConslantinop* Biiisario uc. cons. ind. 5 M, dat. xni kl.
taturuin R !i 5 ycononiis /? yconimis V H 6 expense V ||
Au>r. p. c. uilisarii /u/.*, ideni p. c. Belisari luf.P, dat con" semeut /? || 8 huic V" Q rvspitirntvs li V || 9 nnbxr.r. deinlatu Bilisarii lul. rodd. al. iyo. xnL nvyovaiov 1/770iiimux *x V tt Bnmb 11 !| Cap. Hilisiario uiro clur consule
itiai HtXfnf>lov At/t.{fii]*>i avyovaxm Theod.) || 12 IITAN-.Bomh.. Cnp. re.liquis ominsi V II 13 Triboniano vulg. |) 11 et
S,\TA PRINCIPIS: 7ini)nyyi).fiaia nqypvrtov. h SeyttV'
om. O || 15 1 I'.x pluriinis antiquis | | rxlovgis nvTixovit
laxa 7i{>ivxinta M ntyi finvSajiov ftnotktxibv y.ni mpi
cnd. Ath. tx nXtiartor pngniutv Theoii.) ciiant A'fi. Thtud. ||
ttyxnvtair Thenrf. /inrSnTn nnytxofieva avv toli xtoSi- 17 legis/?||<]uique? /?'"fl 19 ucritetuni Rx^2\
corruptores
*i'k)j)tt tolt xnrn XUTIOV dqxovOtv Ath (Haec Cunstitutiu R* D 23 onlifcillos / i 1 J 20 quidem VTO} <>m. R vulp. fl
babet inscnptioneni: mandala pnncinis lufian.; rt ntoi
28 quantiUitem / ? ' || 29 sci V* || 32 subicctaa ^ T I I 33 ad
ftavhittav {v. t. pnvSnrw) xibv apxovratv StnXtyoptvrj
quum vu/ff. || 35 transcribi vulg. g in om.li fl 38 non om. V%
napa i^(f. / x/i' Sidx.)cit.Nomoc.XI Vtit. 9,30) || titteras 44 legc nostre pietatis R

Nov. XVII pr. 1. 2

118

DE MANDATIS PEINCIPUM

niaefieias vop-io nnvra Sirjyooevrnt irp' ols noosfjKov iaxi

pietatis lege omnia declarata sunt, in quibus conrois xas gxde 7tttQaXafi(}nvovxat xavxni oioixslv, fis- veniens est administrationes accipientcs eas gulieruv^/ttvovt xuivogxtav wv inl xovrois nngtxovatv. Av- nare, memorantes iusiurandum quod super his praeayxalov Se buan turjfriifiEv xni vvv jtaQaXafiftavovxi ooi
stant. Necessariura tamen aestimavimus etiam nunc
xrjy agzijv niaxr;if/iti xn TXQinovxa, xaxa rovxo drj xo 5 percipipnti tibi admiuistratiotiem designare, quod a
tolt nQoyovou xqt noXixEdts rjuwv djirjvprjftivov, t rols
jzenitorilms reipublicae nostrae adiiiventum est, qui
tU xai agxne axEXhtfttroi: Q>,xn Tingslxov nngayytXad adrninistratioiics directis certa praccepta dabant,
/taxn, pavSnxa nQivxmte aixa xnXolvxse, xafr' mandata priucipum ea vocantes, secundum quae
' " aixovi diaxvfl(>var TS ttQx(lSoportet eos guberuare administrationes.

CAPUT I.
<A> JsT tolvw ae xn&ngas jtagaXfft^acvorra rijv 10 Oportet igitur te pure sumentem administrationem
itQxhv * a * fioaeeoe nnnar,? x>Q^ KQO TW1 nXXa)i> nnnv
et sine omiii suffragio prae aliis omnibus mundas
tuit> xnfrfiptis tpvXiiTjfiv d-eip^Ts xai ri,uiv xni ru> vbiuo
servare deo nobisque et legi maniis, et nuilutn conros x^Q"S, xni ft^Serbi anrta&tti xiydovi fitjie fieitingere lucrum oequc mains nequc rninus, npque
oios prfre iXrirroroi, firtSi atoorfiofiivrjv itvh not- captiosum quoddam facerc contra snbiectus ncgotiaelofrnt xnra TWV vTtt,xo<ov ijmooiav, alA' agxclofrat 15 tioae, sed cunteutum csse solis a fisco tibi miuistrafiofon rois nngn tov $tt(n>aiov aoi xoor.yovfiirois, xnl tis, ft tam per te quam per fcos, qui circa t smit,
Sid iE anvjov Su't it tiov ntQi ae xttthto^r VTOIS
purum eis undiqtie scrvare ius. Kt fcstinare priinnra
TMtittxo&er fvXnrreiv ro Sixmov. xai anetiieiv nQii>~ quidem tiscalia trihuta exisji vigilantcr, niliii dfmiIOV /iii- rovi Sijuoaiovi tfogovi anantiv tiyovnvwi,
iiuenB circa publicam curara requirere, ne torte tisfirt(lev ii.Xtinwrn xfjs negi xo 81 fwotov noovoiae, nvn- 20 cus iumiiiuatur, et salvare ei undiqtie
q
qquae propria.
pp
&
h Soaiov
rjhtixojimxni
sunt Sicut
Sicut enim
enim privatos
privatos iniustitiam
iniustitiam passos
passos adiuadiu
ntof
&,
fj
^
j
, xni ntof
sunt.
6&
h
noulr avrq> jini"znx6&sv xn oixtiu. '}?irf.Q yho xols
Viiinus, sic et publicum illaesum manorc voliunus.
Wiwffii! iHixovfiivou florjfruifier, OVTIO xni tb Srtfil>- Collatores naniqne omni alia ealumnia liheri conseraiov nre7it,gt'tarov ftiniv (iovloiiE&a. oi yng Sr, ow- vati facile et in promptu solvent tributa, *t quao in
iiXtatitl nnays n/Mje tTit^vtiite iXevfteoot fvhtjio- 25 lurta prius riantes manebaut debontes adbuc fiscalia,
fuvoi QqSuu^ re xni ix ngoxtigov xn-xtt&ifiovai rove
hacc nunc ipsis tiscalibus cxsolveiites liberabuut fayfifMirs, xiti anep eii xXii7ini ngoxtgtrv dttiovxei e/isrov
cil(J Be triblltis.
ijttiift-tMvxES ixt xn Si,uoam, xnvxa vvv nvxoli xuls
Si,fioaioit TtlHvTES a.7iaXXay7jOovxai oqSicas xuiv ini
l
dX
30

CAPUT II.
B "ErxEtxn txQOiljx imi ae TXQOVOE"IV TOV ftij xove
Peinde convoniens est te providcro, ut nulli poSr./mvs xt7>v TioAetuviv nXlr,Xnn axnani^eiv, nXXn puli civitafum altcrutri seditioiius taciant: scd yni~
i
l
xnit noXEatv ix xov xhv iao- nem pacem esse civitatibus, dum acquitas etiam hinc
T/,T xHvxtiv^n xtris fyiejtomt v7trtx6ote yvXnxxEiv nostris subiectis sorvatur et neque lucri neqiio pasxni f>rtiE xtgdovt
ndfruvs xivot ivExtv jtgoi xt 35 sionis alicuius causa ad aliquam partium dccliuatur.
g
fj
i
j aTioxXivtiv.
gui mnghtralns siisciphnit. hos acfini.iistrare dcceat iurisinrandi memores quod de his prnestant. Altiiintii nccessiiriwn pniuvimns elium nunc lilii mntjistraliim susceplnro quae pnr esl pruciipcre, morcm
scilicel strcnli a pnorihns rci publicae noslnte hiiperalonbns invenlitm, qui iis, qw ad poleslales deslinnlniniiir, ceriu dabutil praecejita, quae mandula principis vocubanl, sccundum quae illts tnugisiralns
geiendi essent.
I. Oi>nrwt if/itnr tc maghlratum pure et sine ttlla donatione stiscepturum praeter cetera omnia
pvrns cl di'O el nobis et letjl scrvure ma/ms, nec u/lum lucnun uilingere neque maius nequc minus, nec
dolnse excngilalam adversns subtlitos excrcere twgoliatinnem, sed conlenlum csse iis solis quae ex fisco
tibi praestunlur, el ttu/i pcr le ipsum quum pcr eos, qui circa te sunl, purum illis iindique scrntre ius.
Ac primum quidcm opcram dare, ut tribui/t publica vigiUtnter exigas, nthil ranillens fisci cvram, el /quircre. num quid fisciis delrinwnti passus s/l, quaeque ad cnm perlinenl omni cx parle vonservare. Siatt
cnim privnlis miurium palieulibiis opem fcrunus, ita cliam fiscum incolnmem manere volumus. Namqw tollulores si ab omni alia vcxnlume iibcri servunlur, et facile et prompte tribitta solvail, cl quibus unlca in
fwta hnpenxis manebunt iribitlumm dcbilurcs, iis nunc ad publica tribula dcslinatis facile liberubuntur
a dcbilis vcciignliuvi.
II. Deinde le providere pnr est, ne populares in civilalihus inlcr se sediliones agitent, sed ut
inlegru pax sil civilatibus, co qitod acqullalem in hoc quoque subdilis nostris servas ac ncquc lucri ncque
nllius uffeclus causa in parlem ullum declinas.
1 ro/4(s>\ nov. VIII || 3 xhv ooxov L || tav om. L )| Rtrato** di**** V1 ad administrationibus dirccfis P 1
5 T TtqtTiovxa xnxh toixo Stj om g |j S mumlata prindirccti O \ 8 secundum) set Vx l| 9 oportvret vulg. \
cipuni e |j 10 nnonXttfi(iavovxE L || 14 OEontfto/iifr,v 10 simentcm V || aministratione R |) 12 et legi] clt-gi
Ttvii ifinoQinv captiosuni quud<iin egotiafione
R B 13 neque post minus otn. V || N quiddam vuly. {
f I 16 aoi ont. L || 17 xibv U) xbv M xrjs xiov L || captiusam quandam f. c s. ncpoliationeni O7 g 15 cun18 xn!) a xni L || 20 nvn^tetv]
aXXn ^TETV I. || tcmptum R V || aministratis V\ 16 prr cos] pcr om. H \
21 T otn. s i| 23 Tole] nvxole II || 23 ovxat) ovnui Ma 17 ius nm. Ii* || 19 teg circa publicum cura, et requiovrai yap L || 26 ix om. Bc || 28 vvv] xoit-vv L \ ren-? |j 20 minuntur V\\ 21 eniml etiam li VTO \ 23 cal29 xwv\ xrp> l? || dni] tv B || 31 notavit L |l 34 xav latores IV \ omni] conmiuni IV \ conseruati libvri 11 \ con*
ravftn] etiiim liinc ('. e. xavxev&ev) ff || 35 vexa D | aeruari VlO \ 24 quae Osenbriiygm] qui lihri H 25 furt
36 fiepuiv) i (*ic) atld. L
vulg.] fura Rl futura R*\T0 al. || manebunt O || 2R ipsi
vuf(/.] ipsi RV 27 8c a tributis 0 || 32 ciuitaiem 0* \
altorutri in ras. V* altcrutris vnlg |j 33 dutn aequita)
2 aministrationcm F | | 3 mcmorante Vl0 || 4 tantum
1
1
3
F 1 H existimauimus R vulg. || etiam] et /?' | 7 ad mini- de quitas V || 34 pass* V po3scssioni.s V

DE MANDATIS PRINCIPUM

119

Nov. XVII 3. 4

CAPDT III.
P "Earat aoi xal IQCTOV anovSafffta TO rav StxtSv
Sit tibi quoque tertium studiura lites cura omni
fitxk nnarfi iaotyjios axgoaafrai, xni rne ftev fion^v- aequitate audire, et omnes quidem breviores et quaelians xai Saat /tdXiaza xu>v eireleartoiov siaiv ayoacumi|ue maxime vilium suut x non scripto decidere
tfiui ri/tvEiv xs xnl xgiretv xai nnal/.arTstv avjroioet iudicare et liberare homines aiterna contentioue,
novi trji nobs oXlrjXovs <piXoveiy.ia$, x<tl prj avyxaioelv 5 ft non permittere ultra quam continetur sacra tiostra
avToii ur,Sip nt^niretju} xtov neQUxofiivoiv TTJ fteiq constitutione occasione causalium expensarum daraiiucjv oHtTtt-ei npixpiiaei Sixnortxiov Sftnntnjfinjwv
nificari, si tamen sufficientes in datione consistunt.
^iiuwofrnt, eiys oXms ixavoi nooi Soniv xa&ea-taoiv.
Alioquin etiam gratis lites audire et non pennittere
insirotye xai ngolxa i<av Stxobf axoonoao&nj xni fii) ex neglegentia de provincia cui praesides ad hanc
avyxwoetf ix gqfrvfiia* xove Tfjg inagxine ijs doxsis 10 currere Telicissimam civitatem et nobis molestum
tii mvrrjv roe^ctv rijv evSnipora noXiv xni rjfias esse. Scito iiamque quia, si quis veniat et aditioivoxlilv. ta&i yno ei^, ti in fkfroi xni 7tQost)^vaiv
nera nobis faciat, et a uobis iuterrogatus, si jirius
r;[u%> Ttoitflamo, xnl nnq' TjficHv iqioTiofieros, ei ngote adiit, deinde dicat te adisse et quod iustutn est
iioiv aot naosrjXfrev, eha cpijosis xai nQOieX&elv xnl
non imjietrare, et ltoc vcrutn inveniatnus, in te inxol Stxaiov /i^ ivxelv, xal rovxo dlrjd-i* evooipev, eie 15 dignationem convertcraus. Sin vero cum te non
ci trjv nyuvaxzttatv rotifofiev. Ei UEVTOI ftT} noosadierit, veuire ad re^iain banc pracsumpserit civitaafriav aot nafjayevtad-cu rfj /Snauioi -lavxrj d-atjorj- tom, et remittemus eum cum omui correctione et
ciu nohi, xni a^Tinifiiftofuv ainbv ovv niTifir;(fsi respousum noii dabimus.
naarj xai iinoy.oiatw* ov fteraScdaouev.
CAPUT IV.
(A) "Enttra 7tooer,xov iaxi ae xal rove ivrev&ev 20 Deinde competens est te etiara hinc venientes sive
fotrdivxai eixe /inytaxfjtnvole eixe i^ otovSrpioxe Stxamagistriano9 sive ex quolibet foro non permittere
aii,oiv pi} ovyxiooeiv nSixslv fn,Si vneoTTfjnxxEtv xoiie laedere nec superexigere nostros subiertos. Sed si
ijuexiaovs vnTjxoove di.1' rts nootiXftoi xotovxo xi
quis adierit tale aliquid questus, boc et exequi et
fii/npouevos, xoisxu} xnl ijieguvm xni xo dt,ftfnov avindemnitatem ei procurare, et npque permittrre alicui
T<ui ntomoieiv, xtd ftniii avyxiOQelv xivi TI(OT*'O-25 proferenti praecepta cuiuscumque tori ibaec videlicet
uivia ngottn&is aiovtSrjTioxE 8ixnoir)(>iov {xnvxns di} quae 8ollemniter diriguiitur tbrmarum ct aquae causa
xhi O; t&ovi cpoixwaas oXxiov xe vSuxos EVEXEV xni
et portunm et itinerum sternendorum et imaginum
huivai1 xni OSOOTOWOKVV xnl yetpvQoiv xai Eixortov et murorum et dotnuum destructionis tamquatn in
xni xEiy.wv xai oixq/uaxiov xnxnaxQOftji a>e iv Sr}fio~ publico factae et aliorum talium) damniticare nostros
aiu> xl.ny yivofiivwv, y.ai ixtQiav XOIOVXOJV) fyutovv 30 subiectos. Non enim volumus nec per talcm cauxovt r,uEitonvi vm,x6ovs. ov yng ftovXouBfrn ovSi
sam ullum eis interri damnum Ipse vero oinnium
ttmn xotrtvxyv jtpopuotv ovSeftinv ninoli innyeofrai
bortim providebis siue dainno otnui gestum. Si quis
^rjuitiv. Ainbs Se <mdvxu>v xoimov -noovoT^aEH, &autcin, cui tale aliquid iussum est, veuiat, omnino
uiiti nTtavia ngntraiv X'Q^- & <^e' T*S xoiovxo xt
71UVXEXO): OU nooit^eis avxtji,3b
III. Terlium quoque tibi studi im esto, ut causas cum omni aeqnilate cognoscas, ac breviores qnidem
ct quaecnmque polissimum ex levioribvs sunl sine scriplo praecidas ei diiudices uc liberes homines u mulua
conienlionc, ncc peiinillas, nl u/tra ea, quae sacra nostra conslilulione conlinenlur, iudicialium expcnsurum nnmine uflo damno afficianlur, siquidem omnino idonei ad dalionem sunl: alioqui el grnlis cunsas
coijnoscus nec per socordiam paliaris liumiims ex provincia cui praces ad hunc felicem urbcm accurrere
el nnbis ncyoliit facessere. Scias enim, si quis veneril el aditu ad nos dato a nobis interrogalns, num
]>riiis le cuiivcnerit, se el adisse te dical nec vero ius impetrasse, idque verum esse reperiamus, nos ht te
mdiijnalionein esse conversurus. Si vero le non convaUo ad hanc regiam urbem accedere ausus sit, cl
remiin-mus curn cum omni reprehensione nec rcsponsum ei imperlicmus.
IV. Tum par esl te ne illis quidem qui liinc commeant sive magislrianis sive ad quodlibet iudirium
perliiientibiis concedere, ut subdilos tniuria afftciant aut uitra modum cxiganl: sed si quis accedal talc quid
incusans, illitd el persequi et indemnilatan iis pniestare,
ac ne mandala qnidem cuiuscumque iudicii
pracicndenli cuiquum [ea scilicet, qnae ex consueludint initlunlur et aquae ducluum et puriuum el viarnm
slernendarum et vonlium el imuginum el murorum el aedi/iciorum dcslruendorinn ut quae in loco pnblico exlenl, el alturutn eiusmndi cansa), ut dnmno nostros snbdilos af/icial, permillere.
Neque enim vulumns ne buiusmodi quidetn praelexlu ullum damnnm itlis inferri. Ipse vero omnibus Ids prospicies ita ut
siite damno omnia agas. Si quis vtro cum eiusuwdi mandalo veniat, o/nnino ralionem eius non habebis, nisi
1 T notavit L H 2 TS /ISV] omnea quidcm s \ 3 BVXB tantum RV*O | consistant R vulg. fl 8 etiam] et T |)
9 cui pracsides] alicuius pracsidis libri || JO concurrcre
V H ciuitatem felicissiniuni 0 || 11 sito R || uditionc V II
13 dicat sc te V || 14 impctrasse vulg. | 15 conucrtimus VT 1]
sin R\ si V vulg. fi 16 udie. P | I 7 correptione OT \\
20 hio /2 I uenicnte W1 || 21 rnagistrianos Heimbach]
LlJ 18 noXtt L% II 20 ce] aoi li || 24 rovxV MB\
magistriuno (magistraano Rx) RT magistri annone V
roixo L | 24 avxoii] ei e avxiji Zachariae jj 25 ftrjSi
vulif. \\ 22 lacdcre om. R | 23 qui Vx J
M s) ftij BL [1 28 oSoOxaotoiv Ll fl xnl yEtpvQtav om.
om cx niagtstcriano
l
x
f | 30 xo7iop L, xoni? om. e || txioov xotovxov L !| adicrit om. R , audicrit in rng. R \ hucc V || l24 procurari RVTO \\ 25 praefcrenti V proferente R || hoc
33 axrtbi) avxovS Bc jj t,T]ftin Ll || 34 Tigiixxatv L
Rl |j 26 formurum et] forniarum etiam vulg., ieg. et fori/
)J
MD \ 35 TiQooxtrayftEvot Lx
maruro ? { aqua V1 |j 27 et itineruni] et om. V fl 28 destructionis] in dcstructionibus Rl Q 29 factarum vulg. || 31 in1
1 sit tibi quoque bis scr. /v* |} 3 utilium snnt cx con- fcrre V Q 32 omni gcstum] aL et omni quaestu R" in
mg.: lexj. omnia gcsturus? || 33 tale autem oui aliquid V \\
icripto deccderc Rl | 5 permittere] nihil vel in aliquo
1
ndd. tulg. n sacra constitutione nostra R || 7 sij sit R |j aliquis /2 | uisum V

Nov. XVII 4. 5

120

DE MANDATIS PRINCIPUM

/'*' *( f"l &ETOV iipixt.gov nqaypaxixbv Selxvxxri

non respicias eum nisi sacram nostram pragmatixvnov xmsg xovxtav yaygnpfiivov. xal xoxs ys ftiju
cam ostendat fortnam pro boc scriptam; tunc sus**'fl /**>' TOV xoiovxo-v xinoVy ov iirjv xi ngnS-ete il cipies quidem talem formara, non autcm aliquid ages
avxov, nglv av eit *]fi(is ftrjvvoae oevxigav vnio xov- ex ea. antequam ad nos nuntians secundam prae1 XOJV inixgonijv Tjp-exignv ngoshxpon.
'AkXa xal5 l ceptionem nostram suscipias.
Sed ctiam pro
xrfi <r<pO"ovins xeiv innrjSeiwv ttal xtav fuycav raiv ubertate necessariorutn et operum civitatum diligennLXitov impeXTjaTj, nngnaxevd^cav ix xatv izoXtxtxu/v
tiam habebis, procurans ex civilibus pecuniis patres
quae vaide necessaria sunt operum facere et pontium
'rtov aixove axe naxeqat xa avayxntoxaxa x<ov
noieiv xal ytfvgcbv opoias xni oSdJv xnl ?-' flimiliter et viarum et portuura, in quibus omniao
VCJV, iv oli oXtae eiai TOTtoit xfjt inagxint rjt agxeis 10 sunt locis provinciae cui praesides portus, et rauroXiftivet, xni xeixatv impeAslofrar xni sx xi bXws iaxi
rum curam habere; et quidquid otnnino est publico
-" *
'-- xni Trtlt noktnt ovpyigov, finvktvaTj xs et civitatibus utile, et cogitabis et facies et nuntiabis.
"A'tc.<? Si
S& vnnxovVTirtXC
2 <6) xai nga^sis xnl ftijviaau.*
"El-eie
2 Habebis antem oboedientes tibi et qui in proovrds coi xni xove xaxd xrn> iimgxiav axgnxttoznt iv
vincia sunt militcs, in quibus eorum opus habueris
0lS st 6
ole av avxdfv x?{lp
' , vnovgyinv Sixninv. ovi i l 5 a d ministeriuiii iustum: quus si delinquentes inveneris,
nXrtp(itXovvxni evgoii, vnofrr/aen oiocpyorKJucp TXOS- subponi casiigationi dccenti insuper (ct) cx emolunovxi, xal rcgosys ix xan> aixrta8(ov axntav xb ixavbv
mentis eorum satistieri laesis procurabis.
yevia&cu xols tjSixqpevon nagaaxavaasis.
CAPUT V.
^y^ Oi avyxtogfiaus 8i ngovofiioie xtal x^ad-ai
Non perraittes privilegiis aliqnibus nti nocentes,
xovs nHixovvxne, a).l' ixelvo ftovov nvrole etV ^in^ftstnv 20sed illud solum eis in anxilium observabis, ut uudi(pvXn^Bit xb navxaxofrBv xafrnyors tiov innynuivutv
oue puri boruin quae is inforuiitur ^et) iiinoxii vixai nvavd^vvovt ynvrjvru. fpoviwt Si xni umx$ini xnl deanttir. Ilomicidia autem et adtiltena virginumque
nnQ&ivutv agnnyhs xni itpoSovt xni dfiixim ovxto
direptiones et invasiones et oppressiones ita cura
ftsxa atpodgoxqros ptaxefovar], xoXn^tof ioi>i afiaqid'
vehemenfia corriges. puniens dlinquentes secundum
vovint xmn xovs rjftextgovs roiwve, toe rfj xax' 6Xi- 25 nostras leges. ut paulatirn supplic.iiun alios omnea fa1 yiov jiftioyiq xovs nkKovt nnnvrtit oio^nv.
Ma- 1 ciat salvos.
Praecipue vero ofticiales tuos reXtoin Si rdtv xn^tuixuif rcov anvxnv xoml^en, ovx tinebis, non permittens eos subiectos nostros iinpeliaieie nvxols xole vn^xoovi xovs ijfmioovi Xer^lnreh', lere. neque ut videantur quidem subiecti tibi, pro
oi>8i Soxtlv ftiv agxto&nt nnoa aov, xnU nXr/fttittte verifate autem tuae praesint voluututi
2 Si xffi oijt aqxtiv yvtourje.
JSmvoms Si xni 30 2 Festinabis etiam consiliariuni et quicumqtie fuerit
nngiHgov xnl ei xis iaxi r u c ntgl ae knfifinvew ' circa te assumcre virum uptinmm et purum undique
8gn xgi,OTov xnl xnfritoevoiTa na.vTn%i&iv xni agxot'et contentuin bis quae a fisco dantur. Et 81 quis
fttvov xaiii nngh. xov onuoaiov. xni ti yi xtt nng'
praoter sppm arcesserit et non inveneris euin custo*
iXniSnt ydvotxo, xnl ov% tvgoti ainb tpv)ATxovxn dientem tibi fidem instara, illutn quidem expelles,
aoi niaxiv Sixninv, xov ftev aneJstrjen, BTIOI (T 35 aiio vero uterid cousiliario, legem et iustitiatn cum
h nngtdgip xbv vofiov xnl xo 8ixnun> usxn xafra*

sacram nostram pragmalicam sancliovem oslendat de his scriplam; uc lunc quidem suscipies talem sanctionem nec vero fjuicf/utnn ex ea atjes, /inlet/uam re nohis nuntiata secundum praeccplum nostrum ucceperis.
1 Sed et co/nae rerwn necessanarum el operum civiiatium siudcus curesqne, ul cx civitibus pecuniis ipsi
patres civilatium ea qnae maxime necexsaria sunt opera perficiant et ponlium similiter et viarum ttl portunm (in qnibiiscnmtjite omnino locis provindae, cui praees, portus sunt) el muronnn curum geranl; atgue
2 si quin omni/io fisco el civilalibus nlile esl, id el consideres et at/us et nunties.
Habcbis avtem
mililes //noque qui in provincia sunl oboedientes tibi in quibuscumque iis ad iusium ministerium indigebis;
quos itbi delitufiunies deprehenderis, et castujationi subicies conoenienli el htsuper ut ex ipsorum annonit
salisfiat iis qut iniuriam passi sunt, providdbis.
V. Nec vero patieris privilegiis utlis nti eos qni iniuriam facturi sint, sed illud so/um in adinmenlum
conim lenebis, ut ab oinni parte puri ab iis. qaorum insimu/antnr, et insontes probciUur Homiddia aulpn
et arfnllcria et virginnm ruptns el invttsinnes el oppressiones cum severitate ila peiseqneris detinqncnics se1 citndum nostras leges pnniendo, ut paucorum supplicio reliquos omnes serves. Inprirnis vero officinks
tuos coercebis nec permilles iis, ut snbdilos nostros despolienl. neque ul vidcuntur a ie regi, re vera autctn
2 titmn consilium regunl.
Operam vero dabis, ut eliam asscsson-m et si qnis a/hts circa te .'/, eligas
virum bonitm ct omnx ex parte integrum et contenlum iis qune a fixco dantur. Ac si qui.i expeclalloni
tuae impar evaserit eumque reppereris fidcm tibi iusiam non servare, illum quidem expelles, alio autem
2 TVTTOV] xb L% | xovxta L hoo c (! xoxn ye LB;] xo ya
M | 3 i om. Ma Q 4 Ssxrtftoov Lx \ vneg xovitov om.
C II % nvxovt axe nnxigat M xovs axa nnxtgne B xove
naxigns Le. xdiv nbleotv add. . v. L3 (patres oivititam lul. , cf. Cod. l, 4,26 , 12 10,44,3 $ I; nov. CXX VIII
c. 16). Ltg. ttvxale xove naxegas, VP.I xove ttvrdiv nnxiQttsi | 9 noteiv LBs\ novstv M II 10*7.'6H.rs eT xt
om. L )| VI ov/Hptgiov L \ 15 XQr&tis L \ 16 nbjfint'
kixae Lx | 18 yitvtafrnt xolt tidrj xetfttvois De |) 19 ngO'
vopiatv L | 24 CfoSgoxnxa L || 25 xax' oliyotv H {rf.
nov. XXX c. 11 pr )] xnx' oXlyov MLs \ 2G Tiuatgin] 17
xtutOQia L [cf. g) || 3 yvoiurjs] rouots Ma II Bi .\fB]
yng L om. s | 34 ov% evgev L | 36 xa&aQcoy] xa&apais L
2 scripturam F 1 |j snscipies R*] suscipicns WVTO I!
3 agcs vulg.] apcns R VTO | 4 sccundam] ad sccundam V ||

5 suscipics Rx \ 1 civilibus] olib V1 (al. cx cuinslibet gl. Arcurs.) |) pdtrcs] parU-s O (al. partes V3) J| * necessarie V* || 9 portuum] portium Rl | 10 *portus] portuumqne (om. O\ portuum O1) libri | II est otnninu /i |
publico A'1 || 12 et cogitnl)is| et om. K J 15 minisirerium
R | *quos gi] quodsi libri J 16 * suhponi csutigatiiini)
sub onini c;vstigsittone libri || deccntu li dctcnti VO J
et oddidi U 7 factisfieri Rx \ 19 pomiittca vnf</.\ p*-rmittaa RVT^ 20 obreseruubis R I! ut] et Rl V% || 21 puri
0. R% || et add. vutg. || 22 iurRiunique V D 23 in*iunea et ect.] nes ct 24 delinquun *uppf. Vx in pcX>
vnr.. 9 24 corriges] corripe R corrigere VO* | ecundum] iset?) V* || 25 alioa vulg.) eos (e ex corrR) ltVTO\ 2" pertintns Ol !| 28 subieottt /? R 29 ro*
luntati) ucntate Rl ueritjiti R% \ :<0 fucrint V Q 31 w*
rorum VR*Ol | 32 oontemptum VO g quid B vulg. B
35 ntilis 0

DE MANDATIS PRINCIPUM:

121

Nov. XVII 5 7

3 (Z) Q<dv tfvXnxxovri ttav %si(>(av. TOIOVTOV 8& 3 puris servante nianibus.
Talem vero praebebis
na(c'cc cnvxov anofft Srjjuoaia rs xnl iSiq, Sszs
temetipsum otnnibus pablice et privatim, ut terribilis
tcojltQioTaxov fdv elvnt xols a/uxQxavovot xnl zole
quidem sis delinquentibus et indevotis circa fiscalia,
ayvuiftovoiat ngos xo 8rtu6aiov, rjfie<>u>xaxov 8e xal
maiisuetissirnus autcm et mitis omnibus placidis et
Ttpcov anaat xolt inteixsozepoie xai evyriofioat, xul 5 devotis et paternam eis exbibens provideutiam.
TictTfix^v avioii eisdyetv ngbvoiav.
CAPDT VI.
(H) AXXd fir;8i rovzovs STJ xove xitXovuivove X6~
Sed neque haec quae dicuntur verba |id est iusiuyovi iTQoiEiom SiSovm anevStiv r\ ini niaiovn ^po- randum) prompie dare festines aut amplius tcmpus,
vov, nXXa xai fter' iS-exdaefo xui iv y.QDrii) ovu/uazpep sed et cum examinatione (et) in tempore mediocri
xni oi'x vnegftairovTi xQidxovxn n^o^ea/uiav Tjftepu/v, 10 et non transcendente triginta dierum indutias, ne ex
(UST fit] VXBV&EV djtFgavzovs slvat zols dvd~(>iojtois hoc infinitae sint huminibus ad invicem contentiones.
xai w>os invxove tpiXoretxias. Ei Si xai xtva vno
Si vero etiam aliquem sub nuncupato verbo feceris,
TOV xaXoifievov Xoyov notnaato, elxd xn nQOiiX&oi deinde aliquis adierit adversus eutn, deduces qnidcm
Kttx' avxov, aus fikf avxov, <px>Xdxxa>v xbv Seiiout- eum, custodiens datum ei verbum, (et> examinabis
vov avxij> h'yov, igsxdotis 8i z'r,v i>7iofreoiv xov Xb- 15 negotiuin verbo ubique servato, et si etiam seuteutia
yov nnviaxoae cw,o/tii>ov, xni SITISQ xai u/qipov XT'
contra eum necessaria sit, condemnabis eum, et
avxmi Scrjaeis, xaxaSixaoeti nvxov, xai ovolv avxq> duorum propones electionem, utrum veJit dato verbo
nQo&voete aiffeotp, rj ci fiovXexai T<J5 deSopivi? Xtyio
absolute abrenuntiare et agere quae iudicata sunt,
xaSciowi (tntmtlv xal ngigai xd xQtfrivxn, jj ti fiij an non. Certe si non hoc, sacris eum terminis rexoino, xoii Uooli auxov OQOH dnoxaznazqoeie, xnxelas 20 stitues, et ibi executionem inferes f.emperate et cum
xov ixftipaofwv indgaii aojifvorws xai ftexd ztfi ofeidebita veuerabilibus locis revereutia.
loiiarji xole evayioiv oQOii aiSove.
CAPUT VII.
(8) Ovxt 8e arS(>o(p6rois ovze fiotxole oyre naqUeque autcm homicidis neque adulteris rieque vir9iviav apnaSiv ayaoiavovai xrff i* xa>v ogutv yvginum raptoribus delinquentibus terminorum custoXd&u acifuhiav, dXXu xaxeiftev H-eXxvoeie xul xipw- 25 dies cautelam, scd etiam inde extrahes et supplicium
(>lar avxoli na$eit. Ov ydp xuv zd zoiavxa a/iaoeis inferes. Non enim talia dclinquentibus parcere
xavoiTiov tpeiSto&at TIQOSTJXEI, aX)Jt xdiv nsQtovztav,
competit, 6cd obpatlentibus, ut non taiia a praeXva ftq xotavxa vno xibv zoX.ftrjQozt^iov 7ido%ouv
sumptoribus patiantur. Deinde tempjorum cautela
AX)M>S xt ir\ ix zatv itQuiv do<pdXeia ov zole dStxovnon nocentibua. sed laesis datur a lege, et non erit
av, dX)Ji xdii liStxoyjtevots SiSoxat nnqit zov vo/tov, 30 possibile utrurnque tueri cauteJa sacrorum locorum
xnt ovx Sv tirt Svvaxov exdxenov ia-/y^it,aad'ai. zfj Tiagd Ct laedentem et laCSUIH.
Twc davXufr xcnttor docpaXtia, xni zov dSixovvxa xal
1 (I) xov afitxovfJEvov.
Tds Si xdv Srjfoaiwv <po- 3 Publicorum vcro tributonwn exactionca et intra
piop tisn()6$tii xni tvSov xd>r Ugviv yiveo&at fiexa
templa decenter fieri praeparabis, quoniam fiscalium
xov Ttytnorxoi nagaoy.evdtJete, ineiSrjneo o zut>> Srjfto- 35 ratio et militibua et pnvatis ipsisque templis et cuncoitav Xoyot xai oxQctxicJxaif xai iSttoxatt, xal avxoli
cap. VII pr. habtt Nomoc* XIV liU 9, 30; eiusdem summarium Bf 5, 1, 12 (ex Athan., vid. p. 191 Beimh.)
c/. Nomoc. XIV lit. l. e
8 assessore utcris legem et iustiliam cum puris manibns servaturo.
Talem aulem temet omnibus et
pubtice ei privalim praeslabis, ut maxime meluendus sis deiinquentibus et adversus fiscum conlumacibus,
mansuftissimus vero el mitis omnibus probis et offiaosis iisque palcmam curam impertias.
VI. Sed ne fidern quidcm publicam iilam qui vocaviur Xoyot promplius dare aut in longins
tempus properes, sed el cum examine ei in tempus congruum el quod non excedat iriginla dierum spattum,
ne infwiiae hinc exislanl hominum inter se conientiones. Quodsi quem eliam Xoyip qui dicilur suoicceris,
tl detnde quis eum convcniai, in~ius quidem duces eum, custodiens daiam ei fidem, examinabis aulem argumentum pde ab omni parte servala, el si quidem eliam sentcntia contra eum opus sil, condemnabis eum
tl duarum ei rerum optionem propones, sive velil dalae fidei pure renuntiare et facere iudicala, sive id
nolit, sacris eum finibus resliiucs, atque ibi execulionem adhibebis moderale et cum ea quae sacris /inibus
debeiur rcverentia.
VII. Neque vero homicidis neque adulteris ncque virginum raptorihus delinqucntibus finium sertabis securitatem, sed el inde extrahes eos et poenam iis impones. Neque enim talia adinquentious parccre
decet, sed iis polius, qui superant, rte ab audacioribus lalia paliantur; cum praesertim lemplorum securiias
non iniuriam facicnlibus, sed iniuria affeclis a lege data sil. nec fieri facile posstl, ul uterque, latn qui
1 intulii quam qui passus est iniuriam, asylorum securitale nilaiur.
Exacliones aulem tribulorum
pubticorum ul eliam in locis sacris cum dignitate fiant curabis, quoniam Iribulorum ratio el militibus cl pri; / 0 Bc | 6 yrnTjxxrJs Ma [| tiaayaytiv L || et addidi | mediocri] modic Vx modico V* | 10 et om.
V% B ex] et Rx || II omnibus RVO i| 13 adiecerit Rl II
1 iji\ S?j /,, Stl Haloandtr | 8 ij LBs) otn. M |j
10 VTttfffiairov L fl 15 avxbv L* II 16 xal ante \pf]<povdeducere O |) 14 custodies R* J ei om. F | et add. vufg. jj
om. L II 17 xnxadiSoaxBH Bc || avxip) avxb Lx, om. S fl 16 sint R* I i7 praepones RV$ 19 non (ne Ox) boo O
1& vQoa&ritmi L Q StSoftirov Lx || 19 npafct B fl rn vulg.) boc non R baeo nun V ) 20 infferre IV, inxaTaxfii&tvTv L H Tj ei f/jj xovxo] un uon. .certe si fercs om. V iniiio paginae || temptare R% | et] ut Rl |
oon hoo s | bgov Ll || 21 ini^eti L |j 11 evyivtoiv L* \ 23 neo adulteris V3 no adulteri Rl neque adulteriis
cQotc] locis ( || 23 Si om. L 0 26 rn om. L \ 27 JIBQIOV- 0 ut ncc adultcri V1 | neque bis'scr V1 [j 26 inTW'| obpatientibusl?) e >8c8i6xa>v Haloander) \ 29 aoyd- ferrea Rl |j 27 conuenit/2 |J ob patientibus RO patientibus V1 haco (al. hoo mg.) paticntibus V hoo patienXtiar Lx U 32 aSixovyxutv Lx '
tibus vulg.; an leg. opperientibus? | ut non] ndn nt
l
x
non eritueri R* (|
1 leruantem V | pracbebis] plebis V1 g f manifcatis- R 0 29 ret om. R | 30 utrumque
X
x
imu R 11 id ct] i V || 8 promitte 7?' j| aut| in vulg., cautelaml |J 34 praeparabis V O\ properabis RV* proaat in Zachariae Q 9 et nm. R Q ezaminati oinuo R | curabis vulg.

Nov. XVII 7. 8

122

DE MANDATIS PRINCIPUM

T xoTff Ugole xni oXrj rjj mohrsiq avfupeocov re xnl

tae reipublicae utilis et nccessaria est. AuxiliabuaavnvxniornTos ianv. ^Bnnfiwoiiat Sd aoi 7IQOS xotxo
tur autem tibi ad hoc etiam deo amabiles ecclesiarum
oifreoipiX&axaxotxdiv dxxXrtaiu>v txStxoi xai oUovoftot, dcfeusores et oeconomi, nullum horum qui tiscalia
ovSivn tiov IOVS Srjftoaiovs ipoQovi xnra ^dxmv anattriWuta exiguntur abripieutes exactioni, sed neque perrovfxivtov atpaiQovftevot TJJS eisTiQrtj-ecos, aXX* ovSi avy- 5 mittentes violcntum aut seditiosum aliquid pati e
Xiooovttes fiiaiov r, arnaiioSis rt na&eiv xovs IOV dx- cutionem inferentes, scientes quia, si quid tale gespifiaafiop inayoitas, yiviooxovxei u>i, ei xi -roioTno scrint, de suo satisfacere tisco cogentur.
ji(>rtrtiev, otxo&ev xb ixavbv TIOITJOIU xot Srjjnoaiio xaxavayxaafrrjoovxat.
CAPUT VIII.
(IA) Idvayxnoets Se zovs Srjiiooiovs nQnxroQu? [f,roi 10 Coges autera publicos executores in suis desusroie nnatTTjTas] iv xais iaxncJv nnoxnli tparetja nof
ceptis manifesta facere omnia. iu quibus ea dederunt,
eiv nnnrra d<p' ols ainas diSvaot, zovrian^ xb xe zygocephalorum aut iugorum aut iuliarum aut qnonoabv TWC t,vyoxe(fuXuiv fj iovytov r, iovXitav TJ ontoilibet modo per regiones iiuncupantur, et pro qnibus
SijTxoxe ar nvxn xutu xwoav xnkolev, xni vnig jiviov
baec et qualibus praediis exigunt, et datorum quaui'Ti xnl Tzoiiov xinoltov nnaixoioi, xni xb XVJV SeSo- 15 titatcra sive in specicbus sive in auro, interminaus
uirtav noabv eirs iv etSsatv eixe v xQvaiip, ajietlibv
eis et damniun niagnum et manus amputationeni, si
aviois xni t,t,itiav fteyaXr,v xnl xeiOvS nfniotaiv, ei hoc, quod praecipitur quidem semper, usque nunc
xb jwQayysXXofievov fiev nei, pexoi oi vvv [iij cpvXnx- autem nou custoditum est, non deiuceps omuibus
&tv, firj xoii Jjytnov yoiiv ixhat <pvXaiuev xoonots
surveiit modis. Si vero, ut adsolct, declinationem
Ei Si a> eixbi linofvyrjv d^svoonv xiva, teyovxes UTJ 20 inveniant aljquam, dicentes non posse iugorum poni
Si-vuijfrat XTJV xdiv iovycov ivxi&tvai noa6rt,rn, fiaXt- quantitatem, inaxime quidcm eos maiignari putamus,
artt fiii> xnxovoyeh' avxovs loui^oftev nkip1 itk)jt firj- sod tameu niliil hinc laedatur fiscns nec collatores.
Hif irxeifrev p/.nnxda&o} fu',xe xb Srjfioaiov fi/;xe oi
Fiscus etenim sine praeiudicio oinnia sua percipiat,
owzeltU.
xb /tiv yng tirjuoaioi' nnouxoiTfoi nnmna
ct sollemniter celebrata suscepta percipiant, qui liaec
Tfi oixtla XnfttTco, xnl xm dj- i'0"ovi yti-o/ievai nno- 25 exsolverint, nihil exigendi atnplats. causa vero io
Sei!jns ).nufiavix(oaav oi xitvxu xnxnxt&iixsi, fittSiv
uullo laedattir. Et secundum consuetudinem quidem
anttixoriievot nXtlov nonyua Si /<jiV' oxwrv xtnatributa solvantur ab eis et inferantur fisco, nuntiexni r, jtev xnra xb ovii]i%* awThXettt tur auteui ad glnriosissimos nostros praefectos dc

T"S xnXnvfiivai
Siiiorat, iutiB dxslfrsv yiveofrnt xip> xov nony/iitroi
Suixoioir. ovxot xe xiwi xd>v xnxa avfr^eiuv StSucap. VIII summarium extat Br 6. 3, 11. 12 (18 ex Theod.).
vatis el ipsis sucris acdibus et universae rei publicae cum utilis tum viaxime neccssaria est. Atque in en re
adiurabunt te dro larissimi ecclcsiarum dcfcnsnrcs el oeconomi, qui ncminetn corum u quinus publicn
tribtila in proviucitt exiguninr, caraclioni sublrahenl ac ne permittenl quidem, ut quid violenli aul sedilinsi patiantur qui exccutionem peragunt: nam seienl, si lale quid fecerinl, se cx propriis bonis satisfucere fisco coactiun iri
VIII. Coges uutan publicos exactores, ut in avochis siiis omnia, de quibus eas trudunt, manifesta
faciunl, id cst cl quanlitutem capilvm vel iugorum vel iuliarum vcl si quo alio tnodo ea in provincia nppellant, cl pro quibus el quatibus praediis eu exiynnt, et quanlitalern enrum quae data sunl sivc in specifbus
sive in nuro; ul miuiteris iis et invllam moynam cl nianus amputationcm. nisi id, quod sempcr praeccplum
nec inmcn itsque adhuc obscrvulum /uil, cerle in poslcrum omnibus modis obscrvenl Quoasi nimirum
cffugium invencrinl aliquod, ut dicanl se quantitnlcm iuyorum rcferre non po.sse, umnino tos fraudem
fncere pnlamus; nisi quod nlhil inde damni affcralur ncve /isco neve svbditis. Nnm fiscus sine praciudicio
situ omniu accipinl, el securiiatcs quac. fieri solenl accipianl qni ilia dcfcrunl, ncc quicqiiam ampliiis ab
iis exigulur, ncqite Vtro res ulla damno afficialur. El collalio quidcm more sotilo facta ab iis dtponalur alque in publicum inferatur, nuntielur autern dc his itd gloriusissimos praefectos noslros, conclis
prius ccnsnalibus cxpnailiones qune vncanlur accuralas edere, ul inde rei /ial diiudicalio. Ilaque inicivn
3 oi ftfocp ] ctiam dcu amubiles r H 4 xnxh %a')pttv om. L xtjvatxowov Scrinwrr || nxoifiujt Le | 34 xe LB;]
S | 7 dnityayorras L || YivtaoxtirxeS Haloander] ytom. M Stoufidvcjv LB
va')(Jy.oiTiti libri \ 10 7iQaxiooas Le] nonxtoons rnoi
xoiii uncuxr^xiit M anant/xiis B \\ 12 lofxian xo xs
I et om. Rx H nccessarie V1 H est om. K|| auxiliabuntur
noabv om. ff || 13 vxoxt<f>al(ov L 3 iovytov A/] qoi- autcmxilinbuntur 11" || 2 ud boc autem tihi V | 3 ct
yiov L lovyotv Thr.od. iovgioi' Alh. rod., evyuii' yrtv
om Ox 1 nullo V" || 4 exigunt V3 vuly. || cripientes OT\\
B \ri iovXiuiv Afe (eC nov. CXXVlfl
c. I. 3 cum Iul.)\
cxactiun V1 || 5 uolcntum aliqnid aut seilitiosum Rl jj
rj ovJ.itof L om. li rj iovyaXitav Haloander ij /ttXiotv
aut] atque V II exactionem lexactione RlV) libri [cfZacharia* von Linqenthal zur Kenntniss des rfini. Sfeuer- 121, 20) || 6 8cientcs om. O11| 7 cogutitur R | 10 autem
wesens' 1863 p. 22 fl 14 xnXuUv LB\ xnXovai M || om. Rl || exactorc8 vuly. || desuspuctis O* B 11 radcm V1 l
15 x'o om. L OeSoutvoy L || 16 iv aherum om M jj
12 zigocefalorum V ctygo (ct ego R*) ccpbaloruni Ofi1 j
17 xnl xO0ff ntpniotaiv nm. LB\\ eie xb MD \ 19 ,^1 13 regionesow. /?' H 14 qualibus l' 3 ] quulibut R Vx \ praesei ftij li \\ 19 tpviai-uitv nnnt L (| 20 aip^yrjv Ll
diis R || 15 in spccicbus om. /?' |) interniinuns ffeimLach]
aipoofiTjv L* | 21 iovytov MJJ iovysiiov [vel iovyrjutv) interminationes (et int. R) RVO II 16 eisj autcm eisTI
a
L t,Evydiv yrp B t,tvytovt yrtv \t *. v. II dxjtfrivat
ct manusamputa lnniputationem V3) - 17 quiHorubergkius [nrd cf. Tneod, Alh.) | "23 fJ-rftt / * 7 " dcm xuppl.V^inspat.vac || aniputiitione O I) 17 praccipitur
LB\ firjSi ft*}Si Af, negationem priore loco o>n.ffji quidem el 18 non custoditum est his scr. li* || 18 non privs
24 fiiv nm. B || 25 Xaftexto nno3tieie om. M j)
om V || 19 obscruent V || adsoluct Va H 20 aliquem V l
'26 xnxn&dvxet B \ 27 JtQny/in Af\ xb Ttonyftn LB jj iugorum) pginorum K1 pganorum V1 paganorum i$. *
itnxnfiXanxiad'oi\ nng' nvxiov udd. B || 2S TJ fiv\
al. iugorum) V3 || 21 repufcimus V || 2*2 tantum V \
rjfthe L H 29 aixco L \\ 31 *wnn(>^ovs libri (TOTS dnoQ- 24 suscepta om. R (desusccpta Beckius) | purcipiat /is
%ote Ath. Theod.) | 32 xwaovnXiwv Bg xtvaovnXiotv, VO li 25 exsoluunt O soluerint IV fl 26 ullo ii> \ red*. v. ad xiv ndd. XOQCOV (.>) M xxrjxonaiv atn:nXi(Ov datur O1 || 21) primitiis R \\ 30 hoc om. II1

DB MANDATIS PRINCIPILM.

123

Nov. XVII 8. 9

/tivmv drtuoalatv afieftnrcas eisxofu&pivtov, cmeg nv

datis fiscalibns inculpabilitcr inferendis: quod autem
tnl TOIS nfupKjftTjTovfievois oi ivSol-oxaxoi titiatv nag~ in hia, quae duliitautur, gloriosissimi uostti praetecti
roi xgivouv, lnt tois oraata^o/nvois rovro xgarelv,
iudicaveriut, in bis, quae moveiitur, hoc valere; nenrdyxrjv l-fpvuov TIOV jiQaxtoQoiv fiera xb yvaiafrrjcessitatem babentibus exactoribus, post cognitam
TTJV akrfttiav TTJV ini tols ^rjiovfiivois xal in 5 veritatem super his quaestionibus. et in illis cie cetero
r i :
A noabv
/rA xdiv
* ovitov
A
} -
quantitateui zygocephalorum et aliorurn omnium advyoxs<pd'
hor xai x<ov uXXoiv ajrdrxaiv xaxd xo nng' 7]ftcov t^Sriscribere, secumium quod a nobis iam urdiuatum est.
1 (JB) diaxexnyfitrov xals anoSsil-soiv 4vxdxTF.iv. Ov 1 Non permittas itaque aut curialibus aut censuaavyxioorjaets Si fj ^oirXevxale r\ xrjvaovaXioie, rjvixa libus, dum vendita sint praedia eorum aut in alias
nonaeii yivmnm %tooia>v rj aXXios SKtrtfiTjoeie x110 personas mutatur possessio, tergiversatiouibus uti
' heon TtgotwTia fts&iarnirai xrrjeeis, Siaa-iQotpalt quibusdam et nou transferre a veuditoribus ad emptoXoi;a$ai n o i , xni UTJ fiemxid^ivni naga rcav 7MOXJ}~ res praedia, sed coges eos omni modo facere mutaciivrwr eii roin ayoonami -zn ^wotVx, nXX' nvnyxationes sine damno. Si vero dixerint minus idoueos
cr.ii avrovs i-4. T^OTIOV nmnht notelofrat ras fiernesae emptores et propterea non tieri migratiouem, hoc
1
It-iotis ^quine ^wui . ei Si frfiaisv anoQovi elvai 15 ipsum examinabis sine quolibet tlamno Et si quitoi$ i\yo(>n(nhs, xui Stn toiio firj noulv TTJV fiexd&a- dem idonei tuerint emptores, coges tiscalium praesuotr, avid xovto tzjnTtioeti ^a>ots tfje oinaovv t,i,uias.
les omiiibus modis et sine quolibet damuo celebrare
y.id ti fiiv eimoQiiiev oi dyogmnai, nvnyxnoeis xove transpositionem; si veru pro veritate eus inveneris
tdip Srj/jnoiav nooeaxtbxue nuoi iQonois xni ^wws
non satis idoneos, coges vcnditores boc ipsum proir,i oinaoiv Zqpitti noirflnad-tu rrjv fteTad-eotv ei Si 20 fiteri ad gesta, quia periculo eorum transpositio fit
jiui dXt;>%iais avxovs evoott ov atpodon evnogovs, fiscalium trihtitorum in eos, qui ab ipsis eineriut;
uvayxitatn tovt ir^drns nvxb xovio 6fioXoyr,ani iv
hoc quod etiam in Oriente novimns in multis tieri
vnouvrjunan; OTI xtvdvvu/ nvxtav i\ fiexdfreait yivc'
gentibus. Sic enitn neque tiscus nocebitur et tiscafiu xuiv Si/iioaiiov yooajv eis xoli nno' axntov itottjlia tributa a possessoribus inieruutur, ut autcm alil
ftiroi-f tovxo ontQ ini xtje Ldont 'Cajiev iv noXXols 25 quidem sint possessores, alii vt'ro collatores. Oportet
yirnuevov gfrreaiv. ovxto yno ovxe xb 8t,ftootov pXa~ enim maxime contra possessores fieri collatioues,
(lijaerm *ni oi Si^ftoaioi crii^ot nngd. xotv vsftofiivtov
sed nou coutra iioo detineutes neque pussideutes
tUxofitofrrjaoi-xai, ontoe av fir) txtgot fiiv chv oi ve~ terras.
uifitioi, 1'rtooi Si oi ovi-xehwvxtt.
6el yag unXima.
xnxa xwv vsfiopivu)' tptoiafrai xai owxeXeins, dXX' 30
oixi xaxd TWV firj xaxf/jbvwov fiTjSe vefWfiircov xit
ylfinu
CAPDT IX.
IT 'Extivo pivioi ae fiovloiie&a ytvwaxeiv tot, eilllnd tamen te volnmus nosse qnia, si qnando
l r
tit ixtpne iatos naoayerio&m oe
praoceperimus ad alias foite proticisci te proviucias,
ioxtv df>xin<fitv6v ae xoli ono xoy 35 competeus est contfiitum te his quae de tiscu larfjfri
fj noolxn Snnnvnr //?$ xovt
gimitur Doo gratis expendere neque nostros subvnrjxoove inuoifinv, dXX' i$ >*> inl Tr,s iectos attcrPre, sed ex quibus in provincia couaiav iSitnnvit^, $ itxnwr xni eis extpai yivostens expendebas, cx bis ipsis et ad alias protiriscens
Ttouln&m xiit Snndvne' fiySi dyynyBiitts
rejjiones facere expensus, ueque angariis collatores
awxiXtaxits imt^i^oixa (tipe ae firpa TJJV JISI-40adtligeutem, neque te nequo oboediens tibi otticium,
cap. IX summnrium extnt Bf (5, 3, ta.
tribnlix, quae sccnndum consueliidinem duntur, integre illatis, quidquid de iis qnae coniroversa sunt gloriosissimi uosiri jtrae/ecli iudicuverinl, id de rcbits quae disceplantnr oblineal: ut cxaclores necesse sit post
vcriiatcin iu lis quae qnacrebunlnr coyniium de Hlis qitoytie in posierum quanlilalem capitum quae cx1 Unl et reliquorum omnium, secundum id quod a noois iiim constituluni csl, securilulibus iitsererc.
flcc
teru permilles sive curialibus sive ccnsualibus, cum ventlitioncs pruediorum aut alivs getieris divisianes
fiuni el in alias pcrsonas possessioncs Iransfeninlur, ul devcrticulis ulanlur quibusdum nequc ut praedia
a vendiloribus ad emplores transfcraut, scd coges cos omni tnodo sine delrimcnlo iraiisluliones facere.
jjuorisi dixcrinl tmptorcs isse inopes et proplereu se translulionem noti facere, id ipsum sine ullo delrimenlo examinubis: el siquidcm locupleles siul emptores, coges eos, qtii publicis tribulis praesunl, omnibus
mndit el siuc ullo detrimenio facere iransfationem; sin rc vcra eos non udmndum locupltles rej>j>ti'eris,
coijes vendilores in actis id ij/su/n confiteri, sno periculo publica iribuiu trans/crri in eos qui ab ipsis
etnainl: id quod in Orienle scimus mutlis in provinciis ficri. Nutn sic ncc fiscns damno afficielnr et
publica Iribula a pnssidenlibns inferentnr, ne alii sinl qut pussideant, alii qui coufcrant.
Oporlel enim
muxime ad possessores perlineaiil coUaliones neque vero aa eos qni pruediu non detiiwnt nec possidcnt.
IX. lllud vero le nosse volumns, si quundo forle in alias provincius le proficisci iusserimus,
Aeccre le iis qiiae a fisco suppedilala snnt conlenlnm non grulirilo expensas fucere nei/ite nostros subdilos
atlerere, sed ex quious, cum in provincia esses, expetisas fucicbas, ex iisdem etium cum in atia pruvincia
iit, tumptus impendere; nec magis angariis collulorts aiterere neque le neque quod tibi pruesto est offiflfi Lx \ 1 innoxot L vjraf^o* AfB |]
3 xQivnttv L l inl xolt crnatn^. tie*co an delentfa
ilnl | xgnxiirai B xgnxrjant L || 4 ngaxxoxxoQtov L \
b Tnls nnoSti&oiv ArnTTe**'] adsorihcre e |) 9 ovyxwtfome Ll \ 7 povX. tj xrjva ] xolt xrrjxoQaiv B \ xtv~
Ooiulimi .lf | 10 dXXtoe Sinrt/iqotti xnl om. g 11 8uttjwp^s Ll I 17 xrti OIH. B U 27 xbv L 1 | 31 */i^rt
ibri | 34 nafinyiveafrai B |) 40 *pTj8i ai fti]8i Hbri
libri
1 incuipaliter infcrrendis R !| quod autem R VO, quidquid vulg. \ 3 hacc R*l 5 in illis] llis R' | 6 zigoceiilomm F etygoccpbaforum 0 |l et aliorum om. O1 ||
wnnium om. K 1| 8 permittat / i ' 0 1 pcrmittes vulq. jj

9 sunt r/<7. R 10 uti] /J l | 12 omni modo / 2 r a 0 ]

omnino mudo Vx omninu vufg. | 16 emptores ei prupterca
non ticri tnigrationem coges Rl || 21 emerint R(J] tmunt
V vultf. B 23 fiscus RVXO) fisco T* m/y. J 24 inferentur vulg. H auttm /f VOT] non vxfy.; /r^. haut? |J 25 collutores] fieri non potcst aHd. F s U 27 non poxt contra
om. Rx V \ neque non posse R* J 33 tantum VOX | tef
ii 1 | quando] quam Vx \ 34 percepcrimus Rl | forte
124. 3 non ultra ter| trr. R* in ras. h versuum || 35 eoatcmptum te V te contcntum /2 || 38 et ad alias] ad Ulas
R D pruBciscentcm vu/^. l| 39 collato*s V1 \\ 40 atHgentem (.. v. 1 afligere) R || neque te om. R \\ neqae uboed.]
neque om. V1

Nov. XVII 912

124

DE MAKDATIS

PRINCIPUM

froairriv aoi Tii^tv, nXX* olxeioie /tiv vjio&yiois, oi- sed propriis quidem subiugalibus, propria quoqae
xEiq iS Snnavri jjoiHtjfrai xrp- noQEinv. Auxov TOV- expensa agere iter; boc ipsum custodiendo, vel si
rov tfvXttrtofiirov anv EI firj V7iio6owi yivoto, n).Xa hon ultra tertninos properes provinciae, sed propter
tai rrti ETutqyjas dtd xtva Tiqixpaatv avayxaiav neqiqiiaudam occasionem necessariam circumeas civivoaxoiije nof-tis.
5 tates.
CAPUT X.
<IA) Toi'g yrtg Srj xnXovfitvovs ro7rorTjQTjrae StSS'
Eos axitem qui vocantnr loci servatores dare iudifrt xovs noxovxas iv rnle TIOXECI TJS innoxins f;s
ces in civitatibus provinciae cui praesideut, licct
tyovmiti, xur EI 8pectal>il(Oi xnv EI XafmQoxaxoi xnv
spcctabiles viri vel clarissimi vel praesides sint,
ti r,ye}6ves ehv, niioiv aanyooevouEv xQOTxote. 'sflXit omnibus interdicimus niodis. Sed neque si milites
urtHi ti axonxnoxiti Tuii fnowxo aot, firfii iy.tivoii 10 aliqui sequautur te, nec illos gratis pennittas exoIx a7^tfw' Sunnvnv, n/.X' ix rmv oixEiiov aipenderc, sed ex proj)riis eniolumentis. Si vero non
t;otioi: IJi d ftq xovxo 7i$u$atEv, dXV ix xiov aw
hoc egerint, sed ex tributis expenderint et aiitfarias
itIwr SaanvijoBmv xui nyynosini fAfioitv, iiav oaov
acceperint, omtie quidquid damuiticantur subiecti
nv r,fJio'iTo ri> vTir,xoov, xo7xo ix IOIV nintbv anrj'
boc ex eorum emolumeutis exigeus proprio periculo
OEMI' eiiTiud^ai oixeito xivSvvtp xuii TjSixrjfiivois ano- 15 laesis salvabis.
atoosii.

(IE>

CAPUT XI.
Oi prp' OI>8B Txootpaosi d~pTjaxEtaiv re xni nlNeque occasione religionurn

haeresumque quae-

giaEiov t,r,xitfiEios ffjiy^wo/^aetc xtri XTJV dnnpxinv XETJ- stionis permittas alicui provinciam cominovtire aut
Iv, r, nXXuti Toinvitjv xtvh jtooim^iv
iyxttuiatfrj'
aliter quandam praecej)tiom'in iniimgi j)nviiiciae cui
' -*
' ijs rt(xn;, avxos Si 7iuoioi,aEis, 20 praesidi'8; ipse vero providcbis cuin cumpitenti uti-

uern TOT nooiTjxoiToi xui TUV av/npioovroi toli STJfioaiois, xiti IDI' T Toir>T areoBvvuv xni iir, avyx^'
Qtlr TI Tiitvlt rrts qiieTt\mS yireafrai njjnfr/t^eie nootfuntt ifu^axEnhi'. Ei Se xnronxbv etr, ib i7iiL,t]'
l
8iitxoii>m; EUB iniaxontn afnj>taflqioUv the iiEooi

litate tiscalibns, et qtiae talia suut perscrutari, et non

pennittcre aliquid circa nostras tiori pracceptiunes
occasione rcligionum. Si vcro caiiouiciun sit i|iiod
qnaeritur, una cum metropolita proviuciae haec disponere et dccerncre, sivc tpiscopi dtiltiteiit sive alii
qnidam,
qnidam, etet causae
causae dare
daredi;o
di;oainabilem
ainabilernetetdccibilem
dcribilem
terniinum, qui et duccntom ortbuduxam custtnliat
TI*, xtti Tip notiytmxi didurai ftEoipiXt; rs xni Ttottid^in et indeinnitatcm procuret tiscaJibus et uostros
Tioiin ! tii-, '' y.ni rrp' ntttTiovGnv n/tqv XT\ o^ii^ooo!z>>t t/i/.iiSn Triorei xni xu o^rj/nov Tiiumoi^aei IOIS subiectos servet inviolatos.
Sijinaitni xui xuli
oxov
qvhi^tt.

TjftBXtQOit vnoxeXeai

xb dvenr^oia- 30

CAPDT XII.
(/IC>
)
g
Oportet autcm te et in hoc omnem ponere provi
JEI 8E' ae xnl xovtov naonv
voutv rnr r,vixn TC aSios tpm-eir, innvrjf, ixehw fiiv
i
dentiain, dum aliquis di<;iius appanierit pocna, illum
xo//'Zen; rv)r di nonyftiirntv nvrov ftt, nj>onmea&m'
qitidein punire, rea antem eius uon continxerfi, sed
*ih't aryxiouBii'
avyxioyeli' rttrrn
5 yivEt
yivet xni
xni xio
jto ro/uo
ro/no xni
xni Tp-35
T^-35 Sinere
sinere eas generi
geiieri et
xXht
xntxit Tj
Tj5
t't k^i
g
^ et secuiitlnm illum onlinem
onlinem.
KIIX ' ixtiiiir (ftotafrai xfi$i. Ov y>'to in Tiony/imn
Noil euiin res suut quae deliiiquunt, sed qui rcs
, aXX' oi Ti

n^iiy/inrn

cium, sed prajmis iumentis, propriis siimplihus iter facere. Alquc hoc idem observandnm est eliam si
fines provincine non eyrndiaris, sed ipsius j/rovincine urbcs proplcr causam aliqnam neccssariam pcruijres.
X. lam quominus vtcarius qui oocantnr instituanl magislratus in urbibus provinciae, cu\
praestint, Ucet vel spectabiles vel clarissimi vel pracsidcs sinl, omnibus modis proliibanus. Verumne
mililes qnidern si r/ui le sequanlur, eos pntians yraluilo facere expensas, sed de propriis amtonis,
Si vero id noit fecerinl, scd tx subditis sumpium fecerint el angarias ucccperint. omne (juocumijne snbiecti afticianUtr delrimailwn ex illorum annunis exacuim proprlo periculo iis, gui iniurium passi sunt,
restiiues.
XI. Sed ne religionum quidem el haeresinm iiu/uisiliouis nomine permittes cuiquam provinciam iespoliare uut alio modo ehismiuli ulit/nnd viandalum in provincia. cui jjtruees, adminisirure. Sed ipse firovidcbls, ul cum diyuilate el publicurinu rervin ulittlalc elitnn in la/ia iwiuiras, ueve quicnuam /laliuris
conlra noslras iusshmes reliijionum nomine fieri. Qnodsi cunonlcum sil id, de quo quuentur, unu cum
mctropolitano prochtciuc id diindiccs, s>ve episcapi sive qui alii disccplenl, cuiisac/ue aes piurn ac diijnum
fincm, oui el honorem quo digna esl orlhodoxaii lidei citstodiat et securilattm publiris ralionibus practUt
el subditis nostris iitcolumiuiicm servct.
XII. Oportet uutcin le hi Itoc quoqne omnem curam ponere, ut, cum quis poena dignus videalttr,
ilhtm qvidem poenu u/ficias, bnna utitaii ehis tnm agt/rediaris, sed sinas huec generi el legi el orditti ex
lege rcceplo committi. Iseqne eni/n res peccarunt, sed qui res possidcw ; al iuverso ordine dignos qniilcm
1 orxois Lx || 4
innpyjne cnm xmEQOftios yivoio
iunrifg (1 -XEOirotnoirfi H Hatoatidrr]nE{>iro(nel
l ]
ets ML T
voajrti B || 6 yitft <Sr;) uutcni e D 1 Ttis] xnt Lx l| 8 ei
sepetabiliw (. v. nt^tflienrot)
M lianEXTftftiXtoi L ei
7iH>i{i}.t.Tnai B |J xav oi eiytunres M J 10 Ixiivcrvt Be II

sine 0l 8 3 proptcrl pur V |J 4 nuci-Raarias II | ircunicras l"1 || 10 uliqui Bcqucntur O Bequatur aliquid II,
te om. RV II illo J'1 I) 12 sed] si O II tributariis Zachariue I) et] etiam R \l 15 saluabis VTO1] soruabis /?*0*
ritlq.,om. /?' || 17 Iiaere8iumt)uc vu/<j. || 19 quudam iquo12 amitkutv MB'} awitXtarniv LBf (tributis ei | dain //') praecoptiunu RO || iniungi) unigeniti (eru$um\
13 Saitavijantsv LB || nyyttQEinti L \\ \A xo om. L |! R H proumtium li \\ 21 talia Zachariae) alia lil,ri |
x
15 rjtftxq/ifraii] TtfieTt'poiS L I 19 xivn rotavTijv LB jj 22 circa RVO] contra PU/</. B 23 fit? R | 24 disponere tt delenda vidi-niur \\ dicurnere R || 25 dubitetur
21 xai rov] xov om. B (| 22 tov om. LH Q 23 nnfyi\
Ttx J BITO] si O' || 27 deccnteni R VrtO decente Vx itcirca li. r. rtE^i) i\1A
Ei 8i 'M tpvht&i om. BL ||
c'nter vulg. g 28 nostrosj ni Ox \\ 32 aut Ofi in o.
28 xrj" iiQinovanv
niaxet) deccntem ortliodoxain
Vx R 33 dignis Rl || 34 eis Vx | contigere V \ 35 ilCUBtodiat fideiii e \\ :<4 8i om. I. \ 3*1 xnx' ixtivov] xar*
lum (illud Ol ipsum V) ordjnem RV0T]
illam *'"''
ixeivat L* ixeivtav Be 1 wiota&cu om. g
vulg
I quidcmi quibus V Q 2 ipsum] ipso vubj. \ si non)

DE MANDATIS PRINCIPUM

125

Nov. XVII 1214

gp
p raiv rois fiiv dgiovs possident; at illi reciprocantes ordinezn eos quidem
atpiaat, T Si ixeivov iupaiQovwai nyayfima,
qui digni sunt poeua dimittunt, illorum autem aufeq avx' avtiav Tifiuigovfievoi, ovs 6 vbfioi 'iacoi runt res, alios pro illis punientes, quoa lex forte ad
inl xrp> ixeivwv ixaXsi SiaSoxTJv.
illorum vocavit successionem.
CAPUT XIII.
(IZ} Uaoaraaiat Si aSixove, s ftav&avoftep iv 5 Patrocinia quoque iniusta, quae cognoscimus in
Tat! Tjfisritinis dnaeziais ylveo&at, naai /meXevatj.
nostris provinciis fieri, omnibus corrige modis, non
xQonois, ou avyxu>Qu>i> olSevi xois sxtguiv fiiovi ivsQsinens ulli aliorum vitas in se snscipere, uon auiyoktpiii', oyx oixeiovv eavxiu xa ^w(tn xa f*T]Sctfi6- pliare sibi praedia nullo modo ei competentia, non
&iv airtp nQosTjxoma, ovx eie TTJV eziou/v /3Xa/2r]v ro aliorum laesioucm promittere patrocinium, noa
Inayyikka&ai ngoazaoiav, olx, onoii nv ano<tie^ot8v 10 quemadmodum fraudent fiscum suam virtutem obii'c Brjfipaiov, rrjv invtdiv ia%bv avxixaxxstv.
<UA cere. Neque sit tibi cura, cuiuslibet sint haec
fir^Si taim aoi YQOITCS, onoias av ehv ol invra
agentes dominii; sufficit etenim tibi per otnuia ad
^(laxTornt deanoreias' aoxioei yao aoi Sia nnvtoyv
pertectam fortitudinem et lex et imperii favor.
HQot tEhtDtaxTjv laxvv o %s vofios i} T rr;s fiaoiAEiae
tvfiiveia.
15
CAPUT XIV.
(IH) ^Allk xnl rovs eiiSexo/idrovs aD.oroiovs yttoqSed ctiam Buscipientes alienoa agricolas sic odio
yovt ovtw [tKsrjGEis, ovrcos arayxaaete datxov aTto- habebis, sic cotnpelles cito retldere quod suscipiunt
holvat xove /.>]<pd-Etrnt xaxtoe, dtt, el ui%pt UODJOV male, ut, si pluriinum manseriut inoboedientes, omiie
fuiraur aneiifovvree, anav liaov anoQov xrtz inaqquidquid onus proviuciae est sic illis possessionilia iaxi, xovro xals ixeivatv xTrjVEOiv &7iifrti<sEii. 20 bus iinponens. Si yero in aliis provinciis agricolae
Ei Si iv ixfQais djiagxiais oi yewoyoi Xiyovxni xa&- dicuntur esse constituti, litteris uteris publicis ad
taravai, ypafipaat ZQTJOTI S/j/waioti nndi xoiis xu>v provinciarum praesides, ut in eas fugicutes agri4nopx'wv ixtivajf rtfovftivovi, oiixe iwrois rovs iv
colas coufitentes aut convictos tradant possessoriavxuii KEcpevyiixas yetooyovi ovvo/to/Loyuvvxas rj iXtybus, et revocentur ad provinciam cui praesides, et
%o}uvovi nnQnSiSoa&ai rota xexxtjftivots xni innvnyc 25 inobocdientes vebementer corripies minus idoneorum
ad-nt noin XTJV inaoxinv r^e p^ets, xnl rove adiectione. Competens est enira talia studentem
^orTi (npoSyoxeQov fiexUvm xr\ xd/v anoqmv im[quod| binc onus et rerum deminutionem in sua fafiokfj. Tiooirpov ya^ doxt xbv xn xowvxa anevSofxa
cultate cognoscere, ut minoratus cognoscat, quantum
to ivxtvbtv aro-nov xal xijv xdtv jiQnyuaxiov iXax'
est laedere et delinquere in alios. Hoc ipsura age,
Twdiv ini xr,: envrov jit^tnvaine pa&eiv, ojtms av 30 sive praedia poBfiidentes in provincia sint sive aliquovfuvos yivioaxoi, notfov iaxi xo nfiixilv xe xai
mm aliis competeiitium gubernatores sint. Oportet
thlv eii ertoovi.
Tovxo Si 7Toa$en, cire ol enim et possessorcs illa solum babere quae eis dat
xa i(a$ia xexxrjfuvoi xaxn xJoav eiaiv etxe xwatv
lex, et gubernatores alicnarum illis praeesse soliuniiiQon ngoirjxuyxtin' tpnovxiaxai xa&eaxrjxottv. Sel yho modo quae per conductionem aut alium legitimam
xrri xovi Ytxxrjutrovi ixEivn fiovov %EIV arttp avxoli 35
didaatp o vouoi, xtti xovS TTQOvoovvxaS xdiv a).Xo'
x^icuv ixtlrutv nooioxaafrai fibvov anBQ xnra fiia&ocap. XIII summarium exlat B? fi, 3, 16.
poena dimiitunt, res vero illorum auferunt, alios pro iis punientes, quos forte lex ad illorum successionem vocavil.
XIII. Iniusla vcro palrocinia, quae in nostris provinciis fieri cognoyimus, omnibus tnodis persequcris, non passus quemquam aliorum vitas actionibus redimcnais quaeslui habere, non sibi vindicare
praeilia quae nihil aa se pertineant, non in aliorum damnum pollicert patrocinium, non ut fiscian spolient
suam aucloritalem opponcre. Scd ne id quidem cures, ad quaiecnmnue dominium pertineani qui haec
agant: sufficiet enhn libi per omnia ad plcnissimam polcstatem tam lex quam impcratoris benevoleniia.
XIV. Sed eos quoque, qui alienos colonos recipiunt, ita odio habebis, ita compeltes ut cilo reddant
temere receplos, ut, si per longius ternpus contumaces permansermt, omne quidquid slerile est in provincia, id itlorum possessionibus adictas. Quodsi cotoni in aliis provinctis tnorari dicuntur, litteris
uleris publicis ad pracsides provinciarum illarum, ut coloni ipsi, qui eo confugerunt, confessi aut con~
licti dominis tradantur el in proyinciam, cui praces, reducanlur, alque yt in contumaces gravius animadvertant slerilium praediorum adiectione. Decet enim eum qui eiusmodi rebus operatn dat, incommodum
quod inde sequitur et rerum deminutioncm in suis bonis sentire, ul damno affeclus intellcgat, quanti sil
uiiiiste agere et peccare in alios. Hoc vero facies, sive, qui praedia possiaent, in provtncia sunt sivc
rerwn ad alios pertinenlium curalores consliluti sunt. Oportet eiiim et possessores tlla tantum habere,
quae lex iis tribuit, ei qui aliena curant, illis tantum praeesse, qnae per locationem vel per alium aliquan
1 auifiaoiv Lx || 4 T^r] loiv L || Ixntjtiat Ll II 5 iv\ ioDcs R* || 5 intu&ti Rl iniustilis 0' | 6 corrigi RVO
fal B Q 6 /itxeltvrijcai Lx fiexe/UvOet JL* B 7 TOVS ixi- corrigcre T, corriges Htimbach \ 7 inentes RVO ||
(Ovi Lx xav ixEQiov L* J fiiovt) ovt L% oixatat L% B uacipere suppl. V2 in tpat. vae. | amplificare V ampliipyolnfitiv DL \ 8 -TO %oiqia L\ %ta^ln. MD \ 9 T^V] care . 0 ' H 8 ullo (ulU V) RV % 9 lcaione F | II tibi
TV LlB II 11 iavruv LBf) ijt* nxnbv M in* avxo it V l cuimlibent V1 | 13 fortitudine Vx || lex et] et
HcrimgtT in' airxois Hombergk || aXXn om. LBe H 13 aoom. O H 16 tic] ai O (ut?) Vx fl 17 quod autcipiunt
wiaot B\ 14 xeltaxnxrjv Lx \ 16 xnl om. B | 18 noi- V1 || 19 sio om. vulq. | illis VO] illitu RT illorum
Invs L1 H 19 fuwat iv 3ffl nntt&owxas L\2d TOVTO] vu1g.\ 20 iniponens RVO] hoo impones vuig. || 21 diovtta c? J 23 ixeivatv et avxovS om. e\ rjytfiorovi L1 centur RI 22 ca Ffl 23 coniunctos R g tradat RITO 0
rytfibvat L* B 32 xovxo) boo ipsum (i. e. xavxo) e Q 27 quod RO V* quidcm V*T, om. vuig H et rerum
3? fiovcov D I fua&tuxijv Ll
om. Vx | diminutione V fl tua O jj 29 hucj Sed boo T
w ^ . i| agere Rx; leg. agcs? || 30 prouintiam i2|) aliquo
l
1 ille V1 | *rcciprocant (rcciprocatur Rl) libri jj 2 il- i2' g 31 gubernatores om. O \ 34 aliud R
lonim] eorum 0 g aufcretur R referunt V | 4 ucce-

126

Kov. XVII 1417

DE MANDATIS

PRINCIPUM

<Tii' / xnfr' Srtpov voutfiov avrols yzaQaStSornt TOOeis sunt tradita modum. extraneis autem ab>tinere,
7ioft ruiv Si aXXinyitov anixeo&rtt, xni /JT] JIQOVOEIV et non providere quidom aliis. laedere vcro alios et
fiiv iii^oiv, aStxeir 8e aXjUwe xai envtoii xeQtfoS
sihiinet lucrum impium hinc acquirere.
aotBei iviev&ev Tiooiteiv.
CAPDT XV.
<uoib<s aXXcnoioii fj 5 Titulos autpm imponere praediis alienis aut erga<I6> JSnviSaS Si intrifrivai
pioit iv TtoXsoi Siaxetvtvots xul intyoaipstv
steriis in civitatibus constitntis. et supcrscribore sua
T<'C taxTtuv TH)Oirtyouini ovrto ioi xo/.fxioaiv tntxiv- vocaliula ita pracsumpntibus pcriculosum oonstitues,
Swov xitTctaiTjaeiS, a>s yiroiaxeu; oti xaina JIJKXTut agnoscant, quia baoc .igetites ipsi siiam substantovtee ttvioi TTJV iavTuiv jteotoroiav nQoiuxpovat xto tiam applicalmnt tisco. Si euim cansam suti imSr}/uoaua. Ei ynp TtQny/in fiovri jfj (iaothin xai TaJlOperio et tiseo datain tamptaverit aliquis abripere
Stjfoaiip Stdoniror TIEIOVITO rti vftona^eir, v TOIS IU 8uis agnoscat experiineiitum et suis relms titulis
invtox' pavitaviiM irtv nelonv, xni 10U nvxov n(>uy~ impositis publicis tiat aliis exemplum alistinentiae,
finai riiXojr innrftfiertvr
8i}pooia>v yiviafrto jole
Q\\\ si isdi-in imj)licautiir nialis. similibus poenis suhaXhtie na^aSeiyfia atoifpoavvTje, oineQ ei iutv ainwv
driitur. llaec igitur oninia obse.rva, sciens nostraE
tiyitiv-zo xuxtbv, xnls c/iuinii noivnli vTtoxtiaovru. 15 circa tc voluntatcm atque senteiitiam, qualis quidcm
Tavxa roivw ixnavza fpvXn$etS, ytrtaoxtar rrjr r,fittierit delillquiMite te, qualis autem probato et HOStrt
qnv iteyi a n^oaioraiv rt xni yrutuqv, bnoin piv
sequeute praecepta ac leges.
tti fatnt nXijttutXolit^Tot aov, bnoia Si svSoxtfiovrzoe
xai lols Tjfttie^on dxuXov&ovvjoe 7iapayyiX/uaol re
xnl vSftotS.
20
CAPUT XVI.
(K) "Ap.a 8i int^nitjs rrjs x^9nst avynnhanftevoi
Mox aiitPm ut ingredieris provinciam, convocatis
annvrns JOVS iv rfi /JtjroonoXet xn&eaiuttns, ifituiv
omniltiis in inetropoli cimstitutis (dicimus autetn deo
8i xbv re fteofptXiainxov iniaxnnov xbv re evnyr} amabili episropo ct vennniliili clero et uobilibus cixXr,(>or Tinis re iv riXtt rfji nbXnua, ifnpitvrj xmnar^'
vitatis), iusiimaliis liaec nostra sacra pracct-pta sub
an* mvtit r/uoy iit freia naynyyiXfJtrin eni 7ion$ttot 25 gpstorum insiitiiatione, et pnipoties exemplar etirum
V7iofii-7,fii'ii(or. Kni n(iofri,atu it rb iaimmov nvpublice nuii soltiin in nietr)|inli, sed <et) in aliis
tibv 8t,fioaiq ov fiovov ini jrjt pr^oonbkeaa, nXXn pruviuciac civitatibus, tr;iiismitteiis ea per ofticiales
xai iv inii a/.Xnit xfjt dnaffxins ni Xtoi, ntfinwv aina
tuos sine danilio, ut UU)lie> agnoscailt. iii quiliUS
Sni jn^tiutiav au>r t.rjtim ^tu(>'f inne anavrns y- suscepisti cingulum, et vitleaiit. si bac conservas et
vwaxstv itp' ole nayiXnfiei xifjv aftxh", ** bonv, ei30 nostro diguum tumet ipsum osteudis iudicio.
TniTo tpvXnTxeit xiti VTJ* rj/mipas awv aaxrxbv anodeixi-vsii xpiatuit.
CAPUT XVII.
(KA> TntTfi yftQ tpvXarrbfitvn naoa aov noti.aet
Uaec consprvata apud te facinnt praesentem tibi
aot rrp> napoJoav aoxfiv xQovtu>1ipav T< xni evxXe- cinguliitn iliutiirniorem et gluriosioroiu: si quitlim
loriQav ei yt TZP<>S xole akXois fii,8i vnXoqootlv TOV 35 supcr alia neqtie armis uti noii niiiitautem aliqtiem
ox'xi aTpnnioTiov rtvs avyxo>{>r)astf rainn ae frtu> pennittes; baec te et deo et lfgibns et uobis carisxnl toli ro/iots xai rjfilv nooitpUri xaraat^aet. Kn- simum constituuut. Sed et illud providebis ut, si
xtivov 8i npovurjoiis wsre, ti iit ithv rovs Srjuoaiovs
enp. X V summarium habet B? 6, 3, 22 ex Theod.
legitimum modum iis iradila sitnt, ab alienis autem absiinere, nec vero aliis quidem prospicere, alios autein
iniuria afficere el sibi impiiim inde lucrum cumparare.
XV. Tabulas vero vnponere prucdiis alienis vel ergaslcriis quae in civilalibus extant, suaqut nornina iiiscribere aitsuris adeo periculosum slulues, ut scianl se si lioc fecerlul sua ipsos bona fisco applicaturos esse. tiam si quis rem soli imperio et fisco dulnm arripere conelur, in suis bonis pcriculum ugnosait
Ululisqiie publicis in suis rebns hnnosilis jiat celcris exemptutn cuntinentiae, qui qitidem si eadem mala
aggrediantur, similibns poenis suoiactbunl. Haec igilur vmniu cuslodies sciens nostra de le viduntas
et sententia qualis quidem sit fulura, si deiinquus, qualis autcm, si prubutus sis ei praeceptis nostris
alque leqibiis obseqnaris.
XVI. Sjmulac vero prnvinciam ingressiis sis, convocatis omnibtts qui in metrnpoli cnnslituti sunt, d(0
carissimum episcopum dicimus et venerubilem clenun el primores civilalis. haec noslra sucra praeccptn pcr
aciorum iuslrumentu mamfcsia reddes. Alque exet/iplum eurum publice propones non solutn in meiropoli
sed etium in reliquis provindue civilatibus, mitlens eu per officiales lnos sme dispendio: ul omnes cngnoscanl, qna condicione mugtslralum susceperis, videanlque, num haec observcs et noxtro le diynum osiendas iudirio.
XVII. IJaec enim si a te servabuntur, praesentem potestatem tibi et diutumiorem et clariorem efficient: si modo vraeler cclera ne unna quidem geslurc cuiqyum wsi '/ui miles sii permillas: haec le tUo
el legibus el nubis carum reddent. lliud qnot/ue prospicies, ul, st qaando quis cunun yui pnblkos
1 SiSorni B | 2 inixia&ru llc | nporutiv]
voiiv Lx ||
6 xnl otn. D |) 9 T<j) Srrfioaiip in rux. Bc || U nonyfinxn.
L \ \ \
SiSofiem L j| nt (>/<> Lx \ 13 ytvicftw
L] yevio&to M yivcofrru B | 1C JIOP rifir.-tiywv Ll || 17
ntl
x
1
at\ ai L aoi L || 24 itttUTs
/ , ' Q 26 ru\ rbv B
l
(
28 Tme i7in(txrtts L || aviutv
L Q 2 J nnnvrts
L
33 yap om. LBe | 3fi &t<$\ ct deo e |J 37 xaxtivo
L
3 sibimct et lucrum VO || 0 suliscribere V J 7 conititucs] cun8cntii-nA RxOl issc scitns O1 esie scias (suppt.
F * in n>g.) R7 V | b agnoscat /? H ipsi quidem suani OT \\
9 amplicabunt V H fisco dutam teniptamnt si Ji" | solo
V || 10 tfmptaucrintF 1 || arrippre vuhj. JJ 11 et suis] suis

et r 1 J 12 alios A" |j 13 si iisdem vnl;,., hisdem H VQT\

subdcntur orn. lll \j 15 uolunUntctn circa te V \\ scntuntiani) f Vx |) quali l"1 || 16 ualis V1 0 probato tc V1
a t o F 1 U nostnun O'U I" c:oiiRec|Upnto (consequenks /i1)
It \ lefris lihri || 21 *q convocntis omnibus in metmpoli
constitutis vuly.] conuocaiis oinnrs io nictropuli imrtropilini 0 ) constitutos H \'TO R 22 dco /? vnly.\ dc 0 om. J'i
24 ucstra Rl || praeceptorum gubit-cturuni IV \ 25 pr*~
ponta 0 praeponens ^Y'|| rroruin ^'|| 2fi niutropoli V mctrupulitis T || et ndcJiJi (ctiani add. vnli/.) |j 27 promntii'
VJ'\\ ea] eam JiVOT || 33 bacc VO\ ct R ct lim-c / J
35 non 3H deo suppl. V * in xput. vac. | 3l> hoc VI '
clarissimuni V

DE TBIENTE ET SEMISSE

127

Nov. XVIII pr.

oov/3ov: avtartivriuv jisiga&slrj jtori TTJS fteyAXrje quis eorum, qui popnlnm in turbas solHcitant, temavrTjs noiews amxpv elv TJ fiovotp xal /IB&7 ett$(ov
ptarit aliquando ab bac magua civitate fugere aut
i yevia&nt xnih
BOIUS aut cum aliis et veuire in proviuciam cui
ih rrjv iTta^^inv >jc apYsn avtxvsv

eiSnifiova nohv xnl not- souae et adduci ad hanc fflicIssTmara civitatem et

nl xwv ioiovio>v Sterasev.
poenas sustentare, quas lex de talibus con8tituit.
Dat. xvi. k. Mai. CP. Belisario
v. c. cons.
i
la. 535.] Dat. k. Mai. CP. Helisario v c cous

as vneXetv,

a 6

III

XVIH.
Coll. III tit. 5
fiXTE THN NOMTMON MOIPAN TGN IIATASIN R' PE TRTENTE ET SEMISSE ET SUCCESSIOEINAI, EI MEXPI MEN TE22APS2N EIH2AN
NIBUS FIUORUM ET NEPOTUM NATURAMUM
01 IIAIAEZ, 0YFKIA2 TE22APA2, Kl AE VEL COLLATIONIBUS VKL DISTRIBUTIONIYIIEP T0Y2 TE22APA2 K12IN 01 HAIAE2,
BUS, NEC NON LITTERARUM AUT ANNUAIEOYTKIAS EE KAI OTl ES AA1A0KTOY 0115 RATIONUM ATQUE RERUM EX QUIBUS DE0Y2IK0I IIAIAEX, TNH2IA2 MH YII0Y2H2
TlNENT UNFlTlATlONliiUS fy.
rONHS, AYO 0YrKlA2 AAMBAN0Y2I 2YN
Tll MHTPL KAI OTI KAl EZ AIA6HKH2
KAI ES AA1A0ETOY APMOTTKI H 2YNKI2tDOPA, EI MH KSJAY2EI PHTJ22 O TEZTA-20
TP.P. KAI IIEPI A1AIPE2K82 HNOMENH2
AIIO TONEJJN EI2 I1AIAA2. KAI IIEPI TOY
APNOYMENOYTHNIAIAN 2YITPAa>HN. KAI
IIEPI ETEP2N KEO>AAAISJN.
Imp. lustinianoe Avyovaxoe 'lainvvrf xto lvSooxar(p 25
Imp. Iustinianus A. Tohannl pp.
innoxy xiov iegwv xrfi *Rio praPtorttuv xo 0', anb
imnxoiv xui ntixotxito.
(Ilgoniutov.)
"Htir] /liv xr\ fitynXjj iai>TT] xnl w:
( P r a e f a t i o . ) Iam qiiidem magnae huic et, ut ita
ar ns nrtot xalwi -rniQii freot avoxnaij noklxeia, xfj qui8 dicat, bene a deo coii8titutae reipublicae, dici'Vuinniutv ifaftiv, noXXn ntoi Stnff-rjxtav dteanovSn- 3() mus Romanorutn. plnrima de testamentis disposita
omi tt xni fieara ra tdiv ro/uov fiipkin xtbv XIHOV- BUIlt, et plt'Dl legum COtliceS de tallbuS CODSistUDt,
xwv xni}i<ftitxf xai ov fioror ol nnXat aotpol xavxa
et non solum antiuui sapientes baec scripseruot aut
ytyqn(ff]xaai.v ovSi i) xtbv evatfiujv pova(>x>v i^ovala,
piorum potestas lmperatorum, sed etiam a nobis
Nov. XVIII (= Cnll. III tit. h: gloxs.) Graere ertat in ML, cap. 11, B11 in B variis locis. EpiL
Theod. \b, Ath'inas. 9, 2 (/". JIBQI StntpoQoiv avayvaa/xnxtov 12). Iulinn. const. XXXIV.
lumulius excitant, ex hac magna urbe sive solus sive etiam cum aliis aufugere conelur et in provincia,
cui praees, moniri, invesliges eum rcsque eius et cum omni diligcnlia examines et in cuslodia ieneas atque
huc denunlies, si forte sil ex iis personis, quae requiruntur, ut ad hanc feticem urbem ducatur et poenas
subeat, quas lex de talibus constttuit.

XVIII.
UT LEG1T1MA PORTIO LIBERORUM, SI USQUE AD QUATTUOR SINT LIBERI, OUATTUOR
UKCUE. 5/A' PLUS QUATTUOH SUNT LlDElli, SEX UNCUESINT.
ET VT AB IXTESTATO
UBEItl NATUflALES. Sl SUBULES LECITIMA X0A EXTAT. DUAS VNClAS ACCIPUNT
CVM MATRE. ET UT TAN EX TESTAMENTO QU.tM AB INTESTATO COLLATIO COMPETAT,
SISl TESTATOR EAM NUMINATIM PROHIBUERIT.
ET DE DIVISIONE A PAREATIBUS
li\TER LIBEROS FACTA. ET DE EO QUl MANU PROPRIA SCRIPTA WFITIATUR. ET DE
ALIIS CAPITIBUS.
Imp. Iustinianus A. Iohanni gloriosissimo pracfeclo sacro per Orientem praetorio iterum, exconsuli
el patricio.
Pracfatio.
Iam quidem ab hac magna el quod facile nHquis dixcrit bcne a deo constituta re
publica, Romnna dxcimns, mnlla de teslumenlis agilata sunt, ac pleni sunl lcgum libri eiusmodi rabus.
iieque untiqui solum prudenles hacc coiiscripserunl aul piorum principum poteslas, sed a nobis quoque
1 nviaTfitntor LBe || 2 } xni\ xal o>n. LRle) || 3 nv
i%vt>ont M] a ort prixrsfaai LDs\\ C aiars M\ xrtl
Llit, o)Oit xni Scrimyrr Q 9 xvt k. mai. Af\ xnlnvStov /intwv At/i. p firjvl ftntoi Theod., otn. lul || Hiliario .1/ | | | $rf. rubr. sim. ap. Theod., jieol rov Tsrpa*
ovyxiov xnl e^aovyxiov' fxet ^* *rt^ nXXn xnfnXrna
Ath. [cf. e) (| 20 xeaxoTiDo A/J Sin&ifisros L |j 21 nt(>l
nipiotati L,' jj 23 xrti negi ixiqatv xtyaXniatv post verbn
tU ixniins (22) coll. ML, Imuspinmit Haloonder^ 25 ioxtotiritti-o; [j | 26 vnuQXio xiov ieocov xrj* nitoni (eoi . t>.)
xpmKoqiiuv TO St\>xt()ov L g 27 naxqixioiv M || 'i\ xa)
ti L* U 33 ytyQnfaatv L1

1 sollicitant temptnrit vuly.] sollicitare tfimptant (temptamt T) It VT [] 3 solum V1 Q 4 hoo et] ct om. Ofl5 *constitucre *>t\ constiterit /iVn' | 6 hoo F 1 vulg. | personi
0 || 0 xuhxcr. detlimux tx 0 et Bumh. II || datur 0 || kal.
mad. Bnmb. g ConBtantinop. 0 Cap. Bnmb. (j Bisilario
n. o. O Bilisinrio uic con. Bamb [Jtl successoribus R R
12 nataiium Vl\\ 13 *el coll ] et coll VUIQ. || Tel distr.]
aut dtstr. /2 U 14 sq. nco non inficiationibus tcripsit
V3 in reut 1 vtrxunm ^ 14 aut om. Vr | adnumerationibus V H detinetur V || 25 pp.] pfcm F | 29 si nnt* quia
add. R\ dtl. Jt3 B dicat, bene) bcnedicat V |j 32 aut
priorum R

NOY. XVIII pr. 1

128

DE TRIENTE ET SEMISSE

aXXa xal fjftiv rtSr] twv Ttgb rjftcov airoxonroQcov oiiam non aliquo priorum prineipum minns legislatioSevos iXnrxovs xnxafitpXr,vxai ztegi rovtov vofio&e- nes prolatae sunt. Deum vero considerantcs semper
aini. Tbv 8i frsbv iwoovvxts dei, xni ojirot nv AQB' et quatenus ei placiti videanmr et aliquid lionornm
axoi 11 nvrtp tpnivoifiE&n xni ji TIOV eis Tjfins nyrt&iov
dtgniina iu noliis agamus. nitimur ali|tiiil adinvenire
.afciov nodxxotuev, netycofisfra xt Txoote^si^ifjyBiv nei 5 semper et niiturae cuusrquens et qutnl possit priora
rr, tfvdi xe axbXov&ov xnl id Ttooa&ev inavogfroii'
corrigere. Krequenter igitur et alia vice mirati suftsrav. IloXXdxie xoirvv xni dX/Mre Ts&aviiaxnfiev,
mus, qtiomodo Ifjjitimis et Itenivolis tiliis, quiliua
#' orov xuls yvrjaiois xnl eiyvdiftooi xixvois, olt
agunt gratias parentea quibusque quotl reliiujiiitur
fyovot x'tQiV oi yottU, xb xatnfaunavotievov,
o fiSrj iam etiam debitiun vocant, soium triuncittm detitiixni xpto**xnXoiat, ubvov tQiolyxiov uioioav i aray- lOerunt ex necessitate derelinqni, reliquura vero iacet
xr;e xmukifinnvBaihtt, xb ?.OITI6P Si iv xfj yriofij]
ii vi>luutate pareutum, et rapiunt quidem cognati
xu>v yovimv nnbxeimt, xni Xrjyovxai pev xnl avyysomnia et extranei vel cura librrtate servi, filii vero,
1 anavrte xni oX ye $u)d-Et> xni ^CT* ikevfreoias
licet multi coiipistaiit, etiamsi niliil oifeiuleriut paoixirm, oi TtftlSts Si, tl xai 7io?J.oi xathajyxouv, ei
rentes, contunduntur et trimiciuDi divident solnm,
xnl fir/dev nooixoovoisv xolt yovevat, xaxaiSovvxnt xnl 15 vel si decem forte aut amplius fuerint, et pauperes
io i()K)vyxiov StmoTjaovTnt fivvov, xnv et Sixn xvxbv
eruiit iiili douec vixcrint patres idoiiei.
xiiv ei nfaiovt elev, xni ntvr,xS Hoovxni. nuiSes na%(iot Sete E&j nXovxovvxos.
CAPUT I.
Tnvxn rjfint ixivr{ctv inavoo&cooai xbv vSfiov, xni
Haec nos moverunt corrigpre lefrem, et non ean
fiij Ttepufielv avrvv ftixoi navxbe igvd-ottovxa, alla 20 despicere sempcr erubescentpm, talique mo/io detcrxotoviuj diooiam xb Ttynyfta xuonto' CJSTS, d ftiv ivos
minarc causatn, ut. si quitlcm unius P8t filii pater
iaxt naiSbe naxr,o fj ftTjxrjo ^ Svolv rj xonbv rj TJaut miiter ant duorum VPI trium vel quattnor, uon
onutov, pt] xQtoryxmv nvxole xnxaXifnxaieiv fiorov,
tritincitun eis reiinqui sohitn, sed tertiam propriae
alh\ xriv xpixqv rfjs dnvxov 7Zowvaii, xovxeanv
substantiae. hoc est uncias quattuor. et banc esse
ovyxint rtaangnt, xnl rovxo elvat xb Stcjgiatiirov fie- 25 detinitam mcusuratn usque ad praedictum numt rum.
XQOV nxQt xov QTj&ivxos amd-fiov. tl Ss VTISQ xohi
Si vcro ultra qiiattuor babucrit tilios, mfdinn eis
xioaagnt %ei nnlSas, xrjv \uiaemv rij-f nnarfi THOItotius sultstantiae rolinqui partcm, ut sexunrium sit
ovaint avxoli xaxahunnreo&m
[xoioav, oJSie *novyOinuiuo qilod dobetur, singtllis ex acquo qtiadriUDxtov elr/u navxvi: xb 6rpEi'/u>uevov. ix>'axov xnx' laov
cinm vel sexiincium dividendum, et hoc non sub ioxb xnonovyxiov xvylv ?; xb ttovyxiov Suuoovfiivov, 30 insta circumstantia rerum (iorsan enim etiam liic
Kftt TOVTO ovx iv adixuj TTEOIGTUCJSI TIonyftnxntr (e/xos
alii iniustitiam patiuntur. aliis quidcm meiiora aliis
ynq xnvxai>&n xovi !i}Jj>vt adixrjfrrjrai, xibv ftiv xa
vero dcteriora percipientibus), sed quod contiL'erit
si ovn
xnXliova, xibv Si xh x ?
ht^av!>vxtav\'
aVA
unumquemqup per ouinia aequum csse in qualitate
iolio Srj xb i7iifinX)j>v exnmio Sin jiiivxuiv laov EU et in quautitate, sive quis illud institiitinnis mudo
nti iv nowxTjxi xe xnl noaoxrjxi, EIXE xit avxb xaxit 35 sive per legati (idem est dicere et tideicominissii relobnov fvaxdaEwe elxe xnxn 7iQeaj3i'ov, xnlxbv $i
linquat occasiouem. Licebit enim ei roliquum octoi'mtv ilnEiv xnl ytdetxoufiiooov, xnxnKifinarei jzgoa
naQEOxt yag avxto xb Xumov, oxxauvyxtov xv-

r.np. I, 21 {&BO7tit,O[isv el ftiv evbs

) IV extnnt B 41,4,2 (/,21 &Eani^Ofisv d fiev... XOQEXV 129,4:
/ / / . IV xov vouiuov Si xovxov uinovs 129, 35 . . . . yvrtaitov 130, 31 D* p. htil Znch.\. cap. 1 urgumentum
tiilumhrant Prochiron 32, I; Epanaynge, 34, I.
non mmiis quam ab ullo eorum qui nos antecesserunt imperatorum de ea re propositae siint legislationes.
Dum autem dcum semper inluemur alque qnomodo et probati ei videamur el agamus quod aignum sil
beneficiis in nos coUalis, semper aliquid reperire insuper annitimur, quod et nalurae conveniat el priora
corrigat. Alque saq>e etiam alias mirati sumus, quitl sit cnr legitimis et gralis liberis, quibits graliam
habenl pareiilcs, id quod rclinijnendum est (quod quidem etiam debilum vocanl) qnadrantem solnm deftniverinl qui necessano relinqnalitr,
reliquum vero in arbitrio parentum positnm sit idque accipiant et
cognati quidem omues el extranei et w>~vi liberlate honorati, liberi vero, quamvis mulH sml, quamvis niliil
ofjendennt pnrenles, reprimantur el quadranlem solum inter se dividant, licet decern fortasse vel plures
stnt, ac pauperes futnn ^sinl liberi patris, dum vivebal, divitis.
I. tiaec nos moverunt, ut legem corrigeremus neqne in perpetuum eam sineremns ernbescere, sed
tali modo rem determinaremns: ut si quis unius sit vel duorum vel trium vel qttaltnor liberorum paler
aut tnaler, non qnudranlem solum iis relinquat, sed tertiam bonorum ipsius partem, hoc est qualtnor
iincias, eaque mensura definita sit usque ad eum quem diximus numerum. Sin vcro plus qualluor habet
liberos, aimidia pars tolius subslantiae iis relxnquatur, ut semissis sit omnino quoa debelur. Ac
singuli ex aequo trientem forte vel semissem purliantur;
idqtte non per iniustam rerum constilulionem (nam ita guoque iniuria reliquos affici par esl, si atii meliora alii dcleriora accipiant): sed
id quod citique competit per omnta aequale sit et in qUalitate et in quaniiiale, sive quts illud per
modum inslilutionis, sive legali seu quod idem valet fideicommissi nomine relinquat.
Licet enim ei
\ lcgislationis prolationc prolati sunt R VT \ 2 icmpcr
7 aXXoaxa M' K 12 yovicov L || 13 annvrn Hnloander
considerantes R (j 5 naturae aliquid consequens V \ et
cum s U 15 xJ ftr]Siv\ xni om Lx J| xnTntSovvxai //avufg.) eo RVT fl 11 quidcm vulg.] quidam RVT \\
loander cum p] xn&ESovvxai L xn&evSovvxat M; nn
15 pauprs R || 16 donec] scd donec V | patris donec
leg. xa&ellovvxaii || 1!l neoi xov tpaXxifitov ruhr. ML
in mg. Q 20 dpvfrpvcbi-xa M Q 24 KEoiovoias] fitoiSn ad<l. rixerit idonei vulg. |) 1!) rubr. De legitima portine (tie)
liberis a parcntibus relinqucnda R mg. || 22 vel quattuur]
B'^ 27 SXEI MB*] fyoi U fyovot B || 2! ixdaxov M\
ixAaxip LBs || ^O xb om. Ll || xvov otn. sflStaiQOv- et quattuor F | | 23 reliquis V11 24 hoc| haeo Ty 26 bal
fiivov M] SiaiQOvftEVOv LB H 31 otxbe L || 31 sq. xa buerint V | 27 substantiae totius V Q 29 sub iusta (^sub iniusta R* mg.) R V J 30 etiam om. V 1 hino R l
r,\] xnra xaxa B* J 34 M]] 8ei L* g 35 nvxa L \
36 sq. xnvxbv wiSetxouft. om. B | 37 <pi$tixofx{<iaov 31 patiantur R |J 32 quod] qui F* om. V1 J 33 in equaM fiSstxouiaov X/ (j 38 avxip om. L H rb om. B' \ TV- litate V (j 34 et om. F, in om. vulg. || 35 relinquant V \
36 enim om. V\\ octuitium Vx octouintium V* octau%bv\ Xontbv !<//. L*) L
unciutn 7'

ET SUCCESSIONIBUS

129

Nov. XVIII 13

%hu TJ ij-aovyxtov, %eiv xai (piloTttietfffrai xn&* oaov uncium forte aut sexunchim , habere,g et largiri sicu
cv povirj&firj77 7TOIS
7 TOIS
naiaiv
avrole
7 rtffi idv i'ga>
voluerit
cuiiibct
extraneorumet naet na
naiaiv
avrole
7 rtffi
voluerit
filiiafiliia
ipsisipsis
aut aut
cuiiibct
extraneorum,
xai iffi ipvaecos TtQoxf.nov freQajtevfreio ta el- tura primo curata competenter, sic ad extraneas
o'vra>s inl tas i'!;(o tptXoTifiins y/ooelvtov-iav largitates accedere. Hoc servando in omnibus pervv-ios <pJ aTia
d
ddip' oiv i 5 souis, in quibus ab iuitio autiquae quartae ratio de
rcou nQosdmoiv,
6 TUV na).ai
rfjg de inofficioso ravo- inofiicioso lege decreta est.
).oyoi.

CAPUT II.
'EiTipfjod-fa Si f;[iTv 6 Tteql rdiv SovXevriov agxicos

Excipiatur autem a nobis de curialibus nupcr po-

it&ti/jzvos vofio;, ot rois naial roii ov)*vTaii tj nni sita lex, quae tiliis curialibus aut filiabua curialibua
xaii fSovtevxuls yeyaft^fiivaisftvya-cQaawivmovyxiov 10 nubentibus noviuncium otnuino dari vult, reliquo
vavttJt SiSoafrai
povlerai, rov lomov totovyxiov naoa triuncio a parentibus secundum potestatera dispenTWJ' yoviwv xar1 l$nvoiav Siotxovuivov. ixavTiov xu>v sando; omnibu3 aliis de inofficioso positis legibus
alXmv xutv ns(>i xrji de inofficioso xeiu&vior roiuov et pracciinie Dostris in sua virtute servandis et do
x fiahaxa xutv ijuertooiv ini xrts envrwv fvlnxtoingratis uliis et du non talibus. praeter solam quantifiivav ia%vos ini xt tiov a-/,aoiaxoiv naiScov tni Tfi15tatem. quam ad praesens auximus, secuudum omnes
TWI' firj xounxiov, 7t/.T]v xaxa /IOVOV ro Ttoaov, OTIBQ praedictas defiaitiouea.
yara xo nauav r}v^rt<JttHtv xcna nufins tovi 7TQOxtt*
fiitovt uyovS.

CAPUT III.
e xuxeivo, t3aov
re
cv
xrtl
e%ov
uiv
xiva
Prohihemus autem et illnd grave existens et ha- -'- *- -N *-' *^
'--' - --- 20 bens quidcm aliquarn logalem occasionem, in diram
tamen incidcns crudelitatem et amaritudincm. JS'ovimus cnim aliqua testamenta, sccunduui qnae raorientes non patcrne nec ut viros oportebat, sed
xaie fih-yag yvratt-i'tavxa xnxihnov xiov iiimis molliter atque rernisse fecorunt institutioues:
xihy TtQityituTtov xov ovrjov<ppovxxoi>, xols <?e naiai 25 uxoribus si quidem omncm reliqueruut suarurn r
Sfojxoieiav yvfii-tji- UJSXS, olfiai, onotdaofin elrai riim usiimfruoium, filiis autem proprtetatem nudatn.
Totavxrjs Siad-ijxr^s xh xr\v ywalxa xai rrjv Ssono- Qtiamobrcrn arbitror siudiiun esse huiusrnodi testay nonikajleiv,
iillis
j , tu>i' nniSiov iao>i Xmq>
q p f tpteioofit- inentis uxorem ctiam
p p proprietatem acquircre,
q ,
fr i yii(> t av tv utaio Sxai Siotxolno xai
h xhftv forte
f fanm pcrcniptis.
i
U d Undei eniin
i
i etiara
indimcdio
iif^uioov fyoiEf Siairav, oi<$evb avroli xarahletft- 30 gubernecitur et cotidianum habeant cibum, nihil eis
uiruv, ywaiY.cias cpyrjs ifftos xni a).6yov TtrtQtiinmxov- ricrclicto. uxoris ira forsan ct irratiouabili intcrceGt]i, Ijxu avrd>v xui x!]v xafr' rjuiuav aipmotitat Sf
dento, quao etiam eia cotidianain guberuationem aboixTjoiv; Ovx i$('aiai roivvv x'o Xotnov ovSiri nnvre- ripiat? Non lirebit igitur de cetero ulli oninino
Xdii nuiSai t/ovxi xowvio T* Tipaxxtiv, n/.kh nm-tws filios babcnti tale aliquid agore, sed mudis omriilii3
avxnU rov rouiuov xovxov fiiQovi, oneo %<vv Atpcuoi- 35 cis huius legitimae partis, qu;>m imnc deputavitmia,
aofitv, xni tnt> x?'7<J"' *c* th*' imxnoninv npbs xj, et usunifructum insupcr ct propriptatcm relinquat,
Stanoxtia xaTaXipnavixut, ei fiovfexni naiSiov oi\
si vult filioniin non repentc faine niorientium, sed
tii%s itfnTt tehviun'Tiar, a).lh xui K,IJV 8vrauii>aii> vivere valentiura vocari pater. Et haec omuia dicixaliiafrai naxijp. Kai xavxn rcavxn fprifiiv ovx irt
gnod reliqwtm est, bessem scilicel vel semissem, hahere et in qunnlnm volvcrit sive libcris ipsis sive exlranearum quihnslihct largiri, el naturae prius quae. debenlur praeslilis inde ad exlraneas lurgitioncs proccderc. Alque hoc vafeat in omnibus pcrsonis, in r/uiUus ab inilio anliqi/ue quarlac ratio dc ino//icioso
qucrellac constituta est.
II. Exccpla vero sit nobis lex de curialibi/s niipcr lala, quae filiis curialibus vel etiam filiabus
cum curialibus nuplix dodranlem omnino dari vii/t, ul de reliquo quadrantc a parentibus pro arhiirio
disponautr. Ac retiquae legcs otnnes, cuac de inofficinsi querella latae sunl, el maximc nostrac in suo
rodorc conscrventur, lam de ingralis libcris qnatn de iis qui lales nvn sunl: excepla sola quixnlilaXc,
quam in praesenli auximus sccimdum definitiones ouincs propositax.
III. Proltibemus vcro eliam illud, quod el grare csl el, licet lcgitimam quandam causam habeat,
iamcn in duram iniquitalcm ct accrbitalcm incidil. [iovituus aiim leMamenla quaedam, in quibns defuncti
non pntcrno animo nequc ut viros decuit sed admodum tnolliler el imbccille hcrcdum instituiiones fccerunl.
Nnmquc uxoribus suis omnan reiiquerunl renun marum usumfructum, liberis vero nndam propriclalem; ut ciusmodi lesiamenli hoc, opinor, sludium sit, ut mutier etiam proprielulem insuper accipiat,
/ibcris fortusse fnme periluris. Unde enim interim i'l re familiari ula/ilur el vicium colidiannm hnbeant,
cum nihil iis reliclum sil, cum aden muticbrh forle ira iniusla accidat, quae iis eliam colidianum viclum
aufcrat? llaque in postentm nemini ojimino, qui libcros liabcl, tnle quid faccre licebit, sed tilique iis
Upitimae huiu.t parlis, quam nnnc definivimus, et usumct frvcunn una cum proprieialc relinquat, st palcr
dici vull liberorum qui non statim fame percanl, sat ctiwn vivere possinl. Alqne haec ortmia dicimus non
2 rt priux om. g- fl avrov LB* }| xutl xio%>\ rolt B' jj xu)i xnl B' II 3R rtghi xi;v Searxoxtiav Z.(c) J 3S
4 i^tutftv B* h Itp* anovxtov xu>%> Tifioat6nu>v\ in om-/tei^co L* H 39 niivxa om. 12'
Jiibus desccndcn ti u ICI pcrsoiiis IuL {at virf. Athan.;

tf. Hrimhach \4vtxS. Ip. XCV) jj 6 Sttvoifftxutao M,

f/i/itfibts M *, v, LB^ 8 {SjjQTja&co 12 oioixov/ttvov 1 sicut] 8i Rl H 4 hacc V fl scruantea R || 8 rubr. De
om. B IJ 8 fifTttoe rtfr. vofiot] f.it novella XXX VIII || filiis curialibus R mg. || a om. li || 10 noniuncium vv/g. K
9 loie fiwltvtnli M ; Inl (c/. Theori.)] xa>v fiovlevxdiv 13 8cruutia R (| 14 *non ttlibus] naturalibus libri |
L\ JO tols fiovfairrov yeyaprjitreis L \ Ivrt [ivva L-) 19 ruhr. Si libcris suis nudam proprictatcm rcliquerit
ovyxtov L \ 13 Seitoffixioao ,\f. ftt/iytcos LB || 14 >7/'fi- Rmg. H 20 diram RTV*] duram vulg. duraK'1124 fuT'(>o/-J foJ. 3, 28,3037 || (6 xoiovxor L |j 20 ipztiTixeivt
erunt R% \ 26 aut V\ 27 rUg. trstamcuti ? |j 30 guburnenI'* I 23 inopjanvxu Lx (J 24 jraiTrt] niianv B |j .'5 Ttr
tarvu/g) pubernantur R\ 1 (] habchunt V\ 31 ira vufy]
iure RTV* ui. |uita? V || 132 quae V vulq.]
quod RT \\
1
* 1 20 o//m OOT. 5 I! 32 avxbvf Lx \ 33 Tor Xomov ris ctiam vulg. || 33 nulli V \ 34 hlnti V Q 35 huiui
*J 1 35 TOVTOV om. J3 |j aipcogioautv } xai > a y . jray- om. Y | 3S patcr uocuri V

Nov. XVIII 35

130

DE TREENTE ET SEMISSE

7inxQ0S fiovov, aXXa xal itTjxgo?, xcti namtov xnl Ttoo-mus non in patre solo, sed et matre et avo et proavo
Ttannov xai xdir nage^evyfiiviov exdaxiu frrjjcov n
et adiunctis unicuiquo iemiuarum personis, id est
i xall ngOftdfifiTji,
d
v, fiamtri (pnuiv
eixs ZXQOS na- avia et proavia, sive patcruae sive maternae siut.
Oi eiTS noot frqxobs elev.
CAPUT IV.
OvSe ixeivov yvZurioftirov t XOIJIOV inl tdii y- 5 Neque illo de cctero servamlo in nepotihus et
b
o r
'
- - ioU
- - - > - .ov%i
?
>
> - ' vnej-ov
<
*:i
--- - >
_.-...* iniiius
: *..-terovois
xai' 7i(>oeyyuvoif;,
xai
mon xnl
proncpotibus
non
suis- * et
Stil) potestate,
ion, wsre na^a xb roitov t/.eiv nitovs xfjs uoipas,
tiam partem eos habere. quam eorura parentitms

vovi, wire ixsirovi piv xiXetov Xanjldveiv xo titool

tem. quantam eonim pater accipcrot vivons, ntjpotes
OOnv av 6 aviuJr 7xaxr;p tXn^BV Tct.ottuv, xovi Se iyautem ab avo per mediam filiam venientes, ant avia
yepaterna aut niaterna, minus tertiam aceipuint: sed
v6i ovi xois
yotovi
xovs dnb
nno xov
rov ndnnov
nunnov dt>\ utar.s frfvaxobe vet-uva rj xovs
is dnb
b x>;ii uaiititjS TXQVS TiarQns f/ TTQOS unuin ordincm in oninibus ponitnus ncpotibus Pt
UTJXQOS naQa xb r(>ixot' /.afifidveiv aXXa uiav Ttv 15 proncpotibus, non fcrcntes feminam a tnasculo in
(f' Unaoi vi&itier lyyoron xai TtQoeyyoiois, ovx avtalibus iniuui. Neque enim masculus ipso in se neexoneroi rb ftfjXv rov dpotvoi v toli xoiovxot: Xax~ que fnraina solum ad nativitatis propagationem sufTOUV. ovre yap ru IOQCV nvxb xafr' nvxb ovre ro ficiens est, sed sicut utruDjque coaptavit deus ad
&?tkv ftovov rrpos texioyoriav nixagxes, dXX' d>snsQ generationi8 opiis, ita et nos eaudcin utrisque serinaTcoot' awr]Qfjoaiv 6 freo* Ttobs xrjv xrji yareaiuiQ' 20 vamus aequalitatem.
yiai zpeiav, o'vxu> xni miels xqj' nvri;v exctxiguf <pv~
1 Xihiopev iacxrtxa.
AkV ovSi pijcgt xovxov axrj- 1 Sed nec usque in boc statuimus legem. Hacc
aoutv xov vofiov. xavxa ydg tfauev xni in^ xeiv(ov
enim dicimus et in illis filiis. qui ex nuptiis sunt
icbv naiStavy ointq ix ynuioi> siai yvr,aio)vy si x<ti ftrj Ieghirnis, Jicet non siut secutae ntipti.is dotes, sed
siQoixn xotf ydfioii dxo/Lovft^oaiev, dX/ui Sidifeais a>/un- 25 affcctus indubitatus et manifestus intor coaiuges exiXuyrjutvq xai oucpTjs fiexa^v xuiv awotxovvxtov ofaa
stens filios praestet essc legitimos Dotem etenim
Toli naioi Stfioir] rb yvr,aioi: Ttoolxa ftiv ydp dno- celcbrant nuptiac, nnptias autem dotes non faciunt,
T/I youoe, yduov 8i nQolxn ov TtoioTaiv, dXX' 1] xutv
sed couiuuctonim affectus. Hoc idem obtiueat et
axvaixovrTiuv oiiotfiuia fiidfrean. Tavib Si xgaxeixco in his. qui ex posteriore affectu cmn dotibus serunxni ni riJuv tx fiExayeieoTtgas Siafrtaecos /texd TIQOI- 30 dum nostras constitutioucs legitimi fiuut. Et Laec
xutatv xaxd T_a' Tjfisxioae Staxa^eti yevoftivaiv yvrtsit saiiCtio lcgitiinae SoboiL
aiun: Kai ovxoi fiev EOICJ rofioi xali yvqoiats yoCAPUT V.
Se Sr; n xal ngns IWVIJV rrjv tpvatv <ptXConsideromus antera aliquid et ad solam naturam
noXXoi yag ro%Xovaiv rjftns uei, xai ixe- 35 clemens. Multi namque molcsti sunt nobis scmpcr,
y.ui Saxuvottet nalSe- xnl ad fiir T* precesque crcbrae et flentes tilii: et semper equiciera
pt^ouev, iiXX'OTI fti] ftexa vopov TOVTO clcmcus aliquid detiniinus, sed quta uoq hoc cuoi
de patre solo, scd etiam de tnatre, et avo et proavo et coniunctis unicuique femininis personis, avia scilicd
et proavia, sive eae patcrnne sive malcrnae sint.
IV. Ne iltud quidcm in posterum in nepotibns et pronepotibus. qni non sui ct in potestnte snnt,
observelur, ut minus lertia parlc habeanl eiits porlionis, qnam parentibus eorum supcrslilibus relinquert
testatores oporlcbat. Neque enim amplius excipimus nepotcs, qui ex [ilio avis paiernis ttali sunt, ui ilii
guiilcm inteyram accipianl paricm c/itanlam paler corum supcrstes accepturus essel, nepotes autcm an
cx /ilia naii vcl nepotes aviae paternac nul malernae rninus tcrlia parle accipianl: scd unnm ordinem
in omnibus sluluimus nepotibus et proitepotibus, nec palimur fcrninam in talihus mari cedcre. ficqut'
enitn mascnlus per se ipse twqne fiemina sola ad libevorum procrealionem sufficil, scd sicut mrumouc
1 coniunxil deus ad generationis opns, ita nos quoque eanaem utriyne servamus actjualilaltun. ocd
ne hoc qnidetn termino legetn coercebimus. Endcm enim eliam de UHs liberis dicitnus, qui ex nuptiis leqitimis tiali sunt, eiiatnsi dotes nuptius seculue non sint, sed affecius manifeslus el ccrius inicr coniuqcs
tioc liberis praestct, ut leyitimi stnt. Dotern enim nuptiae qmdem conslitunnl, nuptias vero dotes non
faciunt, sed conhigum muluus affc.ctus. Idem autem ohtincat elia/n in iis qui ex postcriore affcctu }>(>
doiatia instrumcnla secundum noslras conslitutioncx facti sunt legitimi. Et haec quldcm lcx sit legitimai
proli constituta.
V. lam vero considercmus aliquid, quod /lumanum sit in solam natnram. Mulli enim neqotij
nobis semper fucessunt, precesqne a-ebrae et lacrimantes liberi: ac sempcr quidem allquid humnm ilcccrt f*r;xobt\ inl ftr^xQoi (firjxegne L) LD || 3 47. eixs 31 SiaxaSets] Cod. 5, 27, 10. ll I! 32 vcfto; tarw T>\
ttit] eiie xnl ttxe xni fi' j| 5 .7. cf. Cod. 6, :>.>. 9.
ytveali B U 34 sq. cnp. b om. LJB
-!O, 19 ]] 6 xai suois M] yvi,aioiS M .. v.t LB |j 7 xrjv
fioignv Bt 1] 9 Sian(Ytiiirovi B* | xovs om. B^ |) 10 roiii
1 scd et) sct etiam iu V2 !! 2 pcrsonarum fcminis/i1?
n. n. nonjwis Mlit\ xov n. n nannov L yevofii*
id
est] ide R V | 5 rubr. Quemadnioduni ab intrsti!voit La li* || | I Xu/i{!dvT}V xiXiiov L I) TO fiiuo-i om. liberi pur femininum sexum descnndtntps SUM parenliBf \ 12 iXuftpnve /i || 13 fitarji xfjQ ftvyaTgof I. \ yevobus succtdero debcant R mg. || 6 tertia psirte ru/y. :
uivrfi Bf || 18 *oiiSe ovoe Hlri \\ xalf1 invxb B
9 excipitnus vulg. || 13 aut niaterna nm. R \\ ttrtia ru/y. '
xaxnvrb L l\ 21 Tiji' iotnvxr,v B || 23 * xnvxa libri ||
15 a om. / i 1 | 16 ncc enim F | | 18 ad om. Rl ft H) caic^
5
25 Ttpotx ziov yauun' \ia> yn/io> /y ) axovXovfrfaotev
Rx || 22 Uaec) hoc Rl || 23 et punrto nnlnt R !| 24 do'.'i
L y 26 aatptoi L\\ 27 BiSoiri MB'\ Sotrj Bl SeSoitoS om. Rx || 25 consistens V II 26 pracstct tsse] prattcn^
/jl dtSuixtbs IJ1 ''. 23 TTnolxoTitHovoiv Lx II otXX' ijj aXkft
R* IJ 28 conuictorum R II aflectus om. R* \\ obtituant J"5
B !| 29 a/ioi^aSbf Br i| xaina L || 29 sq. In lulinni epi30 fucrint V \\ 34 ruhr. De nuturalibus liberis R w/. \ ^
tnma Iiix nliena sulisfi/Mtt ituttt [cx nnv. CX VII potius
om. V' U 3fi preccsque nubis crebrua V || equidcm] qi'
deprompta, cf Thcud.)fl30 Ttooixioiv Ll TIQOIXUIV L2 Q dem F 3 || 37 haec V

ET SUCCESSIONIBUS

131

Nov. XVIII 5

Tji jroay/iBTt xai volege agimus, erubescimus. Ideoque causae etiam

s avroi ftiv b%Xovs dnooBidofie&a, Sco- legem adicientes ipsi quidem populos removebimus,
v Se annaiv i?xeiv TTJV X rov vbftov /Sorj&siav. dabimus autem omnibus habere ex lege remeilinm.
fiiv yao Sia&iaO-at TO!S xtav <pvoixd>v nniBmv
Quia enim testari naturalium filiorum patribus etiam
oaoi xal ijt' avrols SeStoxausv yvrjoiai fiev VTIOV- 5 ipsis dedimus legitima quidem existeute prole usque
yuv~rfi a%Qi fiiae jiovrjs ovyxiae, rjv t;oi>oiv afia
ad uiiam solam unciam, quam habebunt una cum

riroi (XOVTO ojrep xai suriooafrev rjv), nniStov Si matre (boc quod etiam prius fuit), filiis autena non
existentibu8 legitimia et usque ad medietatem totae
substantiae, hoc dicunt a nobis positae loges, non
10 in testamentis solum patribus concedentes hoc agcre,
Bed etiatn aliia muniticentiis, quas et superstites doxai nBoiorrts Scaoovvrni. rb SiS/j naqbv nsoi Ttov nant. Praesens autem de his quae ab intestato
($ dSiafrhov T oiaXit;ETai xai ix xau-ijs vtptiyrjaernt. suut loquitur et novi aliquid introducit. Nunc enim
vlv. Ei -yaQ TIS TBXevraJv yvrjaias avxta navrctXati yosi qnis moriens legitima sibi penitus sobole non fcxi*>js nix vnoiiorfi, naiSiov tpnfiip tj iyynvcov rj TTJS itps^fis 15 stente ifiliorum dicimus aut ncpotum aut ceterae
SutSoxr,, ovSi voui/iov yafisrfje, Bira TeXeinrjoEie firj succesaionis), neque uxore legitima, proinde moriaSutlhusifli trji' avaiav, xai ayixoiro gvyyBrein rvxov
tur non diaposita Bubstantia, et vcniat cognatio forrj xni ifai&fpinrtis i'oa/s rijv Staxmoxrjv xaxnaeiutv re
san aut certe manumissor bonorum possessionfim
xni inavarttvoftsvos, r\ xni zb tifitTepov Taiuelov [oiSe
movens et in8urgens, aut etiam nostrum acrarium
yag ixBirov xoye ini rovnp ipsiSb/itefra), eirj Si alit$ 20 (nec enim illi, quantum ad hoc, parcimus), sit autem
xara i6v olxov fiog negiqv iXBvfreoa re ywii dv TiaX- ei domi, donec vivit, libera mulier in habitu concuiaxrti axr,ft<'Ti avrovon, xni nnlSss d avrijs [rols yixQ binae cum eo degens, et filii ex ea (talibus enim
xoioviois ubrois lavta rouod^srov/iBv, evfra navreXws
solis baec sancimus, ubi omnino indubitata est sive
avafKptafirfir^o; iariv ?j re TJJS naXXnxrjs xara rbv oU concubina iu domo habita sive naturaliutn ibidem
xov axiait ij re ttav vc&tov ixelas yorfj rs xal Tpocpf)' 25 prolis et nutrimentum), damus eis et intestato padido/JBv amoii xrxi nStafreTatv ttov yoviiav itXtvTtavmitibus morientibus duas babere uncias paternae
xa>r Svo T/;1 TzatQipas ovaiai Ixen/ ovytUat, ,<ifta TJ; substantiae cum matre partiendaa, quanticumque fufii}t()l ptoi^ouiras, onoaotTteQ av tley oi naiSes, tvize
erint filii, ita ut pro portione umus tilii et mater
ivbs ixaiSbs Tigbs avaXoyiav xal TTJV fiTfriga Xau/3d- accipiat. Et baec dicimus, si uni cuncubinae cohaviiv. Kal rnvrn ipn^iiv, ei ftiq naXXnxt) cwoixoit] 30 bitavwit et tilios ex ea babucrit, aut praediscedento
xai na]Sas / ixBtrfjs <*xoi'y< V xni nQoantXftoioys
concubina morte forsan aut divisionc tilii domi sint*,
rf,i nokkaxri* ,%tvt'trtp ix<x'ov fj x^Q^H1^ nalSes
tunc enim dainus eis ab intestato duanim uuciamm
avtui xam rrjv oixinv thv. i6is yitp SiSo/tsv nvrols
snccession^m. Si autem confusa coiiciipiscentia ita
tr,y 1$ aSiafrirov Tiobe rb 8ioi>yxiov xXJ,aiv. Ei Si fiat, et alias superinducat priori concubiuas et mulixnBxvuirn rn xrjs dmfrv/uias avrto yivotro, xal aXXat 35 titudinem babeat concubiuarura fornicatitium (sic
in aXXnn drteisayaym T?J TiQ&rtoa naXXaxas, xai
euim dicere melius est) et cx eis filios faciens moxXrftoi xOi ywatxdiv noorevouivtov iox^io ya$ tintlv
riatur. multas simnl rclinquetis concubina3: odibilia
xnhhor), xai di axnibv nmSonototi/ievos r(hvrr,asie
quidom nobis iste qiii talis est, piocul autem omnirto/.loS bfiov xaraXtTiuiv zinXXttxai, /uarjrbe ftev rjnlv
6 totovxoi, 7t6(>i>ut Si rovSe tov vufiav xa&ana^ an- 40
14 Ei utvxoi reXsvrrtaiii rn yvtjains132, 16

vbftov paucis mutatis repetuntur nov. LXXXIX,

12 4.$.

nimus, sed quia tion per legem id agimus, erubescimus; ilaque lcge rei apposita tpsi et lurbam removebimus el ul ontnes ex lege praesidtum habcanl efficiemus.
Etenim naluralium libcrorum palribus nos
amccssisse ut pro iis quoque (csfcnlur, si qnidem lcgitima suboles extel, usque ad unam solam unciam,
qttarn illi iirm cum malrc habiluri si/il (id qvod etiam prius obtinebat), si vero legitimi liberi non sint,
vel usque ad dimidiam tolius subslnnliae partem, id qnlacrn leges a nobis lalne dicunl, quae palribus non
solum in lestamenlo id agere permillimt, sed eliam in rcliquis largitionibus quas etiam sitperstitcs donunt.
Praexens autcin conslilulin de successione ab intestato aliauid disseret cl de novo ttitnc inlroducet.
Num
si (fiiis woricns legiiima snbole omnino nulla relicta, lioeris dicimits aut ncpotibus aut reliqua sitccesiione, nequc Leghima conluge, non lcslulus de subsiantia sua dccedat, ac veniant cognali forlasse vel
forle elinm manumissor, qui bonorum nossessionem agitcnt atque intendant,
vel ctiam nnstrutn acravium [nnm ne illi qnidcm quanlum ad hanc rem parcimus), ille vcro domi dian vivebut et libcram miilimem concubinne nabitii et liberos ex ea habucrii \tal\bus cufm sntis hacc sancinius, ubi nulla omnino
dubitalio csl neque de conatbina in domo habila ncnue de nnluralibus liberis ibidem et procrcalis et educalis): concedi/nu.t iix, ul clinm inteslalis parenfinus defunclis duas uncias vatcrnae subslanliae cum
matiy dividendas habcant, quotcumque fnerint liberi, ila ul pro rala unius plii matcr quoqite accipial.
Alifiie hacc diamns, si una concubina nsus sit cl ex ea lihcros sttscepcril, vcl eliam si cum prins discesserit
concubina, morW pnla aut separaliotic, liberi eius domi maneant. Tunc enim conccdimus ii/ts, ut ab intestalo
in tluas nncias voccnlur. Quodsi e/fusa libtdo eius fucril, et alias super alias posl primam
adsciverit
concubinas, el mulliludinem haheut mnliernm scortnnjium [iln cuim dicere praestal), liberisque ex iliis
procrcatis mortuits sit inultis simul reliclis concubinis: et odio dignus nobis esl lalis homo el procul ab
lam (del. R*) furrit prius R fl aut V\ 8 totae RT] totiua
V rttlfj. R 9 dicant R g 15 filiorum] autem cirM / i l |)
20 T<'TW M in nov. LXXXIX]
TOVTOV .)f h. /., L
crtenu-l 1. cfrte /f* $. v. Q 16 BuccessionL-s ncque uxores
nor. LXXXlXw 24 7. TJ re 17 re\ sire sire (1. e. Jt* II IS ccrte) Ug. forte? fl 19 autcm V" J| crrarium R ||
m - tirei c || 25 rbO-iar] nai8<ov LXXXIX
|
20 ncc enim) nam nec V\\ partimus V% || 21 donec ci domi
TJ om. LXXXIX || 2S onoi7tee LXXXIX || 29 npbs
Rl ei donuc domi R* ei donii doncc R3 { 22 degens) ugena
om. LXXXIX || :|1 axoiri] o i LXXXIX
|| 33 aimo
/{' || 23 hacc 8uneimus] sanctimus lioc R [| omuino non
om. f f i i35
35 avtqi\
avtqi\ ita
ita (1(1 rr ovxta)
ovxta) eeHH 36
36 Izi*
Izi nXXcut
nXXcut nm.
n indub. V* |) *indubitaUe (sunt ndd. vulg.) siue concubinae
9 rlffilv
nm LXXXIX
LXXXIX 4 rovSt om.
om LXXXIX
in |in om. R%) domo habitac lihri (] 25 proles V3 Q 27 fur | 39
ilv nm.
LXXXIX fl
crint icr. R* in rns. 45 iitt. K 30 aut] ct nos R' || praelU q. xnfrartnS ftern tutv rmovriov TtaiSatv xai na Xdiscodeuto /2*J praediscente ^ 1 pmcdccedcntc R3 praciaxav aruXavPta&a} LXXXIX
ocdcnte V vnhj. g 31 nt mlg.) sunt RVT || 34 et] ut
R3 || Ruperinducat rufg.] inducat R3 inducutur Rl iutr<J
1 idco I' J 3 ox lcge] nostra . v. / t ! | 4 ctiam] et in
ducat KJ1]] 37 simili Va relinquuns om. Jl1
Ihimbach \ 5 ipai V jj 6 solara om. R \ l priua fuit] BO10 vu/iot] Cod. 5, 27, s. !| SinfrfpcTJ] testamentia 5- |

n ix xairTji) nori aliquid ? || 10 *reXevTTjaoi lihri ||

Nov. XVIII 5. 6

132

DE TRIENTE ET SEMISSE

aisTteQ y'iq, ei' rte vofiiurj awoixoirj yv

bus modis ab hac lege expellatur. Sicut enim si
ratxi, aXXets inftiaynyelv ovx av Svvmxo zov awoiquis legitimae uxori coniunctus alias snperiiulucere
xsaiov avveaxdixos xnl i!- avrcov roui/icos naiSorioinon poterit matrimonio consistente ct ex eis legielafrat, ovrcos ovSi /isxa xr,v yvcooi^ouivtjv x<o vopco
time tilios procreare, sic ncque post coguitam, queraxrtfl"' ov eioi,xauEv XQOTIOV jzaXXnxrjy xai xove dg iv.ti- 5 admodum dixiraus, concubinam et ex illa filios dabivr\z nalSas dcoaofisv, ei xai xt nnoe^yov rjSovrji aXXo raus, si et aliud opus libidims egerit, etiam hoc ad
Tioirfiiuxo, xnl xovxo eis xr\v SmSoy,r]v eienyea&at xijv
successionem eius introduci, si mortuus fucrit inteavxov, ci reXevxTjdsisv adta&exos. ei yng fiij xovxo
status Nam si hoc non constituimus, erunt indis
k
vofiod exT}aaifiev, aSinxoixa fiev i'axm xn xwv ywaicretae muJieres, quam maius aut quaro minus amaxd)v,

xCvoe uaXXov TJ xivos

fr.axxav

ion, aSinxQiTa

di 10 v e r i t , i n d i s c r e t i e t i a m filii:

c t n o s n o n praebrmus

ia xaiv naidcov. xai ijusls ov SiSouev xols doelyniluxuriantibus, sed caste viventibus legcm. Non autem
vovoiv, O).)M xois aaxpQovovoi xb vo/uuov. Ov iSta- distinguiinus de filiis, sive masctili sive feminae sint.
aeodfit&a Si Tieoi xiav nniSotv, eixe ogeves eixs &% Sicut euiin natura niliil circa haec arte ratiocinatur,
Xetcti xa^eaxr,y.oiEv. ajsneo yao T; yvois ovSiv negi
ita nec nos alteram in niasculis et alteram in fera xotnvxa xe%voXoyeit ovxtai ovSe rjtteie nVutv i?t 15 Dlinis secutidum hoc ponimus legem. Valebit itaque
aootvojv xal akh)v ini &iilatuiv xaxa xovxo xifreuEV haec lex nobis iu futuris, et maxime omnium baec,
vofiov. Kqaxjaei Si xai olxos 6 v6/ioe 17!* ^ t TOIS
quoniam earum, quae dudum non recte teuebant,
iwej-rp, xm fiaXujxa nnvxoiv obxos' ineiSij \yao] nnga
plurima et einendavit et explanavit, et quod prae10 xexgaxTjxcs ovx ug&un avcofrev noXXa xs inrjvwpteriit, non potest ab ea, quae nondum erat, reguli3
&toos xai elsTjyrpnxo, xai xo ngostXrjfi s oyx av ix 20 subici. Haec a nobis de praedictis Buccessionibus
xov ftfptoi ytyovoxos xavori^ono.
Tnvxa rip.lv jie^* sint saucita.
TWV eiQqfievcov Swdoxuiv
veoofrxo&a)
CAPUT VI.
KCIXETVO Si xaXaJe Sf,fiv a>T\&r,fxtv TwJe nspiXaptiv
Ulud quoqtie bene habere credimus hac lege comxij> vo/uo. xiov yitQ ^mQoad-ev voftiov fiov/Auivuiv
plccti. Prioribus cnim legibus volentihus iu colla01
ini xuiv awBittfOQcov, ei /tiv ^ai^jjx^ x ^ XEXZV- 25 tionibus, si quidem sine testamento morereutur paxt,oaier oi yovEtt, xai owEifipogus xaxa xr\v avxiov
rentes, collationes secundum earum virttitcm fieri,
Svvantv yireo&at, ei Se ini bin^Tjxais, firfiiv EIJIOV- si vero testati, nihil diccntes de eis. locum non fieri
xte 7IEQI avxwv, fi>i xwoav xali Gvrsiscpooatg yivEafrat,
collationibus, sed et res habere per dotem forte aut
nX?Jt xal xa npayfiaxa e%etv xa xaxa Tigolxa xvxov
alio niodo datas et quae sunt relicta defendere: nos
tj xufr' txsQov iQonov Sidousva xal xwv xuxaXt.)^in- 30 saticinius non esse omnino talem opiiiiotiern, sed
fiivoiv avxtXafipdrea&af
17, d-EaTii^oiiEv, fiij elrat
sive quispiam intfstatus moriatur scu testatus (quonnnvxsX(5: xotavxjji' TrpoJ.rjy/w dXX' BITB xte tididfrB- iam incertum est, ne forsan oblitus datorum, aut
xoi tEhvx7;aEiEv UXE irti Siad-rpati (nEiSr';7it(>maSi]- pro tumultu mortis angustarus huius non est menio)x>v iaxt ftrj 7ioxB Ixka&ofievos xdiv StSofiivtov TJ vno ratus), omnino esse collationes et exindc aequahtaXTJS tv TM D-a.va.To> xuQuyjji oTeiox<"oovfie>oi o i x 3 5 t e m , seciindum qtiod olitn disposituin est: nisi exiiirr;<jfrri tovrov), jtdvrios slvai xai avfsnfopns y.ni pressim dcsignaverit ipse, velle non tieri collationem,
xrjv dxtHyBv iaorrjxn xat xb rtSr] Siarexayftirov
si sed habere eura, qui cogitur ex lege conferre, et
fir, (tr^jaii iTztaxytpstr.v avxbs fiovXsaftai nrj ysvtafrai
awBHifiwttv, oXX' ty.Eiv xbv hvayxatpuevov ix xov
pofiuv ovfCtsereyxBlv xnl xb rjStj deSoftivov xnl TOI40
cnp. VI txtat in B 41, 7, 37 {B> p. 413 Zach.).
hac lege protinus depellendus. Quemadmodnm enim si quis legilima utjtur uxore, alias insuper adsciscere,
dum conslal rnatrimonium, et ex iis legiliine liberos procreare nequit, ila nc post concubinam quidem
lcge, quemadmodxan (tiximus, agnilam et lihcros ex ea susceptos concctlcmus, si quod aliud praeterea libidnds opus protideril,
ul id quoque ad successioncm eius admiltatur, si intcslaltis decesserit. Nisi enim
hoc simciamus, nullum erit discrimcn in mu/iei-ibus, quam magis quamvc mimis amaverit, nullumdiscriin.en
in libeiis. Atquc nos non iis qui luxuriose, sed qui casie vivunt, legilimum ius damus. Nequc vcro
distinguimvs in iibcris, sive mascuti sive feminae sint. Quemadmodum euim natura nihil circa lalia argti'
talur, ila ne nos quidem aliam de tnasculis, aliam de feminis hac in re legcm ferimus.
Vcdebil autem
haec quoque lex twbisin futurum, et omnium maxhne haec: quoniam praeler id, quod olim non rectl
obiiuuit, multa et anendavit et introduxit, ncque id quod praeteriit ex eo quod nonaum extilit, regutain
accipere facUc polest. Haec nobis de dictis successionibus saucila sinl.
VI. Ulud quoque bcne habere visum est nobis hnc lege complecti. Cnm enim priores leges de collationibits canstituerlnt ut, si quidem inleslali dcccsscrint parentes, collationes secundum vim suam /ierent,
siu tcslamenlo facto sed ut nuiil de illis dixerinl, collalionibus locus non fieret, verum el res dotis forU
nomine vcl alio modo datae rciinerenlnr et relicla vindicarentur: nos sancimus, nullo modo talcm pracceptionem fieri; sed sive quis inteslalus decessail sive tcslamento facto [quoninm incertnm est, an oblilus eorum, quac dala sunt, vel ob perlurbalioncm morle instanle in anguslias compulsus menlionem
eius rei non fccerit), ornnino fieri collahoucs alquc qnae inde redundat aequa ttalem secundum id quod iam
consliiuium csl: nisi cxprcsse ipse slatuerit nolle sc collationem fieri, sed eum, qui ex lcge confene
1 vOfiifio) LXXXIX \ 2 Inetnftystv LXXXIX || 4 xy
Ra sicut R" 8i /2* V wdg. g 7 fuerit om. V1, post intevofiio nm f et LXXXIX J) 6 Tt napEoyov] opus s ||
status add.V3 || 9 amaucrint V \\ 10 indiserete R H 12 dc8 tiye XEXEVX . LXXXIX [j 16 nXXo>v >/< || IS yho stinguitnusF 1 || sunt(ex corr.) V\ 13 rutionatur V Q 14 et
1
om. f || 23 B s. v. iif, id. in mrj. TIEOI avvetarpoQtti || om. /2 || 15 8ecundum] s e t F | hcc V |i 17 quoniamomniuni
25 Sntfrrjxats Ma || xelsvxtjaauv D'] XEXtvxTjcoitv AfB' earum V Q 19 ab] ab V |) regulusif 1 |j 23 rubr. De colftXtvxrtatttv L 3 27 yirtaO~nt Svvapuv D' !j diafrrjxqs
lationibus /2 mg. J crediditnus T \\ complcti V || 25 moncuBt || 29 xvyov) xvxtvt Lx || 30 StSoitiva B< ii 32 iXV ti
tur R> || 27 testari /21 || eis) eo Rx \ 2 scd ctj ct om B
Tie Bf H 34 xbv Stfiofiivov B? l| 36 xfje cvreio<pop7te vulg. (! 30 non esse] dcfcndcre V1 \\ opinione A' U 32 rMa y 37 sq. ei firj npa farais Br\ 38 yiitafrat W
tum R H 33 angustatus /2' K] anpustiatus R*T | non
est] nominc RxVa II 35 seeundurn] stt V | quod oliio
l
1
3 potcriut V\ consistcrcR 1 6 ai et Heimbach] si aut quud disp. R || 36 desiguauerint r | j ipsc se uclle /J*

133

ET SUCCESSIONIBUS

tx xt;{ Sia&rjitr,* ^(^fffra* SixaiotS. jtavxoJv xo>v /i~

neoi awmstpoQiov TJ/UV vtvopv9'xrlp.v(ov ini
iavxwv fievovTiov i

Nov. XVIII 6. 7

quod iam datnm est, et ex iure testamenti; omnibus, quac prius de collationibus a nobis saucita
Bunt, iu sua virtute raanentibus.

CAPUT VII.
Kal xh 7ToX)jixts Si f\inv Sixd^ovtTi naQtunav nv~
YA. quod saope nobis iudicantibus piacuit, necesnyxuiov ivouiafti) vvv fif\>os yevtaf>ai xov nuQovxos 5 sariutn credidimtis nunc partem ficrl pracsontis legis.
vufiov. Txo/daxn yap xivsi

iXmovtov

nniSutv

xnfr-

Freqmnior eniin quidam

plurimurum

fitiorum

con-

IOTWIBS yovele, tlxn Hoxovvxts ev\H>e xn noayuaxa S^ stituti patrcs, deinde putantes mox substantiara uinivtlr, anwi i'v aSeXyixrfi avxoie anaX)A$atf.v 1'giSos, videre, ut a frattrno certamine eos servpnt, ad matii ttiiL,ovi i'Ti xai xaXe7itort\ias avxoie (fUoreixiui
iores adhuc et sapviores eos coiiteutiones adducunt.
(liiyovai. Sitn> yaQ, einto rovxo r^ovXovxo, oijxeai 10 Cum enirn oporterct, si hoc vellent, aut aperte omnia
Mfino Snhiv kv xais di*afrr;xois xuU irtvxcbr, r, ei
dividere in testameatis stiis aut si non hnc, VPI

fir IOUIO, fnoiSas yol<v jioiijaaofrai xnl vnoarjftTirn- partes facere et cas subscribere et sic indnbitatain
o&at rnrinte"xil oviun avafnpKJ^x7,xov ioivai TOIS dare filiis divisioncm: at illi non boc faciunt, sed
xin> SiaioKJw, oi Si nv TOVXO notovntv, aXXa partem quidem aliquam per se ipsi srribtint. et IIC-

xeinsvov, xo Si KBinbutvov
quarn illorum est tnanus, sed subscriptoris culusfiifjoi ovx ir TTJS ixfivoiv iaii xtQs> ^XX' vnoyoapiam forte corrupti aut cuiuscmnque; et hinc illis
fim- rtvoiiaui Situpftayirxosri xai xov T^OJTOS. xav- 20 litiiim occasiones decies milies, utruin haec voltinitilhv avrols Sixtav dyoa/xai fivoiai, noxenov xnvxn
taie gCSta Slllt patris, an alicuius est artificis opnyivjuTj ntTtprtxnti xov 7iarooi i) xtros iaxiv toidoi xt
rarii certaminls et contentionis et ad favorein partis
*ai (fihivttxius xsxrhov igyaxov xni ngoi xtros xutv
alicuins scribeutis. Haec uos molestare de cmoro
fitQtbr x.uoiv yey^aipaxo. Tavxa >)fieie t.voxXeiv xov
nostrus subiectos nolcntes sancimus: si quis voluioinov Toi-s rjttiioovi vnqxoovs ov ftov/jlfieroi freoni' 25 crit suas rcs tiliis dividere aut omnes, aut ctiam
^o/nf ti xu pavhnxo xix oixtln nQayfiaxa ro'n nntai
aliquas forte rclinquere prapcipiias, lias tnaxime qui3nhh; fi nnvx>\ rt xai xtva rvxov xaruXmflv igiti'
dem, si possibile est, dicat in testamento ct iiidnbiptra, tnvxa ftaXtoxa /tir, ti iWaxoi' tit), Xeyixto iv
latam det filiis hinc utilitatem. Si antem nou hoc
~rptr, xai afafitftaptjxrirov dtSoiut xoli nmai
agit propter aliqitas neccssitates, quae plurimae rirtfi
v&ti- anftXf.tnv. ei Si TOVXO OU Ttonxxot Sni 30 cumadsistuut hominibus. licet tainen descrijttionea
avayxai, ni 7ioXXai TttQisaxaan' arfrgiunove, aXX'
faccre rerum quas partiro voluerit, et subscriberc
vBnfjaeii nrnftnitafrai JIOV TtQny/iaiwr, aneo nv
omnibns aut ipse aut filios uuiversos subscrilierc
dtarffitjftrrai pou/.rjfcir, xni \>ni>a>ifir,yaoi}ai nnanti
pracparare, inter quos res dividct, et ex boc causat;
r iti-iovy fj roii Tioltirts itnnvrai iijioyoayat nnynaxtv
darc indubitafam fidpm; et quod sernndutn hanr fit
Mm, IOV /icTul-i Tt npaytinxa Rfuotl, xnvxsv&Bv xto 35 speriem. rdtnm sit atque Hrmuin atiaque cautela nou
Tti>('iy/mxnjovpai nitJTiv aiaufia^rjfTixor. xai xb.xaxa
indigens. Si vero aliquis nou boc egerit, sed ditoi-w yirofitvov xb axt}fiu xxioiov xe l'axw xai iaxyouv
xnt ixifiai uv dtu/tsrov aaifnXtiai. Ei Se xit xovxo
2h 0iem%r>ftev 3S aatpaXeiae extant B 35, 20, 1 {B' p . 410 Zach.); summa capitis ib. 2.

cogitur, et habcre quod iam dalum est et iuslis cx teslamento detatis frui. Omnia autcm, quae antea a
nobis de coUationibus sancila sunt, in suo robore maneanl.
VII. Deinde quod saepe iudicantibus nobis plaruit, id nt tiwic pars peret pracscntis kgis necessarium
tixum cst. Saepc enim quidam qui plunum tiberorum parcntes sunl, cum slnlim bnmt dividetida ccnseant,
ut fralcrna eos discordia libereni, in maiores etiam el difficiliorcs contenliones eos adducunl. Nam cum
ii*. si quidcrn id velinl, cxpressc omnia in teslameniis suix dividenda shit, sive id nolitil, ccrte parles faciendne iisque subscribenihtm alque ila ntm dubia liberis divisio dnndasit: at illi uon lioc fnciunl, sed partem
guidetn sua ipsi manu scrfbunt, ac ne eam quidcm continnam, sed forinxse altcrius cirinsdam litlcris
tnlcrscripfam, ct in exemplo atiquo reiculo neque cuslodia nlla digno hahito pnsilnm, reliqun vcvo j/ars
non iam ab ipanrum manu e.il. scd librarii nescio cuius forlasse corrupli, vcl elium alins cutustihel; indeqne illis scscentne lilium causae, innn haec volunlate patris acta sint an a quodam discordiae et contcnlionis
ariifice profecta quique iu favorcm nnius cx parlibns scripseril. Ilacc cum tins in posientm siibditis
nnuris molestiam a/Jerre nntimus, sancimu!;, yt, si quis bona sua inler Uberos dislribvcre s>ve universa
\eiil sive forte etiain qvacdum rellnquere praeapua, hncc uiaxime quidem, si ficri potcsl, in teslamcnlo dicat
aiquc nnn duhium praeslet libcris emoluviefflum inde rtd. ndans. Quodsi hoc propler quasdum necessU
laiex, qunles muUac homines circutndanl, non facial, licei tanicn ei divisiones facere rerum eurum, quuscitmquc dividi vohicrii, el omnibus vel sita tnami subscribere vel ul libcri omnes, inlcr quns rcs dislribuit,
suljscribanl uperam dare, atqve inde cansac fidem uon dubiam adderc. El quod secundum lianc formum
fil, et rulum sit et firmum ncque alia caulione indigcat. Sin quis id nou feccrit, scd lam dislurbaiam
1 *(;yXi?l v.txiyrfifrni B* orn. f || 2 rjftiv) Cod 6,10, praeservent vuly. d aH] et ad R || 9 scniores cos contcmptioncs /? || 10 baec V || II suis nm. R\ lioc] he (i e. lia19. J0 | 8 a\T Ll\\ 10 ipovlorxo L\\ 12 inoarjuqvebcrc?) V || [2 parte R || 16 in dcseriptionc] inseriptione
ofrat lino /iq*ri(r!hu [ja) L !| 15 fiiQni itiv\ partem
R || I" posita A'V7'li pnrs] posita /?' |j 19 aut quicumquo
TjuideiT) aliquatn p j| 16 TTapnyeyQrififiivov h\ 17 xni
y
1
prwt om. L ||'21 iXQOXenot' /J [| yvu>(iT\ ravxa L 0 R aut cuiusquc gratia svppl. V m spat. vac || 21 sunt
R || est RT\ scribcntis ct V, om. vu/g. |J artifices Rl ||
22 ti ""i. L |j 29 SiSorui {SiSoxco corr. in mp.) iv xoli M jj
optiriiri R |I 22 conteniptionis RT || patris (</</. V3) alicuius
30 rr^wTTt Hia nra; atayxata; atxias B' || 31 arpartis
V\ 25 res suos /2 0 27 gi nm. R Q 2S liitic] liano
vtyw.iixf LB (j 34 Tictfiuaxeuaoai MLB*) naQaaxevasuppK V% n *pat. vac. l si autcin non liec V si hoc antcra
cn{ B | 37 TO mtfe ^XWn "'"
non R i autcm hoo non vuly II 29 agat vulg., ait R* ||
plurimum V fl 30 Ug. diseriptionwvc/ distrihutionca? ||
1 ex om. V 1 !) 4 ruhr. Si rcs suas patcr inter Hbcros 33 res om. V|| 34 et quod secumlum tiis scr. Vl\ 36 non
ditfrilmure uelit Rmg. !| 8 ut a vulg.\ in RV7T i . Vx
boo egcrit RT\ hoc non egcrit vulgo, boo neglexcrit V
ttt V1 \ frai V1 |1 co V || scruant &VT seruatur W

NOV. XVIII 7. 8

134

DE TEIENTE ET SEMISSB

ov npagetev, aXXa 8itGxe$aauevi]v OVTOJS X* iv TOIS spersam sic et plerumque sine testimonio subscriptionXeiaiotf auvtQTVQov vmiypcHpijv jioiijaatro, iaraj prj- nem tecerit, sdat niliil hinc fihis sese praebiturtim
Siv tvT&vfrtv iuls naioi nagtiiov 6<peXos, uXX' coe w- utilitatis, sed quasi nibil sit fuctum, divident subSevin verouirov StaiQtjaovTai Trjv ovaiav oi naiSeg,
stantiam tilii, incertas et plerumque sine testimonio
xnle ao^Xots y.ai ytai.ii ib nklarov
dpaQTvoois yga- 5 conscriptiones non scquentes, neque iudicibus cauipali ovx axoXovftovvTti, ovSe roiv TTJV vno&eatv y.Qi- sae, quos iudices farniliae hmuscundae leges appelVOVXMV {ovs Srj rov familiac erciscundae xaXolair ol lant, has sequi cogendis Oportot enirn provjdere
vpfiot Sixoardei Zneaftvu xovxois avayxaZoutruti'. det
subtiliter cautelae filiorum et itou aliud quidpm muyrtQ TiooYosiv axotjJios rrti ttov Ttaibutv aatpauins xal
nire. aliud sub errore relinquore, quod difficilium
ftij io uiv a(i<paAi$Boi)-cu, xb Si xaraXtfinnyEiv nXa- 10 insuper et iusoluliilium, crehro etiara crlmina fercnvwfitvot; SvfxokuiTtQiov en xai akiniov Ttot.iAxu Si
tiuin causarura occasionein praestet. De surcessioxai eis iyxXrtuaTa (ftftovautv aituov aipooui]p nttoexnibus itaque et de collationibtis ct aliis, quae praCfieror. Hepi /itv uvv Sutdoxajr ie xai avrtt^</otav dicta SUUt, usque iu hoc saucitum sit.
xai rtot' ai.Kotv xu>V n^oeiorjftevmv ^t^ot xovde VBVO~
ftofreTTjofrui.
15
CAFUT VIII.
7/ Ss Tcspt ti]v nyvoiuoavvTjv yivotievrj nrtgn nStudium vero malivolentiae, quod fit ab aliquibus,
votv O7invSr, arayxitlof /?/'' dnoirjae rr}v rov Srjiwv
necessarium nobis fecit plebis denuo iegislationotn apTxaXnt ropo&eaiav nnoSi^aad-ai, ijv Sta rwos n!iv
probare, quaui per quendam siiuruin protulii tribuoixeuov eypays Hrjfja^xufr, rrjt' rov *slxovi)Jov arposnorum. quae Aquilii miDCiipatiouem ab iilo susccpit,
rtyoqiar d ixeirnv dtt-aiiivrji', xafr' rtr i$ d(>rri<Ua>S 20 SOrunduiil quam pro abuegatione ditp icibus subdeA.7/.ctc v7rf/3a?. ials is7ipuSeat rovi ayvouoi eiv XB bat cxactionibus malevolentes et abnegare teinptannai fipretofrat nttpiafiivovs' OTIOV yy Si] xai hXf.ni T<- tes; ubi etiam aliae quaedam actiones ad cundem
vie ayivyai rtooi rqv avjijv tvpfjt.aav rdztt: nXX' rj coaptatae sunt ordinem Sed paulatim putata cleKata fnxpor Soxolan tpti.wfypufnia XIXIJ9- Tt;r Ta'n> mentia oblita est iniquorum enntrire ma ivolentiam.
7iovT,o(7it(>/i>r ayvtaunavrtir ix&Qtipuau. Jio Sq xal 25 Quamobrem etlam nobis iiecessariuin visum est in7/1' nrnyxnitns &'$o!;f.r r.-/iv tai aTJosTteli TB xni alx
decentos et turpes abnegationes praedictae poenap
evawfiovai ru>i- dprriaEtov rp (iiji^f/o/, Z,r)fuoaru noirrj.
subicere. Si enim protulerit aliquis scripturam. alter
Ei yaq nQotftpotTo ztro: avyypa<pr;,d Hi nir^r eicaautem eam negaverit, cuin litteras eiiis habeat, iu
roiro xni ravTu yonuuaTa i\nvaav nvrou, a>s nrayxant ncccssitatem patiatur actor causas pati circa jtroa&Tjvai rbv Snoxoyra vQay/ictra vTtonslrat ntoi rr;r 30 bationeni eius, ant litteras quidem suscipiat, dicat
craraair avrtt, rj ra /iir yoauiiata SixatTo, <fiaeie
autem non solutum dcbitum sibi, et prohaverjt lioc
Si (ir, xaTa^ap/.qa^at tb zptoi atniti, xni avaiuiri
legitimis modis actor: condemnationem adversus eum
TOVTW voiunoif T(rmoiS o 8iu>xtov i'r,v xa*a8ixi,v xai
duplicem iu utroque casu fieri s a n a m u s ; non quia
avxov 8ini.uaiuv i<p' ixajioov friua-zoi yirsafrai fre- amarioribus legibus delectamur, sed quia lites hooni^otter' oi>x ojt toli nixocuioiHS io>v vouiav rfib- 35 rum miuores elticiiaus, quatuuus timore pocuae ciUus
[tefra, AXX' oii xa Sixa: Sin tovriov dXaTXOvt aTiOitXovfiev' (oitB iio diei iiji noivfji &axiov aviovS

13 TJeol fiiv V*ojftJr 27 extant B~. 28 *Eav npoftQono c. IX izgoitQOiS foraJ (136, 61 B 23, l, 6J
(inJe c. VIII /?' p. 632 Zach., item capi/is Yltt extrtmutn pariem El Se xai (135. 2 8 ) . . . et c. IX repetit B* 22.1, V,h
cup. VIII suinmnm ex Athan. habent Pruchiron 16, 12. 13; Epannyoye 28, 1315. v. 2128 summatirn excerpii
Arioni/mus Bodleianns [in Zachariae sirixS.) p. 212.
et mttxhnam partem teslibus deslilulam conscriptioncm fecerit, scial se nihil inde ulililntix liberis praebHurum: seti penndc ac si nihil aclum e.tsct, /iberi subsiantiam dividcnl, inccrtas et plerwnque sine teslihut
factas scripliones non secuti; nec niagis qui de causa iudicanl tquos iwliccs familine herciscundae lcqes
vocant) i/las sequi cogcntur. Etcnim accwatc prospiciemlum esl sccurilati libcrorum, licque aliml quiiem
muniendum aJiud vcro in errore rcLinqucndum, quod difficUiorum etmm el inexpticabilium criminum qua<
que sacpe adeo accusalioiies moveanl copiam praebeal. De successionibns iyilur el colialionibus et reliquis, dc quibus supra dicltan est, haclcmts savcitvm esto.
Viil
Maliline vcro studium quod a quibusdam esccrcetur necessilatem nobis imposuit anliquae Ugit
a pfebe latae comprobandae, quam scripsit per umun ex Iribnnis suis, Aquiliae noinine ao illo prat
dilum, per qunrn cx infitiatione dupti cxaclioni subiecit cos qui tnalitinse agere cl infiliari conarentw
qunndoquidcm clinm nline quaednm nclioncs ad eundem ordinem direclae sunl. Atqui paulntim qmc
vidcbnlnr hitnmnilas improbiorum hominum maiilium ciam enutriil. Proptcrca etiam nobis necessariu7*
visum est indecoras cl parum honcslas in/ilinliones poena modo dicta coercerc. Elcnitn si cuius scriptura
profcralnr, ilie vero eam iufilielur, eliamsi litlcras tpsius conlinrat, ila ul aclor ad eam probandam n<J
golia subire cogatur, sive litteras quidan agnascal. negel vero debilnm sibi soiutum esse, atnue id ipsum
uctor teqilhnis t/ioilis prnhet: sancirnus, ul ulroqiic casu^thutinnlin ailversus cum in duplum fial; non qun
acerbioril/us legibus deleclannr, sed quia Iwc wodo litiutn numerum minuemus: ui metit poeuuc cilius illi
causas R"11| 6 bnrciscundede I"[J 7 ctenim RT\ 8 cautcl
tpauiXiar (tpafjt/.iai L'2) iy.y.a/.oZffiv L j| 0 TiQoOvntir P7 ii munirc suppl. V2 in spai. var..t munere R J| 11 i>;i
Lx'\\ M vcvouo&txTinfrai /,' || 16 *'/. 7/ Ae anovlii}
Bione K1 1] 12 dp t>. rn/17. | 16 ru6r. Si <)uis prolatam msom. L\\ 17 c/i'oyxcio>' OI'>I- TJUIV L || 1S TiaAcci ML) 7ta- num suam negat R nuj. \ 1 7 necessarium V\ neccs-sariara R
Xrtinv Z>~ dcllUO (;'. r. na/ur) f |j 19 Xrjv ow. L\ dxovuly. || 18 quuin] quando? V II qnamdam /?' [| 11) aquaeXiov La |] 21 i'7tipaXXe I, |l 22 xiti rtn\>tlv ii v.ni
lii V Aquiliae vulg |) illo] alio (ao / t ' | 7? JJ 20 sml^
l
ugrf.Tnfrni L |[ 23 tiXV rj\ a).Xit B* |[ 21 UXvfter L
bat r || subdebat exactionibu subdebut exactionibus subl
iXeXijOr, B~ {i/.fkrifrei Htimbnr.h)^ 31 *(prjffoi Mfj B? debat maleaolentes /?' || 22 actionesl uel aetiones aitprfiBi B' \\ 33 IOV-TIO M\ xnvxit B" XOVXMV B? xtivxov pientes K|| 23 coapte sunt (*. v. conpar.intfim sunt /i'l
L \ xijt' xax' ctvxov xavadiy.T/v SiTii.dfttov Br || 34 IH~ H u 21 *oblit;i] oblata libri || 25 nobis 0;. l ' | 28 auteifl
ftrtxo^] fttfiovi Bt || 36 Sia om
>m. V H cuni bai-c litti-ras V |j 31 autcm non nolutuP
ovi. Ry || et om. V* || 32 duplicem adncrsus eum R I
l
1 KIC] bie R || 2 scse] essc V |J 3 diuidant V \\ 5 con- cuni om. Vx |) 34 a maioribus li maifiribus im4iio|baJ
Bcriptioncs) uoluntatts (<il. coiiscriptionps R* s. v.) R \\ I V1) V || eorum R1 vn/g. \\ 35 minorumes \sic) Rf

ET SUCCESSIONIBUS

135

Nov. XVIII 8. 9

tiyuv aneQ ojuoloyelv Ttgosrjxsi. ini fjiv ovv xwv xotdicant, quod confiteri compptit. In talibus itaque
ofTiur naai xqonoit ras xaTadfaas xovxov ftovkoue&a
omnibus modis condemnationcm hoc tieri volumus
vfoea&at xbv iqoiov, xai ei Txaga xalxn xt 7T(>n^eis modo, et si praeter haec egerit, iudiccm scire, quia
dtxuaxr;i, ywuwxkti u>s naftafiaiviov xbv vofiov
nv- traiiscondens legcm
ipse
tenebitur bis ppoenis. Haec
f
g
p
ioi iii;tTai xals ii-xevfhv
dii
i i pprubationibus
biib
bi
Tnvxa SSi <pnudvt 5 aufem dicimus,
, nisi
actor abrennntians
Tii anoSeii-tie 6 Siuixeov anemwv ooxip
sacramento rei
rei nunc
nunc uusquo
negationem factam
factam solvi
p
sacramento
s u o negationem
slvi
1 v v
* ftvyovxoi xr]v ftixP ^ aj>vr,atv /.vfrrjvai /3ov
voluerit. Si enim tale aliquid egerit, si quidem mox
fti
i ypi T* xotovio 7toa^eiev, ei /tev
ev&bs i |
/
ab initio post abnegationem intulerit itisiurandiim,
l
qxp fa xrtv &oia
&ovi,atviny
inayuyot.xbxbvb boxov, xnxelvos
et ille continuo confcssus fuerit quod in negationeru

ivftvi oiioXoyratte xb eie dpvtjaiv ivax&tv, axivSwos 10 deductum erit, sine periculo erit quantum ad dupluni.
10 yt tii 10 Siniaaiov tarai. Ei Si fiaxpoxioas yi- Si vero longiori facta lite tunc actor inferat sacravonivTii TT!S Sixrji xitvutavxa b duoxtov tnayayoi xbv mentum, at ille etiam sic, quod iufertur, profiteatur,

ooxav, ii (V xal ouxof xb snayofierov b/ioXoyrjotie, jijs

de dupli quidem eum eximimus poena; omnes vero
uh xov St:iXnaiovoi aixbv itaiQovftev notrrjg, naoav
expensas, quae usque tnnc factae sunt propter pro11 xr\v Sa-nnt>r;v XT\V iii%(>i xoxe yBvouivijv Sia xni 15 bationes actori, iureiurando eius definitas, exsolSfo
w ivayorxi,
OQXIO xovxov teoivofidvrjv,
vere eum qui ab initio quidem negavit, postea vero
xbv rqv aQ%T>v ftst- aoi>r\aa(iEvov, vaxeconfessus est, iubemus Si quis autem adnumeratio1
q
/yrjaavxa
y.tforofiev. Ei Se xn rr,v aoid - nem in se factam pecuniarum negan8, postea utaprton> in' uvxto yEvitt&at xwv xQtiuaxoiv a(jvr,aauetur solutionibus a se factis, tali nullam utilitatem

w, eha voxepov xQijaaixo xaxa^oAnls nay' avxov 20 horum, quae vere soluta sunt, esse sanciinus, sed

ytvoutvat?, T<P roiovxui utjdev 6<pf.kni elvai xcor xnlt

(dq&eims xai'a(iE^krtfiivu)i' fr(a7iiC,ouev, a).V bloxkri{io' avxbv ib xgtos anauxila&ai xtievousv, xai xavtrty uot-t,v vni/ttf
T^ ugvi,aBUJi XIJV noivrjv {xovxo

totum eum debitum exigi praecipimua,

lara sustiuere negationis poenatn (hoc
quidam ante nos imperatorum constituit),
cantium neque iu boc flectendo, sed

et banc soquod etiam

nullo iudiintegritatem

Ei Si xni b ysvyuti' nooxofiiaete yonft- sed etiam tantum aliud adiciat Hic quoque de iurisfinxn xt< Sniiy.miot, elxa ixelrot xavxn agvTi&eir;, b iurandi datione similiter etiiim in actore iutroducaoe tfvaxuitf tovtpts, iif] ftofov ixeivo Aoyi^tofra) Tieoi 30 tur ratio.
or ra trji aorrfGtaH t)r, a).Xh xni xoaovxov SXEQOV
nootxaTutifttxut. xiivxavfra di 6 neoi xhs xiov ooxtov
Soaitui ofioiws xai inl rov ivdyovxoi eiiayioD~u> Xoyoi.

CAPDT IX.
El $i rj Sixr} TrpoTToiro 8in xr^Seftorto*' (ola tcn&Si vero lis agatur per curatonim forte constitutas
toxotaa Txposdrzair a xrjStfiorfat' Stlxat), xat xoiavras 35 personas, quae curatores respiciunt, buiusmodi neTo5r aqviptutv Tioirdi, bxnv in' oixeiois nvxtbv xa>v gationis poeuain. quando in ipsorum curatorum Fu*r,$tfnbviov yivotvxo yftauuaat, (ir, xnxa xd>v xrfieiio- erit litteris. non adversus eos quorum sunt cnravtxoniroiv, auJt xax nvxtbv tfiaeaftat xiov xrp> n(f/T\' tores, 8ed adversus eos ferri qui turpem et indefiova T ttai n.7tQ7irj xavxrjv agtnjciv notr^anuiriov. centcm hanc uegatiouftm teceruut. Si vero aliud
Ei Si TW txiga xnxaSiyrjs av^r/ffts fj els xb di7t)jovv 40
dicanl, quae confiieri decet. ln luibtis iyiiur rebus omnino damnationes hoc modo peragi vohnnns: alque
si iudcx adversus haec qnid fcceril, sciat se violata lege ipsum pocnis inde slalulis obnoxium fore. Haec
vero dicimus, nisi acior probalionibns renuntians iureinrando rei infilialionem qua is usque eo uxus erat
decidi volvcrit. JYam si tale quid fecerit, siquidem statim ab initio post inftliationcm iusiitrtmdum detulerit, et ille slatiin id quod in infxlialionem adduclum erat confessns sit, qund allinet ad dnpUun expers
periculi cril Si vero lite tungius prolata demum acior iitsiurandwn aetuterit, ille vero slc quoqne
confilealur id quod deferlur, dupli quidem poena eum eximimus, omnes aulem smnptns usque eo probatiotntm causn faclos ab aclore iureiurando eius definiendos etim, qui inilio qnidem infitiatus, deinae vero
confessns est, solvere iubemus. Quodsi qnis numcrationem pecuniae sibi /ticlam esse infitiatiis, posiea
solutiones a se faclas allcget, ne lali homirii quicquam prosint ea, quae revera soluta sunt, sancimns, sed
inlcjmm debilum ab eo exigi iubemus alque hanc eum solam subire ittfitiationis poetmrn {id quod etiam
UHUS ex imperatoribus, qui ante nos fueruut, constUuit); ut ite in hac quidcm re ixidex utfns (leclatur,
sed legis subtiliialcm scrvct. Quodsi eiiam reus litteras acloris profernt, isque eas infilklur, ille vero easdem probct, fiun illud solum, de quo in infitialione agebatur, computcl, sea cliam allerum tanlum adiciat.
Ceterum ibi quoque de iureinranao pruestando ralio pariter eiiam in actore instituatur.
IX. Quodsi lis per curatores agatur (ttlpote quae sil personarum quae ctiratoribtix egent), ehismodi pocnae iti/UiiUionum, quundo de prnpriis ipsonim curatonun littcris fiunt, non advcrsus eos qni
sub curn sunl, scd adversiis ipsos qui indecora et inhoncsta hac infiliatione usi sitnt, staluantiir. Si vero
i. f || 37 ytvokvxo B B~ " xdiv om. ZJ' || 40 ixiqae
? || SirtXaaioy xoinXdawr (136, 1) B*

25 avxoy.Qaxo^uif om. L || SiarxQa^duKPOi Bf, quod no

on
impmfiai
ZiicJtarioe,
precexvelvelin i
p
, ad de.cisioneii)
cio
f forttt adprecex
lii
l
fc
C
i
d
i
i
uwliiorio lntam refcwnx. Certt eiusmodi constitutio non
trtnt i) ->7 v^oxnxaxXtvouf.viov Ma !| 28 Ti^ony.outrteiB
M\ ypafTfV B~ noayuaxa Rf '] xov Suoxovxoi J'('"/'fiiTa /,'' | 19 6 8t\ )>mii />' K 30 xolxo B'L21| 32 nQoa*'<tnTi&t'oxa> L n^oaxnxntiiyia&ta
B \ 30 olxtioti

2 onmio V || 4 lege R* || liis] /ey.hinc? || 5 aut V \

8 intulit V1 || 9 negatione t r j | 10 deuctutn Rx \ nlternm
erit om. R || 13 cum om. RlVl || ex nininiis F 1 |i
16 ab initio] abitio T l | 18 postca ucro utatur R postca
non utatur V\\ 19 factis a se R \\ tali] homini add. R}
vnl<t.\ 20 solute TH 21 totum] totum esse /if1 |j dcbittim
euni R || exigimus /J 1 || 22 quod on>. R || 23 quidem V |)
28 tantuni] inter /J' |i 34 rubr. Si lis ppr procuratorem
ncntilctur II mi). | per procuratorum VR? \ constitutas]
constituta in Osenbriiygen j| 35 rcspieiunt] recipinnt Osnnbruf/f/cn; letj. vid. rcquirunt |j 3f> puenuni vuJg.\ pena F
pene /f7'|| in ipsorum] impiorum V* || 37 eos fcrri qnoruni sunt R" U curatorcs] curatoqst Vx \ 39 feccrint /J

Nov. XVIII 9. 10

136

DE

T R I E N T E E T SEMISSE

^ tis io xfinXovv rj sis xb zEZQarrf.aoiov napa 7to>> condemnationis auginentura aut in duplum aut in triaQyjaiiav vo/uiov rj xtvr fiaoihxutv ece^xxai diaingi-utv,
p)um aut in quadruplum ab antiquis legibus aut prinfiBviia) fiiv Ixsivt] xaxa ih oixtlov oxnp, xafrantQ
cipuin introductum est constitufionibiis. inanrat quiavri^y
iv xole ijfir.xipon
ivamovroti
x<ti Styi(lein ilhid secundutn prupriam
formain, sicut nos illud
^ ijf/eta
jf
jfp
y
pp
d Sd
^
f
X
i llnstitutis
i i
i i
C i i
<jro*c y.al TW xd>v
Staxdtietot' iivoiio^erfjaitftsv
fitflXiuf
5i iu nostris
etD
Digestis
et Constifutionum
santata>.
xb Si vvv tovjo
civimus libru: boc autem DUIIC augincutum priorum sit.
CAPUT X.
Kaxeivo Si oxaaiaG$h>
v StxaGXfjotots
XOtjvai xaXXiov ijnto aitavTBi ol nob i][iu>i> i

IUud quoquc in iudiciis arbitramur oportcre mcs

.Hus
... A
_ nos determinare
_ ..
quam omnes ante
ct _consti-

ani XB xai xal-ai. Ei ya(t xie dyxnXoiio npaypaxa

tuere. Si quis eniin conventus fuerit r?s haberc
Maztxeiv erifioo, fpuaxot Ss ovx slvat xn jtoiiyuaxn 10 alterius, ille vero dicat non esse res illius, de quo
ixeirov,

neoi ov <pr>au> 6 SIUJXCDV, dvayxaa&eirj

Si 6

dicit a c t o r , et cogatur, qui actioncm inferet, atit

XTJV dvuyioytjv noiovfievoi T; ovufioXaioig rj uaoxvatf

docuinenlis aut testibus aut aliis uti laboribus, ut
r, ixi^ou novois x^h<Sna^ai
" ^ 5 *, Setx^rat
xa
ostcndat res illius esse, postea vero is, qui semprr
TXQayuaxa iy.ziyov xad-toxavai, eha vanoov 6 fe'xQi abnegaverat iJlius baec non fuisse, uti voluerit illius
jtavxbs tant>T]<&eis ixeirov xnvxa pi] yeviofrni ^o^-15iure et dicere, quia ex hypothcca aut aliis causis
o&at povXri&eifj xols d dxeirov Stxaion xnl yaaxtiv,
\\\ illam pcrsonam relatis propinquior est quara illc,
Js U- vxo&r/xdiy r\ kxi^uiv aixiwv i' dxtlvo xb TIQOS- qui causam movet: aliae quidem sententiue vaccnt,
uinov avcHpeooiitvtov XVOIVJXSQO? ian xov xrjv ixr,v
quae prioribus nostris placucrnut, mediocris autem
xivovvzas- at fiiv dXXat naoai axoXn^exaxrnv yru/fiat
quaedam et clemens et ipsi causae convenieus poena
ni TO7S nob rjuibv naQtiaxaaat, /texgia Si xts xai 20 abnegantibus inferatur.
Pro abnogatione namquc
ytXav&pioTxot xnl uvrov xov Ttonyfiitxos iaxoy/tafiivrj
cirea haec et actoria laboribus, dum adhuc causa
itotvi] jols aptij&tiatv inayiaSio.
vnio yd^ xf;$ neQi dicitur, ad actorem transferatur renim, de quibu*
xaira a(>rrjoiiai xai xviv xov Sioixovtoi novwv xai
est quaestio facta, possessio, licentiam babente eo
Xtyoftivrje

ixt XTJS Sixrjs dni xbv dttiy.owa

/uxnxt&i'

qui hauc reddet, 8i (jua iiira babeat ex illa pcr-

Jw xwv nQayuaxun; zitoi tov ij ^Tjjrjaii yiyovtv, i7 25sona, de qua prius negationem passus est, comjnvvoftt}' aSeiav &'xovxos xov xnvxrjv dnoSiSovxos, ei xira
tentia sibi, haec proponcrc et legcm et iustitiara
Sixaia exot ^ ixeivov xov jtgostonov, neni ov noo- promereri, poeua in sola trauslatiuue possessiouis
xt(>ov xijv aovitoiv vntftsire, 71 (tosrjxorxit avxto, xaixa
coustituta.
Ttooxi&ivai xni xov vouov xai xov Sixaiov xvyxnvEtv,
xr}i noirtji dv ftovri xi\ ftexaoxdoet zjj voutji ntgt- 30
O

Tavia JJIJTV VIZSQ re StaSoxwv xal awstsipooivv xal

Placc a nobis pro successionibus et collationibns ct
vtftrjaetov xai rijs T<Jr Sixa^ouiviov aaipahins xai
distributionibus et litigantium cautcla ct ut multitudo
rov

xd Tatv Stxujv

iXaxxibant

ztXrtd~f\ xai i^vQTjxnt

litiura minuatur, et adinvcnta sunt ot sancita. et de

xai revouo&ejijTai, xal x xov hnnov xoorov XOTJJ- 35 cetero tenebunt quatcnus et successiones agnoscant
ae" onmi itv xai TS SiaSoxas siSeUv xni rai avvtnet collationes non ignorent et circa distribntionos non
y>o;s [iij ayvoailcv xai ziefti rae rc/tqaeis /ii] axaaulresultent et neqiie petulantes 8iiarum litierarum abl^oiev, xai /irxs rzooxBipwi rals xtov oixtitav yonufinnegationibus insiliaut malignari volentes nequc adtwv ijtmriSoiev aQvifitniv ol noiTjoexead-at fiovXufievoi nutnerationes abuegent ucque postea forsan solutioTS nfiifrprjGeis

cap. X KuxtXvo ....

f;aorotvxo

fifjXB voxtQ&v 'iawi 40

TteotHTrauifTjS (30) exlat B 50, l|, 13 (9 Elrts iyxahnro

neonax. Ti' p. 91 Z<vh.\.

quoil aliud damnationis aufjmenlum sive in duptum sive in triplum sive in quadruplum veleribus leoibus
vel prindjmm constilutwnibus introductwn esl, itlud quldcm in slatu suo maneal, qucmadmodum id in
noslris Instilntionibus el Digeslis et cunslilutionum Codice sanximus: huc autem quod nunc conslituimus,
addilamenlum ad vriora esto.
X. Atque iilnd quoquc quod in iudiciis disccptatum est melius quam qui ante nos fucrunt omnes existimamus conformandum el ordinandum esse. Si quis enim argnalitr res altcrius detinere, neqet vero resesse
illius de quo actor Ioquilur, ut is, qui aclionan tntertdil, vel iusirumentis vel tcslibus vel aliis curis uti co'
gatur quo probcl rcs iUius esse: ac postea is, qui usque eo infiliatus eral res illitts essc, iustis ab illo
repelitis uti voluerit ac dicere, ex hypolhecis aliisvc causis ad illam personam rcferendis se poliorcm esse
eo, qui lilem rnovel: celerae quidem otnnes scntcnliae cessenl, quae antecessoribus noslris placucrunl,
modica vero qunedam el humnna ipsique rci aceommodnta pocna inftliantibus impnnaiw.
Elrnim pro
infiliatione de liis adhibila el pro acloris negoliis cliam dum causa ayitur ad aciorem iransferninr rentm,
de quibus quaestio mota est, possessio; cum ci, qui hanc restiluil, si qune iura Imbeat a persnna UUi,
de qua anlca infilialioncm suslinuit, sibi debita, ca proponere cl ius et aequum cansequi liceat: ui poena
in soia iranslatione posxessionis continculur.
tiacc nobis el de succcssionibus et collationibus *et divtsionihiis et litigantium securitnte et ut HOir.n
multitudo minuerelur ct excogiiala et sancita sunt ac lanpore fuluro valebunt: quo et successiones sannt
tieque coltationes ignnrent neque circa divisiones disceplent, ac neque lemcre ad propriae scriptuntc
infitiutionem propercnt, si qui malitiose agere vclint, ncquc pecunias numerutus injitleniur nequc posim
1 xexQemXovv B | 4 avxtjv MB^-\ avxiov L aixb
Hahandtr, om. 13 \\ v.a.i dtyiaxoii] xi xai Stytaxoii
LBB~ || 7 axaoinOvav om. e || aioue&a LB^ (1 9 yao

ML

1| 40 fiTj

1 condenmationis] negationis R \\ 3 manoat ecundum

illud quideni formain proprium V|| 5 sanetiuinius \^\ san-

cimus R vultf. H 8 otnnes K 3 in ras. || 10 rcs nyti

esse V || 11 et om. V1 j) infVret /?'/'] inferrct V infert /? 2 vu/p. || 14 nnn om. R \\ 15 dicere] ilotc /?' {
23 licentia V 1 H 24 reddet] credet Va reddit V | hahcnt
V vulg.] habet RT\\21 penatn V 32 pro collattoiubm
et successionibus et. distributionibuA V2 pro stjcci-wion bus relt. om. V1 || 33 ct ut vul9.\ hacc (</</. Rl) <;' &
ut V* 2 (=etiatn?) ut V3 || 3-1 et ante adinucrt; trc\
xum iti V\\ mcitnf Va |) 36 *scd circa /jtri | ?>~ VeeCi)
luntcs / ? ' : Uff. petuluntcr?

137

ET SUCCESSIONIBUS

xvm 10.11

p
xgp
fj
xa *f wv xarixovai ia TtQay- nibus utantur neque res ex quibus detinent ab/ar Stagfoirro nooswno', aXXa fUToioi re xai tmnegent pcrsoni3, seil mediocres et mites ex causis
IUIU xai a//?.9-j dx iu>v jtpnyjuuzafv tpaivoueyoi tue- ostensi medlocri potiantur ctiam iudicio.
igiai anoXavouv xal xqs Sixr^i.
CAPDT XI.
TD Si novrjooit nttpa nvatv auyioprixri&ev ini nai 5 Quod autem maligne ab aliquibus dubitatur in
TC5I> riftETiQuv
Simafattv xni iv Sixais ftev noXXnii qquibusdam nostris cop.stitutionibus et in iiuliciisq quiifQ
y Se
na6vx
dem plurimis
plurimis motum
motum est,
est cum
cum sit
sit iustuni
iustuni ultertus
ulterts
xiiij/hv, Sixaioy
Se ov
ov ftTjxirt
ftTjxirt ^rjxela^ai
^rjxela^ai, x<i>
x<i> na.\>6vxi
dem
nooinmousv vvfup. Jintn^a^tdvcov yao r,fuhv dn, e'i non quaeri, praesenti coniuiigimus lcgi. ConstituenTI pliyne nnoe yvvalxn fpiAavd-oatnov, xai xavxrjv
tibus enim nobis ut, si quis respexerit aliquam ad
lUatmauiro nooixiocov avft^oi.nia)v xto^is, eha xnl 10 muliercm clemens et hanc sortiatur absque dotaiibus
7iuu't<j(itio na~u)ai, vGifoov Si yautxi]t> xe ngin nvrrjv
documeutis, deinde faciat filios, postea voro mariavithi/jot Stitfrtotv xai ygatpeu ovfifloXnta roiavza
talein ad eain receperit affectutn et scripserit huiusxai natSonnnf^aete, /trj (ilvov xovi /nxa rnvm TB%- modi instrumcnta et fecerit filios, non solum eos,
divtai nalHas, ailh xal TOVS sfinooofrev xad-tGTavai, qui post haec nati fnerint filii, sed etiam priores
yvr.aiovi' xai Sin rf]v za>v cotpttpfiivtav it xni xrt-15esse legitimoa; et propter circumvenicutium et inaxovpyuis fQprfVevQvrtov Seiforrjrn xai hi-Qav yQayjav~
ligne interprctantium calliditatem etiam aliam scriTu>f Stai$u>, toi invra fiovlofiEfra xpuTtl-, ei xni bcntibus constitutioncni, quia ha<>c volumus tenere,
dtvregot firj yivotvro [itra io npotxiooi' nxlSsi jj ye- licet secundi non siut nati post dotem tilii aut cxivvuivoi ithvTr;a(usv
i^eioor jn>ei xni hdynv ufttfiasteutes moriantur: ailinveiierunt qnidam etiatn a iam
pipriatv, ftij Sexonevoi ravTa xomelv xni ini totv 20 dubitatiotium. nou recipientes liaoc tenere in bia qni
k^Atv^ianti avvoixovviutv xaixotye role oofrioi iarolibertahus copulantur, cum utique recte couicientixaofitrots rov rjftejioov oy.onov xni XOVTO rjv ex't$f ijStj bus uostrain iutentioneni ct hoc fuerit iain sancivtroiM&iiT)fiivo. Ei yao 6 noos dnehv&toitf ov tum. Si enim ad libertam non omnino nuptiae proxn&anui

txkxtoXirro

yauos,

nf6S);Xov

i>v, i xni In*

h i b e o t u r , c e r t u r a fuit q u i a e t i a m in i l l i s h a e c

tenere

txtivatt xavra xQareiv >;fiuvX6nefra. nXb,v nXX ijiei^^ 25 volumus. Sed quoniam utique hoc dubiratum est,
xovxo oXas ^fiftoflijT^riu, frtenioftev' ei xit yn/ia'
sancimiis: si quis uxorem non habens lcgitimam aut
xip> ovx i'x(or yvitoinv tj jtalSas vofiiftovs nooi &eua- filios legitimos ad ancillam propriara habuerit quannmvny oixtiar oxoiq xaxn xtva. fitXxiovn yvu>f*r;v darn meliorein sententiam et filioa protulerit ex ea
xai Sfj xai TtaiSoxoirjaeiEv d^ avxrjs 4v SovXeia xnb1- iu scrvitio constituta, postea vero libertate honoralarcocrjs, vartQov Si iXevfreoiq Tturjaeis xai xr^v &ton- 30 verit et ancillam et natos et ius eis aureonim petiTimvav xni xocs fvvxae xni Sixatov avrole ^(n/uwv erit anulorum et regenerationis et intpr ingcnuos
aitr]Ofii SaxivXioii' xal jxgoi yt xni naXtyyereoias
secutidutn istos rcduxerit modos et miptiaa confir*fti npof xovs eryeralf xarh xovrovi nvtriyxoi xovt
mavcrit, pustea vero unptialia con8cri])sorit docuifjonovs xai xbv yaftav pefiaiciouev, VOXBOUV 3i xul men a, et aut fuerint filii postea aut non fucrint
ynpixa ppayus ovufiuXaia, xai rj ytvotrxo naitSei 35 ((ut) utrosque Dostrae coustitutionis amplcctatnur
fi$ia tavxa fj xal fii] yivoivxo [iva xn ixnxeoai rytuJv
cap. XI excerpta leguntur in Appendice Eclogoe III [Zachariae 'AvixS. p . 186), eadem in Ecloga arl Prochiron
mutaia 28, 7. 8. veapav irj xtip. &' iv q> xnl ntQt aneXev&eoat tprjal ytvoftiyrje yvrjoias xfj xaiv nQotxtptay
notrtan citat tchol. H* {eii. Zachariae p . 534).
26 &ia:n%ofiev 138, 7 extant D 32, I, 2 (ex B' p . 419 Zach.).
fortasse solutiones allegeiit neqne res pcrsonarum a quibus eas tcnent esse negent: vcrum tit idond et
acqni el vcraces ex rebus probali idonco eliam iwlicio fruantnr.
XI. Quod aulem dc quibusdam conslitulioiubus nostris prave a quibusdam in dubinm vocatum el in
multis quidcm causis agilatum est, cum de eo non amplius quaeri par sit, praesenli legi adncctimns. Cum
tnim nos constilucrimus, ut, si quis benevolenler respexerit ad muliercm camque sine dotalibns mslrumentis
domiim deduxerit indeque cliam liberos suscepcrit, postea autem coniuyuli crga eain affcctu adsumpto
eiusmodi inslrumenta scripseril et liberos procreaverit, noti solum libcri postea nali, sed ctiam qui prius
nati sunl lcgitimi sint; porro cutn propter arlificia caviUantium el ma/itiose interpretanlium alterum quoque conslilulioncm scripscrimus, vclle nos haec valcre etiam si secundi liberi post dolalia instrumenia non
sint nati aut, qui nati sinl, decessertnt: qitidam alium quoque excogilaverunl dubilalionem, cum non concederent hacc etiam de iis valere qui Ubertabus nterentur coniugibus: tumctsi consilium nostriim recle assecutis hoc quoqite in promplu eral lcgc iatn sancilum. Nam si cum liberla nuptiae non protinvs prohibitae
sunt, mani/esium erat nos de illis quoque ea valcre voluisse. Alqui cum dc eo omnino dubilatiun sil, san
cimus: si quis uxoretn legilimam non 'habcns vel liberos legilimos in ancillam suam aliqualenus votunlate
bona affeclus sit atque ex ca in servitulc constituta liberos quoque procreaveril, poslea vcro el ancillam et
natos libertate honoravcril ct ius iis anulorum aurcornm el msiipcr nalalium reslilutionein pclicrit eosque hoc modo inter ingenuos retluleril ac nupiias conftrmavcrit, deinde aulcm etiam nupiialiu inslrwnenta
conscripscrit, sive libcri postea nascanlur sive tion nascantur (ut uiriusque noslrae constilulionis cusus
3 xa nXrfttis om. c [| 7 or] vv M TJV Ll 7;v 'j 8 SiaTa*aut'va>f) Cod. 5, "27,10 || 9 (piXnrfrootjiov
Xav&QO>xiat' Lx (ftlnvi^QturiMt L 3 tfiXctrftffiOTity.ibi L 1 |j
11 xoiliiwtTO M not^aei L || 17 AoT<ifn'J Cod. 5,27, \\ \
xalta MLh] xavxovi Cl; leg.xavta'} i) Ss xal L ||
1& Stvitooi I.:] Sevreoov M jj ftexk x<bv nQntxoiov (rrooixtowt- //*! L \ 19 Tr/.tvrrjaetct' L ]| freon A,|| 20 fiey/iueva
L \ 22 **' CJW. f Haloander || 25 r, povXr.utfra Ll volunu ( U 27 i} TtalSae voftipove om. LB II 28 xnxn om. p,
dtUl Hombergk | 30 Xal om. LB '\ 9tQanaiva L \\
31 %nl xols 34 xoonovt om. LB 32 JIQOS yt xal

1 post abncgcnt verha ncquc postca ncque rcs

(136,39 sq.) repetlt Ra g 2 personis /J 5 in ras. V 1 et Rl ||
3 ostensi VlT ostensis H V1 \ patiantur Rl | etiam ct
iuditio R | 5 rubr. Quomodo concubine seruilis comlitionis constitute lcgittime uxores fiant R vig. fl (Q)uid V11|
dubitabatur RaT 6 quibiisdani| quid Vx \ 9 respcxit
aliqucm K|| ad R\ om. VTvutg. || 12 ct om. Rl || 14 hacc
om. V g 16 scribcntibus Hliam V \ 20 baeo om. Rl ||
21 Hbertatibus Rl li V1 \[ 22 futrit sanctitura iam
F | 24 tcncrc] tenerc in illis R" 0 25 hoo dubilatum utiquo V \ 29 postca] et postca V | donaucrit V* [J 30 eis
intcr] int V" | inge*uos Rl | 32 ecun<>">. S | 34 VOXIQOV M\ fnuTa LB \Si om. B || 35 ov/x-om. V I 31
dum| Rx \ istos V\ iusto* Ji vulg. | 35 ut add. vulg. jj
$i>htta cvyyQaftit B IJ xal rj J/J xal ti LB
Utriuique vulg. fl nostro Va nostros Rl

138

Nov. XIX

DE FILIIS ANTE DOTALL

cos avXXaf}niuev freftaTct)' {'arta xal rj VVVTJ casus): sit et uxor legitima et filii sub potestate
yj
xni ol naiSes vns$oi>aiot xal suot xni tl- uSia- ipsius et sui et ab intestato heredes genitori (dici&ixov xlrjporoftoi xd} yeye-itijxcrt upauiv Si xov? npb mus autcm eos, qui ante nuptias nati sunt); vias,
TWV ?if>oixi{>tov xexfrerxasr iu>v 6tvv, St' d/u els 5- per quas ad ingenuitatem, secundum quod praedicycvetav xaxa tb nQoeiQr,uvov aipixovxo, xal xijs fisxa 5 tuin cst, venerant, celebratione postea dotalium ius
xavxa xu>v Tiaotxiocov no^rfitvit ib ypfjotov avxole
legitiinoruni eis praebentes.
C
%ct(>iCfva>r.
{'EniXoyoe.)
'H tolvw aq vneoox^ ra xaXtoe
(Epilogus.) Tua igitur excellcntia, quae bone
rjfjlr xai oaicoi zia^uaxavxa. xai vni^ xrj* x(hv rjfte- nobis et sancte visa sunt et pro nostrorutn quiete
xipuff vnrjxoatv anQayftoavvijs i^ijv^rjueva iv annoi 10 adinventa, omuibus gentibus quibus praeest per pracToli ffrveatv ols apx* 8id xr;^vy/idtmf oixeiwv notrj- cepta propria faciat maaifesta, ut agnoscant, quia
aaxu> favtoa, disxe^ytvijaxtiv avtove, tos oidsfiia fis- nuila maxima cura. per quam seinper aliquid adicit
yiotTj ipQovxie, Si' 6iv dsi xt nQoixid"rtatv b frtbs xuls deus nostris sceptris, extra uos couaistit pro eoruin
rjfttrt^ou axrjnxoote, e^io xad~iaxr\<nv ijfiai xrji vntQ
sollicitudiiie et providentia.
<ivxu>p eTitfitlfiai re xal 7XQOt'oiai.
.
15
Dat. k. Mar. CP. (post) cons. Belisaril v. c. [a. 536.] Dat. k. Mar. CP. post cons. Belisarii ?. c.

16

XIX.

Coll. III tit. 6

ITEPI T2N I~IPO T2N ITPOIDE FILTIS ANTE DOTALIA INSTRUMENTA NATIS.
K212N 2YMB0AAI2N TIKTO20
MEN2N IIA1A2N.
O avxbs paatXev* 'iwdvvTj TW ivSo!-oxdxa> indpxca
xatv 'UQUIV xr,t Eto nontxwoiutv xb Sevrtoot', drcb
d
i
vndxwv
xaii

Iliip. IustinianuS A. Iohanni pp.

A (TlQoo(u.iov.y
^HXfrev els }/<s, dfi
( P r a e f a t i o . ) Pervenit ad nos dubitationem vauaxaia XKSIV ifineaelv, ei xd vofio&exti&iiia nn^ 25nain quibusdam incidisse, si, quod ?ancitum est a
ijfiwv TieQi xu>v TtaiSuiv xa>v ysvouivtov nob xfjs xd>v nobis de tiliis procreatis ante dotium celebrationem.
nfotxipiov Tioirjotun, vaxsQov xdr izQoutujwv yevoftipostea dotibus factis, non et in practeritum feratur
vaivyovx eis xovniato <pt'oexat inl xdtv fifj ^rrtfu> jq in his quae noa decreto aut transactioue suut turSiaXCaei xexfiTjfiiroji' tyjxtfiscov' xaixotye rjixcov, oxs
minatac quaestiouibus: nobis utique, ciim particuxnxd fit'00; ixi&e/ifi' xois rSftovs, QTJXCOS xaxd xr,v
30 lariter poneremus leges, expressim in priuiu constijy Stdxa^tr xiiv xnvxa vofio&exoxaav fivr^a&ivtutioiie, quae baec sancivit, memorantibus, ut, sive
wi, el'rs Ttepittoiv avxols oi TxnxiQtt tixe ixeXev- supcrsunt eis patres sive defuucti sunt, nondum taovnco fiivroi xd xaxu idi xoiavxae
^^as
nicu buiusmodi quacstiones aut seuieutiis aut trausNov. XIX (
nas. 11, 2.

Coll. III tit. 6: gloss.) Graece txtat in MLA (in hoc est rixXoi e). Epit. Theod. 11, Atha-

comprehendamus): e( uxor eslo lcgilima et liberi in potestate et sui et genhori ab inlestato heredes (dicimus autcm natos ante dotalia instrumcntu); cum ipsae viae, per quas ad ingenuilalem vwdo praedicto
pervenerunl, el quae secula est confectio dotalinm inslrumenlorum ius legilimorum illis praeslent.
Epilog us. Tita igilur subfanilas ea quue recle nobis et sancle placuerunt et pro subditorum
nostrorum tranqnillUate excogitata sunt, in omnibus provinciis, quibus praeest, per edicta propria tnanifesta faciat: ut cognoscant nullam ex maximis citris, per quas dcus sempcr aliquid sceptris nostris aJiungit, nos alienos reddere a sollicitudine et providetitia pro illis habenda.

XIX.

DE LIBERIS

ANTE DOTALIA INSTRUMENTA lYATIS.

Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefcclo sacro Orienlis praetorio iterum, excoimdi et patricio.
Praefatio.
Perlatum est ad.nos. dubitulionem innnem quibusdam incidisse, qnae a nobis sandla
sunt de liberis natis ante dolalia inslrumcnla facta, ut tamen poslea fiercnt doiaiia instnunenla, an
etiam retrorsum referantur ad quaesllones sententia aut transactione non decisas. Quamquam nos, cutn
shigutalim lcgcs /erebamus, expresse in prima constitulione de his lala memoravimus, sive parenlcs superstites sive defuncli sint, necaian vero quae ad ciusmudi quaestiones perlinent aut saitcnliis aut Irans27 yivofiCvtov A |j 28 ohx ei?] av eis A non Ct in(i.. ur
xni eis) ; || ytfflu) i\ Lz\ yyfpwv MA yitpo) L1 i|'M)nt,)
32 fiye ntoietatv A \\ 33 rie] xiii Lx
M Ath. [firjvi /un^nifo Tfieorf.). Eremplar uovetUte Uitinc
scriplum nd Salomoncm pp. A/ricut dutum tst kdl. April.
\ casu Vz |j 3 eis F"1flviis et 6 pr.iebentibus vulg. jj
(cf. nov. LXVI I. c) || post cotis. Belis.irii T. C. S \ftxd 5 ucniant V3 || celebrationcm ^ 1 et cclebratiouc vulg. \
vnaxeinv [}eXtocn>t<rv Theod.; dat. p. c. Bilisitrii Iul), 9 visa] iussa V || 10 quibiis] qui IV || pcr om. Vx J
bilJ3|sarii uc cons. M {vTraxetus Beliouoiifv Ath.) " KJ extni nos] extraneos H1 |j lb .subscr. Htdimus r
fiamb. H f,t Orielensi | Cap. Bamb. ]J post coiisln. Oritl
uic. cst Btunb. || Bilisario uic. (I Oriel.) conmile Ontl.,
Bamh. II || 27 ferantur II1 H 2S determinate V j| ao es--
.
,
pi^ssam V1 al. j| in prinmj ini* V1 in nostra V% i!
xiuiv MA |j 24 /1 notat L |j 25 Tiotr] om 'l~h*od. j| 32 superslnt ei sint vu/</. | 33 quaestiouis V1
26 TiEoi TKttuioy A | yeyyoiiivwy L* ytwiouimuy U*

INSTRUMENTA NATIS

139

Nov. XIX

rj yrtfoi* ij StaXvasatv k'Xaf!ov ntQns, navxms ovrio

actionibus susceperunt tenninum, omni modo ita iuxQivta&at, o>i o rjiiirtQOi liyei rbfios. ov dvanlr}dicari, sicut nostra dicit lex. Quam complentes
(ovviet xal Seireoov xe&sixnpsi' rdiwi', xa avxd xgaetiam secnndam posuimus legcra, eadcm valere santnv iftoni&vies, xai el firj ftera xa npoixipa yiytovcientes, etiamsi non post dotes procreentur filii aut
ini nuidei 17 yerofievo* xsXtvTrjooiwtr, ovSiv rjxxov 5 procreati moriantur, nibilo minus et ante dotes natos
*ai rovi noo rtov TtQotxipiov rex^irxae yvr\aiovi el- legitimos esse. Et in banc quoque secuudam nostram
vnf xai ini xainrjs ouoiua XTJS tSEVTtyas ijfiibv ittaConstitutionem similiter adiecituiis, oportere eius leWHI>S nQosxs^Eixafier, xcvrat T'lr avvijt rofiafreaiav
gislatioaem et ad seniora rcferri tempora, exceptis
xai iii IOVS TTQEafiuxiuovi avcnpipfofrnt xvo'oi's, O-nt- illis causis, quas aut iudicialis sententia aut transpovfiiytor Ixtiviov xibv vno&iatutv, ooas rt Sixacxixt) 10 actio terminuvit. Sed quoniam quidam p(st baa
U tprjfoi r, tiidXuou exotrev. AXV intiSrj TIVES fiixh
uostras claras iegcs andaci mente nostrain praexovxovi ijfabv xovi aatftls vouovi xoKfirjon Staroiq
sumpserunt male iuterpretari legislationem et seuiip> yttriqnv iltdyyrjoai' naoEfjuqreiacn roftn-freaiav, suiu, tertiam coacti sumtts poncre cotistitutioncm,
xai x^itrtr rjyayxuaiy^ftev &E~ivai Sinxa^iv, )' rjs nno- per quam inssimus, si quis legitimam uxorein batxt/jvariueifa, xnv ti vnu\urtv &a%vtxi6i xts yaiif.rip 15 beus et lcgitirnos ex ea filios, deinde ea moriente
xni yvr^ainvi ix xavrqi naiHng, tlin xavxrjs TEXEVTT]- aut tnatrimonio rcpndio soluto habuit filioa ex alicanr]i rt iov (tvyotxcniov QETtovSiy SwXvfrifxoi eoxe qua. ad quain nuptiae non interdicuntur, postquam
vero hi nati sunt. dotalfa confecit in eam docui'x uroi, Tioie rjr yauoi ovx dnriyoyeinni,
menta, logitimos etiam ita ei uatos filios existere.
i T) TOVTPVS Tt^&qv .looixwn awijn^e noos
xni xohs OVJUH nvxip 20 Scd in ipsa niistra constitutione non adiccimus apcrte
ovufio).ata, yrnoiu
ovi nalSas vnaQxew AXXd xaxa xavxi.v t;/uDt> valere burum legislatioucm etiam in illis. quorum
nv ortjo\ xonjtlv xqv patres adhuc supersunt, aut defuncti quidem suut,
dxsirote tov \n naxioes
contentio autem neque iudiciali sontentia neque amitovjtot- votiofrt.<tiat> xni
juir. xa Se ir}i tpiXovBt- cali iuterventione drcisa. Hinc qttidam arbitrati stint
itxrj xnxiXvat aifi- 25 Dos nullateniis velle ea quae iu ineraoratis eontinRuxim ovxt Sixnattxq yi)<po$ oitt
tur legislationibua de filiis. qui ante celebraiiotiem
f fiuan. 'Enevttiv n n s vjt ior rj/iai [irjnpios
7ieottx' UEVU rouo'
dutium nati suiit. valere etiam in illis, qui ante huJS 7tt(ii ?>>> noo rf;i nottjnfwi xtov TIQOIXIOWV iusmodi legislationcrn uati sunt; et maxime cu, quod
tviwv TxaiScoi- xouTfh> xni dn' dxEirot* roli ijSrj buius pars in prima et secunda constitntionc poeita
T^S xoutvxtji rofjofrtaias xex&eiof xni iiaXiaxa 30 ablata sit a nobis in Codicis compusitione Quod
r/~ 7xod>xt] xnl absurde arbitrati stuit. histissitne nainque et primae
TOVTOII f
rb
0ti'7l(>q Oicna^f.i xtiiiEfOi'
acfaiot^tji 7mo' 'i;u<Av et secundae boc subtraximus constitutioni et in tnrtiam nou adiecimus. In particularibus namque poIV T/J XUV XUidlXOi OVflftjXlj* OZIEO atoTttoi lmu>'
xai dsv-tE- sitis legislatiouibtis necessariuin erat forte banc acTixtvaav. Stxamxara yttg xrti xe
Qui XOVTO nqttXofiex^a JtuTu^ea, i XT) xQixrj ov 35 cipere in praeterito legisiationis rclatiouem, iu omui
A nyoSTtfreixuiitv. *Ev juir yuQ xal xaxa fisoos Tf&(iaan tvuofreniitn dvityxulov TJV 'iatot xijv xomvxtjv Tin(>aknfi^dvEiv tii xovnioio xrfi vofwfreoiaS dva~
acttonibns fxnem ccverint, ea omnino tla diiudicanda esse ut nostra lex dicat. Quam svpplentes etiam
secundam lutimus lcgem, vl eadem valcant sancientes, eliamsi post doialia instrumenta liberi nati non
sint sive, qiii vali sinl, decesserinl, nihilominus ul eliatn ii, qui ante dolalia inslnttnenla nali fuerinl,
Ugitimi sinl; atque similiicr in h>ic sccunda constilulione nostra adiccimus legislalionem eius eliam ad
praeierita tanpora referendam esse, exceplis illis casibns, quos iitdiciulis sentenlia vel trausactio dccidissel. Sed quoniam fucrunt qui posl has leges nostras salis dilucidas lemerario animo legislationem
nastram perperam intcrprelari auderenl, Wrliarn quoque coacti sumits conslilutianem ferre, qua praecepimus, etininsi quis lefjilimam uxorem habueril et legiiimos ex ca liberos, deinde ea dcfuncla vcl malrimonio per repudiwn sohilo liberos susceperil ex aliqua, cum qua nupCiae non sunt inlertlictae, posl natos
tero illos dolaliu cuin ca inslrumcnla condldcril, ul legitimi eliam qui ita ei nati sunt liberi exisluvl. Scd
in hac cotistilulione noslra non expresse adiccimus, valere legem de his lalam cliam in illis, tfuorum
patres attliuc supcrstiles sinl, vel ntorlui quidem sint, ul latnen controversium neqne iudicintis senicniia
ncjue amicalis ainvcnlio composuait. Hinc quidam opinati sunl nos neuliquam velle ea, quae legiliux unte
incinoralis dc libcris ante confcclionem dolalium instnnnenlorwn naCts conlinenlur, valcre eliam in iis,
qui iam anle ciusmodl leges lalas imti sint; idque inde maxitne, quod qttae de hac re in prima ei secunda
consiitutionc aijebnl purlicula, a nobis in Coilicis compositionc sublala sit. Quod absurde suspicali sunt.
Optimo cnim iure illud et cx prima et sccunda constitmione suslulimus cl teriiae non adiecimus. Etenim
in lcgibus si/tgulaliin luiis nccesse opinor erat, talem in modum legislationi reirorsum referendae locum

1 r* yfoms r;] yrjyoit xai A\2 01') orTteo A l| 3 Seitjfov itfr. voiiov] CW. f>, 2", II |{ ia avra] Tfiv ra A ||
ta nm. LlA \\ h *]
Aa |||| Ig.
]
fl
(cf. e)f\
7 /i<i>r 6/uoiu
^J." 2>Einioae A \\ 8 jiQtKTf.ftijxttfiev M
^ j /
[ci pro 17 corr. L1) L >
| x{'nv'tl ^* TV*'
tnrrtv L* Jj 10 11 om. A |j "] xnl A \\ 11 B, it*,m capitam
iwmtro* xeqg. nofat A \\ 12 ljficbv om. A | 14 rQijr^v
faata!;i*>]
] Nor. Xtl c. 4|||| 15 TC iaxr,X(Oi A 1G tliu)
TJ
17QBnov<$iai
QBnov<$iai MA\
avviia%t
J AA| | 17
MA\ Hia^vyieaL L
jl jl1919avviia%t

&etftivme (xe&rjftiraii Z,1) LA |j 37 xijv xoiavxtjr]

hanc c

I omni (oini V) modo R V] oinnino T vulg. |j 3 eandcm V* U 4 dotem V || 5 doteni V |j 6 secundum R |l

nostram sccundnm V || 7 legislatiunum cius V || 9 quas
autj qua8 a V1 Q II nostram om. V\ 12 sensum dclendum videtur ut ortum e.x Grae.co Oinroiq tnale repetUo
aut vario modo transfato Q 13 coucti.ssimus V\\ 15 ea post
deinde om. Yx || 16 soluto repudio ll\ habuit /t7"] haa
zinbi tavrt;v bis srr. M \ 20
rovroii A || yvrjbucrit
V vulg. || 1" non om. R || posU-uquam V* \ 18 conl l
i
A11 ai>TO>r LL
jjjj21
ciofi
A
21 xura xqv r]fnar Siaxn^tr LL|j |j fecit R*VlT conficit K1 confecerit V3 vuly. |j eum V
4 tqftXortixiaZ otoe fiin xfj/jfos diixyifcv: Kat-xtv- ca RT\\ 19 etiamj ca ctiam ft<* || 21 horum om. V* |l
ifiv reliquii nmissi* A !| 25 *ovfri oviii ML || 2R rjitns 22 adlmnc V || sunt om. It V || 24 dccisa] cst add. F a
V ir, lx ti U) prjSafiiZs ML || 29 dn' ixeiroie] MA J vulg. || 29 ct in sccutid.i V || 30 conipositionum VR*fi31 et
^IJ 0. e || 30 ixgbs IJ II 31 ix xov MA] oxt f* co om. F|| 3'J in tertiam V] terciara (al. in ttrtia R* in itiff.) Ii
quad f |j TO mr. A || xovxov] xvv (corr. xl>) A \\ xo ow. tcrtiac vulg. |) 34 lcgislationibus 140, 2 recto abj scr.
A \ %'l cifTjQifrt] L | 30"/UQom. L | rs^eiaatS M] re- li% in ras. 2 versuum

140

Nov. XX pr.

DE ADMINISTRANTIBUS OFF1CII3

fOQav, iv Si rio navti owafraoiOftrtTt T<5f vo/iatv

vero coacervatione legum Codicis cognominis nostri
xaia ldi' Iniwvfioy rjp/wv xtuStxa tlxoxaiS Txeotatos- recte ahscidere talia proposuimus, quatenus nnn
fri^rat i a rotnvxa 7I(>rtTo>aiuei', uitxe ftfj 7lXrj'}oi
multitudo superflua codicibus scriberetur. Tcrtu
ixtQtx-xov jnle fiifikioti yyga
ii
d i i
l iqi d ddc tempp
. tni Si irjt roixr^i
vero constitutione
non adiocimus
aliquid
utatctSnoi ov 71 pott9fjxuufv T< 7i
tCl TWC XPOVOJy, lOi 5 r i b u s , ctini omnibus manifcslum sit oportere ca.
ral Tt
itnaai ipaffptixctxoy ov XQ*l
* aoosxifrtvxa St'
quac adiecta sunt. per intcrpretationcm in illis vaip/ir;rtiat in' ixtirtoy XQaxely, l<p' ti/y xai roli j
lere, in quibus et iuterpretatis legibus fit locus.
vtvfrtitii roitoti yireiat x"f
CAPUT I.
T,anv rtres xnl nsnl T W
Quia vero omntno emerserunt quidam ct dc sic
IZJIO tpayioujr aiuftafirjxfh1 iyxeioovnts ijxoi 7i).avut- 10 iuanifestis se dubitare contendentes vel vrrantes, tt
uet-ot, xui toySt jxffoiTifrtfter ioy vofiov, &iajxi^,ov hanc adiecimus legem, sancientes in praedictis tritn Tfjr iy Titis etprjiiivan rpiffi StrtTagtat ytrofitv^v
bis coiistitutionibiis factam a nobis legislationen
nai/ i]utj>v rono&taiay xgaxtiy iy* tov xai (irjxtos valcre in quibus etiarn expressim primae positav1 i
tio Ttotoxn TtUii-ri nno' rjutor rotna ixoonyaayautf
nobis legi adscripsimus: hoc cst sive supcressc conToiT'itrr tixe ntQttlvai ovupniyn lolt -xwr TOIOVTCJV 15 tingit
filioruinp patres sive mori. nondum vcro
g U talium
l!
7xuiSior Txaxioat tiri xai it/.tint;aai, OVTIIO Si xa TXSQIdeJ~buiusmodi
":
~ - i dccreto
''
*~aut
~"*transactionc
*
''
negotio*"aut
T^ xomvxr^i v7iufti<iiii J VIT"'," *} dtaXvatOi TXipae finis acccptus est Secundum hoc tales causae ai
Xafitii: ibrt xaja TOJTO T xotnvxai vrxofrtoas VTXO legcs a uobis positas deducanttir, exccptis illis ceinii 7io(>" i,ftioy TiWno ayta{}at ro/iov. intoov- gotiis. quae contingit ante lcges a nobis positas ut
pinof ixiinoy Tajy vnofriottov, oaatnto ''-'*aecreto iudicum aut transactione dctermiiiuri.
voftovi ij
n(>ir Tir rtao r,nu>v
xaOruif r; SiaXi'
Tn ioU-vv nnqna-xnvTa r{tnv xai Sta
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobisetpra?$n,kovjitrn vopov jjj arjj
scnte sacra declarata sunt lege,
x} p
g tua sublimitas mamil 25 fesla
D xvi. k. April.
f
i
f
d
omnibu3
facere
studeat.
i("t TtaUt xai<toii;vai omvOaTia. Dat.
[a. 53BJ Dat. xv. k. April. CP. Belisario v. c. con3.
CP. post coas. Bclisari v. c.
K

XX.

Coll. III Ut. T

n E P I T2N YnilPETOYMENSX R DE ADMINISTRANTIBUS OFO**1KI2N EN TO12 2AKP012 FICIIS IN SACRIS APPELLATIOTfiN EKKAirrSN.
30
NIBUS K.

'Oai-ro: pnoi/jtii la>ayrrt ju) yfioiotaTi}t dxnqxV rc''

llDT). IuStilliailUS A. lobanni pp.
itfu/y pructorio' xo ^', anb vnntiuy xai rxaxoixi^.
(11 oooi/jtov.)
"HHTJ nir 9-tlov ixotr^aaiitfrn vbuov
( P r a e f a t i o . ) Iam quidem sacram fccimus legcn
ntoi id>v ijiota)v Siahyofuroy, jiya x?'l ^ttoaifv
de appcllatiouibus eloquentcm, qticm oportet servari
JS'ov. XX (<mm Coll. 111 tit. 7: glos.i.) Graece txtat m AlLt prooemii pars (EnntSt; lla<pXayoyiu
eap. 10 in D 9, 2, I. Epit. Theod. 10, Athana.t. 7, |. Iulian. conrt. XXV.
CXX.

xxX. 141, 2i J?'/.> '

fieri, in universa vero itla legum collectione per Codiccm, qui a nobis nomcn Iraxit, facta tncrito tii>.:
rcsecnri iussirnus, ne moles supcrflua in iibris illis perscriocrctur.
ln terlia. ycro constilulione ilt lerr,poribus nifiil adiecimus, citm ommbus apertissimum sil ea, quae per interpretatioimm udiciuntur, oporicrt
de illis qiioque valerc, de quibits lcgibus inlerpretaiis loctts fit.
I. Scd quimiam omnino cxlilcrunt, qui de rebus adeo manifestis disceplarc conarcntnr v<! ara
rent, etiam hnnc lcgem adicimus, sancicnlcs, ut, quac in tribus quas dixitmts coiistitulionibits a nolu
facla est lcgislnlio mlcat eiiam de iis, qune exprcsse primae tegi a nobis iatac adscripsimns, hoc tsi.
sive ciusinodi liberonnn patres supcrstius esse conlingat sive moriem obiisse, necdum vero eiusmodi CJI;sam aut scnlettlia aut transaciione finem accepisse, ut secundum hoc ciusmodi cunsae legibus a nvyn
lnlis subicianlnr: exceplis illis cuusis, quaccumque ante quam lcges a nobis laiae sint sivc saittniu
iudicum sivc Iransaciinne iam decisne sunt.
Epilogus.
Quae igiiur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarata sunt, tua sul^milas omnibus manifesla rcddere sludcat.

XX.

DE OFFTCIIS MrNISTRANTIBUS

IN SACRIS

APPELLATIOSJBVS.

Idem Auguslus lohnnni gloriosissimo praefccto sacro praclorio ilerwn, exconsuli <t pnlricioPracfalio.
Inm qnidcm sacram tnlimus lcgem de appellationibus disscrenlem, qui in iis mo>ht
2 itoy iTXtiyvuov L xn/r dnim-riion' A f KiaSix<oy A R Thtod. g 29 Iv tols Onxpot ML1! (</". Cuiacii trp.
nov. CXX IV pr.\\ ty TOI nx(WH L' Tali nrpaii ,\:>
3 rn xoialxa] ralrn A | 1 xoU\ xt A \ b rxroi rpy
Xpot-ny A | 6 >] u/y Z>* toxtv i>r A | XQ*i '1 tt Txnna-{ruhr. TXIQI TCJV ralt iyxk^xoii irtovpynrvxoiv 7Aof.)
31 Inaoxco Ath.\ rrxn^xv Ml' \ 33 Vilov on. Th'*1.
-xtJit-f
L* 1] 9 sq. oiitai i<favrtnar nrti xtoi rovxon'
i nlnrtoitiroi xai tifirfiafi/jXtir dyxnoovyxti A >| vouoy] tst nov. XXIII | .14 iyiotcov M] ixxit;xtar l.
ttnii L' || 13 y. rouot^Mdiftr nooityort\fnfttv\
12
nm. t,*t vpfia9taiav xai
xai QI, tiui\ (ftoxQtxuti A I) 1/1 Ttaff' T;ntiiy r^*'i-ri /1 |
17 t, privi om A | 18 n/OXt rtm f\ xnin\ xal TO Z1 I|
20 ifd-i\aav M\ ff.Vaaar
l.A \ 21 rtQti] npot L* rxgo
rov L1 jj rt i>m. A i yi.yoy L% | 21 $IJ. ij Suxllatt
Sixnaxior {ei Stxuartijy m rn$.\ A % 25 tnbsc.r. ihit, XVI k.
rr CP. po<t Bilinari uc. conw. ,\f iy^ftft} TXQO U xn-

2C> *uh*cr. deilnnut tx Oritlenti tt Damh. //|ilutur xv

Orirt, dftt xv Inl. fjamb. idaf. xti kftl. ,\. pr.l | C-7
Bnmb. | e. Itilisnrio uic. c. Bnmh,, Bilisario can*. Orit,. '
t.KTtl. sfnni}.. /itxa tiv vTxaxiny llft.ianyiov Ath. \rf. f), 31 pp.) pbrm V\ 32 acram tl 33 quciu om. II { 1.1*
ifyyuiuidr ut;ti anpt/.iq/ ytxa vnaxtiav
tilltcaoiov
seruari ji1

141

SACIUS APPELLATI0ND3US

i',

Nov. XX pr. 1

xoonw tn ainnli, xal ofav eis xivat

modum super eia, et unde ad quos ferri appollatioxas ixxXrjxovf ov TXQCS re irjv arp> -intQ- nes. quamque tam ad tuam celsitudincm quam ad
xi xbv ivSo^oxnrov ijfiaiv xaxent\uxt>aniv gloriosissimum misimns quaestorem. Qnia vero plu-

niaxdJon. ^EneiSrj Si noXXij yiyovev

nfKfta^ljrr^at;

rima facta e s t dubitatio de ministrantibus cis offi-

n KUC vnrjprrov/tifMv rnvxait btppixitov, xwv fiiv 5 ciis, cum ii, qui cx sacro quidom epistolarum scritiio
TOV 9tiov xtov imaxoXtap axotviov xds xutv specsunt, Epectabiliuin iudicum vindicarcnt sibi appella Sixnaxdiv oixeiovftt'van> iv xaii ixxXtjxon
tionis ministerium, qiti vcro ex sede tuae sunt celtaiat, x<vv Si ix xov &QOVOV xfjs orjs vneQo-//]i situdinia, maximc dicerent se laedi, si tnutato scberrn drjXovvxar rtixria9ai, ti uixa^e^Xr^ftivov xov mate nequaquam soli appcllationibus ministraront
moi ovxixt fibvot xnlt ixxXrjxois vnrjqtxr,aovat 10 his quae a clarissimis proviuciarum indicibus veniunt
nnb xa>>' Xnunooxaxoiv xd>v tnaoxiatv aQ-ibvxtov ad solum tuum iudicium
sicut prius crat, dura in
livnn ti: fiovov xb abv StxaaxrjQiov, xafrnneo
divino quidein
et ipse
q
p audires consistorio. ministraSi- ret vero officium tuum , scd propter spectahilium
ijvixa
iv
j
ffiev xai avrdi rjxoodi
j
S
nnatr^oiii), vnTjotTt'no Si TJ Tats TJ dll
arj, dlla.
Sta ro schema in ordinc sacri auditorii negotio moto Rt
iwv amxxnfiiUiov a-piua iv laj-et &eiov nxooaxrjoiov 15 pariter audiente tua cclsitudine cum gloriosiaaimo
ir,- vnoJiaiot xivov/iivr^e, xai owaxQcxoftivov xfj ar\ nostro quaestorc utriusque partis totutn sibimct apixtooxfi xai xol ivSo^oxnxov fjmoy xoiaioxwoo;,' xiii
plicarent, congrcgatisque et apud tuam cclsitudinem
lidi
xnl owaz&dvet gloriosissimura
nostrum ouaeatoreoi
sacpius et hia,
ii
i i l
&d
l i i i
t
xo n i oixetavuivov,
i xrj art v I^T; y.al xio tvdol-cnaxip rjfiaiv qui ex sacris scriniis appellationibus mimatrant. et
xt ix xu>y &eicov axQiriwv, 20 qui cx tnae 6cdis officio: novissime ad quandain
itouAxtt
oin/p ruif tftatoiv V7ir,otxovvxat, xu>v xt ix xrfi formam causa perducta est, quam ex non scripto ad
Tfijiw; xov fybrov xov aoy' ri)jos ttt xivn xvnov xb noa dcduxistis. Cansa vero nobis non iurongrna
npa/^a Tugtiaxq, i'v nyQufo>s es ijuai rtynytxe. xb visa placuit. Et intcrim, quoniam Paplilagonia et
rtQay/ta Si xni ^fily ovx anb XQOTCOU ytyovbs tSole.
Honoriaa, divisac priua in indiccs duos, in unum
Kai xiwi, Inu&rpita fJaiflnyovin xnl 'Ovtooiat, 8t- 25 cundemque reductae sunt praetoris nomcn suscipienT^o^iinni rtQoxtQoy tii aQxovxas SCo, tls ivn xnl xbv tcm, hoc iudubitatc placuit scbcnia tuo compctcrc
n\ tnr rttftiioxqonv xb xov nQaiioiooi ovoun TiQOiXn- ciugulo. Hoc idem etiatn in duobua aliquandn Poutia,
florxn, IOVXO nvnftfta^xf^xws 8o$t xb oxrjna xg afj boc est Hclenoponto et Ponto Polcmoniaco: nam
rtpo.-ijxm- nQxfi.

Taixb

Si xovxo xal ini xa>v'noxi

et illic duobua

constitutis prius

iudicibus,

nnnc

iio llovitav, xovxiaxiv 'Eltvonovxov xt xai IJovxov 30 autem uno modcratorc facto et dccorato ctiam ipso
floitfitufinxov' xnxuat yho 8vo xafrtGxwxcov n-n$o- spectadilium dignitnte. rursus boc provcnicbat et ad
a^iv dvzorxatv, r\y Si ivbs xov fioStndxcopoi ytyotuum solnmmodo iudicinm ferri appellationutn lites
\oxoi, xtxo<Sftrtftirov xal niixov xfj xdv TitQipli-nxtov oportehat. ecundum tcrminum tamcn constitutioaiB
n\in, ndXiy xaixa cvrifirure xni tis rb cov fiuvov de &ppellatiODibuB.
lixnaxr^ioy fioto&ai xns uno TWI' ixxXrjxtov 8ixas2b
hc^*'< flTO (tivxoi xovi ogovi xrjt THQI -xuiv ixxXr^
CAPUT I.
xoit-vv nfin ftiv xots V7iovpyola$v ixaComplacuit igitur sitnnl qnidcm officiis utriusquc
fir
nun Si vf/lv afjcpoxipott, xnl TIQOS administrationis, simul autrm vobis ambobua. insuper
3j
f
ib Tin^naxav rtftlv, 40 et nobis, ct recte sc babere visum cst nolris, sulum
yi uni t-uiv
ohtcrrandus et undc ad quomam appellationes deferendae sinl; quam el ad luam sublimilalem et ad
glortojiistimum noslrum quacstorem misimus. Quoniatn aulem magnn dt officiis quae illis mitiistrent
tiubitalio orla cst, cum et qui ex sacro scrinio epislufarum sunl, ministeria spectnbiltum indicum iu nppeliaimnibus sibi vindicarent, et qui de sede tuae snbtimilalis sitnl maxhnam sibi iniuriam factntn demnnitrarenl, si mutata forma non iam snli appellationibus, quae a clarissitnis praesidibiis jiroiinciarum ad
ti-iium tuum indicium dcferunlur, ministrttinri essenl. siculi anlea fiebnt cum et ipse in sacro indicio
tcutas cognosccres el officium tutim mbiisiraret, scd proptcr spcclabilium formam cansa in on/ine
ttcri auditnrii mota, cl una cum tua suhliinilate eliam glonosissimo tiostro qtiacstare coynoscenle, cum
virague pars sibi lolum vindicarel, atque saepius et apud tuum sub/imitalem et npud tjtorioxissimnm
hotirum qnaestorcm congregarenlur tam qui ex sncris scriniis tunl, qui appef/alinnJbus minislrani, quam
qm snnl ex offxcio tedis luae: postrano rcs in formam quandnm esl redacia. quam non scriptatn a<l not
diiulislis. Quae res ne nnbis quidcm inopportune fieri visa esl. Atque inlcrhn quoninm Paphlagonia el
Hnnorias priut in duos praesides distribulae iam ad unum eundemgug, qui praeloris nomen accepit, cnnftitcrwil, hacc forma sine dnbio ad tuam polestalem perlincre visa est. Idcmqne hoc etiam m dunbus
yw olim crant Poutis, hoc esl Helenoponln et Ponto Polemoniaco: nam ihi quor/uc cnm anlca duo
yracndcs insliluli esscnl, nunc vero unus faclus sil moderalor, ornntus cl ipse speclnbilinm digniialc,
tvion rursus evenerunt, tl ad Imtm ivdicinm sohtm cau.uu ex appellalionibus, sccunHum lerminos uhnirvm conslilulinnis de appcllationibiis latac. dcferri par fuit.
I. Probntum igtlur simul et iis, qni utrique tnagislratui tninislranl et vcstnim titrique est atque
iruupcr nobis quoque rectc sc liabere visum, qnod nnbis propositum cst: ut solum afficium tuae sublimiiatis
1 ti&tr tli ,1/f) o9tv xrti tit h % 3 r^iifov om. f | 6 Tx5 hii ItVl qui om. V% \ 8 iudicum) iunt aJ<l. Iia ( ucn1/T t,% J xhi Tciii' 7ltptftXirtxrr (iikiuov [fli%nf>ia>v L*)
dicarcnt R uinJicarint l' | appctlatiotium V' (; 11 nd <>litum iudicium ituutn aJJ Ii>) H \ \1 ct \T] om. II
litii oixiionitfon' ix iiv L*) xtri{ xa>V ixxkrpaiv
tvppl. V* in *pat.v<tc\
trtrpttjiitti I. 5 !) admtlafrttt A j 14 iiavrb L [ \h T rti/^. | 17 congTcgatiwjncj tigqur
18 ct quod glorio*iiwitnum I*1 | 20 nouiuimo C 1 1 21 non
/,' 1 19 roi {xov s. v.) lrdox rlpa)v ttomiatotpi l*oir
cx Mripto l I 23 plagonia {tequiiur ipntinm 4 litt.) V
"ittmprti'! ,1/*l .1/^ rjiiar om. l, \ 20 etfriaJV L*
flagonia IV plapliagonia RXT | 1\ honorariat fi | in
Z't (hf.tpini IV atroQtat L ofopin ,\f % l(i npini B*
x
2* Toriw L \ r/. twv. XXIX c. *. | 29 rr(oof xo*> h om. V | iudice duos) <l diccf os l*' | 25 rc%} itor /,' I .'{.1 ttni Moaur^utrov Sf ct dccorato c II ductc untj c iunt V* in rat, f iuwipientci V U 27 cinn r.f. *r. XX VIII C. 6 \ xnvtn MIM}') xavxn L1 gulo) congrulo /[[ Ponti Dteliu*\ frositia Hbri i 28 *clftTrt<i W (iioc c) | 3'J xni o>n. [j | 40 x'o napaothv ponVo R I T I 32 iutlitium rcfrrri V frrri iudicium R |
33 ircunduni) n t V g Umrn) t-inlum V | .18 sirnul hu
!!t*ftiay L*) ML. om. y | ifuy L
(tis T) quidcm T vuly. | 39 aut V \ uobia om. II1
I hi ft | 2 qnitn vulp. l tam m. /J 1 1 3 gloriosimuir. Ffl

Nov. XX 14

142

DE ADMINISTKANTIBUS OFFICIIS

cotrs U&VTJV rr,v rnljiv TJJff atfi vTiBpoxrfi rttie roinv- officium tuae celsitudinis talibus ministrare appellaxate vni,(>e-telv ixxXfjroit, xafranBQ xai ngoxegov ip>, tionibus, sicut et prius fuit, si et in schemate sacri
ei xcti iv ax^iftoni frsiov axpoaxrjgiov Xiyoivxo xai
auditorii dicantur et adsit gloriosissimus nosterquaenaptirj xai o ivSoj-OTcnos TJUIOV xoiniaTtog y.ai fier- Btor et particeps sit gesturum
ot
i'x x>v 7if>aTOa)v
CAPOT II.
fii]v insiTieg 6 xrt: -nQtaxrjt KnnnaSoxins
Sed etiam quoniam primive Cappadociae praeses
rjyovfiBrot ngoxsgov sie xrtv ar,v ngxw swga fibvrtv
prius ad tuura cingulum respiciebat solum, et ibi
xaxflaB xb xaJv iyioEotv itftgsxo, vvv Si eie xb xov appellatioues ferebantur, nunc autem in spoctabilis
ntgi(iki7ixov nv&vnnxov fifiapt/JXqxat axfj/ua, ovSiv
procoDSiilis tiguram miitatus est, nibilo tniuus comtftior

ngosriy.ov doxt, xnl xrjs ag^rfi BXBivr;s frpBatv <?e-10 petens est, et illa administratione appellationem sus-

XoutvTji xni nvanBunofiivrfi xvi tiCxijf Ivxnvfra, xnxit

cipiente et mitteute litem hic, secundum sacram
xr,v &Biav rjfitar Siaia^tv iv xaei d~Etov nxgoaxrjgiov nostram constitutioiiora in ordine sacri auditorii eam
avxr]v aytovi^to&ai, awbrxoe xui xov ivSo^majov
examinari, praesente quoque gloriosissimo nostro
-" tbv xotaioitogos xai awaxgotouivov xrfi vnofftosas,'
quaestore et pariter audiente negotium. solo ofticio
vt}i Si xi,t x6!-(0S vnrigBTovfitvr/S xfjt afji, ijiBtSrj 15 ministraute tuo, quoniam et pritis hoc solitura erat.
fiovt}
xai' - " - o v Toino 7'BvSf/iaxo. Ei yc$xnl b TiBgi- Nam etsi spcctabilis comes doniuum permixtus est,
pA7iiow xufit\s xo>v oixtwr avvavBpix&T] rvv xfi agxfi- tamen neque pridem multae quaedam movebantur
aXX' ow ovxe ngoTEgov noXXai XIVBS ixivovvxo Sixat
causae apud eum neque ex iudicio eius ferebatur
Ttng' nvrio OVTB ix xov Stxaoxtygiov xov xar' nvxbv
aliqua pacne appellatio hic. Nunc autcm quae circa
ttfigBib xts o%tSbv tipBntt iixni&a.
viv Si Sij xni 20 acrarii dispensationetn sunt, ot aliis baec quibusdam
xa Titgi xne xa/mtxat Sioixi}ciEH xai exigots xioi 7iaf>' tradidimus et uoii oportet ob boc tniuui sedem tuam,
BSWXOHBV, xai ov Stl naqrt xoZxo iXmTatftfjvai xbv sfd similitcr tuutn miaistrare ofiicium Boluin hic deabv &govovf dXX' ouoiioi xt;tf ar\v vjiTjpexttofrat xagw
latis negotiis.
xals ifxav&a <pioo[iivait ' - -
CAPDT III.
Tavro 8i rovro xai inl idv irp ^Aofxtvlm av&vna- 1b Hoc ipsum etiam in Anneniae proconsule, quorov, innSt] TIOOIBQOV aqxv? avrriv opfitvapiav \l?(i- niatn prius administrationem eatn ordiuariam facien(iti&ftorX noiTiauties rvv oiSiv avrji ngofd-tvres eie tes ct nunc nihil ei addentes in proeonstiiis figuram
xb rrfi avfrimattiat [*ejryayo(i8v ajr}ua. Kai yag Srj mntaviinus. Etenim inde veniefilibus litihus tlie
ttai Trtl ixilfrev Sixmt r, xi\s orfi vT\tpoyr]t V7ij}(>ex^- celsitudiuis mimstrabit officium, lite quidem in oraernt To'f<, rfje Sixrjt /ter iv Tafe &eiov axooajT/' 30 dine sacri audilorii, sicut praedixitnus, inovi'iid&,
oiov, xn&nnBQ tlnontt
i'tfd-^fter, xtvovfxivrfi, nag'
apud ambos autcm vos exaininanda. nibilominuS
nfifOTipoit Si vfiiv HiE-ta^ofitvrji, ovSiv Si rpcrov rrjt
autem officio tuo ministrante causae, sicut prius
Tngfw T^S oijs vTtwnavuivrjs rui ixpayftmt, xnfr'
fuit, dum solum adininistrationis urdiuariae bauerct
l
i
b TT/S
}
^
scliema maiore ordiue nua suscepto.
rp>y i;vixa
/JOVOV xo
ogSivagiai BI^B a^^ia fttiQova. x/ii-iv ov 35
7i QoiXnflovoa.
CAPUT IV.
'EnetSfi Si xai Avxnovlav xai FliaiSinv xal '/oovQuoniara et Lycanniara et Pisidiam et Isanriara
Qlnv vno agxovoi ngbxBgov xaxaypivas xal xat ixsub iudicibus primitus constitutas et appellationt'8
lalibns appellatiombus ministraret, quemadmodum eliam aniea fiebat, eliamsi in forma sacri auditorii
agantur el gtoriosissimns uoster quacstor adsit el parliceps sil eorum quac geruntur.
II. Iarn quottiam nui pnmae Cappadociae praeesl anlea ad sohun luum magistratum respcxit
aique Uluc appellaliones ac/crcbanlur, nunc vero tn speclabifis proconsnlis figuram mutaius est, nihihmmits par esl, ubi et ille magislrahis appeltationem suscipial el causa huc tronsmittalur, secundum
sucram noslram constiiulionem illam in oriiine sacri auditorii disceptnri, ul intersil eliam gluriosisshnus
noster quaeslor et una causam cognoscal, solum vero officium tuum ininislrel, quartdoquidem elium pruis
hoc usu veneral. Nam eisi speciabilis comes domnrum ei magistralui nnnc admijctus esl, lumen neque
antea muliac liles apud eum movebnnlur neque a iudicio i/fius ulla fere appellatio huc deferebaw.
Nunc vero et quae ud aerarii adminislraliones periment aliis quoqne quibusdam commisimus, iicc proj>~
terea tua sedes imminntnda esi: sed simi/iler tuum officium solum causis huc delaiis ministrct.
III. Alque hoc idem etiam in Annenxae proconsnle: quoniam qui eum prius poleslatem ordinariam reddidimus, nunc niliil ei addenles in proconsulalus /ormam /nuiavimus.
Etenim etium iis quat
inde veniunt causis luae sublimilatis offxcium mimsirabil: ut causa in ordine sacri audilmii, quemwimodum anle diximus, movealur, upud utrumque aulem vestrum examinetur, hihitot/iiitus vero offirium
tuiim rei minislrel, sicul eliam antea erat, cum solam poleslalis ordinariae quae vvcatur spcciem hubertt
inuiore ordine non acquisilo.
IV. (Juoniam vero et Lycaoniam et Pisidiam el Isauriam, quac sub praesidibus antea cottslilulae
4 *7iaQ$ libri || rtuoiv om. U* \ fiBxixBt A/ J) S xa xutv
2 si 72T 3 ] set R* scic V\ om. rufp.% 4 et partiD J 9 cf. nov. XXX || 13 avxols L .i 14 oxrvnxgonoa- cops eit gestorum om. R* || 6 capadotie R V || 7 soluu
fiivat Z. (| 15 Si om. c | 16 ttnl o ngoxBQov L || vtvoet ibi) m et ibi V in ra*. || 10 illam adniinistrationem
fkuixo libri) Ivtrvfiioio Heimbach fl 17 oixnLv Ms] oi(aniministratione V) ap|)t'll;itioneni suscipientem ct mitxttcuv LB* {cf, Cod- 12, 5, 2 cum Cuiocii counn.) \\ vvv tcntent lihri, corr. Beck || 11 tq. nostram constitutioDeni ttTJj "gxfi om- P II 18 *q- ovdi ovSi lihri $ Sixniov
cram RT \ 12 onhne V vulg \ ordinem R\riT\\ 16 pracLa \ 19 nvxtgi\ avxiov L !| 20 vvv Si Srj xni] nuno mixtus r ' | | 17 tantutn /?jj cuuse muuebantur ii\ lScau^
autem c j| 21 xn] xa: L |] xa/tBtnxns B \\ ixigoit xioi]
Y\ 19 aut V || 20 errurii / f I T | | aunt dispensationen
aliis haec quibusdam c || nagaSBiiaJxftfjBv L || 22 xbv R | haco del. Brck U 22 dclatisl detalis V% de V1 f
c
&I10VOV xbv abv L (Bf\ |j 26 ngoxBgov XTJV np%r?v B 25
J etiam] et /?' || 2(i aministratione V || 27 figura VT '
fypad-ftov il/, o//i LBs || 27 c/. nnv. XXXI c. 1 || vvv
2S aduenientihu F H 29 cehitudinibus R" \\ ordincm
c
nvxiyy ovSiv avxrj L || 29 vnr^trrjOBt ft || 30 &Elat
R H 30 tnouendum V f| 31 apud oninrs unibos P \ 37 li'
L || 32 Si om e Bc || 33 xqi om. L j| 35 xaXovfii*TjS om. e |} atoniam R licuniam V I) piscidiam V psidiam H | hisiau*
37 Si om. B | 3& iyxifcovs M
riam R VT |J 3b ct appellatiunes] constitutas add. R*

143

IN SACRIS APPELLATI0NIBU8

xlrjrovs aranefmovaae eis xbv &p6vov rov abv w i

Nov. XX 47
destinantcs ad sedfm tuam nunc decorari praetorum

xoofu&yvai xfj xwv ngancoQeov p*rj aiftfitprixsi' [ei ciugulo eontingit, licet videatur quodammod perxai Soxtl nuiS awara.fie/jix.&at tit avtfi xai mqainixium qu ddam ei etiam miiitare officium. quoniam
TKKTiK/7 ro^is, tnuSrj THioitpov x( 8<iv!; <}>' exaarijs
prius et dux in utrarjue harum provincia fuit. neloinor irtitQ^ias ip), avayxaiws r,fuV i'xew i'So^e 8iu 5 cessarie nobis se liabere placuit propter novitatern
TOV xtttviouor XOVTOV fnwiu Sij Ttp &o6vip 110 aij>
soli sdi tuae et gloriosiss.imo quaestori tradere apxai ni> irSoi-ozuTip xotaiaTuioi 7tt(/aSovyat rt]v xdj" pellationum exarninaiionem, ccdere quoque et elelyioivv t&taatv,
fiovva Si ftXar9^tonoTt^ov
fjj
nientius tuo officio. ut his. quae super hoc aguntur,
ta&i trj ofj xiii xols ni ioviiy TXQaxiouivoii vjtn?m
ministrcnt. Unde si quid factuni est tale priua sivc
rtiad-ai. 'id.ie, ti T yiyovt towixov eunooafrer jj 10 eiiam postea fiat, eundcin causae ordinem impooi
uai vaieoor yevqrai, TTJV avxijv T<jJ ngayfiait td^iv
saucilHUS.
insivai !rtO7iiouev.

'ETtuSri Se Svo xad-npais rtanv npxct

TOI;

CAPUT V.
XO/IIJQuia vero duae fnerunt administrationps pure et

Tot ri,s Eu>ag rov JE apxonog axxre 7?;$ Tipuurjs comitis Orientis et indicis cins primae Syriae, ct ci^vfiias, xai ai itiv irtt Tiokni-xrjt zavr^s apxv *Y-15vilis quiden huius admioistrationts appellationes ad
iotis eis tov aov irpt{tovio &o6vov, T>JS tdl-eioi v7tt.pt~ tuam referebantur sedem. officio ministrante soluintoioi uovr,i iffi a'r;t, ai Si tov xovrjtfti tf)S Ec(iae, inodo tuo, comitia autem Orientis, utpote spectabiola antxiaptliov,
xarn 16 twr &iia>r axooaxroiujv
lis. in sacraruin auditionuin ligura ad sedem tuam
ej/jua id it xor &Qorov xbv abv eie re ioy itSocoet gloriosissimi qiiaestoris veiiiebat, solis qui PX
xoiiMatiuoa, fioiiai' xibr ix iu>* &tUov oxf>t- 20sacris sunt scriniis ministrantibiis:
at.kit rolxo . . iv xoi/ii?
(VI) Sed hoc in hai: parte nobis bene 8P habere
(VIi vuov vn/.peiovfitvutv
if.m xa).a'ic r,nly i'So$iv i'xin> ini xavxr^s Srj xf)i
visuin est. in hac videlicot administrationo cutnmune
Hotvr,f 8olvat n]v vnovoyiav xole re dx xov
dare ministeriiiin et his qni ex sacrarmii epistolaStiutr intaiokwv axpiriov xoli xe ix rrys xuHtws
rum scrinio sunf et qni ex officio tuae celsfludinia.
^s vnepoxqs. To ya{> Stj xJir npoa&ev Sro Bf 25 Quod eniin prius diiorum vicarioriiiu fiiit Ponticao
ri-s
uapiiur rrjs ts lJoixixqe TTJS TB /loiarrji navxtkuti
et Astiinae et omnino innovatnm t-st et in unius
nnmuiJii' xni iii tnv aQxi^ uoyrjs f.io^mf /iiai /IE- udiniiiistratioiieni sulius iirovini.iiiL' rnufatum
dicixoatar, ra).axiat <pauiv xai cppiyiat llaxajtautfi,
mus autpm alind Galatiae, aliud Frigiae Pacatia(fonaxw pii n?os re rqv 6r,v VTMQO^V n$6<i T* XOV nae . vcniat qiiidoiu tam ad tnam celsitudineui
(vSohotaxov xoiaieiwqa, fiovr^1 Si XTJV vn>)(>toiav $-30quain ad gloriostssitnum quaestorum, soiuiu vero uiiXiad-uj xrts id^Buii xuv &Q6VUV IOV aoii.
nistcriuin suscipiat otficiuui sedis tuae.
CAPUT VII.
Kaxtiro IUVTOI d-eO7xi%o/iev, aisre inl roirtor Srj
Illud tamen sancimus, ut ex administrationibus
rdiv ap/u/r iu)t> f> 1' /iap' rjfiujv HivoBtYtinuiv xni
nune a nobis adinventis et mutantibus antiquum
fitiafiat.01 a<or to apxaior o/ij/ia, $i'ii avxi&ev xaxa
schema, sive hoc ipsum secundum naturam prox>;> <f\oiv irjt oixfias 8ixa0cn$v apxqi t'itt xai i% 35 priae iudieent administrationis sive etiam ex delcnaQanofijtiji i,utitQat,
xavio <fviatrto&ai oxr^ia
gatione nostra, idcm servetur Bchema: et ubi socranl el appeUaliones nd sedem tuhm transmillcbnnl, nunc nraelorum poteslale dtcorari vonOgit teisi
ei miliiart quoque aUquod offxcium fere admlxlum esse viaetur, quia prius eiiam dux eral !n undquaijue earum provinciarum),
necessc nobis esse propler hanc innovalionem vixum est inm soli scdi
tuue t-t glorlosissinio quacsiori exuinnt appeUalianum iradtre, et clementius canccdere of/icio tuo, ul iis
quotjut' qunf hnc in re aguntur minisirel. ilaque si f/uid eiusmoili antta factum est sive eiiam poslcu ficl,
Cundem ordinem ncgolio subesse sancimtis.
V Quoniam vero dunc aperte polcsiales eranl comitis Orientis et praesidls ipsius primae Syriae,
et nppeUallunes quidem a civili har potcstatc ad luam sedem deferebanlur so/o minisirnnie tno offitio, a
comitt vero Orienlis, uipote spectahili, secundum sacrorum auditoriorum formam ei ad iuam SeJcm el ad
(VI) qloriosisaiinnin quQcslorcm1, solis iis qui ex Sacris scriniis sunt mmislranlibus, hoc vcro**: in hac
yarte i<-nc haherr nabis vitum rst de fior quidein mngniraiu commune minislerium tiare tam its. yur cx
Siurnrum fjiistulnrui/t scrinio sunl, tfuam qui ex officio lunc sublimitatis.
A/i/n quod in dnohus t/uondnm ficarits ei Ponticae el Asiannr plane lam iunovalum est cl in magistratum unius provinciae solius
transtaium, Galaliae dichnus et 1'hrygiae Pacatianae, procedat quidein ei ad luain suhlimilatem el ad ijlorxuusiimutn oyaestorem. SOIQ vcro nunizierio utatur officii ssdis tuae.
VII. Vcrum iihiii quafue sanchnus. ul in his qnidrm magislruiibus, qui nmtc a nobis ini>enli sunt
ar vetfiem formarn muiarunl, sive ultro secundum naluram propriae polcsialis sive eliam ex deiegniioue
nntlra iuiltcent, cadem servelur /urmu
Et ubi solum ministrarc officium luae sublimilalis
iinulinus,
LB \\ 2 noaixutgiuiv Bc 7i(>oTt(>iiti' M.1 C/. om. t,m || 7*if A/ || 34 pex(tflaXov<rt]i L H aixo&tr] hoc
AXIK XXril |, 3 nt*i\ ai,xhlt.r, add. L \ ipuuni jr || 35 oixsiai] aQxaiai Bc | 36 xo avto LBe
cvrtuiiiiix&q rqs avxrj /' | 4 int^Si) xai nyoxtQOv B jj
b rtv Br
t> fibvov Bc || 8 $*'| qtioque et, 9 om. xal
S l 10 r TI M\ tnt TI LB Kcf. a.l gS || 17 MB\ qx$
2 oontigit i? s || 3 qtiodam Rl Q 4 prouintiarum F[(
[pro MTII Z. sive f U 13 cf. >,ov. VJll c. b'i Svov L |J
necmariu f/j. g 5 proptcr hanc nouilatum T vulq. I'#V.J f
14 lov tt ttqxovxot
17 iipitt om. A/|i xrjt om Br j
B scdis V\ apppUationem V |) 9 miinstrct litckiu- || si
17 ai Si\ rjt, I. r, Si Bc is, cf v. 19) ;| 18 artexxafliiiov
quid /ii ue aliijuid I" vulg. |j 14 ludices /?' >| civiiis
1
L) OTitxiaptkia M ntoifllfXTov L s. i'., B ntQifitenxoi UM/J/.] ciuiles / f r ciuilc V (| 15 jinumstrationcs Rv \\
M1 u . B< U iiar om B( \\ 19 a/^a u tt L \ 20 oxijp- 16 ministrante /1] administrante V vuly. U l^ sacrura
Yiti>y L ;! /1 biotum slatn I Zocharme ita fcre txplrn- # J fiRurain ^ 1 U 19 ci om It || venicbant t'u/9 J 20 sunt
dun: oi.)ja tovxo (rvt-i ixnivin^f] 1'otfrs n/Hpoxipat on K ij 23 nnnigturium n ms V* \ 2t> quod 1 rn.t.
fiiov upiq>' ilvaif Iv xovtui xxk. \\ 24 oxqitviov xrjt
T 1 |j ducorum J' | Ponticae Ihimhnch] pontica libri ||
xi L 2b ef h0r VUI e.l.i
I xu>r\ xi)i L n 27 apxip-]
2" administrutioniB R VT H 28 pillie /? J aliud l'] aliud
tnu,<i>]r L || 28 rdaxiat
- llaxaxiaprjs] diierepat f || autcni // f/y. |j pacatione V\ ^9 quidam f (j 30 vcro]
nunoiiavns Bc U 31 i7 xai-Euts] ofBcium y t| 32 ini nm ( = uerum?) j ' i) 33 a ] ad ^ | | 3S iudicunt) uidetur
llmnberg^] lx libri |) IOVTIOV om. s U 33 ttav ante viv /i | 36 ubi ii] ibi Fvuty. I BUIU V

Nov. XXI pr.

144

DE ARMENTI8

*ai fvfra fiovrjv v7iT}QBrsiv XTJV xagtv xrfi arj? ineglum ministrare officium tuae celsitudinis saucivimus,
(VIII) oxiji i&EOTtioauev, opotais [ei're x naganofi(VIII) similiter sive ex delegatione sive ex ciuguli
yrijs] sixa x xrjs xov Siy.aaxrjgiov tpiastas 17 etpeais
nntura appellatio voniat, officium tuae celsitudiuis
aviX&oi, rrjv rai-iv T//S arts inegoxrjt vnrigexEiad-ai
nrinistrare appellationibus sancimus; sive etiain ex
xais itpiatai beGnitpfitv, eixe ix 7ia^a7ioftnlje rjftera- 5 delegatione nostra, similiter officii erit tui.
(IX) pac, oftoiios rrji idgeais iffxat ITJS oijs. 'E<p* ok
(IX) ln quibus autem connnune diximus et tuorum
T xotvrpt Binouev rrjv xs TCJV (acJv) xd&cov xt]v rs x officionim et sacri scrinii niinisterium. similiter comrtov &eitov axitivicov vnovQyiav, o/wicui TTJV XOIVOmuuionem servamus, sive ex delegatione sive, secunxrtxa tpvXaxxofiev, eixe ix naqaTionnr]S ehe xaxh xb
dura qnod dispositum est, iu iudicio fiat examiuatio.
xexayuivov iv xip SixaoxqgiM ydvotxo xa xrji l^exa-10 Super illis tamen litibus, quas non spectabiles iuriioeate. 'Ex' ixtivtov ftivxot ia>v Sixaiv, s ov anexxaccs iudicant, sod advocati solum, referatur negofliXtot. Sixaoxai xQivovaiv, dXka awyyogoi fiovov, l(p* tiiun tam ad sedem tuam quam ad gloriosissimun
a>v ifi^ero xa xije vTTo&taeats eis xe xbv &QOVOV tdv
quaestorem, devotissimis libellensibus ministrautibus
abv sit xs xbv dvSo^oraxoy rjudjr xoiaioxaiga, xu>v eis: quoniam, dum nibil oniuino super istis innovaxafrcocmouivwv It^elktjaifoy vnr\oExov^ivo)v avxctls, 15 tum sit, antiquani servamua figuram; sicut etiara
intiSi) nrjSiv nawelajs ini xavxais xexaiviorat, xb
in aliis omuibus non innovatis autiqua ministcria
naXntbv tpvlaxxouev <f/r\ua. oisneg xal ini xdjv aX- manere in semet ipsis disposuimus, nulla uovitate
Xcov anavxtov xwv ov xatvia&ivxcov xa xrji naXaiae
facienda. Accedens namqiie novatio aliter quoilaravnovQyiai ftiveiv i(pl iavxu/v Siaxuxxofiev, ovSevbs
modo oportere lieri etiam miuistrautiutu ostendit
vttoxtgov yevoftivov. 6 yag intovfi^as xaiviOfibs dX~ 20 tJguram.
Xotov 7ia>: %Qtivat yeveo&ai xai xb xcov vnovQyovvxoiv
vniSet^e axJjfta..
('EniXoyoe.y
Ta xoiwv nagaaxavxa r^fiiv xal
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et per
Sta xovSs xov &iov SrjXovfieva vopov T] arj vTtegoxrj hanc sacram dcclarata sunt legem, tua celsitudo omniiqytf xal nigaxi TcagaSovvcu ansvaaxa.
25 bus faciat manifesta, edictis destiuatis a se, ut omues
Dat. xv. k. April. Coustautinopoli post coos. Belicoguoscaut, quae nobis sunt placita.
sarii v. c.
[a 5361 Dat x. k. April. CP. p. c. Belisarii v. c.
KA

XXI.

ITEPI APMENI2N
& DE ARMENTIS
KAI AYT0Y2 EN ITASIsoUTIPSI PEROMNIA SEQUANTUR
TO12 P&MAI2N AKOAOY0E1N
ROMANORUM LEGES R.
N0M0L2.
'O avxbsflaoiXeveAxaxitp xui fieyaXongeneaxaxo> avd1Imp. Iustinianus A. Acacio proconsuli Anneniac.
xmdxip Aofieviai.
Trjv Aqfieviiov xoioav XEXEICOS ev- 35 ( P r a e f a t i o . ) Armeniorum rcgionem bene legibus
fiovXo/iEvoi xai ittjSsv xip aXXtjs r,fiu>t> St- gubernari volentes et nibil ab alia nostra ditfene
Nov. XXI Graece extat in ML$ cap. 1 in B 45, 6,1. Latine legitur inter extravagantes Auth. {R f. 74, Vf. IS4
post nov. XIII, eademque in R ab alia manu scripta ( = r ) f. 91 post nov. LXlr). Epit. Theod. 21 {inde B- l.c.\
(VIII) similitcr \sive ex delegationc) sive ex iudicii natura appellatio prodeat, ut officium tuae sitbH
mtalis appetlationibus minisirel' sancimus, sive ex delegatione nostra, similitcr id officii lui erit.
(IX) Et in quibus eommune diximus esse el offxciorum et sacrorum scrininrum minislerium, similiter
communionem servamus, sive ex delcgationc sive secundum id quod constilulum csl in iudicio fiat examinatio. In illis tamen litibus, quas non speciabilcs iudices, sed advocati lanlum diiudicant, in quibm
catisae lam ad sedem luarn quam ad gloriosisshnum quaesiorem nosirum defcrebantur ila, ut devotissmi
libellenses iis minisirareiU, quoniam nihil ornnino in liis innovatum est, antiqttam furmum serramus
Quemadmodum eliarn in reliquis omnibus, quae innovala non sunl, ut anliqui minislerii ralio manca'
neve quid novi fial, constitutmiis. Nain quac supervcnil iwiovalio diversam atiquo modo ministranlium
quoqud formam fieri oporterc monstravit.
Epilo gus. Quae igitur nobis placucrunt et per hanc sacram legem declarata sunt, tua sublimita<
operi effecluique tradere feslinet.

XXI.

DE ARMENIIS,

UT IPST QVOQUE PER OMNIA ROMANORUM

LEGES SEQUANTUR.

Idem Auguslus Acacio magni/icentissimo proconsuli Armeniac.

Praefatio.
Armeniorum regionem cum bonis plane legibus inslrni ncc quicquam a reliqna nostra
2 IXXB ix nagmtoftnrji seclwfenila iudicavit Heimbach. Cons. uilisarii Iul. cndd. aL || 29 rubr. IUyi 'Aqutrior
Aut huec delenda ant i>. 5 i'i. etxe xrts arti || 5 t'Cti\ Theod. U 33 xt[>] xu)v L
sivc etiam e B 7 a<Bv ndi/idit Haloandtr cum s || S axtg1 tuum V U 8ancivimu8 3 celsitudinis 01. R (4 mivltov L \ 11 ov nexTafHXiot M oi (oi/x oi L'1) ontxrn(ilXioi L ov TisQiftlsrixot B \\ 13 (piotiai Be || 14 TJIIu>t> nistrare apprllationibus del. R-) || 3 tuac om. V |j 7 J-icr.J
om. e l| 15 Xif}eXXiaitov MB hfe?.iaiiov L\\ 18 xd>v ov] ecriniis T; Itq. ex saerisscriniis? |j communiomm 7'rii!;/)
xu>v om. M |l 19 Siaxuxxopei] disposuimus s || 20 aX- communem V cotnmunc R || 9 quod cm. VI 10 tantun
Xolov .\fB) aXfol L aXXtoi Haloandr.r (Z?0 aliter 5 jj RV$ ] | dicant F | | 16 mistcria R\ 18 namque om. Y.
21 xeb R T>| xdi L || 22 vni8et$as L || 25 egyqi
nouatio alitor quudatii|u/7^/. V* in spat. vac. | 19 etiam!
OTievffdxa)] Diversam clautulam linbet 5 || 26 subscr. dat. etiam ct RT et V || 20 f5gura V || 26 asnoscant R \ 27 subx v k. April. Con8tantinii7io>UT' post Hilisario uc. cons.
scr. dedimus ex VO 0 x F, om. O || Cap. VO \ BisilariJ
.3/, iygtitpj nob 18 xiiXavSuiv AxgiXXloiv fitxa xr,v
uc. conf O Basiliario uicit consul. V\ 29 Armcuiis H
vnnxtmv BeXiaagiov At/i., d^ttpcoyr;!)'^ ftera x'rtv vTza- vulg.] Armcnis IV || ut 31 lpgcs Rr) om. Vvttlg. l| 33 iV
reinv BeXtangiov ftr]vl 'AnatXU? Theod., dat. 111 NN. scr. om. r U Armcniac om. R \ 35 rcgione r jj 36 coitrf $
lanuarias cons. uilisarii lul} (c/. nov. XXIII) dat. post

DE AfiMENHS

145

Nov. XXI pr. 1. 2

tzavai TXoXtreiat ap^olff xs 'Pcopaixals ixoafi^aa/uev, republica, ct administrationibus cam Homanis ornavv TXQOxtQcav avrijv anaXJJt^avxsi ovofidxwv, ox1!' vimus, prioribus cam liberantes nominibus, et figuris
Uti Romanorum assuevimus, sanctioucsque non alias
lU{ re x<Nad'ai T o ^ 'Pafjuaitov owei&ioafisv, ^ w esse apud eos quam eas, quaa Romani nomiiiant,
>L'S T ovx dXXovt eh>ai jtaQ' avxoie tj ovs Poiftaioi
t ai
rt >
tfii^ovciv ixdafiev.
Kal (pfidtjfiev XQ*t ' Q'l i 5 disposuimus. E t aestimavimus oportere cxpressa
xhxiivo inavoQ&c&Oai xb xax<ds TCCIQ' avxolt lege illud quoquo corrigere, quod raale apud eos deov, xai fih xaxa xb pa^^a^ixbv S&os linquebatur, et nou secundum barbaricam gentem
virorum quideni esse successiones tam parentuin
'Oocov
utv ilva.1
xat
Siadoras
xdiv xeI vovdtov
xwv
A
> s . ~_
.
, ,
,
.
.,
,
quam fratrum et alterius generis, mulierum vero
aotKwoiv xov x& n/./Mv yerovi. yvvaixtov oe ovx
avxde
/xt]Si
oeque 6ine dote eas ad viros venire,
.
_*?
- ^ ngoixbs
>
...
> . sis
. dvSobs
> ' $ ! . tpotxav
. . . * lOnequaquam,
citai napa xtov ovvotxsiv ftelXovxtov, xovxo
nec ensi a maritis futuris, quod barbarice hactenus
aoflaQiy.wreQov fit'xQi xov vvv itag' avxols ivo~ apud eos servabatur; non ipsis solummodo baec
ovx aixcav fiovcov xavxa dyQHoxeqov Sogn- ferocius Bentientibus, sed etiara aliis gentibus ita
, aXXa xal trintov &vd>v ovxoie dxifiaadvxcoi'
exhcnorantibus naturam et femineum iuiuriantibus
rtp> fvaw xal xc frfiXv ne(>ivp(>iadvxa)v, u>t ov na^a. 15genus, tainquam non a >deo sit factum nec serviat
&eov ytvofisvov ovSe awxeXcvv ty ytvtatovpyiti, dXX' nativitati, sed tamquam vile et exbonorandum et
a>; tiixeXts xe xai ijrifiaa/xEvov xul jtdoqe i^co Tt^oi- extra omuem competeutcin cousistens honorem.
tjxov xaireaxavai xifitji
CAPDT I.
QtoniXfiutv foiwv Sia rovSs xovfreCoyro/iov, (uste
Sanciinus itaque pcr hanc sacram legetn, ut ct
xal na(>a AQftsviott xd alxd xqaxeiv nneq xal tvag1 20 apud Armenios haec ipsa tenere quae etiam apud
f
T}/uy jioofdaei xrti xaiv &tjXeidii 8iaSo%rfi, xai uj;d'e- 1108 occasioue successionis feminarum, et nullain
filav tlnu SmfOQuv uQQevoi xe xai O-rjXsine. AXX* esse diflfereutiam masculi aut feminae: Bed sicut et
wtnep iv xdli TjftexeQoie voftois xixaxxai, xctxd nolov
in nostris ledbus dispositutn est, sccundum quam
tjua xXijQovofiohoi yovtli, rtyow naxi^a xal figuram beredes existant parentum, hoc est patris
_
_
<

'
^.
^
g
jjop.
25
s ixt
xt JIOQ- 25 ct matris, ct avi et aviae, et adhuc longius. et eofitixtfa, xai Tidnnov xal flauuijv, xal xo
xoiis
rum qui post ipsos sunt, boc est filii "et filiae, et
vxtoOJ, ij xal rovi ftex' avxovt, xovxioxw vibv xni
qucmadmodnm ipsi hereditatom transmittant: ita et
vyartpa, bncot T* axrtol teXrgopouovvxai' ovxait xul
Armcnios esse
essc et uibil Armeniorum leges a
xaoa Ijgf/eviortS elvai
elvat xect
xai fiijtiiv xa 'Aofievfas voutua
apud Armenios
rav 'Pco/miwv Steoxdvai. El yaQ xijs TjusriQas no- Romanorum differre. Si enim nostrae reipublicae
httCai ciai SovXevovaC xs ijfuv fisxa xu>v aX).o)v &- 30 sunt serviuntque nobiscum
c aliis gentibus et oinnivdvv xnl
tQov o
xni nvxoiv
ndvxoiv anoXnoa
anoXnvovat x>
xu>v rj/textQiov,
ov Sj
Srj- bus nostris fruuntur
fruuntur, ncq
ncquaquam solae apud eos fe1
nov fiovai jrp' vrots al &TJXSIM xtjt nao rjfiiv niiuae Dostra aequitatc repellentur, sed omtiibus sub
iaurijtos Af/SAjj&ijcovra** aXXa jtaotv iv i0q> xa xwv acquitatc nostrae eruut leges, quascumque ex veterieaxat- vofiwv, oaa xe tx xuiv naXaiwv cvv- bus collegimus ct in nostris poBuimus lostitutis attftev xai iv T 0 ' e f ( ytisxegcHS ixdt-afjet> ivoxi- 35 que Digcstis et quaecumquc ex imperiali legislatione
T xal Styiarote oaa xt ix xyc finautxi^s ro- tani priorum imperatorum quam nostra conscriptae
fio&saias xwv XB fynooo&ev ahxoxqaxoQav xai t)ua>v SUilt.
(] avxoiv dnoyeyganxai.
CAPDT IL
Tavxa xolvw anavxa xoaxtlv ett xbv anavxa #eHaec igitur omuia valere per otnne sancimas tem_rt.
.... \>
^ 7tQ0Qifiian> xi]t ntiQoi-40pus,
incipientia a principiis praescntis quartae dere pubiica dijferrc velimus, et magistratibus Romanis ornavimus prioribus nominibus liberatam, el Romattorum specie uti consuefecimus, iieque lcges ut aliae apud eos essent nisi quas Romani colunt conslituimus. Atque existimavimus expressa lege illud quoque corrigendum esse, in quo male apud eos pcccatvr, nec barbarorum more viris quidem succcssiones in bona el parentium et fratrum et reliquae cognationis competere, feminis vero non itcm, neque si)ie dote eas in malrimonium duci ncgue emi ab iis qui
consuetvdtnem carum habituri sunt, id guod magis etiam barbare usque adhuc apud illos usu venit: cum
non ipsi solwn ferocius ita sentircni, sed etiam aliae gentes naturam adeo contemnerent alque femininum genus conUimclia afficerent, quasi quod a deo profeclum non esset, neque ad generis procreationem
una valerct, scd tamquam vile ct contemplum et quoa omnis honoris expers esse debcret.
I. Sancimus igitur per hanc sacram legem, ut apud Armenios guoque eadem obtineant quae apud nos
tucccssionis feminarum nomine, neve ullum stt discrimen inter masculum et feminam. Sed quemadmodum in
nostris legibus constilulum est, quo ordine succedant parentibus, patri scihcet et matri, el avo et aviae, et
qui rcmotiorcs sunt, vcl etiam tis qui ipsos sequuntur, id cst filio et fHiae, et quomodo ipsis succedalur:
Ua etiam apud Armenios sit, neve quicquam Anneniae legcs a Jiomanorum differant. Nam si nostri impcrii sunt iriscrviuntque nobis cumreliqtns genlibus alque omnibus quae nostra sunt fruuntur, non satie solac
inter ens feminae ab aequalitate, quae apud nos est, repeUentur, sed ad omnes acqualiter leges nostrae pertinebunt, tam illac quascumqw ex aniiqxiis collegimus et in noslris Institutionibus et Digcstis collocatnmwquam illae quuccumque ex imj)eriali legumlatione et antcrionan imperatorum et ipsa nostra pcrscriptae sunt.
II. Haec igitur omnia ut in omne tempus valeant, sancimus, initio capto a principio praesentis
1 cf. noo. XXXI c. 1 || 5 wvofit%ovaip\ ovofid^ovaiv R V g margaritis R || 12 apud eos] eos apud cos r || ipsi R ||
librii SS 77 ffrot]
ffr] gcntem (i.e.
(i H&roi)
H& |||| 12 xov om. L R haeo om.r | 13 fcrocia iJr j| EcnticatibuB vul<j.] Ecqucntibus
FR fcmine ut iniur. r || 15 noa
13 fiovov L |j 21 TJJS om. L |j 23 aiantQ] sicut et s (j(j RVTr H t4 cxlionerantibua
deo clo fit aotum r || nec] no F | !
f
om.
vofion
om L
L (I 24 ijyow 3 / ] xovxiaxt BL 26
26 xat adhesit faotum Rl nana
l
x
priut om. LL | 27
16
cxhoneraudum
R
honcrandum
V || et ru/^.] ut R VTr jj
27xXr
xXrtqovOfiovvxate
L |J|Jov
ovxai L* OVXB
tqovOfiovvxate L
V | 28 *AQ/itrtat\
tt\ Armcnioum
Armcniorum sr {{jj 29
29 TJJI;]
JJ TOTC L jj 19l ut ct deLR*, ut om.vulg. |j 20 Armeuios VRZ) Arraenos
R r '! quae] quiuc RV\\ 21 occasioncra V\\ et om.R, ante
36 xai] xnl L || 38 T ML, OHLB\ 39 aip. Ilderoyatur Edieto 111 a. 535 de eodtm argurmnto tcripto J 40 4x occasionc add. R3 |j 22 ant R Vr] et vuly. || sicut et iu V]
ct sicut in r sicut etiaiu R sicut in vulg. | 23 ucstris r |
TWV TtQOOlftiov L
24 cxtiterat r ji 25 ct eorum] TCI eorum vulg. \ 26 filie
R || 29 rome1 ordinauimus R || 2 eanu ra j| numinibus R Yr (j 3 uti] et filii R filius ct tllia r j| 27 transuiuUtur
l
uiro r \ 4 eos\ cas V" ({ nominat R uocant r || 0 quodj rum r || nostrae om. r R 31 fenrina R |) 32 cquitate nostra r |)
t)ui R | delinqucbantur Rl || 7 et} ut R || secundum] sct rcpclluntur1 R repellantur r H 33 ox) ct cx r vulg. || 34 colR | barbararicam V barbari cauBam r g 8 suoccssores Ii || legibua / i colligimu8 Vr J et in]l ct om. r | 35 impcriaparcntiuru V\ 10 ncquoque r || eo R J 11 a rvulg.] om. 1U legislationeru r | | 3G piorum R V\\ conscripta lir

146

Nov. XXTI pr.

DE NUPTHS

orje rscaaQstxaiSexnrT]! inivs^aeioe xal airrjs, xa&

cimae indictionis tantum, secundum quam hanc conrjv rovSe yQcupoftev xbv vofiov. xb yao xai <ia nascripsimus legem. Nam ctiam antiquiora perscrutari
Xaioxega jiegiegydaao&ai xai npbs rovs avat XQOVOVS et ad superiora tempora ascendere confusiouis magis
avtl&eiv avyxvaeas fiaXXov r) vofiofreaias ioxiv aXX* quam legislationis est; sed ex temporibus, sicut
ix iuv XQOVWV, xa&aneg sinomes fy&Tjfiev, tr,s 5 praediximus, praesentis quartae decimae indictionis
jiagoioqs tsaaa^eexaiSexaiTjs iTtiveftrjaetai xai avxrjs tantum et in subsequenti universo tempore succesxai xaxd^ xbv ifcrjs anavra %obvov al SKtdo%ai fievisiones mancant similes, et ex omni causa, quae ia
raaav o/uotat, xav ix naat]t aiziae eie StaSoxas
successionibus relata e s t , similiter in mulieribus,
peooftevatv 6/toicae ftev iiti ywatxtov, buoias Si ini
similiter iu viris de cetero Bervandae. Quod autom
avSgwv TOW Xomov tpvXaxrofiivtav. Tb Se sfiTtgoo&ev 10 prius factum est omne manere in priori iigura sauyevofievov anav fiivetv ini tov itQoxdQov axrjfiaro:
cimus, sive in progenitoralibus sive in aliis factum
ddiftev, ixa inl ysvsaQx^^v
eXxe ini- xiov aXXtov est, nibil omuino commuuicantibus femineis persoyeyovsv, oiS* oxiovv imxotranovvxmv
xiav &t]Xeidiv nis super iam divisis progenitoralibus praediis aut
itQoswTcaiv inl role jjStj Siavefuj&eTai yevtatdqiixois
factis successionibus usque ad tertiam decimam inXtoqLoit^ ij xaTe ytvopivais SiaSoxais JI%QI TJJS T*S- 15 dictionem tantum; Bed ex memorato tempore, hoc
xatSexaxrje intveftriasios xai avxijf XX ix xov QTJ- est quarta decima indictione, valere quae a nobis
&ivxos xdvov t tovxtaxiv drtb xeooctQeixatSexaxqe SUIlt legislata sancimus.
intvefiTjaecoe, xQaxtlv xa naQ1 t]/iwp
&exd^ixa
^
y
)
Td xolvw nnqaaxavxa rt(iiv xal 20 ( E p i l o g u B . ) Quae igitur placuerunt nobis et per
Sta xovSe xov &e(ov SnXovfieva vbfiov jj arj fieyaXo- hanc sacratn legem declarata sunt, tua magnificentia
TtQiiieta xal oi ftn' avxijv xijs aQxve avxUTjybfievoi et qui post eam administrationem susceperint, in
naqatpiXaxxeiv tii xb Sujvsxst anovSaaaxcoaav. Dat. perpetuum custodire festinet.
xv. k. April. GP. post cons. Belisarii v. c.
[a. 536]

KB

25

IIEPI T2N AEYTEPOTAM0YNT2N.

xxn.

CoU. IV tit. 1

DE NUPTnS E.

'O nvxbs fiaaiXevs 'Ieoavvri xq> ivSooxarq> irtagxv

Ttuv lepdiv xije "Ea nqalxojQicov xb Ssvxsgov, OLTCO
tmuxtov xal naxgixito.
30

Imp. Iustiniaaus A. Iohanni pp.

(IJgooiutov^)
IJoXXol fiev ijSr] xal notxiXoi xi( P r a e f a t i o . ) Flurimae qnidem iam variaeque
&eiyrai vo/iot 7tag' rjptav xal exaOTCp ftipei xa>v ngb- positae sunt leges a nobis uoicuique parti prius a
itoov rjfiiv voftofrexri&tvxiov ^ Sia.xa.x&ivxwv ftiv, nobis Eancitomm aut dispositorum quidem, visorum
dotdvratv 8i rifiiv $xBtv ot^* og&aie XTJV tni xa. xgeixxta autem nobis habere non recte, ad meliora dantes
Nov. XXII (= Coll. IV tit. 1: glos*.) Graece txtat in ML, maior pars in JB (27, 7 tt 28, 4 sqq.) variis locis.
JEpiL Theod. 22, Athanas. 10, 2 {cf. negl 8ia<pbgmv avayvaxjftaxtav 13 p. 195 Hfimb.). Iulian. consL XXXVIdecimae quartae indictionis ipsius, qua hanc legem scribimvs. Antiquiora enim curiose scrutari et ad
superiora tempora redire confusioms poliits quam legislationis est: sed inde a tempore, uti antea diximus, praesentis decimae quartae indictionis tpsius atquc in omne deinceps tetnpus successiones maneanl
aequales, ut quae quavis ae causa ad successiones referantur, aequaliter tam in feminis quam in masculis
in posterum observentur. Quod vero antea factum est omne manere in piiore slatu sinimus, sive in
genearchicis sive in reliquis factum est: ut femininae personae nultam omnino pariem habeant in genesiarchicis praediis iam divisis aut in successiombus quae fuerunt usque ad decimam tertiam indictionem ipsam:
vcrum ex praedicto tempore, hoc est a quarta decima indictione, ut quae a nobis cotistituta sunt vaUant
sancimus.
Epilogus.
Quae igitur placuerunt nobis et per hanc sacram legem.dcclarata sunt, magnifxccntia
tua et qui post eam suscepturi sunt istam potestatem observcare in perpetuum studeant.

XXII.

DE IIS QUI SECVNDAS NUPTIAS CONTRAHUNT.

Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefccto sacro Orientis prattorio iterum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Multae quidem iam ac variae a nobis latac sunt leges, quae et singulis partibus
eorum, quae a nobis prius sancita erant vel constituta nec tamen recte se habere nobis visa sunt, viam ad
7 ftwixaoav Ms\ uh> Saroaaav L Q 14 8iaveftd'rlatv
(ic) L J lft aindtt Lfl23 subscr. it-ecfxnvrifh) firjvl angtJdto ivo. 5* fiera xrjv innxtlav BeXiaaglov Theod. \\
post Bilisario uc. cons. M Q 26 xaiv M Ath.] om. L
(rubr. Tiegl Xiaeojt yofitov xal jiegl
Snnegoyafnav
Theod., de secundis nuptiis Iul, rj itegi yifitov vsngd cit.
Nomoe. XIV tit. 13, 2 4) fl 28 inagxy Ath.] vnagx^
ML | 32 xwv] xb Lx \ 33 ftiv om. J / | | 34 xgixxov L%

seruande sunt V\\ aut i J F | 10 omnem r I) prioris RY\

sancimus] sinimua vulg.(Gr.)\ 11 progenitoribus (praegen. Ra), omissis verbis sive in 13 progenitoralibu
jR V |j progcnitorialibus siTe in aliis ru(y., progenitor
aliis r |j 13 super iam] superbiam r | propenitorialibus
vulg. \ praesidiis r \ 14 andictionem V inducerem R \
15 tantuni ante temporo coH. R )j tempus V | 16 inditione JR || 17 legislationis R Q 21 declarata sant tegem r
vulg. || 22 qui] quae R V om. rflsusccperit r | in) et io
1 inditioms RV\\ hanc quam R U 2 scripsimns r vulg. || JRFJI 23 festiDent vulg. || 25*7- KB1xxil de nuptiis V\
28 Iohannia V\ 33 Kitorum V \\ visoruml i u i
legem om. R II etiam Rr\ t t Vvulg. Q 4 legelationis r II
l
T \ 34 nobis] a nobis
5 indicionis R [ 6 temporc uniuerso R \\ ,7 et cx R V] rum horum R iussorum
habere] so add. V3
ex r vulg. \ 8 est, romitur in V\ 9 seruandae. QuodJ

147

BE NUPTIIS

Nov. XXII pr. 1

viam et exponentos subiectis, quo competat degerc

res vSov xal vtptiynvftevot xoie VTZTJXOOIG OV JT(IOS-

HO^rji1 xoonov. To Se Srj vvv xovxo xb nao modo. Hoc autem quod nuuc a nobis nt, lex quaeyivcfuvot' rofiot xii iaxi xotvoe, x<7> jiavxiov dam est commuuis, omiiibus propria rebus compe"V ngayftaxatv xijv nooirjxovoav xdj-iv
teutein ortiinera pouens. Si e.nini matrimonium sic
Ei yaQ o yuiidi ovian iaxi oeptvov, y 5 est honestum, ut humauo generi videatur immortayivsi Soxelf n&avaainv inixExvr^xijv
litateui artificem introducere, et cx filiorum procrcafis^yiinifai, xui tx xjys TtiXtSonOtTas avnrtovfisvn xn tione renovata gencra nianent iugiter, dei clementia,
yivrt ftivEi ditjrfxf}, TIJ XOU freov tfihtv&oionias xttd"'
quantum est. possibiie, uostrae imrnortalitatcm doaot1 iaxi fiwuxuv xfj xad"' rjiai xb ul)~a.va
nante naturac, rccte uobia studiuiu de nuptiis csc.
^oittyrii yvait., eixinu>s -ijfilv nt(>ianovSa(jxrt xa 7ieoi lOAlia namque omuia, quae saucita sunt, iton oniniTwi' yiiuiov iaxi. Ta fisv yno ii).i.n xiov vouo&exi}- bus competunt nec homiuibus nec rebus neque temytivnov i'i Tiaat 7TQo?rxtt oine av&gtonou ovxe ng/typoribus, studiuni vero nnptiarum totius est. ut ita
intatv vvri xuiQois, %b Si trsoi rair yaiiior oTiovSaoiin
dicatur, lnimaiiae sobolis, ex quo ctiam rouovatuf
nuo/,t fOT/', u)S elnsir, xrti ar&qwnivr,* yovfjs, f'|
solo, et ampliori quain alia sollititudiuc dignum cst.
o'v xui uravtovxut fwruv, xal nhiovoixtov
akhov 15 Antiquitas cquidoui iion satis aliquid de prioribus
jotu-xiSo; xn&koxr>xe-t' d$iov. 'Ji fiev ovv Tza/.atbxqg aut secundis perscrutabatur nuptiis, sed Jicebat et
w aipcS^u xa atui roii> Ttooxt^ou' r; TCWT Sevxioatv
patribus et matribus et ad ])lures venire nuptias et
ntountyuZero ya/itof, a)X e^v xai xoJs Ttaxqaat xal
Jucro uullo privari, e.t cansa erat in simplicitate conTOI> [irjoam y.ai fii nteiovi atfwslofrat
yanovs xai
fusa. Maioris autcm TJieodosii temporibus amplior
xuidovi ordtfos yat t ieio.'/rtt, xni xb npnyun iv v 20 sollicitudo 1'acta est cirra huius rei tractatum, donec
tm/.o-itiTi acyxsxvuivov.
'i>V Se xuiv xov /tei^oros
circuiens per ccteros iraperatores ia Leonoin piae
tfti>!ioot'ov %oirwv 7i/.f.iwv tpQurxii yiyovs rr;i ntvl
moinoriae pervfinit, viruin fortiter atque virilitor e( iam
TfT xex.rii/Aiyia, l'ws meoitXffovca Sia riut> irfti^s
de istis plerunifjue sancieutem. jSos autetn iu confinoiUtav E'H sliovxa xbv xrfi fvosfJovs fivrjfirji utf
stitutiuiium compusitione nmlta quidem et alia do
ixno, nrS^u yevvititas xe xiti arlimxcoi xai ia 7it(>l 25 istis riecreviiiius, aestimaviuius autem oportere nunc,
toiiuv xaxa ro ni.tiaxov vouo&er^auvru.
lltuli Si
consiliis pcrfectioribus cansaui considcrantes, etiam
ye iv TJJ tiov Smxa^tiov ow&ijxr, TtoX/Ji uiv xai
quaodam corrigere non aliorum solummodo. sed iam
ni
it/la ntol XOVTIOV StoioiaauBv, anjS-rjuev Si xnv^
etiain quae a nobis ipsis sancita suut. 2fou enim
rvr, ^ovi.nti xeXtwxeoats xb nouyftu xnxnaxtnro/tf.cnibescimus, di quid melius ctiam liorum quae ipsi
1
>o, xni xtra inafoqitaiafu
ov xan> n/./.oti /tiinn , 30 prius dixiums adiiivttniamus, boc sancire et compoa).K rfitj uni xdir nao' r,uiov CIVXMV ro/toifexrj&iitciitcm prioribus ini[>onere correctiouem uec ab aliis
T<w'. oi* yap ifrvfrgtdiuev, ti xt xtt/Mov xai a>v avxoi
expCCtaie COrrigi legein.
rtnoxtoor tinonev
tinanev 71
71 ooittsvQOiftev,
ooitt-svQOiftev, TOVXO
xovxo vouofrsielv
rtnoxtoor
vouofrsielv
ntl xrjr nQoir,xovaav xois n(i6xtoor SevxtQav intxiItirat htoQ&woiv oixofrtv, a/Mt ftjj 7r>* extQior nva- 35
fitriif Inaroofriottt-vtu xbv vofiox:

CAPUT I.
dxo xoiwv xavxct xQoeinriavio xovSe xov roiiov.
Duo igitur haec praemittantur huic Iegi. Et priKni crouitot' ixeira, iu nai-xa utv onoaa iv xoli raiim illud, ut onmia quidcm, quaocunique in prioriturtmia^Ev vevoftolNxt;xat eirt nao

h/i(i>>> stre Tinon

bus sancita sunt sive a nobis sivo a priorilms uostris,

Kor XQO r?t'w*'t xuvtn xyaxttv ixaaxov xaxa xoit40 haec valcant singula secunduin propria tempora, non
oixtiovi xQorovs, oix k\ovxa ovdiin i% xov TMXQOVXOS liabentia ullam ex praesenti legcuovitatem, sedctiam
mciiora facerent ct subdilis praecif>t'renl, qiio modo viverc decerel. IIoc vero qnod nunc a vobis fit, lcx
ipiaPiiam i'St cummunis, quac rei omnium gravisshnac ordinem convenienlem imponal. Nam siquidem matritiumium res est adco sancta, nt vidcalur huviuno generi arli/icia/em immurlaltiatcm covfcrre, alque ex
l:lnTonim procreatione rennvaia gcnera marwnl perpelua, ul aci cletneniia, quoad fieripolesl, immortalitulcm naiurae noslrac largialur, vierito nubis magnum cst de nuptiis sludium. Celera enim, quae tegiIms sitnciia sunt, non oumibus conveniunt neque nominibus ncque rebus neque temporibus; quod vero de
nuptiis cst sludium ad totum, ut ila dicamus, gcnus humanum spectat, e qno etiam solo hoc renovatur,
uc maiore quum cctcra cura dignnm est. Alque anliqitilas quidern quac aa priorcs aut secundas nupiias
pcrlinent non niinis curiosc pcrscrutata cst: scd hcebat tam palribus qnam matribus et ad plures
iiuptias vetiire neque utlo lucro privari, ila ut res in ipsa slmpliciiate confusa csset. A lcmporibus axilem
Thcodosii maioris amplior ftdt cura hanc rem cum artc tractandi, doncc pcr sequenlcs demceps imperatores agilata ud Lconem piae mcnwriae pervcnit, qui vir egreqie et viriliter etiam quae ad haec spectant
magna cx parle lcge constitnit. Nos autcm cum in consliltilionum compositione alia multa de his de/initimus, tum nunc re consiliis perfeclioribus considcrata quaedam emendanda esse existimavhnus non sotum
corum qune ab aliis, scd iatn eorum quoque quae a nobis ipsis sancita fuerunt. Neque etiim erubescimus,
si quid pulchrius vcl illis, guac ipsi antca diximus, repcriamus, id lcge sancire et prioribus sccundam
quae conveniat correclioncm sponte ndfcrre, ncc vcro ut ab aliis lex cmendetur expectare.
I. JJuo qnidcm hacc prucmitlantur huic legi. Atquc primum illud, ut omnia quidem, quaecumque
prioribus tcmporibus sive a nobis sivc nb iis gui nos praccesserunt sancita sunt, secundum sua quodque
lcmpora valcant, vlpote quac nullam habeant ex praesenti lege innovalionem, sed in suis casibus valeant
1 efivv xnl il/g-] pp9-fo{ L |j 7tQoarjxeiv L fj 2 Si]]
bus (hominibus *. v. V3) ct propria F(| 4 ordinem suppl.
Htl L \ 4 xnIOiwxiixu) ML'1] xoiQtcotnro) L% xvQttuxaxut
V7 in spat. vac. U 6 artificcm T) artificeiJF 1 artificiose
Holnamltr (nropria c) |J 8 fiivstv coni. Zacharia? || 9 xfj\
V3.. v.y vulg. D 7 manent] genera add. R" \\ 8 nostrao
> Lx \ x<tQtt,oiiivoit L || 1U ftTjXQflat xal Le] ftT]XQaimmortalitatcm vulg.) nostra immortalitate Ji VT || 12 est
civ M \\ 2l avxxcxvftevov tlf]\ 22 OcoSoaiov] cf. Cod. 5,
totius V\ 13 re*oatur Rl || 15 equidem R\\ 20 facta
\>, I tq. \ nXtiov L* || 23 inpt$r)S L \\ 24 yiiovxa] cf. Cod. cst posl rei coll. R 1) 22 uenit FJj 23 constitutione R g
b. (i, 6 8 26 xolxov L || 'lifiels xrX.] cf. Coil. 5, 9. 8 sqq. U
24 conipositionem R V (J 26 consilii V1 || ptrfectoribua
'> vvv XQrjvat L \\ 31 n).).a Sr) L \\ 34 xi,v] xolt Ll
Rl perfectioibus V1 || causa Rl || 27 iam V) tam R,
fintfpnr fj) dtvr;'oois ML\ om. C |j 35 oixofrtv om. s
om. vuhj, || 29 crubcRcirnur V || horum] bonorum V ||
Z'J nr.pii xiiJr //?* nnQit om. M
30 haeo R (| 32 expccta. V1 || 37 Cap. 1 Vrubr. || 37 DuoJ

Quo V rttbr. |J perniittantur

1 quod] quc F 1 quae F 3 |] 3 cst ct communis omni-

RlV

Nov. XXII 1. 2

148

DE NUPTIIS

xatvi(Tfi6v, dXXy ini xiov OIKBUOV d~euuz(ov in suis casibus valitura atque tractanda et suos cveuxQUTovvra r.ai noXixEvoueva, xal tas iavrav </S- tus ex his, quae iam positae sunt, lcgibus expectaaaeie ix xdiv fjBq xe&tvxa>v avctftivovxa voficav, xal tia et nibil communicantia praesenti legi. PraeseaoiiSip xon-covovvza riji Txapovrt vouy
xov Se jro- tem vero legem ex nunc valere volumus in omnibus
ovxa vouov lx xov vvv xQarslv ini naat rols iao- 5 iuturis casibus at iu omnibus postea nuptiis, sive
fiivoie &fiaat xai ini ndvxcov xd/r itezd xavza yn- prioribus Bive deinceps. et in posteris aut futuris
fiav eixe ixaoTtQitiv si'za rujr icpt^rfi tni rs ziov
sive uuptialibus lucris sive successiombus, quao ex
vcrtqov icofievotv nxa ya/uxiov y.eoSuiv sira ^iaSo- tiliis sunt. Eteniin quod quidem omne iam praeces%a>v ruiv ix naiSav.
xai ya(t zo fiei> 7X(tosdr](p6s sit, couscriptis reliuquimus legibus, qiiod vero futuanav zois rjdrj yeypauuevots xaznfo/unaropsv voiiois, 10 ruin est, per praesentcm muuimus legem. Uude (sive
rb Se uiXXov Siu zov naootzos aotpnhZopefrn voftov.
priores) sive secundae provenerunt nuptiae. sive paaiszs eizs n^dazoi eizs it-vzeQot yeyovaai yiifiai, tiis
rentibus saccessiones ex prioris matriraouii filiis sive
tols yovcvat SiaSoyjtl z<av tx tov TIQCOZOV yn/iov
lucra ex dotibus aut antenuptialibus donationibus
naiStoy EIZS xi\>6i/ ix TTQOIXCOCOV r, siQoya/ttaiwv Sai- aut ex alia causa. sivo existentibus ex secuuilo mag(ov ri ii. a.}.hrfi aiziai, size ovzcov ix IOV bevxi^ov 15 tiimoilio filiis sive Uiam non, in prioribus temnoriynuov naiSiav tixe y.ai ftr;, cv zoli ffixQoofrev ^oo- bus, baec serventur Kecundum sua singnla tempora.
rots, zaiza naoacpvXazzaa&ca xara zovs eavziov
et fruantiu* tam viri quani mniieres priori legislaSxaoza XQOVOVS, xni aTtokavizaaav oi zs avSQtss i tioiiB, sive ad alias veaerunt nuplias sive etiain usrs yvvaixes zijs U7IQOO&EV vouo&taiai, eize TVQOS quc ad priores steterunt, sive successerunt tiliis sive
Sevztoovs k').d-otr.v yaiiovs eize xni (ISXQI xav UQIO- 20 aliquiil omnium egerunt priores sequentes leges. Illii
ztov tazrjaav, ehe oieoH-avjo zove ;rt)Vis EIXE ZI nov
enitn crcdentes et ita contraheutes nullus inculpabit,
jtavztav 1'TXQa^av zoii Ttgazioou axoXovfrouisTes ru- quare uon futurum scierunt. ct hoc, quod videbatur
fioii. zovi ydf} txeivois nujzevaavzax xni oinwi avfiquidem et tractabatur. omnibus inodis crediderunt,
/JdXXovzas ovx av zts aindaaizo,
8iu ti /iij xai zb
quod vero nondum factnm erat, non formiilaveiie/.Xov ipiioza.vxo xai ztp ipmvouivio uii> y.ni sioXt- 25 runt. Unde illa quidera orania mancant suum serisvofiivto navznrtactv TjTiiozovv, ro Si ovnco ysvovantia ordinem, deinceps vero tempus in posterioriftevov ideSiaaav. 'i2src ixsiva ftsv itnat-zn nevezio
bus pariendis casibus iu una oinnia bac lege posila
ITJV savziuv yvXfi-rjovza zd^iv
6 Vi life^t %ocro2 atque collecta respiciat, quaecunique de futuris, siiv zoii tiezd zavia zixzOftivotl friuaotr iv evi ndvza
cut dictum est, Iiuptiis conipetunt valere. Unum
p(V zta vofjip xsifisva ze xal avvTii^Qom/tiya fred- 30 itaque hoc praeinittatur legi.
tfui, vnoaa neoi zati> iaouivcov, <w tiojjzat, yuu&v
xpostptsi XQCLZEIV ""EV ftiv ovv rovzo Tiooeiyriofrai zoi
7TP0sfp<Sl XQCLZElv. ''EV fttV OVV XOVXO ZlOt
vouov.
CAPDT II.
JEVXEOOV Si ixstvo, alizs anavxa oTxoaa ix zrjs
Secundum vcro illud, ut omnia quaecumque ex
rjuEQas u Sia&EHEvos Siazdzxoi ixEai zcov xotov- 35 hodierua die testator disposuerit de talibu3, sive vir
Tft>

'

..

_ .

rof,
xoxa,
tuXmorazos rjulv zwv voutov xnl noaixo: o%Edov paene reipublicae Romanorum dispouens ait (dicimus
xr\v Tzo/.izsiav 'Pojfiaitns Stctzdj-as tpi]<fi {fn/iiu Si 40 autem xii tabularum) sccuuduin autiquain et patriam
zov 8va>i$Exa3eXzov), xazk xijv dq^aiav xal ndxniov

atquc observentitr el evenlus suos ex lalis iam lcgibus mancant nec qiiicquam cinn praesenli lege cominunc habcant. Praescns vcro lex inde ab Iwc tcmpore valeat in omnwus fuluris casibus omnibnsque
quae posthac fxitnrac sunt nuptiis, sivc prioribus sive secundis, et in futuris deinceps tam lucris nuplialilnis
guam succcssionibus ex liberis. Etenxm omne guidrm quod praeleriit legibus iam scriptis relinquimus, quoJ
autem futurum est, pransenti lege munimus. Itaque sivc primae sivc secundae nuptiae faclae sunt, siic
parcnlibus successiones libcrorum priorum nuptiarum, sivc lucra ex dotalibus vel antenuptialibiis donaiionibus
rel ex alia causa, sive extnnt libcri cx secundis nuptiis sive non exlant, iis quae praecessenmt lcmporibus, luiec serrcnlur sccundum siut qiiodquc tempora, ac frnantur priore lcgislatione tam viri quam fctninae, sive ad sccundas vencntnt nuptias sive eliam in primis slelcrunt, sive Ubcris successerunt sive quii
aliud of/tnino egcninl priores lcges secuti. Nam qui itlis con/isi sunt atque i(a nuplias contraxerunt, huud
facile quisquam arguut, quidni eliarr. futurum rwverint et ei qvod apparuit atque obtinuit omnino dif/ir
sint, td vero guod noncum exliiil, formidavcrini.
Itaqtie illa quulem omnia mancaitl suutnque arvent ordincm: /ulurum vcro tcrnpns in casibus jnislhac nascituris in una oi/inia leye hac posila et cdlecta conspiciat, quuccumquc dc futnris, u: diclum cst, nupliis valerc par est. tfnum igitur hoc k)>
pracmissitm csto.
II. Aiunnn vero illud, ut omnia qunecumque inde ab-hac dic testator de ciusmodi rcbus statutTit, sive irir sive femina sil, ea valtant. Constiluat enim dc suis quisqvc rebus quae par est, et lcx
sit eius uolvmtas, quemutlmndum cliam nostrurum lcgum autiquissima et quac prima fcrc rcmpublio<v
Romanvi consliUiit, legem xn tabulnrum dicimus, sccundum vctuslam et patriam linguam ait, cu/n ';
1 nXX'' ixi] scd etiam in s" I! 3 x(t/dtvxtov L || rofiov L || 5 xqnzeiv] valere volumus |[ 6 fuznvza /.* Jj
7 Tifyoxia&v Le] TXOOXEQOV M \ xdiv TWI'] -ZOV
rov Z1 || i) xoiv ix Le] ix zu>v M\\ 15 Sevxeooydfiov |
IfX \ 1S dnoXafiixioaav L jj 19 TJsj TOIC M || 20 xov I
TIQOXOV fjl f 22 axofovfrovvxBi Mt] dxoXorihtvvxai L |)
23\ avit/HaXnvTae Scrimgtr || 2iJ xai TIO twhxEroutvto M\\
26 TjTtiazovv) crediderunt s" || 27 iSeSieanv Scrimger
(cf. Lof.erk ari 1'hryn. 180 *<y.>; nou formidavr-runt e jj
30 dsAaOc M\ &Eaada3-co L \ 40 8iaidn;] didxa
Uit) Lx ij 41 SvodExdScXzov L

3 pracsenti (ex pracsenti H2) lege R. || (5 aut <Mdiim vule.tur \ 8 ctenini] et eum Rl || 10 niinimus V1 l
8iv prioiT addidi (| 11 pcrucncrunt V|| 12 priorcs /2'
prioribus l'' 1 |j fllii V1 |l sinc lucro (luer.i A>s) R \
15 etiain om. Ji || 16 Bccundurn suu] set Rx || 17 priori /!
priori
(priores
V1) Vvufo. || lcgilationc
V1 legis!ati>
p
p
g
g
ncm V3 \\ 21 inculpabit R) oulpubit Y vutg. |j 24 noa
V vulg.] noudum H [] 26 piwtrrionbus] ucro add. V i
27 parccndis Vx j| iul ot in V (| 28 fuis (furt:s'l
VI |j 30 pennittatur R \\ 34 ut orn. R \ 37 unusquis V ,
in suis om. K \\ 3S sicut ct] ct om. KT || 39 juft
om.lt || leg. rempublicam? Q 40 sq. patria liugua Ux

DE NUFTIIS

149

Nov. XXII 24

ylwrrav ovrwal TCOV Xiycov uti legassit quisque de linguam ita dicens: U t i l e g a s s e t q u i s q u e d e
sua re, ita
i t a ius
i u s osto.
osto.
oiSsvos
i S s o s SSvrafiivav
v f
na^d
^
irjv
j
s u a r e , i t a i u s e s t o . NuJlo vaiente citra illias
i8' ai- ei &tloi> n^ixxoi vvnov ovS'
'
voluntatem, nec si sacram impetret formatn nec si
yv(0ttrtv, oi-8'
I xatv Ttavxojv, SIBQOV xi naoaStatvnovv
inl
quippiain alind omnium, aliquid aliter disponere in
g
5 alienis.
1 Ei SS firjep 6 Siax%'iiroi EITIOI rt dtaivxtaaeuv,
1 Si vero nihil testator ciixerit aut disposuerit, quod
'<Jxq> fiij rolt r^Srj xetusvott xni xomovai noov.axtinon iam positis et valentibus praeoccupatura Bit leb;nia_t vo/iois, fjTjSe n 7ia(ju IOIS xa&vXev vouovt
gibus, nec aliquid contra universalea leges ordiiia<TtTTTo*, trjvmnvxa oSe ijulv o vofioe xeiafra), Tttirra
verit, tunc haec nobis Jex posita sit omnia, quantnm
xafr' oaov av^oiTiu) Hvvaxbv neodaupdvwp xni Sia- 10 est homini possjbile, eomprebendens et transiens in
fiaivoiv iv pqaytti, v.ai ra ivzi zois npcvrois {.TKIVOO- brevi et. quae in prioribu3 erant corrigens noptiis
itovuiro, ya/iois xai ia ini rols Stvjtoon, xni i.t
ct quae in secutidis, et in successionibus et \n soinl -taii BtaSoxdli xai raTs Xvasat, xwv ya/irar eirs
lutionibuB nuptiarum sive ex mortibus sive cx scpaix SavaXQJv sire x ctta^evzeio;, xui xa noh IOV trevratione, et quae ante luctuosum tempus sunt et post
iHfiov xgovov y-ai /iex' XEZI>OV , xai piav xiva ow-15 illud, ct ilnam quandam contiuuationcm faciens tov/imv noiovutvos navrds STJ. rovrov xov avyy^afi/ia'
tius huius conscnptionis. atque lcgislationera olim
m;t xal vofio&toiav nalcti pkv a^afiivnv,
x Tiirre
quidem incobatam, cx quinqne voro praecipue ct
hi fndXiara xnl Ttevxrjxovxa xal ixcnov i
6
i i t
t
i
fi
apa xat TU/ xnxa fuxyov awOeicKTai, re TT^OS eav- '2.0 &0. semet lpsam et cohaerentern, contusam iu pk
tr? xal ovyxolXao&cii avy^e&eutav v 7t/.eiaiati xai
mis et quadam fiemper egentem correctione, puramttvos (iei Seofidvrtv 7iavoi)&(oaeco<it xa&aftdv xe xai
qu6 et consonam sibi omniao deciarana.
'~'~
iuvxrj navxoio)* dnocpaircov.
CAPUT III.
rduov fxlv ovv dtd&eats aftoifinia noiBt, xr,s TWV
Nuptias itaque affectna alternus facit dotalium
oHDv ye ovx ijtiSeouivT} ntioefrTjxrjs. inetSav Si 25 non egens augmento. Cum cuim semel convcnerit
unaj cwilfroi eire ni v * ^ yaifttx^ Sta&eaet eixe seu puro nuptiali affectu sive etiam oblatione dotis
xai iniSoati TIQOIXOS xni XT;S Std xbv yd/iov Stooeas, et propter nuptias donationis, oportet causam omSei -r<jJ TiQiiyftan -ndvxon uxoXov&rjani xal Xvaiv av- nino sequi etiam solutionem aut innoxiam aut cum
i>*s dvivbwov 7j fiexa jtowrji' Insidi) reov iv nv- poena, quoniam horura quac in hominibus BubseIfgainon Tiagaxokov&ovvztov 'xo Se&ip anav Xvxov'. 30 quuntur, quidquid ligatur, solubile est. Ut autem
i'o 5i xai ni xdtv anooixoiv avfifiq.Xai(ov 8ia).vouiva>v etiain snper indotatis matrimoniis distractione facta
xai Tzotvijv Xatas dxoXovfoivt roUro fjfiels igevgofiev
poena merito Bubsequatur, hoc nos adinveuimus primi.
noairot.

CAPUT IV.
4ia).vovxat Sa iv ^a^ imv <xvfij3(tXl6iTa>v yavat,
Distrahuntur itaque in vita contrahentium matrici fxiv owairovvtns exareQov fiioov {VTXCQ ai' ovSiv 35 monia alia quidem conseutiente utraque parte, pro
caj>. III . Tvv yduov Stdfcoie npoa&rix^e extat B 28, 4, 47 (J3 p. 144 Zach.).
eap. IV in. respiccre videtur Ecloga privata aucta 1, 18 p. 14 Zach.
fae dicat: Uti legasait quisque de sua re, ita ius csto. Nec cuigunm liceat conlra illius voluntatem, nequc si sacram fortnam neque si quidvis impetrct, aliud quicquam praelcr illa de rebus atienis statuere.
i Si vero nihil leslator dixcrit aut siatucrit, quod qmdem legibus iam latis et valentibus non pracceptum sit, neque quicquam contra leges in universum disposuerit, tunc haec nobis lex dala cslo, quae omnia,
fjuautum per hominem fieri potcsl, comprchcndat ct breviler percurral, quac tam quac ad vriores quam
qnac ad sccundas nuptias, quacque ad succcssiones et solutiones iiuptianun sivc morlc sivc aivoriio Juctas
pcrlinent. quaeque anie tcmpus luctus et post illud simt, corrigat atque unutn aliquam efficiat continnalio'
nem loiius huius scripli, et tegislalionem olirn quidcm incohalam, abhinc axitcm centum cl qninquarjinta
quinrjue fere annos frequcntius agitatam et ex suis particulis collectam, eoque guod paulalim inter se
cnlligaln ct conglutinala cst in plerisque confusam et utiquc correclione aliqua tndigctUcm, et puram et
iibi ipfi omnino consonom detnonstret.
III. Atque nuptifts quidem affectus facit tnutuus, dotalium instrumentorum accessione non indigens
Cum aittcm semel conlracuie sxnt sivc ex mcro coningali affectu sive etiam dote et donatione propter
nuptias dala, eliam solulioncm rursus rem sequi omnuio par est aul impunilam nut cum poena: quoniam
ex iis ijune inter homincs cvcnitint, Uigalum omnc dissolnbUe*. Quod aulcm in indotatis quoquc coniugiis
solulisfieripolcst ut pocna scqualur, hoc noa primi reppcrimus.
IV. Soivuntur autem nuptiue inicr vivos qui cus coniraxcnmt, aliae cotiscnliente utraquc parte
Dti lrgawet quisquc (auisuo L) MLs (uti lcgwsit
p pccunio tutclnve {r.r XII tah. p. 127 ed. Schoell) ||
<2c taarttrn L do suar. elra M (suao rei. ita le.x XII
lai ) J '.\ Itij. ovr' uv. ovx* avi !| 8 *ftrjxe libri
10 ntoi j.<tfi/2drr;v {Xnufictpeiv L2) L \ 1*1 i%< (iqa%ti\
fl?nZv Tj'\ 14 TC 8'tnevsecov L || 15 /uixexeirtvp L |)
l'< nnvxiii] xav navxot L I) 17 iq. e/. p. 147, 21 sq. j| 20 xto
tm I.\invxiyv .V[|2l avyxohka&ai L \\ 22 Stoptvtav
1/ \ Vo ye ovx M{s)\ ot.l ovx L ovx dtl B (aXX* r} ijii
uoiw)1 Twr avyxhjxixcbi' adnot. U^.cf.nov. CX-VII, 4) ||
tetuVav Ss M dnciSdv L% xal inctSav L* i| 27 ini
^octt Zorfiariae U^T^S om. L | Sta xiov ydftotv L j|
W alifn ML) avd-is ij Ilabander, aut e \ 29 7totvr;s)
tr,ruv add. L" |j 30 Plato Timneo p. 41 A: ib fiiv ovv
*h li&iv nriv Xvxov |j Hl StaXvovfiivtav L [] 34 Si om.

L Jl r Cw^] ovv t^anii L a || av/t

vovvxoi 150,2 oi Si o.-.i. /j

L |j 35 ovvai~

1 lt-Kiissit vu/g. || 4 in alieniHJ malcns ItVT | 7 ait

om. Ii |j 8 ordiuauit R \ II brcu (sic) V| ct om. RV ||
et in l 7 ] ct li ct quao in T vul</. || 13 mortibus FJ
niorto II vulf/. |1 15 toticns Ha || 16 leKiBlationis Hbri (|
19 collccta V > | | 20 ad] a 11* \ pluribus V i) 21 quandam IV || cgentc R3 || corrcctioncm V || 22 consonantcm
R7 || dcclarans vu/g.] dcclaratam RVT || 24 poxt itaque
xpatium vacuum ca. 15 lirt. tsL in V j| altcrnus adectus
R | 2fi *seu] sub (Bet Rx) libri | 27 omnino causam
R | 29 omnibus R || 30 ut] aut Ra | 31 matrimonis
V|| 34 rubr. I)e diuortiis boua gratia fatiendis R mg. j)
U5 uterque Rl

Nov. XXII 4 - 6

150

DE NUPTIIS

ivrav&n StaXexrdov, tdiv avfiftuvcov xb jtga/fta xvK

quibus nihil hic dicendum est, pactis causam, sicut
aneq av exaiiQto SS^sts Btoixovftevcov), oi Se xaxa
utrique piacuerit, gubernantibus, alia vero per occango&aotv eiXoyov, ol % xni bona gratia xaXovvxat,
sionein ratiouabiJem, quae etiara bona gratia vocaoi ae aliiat aTidaiys x^Q^t * $* Mai pt*" airias
tur, alia vero citra omuem cauaam, alia quoque cum
eiXoyov.
5 causa rationabili.
CAPDT Y.
Kara fiiv ovv 7i(t6faaiv aue/mrov, oxav aoxrjoiv
Sccundum occasionera itaque inculpabilem, quamlo
&atsQov fXrjxm TtJv fiegcHr, noos irjv inl ia x(ftirrta
coiiversationem aitera elegit para, ad meliorein miftETajiatrov 6S6v, xni ilv iv ayvtia fiiov aiQuvftevov. grans viam et sub castitate conversationem cancu%T}vixav%a yaQ vouos xai ullos r^uexegos Xcysi, nwjji;piscens. Tunc enim lex et alia nostra dicit licnaiav tlvai. xnl avQi xai yvvatxl TIQOS ia xnXXiio 10 tiam esse viro et mulieri ad meliora migranti transfiefriOTnuivoie SiaXtetr xb owoixtoiov xai avaxi^elv
igere matrimoniuna et abscedere. quodam brevi dimisso
fisra nvos (iqaxEias inoXet7io[uvT}i xto xaraXsKeifi- solacio ei qui relinquitur. Quodcumque enim pacti
fts'v(p nagafiv&iae. OTISQ yao av avfifcovrjaeutv oi
fueriut contrabeiites ex morte fieri lucrum. hoc LaorfjpdXXovres aito reXeiTTjt yiveofrai xeySos, zovro
bere oportet eum qui dimittitur ab altero, sive vir
%tiv Sti tbv xaraXrXsiftfitvov itaya 0"ariQovt tire 15 sive mulicr sit, eo quod et ibte quantuin ad uiatriaviiQ tixe yvvrj xa&eqxr.xot., Stoxt xai olxos xo ye
moniuia videtur mori, aliud pro alio vitae eligens
ini rto avvotxtjaavxi boxel rsXevxay, ixiqav av&
iter.
exioat fliov noqtiuv eXofievos.
CAPDT VI.
Kal xaxa nQc*pnoiv Si avayxaiav xt xnl ovx aXo~
Per occasionem quoque necessariam et non irrayov SiaXvexnt ya/ios, oxav xis oi>% otos xe eirj owtdvat 20 tionabilem distrahitur matrimouium, quando aliquis
xfj yvvatxi xai xd TiaQa xrfi yvoeiof avdpaot SsSo'
impotcns fuerit coire mulieri et agere quae a natura
fiiva 7i(idxxtv, dXXa Sieiia fitv, xaxa xov neol xvvviris data suut, sed bieniiiiim quidcm Bccundtim de
IOV TtQunjv nnq* r,ftdiv yeypafifiivov voftov, nnQnS^n- hoc a nobia pridem scriptam lcgem transcurrat ex
fiot ix xov T<i5v yautov xaiyov, 6 Si ou xins dXrj&eiate nuptiarum tenipore, ille vero quia pro vcritatc est
iarilv uvTiq ov Seixwat. niweaxi yctQ xy ywaixi r) 25 vir non ostcndat. Licebit enim mulieri aut cius
roTs .ys avxrjs nnxgaoi SiaKevyvvvai xb awoixiaiov
patribus disiungere matrimonium et nrittere renuxa\ axtiXni Statotov, ei xai iii} fiovXoixo xovxo 6 ovvdium, vel si noluerit hoc maritus. Et hic siijniticin
oixfbv. Kavxav&a r\ fiev TIQOI!-, ei xC; iaxiv bXcos dos, si qua est omnino data dos, scquitur mulierrni.
intSeSofiivT] iiQdil-, axoXov&f;aEi xf, vwatxi, xai anoet reddit hanc vir, si eam cuutigit accipi, propter
Soiaei xavxrjv 6 OLVTJ^, ei ys xvxoi lafiwv, rj Se Sia 30 uuptias antein seu ante nuptias douatio niaml ajiud
xbv yiifiov fjxoi 7ii)o xiitv yaftoff Scoosa fisvel Tiaok viruin nibil de suo damniticandum. liaoc itaque ler<j5 mbal ovSiv oi'xo&v Z,rjfttovuivip. lovxov Si orj gem corrigimus brevi quadam adiectione: nou h
7o' VOUDV inavoQ&ovfiet' pQaxeiq xtvi
&i
cup. V (xvp. S" cit. schol. B') JtaXvsxai yao yu/ios xaxa n^otpnatv xrX. cap. VII exlant in B '28, 7,4 (JS1
p. 155 Zach.). cap. V habet Epanagoge 21, 1; cap. VI, ilem cap, VII initio decurtatum Prochiron 11, 2.3; Epanagoge 21, 2. 3. Sttmma cap. V VII est Nomoc. XIV tit. 13, 4 p. 615 Pitra.
cip. VI tummaria habeiU PoTtai 2G, 13; Ecloga privata aucta 2 , 17.20 (p. 14 Zach.).
de quibus hic nihil dissercndum, cum pacta rem, quemadmodum utriquc placuerit, ordinent, aliae cx
caxisa iusta, quae quidem etxam bona gratia vocantur, aliae sine ulla culpa, aliue eliam cum culpa iusta.
V. Atque ex caxisa quidem non vituperanda,
quando vitum solitariam allerutra pars elegerit
demigrans ad viam, quae ad meliora tlucit, el vitam quae in castiiate transigiiur eligens. Tunc enim alia
quoque lex nostra dicit licere et marito et uxori ad melxora transeunlibus solvere coniuginm et seccderc,
cufn exiguo aliquo solacio relicto ei, qui deseritur. Quodcumque enim coniuges in casum mortis lucrwn
Jieri pacti sunt, hoc haberc oportet eum qui ab altero descrilur, sive is maritus sit sive uaror, quoniaat
hic giwque, (juantwn ad coniugem attinet, mori videtur, cum allenim vitae iter pro ultero elegerit.
VI. JJcinde ex causa necessaria neque iniusla solvitur matrimovium,
si qnis cum uxore coxrc
et quae viris a natura data sunt facere non possit, sed biennium, secundum legem olim a nobis de hoc
scnptam, inde a tempore nuptiarwn praelerierit, ille vero se revera virum esse non probet. Lkct enw
uxori vel eius parentibus solvere comugium et repudium mittere, etiamsi nolit hoc mariius. Jtque hoc casu
dos quidcm, si quae omnino data est dos, sequetur uxorem, reddetque eam marilus, siquidein forte accepxt, donatio vero propler nuptias sive anle nuptias apud marilwn manebit nihil in suis rebus damni
passurum. Hanc lamen legem iarn cxigua quadam adieclione corrigimus: neque enim biennium solum ab
!{ oi xaXovvxnt) rj xaXeixat Zachariac cum s | vxfilru Staiatov om. B || Staiawv (pro dtiaioy) ML]
fiova ygaxia {y^dxta Lr) L | 7 xb XQEIXXOV /? Q 8 fiexa- SiaXvatv Proch., Epan. {Sia^vyiov HaL\ (] $i xnl 31B]
fiaivtov Blf \\ xai xbv 12 fiern xivoi om.Epan. |{ 9 vo- xal ti L xnv ti Proch., Epan. \\ 28 TJ fiir] si qn.ilcD
uos yUVt] xeXevofiEV B H vofiot} Cod. 1 , 3, 52 15. (i. e ti fiiv) t II et TIS] tjxie B* Proch. |J oXat iatlf
ef. nov. V, b fl 11 fit&ioxafiivon BL*] (itd^tajaftiv^ Epan. || 29 dntdtSofttvrjv L || jrpolf om. B' Prork,
M{s) et Sc.hoell fitd"ioxausv(0 B* fte&taxafiivaiv /,'J Epan. g 30 ' ye] ti xt B?1 | 31 ft$vti M Epnn., Frock.
12 v7ioXiX*ifX(ivT)S LB H 13 ijnep L 14 evfjfia- v. /.] fitvet Llis, Proch. codd. pUriqut fl 32 Tovror
Xovxei Bl | yrvia&ni B* Epan. || 16 CIXM ywrj\ rjxs 151,5 rexvoyovta om. B ProcL, Epan.
yvvrj hx \ ovxos] ovrbe (pro aixbs) I? \ 19 avayxijt
Ll | 20 otnXvaexat L \\ 21 sq. xal xa nQnxxeiv)
6 occasionc V || quam F ' | 7 conuersationc F 1 I
xal a SiStoxtv j/ ypvote n^dxxttv avdqnai ov jipnxret
altcram R* || eligit R vulg. H 8 uitam It* u 10 ad] ct i
Epan, || 22 aXXa 25 StixwaC\ axoi rQiwv xekeicov JR U transigcre Klvulg.] transire F71, R* in mg | 11 deiviavtoiv ix rov xoiv yafiwv xnioov B \\ Siaixinv Ll
Diisfio V; lerj. remisso? | 12 *solacio] ct oblato lihri \
xguxia Proch.y Epan. \ xaxa 23 vbfiov otn. Proch.,
21 impotens] im in ras. F | | 2 2 *scd] si libri { 25 otnEpan. \ 23 v6fwv\ Cod. 5, 17, 10 | 25 Seixitai ML\
datur V fi 27 siqmdem] quidem vulg. | 28 tq. i qna
ditxvvoi Proch. z 8eixviti Epan., Pror.hi. v. l. | eoxt reddit] sit det tnediis om. RT$ scquetur vutg. | 29 rtdEpan. | 26 Jiaxgaat] yortvot Epan., Proeh. v. l. 27 xai
dit V] reddet vulg. | contingit V g 30 autem] aut V

DE NUPTIIS

151

Nov. XXn 68

ov yaQ duxiav dgt&fieTa&at. fiovrjv i avrov rov xat- biennium numerari solum ex ipso tempore copula(ov rrji Gwa<ftias, dXXd xQierinv (iovlouE&a. xai tioais, eed triewiiuin volumus. Edocti nainque sumufl
yag iSiSdx&vuEv x xuiv i.Tuavnf}dvx(ov iv fitGcp, T- ex bis quae iuter haec provonerunt, quosdam amun Ttltiova. ij xal xard Siexiav XQOVOV W'X iaxvaavplius quam biennium temporis nou valentes postea
xut vaxeQov Ixavovi ocpd-dvxas vnriQtxr\Gaad^ai TJJ xe- 5 poteutes ostensos rainistrure filioruni procrcutioni.
Kioyoviq.
CAPUT VII.
ld).Xa xal xb xr;s aixftaXcooia: rotovxov daxtv, bnolov
Sed etiam captivitatis casus talis est, qnale est
bona gratia SutXieiv ibv yd/uov. EIXB ybg dvdpl ovfi'
bona gratia distrahere matriinonium. Sive enim con/Jtf/r; xowviov axvxrifia, T^S yvvaixbs iv TTJ noXtreiq
tingat tale iufortunium viro, muiiere in republica
furovari, BIXE av&ts ywi] fiev els aixftnXotaiuv dnioi, lOmauente, sive rursus inulier quidem in captivitatem
fttvot oi b dvrig iv noXtreia, b fiiv dxoifii)* xs xai ducatur, mancat autem vir in republica, scrupulosa
Xtnxbs Ibyos dtaXvst xbv yduov' SovXsim ya(> analquidem et subtilia ratio transigit uuptias: servitute
&ntyEvouivr,i ^axigi^ r; tr,s rvxrjs diabxr,i xr\v dx namque Beniel superveniente alteri personae forTWV ydumv iaoxrjca fieveiv ov avyxcngEl. nXr\v d/.Xd tuuae inaequalitas acqualitatem ex nuptiis inanere
fiXav&qianbxeqov rk xoiaZxa &eu>goi>vxBS, t'ws (xiv 15 non siuit. Attanuea bumanius talia coutemplantes,
laxi favtobv sieguivai rj rbv av8f>n rt %T}y yafiexrjv,
donec quidem est manifestum superesse aut virum
ftirctp aXvxa T awotxdain avyxuigovpEv, xai ovx aut uxorem, manere insoluta matrimouia sinimus, et
ihiaovxM nobs Btvxigovs yapovs ovxs ywalxes OVXE non vcnient ad secundas nuptias neque raiilieres netlvSnti, ti /xrj povXotvxo SOXEIV xaxd ngonexEiav rovro
que viri, nisi voluut videri ausu teraerario hoc egisse
7i(i|ai xai vnonEGslv xale notvals, 6 fiiv xy xrjs 20 et p.oenis succumbere, ille quidein ante nuptias donob ydpov Siagstis ipa/iev ixxioei., rj Se T^S rtgotxbs. iiationis dicimus exactioni, llla vero dotis. Si vero
Ei Si dStjXov xad-EGxrixot, noxegov nsgUaxiv ij fiT/ iucertum sit, utrum superest an nou quae ad bostes
xb tis noXe/ttove dyixbfxevov ngostonov, xrivcA.nvxa persona deveuit, tunc quinqucnnium expnctandum
mvxaeriav pevsxiov eCxs r<p dvSgl EIXB xf, ywaixi,
est sive a viro sive a mulicre, post quod, sive manipt&' rtv, Etxe aarpfj yivoixo xd T^S xeKBvxT\i tixe 25 iVstum fiat dc morte sive incertuin maneat, nubere
uihjXa ftivot, yafiEiv i'2-eaxiv dxivSvvios. Kai roiro
licebit stne periculo. E t hoc enim nuncupatis bona
Y<\Q Sr; xali xaXov/itvats bona gratia SinXvaeGi 7iaod gratia transactionibus a praecedentibus conuumeraxwv nqb rjiuav aviT/gi&firpcni, xal rjfisls De eis rovxo
tum est, nos quoque in hoc corii-entimus, ut hic ueavufttftBV toixe ivxav&a ovSi Siaioiep yivexiu xtu- que repudio tiat opus, ita persoiii8 distantibus ab
(>i%>: ovxo) xcjy ngoiofncav SisGxa/xcuv dXXj/.wv, xal 30 alterutris, et nullufl ex hoc lucrabitur. neque vir
olbsii dvxeid-ev xtgSttvBl, ovxe 6 dviig xijv ngoixa
dotcm neque mulier anteuuptialeiu donationem, sed
OVTB i] yvrif] xr]v nQoyaptaiav Saqedv, dXX' Mxaaxot unusquisque in suis mauebit.
ini xdiv oixeiwv /UEVET.
CAPUT vin.
Tb Si TiQoxeoov ix rr)i xcSy vbfiajv alaxrigiae BiirjyQuod autem prius ex legum severitate introductum
uivov rj/ttls <ptXav&(>untio Xvopsv ovyxa>gT)GEt. Ei ydg 35 est, nos clementi cessione resolvimus. Si euitn ex
1
tx yrt<fov dixaoxixi] * ets /ntxalXov TS rj dvijo ij ywi] decreto iudiciali in metallura aliquis aut vir aut
(bnolov vvv i a r t TO xe *iv IIQOImulier dari iussus esset (quale nunc est iu Proecap. VII tixe avSoi ovfifiait] xb T^S nixfittXoioiae dxv%T]fia T^S 7i(>otx6e($21) citat Leonis novella XXXIII.
cap. VIII extat B 28, 4, 45 (p: B').
ipso coniugii inili tempore, scd Iriennium numerari yolumus. Edocli enim sumus ex iis, quac inlerim
contif/erunt, fuisse qui postguam vel per longius biennio (anjtus impotenles fuissent, postca ad liberorum
procreandorum operam praestandam idonci apparercnt.
VII. Sed etiam caplivitatis casus talis esl, qualis bona gratia dissolvat mutrimonium. Nam
she mariio ejusmodi calumUas acciderit uxore in civitale manente, sive rurstim vxor in captivitatem
vcncrit, marilus in civitate mancat, accurala quxdcm el snblilis ratio solvit malrimonium. Cum cmm
savitus semel alterulri supervenerit, conidicionis indcqualilas aequulilatem nuptiis cffectam manere uon
patitur. Ifisi quod clcmeulius talia cotisiderantes, quamdiu manifeslnm est supcrstitem esse sive tnarilum sive uxorcm, non solula tnanere coniugia sirumus, neque ad secundas nuptias venienl aut uxores
aut marili, nisi vctint temere id fecisse videri ct poenis sttbici, nimirum illc quidem ante nuptias donulionix txactiotii, hacc autem dolis. Quodsi incertum sit, uirutn quae ad hostes pervenit persona supcrsit
uecnc, (unc quinquennium cxpcctandum est sive murilo sive uxori, quo peraclo, sive de tnorte explorala
fuerit rcs sive incerta maneat, sine periculo matrimonium inirc licet. JSam lioc guoque intcr divorlia bona
gralia quae vocantur ab iis qni nos praecesscrunt connumeratum est, ac nos in hoc coitscnlimus, ita ul
hic ne repudio quidetn locus dctur, personis adco inler sc disiunctis, ncquc qxusquam hinc lucri facturns
sit tugue dotcm marilns nequc antenuptialem donationem xixor, verum in snis quisquc sit peptiansun/s.
VIII. Quod aiilem prius ex legum severitale inlroductum erat, nos humuna lollimus
indulgentia.
Si quis cnim ex scnU:ntia iudiciali sivtt vir sive femina in metaUtim dari iussiis esset (quale est quod
1 btaixiav L \ifl. Ma1) |j uQtfrfnjOao&ai L \ fibvoit
L* jj .1 tmovfi^aivbvxoiv L || 5 vTtjjoBTJjffife L || 8 bona
gratia (v. v. xaXrj niaxEt xnl x(>txi) M dya&fj yaqixi
Ii, ntn. L \ 9 rotovrbv T* B* | II 6 prius om. li} j| iv rrj
nohxda fl, Leo [| xa ow. Lto (| 13 ysvouivr;i B1 II
U xol ydpov Leo || 16 r) rbv avSga jteoietrai Lto |j
yninxry] yvvaixa Proch. v. /., ICpan. || 18 OVTS CLVSQK
ovtt yvrnlxet Epnn. | 10 flovXtavxai Epnn., Toluut y B
20 piv xfi\ fiivroi Ly Tp ante ixxlati (21) coll. Leo |
21 rijs] 7y rtjt B' Epan.i Proch. v. 1.1| 22 nQoxeqov Lx f
2?i xb ir aixpitXwoiq xaxexoftevw Epan. \ 24 nevxaaxia
itH1 ij fiBVtxa) L* j| lire rrj yvvatxt tZxt r<S dvSgl B' [|
26 fiivtiv, s.v. ixri Ttevrf. Af\\ Kal xovxo 20 avfifnuev
i. 2Yoe/i., Epan. \ 27 ^oraygaxia Ll ayufry
x^ettl

$. v. L1 xaXji X"P*T* -B H 28 eis] xal tii L |j 29 Siaialcp

(pro $uo(u>\] Snxioitav B1 {8invy{(p Hnl,)\\ 31 Ivxtv&ev MB] ivxav&a L Proch., Epan. |j xspSaivet IVoch.,
Epan. || 32 nooyduov Epan. |j 33 fiivii Bc Epan., Proc.h.
v. l. Q 37 7iooixovi]oq> MBl
1 enumerari R \ 6 etiam] et R || 9 viro om. RT \\
10 captiuitatc F 1 H 18 ucnirent F* | 20 ille 11] illud F
illum V vulg. ( 2 1 eiactioni] subcumbero add. V* ||
illa R\ illam Vvulg. \ 23 deucnerit Tfl 2" transactionifl
/{' transactioni R* || 28 oos] et noa vulg. B conscntemua
Iia (| 29 opus] tcmpus vulg. [ 35 cessionej f. roccssione
s. v. V3 B 36 iudioiolo F 8 J 37 procconiaao i2 proconiaao
(tic) V i'rocoanc8o vulg.

tfov. XXII 810

152

DE NUPTIIS

vvrjat^ 16 re iv ir\ xajLovpsvij Fvy>(p), ov?.s(a ftiv connisso et in appellata Gypso), servitus quidem
r]v xaxd ib naQa TWV ixaXattuv voftop-errj&iv dx rfjs erat ab antiquis legislatoribus sancita ex supplicio
iifuuoiai inayoftivn, Sie^evywxo Se o yapos, irfi itillata, separabatur vero matrimonium, supplicio posficooias ibv xarrtoeSixacfiivov ixovarii iavirj Sov- sidente damnatum sibi servientem. Nos autem haec
Xsvovxa.
rjfieii Si IOVTO dviefiev xai oiSiva xtov i 5 curavimus, et nullum ab initio bene natorum ex aupev
yeyovurtov ix xtfitoqias ylvta&ai ovy%at#ov- plicio permittimus fieri servum. Neque enim mutaixeiTjv. ov yao uv fiexafiaXoiuev rjftels XV'/T\V mus nps fortunam liberain iii servilem statum, qai
s Sovhxijv xnxacxaaiv oi ye xal xiov etiam dudum servientium Tnanumissores essc festi8ov)v6vxmv i/.en&e.Qarta.i anevSovrse el- namus. Maneat igitur matrimonium hio nihil ex tali
io xoiwv 6 yaiws svtuvd^a ftt]Sei> ix xijs 10 decreto laesuin, utpote inter personas Hberas conriyovfiXanxofievoS,ola ftexn^v itQOSiOTtwv sistens.
ovreoxcus.

CAPUT IX.
Ei Si ip7Jtpo? Stxaoxiy.r} i6v dnelsv&s^ov r\ xrtv
Si vcro derrctum iudiciale libertum aut libertam
antXev&iqav r\ xovs XOVTCDV nalSas xaiaSovXcdaste, aut horum filios in scrvitutem redigat, constat quiawiaxaxai ftiv i | ao%?}s o ydjuos, TJ 8l VOTSQOV ^7rt-15dcin ab initio matrimoniuni, postoa vero apparens
tpavtiaa SovXeia Stn^evywaiv avxovs dn' aXAqXmv, Bervitus separat eos ab invicetn, tamquani morto
toeavei xekvxijs axokov^aaaijs' inEine^ oi TZQO -qfiaii' secuta: quoniam praecedentes nos dicunt supervo<paal XTJV imyevofiivrjv SovXtiav ov (laxgoi Siecravat nieutem servitutem non procul a morte differre. Id&avaiov. aitxe dvxev&tv xo ftiv oixeiov Zxaoxos dno- circo ob hoc, quod quidem proprium est unusquisXafi^avixoi, xb Se TTO isXevrijs fiovov tols ihv&d- 20 que recipiat, placitum yero solum quod ex xnorte est
Qott itsQiyivia&o} ovfitpmvov, xov Xomov TZOOS xbv liberis udquiratur, reliqua vero veniant ad eum qui
xaxaSovXtoaavxa x^Qovvcoi.
redigit in servitutem.

CAPUT X.
Ei Si tv&ie i a$x?is oirl&{rj xis iXevfriQq? awSi vcro ab initio putaverit aliquis Hberae iung
/tTtxeo&ai TCQosojTiro, sha dxeho SoyXov vaxeoov ano~ personae, illa vcro famula postea declaretur existen

xvyr\v dvtauxTjxot' aitxs oiSi xtvSos ix ydfiov &eco- lucrum ex lnatrimonio conteroplandum cst nequc i!ipqxdov ovSi xi rotoixov, , dXXd rpiXt{y
xwv TIQOSTJXOPquid talc, sedppuram rerum coinpetentium
p{y vdSooi
QJ
pper coni jxQos<f6o(ov
s 6 v
dv
T Tavxa
30 q30 gruas, i actioues
ddii
H pHaec autem
di
Sta xaiv
aywydiv
uvdSooiv.
redditionein.
dcceniiSi Swqi^oftev xal xov xowvxov ovx tlvai (pa/uiv yd- mus et tale non esse diciinua niatrimoniuui, si cauftov, eintf xo jtqayua xv-/riz dSrjXia iSwixriaete fioitj, sam animus incertus dispouat soluin, nequc consensu
f*r']xa avvcuviaeaiz xov Ssonoxov f*rtxs xaxovgyiai uidoraini nequo malignitate cius aliqua neque ncglexov xtvos firjxe Qq&vfUat iXsyxoutvrjs.
gCQtia couvicta.
cap. IX. X extant B 28, 7, 21 (<' Bl; cf. excerpta inde B* p. 158 stj. Zach.), eadem in cod. Vaticano 828
Nomocanonis XIV tit. 13, 4 p. 616 Pitra (rijv xff vsagas xtf. T/, d^).
nunc accidit et in Proconneso et in Gypso quae vocatur), servitus qnidan erat sccundum leges a vctcribus scriptas ex suppticio illata, solvebalur antem matrimonium, cwn poena condcmnalmn taierci sibi
servieiitem. Aios vero hoc remitlimus, neqnc quemquam eorum, qui ab imtio ingenvi /xicrunt, ex supplirio
servum fieri patimur. JNeque enim nos condicionem Uberam in scrvUem slalum commutamus, quxppt qui
etiam eorum qui antca sa~vi fuentnt liberatores csse studeamus. Maneat igitur in his mairinwnium nuilo
ex eiusmodi scntentia delrimcnto affcctum, utpote qiwd inter personas liberas consistat.
IX. Si vero sententia iudieiaiis libertum vcl libcriam vel libcros eornm in scrvitutem rcdegerit,
consistit quidem ab initio matrimonivm, al quac postca upparuit servilus scparat eos intcr sc perindc nc
si mors sccuta sit: quandoquidem qui anle nos fucrunt servitutem supervenientcm non multum a morte
distare dicunt. ltaque hinc suum quisqne recipiat, paclum vero in casum mortis solum liberis suppetat, ila ut quod retiquum est ad eum, qui in seryituiem redegit, peroeniat.
X. Si quis anletn stalim ab inilio se cum iibtra pcrsona mtptias contrahere opinatus sit, deindc
illam servilLs condicionis essc postea apparcat, non dicemus solvi matrimonium. sea ab initio illud ne
matrimonium qnidem fuisse, propter rationem prius a nobis dictam quae in condicionis inaequa/itnte posita est. Unde neque lucrum ex matrimonio neque quicquam riiismodi spectandum, scd mera rervm qnae
competunt pcr congruas actioncs restilutio. Haec autein definimus ac tale nega^nus cssc matrimonium, si
quidetn rem coiulicio incerta sola instituat, nequc domini aut consensus aut fraus aliqua aut neglegentia
coarguatur.
1 xo T] xal xb LB || rvytp B 1! SavXein xxX.] c/. Dig. A sibiqao R || aut F | | haco MT] lioc vulg., om. lV 1
28, 3,6 6 |j 3 xrti\ xbv xtji B || 4 xu>v Ma [| dxovant
M |j5 curnvimus] reniittimus vulg. jj 7 qui] quod R \
manuniissorcs R seruitirnti**
5 dvieftev]
curauinms p || 1 pexaftdXXotfitv LBl || 10 fii]-8 sennentiura sccunduni
l
V1 || 9 hic om.
K || nihil om. lri j| 10 1ntSivi B U 12 avveaxtoe] iaxali L |j X17 sq. c/. Dig. 35, 1I, 59 missorcs
3
1
pote
RV
vu/tj.]
utputn
V
utputa
V*\\
libcrans V \
1. 50,17,209 || J8 imyeivofUvqv IJ irttytvofuvtjv L" |
a
x
fiax^to Bs) fitxoai M ftixoov L jj 20 a-noXttnrfi Ll (j 153 mantatriinonium R || appares V \ 16 ad inuiccffl
21 neoiyivia&a) L || 23 sv&vs om. s Q 24 Txooaionov MF\ U 17 sq. scruitutem superuenicutem (sapcrupnicntc
72)| R || 19 ob del. i? vulg. '| 20 ex om. Rl i| 22 reUigit
VOXEQOV om. D H 25 xa&tfixot B'corr. || StaXvta&ai B*
26 avxb xip' ugxhv] ipso initio
s P TtctQfi] Sin malit R V) redegerit T || 23 rubr. Si quis Hbcr ancillam uxoreO
ducxcrit uel 1 contra R mrj. || putautrit|
fucrit Rx \
Zachariae || 27 eigTjuiviov Ll |) xrjv xrfi ntQi xrp> xvxn*'
l
24
lumula
V
||
postcu
uero
dcclaretur
R
||
27 proptcr
dviaoxrjxot] propter inaequulitatisforturmm
r || 28*7. leg.
diovxt ovxai || 29 xaiovro MLl | ydbv Ll j| 32 xvxqs] inacqualitatcm tortunno vu/7.1|| 28 neo aliqnid R U 31
x
xvxriS xrxl yvxW B, yn>%rfi legit C || Stnixjraeta 1 cinius C3so R P2 32 consa V | 33 malignitntcm R &
<rwdtotxTJoeta B ovv SiowfioeeDV {Sioixt^atey L ) 34L coniuncta It
33 tq. *p.i}8i ~ p.i)&i fiqS libri

DB NUPTIIS

153

Nov. XXL 11. 12

CAPUT XI.
El ya(> l&Scoxtv (oe iXev&egav TTJV iamov &epa*
Nam si tradidit tamquam lih
liheram suam ancillam
naivav 6 SsanorTji, 6 Ss ikv&eQos a/v xai nujxevoas
dominus, ille autem liber exis
existcns ct credeus traiqJ SiSovn xav%T\v &').a{iev, iows xai TtQOixepwv yevodenti lianc accepit, forsan etiam dotalibus
celebratis
fiivwv ov/jtj3oXaiajv rj fiqSc yevoaivdiv
fiv, XT)S SB documentis, aut neque
q celebratis quidem,
q ,
eeius autem
t c yyva>fii]s
> f i s
b o
S o i s
ovx a
av *ir\ 5 voluntate causaui gubernaute
gubernaute, non erit iustum
iu
(ale
tb
Simtop i'ov toioiiov
non constnre matrimonium. Sed tacitam libertatem
yifiov. iXl
^
^
sequi sivo viruin sive mulierem, cum talc aliquid a
ihv$f.oiav axolov&eTv efre p
if, yvvaixl, xoioviov xivbs naga xov Seanoxav yeyo~ domino fit, sancimus, et rapi talem virum aut femjvoToi, &G7tiojiuv, avaoTia&a&ai xs ibv totovxov j? uam ad ingenuitatem et causam tamquam super iiirv Toiainrjv eie tyyiveiav xai xb n^nyfia u>s in 10 beris et iugenuis iudicari. Si vero ipsc quideni non
xe xai EV ytyovoai xQtveo&at. Ei Se vcelebravcrit nu^tias alterius personae dominus, sciat
ov. awa^uoaeie tbv yauov 6 fraziQov tcdv
autem, quod agitur, et ex stmlio taceat, ut postea
v
Ssffno-tTji, eiSsir] be rb yivofievov xal <='- causam sarcint alteri coniunctorum, ulcisciraur huinitt}8ti anoxQvmoi, Xva vaxt^ov npo.yfta odyeis tuiv
iusraodi, ai aperta probetur, ncquitiam et privanius
awaf&ivxwv &ari^co, nuw^ovfiEd-a ti\v toiavTT\v, 15 domiuum ita maligne cogitantem, sitque rursua etiaru
uys oatpws anodetx&eirj, xaxovQyiav xai afaioov'
hoc matrimonium, tamquam si conscnsisset dominus
ne&a rrjv Stanortiav tcov ovrto novi]Qcos fiefiovXev ab initio; et ilie quidem cadat dominio, ad ingenuinivtoy. xal Zatto ndliv tcai tovxo yauos WSJISQ a.v tatera vero servilis pcrsona rapiatur, hoc ipso eveti ovvr;rt<rep 6 XEXXTJ/JIVOS XTJX1 aQxqv xai h fiiv
niente effectu, sive conscnsit sive malignatus est doixniTt-iixai XTJS SeoTtoxtias, av&n Si els evyivctav 20 minus. Palam itaque cst, quia ctiatn tilii cx talibus
ava^na^ia&io TO 8ovMn> TtQoztonov, xov aixov avpnuptu? liberi et ingeuui Bccundum hanc nostratn
[ialvovioi anoTeieafiaxos, ij etjieg awffveaev r; stnsQ
erunt lcgem.
ixaxov(>yTj(Ttv 6 xexxTjficvos' TtgobrjXov 6v, cos xal oi
nalSit oi ix xcov xoiovxiov ydfiuYV ifav&eooi xt xal
if xaxit xovSs Tjuriir faovxa$ tbv vbfiov.
25

CAPUT XII.
E t uiulto potiiia haec valeaut, si contirrft dudum
Kai noU.cu (taXXov xavxn xQttxsixio, BIJIEQ exv%sv
scrvum aut ancillam seu langiicntcs dercliquisse seu
'
rbr olxtnjr ij xt)v &eQanutvav rj voaovvxas ' "
niftyaj/f.vos r\ xai y.axatpgovrjoae avxiov xai dnopa*
etiam contcmpsissc eos et amisisse super dominio
k<ov XTJV inl xj) Stanoxeia xax' avxdiv yvebpirtv. iy.ii'
adversus eos voluntatem. Illi uamque, utpotc iarn
voi y!t(> wi rjbi} xadsaxajxes flev&egot xtd xaxa xbv 30 constituti Iiberi et secundura pro derelicto titulum
atiavtl pro derelicto xixXov davxdiy, aiX' o\>x sxtQav
sui et non aliorum existentcs, non in posterum inbrris, oix av vcxsqov ivayj.oit>xo naqa. xwv xb xexr^quietabuutur ab his qui possidcre C03 olim odio hao&at xovxovi nahai fuor;<xdvx(oy.
bucriint.
cap. XIXIII

hahent B 28, 4, 45; cap. XI Prochiron 34,14, XI et XII Epanagope 37, 12. 13.

XI. Si enim ancillam suam dominns tamqunm liberam nuplum collocarit, ille vero, cutn liber esset
ct collocunli crederet, eam duxerit, forle etiani dotalibus instrumentis confcclis, vel non confectis quidem, re lamen cx volunlate eius conslituta. par non sit talc non consistcre matrimonium. Sea nt
tacita liberlas sequatur sive vintm sive feminam, si quid eiitsmodi a domino factum sit, saneirnus, et ut
ille vel ilia eripiauir in ingemtUatem, aique res tamqnam inWr liberos et ingenuos diiudicetur. Si vero ipse
quidem nvplias non conciiiaverit alteruirius personae dominus, scierit vcro, quod faclum est, et consulto
cclaverit, ut postea alterutri coniugum ncgotiu strucrct, eiustnodi malitiam, si quiaetn tnanifcsto probelur,
punimus eosque, qui tam prava cotisilia ngitantnt, dominio privamns. Alquc rursiis hoc quogue cslo
matrimnnium, perinde ac si ab initio dominus consensisscl: cl xlle quidem dominio excirfat, scrvilis aulcin
personu rursus in ingenuitatem eripiatur, idemque effectus conlingat sivc consenserit dominus sive frandem commiscrit. Manifestum est etiam filios ex ciusmodi malrimunio nntos et iiberos ct inqenuos secundum hanc nostram legem fore.
XII. Ac mullo tnagis haec obtineanl, si fortc iam srrvum vel ancillam aut aegrotanles dimiserit
ant diam aspcrnnius et voluntate dominii in eos exerccndi dcposita.
Illi enim, utpole iam libcri ccnstituti et quasi ex filnlo pro dercliclo sui ncc vero aliortnn, tton merilo postca molestia afjiciantur
ab iis, qui dudum cos possidere
faslidicrint.
1 ti ya^] av Proch., Epan. tCxti B || 2 o
j]
om. JB, xiv% 6 SccnbxTji po.st i^iScoxev eoll. Epan. j|
3 txStSorxi Heimbach [] 4 ftf]Si\ ftrj Epan. || 8 rotovxov
L Proch., Epan. s\ xai xotovxov MB || Ttvbs] yaq TItvt Epan.\ysvoftivov B (| 9 aQna^ta&ai B |j 10 Mi
aTttltv&ifOis L |! 11 tv yeyovoot ML Epan ] tvysviai B
Proch.t rpit ivyevote M s. v. |( 13 tidefy] iSt* Ll eTSrf,
dtindt tihpit corr. L* \\ ytvbpiYOv Proch. (] xnl del. L1 j|
14 anoxQvnrotxo L | 15 ixi^o Bl || 17 riov ovreo] xav
ovxat XO L naqk rtov roiovxcov (xoiovxov Ep.) Proch.,
Epan. (tw. Bt) (j 18 dtaniQ cl Epan. (| 21 TOV avxov
Epan, s] xoiovxov MLB Proch. || 22 rj priux om. Proch.,
Epan. \ 23 ov) ovv Proch., Epan. [J 24 jtnlSss ol] xex&sv
T B 5 T otn. Epan. [j 25 xaxa rorSe 7][tutv et xbv vbuov
on. Proefi., Epan. [| xbv vbftov Saovxcn B l| 26 sq- txvx*
tbr ol*. fjSr)t B B 28 rj xai] xal om.( B Epan. IJ 29 xrj
n. B \ nar'] xal xax' Bl || 30 xaxa 31 xixXov om.
Epan. | xbv) rwv B? rbv xav B{ || 31 pro derc|licta>r

M pro derclita> IS arcQovo^xav B, M M. v. j) rrtp&v

(tTtftor IJ%) LBSEpnn.] sxinov M J 32 nnp1 avxotv
L* jj xb xexxKO&a* MB] anoxixrtio&ai Z,1 xexxr/V&at
Epan. Z.1
2 aufetnl nn V1 H tradcndi Rl 1 3 nccipit R acoipiat
V B cclcbratis] celthratis ctinm V ([ 4 documontis
eclcbratis om. R (docunicntis post dotalibus v. 3 add.
Ii1) || 5 cansa l r l |j non otn. F 1 R 7 sivo priux om. R {|
cutnj ct cum vulg. [| 10 iudicaro F|| 12 autem] dominaa
aild. R* B 13 coniunctoruni et ulciscimur V (j 14 noquitiam vulg.] ncquitia RVT || 15 dominum] leg. dominioT || 16 consensus Vx |J 20 itaquo V vulg.] om. RT R
21 sq. erunt nostrom V fl 26 rubr. Si quis crno suo aut
ancilc cgrobtnti nullam curam habucrit R mg. || 27 siue
etiam V H 28 amisso R | 29 numquc] t autem R2 s. v. S
30 delicto V

Nov. XXII 13. 14

154

DE NLTT113

CAPUT XIII.

Deportatift>i/ pivxoi, c *p> {isitxcaqr^ae xal 17 nnDeportatio tamen, in qnam migravit' et anliqua
iu 7tv(ios xs y.al vdaxo? nnnyooEvan (i]v aqna et
ignis et aquae interdictio, quarn aquae et ignis interigni interdictiona xaXovciv oi Tjutxegot rppot). ov Sia~ dictionem vocant nostrae ioges, non solvit niatrimo/.lei xct awoixiaia.
IOVXO yaQ Sij y.ai ru~ d~ttoruT(p
nia. Hoc eniin ot sacratissimo pridcm placuit ConTiQionr eiio^e Kmvcnuvrivia fpiXavfrf>o)7Tov tt Tzouy/tn 5 stantino elemens quacdam causa et a nobis quidera
xtti i'y' rjnwv fiiv dnoSez&ty, -jov Se Ttagvvxos ov probata ost, pracseuti vero i)on copulata lcgi: unde
Tiooianrouerov vo/uov' anxe oufie ra artortXiafiara
neque effectus causae (iiccndi suut, cuiu iu suo maQnttov xui ys ini XTfi oiyaiai utroirt xit^n^s ngayneat oruiac.
uaxt.
CAPUT XIV.
"Ioutv Si Srj xnl xin> TJ>'<?S I;UWV rrt tLSaifwvus 10 Novimus autein et huius nostrae felicissimae civiTxoXccoi oiy.iarrp-, rbv rip if-eias tfauiv X?)eu>s Ktov
tatis conditorem, divae memoriae dicimus Constanaxurtlvov, ysygatporn vouor, xa& ov ti rts inl
tinum, scripsisse legem sccuadum quam, si quis iu
OT(ia?oTiid'>r yiimto y.nl atyrjaeia nooi irti- yuuerip'
cxpeditione fuerit ct tacuerit ad uxorem per quaini ibi^nE-vTi xQotov, xnl fiqS' OTIOVI' avxfj yirtjzai
dricnnium, et nuilum ci fiat ab illo signum eius
yrrto' txsivov avufloXov vrfi Ttegi avxrjv Stafriaeios, 15 circa eam aflectus, tunc liccntia sit mulieri ad seT7]vty.ai>ra aSetar elvai xf; ywatxi Tiobi devreoovs cundas nuptias veniendi, (libellum) ofForeiiti prius
uifixreio&at yu/tavs, SiSaaxa/.iav t7tiSovG7) Tt(foreoov militiae principi ct hoc ipsum testiHcanti: et si hoc
1$ rrjf aTQarrtyiav t/ovxt. xal auxo roiro ixuaojv- fiat, inculpabilitcr mulier ad virum altcnim transiet
QctfievTj. xni et xi xotovro yivono, dvti&woi re 17 et non damniticabitur quiriein dote, non tamen antcywij nobi arSoos irioov fiErn^r^aexai y.ai ol ^rjumt- 20 nuptialem douationcm Jucrahitur. Haec itaque sa&r,aeral ttiv x/ji' ngolxa, ovx tti^ Si xrtv nooyafnainv
cratissimus Coustantinus: vehementer autem nobis
reoSanl Swoeoy. Tnvxa /IEV oin' 6 {teturaros Kiov- inmatnre baberc jJIa constitutio videtur. Actibus enim
axav-rXvoi' o<p6S(>a. di r,/iiv atooios Syf.iv i) xoiaint]
bcllicis occupato marit6 uxoris inferre privatiouoni
<5tT|*s Hoxel. TO yaQ nf)a$eoi noXsftixaii iv7jG%o- non minor est poena quam ab b.ostibus capi. IJto7.r,uivui TW yiuavxi y\<vtux6i innyeiv Gxior,on' ov% 25 quc non prius ad virum voniat sccundum huiusmodi
ij-tTiav iaxi Ttmvt) xov naga Tiofafilon aXiorai. "ilixe
mulicr qualem legislator iste proposuit, quam etiam
fji; jiQoxeoov tis arSybs <poixaxco devxsoov } xoiaixr] decennii transeat tcmpus. et haec importuna quidom
ywij onoiav 6 votiofrixiji ovxos vni&exo, TIQIV av
sit viro mittens litteras aut per aliquos verbis utens
y.ni Sexaexi)s SteX&oi xPl<"'0St Xlt* avxr) Str.voxlrosie ad em, ille vero aut aperte reuuat nuptias eius aut
ibv avSon axiX/.uvGa yqauitaxa 1} Sta xirtov Qqfiaai 30 absolute COUticoat, tunC quoquo Jibellurn otferat aut
xgcDfiivrj Ttobs avxov, o Ss rj oa<f(os aneinoi 7to6i gloriosissirno magistro militum aut sjecrabili duci
xcv ydftov xbv avrt,i r, x<xO~UTia~ Gtyrjasit, xrivixavrn
aut clarissimo tribuno, sub quibus miles ille CSt.
x SiSaoxnXinv imSoit] t) xot ivSosoxdra/ vxynxriyco Tunc licontiam cnim ci dattius et preces porngcre
7j TW neqipXtTixip iiovxi rj TW Xaimooraxo) xoifiuvvia, imperatori et inile Jioc promereri. tSciat aurem (juia.
v(p* ovi b axQaxta>xrtt iy.elvui ioxi. xors yno uStinv 35 si citra hoc aliquid egcrit, tamquam tcmiTarie nuI'T^ SiSofiev xni ixext](>iav avartlrai ftaoitei xctxtJ- bens subiaccbit legilioiis poenis.
&ev Toi<xo intxoaTtrjvat. iGxco Se <hi, ci 7zaoa xnvxd
xi Ttpdl-etsr, 10i TtQOTisxdJS yTjfiafuvr} vnOTiiaeitai xms
*x xov votwv 7ioii'aii.
cnp. XIVXVI
om. L, eadem exceptis cap. XV$3 XVIpr.
cap. XIV tummarium ex Athan. habet Nnmoc. L tit. 41.

om. B.

XIII. Deportatio tamen, in quam vertit eliam nntiqitn aquae et ignis prohibitio (quam aqna tt
iqni inlcrdictionem vocant noslrae legcs), non solirit matrimonia.
llacc eiiim etuwi oliin sanctissimo
Constantino placuit humana rvs et a nobis recepta, quae tamen cum pracsenti lcge non concxa est: uiuie
ne de cffeclibus quidem dicendum rei in suo ordine mansurae.
XIV. Praeterea novimus etiam huius felicis urbis nostrae conditorem, Constanlinum divinnc memorice
dicimus, legem conscripsissc, cx <{ua, si qitis in caslris fuerit et pcr qxiadriennc tcmpus sUaitiuin egtfu
adversus uxorem nequc ultum ct a/fectus erya eam siijnum ab illo venerit, tum nxori ad sccunJes
nnplias transire liccat, ubi prius rcm in nolitiam pcrtultnnt cius, qui imperium mililare habet, atqne U
ipsum tcstibus probaverit.
Et si quid eiusmodi fjal, et impnne transibit mulicr <id secundum virvm nequc
notis iacturam facxet, nec tamen iatn anlemiplialcm donationem lucrabitur. Hacc quidan sanctissimus
Constantinus. Nobis autem admodwn intempesliva esse eiusmodi constilulio videtur. Nam marito bcilias
ncgotiis occupato eliam uxoris privationem infcrre non minor estpoena quam captivum esse apud hostei
Itaque non prius ad sccundnm virwn veniat talis femina qualem legislator ille stalnit, antcquam rel tttcennium praelerierit et ipsa sollicitaverit maritum litteris missis, vcl pcr alios verbis usa ad eutn, i/.V
vero aut diserte renuntiavcrit nuptias cius aut omnino taaterit, ac tnm ipsa notitiam eius rei periulerH
vel ad gloriosissimum magislrum militum vel ad speclabilcm ducetn vel ad clarisshnum tribunum, sub guibus miles ille est. Tunc cnim facnltalon ilti feminah damus et litteras stipplices imperatori porrifjcndi
et inde hoc impetrandi. Quodsi quid adversus haec fecerit, sciat se Utmquum quac praepropere nupserU
pocnis lcge stalutis subiectum iri.
1 DeportaWoiv' 2 anayoptvai: MLB^)
Qg
ftbe r\ il-OQla. B || 2 9. TJV vouot om. B fl aquact
ngninterdictiona M adua i^crai (aqua ct ignis L*) ijnterdictiona L || 3 ol rjftdxtgoi] oifiixegoi L1 i)utxtQOi Li1 \
5 TfQcirjv] TVQIV B [| Ktovaxat-xlvio] Cod. 5, 16, 24 (c/.
5,17, II (| 6 fiiv om. L || 7 oiSi] ocSe Ll R 8 oixlut L \
12 voftov] Cod. 5,17, 7 || 17 dftxvvo&ai M 19 T* TOovro] hoo y |j 21 ovx iri Si Scrintt/er] ovx'ix M non
tatncn ?; leg. ov fttjyt || 28 nqlv] JIQOS M || 29 avxol
M* | haco importuna quidem sit (1. e. avxrj Si
uiv) ff

1 qncm R\\2 quam aquaet igni vuly. ||4 cnim et] ctcnim
et alia F | | 5 clemcs Rx |j 6 lcge Rl || 10 rubr. Dc uxoribua militum R mtj. |j nostrae] autcm F 1 , del. V1 \
12 legem et gccundam R || in cxpcditionc F l vulg.] impeditus RVlT\
15 cffcctus R R 16 libellum add. vulg.
post prias Q ofTercndi R J 17 tcstificandi Rl \ hoc P
F j 20 donationcm om. R || Haec] hoo cap. innouatuffl
cst per constit. PIB kp. 1 adser. rubricntor V Q 22 '
mutarc Rl | 26 qualem RT] quam V vnlp. B proposucrit R | 29 aut] si aut V | 30 obsolute eius conticcat
V1 || 33 tuno enim liccntiam vulg. || ei V] om. R vulg- \
34 indc] non Rx \ 35 citra haco R j] uieraric V1

DE NUPTHS

155

Nov. XXII14. 15

1 Ai fuv ovv intsixeaxegat xwv ya/ieov SiaXvoen, 1 Mitiores itaque nuptiarum solutiones, tamquam
Ss yavixio xivi Xbyto vnb xip> bona gratia
generali quadam ratione sub bona gratia factis disiuuctionibua, sciendum tales esse quodammodo.
iia^Ei^iv avotaxiov, toia.utai Ttcbs tioiv.
CAPUT XV.
Ai 8i dcpegrje attlav ^rjxovatv iSelv ij naga tov av
Ceterae vero causam quaerunt inspicere aut a viro
fybs tj 7T(?a xrjs yvvatxbs yivofidvjjv, iva ^fticuamai 5 aut ab uxore factam, ut damnificent teinerariura in
1
xbv TtQonttT} xjj xwv naq avxov SeSofidvtov ixmwaet,
casu horum quae ab eo data sunt, dotis diciuius aut
nootxos tpapev fj Sta yajuov Soioeat. 'AXXa xolxav
propter uuptias donationis. Sed harum causarum
rrijv aixiaiv oi uev aQxatoreQoi noXXovs inowvvzo xai aatiquiores quideia plurhuos faciebant diversosque
Sia<fb(>ovs xaxaXoyovs' OeoSoaiot Si 6 reoe rat fiev
tractatus, Theodosius autero iuuior alias quidera
ixel&sv Xaj3d>v, xws Si avxoi ngossS-evowv %tp> ne(yi 10 deinde Bumens, alias autem ipse adinveniena de rextov repudiwv Eygaye Staragtv^ ryttiv Se xal SXEQUI pudiis scripsit constitutionem; a nobis autem et aliae
rtves ii()ose!;ev(>i&7]tjav alriat, ae opfrws xeiV owel'
quaedam adiuventae suut causae, quas recte habere
Sufiev tit aiiiav aveveyxeiv rov tairais vnoneaovros.
perspeximus ad culpam referri eius qui Buccubucrit.
1 El xoiwv xara rfjy 0eo8oaiov rov rtjt eioefiovt
1 Si igitur sccundum Theodosii piae memoriae couIrfecos dinraljiv io%v<jeiBv TJ ywv 8tiai ibv awot-15 stitutionem yahierit mulier osteiidere maritum aut
xrjaavta i) fioixelav afiaqrtbvxa, t) $vo%ov xa&eoraira
adulterio deliuquentem, aut reuin horaicidii, aut veneyovov, rj ftayyavsiait xe xal ayvQxiaa iaxolcutoxa, ficiis aut seditionibus OCCupatum, aut quod pessiTJ xq> %aXena>xa.T(p navratv afiaozqpatatv imxotvtamum omnium peccatorura est communicantem devtjoavra nXt]ftueXf]fiart, <pafdv Ss rcp firjxnvijaaa&ai
licto, dicimus autem macbinatum aliquid contra ipsum
T xaxa xrjt fiaadtiaa avxrjs, tj xaraSixaa&ivxa jr-20 imperium, aut condemnatum falsitatia, aut sepuicra
qajioiTjatais, r/ xa<povs Siogi^avxa, i] SX XIVOS xmv effodieutem, aut ez aliqua sacrarum dumuura aliquid
oixwv TI ae<svXr,xbxat rj Xgaxgixbv inavTjpr;- rapuisse, aut latrocioii sectautein vitam aut latrocifiiov fi xovt Xrjaxevovxas vnoSexofievov, r{Sva
nantes suscipientem, aut uuum eorura qui appollanxaXovfievcov ansXaxobv, ok daxi ipQovxis xols aX- tur abigei (quibus est cura alieuis insidiari auimaliQIOH ifiSpeveiv vnot^vyioie rj ^oaxrjunat xai xiiy~ 25 bus aut iumentis et ca transponere alibi), aut probet
xa fia&ioxav extgio&i, ^ i^eXiy^eiev arS^anoStaxJ^y plagiarium esse, aut ita luxuriose viventem ut ina^utwTa, fi ovxtot aaeXyciii fitovvxa <oi iv oyeai
spiciente uxore cum aliis corrumpatur (quod maxime
xrfi yauerfje ixi^att owSiaip&eipeafrat [oneo fiaXiaxn mulieres utpote circa cubile stimulatas exasperat, et
ywaixai ola neoi xijv eivrjv rjSixrjfievae ayQniiveiv
praecipue castas), aut si insidias sc passam a viro
noitl, xcd fiaXiaxa 8rj xae atofQovas), % eine$ im- 30 probet circa ipsam salutem aut veneuis aut gladio
P(tv)^vofUif] naoa xov avSgbs Seigete neoi xijv aoi- aut per alium aliquem taleni modum (multae namxrrfiav avxijv fj <pagfiiixote rj (fei fj xa&y SZSQOV que hominibus ad malitiam viae suut), aut ctiam si
xoioviovxiva xQonov (noXXni Si av&Qmnois ai ngot
nagellis super ea utatur: si igitur mulier tale alixaxiav 6oi), ij xal fidoxtgiv ijt' avxyv xqtbxo- ei quid ostendcre potuerit, liccntiam ci dat lex repudio
xoiwv ywij xoiovxb xi Selgat J w i j ^ t ^ , aStiav nvrp 35 uti et nuptiis abstiuero dotemque percipere et anteiiSuaiv b vofioe xal repudiw xvvo&ai xal atpiaxanuptialetn donationem totam, non eoium si omnes
od-<u rov ytipov, xai xip> nQoixa XaufSuvuv xai xrp simul probaverit causas, sed etiam si secundum se
nQoyn/uaiap Staqtav nnaaav, ov fiovov ei nattai bfiov Unam.
Sti!-tie xai alxias, aXX' ei xai xa&' avxijv fiiav.
2 Kal avfrn aSetav SiStoai xio avdql xrp> yvvaixa 40 2 E t rursns licentiam dat viro mulierem abicere.
axonepnEtr, ei /toixBvofiit^iv evooi, rj /iayyavsvovoav,
si adulteram iQveuiat, aut veneficam, aut deliuquenrj i*nfia<>xavovaav <povov fj avS^anoStc^bv rj xvftfJia- tcm homicidiura, aut plagiariam, aut Bcpultorum
pv('a>' T\ Upocvlop ovaav, rj ovontvSovoav AgoraZs violatricem, aut sacrilegam existentem, aut laveutcm
cap. XV l decurtatam exhibet Epanagoge 21, 6 txtr.
1 Tales igitur sunt fere aequiores nuptiarum solutiones, quae gcnerali quadam ratione ad divortium
quod bona gratia fit referendae sunt.
XV. Quae vero deinceps sequuntur ciilpam requirunt aut a marito aut ab uxorc commissam,
ut nocentem puniant eorum quae ao eo data sunt amissione, dotis dicimus vel propter nuptias donationis. Ac xeleres quidcm harum culparum rnullos et diversos fcccrunt indices, Tneodositis vero iunior
aliis illinc petitis aliis ab ipso repertis constitutionem de repudtis scripsit; detiique a nobis aliae quoque
insuper repertae sunt catisae, quas par esse intelleximus ad culpam eius, qui in tllas inciderit, referri.
1 Ilaque si secundum Theoaosii piae memoriae conslitutionem mulier ostendere valuerit viaritum vel
adullcnum commisisse, vel homicidii reum factum esse, vel vene/jciis alquc praestrigiis operam dedisse,
tel sceleris omnium delictorum gravissimi participem fuisse, scilicet ut contra ipsum impcrium aliquid
molirelur, vel falsitatis condemnaium esse, vel sepulcra violasse, vel ex sacrarum aedium aliqua aliquid subripuisse, vel latronum vitam sectatum esse vel latrmes recipere, aut unum esse ex abactoribus qui vocantur,
quibus studium est alienis iumentis aut pecoribus insidtandi eaque alio abigendi, vel si coarguerit cum
plagiarium esse, vel adeo liixuriosc vivere ut in conspectu uxoris cum aliis mulieribus scortetur (id
quod maxime muUeres, utpote de toro iniuriam passas, ac potissimum castas exasperat), vel si saluti
tvae vtsidias a viro paratas esse probaverit sive venenis siye gladio sive alio simih modo (multae enim
hominibus ad flagilium viae sunt), sive flagris in cam usus sit: si igitur talc quid mulier probare potuait,
vcniam ei lex dat et repudio utendi et a nnptiis discedendi, et dotem et antenuptialem donationem totam
auferendi, neque id solum si omnes simul illas causas, sed etiam si singulas solas probaverit.
2 Alque invicem veniam dat viro mulierem dimttendi, si eam adulteram deprehcnderit, vel veneficam, vel homiddii aut plagii aut sepulcri violati ream, vcl sacriUgam, vel latronum fautricem vd
2 as) tamquam (t. e. a>t) c Q bona gratian^/1 3 avot'
ertov] iciendum (i. e. av iaxiov) e | 11 8taxaw] Cod.
h, |7, 8 B rjftiy) Cod. 5, 17, 10. II 8 26 dXtyEeuv Epan. \
30 nouXv Ma J 34 avrrjv) a<poSpalt add. Epan. || 35 17
ywr\ Epan. || 36 repudio M] 8tatoiq> Epan. | 38 ti] C
II | 39 *8ii$tu (c/. c)) S& M
M
1 minorcs Rx | 9 plurimo F 1 || 9 iunior] minor Rl D
10 deinde] Ug. t n d e ? | 11 repudiis autem cripait Iia
lutcm] u F> | 13 luccumbant R uuerit V1 R 14 Si]

lege FIS noaellannn kp. II adtcr. rubricator V 1)

16 reum om. V \ homicidii V*\ ucneficii R^Tl 21 aliqaia V | 22 Itg. rapicntcni ? || latrociniis V (j 23 snscipientcs V | 24 abigehi V | abigei 2? quod muIieres maxime utl scr. R* in ras. 3 w. | quibus] qui F 1 |J
26 plapiuruin V* |) uiucntcm luxoxuriose R || inspiente
V11 29 paseam vulg. passe R* V paasas R*T || 30 probct vulg.) probent H [ || 3 aliquod VI tale F s | 36 non
Bolum autcm si /2' | 37 aecundam RVT \ tej aen R [
41 adulteratam T\i"l -epulcronim R*vulg.

Nov. XXU 15. 16

156

DE NUPTIIS

rj cvlXrjtjTevovoav, rj ravS^bs ayvoovvroe rj xal xro- latronibus, aut yiro nesciente vel etiam prohibente
Avovros %alqovaav xoTe fud"y sxiqwv ovSiv aixrj
gaudentem conviviis aliorum nihil sibi competentium
nQosrjxovnov avfinoffioie, r\ t xal axovros xov avSgos
vel etiam invito viro citra rationabilem causam foris
evXuyov ngocpaoscos #<(>te anoxoirov ytvousvyv, -q naQa
pernoctantem aut extra eius voluntatem circensibus
xr,v avtov yvrijitTjv innoS^ojuiaie ^ xaiQovoav xe xai 5 congaudentem ct spectaculis inbaerentem aut theana^ayivoftetnjv t] &saT(>ois naQafiaXXovaav ((pctftiv^ Si tris advenientera (diciinus autem, ubi Bcenae et talia
rols fo&a axrjval xal xa^ xotuvxa doxtv, fj xal ong
sunt, aut etiam ubi bestiis adversus homines pugna
&r](){ois itQos av&Qwnovs rj ftaxt]), y iittpovXas avxqi
est), aut insidias sibi facientem ex venenis aut gla1
Qanrovoav rae ix paQfiaxjov jj i<povs rj ^nad" re- dio aut alio factas modo, ex quibus circa vitam ]>e(>ov ytvoftivae xqonov ig atv ne^l xb %fjv 6 xlvSvvos, 10 riculum est, aut etiam consciam tyrannidem mcdi17 xal awsntajaftdvrjv xois xvotivviSa paXsxcbotv, r\ tantibus, aut falsitatis ream constitutam, aut audacea
xai nttQaitoiTjasws vo%ov xa&sardiaav, ij xae roXftrj- eius manus iuferentem sibi: scilicet tali aliquo facto
(>ae av-tTjS xeTgae inayovanv axncp. xal yaQ 8i} roidat lex haec viro abicere mulierem, vel si unatn
ovrov rtvbs yeyovovos SiScoaiv 6 vo/ios ovroe ano- harum et solam probaverit causam, et lucrari quinipmad-cu
avoql
xav ei ppiav xoxntav 15 dem dotcm, antenuptialem vero habere donationem.
p
q xrp>
p y ya(iexrp>,
( p ,
Sig
ii
S
i TTJV
xai fiovj\v Seigtiei'
aixiav,
xaii xsoSnivetv
ftiv
jtQOtxa,
xrjv
Scoqsav
iVetv.
Q
j Si nqoyafualav
qyf
q
airav
3 Ei Si xal d-cizsoov aircav
itootamov aXoytoe 8 Si yero altera harum persona irrationabiliter repudium miserit, et hoc ipsum solvendi matrimonium
genovStov Ttinrpstsv, t avrM xoixoj xip Sia&vgat rov
iaxai
rale
i
ratione, subdita erit dudum a nobis dictia poeyafiov Xoyov
^ iitei&wov
iti&
ia
&
rjfiiv
eiorjuevcue jtoivalt' n^bs xtp xrjv yafisnrjv vnevnis. Insuper etiam uxor rea omnino ex memoratis
jfiiv eiorjuev
&wov oiwt dx xu>v sigrjfiivcov aixuov r\ xi]i aXoyov causis pro irrationabilis repudii missione facta et in
nofinrjs yivofievr}v xai ete nevxaeriav oXr,v nQos Stvquinquennium totum ad secundum venire prohibetur
xsoov iX&elv xaXisa&ai ovvoixeoiov, xal xbv nqb matnmonium, et antc quiuquennium nuptias non
T^S jrevxaexias ya/iov fti] avev&yvov elvcu, \fti] ya- 25 esse sine reatu neque legitimas vocari, sed omnis
aXXa nas, tprjaiv, 6 flovXoftsvos nQotixto xal volens adeat et accuset factum tamquam contra lei
xov ytvo/tevov cot TCCLQO. tbv vofiov xoX- gem praesumptum.
CAPUT XVI.
Ei Si xal evXoycos ij ywr^ xo J>ejioi8iov oxeiXeie
Si vero ctiam rationabiliter mulier repudinra mixal xqaxfjoeia xah> aytovwv, rj 6 avrjQ aXoytot avxijv 30 serit ct in certaminibus vicerit, aut vir irrationabidrtoiTSfiyafievos vnoniaot xals notvais, xsQSaivixto
liter eam abiciens subiacuerit poenis, lucretur qui(xh> xa xegSq xa Sfx-nqoa^Bv eiprjfttva, igv&Qiaxa) Ss dem lucra primitus dicta, erubescat autem antc
nq\v iviavxbv lrptaiv eis Sevxegov tpoixav ya.fj.ov. "OTISQ aunum completum ad secunda vota venire. Quod
oi TiaQuyvXaxxiov T}/UV in* avSqof T<5 ya$ eiXoycoi
non obseryandum nobis est in viro rationabiliter obxtxQarrjxoxi xurv roiovxwv xeoSujv, onov ye xal xq> 35 tinenti talia lucra, cum et non obtinenti etiam rexex(>ax7ix6x$, xal naQaxQTKxayapaiv ij-eoxiv inal
pente nuptias facere licet, quoniam nulla circa so* ' neql xrjv x^i yovrjs ovyxvotv zvloyoi iaxiv
bolis confusionem rationabilis eat suspicio. Qund
vnovoia. O7Z8Q ini TJV ywaixiav xip> ixoo xov ivt~ in mulicribus ante anni completioncm rcctc prohieap. XV 3 aliquantum mutata et cap. XVI pr. extant B 28, 7, 2 {B* p. 153 Zaeh.).
una latrocinaniem, vel quae viro ignoranle aut etiam prohibente aliorum nihil ad se pertinentinm conviviis gavdeat, vel etiam viro invito sine iusta causa foris pernoctct, vel contra illius voluntatcm lutlis
circensibus delectetur iisque intersit, vel theatra petat (ea dicirnus ubi scaenae ac talia sunt, aut itbi
bestiarum cum hominibus certumina), vel insidias ipsi stniat ex venenis aut gladio aul alio modo paratas,
unde de vita discrimen sit, vel etiam conscia sit tyrannidem molientibus, vel etiam falsitatis rea facla,
vel audaces manus suas ij>si ingerat. Etenim si tale quid factum sit, lex illa viro concedii, ut uxorem
dimittal, etiam si unam illarum causam solam probaverit, utque et dotem lucretur et antenuptialem donationem sibi habeat.
3
Quodsi alterutra harum personanim sine ittsta cansa repudium miserit, eo ipso, quod matrimonium sine causa dissolvit, obnoxia erit poenis ante a nobis aictis: praeterquam quod uxor otnnino ex
criminibtts supra dictis aut ex repudio sine causa misso rea facla per quinquennium integrum nd
secundum coniugium venire prohibetur, et quae ante quinquennium fient nuptiae non impnne futurae
sunt, non legitimae nuptiae: sed quicumque volet, inquit, accedat, et quod factum est, ut contra legem
tanptatum arguat.
XVI.
Sed etiam si mulier ex iusta causa repudlum miseril et litem vicerit, sive vir ea sine iusta
causa dimissa in poenas illas inriderit, illa qnidem auferat lucra quae ante dicta simt, erubescat aulem
prius quam annus transierit ad secundas nuptias migrare. Quod quidem in viro nobis obscrvandum non
est; ei enim qui lucra illa ex iusta causa obtinuit, quandoquidcm vel ei qm non obtinuit, elianx statim
uxorem ducere licet: quoniam nulla dc subolis conftlsione iusia est suspicio; id quod in mulicribus
6 ixapayivofiivTjv] spcctaculi inhaereotem 5" JI 18 Q
6 adinuetricntem 72 U scene F ] scena R vulg. jj 8 atientonov Zachariae cum e] KQOScnnwv 3f || 25 ftrj yattov M] tem uenenis V\ 9 alias RtT1 \ facta factas (factos V)
ncque legitimas vocari p (ovSi vo/tt/ioe ya/tos xX^&rjae- V1 U 10 tyrannidcm V9 in rns. 78 litt. |j 12 talift Y\
rat D)\ leg. prt(di vo/utfiov xXrj&Tfvai) yifiovl ef. Cod. 13 lex haco a uiro l V uero lcx haeo R J 14 boruo
5,17, 8 S 4 || 26 tfrjalv om. Bs Q 27 xaxriyooeixtoaav M* | RV 1 %18 alteram V \\ porsonarum vulg. (| rcpadinmi^
\ 21 oni29 Qt7coi8iov Af\ 8tavviov B |l 30 *xoaxr,oeu (e/. 5)] erit V J 19 et hoo ipsntn] leg. ex hoo ipso?
a
XQCITTIOOI B' xf>nxf,OBi MB*I L | f 6 31 Ttoirnls om.niraodo V \ 22 irrationabilil tdd. \ repudiis V \\ 23 proS H 33 eis SsvxtQOv woixav yauov B(s)\ B&vxeqov ipot' hibctur] proibcrc totum R || 29 rubr. Soluto matrimonio
mulicr a secundis nuptiis R
xav M H 34 lit (IVSQOS XOV svXoywt xexgaxrjxoxos Hom- nt per annum ab3tineat
mg. | irrationabilitcr JK1 J 31 subinouicrit Va || 32 crubebtrgkius cum s" || 35 onov ye 30 xtxQaxtjxoxi om. B
acant 22* j| antc] antennptialis Ra fl 35 cum non ct noo
1
1
Va Q replente Rl Q 38 mulicro R (j coniplcctionem V I
1 latronoftras F | vel] aut JR J 2 gaudente V
x
prohibetur
157, 7 Thcodo| scr. R* in ras. 4 versw*
coniugiis R Q 4 pernocitantem V \ 5 coherentem R

DE NUPTUS

157

Nov. XXII 1618

anov avvayeiav elxoxtos aneioyef

xai roaovrov
betur, et tanta est prohibitio e x k o c , quia, Hcet
lan Ta irfi xcolvoeax ivxev&sv, on xav ei bona
bona gratia dissolvi contingat matrimonium, tanien
gratia Sialv&rivai avfipairj xov ydfiov, aliA xai ov- etiam sic ex Anastasii piae memoriae constitutione
icos ix xrjs ^Avaaxaaiov xov XTJS svas/Sovs Xri^sute 8ia- in annum prohibitio secundarum nuptiarum mulierifazecvt eie iviavxbv rj xcoXvaie xwv SEVXEQVJV yducov 5 bus illStituta est.
TOS ywat^iv irii.xixax.xai.
1 Tavxat fiav oiv rots alxias t)fiTv 6 OeoSoaws
1 Has itaque causas nobis Theodosius explanavit.
^uels Ss ix xa>v naXaidiy /.aftovxcs xai
Nos autem ex veteribus sumentes et alias adiecimua
dfcev
rptts. El yaQ r} ywi/ xooavxy
tres. Si eniin inulier tanta detineatur nequitia, ut
xaxixotxo novTjQia, cos xal i^snixTjSss apf3/Ltovai xaMOetiam ex studio abortum faciat virumque contristet
xbv nv()a Ivn^aai xai acpeXeafrai xijs irii xois naiet privet spe filiorum, vel tanta libiiio est ut etiani
aiv ikniSos, xai xooavxa T xijs axolaalas iaxlv ws cum viris voluptatis occasionc lavetur, aut etiam
xai avSoaai xaxa xQv<p?]S nQOfaciv cvl.foveafrai, r\ dum adhuc coustet cum viro matrimouium, ad alios
xai iaji owsaxrjxE xb vtobi xbv avSftcr awoixiaiov
de nuptiis suis loquatur, licentia datur a nobis viris
nqbt ixiqovs ntoi yaficov eavxrjs Sta/Jyoixo' aSeta 8s~ 15 mittere eis repudia, et lucrari dotes et antenuptiales
ioxai rrap' TJHOIV xols av$(>d<Ji ni(intw avxals QBTIOV' babere donationes: utpote etiam bis causis ratiouaSta, xnl xegSaiveiv xai nQolxas xal ras Tt^oyauiaiae
biliter solvere valentibus matrinionium et sub eun<xv StoQsis, <as I)ST) xai xovxwv XCJV alxitov evXoyw dem deferentibus ordiuem, sub quein poenas Tbeo<$ia).viiv Swctfiivcov rbv y&fiov xai inb rrjv avxfjv
dosii piae memoriae constitutio definivit.
ayofitvcov xatt>, v<p' rjv xat notvat ij OsoSocfiov TOV 20
irji evoepoiis Xrjl-eats OJQHJS Stdxa^n.
CAPDT XVII.
yoayip Si aXXoxgua yafidv iXev&dqav oix
Ascripticio autera alieno nuberc Iiberam non licet
ty, ovxe ayvoovvxot ovxs eiSoxos ovxe ewaivovvneque lgnorante nequo Bciente neque consentiente
ii txrjfUvov, O.).)M xav s'i xi xoiovxo naQa rov possessore, Bcd licet aliquid talc ab ascripticio gerav 7toax9sit], ndpeaxixta bsanoxrj xni avxcp 25 tur, liccbit domino ipsi per 6e et per provinciae iuxafr' iavxbv xai Sta xov xT\i xa>oai agxovxos aoxpqo- dicera castigare plagis mediocribu8 baec ageutem
vi^Biv xt nXijyals utxpiais rbv ravxa nQa^avxa iv~ ascripticium et abstrahere ab ea quae frustra ei
anbyqayov xal ayeXxeiv anb xi;e (iaxrtv avx(p avvovconiuucta est. Unde neque nuptiae sunt, quod facarfi- uiixs oiSi yaftos iaxi xb yevouerov ovSi iniSotum eat, nec oblatio dotis ncc antenuptialis donaais nooixbs ovSe npoyafiMzias Sojoeas, aXXa xpiXrj xov 30 tiouis, sed pura facti mali correctio.
ytyovoxos ttaxun inavoQ&aiaiS.
1 Oixot fiiv ovv xa avroixiota StaXvsxat neQiovxoiv 1 Sic itaque oiatrimonia dissolvuntur vivcntibus
(u iuiv xnvxa cvfi^aXovxatv, xal xQiffiaxixai al TZOI- adhuc bis qui ea contraxcrunt, et pecuniariae poevnl ntoi xi\v itQoixa ncos xai xfjv nQoyafualav axfi- nae circa dotem et sponsaliciam pacne consistunt
Sbv foxavxai Swgedv.
35 donationem.
CAPUT XVIII.
^AlX r;fiiv r xai SXIQOV TtQOte^svQijxat xb xai xai
Scd a nobis aliquid etiam aliud adinventum est,
anqolxovt awayeiaS dXoyiov yivofiivoiv xdiv diaigeut ctiam iudotata matrimonia irrationabilibus factis
cap. XVII pr. habent B 28, 5, 41; idtm cod. Vaticanus 828 Nomocanonis XIV tit. ad 13, 2 'vtapa xff
*tf. tp' (. 612 Pilra).
eap. XVII 1 et XVIII om. L et B.
conubium nc fiat ante annum merito impedit, ac tanium valet prohibilio inde petita, ut, etiamsi bona
tjralia forte matrimonium solulum sit, tamen sic quoque ex Anaslasii piae memoriae constitutione mulicrcs
m annum a secundis nupliis prohibeantur.
1 Has iyilur causas Thcodosius nobis demonstravit. Nos vero alias quoque ab antiquis mutuati addidimus
tres. Si cnirn mulier tanla ncqnitia praedita sit, ut etiam de industria aborlum faciat et maritum dolore
afficial spcmque ei liberorum auferat, ct si tanta sit illius luxuria, ut eliani una cum viris libidinis causa
lavetur, sive eliam dwn conslat cum tnarito connigium, cum aliis de nupliis secum faciendis scrmonem
canferut: venia a nobis dnla est viris repudia illis mittendi, et doles lucrandi el antcnuptiales donationes
haheiuli: ut iam hae quoque cutpae nuptias ex iusta causa solvere possint et sub eundem ordinem
redigantur, secimdum qvcm Theodosii piae memoiiae constitutio poenas dcfinivit.
XVII. Adscriplido vcro alicno Hbcram ducere non licet neque ignorantc neque sciente ncque consentiente domino. Itnmo eliam si iale quid ab adscripticio factum sit, licet domino el per se ipsi et pcr
jiraesidem provinciae et modicis verberibus casligare adscrtplicium qui hacc fccerit et abslrahere ab va,
guae temere ilti coniuncta cst: ita ut ne malrimoninm quidem sit quod actu/n est iieque dotis datio neque
antenuptialis donationis, sed tnera rei male geslae correctio.
1 Hoc igitur modo matrimonia solvuniur superstitibus adhuc iis qui ea conlraxcrunl,
atque pecnniariae scilicct poenac in dole et antenuptiali donatione fcrc se continent.
XVIII. Verum a nobis cliam aliud qidd itisupcr excogitatum est, ut indotata quoque coniugia se2 xoXdaetat B' | bona gratia M\ aya&fj xdqixt (fiova occasione uoluptatis F | | 13 conatat vulg. Q 14 a nobis dayQaxta Bl mg.) B || 4 ix xrjt dtaxu!jeu>i om. B \\ Sia* tur V 15 antenuptialia JR1 Q 19 piae] piao diue R diuae
xo!-ca>:] Cod. 5, 17, 9 || 9 itQOts&rjxauBV T(*Ii] Cod. 5, rdivinae vulp. | 22 rubr. Si alienuB ascriptitiua liberam
17.J1 J J | 22 yaff Lx !| 26 *xa&' avxdi M xn&" iav- mulierem uxoretu duierit R mg. | Ascripftio Rl Scriptixov L }*' iavxov B (c) J xal] rj B \ 2S nvxdit Ll [| tio V1 || 24 ascriptio R J 26 agcntcm in aacriptitium V |
29 tq. leg. ovxe ovxs ovxe ? J 30 iTQoyctfnaiav
28 conuicta iZ U sunt om. Rl \\ 29 est, necj est nuno V\\
Iwrtciy L |( 33 av/tflaXXovxtav M
30 Ug. facti inalc? j| 32 iuucntibus V || 33 pccuniariao cet.]
-rie pcnc 36 sed aliquid a nobia tcr. R* in ras. 1 vt. |
s
x
2 contigat F | matritnoni* V matrimonii V* Q tamen paeno del. V , om. R vulg. | 36 a nobis aliquid etiam aliud
est Tvulg.] aliquid a
3 mtmoriae po&t nuptiarum (4) coll. li VT, corr. vulg. |J (etiam aliquid aliud T) adinuentum
7
3 AniutaaiiJ Anastaaio RVT || constitutioncm V* con- nobin (ali ct a nobis ser. R ) ctiam aliud adinucntuin
titutore /JJ 10 obortum F | 12 uiris ot uoluptsitis R || cat R, aliud a nobii adinuentum cst in ras. scr. V*

Nov. XXII 18

158

DE NUPTHS

aecav
pqoviapip nagaSovvai TtQoifixovru Ei yaQ divisionibns castigationi tradantur competenti. Si
TS dyttyoiro ynfiexrjv, rj xai ywr\ TIQOZ avSoa eX&ot, quis enim duxerit nxorem, aut etiam mulier ad viyafiiv.rfi fikv Xrjf&siayt nQoaiQtaecoi re xal yviafirje, rum veuiat, nuptiali quidcm assunipta voluutate atov firjV axohiv&tiaaarjs nooixbs J/ nooyauiaias Sio^eas que sententia, non tainen secuta dote aut sponsa{ev&a T/ xal noonexiaxs^ov yivto&at xae Xvasis aw 5 licia largitate (ubi quoque praesumptive fieri solutfiaive, f*t]Sev6e irrsv&ev vnovxos xnxa xov nQonetiones contingebat, nullo ex hoc contra teuinrarium
tavoafiivov xtvSvvov), Stdia^iv iyQaxpafiev Xiyovaav
sequeute periculo), constitutioiieni so ipsiinus dicentae, e'i iis vne^ovaiav yvvaixa yvioft^ yoviiov fj xal
tem: si quia sub potestate constitutam ruuliercra
airtcgoyoiav xv%hv ayayrjtai /ITJTS izgoixbs imSo&elvoluntate pareutum aut etiam suae potestatis forte
arji UIJXS ovufioXaiiuv xotovxatv yevoudvav, 6 fier yd- 10 ducat uxorem neque dote oblata ncque instrumentis
fiot i'at(o yauoe, xav ei jtgoty.cpa. /xrj avyyoafeiri, firj talibus factis, nuptiae quidcni sint uuptiae, licct doSia xovxo Si 6 nvr,o (xovxo oneQ i-xi noXXutv io/iev
talia non sint conscripta, ut non ob hoc vir (quod
yevopevov) ixSioixirco r^e oixias rrjv yauexijv ^tupic
in multis novimus factum) cxpellat domo uxurem
fltae riov ^(inooa&ev tiqrifiivav evXoytov' aixtuiv, a$ sine una prius dittarum rationabilium causarum,
re &EoS6otoi ui T rjficls rjoi&firioauev. ei Se T* rot-15 quasque Theodosius quasque nos enumeravimus. Si
ovxo ytv7]xai xal 7} ya>(>f? alxias avxrjv dnonifiynjrat
quid autem tale fiat et aut sine causa eain abiciat
x^s oixim rj xnl avxos eiXoyov aixiav naQaoxoi T<
domo, aut etiam ipse rationabilem causatn praestet
XTJV yvvaixa dnoxoi^rjaai xov nQoe avxbv awotxeoiov,
ut mulier separetur ab eius matrimonio, quartam
xb xixaQxov fitQot -rijs iSias neotovaias dvayxa&o&io
partem propriae substantiae cogatur exsolvere eL
v
xaxafiuXslv avxfi. dXXit fiexQ* M tsrqattoaUov /ov- 20 Et usque ad quadriugeutas quidein auri libras subaiov XixQtov xt)v neoiovoiav gxav exaxbv Xixqatt ty. stantiam habens centum libris damniticabitur, hoc
uito&rfitxm, xovteoxt xco xexdoxco rijs neoiovoias fie- est quarta substantiae parte, minorem autem ad hoc
iXaxxova Si xavxr,e, xafr oaov rj xov xexdgTov
in quantum quartae facit quantitas. Si vero etiam
el noaoxrjs. ei Se xal fieVCpva xfje si^Tifiivrjs xcHy maiorem praedictae quadringenUirum auri librarum
Texj>axooiun> xov x^voiov XIXQWV noaoxijxos eie ne- 25 quantitatis substantiam babeat, non amplius ceutum
oiovaiav &xot* f*V nXtov xdiv kxaxhv xov xpvoiov
auri damnificetur libris. Ad maximain namque pletyfr
XtxQciv. JIQOS ydo Srj xijv fttyiaxr^v inl'
rumque respicientes dotem legem banc scripsimu?,
opXixpavxts nqdixa xov vofiov xovrov lyqdsubstantiam illam merito secundnm nostras lcgos
ovainv eixoxait ixeivrjv xaxd xovs ffttexeoove aestimantes esse quae pura debitis vitlcatur. Ratio
irj&evxes^elvat^ Tjneo av xafraod. xQediv d*n- 30 quoque ex ipsis causis pro cautioae procedat, et si
voftove
Knl 0 ys Xoyos dx rdiv aixdiv aixtoiv ig
nmlier per culpam propriam separetur a viro indoQfov x^^ixat,
xai eineQ fi ywrj Ttap' aixlav
tata existens, aut etiam mittat ei sine aliqua causa
oixilav djtoxto^rtaeie xov dvSgbs (ijigoixos xn&eoxaiaa, rationabili repudium, iisdem ia omtiibus subiaccat
a
w xal ixenyjtiev aixep Six tivbs aixiae ev/Jyov qtnovpoenis. Et si quidem per culpam eius matrimonium
otov, xals nvxais iv rmaatv vnoxeia&io jtotvdis. xcd 35 solvatur, quinqueunium observandum mulicri est, et
et uiv xax' aixlav avxrjt 6 ydfioi Xv&eirj, xrjv nevsocundis non copulabitur nuptiis: sin vero per culxaetiav tpvXaxxiov r p ywaixi, xal Sevxeoois oix bf*t- pam mariti aut etiam bona gratia distrahatur, meXrtaeu ydfion. sl Si xax* aixtav xov owoixovvxos 17 rito et hic annum custodiat propter scminis confuxnl bona gratia SiaXv&eirj ('iaus yag xal xovxo), xbv
sionem, ut per omnia nobis lex perfecta sit.
Iviavxov (pvXnxxixat Sta xb xov OrtiQpaxoS davyxytov, 40
iva. 3ia ndvxaiv r\fiiv 6 vofios tiXstos p.

parationibus sine iusta causa factis castigationi convenienti tradantur.

Si guis enim duxerit uxorcm, sive
etiam mulier viro nupserit, coniugali quidem animo et voluntate adhibita, dole aulem vel antenuptiali </onatiotie non secuta (qua guidem in re accidebat ut etiam inconsideratius solutiones fierent, curn nulliun iude
periculum subesset adversus eum gui inconsiderate egisset), conslitulionevi scripsimus, quae statuit ut, si
quis mulicrem, quae in potestate sit, cum voluntate parenlum, vel forte etiam quae sui iuris sit, in
matrimonium duxerit neque dote data neque instrumentis eius generis confcclis, nuptiae quidem sint
nuptiae, licet dotalia instrumenta conscripta non sint, neve proplerea (id quod de multis factum scimus)
vir xixorem domo expellat absque una iltanim quas ante diximiis iustarum causarum, et qnas Theodosius
et quas nos enumeravimus. Si vero tale quid factum sit et vel sine cansa eam domo dimiserit, vel adeo
ipse iustam causam praebuerit mulieri a coniugio cum Ulo divertendi, quartam partetn suae substuntiae
uli persolvere cogatur. Atque gui quidem usque ad quadringentas libras auri substantiam habet, cenlum
libns multaOitur, id est quarta substantiae parte; gui vero noc minus habet, in quantum auarlae partis
untitas efficit
Quodst eliam ampliorem dicta quntitat
d r i t
uri lib
sbtati
c legern c s c r i p s , s l n t a
nmirum
llam secundum teges nostras esse rati, quaecumquc
pura ab aere alieno appareat.
Atque ratio ex iisdem causis e contrario procedat, et si mulicr iruiolata constituta ob propriam culpam a viro diverterit, vel etiam sine iusta aliqua causa repudium illi
miserit, iisdem per omnia subiaceat poenis.
Et siquidetfl per mulieris cufpam malrimonium solutum sit,
qninquennium mulicri^custodiendum priusquam ad secundas veniat nuptias; sin per culpam martti, rd
eliam si bona gratia dissolulum sit {pariter enim ad hoc quoque pertinet), annum custoaiat ad vilandaa
scminis confusionem, ut per omnia nobis lex absoluta sit.
7 dtdxa^tv iypdxpafttv] Cod. 5,17, II | 15 f xe f]fieii\
aJare
Txe r.fieie 3f |j 1T /57.
g Ttapdaxj}
qq
|\ 2t * Xixqas M \
31 avxioxoowov] pro cautioneVj 33
xQ}
(cf. e)] dnoxtoQijaei JJ/1| 35 vnoxela&co Zachariae] imoxBin&at M y 39 yaq om. e || an leg. loov yag xaxa
TOVTO?

1 Si] rubr. De nuptiis uine dotalibus inatrumentis R

mg. \ 2 dixerit /i 1 fl G nulla R\\l sequentem R\\S sub)
in F J 9 parentium RT^ suae] riue V1 || 11 talibus F]
dotalibus R Vuly. |j sunt vulg. | nuptiae R] om. Vvuty. ||
12 hoo OJII. /{' | 14 una] ulla vulrj |J 15 quoscaroque

Fflqua8que Thcodosins om. Rl | 16 eam] et eam Rl |

ll$q. ut praestct V11| 20 quadrigentaai2 VT(id. infra)]
22 quartam quidem substantiae partem R | ad boc] hao
vulg. |] 23 etiam] et R | 24 maiorcm '25 quantitatii
svppl. V* in spat. vae. jj 25 habet FJ 26 auri om. B> f
dampnificcntur ad (ad del. R*) libris /2 |f 27 hano (hunfl
R1) Bcripsimus legcm R |) 23 sccundo? F 1 fl 2'J uide80tur V 1 || 30 pro cautiune RVT\ e contrario vulo. j
33 iBdem R* hisdem R-VT || in om. R || subiacet V |'
34 et si] si et Rl || 36 sin R] si V vulg. \\ pcr om. R !;
culpam Rl culpa Ji2 causam VT Q 37 etiam] non R |!
distraitur R || 39 pcrfecta lcx 11

159

DE NUPTUS

Nov. XXU 19

CAPUT XIX.
*<m Si TI xal Srsoov r,iuv evasflis xe nun xal

Kst qnoque quoddam et aliud a nobia pium simul

xapiei/ tZjevotj/uvov, ev&a xai (isnovditov aiaXdvraiv

et gratum adiuventum,

ubi etiam repudiis

missia

oi yatwi fiivovaiv krt. rs )'OQ ia>v vnegovoiutv no- nuptiae consistunt adhuc. Eorum namquc qui sub
vr^im mQi tovs naTtnne xcoXvovrer ineiSij nvas ev- potestate sunt calliditates circa parentes habitas propouer i^tniTTiSef aenovSta yQayetv CTtevSotTtts xnl fthibcmus: quoniam quosdam invcnimus ox studio rejtiHTtttv rriii avrdii- ya/ternle, fj xal rovvavriov ftt]Se- pudia scribere fcstinantes ct mittore suis uxoribus,

fnai tvXoyov navxthos v7iovat}e aixiae SmXveiv rovi

yd/wvi, OJSXS ravs avrtov

yovsle vnofiaXfaofrm xnls

aut etiam e diverso et nulla rationabili penitus existente causa solvere matrimonia, ut eorum paren-

dxriceai rijs nQowbs r\ TJJS nqb yii/iov ScootHs, o>s tes subiaccant exactioni dotis aut sponsaliciae largi$rj dia).v&et>Tos tov yii/wv, xai aixol ftiv ia<os Xaft(>a 10 tatis, quasi soluto matrimonio: ot ipsi quidem iorsan

awtgxow idkrjlots, anrtEoav Si oi yovels iZflfitmui- latenter misccntur alterutris, discedunt autcm parenvot xai ravTTjv T^S ntqi rovs jxalSue ytXav&QconCai tes damnificati et hanc ap.ud filioa humauitatis ha-

rat n()lxns r\ rne TCQoyafuaias Swoeni intSedajxaoiv

patrum aut znatrum, qui dotes aut ante nuptias
r* vTttiHi^nvxo fjovot t; xni /itxa <xan> naiSon:
alV
donationes obtulerunt aut susceperunt
eoli aut etiam
p
wsTtto h> xr\ ovaxanei xatv yuficov avnftivofiev trtv
cum
iiliis.
Sed
sicut
in
contractu
nuptiarum
exTwr nnxtgan1 avvaiveatv, ovxios ovSe SinXvea&nt rovs 20 pectamus patrura consensum, ita neque transigere
I xfi riov yoviav
nnQtt matrimonia BinimuB in parentum laesionem citra illorrtv Ixstvwt' yvcintjv. aXX el xnl nsfK
fpiQenov
rum voluntatem. Scd etsi mittatur repudium, comQf^
^
eYenaagtv
g xa>v
p
p
petere contra eos exactionem poenarum
non sini-

ov avy%a)Qovftsv,
etxe avxol SeSowaot rnvxa r\ mus,
ipi ipsi
d dcderunt
d t b baec l vel susceperunt,
f ,
, i sive
p t , i sive
il-avTo %xni
xniavwneSi^avro.
avwneSi^avro ovSi
ovSiyao
yao av
av fyoi 25etiam
etiam cum
cum aliis
aliis susccperunt.
susccperunt Non
Non enira
enira habet
habet rara
16yovy ibv fdv naxi^a nnqa yvcourjv xov Tzat dos
tionem, parentem quidein citra voluntatem filii non
imofrai SiaXvav xov yajuov, xoie tii iiaHjiv
xQ
posse transigere matrimonium, filiis atitem permittere
ai iXnxxoai xrtv ijhxiav ovat
i xo lorsan et in minore aetate constitutis et neque quod
intaratiivon XXvetv
Q xr,v
, xd>v nnxioov
oov utile sit scientibus citra patrum voluntatem Bolvere
S
fV rbv ya/iov xainev&ev xohe naxegas aSixtlv.
30 inatrimonium et ex hoc parentes laedcre. Hoc auteni
di ev fiev dnf-dfievos o ipiXoaopaixafos i&t- bcne quidem incobans pbilosopbissimus sancivit MarMaoxo, Jtoxlrjxtnvoe Si xoviq xnxrjxoXov&r}- cus. Dioclctianus autcm bunc secutus est, noB autcm
aey, ytnle 8e ouoiioi (intSet-dfie&a. Kal iaroj xtXos eimiliter approbavimus. Sitque tcrminuB nobisbicdisrjulv xovxo xiiv Sta&v&tov al neQiovrcov xwv cwoi- iunctionum quae Buperstitibus contrabentibus iiuut
xovrxov yivovxai.
eap. XIX c'at B 28, 4, 45.

35
Summam habent Prochiron 4, 21; Epanagog* 16, 2S.

XDL Est autem etiam aliud quiddam a nobis et pium simul ei gratum excogiiatum, ubi eiiam repudiis missis tnatrimonia permanent. I\am ut eorum qui in poteslate constituti sunt malitiam adversus patres
vrohiberemus, quoniam guosdam dcprehendimus de industria repudia scribere studentes et mittere tucorilus suis, vel etiam e contrario, cum nulla omnino iusla causa subesset, solvere matrimonia, ut pnrentes
illorum solutioni dotis vel ante nuplias donationis subicerentw, utpotc dissoluto matrimonio (atquc
ipsi quidem forte consuetudinem inter se clatn retinebant, parentes vero damno affecti abibant et hanc
habentes bentgntiatis siiae erga liberos remuncrationem): legem conscripsimus, guae neque in potestate
constitutos neque emancipatos liberos, neque masculos neque /eminas, potestatem habere vult mairimonia
in fraudem suorum patrum aut matrum, qui dotes aut antenuptiales donationes dcdcnint vel acceperunt
soli vel etiam cum tiberis, dissolvendi. Sed qnemadmodum in constituaidis matrimoniis patrum consenfum expectamus, ila ne solvi qnidem matrimonia in fraudem parentum praeter ilforum voluntalem permiuimus. Sed eliam si missum sft repudium, non concedimus, ut poenantm exactio contra eos compelat,
sive ipsi illa dederint aut acceperint, sive etiam cnm liberis acceperint. fieque enim rationi conveniat,
patrem quidem contra fitii voluntatem tnatrimonium dissoivere non posse, libcrts vero forsan etiam aetate
minoribus ac ne intcllegcntibus guidem quid e re sua sit conceai, praeter patrum voluntatem matritnoninm solvere et inde patres tniuria affxcere. Et hoc quidem recte sanciendi initium fecit Marcus
summus philosophus, DiocleCianus autem hunc secutus est, nos vero simili modo recepimus. Atque hic
(inis esto disiunctionum quae superstilibus coniugibus fiunt.
1 ntbr. Do repudii s filiiafamilias non mittcndis R
1 T< otn, B P rjftl L% || 2 xal om. B I eitov8ia*v ]lf]
mg. U Est] Eoi? 1 || qaiddam F 1 J 4 habitia /2 1 jj 5 quonim^vylav Lti |l 4 xoiXvovx LK (prohibeimw g) \ 5 ^inoiSm il/] &tavyia LB \ 6 firjStfjias] et uulla s U 9 ^ x^s iam] quando R J ex] et R \ 7 e VT] ex R* om. Rl n
ff(w ydpov om. L {8td itQOiXo}a)v pro iXQOixbt corr. Zs) 8] ut] aut Vx \ 9 subiaccat R* |j 11 disccderit Rl aut
10 Stj om. D 8 11 owipxow MB] owoixovoiv L 2 (cf. s) R H 12 dampnaflcati F 1 | inraanitatis R |{ 13 rccomvvv Ll anyeOnv &B] an^ttsaav Ll vnrt6Oav M \\ pcnsationcm Vvulg.] res pcnsationcm R1 repcnsationcm
13 xi}V om. B || voftov] xai voftov L || iyQnxpttfiBv] Cod. R*T || 10 laesione RV [| 17 patrem Rl || anto nuptias
RV) antcnuptiales vutg. fl 18 donationis Rl \\ autcm R
5, 17,12 S 11 ifiayntndxove M] avxeov<iiov$ LB |J
ctiam oni. V || 19 contractum F 1 'J 20 transie^cre V
1S xnl om. B |j 19 TOD /,</ fl || '20 axvtaiv La |
21 tinimus R |j parcntum] pa utn V% || 22 uoluntatc F 1
21 filnfirjy Ll 0 22 SenovSiov j / ] Siet^vyiav LB H
24 dedcrunt 31 marchus ter. /? a in ras.4 verswnn j
23 xijv noivrp Lx fl 25 J xai ovwncpt^nvxo om. L \
20 extra V j| 27 filiis autcm pennittcro om. R j| 30 aut
*i iO0S xal iv iJjnxTort xfi (rjj om. Ii?) tjXixitt ovct
R |1 31 pbiloeopbosiBsimus V \\ 32 dioclitianus RVT \\
B\'A\ rovxo Si] xai xoivxoB \ 32 JtoxX^xtavbs] Cod.
l
6
. 17, & xovxo LBf D 33 xal toxo} 35 yivovxai lioc R || 33 tenninum R |j 34 contrabentibus om. V

Kov. XXII 20

160

DE NUPTHS

CAPUT XX.
Tb Se d<pE$T;i rcov yafitov riXot b jtamn o/uoitos
Deinceps autem raatrimoniorum terminura quac
Stalvtav ixoixBiat 9avaxos. aizze, eixe Onvano zov
omne similiter solvit expectat mors. Unde sivc morte
avSgbs Stalv&eiT] xb avvoixiawp ciVe TBXEVXTJ xijs
viri solvatur inatrimouium sive fine mulieris, lucruin
ywatxos, xigSos ylvsod-ai rio /tev avSgl rrjv n^dixa
sit viro quidem in dote secundum quocl nuptialium
xnxa xb xols ynutxoli ov/ufio/Miois Ttegiexoiuvov aiff 5 iustrumentorura continetur pacto, inuiieri vero ex
ifcuvovy rfi ywaml Si xijv nqoyauiaiav dojQEav, '/- nuptiali douationc, sicut et ibi convenerit a principio
<ine<> av y.axtiae So&tev il- nQ'/.rts xoTe avfipaXXovow
contrahentibus: nou prohibeadis quidein iuaequaliov xwXvofiivcov fitv xd>t> uvioa)v y.ara xb noauv tTtf
bus secundum quantitatcm oblationibus, prohibendis
SOGMOV, xuiKvofiivcov Si xcov dviatav avutpioviav xovxo
autem inaequalibus pactis; hoc quod fortissimus quiOTXQ b fter yevvnioTmos Aicov iv xois olxslois opfrais 10 dem Leo in suis conscripsit legibus, nos auteiu hoc
iyoatfte rofwts, ijusii d avxb 7ta(>aXa(i6vxS i'n aa- suinentes adhuc clarius ordinavimus. Si cnim altcr
<pioxe(>ov Stsial-afisr.
El yag 6 pev nXslpv, 6 Si
quidem amplius, alter vero minus iu lucro paciscaUMTXOV iv xa> xioSti avftrptovr^eiev, aSijXov f/v, onolop
tar, incertum erat, quale oporteret esse quod teueat.
Stl xb xnaxovv elrat, noxtnov xb nXzlov i) xb eXax- utrum quod plus ao quou itiinus, dnbitationc ex
xov.
/JSV

rois n(>b> xb tXaxxov xafrsXxvoai xb nXelov iv xui in pacto plus est, ct non alio quidem
avfxipcbyqj, (bt /iij xq> ftev i^sivai xgixov, xi Si xvxbu
alio autem forsitan quartam lucri pacisci: sed si
xixaotov xov xepSovi ovfupcoveiv, aXX' sC xt xotovxo
quid tale fiat, quarta in utroque percipienda, et
yivocxo, (xb xtxaQror) if' exazegov naQaXafifiave- 20 deiuceps similiter iu partibus, non tainen ia constio&at, xai itpe^rjs biiouos ini xu>v fiencbv, ov firjv inl
tuta OX UtroqilG quaillitate.
xrji avfJ7ie<pcoiv}fiei'7]S ixaxiQwfrev noaoxrjxos.
1 Avd-irros xoiwv xov yaftov xaxa xas SfinQoadsv
1 Soluto igitur matrimonio sccundum praedictas
aTtacfas tjutt.sv&n evSnifJov fiiv xai uaxnoio}> exaxiomnes disiunctioues felix quidera et beatum est utriQo xoiv avupa/MVTiov fiiveiv ini xijs TiQOTenns svvi;i 25 que contralientium perdurarc iu priori coniugio et
xai prj riiv ysvo/uvijv yovi\v xoii eqjE^ijt awotxEaiois
non procreatarn sobolem sequentibus matrimoniia
iaeo: Xvntiv. xai e'i ys xovxo nqai-cuev xnl ini rtov
forsitan coutristare. E t si hoc egerint et in prioriTtQoxiQcov arttisv ya/xcov, %ovai fiiv xa oixzla, TOUTbus steteriut uuptiis, habebunt quidera propria, hoc
taxt, nyoixa fitv q yvvi), TtQoyafimiav Si SioQeav b cst dotcm quidcm mulier, sponsaliciam vero largitaavfjO, oiSiv noXv7iQny(iovovvx(ov r,fi(bv {xoixo oneQ 30 tem vir, niliil pcrscrutantibus nobis (hoc quod super
ini xcov Sex<xiQ(oi> iaxl yafimv), Xrjy/ovxai Si xa XSQSII, sccundis est nuptiis), percipieut autcm lucra vir qui6 (tiv aviiQ xa ix xrjt JIQOIXOS, rj Si yvvij xa Ix xrjs dftm ex dote, inulier autem ex antcnuptiali donanpoyaftinias Swpene. xai tsoovrtu xavxa avxoit olxsia,
tioiie; et erunt haec eis propria, nihil paeue alia
ovSnv ayjdbv xfjt aXXrje avxdv SmfiQovxa xxrfiEoa.
eorum differeutia possessione. Uude donec vixerint,
wsxe iv oao) neoittai, naaav aSsiav fgovGiv ixnoi- 35 otnnem licentiam habebuut alienatiouia super bis, sicT>oe<os in' avxols, co inl xoit dXXoie ols otxofrsv l
ut iu aliis quae de suo ab initio faabueruut Si
jcov ei Se xai reXevxoTsv, itagsaxiv avxols xal
vcro etiam moriantur, licet eis et lcgatis et iideicap. XX 1 2 et cap. XXI ( aSeXyovs ayofisv 162, 4) habent B 28, 12; l Av&evxos xoiyw
ascos (34), ilem reliqui capitis et cap. XXI excerpta B* p. 191 Zach.

tnt?

XX. Inm cum gui deinceps scquitur matrimoniorum finem quae omnia pariter dissolvit mors
continet. Itaque sive morte viri sive obitu mulieris coniugium solntum sit, lucrum fiat vxnrito quirfem
dos secundum pactum quod nuptialibus instrumentis comprehenditur, mulieri autem antcnuptialis donalio,
prout in hoc quoquc ab initio conlrahcntibus visum sit. Neve prohibeanlur dationes quantitate dispares,
prohibcantur dispares pactiones, id quod gcnerosissimiis Lco in suis tectc scripsit lcgibus, nos vero
ab eo acceptwn etia/n certius constiluimiis. Si enim altcr plus, alter minus de lucro pactus ftterit, inccrtum
eral, quate csset quod valere oportcrct, utrum quod pliis an qnod minus est, cum duoitalio utrimquc
similita' orerciur. Itaque nobis, qitippc qui id quod modum cxccdal aversemur, visum est ad minits deduccrc, quod in pacto phis est: ul twn liceat alteri terliam, alleri vcro quartam forle lucri partan stipulari, sed si quid tale fiat, qitarta in utrogue accipiatur, ac deinceps simili modo in parlibus nec vcro in
quantilale utritnque pacla.
1
Soluio igitur matrimonio sccundum disiuncliones qitas supra dlxinms omnes fclix quidan ct beata
utrique coniugwn sors est in priore loro acquiescendi nec forte suboletn sibi nalam sequentibtis conubiis
contristandi. El si quidem hoc fccerint atquc pnore matritnonio steterint, et sua habebunt, hoc est ei
dotem mulier et antenuptialem aonatumcm vir, cum nos nequaquam scrupulosc rem pcrscrutcmur (irf
quod fit in sccundis nuptiis), et bucra accipient, tam vir quac ex dote quam mulicr quac ex antenupliali donalione redundant: atque haec iis propria erunt nec qidcqunm fcre a reliqtus corum bonis
di/ferant. Itaque doncc supcrstitcs sunt omnetn in iis facultatcm aiienandi habebunt, sicut in ntiquis quae propria ab initio habebanl. Quodsi moriantur, licel iis et pcr lcgata et per fideicommissa
1 To\ 10' L in mg. || xbv TJ \ ydfwv L || 2 SiAXvrjv Ll || niiiius T tcrminuin siue fide mulicrisque R || quao omne
7 sq.
sq. xoit {xr)i Ll) ovft/3aXovot' xa>Xva>uvuit> nev xal om. R1 || 3 uiri] mori /21 | finej finis? V\ erasit V* |
4 in doto om. Rl Q secnlum R |J 6 coaucnit R \\ 7 nonj
J L |1 9 Si] Si xai L || 10 Ai(av\ 'Cod. 5," ll, 9 ||
<j#VwS om. s | 12 fitexagausv] Cod.b, 14,10 cf. 5, 3,20 quac Rl [] inacqualibas] ut qualibct JR* Q 9 fuctis B I
5 7 H 16 anoovQttpofitvr,: Ll |) 19 toioixto L || 20 rb quod] quae Rl | 10 autem om. R || 11 ordinatnus R \
itxaoxov inseruit Osenbruggen cum c (cf.Iul.) || 21 fieocbv] 12 alter uero] alterutro Rx Q 13 inccrtura cet.] certumrjfiegcbv M\ oi ftfjv noaoxrjxoe om. L \ 22 (Tv/nxe- utrique (24) scr. R* in ras. 5 versuum Q oportct vulg. I
tfaivr\aaar[t Af1 | 25 ovfifiaXXovrtav Z?fl26 Yivonivr,v 14 plus] amplius V |j 15 utraque V \ 16 aduersantibtti
M K yoiTjv] SVVTJV Ma j| 30 ovSiv B:] oiSi ML || 32 17JXVT l 17 alii vulg. \ 18 alio R] alii Vvulg. g fors3U
8e ywij M] JJ yafitxr\ Si LB fl 33 Post Siaoeas BL vulg. (I 25 perdurari V |J priori VT\ priore R vulg- I
inserunt nov. CXXVII cap. 3 | 35 Iv) xai L \ 36 a>s) 26 prooreatam Rl || 27 forsanjla R-1| constristarc R* |
28 stctcrunt R || 29 Tcro om. R || 30 nihil] in niohil
X | 37 xelcvxolev MB ie)^vxeUv L
Rl | 32 aut R jj danationo V fl 33 haco erunt R \ alia]
l
x
\ rubr. Si morte uiri uel uxoris soluatur matrimo- ab alia vulg. fl 34 unde] anto R || 35 omnca R (I
oium Rmg. \ matrunonium Rx jj terminum Vvulg.] ter- 37 ciua R I lcgatas R* || ct om. V

DE NUPTIIS

161

Nov. XXII 20. 21

l^yarots y.al {piffeYxofifiioaots ia TtQayuaxa ravxrt eis commissis ie3 has ia alios migrare; talem quippe
eztiiovs ftetaarijaai.
xal yaQ 8ij ras toiavras ixnot- alieuationum perniisiiaus uos coustitutioneni pro his
rtais itfrptauev i^fteli Siaxatiiv vnio tovriov yeyj>ny>6-Tes.ronscribentes.
2 Ei ftirroi rovi (th> naidae l'x iivos /uoions /{><(- 2 Si vero filios ex aliqua parte scripscrint heredes,
yrtuv xXtjoovo/iovs, i'<onxnhi Ss } trtgas, /UEVIH. d'i5 extraneos autem ex alia, inaneant autem tales res
xa xoiavxa. 7ii>nyfiaxa i> y.nl iivn tc; tfirrav an-y.aut eliam qu&edam oaruni non alienatac, non ob
noitjra, <w ruwc rovio txnf.Tioirtaftai. mvra SoxeT,
boc alienatae bae videbuntur, quoniam aliqui3 etiani
TJ y.ai SreQos yiyunriai
XITJQWOUOS , akXit alter scriptus est hores, sed maueaut etiam baec
xai invrn rols 7taiaii>. Oude. ydg,
ygay/aiev iiiiis. iSon euim, si scripserit omnes iilios berede3
, ti ygy

TOV* nalSav xXtjQovopovi, *s uriuwv f/ivroi 10 cx inaequalibus partibu3, has secundum hcreditafitotbr, mlxa xaxu xas y.h;goi>ofJi'tus Xrjipurrai fioi- rias accipient portioues, sed ex aequo dividcnt ae(i,-, nll' t? torjs Smiorjaofxnt JIQOS xov aoi&fibv xhv cuudum numcrum suum, sicut etiam si nullum coiavnov oiiTteo xav ti /ufiiva avxu>v yoaytitiv xXrj- rum scripserit heredem, sed cxtraneos omucs, eis
Qovomn; UKV i^aixmoli anavxai, nvroli xov ixavov ]>er alios modos satisfactioue habita, pcrcipicnt cas,
Si* iiioiDv xoiinwv yivoutfov, /.fjuvrxut xavxa, wi-15 cum utique non sint heredes parentum. Placuit
tot fiij yhjoorouovvrei xov yoviate. "ESO^B yag rjulv euim uobis per praesumptionem, quia pater, dura
knin mwlriftv 6 ixxt](> iv <a fiij t,wv hiTtoirjaeuv v non viveiis alienaverit aut oxpressim obligaverit alixai1 grjxws vnufrinxo n rtov ngnyfiaxwv XOVTIOV, rj quid rerum Jiarum aut moricns non expressim iu
"
- - "
--'-
_.. ./
..!.-. T transposuerit, voluerit magis sfrvare tiliis,
ex causa illorum sibimet acquisitas, et uon
cxtraueos deducere. Et dabuntur baec liliis hopraecipuo ex uostra lege, licet noa fiant hcrel
tx xov T;/MTI(>OV vufiov, xav ei firj xXr,Qovo- des aut patris aut niatris aut utriusque, vel si quiuolev 7] xoi> naxgb* rj x?ji /irjx^bs rt OTIOTSQOV, nav ti
dam quideiu eorum bercdes tiant, alii vero rcpudient;
iivti fiiv nvrwv xlrjgovofiuuv, xtvti Si nagaixolvxo. 25 hoc euim nobis rectius quam prioribus placuit haIOVXO yjiQ r,fdv 6Q&6XQOV XO>V Ttooxigoiv k'Snei> bore. Uude si pracmium est cx lege descendens ia

Sxw.

Hixa tinsQ ydgae iaxiv ix rov vofiov v.axa-

eos, nulla adiectioue neqne turbetur ueque niinua-

ftptwEfor tls atJiovs, ftrjdsuiu rtgosifr^xTj firfta iTiiftotur, uisi forte causam ipsi dent filii suae demiuulovtf-frai IITJXI il.a-tiovafrai, n/.i>v ei firj -tT^v aixiav
tiOQlS.
<>t;xt> bolsv oi Ticildsi "zrjs Buvxtxtv iXaxxaiadcoi.
30

CAPUT XXI.
EX yaiQ xii i$ avxdiv ixaQioxos mavsit], ib ytom
Si quis enim cx eis ingratus videtur, praemium
TOCTO TOIC aX/.ois SiSofisv xtns ovStv n xoiuvxo hoc aliis damus nihiJ tale ageutibus, ut ctiain alios
nfyigaow, Xva xai rovs aX)jov<s mtidevacjfiEv rovs corripiamus parentes bonorare et ad tratrum exemyovtti t i / w y.nl ngbs xb xtbv a8ehfuii> zzagdSer/fia plum respicere. Unde si tantum infortunium tilio-

res illas in alios transfcrre. Eiusinodi enhn ulicnationes nos concessimus consiilutione de his scripla.
2 Si tamen liberos ex aliqua parle heredes scripserint, extrancos atitctn ex alia, maneant vero eiusmodi res vel cliam quaedam ex iis non alietiatae, on proplcrca eae alienatae esse videnlur, quia aiius
quoque heres scriptus cst, scd maneunt hae quoque libens. Ncque enim si omncs liberos hercdes scripscrint, ex disparibus tamen parlibus, illas sccundum hereditarias porliones accipient, sed ex aequo divident sccunaum ipsorum nwnerum; qnemadmodum etiam si miltum ex ipsis heredem scripserint. sed exiraneos omncs, si ipsis alio modo salisfiat, eas capicnt, tametsi genitoris hercdes non fiant. Pcr praesumptione/n enim nnbis visns est pater, cum non vtvus afienaret vel ctiam expresse obligaret earum rerum
aliquam. aut moricns non cxpresse in alium eas transferret, maluisse libcns eas scrvare utpote ipsonim
causa sibi acquisilas, neque vero in cxtraneos transferre. Atque dabunlur haec filiis ut pravmium praecipuum ex nnxira leqe, vel si 7ion sint hcredes sive patris sive malris sive utriusque, vcl si alii cx iis
hercdes existuiU, alii vero rccuscnt. Hoc enim pnoribus rectius se habcrc nobis visum est. /taque
si quidcm praemium est ad eos cx lege delatum, nullo addilamenlo neque obscuretur neque deminuatur,
nist forte tpsi liberi causam suue deminutionis praebuerint.
XXI. iVflffi si quis ex iis ingrattts apparuerit, hoc praemium ceteris damus, qui nihil eiusmodi
commitcrint: quo etiarn rcliquos doceamus parentes honorare et fratntm exemplutn respicere. Itaque si
ianla calamitns in liberorum progenie existat, ut omncs innrati sint, ad keredes aefuncti illa perveniant, uC
quae ex eius bonis sint: cum nequeant liberi praetnium habere a parente pcr ipsos iniuria affeclo, quod
quidem nos iis propler hanc causam non damus.
Vyulg.) Bcribentea RT || 5 aut cx R |] rex Rl g 6 non
alienatae dtl. T'l 3 | 7 hcie] esso 72 |J quuniam] quae Rll II
107) 111 TOXWV]
i 10*17.)
TOVXWV] xuiv
xuiv roo
rotovxiov Bt
Bt |||| 44 yp
yonxpouv M
M |||| 8 otiam om. R 1|| 9 leg. scripserint? l|] bcredem R fl
7 ixntrto^a&ai B1] ixnenotsia&ai L ixnoieia&ni M
10 aequalibus V Q hcrcditariquas R g 11 accipiunt
RT^ ex
om. V U IH leg. oripserint? | omncs om. V )|
ciii3 Rx H 15 parcntium
i2|j U) pcr pracsmnptioncm
nobis V || 17 non] n V1 Q exprcsait
Ra || 19 1aliaa Rl [|
l
transposuerat V Q 2\ hoo R || 25 placucrit V |j 28 nisi
B D 32 TOVTO). forte niai causam Ffi dcnti/?' fl tilie F 1 || 29 diminur
xovxov D \\ roiovxo n B |j 36 yovrjs tXrj L [] 39 Tjxut~ tionis V l31 rubr. De ingratis libcris
uel cuntra Rmg. II
[,'Bt
ingratU R J 32 etiam R*V) et Rlvulg. U 33 fratretn
3
R | 34 filiorum det. V || 36 subatantia R
alias R \ 2 alienatiuncs Rl Q 3 cozucribcntes
f

(TJS pro ots L1) L, xai iptSttx. om. B ||

2 $i}} om. fi | 3 <5tftT5v]] Cod. 5. 9,, S 1 7.

7 (c/.
( / 16. 6

Nov. XXII 21. 22

162

DE NUPTIIS

1 Ei 3e xfov nalStov oi juev &v a>(Ti xa&sGXTjxoiev,1 Si vero filiorura alii quidem inter vivos fiint, alii
o* Si djiEX&oiev ftiv, itaioae Si xaxnXiitoiEV, xb xov vero defuncti quidcm sint, tilios autem relinquant,
xsXEvxt]Ofivxoe fiiooS xois ixeivov SiSofiev Ttataiv, ei defuncti portiouem illius damus filiis. si heredes sint
XXTJQOVOJIOHEV XOV Ttnxoot, inEixoiye iitl rovt dSsX- patris, alioquin ad fratres deducimus. E t ideo legera
<povt nyOjUEV. Kal xavxj] STJ xbv vofiov rjfidiv xefai5 nostram perficientes volumus haec valere non super
ovvxes ftovXofie&a xovxo xpaxecv oix inl jtpoixos uodote solum neque super sponsalicia largitate, sed
vov ovde TII jrooydftov Sorosris, dXXk xal ijil xaiv iv
etiam snpcr indotatis matrimoniis ex constitutione
dnooixois avvoixtoioit yiaoa
fitiaJv eie- noBtra introductis lncris. Nam et illud, nisi ad se.. N xne
. SiaxdcEcos
_.
ayofiivcov xEoduiv. xdxslva ydo, si m) nqbs osvxtqovs
cundas veniant nuptias parcntes, sed servent, crit
2/.&OIEV y/tfiovs ol naxEQES, (XX)M <pvld\ntev, eaxai xotv 10 filiorum quo dudum diximus modo. Primae siquiTtniStov xafr' ovneQ IffiTiQoo&f.v EiQrjxafiEv XQOTVOV; Ol dem nuptiae et hinc lucra et observationes usqu
fiiv civv TtQoxeqoi ynuot xal xa Ivxsv&ev XEQSTJ XE ad boc Ulspositae Bmt.
xal al 7zapaxT}of,aeiS UEYpt xovxov
CAPUT XXII.
Et Ss xires xoie ffnrooo&Ev oix aoxea&evzcs yuuois
Si qni vero prioribus non contenti nuptiis etiam
xai nnbi Evxipovs ZX&oiEv, dvAyxT]\q> vnuqj xovrovs 15 ad secundas venerint, nocesse est legi hos ponere
vTiod-iad-nt rj anmSns ovxae ix xatv ngoziQcov, ix Si
aut sine tiliis existentes ex prioribus, ex secundis
xatv SevxEQtov itatdonoiovfievovi, rj xovvnvxiov anmautetn filios babentes, aut etiam e diverso siue tiliis
Sae fiiv ix xtov Ssvxiootv, nnxinas Si ix xatv nocoquidem ex secundis, parentos autem ex primis, aut
xtov, rj dnmSas ni/yoztoiofov, r\ jxnxtpns ixaxE^codsv.
sine filiis ex ambobus, aut parentes ex utroque. Si
Ei usv ovv (trtaiOES (teivair.v ix xtHv nooxtpcoy tj xni 20 igitnr sine filiis manserint ex prioribus aut etiatn ex
% aiufOTtotov xdw vnuwv, ovdtfiia nokvTionyuoaivr]
ainbabus nuptiis, nulla perscrutatio circa secundas
7tQi xft SsvxEon' zA* avdoEg fiiv emsXEvaovxai Ttav
est, sed viri quidem ibunt omnino omni observaxoCa>s ndarfi napnxr^orpEats ilevftEnoi, yvvai^i Si ft6- tione liberi, mulieribus autem solummodo imminebit
VPV inMEioExai. SEOS xb uri Tipb xov ivtavGiaiov %p6- mctus, ut non ante annale tempus ad 6ecundura
VPV TZOOS SevxEpov iXfrslv owoixtoiov, rj yivolay.ttv 25 veniant matrimonium, aut sciant quia, si quid tule
<ue, ttxt XOIOVXP jtpn^aiev xai dtopovs ovvakknt-auv
gesserint et iinmaturas contraxeriut nuptias, subiyauove, vfd^ovat nptvde, aXXas fxdv, ttnso anaiSES ix
bunt poenas, alias quidera, si sine iiliis ex prioribus
xa>v npoitatov twff* awoixeaiotv, ustt,ove SE, EI xnl
sint matrimoniis, maiores autem, si etiam filii sint.
TIOISES VTIEIEV. ei fiiv ydp oi>x vneaxi ypvrj, xb XTJS Si enim non est soboles. infamia mox soquetur, fit
dxtulas tv&i>e axoXov&^ali, xal eoxai navxoltos rt 30 erit omnino ruulier propter nuptiarum fcstinationera
ywrj Stn xfjv xdiv yduojv onovSrjv rjxiuaouiwt xni infamis, et neque percipiet aliquid borum quae a
pvxe Xr^ExnL xt rmv napd xov nooxipov xaxaXs?^ifipriore relicta sunt ei cousortio, neque fruetur sponfiivatv avxri ovvoixealov oixe dizoXavaEi xr[S
eap. XXIIXXXVI.
XXXVIIIXLVIH
pr.tztantB 28,14 (inde XXIIXXV
NomocA XIVtit. 13,!).
eap. XXII. XXIII Ei fxiv ovv (162, M)
awafEict (165, 21) habent B' p. 192*?. Zarh.\ XXH~;
med. (. . . . irctxiftta xeia&ta 165,12) Prochiron 6, 46; Epanagogt legis 11), 15. 6.16 ( 164, 1 s aitav 10
ivxev&Bv Epanagoge aucta 17,4).
cap. XXII summaria hnbent Nomoc. XlVtit. 13,2; Ecloga privata axicta 2,14 p. 12 Zach.
1
Quodsi cx liberis alii superstites sint, alii deccssa-inl quidem, libcros autem reliquerint, partem defuncli liberis eius damtis, st patri heredes existant; alioqui ad fratres trunsferimus. Atque ila lcgcm
nostram perfecturi hoc valere vohimus non solum in aote vd in antenuptiati donatione, sed etiam
in lucris iis, qvae in conivgiis indotatis per nostram constitutionem introducta suut. ISam illa quiy
que, si parentes ad secundas nuptias non venerint, sed perseverarint, liberorum erunt sccundum eutn
nuem anle diximus modum. Priora igitur matrimonia et quae inde redundant lucra et observationes
hactenus statuta sint.
XXII. Si qui vero prioribns non contenti nuptiis etiam nd secundas vcneritit, hi vcccsse est lcgi
xupponantur aut liberos non habentes ex prioribus nuptiis, ex secundis habentes liberos, aut contra libais
deslituti ex secundis, patres vero ex primis facti, aut vtrimque liberis carentes, aut patres utrimque
facti. Si igitur sine lioeris manserint ex priorc vel etiam ex utroque matrimonio, non est quod laboremtts de secundis nupliis: sed viri quidem omni omnino observatione libcri cvadcnt, mulieribus autcm
sola incumbet verecundia ne ante anni tempus ad secundum coniugium vcniant. Quae si tale quid feccrint
et intempestivas nuptias contraxerint, sciant se poenas subituras esse, alias quidem, si sine Uberis sinl cx
priore matrimonio, maiores vero, si etiam liben extent. Elenim st pro/es non exlat, infamia statim scquctur, eritque mulier ob festinatioticm nuptiarum omnino infamis, ac neque quicquam accipiet corum,
1 &' t,cl)Ci xa&eaxijxotev] gaJirtv D' j! 3 xatolv] xol: MLBNom.d ov Proch., Epan. || T* post it(X>iioov enll
naiaiv M i| 5 ayo/ter] aino add. B* Q xal xavxrj
Epan. aucia [| 33 ovxe) ovSe Epan.
11 xQonov om. Jj )j h Btaxit^etos) Cod 5.17,11 (c/. vipra
cap.XYHiy\
10 <pvXr'taiev] add.xoi'S iro(0TOve?\\ 15 xal 1 qaideml quod 72 !) 3 portione Rx H f51ii sit P \
om. M |j Sevxeqov Epnn. auctn |] av/tyxTj 19 ixnxi^co- 5 hacc R vulff.] hoc VT \ 6 supcr sitie sponsaliti* lar&ev om. Proch., Epnn. \\1 Ttftidae nntovpivovs B || ] xai gitatcm Yl (| 7 indodatis R fl 9 sed BerreDt] dcseruer.t
add.s, Hnhandr.r fl 18 Tiou>xtov\ nooxiQtov Halo'inder Q Rl \ 10 quoj quorum R g doximos l i l \ Primae] rulr.
19 a.7xniSas] fisv add. Nomoc.1* || naxeQtavZi^ |j 20 *fiei~ De muliere quac po3t tnortem mariti non annum ev
VOIBV (dtaueivoiEr JB' fiivotev Proch.uuus) libri |) ij xal i pectat Rmg. H siquidcm] qnidem V | 12 sint i i 1 t?u/cl
dft<p. xobv om. Epnn. nucta B 22 Sevxeoa] ftiroa Proch., sant RlV \\ 14 contcmpti V continenti Rl || 15 ueneirit
Epan. aucta Q 23 Si xovxo ftovovProch. || 24 xai) xovNom.* 7211! lejre Rl fl supponere vulg. || 17 autem] aut Rl g ine
coaxe Epun. aucta | ivtavaiaiov xoovov] tviavxov Nomd. || filioa /?' | 1S autem] aut R> (j 19 sine filiis 20 etho
25 owoixeaiov iX&elv Epan. aucta || 27 alXrts) iXaxex scr. R* in ras. 2 w. \ 21 arnbobus R || sccnndas uencrit
xove Epnn. auctn |] 28 <oot] aroi* L tial BNomA || est Ra || 25 aut sci aut eciant V1 aut siat /2* g 26 etiam
1
29 vjteoxrj L , Proch. v. l. 30 axtuiae] aixiae Proch. imatoras R% (| 27 quidem] quippc R fl sine filii 16:*. 1
v. l. U inaxoXov&rittei B* J 31 rfrtfuofityrj Nom.*, Proch. quae tali scr. R* in rat. 8 versuum || 28 filii sunt R || 29 tO'
v. /., Epan. aucta, Tpcoifiafffuvrj Ll |j 32 ovxe] ovSi famiam R |J 31 praecipiet R

DE NUPTIIS

163

Nov. XXII 22

titoptas oire xip awotxovvxt xnxn xov Ssvsalicia largitate, neque marito sccundarum nuptiarioov yd/wr TisQmxEoat xrji xgixrjs rf/s otv.sine nsrum ultra tcrtiam suae substantiae oilcret partem.
Qtoveins imSfuasi fiotons. ov fiijv ovSe xfjs e^ta&ev Sed neque extrinsecus sentiet largitatem neque peraiad~f;<jX{ti <piXoxtuiai ovSe Xrppsxai narxEXas nao'
cipiet penitus ab ullo extraneorum non bereditatom,
oiStvoi xH>v e^u/Osv ov xXr^ov ov (ptiisixoftpiaoor 5 non fideicommissum, non legatum, non mortis causa
ipud het beres
Sed

si

sr.^.ju,UU*KV oXtoi, ola xnvxrje ovS' dxiovv otpsXos scripti et alii sint bcredee, sive etiam ab intestato
ixoiatjs. aXX' ei yeyonftiitvtn xai ExEoot xvxoisv 10 vocentur, ad illos venicut quae tali mulieri derelicta
xXvoovbftoi Etxe y.al $ Sia&exov xnXolvxo, Ttoos sunt. Non enim fiscus haec vindicabit, ne aliquo
fxtirovi iXevaexai xa xrj xoiavxg yvvatxi xaxaXeXeiw
modo videamur talia corripieutes fisci providere utiliftiva. ov yi>Q xb r,nbotoi' nvxa oiv.Euoaexni, /irjnoxs tati: sed ita quidem, quae extrinsecus ei dcrelicta
Sbl<outv xu xomvxn oaHpoovi^ovxEe xrts xov Sr,iW' sunt, ad alios veuient, quae vero a priore marito
eiov nQoroiiv oxpeXtins. aXX% ovxto fttv xn 7iaon 15 suiit, ab ea sublata yenient ad decein personas rerur eJ-io&er avxi] xaxaXeXsiuuir* nnhs ixtQovs %(a~ linquentis viri cognationis, quae edicto contineritur,

iSixxot riEau%6uv<i, xovxtoxiv nnovrut T v.ai 20 VCIUUQt.

KaT<o*'TiS xni xovS ix nXnyiov p%ot btmioov ^nD1(tov, xcaii pafr/ion' ini xijS oixtins tjvXnxrouivtav
xu\tiai' ibv ox<x vfsaxuniov ini xo wfuzlov (X&vaexm.
l 'AXX* oi>$i TToooofxtoctf xXrjoorottinv tS adiafrixov
1 Sed neque longius hercditas ab intostato propriootxsicov
-'--- irr,; vnEiscXev(jf.mt avyyertui', KX?M 25 m m eitis veniet cognatorura, sed usque ad tcrtium
liynt TITOV pfutuov fteotoovfiErov navxaxbfrev OTTJ- gradnm iiiF^ticiendum undique statit solnm surcessio
lenti fiorov xii xr}S
ei, longius autem existeutes alios babnbunt heredes.
U bvxii ixtoovi t;ui'Gt xX
E t quae prae aliis ei poenis infertur, dicimus auteni
tibv UX)MV avxfi Tiotvioy ln/.&iiaa, tpafiip Hrj xijv
infamiam, si quidfiin sine filiis ex pri(ribus fuerit
<'aiiii'av, ti ftiv aTKffi EX XU>V nooxdoiov t.'ir, yapcov, 30 nuptiis, solvitur imperatoris litteris iubentis. Si vero
hliatrat jinat'tiwi yonuunot xsXevovxos, 11 Si nai- filii fucriiit cuiuscumque BOxus, licebit quidem ei
vu vniisv oimSrjxoTe yorJs, fdf.axi ftkv avrfj fiuotimperatori pro infamia supplicarc, non tamen utili"U(ot vnio rt,s nxtiiint ($Ela,'hti, oii firjv SfsXoi xt xuiv tatem aliquam rescriptorum habere: nisi tamen voavtiyoatfoutvoyv i'%Eiv nKrjv ei p.rj fiovXsxftt xijv ix
luerit ex imperio babere utilitatem et aliis liberari
T^; fiaotkr.ias ixeir wtpiketav xni xa>p aXXtov annX- 35
qvae cx priore cuniugio ei relicta sunt, neque donatione ante nuptias fruetur, neque coningi pcr secundum matrimonium fvcto plus tertia bonorum suorum parte dabit. Quin ne extranenm qitidem experietur
liberaiilalem ncque omnino ab ullo extraneorum aut hcreditatcm aut jldeicommisswn aul legaium mtt
moriis causa donationcm accipiet: sed haec dcvenienl sivc remanebunt pencs heredes defuncti vel ctunn
(cheredes ipsius, si tnodo heres esse omnino potuit, cum illa mdlam plane utititatem habituru sit.
Sed
si /one eiiam alii heredes scripti sint, sice eliam ab intestato vocentur, ad illos pervenient quac cinsmodi mnlieri relicta sunt. Ncque enim fiscus ea vindicabit: ne forte videamur, dum talia corrhjimus,
(isci etnotumenlis providere.
Scd ita quidem, quae ab exlraneis ei re/icta sunt, ad alios venicnl, qiiac
vero a priore murito, haec ei ablnla pcrvenicnt ad decem illas personas ex cognatione viri, qui ea refiquit, edicio comprehensas, hoc est et ascendenles et descendentes et qui ex latere sunt usque ad secuudum gradum, gradibus in suo ordine servalis. Quae si non exlant, ad aerarium veiiient.
1 Sed nc vlterius quidctn ab inleslalo hercditaicm stiornm ipsiiis cognatorum illa consequetur, verum usquc ad lcrtium tjradnm solum undique observandum successionis iura ei coercebunlur; qui vero rcmoiiores
sunl alios habchunt heredes.
Atqne qnae prae reliquis pocnis ei imposita est, infamium dicimus, siquidem liberos non habebil ex priore matrimotiio, sublata erit imperalore per litteras id iubeale; si vero
iibtri cuiuscumquc sexus extutntnt, licel quidem ci infamiae cansa imperalori supplicare, nec lumcn fructum
ullum ex rcscnplo habcre: nisi velil Uliiitalem quae ab imperatore datur percwere et relinuis pnenis libe\ *ov$e libri j) TOV om. Epan. || 2 xrji nlterum om. xni BI ys IJ1 l Kai t} yt 31 xtXtvofxo* om. Proch.,
Nom,d l 3 poiQHv /,' || 4 Xrjyexai] xt add. I3r \\ nno' Epan. aucta, 30 sq. ti fiiv xeXevorxoe om. Epan.
OVSIVPS nnvxeXwS Epun. owta [] 5 ov <ftSeiy.o/iiaoov leqis fl 31 XsXtcexai LB' Nom.*] W.vxai .1/ Xvtxni Bf
Ifitlty.omotrov L) ML, om. BSnm.d, Proch., F.pnn. j) (j ov Ud. Ath., Thend., Nom.XIVtit.
13/2) |) Si\ tiye Epnu
i.tynror B' Epan. ovSi Xcynxov Prorfi. II UOQXIS xavoa
lerjis J 32 oinsSrpioxB yovrfi om. Proch., Epan. \\ toit
d
if] thwaxov nixia L/!Nom. XTJV fitxa &nt>nxov Prodi., Proch., licebit e Q 33 Trje om. Bl || 34 .7. nXijv i / v
F.prtn. ); 7 liviatxnt Noi.d% f} ntvii M] tj fiertltv IJ1 om. Ll 5 firj otn. Bu Nom.d fl flovXrjxat Proch, fiovXoixo
fi /iiv tlti' B Nnm.d Proch. ei ft* elev L* (aut itiaEpnn. legis (Tolucrit s) || TTJV tofiXeiav] xas axfeneiu c) Ij TrnQd) 7r> Ll (] xeXti-xr^amrroil awoixriaav Xtias Epan. aucta
T(H noxt Ep'tn, aucta || S rj om. Ii", y.nt om. Prorh.. Kpan. |
avroii f."-, Proch. v. l. jj rjSvvavxo LNomA j| 9 oXo>S om. 2 ofcret R offerre licet F | | 3 scntiat R () pertict l71 ||
s | nvxrfi Procft., Epan. |j 10 ei) etxe Epnn. Ugis [) 11 xnl 5 non antefideicommissumnm. V \\ fi donatocm 11 J 7 pot"'. B' ICptm.aur.ta jj 15 uxpeXeiav Ll | TtrtQn om. Proch.,
erant bcredes R \ 8 nulla utilitate V \ '. sunt It |j
Epan.auctit |j 17 ye om. Ep^tn. aucta (| nooxtoov B* Epnn. II ucndicahit VT nindicabat R (| 12 uidcantur Jil j)
1
aurtrt | I b itQoS xa) eit L" , om. I.' || 19 sn. xa 7r<(>*-13 ita quidcm 15 rcliquentis suppl. F a in spat.
iXoutrn om. Proch., Epan. \\ 20 iSixuo] vomo BNnm.d || vnc. 4 w . | relicta YT 14 ad] et Vn et ad F 3 |) ueniunt
ttom. BNnm d , Proch., Epnn. \\ xnl om. Bl Epnn. mtcta jj RV 1] marito eunt V1 vnlp.] maritos 2V marito derclicta
21 xai] fj Epan. aucta, om. Bl | 22 xaiv fiafr/iwv otn. (rclicta Y3) sunt R*V3 |J 15 reliqutntis (en scr. V in
Ll | 24 Tit(>atxi(>(0 Proch., Epnn. \ xXvoovOfila L* II ras.) uiri V rolicto iure R ]] 17 et descendcntcs om. V jl
*5 vnekvoerat L Prnch-, Epan. inetoeXtvffexai B( jl
19 crrarium RV \ 20 venient vulg. | 25 ucnient Rx i|
2f fii%oi ftorov rpiiov & ftovov fiixQi xpixov B
27 ci V}e'msRi-ulp. fl heredeBqueetpraeaHis / i 1 l| 29 filiis]
libcris R g fuprint RVT || 30 iubentis Val.] iubentibus
Rvulg. l 31 filii om. Rx R 32 imperatorem V\\ 33 nisi]
81 Rx vulg. fl nolucrit R | 34 liberare VT

Nov. XXII 22. 23

164

DE NUPTIIS

Xayrjvat noivibv xoTs ix xov 7tQOxiooi> yd/iov itaioi poenis, ex priori matrimonio filiis mediam suae subxr\v TJIIIOKUIV T/S olxeiai jttgiovGtas Sotftovfttvtj fiol- stantiae donare portiouem pure et siue oraui con-

dicione et neque usum retinere, 'sed omnis subBtantiae quam habuit, quando ad secundas veniebat
5 nuptias, mcdiani, sicut diximus, cedens partem prius
rjpiaetav, xa&aTTcg i'/pO~';fiev einovrss, ij-ioxa/tivr] ftol-procreatis filiis. Et divident hoc iilii omnes ex aeQUV xols &'un(jocfrv yerofuvois natai. Kai SiniQT]- quo, et tilios quidem habentes ad suos transmittent
tilios (oportet ouim aliquid etiam veteribus adici
OOVXM xovxo oi ndlSei nnuvxes ij; Xartst xal TtaiSae
fiev Expvrei eii rovS envxiov TzaonTie/iifovat naiSae legibus), si vero non habuerint, defuncti seu de(Stl ynQ ii xni xoTs 7za?.aiole Ttnosfreivai rofioie)' ei10 functoram portiones accipient omnino pro portione
8i ovx e'xoiev, xd xov xeXsvxrjaavxoe rj xcHv xeXsvr?}- eorum fratres. Si vero omncs defuncti sint, habeat
advxutv fiioif Xriyovxai ndv-tei avaXoycos ol xovxotv
consolationera suae infelicitatis mater, ut ea rursus
(ISeXipoi. ti (fe ndvxee &7ti).d~oiev, l%ixa> 7ianayvxrp> recipiat. Et haec diciuius, si iutestati moriautur
trfi savxrfi Sv-ixXr^im TJ ftr}xrtQ rbxnihft ndXtv dva- iilii; non enim in his, quac seniel facta sunt eorum,
Xa@civ. Kni xnvxa tfafiiv, sinso aSia&exoi xsXevxt,- 15 prohibebimu8 eos testamenta couscribere, aut superatu$v oi TuiiSes' ovSe yao inl xols una^ yevo/utvois Btites quo voiunt hacc modo disponcre. Igitur imavxwv eiul-Ofiev avxovi Sta&Tjxas ygntpeiv rj JZSQIOV- zninentcs poenae ante luctus nubentibus tcuipus tales
Trts ov BovXovxm xavxa SiaxtiHvai xobnov. Ai uh>
quodammodo sunt, et tres pro his constitutiones
ovv inixEtuevai itoiviu xuiS TIQO XOV nevirtfiov yrjpiaprius scriptas uua quadam bac interpositione tiaec
furait xyovov rotavxni 7tta tiai, xal xoeli i>7te<t xov20nobis lex competenti protulit adiectione.
xtov Siuxd^etS TOIS ZfinQoofrev yeyga/tfievas fita xtvt
xavxy naQEvitiixr] OSB 17/' 6 vofios ftexa %r\i HOZ
rtxovat]S ajtrjyyetXe Ti&

CAPUT xxra.
Ei Se dvccfieiveis piv xbv %o6vov TJ yvvi} xnl xavxrj
Si vero expectet quidem tempus mulier et propterSmipvyot xdi Bior;pivas noivdi, inl Stvxegov Si d<pi- 25 ea efiugiat praedictas poenas, ad secunduni vero
xotxo awoixtaiov,
xiov TtQoriocot' dfuh^onaa ydfiaiv, veniat matrimonium priores neglegens mtptias, si
ei iitv ovx xot TtalSas etQrjafroj ydo xni avfrn quidcm uon habet filios (dicatur euim etiam deuuo),
dxivSwov annv xb ivxei&ev. Ei Si vnsir} yovrj xcxi siue periculo est totum ex hoc. Si vero sit soboTtaldas 6 vbpot ivxev&ev dxtpao&evxas i'8ot, xr,vtx- les et filios lex hinc exhonoratos viderit, tunc oznni
avta ndar,s ftXoxi^ias nnoh xov dvSgbs eis ai'xip> 30 largitate a viro ad eam venieute eam secundum jiroiX&ovaris xaxd. xb x^s SeanoxEim dipaioslxai fiiooi, prictatis privat partem, solum ei dereliuquens usum
rari ita, ut liberis ex priore matrimonio natis dimidiam suorum bonorum purtem pure, sine ulla condicione,
donct ac ne usumfrucium quidan retineat, sed onuiium bonorum quac nabebat, cutn ad secundus venirci
nuplias, dimidiam, sicut modo diximus, partem liberis prius nalis cedat. Kt hoc liberi omnes ex aequo
divident, et si quidem liberos hubent, an liberos suos transmitlent {oportet enini aliquid eliam antiquit
legibus addtrre); quodsi non habeant, defuncti vct defunctorum partcs omnes j>ro rala fratrcs eorum
cupient. Si vero omnes decesserint, mater koc durae fortunae suae solacium habeat, ut ea recipiat.
Aiqite haec dicimus, si quideni intestati liberi obierint: ncque enim de iis quae seinel ipsorum facta sunt
prohibebimus eus, qtio minus testamenla faciant vel superslites quo velint modo de iis aisponant. Pomat
igilur iis, qttae unle tempus luclus nupscrunt, impositae tales fere sunt: ac tres constitutiones de his a
prioribus conscripUis uno hoc suppleinento auctas huec nobis lex cum accessione convenienti exposuit.
XXIII. (Juodsi lempus quidem expeciaverit mulicr aique ila praedictas poenas ejfugerit, ad secundum vero matrimonium prioribus nuplits ncglectis venierit, siquidan liberos non liabcat (dicatur enhit
idem ilerum), sine periculo erit omne quidqnid inde fict. Si vero proles cxtet atque lex libcros inde contumeliu a/feclos videat, ium omni liberalilale a marilo in iUarn profecla quantum ad proprielalem peninet
1 jtoanov Epan. aucta || 2 Satoovfttvi;) nagi&t B' fl yeyon/iuivo*S i 1 | 21 MX xavrrj xivl Nomfi \ 22 TCtgtv
x
d
Ifrfxri
fi
O$B]
]
neofXf]
] uftiel L |j |jt{rt{i(bv Nom. jjjj 24 > ] Si]
3 xafraoav Epan. aucla | nioiaewi nnar/S B* Prnch.
dd Proch.,
P h
E
i
MB\ dvtxiuivOU
di
ndcrtt aiQtoeiot Epan. aucta || xal ovSi\ ftrjSi B* || 4 dXXi xaii add.
Epan.
|) nvapeivtte
MB'\
7 nmai om. B' || xrfi oxe] ote Eptm.aucta. xrjt TMXOOV' B?1 dvttfietvot {ifiiitirni Epan. aucta) L Nom.d ProcL,
atjt ore Hnloander (cf. s) fj 5 iffoixn 7 7Xtai] ydfwve Epan. U i\ yvvij xbv %obvov L || rni/TjjJ avxi) Proch.,
Ifoita xr,v iipiaeiav ftol^tnv xoi-S iftTCooa^sp ytvoui- Epan. auctu, om. B' j| 25 dutfvyr] Epan. aucta, Siafvyti
voit jtamiv tTiiSot Epan. aitcla |j (} tp&t]ftEV einofzei L || 26 xbv jipoxtpov dpeX^anaa ynp.ov Proch. coad.
(firrojTftf <pd"iifiv Bf) BNom.d] fip&tjfiev Md t<pr\uev plerique, Epan. leifis, om. B' || 27 /*v] iineo Epan.
Prucfi., Epan. (cf. e) || i^rjaxautVTjv L,x || 8 xovxo] xavaucta J i"xei J^ Epnn. aucla C || fi^T/a&io vtfii oaXTJV B* Epun. nncta II xtci nuiSas \[)vo/ioit om.Epan. Epnn. aucta || ydo] Se B' \ xni om. Nom.d, Proch. v. L \
aucla || 9 7t(tQ(t7Xf'uTnw<st B' || 10 ifei voftotS om. B*
28 yovtjiiLl U 30 naQa om. B'
Prnc/t.. Epait. |! 12 ndvxei] ndvxcot Ble Pruch., Epan. ||
oi roixtov d.Sthpof\ ixdxeoa Epun. aucta \\ 13 ddBXfoi]
ov nooxt/uuifievoi xr,i prjxont eie xfjv nXXrjy ovaiav xov
1 ex] et ex V J 2 nn hg. donans nt 3 retincns ? \ porcio*
xeXavxTjOavxot natSbt % xaiv xtXeinrjadvxtov (rj x(5v DCS R || 3 substanti V1 |j (> diuidct haec omncs filii R 1
d
d
1
xeX. om. Nom. ) ndd. B Num. , L in mg. |) dniX&ouv]
7 transraittent vulg.] transiuit et Iil transmittunt RJV j
aStdfrexoi add. B* || 14 i p-fjxr^ avaXaflsiv] v ywfi
9 seu ItT] siuo V\\ 10 portionem F | | proportionera P
xavxa ndvxa Xnfleiv Epan. nucta || dvaXn^slv] ot]?.aSfj proporoiones R g 11 fratrcs] fnt R1 | Bunt R Q 12 cooxovxo xb rjfJiov oneo xois noualv rj xnls d"vyaxgdoiv Bolatione Rl || 13 intestata Rl || 15 prohibebimus V>T]
Sa)QTjanxo ndd. B Nom.d, L* in tng. (cf. Theod.), aneo prohibemu8i2F"aw/^. || autadliuosuperstites Kjj 16 quoj
xole nruaiv iStooijaaxo add. Z?*|| 15 xal xavxa 23 jrpotf- V1 H 18 his] issus Rl bissus R2 || 19 prtus om. Rl:
&rtxT}S om. B* |i xeXevxvaottv M || lfi ovSi] oi BlProch.f interdispositioncs Rl || 20 adiectionem R1 g 24 rubr. Si
Epan. H 17 avxcbv) vit avxaiv Proch.y Epan. aucta, raulier ad secundas ueniat -n- dc lucro dotis et ante
ibioit avxaiv Epan. Ugi.i || ^ neoiovxat 23 nqoa&r,- nuptias donationis Rmg. |) 25 penas praediotos V^ ir
xrj: om. Epnn. aucla |) 18 dia&Blvat (xn&Tjvat Proch. v. /.) cuudi Rx H 27 habeat vulg. || dicat enitn et denuo Rx \
Proch., Epnn. \ Al (iiv 23 jtQOO&qxrje om. Proch., 28 cx del. V3 |i 29 lex Heimbach] ex Hbri |) 31 partccJ
Epan. legis Q 19 iyxslfievai Nom.d | 20 7. XQBTS Sta- suppL V* in spat. vac. f| delioqucus Rx
xdgsis] Cod. b, 9,1.2. 6,56,4 | 21 xolt] xdi Haloandcr {:) ||

Nov. XXII 23. 24

16-5

BE NUPTIIS

fiotyv avrjj 'Aaxa).i7itav xrp> %mi<siv re xal ijttxK^- et frnctum. Et haec sancita sint etiam super antenlav. Kni taixn e verofiotiexijofrco xal ini xrji
nuptiali donatione et stiper omni largitate, sive cum
nQoyapwiits dwyeas xal ini rzaaijs exigtts tpiXortfttae. viverot a viro ad eam veniente aut etiam ex testauit iv a)7J nrtQa tov avSgbs ei; nvxijr ysvo/jtvrjs T} mento aut mortis causa donatione, sive ingtitutionis
kai U Sia&fjy.Tji ?i fwoxis xavon drooea;, tXxs zvaxa~ 5 sit pars sivo legatum sive fideiconnnissum. Et geuetfew tir} [ifQo* siie TToeofteuiv tlis rpiSeixvfi/uiaaoy. raliter dicendum, omnis eam deserit proprietatis inoA'iri yevixms dnelv, rniai nrxr,v sTiiXeiynt Seano~ dus iii his quae a priori viro ia eam vctierunt, et
Tjf.' xooTtoi Izil rols jraoa xov ngortoov aifiods ets filii ea percipient et proprietatis erunt dotnini seahip' atpiy/i&roif, >:ai oi naiSes avxa ?.i)wovx(u xai
cundum tempus mox quo mater coniuncta cst alii.
TJ;; 8wm>zf.iai eoovxai y.vQtoi xnxa xov xo.iqbv ei-10 E t baec coinmunis mulieris ct viri iimlta sit posita.
Vvt xalF ov rt /IT}CT](> awa}xjjaev a/.Xai. K<d rrciixit Nam si et ille lilios habens secnndara eis superinxoira yvratxoi xe xni avSgbi iniriuia xsioiYoi. ei duxerit uxorem, non ex dote fnietur lucris secunyi-Q $>; xtir.eTvo4 ntxlSas exeav Sevxtgav avxole insisd\nn proprietatis rationetn, non largitatera aHam a
nyayoi yniisxrjv, ov riov ix xrts nootxbs anolninei
mulicre percipiens hanc habebit tirinaui, praetcr
xtodwr Kinit Stanozeias Myov, ov tf-ifoxiftiav alkijv 15 quautum licet uti et frui, donec advixerit, soliim;
naQa irti yvvittxbs Xnffotr xavrtjv Z&i fle/Saitoe, IZXTJV ct hic quoque filii, licet sub potestate coustituti sint,
ocni' yorfi&ai xai xaonovo&at. fitx<>t neQif; (ibvov.
sed tamen domini secuudum proprietatem taliuin
Kdnavlta yiio oi nnlSee, si xal vnsgavaiot xizifeox?]- erunt venientium mox iu eos siraul cum sec.undac
xonv, a).'/.' ovv xvnioi xnra Seanoxsinv x&v routvuxoris coniunctione. Et non discernhnus de dote
xav taovrat TtaQaytvouivav ev&ve eis avxovs cifia 20 et ante nuptias donatione, utrura ipsi banc dederunt
ijj rijt Stvxioni ya[iext;s awayeiu.
Kal ov StaifE^bpro se contrabentes an aliqui alii pro eis boc egerunt
fiifla nt.Ql TJJS TTQOIXOS T} rt;s n<>b ya/iov Scootai, n6- sive ex genere sive etiam extrinsecus.
%t(>oi> iWoi xavxrjv SeScoxaatv oi yrjuavxet f} xivei
a/./.oi. v7itt> avzwv xovxo k'nf>a;av eixe rebv ix yivovi
ir xai TW)' iljio&Ei'.
25
CAPDT XXIV.
licet yider.tur quodammodo comprphensa et ante' ' I. Sed quod sancitum (XXIV)
venietil)U8 ad nubentes, etiam
sit, et ita certa talium lex eis crit cavens,
oviu)i> o vit/tos avxols yevfoBTtu yvXaJ-, OXMEQ ovSi 30 ut neque alienationem ullam permittat parentibus in
Unoirfiiv ovSeftiap irptTjat xols yovevctv inl xols Tot- talibus neque hypothecam. Sed vel si quid egerint
mp. XXIV oxirzep ovSi (30) XXVin. ix xov n^oxtQov yapov (16G, 21) habent Prockifon 6, 6; Epanagoge
19, 10. cap. XXIV epitome txtat B* p. 195 Zach.
privat eam, solo usu et fructu ei reiicto. Et haec sancita sint tam de donatione ante nuptias quam de
omni alia liberalitate sive inter vivos a viro in eam cnllata sive ex teslamenlo vel mortis causa donatione, sive pars sit inslitulionis sive legatum sjve fidriconunissum. Et ut generaliter dicamus, omnis eam
dcstitucl proprietatis ratio in iis, quae a priore marito ad eam pervenerunt, et liberi ea capient atque
proprietulis erunt dotnini eo slatim tempore, quo mater cum alio viro se iunxit. Atque hae communes
tam mulieris quam viri poenae slatuantur. Nam ille quoque si liberos habens secundam iis superduxerit
conhifjetn, lucris dotis non fruetur secundum proprietatis raiioncm neqne aliam liberalilatem a muliere
acccptum firtnam habcbit, prnelerquam quotl uli ct frui ei dumtaxat quamdiu vixerit licet. Nam Inc quoque libcri, ellamsi sub potestale constituU sint, tamcn domini eiusmodi rerwn secundum proprietatem
enm(, qnae qnidem statim ad eos traiiseant quo tempore coniugimn cum secunda muliere factum est.
Ncquc discernimus in doic vel ante nuplias donatione, utruni ipst coniuges eam dederint an alii quidam
pro ipsis id feccrint sive ex cognatis sive ex exlrancis.
XXIV. Ac licc.t in dote fere- comprehensa esse videatur ctiam donatio ante nuptias: tamen quod
sancilum esl dc lucris inde ad coniuges pervenientibus, etiam sic ratum sit. Atquc ita lcx talium firmus
pct cvsios: quandoquidctn neque atienationcm ultam parentibus in talibus concedit neque oppigneratiocum e prioribus continuantur | Soxel L%Bl || awtiXfjtp&xi
L* (yQanxtov xal owaXijlty&ai Bl m. 2 n mg.) Q 28 S
xoiie yrjpavxai) leg. s xols ixciiSati |) 30 avxole 6 vopos
vrfi Proch.v. l.) B'Proch., JEpan.; in Epan. adililur t/ xni Norn/11) Post oxmtQ verba ovxwt aa<pn).rls riov xoiovx&v
6 vofiot: errore repetit L || 30 sq. leg. ovxs ovxti \
31 tnl xoii xoioinois om. Epan.
fltlotv Z,, Prock. v. L d EXXB ipiSetxoftiaoov
{pfi/
L) 3IL, om. BNom.* Proch, Epan. || 7 Kai et 9 a<piy1 ctiam rint V || 2 largite F 1 g 3 ucnientem F 1 1 | Pott
pivott om. Proch., Epan. B yevtxot L (1 8 napa rov o?n. ueniente verba eam secundum sanotita eint etiam
(
L* | .)tq. xal rrjt xvgiot} xaxa Seenoxeiav Proch.,
antenuptiali (1) errore rtpetit, aut etiam causa (3 $q.)
Epnn. | 12 xotva om. LB' l| re om. Prorh., Epan. 0 xei~ om. R 1 | 6 dicendum 72] dicendum cst Vvulg. \ modoa
&a>] xor fiiv inl Tp Ttqotxl, xtfi Si inl ire nob Rl |1 8 eam V \ ea 15 frui donco ad| scr. R* in ras. 4
ynftov Soiotni ndd. Proc.h., Epan. B 13 inctaaynyr) ' versuum || 9 alio V1 J| 10 sunt V1 || 11 si et] etsi V II
iTtutiTiydyTj Ll tneianyot Nom.A J 15 xaxa xbv TJS 12 fruitur RT\ 15 adiunxcrit VI 16 hii R* gsit 72 ((
itcnortins Xoyov Nom.d i| oi) oldiNom* || 16 flt^ftlatt] 19 decernimus 22 | 20 donationem 721 [| ipsi bano R1 in
firmam c >} 17 TXrtQtitj B* \ Ib intovaioi Lx \ xn&eaxfj.
ras. 3 /1. |j 21 aliquid Rl |J eius R1 g 22 etiam om. R g
*<7i AW** | 19 xtav xotovxcov xaxa SeOTroxsictv B* licct] et add. R1 || 24 doti] in doto vulg. \ 26 rubr. AHeAOM.< | 20 nfin] fiorov n/ia B' || *Jt xfj om. B' ^yape. nationcm ypotbecam lucri (Hcri cod.) ante nuptias dotr>"] yvvntxbt B* || '22 v.ooxtQOV Lx j| 23*Post SeSroxaaiv nationis ucl cuiuscumquo ultime uoluntatis collato in
^ii. titpi avxutv Ly v.Tfe^ avxtov B, vnig cavxaiv
nxorcm a uiro uel e conuerso parcntibus C83e interdictam
X.in.dtr | 2\ avxwv TOVTO] avrby to Lx f| xtov ix] rbv
post sccundaa nuptias R mg. || 29 erit cis V || 30 alions1
i* iYifn.* , xwv oin. />' H 26 7. xav ti TtQOiV-i vnlgotiono Rl V% \ ulla V1 Q 31 ypotheca V 1 fl egerit R

Nov. XXII 24. 25

166

DE NUPTIIS

ois ovSi ino&tjxtjv. aXXa xav eX n itqn^atev oi parentes, mox eorum obligat eis snbstantiam: non
yoveJe, ev&iis rrjv avzcSv v7iori&Tjaiv aixoit neoiovut prohibeat eos in his aliquid agere quae voluerint
aiav, ov% aiixa xtolveiv w s yovels ijr' airzols T* (erubescit euim lex castigatores filioa genitoribu3
Tcgarreiv atv BovXovrat (x
(aiaxvvexat yyao 6 vofioe
aco- Btatoere): /sed)
quidem erubescit,, interminatur
f
) illos q
a s rrovs
o s TtaTSas
vjaa
iimoTTjoai),
o T j o a )
5 autem accipientibus
TtaTSas xole
xole ysvvrjaaaiv
accipientibus, tamquain uihil eis quod accipiunt
ixslvovs UBV i^yv&Qiq, SianeiLiTi 8i xoie Xau(ia- prosit. t sciant ex bac nostra legequia, velsiquam
vovotv, a>e ovoiv ainovs xb krjf&iv ovrjoei' xaii loxtop
oxo
a talibus p
parentibus comparationem
fecerint vel si
cav yt xal ix rovSs tjfiiov xov voftov, d>s, xav ei ttva
acceperint
donationem
vell sii quid
egerint,
i
di
id omniurn
i
rit
naQct itbv lotovitav yoviotv ayoQaaiav notrjoaivTo
tale erit quale neque gestum neque scriptum, quod
xav el Xafioiev Swgeixv xav BX XI tu>v jtavteov Ti^a-10 factum est. Vindicabunt enim ea omnino tilii hereatev, iv Xat$ roli fiiyte TicTiqayuivois fiijfie yeyQau- desquc eorum et successores ab heredibus illorum
fttvote Zorai <o yevoftevov. xSixrtoovai yao avrn
et Buccessoribus, nou aliter excludendi nisi tricennavrcas oi TinlSes xXr^oovbftoi re avrcov xai SiaSoxoi nale transuat tempus et detentatio dominos accipienTiaqa re xlr^oovoficov ixtivoiv xnl SiaS6%otv, oix aX- tes constituat: incipiente filiis tempore currere ex
Xtae anoy.Xttofievoi nXip' ei fir; tQiaxoviaeTt]S nngiX- 15 quo suae potestatis apparuerint existentes aut facti,
&oi zgvvos x * V xaToxq xvgiovs rovs Xafioviaz xarauisi tamen aJiqua impubes aetas adiuvet adiiuc.
OTtjGete' aoxofiivov tois nntalv tov xQ"vov tgsx^tv
il; oimeo nit-tegovowi tpaveiev bviei r\ yevoftevoi, nXrjv
ti ftrj x*fc av7](ios rhia nifio&rja
n
CAPUT XXV.
'EXsvaexm Bi xa rotnvra rdSv xegSiov eie xovt 20
nai~
yc

Venient autem talia lucra ad filios omnes ex pri-

vrjv

xa>v Tini$u>t> Stdovm, xbv Si dxtfia&iv. anavxts yag enim sccuDdis similiter exbonorati sunt nuptiis. Scd
TOIS Ssvxeoins o/xoicDi rjTifina&r^anv yafiots. aXXios xe 25 quemadmodum si omnium filiorum similitor heredes
eiTitp a-iovxtav xtov TxaiSiov bfioiwe xXqoovofwvaiv
existuut parentes et non alii quidem succedunt, alii
oi yoveii xni ov xbv ftiv SmStxovxni,
xbv 8i <n<x vero non similiter, cur non et ipsi omnibus ex ae1
buoicos, OJ-,9 ' orov fiij xni avxoi noatv i&orjs xb yt
quo, quantum ad hoc, conferant, sed alios qiiidem
ini loirto TiooirptQovxm, aX)st xovs /iiv iTuXeyovxai, eligant, alios vero dcspiciant? ldeoque secuudum
xois Si nngoyiootv; "Sisre xaxa xr.v avaXoyiav Sxa- 30 proportionem unusquisque hoc lucretur, et si habeat
axos xb xoiolxov xsnSntvsxto, xai ei axoir} naiSas, filios, ad eos hoc transmittat, illi vero boc inter
ets nixovs tovxo nnoansundxco'
ol 8i xovxo iv A- alterutros partiantur ipsi quidem sccundum meusuXrjXon Htntpeiafrataav ainoi fiiv xaxa xb fidxoov,
r a m , quauti consistant, non tamen patris transcenojtoaot xafrMJTaoiv, ov ftivxot xb xov naxQOS vns(>- dciites portioncni.
fiaivovxti fiinoi.
35
15 sq. XQtaxovxaexrjS x(?voS] notantur haec Pon. 40, 9.
nem.
Sed etiam si quid fecerint parentes, statim ipsonim bona illis obligat: non guo prohibeat parentes ne dt iis faclant qnae vohint (ptuiet enim legem castigatores parentibus liberos praeficere), sed illos
quidem reverelttr, minatur vero accipientibus, ttihit ipsis profuturum esse id qnod acceverint: ac sciant
etiarn cx hac nostra lcr/e, licet quid ab eiusmodi parentibiis emplioiic acquisiennt, licet aonum acceperinl,
licet aliud qnidiis egerint, id t/nod factum est -perinde fore atque quae neque facta neque scripta sinl.
Vindicubuni enim ea omnino libcri eorumque hcredes et successores ab Ulorum heredibus el successoribus.
neque nliter exchidcntur nisi si triccnnnle tcmpus praeterierit et possessio eos gui acceperunt dominos
reddiderit; tempus autem liberis currere incipiet ex quo sui iuris esse vel facti esse appareant, nisi forte
pupillaris aetas illos insuper adiuvet.
XXV. Venient vero eiusmodi lucra ad omnes liberos, gui ex prioribits nuptiis sunt. Neque enm
permitlimus parentibus, ut non recte introductam electionem m illis exhibeant, ncque ut alii quidem ex
iiberis dent, alium vcro contumelia afficjant. Omncs enim secundis nuptiis pari contumelia affecti sunt.
Praesertim si qnidem parentes omnibus liberis suis aequaliter heredes cxtstunt, nec vero alii succedunt, alii
non item, quiani et ipsi omnes pari modo, quantum ad hanc rem, tractent, sed alios eligant, alios praetermittant? llaqucjpro sua quisque portione talia lucretur, atque si liberos habeat, aa eos illud transmittat; hi vcro id tnter se dividant sccundum mensuram, quotquot swit, ut tamen patris portionem non
excednnt.
2 eavxdiy Proch., Epnn. || vnoxi&iaaiv Proch. |j 3 xovS
yorels] eos s [) in1 avxovi M eavxols Proch., Epnn. \\
b yevvTjToqoiv I) (| ijitarrjvai M, Proch. v. L |j 7 at*ToTs
L Proch. \ xb Xrjf&iv] xoXftrj&iv Proch.v. l. (1 xal taxoj'
aav 12 ytvbtuvov om. Proch., Epan. | 8 ye] Si Bl B
xal om. B I xoitSs] xov ys Af | 10 xal et h'tfiouv Dl ||
11 xole fiipioxB L \ 12 ixStxovoi B fl 14 xe et \b fit} om.
Proch , Epan. J| 15 HrtQriXfra B* |) 1f> *xaraaxrjoet (xaxaaxrjarj L1) MLBftNom.i Epan. xaxaoxrjoot B' Proc.h. (e) \\

NomA || rjxoifina&Tjanv L |j aXXtoi xe\ aXX' ware

28 urj xni] xai firj Bf I! '29 xovxo L j| aXX' avxovS fiev
H | 'M xb xototnov BTJ1 Nom.d (hoc c)] xdv xoiovxtav
ML* U xepSavexto xai iaxvti. [ei cx^ct L1) L || 32 xovxai
L* |j 33 xb fisxQOv] xb om. J3'

2 prohibcant R V3 || quae] quod R 0 4 sed add. vulg. [

.illosquidcm erubescit del. V31| fi sciant] [* V1 \\ 1 comparationes/2 1 || 8 donationes R || 10 uendicabunt R V}T\
eara i ? ' F || oninino] nomine F | 13 tempus transeat II \
detentio R* (] 14 filii R R 15 suacj aciuae R* J appanieris
Rl || 20 rubr. Lucrum ante nuptias donationis ucl cuiuscutnquc ultime uoluntatis collate in uxorem a uiro cel
e cunuerso filios prioris matrimonii habere cqualiier R
mg. H aut R% | alia V \ 21 nuptiis] add. offcngoa [suppL
npat. vac. V) VR2, otfcnsis R1, V2 s.., ut ostendi R*
s.v. U 22 introdu V1 g alio Rl g 25 sij ipsi V \
omnium filiorum] omnium deinde sit omniura filiorum
add. V1 deindo si omniura filiorum add. Rl \\ 26 alio
alio R || 27 cur] cum Rl B 29 ideo VT\ 30 proportione
(antea spat. est 2 litt.) V, portiones R portioncm Tvulg. \
unusquis V\ lucretur hoc VT 0 habct RT \\ 31 traiumittant V transmittatur R Q hoo inter om. Rl || 33 con*
Bistunt V U 34 poroiones 22

DE NUPTIIS

167

Nov. XXII 26

CAPUT XXVI.
7

Ensi3ii Se ay.vQove anetprjvnfts&a rae ixnoirjaei:

Quoniam infirmas declaravimus alienationes a paras nnoa xibv yovdcov inl roli xowvxoie yivofisvas,
rentibus super talibus factas, subtiliorem imponere
hixToxi^av int&eTvai TIQOSTJXBI ttp noay/ia-n xa&v.
convenit causae ordinem. Si enim omnes supersunt
El fiev yitQ Ttiivrss jceQietciv oi Ttaloss oi x xajv filii ex prioribus nati nuptiis, et praemoriatur eis
nooreocov fvvTes yctfiav, xal ngoreXevTTjaeiev avroTs 5parens, infirma omnino manebit alienatio, secuno yoviit, oy.v(>n navtoiios fxe.vsl xa xtjs exnotijaecos duin quod prius a nobis dictum est. Si yero momxa %o e/mooa&av rjftlv eiQ^/idvov. Ei 8a leksvxr]riantur oinnes et rursus ad orbitatem causa veniat,
cmev nnvres xnl TTCIXIV eig nnmSinv xb Tioiiyfia neoitunc ex efiectu ratum erit quod alienatum est.
errjj, xi]vty.nvxa / anox/.e'oftaxo; xvotov eaxai xb Quis enim boc etiam infringat faliis, quibus videlicet
Ixnoirftiv. xis yao dv avro xai ctvnxoixpEie, xcov nai-10 solis boc servavimus, non existeutibus? Sed hic
imv, ok Sfj xui fwvots rovro ifvXa^niiev, ov% inovquidam nobis pridem ingressuB est sensus subtilia
to/r; AlX' irrnvD-u ns tjuTts no<rtv slir;/.&v ewoia
et sollicitus et medium utrorumque casuum pertrahnrrj re xai fiefisQtftvrjfiivrj xai ib fisoov a/ufoiv
ctans. Quia enim. omnibus quidem extantibus liliis
tolv &eudrotv nr^iBoyn^ofievT]. ineiSrj yho ndvriot'
et praemoriente genitore nulla relinquebatur pars
fiiv vnovtfov TWC jiniSiav xai 7tQOTe).Evxrjaavroi zov 15 is ex lucratis rebus, omnibus autem morientibus toyeytrvtjxoTos ovSiv tmoltfaictio titQos aindls ix rcHv tum in eos revertcbatur, cogitavimus medium quenytflSavStfzun', naviaiv Si ra"lsvx>]aavr(ov O"/MV tis
dara causae ordinem invenire. Unde si pluribus exavxovi inavf^Ei, Sifcy.zydfiefra fiiarjv nva xq> TtQay- istentibus tiliis moriatur unus, si quidem habeat
ftaxi xd^tv niv(>rtactf aigxe ei ziXtiovcov ovxiov Tiai- tilios, ad illos ferri liereditatem (hoc quod saepe
6(ov xthivxifiEiLv efe, ei ftiv t%oi tiaiSas, TI' ev.ti- 20 diximus); si vero non babeat filios, non oinnino ad
vors ifiosad-iu xi xXJjoov, xovxo oneo noW.ny.ii ilfratres totum venire, sed quantum ex pacto non
Qpttautv ei St ovx exin nalSns, ufj navxtos r.ii xovs
existentium filiorum acquirebatur generanti, boc eum
dbi).(fors xb nnv eoy.ea&at, dXV ooov ix xov avfxrpuj' lucrari, reliquura vero concedere in filii venire sucvov xov t'| ariniSini eytvexo xq> yeysvvTjXoxi, xoixo
cessores, sive fratres Bint sive extranei forte (quod
aiibv KsgSidrstv, xb /.onxbv Se cvyxcooelv hoy,aa&ai. 25 maxime in matre contingit), sive disponaut suas subinl xoiit xov nniSbs tiiaSoxovs, sixs aSe?.fol xa&- stantias sive etiam intestati moriantur. E t aoc noa
toirxonv tixt ^u)xioi xvyjbv [oneg /uaXiaxa ini firj- scripsimus in nostra lege, cogitantes illud ct inveT(K">S ovfiflairei), tlre Siafrotvxo [EIZ] xas avxdiv nsof
uientes primi et clementer saucientes. Quapropter
ovaint tiie xni uSui&Exoi TEXevxTjaauv. Kai xovxo
etiam haec si alieaaverit parens autcquam ad seii i;uiii iynaxpnuEv TjfiBxeoo) vofit^ pegtftvTjortvxee xi 30 cundas veniat nuptias, deinde moriatur liliorum unus,
OI-TO y.ni QEVOOVXES notoxoi xai tpiXav&Qu>7ta>: vo- in tantuui valet sulummodo quod alienatura est, quanfiai'hxr;aavxEt. oiixe xavxav&a, tXmo ixTioi/jaeiev 6 tutn ad alicnantcm ex pacto non existentium tilioyurtvs 7i(>ip BIS SSVXEOOVS ayixiafrai yauove, EITO. XB- rum pervenit; alioquin secundum alias partes, quaeXn<xr,atu xav naiScop els, xaxa xoaovxov foQiaxat cuinquc ad filii beredes veniunt, omniuo intinaa
^/0' xa iycnoiTj&ima xad"' oaov EIS xbv ixnoir,oavxu 35 eruut. Unde alienatione facta manet causa ia susvuta xb cLTtaiSiae nEouoxBxat avfupcovov ijxslxoiye
Haxrt xn aXXa /'tgrj, OTxboa EIS xoiis xov naiSbi x?.tjqovouovi zaioel, Ttavxoicos axvoov soxni. tosxe txnairt(Sto)i yevoftevjje fievel xb Ttodyua v
19 (t TtXtioviov 2S sq. Ei'xa xni adtafrexoi xs?^vxfjaatef eixe Sia&otvto extant J5* p. 195 sq. Zach.
XXVI. Quoniam vero irritas declaravimus alienationes in eiusmodi rebus a parcndbus factas,
subtilioreni rei ordinem imponere decet. Etenim si otnnes supersunt liberi ex prioribus nuptits procreali, et paretis ante eos rnortuus sit, irrita omnino tnanebtt atienatio secunaum id qund prius a
nobis dictum est. Si vero omnes decesserint et rursus ad orbitatem res redacla sit, tutn ex eventu
ratum erit quod alienatum est. Quis enim id evertat liberis, gtiibus quidem solis hoc servatnrmts, non
cxlantibus? Sed hic nos nuper subtilis quaedam et sollicila subiit cotjitatio quaeque utrorumque casuum
medium curiose rimetur. Nam quohiam omnibus quidem liberis superstitibus ei parente antea mortuo nulla
pars ex lucris illis relicta erat, omnibus vero mortuis tolum ad eos redibat, cogitavimus medium quendam rei ordmem comminisci: ut si pluribus existcntibus liberis morialur unus, siquidcm liberos habeat,
ad eos deferatur hereditas, id quod saepe dxximus; si vero non habeal liberos, non omnino ad fratres
totum perveniat, sed quanlum ex pacto in casum orbitatis facto ad genitorem pertinebal, tantum ipse
lucretur, rcliquum vcro concedatur venire ad filii successores, sive fralres sint stve forte extranei (quod
tnaximc in malre conlingil), sive de bonis suis lestali sint stve ctiam intestati decesserint. Atque hoc nos
conscripsimus nostra lege, pritni illud et meditali et excogitantcs et benigne sancientes. Itaque hic quO'
que si quidcm alienavcrit panms anle quam ad secundas nuptias venerit, deinde unus ex liberis mortuus
sit, in (antum solum firma manent qxiae alienata sunt, quantum ad eum qni alienavit ex paclo in casum
orbitatis perveniat. Certe sccvndum reliquas partes, quaecumque ad heredcs filii veniunt, omnino irritum erit, Itaque alicnalione facla res in suspenso manebit, per fortunas dcinceps futnras commii1 8i xnl axigovs L !| 2 Ini xotxotoinotS M \ 3 int&T]
\ rubr. De lucro dotis ct ante nuptias donationis Ji
(iic) V'lti ti\ ol M 0 7 xekvxtoEtev L || 12 flftlv mfj. |j Quoniam] autcni adiL vulg. || a pareutibus] appa!
l
Ii (S 13 pftifolv (nyoiv L acp' olv L*) xoiv &tuaxoiv rcutibus 2i || 3 supcrsunt V] supersint R vulg. || 4 nati
LIi\f<ti<joiv xrov &eudx(ov .W \\ 16 vnoXE^Xeinxp libri] om. R || eis] qui Rl \ 5 infir|inflrma Rl |j 6 quod om.
ijj
Ilibh
|| aixcTi
iT li \ 17 Q S&
V1 || 8 affectu iJ 1 || n etiam hoc R | 12 casum R B periztjjnixxo
Ileimbuch
tractans] leg. pcrscrutans? J 14 relinquabitur Rl || 15 luL l 13 nvxbv Bl iavxove I3f || Inaveir, L \\ uiaov L
a
l
19 imvotuifrttt D[ || 20 th\ Xaov Lx \ in*'] eis Bt || cratibus V \l Ifi cogitamus R \ 19l heretlitatem om. R ||
quod]
quc
li
[|
21
scd
tantum
R
|
22
filiorum]
ueniro
21 xovxo B's\ xovxov MLBf* \ oneq jxoXX. tlg. om.
Rx || Bubstantias]
B' | Tl Si\ <fi yag V || *'* MBt \ 23 i* TOI] h-xb (u extcorr.) V\ del. V || 25 contingerit
l
rea
F
|
|
26
siue]
cxtranci
fortc
udd.
R
||
nos scripsimusj
V l 25 xb Si Xomov B' || 2S ele Jf, om. LB; |j '2H eixs
xol] xal om. IV l| XEXtvxr\aoitv M TeXevxT;GEiev L j| conscripsimus R [| 27 illud ct] illud etiam R (| 29 haeo
30 Si tt T om. LB \ vofto*] Nov.IIft 31 avxb M;] nvxoi R] hio vulff., om. VT || antiquam R* | 30 nuptias oeJJB I 32 xnvxavfra] ctiatit haec (t. e. xal xavxa) c || 35 xh niat R
fanotrjfrina itovov B

Nov. XXII 26. 27

168

DE NUPTII8

itpe^TjS avfifiF.'inpK).).hftsrov

xal T} rs/.euas
pcnso, peqnentifcus conmntaiifla forhmis ct aut per; tcXeito? ioyvfecte ab initio infirmanda lifnationc aut pcrfccte
xaxn fitQoi Ss vaiente, aut purticulatiiu quidein iuflrmaada alieovarjs, T/ xma
1
iara/ttvr,s. Kni f.nl TOVTMV SB i rcov y.F.(iS5vt natione, particulatim vcro constante.
oaa nflbs robi Bevri(ovs ioxofiivatv ytiaovs iiov yo- 5 1 E
Et super his
hi qnoque lucris,
l i quaecumque ad sevimv Anu^arovaii; ov TTtQtt^ya^of/K&a, nor^ov x).r,- cunda voiiientibus vota parentibus percipiunt, noa
povoa
/
a,_ s
yovBtoi
i t 7j
ij xou pprscrutamur,
p r t r t utrum hcredes
hcd
cxistant
c i s t a t aut
a t praeniorao
povofiovatv fj o c..
s, ovtie tX XIVBS psr *).r,Qovointrvait rientia pareutis aut sccuiidi morieutis, naa si alii
oeintnov T
quulem heredes existunt, alii \ t r o on: Bed, sicut
nvit Si ory.i a).Xo, KK&itTteg turcooGfrev Btnoutv,
yspis avrol* d 'ofjrv xovjo, Bite X/.T}OQVO^O"IEV BIXB xai 10 auperius dixirnns, praemium darnus eia boc, sivc
//!/ xni rovru | iaov hiyovxru nvxoi fiiv TteoiotnEi, hercdea fiant sive etiam non, et hoc ex aequo pwxni. ol xov xshvx^aaixoi TirrlSe*, xb xov
cipient ipsi quidom superstites, cutn eis avitetn et
).r>ii(lurcn>TS fitoos. navxnxov (iirrtn xvs
deluncti jtiiii, genitcris aceipientes partera; ubique
oX"oiaxin>, xa&tt xni tftTtQoofrev nTrto/xev, iunodwv
tamen ingratitudiue (sicut pracdiximus) iinpedimennobs xb xotoixo xtySos iaxnutvTj; no xoiauxctj 7zaiSi. I5tum ad taie lucrum faciente huiusmodi filio. Contra
xois yaQ xaxa. xiov ayaqiaxoiv xBiuivovi m'>x vneofiaiingratos enira positas non transcendiinus leges, tavofif.v roiwvs, xtcvxjj y.ai xohs yoreis xiudJvxES xnl
liter et parentes houorantes et filioa ad pietatem
rovs TtnlSai tis tvaipeiav nyovra
ajSTif.o yno xlt xi;s dcducentes. Sicut enim elect.ionem prohibuimus ei
iniXoyrfi ixatXvaaftsv xai nirai Sidouev ofioltoi raxoidenuu omuibu3 daraus siiniliter talia prnomia, sic

CAPUT XXVII.
>iara $e rt;uv ^iicov 6 T^S fteifc? Xrj^e(ae Soxei
Optime vero nobis Leo divae memoriae videtur
iffiT^cti xa neol xtor iniSoaeiai' Cov cls rn tiei 25 cogitasse de oblationibus, quas in secunda faciunt
noiovvxat ovvoiy.iaia oi xavxa avu^at.hivxEi.
matrimonia qni ea contrabunt. Ait enim quia, si
yao tus, fXjiBo ix TOD nooxeoov ynftav TralSas ex priori matrimonio tilios liabcant parentes, deimle
e/ouv oi yovtle, tlxa sie SsvxtQov % y.ul tipeSf^ %ia- ad secundum aut deincops vpniaiit matrimoniiini,
Qoltv arroixfotov, ov Svvavxai oins s xi~v fnjxnvtav
non possunt neque in novorcain patrcs neque in
oi 7iart\>f.i ovxe eis xbv nnxotobv ai firjxtoe; stnxa 30 vitricum matrcs secundura vitae tcmpus quamiibet
n ov
rbv xi]s Ccoq-; x(>< ' tW oinvovv Tioir.lGfrai <pi/.oxi- iaccrc Jargitateni aut in morte rclinqucre, nisi tanftinv, ij iv xf?.Bvxfj T v.axnXtunavftv, xliiv fj xoaovturn quantum uiius tjlius aut fiiia solus existcns cs
xov oaov o ele nali 1} frvyaxr;p fioroi wv i*. xov <pv- generante habet. Si vero niulti tilii sint et nnus<Sai-xo? t/.Et. Ei ds TZOPJ.UI nnides tlsv xai 1'y.naxos quisqtie acqualem habeat portionem, non ampliu?,
lcov fyoi fit(jo, ou 7t).iov xov cis txuoxov niptxrov- 35 quain ad singulos venit, aut vitricus aut novcrca
cnp. XXVI 1 Kal oxt iiti xovxtav els evoipetav ayovxss (17) extant B p. 196 Zach. 1 in. summon
hnhtt Anoriymus Bodleiamts (;Vl Zachariae ufvixft.) p. 212.
Cd/>. XX \~II"Ozt ov bvvnvxm roTs ix xov Ttooxfoov ydftov iteuaiv (16S,29169,23) passim decurtuta eztant
B' ;.. IfJG Z.ich.
landa ita, ut aut integra ab initio irrila fiat aiienntin aut intcgra valeul, aut ex parle quidcm irrita
1 fiat, ex parle vcro consislat.
Alque in his quidetn luciis, quaecumque accipiunt parentibns a>l
secundas nujttias migranlibus, non curiose quaerimus, num hercdes aint vel antca defuncii vartntis rcl
jpostea defuncti, ncc tnngis num a/ii heredcs sint, alii non sint. Sed praemium hoc, sicuti pnus diximv.<:,
iis datum cx aeguo accipicnt ipsi qxiidem snperslites, cum ipsis vcro ctiam elus, qui mortuus cst, libcri, qui
quidem gcnitoris partem capient. Ubiqne tamcn ingratitudo, quemadmodvm etiam antca dixitnus, adrersut
lale lucrum impedimeulum constituat eiusmudi filiu. JSarn leges conlra ingratos lalas non transgredimur,
qni ita et parentes honnremus et libcros ad pictatem ducamus. Quemadmodum eniin dectionem ])it>uibuimus et omnibus parilcr talia praemia danius, iia qnae ad ingratiludinem perlinent non lollunus.
Manifestum aulem est ingratitm eum esse iudicandum, qui aut in utrumquc parenicm aut utique in ewn,
qui posttTior decessit, talis fuisse aperte demonstrelur.
XXVII. Optirne vcro divae memoriae Lco reputasse nobis videtur qnae ad donntioncs pertintnt,
quas in secundas nuptins conferunt qni eas contrahunt. Dicit enivi, si ex priore malrimonio libcrot
habeant parenles, deinde ad secundvm vel etiam ulteritis coniugium migrent, non posse neqne in novercam
patres neqtie in vitricnm matres ullam libcrafilatem inter vivos conferre, negue in morle quicauam relinqncre nisi tantum quantum unus filins /iliave, si solns sit, a pnrente habet. Quodsi plures stnt liberi et
singuli aequam haoeant partem, non plus quam ad singulos pervcniat vel vitricum vet novcrcnm acceptu2 alienationc] aut perfecte alicnatione wid. Ji1 | 5 et
super 7 utrum heredes in spat. vnc.t existant Bec n
alii heredes (8) in ras. suppl. V3 || 7 perscrutantur Vpr. \
existunt Textant R (j autl ad V || praeraorientca R | 8 paadd. Bf -\ 1 rj om. B* | 71O0XEXBVT(OVXOS B* [] xov SBV~
rentis a* Rccundum? F 1 1 | U quidem nm. F | | hcrcdcs) fiar.t
xeoov 9 rtris Si om. B* \ 10 Silioftr.v xavxo, BXXB siue etiam non et cx boo adil. Hx ] existant vulq. || ] (I dar.tS
HXr^oovoftolsv Bire xai firj' xal XOTTO HMDf] SiSanBV cis hoc H] eis huo damus Vch damus hoc vxilu. [| 11 liocl n
xovxo, xal B* SiSoftiv xovxo /, HiSofiBvov xovxo M j| hoc /21 || 12 cum aut cis aut Rl \\ 13 pnrti-sVZ !| 15 hur12 xo om. L |J 13 "/Bvvijaavxoi Rf\ 14 xnQ-a EinouEV modo R || 1(5 tali Rl jj 18 educentcs R [| ckctiones? /.': 1
om. B* || 19 xni niiai) ct flenuo omnibus e (| 19 xo\
20 de om. F[f intcrimimus in rat. A'2, iutcrirninus \" J
ra B |] "21 axnotirxo* Lx \\ rj otn. c || 23 ytvio&at) rot21 opoportet Rl || 24 ruhr. Qui ad sccundas nuptias mijjrt'
ovxov yf.vtoftrtt iinivnU ffeimbach |j anoSsSetyftivov B | uorit non bnbeat licentiam Hbcrulitatcm ullam cond re ift
27 fr,al yho\ Cnd. 5,0, (ipr. 3 || xov om. fif J| 29 rr,r
noucrcam filiorum suurum uel uitricum ultra e;un \nx\.tn
om. B' I) 31* T^S om. B^l 32 T om. B's\ 33 o om. B fl qnaeadunuinquemquc libcroruTn exsuhstantia oius ucner.t
l
35 lovr] TI laov B
Rng. I! divae] pie R || 25 quas] quae /' |J 27 hal'n*
r ' | | 3 0 temporis W || 33 filii om. li1 \\ sint RT] r
1 commutanda V] committcada
fortunaa V'
Vvttlg. U 34 habcat li\ habet Vvulg. || 35 utricus V
1 xix* Lx \xai om. B' fl 4 Si Sq M) STJ LB\ om.
H' (quoque c) (| 5 rovS om. B' \\ xu>v yoviwv yti/iovt
Ii' || 6 kafi(iavovotv jl/ff] oi naXSei arld. lili\ xKr,oovoftovaiv 8 uev bi.t scr. L || xXrjnofnfiovatv] oi naldsi

DE NUPTIIS
i

169
Q

jf^Q

Qp

Et

percipiant.

NOW X X I I 27
Si vero inaequalia quae relinquuntur

Si avifta T xaTnfaXeififtiva xvy/jctvcn, roaovrov avayfuerint, tantnm necesse est solum ad novercain ant
*r, uivov^ cte rip' ftTjrovtav f^ xbv 7iax(>a>'ov (>x.Eaftai vitricum venire ex quacumque largitate parcutis, in
i$ oiaidijnoTB fdortfiias
xov yovtate, tis ooov 6 xb
quanturu qui minus habet tilius ex illius subatantja
tkatrov^ k'/.a)v rtals tx TJJS ixsivo- cteoiovaiae Ac/t- 5percipit aut ex novissima voluntate dimissura aut in
jlavEi rj ano teXevxaiae f3ovXT}oeo>s xaxaXeitpfriv TJ vita datum: quippe dudura quarta, nunc autein tertia
xal Iv t,cori StSo/uvov' StjXaSrj^ xijs jtQiojjv xexapxr;:, aut media secundum uostram legem portione omnino
wvl Si r^ixijs r) rjfuatiai ynra xbv Tjfiixe^af^vofwy filio relinqueuda aut daada; nisi rursus ingratitudi/ioioas TiaYTios Ta* nntSi xaTa?.if^Tcavofievr;g jq SiSo- nis ratio contradicat. Hoc idem observando et in
/ihr,e, firj naXiv o xrjs a^nqtaxini ivavxiioxo Xoyos. lOavo et in avia, et proavo et proavia, ct nepotibus
Tavxov IOVXOV ipvhtxxofiivov yal iitl rtaTtTtov xal
masculis aut feminis, et pronepotibus similiter, sive
futpftris, xul KQonannov xal ngofinfjfirfi, xai iyyovcov
sub potestate forsan sive emancipati consistaut, ex
aQoivtov 7} 9rjhicov xnl jtQosyyovtov 6/toi'cos, efxa paterna vel materna linea descendentes. Et boc devnt};ovcioi xvxov ttxe ifiayr.maxoi xa&ox7jy.oiev, ix
cernens recte intulit quia, quod plus est in eo quod
tr,i nnxQ(oas rj [nixQyas xaxtotxee aeigas. Kai xovxo 15 relictuin aut datum est omnino aut novercae aut
faoQioas 6od~<oi inrjynysv, OTI xo TtXiov rov xaxaksivitrico, ac si neque scriptuin nequc relictum nut
tp&ivxos rj do&ivxos oXoos r, xfj fir,x()viq rj xio -naxqwtj
datiitu vel donatum competat filiis et inter eos solos
utavti fifixs yqatpi.%' firjtB ynxafaiy&iv^ rj Sofriv ij ex aequo dividilur. Ut cportcat namquc ex secunSajorjftsv apfioaei xois naial xai' fitial-v xovxtov /iodis iiuptiis filios participari etiam horum, scriptum
vo>v tiar,s StaiQtd-ijaexm. To yaQ Seiv xai xovt ix 20 quideni in quadam constitutione est, non tamcn
IOII Sevxt(joi> yafiov jialSas ftsxexeiv xal xoi>xa>v yietiaru uuuc nobis placet, sed ex priori inatrimonlo
i ijtl xtvos Siaxni-etos, o&- JJTJV xal viv filiis, propter quos et observatum est, detur BOUS,
agioxBt. slXAa xote ix xov noottQov yn/uov
nulla niachinatione neque per suppositas personas
i, St' ovs xul naqaxtx7\{nixm, 8t66a&ea fiovois'
ncque per aliara causam iiiterponi valente. Hoc
fiiae fir.xavijt ovxe SS vnofioltfiaiMv TtQosamtov 25 autem qviod plus est divident adinvicem grati filii
>
ovxs %ax allrjv airiav 7iaQct).a/ipavaad-(u Swafisvrfi.
parentibus, non ingrati circa bos approbati et inTovxo Se xo ntQtxxhv SiouQrpovxai Txght aXXrjXovs oi
gratitudinc Imiustnodi obnoxii constituti. qualem lcxtzrtQtofiivoi naiSes xoTs yovtlatv, oix oi XP*<TTO
ges quaerunt. Tales namque etiam hac utilitate
moi xoixovt Stixvvfievoi xni ay/tQioxius xoiavxrg
privanius, ne forte jiropter spem buius possessionis
vxeu&wot xafreoxahes, onolav oi vouot ^rjxovat. xovs 30 contra parentes accodant et j)rotervi siut et naturae
fao lowvrovs xal xf/s ivxtvftev wftXeias atpaiqoi'
iiiiurientur leges. Palam quoque cst quoniam et
fu&a, fiTJTcore xrje iXniSos inotfatvofiCVTJS T^S iv
hic, si quis boruin moriatur, ad quos quod plus est
xA9iv xxT}oeo)i xnxa xo>v yoviotv %O)QO~UV xal ^podeducebatur filiis existentibus, deluncti filii boc acaipotrxo xal xovs xrjs tpvoeon axt/ua,ouv vbftovs.
cipient sccundutn propriam quideia multitudiuem, ad
xooSrJ.ov Se to xixvxavfra, e't xis xoixtav XB?^VXTJ- 35 defuncti vero partem.
autv, eie ovt io negixxbv itptQtxo, jtaitSwv vnovxiav,
o/ xov %t)xv\rpavxoi jiatSes xovxo Xippovxai xnxa
ftiv xb oixelov nXfi&oSy Tiqbs Si xb xov xa)^vxrtaav'
TOS fit(H)i.

roi essf. Sin vero inacqualia forte sini ca guae relicla sunt,- tantum ad noverccnn vel vitricnm cx
quncumque libcralitale parentis solum pervemat necesse esse, quantum filius, qui minorem portionem
habel, ex bonis illius sive ex ultima volunlate derclictum sive eliam inter vivos dalitm accipiat, ila
nimirum ut quarta quac olim fuit, nunc vero tertia vel dimidia pars sccundum nostram legctn filio
omnino relinquatur aut detur; nisi rursus ingralitudinis ratio obstet.
Idemque hoc custodiendum etiam
in avo et avia, ct proavo et proavia, et nepolibus neplibusve pariterque in proneyotibus, sive in potestate
forte sive emancipati sint, ex patcma vel materna iinea desccndentes.
Atquc hoc definito recte adiecit
ut id, quod plus sit reiictum vel dalum omnino vel novercae vel vitrico, tamquam neque scriplum neque
rcliclnm vet datnm vel donalum liberis competat et inler hos solos cx aequo aividendum sit. . J\'am etiam
ex secundo matrimonio nalos libefos in liorum partem vocandos esse quamquam scriptum est in quadam conslilulione, tamen nobis iam non placet.
Scd liberis- ex priore matrimonio natis, propter quos
id eliam observalum est, delur solis: ita quidem ut nulla machinatio neque per intcrposdas
pcrsonas
neque ex alia causa adhiberi possil.
Hoc vero quod abundat qui grati fuerunt crga parentes liberi
inler se divident, non qui ingrati adversus cos probantur atque ciusmodi ingratitudini obnoxii facti
qualem leges requirunt.
Tales enim cliam emolumento quod inae rednndat privamus, ne forlc spe affulgcnte bonorum tnde acquirendorum contra parentes surgant et procacius se gerant atque naturac kges
despiciant. Manifestum vcro est hic quomie, si guis eorum, aa guos id quoa abundat deferebalur, defnncius sit liberis exlanlibus, liberos de/uncti et pro numero suo ct secundum defuncii porlioncm id accepluros essc.

1 rclinquantur F | | 3 patris R^A illit] illi ut R* Jl

5 ilaxiarov B \ 7 al am. LB'e |j 8i8t/tevov Bl
5 pcrcipit Ii} pcrccpit Vvulp. Q 6 qnartara et terciam Rr
8 vlftov]
l
nov. XVIII c. \ |g 9 fiolqas poft StSofitvrji
3 8 i
M
coll, B* K xols natnl B' |J rj SiSouivriS om. Bt \ \0 ^XoyoS(quarta ct tercia restituil R ) \\ 7 nostramj tnias
portione R*vulg.] portioncs i2' portionem
8 reivaimovrai B' | 11 xoixov) xov\ovxov L% J 13 rj\ xal
l
linquenda
R*Vvulg.]
relinqnendi
72'
relinquendam
72Z ||
l i d
R*Vl]
l i d i R
li
L it xal B' [I 14 ifiayxiiztxoi M] aixtovOioi LB D
l
10 et
et proavo]
proaTo] ot
ot om.
om. RV\
RV\ nepotibu]
nepotibus] pr<
proli) ib) Toi-ro ii/' oi. B fi n>Ulo' Scrimgrr Q 18 /7** dandam 72*
/2 |||| 10
naxahir&b ufnt ypnyev B | 19 TOVTOV /IOVOV L 1 1 | nepotibus 172 (| 15 donotum
t K || 17 oompotit t?uty.
l
1
1
nos F
F H
H loles
foles 72*
R I||I 19
19 nnrtioinare
pnrtioipare 72*
R' NQ 2020onidcr
quidem]
IA Uv)
- j1 Sfj
- X
r1 1
1 (II
* - MB
-\fr>n
r nr \ rttalSas
cosl] nos
n7<T/>e 20
B
21 rov
] om. LBt
qui? ftl I 21 priore R vulg. \ 22 filio R || 23 ncquo per
" yapov om. L% l *al om B |j 22 SinrA^etot] Cod-i5.
x
l
23
priui om. R ^ 24 ualent /i || 25 aut R || quod om.
$,ipr. j| 23 xov om. B11 tmv ix(>ozi(>o>v ynfiotv l>l
F 1 || grati adinuicem V \ filii praesentibus parcntibus
24 Moafat B' \ 26 3wa/f* V | 27 rb om. L
R V || 26 non] natn 72 |J 27 huiusmodo R |J quales V\\ lcgem
1
2S oi\ 0 L fl 32 VTMMpniyofitiijS om. ff l| j
Ila |) 28 talem 72 || namque etiam] namquo ot T namqne
ex R leges (rfe/. F J ) V || 29 eius 72 g 30 proptcrui sint
3R i-novxtav 38 nqbt St tb om. M \ v
V proptcruissint 72* g 34 multitudino V

Nov. XXII 28. 29

170

DE NUPTHS

CAPDT XXVIH.
^ r j Si TOTS fHL/oi vvv vofiois aStity.oirov ian,
Quia vcro bactenus legibus indiscretum est, qunndo
itoxe nooiTjxei 16 nulov &to)Qiv, aQa y.aiit xbv rt;i conveniat quod plus est inspicere, utrum secuudum
iniSooccog y.attjov T> xnrti xbv rfjs rov ynfiov SiaXv- oblationis teinpus an ccrte matriinonii solutionis,
oea>;, xgdxiaxov rfnr 1'So^tv tlvai rov rye rej^vrfje optimum nobis visum est esse mortis biuubi parentov SevTcooyrtfiy/Gnvros yovitas nnoar^oelv xaiqov. 5 tis observari tempus. Scribunt itaque houiiues et
yQncpovoi utv yno fir&oatnot nai IOV sypvoi nXeiova, horum quae habent amplius, scribunt autem et mi
y(>afovoi Hi xai ihxt-iova' ai Ss iniovu,3aivovoai
nus, evenientes autem fortunae contrarios eventus
tvxai TS ivavzins ixfiaoeis tos ininny dpyd^ovrai. saepius operantur. Uude ut non circa haec erre"SiiTf. 'iva fifj 7ttoi xavra nXnveo/ts&a, ibv xntobv mus, tempus illud cousiderandum est, secundum
ixtivov axBTtriov xa&' ov 6 Ssvxeooyau^aas reXsvrn, 10 quod binubus moritur, ct portioncm inde sumPniiain,
xi TTJV avn).oytav rfjv ixsifrsv XTJ7ITCOV, xai nqb: et secundum eam quod plus est contemplantes au-

, t't).)Jt

eventu

. 15raudus est.

CAPUT XXIX.
Nec illud quoque nobis relinquenduin est, quod
recte habendum Theodosius piae memoriae iunior
coustituit, dicens quia, si mulior tiliis procreatis ad
IXQOS SSVXEQOV e/.froi ydftof xaxei
et exinde ei nascautur filii
avtfifi yyivoivxo secundas veniat nuptias
p
nnlSe: Sieooi, sha xai 6 SCVTS
( l i i ) deinde
i d etiam
i
d vir
i moriatur,
i
i quiTSQOS avr,o xekevx^- 20 (alii),
secundus
eius
ii\v ftivxoi ziqb ya/iov Stoqmv ixnreoa yovfj soboles proprii percipiot patris, et ex solido quidem
tr,v rov oixsiov Xrjiferm IMTOO-;, xal e^ vkuy.Xr^oov 25 prinris mafrimonii tilii illius iucrabuntur donatinnem,
ftir oi TOV Tincoiov yajtov 3ialoS xr>v dxetvov xsoSa- cx solido quoque ex secuudis nati seininibus ab illo
voToi Swomv, i!~ b/.ox).rlqov Ss oi ix raiv demtQiov facta fruentur mnniticeiitia, Jicc.t non ad tertitira illa
(fxvxes cTisoituriov TJS w j ' ixslvov ysvouivr,: iino- matriifionium vcnerit. Qitid eniin hoc prioribus proXavoovot ifihonuiae, r.av si ui] rtgiis IQIIOV intivrj sit? quid aiitem inviclcant priores tilii Sfcnndis, si
owotxiatov if/.&e. rl yag rovro rois npotioovs OVT\- 30 non et illi tertiis iuiuriam pussi sunt nuptiis? Et
cet; xi di fiaoxairavatv oi nouxeooi jimdes rols Sev- al>solute unaquaeque soboles proprii parentis acrixtQots, ei fii] xnxelvot xplxote vpoia&Tiaav yafton;
piat spnnsaliciam largitatcro. et omnino prioribus
Kal anXais ixnaxrj yovij xrtv xov oixsiov yovioti Xaft- filiis propter secundas iinptias accipicntihus ct scjiavixio Tiooyafitninv SCOQSAV, xal OXOJS xav nQ(oxa>v

cundi libcri modis oiniiibus eam haboant, quarnvis

7ia(<)a>v uiu xijv d'f.iT()oynfiav XaBbvxav (xni) oi 35 quae secundas contraxerit nuptias, ad tertia ininim
devTtaoi 7i('(vxa>s avxi,v extxcoaav, xuv ti firj xyixoie
*bfiiXrtaev TJ Sevxeqoynfitjaaaa ya.fj.oie' oiixe firj Soy.elv

XXVIII. Quonlam vero legibns hactcnus latis non distinctmn est, qnando id, guod plus est,
spectari dcbcat, nwn lanpore dationis an solutionis malrimonii, oplimum noois visum est lempus morlis
parentis, qui secundas nuptias contraxit, observari. Scribunt eniin homines iis qnae habcnt plura,
scribnnt vero etiam paucivra: at qui incidunt casns contrarios nt plurimum exilus cfjiciunl. llaque ne
de iis erremus, illud tcmpus consiaerandum est quo is qui secundas nuptias contruxit morilur, el quac
inde oritur proportio svmenda, ac sccundum illam quod plus sit consideranles au/erre id quod excalH
liberisque tribuere decet: tieque in talibus omnibus datio aut scriplura ab initio fncla spectanda, scd
eventus qui vocatur considerandus est.
XXIX. Scd ne illud quidein nobis practcrmiUcndum est, qufld i'a vt recle haberct Theodosius
iunior piae tnemoriac constituit dicens, si mulier tiberis suscepiis ad secundas nuvtias traiisicrit imleque ei libcri atii nati sint, deinde eliam secundus maritus decesserit, propria it/ius bona lijicros ex
utroque tnalrimonio natos accepturos esse malre intestata dcfuncta ex pari atque aequahifissima divisione; ante nupllas dvnationcm vero sui utramque subolem patris capluram, ct in sotidtnn quirfem
pritni matrimonit liberos donationem illius lucraturos, in solidum autctn ex secuudo semine oriundos lartjitale ab illo profccta fruiluros, licet illa ad terlium coniugium non migraverit. Quid enim
hoc prioribus proderit/ aut quid priores liberi srcundis invidcunt, si non illi quoquc tertiis nupliis iniuriam passi sunt? Et ad summam sui quaeque suboles patris ante nupiias donationcm accipiut, et uti'
quc cum earn pritni liberi propier secundas nuptias acceperint, scatndi qnoijuc omnibus mndis tvi
habfiant, licet quac secundo nupsit ad terlias ituplius vtm Irunsierit: ul iu hac re non rideanlur frutn2 noxtQov L^l yQcupovai, 8i xi
iXaxxova. otn. Bl J) uoro om.l V || 3 *aolutione lihri \ 7 aut fortunae lix i
l
8 ixj3aOBis]
xvxne
B
||
12
nXiof
/J
HXBIOXQV
L [} 13 ini\euntus R l 8 operantur] Quod plus est teuipore nioriv Iil U 15 euentu l M\ anoTeXiOfiaxos Ms.v., LB 1 || tis binubi inspicitur add. Rl x \\ ut] et Rl || 9*7. quod c16 nitftaXeinxtor B c\ jtnqaXrjnxtov (naqaXi.nxiov L ) cundum V 10 porciono R portio vulg. || aumcndai-uty.;
VT] donatione (j. r. al
3ILB?\\ 17 0eo5uotos]l Cod. 5, 0, 4 lR 18 nalSae 7xotrtaa- leg. 8umendum ? (| 13 datione
pivn B || 1'.) tXd-T) B || avxol B |l 22 aSmd-dxov xfc datiu) R*rulg., donationeaii11|1 14 considcrandumiCTj
R || 20 alii filii vulij., alii
LBs\ aStn&ixov oi TJJS M |j 23 xeXevxrjaaarjS B |) Sta- 17 habcn R* |J 18 quia om.
eius ^ 1 || 22 ex qua et imiii IV
H
vsurficios Be] Stnvturjaecos Gaxcu ML || 24 jtobe
yafiov om. RVT \\ 21 ex]
l
1
Z'U 26 nqcixov MLB) prioris g || 29 TIQO L \\ ixtlvr\ 24 Boboles otn. ll |j quideml 26 ex solido om. Rl 3
om. M j) 34 7tn(oxu)v\ prioribus s || 35 xai add. llaloati' 2fi natis R* || 27 terti. R |] 28 Quid] Quod I7t j
29 quod V\\ 30 tcrtiia iniurium] in tcrtiia iniuriaiu /*'
der ex s Q 37 aiaxs171,1 iXarxovo&at om-S
inras.l | 31 unaquaquejR U2 33 Cliis prioribu3 F | 3 car'
1
1 nibr. Cuius temporiB computatio spectanda sit. et om.R ,post babeant add. R (| habent VT\\ quamuis qu.i"
qnomodo superflua quantitas distribui dcbcat R mg |j sccundas contrauerit nuptiaa concipicntibus ad tircia K'

171

DE NUPTHS
%atk

rovro

aSelepcov ilarroyo&ai. yEx 3e TJJC

axolov&ias taixb xai ijti naxiQorv

Nov. XXU 29-31

Tota migraverit. Ex rernm vero consequentia hoc

ipsum et in patribuB sit secundo nuptias facientibus,

OeviioaiP, xav ti /ITJ rcgos XQLXOVS O naxr^Q oupixtxo

yauovs,

1 Tk Seys Xotna,^ onoaa inl xaiv roiovriov &XQ- 1 Reliqua vcro quaecumque in talibus lucratus est
Sitnv rj 6 nnrrjo % J^/urjrqo jx TJJS Sevrs^oya/iias, pater aut mater ex secundis nuptiis, aut per lega7/ tcaxa Xtjyn-iov xv%bv fj tpiSeixafifuaaov, ov firp> eis 10 tum forsan seu fideicommissum, non tamcn ad ter-

inixovi iXr^kv&aot ynftovs, T?T ovvaraxga&evxa xjj

niTtov Tcepiovoiq xni vno xgixeav ov aafav&ivia ya-

tias venerunt nu|)tias, haec commixta eorum subBtantiae et a tertiis non mutilata matrimoniis ma-

fiiov iitvixw n<t(>' avxdis dxivrjxa, xal eis xas avxav

neaut apud eos iumota et ad eorum velut proprias

d)s oixtia 8in8o%ae iKpixvtioftu), xai nnoa TIEQIOVXOIV succcssiones perveuiant, aut etiam superstitibua quo
ovfiov/MvxaiSnnxsio&uj xgonov.
15 volunt disponautur modo.
CAPUT XXX.
udij 8i xa xtgSrj -nnvxaxov xaxa xtp> xol Xtyov
Quia vero lucra ubique secundum rationis fremv eii xas ano xefevxijs 8tnevgeis ivofio&exij- quentiain in disiunctioues cx morte sancivimus, brevi
xtl xivi Xoyip xaxtivo ngosxid-tfuv a>t, quodam sermone et iJlud adicimus, quia quaecumque
.^.ut/atEv oi yovel: (>enovSiu> SntXviyevxos lucrati fuerint pareutea repudio soluto matrimouio,
xovynuov, tixt bona gratia axnXivx\ eixe xai aX- 20 sive bona gratia misso sive etiam aliter, sive per
Xun, $he xnxa nooixbi tixe xnxh TiQoyafiiaias 8a>- dotis sive per eponsaliciae larjritatia occa3ionem,
(tiii ngotpaan', xuvxa xaxa piui]Giv xwv anb xsXev haec ad instar ex morte lucrorum ornuia serventur
T>j; xioScuv finavxa <pvXaxxio&u> xolt natol. xnlxov filiis. Hoc idem custodiendo ctiam super iudotatis
xovxin (fvXatxouivov xni ini xwv nnooixcov ynfie- uxoribus, ubi a nobis posita constiiutio procacitatem
t.br, Hvfra T) nao' TJU<OV xefrelaa Siaza^is xip> IIQO- 25 punivit. Et non discernimus, ex cuius culpa matriniitmv lrtfnoot]<inxo. Kni ov Sinfeooued^a, naga
inonium rcpudio sit Bolutum. Quocumque enim modo

tiroi nirinv 6 ynuot i ^ QinovSiip Sia/.t/.miu. oniot'

se habeat causa, servatur et Buper illis quod lucraSi^ttns yaQ av i'xoi xb nvhypa, <pjXftxxexni xni in'
tum est ex illis iiuptiis tiliis, ex quibus procesaerunt
ixeircjv xo xfoSav&iv xols ix xtov yafttav ixeivmv filii, sive prima suluta sint matrimonia repudio sive
nmaiv, i$ wv nQorj/.&ov oi nalSe, eixe oi noa>ioi 30 etiam sccunda, licet tertiae non secutae siut nuptiae.
CuXi'!hjisttf yaiwi genovdicp eixa xcci oi Ssuxsooi, xuv
t/ xgixoi ovx rjxo/xw&fjoe yauot.

CAPUT XXXI.
Ta Si 7xtnl avl-^oetov TJ fieicjoetov TZOOIXCOV fj nooDe aumnentis autcm aut demiuutionibus dotiam
yaiimicjv SwgaiZv SIQT)XCU fiiv xtui xdiv e/niQoa^iv

aut antenuptialium donationum dictutn quidem est

%-'ouu>v, r,fav Si t&ipyaoxru xttetoxegov, ol ye xal 35aliquibus prioribus legibus, a nobis autem peracruawiatutxwv xon> ynuuiv
TLfttov xui
xiii Su xbv yaftov douscte tatnm perfectius est, qui etiam cousistcutibus matriovx avgtoirat
v, O.)JM. xai i nQxr,t HKdoolfai moniis propter uuptias douationes non augeri solum,
lus infcriores esse. Ex rerum vero consequentia idem eliam de palribus secundus nuplias ineunlibus
oblincat, scrveturque liberis quidem ex prxore tnatrimonio natis propter secundas nnptias dos lucrifacia, sccundis vero libtris quae ex secundis nuptiis rcdundanl, licet ad tertium malrimonium pater
non venerit.
1 Rcliqua vcro, quaecumque in talibus pater vcl matcr cx secundis nuptiis vel per legatum forte vel
fiilckvinmissurn lucrali sunt, nec tamen ud tertias transierunt nuplias, haec bonis eorum commixta neque
pcr lerlium malrimonittm concussa apud ipsos immola maneant, et tamquam propria ad ipsorum successores vcrvenianl, atque dum supersunl quo voluerinl modo adminislrentur.
XXX. Quoniam vcro de lucris sccnndnm oralionis conlinuiiutem omni ex parte in disiunctionibus, quae
per tnorlem fiunt, satiximus, brcvi menlione hoc quoqiie addiimis: ut, quaecumquc parentes matrimonio per
repudium solulo, sive bona gratia misso sive eliam aliler, aul dotis aut ante nuptias donalionis nomine
lucruti sint, hnec ad imilulionem lucrorum quae per mortem obveniunt omnia Uberis serventur. Atque
hoc idan etiam servetur in indotatis itxoribus, ubi constitulio a nobis lata tcmcritalem punivit. Kcc
distitifiuimus, ex cuiits cutpa matrimoniwn repudio solulum sit. Utcvmque enim se res habeat, in illis
quoijue id, quod tucrifactum est, liberis illius matrimonii, unde liberi illt procreati sunt, servatur, sive
primac nuvliae rcpudlo solutac sint sive eliam secundac, licet tertium matnmonium seculum non sit.
XXXI. l)e augendis vero aut deminuendis dolibus vel ante miylias donationibus diclum quidem
etl in quibnsdam lcgibus antea latis, a nobis vero rcs pcrfectius eluoorala est, quippe qui etiam conitante malrimonio ut propter nuplias donutiones non solum augeanlur, sed etiam ut ab imtio fiant prae'i Tioayfiaxu>v\ TCQoyriuoiv M \ 3 ftev om. B' (| 5 rale 1 Tero om. V$2 Bccundas vulg. \ 3 et om. R\\
nota
%tvxif>oii Si Bl 0 xtav Stvxtgotv] xov Sevxipovl Zncha- secunda R \ lucta IV- (] ex seoundis addidit Berkius (|
1
8 rubr. Si legatum uiori maritoa reliquerit uel contra
rine |j G ii\ Tj L |j 9 r} prius om. LBc |j 10 tpiSttxoRmg. Q 11 ucncrit V | Eubstantiae 23 super indofitaaov M (piSixofifnaaov B' tfiijixofifuaov L\ VI ov
l
7 vcrsuum |j 13 pro(i>. B \ 14 oixeta MBf\ oixtias B e oixiae L* eixlas tatis mulieribus (sic) scr. R* in ras.
pria vulg. || 14 superstitibus RV1] a superstitibus F 8
Ll | xal\ aut ctiam c jj na^a. om. Ble, deL Ls Q ntgl
1
vulg. | 16 rvbr. Si repudio matrimonium solutum sit,
otiayv IJ JICQI av xbv L | 18 0(>axv L ]) 19 x*pidtattv J/] HE(>8('niev LB || ^snovSico M] Sm^vyitp quid statui oporteat de lucris nuptialibus R mg. j| ubi
Ug. conseqaentiam ? || 18 addioimus
LB {iilem v. 13. 17) || 20 /Jovnygaxia L dya&f/ xxpm J () frequentiam] an
a
Li.v., B |1 araXivtt Heimbach\ axaXivxoe liori Q 22 xu>v\ V l 20 pur xom. V |i 2i krgitatis] donationis T y 24 pa filii post supcr illia(u. 2")
*r,v L \ 23 xavxov 26 irifta>Qr;aaxo om. LB \ 25 8ux- cacitatem li || 28 *</. fiiiis
1
To
l1 Cod. 5,17,11 (ef. supracap. 18) | 30 ot[ ti Z.1 | coll. V R 30 sccund* V || non] neo R{\ sunt R \\ 33 rubr. De
angenda uel diminuenda dote uel propter nuptias do31 Su).rtXvdr,aav JS Q 35 xtUdtxt^ov li'

natione

mg.fl37 augere IV

Nov. XXII 31. 32

172

DE NUPTIIS

ngossra^n/iev, xnl aisjtep avSisG&nt <jvvs%(ooT}aaftv, Bcd etiam a principio dari praecepiaiHS. et Bicut
ovroi xrtl ftEioZafrai iiav awtX&ovTwv (tov/jofitvtov
augeri perniisimus, ita quoquR minui contrabentilms
<pr,xauev. IAX)M roZro, xb irjs /lenoaetos ya/ttv, ti
volentibus concessimus. Sed hoc, quod de deminuSeureoos y/votxo yauos, oix v?';aouav \it>n /u} it rjj tione dictum est, si secundae tiant nuptiae, non poJHOVTOS rov rfji evocfiove /f&we
itQOii
5 pcrcimus
pcrcimus (ut iion
iion aliquo
aliquo modo
modo Leonis
Leonis piae
piae memoriae
JHOVTOS
/.f&we itQOixquiampsv
Sd^
S
i rov stoortQOv yivoivxo
tfd ii
filii
iribfilii PX prioribus
Staxd^ei),
rjvixa naiSei
ix
otfendamus
COUStitutionem),
cutn
yfiov
imSoitj iip>
iip> nqolxa
nqolxa rj
fuerint nuptiis. Si enim immensam obtulerit dotem
El ynQ afisToov
afisToov imSoitj
j T?;P
;
Qypniav
jfwQsav o yoveis r} ireoov T fdortftf,aut antenuptialem douationem parcns aut aliud aliaairo, elra avrataifofievoi, KOZ weQtxai ra xov rouov,
quid
q
lar^iatur,
^ ,
deindc Eenticus,, q
quo ferat lex,, abirv<jTti'/.sis xb ysvoutvov xai iiatxa')aeie xrtv Ttodlxn 10bi
breviet quod
d ffactum est et ddcminuat
i
ddotem aut ante7 xr,v nooyaftiaiav Scjosdv, oix Sn xf.otios Zoxai xdis
nuptialetn donationem, nequaquam lucrum erit tiliis
nmoi io Sofriv, dXX' ij-forai xsyfiatrsiv ^ no na~ quod datum cst, sed Hcebit lucrari aut vitricom aut
rpojt^ T\ iji /triTQviq, TCOI> naiStoy xuxa TOVXO aSi- novercam, filiis secundum hoc laesis.
xuvftivtuv.
CAPUT XXXII.
Ei 8 fibvov^ oiaovipQovxTov itQny/iaxcov *J 6 avijQ 15 Si vero solum usumfructum rcrum aut vir uxori
T
.^ ya,uerV V V ovvoixovaa xta yijuavti xaxa xtXtvaut coniux marito per novissimam dedcrit volunta*
i'aiav Solrj fioiXrtairt 6 fiev TIQO rjfitov kltye vopos,
tem, antc uos quidcm diccbat lcx, si ad secuudss
i nQos SevrtQove ntpixoivra yauoin rj 6 naxr,q TJ aj venirent nuptias aut pater aut mater, statim relicto
avxixa xrjt xaxnXEif&eiarjs ^(>r;(re<ws ixniTixeir,
usu cadore, sicut prius cadebant proprietate, et rcnQox(tov V-ijiKvtov %T]S SeonoxsiaG, xal rtdQa- 20 pente filiis illum rcstitui, 8i vero impubercs forsaa
ioie naialv avrriv anoxadioxaod-ai,
ci Si
iilii fuisseot, etiam cum medii temporis fructibus.
xvypv oi jtalSss tltv, xal fiexh ra>v iv ftiao)
Hoc enim videbatur legi; nobis autetn non satia
g
novro yno iSSxst T</> v6fiq>. 'Hfilv Si ov hoc placuit: sed volumus, vel si usus detur per
aqoSoa TOVXO rjosaei; dXXn fiovXoue&a., y.uv TJ yoijots
larjzitateiu aut mortis causa donationcm factam, et
So&eirj, rj xaxa tptXoxiftiav TJ fioQxts xniian Swoeas 25 inter vivos, in quibus licet otiam donari, si rclinrjs Jj xal inter vivos iv ols tl-eoxi xni Sto- quatur, et accipiens ad secundas vcniat nuptias,
Q ,
r) xaxaXeHp&elT), xal b Xafidjv eis Sewigovs
manere sic quoquo usum, douec supersit qui hunc
d<pixoixo ydfiovi, /tuvetv xai ovrai rrp> xgfjatv, dxpts ov iiabet usumlructum, nisi expressim ipse qui donaJI(HJ5 6 xovrov i'x<ov xbv ovaovfqovxxov
tl fir\ qr\- tionem, sicut dictum est, fecit aut hunc reliquit,
rtos aitbs 6 rrjy doiqedv^ a>t eigrjxni, nenoiTj/tEvos tj 30 sive masculus sive femina, dixrrit velle ad secuudas
b xovxov xaraltTttov, sTxe dggijv eixe &r}hm, (prtaiB venicnte uuptias eo, qui usumtructum accepit, solvi
(Jovleofrat nQoi Ssxrtiqovs dfixvovutvov ydfiovs iov
eum et ad suam reverti proprietatem. faed haec
xbv ovaovfpowtxov Xajlovxos Xvta&ni rs avibv xai^ quidem de bis quae per largitatem dantur dicimus.
TTQOS xr\v oiy.tlav ETtavitoxpecpeiv StOTioxeiav. yiXid
xavxa ftif JIEQI tcov xaxa tfiXoxifiiav SeSofiivcov (pafiiy. 35
eap. XXXIIXXXIV

decurtala exhibet B' p. 197 Zach.

ceperimus, et quemadmodum ut augeantur concessimus, ila etiam ut deminuantur, si coniuges voluerint,

jtermiserimns. Vcrum hoc (de deminutione loquimnr), si secundum matritnonium factum sit, non permittanus (ne quirt Lconis piae inemoriae constilulioncm offcndamus), ulri liberi ex priore matrimonio nati
sunt. iVfl/n si immodicam dotcm vel antc nuptias donationevi parens dederit vel alixul guid largitm sit,
deinde animadhertens, quo tendat raiio legis, contraxerit quod aclum est et dotem vel ante nuptias
donationem deminucrit, non inm qnod datum est liberis htcro erit, sed vel vilrico vel novercae lucrari
licebit, ut liberi in hac re lacdantur.
XXXII. 5 vero solum usumfntctum bonorum ant vir uxori aut coniux marilo per uliimam tohintatem dederit, quac ante nos erat lex dicebat, si vel vater vel mater ad secundas nuptias venerint,
eos statim relicto usufruclu privari, quemadmodum antea aominio privabanlur, et illum con/estim liberis
restitui, si vero impnberes forte. liberi essent, etiam aim fructibus medii temporis; hoc enim legi ridebatur. Nobis vero hoc non admodum placuit, sed volumus, eliamsi usus/rticlus datus sit sive ex largilate sive mortis causa donalionc facla sive etiam inter vivos, quatenus donare licet, sive relicius
sit, et qui eum accepit ad secundas nnplias venerit, etiam sic usumfructum manere quoad superstes
sit qui liunc usumfructnm habet: nisl ipsc qui donationem, uti dictum est, fecit yet illum reliquit, fire
masadus sive femina, expresse dixerit velle se ut, si ad secutulas nuplias transierit qui usumfructum
accepit, xlle et solvatur et ad proprium dominium revertatur. Sed haec quidem de iis dicimus quae tx
largitate data sunt.
1 itQOSExdl-rtjiev xxX.] Coil. 5, 3, 19. 20 | 3 rb om. itoiTjxtat Bf |] 31 rnvxTjv J5 B yfaoi MLB \
M J| 4 4rprlao/iex>] pcpercimus (i. e. iipeioafiBv) e fl T* txov oioov xov x'i<fiV foovxxnv x rov XTJV
oni. Bl | 5 jiiovxos] rov Aiovxos B J ti Siaxd&i]
LUB || 33 avxijv B || \\b $tdofiiva>v LB (c/. e)
Cnd. 5, 9, fi H 10 ytvbftevov B | 11 ovx foxai xs'o8oe
2?'12 i&axat] igx* TJ i&o&o> I? [in mnrg. aXXa
1 praeccpirous vulg.] praecipimns R VT | et] set et Rl j
xeodrjOEi ftev ..... xb xf\v vn6<JxeaiV 8E^[nftBvov] TtQoaco-3 concessibus Rl Q dc ditninutione V deminutionem R |
nov dvayxnlofrriasxaii] Si tta naiSl iu> iXax[xov\
6 constitucionesii 1 1|8 aliud om. V, aliquid ow./J||9 abbr^
Syovxt toaovxov 8t8[6v(ti] add. L1) |j xdiv jxnXQtotov Ll II niat R11| 10 aut om. R1 g 11 ncque lucrum (luctutn RhR\
15 oiaoifpoovxxov ngnyfidxtov M] xQVfftv xnqnav n
12 dictam est F | | 15 ruhr* De vsufructu uxori a manto
nqayftdxtop L xqr;<iiv nqayfidxtov B\ Iti xij yvvatxi B* || relicto relicto (*ic) uel contra R mg. \ Tir] ei in /J 1 &tit
x
17 voftoi] Cod. 5, 10, J H 18 ntpixotxo L \ H> ixninxri
V11 16 coniunx R3V3 ([ 18 ueuiret Rvulg. \ 20 impaL H 20 aiansp xnl (xal rb Bf) jrqbxepov B l 22 EUV bere Rx || 23 vel] nt (sit Va) V \ ususfrnctus vulg. 124 dooi nnlSES B \ xutv tfiutaa L !) 24 r;] /i', om. L || nationca Rl || ct] aut Beckinx, aut ct llrimhachius | 25 ri
25 T) xaxa] fj om. e \\ fwoxtt xnvan 3 / ] 9~ava.xov aixla om. vulg. II rclinquatum Rl |J 28 expressnm Rl g 29 t
Lli || 26 yivofiivrfi B\ T) xal] et ^ intcr a/nor) 3 / om. Rx \ 31 nuptiaa uenicntc eo R | aolua Rx | 32 Sed]
iv 5<up Z 5 y 27 rj L] ei B's, om. M (rf. Inlian. rubr. Si ususfructus dutiB nomine vel propter nuptia:
eap. l50in.)j| 29 xavtrjv B\\ ^xtov 1*1* XQ*latv LB J
donationis canea constituatur R mg. \\ 33 his qmc) his30 nvxbt\ avxri L, om. B* | tot Eiorjxai om. B' |) Jrequc qui Rl his qui R"1

173

DE NUPTIIS

Nov. XXU 3336

CAPUT XXXIII.

fivoidxii ivavxiov xi (iovhj&elev oi reXevXT;oa

(x xov vdf/ov
v6f/ov deSouEvov
BESOUEVOV xtgtios
xt'(>Sos iduoxr}5
iSuoxrjS ag>eAf'o\tat
at
yao tx

Si autera in dote aut in sponsaHcia largitate rerum ususfructus detur, nihil penitus innovamus, Bed
duduin sancita tenoant, et maneat apud accipientes
donec vivunt, licet decies milies contrarium aliquid
5 velint morientes. Quod enim ex legc datum est lucrum privatus auferre modls omnibus lion valebit.

ndvxuitttciv ovx ioxvffei.

CAPDT XXXIV.
'ExetSr} Si SXa>z sls ftvr,uTjv xcov mql xov ovffov(foovxxov vouwv nfiy.ofie&a,
xaxiivo jiQosava/uil-ni

Quoniam omnino a d memoriam de usufructu l e gura v e n i m u s , illud quoque misceri Jegi bonum est,

Tfi toucjj xnAov, vTtto xialv eunooafrev eigrjxai Sta-10 quod tribus pridem dictuin est constitutionibus:
ta*eGiv, (ws navxiov 6 naxr\q xwv eis xove nnlSat
quia otnnium pater horum, quae ad filios veniunt
dfixvovfiiveav eixe ix itr^xgi^as aeigas eixe ix yaftixrjs
sive^ ex materna linea sive ex uuptiali filiorum causa
xwv naiSiov aixiai ECXS aXXaxbfrev xbv ovaoicpQovxxov

sive* aliunde, usumfructum liabet, licet a d secundas

%, mv tl jtgbs SevxtQovs k'X!>in ya/uovs. xrjy yaq veniat nuptias. Usura namque eorum, doncc vivunt,
xorpiv avx(o axgn ov neoif fttvfiv aSianxanov xni 15 manere sine casu etiam ante nos omnes volunt leges
o! Ttoo TJ/UUV aTtavxes pov/Lo-mai rofiot xai inl xoit et in maternis et in aliis omnibus, et nos simul di
/<r;x()yote xui inl xole alXott a.7taai, xai TJUBIS ai/t-

(pautv. 6 Si xdiv castrensiw' xai quasicastreusio*v

nixovliojy i^r^a&ot Xoyos

cimus.

Castrensium vero et quasicastrensiura p e c u -

liorum excipiatur ratio.

CAPUT XXXV.
. ., fiivxa So)QT}aafitvr[ xt TQ5 7tmSl xdiv oU 20 Matcr tamen donans aliqnid filio de suo si ad
eintQ eii Sevxegovs ZX&ot ydiiove. oix av Sv- secundas venerit nuptias, non poterit per occasioxaxa nqoipaaiv axageoxiag xo SeSofievov ava~ nem ingratitudinis revocare quod datuiu est. Non
v. ov yitQ ix xa&n^a: SOXBZ yviofujs xi]v axn- enim ex pura videtur voluntate ingratitudinem introv tisayetv, aXXa xbv Sevxsoov y/tftov irvooiaa
ducere, sed sccundas nuptias consideraus ad hanc
xnvxrjv tlfreiv xfjv oxrpptv nQOEiXr}7txai. nXijv ei 25 venisse cogitationem putabitur. Nisi tamen aperte
firj xa&apdii b nals

fj neqi XTJV t,tartv avxip> litifiov-

Uiiov xfj ftjxoi r\ xeTgas iTiifiaXXaiv ffe/?*! rj neol

t^v xt;t'ovoiai 6Xrfi cupaiQtoiv nqkxxtav T* xax* av-

filius

aut circa

vitata

ipsam insidians matri aut

manus inferens impias aut circa substantiae totius

ablationem agens adversus eam aliquid declaretur.

CAPUT XXXVI.
Oi
avyxrapovftsf xalt ywai^l HQOS StvxaoovTtO Non tamen permittimua mulieribus ad secundas
ajixvovfuvais ya/iov Sxi povXeo&ai xaU xd>v IZQO* venientibus nuptias adbuc velle prionim maritorum
cap.XXXIVIlavxtov

xc5v(l\)....

exB excerptum extat in tractatu de peculiis(HeimbackldvtxS.

II./>.253)

XXXIII. Si tamcn in dotem vel ante nuptias donalinncm rerum usus/ructus datus sit, nikil plane
innovamus, sed quae iam sancitn sunt obtineant, et apud eos, qui eum acceperunt, maneat quoad supertlitcs sunt, etsi sescenties contrarii quid voluerint defuncti. Lucrum enim ex legc datum privalus
auferre itullo pacto valebit.
XXXIV. Quoniam vero omnino ad mentionem legvm quae de usiifructu agnnt delati sumus, illud
quoque admiscere legi par est, quod anterioribus quibusdam constitutiombus dictum est: ut jmter rerum
omnium, quae ad liberos sive cx materna linen sive ex nupliali causa liberorwn sive aliunde pervenerunt,
usumfructum habeat, eliamsi ad secundas venerit nupttas.
Vsumfructum enim ei quamdiu supcrstes est
manere integrum tam in maternis quam in ceteris omnibus et omnes ante nos latae leges votunt et nos
consentimus. Castrensiwn tamen et quasicastrensium pecutiorum ralio excipiatur.
XXXV. Mater tamen quae filio ex suis rebus aliquid donavit, si ad secundas venerit nuptias,
nnn poterit sub praetcxtu ingralitudinis quod dalum erat revocare. Neque enim ex puro consilio tngraliludinem allegare videtur, sed secundas nuptias respiciens ad hunc praelextum venisse pracsumUur. Nisi
uro munifcsto probetur filiutn vel ipsi niatris vitae insidias struere vel manus impias ei inferre vel ad
lubslantiam universam auferendam atiquid contra ipsam moliri.
XXXVI. Ifeque vero concedimus mulieribus ad sccundas nuplias transeuntibus, ut priontm tnari3 sanctitas J211| et mancat Rx] et maneant R2T vulg.,
om. F|j 4 uiueret Rx uiuerent R11 milium Ffl aliquid
XQ^ate B \ So&i) B' (| ovScri L
\
otn. V\\b morientcs] Si qua suscepta legitiinorum (lega4 niwff] ntQisiai B? neoUaxi Bl || 7 i
Mbe\
torum R) naturaliumue tutela contra sacramentum selaxyti MaLB || H xov ovaov rjyow xrjt x^jo
pQ
vov L xr,i xQrjaecas B \ 10 xtaiv] tribus (i. e. xotoiv) e | 'cundo nubit, subiacebit penic inQictis et illi quam (sic)
imt<'i *toiv) Cod. 6,61, 6 1 (c/. ib. 8). 60,4 | 12^ eire xai nubit infra tcmpus luctu praestitutum add. Rx || Quid
U firfpaias^LJ 13 xijv XQ?,atv B H 14 &&$ B* || Rx H legcm Rx || 8 rubr. De rebus matcrnis uel nuptia15 avxui) avxiov L?flnepif]] vivunt c | 18 xavslreai&n libus lucris quac ad fllioafaiuilias pcruencrunt. ct de
ual <\n.i<,{xarcoeo(a>v M xaaxqevaiaiv xctl xovaot xa-castrcnsi et quasicastrensi pecculio R mg. g Quoniam]
erptvalcuv Ath., xavaxgeaioiv xni oxJnvil (xovaoi B%) vero add. vulg. |J mcriara Rx J| 10 tribus] boDura eat add.
%avaxqtalo>v Theod., B% IStoxxixwv xal xovaaixa- R g est dictum R | 11 quia V\ quod R vulg. fl 14 eonim
crotVo L iStoxxTjxoiv xai oiovsi iSioxxr/xa)y B?' iSto- otn. Rx Q 15 mano V1 Q etiam post annum annoe omnes
mijrtov B' j| l'J Xoyot] xai extocav xtvd>v add. LB | Rx | 17 aero et quasicastrensium om.R11 peculiorum F ]
20 7/ uWQ U \ 24 xbv om. L" f'25 axiyiv B B 2C mql\ iam peculionim R vulg. R 20 rubr. Si mulier res quas
niq Ll H 27 Impalatv B* \ 28 avxrji) xavxrjs L \\ liberia donanit quasi ab ingratia post secundos noptias
reuocaro maluerit R mg. D taraen om. V | de del. R3 Q td)
29 anotitixwxai Bl intSetxrvoiro Bf 31
Bcd Vx || 21 nuptias uenerit V \ 23 oidetur ex pura R ||
IIBl) n^oxtQOiv LBl
uoluntate et gratitudinem Rl | 25 oognationem uenisse
R*, oogitationem, om. uenisse Rx | 27 totiublationem
x
x
1 iponualitiam largitutem usus rerum nfructus (sic) V fl V U 23 oblationea R Q adTersus] ad R
iov LX J 2 OVOOVtpQOVXXOi M\ XC

Nov. XXII 3639

174

DE NUPTIIS

repov awoixr\advxo)v diais fj itQovofiiois X(*va&f*t, dignitatibus aut privilegiis uti: 6ed ad quale post
dXJL' eie olov dv fiexa rov jiQ&xeoov dwtxoivro ynuov,
priorem venerunt matrimonium, illius amplectantur
ixsivov areoysriaaav tijy %v%rtv. rj ya^ ia>v Sfi7tQO~ fortunam. Quae enim priorum oblita est. non ruro&sv intXsXrtafiivr) tnm av av&ts ix ia>v
i &
BUS ez prioribus adiuvabitur.

CAPUT

xxxvn.

Xaoiet 8i xdxeivo xal ovSi eiaefietae h^ea TW rrp

Iucundup quoqae illud et non extra pietatem a
&t'as ?.r';ea}s yAXe1-dvS(>a> ngbe noXXois ertgois rt5v
divae memoriae Alexandro super alios |>lurimos anti
agxaiiov vofio&stuiv SuoQiajai, OST, ei rs iXey&e- qnorum legislatoruin deterniinatum est, ut si quis
pcoaeie ^e^nnnnnv,
ehn dydyotro avrrjv ynutxr^v, r/ maninuiserit ancillam, deinde eam ducat uxorem, at
Si cos 1'otxev v7te()fiacoGd ze xnl rqvipaiaa dutXvosie 10 illa ut videtur elata et epulata solverit circa manurb TCQOS tbv ii.Evdsou>rrjv avvowioiov, ovx iifirtaiv
missorem matrimonium, non sinit lex ad secundas
b roftoe JIQOS Sevrt^ove ynuove iXfrelv axovnoi tov
nuptias venire invito priore raarito, sed deinceps
n^ortffov yrjuatnoi, dXXd ibv l<ftr\s yafiov TioQveiav nuptias fornicationpm nulicat et corruptionem, sed
Tjyetjrti xai a&oonv, dXX' oi ydfiov oiSi ovvdfpEtnv, non nuptlas ncc matrimoniutn, ex quo iniuriae non
ig ije v/?pis ovx evnQeniie XM rtjv iXsv&eoiav ni&&vxi 15 decentes ei, qui libcrtatein imposuit, fiunt.
i

CAPUT

xxxvm.

Tairov Si 8TJ paotXscos xdxiivo SVQOVTSS u$tov rrts

P^ius quoque principis illud quoque invenientes
savrtav ijyjjoauE&a ptQOi nott^ana&at vo/io&eaias' oJe, dignam putavitnus partem nostrae lacere sanctionis:
iTteiSrj ndvrcjv rj fTjrrtQ dgionioroTton TIQOS trjy rcov
quoniam omnium rnater fide dicnior adfiliorumedu*
v dvnytayr,v iSoxsi, <Si8iootv nvijj xai rovro 6 20 cationem videbatur, dat ei eUam hoc lex, nisi ad
ei fitj KQOS SevTtQovs tponrjoeia 'yd/uovi.
secundas accesserit nuptias.
CAPUT XXXIX.
Tn? 8i Sf; npoixas, Se av Xdfioitv oi cwotxovvres,
Dotes autem, quas acceperint contrahentes, non
oi &a>aovai Tzgoxeigcos rale vwntl-i aweaxdniav rt
dabunt facile mulieribus consistentibus adhuc matrirtov awoixEciiov, nXrtv i$- aixtcbr he 6 vofiot rigi&ur]- moniis, nisi tamen ex causis quas lex nuiucravit',
aev. incnotya et n TOIOVTO jzgdgatEv, fiiurjais oto- 25 alioquin, si quid tale gosserint, instar don;itionis
io yEvifievov CLVTO&EV tlrai SOXEI' xal si IEXZVquod agitur hoc ipso esse videtur: et si moriatur
Ev Tj yvvfi, xnl avaXijyowai
TS nQolxas oi
iDiilier, et recipient dotes qui dederunt eas inraature
xoTes avrde dtoQcoe TOIS yvvat^iv avSgEs naod
mulieribus mariti ab herpdibus mulierum cum medii
xXt]oov6ftiov tan> ywmxav fterd TWV iv fisGto temporis fructibus, ipsi et heredes eorum, et hubebunt
Qxioi', airot ie xal xXrjocnofiot avraiv, xnl t*ovotv 30 in lucrum sccundum pactum. Et si ad scrundas
*i'c xtgfios xnrd tb cvunEqnainjtidvov. xal si ngoe
vencrint nuptias viri, servabunt sine alicnatione haec
SemtQovt dfixotmo
ydftovs oi dvSges, tpvXd!-ovoiv iiliis, hoc videlicet quod generaliter constitututn est.
dvExnoC7}ia ravrn rols naial, rovro Srj xb xn&'> oXov Si vero non contigerit acciperc coutrahentes dotes
liiaritxayfxivov. Ei fitvroi ftrj IV%OIEV AafiovTES oi
eap. XXXVJI

summarium habet Nomoc.L tit. 42 er Athan.

torum dignitatibus aut privHegiis uti adhnc vctint, sed ad qiialecumqxte posl prius iltud matrimonhcm
transierint, il/hts condicione acquiescant.
Quae enim priorum oblita est, non rursus ex prioribus
etnolutnenti qttid habebiL
XXXVII. Illud quoque gratnm ac ne pietalis yuidem expers a divae memoriae Alexandro post
alios muctos veterum lcgislalorum definiium est: ut, si quis ancitlam manumiscrit eamque postea uxoretn,
duxerit, ilta vero videhcet animo inlumescens et luxurians solverit coninyium cum mannmxssore, non permittat ei lex ad secundas nuptias venire invito priore marilo, scd inscquens matrimonimn pro meretrido
ct stupro habeat nec n r o pro matrimonio aut coniugio, per quod quidcm cuntumelia xndccora is qui
libertatcm imptTliit
afpciatur.
XXXVIII. Ab eodcm autem imperatore illud quoque lucrati dignum existhnavimus quod partti*
legislationis noslrae faceranns: ut quoniam mater omnilms fiducia dignior ad libcrorum educationem crtdebatur, id qnoque fex ei tribuut, nisi ad secundas migraverit nuptias.
XXXIX. Dotes vero, quas marili acceperinl, non fncile reddent mulieribus constante adhuc coniugio, nisi ex causis quas lex enumeratrit. Alioqui si quid ciusmodi fccerinl, instar donationis eo ipso esse
videtur qitod faciutn est; atque si mulier decesserit, et recipient dotes qni eas intcmpeslive vxoribus resii'
tuerunt mariti ab hcrcdibus vxorum una cutn fruclibus medii temporis lam ipsi quam hercdes ipsontrn,
et lucri facient secundutn pactutn.
Et si viri ad scctindas venertnt nuptias, hacc non alienata liberis
servabunt, id quod qnidem in univcrsum constitutum cst. Quodsi forte mariti non acceperint doles con-

vvu.

t/f " t i |

c/ x^iy* A*x4Ayiu*ii

ji

< M V * w

JF

* J

-*

*l'Ow

LB (Eius ff) y 20 7. o vo/tos] CW. 5,49,1 U 22 oS dvaXnfiouv B | 24 voftos] cf. Dig. 23, 3? 73 5 1. 24, 3, 20 |J 25 r
TO* L || 26 yivoftevov B1 (| /] r Z 1 || 27 xal om. LB
(c/. ade) [| 29 iftfiioo) ML |j 30 xe om. L[e) | 31 *] o*
-^1134 8iaxexay/tivov] Cod. 5,19,1
2 Benient 7Z1 ucnerint JR 1 || amplectatnr F * ap ^afio
:cuo relic.to V1 | 6 Iocundum A' VT || 8 determinatuni]
vacuo

I. duin s. v. R1 II 10 illi Jlx H nt tridet BC elatam et epolatam F | | 11 siuit R% |J 14 non] neo R11 iuriae Rx ia
iure F | | 15 dcccdcntca Rl || inposuerit fiunt R1 noo
posuit fruitur Rl || 17 Eius (Ei Rl) R Tj Eiusdero vulq. j
18 dignum vulg. || sanccios Fi% \\ 19 /c^.(quia) quoniamTt
educatione Rl || 22 rulr. Si adhuo constante niatrimonio
dotem maritus uxori persolucrit T mg. |J 23 consuntibu8 vulg. U 24 tantum vulg. g 25 gesscrit R Q instar) ^
instar R1 | 26 uidetur esse Ffl 27 ct om. F, dei /2* I
31 ueniunt 72 Q 33 contracntibus / i 1

DE NUPTIIS

175

Nov. XXII 39. 40

ras jtgoixae ixi aweaxioros rov owot~

xiaUv. %ai fiBia rehvrijv avras rwv yetfisreov xra

adhuc coostante matrimonio, etiam post mortem eas

uxorum secundum legem ab illarum percipient here-

xbv voficv ita.qa. xu>v ixetvav

Xrjipovxat tcXrj^ovofnov,
xa&amg f\ yQf-fil fiovXfzat, rov 7iQOix<pov.

(libllS, sicut ECriptura Vlllt (lotis.

CAPUT XL.
Et fii iniTQonsvoi yvvfj rcov rcaiSaw nooSrjXov u>e 5 Si autem tutelam gerat mulier filiorum (palam
kvrfi&v xafooTcjrwv Swftoaafiavr] fiij nQos Ssineqor
est quia impuberum existentium) iurans non ad se-

< yifiov, eha jeaTatpQovtjanaa xai zijs jrpo- cundas veuire se nuptias, deinde contemnens et prius
vvfii xai twv ogy.iov eis avSpbs eX&oi Sevra- conubium et iiisiurandum ad maritum veniat secunPU
nQorsoov inizftoTiov re ahfiaaaa xai roli
dum, non prius tutorem peteus et rationem reddens
t-oyictwve Ttaonaxofitvt] xai xaxapaXovoa jiav oaov 10 et exsolvens omne quidquid hinc debet, non solum
ipij&ev cxfEihi, ov povov zh nvr?;s vnod-rjxr^v t)>eiv quae eius sunt in hypotbecam habere lex permittit
o vofios ovyxcogeT xotg naioiv, aXXd xal rrv xov yi? filiis, 8ed etiam mariti substantiam trahit cum hypo/tniios oiaiav avvvnayei rnTs vTro&Tjxais, airfi T tbecis; ipsi quoque interdicit lilii succeasionem lmannyooevti TTJV TOV nmSos Sta8ox.i]v avr,fiov tsXev- puberis morientis, licet ex substitutione pater eara
twrros, ei xal i vnoxnraaraasws 6 nair>o aiirjv 15 venire ad filii dixerit succeBsionem. Sed haec quiiliyfiv novs rrtv rov 7tatSoe cinot StaSoxr,v. ]AkXa
tnvxa fiiv oi ngb X]UMV' rj/utls Si &av/tao/iE7', ti

dem priores nostri. Nos autem miramur, si mulierem

sic impiam constitutam, ut etiam boc ipso iusiuran-

yyvalxa mirwe dae^fj xaQ-toxaaav, ois xni avro&av

dum neglegeret et sic ad immaturas nuptias de-

oQxtav <tfieXr;ant xai ovrta itQot acaoov ydftov X&elv

veniret, tribus maximis neglectis

deo et defuncti

Tfioiv JWV fieyiorcov Tj/ueXrifitvcov, &EOV re xai T^S 20 memoria et caritate filiorum, ita parvis subdiderunt
roi> iE).r.vTTi<savtos pvrturfi xni -njs itov nniStov OIOQ~ poenis, et illam quidem, quae ante luctuosum nubit
yr,e, ovxcos 6).Cyaii ini^nXov jiotvals, y.ai TIJV ftiv
tempus et nec omniuo mater filioruin consistit, pu-

itpo iov iiev&ifiov yr^ftnfierqv xodvov xni oiSi nav'

ia>i jit;ri(>a nniSojv xa&F.artaoav Tt/icogovvrtu nixows,

niunt amarc, et licet filios non babcat, propter solam bonestatem baec agunt, muHerem vero sic efiu-

ODM. xav it Tinldas ovx Sypi ifta fibvrtv xrtv aifJvoiTjrn 25 sam concupiscentiis, non vel ip8is Bubdiderunt pocnis
TojiTct nQarrovTes. yvvalxa Se OVTWS ixr.iyypivrp
quas sustinent quae ante lugiibre tempus ad secunda
Int&vuiais ov xale avrals yovv vntfictXov TtoivaTs vota declinaverunt. Ideoque sancimus eas, quae sic
onoins vnofivovaiv ai -nqh xutv jtev&ifituv ^o.irtuv peierare de cetero praesuraunt mulieres, super dudi ixinov avrotxcatov dnoxXivaoai. "iiare tojiofre- dum praecedentes poenas et has sustinere omnes
jovusv Te ovTcog inioqxtiv rov XOITIOV roXfiotoae 30 quas primitus diximus super bis mulieribus quae
ywaixas nobe rnls $3^ nooeiXr^viati noivalt xal ante lugubre tcmpus nubunt, et intamiam et alia
Tt'T vffiataa&ai
miaat > efinQoa&r-v
sinofiev ini omnia
et solutionem eisp poenarum
fQ
na
sbisdninfercutes
e s
bf tov nev&inov
&
i f yvvm- odantcs
illi ut sujiplicent
li
i
av n^b
x?vrov ynfiovfiivmv
eandcm
qtiam etiam illis,
imxrijv, itp> tt ariuiav xai xa ai.t.n. ndvxa xnvxan in- peratori et dimidiam portionein dent nhis suarum
oyot-xts, xal Xiaiv avxati xtov noiviov StSorxet xi]v3b
nvrrv rpntQ xdxeivrue, xb Seia&at /SfiOtXiats xai xi^v
fidloav StSovai xols natai xiov oiy.eiov,

cap. XL decurtatwn extat B' p . 197 sq. Zach.

stunte adhuc coniugio, etiam post mortem uxorum secvndurn legem ab heredibus illarum accipient, prout
vult dotalis instrumenti scriplura.
XL. Quodsi maler Iwerorum scilicet impuberum tutelam gerat quae iusiurandum dedit se ad secimdas nuptias non iransituram, deinde et priori loro et iureiiiranao conlempto ad secundum tnaritum venerit
ntaue tutorc anlea vetito nequc rationibus redditis neqxie otnni eo quantum inde debet persolulo, non
snlum botta eius tn nypothecuni lenere liberis lex permitlil, verum etiam tnariti bona simul subicil hypothecis, illamque excludil a successione filii, si impubes moriatur, etiamsi vater ex snbstitutione cam ad filii
iucccssionem vcnirc iusserit. AUjv* haec quidem praedecessores nostri. fiios vero miramur, quod mulierem
adio impiam, vl etiam iusiurandum proiinus neglegat atque ita ad intempestivas nuptias transeat, trilms
tllis guac summa sunt tteglectis, deo et memorta defuncti ct amore liberorwn, tam exipuis j/oenis subiccerunt, atque eam quidem quae ante tempus luctw stalutum nupserit neque omnino viater /iberomm
fucrit, sevcre puniunt, quamvis liberos non habeat, propter solam honestatem hoc agentes, mulicrcm vero
ndeo in libidinem c/TusaM ne iisdcm quidem subiecerunt pocnis, quales subeunt quac ante tempus luctui
stalulum in secunili viri coningium declinarunt. Ilafjue sancimus, ut quae in poslerum ita peierare
andcant mulieres, praeter poenns iam conslitutas eas quoque ornnes subeant, quas antea de nubentibus
anlf lempus luclui statulum muKeribus diximus, vt el infamiam ccleraque omnia iis irrogemus et solutionem poenarum eandevi iis concedamus qvam illis, ia esl ut supphcent imperatori alnue dimidiam
yarlem suorum bonorum liberis dent, ne usufructu quidem apud ipsas servato. Atque otnntno aequo loco
1 avrae xan>\ x>t> om. L' 8 3 naqa. xait' Bs\
xara
v M ix xiuv L1 om. L1 |j Xrt\povxnt. antc tx XOJV
,.-,..-,.... L*\
5
^ . . . ^ w i v c ^ IJ p (i oiETX(tyyiiXn(itVT\

1 poat bis scr. F 1 R mortes R% al. mortuas R* in mg. ||

eas RT] doteg s.v. B3T\ om. Vvu'g. l| 2 uxorem Bl

uxores iJ 2 \ illarum vulc/.] illorum R VTfl5 rubr. Si maI.Ii' | rrpoc StvxtQOP ftij /if S 8 o^xor Mg] inayyehdiv lier tuttlam filiorum euorutn administraucrit et ad 1seoandas conuolauerit nuptias
T mg. \ 6 imberum II f|
Lli {idtm v. 19). C/. nov. XClVc. 2 j) ec 5ftoov]
iurans non cxistenti ad Ra [| 7 se om. V, ante non (6)
eolL T | 10 hincj al. huio s.v. Y* || tl bypothccam V
vulg.] ypotheca R j| 12 maritis Rl |1 13 auccess R% |[
15 succesaione ij* | 16 prioriB? V || i om. /2*T a i ,
quod vnlg. || 22 puniuit R |j 23 et
dtl R* || habeat] babeant V 1 || 25 concnpisccntias Rn (j non ucl (. v. pro
/J1 U VVVB 7ini'TCfc flTJXl^li Li $ 1O tf AJ \\ &i VTlt'
\ ipsi r | | 283 peio)JOV Ml, || 20 xtQ0v li \ 'M) inusqxiiv xov Xotnov saltim F ) F] uel non (in 72') RTvulg.
x
.-..j 1linyi$v3$oftai rov Xovnov L xov JMITZOV Sinyev- rare i*u/g.] pcrierant V pestifcra R1 pcstifere R\ V1 s. v. ||
31 odnubunt/f |{ 32 offerentea\ R || 33 eundcm/Z etianSusfrat B\ 31 TtQOi] JtQiv L1 l 7iQ0nXrttpvlams M (|
dcni F U 34 *dimidiam] mediam libri
32 xavxait Bl \ ndaais L \ fin(>oa&cv} TIQIXEQOV B:
C/. tuprn cap.XXJJ^ 33 yafiovfxivtov MLW\ yeyaftr}pivav Bl | 34 Trd/.a L \ xavxaiS] iT(>6i xavxais B1

Nov. XXII 4042

176

DE NUPTUS

ovSe rr;i zgTjoeoiS 7ra^>' avxaXt /levoiarje. xal ttnXdtt

rerum, iieque usnfructn apud eas remanente. Et
Xar\v avxrjv xifrsfiev Sta xijv xwv ydfiwv aa>oiat> rfj simpliciter aequalem eani ponimus propter nuptian(tb xov n8v&ifjoo x{>oriw yxjfutftsvy. Ei Si stai ra>v rum imniaturitatem ei quae ante lugubre tempus
tpvoixorr imxQOTXEvot nniSiov (xal yno Srj xai xoixo
nupsit. Si vero etiam naturalium tutelain gerat
aeScaxa/isv (tvijj), dXXJ oiv s nvSobe iX&ovaa xal 5 filionim (uam hoc quoque praebuimus ei), tamen ad
ftT] xuvra nonl-aaa ansQ fyinooofrfv tYfjrjrtu, xrus virum veniens et non haec agens, quae prius dicta
avxale vTtoxsia&ca noivals. IT^ovoia ds 'axeu xnxd
sunt, iisdem subiaceat poenis. Providentia vero sit
fiiv xa* inno^iae xois xatv ibvtov rjyovfievots, ivper provincias quidem a gentium praesidibus, hic
xav&a Sd ru> ivSo^oruxat inaoxca xr<e erSatfiovoe
autem gloriosissinio praeiecto felicissiraae huius urtavTrjs TTOXIUIS afta xip TTgaixwQt IO xovxov fiiXet, 10 bis una cum praetore, cui huius partis cura est, ut
zov itepovs, diexe fiovXo/ieiTjs sie yd/iovs iX&elv xrfi volente ad nuptias veuire tutelam gerente muliere
IJS yvvaixds xal jT^o/SXr^ijvat xtiis vtoit
et ordiuetur minoribus tutor et ratioiies suscipiantur
v xal xovs XOYUXUOVS vjwSt^na&ai xai oneg
et quod inater debet occasionc gubernationis, hoc
v ftJ}TT]() orpsi/.ei TtQoyaaei xr,i <$totxrtatcos, xovxo dno' reddatur.
oovvai.
15
CAPDT X L I .
slgioxei $i r;fiiv i\ Zr^vovot xov xrjs elcefiove XTJPlacet quoqae nobis Zenonis piae memoriac con*a>s Stdxal-ii, povXofiivri xbv naxtga, ei xsXevadsiij
stitutio volens jiatrem, si iubeatur proprio filio legaT^5 oixeita naiSl ngefffitiov vnb aigeoiv TJ r,fitQav
tum Bub condicione aut die dare, hon aliter exigi
Sovvat, ftTj dXXcoi dnaixElad-ai xrjv vnio xrfi Soaeioe pro donatione legatorum cautionem, banc videlicet
xtov noeofleCaiv dafdXetav {xavxrtv STJ XT/V legatorum 20 quae legatorum servandorum causa vocatur, nisi seeervanaorum causa xaXovftivr/v), nXfjv ci ftr, Sevxioois
cundas pater coutraxerit nuptias. Sit euim et hoc
6 Ttaxrjo 6fiiXr;aie ydfioie. faxco ydq xai xovxo xoit
BGCUndo nubentibua poena.
Sevxe^oya/iovaiv inixi/xtov.
CAPOT XLII.
ld?.Xa xav et xis iv roTs svXafieaxdrois rtXiov xX?}Sed et si quis inter rcvercntissimoa constitutus
pixoli, xdis vneQ xbv dvayvtaaxTjv fj \pdXxrp yafiev, 25 clericos, ultra lectorem aut cantorem dicimus, oraoXcos 6ftdr;aeie yduots, xovxav ix xys jfiextoae Sia- nino contraxerit nuptias, hunc ex nostra coustitura|scus dxninxeiv xijs itotoavvr}t Siexagdfie&d xe xai
tione cadere sacerdotio constituimus atque volumus.
fiovX6ue&a. Ei fievxoiys dvayvtoaxrjs a>v xal yr,ftas
Si vero lector existens et nuptias faciens deiude
elxa oia xtva dn<tQaixrjxov dvuyxrjv eii Sevxegovi dtp- propter aliquam inevitabilem necessitatem ad secunixotxo ydftovs, ovx ixt Tttfbe xa fiei^to xrfi teowffvtTjs 30 das veniat nuptias, nequaquam ad maioris sacerava^T;aerai yega, d).X' avxov fietel Ttaga xfj yvvaixi,
dotii ascendat culmcn, sed illic manebit apud mutijv imso ixtivrfi TtQoxqivat anovSrjv xrfi inl xd f?eX- lierem, aflectum illius pracponens meliori provectui.
r(a> JXQOOSOV. Ei Si iv iotdxatt iSv ini xeiooxoviav
Si vero, cum sit laicus, ad ordinationem subdiacon
vnoSinxorov rj Siaxwov rj ngeafivxeQov iX&sXi' oiaut diaconi aut presbytcri venire volaerit, deiude
Xotxo, elxa tpnveirj yvvalxa^t'xtop firj ix jtap&evias 35 appareat muliorem habcns non ex virginitate sibi
aiTrp owoixr;oaoav, dXX' rj Sie^evyfisvrjy dvSqbi fj copulatam, scd aut ilisiunctam a marito aut alitcr
alXios ovx ds ccoxijs ev&ve avxol voftlftcos oweX&ov~ non ab initio mox sibi legitiinc coniuuctam, aut
cav, r\ xni avxbs TXQOS Ssvxtoovs dyixotxo ydfiove, ov etiam ipsc ad secundas venerit nuptias, non impexti^trat xr\* iegcuovvrje' dXka xav ei Xa&atv eii xovxo
trabit saccrdotiuoi, sed licet latcnter ad hoc vcnerit
fX&ot, ndvxtos avxrd: dxneatixat.
40 omniuo eo cadet.
cap. XLII pars prior decurtata extat B' p. 198 Zach. Eimdem capitis swnmarium habet Nomoc. L tit. 26 ex Alhan
tam propter intempestivas nuptias habemus atgue eam quae ante tempus luctui statutum nupserit. Quodsi
etiam naturalium liberorum tutctam gerat (nam etiam hoc quidem.' ci concessimus), tatnen coniugio inilo
nenue actis iis yuae anle dicta sunt iisdem subiaccat poenis. Curae autem sit in provinciis guidem praesiaibus provinctarum, hic vero gloriosissimo yraefeclo huius felicis urbis utia ctim praetore, gui hanc
parlem curat, ut, si mufier quae tutelam gcnt ad nuptias venire velit, et pupillis tutor designctur et
rationes reddanttur et quod mater tutclae aaministratae nomine dcbet, id restiluat.
XLI. Placet autern nobis Zenonis piae memoriae constitutio, quae vult ut a patre, si proprio fi!io
lcgatum sub condicione vel die praestare iussiis sit, non aliter cuutio de praestandis legatis exigatur
{ea qxddem qnae legatorum servandonwi causa vocatur) nisi si pater secundas nuptias inierit. Eslo
enim hnec quoque secundo nubentium poena.
XLII. Sed etiam si quis ex rdigiosissimorum dericorum numero, eorum dichnus qui supra lectorem ant cantorem sunt, omnino nuptias inierit, hic ut ex nostra constitutione sacerdotio privetur et constituimus et volumus. Si tamen lector sit el vxorem habuerit, deinde propler inevitabilem quandaia
necessitatem ad secundas nuptias venerit, non arnplius ad maiora sacerdotii munera ascendet, sed iliic
manebit apud uxorem, utpote qui studium erga illatn progressui ad altiora praetulerit. Quodsi quis ex
laicorum numero ad ordmalionem subdiaconi vel diacuni vel presbyleri venirc velit, ac postea uxorevt
eum habere appareat non ex virginitate nuplam, sed aut separatam a viro aul alio modo non ab initio
statim legitime cum illo copulatam, vel etiam si ipse ad secundas nuptias transierit, non impetrabit
sacerdotium, quin etiam si clam eo pervencrit, omnino eo exuetur.
t Taov avxcHv"L | xov yn/iov B1 \\ 3 yeynfirjftivij Dl jj
5 SsScixa/tev] Cod.b,Zb,:\ | 9 vnn^%oj MLB || 14 xovxo]
nai xovxo B || 16 rjfias L J| xov] ndar,i xov B R 17 SidrniC] Cod. 6, 49, 6 1 [| xeXev&ttrj L\\ 18 rj vno rjftioav
B H 20 xavxijv 21 xaXovftivriv om, B | 8ij om. L ||
XeyaxoQOVft otofiavSoQOvfi xavaa M, om. L fl 22 ya.fi*
L* || 26 Btaxa&toe] Nov. VI c.J> || 28 pivxoi B' fl 32 TTQO'
Hplvas bis tcr. M || 36 avrdJv Ll j ovvoixtjanaa L ||
3itevyfiivots L*fl37 naqaX&ovoav L awuoeX&ovGav
Bl fl 38 dtplxoixo LB(%\ atplxno MBl Q 40 avxole L

vufg.% praesidibus] pro Rl | hnic F |j 9 huiui

om. Rl I 10 oui huius] cuius R | cure RT cur F 1 | t
ut uolento F a in ras. || 13 occasiones i i 1 Q l&rubr. Si ro^
conditione mater legatum uel fideicomtnissum filio suo reliqucrit R mg. || Placet suppl. V2 in spat. vac. || 17 proprii
F 1 |i 18 erigi ii | 19 legatorum om. R* \\ oautiones/i1 P
20 conseruandorum R | 22 poena ori. V\ 24ruhr. Declc
ricis qui nuptias contrahere non posaunt Tmg. || 25 cleroi
Rx y 26 huno] habet R11 27 saccr datio R Q 30 nuptisf
om. FH 32 cffcctum F 1 !| 33 ordinera R |! 34 aut diaconi
om. F | | 35 aperuerat Rl\\ non ex om. V% | 36 sedj
D aadis iunctam R* || 37 non om. Rl fl 38 non om.
1 eos Ffl manente vulg. Q 2 pomnms] inponibus Rx || F
x
l
3 maturitatem Ffl 7 hiadem RV^ subiacet/2T|| 8 a m . R l 39 eet R FJ cd et vutg. || 40 co om. R

NOF. XXII 43

177

DE NUPTUS

CAPUT XLIII.
Quae rnnc vero seqnitur cansa est antiqua et
mulias quidcm suscipiens correctiones uon ab aliis

To Se l(fe}-r?s nQayfin iart 7inXai.ov xnl TioXXaS

fiif bit-dfintov tnuyoij&ioaiii
ov nno' hiocov
fiovov,
a)X ifiq xai v(fi' rjfiiov, uu [irjv ngoS xqv eis axQOV

soiuni, scd etiam a nobis, nun tainen ad stininiam

6(>i>oiT}Tu' i}>' rvv fjexnSiutfni vcniens rectitudinein: quam nunc seetantes praeronii ra nopoiTa vouo&Exovftev* O yno xu/.ov/jsros 5 senfia sanciinus Lex eniin quae vocatur lulia Mialulios rnisceUan naj.atbs vouoi npxuioi ta xrjn TWISOcclla, lex antiqua, lex vetusta, tiliorum procrealionottas TiQa^alkofitvoi anuvditafta innoeTtt tale yv- nis praeponens studium pcrmittebat inulicribus, licet
fuitif, ei xni o r/jo xutkvoi xai TI xui vnto xolnov
vir probiberet et aliqtiid ob hoc rclitiqueret, quanatahunuvot, vTtiu xov ftrf Ttfjon Skintgav aiptxta&at
tenus iion ad secundas vciiirct nuptiaa, tamen et
yaum, ofiun xai tii nvdpos ifouav xai 6ufi>fir, wi 10 ad virnm vcnire et iurare, quia filiormn causa boc
nai5wr fvextv juvxo 7i(>nTTo, xtti to xaTaXtXfiuttiagoret. ct q\iod relictum trat accipere. Et hanc
*of Ltfifiatftv.
Kui xavxrjv /tiv eie irwvxov ititiiov
quidem iu annum dabat mulicribus lii-entiam EIo
Tr ywati-t TTJV adtntr'
xov7uv Se nnoe/.tfiryxoi,
auttMii transciinte si vellet accipere relicturn, noa
>fioi}.r)&tj kv/itiv xb xnxateXttHfitvor, ovx nX- aliter licebat liiulieri boc accipere. antequam cautalt ywui*i TOVIO Xafieli; 7i(>iv ar fiai/riXetav ibtUmfin exponiTct, qnia ad secutulas non veniret
).un
' ' v '-* i/.tvaovx<u ynftov.
littptias
Sed banc quoque
adieciiouom (non)
ipse
ini
/
p
qq
()
p
iavTT,v drt xi/r TtQoi^x^v oix itvios 6 \w\\oi
lulius Miscellns adinvcnit. scd Quintus Mucius Scaemiscellos tttvpev, n/Mi Quintos Mucio' Scaevolac
vola lioc prausanciverat, supcr otnnibus ijuippe peilnfoi-ofioittiijoat erryx"ver'
^nt natnwv Srj TaJv r,f)- (lcntibus in causunnn prohibitionilms biuusmudi adT/;/UM.M- tii TOS i>'i- nQiiyiicnwv xuiXiani ini TIM- 20 inveniens cautiones. Nos igitur viiienteu plurimas
aviai irtivorpat naynif.tiut.
lliuii loiwv opMiies
Diulicres (lesiderio nuptiariim, noii propter tiliorum
iai noklai Hn pvnixai ini&v/titi yn/uoi>, ov Sm ntu- procreationrm. sed prupter nccessitalcin et inrautcs
donmnu; aX).tt Sta i't)v jrts tplxftwi ni-iiyxt/v xni o/t- et nubentes et traiisceudciitcs unrientiuin voltintaiiam xai yn/iovfiitne xni 7iityfiitivt>ioni ihf rwv
t c s , aestiniaviinus prius iuteriin sacratiorcm mcdcri
it/.afIi'i(ar ynopai, (jjt'i&Tjfitv xr,v r<(>x'.v viioi io 25 partem ot periiirium eia coliibere ni*c sincre talia
9itoit(>oi- Vitntnevoai fiivoi xni 717' inmpxinv av- subire iurainctita, in quibus omnino periiiritun prointuh

xio?.Z<7<n, xui firj avyx.tnotlant

iou>viuvi

ooxovs

ixixnr, ttp o/- TiartaJi 16 irts inwoxnte nyojcttour.

x<ti y- y uvtii ixtlro 77Qoiixnio 7<p vopyi TO Sth> itts
natSits ovattt ywuixas ruvior 6/nrtiv ror 'oyxov,30
OUM x* nah)tt ixovtfait jiouvxtito m not' \oxiov,
Stnr T* o/uol xni 7r;v TOV xaroixo/uirov /.vnuifta
ynir.t,v. xauoiyt xo uiv xr/s imo^xias 7iuoxtiff"f %*',
To ii t!,i natboTnniat iv lois trfi rv^f anixtiio

ptum est.

Nain nec illiul inerat legi, ut oporteret

6ine tiliis existcntcs mniiercs hoc iiuarR sacramcutum, scd etiam tilios liabentihtis adiaccbat iusiurandum, qiuxl deuin siimil et defuncti animain contri6laret. cum utiquc periuriuin quidein essct ia
pramplu, fiiioruui vero procreatio in casus tnunerinus reiaceret
Quia igitur boc nostra sanciviniua
lege iusiuraudum eis aufereutea et taleiu pcrmittentea

hviftoii. Innhri xon'uv itiino

Tj/ieri(ju> Xbfrt.onixafiev 35
tviny, xov OQKOV nvTcbv y t/Artts
xiti XT\t> xoKtvrrjV

XLIII. Quae vcro ileinceps scquitur res vetvs quidnn est et quae mullas emendaliones experla sit,
nnn solum ab aliis, sed iam u nobis quoque, neque t men ad summam ipsius pcrfcclioncm pcrvcnil. quam
nunc scc(anlcs prnesentin snncijnus
Lex enim quae vocaiur lulin miscclia vclus cl anliqiia sludium,
procrcalinnis lihcrorum prae sc fcrens mulieribus toncessii, ctiuinsi inariltis prohibcat utque eu aliquid condicinne rclinaual ne ad secundum transcant malrimonium,
uihilouuntts el riro nubere cl iitrare sc libcroTum gratiu hoc faccre el quod rchclum esl capere.
El himc qindcm polcslulem initlicrihtis dcdil in
annum; eo vcru praetcrlupso si qua capere vellel quod reliclum erat, non nlilcr liccbul muticribus Itoc
capac nisi antea Caulione praeslila se ad sccumhun malrirnonimn nuii irnitsituras esse. Vcrum hoc addilamtntum non ipsa lcx liilin miscclla invtrnit, sed Q Mncius Seaeru/n suncicndo yruccvpernl, qni quidon
in nmnibus, qmie u rtrum prohibitione pendcnt, ciitsmodi cauiioms cacoyilavil.
Aos iytiur iuin vidercmus
]>lcrasqvc mulicrcs cupiditale nupliarum, non liberovum procrcundorutn c<wsn, st'd prunlcr nulurae necessita/cin cl iurare ct nubere el defunctorum volunlaics iranscendere, inlenm u prinri/nu illam rci pnrlcm
quae cum deo artius cuhaerel sunnndam el ptriuriu/n eis arcendum exisliiiiuvinius, ncqiic pe.nnillendum ut
ciusmodi sncramcntu subeanl, in qiiibns omntno proclivf esl periurium.
Elcnim nc hoc quidctn lciti adicclum
crat, mulirribus, quac liberis carerent, hoc suciumcntum iurandum esse, sed ctlam ns quac libcros habertni, sncramcnta proposita eranl quac dcum simul ct defumti aniinum lacdcrcnt.
Aiqui periitrium in
yrornptu erai, Liberorum uutem procreatio iiilcr forlunne mmwra rcposilu.
Quoniam iijilur hoc legc
nostra sanximus, cum sacramento sublalo iis ut Uilc quid cajtvreiU jiamiUercmus,
uileram rem a nouis
I laxl A/f] tariv /tiv L ftiv iaxt /? || i fiiv om. B
ftrifot' !.B'\ fnnutr M/>f\\ 4 nvxov naoayerofjiika
[.
6 I'.I!IOS miscullui) M lovXioi /naxiXXnt, ia/nxtXi.af
H')
Ii lovXio loffi. />r.) fuoxi/.ni
L || nnl.ixioi vvfioi cioX"'">+] !<! nntujua, lex vetustu f, xo AQX^OV mnlit He.imhachiu*: potitt* TtnXruo tiefendum vidrtnr; <tn In/. nnXntl ||
7 nvo/iit/Miiiroi fl'| b xnl om. B || xtaXxti MB \\ xi
(to ,V"i xai M\ xirn f4 xi H\e) |) II Ttyax-tei B' ||
13 luho L' |j 15 mf. xals yvvai!;i ixfroit-xo iXcv vcniret e l|l| 16 a>s ovx
] innlieri rxj)oneret
j
trti itvxiQur ii/.fvauvxnt ynftov B fl S
Sevxt\>ove L J|
v<7(/(i / . |i 1" iuluis iniscullaa M r^ovXioi ftioxiXat
/j
lu!i.ti)S fitaxMiti [afnxiXXat Ji') D Iulius Miscelluse |]
\8 quintos . mucioa . scucuolas M xoitvxos ftdixtoi axnipiV.tti l. Koiifxos
Muvxmi
xaefloXas B || li) Ti{iovofoihif)Oui Mi) nQoi vouofrsxTiOae L IXQIV
vofio&eiijaas
/J (<:/. />iy. 35,1. 7/>A) jj ei(ir,fiiv(av LB1 8 2'A ofiwovaae
Lli jj Tt firj LJJ) firj ov M g 31 n(M>i*KMTo) adiacebat

(i. t. npo(ixtnu) f || 32 te om. B | xnxoixovfiivov M

(iiK 178. al || 14 xoli] xio L | 3ri XOVTO za}

Bf ij 36 vvfttp\ Cod. U, 40, 2 i| avxlv
Bf

1 ruhr. Si dcccdcns maritus uiori suc sub conditione

lcgauirit ti sccundiis nun nuptias cuntraxcrit ucl coiitra
H rny l uuro uunc rulyo, vcro om. li || 3 etiaii)] iani t t
V || sunjiindam Hl [| 5 niisctllia H V3 || 6 uutuslatu V ||
7 prupunms R \ 8 proibent It || i) ucnerit V || 11 u^ctur
li U accipun-t Vll* \\ 12 licentiam mulirribus I*lj Eo
)B sud banc scr. ii2 in ras. 2 vv. || 13 uclit li || 15 uoniet
R I 16 non add. lleimlmch \\ 17 niiscullius Ji \\ i*< praeccduntibus Ilx || H) pruibitiuncs It \\ 21 dtsidcrio] Uctctilas
add. *. v. V3 || tilio Vx || 22 prucirutiunciu] procrt-utiune
6Ct pruptcr tiliuruin prucnationc 10 || 24 txistimauiniua
R ru/j/. | intcr in A" || "25 pt-riurum V1 |i 20 prornptura
cst] esl protnptum t-st V" || 21' ttiaru om. J r || 31 impruiiitu
Ji U 32 in casu O*enl>ri!yyer>] in casu sinc /> vul;/., in
cosu (suppL V* in spat- vac. vertus) W )j 33 hoc om. V

Nov. XXII 43. 44

178

DE NUPTHS

Xrjyiv, lvsvor,aauev tui d"aregov rjuiv

perceptionem, consideravimus quoniam alterutrumt/r '.iiton).ikti.iTut ib Selv xui xr,r iov
que nTiim a nobis praeterinissum est oportere et
ittunTitiont yixl''"
dti> Slj %ov nnodefuncti animae niedm. Quaproptor praesenteui pofiXf^ e xcvv
nimus leger; non enim volumus deficientium nihil
vouo
y
Swni- 5 illioittiiu babent<!8 voluntates frustrari. Si enim diovSi
cnttv.
ei /iif yao itpaaxoftev i>th> xip> yvvnlxa miv- ceremtis oportere mulierem omnino viro praecipicnte
ru>s rov aviipas inna^afTOi /itj yn/ielv tovxo trvXax- nou nubere hoc custodire, pro amaritudiue habuisBft hoc nierito lex; mmc autem, cum secundum
v el
i
'iai oo vSi'
viv
i Si de
dev
'iacoi
praesto sit, id est ut, si voluerit nubere, ((non) acynfulv, p}
ttoov noosorios ruv
Q f j q
yf
p
ii
li
i i i scelcris
l i estt ded
}.nfiklr xo xtait/.kAttufitvovy ri;i eii Ha/ntov. aioniat 10 cipiat
quodd relictnm
est, novissimi
iaii Tifmitkiv ii,v yvu')fii,r xuv xtKtvrifiavxoi ovxio
spicere voiuntatem dcfuucti ita fluctuantem, ut ci
xtriSn-evovanv, uJixt ninrt Sovmt nnuoi,oiav xni yndetur licentia uuheudi et accipiendi quod relictuui
h
i
to xicia'u).tififitrov xui Sin est et per oumia contristaudi priorem xuaritum.
Xvntl
avvoixTjaavxa.
CAPDT XLIV.
d-eanit,o[tet>, ei rte xtoXvoetE ITJV ynftetr,v 15 Unde sancimus, si quis prohibuerit ad aliud venire
noui irsoor t/.Vtiv awtnxirtiov, r, xiti rt ynfiexr, xov matrimonium uxorem, sive etiam uxor maritum (idem
aiSon [invruv yitg taxtv v.i'ntoov\, xni vnio xoinov
namque est utrunique) et pru boc aiiquid reliquerit.
xi xttTakinuiev, nir ix dvolr uiototv i'/,etv XVJV OVIOIuuain ex (iiialius conilioioneu babere cuntrahentium
f
uovvjoir xof i 7t(>ov, tj 7i(ti>e yiuiov i/.!hlv xai TTO- altenim, aut ad uupiias venire et abrenuutiare perTfi"o^i xfi /./,'ti /J. einto roino ov poviotxo, <!//. 20 ceptioni, aut si boc noluerit. sed bouorat detuuctum.
xiftft xi>f it/.4i'T/;ffr'T, niivuot aTioaztaitui xu>v oiunino abstinere de cetrro nuptiis.
1 iffi&s yn/uin. "yj/.r iva /irj T6 nonyfin pexttouov
1 Sed ut non causa suspeusa sit et post teinjiora
$ xni fmxa %oovovi iawt fiaxooia dTiitvioi jinhv rj forsitan ionga revertatur rursu8 exactio, propterea
iUnox^n, iSiit TovTo xni.wi i,/ih' eSo-nv t/ccv ooiaat
beue nubis visum est liabere deteruiinare causam.
xo jt^iiyfia, xni elaaf /itv dvunxuv firt drai 77J-T-25 et usque ad anniim quidcin non esse penitus peti}.u>i 4t7iitiTt,tiir zoi> x(crn/.e).stfttntiuu, nkr,v ti /xf 7o6- tionciu relicti, uisi tamen modus sacerdotii adveniens
jxoi UywavfTjS imyevifierui
Ouiioto xwv nooiumaiv
alteri persouaruio statim praebcat perceptioucin, uttv&i>s Soiij xi]v ).r,wtv, un ovx i'n ynftotv ovarji iX- pote nequaquam nuptiaruin existente spe.
2 nidoi. Ei iiivivi dutiitittpeiv avfiftniij %'ov evmv
2 Si vero trausire coutigerit auualc tempus, damus
otalov zohvov, Sibofiev ftiv xto nooiwnut xovxio Xa- 30 quidem personae huic accipere quod n-lictum est,
fitlv xo xaiakthttifjirov,
vvx t>7iXtbs bi ovSs ovxa>s. Don alisolute tameu neque sinipliciter; scd si quidem
i\/.X' f! uiv <\v.ivr]xov t'irt xv itQoyfw. firj d/.Xwe xovxo
immobilis tuerit r e s , uon aliter boc accipere nisi
lit/tii'ivt.iv nXr,v ti fxrj Suouoaini- tx&uixo xni vno'
iuratoriam cautiouera exposuerit et supjjosuerit suas
&ijxttv vnotioixo xu invxov nonyfiaia (xovio onso
res (hoc quod tacite cx hac Jege damus), ut 6i ad
xni otwnT,o(bi ix xovSa xov vdftuv SiSofttv) ok, *'35 secundas venerit nuptias, reddat quod datum est
3t()o dtvxtvm' e/.froi ynfiov, itnotiidojai xo SeSoutrov
tale quale perccpit, restitueus et quos accepit in
xotovxov OTiolin' Tinnti'/.ritfer, i\ztoStSovt xni ovr ZXnpev rnedio frilCtuS.
S iv fiiata xaonuvi.
Ei Se xmjxov el'r] x6 7i(inytia, 3 Si vero mobilis fuerit r e s , si quidem idooeani
ti fiiv evnooioi xot xa xf;s ntoiovoias rto ixoitnoTtuj habet substantiam persona volens accipere, d;iri
xt^ fiovXo/iifio XafJeZv, Sidoaltat xb xnxnMitplHv I;ri40qiiod relictum est sub eadcm cautione et iisdem byxfi avxfj doyaXela xai xuls nvxiue V7io0-r;xuis. uXX' pothecis. Sed si quidcm aliud aiiquid mubilium
praetcnnissam esse intelleximus, scilicel etiam defuncti animam esse curandam. Quam ob rem prae
scntem leytm ferimus: itolumus enim defnnctorwn voluntales quae nihil absnrdi contineant in irrititm
cudcre. Aam siqnidem diccremus, mulieri omnino, si marilus ne nuberet praeceperit, id observandum
csse, haberet foriasse lex acerbi aliquid. Jam vero cum alterum praesto sii, ut, si quidem nubcre telit.
non caniut guod reticlum est, sutnmae absurdilatis est pali voiuntatem defuncti ilu pericltiari, vl iLi
venia actur et nubendi et quod relictum est accipiendi et per omitia priorem marilum luedeiidi.
XLIV. llaaue sanchnus, si qnis prohibuerit uxorem, vel elium uxor maritum (idem cnim utntmqtte est) ad sccuiuhtm coniugium transire eoqne nomine quid reliquerint: ut atler coniugian ex duobuf
eleciionem hubeal, ut aut ad matrimoninm transeat et rei accipicndae renuntiet, aut si hoc nolit, sd
1 defunctum honoret, ut omnino ub altero matrimonio abstineat. Ne tamen res in suspenso sit etposl
longum forte tempus denuo redeat exactio, proplerea recle nobis habere visum est rem definire, ila vt
inlra aitnum qtudem nullo paplo exactio sit eius quod relictum est, nisi forte sacerdotii ralio alteri
2 personae obvcniens statim capiendi ius praestet, utpote cum non amplius spes sit nupliarum. Si
vero anni lempus prnelerierlt, concedimus quidem ei personae, ut relictum capiat, quamquam ne i/J
guidetn id prolinus fiut. Sed siquidem immobilis res fit, non aliter eam capiat nisi tusiurandum praestiierit suasque res pignori supposuerit (id quod etiam tacite ex liac lege concedimns) se, si ad secundas
nuptius veneril, quod datum esl, tale miale acceperit esse redditnram, reddituram etiam fructus quos
3 tempore inttriacente perceperit.
Sin mobilis sit res, si qnidem abunde habeat bonorum persona
quae captzre vult, quod relictum est sub eadem cautioiie et iisdem liypolhecis detur. Atque si quidem
pn
MB\ dvoqattfisv L 1] 9 rov om. L ]j om. F 1 D 8 *secundo libri J 9 sit] sue Rl |j *nonj qnod X
18 a>: om. Bl || Svtlv J / j | xun>) xbv B1 |) 12 e^s Bl || hoo T, om.Rvulg. || 10 scelerim Rx \\ est] et R g 16 uxo27 iniywofttvos B>J 28 Sol (sic) J / J 'Mjiiv ,,m. B jj rem V\ om. RT, pnst prohibuerit eoll. vulg. | \" xAxvnrofxo J31 Ij 31 oi>x anXdis fttvxoi oiioi ot<ro>s] non ab-qne HeimbncK) utrinque libti |) relinquerit R\ \h xnM
oJute tamen ncque aimpliciter r |) ovnoai L $ 33 vno- nam R% | 15) pracciptioni Val. || 20 sed honor.itom. I r | !
22 non ut li || 24 habcre] haberi R V*T hanc F J | Atkr
&TJXT]V om. e', 34 invfroixo om. Bl \ 35 ei) eie M \\
minari Vx \ 25 pctitioncs R \ 2fi tantum RT\Vb unilt
36 dnoSwaei B' J/ 39 #<MJ babet e
Ffl 31 absolutum F | | quidem] quid / i 1 \ 32 hoc] hane
r
1 perevpti /?' fl quofiiam aHvrutrumque et 2 a nobis vulg. \1 33 sq. res suas R \\ 38 fuerit mobilis V li ydoneuo
suppl. V'1 iu spot. VIIC. B alteruinqut- IV altt-rum quoque R* |i 39 habeat rulg. \ uolens om. R* || 40 sub] ct ittb
vul<j. (1 2 rcrum 11] rerum nostrarum Vt om. vuly. |) 4 uihil VI cautiunem Rfl hisdem RVT |j 41 quid R

DE NUPTIIS

179

Nov.

44

fuerit, tale rcstitui quale percepit, aut deminutionis

medeatur partem.
toftiti tTioior siAiitpev, fi xb rrfi iktntuiaeioi, &tganevstv fttQos ei tii xp^ia eiy, xni fittn \iv.wv 4 bi vero pecuniae fijerint, ctiam cura usuris quas
Stftovnt tov ixelfrev htfieiv ioxiioeiti', voxoj tov
inde percipere valuerit, iureiurando restituentis hoc
nvtt$iSi>vros xotnov xqivoftivuv. Ei de ovx edaveias 5 iudicando. Si vero uon mutuavit quidem, eed usus
iiiv, awexQ^anxo Se, xuv nnb xoixov exnxoaxt/s nno- est, ttrtiae centesimae reddat usuras.
f> iStSurai xbxov. Ei Si fir, atpotioa Evnoyws ejcot, 5 Si vero non valde locuples fuerit, etiara firieiusy.ni iyyvTjrfjv xovrov nQPinnaiTelo&ai.
ei Si ovx Borem hunc exigi. Si autem non valuerit fidoiussoiijxiatte xbv iyyxiouEvov Sovvat, xr^vtxnvxn ini 8to>- rein dare, tunc sub iuraturia cautione et hypotheca,
uoain xnl vno^ijxrj xma rb etorj/uvov xiov ovxwv 10 secundum quod dictum est, Buarum rcrum accipiat
nvuo nonyftaxiov /UXQOV lni>fiitviiu> /JV xb xmatequidetn quod relictum est.
6 Ittfi/iirov, n &ia Si nfta xih 7Z(>6i SeTxtyovs ya- 6 Mox autem ut ad socundas nuptias vcnerit, hoc
uovi ikfttlv xov'.o vnb xov Sovxos ix8txtiG&u>, xno'
ab eo. qiii dedit, vindicetur, apud qnamcnmqtie apfnveiTi nooitoina, ws nvxb rr;v dox'i;v ovde
paruerit ptTsonam, tauiquam si hoc ab iuitio noque
Su^nv. "Oneo inl nnvxbs xijs avaSbatuts 15 datum fuisse videretur. Quod in omui restitntionis
chs xtvr^bv eixs nxinjxov eir] xb ftil/Mv
casu, sive mobile sive immobiJe sit quod futurum
ioofrai, xoaxEiv freo7iiZ,oiiv. El Si xovoiov
7 est reddi, valcre sanciums. Si vero usus fuerit
oi
urj ib xtixateXtutiitvov, dnvoco* di x nQos eyyvr;v quod rHiuqiiitur, minus idonee yoro se habeat ad
xru oiSi avxiii ntio/fjeon eiq xoyto xaxanioxev&i^vcu,
ndeiiissii)Lem et ncc ipse diyaus sit cui boc credatur,
ftrtl fiiv naf)' ixthio TW l* ov xarah:/.tnxai, xiv20 mauere qnidfm apud illuni a quo relictum est, ex
# ix xoirov exnxo<jxf]S nvxio xoxov Te/itoti, ov fitx^
tertia vero centcsimae eius usuram pracstari, quam
xors xaxnpuXti fws rj StvTtgun ixilros o/u).i,<reie ya- nsque tunc solvat, donec aut secundas ille contrabat
/<os \'ore xui xh xf(S arttdootioe xutv y.nxn(is^ij;niriav
nuptias tquando ct rcstitutio praestitarum usurarum
x6xiv litfExai x"'Vnr^ V yivotxo <pnveouv ovx n
snscipiet facultatem ant [si| fiat uiauitestuui uullavaaitai xovxov ^wi yafiov it.frtlv tXxs xnxa xgo- 25 tenus posse istum ad miptias perveniro, feive secunvn yno niri Stooet xb r.axadum modum sacerdofii (tunc enirn ci dulit quod
> uQ(aavvi;S {rrrixd
Xi/iportxi yao nvrb nnrrcot
relictum esti sive morte. Accipicnt enim boc omni
<jpi?irj tj Xiti ytirritrq
ovdiv oi-Se xaiv detioiitvaiv
modo fius beredes, nibil neque de datis usuris rcdxovxov x).rtpoi'6fioi,
T\)v avxr,v Si siiityofiev na8 dentes. llanc ipsam antcm introducimus obsoriv avttiiiSovrtS.
xni rov avrbv Xoy aintr, xnl ti firt ol rtw- 30 vanf iam et eundem inteilectum, r t si nou coninges
OIXOVI^ES oXXr,/.ots vTtb roinvrtjv xam/.inouf
aiptalterutris sub tiili reliqucririt condicione, sed alius
isiv. a).V ixeubs TS e$u>frtv TJ urHol rt ywaixl vjib
aliqtiis extrancus eive viro sivo mulieri sub tali conrowvTTjv aiotaiv Sud~i,i'ni xt fiorJL^freirt. Srjlniir, xdbv dicione dari quid voiuerit: viilclicet fort.uitorum catvxi.Qow neQtaxnattov xnxn xi,v invxun- fvatv xnl Biiurn scciindiim suam naturatu t loges supor his
tovt iTt' ttvxuli ro/wve f-Ttl xu>v $oaea>v XF. xnl nvn- 35 tam in praestandis quam in restituendis servata.
Sofiemv frBiDoovfitrior. Tnvxa xoiwv ix xu*v r,Sr} ys- Uaec igitur ex iam nnpor factis a nobis occasione
va/iirnrp TT"(}' T;tuu~>v nootpActi xol \u\\ov misccllov luliae Miscellae constitutionil)U8 retrihuimus; alia
hiaiatttov ttfitifiofiev. xa nX/.n di ioxot xvoia xnxa
vcro sint tirma sccundum terminos et casus BCCUUtovi ooov xui xit &iimxn xad"' iintQ xnvxn vtpt-yrj- dum qilOS baeC exposuimiis.
9 oafiefra. yii Si siot;/nivai nap' rtfta>v aatftihia$ 40 9 Praetatae autem a nobis observationes dentur, si
alia quae res ex mobUibus sit, eam talem qualem accepit restitnat, vel detrimentum si quod factum
4 est, remrciut.
Sin pccunia.sit. etiam cwn usuris reslitual qttas inde percipere poluerit, idqne iureiurando eius qui reddilurus est diiudicetur. Quodsi fenori non dcdit, sai in usum sunm converlit, ex
5 terlia yarte cenlesimae reddat usurum.
Sin vero non admodum locuples sit, prueterea fideiussor
qnoque a(> co petatur. Quodsi fideiitssorern dare non valeat, tunc sub iuremrando el nypolheca secundum
6 diclam nrutn suarum mcnsnram capiat qiiidem quod relictum est, slatim vero stmul atque ad secundus nuptias transieril, id ab eo qui aedit vindicetur, ayud quamcumqiie personam ap}>aruertt, ut quod
a principio ne datwn quidem esse xndeaiur. ldqne in omni restitulionis casu, sive tnobile sive immobile
7 sit qiiad resUtuendnm c'st, vulere sancimus. Quodsi aurum sit quod relictum est, careat autan fideiussionc
ac ne tpse gvidem idoneus sit cui ,hoc commitiulur, manebil id quidem apud illum undc relictum est,
hic anlan ttsuram tx terlia parte centcsimac ei pracstabit; quatn tamdiu so/vct, donec aut secundum ille
matrimonium ineat [quo casu etiam restilulio fructuum solulortim locum hubebit), aut manifestum fiat
rvm non amplius pnssc ad matrimonium venire sive ex ratione sacerdotii (twic etiim illi dabit quod relictum est) sive ctiam propter mortem: capient enim hoc omnino heredes tius, nihil ne ex solutis quidem
b fructibus reddiluri.
Eandein vcro obscrvationem candemqxic rationem introducimus etiamsi non coniuges sibi invicem sub eiusmodi condicione reliquerint, sed alius qtiis extraneus sive marilo sivc uxori sub
tiusmodi condicione dari quid yoluerit. Scilicet fortuiti casus sccundum suarn naturam et leges de iis
latas ct in dalionibiis et in rcstilulionibiis cotisidcrentur. Haec igitur ex conslitutionibns occasione legis
luliae misceltae a nobis iam latis mulamiis; cetera vero rata sint secundum terminos tt casiis, secundum
9 quos ea exposuimus.
Cauliones aulem a nobis dictae, si quidem inslitulionis pars sit vel legatnm,
3 fiioof LRi] fttaov M\ 4 anoSiSovat om. e |) 6 rbv] partcra F | 3 fnerit R11 nsuris] reddi add. vulgA 4 iu10 IP iip> liJ |j 7 fyet B'pr. \ 8 xavxaiv Haloander || rando R !| f> tcrtia T, ex tertia mnlit Beimbach |f 7 lonQOiantuxtiafrai MB?] TiQOSannixtia&co L |j 9 i^Ofto-cnplcx V l fideiussorem cet.] iussorem -r VI cautionc et yj
oin /. | 11 f*ix(>ov] fiixotp Bl, om. e prob. Zachariaeo II tcr. R2 in ra*. 1 versus | 10 dictutn] cautum R\\ 13 uen17 xnvaiov] muB |/. e.xorpti) e |j 1S l^et Bl g iyyvov Ll | dicctur RV\\ quacumque Rl | 15 uidentur II* || lt> giue
20 /nvtl M] fiivuv BLs fl ixtivov L fj tbv\ xo Blpr. | alterum om. R J furtum R1 fl 18 relinquatur R || ad] a
21 iqiTov Hnloander \tf. e)\ XQITTJS MLB \ avxcbv L |j F|l 19 fideiiusBioncm R | reddatur1 RT\ 20 ilU /f* |l
22 autem R* || 23 restistitutio V fl 24 8i delevit V*
27 niTw Ma, /J'pr. || 30 xai ei\ xav ei Holoander fl (] oi
U \t>%\ /j' I 31 post xomvrrjv tris litt. era*., xaxaXi- vutg. Q nallatenus] et nullatenus R |{ 26 tunc ei dabit
Ttotiv 33 xo$nvxriv om. L \ ;<2 xotv ante &;a>d'ev add. enim V% ei om. R || 27 derelicium V | hacO II R 28 hcrcx
x
Halnanilf.r, nnn mn/e !| 35 >'TOIS Zarhariae] nvxoli libri jj dca eius /? |) <le datis] delatis R J 29 ipsa lt || introdacinms] ducimas 33 casuum spr. /J s in ms. 3 w. |]
37 iulin rniiollu M 'lovXiov fnaxiXXov Ifttoxilov L ftna1
*tV/>v B') LD \\ .18 diaxasttav) Cod. fi, 40, 2. 3 || T<t Si 30 si non] Bine V || 31 rdiqucrunt V \\ 32 sive prius
om. R || .U et om. R \ lej^cs VXT\ lcge R F*fl35 scruata
iiiia B<\ <10 Al Si 180, 3 xaxaXiXetTiTai om.L
RVy seruandns :(/ ecruataa a t || 36 cx iam] etinm V J)
1 diminutionifl YT \ 1 mediatur Hx g partem] in 37 miscille V || 39 *quod libri^ hic V H 40 aut R*

Nov. XXII 44. 45

180

ivarnffsms tir,
p
^
v^oxniaainjots
r) dxeirvii < <p
rtinrw xuraX(A.ei7naf i /uvim mortis causa
te.
Ei fii *' o/Utx/.rjd, Tifirrwi lois xlrio
(>ov

i TOIIIVTTJV

DE NUPTIIS

institutionis sit pars ant legatum, heredihus aut subBtitntis at illis (a> quibtts baec reJicta siint; si qitidem inortis cansa donatio, omni modo beredibus Si
vero ex asse secundum taleia conriicionem conscri5 batur qnis beres. substitutis. si fuerint. aut omnino
u:
: u : !
J h d j
hi

xm xoixo enno^ynt yrpai ASttav tzsir xtv 10reliquit sive per institiitionem particulanni sive ex
ti> KUTnXtXoinev fi x^verntftatf
xrjr fie^txqi- rj xr,v asse, ant per iegatum vel fideicommisstinj, sive per
i^ oXoxXiiQav, ij x'u Ttgeafttiov rf x'o ytdtixi ntncinitv r\ mortis causa (lonatioucin, et accipcre qiiod dereti]v morns causa Sc/omv, *i Xafttir x xuiaXtkttfilictuin est et nullam cautdam dare; tunc eniui sefiimr xuipi,Sein'itv notfaXftur 8tdui'tu rr;rtxnvin y(> quenda est defuncti voluntas. Suidii etihn nostri est
uxoXovd-rpiin- rrt xoi ttXtifirjoavToi p-iiiur,. ntuianov-15 detunctorutn couservare secuudum legem voluuiates.
Sitanti- ynij tj/ilt' inii to xiov xekavxuivxaJV tpvXnx10u rvfiuv fiov/.r]GiS.

CAPUT XLV.
'Enf.tSrj fii ptxneii jzQnofav T negl xrjs <fvXaxTJe
Et qnia parrnn addita de cautela rerum pdixitnus
rdir iionyfoixiov "d/iiyo/nr, xnl xr,v siiovxoi intaxnet Loonis lioviiniis Uivae memoriae coiistitiitiuiiem
nifix xor rr,i eiaifiovi Xr,$uo* Sirtx!;tv ini xilv 6EV- 20 de secundis nnptiis, si ad eas Vfiiiens mniier non
nuiii xovxovt tXfrtriaa yvrtj
valeat dare tiileiussionis cautclam quia tiliis restituat
Iloioi' yitnwp, BiTlto
nos cauquoii onim
adiecimua subdivi25 sionem.
itxny/iiroii T/;*' Tijjofixovativ dnnynyooxee vno1 Staiutotv.
Ki ii-tani^ofis,- [xovxo bnsQ eunyo1 Et sancimus (hoc quod pridem a nobis in quac>%7> r,piv ini xivot tiurjut Stmnittvi) 'iia, tt xte dam dictum est coustitutione} iu, si quis oHVrat vcl
ipidoit] Tigriy/inxa y.mii ngoynfttttidv dioytdv, si nei' res per niiptialpni dunatiunom. si qiiiilem oinues itna77<ii>xn a-Aiftja xafrtoTi.xui, /iiiot rt xoi-xiov xQ'iaie30mobiles constitutae siint, mancat eoruin usus apud
nnon xfj ftt;-iyi nyoi Stiiigovs ikfrovar, ynpovt, xui
niatretn ari sectindas venientem nnptias, et ea bacc
avirt rttrin ixXtym xni fii, 7ii>gitnoixi>, ut^ifi ctTirtixoii} elipit et UOn reriis't, nequt" fixiifut tilio3 Jtro at'tizor 7inli)m vnio T//J jovxtor anoxifirjomn jt>xov, nialione earum usuras, sed diligentiam earum bateat
d/./.' i-nifithni!) xe nvian; xnO"' oaov u rvpoi Sitimat
socuiidiim quod lcx tlat usus dominis coustituti3,
TOIV iits x(".ottJJs OI-TD: xvuiuvi, q>v)Jixxot rs rniru 35 cousvrvet autcm Laec 8eriiiidnm leges tiliis snperxaut xine vovovs TUU ninoi jieoiuiaiv, r\ ei nnrree
stitibus, aut si omncs moriantur. scciiiidum nostrara
tfut~xianu%-, xarrt ibv tj/ititiM' vofiov xov fiiv J legein tam aine filiis casu lmnrifnte| niatri quam
anitttitn* casn T/J /irjrot, iov o Xemoftirov xoli rv> renianentibus Hliorum bcredibus cotiscrvato.
2 nnititov xXrjgofnuots fvXatxo/iivov.
Ei di Tiiiaa 2 5i vero universa cotistitnta est forte iu prruniis
n-/,ov iv xQhf'aaiv h nXLns xtvriiuli nyny' 40 aut aliis niobilibus rebus nupiialis duuatio, ttTtiam
hercdibus vel substilutis vel illis, a quibus haec relicla sunt, praestentur, sin morlis causa donatio,
omnino hcredibus. Quodsi quis in sotidum sub lali condicione hcres scrijiius sit, substitutis, siqnidcm adsint,
vel utique illis qui ub inteslato ad hereditatcm vucantur eiusmodi cautiunes pracsiet, ut undique lex
suum habeal perfcciioncm. Nisi forte tcslalor hoc qnuqne pcrmiseril diccns veninm habere cum, cui vcl insltlulioncm sive parlicularem sive in sulidum, vd leyiilum vel [idcicuminissuin vel morlis causa donaUonan
reliqnit, ct rcliclum uccipiendi ncque ullam atutiunein prueslandi.
Tnnc enim sequcnda cs( defuncti voluntas. Nam ma.vimum nobis sludium esl de/unclonun volunialcs cnm lcjc cuslodiendi.
XLV. Quoniam vero paulo nnie de cnslodia rcnim vaba fecimus, el Leonis piae memoriae crimus constiiutionein de secnndis nupiiis (qua praecipitnr) viutiercm quue ad eas veneril, si cuutionttn
fidciussoriatn se scilicet liberis res rcstiluturam prncstare ncquivcrit, purtcm lertiutn cenlcsimue acapcre,
nos hunc rctn eliam mclius ordinavimus iis quae per illam de hoc ipso constiiula sitnt, idnnea sub1 diuisione addita.
Alque suncimus iid qund untea a nnbis in quadam conslilulione diclutn est) ut,
si quis rcs per anlcnuplialem donaiiouem dcderit, siquidcm omnes immobiles siul, curum usns/ruclus
muneut apua matran quae ud secundus iwptias veneril, atquc in.ut eus eligat neqve repudiel nece u tiberis
pro earum aeslimatinne usuras exigal. scd el curnm earum habeut, praul lex pruecipil iis qni itsu/rudu
potinntur, ei serret eas secundnm /cges Ubcris supcrstitibus, vel si vmnes murtni siiU, sccundwn lcgtti
noslram mulri guiflem guaitlum compelil csc casu orbiitilts, reliquum vero libernnim heredihus conscrvititr.
2
S/ vtro lola ante nttptias donatio in pccunin forle vcl aliis rebus mubtiibus coiisislul, tnatcr ttrtio
1 post fiioos ailrf. tiTt tftSttxniifttaaov Htilo'tmter \cf.
JuHnn. c. Cl.X) || 3 fiooni xnion A/, fravaxov airiq
LB\\ 7 xg -tutav-iai B !| 9> i'xfi L &X01 &' II 1 2 /
y<Ajxoinni5ssi>n M n ro tfitlixoitianot> L, om. B |j q TTJV
aiiiii fravuroo B tj xov 0~nv('irov (nrin Lt 14 Soirrtt
LB \ 1" iov om. Iil \\ \b ftiyoor /,' || Tiooafrtv xn lort
inL^) MLB) additu (/. e.nonnfrirxrt) e |j 19 rjrtiaxn/iti^n
B'

|| 20 -ror.] rovs / / |I AT5*-1 Cod. 5. 9. C 6 |j 21

ya-

ftair} addendum Xiyovoav [Zacharius) vcl Su>{ii^ovanv ||

24 htftftaretr] accipiens g j| 25 roii} -rr\ L2 \\ Ixeirrjs
L^B1:] Iv.tivots MLl ixtirov IV \\ toyi\ quod enim
(i. e. 7 yito 1) e \\ TOVTO Lx II 20 innyuyovxti\ sidicciy
d ] ] nuv. II c.4,, ttnde rrprtita
*nnt
j| 2
p
28
j add. e i! 30
quae seifunnnir l| 29 initioii,] vell (j. . rj)
30 uerrj
L" (i*ivti B l| n) ei Lx g 34 nviov />' || 36 rnie ntoioiot nniaiv B \ nrifxcns TeXtvTi'i<xeiv L |( 37 vofiov]

fuit Cod. 5, 9, II (cf. Kruegtri adiwl.) || 38 xdaov (xotfaov B') LB || 39 naanv Lx

1 heredibus) ab hcrcdibus RTX {] substitutionitms Rl |
2 a ndil. vuly. || si quod li |) 3 duna /' || i vtro nm. I .' \
5 fut-nnt] fi Rl g 10 dereliquid V dcli<|ui'l li j
I I aut| ut V |) eive om, Rx (] pcr om. RT J 14 itu.l"
lix \\ 15 lcgcs R || 18 adita R \\ 21tiiltiusioni3)\n>t\onis Rl || qiiia lil vulij.] qua it2 VT || 22 accipfrc vnlii- i
23 ab eaj eam V% || 24 sub li f) 27 in om. R g 28 cnastitutioncm R* || qmd Rx !| ui-1 del. R'. om. vul;;. 1 29 !
quod Rx || 30 toruin HTV1] illorurn Vx snrum i'/<? I
32 rstimatiyncs ltx \\ 34 USHS) usui RVal. j| 37 morient"
secluai || matre V \ 3 /e</. n manenti? |l 39 cro| ufj
morientc R || constituta vuly.\ con.scripta R VT || os:j iuB*
V1 iucrit V* 8 40 tcrtiam vu/y.j tantiim H W

181

DE NUPTUS

NOT. XXII 45. 46

ftaatv fj itQoyaftmla Scoosn, TO xqlrov XOV XOXOV partPin usurarnin accipiente matre cum prius sancita
cautela nou exigi a filiis aurura, nisi forte sine iafiioos Xnftfinrovanv xr,v inixtQa avv rp tjdr] vevoiiovidia sit viri facultas et iiabeat auruin et argetitum
foifjwfVfj (iatpaXeiq /trj anttixelv -jinqn raiv TtniSatv

y p

et vestes et quidquiri conscriptum est matri uamus

5 etenim tunc elcctioncm matri, sive velit res accipere
et dare tidtthtssoriain cautionem sive praedictas accipore usuras; dicimus autem ex tertia parte centesiinac tain seeunrium aateriores leges quam etiam

IIKXV, ti're xni TOV eio>:fiii'ov xitui^eaftut x6v.or. rbv SCCUndlUH nOStras
ino jQtTm' (pntiiv cy.ifiootfiS. xnxn te rois hp?i(toa,'ht> 10
3 vofiovt Kmn re T<< ij^izE^ov. El Stys avn/ii'^ 8 Si vero permixtae sint res et donatio tam in
tl'rj ra ntpttynmn xni ij diopea ro /Uv iv xofymai, rb pecuniis quam immobilibus rebus sit, iaimubiles quiSi iv axtftjjnta i'xoi nndyfiaai, rn uiv nxifrjin nnvdem omnino nianere apud matrera propter quod alii
h jj
5
i '
menta habeat exinde, in rebus vero mobilibus illa
O ri,v
ixur ixtiftti\
ini Hi nni ktif/rot ravra
xoitrth' 15 tenere quae pridem sanximus, sive contigerit in moo:uo Lv}iofteTS;anfiv Epnooafrcv, eintQ irvyx<trev bilibus rebus omnia antenuptialis donationis constia>sre
\}i\nf/(7m \i} a./ie/.qaut\ tdiv axivr^xuiv firjSe ii
\a.via ,-io7/oat, ulX olansQ &'l<t/2ev anoSovvai.

20

tuta. Provideat mtilier, quod non respuat iminobllia

neque iinniinuta baec faciat, sed quaJia acccpit reBtituat.

CAPUT XLVI.
ev rjuns itsoos xaXei Jjoyo? o WQX xifi xtov
Hincnos
nos alia
alia evocat
evocat ratio
ratio qnae
qnae dedefiliornm
filiornmBUCBUCHinc
f
ij nv hifioiev
hi
mSoxfji,
ijv
ai Stintoms viuXelv
cessione
est. qnam acciperc
qnae add secundas veniiint
i
i
pifAAovrtat ynfiote. "llHrj juiv ow xni neoi roxnatv
niiptias. lani pridetn enim et de his scripta est lex
yivonnmt vofios rjfilv JIQO* 'ltt/ioyivT}%> xov xrjs dv~ a nobis ad Hermogenein gloriosae memoriae inagiSotw fivftfit\e finymionv xu>v &Biu>v TjfitTtv yeviuevov 25 strum sacrornm nostrorutn taetum officiorum reTnlea1 airiyeypanntros,
xnft TJJV BtXiaitoiov rov
Bcri|)ta, BeFisarii gloriosi proccdcns CUllSlllatu 8i'pirtlotoTnxov rtootilhov vnnieinv rr,v noo tiexnenTa tinio decimo kalendas Aprilis, por quaiu sanxinins
xniavAiiiv '/inqtktiwv xn&' ov i&eonintifiev xns firj- matros ad tilii non rvlinquentis liberos cnm eius qui
iiom ini ibv tov nmSue rov UTJ xrtraktnotnoi nnl'
niortmis est tratrilius siiic causatioiie vocari succes('. utin rtov avjnv rov rsXevT^aavtot atitAy toi/ 30 sioneni, et eitis cum usu etiani proprietatem habcre
anfayft'rn>i xaltlatf-at xi.?;qoi>, xitl rovrov fieia rrjs firmiicQ, sive prius qnam heres relinquatur sive
Xurtam>( xru xr\v vt(\7inxinv tytiv pepntioi, etxe IIQO postea ad sccuudaa vrnerit nuptias; auferentes de
7oi' xki,ooi< EITB fiexn xovtov devxtqoir to/iiXrjnnv ya.' hoc leges quae de his contrarium quid praecipieuoit' avbXovTti i% ixeivov xoiti vifiovs oi nQt xovcap. XLVl

decurtatum exhihet B* p. 19Hsq. Zach.

uturarum parfe accepla aun caulione iam lege conslituta pecuninm a liberis non exifjat, nisi forte amplae
sinl marilt facnHules habeati/ue et aunnn el artjcnluin el ceslnneiilum t't si quid aihtil mutri asstgnaium
fucrii.. TIIIIC enim nptiontni niulri dabtims,
sive res ucci\>eie el cuniinnem (ittciussonant dare vuli sive
dictam usuram, ncmpe quac lertia cenicshnae e/ficiiur, lam sccuiuinm priorcs lcijv.s qmnn secundum
3 nostram aufcrre.
Qmnlsi permixtae si/tl res el tlonatio parlem ea~ pecuuiis uaiLan ex iiinnobilibux rtbus
(onsiuntem contineat, immobilia quidcm omnino apud mulrem maneant, ut imle alintexla hubcal, dc mobilibus vcro ea vatcant ijnae anlca sunximus. si forle ex mobilibus lola anle nuplias donalio cunslel.
Pro^
mieul lamen niuHer, ne lcincre netjlcgat imrnobilia ncve dclcriora rcddal eu, scd qimlia acrepii
reslituat.
XLVI. Hinc utia nos vocal ratio quae tst de libcrorum succcssinne, gnuni /tnbvunl quae sci.nndax imlurae sunl nuplins.
AU/ue de his quoque inm //uidem scnjila est tcx u nobis ad
Ihrmoyenem
gloriosae mnnoriae magistrutn sacrurum nosirorum officionim datn,
lielisurio //loriosissimn
consute
ante diem xvil. kul. Aprilcs proposiia:
per qntt/n sanxinnis, ut uiulres ad Itereditatem plii, qui liberos
non re/it/uil, nnn ipsius tlefuncti'frnlrwns
siiie ambagibus vocenliir, eixsquc cum usufruclu etinw pro~
pricfaicm firmilcr hubcanl, sive unte dclatum licrcdilalon sive post dclnlum sccundas inierinl nuptias:
abragalis yer illam legibus qune de his conlrarii uliquid slalnehanl.
Haec itostru legislalio ut nunc qnoI TO xqlxnv TOV xoxov fiiuai] xov nTtu xoixov ixnrortrfys* xoyitv /IOIVV /,2 {sim. Alh. 7'heoil), ixnxoatfuiov xnppl. /.nr.hitrinr. |) 2 vf.rofio&errjuiitvTjv Lx ]\
4 17 ttq] 17 h f'* li 5 iioyroov MJ'\ uoyrptov
/,Br l| 6 xnxnytyortfiuivn L Ij 7 8O'KTOIIEI] oifio/iev
/A- jj i\'yt\ h<j. e','te (</ s <-f p . l(i,38)? II fiovtexttt M8*)
fiovijxo Lx (invXoixo L'1 !lr{;\ !| 8 xo npny/m kn^tlv L,
Xfi/ifiy xn Ttoaytmxn iliftxtxi/iT]fit'ra B |j nfS>ft'tltinv\
inxxtcxtvni,i07xiaxvsiyyrt^ni, ort xnvxn xn nwyfutxa
17101 xr,v Stftxiu^tTtf nvxiiir tfvXnizsi TOii x xov 71 go'
tipov ynuov nmaiv add. B ;| 9 xitv nnn] xov nm. M |j
10 roirov IVs] xqhrfs MI.B' (] II ijfiixeoov Lfii;]] 17//*'xt^n'vbfinvM[cl.p. 10.40) [| \'A fytt B'\ 14 \moxQOfr,v
11 H Iti ixvyxnvev Lf\ ixtyXnvov Mfi {rf. p . 17.3) ||
17 Tn om. L H 18 xaxftqQn&vii^aai LBe] oa&vfir^ani
if H 9 rj ptlrfiM M. om. Llic I 22 ?r) ?. Lx ||
nov. IJ l 'Epftoytvrj W \ 25 ifilv
1\ vofioi]] nov.
y$v.
8inf
y
/?' \ 26
yyfffj L \ 27 vnmti \ic)
ip] xfj ZueJnmae || 29 tbv\ xrjv
rjv Z1 fl 30 T5-I xt}v
t
V || 32
32 rfji
rfji Seanoxeine
Seanoxeine LL ||| t%tiv
& He)
x
ftni^tt)' /,J (it(inlo>i\ firinam p | H3 pexa roixiov M
l
utxa Tnvta B* j| Sevxioco d)uiXr,anv yhfioi B | i)ftt'
Monitr J9' |] 34 avilovxBi xxk.\ rf.p. 14, Hsqq.

4 nuitri. DHnnis} tlamua tnatri Rl datnus mntri. divmus

/^'|| |)simus etetiini tunc eluctiunum rnatri nm. Vl\\b siuu lrj
i f{rn/(f | 6 lidei iu&soriuni l' \\ praudictas) post prmilictas
/{ fi 7 uut V l| cente l' \ 8 sccundas II \ etiam
om, /i || 'J Kecumlas Jtl !| II dun;i| tani V \ VI quani in
ininiobilibus vulg. | 14 iutnubililiua li || lo incxinius li [|
sivi'] si ucro IO si im/y. |{ in imtnubilibus 7'|| l'i au|it(a'
lis V || cunstitut't] huec faciat attil. l(a \ 17 pruvidc-nte
tnuliere vulq. \\ '21 ruhr. Mulier qtine sccundas (ud sccuadas /{"] nuptiiia cuntraxerit quuniudmudum tilii sui aucccssioncm capiat tnm ex tesUtnuntu quam ub intestato
Luquitur autum in eodcm capite ct de supuriorc (Iratrum T) successione quae ad eani deuoluta est R mg.
{sim. Tmp.) || 21 euucat Itvuhj.] uocut VrT || 22 accipcrc
(al. acccperc H* mg.) JtVI'] accipiant vnlg.; acciprrent
Heimbaeh \ quac] qui li qu Vx j 24 Ermo^uncm / M ' / |
25 sacrurum om. V || 26 bilisnrii li VT \\ pruccdcns />eelcin*] praeccdens libri |) consulntu HVx'l\ consulatuni V*
vulrf. ij 27 decimo om. V qnam] quas V qmnri Hx \\ sjinoximus RV^ 28 liberus] tilion R g 29 siuc V Q uocati IV |1
uocari succcssionem om. F | | 31 relinquatfi R |j 33 contractum R

Nov. XXII 46

182

DE NUPTIIS

xtov ivavtiov xi SiTjyonevov. Tavrrjv fjfioiv xr\v vo- bant. Hanc nostram sanctionem firmam etiam modo
pofrtainv xroiav xni vvv fitveiv inl fiCvrus xal? f,Srj manere super solaa quae dudiitn ad secundum venere
itgds Seirtoor tXfrovoais ynfiov d'Boni>o[iEv xni tivae
matrimoniiim sancimus et quosdam propriorum acxa>v oixeiiav SiaSt^afuvaie naiS(ov, iv pefiaitp xs
cipientes tiliorum, tirme eis servantes et Becuudum
avials fvhtxTso&at xal xnxa xhv k^rfi XQOVOV, SITS 5 dfinctps tempus, sive ante nuptias sive post nuptias
7t(>6 r(ov yufioiv eixe fiexa xov$ yn/iove xbv XXJJOOV bereditatem in eis tilii desccndisse contigit. De his
eie avxrs xov TimSoi xaxevcx^/jvm ovvef}r). Tit di
auteui quae post haec ad secundum veniunt virum,
inl TZ> fiexn xuv%n t'n Sevxioov yotxcoanii dvHoos ita nobis praesens lex disponatur et sauciatur. Ergo
ovxos iifilv 6 jzrtocav vouoi XVTIOVTIO xe xni litafrtdfionecesse est filio moriente sive masculo sive femina,
leTsixto. Ovxovv avnyxri xbv nnlSn xekvxa>vxa eixe 10 sive testatus moriatur sive etiam sine hoc: interim
k
iiyoent eixs d rlXsiav rj ini Sin^y.ms veisvxav r\ x<>v- ergr ea quae ex testameiito sunt dicentes ita ad
xtov %ioois' xiufi ovv xa ix Sinfri/Aiov einot^xti ovxtos
ordinem qui ab intPStato est voniemus.
1 f.ni xr]v i aSin&txov x$iv <upt$6fied-a. Ei xoi- 1 Si igitur legitime filius testatus tuerit et reliuquat
wv vofiititos 6 nnie Sta&efieros xnxnXeitpeis TJJ ftrjT^i matri substautiam sive partem eius aliquam, hanc
xrp> ovainv rj xai ftolonv xavxrjg xiva, xnvxrjv ixeivr) 15 illa accipiat per scripturam, quia ubique custodire
X ^ i t
Siit xijv yoruprjv {sTieiSi} navxaxov <pv~ morientium volutnus voluutates, et habeat quod dixae xtov xhkstntovxtov (JovX6ue&a yi (6fiag), missutn est aut datum et secundum proprietatem et
xb xnxnXe/.siuuivov r\ SeSoftivov xai xaxa
secuiidtim usum. Sicut eniui licebat relinquere alixai xnr<t zot;aiv. aisneo yug i^fjv xnxncui extraufiorum et nihil beredem secuudae mulieris
xivl xuit- Qinfrev xni oi'Siv rov xXrtgoi>6- 20 nocebant nuptiae, ita et inatri derelinqiiens sive iuuov 6 Sevxeoos ixeivije iphmxs ynfios, ovrm xnl xtj stitutiooem sive legatum rqcle derelinqnat et domiarjxQt xnxnXmwv rj xnxalmoTaa eixe ivaxrtotv eixB nium et usum, sive ex rebus quae extriusecus adnytapelov oofrdn xaxnXtftnnvexat xni xaxn Seonoxeiav
veDerunt fuerit facultas sive ex pateruis, nihil CX
xni x^aiv, eixe ix xiov e^co&ev avxi^ npoiyevoutvniv
hoc fratribus contradicere valentibus.
cXrt jiunyftdxoiv STXB xni ix xcuv naxoioa>vt ovSiv 25
tS
xovxo xtav aSeX(f(ov. avxtXiyeiv
tivrausviov.
Ei Se ddtaftexoi 6 nati xeXevxr\aetev, ijSrj ngos
2 Si autem intestatus filius moriatur, iam ad sevxigovs iXftovarjS xrfi ftrjxgb yduovs rj xai vaxetjov
cundas venicnte matre nuptias aut postea venieutc,
fxituiTii, xnhiad-ai fiiv xni avxrj ftexh xwv xov vocetur quidem et ipsa cum tilii aut tiliae fratribus
Tiuiooi rj rfjt nntSbs nStXfuiv in capita STJ/MV6TI 30 secunduni oostram constitutionem ab intestato ad
xajn xrp rifiextQav Stdxn^iv d dSiafrixov nod* xijv
eius successioneni, Bod quanta quidom [quae] ex paixsivov $mbi>x7p>.'AXX^ooa /iiv ix nitxQtoas ovaim
terna substautia ad tilium pprvenerunt, eorum sulnmV xov TinlSn ntQir,X,fovt xovxotv ftovrjv itf.xat xr,v modo babeat usum ad secundas onmino sive prius
X(ft,otv Btg Stvxioovs vXioi r\ nnoxeoov r; vareoov dip- sive postea veniens niiptias, in residuis vero rauitxouivT] ydftovsi eie Si xd Xoma ndvxn ziodyfiaxa, 35 bus rebus, quae ahunde erant tilio praeter patenwm
vnoaa $u>fre.v rjy xi^ nniSi nnon xrtv xov nnxooi dtn- successiunem, veniat secundum vocationem nostram
Soxi.v, Loxiaftio xnxn XTJV xXr^niv XTJV fifiexiunv, ^v quam statim dicimus, quadam correctione et ea inavxixa ioovuev xtfos innvou&ioasaa xal nvxfp> 8eo- digente. Et baec dicimus iu rebuB quae extra nuptiaptvjjv.
Kni xnixn tpnfiev inl xole jiodynaot xole lem donationem sunt Quae euim in iilis sancita suut
u) XTJS itooyttfiiaiae Saf^eae. xa yd(> in ixtivrjs ve- 40

qne rata mancat in iis solis snncimus, quae iam secnndas nuptias inienmt et quibusdam suorvm
liberon/m successernnt, ulque firina iis etiain in futnrum teinpus servetnr, sive anle nupiias sive post
nu/'ttns hcreditnlem filii ad eas deferri contigeril. De iis vero quae posthac ad secundwn maritutn transiturue snnt, haec itobis praesens iex constiluat et sanciat. Ali/ue neccsse est prolern quae moritur, sivt
mascntam sive feminam, uut Wstatam mori aul i?tleslatam: primnm igilur iis quac ex lestamentis sunt
1 expnsitis itciuceps ad ordinem ab iniesialo veiiiemus.
Ilayue si fi/iits lcgitime tcsialus mairi
substuiiiiam vel elium partem eius uliqiiam re/iquerit, hunc illa accipiat proplcr scripturam [qiituuam
defnncinnim volutitates utique servari vuhtmits), atque eius quod relictum vet dalum est lam donunium
quam nsnmfrnclum habeat. Qucmailmodiun eirim exlraneo ahcui relinqucre liccbnt nec qvictjiinm luredi
secnudiun t/iiiis matrimoninm rwcebul, ita etiam qui qnaeve matri sive heredilalem sive legulum reliyuit,
recte relinquat tam in proprielatem quam in usitm/mctum, sive id sil ex rcbus qnae extrinsecus ei ob2 venerunl sive etiam ex paternis. neve fratribus quicquam adversus hoc coulrudicere liceat. Sin vero
mtrstalus filius decesserit, cum mater iam ad secundas nuptias veneril vel etiam poslea veniat, vocelur
quiilan et ipsa cum filii (iliaeve fratrihns in capita sdlicet secundum noslrum coiislilulionem ab inteslalo
ad illius stwcessionem. Sed qnaccui)iqne ex palerna substanlia ad filiwn pervenerunl, eornm solitm
huheat usumfruclum, quae omnino stcnndas nuplias aut aniea aut postea inierit: ad celera vero
bona ornnia, qnaecumque filio exirinsecus eranl prueter paiernam successionem, veniat secuiti/um invitutionem nostram qunm stutim dicemus alii/ua correctione ipsam quoque egenlcm. Atqne haec dt rcbus
dicunus quae sunl extra anlenupUulem dunuliuiicm. Alam de illa quae a nobis et praclerea per Leonis
1 tvavxla
t Hanc] autem (au /?*) add. R* twlg. || modo tuppl, P
B1
2 xnl vtV et
ftopntt om. B' || 5
in *pat. vnc. J 2 sub /i* | utnere T*] utnire /il"/' 1 re>/? || 7*7. 7Vi i "*'5tc om. .1/ |j 8 *ini (cf. e)\ iv
nerint ru/</. )| 3 sancimus vu/</.) sanximus VT sannxiraus
LR\\ eii Sevxeoov tpotxtoane dv8(>d>v f.x ipotxaiann els R \ quiisUam R V || 4 et] etiutn V'1. v. \\ 5 7. di-inceps
1
SevTtoov dvSooi B tie Sevxeooi' wotxcvoan arfipn B? || hereditatem suppl. Ka in ap-it. vne | 6 eis VT\ eiui R
9 oi-xog ,J//,J ovxtae Be \ xpnovxa) XB xnl Sirt&ia/io- eas vnhf. U filii IV vulg.) filiis WV/ft contin^it T | De
&BreiTio] dispunatur et sunciatur c || xe} Se L' l| 13 iXev
his) Di inceps Ii% || 7 uirorum F1 8 lcx om. H* | 11 tryol
aofie&n B || 1 *J rj BtSofif.vov om. B || 24 avxta om. s || erga V, om. vulg. | 13 testatis V1 | 14 matn Hl J Imncj
TtQoiytvofiivutv Hl H 25 tirj] fnerit facultas g || xnl om. L |J accipi Rl ao II* || 17 et et] aut aut V\ 19 hmtlis
27 xtXtvrrtaoi B1 i| 2 S itXfrovOTjs ydfiovt xfjs firjXQoS V hcredi vulg. || '20 derclinquent siue in inst. A'1 |
f xfje pirjxQOS dX&ovarje ydftove B* || q nm. /,' (| 31 121
7 duminum IV V^ 22 cx rubus quae om. R* | 29 uo*
T^ nntSos oin. B H $^7><ui' ,1/ffJ ^ xni dHeXfonniSofV catur R fl quod Rl fl filio R filiis T\ M quantam Hl j
ndil LB II in capita 8i,Xovoxi M\ Ttooaoinixdii ST/XOVI'XI quac om. vulg. \ 32 eorutn habeat Boluromudo bahrit
LB, om. s || 33 xovxw Lx xovxo Ma || fiovor L \ 34 npa*R' U 36 ueniant RVT\ 37 dicemus vulg. (al. dicemai
xov Bf [J aifnMVOvfUvt} L || 40 txtivrfi MB'] ixtivoiS VI s. v.) U correctionem V* correptione R || 38 in rrhui]
LBs
quam statim dicimus quadam correctiones add.R1 J quae)
quain Jilt om. V1

183

DE NUPTIIS

jftiva 5To' rificbv xai ytgos ys nnqa xr]tsleovTO: xov xi}t eiaefiovs Xr^eais Staxa^ecos axtoata <pv
atv

laxroftev. d<p' oli UVVTJV rj /tTjxrjg xrjv X9V

xa

Nov. XXH 46. 47

a nobis et a Lconis divae memoriae constitutione,

intf^ra conservamus, in quibus solum mater habeai
USUni et USUintructum.

3 ixixitoniav. AXX' dni xole nXhnt nqny^iaai xnixa

3 Sed in aliis rebus haec sancimus ct deinceps
vofiolttxovfitv xnl xio ej-rjg nctoaSiSoftsv XQVV aa 5 tradimus tempori, quaecumque post nuptialem doftna XTJV nooynfiHuav SufQ&iv iaxiv ix nnxQoi aifuatiouem sunt a patre veuientia tilio aut ex aliia
ixoiieva xi? nntSi jj nXXtov ainiav, ini xe xcav ix
causis, tam ex testamento quam ab intestato suc(W^xT/e inl XE xav aSia&dxov xXrjaeoiv. Tov ccssidtiibus. Ratione cotitra intjratos tilios uudique
y.axn xtov axagiaxtav nniSiov Xbyov nnvxa^b^tv
xal
ot super istis rebus servata, quando manitestae cauinl xovxois xols ngnyfiaat wvXnxxofiivov, oxav aXy-10 sae ingratitudinis demonstraiitur; aliorum omiiium
fril* nirint

xf;s ax<*(>taxias Oei.xvvot.mo'

xcbv aXXoiv

quae de successionibus dicta sunt pareiitum in iiliis

annvrmv, bnbaa neqi SinSoxrfi tiorjxai yoveatv ini

aut tilioium in pareutibus, intactis maneutibus.
xoli naiaiv fj naiSutv ini xoie yovsvati', axeQititov
i fvXaxxofxtvtuv. Tijv Si (txaQioxiav irxnv&a oxo- 4 Ingratitudinem autem hic consideratnua non soxovinv ov ubvov 7iQoi xr,v ftrjxion xaxaxv tfinooa&sv 15 lum ad matrem secundum pridom a nobis dictum,
r,fib> tiorjiiivov, aXXii xai ngb* avrbv xhv aSe/.<fbv xbv
sed etiam adversus eundem ipaum fratrem defuuctum.
CAPUT XLVII.
t) fiivxoiye fofiev itoXXae xols aSeXtpdis ngbs
Et quoniam scimnB mnltas fratribns adinvirem
aV.!;k)vs ytvoutvas yiXoveixins, ixelvov fibvov (vs axd- factas contt-ntionps, illum solum tainquam ingratiim
oiarov ntQi xbv adeX<p<>v yivbfievov fiexixetv xovxov20 cina fratrein eflFectnm participari hoc lucrum uon
TOI" xiaSovi ov avyx>(>ovfxevt os ov r) &nvnxov iniconcedimus, qui mortera voluerit fratri aut criraina/}ovXti><rti8 xto nStifta fj iyxXrj/taxtx^v aneveyxoixo
lem iuducere contra eum iuscriptionem, aut substanlf v
.' ! V f^ ovoint awrtjJ anetaeiev
tiae ei properaverit iuferre iacturam. Eius enim
xax' nvxov
nytlv ntpnigeaiv. xb yaQ ixtivov fiigoi eii xe
portio tam ad reliqtios fratres et matrem vcniat.
kotnovt ndeXyove xni xrp> prjxioa. iqxio^oi. Kal '25 Et haec lex super tiliorum successionilius, quibus
; o i'f/i"t ini xnls xiov nniSatv (SinlioxnZe, als ai
cutn matre succedunt filii, maneat, illam quae a
OES SwSixovxat xovs ittilSns, xtiofrio, xr\v nnQ* nobis tacta est sulniivisionem introduceiis bis quae
' yevofiitnjv imoSmiosaiv eitr,yovfievos xnls sie futuro tempore secundo matrimonio futurae Btint
i^rji xoivov Sevxtpttf awoixelv fieXXovame avfi(>L viris. Quae enim iam ad spcundum matrimoinum
rnis ynQ tjHrj TTobi Sevxeoov iXfrovaate awoixiatov 30 pervenerunt, succcssionem sive per tfstamcnturn sive
xai xr;s ttnoytains xov finjuovEv&ivxot vbuov rjintv
ab intostato babere firme et secundtim dniniuiiim et
niovoaii 4$toxa) T*i ngbs ninh: ix xr;s xcbv nniSonf
secuiidum usum et serundnro usumfructum, et alieiLtivxn Stu!ioxr;e eixt ix Sia&Tjxibv eixe $ aSia&txov
nare et testari et traii8mitu*re spcundiini quem voiinv fiefinitos xnxn xt Stanoxeiav xni x?*Plv *at *nt'
luorint modum, nihil eis impcdimeutum quoiibet
xnoninv, xni ixnoitlv xni dtaxtfrivat xai nnonniu- 35 temuore GX praeseoti COIlBtitUta
ixtiv nniT vv tiTt/jOM' XQonov ovotv avmis tfmoocov
xaxa xtva XQOvov xov nuqovxot insxapivov voftov.
cap. XL VII yEnuSr} tofiev i^eVr^a (25) habet B$ p. 127 Zaeh.
piae memoriac constitutionem sandta sunt integra servamus: secundum qnae solum uswn et fhictum.
'i mater habcbit.
De celeris vero bonis haec sanciwiis et insequenti tempori tradimus, quaecumqite
post anleuupiialan donationem a palre ad fitium pervenerunt vel ex aliis causis, latn in successiomhus
ex lestnmenlo qnam ab inleslato.
Celerum ratto adversus ingrntos liberos umliqne in his qtioi/ue
bonis servetur, ut/i verae cansae ingratiludhiis prohahuntur: ac re/iqua omnia qnaccit/n>/ite de succcssione
4 pttrentiim in bona Uberorum vel Uberorum m botta parentum dicta snnl, integra sa-venlur.
lnyratiludincm anlem hoc loco non solnm adversits mntrem secundum id quod anlca a 7iobis dicium esl Cvnsiicramux, sed etiarn adversus ipsum fratretn defunctum.
XLVIl. SeJ quoniam scimtis inter fratres mitllas invicem existere contcntioncs, eitm solum tamqnam
ingratwn adversns fralrem huins lucri parlicipem fieri non palimnr, quisqtiis vcl necem frntri molitns
sii rel criminalem in eitm delnlerit actionem vel bonorum privatiimem ei tnferre studnerit.
IUius enim
pars et ait relupios fralres et ad malrem perveniat.
Alqnc liaec lex de liberonim successinnibiis, qvihus
matrcs succedunl liberis, lata esto, gnae subdivisionem a nobis faclam introducat iis quae in fumrurn.
tanptis secundo viro nupturae sunt. fiam iis qnae inm sectmdum conmgium inientnt ct beneficio legis
nnsime qnam tncmoravimus potitae siinl. fireal ea qnae ad ipsns ex liberorum successione sive ex lcsiameniis sxve ab inlcslnlo venerunt firmiter habere tam quod proprielalem quani qitod usiim el frucliun altinet,
el alienare et disponere et traiismillere quo vetint tnodo; tu-ve ulli as impedimento ullo temporc praesctis Ux sil.
1 /iiorrot] Cott. 5 . 9, I 1 3 ftovrjr Due\ ftf>rt] tettamento sucoessionibus ltl tam ab infestato quam ex test.
vfl' | xijv xPKatv V ("V^iQ ^?e* H* H 10 nXrj&ijS st)cc. R1 B succcsnorihus 1*| 8 rationibus A" )| filiis /?' 0
MLB
nlxin
'- " n il btixvvoivxo M\ tltixwfxtu ' '*-'-
10 demonstnitur IV | aliaque onmia (nque uinnia juppl. V*
H'pr.. r^xnTn />s) LB[t) || 16 xni] *ara J3< | yrpofi inxpnt.vnr.) V\\\
dictaj rationem dicta A'1 (| 12 intctis
rbt- rtX. rultXfbv D' (f 18 Xoptv om. L I 19 ftovov
V1 intractis IV (intractas lta\ | 14 aut IV J'|| 1f. frutrem]
ill.lPs] ,>ev B" R we OM. B' | 20 itipi tlv aSthpbv) fr V1 eundcm fratrem IV g 18 Et] Ug Sud? || quoniamj
toty nSthfoiv B* || 22 tyxXtjfiaitxolt Lx \ inBviyxntxo quae Rl || |<J contemptioncs H || 20 boc om. R || 21 uoIi' | 23 nvxov antvotitv B* ontvaMv atttp B! \ luerit erf. pr.] uoluit lihri |] criminali P l 23 ei Rlvulg.]
24 rt\ yt B1 | 25 n!itXfoi>s\ xnl n$'tX<p6naiSaS [a$tX~eius R*V\i properarit vulp |) eiu) ei IV U 24 et] quam
fbirntHa B1) odd. LB \ 26 nt M | 29 StvtBgq avroixtlv ad wh). | 25 teg. quibuscum matres succedunt filiis? ||
ftiUjndmi arfigi] quau aecundo niatriinonio (i. r. onvoi- 27 nubdiuiiione Rx \\ 28 futura R> Q 29 riris] dc matris
Kioujj?) tuturac unt riri g Q 30 ijdt] LBs) STJ M || Buocessiune mld. R VT, ruhriea tnnle in textum illala (|
31 *ai xrs 33 tX96vxa om. t [) 32 ra) xat Lx \ 30 pervunerunt] et bcnclicio memoratac nuatrae legis
X! tov nngovxos] ex praesenti c
potitae sunt, liis liceat add. Contiux, vu/tj. \\ pcr om. V ||
31 et sccundum dominium om. R H dominum V'|| 32 usum
1 conititutioni-m Rx Q 2 habet V || 3 uum et RT] et Becundum om. l'[| alicnari I r p 33 testaturi (testatorio
on. Vtulg. 0 5 tempori] ipsi V* || 7 sq. tam testato ex pr.) H (1 uoluerit R VT || 34 ci RT] ei sit V sit eis vulg.

184

Nov. XXII 47. 48

KaxsTvo

Si

XVQIOV TOIS 4X rov

itQOxtQOv

yAfiov

fixoi
Ttniaiv, ojtep inl TTJS eigTjfidvrts ijfiZv dtaxdtaxxai vofto&eoiai,
a/txe, ei xrjv Tiooynfxiainv dcuoenv,
1
1
ijv
rp
teifio
os
ijv tj firpcr,(i
xt.tevxifiavio

avirj j xov
avvoixovvxos
s
xbv xeXsxavza
xeXevxijaavxaxwv
xutv nai
naiixioSavB, o p i p t
ie xov

Swv negteXifelf xai Sta xovxo fttoos aixrjv xr,s ixelrov yevtofrat

xXtjgovofiias,

DE NUPTIIS

1 Et illud autem firmum, quod ex primo matrimonio est, filiis maneat, quud super praedictain a
nobis constitutum est sauctiuuem: quud, si antenuptialem douatiunem, quam mater murieute marito
5 lucrabatur, coutigerit ad morieutem tiliutn pervenire
et propterea partein ei illius tieri bureditatis. matrum

xi;v jut]xd<ja /IT]SS xn&'

heque secundum quod succedit tilio doiniuium eoniin,

oaov xXrigovoftel xov nntSbs trfi Stanoxeiat xutv xnv- scilicet antenuptialis douationis rerum pertrui, solum
xr^ tirj xfie TIQO ydftov Scogsas ngnyfiaxtov ftnoXavstv, autem babere borum, qnamdiu superest, UBUID ct
fwtrjf Si |^i/- xrp> xovxcov, dp' oaov Ttegieoxt, xQV' 10 usumfructum. iMancat igitur et iioc bis qui ex
xni" ' nxtigniav. Kgaxtixui xoiwv xai IOVXO xole priuribus ntiptlis sunt iiliis comlonatum, uisi forte
v ngoxtgiov yn/iwv xexagiofidvov natfji, nXqv ante praedictam constitutionem iudicialis sententia et
-TUIV
nob xov gr/Jivxot voftov litxiionxi] t//~yo ij trausactio iuter partes iacta de bia aliquid statuit.
tt fiexafcv xior /isgcbv yevoftivjj Tisgl xovxuty xt
diuiuianxo.
15

is EntiSi] Sht i\ piixr^q i&xXstexo fiiv VTIO nmSbs

2 Et quoniam mater oxcludebatur quidem a filio
uggetoa [xolno nowvvxos tov Boyftaroe v TeQxvXXtn- masculo (hoc faciente senatiiscousulto quod Tenulvttov xnXovat), &vyaxydoi 8i awnreTitfinexo, itfieis lianum vocant), tiliabus autem contransmittehatur,
ovx ijii^Tjroitres x'o xd>v TtaiBwv Sixmov, aXX' av- nos non quaerentes tilioriim ius, sed exinde ei iegiTO&BV nvxr, Xtyijifta Sixnta Sovxst ixnXdaaftev aixrjv 20 tima iura dantes vocavimus quideai eam etiara cum
xai fiexn xdiv agoivcov dStXf(bi> xov xeXei^xrjanrios masculis tratribus niorientis in tautum in quanium
xnxn toaovxov xnfr' ooov dgt&ftbv oi mtlSes ciaiv, numerus tilioruin fuerit, quatenus et ea partein hatoi

'

'

"

'

...

fii',xT;o xni &>'lXttai fiovat xafrtorixottv,

dxelae ibi senatuscoasnltiiin mediam quidem partem dabat
o dnyfin x?p- fiiv ijiiatiav ftoTgnv itiidov xrj /it]X(/l, matri, residuain vcro mediaui sororibtis. quantaecurai]i- oi XitnoufvTjv
vTjv r.uiatiav iSitiov xnls nSa/.tpttle,
que extitissoiit. Quod quia uon pritnitus correxituui,
j
xatftaxrjxuiei: 'Onep ine^Si} ftr) nooxeinodo adducimus ad Compctentrm correctioneUJ, et
QOV i7tt,rio(ltutoitfiev, rvv uyousv inl XTJV jrporrr.xov- 30 in isto casu vocantes eain pro rata filiarum, quaaav di6(>frwoii>, xni ini xovxov xov &i/iaxoe xnXovv
tenua quautum unaqiiaeque filiarum babet, tantutn
ret avti,v noos craloyinv
xtav nuiSutv, dirs oaov
Bolurumodo ct earn acripere, et iu otnni casu huc
ixvairt xiov itvyttreoutr fyet, xoaovxov ftovov x<ti nv- relato in virilem portioncin (hoc quod legis est etiam
%r,v xofii^ta&ni.i xnl ni nuvxot, frifuuos eit xovro
mater veniat, sivc soli consistant masculi sive suke
<fH>iiiroi' in virilein ptn lionein [xolxo dq ro xov v!>- 35 feminae sive ctiam pcrmixta utraque proles.
ftov) xrti r; fiijr^Q oyixrtiafrtu,
ttxe fiuvoi xu&eoxi']~
xnur uvuetii eixs ftovut frrjXeiat slixi xai ava.fii
ixajiga yovrj.

CAPDT XLVIIt
''Extlvo Si V* nQos&Bivai x<y
*t.*>. ei yuQ xsXevx^oeuv
fj tkvijQ

SUmov cprt&tjIllud quoque super hoc adicere legi iustum aestifj yvvr, nalSai ixov 40 Diavimus. Si enim moriatur vir aut mulier tiLos

1 Illwi quof/ue /Irtnum maneat liberis ex priore matrimomo progeuitis, quod in dicta legislationt c
nohis constitutum esl, nl, si anle tiuptias donaliv, quuin muler murluo imtnlo suo lucrala esl, (orit ad
defuncium unum ex /Hiis pervenerii et proplerca pars herediiatis eius /ucla sil, tnaler ne pro ea tjnittar.
pnric </ua filio heres tsl dominiu rerum huius quidem anle uuplias danaliouis frualur, scd sulum eaium
vsum ct fruclum quumdiii supcrsles csl habeal. Valeat iyilur hoc quoifiie bcneficium liberis eJC pnorc
viatrinwnio progenilis dalinn, nisi quiif forle ante dictam Utjctn iudiciaUs senlenlia vd transactio inler
parles farta de Ins siuluciit.
2 Quoniam vero matcr a filio qirdem exchidebatur (quod SClum quod vocant Tertulfianum institirit),
eum filiabus outcm admiltcbalitr, t.os /iliorum ius nnn perscrulanlcs, sed ullro ei lc/jilimu iuru danlcs,
ipmm eiium cum fruiribus de/ttncli vocuvimus in tuntnm guaulus sil numerus Uberorum, itl et iimu i>artein habeal lanlum quantam singuli fraires: sive etinm promhctte el masculi ei /eminae sini, huc iiltm
constiiuinius. Si vcro malcr el /i/iac sulae sinl, il/i SClum dimidiam qnidem parlein dubal malri, refiijuaai
autrm dimidiam sororibus, quolcumrjue esscnt, dubut. Quod quoniain antea tton correximus, nunc tui cvnvenicnicm cmendalionem deducimus tla. ut hoc qnoqtte cusu cain pro porlione /iiittnon vucemus: u( quan'
tw/i quaeqite jiUarum habcl, Innlmn sofum ipsa quoque ituferal. Alque in omnibits casibus qui liuc yTXiuenl iu virilem pnrliouem [haec quidcm verba Ceijis sunl) etiam viater venial, sive soli sinl masculi sixt
sotae feminae sive eliam promiscne ulriusqtie generis yroles.
XLVIII. Jllud vcro praeterea par esse putuvimus Ugi adicere. Si cnim decesserii vir sive mulitr
1 TO7S ix xov (rov oin. LB) Tigoxdgov yn/iov MLB\
quod ex primo matrimonio est (/. r. x.o dx xov ngtatov
yn/iovi) ST B 2 8iaxdxaxxai] nov. 11 c. \ 6 avxrjv) ei
(i. e. avxfj) f || "i xXrigovOfiiat yeydo&nt B || fi'r\fir,St
jl/B S xutv Tttvrrje 8i]\ eorum icorr. earum?) Bcilicct f |j
9 of/ om. B || ngoya/naiae L || 12 xexftgtffftdrov Me\
xtX*tgJftdvoiS Lli\ 14 yivoudvrj B\\ 17 xegxvhdvetov
L TrgxovXhdvtiov B g IS rjptis xtX.) r/. t'od. H, r.t, 7;
tiov. 11 c. 3 I 20 Xtyixifta .1/] vifiifia LB\ ixnXdnmiev]
voeavimus quidem (i. t. txaXdaafiBv ftiv) p !| 23 6aov
B\ f) l| 24 t 8i om. L || 26 dxeloe "29 xa9taxrlxottv
om. L || 30 inavoQfrtoaafitv L || 34 xovxov L || 35 in
uirltm prtionem M iv xy vov avBgbs poigq Lli || exardga) xai ixaxdga B \ 40 rj avyp M} b avrg L avijg

3 est otn. Jix || 4 moriente V1 || fi fieri] filiui F 1

fili V3 y 7 duminum F, dumiuium om. /J 1 (i ley. earum! \
S solam r | ) 9 aut R' [| usum t t om. V ^ 10 liia) tt hu
V\\ 11 nisi] non Rl || 12 ct transactio) aut Imnsuclia
edrt.flIti quoniam] que Rx |l quidtni] quud II* || II Urtulianum UT \ 18 aut 10 \ cuntransniittebatur Y\ noo
transniittcbatur T transniittcbatur H j) 19 no om. IV \
20 eam] eum Itl |) 22 eam R* jj 24 et om. V^ ptrmixtio
HT\ pumiixtum V pennixti vulg. ( fuorit IV g *2(i ula
Ji1 | '28 prius R l 29 cumptiuncm R g 3) quantum 0
F|j unaquaque R || 32 et in lil vulg.) etiam in li\ tt
om. VT\\ buc Heimbach) boo codd. bio vulg. 1 34 ueuitt!

R% H 39 hoc om. V\\ exstimaoimus R exi&tunarimus //

185

DE NUPTIIS

Nov. XXII 48

xct ix xa tu>p itQoxeotov i"x re rdiv SsvriQcov yn/itop,

habentes et ex prioribus et ex secundis nuptiis, quas
ovt fiBxn XOPSB rtuu>p (fvvnXXa^mep tbp vl-uov \inl
post hanc nostratn contraxerint legera tin his euim
rtp Si; XOVXIDP xa nnoopxa Staxdxxofiev), xa jiiv
praesentia disponimus), quae quidem super lucris ex
iion ini xo'n xioSsat xole in TWP ydptav nttQnfvinT'
nuptiis servari oportet, baec sanximus, insuper et
rio&at xw, xaxin dvo/wfrerTJaaftep xal TIQOS ye u- 5 decrevimua portioues quas necesse est pamites lexmvaftip^xas /wioae ae dv/iyxr, lovi yovint TOIS ywr
gititnis et nou injjratis relinquere filiis: ipsos ^tamen)
oiori xai fii] cxaoiaxois xaxaXi/uTzdpetv nntoiv' atWove genitores non erit iustum ad Becundam omnino deSi Sr; Toi/s tpvaavxae ov di*iov av tir; rtobs XTJV cliuare prolem et quod ex Jege est tanturnmodo reStvxionr oXwi dnoxXlpai yopijv xnl xo ix xov volinquentes prioribu8 alia omuia ad secundos deduftov ftovov xaxaXmovxns xoli ngoxioois fttpos xaXXa 10 cere, Bed aliquid prioribus adicere. Si quidcm alinavxa inl xovs Sevxtoovg dyayelr^dXXh xai rt xai
qu< ID ex secundis babeat nuptiis, aut etiani priinis
xoli TTooxiooie ngoid-tivai.
e /uiv ydf> xira ix xcbp torsan, ita festivum, ita dilecturn, ut velit prapponere
Sivxiouiv k'y.otsv ydftiov, r\ xnl xutv Ttowxiav xiyjv,
eum aliis in possessione, damus licentiam buc agendi,
ovxto TtcQtonovSnoxop, ottxtos dyanaiuerov, oisxe fiuv- non tamon omuino piiores quidem tilios miuuero, sehofrat vriBOiftoetv avxbp xovs dXXovs iv tfi xxiof.i, 15 cttndos autem augere, sed neque vebementcr magniSiSouev nSemv xovro nonxxetv, fiij fiijp xnfYdnn^
lirure aufinsentum nec omuino oblivisci prioruni nialovt fiiv nooxtoovs aaldas iXnxxovv, xovs Si $vxi~ trimonioriim neque firmare quae praecerientibus uos
pou nvgfj-, aXXn fo;di iv oyodun fjeyr'iX<t> notBiofrat
de talibus dicta sunt: scd providere quidem et scxrtr n"oni'^',aiv

fi7,iSi xufrunit*

iTiiXtf.tja&at

xiop k"(i-

cundis.

providere

autem

et prnnis,

cogitantes

quo-

nqoo&tv yn/uitfv prjdi (itptuovp xh xols nob rifidtv 20 niam iilii ambo sunt, et ita facientes successionum
ntoi XUIP xoiovxiov i(tT][itru' dX)Jt IIQOVOSIV fiip xni
jj)y StvxiQiop, jtoorotip
Si xni xutp Ttodxtop, dr&v-

iu testamentis divisionera.
Hi euim iutcstatis
mortuis lcx oinne8 e x acquo vocat, conjpeteus

eis
ost

fiovfihovs bn naidei ituffio xn&axuat, xnl OVXCD eos imitantcs legem no vebemciiter magnis eos adnoiovnirove xr;v xu>p Stn3oxiop iv xuli Sind-t';xme breviare minutioiiibus, enibescentes legem. Sic enim
Staiotan: t yaQ diha&txMP avxwp XBKEVXUVXIOP 6 25 eruut patres boni et ostra digni Irgislatioiie: et
vo/ioi itTtnpxra / | iaov y.itXti, noini^xov iaxtp uvxovi
iusti quidcm eriiut. Eolam legem custodtentfts, si quid
fuiioi/urovs xbp vouov ftij acfotiya fieydXais nvxovt
autcm etiam supxa legem reliquwint, enmt iusti
avati/Mtp xnlz iXnxxo')OOii>t niHnrfitPovs xbp vbpop.
aimul et bumani patres. Kt non baec dicimus inter
OITW yno iaovxat Ttttxton dyafroi xni TTJS rjttxioas
injjratos et gratos tilios (de injiraiis enim iam sacpius
<j> vn/iod-taini, xni Sixmot pir taovxai pivov xbp30dictuii) esti, sed de bis qui masris aut minus dilitvuov (pAnTTtwres, ei Si xi xni-vtiio xbv p6/ior xnguntur: cum utiqiie nmlta ditVerrntia sit ingratituxaiinouv, aai'xni biy.moi XB n/m xui trtXnrfrownot
dinis et gratiarnm actionis et dissimilis lionoris.
nuxiuti. xai itv xnlnn fitf/iv ftentt-v axttniaxwi' re
Hanc itaque partcm de aeqiiitate tiliorurn ex priori
xai \xaip] ev//tgtajoi>fitriap nniStop (xh ynjj ntoi xa>p et sccundo niatriinonio venientiiim adbortantes poaimnatdiv rjdrj noXXdxii toi,xnt)t dX/Jt nt^l xii>p 35 tius quani sancientos dicimus; alioqui semcl augenpa).b>v tj rjxxov ayanojinvuip, o)i noXv xo SKJ^OOOP
tes ab iutestato partuoi uinniiio filiis relinquendam
tani- nxaQiaxins xt xnl Evzftoioxia>; xul xrfi oi'x ofioine

et usque ad quattuor

quidem iilius quattuur

uucias

u/trj.
Talxo Si Srj x> fitooi xb nfoi xr\i iaoxtjxoS
xioi' ttmSwv xibf ix noioxov xai devxiooi'
avvoixiaiov
yiniuiri/n1 OVjuj3<w/.uorx3 ftiiXXop / rofto-frBXoiiiTBS 40
tfniiiv' intixotye ann^ avfcrjifarxes xm> l\
dfiiaitixuv
fioiQav xrr navxios
xuii Ttatai
xaxnXtKp&tjOoi^tfr^p
KIIJ o^oi /itr xc.oanocJv itniSuJp xEXQiiovyxiop
nnt-i(oe

liberos habcns et ex prioribns et ex sccundis nupliis qnas post hanc nostram legem
cnntraxerit
inam de fiis quidcm pnwsenlia disponimus), quaccumque quidcin in lucris nuptiahbus observandn sunl,
hucc sunxinm.t el insupcr pnrliuneS definivtntus quus parcnlcs lojitiinis nec ingralis liberis relinqucre
neccsse essel: ipsos tamen ycnilorcs par uon fucril ad stcuudam prolem prursus inctinure tl prinribu$ parle ex lege dejinila sola relicla reliqua omnia ad secnndns iransferre, verum eliain pnoribus
ahqutd udicere. A'm si quem cx secundis nuptiis, vei elinm forle ex prhuis, hnbeunl udeu carnm,
adeo riilectitin, ul enm reliauis praeslare velinl in bonis, poleslalem darnits id fnciendi. ncc tamcn prnrsus
priorcs liberos imminutnai, secuiulos vero uuyendi: std ncve nimis wngnum rcddant uugmentum tieve
prorsus obliviscanlur priorum niiutiunun ncve quae a pnwdecessaribvs noslris de lalibus dicia sunt
cQnfuinenl; ventm prospicianl quiiiem secnndis, prospiciant vero ctiam primis, uirosyue libcros esse reputanles, alque ila sitvcessiottum in leslumenlis divisiunem insliluant. Quodsi enim inteslatis iis dcfunclis
Ux omnes ex atqna vocal, decet eos legem imilari nec niitiis r/iugtiis imminulionibus coercere illns. sed
lcgcm rcvercri. Sic enim narentes boni enml cl noslra lcyistalione digni; el iusli quidcm erunl snlam
Irrjcm obscrvanles, si quut vero elium ultra legem retiijncrinl, erunl iusti simnl et fiumani parcntes.
Scijiie hacc dicimus in ingralis et grutis liberis (de ingraiorum enim rebus iam surpins diclum esl), scd
de lis qiti tnagis avl tniinis diliguntur, ciirn magnum sil discrimen inler iitgraiiludincm
graliludincmve
alguc parum aet/ualem honnrem. Sed hnnc quidem locttm qui est de acquuiilate liberorum ex primo ct
saunau cimingio progenitonim consiUum potiiis dantes quam legem ferenles indicamus: si quidcm cum
tancl porlionem ub iulesiato liberis uiique relinquenHum auxerimus, ila ut, si uxque ud quultuor liberi
1 xwv flevxiptop) TWV om. B \ R SsJ av La \\ 10 fit'gos
em.i | \'A f'/pup ynfiior L\ ydficov $xotiv
& ^X01 ?"'
ftatv M; l 15 xXi,att Zaclmriue fj 17 xovs StvxtQovi
Si
l. | I*20 bq. pr,xe /*7T* fitjxti jj 1" ur,8i ip
oifoSoa M] firj atpiSoa L fttjSe afobq'iXiQOv B fttyaInfloalofrnt LXB I! 20 fitftmovv] intirmurc v. l. g II
J| nt(>l xovxojp d>(>iafteva D || 27 tovt vopovt B |
33 MTMV xcbv dxnpiartop lleimbnch || 34 raip sexluxi ||
Sj ^3^ om. L || xotv ftnXXov] rwp dXXory xdiv ftnliov l. \ 36 fj\ xai B | a5s) oli B(f) \ 37 T xal
tvXapitftlm om. D(f) | 3b Si om. L || 39 jtpcoxov] priuri e
l() ftvouivtop Heimbach | A\sqq. cf. nov.XVJII
a 1

1 et prius om. Jil || quas om. Hl\\ 3 pracsentiam V\\ super]

quae super R (j 4 sanczinius II || 5 portiones t>i* sr.r. l " |
6 tameo add. vulg. || 9 secundaa IV % 10 aliquod Rl jj
prioribus] et prioribus vuly. || Si] Nam si Coniiut \ quid
Rx |j 12 prupuuere V | 13 aliquis V1 || pussmiuiK-m
R V Q 15 agere Rx \ 17 firmare HTl\ inrirniare ^T*
vulg. | quae a praecedentibus IW^vuly. g 18 Uicta sunt
20 ambo sunt suppl. V1 in tpnt. var. | acd| quoniam
F J 19 aut V\ quoniam] quae IV | 20 sutcessionem V \
21 eius R' R 22 et cquo V1 || 23 abreuiare R \\ 25 eruntj
ecUi"c)/ijj nustra] nun IV \ legisaanctionu l'||'27 rclinquerint H\ 28 intra F | 29 gratos et in^rutos (intcr gratos
Kl) R | 30 aut) autcm IV | 31 tint H^ 33 aequaliute
Beckiut || 36 iotesta Rx || 37 quidem filios quattuor om. Rx

186

Nov. XXII 48

DE NUPTBS

aetos ITJS otoins Ttnarje fiioovs, ixnvipr ijfir, StSwxauev

Q
,
y fQ^
;
i XXvanvres
Xatav nvrolt atevoxaioinr
oi xoiwv 6 Ttixorbv vupos xa? ftilXovri %o6vfo
div, xa&a nolkaxis einovrss Htffri^fiev, yui
oviii
o ZQoa&Ev noozamofievos, dXXh awet/.ey-

omnino definientes, 8i autem ultra quattuor aint, usque ad mcdiam substautiae partem, idoneum iam
dedimus filiis solacium, noQ ex parva mensura antiquain eorum angustiam reaolveutea.
5 J Sit igitur praesens lex futuro tempori sanciens.
sicut Baepius diccutes praevenimua, et nihil priorum
tangens, 8ed coudcnsa undique et complexa sul) una

/itvoi nnvinxo&ev xni owtaneipa/iivo*

contiuuatione et omnia paene de sccuudis pronun-

ootaavxe?,

tl Si VTICO TOVS riaaagae, ^xQi roy fjfti'

vni ftinv aw-

ixttav xai anavia OXESOV xh nEgi SEvxigiov nnny.

tians nuptiia, et priora quidem prioribus in sua viryit.Xtav yafiajr, xal tn /uiv nQoiiQa xols efinooa&Ev lOtute servans. quae vero ab ea disposita sunt tuturia
ini ITJS iaviiov fvhirrutr laxrog, xn Hi nap' nvrov
secundia explanans nuptiis, et novain quamlam undiSiancrrofdEva xole taofiivoii Sevrtoois elsr,ym'usvos
que ac Bubtilissimam lntroducens quaereutibua utiyatioti, xni vinv xivn nnviityo^Ev xai a7rTjxgi/3u>fi- Ktatem. Ouinibua quae super talibus positae Bunt
VTJV tUdyutv tois &;TOV0IV tatpi).Eiav. Ilaawv iviv
constitutionibus in futuris post hanc nostrara legem
ini

io\i totovTois xsifitvcov Smro^etov ini tols iao~ 15 nuptiis et quae ex

hi8 evenerint vacautibus: hac

ftevois fiern rovSe rjfnbv xov vofiov ya/uni xni role

videlicet una constitutione futuro tempori, secuni | aimof avfjftairovot axoAfi&voiav, invrrtg Sfj zrjs
dum quod a nobis detinitum est, in bis qui contipin* Sinral-fios tio /niXkotm %o<>vu> xnxa xb nno^ nentur in ea casibiis pro cunctia BUlficieute.
rjfiiov Siutginuirov ini xols ntote^oftavots avxrj &t/*aOtv J'7 Tiaautv aQXOvarje.
('E7TiXoyoe.)
Tttvxa xoiwv

20
17 arj vnsQoxh nnai

(Epilogus.)

Haec igitur tua celsitudo omnibus

xois s&ieai xols vno xip> afjv XE)JOVOIV agxrjv xip gentibu8 quae sub tuo sunt cingulo 8ollemni modo
avvr,&et xolnio <pareoa ysriafrai nouixagaxai. aisxs
manifesta tieri praecipiat, Ut oniues COgnOSCftitCS,
"tnavTai ytroioxoviai eoe fisit,ova novov vnoaxt'rxee
quia maioreia laborem sustinentes quam oportet imT v
ri oaov ixoi,? ^ fiaiXixnls 7ii-Qtyoe6fievov yqovxi- 25 pcrialibus iucurrt-re cogitationibua, tamen uibil prius
aiv bnan ovSiv /i7t(>oa&EI' xrfi avtwv inotrjauut&a
nostra fecimus aalute, nisi undique congregare quod
oioxr^oins, u> ftrj Tio/.inxofrEv igavi^ea&ai xb dixuiw>, iustum est. et omnes videutea in uuum collectam
aXX 'Inav dotoi-xas '*; iv rjiyootofiivov xb mui xov- de hac legislatione partem aciant, quia et priorem
rov xfjt vovofrevias fttgo* ytvtooxnv, toi xni xo TIQO- bis quae iain posita aunt servavimus legem et fuluro
xegor xoT rjSq xefrtlotv iifvXa$ajjet> voinuov xni rt5 30 tempori Competentcm pusuitnua congruentiam.
piXiovxi X^ovio xip> 7i(JOir'peovoav intxed^eixafiev agDat. XV. kal. April. Cl*. Belisario V. C. cons. [a. 535]
ftovinv.
'Kyqh<pr\ xb \aoxvnov IlnxQtxlio xij> ivSo^oxaxtp
innt>xu> xrjs evSnifjovoe xninrjs nlXeaiS.
'Eyuntprj xb iaoxvnov BaotXiSr} xio ivSooxaxcp fta~ 35
yiaxftio xwv &eia>r oyytxiatv, anb inaqxwv >< vndTUIV xni naiQixia).

'Eygatftj xo iaoxxmov JSxQaxrjyiqi xtp ivSooxaxqj

x6fir]xi xdiv &tia>v largitiouov, dnb vndxtov xai naXfixitt).
40
'Eyonqnrj xb ionxvTtov Tgifiatviavtp rtp
S
KOtniaxaioi xb Sei'"Xtgov xni nnb xmaxiov. Lf:i.
'EyQnfprj xb iaoxvnov Feoiuavut iw
iS^
sint, trientem, si vero plures quum qnatluor, usque ad semissem totius substantiae omnino definiremvs,
su/ficiens iam dedimns Uberis solarium, hand metliocriler t/evatis ant/t/uis eornm angusliis.
1
Valeal igilur praeseiis lex lula in futurum tcmpns, gucmudmodum saepius antea diximits, nec quicqiiam ex prioribus utlinyeiis, sed quae collecia undique el colliyala in unain conlinuilalem omnia fere de
secundis nnj/liis exponat el priora guidem prioribus in suo robore conservet, quae vero ab ipsa constiiuln sunl fuiuris secnndis nitpliis introducal, et novam aliquam undiqne alqne,eluboralam afferal quaerentihus utiiiiutem. Omnes aulem coiisliluliones, quae ae tulibiis ialae sunt, in nujitiis posl hanc
nostram legem /uturis rcbusque indc evcnienlibus irrilue ftant: cum liaec iam conslilntio una futuro tanpori,
pruut a nobis definitum est, in casibus per eam comprehensis pro omnibus suf/iciat.
Epilo gus.
Haec itjiiur tua sublimiias omnibus qenlibus quae ad luam potestatan pertinent
solito more manifesta fieri tnbeat, ut omnes scianl nos, licel maiorem laborem sustineamus quam ferrc
ojmrtel quem impericdes circumflnunt curue, tamen nihil anliquius duxisse illorum salule, ne mullis ex
locis ius ancndicent, sed cwn videant in unum collectas omtues legum de hoc ialarum parles, intelleganl
nos et quod prius fuerit leyibus iam latis servasse et futuro lempori aptam impertivisse aequabiiualan.
Scriplum csl exemplar Patricio gloriosissimo praefeclo felicis hitius urbis. Scriplum est exemplar
Basilidae gloriosissimo magislro sucrorum officiorum, exprae/eclo, excimsiUi et patricio.
Scriplum est
exemplar Slralegio gloriosissimo comili sacrarum largilionum, exconsuli el palricio.
Scriplum est
exemplar Tribomano gloriosissimo qnaesiori ilerum ,et excoiisuli. Legi.
Scriptum est exemplar Gtr1 Tjiiiasoe LBl || 2 ndatje om. c g 3 otiyto tiliya Dr) condempsa RF(collecta vutg.) f| 10 ab ea om. V\\\ nT4 f*iif>V LB |1 hsqq. et epil. om. B || 12 iaofitvrjt M Q planant ^Hnusuam H1 | 15 Post nuptiia vv. et nouao
16 ydfiov Ll (| 17 ovfiflntvovat Afis)] liuovpfinivovGi
quaerentibu 11 sq. rrpetit R} |J euenerit V 1 hacj
h\ii
L \ 24 anavta L \ 2E> xbv\ xijv L7 Q nef>yac>/ue-quod a nubis hao li'\ 16 secundum om.Ii1^ 17 difiinix
vov ipQovxioiov L (incurrere cogitationibus g) \\ 26 xfjt
tum R V (1 qui] que V | 18 cunctis] contractis R \ sufirtixcjv) nostra s || 27 tui viil. dtlendum 0 28 dXX' unnrxos
cientibus II' | 2\ cognuscentcs V~\ ignusccntes Rl a^noi1
ZJ el omncs r J 30 vofupov M\i)\ voftots L \ 33 xo> ccntes R*T vulg. II 25 tamen nibil] cliil Rl }
iooxvTiio L tt tie in tqq. conntnnttr || 36 dnb innqx0
26 nostra] non.fi 1 { 27 et RV) sed Contius\ uidentei]
L | xnl imdxiov Ffnfonnder] vnnxto ML, vnaxtxip coni. uidente et /V | in] inde Rl | 28 lepislationero RV f
Zachariae || 38 'Eygntpt] 39 jittXQixitp om. Z> || 41 T(>- 29 posite VT\\ scruabimua RT seruamus FJ 31 tubsc
fio>viava> L\ 7()tp<>wtav(o M D 42 Lcgi om.Lietsicinsqq. dedimus ex VT Bamb. II R 31 dat. xv kal. om. T i
corutanter |) 43 xca ivSoj-o orpax? (ttc) L
CP. T) cap. Butnh., capitulo V I bilisiano V bili$ianJ
Bamb., bilasario T, post Belisarii vulg. | uio. VBm^
1 difBnientes V || 2 suhgtantiam V { iam ydoneum uica. T
RI) 3 antequam Z211| 5 saactieotes R j\ 7 condensa T)

DB APPELLATIONIBUS

187

Nov. XXIII pr. 1

<JrpnTT;yi5 roi- ftelov noaiaivTOv, anb vnaxoov %tl

nniQixitt). Legi.
Eyotiipr, xb iaoTvno* 1%ixxa. zq ivSo^orrtrif axonxrtytx> lov iteiov nqatadvxov, mib inaxoiv xni naxotxiio. Legi.
5
^Eyoaopr] to iauxvjtov M<<fztvxinvfp Toi ivSo^.oxaX(f
aioaiqyaj xov ffeiov noaiaivxov xal ajio vnaxeor.
Lo<ri.
'EygayiT} xb iaoxvTtov <J>Xa'>Qrp xut ivSo^oxnxta xb[irji t.tbf d"tiwv 7it)ifin\a>v xni i\nb V7ti'rwv. Logi. 10
H toiwv ar, ineooxh TO jtnonaxt'vxh r.ulv ytvtO'
axnvan tv xiu Sixnaxr;oirp xu> oq> epaveoa xaxaoxrtaniio TOJS T ovvi;yuyoti xoli xe oXhtit wv apxet,
io;ir xcnh rnx-xn xdnvf.a^ni xat vixofriaeis. or firjv
nntiftqrtfis Srj/ioain xTjvds r,iitav xr,v &einv Stnxn^ti', 15
aQY.orntov TWC TIEQI xourov 7in(>' tjiitav yeyonftuivntv
noo* mvi ivSo^otuxove tnaoxovi x<ov leQibv rtuvtv
Ndfoi ygntpcis ^ltonvvri xat SvSo!-oxnxq> inctQxat
\wv ifQmv ri]S *Eat TtQaixco(>ia>v xb /S', anb vnoxtov 20
xoi 7iart>txiu>. JDat XV. k . April. C P . pOSt C0I18.
Belisarii v. c.
[a. 536]

XX3II.

Coll. IV tit. 2

2t DE APPELLATIONIBUS ET LVTRA QUAE TEIMPORA DEBEAT

APPELLAIU.
Imp. Tustiniauus Aug. Triboniano illustri magistro otficiorum et qnaestori Bacri palatii.
( P r a e f a t i o . ) Anteriorum legum acerbitati plitrima rpmedia impoiiontos et maxirnp hoc circa appellatinncs tacicntes et in pracscnti ati huiusniorii lieiieticium prrvenire iliixiinus esse uccessurium. Antitjihtati
etenim cautum erat ut, si quis per se litcm exercuerit et fuerit condeinuatiia, iutra duos dios taiitntninudo
30 litentiam appellationis h;ileret; siu atttcm pcr procuratorem causa veutilata sit. et in triiluum pnixitiiiim
eam extcixli. Ex renun autem experientia iiivenimus Itoc Batis esse damtiusum: plurcs cnim homuica
ignaros legum subtilitatis et putantes iu triduum esse provocatioues porrit;eiitlas in proniptum jierit ulum
incidisse et biduo transacto causas perdidisse. Unde neccssarmm duximus iiuiusmodi rei cotupetcuter
mederi.
CAPUT I.
Et 8ancimns omncs appellationps, sive per se sive per procnratores seu per defcnBores vel curatorea
et tutnres ventilentur, possc intra docem dicrum spatium a recitatione scntentiae numprandum iudicibua
ab liis quorum intorest otterri, sive magni Bive minores sunt lexcepta videlicet sublimissiina praetoriana
praetectural: ut liccat bomini intra id spatium plenissitne delilierare, sive appellanduni ei sit sive quicarendum. ne timore instante opus appellatoriiiin frequeutetur, sed sit omuibus iuspectiouis copia, quae et in<0 discussos hominum calorea potest refreuare.
f!>

iSw. XXIII (= Coll. IV tit.2: glos*.) Lntine tantum extat. Ex Anthentico hahet Gratinni decretum (pnrs II)
C II qa (y c. 28 (Corp. iur. canon. 1 p. 473 ed. Friedberg.). Epiu Theod. 23, Ath. 7, 5 (inde LM, B 9, 2, 2). Julian.
contt. XXIV.
cap. I summam hab. 'PoTtai 8, 7.
mcmo gloriosissimo duci sacri praesentis, exconsuH et patrido.
Legi.
Scriptum est exempJnr Tzittae
gloriosisxima ilnci sacri praesentis, cxconsuli el palncio.
Legi.
Scripium est exemptar
Maxenliano
qloriosissimo duci sacri praesenlis el exconsuti. Legi.
Scripium est exemplar Floro gloriosissimo coniii tacrarum nrum privaiantm cl excnnsnli. Legi.
Tua igitur snblimilas qnae nobis placncninl cognoscens in iudicio tno manifesla fadat el advocatis
et celeris quibus praeesi, ul secundnm haec causae decidanlicr.
Ifeqne vero publice propones hanc
noslram sncrum constiiulionem, cum sufficiant quae de hoc a nobis scripta sunt ad gloriosissimos praefeclos sacro nostro praelorio.
Lex scripla lohunni gloriosissimo prae/ecto sacro Orientis praetorio iterum, exconsnli et patrido.
1 itQmaavTov TJ I 3 x^iya Lf cf. Cod. 1,59, 5 ubi ttrib.

. . ,.
t.ftdir / , || 17 * vjttj(we ^ B titaQxovS
19 /viftiJoTnTft ow. L d 20 oinf A |j 21 XV k. April.
CP. .1/) nfo u xnXnvd. dngtX, Alh. fttjvl anQikXitp
ThfoH., om. Iul. U potcst. Hilsar uc cons. J/, p. c. bili-

urii Iul. fttxa xrjv vnaxeinv Bsltaa^iov Thcod., Ath.

24*7 R) K- Kt {pro KT) V | inscr. KT' nipi ixirjiwv ANTeRieRUm LeSUTT: 7 ZXn rtnpii: 'O nvti ftaaiievs xgiflowntvio xoutiaxtoQt L [sirn. Alh. cod.).
**>pa KT\ Tltoi %a>V ''" '"'
" '
'--

novxnt ei /*t'xQt Sixn XQVOIOV Xtrootv iotiv 17 ix*Xrt&tiaa vTtofrtatf M, Tit^l iyxXr^totv Thcnd. ivanga ne^l
ixxXrfratv [ixxXrjxov nl.] cii. 'Ponnl 8, ") \ 20 trilHmiau
T tribuniano Val. tribuniantio, corr. tribuniatiu/^(Trib.
palatti om. Gratian.) | illustris V \\ et om. li | palatii]
itcrum et excunauli add. vulg. | 27 hoo R7*] haoo V Grafio., vulp. appullationi t' 1 | 28 et om. Val., rult). g
2b $q. cf. Djg. 49,1, 5 4. 4,7. Cod. 7,62,6 5 || 31 extehdat
re/ XtVndit Grniinni rodd. phrique | inucniemus fil B
32 inipromtum D i piculum />' g 33 pcrdisse H |) 35 ucl
pcr curaton R || 36 reciUitionem lil |j 37 ive minores]
sire om. V (| sunt H VT~\ sint Gratinn., ru/</- | 39 frcqucnler /?' || inconspcctioms II1 )| quae et indiscuuos V\
qoae et disoussos Rx quac indiscuaeo R*T Gratian.

Nov. XXIII 24

183

DE APPELLATIONIBUS

CAPUT n.
Ad hoc sancimus, si quando lis speratur in nostrum inferri consistorinm, si forte contigerit imperatoriam maiestatem occupatam publicis causis cx mundanis provisionibus non possc convocare patres,
quateims causa agitetur, non ex buc litem periclitari. Quod enitn vitium est litigantium, si culmen iraperatorium occupetur? vel quis tantae est auctoritatis, ut noleutem principein possit ad convocandos
patres ccterosque procercs coartare? Sed si quid tale evenerit, causa intacta permaueat, douec imperator 5
inonitus sua spoute et convocari proceres iusserit et litem iuferri patiatur et omnia secuudum morem
procedere.
CAPUT m.
Illud etiaio in tcrtio capitulo disponendum est, quod antiquitas bcne statuit, noritas autem neglexit
Cum enim vcneranda vetustatis aucturitas ita niagistratus digcssit, ut alii niaiores, alii mcdii, aiii minores
sint, et appellationcs a miuoribus iudicibus uon soliun ad umximos -iudices reinittcrentur, sed ad specta- 10
bilinm iudiciim tribunal quatonus et ipsi sacro auditoriq adbiliito litem exercerent, novitas auteiu hoc dereliquit: evcnit, ut super liiininiis causis maxitni nostri iiulices inquietcntur et bomines propter minimas
causas magnis fatigentur dispenriiis, ut focsitan totius litis aestiinatio ad sumptus iudiciales non sufficeret.
Ideuque sancimus, si quatido ex Aegyptiaco tractu vel adiuticta ei utraque Libya provocatio spcratur usque
ad deceru librarum auri quantitatem, uon iu hanc regiam urbem eatn veuiru, sed ad praefcctum augusta,- 15
lcm, qui audiat et causam dirimat vice sacri cognitoris, nulla ei post dcfinitivam scntentiam appellatioae
porrigenda. Similiquc inoilo quuties in Asiana diocesi vel 1'ontica tale aliquid emerserit usque ad praedictain quantitatem decem librarum auri, appellmioucs ad viros spectabiles, comites forte vel procousules
vel praetores vel moderatores, quibus specialiter easdera lites pcragendas deputavimus, remittantur, qiiatenus et lii ad siniilitudinom praefecti augustalis vice sacri cognitoris interccdant et causas sine spe qui- 20
dein appcllationis, dci tatncn et legum timore perferaut dccidendas. Orientalem auteui tractum causas
appcllatione suspensas et usque ad decem librarum auri quantiiatem limitataa ad virum speclabilein cotuiicm
Orieutis mittere siiuili modo audieutiam et finem eis hupositurum.
CAPUT IV.
Elo videlicet observando, ut viri spectabiles iudices non ad alios eadem spectabilitatc decoratos iudices siias transmittant appellationes in litibus quantaccumquc qunutitatis, cum non oporteat ad compares
iudices appeliationes referri, ncd a minore iudicio in maius tribunal asceudere. Sed ad illustrissimam praefecturam illornm appeilatioues, cuiuscumqiic sint quanutatis, ut dictum est, dirigantur, qui uua cura viro
excelso pro tempore qnaestore eas diriinat: utroque otticio Bubmiuistrante, id cst tam cx sacris scriniis
mure solito quam praeftclorio. lta tamen uaec Baucimus, ut nec a ducihus vel aliis spectabilibu
iudicibus. (^uibus iorte, etsi privati auit, imperialis maicstas causas iuiunxerit, appcllatio ad nitin\oratos sjicclaViles ludiccs currat, ne causa nou grarialim procederc, sed perperain videattir: aed a prausidibus quidem
provinciarum et iudicibus a nobis datis, si uou sint spectabiles iudices, intra tnemuratam quanlitatein referetur. Si autcm rel illustres sint dati a nubis iudices quibus apiccs dignitatum supcr spectabilitatem
sunt. vel duces qui omnimodo spcctabilitatc sunt decuraii, vel bi qui a principe deiegnti sunt spccinbilem
babeant dignitatcm, eorum appellatipncs sub quacuiiii[ue qnantitate iu bauc rcgiain urbem ad competentes
antiquo inore iudicps rcteruntur. Omnibus ahis, quae iu appellatiunibus statuta sunt vul ab antiqua pro
sapia vcl ab auctoritate aotcriorum constitutiunuin vel a nostra humanitate, iutactis illibatisquc cnstodicndis.
Dat. iu. QOU. lan. Cl*. post cous. JJclisarii v. c.
[a. 536]
1 haec vulij. || nostri Rx |J 2 prouissionibus F|| 3 quod]
quae /?' || ligantium \ri \ 4 possit Vvulg.] posset IlTal. j)
6 motiitus coc/J.] rautus Grntian., vulg. j| 8 antiquitus
/2* (J 9 veneranda om. R |j disgessit R \\ 10 0 niuribus
R || scri) 8ed et vtl sed etiatn Graiinni codd. jj 11 dereliquid RV\\ 12 nostri) nisi Rl |J 13 magtiig] "al. maximis' Coniiux I) ad) ut /' || iudicialis /J1 || 14 cgcptiaco
(egtiaco /?') tructu II egyptia contractu V |j libiu codd. \\
prouocntusperatur R |j 15 duct-m libraruni auri (/ XQV~
atov Xiro(i~v Aih.)) quingeutorum auruorura Inliun. c. 1M
{xtd c. 92 93 idem dectm auri libras). /. Biener (Jesch.
d. Nnv. p. 511 et y.achnriae Nov. I p. 2tf rmt. ] sed
om. U" \ 16 qui] quod V1 || eis Grntinn. ci pcnitus vulg. ||
difbnitiuatn libri || uppcllatiunc] appullatio est Gratittni
codil. pferique | 17 purrigendam W || in] otiam Rl |j Tel]
et / / | dcmem-rit V* \\ 19 deportauimus Va || 20 bii R
ibi V || augustali V Q vice om. V |) vt eine causas sine spe
quud Rx i| 21 tamen] tantum T Gratian. \ praefurant V \\
orientulcfl autem tractus T1 Grutian. oricntaletn aut
tructu /'' H 22 appcllatiunes Rl appclUtiouis R11| limitatas (iratinn., vuftf.] luintataa R liimtandas K|| 23 mudo
sinnli R || ct] in // J| ets] eius R* se Tg 24 illud V ||
obsc-ruande II* || uiri sptctabilefl R VGraiian.] uiri spectobiles uel alii spbctabiles T viri speutabilcs duccs vel

alii spectabilcs vulg. (ex v. 2!). 33. c/. Tulinn. e. 94 sia

autem antedictis Epectubilihus proconsulibua vel tliis
buiusmudi iudicibus porrigatur appollatio r.ic.) \ iudices
om. Gratiani rndd. nonnulli || nou 2(5 iudicca 8|I[K1latiuncs scr. R* in r/i.i.3ver.%uum j| 25 quantaecumquc imt
quantitatis Gruliani codd. puuci, vuhjn \ 2f> iiluslrissimi
praefcctura R1 | 27 sint dignitatis ut-1 quantitatis Gratiani codd.nonn. || quij que [i. r. quac) Gratian. [| 2S iumOiinislrantc /i [| 29 praefectorio) practectu praclurio Gratiuui codd. pnuri, vulp. j| taincn| tuni /f1 (! aliis) ab altis
Gratian. || iudicibus om. R Q 30 vUi] si Rl j| guDt R |
31 ne] DCC R Q causaa R' |j 32 iudicus etc.\ dicttt
34 qui a princi scr. R* in ras.3 vtr.i. | 33 stabiluattni V\
34 onmiuo R || hii R || 3ti refvnintur Gratian., vnlg. \
in] de vulp. |j ab antiqua procuipia] antiqua pro^apie F
antiquae prosapiae Grutiani codd. nonn. || 37 intraciis 1
inUictus Rl |j 3S III non;is ianuarii V m NN ianuarias
lul.b tgiejv voiv. {TQia>vvo)v I.X ipiaiv vov<av L*\ iavvovngicjv Alli., L\ non. ian. Iut.w<tl.; kl. lul T kl. xn
april. cod. Pnris. |j Constantinupoli T cap. \\ om.ctll\
pust consul. bilisiuriu uic. V pc bilisani Iul.w nl.. fina
irp> vjinjilav (leXioaQiov Aih. L) bilasnrii uiro elariss.
consul 7 bil. uio. cod. Paris.; cons. ailiwrii lul* uiri
clarissimi c. Bamb. 11 (subticr. om. Theod.)

189

DE PRAETOEB PISIDIAE

Nov. XXIV pr. 1

XXIV.

IIEPI TOY IIPAIT2P02

III2IMA2.

R DE PRAETORE PISIDIAE R

AvxOXQftTWQ 'iwOTirtavOS AvyOVGTOS *IfO('tVVT] tta

lo\oxaxi i7u'ig%iy r<ov UQIOV rrje Eto n^nnoiqiwv
tb
Sevicouv, ano vjinxcov xai naTQtxiqt,
Kni rovs Ttnt.ni 'Paiftaiovs
ntmtryn/ier ovx av TXOTS
TX
Sfr
Siivjfrr;rai toanvTTjv TtoXntinv
X

iv

Imperator Instinianus Ang. lohanni pp.

(Praefatio.)

Et antiqnos Romanos credklfmus

nuni()UiUT) pntuisse tatitam rempublicain ex parvis

ix
xQtnv xal h>xioTtov noxtHv ova-iijGnGitai xnl exiguisque prmcipiis ctnistitucre et omuom ex ea
v i$ nviijt i7tv oixor/terrjv, cae eintlv. nooskn- 10 orbuin turramm ita dicemliitn capere ac possidere,
T< xui xmttoT^oaoftitt, ei ftrt fiti^oatv npx<>vvu' nisi maioribus iudicibus per provincias destinatis
li iantjxlnis ne/montvois aeuvottuol xa ivtevgloriosiores hinc viderentur et praeberent eis poiyhvrfinv xai 7iptff/ov nvrolt Qovainv onXu>v testatem armorum et logum et ad utrutnque habei vofton; xni 7t(joe ixrntnov ttyov ai-rovs ni- reut eos opportuuo9 et dignos existcntcs. Qtios
uv; rt xni ul-ioxgfovs xn&eatwjat.
ovs Srt xni 15 etiam praetores vocabant, e< quod praeirent aliis
ixaXow ix IOV nob idiv nkXtov annvttov
omnibus et acies ordinarent hanc eis dantes appelpp
8vvji T>,V
llationem.
i
i
i ct civilia
i i l i gubernare
b
et ootnmiueiites
eia
ett
jnvrrjv
innitiyavxis
xe nvTols xni ra noXsde lcfjibns scribere. Unde iudicialia quoqiie habitaptxu otoixeiv xai ih neui tiov
vifitav
cula p
praetoria vocari disposuerunt,
et cupiosa
lex
p
p
xc t dixctanxrt xitrnyaiyin
TiQnnio
li
lii qtiilv Sm- 20 praetoriiin nata est vnco, uutltiqiic
praetores alii
yy
Q
inv xni
xni nulvs
vfo

titinoatv dzsd
dem Siciliam. alii vero Sardiniae insulam. alii llinulvs vofio*
x tT
tT,{ iwv
Bpaniam, alii aliam et adquiaiverunt et guberuaverunt
7ioX/.oi re Ttunhwoei
o $i 2'ito^a> 7rtv rr.aov
lanaviitv
oi Si nhmare SLC terram.
aov oi
oi Si
Si la
i;v xmtx%rtaavi6
wi yjjv.

te

xai Sit^tertaavro &aXaiiav

re

25

CAPDT I.
Tavxn iwooTvre* rj/ueis, xnl ir)v TcnXntorrjra naXtv
Haec considerantes nos, antiquitatpm rorsus cum
uua /tti^ornt arfrovs eis rrtv noXiTtinv Ijwvaynyov
maiori flore ad rrmpubliram rcdticoutes et RoinanoTii xni xo 1'atftniutv aefivrmvres i'vo/in, xnl iwiovrum iiobilitantcs iiomen, et videntes qitia in nrovioTM ui iv xttli TWI1 innoxidtv xoitxvxtQnte SinXrj* c>'s asperioribiiB dupla quadam hactenus admmistraitrns pixQ* *'"' oiBX/MUtvrte vQxrs ovStfiin npns T- 30 tione niissa nulla ad perfcctiim sufticienB quudami.twt' avxuoxtts T*S r,, Sin xovxo Sv xian> iTjnoxinis
nioilo erat, propterea in quibusdam (provinciis nostris
rlUu'i%', iv tdi noxinv re noXmxbs tjv xnl aiomuo\i\ quibus) et imlpx civilis erat et militaris alter,
xixi>i n)ju>i, nti fth> Ttoie nKXf^Xini tfiXoveixi/ri-xes, semper qnidnm adinvirfm cont!iidentes, semper vero
aii Si fiir/6fieroi, ovx OTICJS XI 7tQntutv xovs vnrr
litigantes. non ut aliquid agerent cirra subiectos
MOVS nynifitr, aXV'OTXIOSav jiXtlov nvroin innoi- 35 bnnum, sed quatenus amplius cos coiiterrent, aestivtu
ya*vt qir^rjftcv XQ'i n{><*s & T* a^^/ta awaynytlv
niaviunts oportere ad unam quaudatn ftguram colliiYoo. XXIV
Graece exint in ML, inde a cap. 1 'Ev rtaiv ("laiiev k'v xtOiv vuig.) innQx^nli
in Bb,S.
Epit. Thtod. 2 4 , Athan. 4 , 4. lulian. conxf. XV11.

iJl*wv (189,31) . . . .

XXIV.

DE PRAETORE PrSTDIAE.
Imp. Iustinianus Augustus lokanni g/oriosissiino pracfeclo sacro Orientis praetorio iterum,
ezcunsuli tl pulricio.
Praefatio.
Vetcres Romanos persuasum habemiis tanlam rcmpnbticam ex parvis et tenuisximis
iniliis cnnsliluere aiqve cx ea tolum terrarum orbcm, ul ila tliramns, adquirere el ordinarc non facile
puiuisse, tiisi maiaribus mayislrutibus in provincias missis Wuslriores inde apparuhsent iisque polestatem
cl armorum el legnm concessissenl alque iisdcm a<l utrumque usi essent apiis et spcctalis. Quos quidcm jirnelores vocabnnt, ex eo quod reliquis omnibus pracirent acie instrucla istam iis appellationem
dantcs iisdemqne commiltcules, ul el res bellicus adminislrarent el leges scriberent. Vnde eliam iudiciurins sedes vraetoria vncari iusserunl, ac magna copia legum ex praelontm ore etnanavil, multique
praetores alii Sicilium alii Surdiniam insulam alii Hispaniam a/ii attum lcrrae marisve provinciam oblinnerunt et adminislrarunt.
I. Uaec nos cnm consideremns, qui antiquitatcm rursus maiore cnm decnre in rcmpuhlicam reduximus et Romanorum nomen ornavimux, cum ridcamus in asperioribus provinciis duplice uuujislralu uxque
ailcn niisso noitnun ad plenum munux su/Tccisse: proplcren in quibusdam provinciix nostris, in quibus
ei ciri/is magislratus eral el mi/ilaris nh itlo divcrsus, qui quidnn scmper inier se cunlcndcbant sernperyue
ctriabant, non uli boni aliquid in subditos con/errent, sed quo tnu/jis cus atlcrerenl, in unam spcciem cun2 tov ngnlxtOQOS D Theod. Alh. e) rov ftQyorros r,yovp
1 Cormtitnliant* XXfVXXXl!
in R omittuntur \\
roii nonixu^oi M Toi> <"(>xotioi L (de officio praeloris 2 ru6r. Dc prciore Pisidie XXIIU R; *8' R- V ||
Iustiniani Pisidiac Iul.) \\ 5 inagxV Ath.) vnngxn ML |j
8 potuissct V | 10 ordinem V1 J 12 nuio V { eis
*Eu> M) aiutnt L (| 7 'Putftnlovt] roiiovs Thrad. |j 10 | 13 haberent om. T \\ 13 armaruni et ad utrum et legumavuov Zuchariat, || 18 JioXifiixu Hahandtr\ JIOAITIX
que V || 16 Hcties V \\ hac V \\ 17 eis et civilja] oppelUltrit 19 TttQi xot> votiov L || 21 xni noXXovf rofiovi
latiotietn K||20 prnetori* aliquid * siciliam l r || 21 sartx xrjl xwv 7H>aiTC>in(itv ivtx&rtvnt foivrjt L \ 23 aX- digine V \ 22 aliam| italiam VT taliam AVo&tiny. et aliam
lui l.\ 26 xnl om. t \ 32 T] xt Jtn B | 34 asi Si xai
vu/tfo 0 29 dupli VT [J quaedam V \ 31 sq. prorinoiis
uuioutvot L U Tt npatatt" aXX* bntus om. Iic
quibus addidit Btck || 35 cos T) om. V

Nov. XXIV 1

190

DE PRAETORE

ixaxigav agxrjv, xr,v HO7.ITtxi,v xs !iuu xal oTgaruogpre utrumque magistratum, civilem simul et militaXIXT)%\ xnidovvm
xio %ttvir\v xni xi.v i%ovoiav rem, et dare hanc habeuti potestatem praetoris nirsus
xqv xov ngnirtogos nnXtv ngosiyogiav, wexe nvxbv
appellationem, ut ipse et militiarum in provincia
xni iibv argnxBVjunxtov xwv ini xrfi ^nJ^as 6vxo*v existentium secundnni antiquitus ei natum cognonien
xara xrtv dru/ftsv nrito xax&tionv iniovvftinv ttysl- 5 pracsit et praeponatur legibus (et boc quoqiie olim
alhu xnl ngn^i-SXrjafi-ni iviv vofiotv (xnl TOVXO <$ praetorum proprium fuit), et habcat quidcm utriiisdiwd-ev ttov ngitnoigcov iSiov rtv\, xal fysiv fiev xas
que magistratus annonas, ofticio autem ittatur uuo
ixuitonf ogxrjs oriTjatis, xo^et Si xgfi<J&m pta Trt^fwofficialium ceDtum (sutticiuiit enim ei tanti). prautoxwv \xaxi>v irigxtaoiot yiig nvxf; xoaovxot). ngnixw
riano offirio ounciipaiido et ex probatoriis hinc comQn>vr,i ifj TaSetos xnXov/tirtja xni i* nuofitfiooiwv 10 petentibus facto. Sic enim erit nobilis, sic terrihilis
irrevd-ev HQosqogtns (fonwacoy vivofitvrje.* ovrtoyng
latrocinantiitns, sic iniustis inevitabilis, si cum mulu.
earui otftvit, ovxw fo.iegb: xol* /.r,axerovaiv, ovrto xole potestate gerat cuncta: ut puris quidem utatiir nianiadixoiaiv aniignix^xoe, ei fisxii nltiovoi i^ovoiai
bus, quod iam a nostra nuper data lcge dittum est
annria ngnnor
xb fiiv xnfragitls #<^<x#vu zmt x*gomnibiis adniinistrationibns, ipso quoquc obofdicnte
aiv fjSij xov nng' rjubv frayxoe xebivros vbfiov xe- 15illi et iusiurandum subcuute ct sccuiidiirn eam guberXevaurxot nnnaiut xnli n(>x"l, nvxov tii nti&ouivov
nante causas, et arniis utente et civitia sfcundum
rt txf.iny xni xbv ogxov ijiexovxos xni xnx' aiibv
nostras disponente Jeges; ut si etiam gloriosissimo10
rum
Stuxiflto' ivixoi 7 itg''"/ftnxa, xolt xe onXois xQ '
alfqiiis consularem dignitatem babcntiiim ari cin(tivov 7 xe noXittv.a xmn xoi'S rjfierfgove Sianixgulum venerit, et (hoc imitatio sit) priorum, secunzanos vouove. ib*TS ci xrtl x(vv iv^o^otaxojv T(f20dum quod sorticbantur provincias viri cunsulcs et
vnr/tiww inl T'I)V agx'r,v elftot. xni xoino /uuTjfia. ex consulibus et praetores modice consulibus minotiav fyxgoofor tlvnt, xnfro SuxXrjgnvmo xhe enugres, et ita paulatim Romanornm anxerunt nonien et
xint itiHget vn<(7oi XB xni i^ vnnjojv xni ngnixaigts
tantum fgerunt, quantum nulli penifus alteri aliaram
fttxgip xwv vmtxoip iXnxTovfisvot, xni ovxai r.axa
rerumpublicarum contulit deus. Qnod super Pisifttxgov xb Piujmiutv Tjv-i,o(ir Sroun xnl xoaovxov ne- 25 donim regione incipere primura volumua, eo quod ct
noii.xitaiv, oanv oiSiiuu naiTa/.tos irtgq xibv aXXav
in prioribus historiis dictum invenimus (luduin toti
Txou-ttubv Siiimxei' o {f*i>i. "Onsg ini xr,i J7UJH$WV
illi terrae 1'isidorum gentem praosedisse, 6od ct nunc
Xii><jni ogj-nGfrat noMTor ^nvX<'ue&n, Sioxi xai loli efiquoque regionera hanc egere maiori et veliemcntiuri

xai TOZ* 11 XrfitQiv.oli ixeivots xai nv- 35 uem hanc praeesse; et nunc qnidem uon secunilum
iVxs, arreg ini xivoe axgutgeias slvxov
ordinem legitimnm ad pam acccdere, scd spcnndum
fJtrifi tfigiTni sfvxoxganrtov
xe oixr\quaudam discursionis fi^urain: cingulo autem mixto
rr;nioy ovoua^txat, rrv agxr-r ravxr^v iyeoTcivai, xal . et compositis in idem et militaribus ct iudiciaJibus
vvv ftev ov xrtTrt xnl-iv vofiiftof
in' avrr;v ^cwof*',
a)./ut xitr/t rtvoi iTTiSjjOfjr^s ayj]U(f
T^S Si agyjji fii- 40

xai avvitd^Efiivtov els xavrbv xcJv xe axga-

trahmdum vtrumque magistratum,

cum civilem tum militarem, existimavimtis exque qui hanc polestatan
habet nraetoris uppeHaUonem dandam, ut is et exercilibus qui in provincia sunt secundum nomen a
maioribus ei tribulum praesit et legibus praeponatur
(erat enim hoc quoque ab initio praetornm proprium), et utriusqne quidem magistratus annonas Itabcal, cohorte aulcm ulatur una centum cohortalium
[tot enim sufficient ei), quae cohors praetoriana vocelur et cx probaloriis commode hinc missis conslituatur.
Sic enhn vcnerabilis, sic terribitis lalronibus, sic delinqueiUibus inexorabilis erit, si maiore cum
pulestate o/nnia agul.
Atque puris uti manibus cutn iam lex nuper a nobis lala omnes magistratus iusserit, ipse et illi oblemperet et iusiurandum praestet et secundum idem res administret, et armis utahir el
civilia secundum nustras leges ordinet. Quare etiamsi quis ex gloriosissimis consularibus ad eum tnagistratum perveniat, hoc quoque fiet per imilationem veterum, quemadmodum provincias sortiebanlur consules
et exconsulibus et praetorcs pauto inferiores consulibus atquc ita paulatim Romanorum nomen auxerunl
et tantum reddiderunt quantmn nulli omnino alii inter reliquas civitates deus dedit.
Cuius quidem rei
primum in Pisidarum regione initium facere volumus, quoniarn et a veteribus chronographis dictutn invenimus olim univcrsac illi terrae Pisidarum gentcm imperasse, et nunc quidem persuasum est eam provinciam
maiore et sevcriore viagislralu egere, quandoquidem pagi in ea tnaximi et populosi sunt qtiiquc saepiiis
ndversus publica tributa sediliose agant; praclerea tilis latronum et sicariorum receptacuhs,
quae in
vertice ahquo monlis qui Lupi capnt vocatur sila sunt, quos Lycocranitarum
habitactdum nominant,
hunc magistralum esse imposilum;
quo vuitc quidetn eum non ex ordine legitimo sed per quartdam incursionis speciem accedere: atqui si polcslas misceatur et tam militaria quam magistratus insignia in unum
T s
*l IJtatSiae AfB || 3 trjy rov]
trfi xov Be || avxiov L\b avxuiv L\f> xal npopiflXrjC
a&at om. J3 || xbv vouov L |j 7 TrgaixttJoiaJv L |J 9 xaoxov L U airtio Tlombergk |{ 10 xrjS om. Be J ngopa'
TTjgtaiv fj Ttgo/HaxogtdJv xovxioxtv ix ffoxiftaoiaiv M
boxtiiaaiiov II \\ 11 <poixovadtv MLIi j| 14 ngaxxoixo
xai xa&agaii uev zgria&at L \\ 15 voftov] Nov.VIIIc.~ ||
16 anaone xat agxas Hnmhergk H 17 ixcivo xai L xal
ixti a IJ || xax' avrtHv L || 20 ** xaV\ xal Ll xav L'1 \
xbv rSofcoxaxor Lx || 22 xa&6 8TJ ixXrjgovvro L*
24 vnox(ov\ vnavxiov Lx \ 25 TO] TCSV L XO riov B
21 xrjS xutv TliatStov B || 30 ixeivrje anaprfi L \ rrfi
yrfi om. L || 31 Se dr;] TSq (j. e. rtSr;) L || 33 xax' avrijv
JLB\ xaxa xavxtjv M \\ ticiv xni noXXoi uv&gionoi L ||
34 oxaoia^ovctv L || 37 tdgvvxcu LB || 39 irt'
i i ]
<:g. in" eri;Ta?||4l Owxefrqfitvaiv L

2 praetoris potestatcm VaL ] 4 eccundns Ffl 6 praetorium V || fuit otn. Va | 7 mutatur V Q 9 hinc] hic
libri U 10 sic tcrribilU 11 ineuitabilis 6 hahet V i
11 si cuni] sicut Hbri Q multa] mult in V mulU in
Neoburg. || 12 cuncta gerat T | | ut om. vulg. R pnris) priaJ
libri | 13 a] ad Val. g 15 gubernantcs V || 16 arrois
utcnte V~\ amministrante T\\ 17 disponcntes codd. | 19 et
buc imitatio priorum lit vulg.t et prior V et priori iYco*
burg. et prior bonor T J 20 quod] quotquot Vnl. j
23 nullus V || 24 pissidorum V (iHem 27) l| 25 uoluimui
V\ 26 toti] totius libri \\ 27 illi Vvulg.] illius T \
praedisse V \ 28 egero Beck] rigere VT 0 29 credimttS
vnln. |l quoniam et Beck || 31 homicidiis /i"6ri \ 32 praeBidiia V | sumitatc V |j 33 appcllatc libri | LupicapitoruO
Y id est Lupicapitorum T. Secluti

PISIDIAE

191

Nov. XXIV 1. 2

avrov xa&eaTui- et praetoris honorata cognomine, quis non euin perxai xzituriuivrfi xft XOV ngai-noQos intovvfiia, 5 timescat, quis non revereatur, simul leges, sinml et
xU ovx av mnov fpi&tev, xls di ovx av aidtafteirj,
arma conspiciens in unum convenientia, .et hoc ipso
iiftuv ftev laiit vopovi, oftov 8i xa onla d"eaiodJv eis
condicioue proposita aut oloedire legibus et conTi7o oxntovra, xni nixt&ev aigfoecoi nQoxtifjivrjs fj fidere atque salvari, aut solum e coutrario dispicienKainxovom rdtv vouiov xni fraguBiv re xni oat^eofrni,
tes repente dcperire, cum omnes de proxuno iegibus
r, fthvov dvxt(iXt\pnvxae ev&vS anoXiolsvai, toiv <mkav 10 auxilientur?
tyyv&ev kntxov^ovvxcov idis vofion;
CAPDT H.
dtl rolwv tbv xrjv noxhv itttQaXnfifiavovttt rnvrrjv
Oportet igitur hoc cinguium adstimentera, cuta
[n^ttiwi Si avTTjv avno SiSoftev dei xni dn' ovStvl
gratis boc ei praebeamus semper et sub uulla pftiinni'tt).u>i /jio&ui, OJTOJS nv xnl avxbe aSorgomrtn
tus mercede, ut et ipse sine redemptione perduret
fuhni xai TOIS ix IOV Stj/xuaiov fxovoie nuxovftevoi,\h et bis quae de iisco daiitnr solis contentus (hoc
rovm vnio xnl o nowzos rtfnav Atyti v6(wsi ovtco
(quod) etiam prior nostra dicit lexl, sic titeus snbxgrofrat rtiis vnrjxoots, d>s iv x(o nooTtou> diervTtto- iectis, sicut in priori disposuimus constitutione. iusteGuuir rofiw, Sixniaig xs xai xnb-noiDe xnl fieia tov
que et pure et ciun industria clementer, et homicifinoOTT^ntw tfikarfrqatTnos' xal avSftorpovias r xal
dia et adulteria expellfiis de proviucia et virginum
fioixtini O-Uavveiv xrji zu')t)ag xni nitfjfrtviov ao- 20 raptus et iuiustitiam oninem, et haec deliinitientes
nayni xul aSixiav annanv, xai xovs xnvxn nkrjft^esecundum nostras p u m a t leges, et erubescat iitillum
hvnas xrra xovs i^ixtQovi xohi&tv vnuovi, xai
violentorum, licet maiurum sit, neque subcumbat eis
iQtDoiuv ye f/r;Seva xiuv nStxuvvjtav, xav ei xotv
qui prodesse quidena nihil, occasiones autem impiep
puXjlvviv tirj, ptjSe vnoxnxaxXiveotyni xoi* tofftXelv
tatis praebere
pos
i servet qnodd
p
possunt;
sedd per oinnia
itS' bxtovv,
b
Si fi
fr Qxai
2 iustum
i
, iioo<f.aosis
f
25
est, et resjiiciat ad nostras leges et iudicet
f a).).a Sta navxtov xriqtlv xb Sixawv xai
eecunduin eas et subiectos nostroa secundum eaa
v eii xovs rj/iextaovs vopovs^ xai Siy.n&tv
faciat et vivere et conversari, et ad deuni respicere
x<n nvxovi, xai xoig vTirjxoove xove r^BxsQovs XT' uostramque formidinem, alterum vero nullum debeat
ixiirovs noulv ^rjv xe xai nohxevEO&ai, xai ngos
omnitio considerare. Et neque ex provincia veuire
diiiv atfOQav xai xb 7/fiixeoov btoe, iisoov Se fji,Siv 30 hic frequenter et subtilibus mediocrihus noa adire,
nm-xannoiv iwotiv.
aiare ft^Se ix xlts inaQxlas aroi- sed ipsum prius audire omnia et disnernere ea, ct
iav Irjaiiita ovxvoie xai nl nodyfidai fte-xyiuii r,pas memorem bonoris quem ei dedimus sic uti causia,
1
ivn^hlv dXl avxov nooxtQov aytQonafrai nnvxtov
ut 8ine reatu ei cinguliiDi fiat, scienti quia, si quis
*ni imxoipetv alxd, xal fiefivrtftivov xt/s aefivvxr,xoi,
eum adierit. deinde non meruerit quod iustum est,
^V avuo SsSoixafiev, ovxco xc^o^a* Ttt nQnypnxi ws 35 et coactus haec nobis nuntiaverit, certainen ei de
ayvnivlhvov avx xi,v npyjp- yevta&ai, yivujoxoivi,
cetero adversus nos erit. Nos enim sicut eum how einto xts avxu) TinoseX&cbv slxa fit] xvxoi xu>v Stnoraviinus administrationis augmonto, ita si euui inxniviv y.ni uvayxao&ElT} xnixn rjfilv npotnyyiXhiv,
o venerimuB indigne [et citra] uostra intentione uteaaywv avxfp xb Xomov nQoi Tjftat oxat. fjptts yng, tSeni(> atrbv xexm^xafiev TJ xije aQxrfi <*vf;oet, ovttos, 40
iixto avxov tvQvipev avn^iw: xov TjftEjigov axonov
componantur, alque sequatur eum et manus militaris omnis quaecumque in provincia est et insuper tnta
civilis colwrs, ac iam appellatio eius splendida facla sit et praetoris cognomine honnrata: guis eum non
perlimescat, quis non revereutur, ubi simul leges alque anna in unum coire videat, optionc
protinus
proposila, utrum legibus obtemperare et securus ac salvus esse an vultu solo obiiisus slalim perire velit,
cum arma cominus legibns opem ferant?
II. llaque qui hunc magislralum suscipit (gratis autem eutn et sine ullo prorsus pretio illi damus,
quo e: ipse omnino incorruptus maneat et solis iis quae a fisco danlvar conlentus stt: id quod etiam
prior nosira lex dicil) ila uli subdilis debet, quemadmodum in priore lege constiiuimns, iusle scilicel et
inlegrc et in ipsa severitate humaniter; el homicidia el adulleria et virgiuum raptiis omnemque iniustitiam
r provincia expellere eosque qui huec committant secundum leges noslras casligare ueque quemqnam ex
ilelinqucntibus, licet ex atnphoribus sit, vereri, ncqve iis sc submitterc yui ulilitalem onmino nuUum,
contra impielatis occasiones praestare possint: scd per omnia iustitiam servare atqne legnm nosirumm
Talionem habere et secundnm cas iudicure uique snbiuti nostri sccundum easdem vivant atqte degant e/ficere, ac deum ante oculos habere et reverenliam noslram, neque vero praeterca alind quicquam omnino consitlerarc; ne ex provinciu illa rnulti huc venianl et propler res viliores molesliam nobis /accssanl: sed ipse
yrius omnia co/jnoscat et diiudicet, atqne aucloritatis quam ei dedimus memor ita hac in re versetur, nt
ipsi a reprehensione immunis sit mayislratus,
scialque, si quis ipsum adieril nec ius suum impetraverit
eadtmque ad nos referre cogulnr, deinceps retn ipsi nobiscum futuram esse. fios enitn sicuti polcslatis
incrcmenlo cum honoravimus, ita si eum parum digne nostro coiisilio rebus ipsi commissis uti invcuerithtts,
1 xaiv om. L \ 2 nvxdle L |) 6 TU orx) xis om. Ll ||
ailio9a(Tj M || 9 xbv voftov L |J 10 bnXoiv] utnnca
(i-f. JiAw') c |1 11 Inixvyovvxatv L \\ 15 *f*eivoi ML

tatur VT\ simul et lcges et nrma JTJ 6 in om. Vnl. H

1H qquod adrlMill dicct V 20 mptum
V|J|J 21 *punias
V
p
p
i T punicns Neoburg.,
N
l |) erubescas
b
2 subpunire
vnlg.
V |) '12
fitrot B |S t o i s Z-1 I! lt W / J O ; ] iVov. 1 7 / / c. 7 ||
cunibat] sub cum V\\ ei /i'6rijj 23 occasionc F | | 25 et rel^ vcfiy} iti. r. S || StxaloiS Ll || 24 oftXrjv L1 oweXoi
epiciat] et om. V |j 26 eas ct sncundum om. VTjfr secunI?\ 20 gijrl ^ T V .1/ || 30 5 OTH. Z, U 32 ^ f v ^ v
dum] et sccundum Neolmrg. (| 27 uiucret F j deum] eum
L\ CvxrotS MLB] frcqucnter (i. e. avxvroti) e avx*'bv
/i'6rt || 30 frequentcr Vvulg.] infrcquentcs T; leg. frequcnllaloander || yQnftuaai LB || 34 T^e) xo TJys Be |j 35 xif tes? || subtilibus] leg. supcr litibus? || audire V | 31 et ilisixortyimxi] cuusis g || Js ov i>7tBv&vrov MBe || 36 avxqi cerncrc] et om. V || 32 niemorem Beck\ moniorari libri || sic
Lli ci f] envxto M |! T''] *a T'V JBC |J ytrwaxovxt
uti Beck] sicut rjT|| 35 coactus tst Ucc V1 |J nuntiauerit
Llis] yirtuexorta M || 39 ariou L / i
T) enuntiauerit V denuntiauerit Beck J 36 nos >um aicut
enim V (| 37 augmentutn libri || inuinircmus V \\ 3^ et
2 quanta] quae T|| civili officio toto vulg. | 4 *hono- citra seclusi |) nostra intcntione V] noslra indipnationo
Neoburg., nostram indignutiuncm T || utcnte libri
ratu VT honoratum Neolurg. honorato vulg. | 5 reuer-

Nov. XXIV 2. 3

192

DB PRAETOEE

rois nagaStSofievote avti^, &e<o re ijtrjos- tem hia qnae tradidimus ei, et deo ministrantes et
/
xni TOIS vofiois a/uvvoviee nqoir,x6vxa>t av- legibus auxilium fcrentes coinpeteuter euin c&stiga-iovaf/eitktiaout&n,
e'i ys evgotutv rjjxlnnovTa xvxbv binms, si iuveniamus furantem forsau vel gratia aut
j? x etioe *l antx&eias rjinjtivov rj tovs t]fiari()ovs iniimcitiis victum aut nostras transcendeutfm lcges
nnga^ntvovta vofioue. fiovXo[*evot yno xb vnljxoov 5 Volumus enim subiectos erigere et quae baetenul
awoi>u>ant xal ta pixgt vlv tteQMievoai xaxit xoV' sunt niederi malis, pecunias autem despeximus magus
finiwi' je vneoeiSofiev ftiyaXatv xai ngbs ravzrjy
et ad hanc respicere dispoaitionem studuimus.
ISeir xrjv Siaxvnwciv iantioafiev.
CAPUT m.
Jel Si avrbv fib fiovov rotv tTnTtaoa&ev rjiiv eigrjConvenit autem eum non Bolum bls quae dudun
fiti KIV ngomeTv, aXXn xni at'rr,e xr,iJeofl-ai xf-e xu>v 10 a nobis sunt dicta prospicere, sed etiam curatn ha-

fioAnuy ayttutini
7i-,' tniaxontlv

xni iov firjSiv roli noXixnn IxkeiSi xni in itxtv noXeiov fyyn y.nl

ftr, ovyxaiyeiv fi>,8i xma TOVIO ni-rag invTutv liAx-

bere civitatum abundantiae et ut nibil civibus desit;

coutemplari quoque opera civitatum et non perinittere neque sccundum boc eas sui minores tieri. sed

io\i yivtafrnt, nXkn xni tovs xutv vSnxwv oXxovs xni etiam aijuaeduetus et puntes et muros et itinera reytqiuui xni xilxn xnl QHOVS OTteiSeiv in<ivo^&ovv, 15 parare studere, et nou pprmittere illic venientibus
*ni ftr, cvyxoiuih' rolt ixtlae (fomoat nqaxTOyat rovi exactoribus nustros cullatores in aliquo praegravare,
Ti/ttityovi

vTiTjXoovt xntn T fiitovfetv,

fiijiii tavxas

ueque ea quae ex cousueluditie rualigna fiunt prae-

OTJ T" i!- &ovs nor^oov ytrouivai nuosxd^eie Ttapa- cepta suscipere, quae de niuroriim fabiii-atione et
An/ifitiyetv, uoat ntut xttxonoiine re xni oSoaiowaias itincribus sterncndis vt aliis denis tuilihus causis
xai a/Jiu* fjvui/n nlxiitt n^otnatv dx xatv &qovu>v 20 procedunt a sedibus tuae celsitudinia. Horum enim
ttfi afti V7itooxr,s. xoixior yay nnnvxotv ivextv xai omniutn catisa et si quid tale aliud est nuili pert %t IOIOVXOV Ixeyov ovtitvi avyxiouftan xove vnrj- mittat subiectos nostros laedere, neque procedat seoxoovs TOV rrfitiiyovi aSixtlv, oitie nouikeiaexat \prtfot tentia a sedibns tuis tale aliquid diccns: iaui etenim
ix itav &OI'IU>V xtiif aaiv xoiolio xt kiyovan' y.nl boc probibuimus Sed ipse qnidein omnium curato
ynQ r,dr) xovro xtxuikrxnftev. nkk' aindi (tsv nrtnv- 25 habebit; si quetn vero uos secuudiim pragmaticani

xajf ini(i*t.rloexaf ei <Vt itvn r,fitU xaxa dslov r^fiuv fortnam direxerimus, quccn merito etiam ad tinim den^nyfinxixitv xvnov oxeiAatuer. ov Xatot ngos xi]v Btiiiabimus culmen, ille examinabit quod a uobis deatjv xttxnniuif/oftev nijxi.v, ixtivos uuoit^exoact xo cernitur, alteri vero uulli penitus licenlia erit vcxare
nap' r,fjutv iyxQirvfjfvov. extgiu Si ovbtvi nitvxeXuie subicctos: qiiatenus provincias videanms rtirsus boadtta ytvr^otxat XtitXaxBtv xo rnijxoo*'* ontos "tv ths 30 minibus plenas, rursus propriis civibus tiorentes, et
innyxins idotiiev naXiv ovfryajnuiv pearns. nnXiv xols non connucns liic multitudo bominuin ad suam tcrnnXixnie xotuoaas, xni (ir\ ovgyiov ivxavfra
ram remeare propter iudicum malitiain non confidat.
i avfr(tio7irov tis XTJV invxaiv yr)v inavtXfreiv
Proptcrea igitur sancimus tuam celsitudinern nequao dmornov
d o
axia
ij &nQqoiil. Jin quan divisas babere Pisidorum gentis administratioXTJV xtov
xaxiav
L
loi-ia Totvw d ionioiut> xr,v Gr,v ntgo/j^v ^T^XSXI 35 nes, sed uniim esse iu ea spectabilis practoris niagi$tr]f>r]fift>ns ^ety xrfi toi IJtatHiov aM agxrii, nXXa stratum. ipsum quidetn inilitareni. ipstnn vero civilcn
lilnv tlvat xrp> v avxrj xov Tiegi^Xinxov ngnirtouos conhtitutiim, ft sitniiitcr quideni fiscalium civiliuinqiie
aQX',** nvxijv fiev oxonxtu>xixr,v, avxip' Si nohxixTjv curantcm, siuiiliter auieui miiitibus pruesedentera,
quatenus alterno solacio et admiuistratiu cx annis
xu&taxtjjanv, xni ofiotioi /iev xtov Srliioaian> xt xnl
noXtnxiov tfQOvxii^ovoav, opota/S Si xwv GXQnxnaxtbv 40
r,yov(iift]v, osre xf, 8t* ai.kilXu>i> (loifteiq xni xrjv
a
QX1v ^* iv>v bnXutp ioxvgav tlvru xai xrjv 6n?.i-

et deo servicnles et legibus subvenientes in eum ut decet aniviadyertemus, si quidcm ipsum vel furari forte
vel graliae aut odio ccdere vcl leyes tiostras violare reppererimus
Jpsi enim cum suhditos eriyere ft
vialts quae usque adco invuluerunt mederi velimus, et tnagnas upes despeximus et ad hanc speclare cunSlilulioncin stnduimus.
111. A/a/ne vero iis sohim guae svpra a nobis dicta suni providere eum oportel, sed etiam ipsaui
urbium prosperitalem neu quicquam cives (ieficiat cnrare; porro opera quoque civitulium inspiccre uripit
pnti hoc in genere eus dctcriorcs fieri, sed ut et aquue duclus et pontes et tnnri el viue rcficiantur ojttrwn
dare, neque permillere exucturibus qui ilhic veuiunl ut subditos noslros iilla in re prcmanl, nec mivjis
mundaia illa t/uae ex prava quidem consueludine fiunt suscipere, quaecumqne a sedibus luue sublimitatis
proficiscuntur de rnuris exstrutmdis et viis siernendis et sesccntis aliis causis. hlorum cnim omnium causa
el si quid esl eius gcneris aliud nulli subdiios noslros iniuriu afficcre permitlal, ncque procedel senienlia
a stdibus tnis quae tule quid dicat: eteniin hoc iurn prohibuimus. Scd ipse quidem omnia curabil; yuodsi
qucm millamns secimdutn sacram nosiram pragmaticnm saiiciionem, quum forlasse ad luum praefeclurati
millemus, iUc insupcr examinel quod nubis prubalur.
AHi vero nulli omnino venia duhitnr depraedandi subditos: ul provincius rursus videamus hominibus refcrlas, rursus suis civibus florenles, neve multilvdn hvminum huc conflucns in putriam suam redire propler magislruluum mu/iliam non audcal.
J*roptcreu igitur sanchnus, ttl tua sitbtimitas magistratus gcnlis Pisidurum non awjilius divisos Ituhcat,
sed una sil in eo speciabilis praeloris poleslas, quae militaris eadem et dvilis sit ac puriter pubiias ct
civilibus rebus prospicial, pariler militibus praesit: ut muluo auxilio et viagistratus armis finneiur tt
3 et ye IH:)] eixe ML || 4 x"QiTftS L H vrxiaftevov
B || 5 sq. (iorXofiEvot xQrltt<*za)v xs vneptifiofier] volumus nrounias autem ucspcxmius ff || 8 danevaaftrjv
Jic \\ 10 avxifS
jOe QQ1 3
13 ninove
xf f orn. s || 1
1 \\ xxov]
o ] xxovxo
o v x o jO
e LL|| ||
U 15 xiil xeixri\ xai om.M ||| 23 ngos iXtv14 twv om.
m. /, U
oexnt L |1 24 ix xiov
xio Bs\ &x om.
om ML j| 2ti &slov rjfiiov]
jf]
s] ttniTito
n i t etian
&siov vofiov Tjfiwv ZZ/, oin. e|||| 27
27 iatt)s]
etiani ee ||||
29 iiiQoit L || 31 &nggoirj AfBg] &aggovfxe? L &"Qgovv-xvjv Htiloander || 39 x<i)v Srj/ioaia)^ 40 o/ioia>s oi
vm. B{ || 41 fjyov/zdvcov iie |j rij] STJ DC |) porj&eiaS Bc

2 caatigauitnus libri j| 4 conuictum T [j transcindentem

F a transcindentcns F 1 || 6 dispcximus V II 11 ciuilihus J*J

14 aqueductos FQ 15 illio V] illuc T U IG exuciiooibus 7" || 17 quac om. V || 19 aliis densiinitibus I' JJ 21 ii
quidcm 7"|| 23 enim T\\ 24 cura V || 25 qucm V) que
T\ 2fi dircximus lihri fl queni} /et;.quani? | ctiam Vvulj-]
otn. T || dcstinuuimus tt 27 exumitmuit libri \\ 27 discernitur V\ 31 coniflm-ns V [| 32 rcnicaret T renianuret l'\
iudicium libri || 33 ncquam V ntquc T \ 34 diutrfiJ
T |j prai sidiorum gentis aiinninistrationis V J 35 ca V!
magistrum V || 3(> militurum V |j 33 praesideDtom vulg- {
39 ex arniis et fortis (luria T) ULii, et trannposui cnl<
administrutio

193

PISDMAE

Nov. XXIV 3. 4

TtiavGat> xa.l-tv xexttXXamiG&at rtp voftco. oiSi yng fortis sit et armatns ordo lege decoretur. Non enim
Su axdai? bOtai xnr xdi TtoXete avSphs Itpeox
ulterius indisciplinatio erit per civitates, cum vir
xotoitxov xb XotTiov, oe ci.io t]fiiv ixaxioai aQ%r<,
praesedeat talis de cetero, qui diguus nobis utroque

cingulo videatur.

vofiKsxai,

CAPUT IV.
Jlavra rolvxtv, onoaa ro Sijftoeiov &xQVYei> rttvra 5 Cuncta igitur, quae fiscus ministrabat, haec Bexaia xijv vnoTejayfifiTjv anoypatpijv riube ra> &sia> cundum subiectam descriptionem huic sacrae uostrae
ijjuw* voftw didoa&ut np nsQi^)Jm(ff xeXevo/iev jtQai- legi dari s|)ectabili iubemus praetori et qui circa
Twf* xa TOIS n/tf' aviov. q>neo Tigosxelafrut xnl
eum 8unt. Cui praefulgere sacri nostri coguominis
xo trti &t(ai {utov noosrjyooias fiovkofiE&a ffv/tj3o- volumus signum, sitque praetor lustinianus iii Pisih>\ xui iario nquiitoQ lovoxinnvbs o IJiaiSias yi-10 dia factus iudex. Oboediatque praetorianuin officium
vofinot aQx&v. Tnaxoveru/ Si rj n^airwgiuvi] Tagii
ei, iactum quidem ex probatoriis, sicut dicentes praeavi<{> ywofiivt) fiiv x Tiqo^axoqiu>vy xafruTieQ eincvvenimus, similiter autcm et civilibus et militaribus
Tss ifbtjvev, ououos Si xal TOIS noXtnxols xai toii
hominibus atque rebus vacans. Ad haec etiam fis<si^mttu)tiKoii arftgivnoiG is xui npdypaoiv irrjoxocalium exactio iudicem bunc officiuni(iue respiciuut
Xrjuivr,. Kul npos ye r; rwv Srjuoaitov eisnoai-ts tov 15 eins, et omuia babehit administratioois insignia quae
o^nvta rouiov rr^f te rd^iv dyerai rrjv avrov, *nl
hactenus habet, vehiculum ex argento et proximain
navta l'%ei T irfi OLQX^I1 naoaar;fin onooa xui vvv
et fasces; habebit quoque BUper militibus et adrefxu, SiipQov xi ii, agyvQov xai nilexw xai QafiSove' sponsum: cuin utique ex hoc ipso ei deraua in hac
iliti r Ini xois aTQdTtohan xal ad responsum. xai- provincia militum praesulatum, ut eos et componat
xoiye xai avtofrev avno SiSufisv ti\v TWJ iv rfi 20 et ordinet et procuret inscqui quidem latrocinanles,
xwpq ravTri arqutiutxuiv t/ye/iovtav, aiste avrove xui
mansiietos autem et oastos collatores inter alterutros
mniielv xal xarrtii', xai napaaxtva^ew int^iivm ftev fieri, et neque civitates "tumultuari permittat ueque
xoii krjaxtvovGiv. r]fid(>ovs Si xai ovMpQorai ruvi vnrj- vicaneos resultare contra fiscuin. babeat autem super
xoovt iftot d/./.t';).ovi anoielelv
xai ftffze xiti TioKtii oinnes potestatem excepto penitus nullo Sitque etiam
oruaia&ofrat ovyxu)Qtii' fti;xe TOVS xwfirjjaz cmavfrn- 25 haec administratio inter medias consiitnta et iu spe2taZ,tatfai ngot ro Srj/joami', /tiv xt l<p' tmaat xijv
ctabilium iudicum numerum conscripta: ut quaecumilovaiav i^r\Qr]u$vov narreXuis ovSevoe. Elvat Si xui que olim quidein in vicariis. aunc autem comilibus
v
v Ta s
xainrjv xfr a(*x>l ^
' fioan xexuyfierrjv xai v lustinianis et Pacatianae Phrygiae et primae GalaT<P iu>v TttQtpXtTtxiov apxoviMv apitf/tiii yeypapfttrTjv,
tiae sunt et spectabili coniile Oricntis et spectabiliuCTt baa Lri xun> TTuXat fjir (iixaaiior, rvr Si xo- 30 bus procunsulibus. haec etiam in istu consistant,
pr}iuiv 'lovoitvtuvwv xrjs xe Uaxaxiavqs <Ppvyias xr;i ei sit speclabilis iudcx, et appellationes ab eo factae
t rtpanqi PaXatias tari xai nn> neptfiXeTtiov x6ptt~ hic destinentiir et examinentur, sicnt iu aliis spectaxoi riji"Eio xai xiur TitQifihTixuiv avfrvmixuiv, xavxa
bilibus iudicibus. atque introducantur iu foro glorio*at in' avxtp xafrcoTavai, xai ilvat uvxov ntpi
sissimorum praetectorutn, pariter audiente negotium
fHinrot' agxovxa, xai xas lyiout rat nwp' avrov 35 et gloriosissimo quaestore sacri nostri palatii: eo
yivofiivai irxaifra OTtXXeafrai xe xai i&Tottaftai,
quod cinguium. Jicet aiiquid militare habucrit, sed
xadantQ xai ini xaiv aXXiov xior o7Ttyxa/3tXiu*v dp- tamen totum ad legaliorein mutatum guram oportet
lovxuiv, eisdyeafyai xe iv TU> Hixaaxtjpiio iu>v tv-

xai TOV viti)orfhov xoiaiaiuipoi xov &iiov i^nbr Tta-40

Xaiiov Smxi xifjv dpxrp', ti xai xt axpaxnuxixiv tlxiv%
a)X ovv oXrjv JIQOS xo vo^ifiwxtoov fttxttfiaXovOixv

crmata cohors lege decoretur. Neque enim iam sedilio fiet in urbibus, cum talis vir in posterum praesit,
qui ulruque polcstale nobis dignus habilus sil.
I \ . umnia igilur, quaecumque fiscus erogabal, ea secvndum subxeciam sacrae huic legi nostrae
desrriptionem spectabili praelori el iis qui circa eum sunt dari iubemus
Cui quidem eliam sacrl nostri
nomims nolam opponi Volumus, alque eslu praelor lustininnus qui Pisidiae magislratus fil. Obsequaluf
auiem ei cohors pracloriana, quae quidem ex probatoriis, ut antea diwimus, constitueiur, pariier aulern
el cwlibus el mililaribus hominibus rebusque vacabil. Ac praeterea Irihutorum cxactio acl hunc magi'
slraium eiusque cahorlem spectabil, idemque habebil omnia impcrii insiynia qum eliam rwnc habet, id
esi se/lam argcnleam et secunm ct fasces; denique habebil inler miiurs eliam adresponsum.
Enimvero
eiiam u/tro ei praefccluram mililum in illa regione damus: ui el instruat eos el ordinel et idoneos reddat
qui lum talrones persequantur tum subditos tranquitlos inlcr se el commodos praeslenl; ac ncquc urbes
seditioncs agilare neque vicanos insolenter contra fiscum agcre palialur, uialurque polestale in omnes
nullo omnino cxceplo.
Sit aulcm hic quoque magisiratus inlcr medios constilutus ct in spcctobitium
nagisiratuum numerum adscriplus: ila ul quaecumque de vicnriis qui olim eranl tiunc vcro comilibus
lustinianis ct Paculianae Phrygiae et primae Galaliae alque de speclabifi coinile Orientis el speclabilibus
proconsulibus vnlcnl, haec de eo </iwque constenl. el sil spectabilis magistratus, el appellationes quae ab
to procedenl huc millaniur alque examinenlur, sicuti in ceteris quoque speclabilibus magisiralibus fil, el in
iudicium gloriosissimorum praefeclorum inlroducanlur ita quiaetn ut causam simul audial gloriosissimus
ijuaeslor sacri noslri palalii: quoniam magistratus elsi quid mililare habcbat, lamcn cam Ivlus poiius
1 ov ynp L || 2 xd$ om L | 3 ot\ ooov Ll oe av L* ||
S of avxbv M J| tftjitp Afs] oianiQ LB | Tzpoxetofrat
B pracfulgere e |j 10 yivoftevoi nm. B g 11 Si ij) xi
oi L jj 12 nfoflaTonuot' (fjxoi Koxiftnatutv s. v.) A/]
fiaiiipiuiv jj SoKifiaffnbv B J| 13 xoii nlterum om. B j|
15 rofj xai iov B | 17 xa om. L || 18 niktxw xui
cm. L \ 19 ffti Si Exi iov$ axQaxuoxai B H ad respon*orn \onoxpioei{ . v I M\ tit aTiox^atv L eii anoxql
ni II \ 23 xolt ttxrjXr/rtvovatp Ll || 25 xatfitjxas Otenbriggen tx (\ xflftrjxaS XfLB, cl nuv. XXV b 1 fl 28 x!)V
ow.7.1 30 /* om. B \ 31 nnxxtav^ Ll [idem 194,12) ||
32 iaii] (n B U 33 "Ea>\ iwat L fl 37 *al om. s 8

fi
M neQtflXtnxtav Ms.v., /3 Q 39 *v
Xutv libri || 42 TO] XOV M || (ttXupuXlovaav B
3 persedeat Vf pracsideat vulg J 8 prac fulgorc Val 0
9 pisin (pnia? Va) KJ 14 officium repiciuntque libri Q
17 falces V\\ 19 militus pruesolatum Val. \ 20 ct ordinet
procuret itigequidem V jj 21 etcaslos] et om. Val. |) 24 potcsiatc!* V 25 constitutua Val. constitulo T (| 2<i iuditium
V |] 28 iustininnus ct pacitionc frtgiu libri || 29 comiti
libri u 31 fnctaa V \ 32 uliis a pcclabilibus Y\ 37 tamcn
totum] tatncn tutum T nl, tantum V | ad lcgaliorem
Beck] allegotiorum Val., allegioncm T

194

Nov. XXIV 46
BiV

Sel xavxrjv Sx
avayxalas rfjv ragiv XTJV
vvv ini xatv anexxafiiXicov (tqx.ovxatv neyhxy
xaxa zo XSXQOXTJXOS aveo&ev &os.

DE PRAETOBB PISIDIAE

habere necessario ordlnem, qui hactenus in spectabilibus est iudicibus observatus secundum quod tenuit olim cousuetudo.

CAPUT V.
ii Ss fvayxos d~eiav Starngiv ygarpavres ras
Quia vero nuper sacram constitntionetn scribentes
Tisvruxoaiov voptoftaTtov ifsai/iovs Sixas [as] 5 usque ad quingentos solidos appellationum causas a
VTIO joli TitoipXtmon aoxovow iv rdei &eiov Sixaspcctabilibus iudicibus in ordine sacri auditorii exaaxr,i}iov xMt&Tu&ofrai vtvoftod^txTfXafiBv, &ean{,o- minari decrevimus, BancimuB, si talis aliqua fuerit
ftev, ei rotninrj T*S yivono Sixrj, xaxd xr}v JltaiSiuy
lis, in Pisidia tanien solum, sive ex delegatione nostra
fiivxoi fiorov. Bixe ex 7iaoa7ioftnf;s Tjfiexeoae eixe x Bive ex alicuius gloriosissimorum nostrorum iudicum,
ttroi xtvv irSo^oxaxcav rmav dpxovxcav, ei firj negi-10 si non spectabilis datus fuerit iudex, Don aii spectapXkTixoi o Seitofievos eXrj Stxaax7;e, f^r, ngbt xiv negl'
bilem Iustiuiauum comitem Pacatianae Pbrygiae (hoc
pkemov yl<naxtvtav6v xofmxa xt/i Ilitxaxtnvffi <Pgv~ quod duduui sanxinius) adveniro, sed ad cum deferri
yim [xovxo I neg TIQWTJV vevofiofrexTjxafiev) tpondv,
appellationem ^roviuciae suae, ipsumque eam audire
aAV in' aixov y^eff^a* xr\v i'fsatv xqs inaoxins
secundum sacri auditorii figurain (utique etiamin
avTov, ainov xe avxrjt dxgodod-at xnxa &tiov 15 hoc uobilitatuus magistratumi, ipsumque ei dofinitia
a
a
atT}(tiov axw
(* * y? ^k * * tovxtp aeuvvvo'
vam iinponere sanciiuus formam, nou remitteiitem ad
fiEv XIJV <*(>xt}>), aixov xe avxri xiletov eTiixi&evat hanc feJicis8imam civitatem, ut uon parvarum causa
&eonit,ouev xvnor, ovx dvaneftnopevov jigoe xaixrjv
opcasiouuin maximas litigantes turbas damuaque susxi^v tvSniuovn 7t6A.iv, onwi av ftt] fiixgwv SVEXBV
t i t
otuiv fjsyd?.as ol dixa6fisvoi xaQa^ds xe xai 20
vnoftsivatev.
CAPDT VI.
"Onot Si av eiSoTrv xal ol jrnpaJLapPavovxes XTJV
Ut Rutem sciant et qui percipiunt praetoris ndxe xov noaixatoos dpxrv T s xe dlXat xds na^ rjfnbv ministrationem et alias quae a uobis adinveiitae
d^ev(jt]fji'yai xe xalikevQrjaonivns,
xaxd xiva noossunt et adiuveniuutur. quemadmodum competat ciurjxBi XOOTIOV Siaxvfieovdv xds dqxds, aweiSofisvfif; 25 gula gubernari, perspeximus uon solum eis praebere
ftovov uinolt naQixBiv xd ovfifioXa xrje doxr,s iv xols
magistratus iusignia in his qui vocantur codicilli.
xaXovftivois xtoSixtXXois, dkkd xal dyygdfeiv xhv XQO- scd etiam inscribcre modum secundum quem regaoi
nov xa&' of 8toixr)oeiav XTJV dnx^v, mieo oi TZQO rjfidtf administrationem, quae ante nos legislatorcs manvouo&iiai fiavddxa
nQtvxinti
ixdijow
tusre aidata principis appellabant: iit ipsi ad ea respicienxovs TXQOS xavxa dno^Xfjiovxne XTJV olxeiav dnevfrv- 30 tes suam regant administrationcm, et ita nostris subvtiv doxrjv xai xaixr, xove Tjfiexigovs VTITJXOOVS Std
iectis in oiunibus prosint. Igitur ctiam recondi in
TidiTwv (vwskelf. xotyaQovv xni dizoxefrrjvai xaxd
sacro Dostro laterculo buiusmodi divina mandats
rd iftlov Tjudiv XaxegxovXov xd -xoiavxa &ia fiavpraeccpimus, quateuus una cum codicillis dontur iuSdxn StexeXevodue&a, onwi dv afia xols xwStxiXXote
dicibus et iusiurandum praebentibus, qund in sacra
ovai
Stboiro xols d(>x i TOf xs OQXOV nagexoftivois ov 35 nosira constitutione conscripsimus, et alia nniveisa
inl ifj* &eiae rLudtv Staxd&aii iyQdipitfisv, xa dXXa ita regentihus sicut uos iussimus. Subicitur autcm
xt anavxa ovxto diotxovfitvots tos r,ftels ixd^a/tev.
etiam quaudam descriptio a uobis buic sacrac legi,
'Tnoxt\i-rtatxa.i Si xai xS dnoyQaiprj naQ* Tjpwv xu)Ss
legitimae speciei adsimilatus sit, necessario eum ordhiem habere debet qui hucusque in speclabilibus
magistratibus seciindum consuetudinem quae pridem oblinuit servatus csl.
V. Quoniam vcro nnper sacra conslitutione conscripla san.rimus, ut causae appellationum usque ai
quingeiitorion aurcorum suminam spectabilium magistraluum secundum ordinem sacri auditorii exumini snbtcianlur, nunc sancimus ul, si quae eiusmodi causa emergnt, in sola tamen Pisidia, sive cx nostra sive
ex gloriosissimontm noslrorum magistraluum alicuius delegatione, nisi spectabilis sit iudex qui datus cst.
non ad speclabilem comitem luslintimum Pacatianae Phrygiae dcferalur (id quod antea lege canslituinws),
scd ut ad illum appellatio in provincia ipsius perlincal, ulque ipse de ea secundum sacri auditorii formam cognoscat {elcnim hac quoque potestalc iam magislratum illum ornamus) et ipse ei formam absolutan
imponal sancimus, neve remitlat ad hanc felican urbem, ne propler exiguas causas magnas lurbas el
magna damna subeant litiganles.
VI.
Ut autem ipsi <jui praetoris magistratum ceterosque a nobis yel inventos vel invenitnAci
suscepturi stint sciant, quem ad modum deceal eos magistratus regere, placuit nobis non solum insignia
magistratus iis in codicillis qui vocantur praebere, sed etiam mndum inscribcre secundnm quem ma>jistralum administrent, quae quidem mandata principis vocabant qui ante nos fuerunt lcgumlutores; ut ad
horum normam sxtum rnagislratum redigant alque ila snbdilis nostris per omnia prosint
llaquc etiam
einsmodi sacra mandala in sacro laterculo noslro repoiii iussimus, quae una cum codiciliis deniur magistratibus et iusiurandum, quud in sacra nostra conslilulione scripsimns, vraestilnris el reliqua vmnia ita
uti praecepimus administraturis.
Subicielur vero a nobis huic sacrae legi eliam descriptio quaedam quae
2 anexxnptXiuiv\ niQipXinxtov B R 4 8idxaiv] non
servata e.st; r/. liiener p. 511 || 5 Titvxaxoalav rofJiCfidi<ov\ XQinxoaiiov (x' Theod., I Alh. cod.) vomaftaxotv
Theod. Ath. trecentos aurcos Inlian. (cf. Theod. 25, 1,
Ath. 4, 5, tchol. lul. ad c. 65) J n$ irnb MLB, Ss delevit
Hombergl-iu*{cf. ?), xds vno ffalnanderfy 10 ivSoxdxcav
Z. || 11 SeScoxcoi B U 13 revo/xod-exrixafiBv) Nov. VIII
e. 11| 19 XTJV et prj om. L || 21 * v-noptivouv M vnofie~
VOIBV LD\ 22 xip> XB\ xTjvSe B || 27 xcuSixiXXoti Af]
tttoStxiXXoit LB {idem 34) |) yQn<fsn> L || 28 xn&6oov
SiotxtjaeiBv L J| 29 unvSnxa Ttgtvxiitii (x. v. naoayytXftaxn ag/rorxixa) Af) unoy.oiOBts doxovxixds LB || 30 ano~
(iXinovtei L \\ 31 vjtrtx6ovS om.c || 32 sq. xoiya^ovv

XarioxovXov om. B II 33 rjfidtv om. L ||

]
s.v. otxtaxov M J| ftavSdxa] naQayyeXftata Ms. p., B |
36 Siuxdfcaji] Nov. VIII [p. 89)
2 est] et V\\ quod V] quae Tvufg. | 5 appcllationca
V\ 6 adiutorii V \ 7 aliqua talis T\ 11 frigie iibri \
12 sancunus /i'6ri"|| 13 eutn Val. Q 15 magistrum libril
dcfinitiuum V\ 16 rcmittcndan vu/</. [j 17 causam Y \
23 inuente T || 24 adinvenicntur Beck \\ 25 pcrspeximuJ
T\ prcspcximus V prospeximas vuly. || 26 in hig T\ ab
his V || 28 amniinistratione V \ 32 divina T] om. V 1
33 praecepiniu3 7'J praccipirnus V |) 35 constituiioneo
V\ 36 leij. Bubicictur? || 37 discriptio V

195

DE PRAETORE LYCAONIAE

voftip, SrjXovaa ?l p&v nposi^xov loxi rbv

Nov. XXV pr.

declarans quantum qnidem competat ordinatum prae-

ywhptvov naQexeiv npotpdaei tan> T^S npx^s ovu/36- bere occasione codicillorum cinguli sive in sacro Jahov ttts iv
iv Tip &e{cp XaxepxovXtp tXxe dv tto Otxn- terculo sive in praetorio gloriosissimorum praefecto-

y ^ tav ivSoJ-oxnztov indpxo>v, rl Si xb S1S6- rum, quid autem daudum sit ipsi et assessori et qui
turov alrq) xs xal xcp nnQtSoui xai rois ncpi avxov 5 circa eum suiit: sicque (a) nobis circa administraona/re rrts Ttag'ijfitov 7iE()i xas apxas noovoias anaai
tpavtms ytvofievys ixslvov ijfilv xad-apdv xai navxa%6&tv dsSoxtuaou&Tjv xrjv eavrov napexetv vnovpyiav.
1 Tovxov oi or] xbv voftov t>i|e )tiv anaoiv r\ xs
iH>v_ Sdtov rtuav Staxdi-etov avayvtoois' xai ydp Sij
*al IOVXOV ixelae ypatprjvm TtftpsxeXevadfte&a' avxbs
Si tis tpyov ageis, onios av fi$ivg Sin nuvxbe iv avTOT zole fyyoii ixAdftTtcov XB xni (pat.v6fi.evoe,

tiones providentia cunctis manifesta illum nobis decet purum et undique approbatum Buum pracbere
ministerium.
1 Hanc itaque legem declarabit equidem universis
10 etiam sacrarum nostrarum constitutionum lectio (nam
et hanc ibi conscribi praecepimusi, ipse autetn ad
effectum perduces, quateaus maneat semper ipsis
operibus effulgens et luciscens.

Bat xv. kal. Jun. CP. Belisario v. c. cona.

[a. 535] Dat. xv. k. Iunias CP. Belisario v. c. cons.
Jel napixeofrai xe? npaixopi IltoiSias avxiv fiiv 15 Oportet praeberi praetori Pisidiae ipsi quidem pro
inio avvbvwv xal xanixuiv xni Xomrjs jzapayn'xrjs aiinonis 6t capitibus et reliquo emolumento solidos
sol/CCG, TW avxov napiSpqt sol. LXXll, xy avxov nuniero octingentoa. eiu3 assessori solidos numero
xaiu auri lib. II.
*
septuaginta duo, eius officio auri libras quinque.
Jt\ Se avrbv napexetv npofa.au avfipoXov ovxtos'
Oportet autem eum praebere occasione codicillo20rum ita:
TOT; ncpi/iAe'7txon xapxovJLagfois xptoi xov d"eiov xov
spectabilibus chartulariis tribus sacri cubiculi soliffoxxuiov
sol IX dos numero novem
Tij; notftixrjoita xaw hxfmpoxaxav xpifiovvcov voxaprimicerio clarissiraorum tribunomm notariorum et
(ivv xui xoli"latercuJisio/c

sol. XXIV

latcrculensibus BOIWOS nuraero viginti quattuor

7(j avrov ^OIJ&IO

sol. III 25
Ta|t xoiv tvSol-oxaxcov inapxcov vnip jzposray-

xai ndarti exepas aixias

sol. XL.

eius adiutori sulidos numero sex

officio gloriosissimorum j)raefectorum

pro

prae-

ceptis et omni alia causa sohdos numero quadraginta.

XXV.

KE

TOY nPAIT2P02
AYKAONIA2.

DE PRAETORE LYCAONIAE.
30

Imp. Iostinianos Aug. Iohanni pp. IL

Avxoxpoitoo Jovaxiviavbe slvyovoxoi IcJnvvrj TftJ tv
1 enaQxtp xu>v itoiov T^S "Ea> Tioaixatplatv
xb fi', aTib vndxatv xni naxptxup.
ifi 10 v.y Tb yivxnovtov S&vos /JI
vt xrje vvv
( P r a e f a t i o . ) Lycaonum gentem tnaiori quam
v, anopU- 35 nunc est cingulo decorare iustum aestimavimus re~qi xnTaxoafirjoat Sixaiov
Nor.XX V Graece extat in ML, inde a cap. 1 [^vveiSofiev xorj xcav sivxaavcov S&vovi xtjv UQXVV xnxaxoa/if;aat] xal
rainr,v fiiavajtoy^a, xa&uneq iv lliaidats (197,14i.... in B 6. 9. Epit. Theod. 25, Alhan. 4,5. Iulian.const. X VIII.

declaret, quid quidem eum qui magistralus fuiurus est, insignium magistratus nomine sive in sacro latercub sive in iuaicio gloriosissimorwn praefeclorum praesiare par stt, quid autem sil quod et ipsi deiur
et assessori el iis qui circa eum sunt: ut hoc modo nosira de magistratibus cura omnibus manifcsla facta
1 ille nobis inleyrum et undique probalum suurn praestet ndnislerium.
Hunc autem legem cum omnibus osiendel sacrarum nostrarurn conslilutionum feclio (etenim hanc quoque ibi perscribi iussimus), lum
ipse ad rffectum pcrduces, ut in perpeiuum maneat in ipsis factis efftdgens alque conspicua.
Oporlct pracberi praetori Pisidiae ipsi quidem annonarum et capitum ac rehqui solacii nomine
sol. CCt. assessort eius sol. LXXll, cohorti eius aur. lib. II. Oporlel aulem ipsum praebcre insiqnium
nomine ila: speclabilibus chartulariis iribus sucri cubicuti sol. IX, vrimicerio clarissimorum iribuhorum
nniariorvm et lalerculensibus sul. XXV, adiutori eius sol. III, officio gloriusissimorum praefeclorum
pro iussione et omni reliqua causa sol. XL.
XXV.

DE PRAETORE LYCAONTAE.
Imp. Iustinianus Angusius lohanni gloriosissimo pracfeclo sacro Orientis praetorio iterum,
excottsuli el pnlricio.
Praefatio.
Lycaonum gentem maiore quam qui nunc est magistratu ornare par esse extstimaTtpoiyf
1 rbv] xb Afpr. ]\ 2 avpfiovXtov Ly \ 3 Xaxepxovlta M] 20 inapxiov Thtod.] vndpxafv MLB \
M] ngifixayfmxtov LBs \ 27 ol. num. quadr.iginta ,
laifpxovlov L oixEiaxw B \\ 4 *i;7ta0X*v '<"' || ^ T V
Q
naQtSpu LB \\ xoit naoeavxov L \ (i ovxta sol. XC M vofiioftaxa {i$f;xovxa. B) B Thtod. vpft. L
|| 32 *v7idoxio libri || icpcbv om. L jj iutas
n | UIJ. uioiil || xrji) xdie M|| y ij xe MLB\ fj Haloandcr || vofi. i Ms.v.
(aicoas Lx) L || 33 naxpixiatv L
14 xv. k. Iun. Melul.b\
npb vt xnXnvS. iovXitov Ath.,
v
k. lnn. Iul. ftrjvl iovviui Theod. (dat. pc uiliiturii IulJ>) ||
3 praetorium V Q 4 quod T \ qui om. V |) 5 a nobis
Bih. MM* uiliscarii //.* g 15 8el LBe} vnoxtkl
Mj
Osenbruggen] nobis F, om. T, nostra vulq. | admtDistm17 wl. [voplafiaxa. *.v.) CCC M) vofiiafiaxa x [xpiaxbtionis FJT() 6 prouidentiam 7^ |j cunota F J dccet Osenm D) LB Theod. (solidos numero octingentoa f) U sol.
bruggrn] dicet T dicent F | 7 puram F | | approbatura
LXXIl) ol. [vofilafinxn s. v.) I.XXL Uic) M voplafiaxa
o? Ufi3ot*T;xovxa Syo B) LBTheod. fl 18 auri lib. II] 9 itaque OTO. F J j 9 dcclarauit libri |j quidrm vulg. ||
11 praecipimos T \ 13 luceacens T |j t4 Vl\] Cap. T,
nr((ib u M (auri libras quinque z) xovaiov Xixgne 0 L
liiqai 0 Mt. v.f B Tfieod. II 21 xnpxovXXapiote M | 22 sol. om. FH bilisiario uiro clarissimo consule V\\ 15 Pisidinc]
pmesiuieF|! 17 ootingentos nutnero om. V j 18 LXXXil
IX M\ voftlcnaxa & \iwia B) Ms.v., BL Theod. fl
1\ latetr.ulhfotS M XaxepxovXiMSioH L Xnxtpxovlois JT U 19 autem] etiam T | occasioocm V || 2H *primiccru>
ThtmL ointKtxoU B fl BOI.XXIV M(cf. s)] vojuioftnxa xS' et tribunurum libri, ct om. vulg. {| laterculiensibu* V ||
Thtvd., wftiofiaxa xa M $. v., BL \ 25 sol. CLL A/, vo- 24 uiginti tres T \ 29 rubr. Ke fy XX-T De praetore
plopara y(xpta B)M$, ., BLTheod., sol. num. BCX S | Licaonio F

Nov. XXV pr. 1

196

DB PRAETORE

mwree els rag nQtorae c ^ a s o&ev airrb avaxrjvai

spicientes ad priores administrationes, unde eam conita(>t8oonv rjiilv oi ia nakaia avyyQcupovxds xs xai
sistere tradiderunt nobis qui vetera conscripserunt et
StTjyovfievoi, xnl oxt avyyevtaxaxov daxi 'Pcouaiois narraverunt, quoniam est cognatissima Romanorum
ttai a/,eS6v ix libv axnwv awtpxiffftevov nQownaecov. et paene ex ipsis consistens occasionihus. Lycaoni
Avxaovi yitq xq> TIQCOJJV ld()xadiae xqs iv 'EXXaSt fte- 5 namque olirn in Arcadia Hellade regnanti etiam Kofiaoilsvxon xni TTJV 'Ptuftaiiov oixrjoai yiyovs yfjv,
manorum babitare contigit terram et cum priscos
xal xovs 7IQCOT]V Oiviotoovt ziQo<i).a^6vxi xfj 'Ptoftaieov Oenotrios adquisisset, Romanorum principatui dedisse
dpxji Sovvai Tioooiuioi' (yauiv Si javra 8fj xn naprooemium (dicimus autem haec quippe vetera, multo
Xaia TO noXXcp tdiv Aivsiov ze xai 'Pto/tvXov xQovtov Aeneae et Romuli temporibus antiquiora). qui coioXQeopv-iiQa), xai anoixiav inl T zbSe axtilavrt 10 niam ad has dirigens partes portionem quandam
fiior} fiuiqav xivn xys fliaiSias atpelio&ai, TUVTTJ xe Pisidiae abstulit eique dedit siium vocabulum LySovvm i7]v avxov itQoiryooiav Avxaoviav xe 4? avcaoniamque a semetipso nuncupavit provinciam.
rov xaXtaai xr\v xcopav. Jixatov xoivvv uv tir\ xal
lustum igitur erit et eara administrationem decorare
atrrqv o^xf} xaTaxoaurjoar ra naXata xrjs 'Pcj/xaiy.rjs antiqua Romani officii conscribentem 8igna, et nunc
to&cas lntyoa<po(ievTi ovfjfioXa, xal rovs vvv avtrfi 15 eius magistratus (iudicem dicimus civilis cinguli et
iffovfUvovi, xdv T d^otTrt tpnftiv xijv noXtrtxriv <*(> praesedentem armis in unutn colligere et praetoris
%i\v xbv ts iffeaxci-ta xols bnXots, ele v TI awayn'
appellatione decorare. Nomen enim hoc patriiim est
yeiv xai zfj TOV nffaixtoQoi xoa/irjoat -nQosr^yoQiq. cinguli Romanorum et ante ipsos etiam consules in
ovofta yrtQ rovro natQiov rrj 'Pwfiaitov a(>xj} xai nyo magna Romanorum habitum civitate. Rotnani naraye aviuii' ruif ima-nov xaxa TTJV pEyaXj]v xuiv 'Pta- 20 que olim suos duces praetores nominabant et excrpaltov TtoXixevaniuvov 7i6).ti>. 'Pwfialot yttQ oi nnXni
citibus praeesse praecipiebant et ab eis conseriptis
TOVS atptov avxujv oxgaxqyovs 7i(>aixcjQai (ovopa^ov,
legibus oboediebant: eratque magistratus quidam ex
id>f orfjaTtvfidrwv xe qyeiofrat nayilxov xal xole utroque temperatus et iu semetipso circumferens et
vn' avxwv yyarpofiivots tnti&ovxo vofiots' xai rtv ostendcns et in aciebus fortitudinem et in legibus
apx*l T'S i^ ufjcpoiv xtxgafiivT] xai iv iavxf, negtrpd' 25 disciplinam.
ptrvaa XB xai SetxvvOu TTJV XB iv xais na(jajd^taiy
oxw TTJV re iv xoli vhfiois evxooftiav.

CAPDT I.
i] xotvw xavxavfra axonbs rjfilv eit iv xi
Quia igitur etiam hic intPtitio nobis est ad unum
yy
ctftqtoTtpas, Sta rovxo tixoxws avKo xni aliqiiid utxaque colligere, propterea merito ei etma
ITJV rov 7i(>aixio(>of ScSofiev ngosyyooiav, bntoi av 30 jtraetoris damtis vocabtiluin, quatf nus sitnul inirrcavruesQxoixo xais yvxais xatf axovciviiov ri/ua xfj iliatur animis audicntiiirn cum a]ipellatioue practoris
HQosqyoQicL xov ngaiTioQoi xal TJ xfji apxrji xaiaaiaailininistrutiniiis disciplina atque natura, et quouiam
ais re xai tpvan, xai oxnxeg o\<x ankrj tis iaxtv
non simplex qnaetlam est neijiie aii uniim rfspiciens
ovSi nvoi iv ayoQwoa fiovov fj x'o xutv OTIXIOV TJ xb tantum aut quotl armorum aut le^um est, sed utmmTWC vofiiov, 6J.X' exaiipav ovvetpiXxexai xu^tv xal 35 que snbtrahit ofHcinm, <et> ex militaribus quidem
ianv ix ftiv xov ar^axnuxixrw atpoSfta xt xai iaxvga,
vHiemens atque fortis est, per lenom voru nntis et
2ut Si xov vofiov nQOsrjvifa xt xai rjfitQOi, xal xata
mansiifta, et Becuinllim boc illata facilC violrnllS
tovxo nQoKpeQOfidvr, pqdiios xdli fisv tiStxovat a<po8g6- qiiiitfm vebeinentiua, mitilnis autcm legalius atque
xt(>ov, rois Si inutxtnxtQott vofufttoreQOf xa xal oio- custitis. Et nec siinpliciter hoc agimns ncc nounQl
tpgovtOTtpov. Kai ovSi onXoii tovxo n^axxo/uey otSi 40 n-spicimus Bolitm. 8ctl ut oportet cingula motlcramur.
ovouaaiq 7Tf}oes'xofiBv povov, aXla xfi xpf/a xal xas Yirorum euim est fortlum regio et ab Isauria oullo
C^aS ovfifitxQovfiev. uvS^tav yaQ iaxtv ioxvQiov r\

vimus, respicienles ad primordia itla, unde eam constitutam esse antiquarum rerum scriptores et interpretes iradiderunt, cum proxima sit Romanis cognatione et fere ex iisdem causis condita. Lycaota
cnttn, qui olim Arcadiae \n Graecia rex fuit, conligit ut etiam Romanorum tcrram incolercl, et Oenolriis
qui olim eranl ascitis primordiutn darel Romanorum imperio (dicimus autem illa sane vetusia ac lemporibus
Aencae et Romuli mullo antiquiora), el colonia in illas parles missa Pisidiae aliquam partem adimeret
cique svum nomen dartl atque Lycaoniam a se ipso regionem appdlarel. Itaque eam quoque magisiralii
ornare par esl anliquis Romanae disciplinae signis disiincto, alque eos qui nunc ei praesunl \eum dicimus qut civilem magislralum geril et eum qui armis praeest) in unum comunyere et pratloris appdlationt
decorare. Est enim nomen hoc Romann imperio palrium idque ante ipsos cbnsuUs tn magna Romanorum
republica in usu fuil Nam veleres Romani ipsorum belli auces praelores vocuhant, alque simul ei exercilibus eos praeficiebant et legibus ab iis scriptis oboediebanl: eratque magislratus ex ulroque mixlut (I
gui in semet ipse et yirlulem in acie el disciplinam in legibns comprchendercl atque osteniaret.
I. Quoniam igilur hic quoque proposilum esl nobis duos in unum reaigere, propterea merito
ei praeloris nomen imponimus, ul una cutn nomine praetoris subeal animos audientium ipsa magisiraius
quae est condicio el nalura, quodque non simplex est neque ud unam solam ralionem aut quae armorum aul quae legum esl respicit, sed ulrumque comprehendit officium tl ex mililari quidem polestate
scverus et foriis, per legem vero mitis et comis esl ideoque facile adversus iniustos qnidem sevtrius,
adversus probos auiem aequius et moderatius se gerat. Nec lamen simplicittr hoc agimus neque appellationi soli operam damus, sed ad usu/n ipsos magistratus accommodamus. Est enim regio illa for3 xnl oxt\ xal om. ? || 4 avvqrxtOfitvwv M Q fjf
etot i 1 | 5 rifi) TOI? M t| 6 xai xols ^otpaion L* Q
7 oivoxftovS ML. OivOTQiovt Haloander (e/.fffQ 14 avrip> utfxn L) arxijv a^xhv Ms, xavxrjv xrp> a(>xnv falit
Zachariae f, xa naXat Ll xrj ntiXni L* \ 15 intypatpofttiyj L7] intyQnipofiivTjv AfL*s Q vvv ainovs Ll || 16 xfjs
ttoXixtxijs apxqs L* [cf. s) H 24 avxaiv Ls\ nvxoi M ||
26 deixrvovaa M cnrr. \\ 33 anXrj M % 35 awtftXxsxat]
subtrahit|t. e. owvftXxtxat?) s |j 41 xal om.s
1 eam vulg.] eum libri l 4 Lyoaoni namque Heimbaeh}

lycaoniamque Ntoburg., lyceroniam quae T lycaoniam F

Lycttoni enim vvfg. H 5 olini om. V | archadia IT |
6 contingtt V1 | terra F|| priscus oenotarius V % 8 prtmium /)7>ri 9 enea F | II piscidie f | 14 romanil rttioni K|l 15 magistratum libri | 16 praesidentem mfy. |
17 appellationem V al. Q 21 praecibuebant V* ) 23 (t
iniin det. K) ostendes V\\2b Quia Val.\ Quonitm vulg.|
32 administrationibus libri |) 34 quod V) quae Tmh i
35 contrabit Deck || et om. libri || 38 aeheementis miiitibus aatem legalibus V\ 40 moderamas V\\ 41 ab hiuru
nullo T ab bis suri anulo V

LYCAONIAE

197

Nov. XXV 1. 2

xQ xal 'Iaavgias oiosvl Stdarrtxt fitaco, ola Se /ie- intervallo distans, et ntpote mediterranea existens et
eiytiii xt ovaa xai nveifisvrj xai innbpoxoi nolhris
plana equorumque nutrix plurimos quidem viros,
ftiv dvSgas, TIODMVS Se ITMOVS ixj^efsi,
xwuutv xi
plurimos autem equos alit, vicorutnque est ei multifauv avrrj 7tXi;fros utyaKiov xni avS^wv innrtSeioiv
tudo maguorum et virorum opportunorum ad equiinntvuv xs xai rogd&afrat xai oadicos nQoi xgaxv- 5 tandum et Eagittandum et facile ad asperiores inttoas avioiao&at yvu/fiae xal onlutv aniBafrat TIQO- surgentiunj voluntates et arma tractantium prone, et
%ti{)tos xai trje fiiv ax^axtwvixrji aQxty foa*s ovx intin militari cingulo non versantium, eo quod status
ert>i(feafrat, Ston xu T?JS xajaaraaaun aintHv iSiat- eorum privatam babet foriunam solis civilibus ctnwriiv iniyQatptiai rvxqv xrjv fwvnti tali naXiiixaie
gulis inclinatam: quae cingula rursus contemnunt,
agxals vnvxExh[iivrtv, TOVTIJS Se Sq jiahv xatufpo' 10 eo quod lcgem respicere solam non cum severitate
vtlv, Sion rb TOJ vofnp ngoiixftv fiuvct) ftij pEia
consistHtitcm non similiter coiitumacibus metuendum
tov dgaarygiov rsray/iefio (popi-pov o!>x 6/ioicos roig est. Haec nos erexerunt etiam hanc unam declarare
&QaoifitQon iaii. Tavtn Tjpae aviarrjaev eis x'o xal administrationem, sicut in Pisidis egimus, et dare
xaiir,v piav anofrtvai rijv &(>yi\v, xa&dne^ v [Iiailmic etiatn praetoris appellationcm cum adiectione
San ivQalpev, xai dovvai nai ravrr] rrjr roii ngai- 15 nostra: iiara et hunc praetorem lustinianum Lyp
yjynpiav fieio rrjg t'| r;jtu>t> ngosfrrixr/i' xal caoniae nuncupari volumus, sicnt etiara Pisidiae
Sri xoi roCnov 7t(HtinoQu 'lovoTirtavov /lxixaoviai
alium. Otficiumque utnimqiie in idem colliginniB. cui
oiayoQEvtudat fiovAo/iefra, aisneo 8'rj xai Hiaitiias
et civilis et militaris iuJt*x pracfiiit; praetnriannraTOJ' aXkov. td&v te ixaiiyav eis ravib avrayojutu,
que etiam boc nominaiuus ex prob;itoriis hiiic sol5 ii 6 Tiohtixbs T] re 6 arpajiwnxoi
<i(>xu>v <p- 20 lemniter procedentibus, ex qno et pritl'm duciani
iorrjxe' 71 (>atTat(>tavr;i> Hi xai xavxrtv 6ro(iat,ousv,.x
eas accipiebant, de sacro libellorum scrinio; et ad
TfQo^uToptuif ivrtv&ev xaxix rb yevo/jtafiivov n(>o'io\>- virorum centum nutnero eiun metimur. Eiquc daaojv ytpofiivrjv, e'| ob xai TXQU^V oi Sovxtxoi xavias
mus utriusque admiuistrationis emolumenta, assesixoui^ovTu, xoir fttiov xiuv LfitXAoiv oxpiviov' xui eis sorique ct ceteris, quae et manifesta constituimus
avogutv exaxov xov apt&fiop avxfj avpfietpovfiev. xal 25 ex subditia descriptionibus huic sacrae uostrae couf avxijj TS ixaTtgas uyxrji cixrjaeis. TiaQtS^io Btitutioni Habcat quoque et adresponsum ad milixal tolt XomoTi, antg wai-E(>a xaxaaTr\no(isv Ix
tarem disciplinam: denique etiam praeesse eun in
xuv vnoxetfttvarr tmoy^affotv rrjSe xfj &tiq rtfiotv memorata nostra provincia collocatis militibus saaStma^si. ixitta ys prjy xai ad responaum nyds xrjv cimus.
ifjgattu)Xixr;r tvxoouiav xatxoiys xai a).Xo>i avxbv 30
xw ini xf-s uQTjpiitTjs inagxias iS(>vfidva>v

CAPDT n.
Kai axtlovftiv ye xov xrfi aQxrp i.vTiXr}\f,'6fttvov
Et dcstinabimns. qui cingnlum suscipiat hoc, apud
favxt]i TWI' nap' rj,ulv evSoxtftovrxtov va rwv x rov nos probatiasimoruiu unum ex collegio nostrorum
uataloyov xwv qpeTtptuv d ^ o y r w , bfrev xni xb na- 35 iudicum. unde etiam olim praetores procedebant (et)
Xnibv oi 7n>ahioQE$ t-E<foiTu>v xai xols otpti>v nviotv
suis laboribus rcmpublicam decorahant, aliqiiand
novoii x'rtv noi.ixiiav ixdofiow, noxk fiev ni xrfi haquidfin in Itatica manentes terra, aliquando autem
Juaitdoi fteromes yrjg, noxi Si ini xovi et-m XOTWVS ad extranea loca directi. Sit enim iste sui memor
Uum virorum, neque ullo intervallo ab Isauria dislat: atqxte cum et medilerranea et plana et equis pascendis ayla sit, et rnuttos viros et mu/los equos enuirit, eslqtte ei pagorum amplorum frequentia et virorutn
idoneorum qui eqnitent et sagitient ct ad aspaiora consiliu fucile insurgant et arma prompte capiant,
quiqve mililarem quidcm magisiralum forlasse parum respiciant, quoniam status eorum privatam vitam
a/ft-clat solis civilibus magislratibus svbiectam, hos vero nirsus conlcrnnant, quoniam quod in sola lege
tcrsatur munus, quae exequendi poiestate non instrucla sit, audacioribus non acque formidolosum est.
His pcrmoli sumus, ut hunc quoque magislraium unum efftceretnus, sicut in Pisidis fecimus, eique ct
ipti praetoris nomen daremus additamento a nobis petito aucium: etenim hunc quoque praetorem lustinianvm Lycaoniae appdlari volumus, quemadmodum alterum illum Pisidtae. Officium guoque utrumquc
in unurn contrahimus et illud cui civilis el cui mililaris magislratiis praefult; praetonanum vero etiam
ittud nominamus, quod ex probatoriis constitnatur hinc more stolito ex sacro tibellorum scrinio prodeuntihus, nndc etiam olitn ducici eas accipiebant; et ad centum virorum numerum ei definimus. Atque
damus illi utrinsque magistralus annonas, itemque assessori et reliquis, quae quidem ex dcscriplione
tacrae huic nostrae conslicutioni subiecla manifesia faciemus. Celerum nabeat etiam adresponsum ad
miluarem disciplinam: quamquam iam ultro mililibus gui in dicta provincia collocati sunt, eum imperare sancimus.
II. Ac mittemus quidem qni hnnc magistralnm suscipiat ex viris nobis probatis unum ex numero
nostrorum praesidum, urtde etiam anliqua aetate practores prodibant suisque rebus gestis rcmpublicam ornabant, modo in Jtalia manenles, modo in extera ioca missi. Sit enim talis magistratus semper sui ipsius
1 Suaxrjxtv iv fiiaat L || ola 8i Af] oTa Sel Ll oln Srj t. v., B (| 30 xnixotye xal dXXats] denique etiam e 9 n
i'|fjroyw M\\ 5 inneveiv] tvtiv Ll | xo&veo&ai
Haloande.r^ 31 iSgvfitvwv MBi\ xa*(?) ih^vfiivo
L U baiitoi L {c/. s)] baSioiv M || 7 ptiv et tawi om. g Q xa&tdvvov
L% \ 34 ix ratv xaxaXoytav B
9 %T(\- fibvaii J/J ftovcus Si L 10 *xavxrje] avrfis libri
evtthv Zachariae [cf. ?) j) 11 fiovov L (| 12 ovx opoicos
3 alituiquorumque V | 4 ad exequitandum et sagim.lt, ov ante yofieobv nrtd.L* xeSv &gaovxi(>atv L* j| tandum FQ 5 facilc] facilcs /i'6ri*| 6 pronc] pruci libri ||
14*7. xaO-antg l7iQn^a[itv\ cf. nov.XXIVft 15 xai 7 in T\ om. Vvulg. || 8 pribatam V \ babeat Val. H ciuiSnvai J7 xovxoi') xnl xbt> xavxrjv ^orret xr,v ag~ bus V \ 12 declarere V | 13 *pisidiis libri || 14 hnie
jrtv 13J 10 xav aX).(ov L {xnl xa>v aXXoiv Haloander) ||etiam] et huic etiam V huio et T et huio al. jj adn's xaixr,v fi 20 ttxe tlxt L tixt ttxt B || 21 At iectionem V\ 16 piscidie F|| t7 collegimua VT\ oui T\
5T(M/?OTpwv L ix doxiurtotW7> Mt. v., B jj 23 yivo- qui Neob., om. FJ 18 *pracfuit] praesit libril torianumHivrf om.t\8ovxmtxol L || 24 Cxigviov Ll g 25 ovp- que V U 22 uiuorum V \ numero eum] leg. numerum,
fUTOOvfttr] xatv add. L* j 2fi ixaxiqaS T17S apxfjs B |) vel numerum ei? g 24 quae et V] et om. T Q 25 di27 anio] quae et s \\ 28 anoyqatpav M\ vnoy(}n^pcbv soriptionibus V H 25 habeat om. V |( 33 destinauimus libri ||
BL | rijJij rrj di L, om. B |) 29 aS^eonovaovft L, aS- 35 et add. vulg.
p ^rot anoxQiOMtQlovs 3 / iaioxQtaiaqlovi L

Nov. XXV 2. 3

198

D B PRAETORE

o/iEvot. ictto yhg b roiovros nwTos eavrov /xssemper et nnde ei cingulum est collatum, veneranei os ati xai ofrev airta rit irje dgxr;s awsarrjue, dus subiectis, terribilis latrocinantibus et violentis,
ae/uvos xs rote vnyxoots ^ojSegos XS XOTS Xjjaxevaroi et cum ampliori tiducia cuncta gerens. Palam namttal aStxovat xal fisia nXeiovos naggqnias anavra
que est quia puris quidem utitur manibus; nam sine
rtgaxratv. TiQodqXov yng, a>i xafragaU ftiv xgTjoerai 5 suffragio accipit administrationem, et alio modo &
v, imi xal n/ua&ov jia^alafi^avsi rrp> dgnobis posita nuper lex omnibus administrationibus
aXXios 6 nag' rjftaiv refreis fr-ayxos vo/ios
quae inscriptae sunt in ea aperte praecipit manibus
xale dgxais xals iyysy^afi/jevnie avnp oatpvjs abstinere (pro quo etiam iusiurandum subeuut) et
xetgdjv re xqarelv \i<p* ib Srj xal rbv bgxov secundum nostras leges
g iudicare et tribuere subii
it
i i
Si
li R
xai xaxit rovs rjuersoovs vofwve Sixo&tv xs 10iectis
aequitatem
atque iiustitiam.
Sic et olim
Roxai vifieiv rols vnrjxooit icoxrjxd xe xai Sixaioavvrjv.
mani rempublicam decorantes omnes alias rcapubliovraf xai oi naXai Piofialoi xb TioXirtvfia xaraxoafirjcaa obtiuebant. Quis enim non administrationem
aavxtt Ttaarjt extgai noXtreiat ixgaxovv. xit yag oix
hanc revereatur simul et contremiscat, videus eam
v
av trjv ct(jxh tavrrjv aiSea&eitj x8 'dfia xai fgi^etsv,
duplici figura tnunitam et facile quidem quae sunt
optii- avTip> vnb SinXoi exipaTo: <ppnvgovfivrtv xai 15 ex lege praecipieutem, velociter autem, si quid trauiaSifue fiiv th ix tov vbfioy Sunarxovaav, gaara
Bcendatur legis, hoc ariius corrigeatem?
Si, T* nagaPctfraiT} xov vofiov, rovro rols onXoiG
AntQ Si T$ xnxk TliaiSiav noo1 Quae vero Pisidiae sunt denuntiata praetori sexaia rbr neoi ixeivov ysygaft'
cundum legpm de illo conscriptam, haec bene se
ftirov vofiov, xaixa xaXtot Zxstv (urjd-rjfisv n(>oayo~ 20 habere credidimus denuntiare etiam isti. Oportet
v
qivaai xai TOVTIO. $SI yno avrhv rrp' "{>xh nagaenim eum boc cingulum adsumeutem undique sine
vovxtt ravrrjv nnvwxo&ev annjfrov ovanv xnl
suffragio constitutum, et ipsum siue muueribus esse
aStoQorcnov tlvat xni aoy.tia&m ftovon oli tb
et contentuin solis quae fiscus praehet, sicut etiam
tov diifa/at \xafra xni o^nepi xibv dgxtov r,Srj de administrationibus iam posita loquitnr lex, et pure
vos StaXiyerat vopoe), xafragcbs ti xni SixaiujQ 25 atque iuste uti causis: et sicut ei mixta sunt ciax t
xots nunyuaat. xnl wineg ccvrtu fie/xiypiva
gula, sic etiam auimi congruentia temperata sit, et
ra rrjt agxnt iaxtv, ovxoit airty xai XTJV TTJS yrvxve utatur aliqiiando qujdem asperioribus et vehemeaagfioviav xixgda&at noxi piv ogtTtpotg xe xai Inttioribus, aliquando vero mitioribus et placidis elorsrafttvots, noxi Se noqortgoie xe xai dvetfiivon xols
CUtionibllS.
2 <pfroyyoit. Knl fiioeirco fiir cifin xui xola&xat 30 2 Ei odio quidem babeat simul et puniat adulterium
fiotxeinv "mnaav, xnl ngo ye ixeivr^e avSgotpoviav, xai
Utliversum, et ante illud homicidium, et quicquiil veITI awoSgoxtgitv xat xd>v nagfrtvav agnayai. xai
bemeutius est virginum raptus. Et violentos, si qulTOIC aHtxovvxas, ti ftiv dffega7ievxa voaoltv, xal xa&'
dem inmedicahiliter aegrotaut, etiam omnino tordna xoXa^exco, ei Si fiexQtiaxegn, ngo* xo v.gtlxxov
queat; si vero mediocritcr, ad meliora convertat.
(it9aguot,txoi. ievfrgtaxto Si xtbv dStxovvxtov (trjSiva, 35 Erubescat autem violentorum nullum, Hcet idoneus
xav ei nXovxolrj xav ti xtvos uias ineiXrjnxat fieisit, licet qualibet decoratus dignitate maiori. Proovoi Sia xoixo yng Sij xnl ix xu>v atftvoxigav aipterea enirn ex nobilioribus eum ordinibus destinv
tov xnxaXoywv axiXio/iev, oneae av oixofrtv ijjoi xb
mus, ut ex auctoritate sui babeat uullum respicere
fiTjStvi ngost'xeiv hioi? nXijv tjfdv xt xai xoli vi>ftois, aliuin nisi noB et legcm, et iudicet quidem secuudua
xai Stxd^etv fiiv xnx' ixeirove, xb Si vnrptoov dffio- 40 illas, Bublectos autem coaptet secuudum eas conX,u.v *i$ xb xax' avxove TioXixevta&cu.
versari.

xai f
Q
p inagxio-s rfi

CAPUT III.
^ aSixtlv alsxe J xtvas ix
Et neqne
neglegat
neqne
laedat,, nt non aliqni
q
gg
q
q ex
xaxaXtftndvstv fisv xijv
ii
id d
t
id
ii
proviocia
cuii praesidet
deBerant
quidem
provinciam

memor et unde ipsi magislratus obvenerit, et subditis venerandus et latrocinantibus atqne iniuriam fa
Ctentibus meiuenaus, et cum maiore fiducia omnia peragat.
Consenlaneum enim est puras eum manus
habiturwn, quoniam et gralis magistralum accipil, cl omnino lex nuper a nobis lata omnibus magistratibus
in ea perscriplis diserle praecipit,
ut manits contineant (de quo quidem etiam iusiurandum praestanl)
alque secundum leges nostras et iudicent el subditis aequitalem et iustiliam imperliant.
Sic etiam veleres
Romani republica sua ornata reliqiias civilales omnes superarunt.
Quis etrim hunc magistralum non
simul revereatur et formidet, quem videal duplici specie munilum esse ac facile quidem ea quae Ugitima sunt
1
ordinare, facillime vero, sicubi lex violetur, id armis vindicare?
Quae autem praetori Pisidtat
praecepla sunt in lege de illo scripta, ea huic quoque praecipere par esse ditximus.
Oportet enim
eum quippe magisiratu hoc plane gratuito accepto ipsum quoque integerrimum esse iisque solis guat
fiscus praebet acquiescere (quemadmodum etiam lex de magistratibus iatn lala exponit) et sancle ac
iuste in rebus versari; alque uti ei mixtus est magistratus, ila etiam animi concentum ei temperatum esst
2 sonis modo acutioribus et intenlis, modo lenioribus et remissis.
Atque odio simul habeat et puniat
omne adullerium, et prae illo homicidium, et acrius etiam raptus virgtnum.
Eosque qui ininriam faciunt, siquidem insanabili morbo laborent, vel slalitn supplicio afficial; si vero tnediocri, ad meliorm
tnentem revocel. fleminem autem verealur eorum qui inturiam faciunt, etiamsx dires sive qua duinitalt
praeditits sit maiore.
ldeo eiiim etiam ex honoraliorum virorum numero eum miuimus, ul quast domo

secum afferat studium nihil curandi aliud nisi nos et leges, atquc secundum eas iudicandi subditosqiu *t
secundum eas vitam agant instruendi.
III. ltem neve neglegens sit neve iniuriam faciat: ne qui ex provincia, cui praeest, propter i5 ydp om. L\\ 1 voftoe] nov. VIII 1 9 TI] TO L 1 | 8rj) eixt) vehementius eat s | 33 xai xa&ana L Be] xafraxal
8i B \\ 10 xnl xaxh\ xal om. B || 12 xaxaxoOfifjOavTtS M\\ 36 xnv ti nXovxolt) om. B II 38 otxofrev] ex auctoLB] xnxtvxoafifjanvxK M\ 13 xls fiiv ydg B y 16 xa ritate iui c | 40 8ixaatv fiir] Sixntyfiiv Lx | pi*
ix dtmdxxovoav] nagh Bc, idt.m verba *qq. gaaxa dgftot,aiy om. B U 42 *xni firjoi libri
voftov post vofiov (20) colloeat, ravra *ni xovxq> (20 sq.) omittit || 18 npbttjyognnai L D 20 ngbe4 quiaj qua V | 5 accepit VT I 7 praecepit V |
iyogevcat L 21 yng om. B || 23 fxovotl Ll || 27 avxio
9 Bnbiectos F|| 12 aministratiooe V\ 14 quae] et qau
oin. r U 28 xaxgdolrni noxt\ temperata sit, et utatur ali- V* | 16 Iegis F] Iegum a/ J 21 oinguli V | 27 netaquando (i. e. xtxgaafrai, xal xQVa^ni noxii) g | xt om. L \\ mentioribu V g 32 uiolentus V | 34 oonaertant V 1
29 noxi Si] noxi 8i xnl L \\ 31 nqot ye Ll | avSgo- 35 nullam V al. | 36 dignitatem V \ 38 babeant V \
yovlas B U 32 frt a<po$(>bxQOv\ quicquid (t. e. o T vel42 neglegant FJ 43 oni pronnolam T] cm.VaL

199

LYCAONIAE

Nov. XXV 3 4

ras aSixias ras ixeTae, awE%a>s Si tjfilv ivoxXiiv. propter iniustitias quae ibi fiunt, frequenter autem
nos adeant Sed ipse iudex sit prius borum quae
avxbs axQoatijS ytvtofro* ngoregov rmv ngasayloi
xai taira SiaxQiviiu), xal aei fiefivrja&ia denuntiantur, et haec detertninet semperque memor
f ij
p nag'
g rjftwv
jf
fj, xai ovtta
sit traditi sibi a uobis bonoris, et sic utatur iudiTiftfjs,
roli agxixois novots,{6i enaivBTr/v avTty xai 5 ciariis laboribus, ut laudabilis ei et sine reatu fiat
yivea&ai itjv OQXVV' txeZvo ancpon ni- administratio: illud aperte sciens quia, si quidein alilfr TIQOS rj/ias fii)
i TIQOS- quis venerit ad nos non insinuans ei proprias pasaiatisroi loi, ell /uev ns elfrot
ayytiiai avrq> xa oLxeia ndfrij xal n7io7Tti(jitbf.is siones et operiens utrum mereatur quae iusta Bunt,
fpf
huuc ei reraittimus responsum ei praebentes nullum;
nyt xvyxavot id>v Stxaitjv, rovrov aviia niftipofisv
QiataK avitp fistaHovxei ovSe/uas- ei Se jx(os-10si vero denumiaverit, deinde quae iusta sunt non
ikettv, eha rmv Stxaiiuv u-q xvxibv eit rjuas xataadeptus ad nos recurrerit, tunc nos non illi, sed adiot, Tine Tj/itls ovx ixe.Cvio xo Kombv, aiX aviio
niinistrationein liabenti iudices erimus. Et sicut illi
v
ov/It
xr,v
uQxh
x
Sixaarai yevrjaofted^a. xni ioi- maiorem fecinms honorem. ita et si iuvenerimus ne,
Qxh x
i^j
it
i
otTot xai glegentem et traditis desidiose utentem auxiliabimur
i^Tij; fjeit,ova
nenpiijxu/uev
eSofiivois 15 Jfgibns et conjpetenter eum castigabimus: et sicut
tvQoiusv Qqfrvfiovvia xai rols
xni nqoiille neque nostra verba neque leges ueque ciu^uli
X()W(IEVOV, d/ivvovftev idii
dxelvoe ovre erubuit figuraiu, sic neque nos euui eruhescimus. sed
ovuos avtbv fieieXevoojiefra' xal oi
6 irjt obviatnus ei secundum rnodum quo turpiter adminivi qutrtoovs Xoyovt ovre TOVS. vofiovs ovre 16
h tpv&etq oxnH-a-< oxnioe ovSi rjfisli avxbvpipv- strationis utitur rebus; et sive tnauibus nou puris
20 eum utentctn capiamus ve) ad aliquam passiouein retv, nXk' a.natnijaotifv avtio oerat ' Vv avrbi
x(f7 '
* " ' tTt
spicientcin aut nostras transgredientcm leges, nos ei
rois rt;( a^x^s np
op kufiotfxev
fjj npos
Becundnin leges
euiin pev xafraQals
axnitv xpf
Q
fif
p
g inferimus ultiones. Neque
q
p
ii pepeiciiaus
i
ii
i
bi
oi ano/3linuvrn q rovs iifxfxittovi Ttaoafiai' cuniis
nec aiteri
oiauium,
ut Bubitctos
VOVTU vofiovi, rifieli avrip xaxa vbftov Imoirjaofiev
liberareintlS.
xai tvtfvvns. ovte y&<? xfrrifiaToiv iattOafieSa ovxt 25
ixioov iwv naviaiv ovSevot, tva 16 vnrjxoov ji&gtoti*
CAPUT IV.
Jti 3i avzbv xai xrji xwv zioXewv evxooftias ngoOportet quoque 6um 6t civitatum ornatui provivotiv* xal nQanov ftiv ardaeats dnaXldxxeiv ras dere: et primum quidem seditione liberare sub se
in aij(o rexayftdvas noXtn. XTJV iabxrjra naviaxov 30 positas civitates, aequitaiem ubique servantem, et ttt
itaao/^ovra xal xov fir;Ssv xoU vntjxoou ivSclv na- uibil subiectis desit. otunem ponere pruvideutiam.
1 OUP xtftiftevov nqovomVs AXXa. fiqSi xu>v ipyaiv
1 Sed uec opcra civitatum neglegere, quaienus neTwv nbXtotv dfteXeir, oncot nv fi.T]Si xnxa xm<xo iXax- que 8ccunduiu hoc minuantur ueque aquaeductus
rolvro firp* oi xciv iiSdxatv oXxoi ftrrce ai xmv yttpvneque pontium transitus ocque murorum cautela ne(tdtv na(Mi(Sui ftijxB rj %u>v xeixatv aoydXtia fxt]xt rj 35 que itinerum diligentta, sed omnia corrigere et ad
ttliv bSwv intfitXtia' dXXn navxa inavoofrovv, r, xai ooa nuntiare, quaienus alia quidem ex civilibus
fic r,uai fiTjvvetv, Znats av xd uir ix xu>v nohnquaestibus, alia vero ex nobis valeat reparare.
xojy noguiv,

%<i u eg f]fiti>v ETinvopoow

toyvotie.

2 nagaxr,gElv Si xb nqhe xoit dxeloe <f>onu>oi%> ix

2 Cavere autcm illic venientes a iudicibus executuv oQxbvroiv noaxxopoiv dStiar dvai xovs r,ftExtQovs 40 tores, ne hcentia sit eis nostros subiectoa in aliquo
vnr,xoovs xard xt ^rjuioiv fj (faqvvtiv, fir,Se xaixns
aut laedcre aut onerare, ncque haec videlicet coniurias ibi acccptas regionem deserant et conlinuas nobis nwlestias facessant.
Sed ipse prius eorum quae
ad eum dcferuntnr cognilor fial eaque diiudicet, ac semper /lonoris quem ei tribuimus manor sit ilaque
muneris negoliis fungalur, ut laudalus ipsi et intcger sit magisiralus. Atque illud ccrlo sciat nos, si
quidem quis nos adierit, qui non ad illum dclulcril iniurias suas ntque an ius consequeretur expertxis
tit, fiunc ad eum missuros esse nullo rcsponso dato; sin aulem delulerit nec vero ius consecuCus lum
demum nos adeat, lunc nos iam non illi, scd ipsi qui magistraium gerit iudiccs esse futuros. Et quemadmndum honorem ei ampliorem reddidimus, tia eliam, si eum leviler agcre et iis quae in ipsum coniulimus neglcgenter uti invenerimtis, legibus vpern feretnus el merito in eum animadverlemus: alque sicul illc
nec verba noslra nec leges nec magislratus specicm veretur, ita ne nos quidem ipsum verebimur, sed
todtm eum tractabimus modo quo ipse magisiratus ncgotiis functus crit; el sive eum puris manibus non
uii sive affeclus alicuius rationem habere sive noslras leges violare invencrhnus, nos ei secundum tegem
ratinnes reposcendas inWnlabimus. Nequc eiiim pecuniis neque ulli omnino rci pepercimus, ut subditos
servarcmus.
IV. Praeterea oportet eum civilatum disciplinae providere, ac primum quidem a seditionibus
liberare civitates sibi subdilas, ita ul aequilalan ubique servet omnemque curam adhibeat, ne ulla re
1 careanl subditi. Neque vero Opera publica civitalum tie/jlcgal, ut ne hoc quidern iti genere vel aquarum
ductus vel pontium traieclus vel murorum custodia vel vtarum cura imminuaiur, sed omnia refxcial, vel
2 eliam aa nos referat, ut a/ia ex redillbus civilibus, alia ex noslris reficere valeat.
Caveat autem nc
cxacturibus, qui itluc commeant a magislratibus missi, licenlia delur subditos nostros in ulla re damno
1 T;uns L I) 2 axgoaxrfi} iudex s || yeviofrto L |)
8 ixtlvo Lx \1 ii\r\ Ll || 8 rinoTTEtgaa&elt W |l 'J xvyfatTf L | 10 ftsxaStSovxee B ftrj fiExaSovxee L* f| oi)
cm. Ll ti St xtS avxai L* || 12 ovx] L* | xb Xoinov f( auTft om. e | 16 dfjeXwe L* || npoarpcovxoe Ll Q
21 toii] xipf Ll H Xi >l 7 aeT{ u L/3] x{*hOrl'tai M f| eira
Llii\ ti xt M J 23 naftafiaivovxt
Lx |j 24 TjftEii L ||
ifuii vofiov om. B || vofxov\ leges c J 25 * ovSi
m8i libri \ 26 xa>p nnooyxajv L \\ 31 ivStlv MB\ lvhiovm L Q 34 sq. *}tf]Si firjSi firjSe firfii
itM J oi om. Iie 1 ) 3 ^ KO2| et y l| 39 nagazTjoelv di
t ixilat / / ' prj 7ia,>ax<tit>iir Si xoli ixslaa L* |j
14 irMtovv] aut laedcre g

1 autcm om. V fl 2 sit T) aut V fiat Beck (J prius

Beck\ primus libri | 3 seperque V J 5 ut labilea V ||
fiat annmnistratio tiat F | 6 aliqui F | | 7 insinuat Va y
8 opicns V \ 9' rcniittemus vulg. || 11 adeptis V* T ademptis Vx \ ad om. V || 13 si inueniremua T sibi ncnerimus t*|| 14 utenti V\ auxiliabimus V auxiliabitur T \\
15 castigauimus F(| ct sicut) sed sicut libri Q 16 legis
Val. || cin^uli 71 uinculi Val. g 18 adtninistrationis) administrationibus libri (] 19 puns] prius V || 22 leg. Mcundum legem? II 28 providere] etpruuidcre V\ 30 equitates ubi ecruanteni V || 35 itcnurum V" | 37 praeparare
T Q 39 uenientesj uenicntea autem V uenieatibus T

Nov. XXV 4. 5

200

DE PRAETOEE

Sfj rng ffwet&uTftevas inicpBoouevovs Ttposxdijeis, aineo

sueta circumferre praecepta, quae pridefm ex tuis
jtpiorjv ix %uiv ouJv noorieanv d~Qovo)v nopfrovant TOVS procedebaut sedibus vastantia sub mediocritate viv pBxptbxTjxi Z,a>vxae xai dnndxxovaai noxi fisv xetventes et praecipientia aliquando quidem murorum
%a>v dmaxevde, noxi Si bSdiv ini/isleias, -noxi Si eiinstructiones, aliquando autem itinerum diligentias,
wvtov xe xai ytfvpdiv xai Xtftivtav xal okccov SrjfiO' 5aliquando vero imaginum poutiumque et portuum et
aiatv dvavEwaen, xal xbnoiv Sifjfrev Srjfioaitov dtpaiformarum et tbertnarum renovaliones et locorum
ftaeis xai oixttfidrcov ris ovx dv Siovxt xno&ivxiav
quasi publicorum ablationes, acdificiorum quuque
naxaaxpqfds, xal fxspa XOVXOJV xt nQox^bxeoa nyos
tamquam non opportuno loco fabricatorum subversiocvxoyaviiav.
dXX' avros fiev XOVTOV jiotrjaexat 7IQO- nes, et alia horum adhuc peiora ad calumniam. Sed
voutv npaxxotv annvxa Crjftiae xioQis- f t <^e' awiSto- 10 ipse quidem buius faciet providentiam agens uuiftev Tjfiris xai pei^ovos dnoyias Selad-ai xb ngayfia,
versa sine damno. Si vero perspexerimus nos maiori
&tit0 npaypaxixw xpro6ftE&a XVTZIO; OV STJ xai npbs
etiam inspectione egere causam, sacra pragniatica
vhv aijv dpx'P\ awiSotftev, xajanifiyofuv,
xax'
utimur forraa, quara videlicet etiam ad tuum culmeo,
avxbr XB xui irepia xtvl xainrjv noir)oaa&at x'rp> 17- si perspexerimus, dirigemus, sccundum quam praexTjaiv. Ovxu/s avanvevaei noxi xb vnfjxoov, ovxtos 15 cipiemus etiam alio cuipiam hanc facere inquisitioivfrrjaovotv ar\9is ai TioXets xai avt-qats rols oixovat
nem. Sic respirabunt aliquando subiecti, sic floretavrai u>i nXtimrj yErt)aETat, xai ov xat ntnoiSas
buni denuo civitates augmentumqtie habitantibus eas
dno<pex'gorxui xa&dneg xi xuit> (po/Stpioxdxuiv Stt TTJV plurimum fiet, et non patrias des*runt velut aliquid
toiv npxbvxiov xaxiav oixelv iv xols iavxutv evXaterribilium propter iuuicum uequitiam habitare in
(tovfievot.
20 propriis formidantes.
CAPUT V.
Jei xoiwv xi}v fffjv vTtegoxrjy tiSivai rip> dpxv"
Oportet autem tuam celsitudinem scire cingulum
ravrTjv fjtlav xb XOMOV, dXX^ ov SinXiv xa&tarutaav
hoc unum de cetero et non duplex esse, ideoque
tf-T anaiva onoaa xb Srjftoaiov iSiSov npbrepov
quae fiscus dabat prius utrique adininistrationi. haec
cxarepq xtov dpxt^t xavxa xara rrjv vnorEtayfisvt]v
secundum subiectam dcscriptionem buic sacrae uodnoygafijv raifie xto &EUO r\fiu>v vbfiut Hwaeis VTW 25 strae legi dabis ei et qui circa eum suut et eius ofxai Tots d(ttp* nvxbv xnl xfj ye avxov xd^tt, xa&d. ficio. sicut hactenus dabatur.
1 xai pixQt vvv dSiSoro. Kui 17 xutv Srjfioaicov tis1 Fiscalium^ue exactio et ipsi imminebit et obnpan aviai xs dnixsiaETai xai rois nti&ofiivots alii^
oedicntibus ei praetorianis ofticialibus; et iusignia
jipatxwotavoTi xagetoxais, xd Tiapdarjiid xe ixaiigas
utriusque babebit cinguli, et quamvis iam militarLs
dpxr,i f | , xal'ti xal xd udXiaxaon>aTiwxtx6i ianv, 30 sit, attamen et in argenteo yehiculo portabitur praed\X' ovv int XE dnrjvr.s ayyvpas xa&cdtljat, xai rjyrr
cedetque proxima (consularis namque est etiam hoc
m a i nt'?.exvs avrov ivnaxtxfjs yop Sr, xai xovxo av/t'
signum admiuistratiouisi fascesque similiter eum prac/JoXov 6pxvs)> ndfiSot XE cfjoiioi ainov Tiponoftnevcedent, procurabitque etiain inilitaris tnauus univcrsa
oovot, &FoanEvatt xe avrbr xai xb ajoaxiatxixbv anav
in provincia collocata, cni curae erit et latrocinia
xl xaxd xi]v %a>qav iSfivftivov
vjfiEXrfiti xai xb 35 abscidere et lacsis ferre solacium et temperatos noXrjargtxbv dxxbsixEiv xai loli dSixovfJiiote ^OIJ&EIV Btros subiectos iutcr alterutros facere.
xai Oa><pQin>a.i xove r.ut.xigovs vnrjxnovt npbt aXXr/Xovi
2 d7ioTt?.Blv. 'yiXX m>8i xols xwfirjxaii ovyxajgrjOEi 2 Sod neque vicancis pennittat adversus publica
tipbt xovs Srjfwaiuv; avat-EvEiv tpbpov:. ~"Ev Si xali
resulfare tributa. Inter spectabile3 administrationes
a(>x.ais xal avxtj xErdgsxat, xal ti xvxbv 40 autem haec quoque deputabitur, licet forsitan suscimolestiave affxde.ndiy neu iam solitas illas iussiones afferant, qxiae otim ex sedibus tuis procedebant perditurae eos qui in mediocri condicione vivebant, cum modo mttros refici modo vias curart, tnodo imaginti
et ponles el porlus el arjnae duclus publicus renovari iubercnl, et loca tamquam publica auferri et aomos
quast non suo loco conditas destrui atque alia his etiarn ad calumniam procliviora.
Sed ipse huic rci
operam dabil alque omnia sine damno peraget. Quodsi vel graviore inspectione res egere nobis videbilur,
sacra pragmatica forma utemvr, quam quidem ad tuam quoque pracfecluram,
si placuerit, mittcmvs, et
secundum eam etiam alleri ut hanc qvaeslioncrn faciat (praecipieinus).
Sic respirabunt aliquando subditi,
sic (lorebunl rursus civitales et incrcmentum incolae earum quam maximum capient, nec iam patrias
tamquam rem maxime metuendam fugienl, cum propler magistraluum malitiam in suis habilare vereunlur.
V. Oportel igitur tuam sublimitalcm scire fiunc magistratum unum in posterum ac non duplicem
futurum esse: vnde omnia, quaecumque fiscus antea utrique magislratui dabat, ea secundum subicclam
huic sacrae legi noslrae descripliortcm ipsi iisque qtti circa eum sunl eiusque officio dabis, qucmad1 modum eliatn usque adhuc dabantur.
Tributnrum quoqite exactio et ad ipsnm el ad praelorianos qui
ei oboediunt officiales perlinebit; Itubebitque utriusque magistralus insignia, et quamvis polissimum militaris sit, at ccrte ciirru argenUo vehelur et securis eum praccedet (consnlaris enim potestatis etiam
huc signum est) pariterque fasccs ei sollemniter pracferentur,
atqve inserviet ei universa manus mililaris
quae tn provincia collocala est: cni quidem curae eril ut latrocinia excidat et iniuriam passis opem ferai
2
et subditos nostros quietos inler ss reddat.
Nequt vero vicanos patielur publica tributa recusarc
Inter spectabiles autem agistratus ipse quogue referetur, etsi forle qui eum suscipit dignitatis sit maioris.
5 bXxatv Srjftoalatv] formanim et thermarum ? |j 7 xrt&t'vxu)v L || 8 71 Qoxfiobxaxa B || 9 rovrov MB;] rovro Lx
roxnotv L2 \\ 10 av-viSa>fiBv\ atrvsiSiOfiev {ovvffiuifiEv /')
LB (c/. c) awiiSofteis M: scr. owiSotftev? cf. XX VI4,1 |J
13 avviSoiitcv LB\ aweiSotfiEV A/j XOT' avxov T ML
xara raiirov XB B, xtXevovxa lectione 5 secundum quam
praecipicmus commenJari iniuria putat Znchariae. Vidttur
excidisse Saxm vel npoaxn^o/xEv |j 16 xni om. L \\ avgyoiv
L% | 21 xolwv] autem 5-|j 23 a-Ttavxn onoan] quae g ||
25 vnoypct(pip> B || 26 d<p' avxbv M g 28 xq. imxEioexai
nnpnat/fta xt om. M || 30 xal ei xat L\ xai ti MB ||
31 a.nTjvr,i\ s. v. xafrtSgae M \ 32 avxov nm. G II XOVTO
B\ rovxo ro ML jj avfifiovXov L fl 33 fadvSot Lx J TXQOnoftnevovai M | 38 xo/tlxais Lx \ 40 avxq] avxi Ll

1 pridcm T] qnidcm Y j| 5 portum V || 6 et thennirnm (theymaruin V) secludenda vidcntur J reuocationei

V || 7 ablationcs ^ecit] habitationca VT 0 qnoque T\
om. Val. || 9 poiora] leg. proniora? || 10 huins faciet T\
faciat huius V || 11 prospezcrimus libri II etiam maiori T\
12 pramatica P'||*13 utemur vulg. || 15 alii vula. g 18 d*
sercnt vulg. || 23 utique V | 27 ipai T\ ipsa V | immine*
bat V inminebant T \ 28 eia T \\ 31 consolaris V\
etiam n ras. V | 33 * procurabitquc] placuitque (p'a*
cuit T) libri, placabitque Studemund, parcbitque ei Btcki
univcrsa om. V |J 34 prouintiam V | collocata Beck) collata libri || 39 amministrationes autem (au V) VNtob-l
autem adminLjtrationes T Q 40 dcportabitur Val \ *&'
cipient F*

LYCAONIAE

201

Nov. XXV 5. 6

ainijv agtas tirj ftsiovoe. rb filv yag

picns eam dignitatis sit potioris. Administratores
v iaxai TOIOVTOV onolov av rifiels im- enim erunt tales quales nos opportunos eBse ad cinr v
TTjOiiux ixetv jiQos xrp> aQx l tyxgivatftnv CLVTTJV Si gulum iudicaverimus, ipsam autern adrninistrationetn
lt) xijv a^xk*' nposrjxvv daxtv V xals ntQifiXdnxoi1* conipetens est iuter spcctabiles uumerari, sicut proeqifrfitia&at, xa&aTteg av&imaxoi xe xai 6 xfjt Eioat 5 consules et Orieutia comes et Galatiae et Phrygiae
XDftrji nai 6 1'akaxiws xe xai o rrje fPgvyiat tiaiv.
SUnt:
3 'Sisxt xni dxQodaevai Sixuiv xaxa xip> inapx^v
3 ut et audiat causas in provincia sua ct pecuniaiijv aixov xai xi}fi.nxixatv xai lyv.).rtfinxmu>v xnl xu)v rias et criininales et pro libertate, sicut etiain onnies
vni<> D.evfrtQias, xa&dnep xai ndaaii l-axi xali
magistratus. Et appellationes, quac contra sentcuji;. Kai
xuiv
bic sccundum antiquam
C^IJUI.
i\ui xde
TUk ys
ye iipdaeis
tyJtoei* xaQ
tu xaxa
xuiu
-ivuv dnoxqi'
H7iuxui- 10
iv tias
inxa eius
cius fiunt,
uunv, exammabunt
CAUI
J
'"" irxav&di
~ "xnxd xb
- ' consuetudinem
*-j:--->m qui
q>ii super speclabilibus hoc agebant,
atuiv ainov yivopivas- "
i^exdaovatv
sacrorum
T\alai xtxQnxrty.oi ini xd/v 71 eoi{J).nxcov do-/pvxatv ol gloriosissinii
sacroroostrorum praetoriorum praequaestor (hoc quod oliin est
Tt irdooruxoi xiiiv IEQMV rtfiii)v jiQaixuigitof enapxoi
iecti et gloriosissimus
gloriosissir
e T< ivSo^oraxos xmaioxfap [xol/xo xo dvut&tv nuQa* traditnm), co quod civiliora administrationis buius
iihofiivirfS, Siort noXixixtaxeija xd riye ctpxije rjdrj yd- 15 iam facta sunt, permixta legibus, quas videlicet etiam
yovt dfafjix^dvxa xots voftois, ove Sq r.ai aixwv
ipsis aruiis praeesse volumus.
iwv onhtai' di>%it> povXous&a.
CAPDT VI.
Kara Si rbv Svayxos TIUQ ijumv rs&dvxa vouov,
Secundum nuper autem a nohis positam legem, si
u TC Sixrj ntvxaxoaiutv vofiusfirfuov cn>x vrteoftairot
qua causa quingentorum 6olidorura non transcenderit
nnaor xara rijv Inaoxiav xt]v ainov, ilra icpiaipos 20 quantitatcm iu provincia eius, deinde sub appcllano(>a rov StxalgOiioe yevoiro, xavxrfi ovx o rrj^ Haxa~ tione apud iudicantem fiat, banc non 1'acatianae
Tiar?,* (ppvyiai 6(>xioi; xafrantf) n^ortgov tinr)xa[isv,
Phrygiae iudex, sicuti prius. sed ipse atidiet. sive ex
oU' avtbt axooaotjai, sire ix naoanofmr,! r^ntQas
delegatione nostra sive ex aliquorum gloriosissimorum
ihs ix n w s "cwv irSo^oTarwv tj/uuv a^xovxiov ij iudicutn causa tradita sit alicui non Bpectabili conilxrj nagaSofreit] nvi, /iij 7te(>ift?.i'nra> (idvxot xa&- 25 sistenti, propter rationcs quas de appollalionibus
mwn, dia TOVS /Myiauovi ous STJ i p Tzf-gl %wv Ix* nuper positae conscripsimus constitutioni. Et erit
x).t)i(av gvayzoe ic&narj 7t(toey^dyinfte'i> SiaTaget. xai etiain secundum boc bonoratus quod et sacrum audilaxai xni xaxa xovxo at/ivoe, oit xai &elov axQoaxri- toriiim habebit et itnponit iudicio finetn non secunfwr lei xai tTnd^rjati xfj Sixrj ntpae oix (xi xaxii
dm antiquitatem hic dirigendo, ue propter exiguas
TO nakaiov ifxav&ol oxe/J.ofjevT), OTHOS av firt Sti 30 qucrelaa damnorum maximorura baec res nostris
ftix^at nQoifaatit ^qfmav ftEya/.aiv %6 nQayfta xols subiectis occasionern praestet. Haec autein et nos
^utitftoii inqxooie cKpoo/ias naoex01' Tavxn Si xai ei faciemus manifesta. Studium namqiie nostrac por,fjtls aimo noirjaoftev aavtQa. SuanovSaaxm yaq tentiac cst non sulum eis praebere 6igna magistrarif quixiftu) xQuxn fii] /wvov avxoli naQtxsiv ra aifi'
tuum ex appollatia codicillis, qui 6poctabilibus iudifloln ia>v aqxovxwv ix xwv xuXovfidvwv xto$ixiU.wv, 35 cibus tribuuntur, 8ed etiarn ex imperialibus praeertoia xols onexTa(2iliott aQxovaiy imSiSoxai, dXXa ccptis, quae mandata principis dudum vocabant
*o ix xwv {3aailiKwv naQayyt).fiaxiav, iine<> unv
imperatores atque legislatores, quae scribentes uos
iaxa nptrxtTin
oi Troturjv txalovr {?aailtis xe xal recondi iu sacrum nostrnm latcrcultim iussimus. quavojio&ixai, urctQ yQuipavxes TjfitU anoxtfrrjrat xaxa
tenus inde seniper dentur administratoribus una cum
TO Stlov tj/iwv Xaxi^y.ovkov ziaoExtlivoafiBfta, onws 40 codicillis, et codicilli quidem eis praebeant cingulum,
ov ixHittv afi SiSolvio xoui {>^als afia xols xcaSf
xilloti, xai oi fiiv avxols StSoiev xr\v aQX*l*'t TO 8*
Nam qui jirovincias administraturi sunt, tales erunt quales nos idoncos esse maghtratui ivdicavcrbnus:
ipsum vcro magistralum inter speclabites numerari par esl, qualcs sunt proconsules et comitcs Orientis el
3 Galatiae el Pkrygiae.
llaquc eliam causas audiel in provincia sua ct pccuniarias et criminales el
qmc de Hberlale sunl, quenxadmodum otnnibus licet mayistratibus. Atque appeltationes quae conlra re~
tponsa eius interponentur, secundum morem qui olim in spcctabilibus magislralibus oblinml, hic examinabunt et gloriosissimi sacro nostro praelono praefecti et gloriosissimus quaeslor (id quod oUm traditum
ttt), quoniam iam ralioni civili magis accommodalus cst magistratus legibus temperalus, guas quidem etiam
ifsis armis imperare volumus.
VI. Sccundum legem autem ntiper a nobis latam, sx quae causa in provinda eius summam quingcntorum solidorum non exccdat, porro a iudice appelletur, hanc non qui Pacatianae Phrygiae praefsf, sicut pritis diximus, sed ipse audiet, sive cui ex noslra sive ex gloriosissimorum noslrorum magiilraluum alicuius dclegalione causa commissa sit, modo ne speclabilis sil, propter raliones quas nuper iri
coiutitutione de appeuutionibns lata perscripsimus. Eritquc ea quoque re illustris, quod et sacrum andilorium habiturus el finem imposilunis esl lili non amplius ut olitn huc millendae, ne res ob exiguas
catisas datmiorum magnorum copiarn subdiiis nostris praebeat.
Haec autem nos quoque ei mani/esta
faciemus. Curae enim fnil potentiae nostrae non solurn magislratuum insignia ex codicilUs qui dicuntur iis
pracbere, qualia spcclabilibus magistratibus tribuuntur, sed etiam ex impcrialibus iussionibus, quae mandala prinapis vetercs iwperalores et legislalores vocarunt, quae nos pcrscripta in sacro nostro lalerculo
rcponi iussimus, ut inde semper una cum codicillis magistralibus denlur, utque hi quidem magistratum
l

2 icxl B B 3 ixxQlvatuev
B H avxtj Lx vrol? L* | HMiaxov B \ TtrtftexaXsaafisfra L [j 42 avxoit) avxifv L
4 Sfi 3M L I 5 io> B Q '. i?(TT om. e g 11 d^txa^ov
viv L | 13 xtav] o xa>v L \ *vnctf>Y(H M>ri || 15 rJjfi
1 administratoris Y] administrationis T H administra-

"?tf<l administrationis huiua p|| 16 itvnfitx&drrt Ll Q toris enim erit talis libri H 3 inde caucrimas V |) 5 et
15 vofiov) tion extnt; e/. p. 194, 4 || 19 ij xte B || Oalatiae] ex galatie Val. | fripie libri \ 7 pccunias Vnl. \
intQfltiivu LB \ 21 xnnaxavrfi L | 22 xn&antQ M) 9 magistratos V \ 12 practeritoriorum V J 13 quac*a&h LB || npuxt(>ot' et(j/']xa/itii ML\ nQOitpqxafity B, storum V | 21 pacatione (paccatiune T) fripie lihri ||
ilftpta/itv om. f. cf. nov. VIII c. 2 fl 24 rjfitov om. f i 24 *causa tradita] contradita V et tradita 7*11 27 hoo
ili 3r, om. B !| 27 3,oxaet] cf. adv. 18 (| '28 xal &tlov} T\ hoo quod V\ quod] quo V aL\ 2S impunct vulg. \
*al om. L \ 32 napdxoi malit Zachnriae (| 36 nexxa- 29 hic] bino VT, bao vulg. { 36 vocabaot ot*. VuL f{
fiii
SfL nt(>ifi)inxoit B R 37 ftavStixu nptvxlnott 37 scribcntes vulg.\ scribendi libri
fious ci(>xoTtxi LB || 40 Utxi^xov)jov\ oi-

Nov. XXV 6. ep.

202

D E PEAETORE

LYCAONIAE

<rbv ixslvrjs $v&ft{ot XQOTIOV. 'ISx Si STJ TXJS imoxei- mandata vero eius ornent modum. Ex subiecta vero
fievr}S a7ioyqa<pfjS xtoSe xd} &sitf> rjfiufv vbfxcp SrjXovdescriptione huic sacrae nostrae legi palam erit,
Sarat, xi fiiv nQOSrpcov iaxiv avxbv yivofievov ngo- quid quidem competat euiu ordinatum occasione cofaaet xaiv XTJS a.QX*!' naqixMV OVfifloXatv, xi Si avico
dicillorum administratiouis praebere, quid autem ei
xt xai naQtSgip xal xois nsoi avxby x^^y^io&m. Ei 5 et assessori et qui circa eum sunt ministrari. Si
Si xai ttyas dyxovxas xoiiv nXrjOiov avxatv ijiaQxiwv autem etiam aliquos iudices iuxta eas provincias
afneXolvxat tvftots nepi xb drjftootov, ovx re(M>v ix- neglegeutes inveneris circa tiscalia, non alium destinifiifets, dXX' avxols xols anexxapiXiots UQ%ovOtv iv- nabis, sed ipsis spectabilibus iudicibus delegabis, ut
oxXrjaetSf tusxe avxovs innefrrjvcu xols ix ytixovov
ipsi immineant vicinis iudicibus, si neglexeriut, et
apxovaiv, ei Qq&vuoiev, xai Txapaoxevd^eiv xavxa nd- lOprocurent baec omnibus iuferre modis.
atv eiexofti^EH' x(jonois.
('En iXoyos.y Tot> xoiwv nagovxa vbftov rjueis fiiv
( E p i l o g u s . ) Praesentem igitur legem nos quianoxe&rjveu XM xa)v d~eiwv tjfidiv Siaxdgscov nagedem recondi sacrarum nostrarum constitutionum proOneva.aa.fiev fiifjXiiy, aiixbs 3i 8edfisvos xar* aiixbv
curavimus codici, ipse vero suscipieus secundum
anatrta n(>dov d&avaxov ael nugegovxa xrfi rj/uxi- 15eam universa ages inmortalem semper praebituram
(tas evepyeoiae XTJV ftvr^firjv.
beueficii nostri memoriam.
Dat. xv. k. Iun. GP. Belisario v. c. CODS.
[a. 535] Dat. x v . k. lun. CP. Belisario v. c. cons.

dti nagixea&cu xa> ngaixcooi Avxaovlas ovxoiz'

Oportet praeberi praetori Lycaoniae ita:
airqt fxh> vnig awbvoiv xcd xamxartovtav xal Xoiipsi quidem pro anuonis et capitibus (et) reliqno
fji Ttapaywxns
sol. CCC20solacio solidos numero octingentos
xqi avxoi na^dS^cp
sol. 1>XXH
eius assessori soltdos uumero septuaginta duo
xt) avxov xdget
auri lib. II.
eius officio auri libras quiuque.
Jei Si ainbv nao'xsiv itQotpdaei ev/tfi6Xatv OVXOJS'
Oportet autem cum praebere occasione codicillorum ita:
a
TO7S TiEQi^Xinxoiz x (novXa.Qlots rotal xov &e(ov 25 spectabilibus chartulariis tribus sacri cubiculi so*
vpovxleiov
sol. VIIII lldos Dovem
xiD Tiptuti<T]oiq> x6)v XafiTiQoxaxoiy xQtpovvcov voxaprimicerio clarissimorutn tribunortim Dotariorut
xai xols XaxsQxovXtaiots
sol. XXIV
et laterculensibus solidoa numero viginti quattuor
sol. III
eius adiutori solidos numero tres
j fr) avxov
indqxv imi^ZO otticio g
gloriosissimorum praefectoram
pro
Trt|e xa>v ivSo^o
p
p praep
n(>oixaytiaxa>v xaid ndatje ixiqas aixias
s
solsol.
XLXL. ceptis
m i alia
ceptis et
et o
omni
alia causa
causa solidos
solidos numero
numero quadra
quadraginta.

iis eonferant, illa vero administrandi magistratus rationem moderentur. Ex descriptione vero sacrae huic
legi nostrae subiecta manifeslum erit, yuid quidem eum qui magistratus fxat pro potestalis insiynibus
praestare, quid aulein ei ipsi et assesson et qui circa eum sunt svoministrari par sit. Si quos vero yraesides provinciarum ipsis vicinarum in fiscalibus neglegenter versari invenias, non alium delegabis, seaipsis
spectabilibus magistratibus negotium exhibebis, ut ipsi instent vicinis praesidibus, si socordes sint, alqut
efficiant ut fiscalia omnibus tnodis inferant.
Epilogus.
Praesenlem igitur legem nos quidem in sacramm nostrarum constitutionum libro recondcndam curavimus, ipse vero ea acccpta omnia secundum eam peragas, quae immortatem semper nostri
beneficii memoriam praestitura sit.
Oportet praeberi praetori Lycaoniae ita: ipsi quidem pro annonis et capitationibtts et reliquo solacio soi. CCC, assessori eius sol. LXXll, o/ficio eius auri lib. 11. Oportel aulem eum praebere hisigniitm nomiiu ila: spectabilibus chariulariis trtbus sacri cnbiculi sol. VIlll, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum et laterculensibus sol. XXIV, adiutori eius sol. lll,t officio gloriosissimorum nostrorva
praefectorum pro iussionibus et omni reliqua causa sol. XL.
$f
L || 2 rcHSs r\uav xa> &tia> vofita L ||
2 tq. STJXOV iaxiv xl fiiv iaxtv avxdiv SiSofisvov rtQOfdaei B || 4 cvft^ovXtov L 1 ] 6 nXrjaiiov L \ 7 evqrjs
L* R Ug. ntqi xa drjfiootal {cf. e) || 8 aixovS xovs
TtsxxafiiXiovS (neoiftXtTriovS B) aqxovxas LB (ita etiam
M XXVII epil.) || ivoxXrjotts] delegabu f | 13 naptextvdaofitv Lx nctQaoxsvdoofiav 3 | 15 n(>aov Af]
rtpdtov L* nod^otv Be 7i(>d}-iis L1 {cf. ad e)\ 17 dat.]
dia. M \ xv. k. Iun. Me\ nqb u xaXnvSoty . . . Ath.,
f*t]vl 'lovviea Theod. j) bilisario M | tubscr. dat. cons.
uilisarii Iul.bv al. dat pc. uilisarii IulJ> || 19 dvovcoy B
avovas Theod. || xanixaxiovo' M] xanixav Ls xttpaXtjxlwvotv B (j XOMUIV Z || 20 sold. CCC M vofiiafiaxa x' (xQiaxooia B) LH Theod. (solidos numero octingentos c) || 21 aol. LXXLL M voftlofiaxa of? M s. v.,
L Thtod. vofita/iaxa ifJdoftrjxovxa B | 22 auri lib. II]
uri lib. U M (auri libroa quiuque e) yovaov Xixpas 0
(Svo B) M*.V.t LB vofiiofiaxa QX8'((>fio corr.Zachariue)

Theod. |j 23s7. ovxtos- rois] ovxoTs(stc) L H 25 ^ (

Xtzfiois M y 26 solidos novem s, vo/tiofinxa &' Thtod.)
80I. UIII M vofiiauaxa H (oxral B) M. s. v., LB |
28 TO?S XaxepxovXtoiois 3f xois XnxtQ xovaloit L xoli
XnxepxovXots Theod. xolt oixetaxois Af M. V., B \ &>!.
XXIU M\ vofiloftnxa xS' LBThtod. vOfi. xa Mt.r, '
29 xtf fioTj&ta avxoZ MB Theod.] xa} avxat fiorftoi

L \ 60I. LLL M vofilOftaxa y (XQICL B) M. M. V.. LB

Theod. II 30 i](xvJv M] om. LBs\ inuqxuiv Theod.) vnip

X<ov MLB [( 31 sol. XL M(s)} vo/tiafiaxa * Mt.t-,
LB Theod.
3 qoid quidem F] quidquid Tvulg. \ 13 recondi Ost*bruggen) secundi libri |J Bacrum V || 15 ea Ffi ages Y\
age Tsec. Heimhach.% 17 iunii cap. VT\ biluiario VI
consule V, om. T | 19 anonis V | et add. vulg. | 23 occ*rioncm V | 25 cartolarii F fl 31 omnia V

203

DE PRAETORE THEACIAB

Nov. XXVI pr. 1

XXVL

DE PRAETOftE THRACIAE.

IIEPI TOY ITPAIT2P02

0PA1KH2.

Q 'lovonviavos Aiiyovaroi ^ltuavvr} ra) rImp. Iustinianus Aug. Iobanni pp. secundo.
inaQ%io xdiv ieoatv trfi "Eto Tiqavztoqiav 5
xb (t. anb vndxtov xaX naxgtxiat.
.) 'Exsivo raiv avtofiaXoyrtfiivwv iarlv
( P r a e f a t i o . ) Hlud indubitatum est quia, si quis
et tts rijv Opaxu>v ovo/tuaeu *w(>a*>, ei>&ve Thracum nominaverit regionem. mox simul aggredix(p Xoyt? xai xn avSosias xai axgaxitotur menti et quaedam fortitudo et militaris multitunxov nkri&ovs xal no/.ifimv xal fiaxrjs Swoia' xaixa 10 dinis atque bellorum pugnaeque cogitatio: baec enim
yaq tyytvr] xi xai naxgia xji %o>Qn xafrtaxrjxev ixiu genere et patria iJlius provinciae sunt. Ideoque
tivTj. ojixt {]fiiv (xai) HQOXBOOV yiyovsv evtota xai xa
nobis primitua cogitatio facta est etiam quae in iliis
Titfji ixtivwv xaxaaxTjaaoifat xwv xoncov, xnl vvv
sunt locis statuere, et nunc super bis quae iam cogiini xole ptpovJjrvfuvois rjSq xbv naoovxa xiSsfitv
tavimus praesentem ponimus legera In Longo enim
vofiw inl yaQ xoi Maxpoii Tei%ove Svo xtvae xa&rj-15 Muro duos quosdara sedere vicarios et numinari noCvhxt xcd fiixapiovs ovo/ui&afriit ovviapev anavree,
virmis universi, alium quidem militarium pracsedenxlv fth> axQuxiwxixtov rjyovfitvov xd^eatv (jtollai Si
tem ordinum plurimorumque iii illo loco exercituum,
i uaia xbv TOJIOV ixtlvov Swapets), xbv Si xois noalium vero civilihus superesse causis: ambo autem
hxtxoit ngnyfiaaiv i(psoxa>xa' apipa) Si olxoi nlr\isti complent alius quidem gloriosissimorum praeu>v
qovatv b fiiv xip> xiav iv8o$oxaxu)v inagx
^'ff 20 fectorum illic ollicium, alius autem fortissiraorum
xaiv, 6 Si xijv xtbv at'S(jioxcna>v oxgaxTjyuiv, bfiovo- magistrorum tnilitum, concordant antem oumquam
<noi Si ovSinox* ngbs alXf,h>vi, aXXa xb ftiv 8rjfiba$ov adiuvicem, sed tiscua quidem bingnlis et anuonas
iaxif
xni atxr,aets jtfp/yfl xni xrjv UXJLTJV SiStoat miutstrat et aliud impendit solaciuin, illi autcm unam
vxi)v* Oi ^* f^av &xova* Sir^vexn xs xai axtXsvbabeut perpetuam et inflnitam actionem litigandi
n(>aiv xb ftlovetxsiv noos O./.XT))J>V a&dvaxa. 25 iuter alterutros inmortaliter.
CAPUT I.
roiwv rifilv ?x*lv og&<5s rovxo oneo xal iv
Placuit igitnr nobis habere recte boc, quod etiam
nenoirptanev itrtoi xnirotye oix ovxw paxlin aliis fccimus nationibus licot non ita bellicis nec
fion KuVi oioaxiatxtxi]s (poovont Stofttvoii, xovxo xavmilitari munitione indigcntibus, hoc et hic agcre, et
tavita nou^ai xai xovitav Sr\ id>v dQx<^v ixaxigav
harutn quoque administrationum utramque m idem
iii xavto awekxvoai, wixt firj xbv fiiv ini xuv no~ 30 contrabere, non alterum quidem in civilibns, alterum
Xinxait' thnt nqayfxdxutv, xbv Si oxoaiHvxaiv xal
vcro in militaribus esse ncgutiis ct solis praescdere,
fioron- /|u^u', dXXa ftinv agxhv tyxaiaoxijoat xiy
sed unam administrationem instituere loco honestam
Tortio ntfivqv xim xni niSoit a^inv, ijnep opolws
quandam et reverentia riignam, quac similiter civiT<T>v no/.mxwv ixtloe ngaypdxaiv i-ntpt).Ttosxai XTJS liara ibi cansarum curam babebit et pro militanT twv oiQU7ta>xiov evxoofitas yoovxiii. 6 pev ydgZbUum disciplina cogitabit. Provinciae namque iudex
T^ inaQins tjyoifiaros iv exigois xtaiv iaxt lonois,
in aliis quibusdam locia positus vix illis sufficiet,
Nov. XXVI Graece extat in ML, inde a eap. 2 in B 6,10. Epit. Theod. 26, Athan. 4, 6. Iulian. eonsL XIX.

XXVI.

DE PRAETORE THRACIAE.
Imp. lustinianus Augustus lohanni gloriosissimo praefecto sacro Orientis praetorio
iterutn,
excoiisuli et patricio.
Praefatio.
Illud in confcsso est, Thracum regionem si quis nominet, statim una subire mentem
etiam quanaam fortitudinis et militarium copiaru/n el bellorum atque pugnae cogitationcm; haec enim
ingrnitn cl patria terrae illi sunt.
llaque twbis et olim consilium erat illorum qvoque locorum res
constitucndi, el nvnc de iis quae animo iam agitavimus hanc ponimus tegrm.
Namque ad Longum
Murum duos viros sedere ct vcarios nominari samus omnes, alterum tnilitaribus cohorlihus imperanlem
{mu/tae enim in Ulo loco copiae sunt), atterum civilibiis negotiis praefeclum: uterque autem tnces sustinet
alter glotinsissimorum praefectorum, alter fortissimorum magistrorum militum; neqve vcro umquam inter
se contentiunt, scd' fiscus ulrique et annonas subministrat et rcliquum praebet sofacium, ipsi vero unum
hoc perpeluum et infmilum negotium /tabettt, ut contenlionem inter se exerceant immorlalem.
I. Placuit igitvr iwbis satius esse quod in aliis quoque gentibus fecimus, iicel non aeque bellieotis ntc tnililari custodia indigentibus, idem etiam hic facere, ct utrumque hunc magistratum in unum
conirahere, ut non aller dvilibus praesit negoliis, alter mililibus vcl solis imperet, sed unum aliquem
magislrnlvm in eo loco consiiiuere gravem el reverentia dignum, qui pariler illtc civiles res atque militarcm disciplinam curet. fiam is quidem qui provinciae praeest in aliis versatur locis illisque aegre sufficit;
5 inapx< TJ11| iiaas L \ 6 naxgixttav M* | 8 rvv]
v L \ 9 0af8otias iidtm Zachitrine in add.)] av
f/da libriQQ 11 iv ytwi Ll it^txtjxd L1 in gcnere
f/
inserui |) 14 n&tfie&a L %
1/. '. iv yipn)) f l 12 ual
v M* fjl || 20 *vndqxtv ML \ 21 6
17
r
23 yooijyei M x0'^"
* ^ " 2<* f*
27 ovxui] oxt L II 31 axgaxtatxixwv
uiav aoxnv om. L (QXVV post ilav

1 rubr. KS fy x x n De prmetore taralie K- Ffl 11 in

genere] ingenita vulg. || patia V \ illi T | 15 dnos
om. V\ Tioarioi et] leg. et rioario? H 16 anircni alium]
nniucmliam libri \\ praesidentem vutp. |j 17 ordinem
UbrH exercituum 7*] exercitura ValA 19 alios F | 21 tnagistro militum libri | 23 impendi V g 27 bellis libri jj
28 militare munitioncm Vai | 29 utraque T | 30 DOU
T, om. Val.t neo vulg.\ 31 militalibus V \ * negotiis et
Bolis) et solis et ncgotiU libri \ praesiderc vulg. \\ 34 militarium T | 35 diBciplinam Ffl 36 Tix illia T) ucxillu VaL

Nov. XXVI 1. 2

E04

D E PBAETORB

dxetvote aaxav t ij Si rtZv tstxdiv rovrcov 1 inurorum vero hornm custodia et circa loca illa
p j
xai TJ jiegl tovs xbnovs ixeirove SioixTjoig xal
guberuatio (et) disciplina atque ducatua eget aliquo
evrai-ia xe xal aTQctTTiyia Sslin^ iivos arSgbe ayn- viro bono et qui ad utrumque opportunus existat,
&oi> xni npos ixaxegov i^orros 4itnr)88ia>e. axoaTitomilites ordinare et legihus praeesse. Sed quod noTS re xoa/jtlv xal vbfituv i^uo%eiv. rt nore tiv ovv 5 men huic competena ex antiquitate donemus, aut
vvoua IOVTIO TiQosyooov ix rrji dgxotioTrtxoi d"ei?;ftev, qualem sumentes appellationem cingulura boc habenrj ixoiar AafioiTes noosrjyogiav Ttp rijv apxvv ^xovxi tem nominenuiB? an certe non boc ipso manifestum
ravTrpj fto/toanifjst,- !} oix avrofrev iati <pavegov, d>s est, quia etiam iste praetor nominabitnr, nostrae
xnl ovioi TioairoiQ orof/uad^/jaeritt xrp> rr/s rjftertoas
pietatis cognomen accipiens, sicut Pisidiae iudex et
p
gotXafi^aviov ETtonnjfiiav, xn&aTteo 6 fh-10 Lycaoniae praesul notninatus et factus est a noMs?
iai xe riyovfisvni xni o shxaovias i$agx<v a>vb~ Si enim praetor Romanorum dux sirnul et legis(inatni re xai yiyovB nao' r,fjtav; sl yag 6 noaiicoo
lator hoc in suo cingulo babebat officium, indubio Ptuuaiiov argnTTjyoe je o/uov xai vo/iQ&inii rnvtatum est quia deceDtissimum erit praetoris nomeu
trtv ini irfi oixtiai nQxrji elx^ ri;v ral-tv, ra>v avotfiO' buius administrationis appellationi. Militum etenia
loyiiftfvaiv iaiiv on 7i{>7zio3iaraTov av eTrj ro TOV 15 praeerit multitudini, privatos autcm non paucos subizgairttipos bvoua rrj r^e ctQxrfi ravrrje ngosTjyogiq. iectos habebit, quibus ex nostris lcgilms iudicabit.
eipartturdir fiiv yng Tjyr;ae-iai nlrjfrovs, ifriunai Si
Et egent in locis illis viro bono et quae civilia ct
oix ohyove vTioxet/uvovi i'|e*. ole iit ix iu>v r.ue- quae bellica sunt. Nam et priscis temporibus semrtQiuv diaiTTjcet vbfitov.^ xnl Sel ye TOIS tonoie avSols
per aliqui viri militares in maximis dignitatibus conaynlfoi Trt TS noXtnxa rii it noXipia' xni yag iv 20 stituti et exercitibus praeerant et aliis omnibiis praexolt tfiTTgoafrev xgbvoie Asi rivtt dvSgce crpaTttabebant auxilium. licct non tnilitcs aliqni, sed tatnefl
itxoi Tuir ini fieyiarcov a^iwiiarcov ovres TUJV XS privati essent. liicursiones enim barbarorum non
ixh'ioe Swafieojy iriyovvTo TOIS TB alhue anaatv
mediocri egent rebellione. Oportet autern eis dele-

o) fiBxa xuiv vouotv avnav

si sola sit ia setnet ipsa, asperior est quam decet,
rjyetafrai Svva/ievtp, (os noXv xb Siayipov bv xagrui? civilis aiitera. nisi cum militaribus misceatur, tnedioxe xui dragiae' uai annaiv ioxi tpavegbv o>s xb ptiv
critate erit inferior, ex utroque vero in idem conatgatiiotixbv, el ftbrov tirj xai xad"' avrb, &gnavxe- 30 venire, boc perfectissimum et sufiiciens est ad belQOV earat xov ngenovToe. xb de ys nohxtxov, ei firj lum simui et pacem.
xtp oxguTwtxixtu avvarafiiywxat, xaraSeearBgov axat
xov fiergiov, xb Si exartgto&ev eit xavxb aweh&ov
xovro if./.eiurnrot' xe xai avvagxii ioxi xai jtgbs no~
1
" ' xe 6/xov xui tigijvrjv i^agxovv.
35

CAPUT n.
Ovxovv xnl xa xiji ngxTJs
xtag ovrs
olros 'lovoxtnavos
inl
xig
ovox
fioXa Si rturw Ttag' rjfnot'
vxev-d'av xnxa xb

xavxrjs awqtp&at, xal ngniErgo et haec administratio coniungatnr, et practor

Ogaxrfi
xaXtiafrui. av/tiste Instinianus in Thracia vocetur, bonor antcm ei
gq^
/
tanti xiixfixiXXoi xa <poi- a nobis erit codicilii proccdentes binc secunduo
xutv ).otnd>v anexxa^tkicov reliquurum spectabilium iudicum figuram et quae-

1 horum vero murorum custodia et illorum locorum administralio et disciplina et militare imjurium viro aliquo bono indvjet quiqne ad utrumque idoneus sit tarn ad milites inslruendos quam ad \tgii
proponendas.
Qnod igiiur nomen huic conveniens ex anliquilate ponamus? aut qualem eligentes appel/alionem aptam ei qui magistratum hunc gesturus sit, ef/iciumus? An non per se manifestum esl hunc
quouue praelorem nominandum esse ascilo pielatis nostrae cognomine, quemadmndum Pisidiae praefecM
et Lycaoniae rector a nobis et nominatus el factus est? Atam siquidem Romanorum praetor bclli dux
simut et legislulor hunc in suo magistratu locum tenuit, in confesso est pruetoris nomen huiiis magistralus appellalioni maxlme convenire. Militurn eniin copiis praeerit, privutos autem non puucos, auibus ex nostris legibus ius reddal, subiectos hubebit. Ac profecto illis locis opus est viro tam an'""\
(fitam mililarium rerum perito: eteiiim etiam prioribus lemporibus semper viri quidam mililares ex iisQW
in summis dignitatibus erant et copiis militum ibi pracerant et reliquis omnibus praesto crant, licet quiditti
non mililes, sed polius logati essent. Barbarorum enim invasiones non medtocri indigcnt vi resislendi.
Oportet autem quae ad eos pertinent ei committi qui cum legibus imperare illis possit, cum mulium
intersit inler ordinem et perlurbationem: atqne inter omnes conslal rem militarem, si per se sola sit,
audaciorem esse quam decet, rein autem cxvilem, nisi cum mititari simul misceatur, infirmiorem esse qiia/n

par est, utramque vero in idem coniunctum et perfeclissimam et idoneam esse et aa beUurn simul atqvt
pacan sufficientem.
II. Jtaquc haec quoque potestas cqniuncta sit, et praetor hic Iustinianus in Thracia vocetur.
Insignia vero ei a nobis erunt et codicilli hinc editi secundum speciem ceterorum spectabilium magi~
1 17] L U xotx&v Ll || 6 xovxov Ll | 8 fj\ an certc
ii.e. ^.y*?)? II 10 .V7. c/. nov. XXIV. XXV \ 11 f$aoXos
iop (a>v Ll) L ||. 13 xal ovofjofrexrjs Z^ Q 14 agxTi* om'
L || xr,v om. Afa || 15 xb xov L\ xov om. M || 19 Stl yt
xoTs xgonois .1/ Selxai iv xole xlmoii L{s) D 20 nolt'
fiixa Holoander non recte g 23 ixslae om. f | 25 o/in>i\
ilvxtt coni. Zachariae |) 27 xdiv] xa> L1 || 28 Swnfitvto M]
SvvafieaJi Ll Svvdptcav addito xorv artte avxtav L*{e) Q
30 XOT' avxb L \ \\2 xov axQanorxixov Lx fl xnxadeIxsgov Lx | 33 avftl&bv] convenire jr || 34 xovxo M]
xovxov Lf rovxtov L1 \ Saxm FJnloander Q 35 i^agxovv
om. | 36 *q. Ovxovv xnktofroj] ^vvotSnftev filav
&71! T'7 QooLYTfi iyxaxaOTTjoat, xnl xbv xnvxrjV
xrjv agxrjv nonlxcjpa *Iovoxivtavbv inl 0gqxr;e
ai, xa&fjo&at di aixbv inl xov Mttxgov
vs B (c/. Theod.; Ath.t ubi Ug. ets tb Max(>bv

(txxofta cod.) dvayxa^butvot xafrctafrai Ttix<>) \ 3** Tl

om. B H 39 xaxa xb /Jaloander] xaxa rt xb MLB f
)
J3
1 custodiat circa F j 2 et add. vulg. | 3 bona V[ qw
ad] quid V quia T\ !| oportunum V \\ 5 donarau tibri \
6 quale V\ appHationura Val. | 7 ipsum T | 9 accipi
V\ 12 habeat V\ 13 decentesimum F | | 14 appellatione
T appellationum V | 15 probatos Val. H 16 iudicuit
/i*6n"|| 17 epent inl egentem VT Q illos Val. | 22 eM
V\ incursionem F \ 23 delejjati Val. | 24 *ut] et libril
praenunt exercitu V\\ 25 diuciplina F | 27 ipsara V \
asperior est) asperioTGS Ubri, asperior erit vulg. || 29 erit
om. V\ conTeniena Beck jj 36 crgo] rogo Val. g 38 codi*
cillis V

THRACIAE

205

Nov. XXVI 2. 3

Q%
axv.ua *at ttves xal vno&rjxni jHaoiXwat, dam fnsignia imperialia modum explanantia quo rexbv XQOTIOV vfr;yovfiEi>ai *a&' ov Staviaei rrp' (jJt'?*' g a t administratioueni, quae priores nostri mandata
ajteo oi Ttpo rjicjv ftavdara
ngivxiTxie
txakow,
principis appellabant, cum quibus ad provincium
/isdr' WP tni Tnv x*(>av &6vxei oi TS a.gxd<s Sia- egredientes qui administrationes sortiebantur quod
xlrtpoifisvot xb ngaxnov dxshfer iXafi^avov xal ro 5agendura erat inde sumebant. Et causa servabatur
ngia
ngovzivget
aho
al TJV
TJ TOIS
IS n ngairiogaiv
a i a
beue, e r a n t q u e p r a e t o r e s probabiles in multis nostri
g
xaho,
xal
Ivevtioxipeiv ni nolluiv
irjs rjfieTtQus '&va>v, xai
imperii geutibus e t m a x n n e b e s p e r i a r u m , e x q u i b u s
ftahara iviv ianeQiatv, arp' o>v Piofialot TTQOEX&OVR o m a n i p r o c e d e n t e s et s e p t e n t r i o n e m u t ita dioatur
WJ xrtyty xe aQxrov
tas einelv oktjv
xs xal
Q
j fjsavu^Qiue
f ^ Q
omnem et meridiem et orientis plurima tenuerunt.
rrp
u{>as t tnnkelor
aistO
rp u{>as
nkelora xaisxtr]Oavio.
*Ooa xoivvv iv 10 Qiiaecumque igitur in lege a nobis dudum prolata

tw naq Tjfiaiv fytTipoo&ev sioTjuevip yiyganxai. VO/JCO scripta sunt de administratioiiibus, et quaecumque
ntoi twv at>%u>v, xai onbaa xip is Iliaidiae rq> re de Pisidiae et Lycaoniae dispuLavimiis praetore, ut
Jvxaovias SutXiyfje.&a nQairoioi, Tieyl rov TIQVIXO. gratis quidein hinc ordinentur, gratis autem eos
ftif ovToi' itnEv&ev ^aooTOj^Za^a*, ngolxa Se Seiv
oporteat se collatoribus exhibere nostris, omnibas
10U vnrtx6ots nQosyegeofrat xols rjuertgois, anaoiv 15 maaifesta sunt: in tutain namque dicionem procesijSi) lail faveQa' sie olrjv yug aprt zij-f vnr]xoov ix- sit lex t;t omnibus iam facta manifostissima est.
iuyoixT\xev .'o rofios xal anaoiv TJSTJ yiynvsv yvotqiCui etiam iusiiirandiim iiiscriptum est, SCcuniium
(HDtaiot. q> 8r] xal OQXOS iyyiygamni xafr' ov uyoiquod coinpetat nostros iudices suHC.ipicntes adminiijxoy /art rois rj/terepovs dgxofras naQaXafijiavovTas
strationes suatn aiiiiiuiiQ consecrare deo ot custodire
T*i< op/as TYJV iavrtov ywxhp ariegovv T<P freu> xai 20 nostros subiectos sub aequitate atque iustitia, ab
fv/uirreiv tavt rj/jertgove v-n^xoous iv iai>TT\ii re xai omui remotos turpi lucro et inimicitiis atque gratia.
btxoioavvTj nuarfi nnrjXXayfjirovS nlaxooxspSeiaS re
1 xai Svt/iBieias xni xdquos.
Ta$eu>iai Si avtov
1 Officiales autem ei ministrabunt non amplius cen&t(>anevtjovoti' ov nXeiovt ru>v ixaiov
xai i'ei fxev tum, et habebit quidem civilis cinguli cudicillos hata Tfjt nolnixr[S aQZijs aiififJola, ^ei Si xa xij aign- 25 bebit autem et (militaria. Et aderit quiricm ei et ad
T*WTX^S. xui naptarat ftiv ain(\ xai ad responsum
responsum propter ibi) constitutum exercitum; babehn xai ixelee Swdfteie, !;EI Si ctSsmv xai inirdxbit autem licentiara et imperare eis et quae utilia
tuv avrali xai ra Xvairefovvra TTJ TtoXirtia f/er' sunt rei publicac cura eis efficere et agere.
2 ai~T(hi> iyya&o&ai xe xai noarieiv.
U di xo>v 2 Exactio vero circa loca illa fiscalium tunctionum
niQi rovs ronovs ixeirovt [zw'] frrjfioaiarv (p6(>iov tis- 30 et ipsum et officium respiciet ipsius: practorianumrcpa^it avror xe xal trjv Tatv oyeTa* irp avxov.
que officium omne vocabitur, et bic datis militabit
nqurtniQtavT) ri anaaa r, -tal-is xXq&rjaeTai, TOIS irprobatoriis ex sar.ro epistolarum scrinio procedentirti&er ax^arevofiivTj avfjfioXois ix TOV &eiov rwc bus, ex quo et vicarianutn dudum percipiebat offiintoxoXibv axQwiov tfoiribaiv, i^ ov xni rj flixugiavi] cium buiusinodi probatorias.
ixofil&to ia Toiavza avpfioXa ra^iS.
35
CAPUT III.
SirtvT<jJTTOSTTOV filv Scogcov xa&agat tpv- Cura vero ei erit prfrnum quidem muneribus paras
xxuv ras xtl^as, Sjttixa naaav iaor-qra rois rjfie- servare manus. deinde nmnetn aeqnitatem nostris
pon inrtx6oii iSUt XB xai Sr^oaiq xrjpelv dixa^O' subiectis privatim et publice custodire litigantibus et
von TC xal oiupoXaia ngiie aXXqXovs nganovaiv, documeuta inter altcrutros facientibus, ut tumultus
stratuum et praecepta qvaedam imperialia quae quemndmodum magislralns gerendus sil, expltcent, quac
guidem maiores nostri mnndntu principis vorabant, quibus acccptis in provifiriam proficiscenles qvi magi'
stratum sortiti erant, quid facicndum essei, inde depromebanl: atgue ea res bene processil, coniigilquc
praftoribus ut apud multas reipublicae noslrae genles laude Jlorerenl, inprimis occiaenlalcs, unde Romani
profecli et septcmlrioncm paene tolum et meridiei el orientis partem maximam acquisiverunt. Quaecumque igitur in lege quam modo diximus de magistratibus scripta sunt, el quaecumque et Pisidiae
tl Lycanniae praelori exposvimus, scilicel gralis cum ipsos hinc crenndos esse lum ipsis subditos nostros
traciandos iam omnibns manifesia sunt: in univcrsam enim dicionein noxtram nuper lex illa profecta omnibusque iam facta est nolissima. In qua eliam iusiurandum scriptum est, secundum quod
iudices nostros magistratu susceplo ammam suam deo consecrare et subdiios nostros in acquitale et iu1 stilia custodire decel ab omni turpis lucri cupiditale el invidia et gratia liberos.
Officialcs vero
<i inservient non ptures quam cenlum, aique habebil tam civilis magisiratus qunm militaris insignia.
Aderit etiam ad responsum ei propter milUmn quae ibi sunt copias; vcninmque habebil et impcrandi iis
2 el quae reipubttcac prosunl cum iis exercendi et pcragendi.
Pnbliconim autem Iributonun in illis
locis exactio et ad ipsum et ad officium eius speclabil. Alque praetorianum vocabilur universum officium
codicillis hinc ex sacro cpistotarum scrinin edilis militalurum. undf eiiatn vicarianum o im officium taleS
codicillos accipiebal.
III. Curae vero ci erit primum ut a muneribus puras servet mautis, deinde ut omnem aequitatem
tvbdiiis nostris et privatim et pubiice praestet lam litigantibus quatn negolia inler se contrahentibus, ita
I *nl ante vno^xat del. JJ1 |J vno\}rptai\ insipnia s1 '| 21 xnl Trt] xnl om, B || 30 yogovs Lx \ 33 oxgartvo1 liovten MIJ1 B) STJ avvatt l^vulq. II 3 ftavSara ngtv- ftivi] ML*B\ ixfpegofitvtj L* \ix<pegofit'votS Haloonder) ||
*inn {tqivxtjntjg Ll ngtyx^inti L1) ML\ nagayyeXftara 36 Jcigov MLl || 39 xai xd ovfi/JoXaia LB
fiaatXtna B | ixaXit L 1 | 6 ngoi'X">gei] ngovx~dii{$ic)
L | 7 eiSoxi/ielr L |j fj/jextgai MLB\ nuXtxtins add.
Ilatoandtr J 8 ngi'O iXfrovxeS h \ 9 xr;v re\ xe on.
1 insigni impf-riali nmodum V || 5 caose V nl. J serB i fuarjftfigiav &S \ 11 v6pip\ nov. VIII |j 12 von
nabat V scrunbant T U t> eratquae V j | praetorws Va
M* j t y rfjt [JtetSlixs B g 13 duXeyo/itfra {SieXty6\9a nustris V Q 12 pinidie V} pisidio T | aisputahimus V (|
i'l L &%a)jf-yof*tfra *3 (| 15 TJJS rutextgots [r}H. tn ras)13 ordinem V !i 16 nianifesto T\ 21 lucro om. V] 23 mi'V * J6 'M,nm- & ttc,opT /WJ rtSrt LB, om.s I 18 ^I niatrabant Vm \ 24 cingulis V \ 25 *q. mtliUris ibi
** \, 2) fjftntgovt
ogxove V7rr,x(tovi
Z**. Q 23 avrti om. libri. supp/. Berk || 31 omnetn uocabatur V || hinc
s . ogxove
.
cu/u. || militaliit T\ mititabitur V \ 32 sacrum V || pnws* I 24 xd>v om.B^ 26 dSgtanovaov/t M, a< r
cedentibus V || 36 puru V \ 38 pribatim V
M [in mg- anoxgiotaglatv L1) L ais anox^icus B \

Nov. XXVI 3

206

DE PRAETORE

araaw anaaav airaiv it-eAaiveo&ai. xal toiis

universus eorum propellatur; et milites quidem semfiev atQantoxas ael iciis noXe/itxals yvfivaaiats dnoper in bellicis exercitationibus efficere meliores ac
xsXelv xaXXiovs re xal nqo&vfioxiQovs, IOVS iSico- proniores, privatos autem coaptare lege, iustos et
xas Si Qvd~ftiZ,Eiv ?q> v6ftu> Stxniovs re xal xnxovgmalignitate universa liberos, et perficere hos quidem
ytas andar,s iXsv&tgove anorekelv, WSTB xove ftsv els 5 ad iustitiam, illos autem ad fortitudinem augere; et
Stxntoovvtjv, xois Si eie dvSgeinv ail-eo&tu. xal ei si qua opus fuerit belli causa discursio, pro hac
xts yevoiro iwkefiov %aqiv ixSoourj, xavxrjv gaoxa
facile celebrare: officio utroque praesente, alio quinoteio&ai' xageaie xs naooiorjs exaxegae, xai xrjs ftiv
dem ministrante quaecumque civiie ofticium decent,
v7tT)Qexovftdv>js 6n6aa noXirtxoie xa\etaxatz nginst,
exercitu vero inexcusabiliter prohibente hostiles inxtov Swdfisatv Se dnootpnaiaxtos xai noXefttxae dveig- lOvasiones.
1 ybvxatv 4<p6Sovs. Jel Si aixov xai xdiv Sixdiv,
1 Oportet autem eum etiam lites sive (ad> pecunias
stxt eie xQ*lflctra pXinotBv etxe eie iyxXfjfinxa eixa eie respicientes seu ad crimina sive ad quodlibet aliud
imouivovv dXXo, xaxaxoveiv xal Sixd&tv OQ&OJS xal
audire et iudicare recte et secundum nostras leges
jtgos xovs rifieitQovs vofiovt xal jtdd-ove ivexev ovSeet sub uulla passionis causa, ut nullus inde diffuvos, disxB fit] xtvns dxelfov ixxgixovxas xo Tjfiexeoov 15 giens nostram iuquictet tranquillitatem. Neque enim
ivoxXslv xodros. ovSi yag fiovAofiefra TOVS rjfisxigove volumus nostros collatores relinquentes provinciam
vmneXeis xaxaXtfindrovxas xrjv xatgav ivxavfroi xge- huc currere & provincialibus despectos iudicibus.
%tiv vno xwf xaxa xdtoav Tiegtogcoitirovt agxovrcov.
Nam et si postea fucrimus ab his qui exinde venti yag xai VCTSOOV /lekloipev ix xcov avxo&ev tpoi- turi sunt iuquietati, requlrimus modis omnibus vexa>vx(ov ivox^ela&ai, nevaoue&a 7idyrtos xa>v dStxov- 20 nientes, si haec denuntiaverunt administrationem hafiivoiv, ei xavxa ngosayyeilavxes ixvxov tto xrjv dg- bcnti: et si quidem cognoverimus 603 bacc UOD
Xqy ixovxi. xal ei fth> fid&oiftev avxove xnvxn fii\ denuntiasse, cutn omni correctione dirigimus eos &d
ngosayyslXai, avv imxtftrjaei ndor) oxeXovfttv nvxovs
provinciam; si vero illi quidem interpellaveriut, qui
xaxn xwgav, ei Si oi ftiv ngosrjyyeilav, 6 Ss xijv dg~ vero administrationem babet aut neglexit aut per
xh* Sxtov ri igpqd-vftTjOBv t) xnx' aXkrjv aixlnv ovx 25 aliam causam non decoram leges neglexit, tunc in
tvjigsnfj xiav vofiutv fjfteXnae, rore irc' avxov xnv nd- eum Omnem convertitnns motum. Sicut enim ci deoav xQtxpofiev xivrjoiv. ojinsg ynQ avxio SeStoxnftsv dimus aunonaa ainpliorcs (dicimus autem utriusque
nXeiova {yafiev Hi xr;v ixaxtgai dgxrfi) xcd cinguli) et Buper homines eum constituimus tantOS,
avxbv ngovfinX6fit&a xoooixwv, ovrcas, ita si didicerimus eum indigne circa cingulum agere,
ei (i.d&otfiBv avxbv dragicos ntgl xijv doxrp> cpeQoue- 30 neque veniatn dabimus neque in mediocribus stavov, OVXB ivSu>ao(uv ovxs ini fttxoioit oTt]Oouev xr\v tuimus poenam, sed quantum eum ad celsitudinen
notv^v, dXX' ooov avxbv cle vxpos aigojuer tvY.oofiovvxa, elevamus oroatum, tautum ei citra nostras aliquid
xoaovxov avxqi nuga xovi rjfjerioovi xt ngdxTovxt vb- agenti legfts uicrepabimus. Oportet autem eum ad
s imxifiriaofiBv. Jsi Si avrov ngls firjSem nnvnullos penitus inclinari, nec si de 8ul>limil>us sint,
tHi vnoxaxaxXiveo&ai, /ir;S' av ti rts ei'17 xmv iyif 35 nec si valde sit locuples. Propter boc etenitn eliam
S' av ei oybSoa 7iXovroirj. Stn xovxo ydg
nobilioribus tradimus buiusmodi cingulum, ut nou
Sij xai aBfivoxigots nagnSiSofiev xds xoiai-xae dgxe,
facile cedant his qui per divitias voluut noccre.
Iva fiij gqSiuii ivStSdiev xols ix xov nXovxelv fiovXofiivoti dStxetv.

ut omnem seditionem ab iis propellat. Praeterea ut milites guidem exercitiis militaribus meliores tuque
et alacriores reddat, privatos autcm ad legem accommodet alque iuslos et ab omni improbitate liberot
praestet, quo hi in iuslitia, illi in fortitudine proficiant. Et si qua belli causa expedttio fiat, ut eam
prompte faciat, cum utrumgue officium praesto sit et alterum quidem quaecumque civiles of/iciales deett
1 subministret, mUitares autem copiae sine mora invasiones arceant hostium.
Lites vero oportet eum
sive ad pecuniam sive ad crimina sive ad qualccumque aliud speclant audire et rccle ac secundum legts
nostras neoue affectu ullo commolum iudicare: ne qui illinc profecti nostrae polenliae negotia facessant. Nolumus eiiim subdilos nostros rclicla provincia huc accurrere a provinciae iudictbus contemplos. Quodsi etiam posihac ab iis qui inde adveniant molestia nobis exhibeatur, interrogabimus
ommno eos qui iniuria a/fecti snnt, num hnec ad eum qui magistratum gerit detulerint; et si quiiietn
comperiamus eos haec non detulisse, cum omni repreheiisione in provinciam eos remittemus, sin illi qmdm
detulerint, is vero qui magistratum gerit aut socors fuerit aut propler aliam causam non honeslam Uytt
despexerit, tunc in eum omnem vertemus indigtiutionem. Quemadmodum enim ei amplius salariurn, utnttf'
que nimirum magistrattts, dedimus atque tol fiominibus eutn prae/ecimus, ita si eum in magistratu indignt
versari compererimus, neque condonabimus quicquam neque levem stdtuanns poenam, sed quantum i*
fasligium cum extollimus recle et ordine facientem, tantum contra nostras leges aliquid agenlan reprthenaemus. Oportet anlem eum nulli omnino sese submitlere, neque si quis auctoritate praecellal ntqut
si valde dives sit. ffarnque propter^ id ipsum gravioribus viris eiusmodi magistratus tradimus, ne facik
indulgeant iis qui divitiis abuti ad iniurtam volunt.

1 oxnotv M*s\ O-rdaiv x$ fiPLB (xnl aStxlav pnst av- vulg. H 5 aagere T aure V. Leg. angeri ? J 6 pro hac] haco
xatv addi vult Zachariae) { dnelavveo&at, s. v. e^eXairye- vulgo reetius g 8 dicent V || 9 hostie V U 11 euro etiam lite*
a&m M H 2 azl om. L II 4 xovgyias Lx (navovgylat Ha- T\ lites etiam Ffl idadd.vulg. g 13 recteetom. V[ 14 utj
loander) [| 5 anoxeXelv toare] et perficere g Q 6 dvdpiav B H aut Va | diffugiens P7*] effugiens Neoburg. defagifCJ
7 xavxa Be sec. Hombergk. || * xdit fiiv imr^e-tovftivoit vulg. | 16 oollatos T\ prouintia F | | 17 iudicihus] a iudiL || 10 nokxixas Bc |l 11 avxatv V || 15 fifj xtvas M
cibus V\ 19 requiremus vulg. | 20 denuntiarerint rulo. \
(cf. f}] fitjSi BL \ 16 ov ynq L | 20 ntvabfit&n Ls] antv
21 non om. V\\ 22 correotione V\ correptione 7* j diric6fii&a MB U aoixovfiivotv MB\ dyixvovfttvatv Li (cf. gcmtu vulg. || 23 vero] non V \ 26 omnem] nec F )
1
nov. XXX, 5 $ II 0 27 avxbv L \ 29 aixav Z. 1| itfov converterous trulg. |j ei om. V\ 29 indignum T | 3 0 '
fiaXXbfiM&a M nQOpaXXofts&a B | ovrotS xal ti Be tuemus vulg. Q 31 pena V j| quantum ad celsitudinea
sec. Hombergk. g 30 ftd&rifier Ll || 32 aiQOVfitv B |) enin eleuamus T quantum eum celsitudinem ek-namtn
3 ; . Itg. firjx* av ftrjx* avt
V B 33 inorepauimus libri H eum om. VT || 34 DUIIOSI
Tvulg. | sublimius V sublimis T\ sint Val.] fuit T li*
vulg. H 35 locuplex libri || 36 a t om. V*
2 in bellioiB] inbecillis Ubri Q 3 promores V || legi

THRACIAE

207

NOT. XXVI 4

CAPDT IV.
i
8i xai rcav fyytov ajtavraw
rav
Curam quoque habebit et operum omnium quae
, xal ov Gvy%a)or<aEi StacpftaQTjvai ovre Atpevas
ibi sunt, et non sinet destrui nec portus nec muros
WTJ itiynn ovre yefpvpas ovxt 6Siws ovie T ratv dX- nec poutes nec itinera nec aliquid aliorum, sed ipse
hov, alX airos onoaa Swaiov ix tav noXtnxdiv quantum possibile est ex civilibus (reditibus) reHOQCW inavoQ&fxy&rjvai nn^aaxeva^exat [xai et xi xov~ 5 parari procuret, et quicquid maiori hidiget sollicitu*
tcuv ful&vos Btofievov iaxt ppovridos, rovro eie rj/ias diiie, hoc ad nos referat, et ratiociuia fiant secunfiijwtxBj) xai tois Xoytopovs yiveo&ai xard rovro Sij dum quod a nobis sancitum est. Non enim uiterius
To nap' TJUWV vofio&exii&ev.
OvSi yaq Sti Bovl6~
volumus aliquos ex administratione praesidis mitti
ftt&a rtvas ix xfjs doxrjs rjnsp iipearrjxas oxeXXto&ai per proviuciam, qui consuetas has habent mercatioxaxa x<6oar ras ovvri&eis ravzas Ixonas i/inoQtat, 10 nes ad aquarum inquisitiones et bortorum et muroviaxtov xs ava&rrjotis xal xrjnwv xal XBI%O>V xai rum et imagiuum et huiusmodi, quae dudum penitus
tLxovoiv xal rivcov toiovreov, aneo xai naXai jtavraamputari perspeximus: sed ipse quidem examinet
iois avTxjijo&at aweiSofiev. aXV aixbs fiiv xaxtquae fiunt, et rationes reddere eos secuodum sacram
na^hu xa ywofteva, xal Xoyovs vn%tiv avvovs xnxa nostram constitutionem faciat.
1 -xr,v frtiav Tifttov noieijto Sicna^tv. ei Se ys rifiele 15 1 Si vero uos perspexerimus alium quempiam ad
awlSotusy litoov %iva JIQOS TOVTO ozeiXai, rovro
hoc destiuare, hoc per pragmaticam agimus sanctioitk nQnyfinxtxov non^ofiev rvjiov xai Tigds xr]v arjv, HGva et ad tuum, si persppxerimus, cingulum destitlntQ awiSoiftev, ttQX*lv tpeQOftdvov. nnvxnx,6d~tv yaq nandam. Undique enim nostros eubiectos arripientes
TOVS tifiextQovs vnr,x6ovs d^n^na^ovres xai dXev&e- et liberos detnmento faclentes ideoque etiam pe(ova noiovvtei fiXdfirjs Sta TOX>TO xeu xorjfidrcjv unep- 20 cunias despeximus isicut et tu nosti) maximas, et
liiofitv {aie nov xai aivbs olofra) fttyaXav xai xoo- tantis annonis iudices et officia et circa eos qui
airxcus atxTjOBffi roiis xe ap^(jvTas TS T8 xag&ts TOVS sunt remuneravimuB, ut non propter egestatem forTf a/up* aiirois ixfwxnyioyrjaafiev, wsxs fijj 8t' SvSetnv ean aut aiiquid huiusmodi indecorae quaedam coaTJ xi xomvxov anQsaatv twcav anxeo&at npnytingant causae; sed insignes esse Toluimua et ex
x ; aXX' intatjftovs xe elvat xai ix xtfi fieydXrjs 25 magua curia 8Jc procedere ad provinciam cum dei
povXrfi, xal ovx<o tponav iv xfj ^w^a fitxa rijs xoy Dostraque memoria. Quae nisi per aliquem modum
Hiov xt xal r,fia>v ftvrjuijs' ov el utj xaxa tiva xoo- obliviscatur, melior sui per omnia erit.
nw ixla&otxo, xaXXiotv iavrov' otit navtcav Saxai.
2 Ei Si inaxixols re xai noatxojQtavols avS^aaty oi 2 Si autem conBularibus et praetoribus viris prisd
naXai Paifutlot tas ct^x^ inixQtnov, ovx ano xqbnov 30 Romani cingula committebant, non absurde et nos
*a\ rjftU ngatofttv, ti xai xoiovxon aixas xiat nnqaagimus, si etiam talibus ea aliquibus tradiderimus,
idxjo/iiv, oins(> xal xas inrjgtias avaoieXma% xal qni et violeutias removebunt bioc exccutorum ad
iu>y ivxti&ev nqaxxoowv iy xais inaqxims yivo/xs- provincias veuipntium et nostros subiectoa damnis
*&y xaX xoiis tjusTtgovs^ vTtoxsXsls miQutfiivwv t,rlniais afticere irrationabiliter ex tali necessitate liberantQtfiaXtlv aXoyois (xwxove) xifi roiainijs avdyxrjs ix- 35 bunt Dedimus utique ei fiduciam etiam baec perliatiav. xtd yao SiSofiev avxi? na^^rjaiav xai xnvxa
scrutari et probibere et ad nos referre et aiia quirtolvnyayfioveiv xdl xtoXvtiv xai eis rjf&s ftqv
xaX xa fiiv oixofrev inavog&ovv, xa. Se &arrm>
IV. Ceterum prospiciet etiam operibus publicis omnibns ijuae ibi sunt, neque patietur corrumpi aut
portus aut muros aut yontes aut vias aut ceterorum quicquam, sed ipse quantum fieri potest, ex civilibus
rcditibus illa restituenaa curet (oc si quid horum tnaiore cura indiget, id ad nos deferat) et rationes referendas secundum id guod a nobis Uge slatutum est. Neque enim arnplius ex eo cui tu praees magistratu
ptr provindam ntittt volumus qui cotisueta illa negolia exerceant, revisiones aquaium et horlorum et
murorum et imaginum et similium rerum: quae quidem iam olim omnino lolli placuit. Sed ipse quae /iant
1 cxaminet atque ratioiies secundum sacram noslram coiislitulionem redderc eos iubeat. Quodsi qnem
alium nobis ad hoc millere placuait, id per pragmaticam iussionem faciemus, ad tuum quoque, si placuerit, magistratum deferendam. Nam quoniam undique snbditos nostros eripinnts et a dainnis liberos rcddimut, ideo et pecunias despicimtis, quemadmodum ipse quoque nosti, et tantis annonis el magislruluum ct
offidorum et qui circa illos sunt conciliavimus animos, ne forte per egestatem vel eiusmodi quid rcs inhnnesias moliantur, sed ut auclorilale praediti sint et ex magno senalu, alque ila in provincia procedant
dd et nostri memores: quorum ille st nullo tnodo obliviscatur, se ipso insignior per omnia futurus est.
2 Quodsi consufaribus et praetoriis viris veteres Romani magislratus committcbant, ne nos quidem
temerc agemiis, cwn talibiis eos tradamus, qui et insidias reprimant et sicubi exaclorfs hinc in provincias proficiscantur damnaque iniusla subditis noslris infepre conentur, hos ab eiusmodi calamiiate
hbcrent. Etenim licentiam ei damus haec quoque perscrulandi el prohibendi et ad nos dcferendi, et alia
i *r TI rovxeav] quicquid r D 7 ftrjrvixo}] avatpeoexat
B\ ytvia9m B \ 8 vopo&extj&ev] Cod. 10, 30, 4 H
9 r;ntp .?/] rjantg LB \ itpiarrjxa B | 10 ifinoQtiat L*
(inoytas malitZachariae coll. XXV, 4, 2 et Cod. 10,30, 4
f ll C)) | II avar}XT;oats xal xomov Lx\ 14 pnst yivo~
fttra addivuU nnga tmv naxtgtov Zachariae | 16 avt>'
itotfitr //] cwtidotfiev M avviScoutv B f| itgoS xovxqf
b \ xovxo Ms) om. LB ( 1 7 TDTKW] rovxov Z1 Q 18 cw
iiotutv B] awiSotftev L eweiSofiev M{cf. XX V, 4, 21 ||
22 xatxi M) xal xae LB |j 25 tlvat] essc voluimus $- ||
27 ov fj [30 dno Af] d.nb LB R 31 avxovs M Q 32 olaf L | avaaxiXXovoi M || xai M] om. LB? | 33 iv
LB\ xav tv M \ 35 rtt^dXXstv BL || aXoytot s 8
tattov? lupplevit Zaehariae: quamquam netcio an p/ura
dtjievmt tenttntiaque tx codicum w. IL ita fere restituenda
lilvVlolni
Htd xat inrj^eias avaoxtXovoi %>v tv-

TtoaxroQOiv t&v iv xnts in. ytv. xnl

nXoyoiS
(, nQOvoowiBi ojitos av ixalvovs) xrji xotavxrjS xxX.
1 habcnt V\ et opcrum V) operum et r ( | 2 murus F |
3 neo nnte itinera om. V\ 4 reditibus add. Beek. An Ug.
quaeatibua (c/. XXX, 6 pr. 1 $ l)? || 6 fiat V || 8 praesidisj cui proesides Beclc H 9 habet F (j 12 examino V \\
13 reddcrent V R 16 gratnaticam V !l agenms vulg. |j
19 detrimentum libri || ideoque VT) ideo vulg. Q etiam
V\ enim T g 20 s i c u t T vulg.) io Val. || nocti V ||
21 annonis] annon|nisi V\ qui circa eos T |) 23 oontingat V\) 25 sic) et uo vulg. j) pruuintia \rl 26 modo
V U 29 praeturiia vulg. | 30 ramani V || oinguli libri [|
et om. V || 31 agemas vulg. | 32 etl etiam T g 33 subieotos temptantiom damnis afficurc Beclc

208

Nov. XXVI 4. 5

DE PRAETORE THEACIAE

rjy *ifiaT(>rrv avatpiqw yvaboiv, tosre tp oh xnradem per Be corrigere, alia vero velocitcr ad nostraffl
Seia-ceoot xoiv nqayftaxwv tiaiv, ini tovrots ai&a&al
referre notitiam, ut in quibus inferiores reruin sunt,
i xai avanXjj^ova&at ir> rijs TjpeieQas yvcbfirjs T in bis augeantur
et adiuipleantur nostrae voluntatis
g
Xoets
s^
ac iussionis
iussionis adiectione.
adiectione
uaii xtXsvoeots
ac

CAPUT V.
Tavra owrots *al iv role /3aoiXixo7e nagayyiXua' 5 Haec eis etiam imperialibus mandatis subdimns et
vno&rjaofie&a,
xai
j f ,
f fieja tuiv cvftfioXiov avra iu>v cum codicillis ea cinguli dabimus, ut memores iurisSi
ai^ixuiv imSaiaoftev,
tosre fiefivrj/isvovs rtov ooxiav iuraudi, quod subeuut, et raandatorum, quae eis daovt v<pfcn<ot xnl rdiv vnofrTjxuiv Ss axnoit 8u>aofiev bitnus, digne iiobis uostroque consilio suam condecorent vitam, ct regant
ciugulura
cum legihus
nostris.
vtfkiov TS xal rrji tj/iarepai iwoias al-itoi tov oixelov
g
g
g
ib
ieis d(damus icingulum,
l
d dantes
xa-iaxoouelv fliov xai xvfleovav xijv oQyrp.' ftera iu>v 10HHaec sunt i iu quibus
vdfiutv xiDv tjfjertpaiv. Taxta. ianv iy' ols avrols
eis), sicut dictum est, et iudicaudi omnem potestatem
na^ad'i8ouBv trjv 6(>xyvi Stdovxes avtois, tos tigrjrai,
in pecuniariis et crimiualibus et omnibus absolute
nai iov 8ixaeiv anaanv e!-ovoinv x(,)r:faJlxa^ TS x a * negotiis, et appellationein eis oblatam ad gloriosisiyxlrjfiartxals xni naoats anXuis vno&iaeat, xni ir\v simos nostros praefectos et per tcmpus glonoaistxxf.rjiov TTJV avxois intStSofjLtvr^v ini rovs dv8o!;o-15 simum perduci quaestorem, communiter negotiiim
rarovs iifiiav ina^xovs xai %ov ivdo^otaiov dystv xof
audientes secundum liguram ad sacruin auditorinm
aioTajpa, xoivp rrjt vnoftiosuje axootouirovi xara TO inlroducendaruin causanim. Si qua vero pcr illa
i eit ro &siuv itfitvoi
eieayofieviov
Sixvbv oxr,fia. loca sub appellatiunem fiat causa qiiingentorutn raif
yf
yevotjo
nor aurcoium, aut etiam ex delogatione sive iuiEi 8e T*S xata rovi tonovt i iixtivovt i i
*"* ^x 20 periali aut iudiciali sit, et cui causa comrnissa est
Sixrj ta>v nsvvaxovltov dXdrTtov x c ^
rj ^aaiMx^i tj dpxixrjs eiirj, xai 6 irtv Si- non sit spectabilis iudex, ab illis locis appellationem
ad cum venire, ct audire eum tamquato in sacro
Inuo
ili olx i'ir\ anexra/3iXios SixuajTjt, rrjv
auditorio. Decoramus enim ei etiam hoc modo ciaart* ly.tinov ia>v tontav SxxXi\xov i ' avrov ^wpeiv
gulum, et similem ponimus spectabili comiti Orientis
xai axuvetv avriv die ir d~tiiy leu i. xoauoifiev
xal 25 et proconsulatihus et comitibus Pbrygiae atque OayaQ aviov xai xoviiy ITJV a^xryv
Q
E
latiae, ut et ipsa spectabilis Bicut illae in hanc figuOfioiav -tld-efxev xuJ te ntQipXinxip xoftr\xi rrjs 'Em
j <l>ovylas
y
difrvnmeiats
zots zt xonrjai
tt xai rara consistat: nihil bac nostra lcge clarissimi proFalaxiat,
vinciae iudicis minuente admiuistratiooem. 6ed illo
iat uisre
isre xai avrrpavrr tlvat
tlvat spectabilia',
spectabila xa&dntQ
xa&dntQ
ixtivat, xai inl loixov xov axh^a^^ ioxavuf ovdiv
in aliis provinciae locis agente quae propria lenum
xovSe rjfjutv TOT voitnv zrjv TOV XapitQoiaiov xrje in~ 30 sunt, hoc autein in quibus comtnoratur partibus
aQxias aQxovxoi iXaftovvxoi d(>x^', aXk' ixeivoy xs comuiissam sibi a nobis implente sollicitudinem.
iv rolf akkon T^S inaQxi0* tvnott TtQarrovxos arteo
idta liov voftotv <tll, XOVTOV Tfi iv ols i<5pV7a fiOtot
rrjv intxtxayuiviiv avxtp nag 7]fnuv ni.i\QavvxoS ippov'
1 xiSa. 'TnotefrTjvnai Si na(> r,pu>v xai anoypa<prj'ibl
Subditur autem a nobis et descriptio bnic Ifgi
icpS no vofny kiyovaa i( ftiv auijw Tigotrjxn x("7" dicens, quid quidem eum competat praebere occas Tl
ytlv 7TQO<pdau xtov aififiolaiv x?t ft{'xh t
^* xouiaione codicillorum admiuistrationis, quid autem ac^toSai aixov re xui IOVS ne^i avxuv ix xov Srjfio- cipere eum et qui circa eum sunt de fisco stcundura
annonariim occasionem. Quae etiatn sola accipere
aiov xaxa tijv iu>v atr^aeiuv vpoipaoiv' ajrey xal
XafifJavsiv avxoU tyituev dkkoiov narxoi xeo- 40 eos x.inimus alio lncro penitus abstinentes. Fropterea
anexofiivavs. &ia xovro yuo xai oefivottgovs not~ eniin eos honestiores facimus praebendis maioribus,
v axnovs xoQiyifns /*tiortiv, va xai axnoi xnv- ut et ipsi hanc nobis in operibus retribuant com*
X7]v *l(*iv dni xutv Gqyutv avxtdtSoltv TTJV itftotfiqy,
ultro castigandi, alia cito in nostram notiliam perferendi, ut, ubi rebus ipsi impares sint, ibi incremenlo et supptemenio utantur consilii et iussionis nostrae accessione
o
V. Haec iis etiam in imperialibus mandatis praecipiemus, eaque utia cnm insignibus magistratus
impertiemus, ut memores iurisiurandi guod praestabunt cl praeceptorum quae ipsis dabimus dignc nobis
cc nosira voluntaie vitam sunm instruanl et magistralum secundum leges nosiras yubernenl. His quidffi
condicionibus magistralum iis tradimus, omnem potestatem iisdetn, uli dictum esl. tribuentes et de pecuniariis et de criminalibus et omnibus omnino causis iudicandi, atque appellalionem apud ipsos inlcrpositam ad gloriosissimos nostros praefeclos et gluriosissimum quaeslorem deferendi, gui una causarr,
audianl secundum formam liiium quac ad sacrvm auditorium dcfcrunlur. Si quae vero in lucis illis nppdlatiu fiat m lite quingentis aureis mitiore, ttiamsi ex de/egatione imperiali sive iudiciuli sit, nisi is cui
Causa commissa esi spectabilis iudex sil, appellntio ex illis tocis ad illitm veniat eamque ipse (amquaat
in sacro anditorio audial. Nam hoc qnoque modo magislratum eius ornamus atque aequalem reddimus tt
Speclabili comiti Oricntis et proconxutatibus el comitibus Phrygiae el Galatiae: ul el ipse speclnbilis stt
quemadmodnm illi et hnc specie ulaiur Neque lamen ullo modo haec noslra lex magistratum ctarissitni
provinciae praesidis imminuit, sed ul ille in reliquis provinciae locis qune propria legum sunt agel, ilt
1 hic in quibus constitulus esi partibus mandata ei a nobis cnra fungelur.
Subicielur vero a nobii
huic legi etiam descriptio quae mdicet, quid quxdem ipsum pro insignibus magisiralus praeslare, quii
cutem ei ipsum et eos qui circu enm sunt ex fiseo annonarum nomine percipere oporleat: uuae eliam so'&
acciperc ixs permiltimus omni reliquo lucro abstinentibus. Propterea enim eliam splendidiores eos reddimus salariis amplioribus, ut el ipsi hanc nobis remuneraUontm ipsis rebus pracstcnl, cum subditos noslroS
9 tvvoiat B 1] ttiaiatry Ll || 10 ftexa iciv 12 dpxr;v navxoe] penitus (t. e. ndvxtos) s fl 4! xnl om. LB[t)
om L j| 15 avxrjv L% P 16 Vftdtv L \) dnagxovs B\ vn2 referri Hbri | 3 in bis om. T K 4 uoluntatc tibri |
PZ^S ML \ xal tov irdol-oxaiov] et per tcnipus l\.
nata xatiiov) glorionmaimum e { 18 eis 9tlov B | 8tiussiones V* | adiectionis V aditctionem T [| 5 ubdemas
l
*aia>v L 5 19 yivtxnt /, \ 20 ti xal M) rj xal L fj
vuly. || 7 ei libri H 8 nobis om. r j 10x9. damus ei
Be 1 21 T) priut om. B 11 6}} 177 Ll I)) 22 ansxtaj3iXiOS
M) libri, xuppl. Beek \ 11 uindicandi Val. | 15 pcrduci T)
j
ll
nt^tfikeTixos
LB
^
LB H
H 25
25 ninov
ninov L
L B\
B\ avx<j>
avx<j> Me
Me JJ xoixo
xoixo L
L || perducit V perducendi lieck | 18 appellatiouc Tvulg- j
d L \ 27 T xai] T* om. B U 28 av~ 25 proconsuIaribuB libri \ frigie libri g 27 clanssime tibri j
26 T om. LB || edat
x
TOV L \ tlvai et 29 xai om g H speclauiliun \f neql- 29 prouintia VT |j 35 subdetur vulg. (] discriptio \\
LB \ 36 ainor Zachariae Q 40 aviovi B (| 36 occasionem libri || 41 praebent VaU

209

DE COMTTE ISAURIAE

rovt rifiertgovs vnrjxoovs Sta itdrrcov 3ie(}i(T(o^ovrss,

*ai rair ooxwv ovi vcpovoi fteftvTjfieroi. Tov Ss Sr)

Nov. XXVII pr.

pensationem, nostros subicctos per omnia liberautes,

et sacramentorum quae Bubeunt memores. Prae-

na^ovxa roftor i'ft fiit> xal ib iu>v vopatv ptfiXiov, sentem vero legem habebit quidem et legum codei,
xai o abs SB d-oovog Ssxofievoe te xai fiavd-avtov et tua sedes suscipiens et agnoscens perpetue eam
OiTjvextHs avxbv in' avtuiv tfv),aixiiio ttav oyaiv. 5 in ipsis 8ervet operibus.
Dat. xv. k. Iun. CP. Belisario v. c. cons. *
[a. 535] Dat. xv. kal. Iunii CP. Belisario v. c. cons.
Jii [<?] naoixeG&ai xui jtoaixioQt Oodxjis
Oportet praeberi praetori ThraciaB
vniQ dwovcjv xal xamxaxibvtov xai touiyp naqapro annonis et capitibus et reliquo solacio solidos
Virfi , ,
sol. CCC numero octingentos,
r(p nvrov nageSgqt
sol. LXXII10 eiua assessori solidos septuaginta duo,
TJ) ainov xa&i.
^ auri lib. II.
eius officio auri libras V.
Jii Si aixbv naQtxeiv ajigoyaoet
avupbXav ovxcos'
Oportet eum praebere occasione codicillornm ita:
xov a lotS
TOIS ntQipXinxois x Q ^ Q
vQwi rov &tlov
spectabUibus chartulariis tribua sacri cubiculi so*ov(iovxhlov
8ol. VIIII lidos novem,
T<U noifiixTjoi(p xa>v Xafinqoraxon> Tot/Sovvtuv voxa-15 primicerio clarisBimoruin tribunorutn notariorum
fW xal rolt XaxtQxovXtoiott
sol. XXIV et laterculensibus solidos XXIV,
xy porj&y avrov
sol. III
eius adiutori solidos tres,
xfj xait xdiv ivdol-oxdxiov ijra^aw VTIEQ jiQosxay~
officio gJoriosissimorum praefectorum pro praesol. XL. ceptis et alia omni causa solidos quadraginta.
fiaxcav xai jtaarje exeoas aixias

KZ

20

IIEPI TOY K0MHT02

I2AYPIA2.

XXVII.

R DE COMITE ISAURIAE

Avxox(>axa>(> 'Iovoxtviavbs yivyovcrot ""Iaavvj) TQ> 4V

io^o}
inap^to xiov IEQWV TTJS "EIO Tioaixcooiwv
tb p", dnb vnaxiov xal naxqixiiy
25

Imp. IuBtinianus Aug. Iohanni pp.

( Q f v . }
"Oneo tioi ru>v n(>b jf
(Praefatio.) Quod quibusdam ante nos imperaKnatOQaJv iv tixovi xai axf},uaxt xaxa XTJV [anvocov toribus in imagine et figura de Isaurorum provincia
%u>oav rt%ftiv ini vovv 7tqa!-ai, xovxo Tjuilt avxole venit in animo agere, hoc nos ipsis rebus per ipsam
operum virtutem et in Galatia egimus prima et in
toii noayfiaOt St' avxrjs rr)t xaiv foytov ia%vos ini
30 Pacatiana Phrygia, pridem appellatorum vicariorum
xi Falnrias inqa^afiev xrfi JIQCUXTJS ini rt ir\t Ilaxaxtavrti <l>gvyias, XTJV xuiv nowTjv xakovfitrcov fiixagicov administratiouem umentes civiiibus et unum consti'i?xk>> ivojoavxes xriis jiokixixa.Zs xai fiiav
axoxtioa
Graece extat in ML, inde a eap. l Tqs xoiv 'loaipav xcogas filav elvai TTJV d
rNov. XXVII
tvaxt avxrjv piv (210,13) . . . . in , 6, 11. Epit. Theod. 27, Athan. 4, 7. Iulian. const. XX.

per omnia conservent, ct iurisiurandi quod pracstituri sunt memores sint. Praescntan vero legem cum
libcr legum contincbit tum sedcs tua acrcptum et cogniiam perpetno in ipsis rebus custodiat.
Oportet praeberi vraetori Thraciae pro annonis et capitationibus et reliquo solacio sol. CCC,
asseuon eius sol. LXXll,
officio eius auri lib. 11. Oportet autem eum praebere insignium nomine
ila: tpectabilibns charttdariis tribus sacri cubiculi sol. IX, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum el latcrculcnsibus sol. XXIV, adiutori eius sol. III, officio gloriosissimorum praefectorum pro
iussionibus et omni religua causa sol. XL.

XXVII.

BE COMITE ISAURIAE.
Imp. Iustinianus Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto sacro Orientis praetorio itertan,
exconsuli et patricio.
Pracfatio.
Quod eomm qui ante nos fuerunt imperatorum nonnullis per imaginem et speciem
in mentem venit de Jsaurorum regione facere, id nos re ipsa et per ipsam factorum vim ct in Galatia
prima et in Pacatiana Phrygia cffecimus, vicariorum qui olim vocabantur magistratu cum civilibus magi3 xd TO) xal avxb xb B || 4 6 obs B\ baoe M oaot L |j Ms] vouicfiaxa y' Theod. || 18 ina^
fvtv9ar*'(nv M\ 5 innvrove Lx || 6 xv k. lun. Mz] TIOO
MLB i| 19 sol. XL e] SOL. XI M voftlaftaxa ft
n xal. iavvovuQtwv Ath. kal. Iunias Iul.bw fiTjvi '/ovxovxa B) Ms. v., LB 1vouiaunxa y Theod. || 24
b
*i<!> 'ITxod. J Btliaario uc. conss. M consul. uilisarii Iul. vndoxof L* om. AfL fj ewat L | 25l nnxQixlcoy JL*
L | 31 lav om. L
(dnt. cons. bili3ani IUI.P) |j 7 Si MLB, om. e|| 8 dvhvotv-B\ 30 c/. nov. VIII c. 2. 3 |[ naxxinyrjs
xaXovftivrjv fitxaQiav TJ1 \ 32 ivaaav Ll
x(i7Hxa.Ti6vtov M] xanixcov L xe<paXr]xti6t<a>v B | avayyrii LB \!) sol. CCCJ aoi,. ACCC M voftio/iaxa o'(8taxjtfm li) M.v., LB (solidos naineru octingentos e) \)
4 eam in] eam T ea et V\ 6 Iuniaa vulg. || Cap. VT ||
10 Ml. LXXII fj 8OL. XXII M voftiaunxa o{i' {ipSo~
bilis. V libisnrio T || 7 praetori praeberi F"|| 12 eum] enim
ptfptovxa Sto B) LB vOfiiofiaxn ip Theod. S 11 auri VT vero eum vulg. || 13 thartalariiB F J 16 lateroulenailib. 11] urlib U M (auri libras V f) XQva'Ov Xir^as (T
bus] Iatcrculi/j6nj-18 pro om. F J praefeotii V\\ 19 omMt.v.,LB
Xixont p'Theod.\ 13 y.aoxovXXnoiou M || nia V || 20 rubr. r\' xx-vix De comitis aurie fy V p 23 pp.]
U sol. VIIII M{\ rn/jiauaia &' M s. v., LB Thtod. \\ fipru V|| 26 quibusdam] quidem Val. || 27 hiaaurorum
15 xu>v\ iw L H xoifinvvvuty M 16 Xaxf.nxovXtvOwts V | 28 nnitnum vulg. || 30 fripia libri || appellatorum]
appellatum libri, appcllatam Bcck || 31 aministratione F | |
L oixnaxois B || 6ol. XXIV e] SOL. XXI At vofiicfiaxa

*!' Ms. v., LB Thtod. | 17 T III om. LB || BOI. III

unientcs Beck] munientca T minuentes V

210

Nov. XXVII l. 2

DE COMITE

rarv, xal SiaxoofiTjGavTES avrat me ixorjv xal

tuentes officium, componentes eas ut oportebat. ct
co SOVTSS nvrl rijs nQojrjv TTQogrjyo^ias xb tcov
unicuique dantes pro prisca appellatione comitum
oiptta, atsre xbv fiev x6ur\ra FaXaxiae xa- nomen, alterum quidem comitem Galatiao vocari
Acla&ai noioTT]?, xbv Si xof/Tjra naxaxtavf,s ovoftaZe- primae, altcrum vero comitem Pacatianae nominari
d-ui rj>ovyius, TiaoenouEvrjs axaxeqia [TOVTCDV] aviciv 5 Phrygiae, sequente utrumque horum et nostro cogxal xrjs Tjfieztgas incowfiias.
Iiomine.
CAPUT I.
Torro Sr; xnl xaxa xrp' *IonvQtov itpiixxofiEi> %(o$av.
Et hoc quoque in Isaurorum agimus regione. Non
i

p U

fiovh&a

xbv inl X T J S y

is

l t i

d h

it d

T^S orgaTiroTixTjs i^ovains crjuEln, xal

et militaris potestatis insignia, et nomen circuraterre
oifiosiv dinlolv nQayfiaros orros eros, aXX* duplex causa existente una, sed hoc ipso unam esse
^ftiav eivat ijjv aQtftv airio rifrffier, aivrjv
administrationem t a n c ponimus, ipsam quidem pro%iiv nQovoovaav ribv onXoov, avTTjv SE I$>V Srj/waiiov
videntem armorum, ipsam vero tiscalia suscipientera,
X
,
aitavxa Ss g%ovoav vtp' eavTtj, xal 15 oninia autem habentem sub sc, et uno ntentcm officio
Tg* xofiTjnnvfi xe TtoosnyoQEvofiEvri comitiano appellando, et accipientem probatorva mixni xofn^ouevTj ia aifi^oXn rrfi axQarsias 4x ?au litiae a sacro Jibellorum scrinio. Erit autem et hacc
&eiov riov XifiiXXwv axQiviov. "Eorai SB xai avrij
omnino sine suftragio, et non praebebit pecuniarura
navreXaJe a/uod-os, xni ov naQi^ti x("lf><xt(a>' ov$eullum commodum, sed et ipsa puris utetur manibu9
iav Soatv, aXXa xal nvrij xafrttoals ^o^ar TTs20sicut ceterae. E t mittemus etiam ad eam nuper a
OI xa&anEQ ai Xovnal. xai r.aTaTttfixpo^iEv ye xal
nobis prolatam legera, dabimus autem ei stiper coQos avrrjv IOV Evayxos nn^ t]ftuiv nEfonrlx6ra vo- dicillos, qui eum spectabilibu3 inscribant iudicil)U3,
fwv Sdaofisv 8e avift nQos loils xtoSixiXfote, OTTTSQ etiam divina praecepta (haec autem mandata prinainbv iciis aTtexza^iXioig iyyQayovaiv ("tQxova^, xcd ra
cipis et ab antiquis norninata BUHt et a nobis defrsTa 7iaQnyy'Xuara, ravra Sij ra fiavSaia
j r ^ r - 2 5 n u o in renipublieam introducta), ex quibus discpt.
*lnis napti re raile CLQX^OIS ovopatyusvjt nap* TJIIWV quia providendum ei sit et fiscalium omniura et priT av&te sie noXvxEiav EissvEx&Evra, ii- 6tv pa&rpfTai
vatorum instrumcntorum ct disciplinae alterius rt
ort ngovoTjtiov avrcy xa&earTjxe xai rdiv Stj/noaicov ut in nullo laedatur fiscus: et simpliciter omni
anavrwv xnl rcov iSitonxwv cv^fio/Miaiv, xal rrjs quae competens est eum facere inde ei liuut inanisvxoOftias TTJS aXXrjs, xai rov xa-ta firjSiv ^Xa^vat 30 lesta.
ib Srjftoaiov xai anXtue anavra offa HQOSTJXOV laxiv
ai-rbv nouiv ixei&sv avrcp yevyaerai ipavEQa
ovoua

CAPUT II.
fiovov roaovrov, on xni airbs iv idi<s
Sciat autem solutn, quia et ipse inter spcctabiles
reraxTut, xal rtoy ifiaecov xav
iudices ordinatus est, et appellationcs ab illo factas

av&vnnxov xal itQaixatQajv XQMOV xu>v vvv naq if

iyxaxaaxdvxojv IhaiSia xe xal Avxaovia xal 0Qaxrj

triuiu nunc a nobis Btatutorum Pisidiae et Lycaoniae atque Thraciae et comitis Orientis, insuper et

stratibus unito et uno officio consiituto, iisque uti par erat exornatis atque utrique pro priore (tppdlatione comiium nomine dato, ut alter comes Galatiae jirimae appellaretur, alter comes Pacatianac Pknjtpu
nominaretur, ac praeterea ulrique eorum nostrum qxwque cognomen accederet.
I. Hoc igitur de Isaurorum quoque provincia agimus. Neque enim amplius cum qui huic admini
strationi praeest duplicibus insignibus uti volumns, ut accipiat et civilis magislratus appellationem tt
militaris potestatis signa atque, cum una res sit, duplex notncn ferat, sed protinus nnum eius tnapstratum reddimus, qui idem et armis prospiciat et tribulis opcram det omniaque sub se ipse habctt,
atque uno utatur ofjicio, quod comitianum vocetur et militiae insignia ex sacro Ubeltorum scrinio acci\ri
Fiet autcm et ipse omnino gratuito, nec ullam praestabit pecuniue largitionem, verum ipse quoque puris
utetur manibus quemadmodum reliqui. Ac mittcmus ad eum ipsum quoque legem nuper a nobis caitam
dabimus axitem ei praeter codicillos, qui eum spectabilibus magistratious aascribent, etiam sacra vnw
cepta, illa quidem quae mandata principis et apud vetcres nomtnantur et a nobis in rempublicam denu
introducla sunt, ex quibxts discet curam sibi agendam esse et publicontm omnium et privatornm f<tractuum et reliqxiae disciplinae neve in ulla re fiscus laedatur: ct ne mnlta, omnia quaecumquc tv
par estfacere inde illi fient manifesta.
II. Unum vero hoc sciat se ipsxim quoqxie in spectabilium magislratuum numero collocalum esse,
qxie de appellationibus qxtae ab ipso fient et gtoriosissimos praefectos sacro nostro praetorio et gloriosisn
mum quaestorem nostrxim cogniiuros esse, sxcut fit in augustali et proconsxile et tribus praetoribus a noH
nunc in Pisidia et Lycaonia et Tliracia constitutis et tn comite Orientis ac praeterea in comite Paa-

1 uni SiaxoOft.] *ai om.ff0 3 xaXEiO&at 7t^oirT]e Le]Saxa jtptvxiTtiS fjxot xa /3aai?uxa ivxaXuaxa M la (?*
om. M y 5 rovxcov avxaiv ML liorum c; 'xovxatv vel
OtXixa irxitX/iaxa B fl 26*7. xols aQxnioi: noliitic*
aiixtSv abundaC Zachariae [| 7 Sif om. L |] 13 avxqt] hftnc om. L | 28 aiixaiv L* | xa&toxqxE] xaO~' fxnaxov //*"
1
C || 15 vtp* invxij MLHe)] vy' iavxfp> BIJ || 16 xoutj- loander fl 29 xai xr,i\ xal om. B \\ 33 toaovxov ca.fl
xiavji XB L*Be\ xofiTjxinvr]v xe ML1 || TtoosnyoQtvofii- 35 *VTtaQxot AfLB | 36 Iv8o6xaxot L
ttjv M\\ 17 KOfut,ofiivTi B\ xout&ftitTjv ML[e) II arpaxtae 7? || 18 laxi B $'xai avxrj L || 20^ aXXn xai avxrj
4 pagatianem V || 5 frigie /iir || 7 Et om. 7 J t *
Bs) a?.X CLVXT] addilo . v. xai M aXK avxv, L jj 21 *yt\ aurorura PTT|| agimus om. V Q 8 qui] quid F | 13 ipwS;
XB MLB || 22 voftov] nov. VIII || 23 alxfi M] avxto B u- ipsarum F ipsorum J"/. Q 16 probatoriam libri\ 17 ha^'
rois L (cf. ad e) I| oUntg xal avxols xoii L3 || 24 oitExxa* hoc /j'6ri|] 18 pccuniorum V 19 ipsc puris utitur libi
priJois M\ riEQipXinxois LB || tyygtiipovaiv B dyypa20 mittcmus] mittimus T mittctur Val. || 21 cijeis l'ai
y/OftEv L* || aqx^Ot om. L, (| xni xn\ xnxh xct IJ% || 22 inscribant V] inscribcbant T || 25 introductam VT
25 xavxa 8TJ xu 26 6vofiat,oueva] haec autem no- distet libri || 29 ficnt ruty. || 34 iuditiis F |I facUi |l
zninata sunt s | xa fiavSaxa nQtvxuxis L(s)\ xa f*av- facta ct F || 37 ct praetomm] ct om. Va | 38 hune

ISAURIAE

211

Kov. XXVII 2 ep.

xoi rov xofiqxoe xije 'Eq>as xal ngos ye xov xofiyros comitis Paeatianae Phrygiac Galatiaeque primae. Si
rrti Haxaxiuvrjs <Pgvy<as /^a/.artas xs -ngojxr}?. Ei Ss qua vero in Isauria causarum minor fuerit quingenxit xwv h' 'Ioavgiq Sixuiv eXdxxcoy eirj xu>v nevxnxo- torum aureorum, deinde sub appellatione fiat, hauc
<si&v xgvadiv, eixa itpimuos y&vijxm, xnvxrji avxbs ipse audiet sccundum sacrorum auditoriorum figuoxoodaexai. xaxa xb xwv O-eicvv axQoaxrigUov oxfjfia' 5 rara: etenim etiam hoc damus ei, nobiliorem ei et
xai yaQ Srt xui xovxo diSopcv uvxq>, atftvoxiQtxv avxui in hoc administrationem declarantes.
ttai xaxa xovxo XTJV ftgyrp- aTiotpaivovxes.

('EuiXoyos.) ^H Toinrv ai] vnegoxh xaxa fxijurjaiv

^Epilogus.) Tua igitur celsitudo secundum imiTW/' tlorjuivQ)v agxcHv uai xa negl avxbv Siaxa^dxu}. tationem memoratorura cingulorum et de istis ordinet.
'Tno^aofuv y(< [avxw] xai d-noygafp^v TWSS TJ/UOV 10 Subicimus enim et descriptionem huic uostrae legi
ru> vofuo, SrjXowxss xi piv aixar xs xai xijv avxov declarantes, quid quidem ipsum et eius officium
iaju' xai tbv aiixov 7Tagr.$goi' x xov Sijfioaiov ngog- eiusque assessorem de fisco competat accipere, quid
i}>n xofiiteafrai, xi Sf. ngofdaei xwv dgxtxcHv StS6- autem occasione adininistrativorum dare codicilloVCII avfifiolwv. Kal ioxcooav oi nag1 i\uwv xavxae rum. Et sciant qui a nobis nuper ornatas per nos
10] -cas Efuyxos xaxaxoafiTjOsians vy' rtfiaiv dgxae 15 administrationes adsumunt, quia passi sumus penaonXau^arovxss, cos Tp>eox6fied-a xnr,fiaxd xs vnig
cunias pro cingulis sollemniter oblatas valde repelfwf uQzuir owextos 7tgos<peg6fisva ^tavxsXd: ano- lere ipsisque de proprio ct assessoribus eorum quae
oiiio&ai avxoi xs otxofrev xai xols TtngtSgois avxiov non habucrunt dare et officiis quae ab aliis sunt
antg ovx dxov StSovat xai xals xd&oi xa nag' axi' ablata largiri ipsisque administratoribus maiora faQtor ufjigij/tiva tpiXoxiurjaao&fu xai avxols xois ag- 20 cere emolumenta, ut undique nostros subiectos ser-

xovoi usi^ova noiTjGaa&ui xr\v naoafiv&iav, tva nav- vemus inviolatos. Si auteui et aliquos indices vicitaxolHv xoiis r)[iexdgovz inrjxoovs fvXxtt-aifiev dna- narura sibi regionum neglegentes inveneris circa fis!>ih. Ei Si xai xivas ngxovxas xu>v nXrjaiov avxcov cum, non aliuiu destinabis, sed ipsos spectabiles
tnannwp dfteXovvxas evgois nsgi xb drjuooior, oix iudices urgebis, ut ipsi inimineant ex vicino iudiciixnt'uy>is, nXV avxovs TOVS G7tExxa/3tXiovs ag- 25 bua, si neglexeriiit, et procurent haec omnibus inferri
, uisxs avxobs intxe&f/vai xols ix modis, ut sit administratio melior et multo priore
yiiTovtov aQxovaiv, ei Qafrvuoiev, xai 7iaoaay.vat,uv
juvia naatv eiixouit,eiv xgoTiots, wixe slvat xrjv d^lXi xe xall noXX(p
X)p xrfi
^ Ttgoxegas ddfisivco.
jri/r xaXXiw

BUperior.

Dat. xv. kal. Iun. CP.'Belisario v. c cons. [a. 535] 30 Dat. xv. kal. Iun. CP. Belisario v. c. cons.
Jti nagtxea&ai xoj xoftrjxt xr\s 'laavglae vnig dvOportet praeberi comiti Isauriae pro annonis Bolivovwv
sol. CCC dos octingentos,
rw alxov itagiSgqt
8ol. LXXII
eius assessori septuagiiita duo,
xfj avxnvxd&t
auri Iib. U.
eius officio auri libras quinque.
Jel Si aixbv nagt'xew ngofaosi ov/tfl6Xa>v ovxw 35 Oportet autem eum praebere occasione codicillorum ita:
xoTs negipXtTtxois x^oxovXagioit
xgial xov &slov
spectabilibus cartulariis tribus sacri cubiculi soli%

wvfiovxuiov
"*
^ sol. IX
dos noyem,
rw1 noifitxTjgiut xo>v Xaftngoxdxojv xQipovrcov voxaprimicerio claris8imornni tribunorum notariorum

iwi xal xols laxegxovXtoiois

sol. XXIIIl40et laterculcnsibus solidos XXIIII,
r</7 jioriihu avxov
sol. III
adiutori eius solidos tres,
rj xatt xu>v ivlio&xatiov kndgx&v vnio 7t(tosxayotticio gloriosissimorum praefectorum pro pmefiaxmv xal ndatje cxtgas aixiat
sol. XL. ceptis et omni alia causa solidos XL.
uauae Vhrygiae et Gufatiae primae. Si qitae vero in Isauria causa minor stt quingentis aurcis atque in ea
ippcllatio intcrpottatur, ipse eam audict secundum formam sacrorum auditoriorum. Etenim hoc quoque
ilti concedimns, ut honoratiorem etiam hac in parte magistratum eius exhibeamns.
Epilogus.
Tva igilur sublimitas ad exemplum maghtraluum quos diximus etiam qnae ad illum
sprctnnt ortlinct. Subiciemus enim etiam descriptionem hvic legi nostrae declaraturi, quid quidem et ipsum
n rins ofpchtm et assessorem eius n fisco acciperc, quid autem dare eum insignium nomine par sit. Atque
innnt gui hosce deinceps magistratus a nobis nupcr exornatos suscepturi sunt nos animum induxisse cum
fcunias pro magistratibus petpetuo oblatas prorsus aspernari, tum ipsos de nostro et assessoribus eorum
quae non habebant dare et o/ficiis largiri aliunde ablala et ipsis magistratibus solacia amplificare, ut
wflwue subditox nostros servaremus indemnes. Si vcro etiam magistratus quosdam vicinarum iis pro~
wiaarum circa fiscum neglcgcntcr agcre invcnias, non alium deUgabis, sed tpsis speclabilibus magistratibus negolium cxnibcbis, ut vicinis magistratibus inslent, si socordiae iiululgcant, atque efficiant ut Ula omni
mndo inferant: ita nt is magistralus et pulchrior et multo tnclior sit priore.
Oportct pracberi comlti Isauriae pro annonis sol. CCC, assessori cius sol. LXXII, offtdo eius
auri Hb. II. Oportet auletn ipsum praebere insignium nomine ita: spectabilibus chartnlariis tribus sacri
cubiculi sol. IX, primicerio clarissimorum tribunorum notariorum et laterculensibus sol. XXIV, adiutori
tius sol. III, officio gloriosissimorum praefectorum pro iussionibus et omni alia cansa sol. XL.
3 HT} MB) tiv Lx r} L- || 6 StSoapev LB B 9 avxbv EOI.. XI M, vou.lap.axa rj' Afs.v., B; om.Z (xa xail ins.
IhloanJcr] al-xwv libri (p) (( 10 av-rtp om. r ; avxrj Za- L?) || 39 xtov Xnfing. XnxegxovXiaCoiS om. B J voxagico
thnriat j 12 xbv] rrp> Ll \\ 16 T om. B 18 av-xoi re L fl 40 XaTegxovhvaCoie L |j soi..XXIIII Me] vofiiofiaxa
MItB\ ipsisquc cfunde rti'roTs xe perperam Haloander || xS" J2 vo/t. xa Ms.v.; otn.L \\ 41 8OL. III M;] vofi.y' M
23 7tirtaia>r LB | avxutv~\ sibi p (mVrrj Hnlonnder) j s.v., B; om. L | 42 ivSo^oxdxmv et vjiig 43 aixiai am.
B || indgxtov B] vndgxoav ML || 43 sol. XL e) BOI.. XIII
2i mxxafltXiovs M 7tegi/3Xinxovs LB || 30 xv kal. Iun.
(iuni.M//.) MIUU] jtgi>fiexrvTzivrexnXnvSiov iavovn' M vofi. fi (xeaaagdxovxa B) Ms. v., 23 / om. L
qlcovAth. kal. Iun.Iul.> firjfi iowitoThend. \ 31 Jet) Si
nM. B |j xt,i om. B || 32 sol CCC] BOh. dccM voulauaxa a
1 comitcs V \ frigie libri || 3 appellatione] appellato
Mi.v..LB solidosoctingentos r (c/. Thcod. 6 xoitrjs iaav
FB 4auditorum Val. j| 6 dcclarantcm VI 10 subiciemus
f IT; xnt avxris ixixto avovas xm ngn&xoni &Qqy.rjS xxX.) || Osfnbruggtn ]j descriptione V\ legi om.T\ 13 occasionem
iXsol.LXXlI (c)] ROL.XXII Mvofiiaua.Ta.op .\f.*.v.t B;
F | 17 ipsisque] ipsisqni FJ coruro om.2'|| lOoblata F(j
"1 L j) 31 anri iib. II) auri lib u M (auri libras quin20 eniolumcnt Fr 1 || ut] ct Val. \\ 24 urgebit Vfl2 ino(\"i& f) xgvaiov Xixgus fi M.1. .., B; om. L \ 35 avfiflo' dis utsint utsit F || 30 iun. T] iunii F|| Cr. F] cap. 'j '
hnvmxwi 3S xovfiovxXtiov ML] avfif}6X(av toTs za?m
Bilis. (Hilisano T) uiro clato. uc. con. (consls. T) VI
toviapiojs li \ 37 xaQrovXXagioit M || 38 sol. IX :]
31 comitis V* || 35 cura pruebcret Kfl oocasioiiem F.

212

Nov. XXVIII pr.

D E MODERATOBE

KH

XXVIII.

HEPI TOY M0AEPAT2P02

EAENOriOJNTOY.

R DE MODERATORE HELENOPONTIE

Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp.

'O alvos paoiXevs 'IcoavvT] inaox'* XQIUXOIQUOV.
(IlQooifitov.y
T6 xaXais xs xai OLVOI&EV aQ/xoad-sv5 ( P r a e f a t i o . ) Bene antiquitus compacturn, uniT xai Tjtwjutvor xai eie xrjv oixnlav iaxvv avrrs&iv
tum, in sua virtute compositum sine rationabiJi qusxwoic ivloyov nvbe aixlat xaivi&iv r\ SHXIQEIV OVX dam causa novare aut dividere non erit dispensationis
av eiij 8wixT]<Jetos ioQatftevr]?' oi yag iv 6vofiaru>v sanae: non euim ia uomiuum multitudine fortitudo
est, sed
nXrj&et &Tto7> TTJV iayyv, dX.X' iv a/.Tjfrtl nQayfia- ponenda
p
, in vero rerum effectu. Quale
Q
ll
TOW anorsXinfxan. onolov Sr/ ti ytyovivai TCEQI xov-10 liliceti iactum icircal lios d duosPPontus appellatos
didixovt 8TJ tovt i<o IIoviov? icaXovfisvovs ftefia&TJxausv, cimus: <diciraus) autem Helenopontum et Polecnoyafiiv Jr/ xbv xs 'EXsvonovxov xbv xs IloXefjaiviaxdv
niacum Pontum. Cum enim sub uno esset pridem
IIox-xov. vqp' ivl yao nod>t]v a$%ovxi xexayftevTjs trji
iudice constituta proviiicia, facti sunt duo, neque
xajoas yeyovaai Svo, fxrfts SrjpoGias dvayxrtfi xovxo
publica hoc necessitate cogentc neque alia ration3KaxMiyovor]s prjxe hioae xtvbs rcooipaaevot evkoyov 15 bili qualibet occasione, quam aliqui3 etiam facile
TJV av TIC xcci oadioit e^evooi. xai roaovxoi' fiaQxv
ioveniat. Et tanto probatur causa ita se habere,
^tUai xo noayfia ovrtus i^ov, tos eie xr\y naoovoav
quia usque ad praesentem diem uno tracteuta publirjfte^av evl rgaxrEvrfj xdv Srjfioaiutv tfOQtov xe xai
carum functionum et dispositionuin utuntur provinStaxvnaioecov x^va^at T s x"Jo<*s afitpojiQa?. noXsis
ciae ambae. Civitatesque si quis enumerat quae in
T ei xte doi&uTjaei xns xa& exdreoov oiaae, fioXis 20 utraque sunt, vix provinciae unius iit mensura sufiziaQxias fttfis avraoxes yivoixo ftixQov ei ys 6xrd> ficiens: denique octo quidein civitates coraplent Hsuiv nbhti ovunArjQovat xbv Ekevonovxov, xovtiaxtv
tenopontum, noc est Amasia et Hebora et Euchaita.
stfiaoeui xe xai 'Iftiooa xai Eiixdixa y.ai nqos ya insuper et Zela et Andrapa et circa undas positae
Zi\hi xai 'AvSoann xai ni ys ngos xole xliuaot xei- Sinope et Amissus, civitates autiquae, nec non il
pevat 2tvd>nr] xe xal Afitfiabi, nbXsu ap^alai, xal 25 Leontopolis, si oportet et illara in civitatibus numefiTjr xai AEorcbiiohv, ti 3TJ x.axtivt\v dat&nrixiov iv
rarc; quinque vero aliae Polemoniacum continent PonTtbhai- nivxE Ss aV.at xbv Holefiioyiaxbv awt'xovoi
tum, Neocaesaria et Comana et Trapezus et Cerasus
Hovxov, Nsoxatadosia xs xai Kofinva xai TpaTiE^ovs et Polemonium (Pityonta enim et Sebastopolin inter
xai KE^aaoi/s xai ITo/.eucoviov (JTixvovvxu yao ifij castra magis adnumeramus quatn civitates): ut ustcai JStfiaaxonohv iv <pj)ovoiott /jakXor agi&urjxiov 30 que ad fcas uterque sit Pontus. Post quos etiao
t) noleatr)' uifxs ttixot xovrotv ixaxtoov elvai xiov
nostra consistit Lazica, in qua et Petraeorurn t
Jlofxiup. ME&' ole }f XE 7i(i.ExiQa xa&itjxTjxa slaZ,ixrj, civitas, a nobis civitas esse et nominari perripiens
lv fi xai rt iieionieav iaxi nbXit, v<p' rjftvjv xb noXis et utens nostrae pietatis cognomine et Iustiniam
7" XB xni oro/nd^sa frai ngosXafiovoa. xExpqptvr] xt
xq> xfje riuertoat Evatfitlas ovouaxi xal 'lovoxivtarTj 35
Nov. XXVIII

Graeee extat in ML, B 6, 12. Epit. Theod. 28, Athan. 4, 8. lulian. const.

XXVII

XXVIII.

DE MODERATORE HELENOPONTI.

Idem Augustus Iohanni praefecto praetorio.

Praefatio.
Quod pulchre et primitus concinnatum et unitum atque in proprium robur compositum est, ia sine iusta aliqua causa tnnovare vcl dividere non est sanae administrationis: neque enim
in nominum multiludinc, sed in vero rerum cffectu robur ponciidum est. Quale quid iam contiyissc in
duobus his qni vocantur Pontis accepimus, HelenoponUim dicimus et Pontum Polernoniacum. Nam cum oli
tub uno magistratu regio illa constituta esset, dtto facti sunt, neque publica necessitate id jlagitanie Mque ulla alia iusta causa qitam quidem quis facile inveniat. Atque rem ita sc haberc adeo confirmatur, ut
usquc ad praescntem diem uno tractalore publicorum tributorum et disnositionum utraquc regio utaturUrbes quoque si quis numerabit quae in utroquc (Ponto) sunt, vix unius provinciae mensura suffititnt
evadat: si quidem octo urbes Uelenopontutn efficiunt, id est Amasia et Ibora et Euchaita ac prartcro
Zela et Andrapa quaeque ad declivia sitae sunt Sinope et Amisus, antiquae urbes, ataue etiam Leontopolii
illa iam inter urbes rcccnsenda cst; qninque vcro aliae Polcmoniacum Pontum compre/icndunt, Neocaesaxo
et Comana ct Trapezus et Ccrasus ct Polemonium (Pityns enim et Sebastopolis tnter castra potius qnan
xirbcs numcrandac swit), ita ut usque ad has ulerque Pontus pcrtineat. Post has et Lazica nostra cst, n
qua etiam Petraeensium urbs est (quae a nobis ut urbs et esset et nominaretur impctravit nostracque pictafc
1 ftoSenajooot B || 6 awTi&tv X | 9 nXi\\tEi xiov
1 rubr. KH XVIII. fy De moderatore hellesponti Vc ?
3/J 11 fje&r)xauev L fl 12 tpafiiv Se B(s) II 'ElerovDe moderatoribus helespoati I^ XXVII T|J4 pprm V\
novxov [id. 22) M H noXEfioviaxbv (et sic sempcr) L l 5 anitum Osenbriiggf.n] munitum Ubri \\ et munituni tt
20 ixdxeoov M(cf. 31)] ixigar LB ixaxtQav Haloander in Bna vulg. g 8 fortitudo T\ om. VaL jj 9 vero] cin)
u ; || ovnav L | *1 scr. /iicie (av) uiixaQxeil |) t ye\ libri D effectum V I 10 pontus V] pontiis T Por.w
denique f || *23 aftaatia MTheod.] otftaaia L 'Aftnaeia vulg. \ appellatus dedicimus F | | 11 dicimus add. iu!;. j
2? H tflw(>a M) ipoga LB tifioQa Theod. Hcbora e || helinopontum ^7*1 et poleniaeum pontum Neoburg,, *
ivxaixa MTficod.] tvxatxa LB \ 24 K,y}).a ML] ^rjXa VT B 13 iudiccm V | 14 alii rationebiii V B 17 tractent*]
Thtod. ZiXa B || avxqana M || ' ye] atyaiov L || xXl- tructet ut a V || 19 enumeret T cnim erat V || 20 uniu'1
ftat Haloander sine causa, undas (i. e- xvftaat) c |) xEiiuva in iua V || fit V] sit T || 21 helinopontum V hclir*L D 25 afjtooos ML (c/. c)] 'slfiiobs B n/naos Theod. || pontum T\\ 24 amissas libri \\ 26 alium Ffl 27 NeofW
26 AtovTorolt
B II el Sq B] ^t} MLX ei Sei I^s | saria] nccessaria libri g Cerasus] zesarus V zasertu al \
27 Tte-fxt Se] 8vo Si xai B R 28 xouava Theod,] xbft- 28 Polemonium] polcmum libri|| pythyonta Ipythyonto^'
fiava L xujjuara M J Kbftava 29 Ks(taaove xai om. |) V pythiontn Neoburg. pizona T \ sabastopolin VI rI
29 noXtftbviov LTheod:$ ntxvovxa Lis)ff30 xni Jtefla- 31 nostram V || petra eorum est et cioitaa V \ 32 s
aionoXir Iv om. B H 31 xovxov xbv novxov L J 33 7tt- mina V
r^aiuiv iaxi M{i)\ nej^aicuy iaxt B nexQetSv Kaxt L

HELENOPONTI

213

Nov. XXVIII pr. 1. 2

vocata, et Archaeopolis et Rodopolis, castra maxima

*AQxaiono\i$ re xal 'PoSonohs,
et antiqua. Inter quae sunt et ea quae a nobis ex
xai ttpxi- iv ole ST; xal ta na.Q jf
Pcrsis capta sunt castra, Scandis et Sarapanis et
ix nsQaaiv avaXrjy&ivxa cpQovoia JlxavSie xe
xai Stoanavis, xal xb Movqtaws xe xai SIVOIQIS, xal Muriseus et Loriseus et si quod aliorum nobis in
ti r heqov
heov fjftlv
fjftl iv
iv Aaois
Aatpls dx7iejiovi}xai.
dx7iejiov}
elxa rj 5 Lazis est latooratum. Deinde Tazannorum succedit
a
- x<*>?
wv TtQoaxov
TtQcoxovk<p
6fyrjfioiv
Ttftcbv
provincia, nunc primum a nobis Romanis acquisita
TZafWV*-*-'
Sinftexexat
%cooa,i vvv
vnbino
Paiftaicav xaxaxxrj&tlaa xal TTOXEIS T xal avxrj xaset civitates et ipsa alias quidem modo factas suscii aort yivofiivas Ssxouevrj, xaS Si oaov ovjtoi yevrjpiens, alias autcm, quantum fuerit, faciendas 8tisd$
aXXa xs /isx' ixsivrjv e&vrj xa&ceptura; aliaeque post illam gentes sedentf Suani et
y

i Sovavoi xs xai JSxiftrot xai idyjiXat xai Afla-10 Scymni et Absilae et Abasgi et aliae nunc deo dante

ayol xal ixnQa vvv &sov Sovxos cpiXia xs xai fiftexega.

amicae et nostxae.

CAPUT I.
^AlX ele xavxa fiiv b rcsQi xois xbnovt xovxovs
iifias r\vtyx Xbyos- ijtdvi/uev Si avfris inl xovs Ilbvrovs xai xip> ivtooiv XTJV aixtav. xovxovt yag vvv

Sed ad haec quidem de locis istis nos senno deduxit, revertimur autem rursuB ad Pontua et unitionem eorum. Nunc enim ambos Pontus, qui tredecim

ft?a> xove nbvxovs xove xals x^isxaiSsxa nbXtai 15 civitatibus continentur, in unam provinciam denuo
ntouxofiivovi tie fiiav jforap^tav av&is awdyofisv, colligimus, et rcddimus eis vetustatis quidem unitioxai anodlSoftev aixois xijs fiiv naXaioxrjxoe xrjv Svto- nem, novitatis autem cognomen. Helenopontus eniia
on; xrj Si vebxrjxot xijv 4ncavvfdav. 'EXevonovxos
Omnis vocetur, hoc videlicet quod positum est ei a
yaQ anae xaXeiff&cj, xovxo drj xb xed~ev aixiji jtaQa
Constantino piae memoriae nonaen occasione nobi-

Kwvaxavxivov xov xrje evae^ove Xrj^eioe ovofia ngo- 20 lissimae eius matris, Helenae dicimus piae memoriae,
faaei xrjg aefiroxdxtjs avxov [ITJXQOS, 'EXevrje (pauev
quae nobis et sacrum Christianorum mvenit signum.
r^s tvctfiovs XTJV Xriiv, Tj7te^ r\(T*.v xal xb &elov xiov
ltaque noraen Polemonis, qui fuit antiquus multoX$i<sxiavuv il-evQs ovfipoXov. xb yao Sij JIoXs/icDvoe rum illorum in Ponto tyrannorum, quiescat, primum
Svojta nalatov ysroftivov xaiv JIOAXOJV ixeiviov iv
quidem quia tyranni est, secundo autem quia et ci-

nivrip xvqawav ncnava&a, TIQU>XOV ftiv oxi XVQOLV- 25 vitatem cognominatam habet, dicimus Polemonium,
vov xad-ttax-rpcst, SevxeQov Si oxi xai nbXiv intowfiov
et quia melius erit provincias ex noroinibus chritxci, xb JloXtftwvibv tpctftEv, xai oxi xdXXiov av eXrj stianis et imperialibus magis quatn ex bello ct tuias x.cooas i ovoftaxtov Xoiaxi.aviv.wv xe xal ffaaimultu coguitis designari.
lixav /taXlov Tpieo ix noXsfiov xai xaga'/r\i yptOQi^ouivav ariuaiveo&ai.
30

CAPDT II.
Haoai xe ai xftsxaiSexa nbXeis tna.Q%las Zoxwaav
Omnesque trcdecim civitates provinciae sint unius,
HtSs' afaioovpivris fiev ovSexeoae avxaiv XCJV fiTjrgo-

privanda quidem neutra earum metropolium (Amasia

aohwv [\duaoeias xi tpafitv xal Neoxatffaottas) xov dicimus et Neocaesaria) metropolis nomine, deo amaT^S fiyxQonbfotos oroftaxos, xmv Si &eo<piXe(rxdxa>v ai- bilibus autera earum episcopis metropolitis quidetn
TC5>' imaxbncov xwv ftev firjxQonoXixjiiv ivxav&ol %u- 35 hic ordinandis, qui vero sub eis constituti sunt sifoiovovfiiviov, xwr Si V7r' avxovs xerayftdvaiv
cap.2 cf. Nomoc. XIV tit. 1,20 o 'EIEVOTZOVXOS SVO k%ei fiTytQ07to).ixaS, tos TJ XT)'

nmine utitur et Iustiniana vocatur) et Archaeopolis et Rhodopolis, castra et maxima et antiqua. Quo
i numero etiam castra sunt quac a Persis recuperavimus, Scandis et Sarapanis, et Murisios et Lysiris
et si quid praeterca in Lazis a nobis adquisitum est. Sequitur drindc Tzanorttm retjio, nunc prtmum
svb nostro imperio a Romanis occupata quaeque et ipsa urbes alias nuper ortas contwet, alias iamiam
crituras accipiet. Aliacquc post eam gentes sunt Suani et Scymni et Apsilac et Abasgi atquc aliae, quae
nune dei beneficio amicae et nostrae .sunt.
I. Sed ad ista quidctn oratio de his locis instituta nos detulit: nunc rursus ad Pontos eorumque
vnionem revertitnur. Ilos enim nunc Potitos ambos, qui tredecim urbibus comprehenduntur, in unam protinciam denuo coniunghnus, ac reddimus iis ex antiqua memoria unionem, ex nova appellationem.
Hclenoponlus enim totus vocetur, qnod qiiidem nomcn a Constantino piae mcmoriae ei indttum est nobiUtsimae eius matris causa, Hclcnam dtcimus jpiae memoriae, quac nobis etiam sacrttm Christianorum
sirjnum invcnit. Natn Polemonis nomen, qui fuit vetus quidam ex multis illis in Ponto tyrannis, aboleatur,
primum quidem quia tyranni fuerat, deinde autem qtua iam urbem cognominatam habet, Polemonium dicimus, et quia decentius fuerit regiones nominibus christianis polius et imperatoriis quam bellx et tumultus
nota distmctis significare.
II. Atque tredecxm illae urbes omnes unius sint provindae; qnamqnam neutra ipsarum mctropolium
(Amasiam dicimus et Ncocaesaream) metropolis nomine priveiur, deo carissimi autem earum episcopi, qui
quidem metropolitani sunl, ibi ordinentur, qui vero sub iis constituti sunt, pariter ab illis qut metropoles
3 axixrSu M{;)} cxavSias L JZxaSt? B fl 4 oaaana24 nalawv ycvopevov ITcmbergk male fl 25 irovxcov L |1
rrti L\x'o om. vulg. (| fiovgtetoe xe MB\ (urvQialais xt 31 xi MLs\ Si B || ai Sixa B Q 34 d-eo<piUoxaxtov M
e
L Mnriseus f I Xvototi M] lo\<cigetos L [idem B sec.
{c/.'2\4,, 6)) &OftXa>*> LBs l 35 /ITJXQOTIOXITIXMV B |J
Homhergk., Xovgioetas sec. Uaenel.) Loriseus e \\ 5 etrt] fj36 iix* avxoie (sicj M
TI L | fregor] aliorum (i. e. ixtptov) c || 6 ixSexsrcu
Ifalonnthr J itp* rjutHv vnb 'Piofiaiwv xataxxn&elaa]
cobis Romanis acquisita e | 7 nbXts xe xal avxrj L |
\ Tocata et} uocatur libri \\ archeapolis F|j 3 scandio
8 OCQV oinv] quantum fuerit r |j ycvvrjaco^iivat 8t$a- libri Q 4 solireus V\ in] et tibri\b laxis T\\ tazannoc
frit-if L\ 10 aovavol hf\ trovaroi L avol B D 13 in- rutn y\ zazannorum T Tzanorum vulg. fl 7 faota V |J
aiiouif Ll inuvtmjuv L' |) 14 sq. xcd TTJV Uovxovt
9 guani T guania V\ 12 haec V) hoo Tal. || deduximu
tetf orn. B | tnvxo>*> L |j rovxovs om. f j 15 jiorxove F a |1 13 Pontos vulg. \ 14 pontos Tvulg. pontes V ||
eii ,\f]] xbnovs L (I(I xQtaxaidexa]
Sixa B 118 1xfj:
Q ]
j Si\ 18 impositum T\ 20 matris cius T | 25 polemonium V]
t Si
Si L
L |j|j 10
10 anaoi.
o L
L \\ xovxtoo L
L || 22
22 rpxtQ*
rpxtQ* (xal
(xal
polemum T* Q 32 neutre V fl metropolim VaL metroportv
eoi.7) tjftiv L B 23 sq. ro ovofia] rov dro/taro: L || lini jTjJ 33 necessaria T% 35 hio V] hoo TaL

Nov. XXVIII 2 - 4

214

DE MODERATORE

i-n' avru/r rdJu xas fiTjTgonofeie ixbvxwv va$a xai

militer ab eis qui metropolis habent, sicut hactenu3
V-SXQ* *^v *ly x'<ioxovOv^vtovovSkv yaq tu>i> ntQifuit, ordinandis. Nihil enim circa sacerdotium eorum
ri]v iEQioovrr)v avTtiiJy xaivi^ofxev, inetSri xal irti fiiris novamus, quoniam et in una provincia etiara vetus
i
xai 6 naXai zobros xal ovzos 6 vvv xata- tempus et hoc, quod nunc oroatum a nobis est,
<p' rifnov olde
xoiavxas xaxaaxd- 5 noyit talia plurima statuta super deo amantissimis
lS noXXas
XX
; iv roce &otptXsaxdxais dni<rx6jtote xvyx^vovtfas.
episcopis consistentia. E t praesit eis vir unus, iudex
Kai itpqytio&o) ye avrats avrjq eis, (>^<u' fiiv xowas
quidem provinciae ntriusque, moderator autem apixaxipas, UOSEOO.X<U(> 8i nQosayoQEvbftEvos, Sv av T*S pellatus, quem aliquis coinpositorem vocarit consue
douoarrji> xaXiaEu xrj avvri&Ei XQ^HEVOS yXcbxxt}, in~
utens lingua, quouiam et inoderatoris nomen antidrj xai xb rov fioSeoariogos ovofia aqxaiov td dan 10 quum est et Romanam nobilitatem decens, et coraxal Qiofiaixrj ae^ivbxrjTi TIQETIOV, xal o ye no/uoari]S O.Q- p positor antiquus
q
q quidam iudex erat ex Lacedaemone
X<u6s rii aoxav Tp> * yiaxtSaiuovoi
inl %b vnrjxoov ad subiectos
d
b i t missus.
i
arekXofitvot.
CAPUT III.
"S2sre o TTJV a^xhv naQciXajifSavcai' raixrjv 6voUnde qui hoc cingulum sumit, norainetur moderauodegarioq 'Iovanviavbi 'EXtvonovxov. vit-15 tor Iustinianus Helenoponti: oboediant (autem ei) et
oe avxqi xal ib GTQaricoTixbv xo xaja rip'
milites in provincia collocati, habeatque et ad respon*
iS^vfiivov.
dxerio te xai ad responsum, sura, omnisquc succumbat fortuna rationem privilegii
imoxExXio&io tvxq Xbyov ngovofiias avniiobicere non valens. Audiat autem et causas pecuniaf; Swauivr].
axooao&oi Se xai Stxwv x^V'
rias et criminales et alias, minores quidem ex non
v rs xal iyxXjjftartxdiv xal rwv uX).a>*\ ro>r 20 scripto et gratis, maiores autem scripto quidem, cum
iXaxlortov aygatpias re xal noolxa, tu>v Si utiordinata vero secundum sacram nostram constitutioaiv iyyQatpiot uev, fiera Ss^ TTJS xsrayjtiv^s xaja
ne.m expensa. E t qui cingulum hoc acceperit, utriusque
&EI*V Tjfiair oiata^tv Sannrrje. Kai b ye TTJV aoadministrationis accipiat annonas collectas ia septinTaiirrjv TutQaXapfiavoov TS exarioas aoxr/s xo/xtgentos XXV. aureos, et officio utatur uno, et tiscafrat anrjaeis avvioiaae eis Enxaxoaiovt eixoat nivre 25 lium cursus ac periculum unum et commune sit et
vt, xai za(-et xQfo&o /<*> xw * TeJv Sijftocicuv circa eura qui cingulum habet et adversus officiuia,
fs xs xai xivSwos tls xai xoivbz k'oxio v.axa xe
quod in unam conveniet figuram et coaptabitur ia
xov xr,v aoxrjv 'xovxos xaxd re xijs xagtios, IJTIEQ sis
semet ipso, sicut a praesedenti ordinatur. Et assesiv aweXEvGBxai oxjjua xal aouoa&qatrat nobs savsor administrationis duos et scptuaginta aureos s
T77V, xa&anEQ av vnb tov Ttoosaxdixos xax&Eirj. Kai 30 flsco percipiet, et officium. quod ex ambobus unura
b TtageSgos ye T?S (>^^S SVO xni e^SoftrjHot-ra ^ov- iit, quadringentos quadraginta septem et tremissem
aovS ix xov Srjuoaiov Xrjipsraf xai TJ xat;iS tj dg dfiaccipiet aureos.
tpoiv fila yevoftevt] rer^axoaiovt reaaaodxorxa enxa.
xqlxov xofttslxat
CAPUT IV.
xaxa Tffs 35 Qui vero administrationem habet, loci eervatorw
irbXets
quidein
m per civitates
c v t t e s non diriget
dirget (hoc enim obserra
obserr
bX ovx ixntfiyei [xovxo ydg tpvXa&Tai xa&a *ai
Tolff &WiS T>/u.a>v 7teoiE'xtxat nctQayyiXuaatv), airbt
bit,
SlClet sacris nostris continetur mandatis), ipse
sicut
TtsgtvoGxyasi xae nbXwt vn' OVSETOS vbftov xv^bv
vero circumibit civitates a nulla lece forsan aut
'O

Si

TTJV

hahent, sicut ctiam usque adhuc ficri solcbat, ordinentur.

Nihil enirn in iis qvae ad saccrdotium eorua
pertinent intiovamus, quoniam vel in una provincia ct antiquum tcmpus et hoc quod nunc a nobis exornatur
multa eiusmodi novit de dco carissimis episcopis instituta.
Atque xtmis vir illis praeficialur, qui utriyui
provinciae praesit et modcrator uppcllctur, qucm quis vtdgari lingua usus harmostam nominet: quoHiax
et moderaioris nomen antiquum cst ct Romctna gravitate dignum, ct harmosta antiquvs fuit mat/islratvs,
qui Lacedaemone in civitatcs subiectas mitlebatur.
III. Itaque qui magistratnm hunc suscipit moderaior Iustinianus Jiclcnoponti nominetur. Obotiianl
autem e% milites quoque gui in provincia collocati sunt; habcatgue ctiam ad responsttm, et omnis condicionis homincs ei snbiuncli shit ita, ut privilegii cavsam opponcre neq-ueant. Audiat vero lites qvoquc tcrt
pecuniarias quam criminales cl reliquas, ac minimas quidcm sinc scriptn ct gratit, maiorcs vcro in scriptii
qiiidem, impensa autem ea guae ex sacra nostra constitutione praescripta cst. Atque qvi magistralv.%
Tiunc susdpit utriusque magistratits annonas percipiat quae scpttngcntos viginti quinquc aureos complai,
et uno utatur offtcio, ac tributorum curstis et periculum unum et commune sit ei qui magistratum suscipit et o/ficio: quod guidem in unam redigetur formam atque in se ipsnm aptabitur, quemadmodvm .*
eo qui pracest iussum erit. Et assessov qnidem magistratus duos et septuaginta aureos ex fjsco accipi^
et officivm guod ex duobtts unum factum est qvadringentos quadraginta scptcm aurcos et trcmissem anfcrti
IV. Ceterum qui magistraUtm gerit vicarios miidem in urbes non dehgabit (hoc enim eavcbitw,
prout etiam sacris nostris mandatis comprehenditur), ipse vero urbes circumibit nulla lege si qua sit w'
1 TC5V om. L * D 4 b vvv\

o vvv o L |) 7 ys

avxals

MH\ yaq avxas Lx fiev axnutv //* ]] eli 3 aQx}v M*v

Xaiqav L\ 10 TO xov] xovxo L || 11 o yc\ o xe B H
17 aSoeOTXovoovfi [fjxot aTtoxoiaiaoiovi s. v.) M dSqtnoaovfi L anoxQiaiaoiovi B [| 21 xe M] ye LB j|
22 rayfiivTjs L || 23 Swxal-iv) Cod. 3, 2, 5 || 24 eiaxatui^Ea&at J5 [| 25 enxaxoaiove eixoai nivxt XQv<rvs (xgvaovs Ma) MLB cum Iuliano c. 98] XixQas %ovoiov bixa
Theod. 0 26 'publicus cursus, item tributorum exactio
ad pericnlum ipsius' IuliamuLc,
'quasi tcriptum sit 6
xmv SrjpooicJi' xal xov dgofiov xlvSwot* Zachariae ||
28 rpztQ Be] BITXSQ L tXnEQ M || 31 Svo xai efiSofiifxovxa xgvoovs MLB cum luliano, Xlrqav ftlav Theod. [|
33 TBXQ. xeaa. ensa XQITOV XQvaois MLB cum Iuliano]

vofiiannxa vfi T/teod. |) 36 tiinifiystii L U 37

om. B U naqayytXitaaiv] nov. X VII c. 10
2 eorum T] earum V \ 3 et Val.] etiam T\ 4 oniinatum (ordinatua T) libri |j 4 tali 7i6ri || 6 appelU;
libri fl 7 compositore V H uocarit T] uocauit V \ 9 rotair
nobilitate /iftri || 15 helesponti T elesponto V\ autc"
ei add. vulg. Q 16 adresponsum V] responaum JTJ 17 iabcumbat fortunam F | | 19 criminalias K|| 21 sccundaKu-r*
nostra constitutionem F | | 22 acciperit V ccepit T ((/;
accipit?) fl 28 a pracsidcnte ordinatur vulg.] a p r a e '
ordinatus libri fl 32 accipict V\ accipiat Tal. \ 35
V\Z1 continentur V\ 38 cirjcuiuitatc V

HELENOPONTI

215

Nov. XXVIII

TjfrsiovTtQayuaxixov xwXvo/ievOi xvnov, xav ei xi sacra praginatica proliibendus forma, licet tale alixoiovxov 6 TtQOXeoos iTtsxaxxs xQovos. Kal iaxai xaiquid prius imperabat tempus. Eritque et in inetropolibus et iu aliis, ubicumque providerit (si omniao
tni td>v ftijxoonoXswv xal inl xtov aXXtov, evfra av
IOVXO uvvidoi. (einso oXcos 17 noXiS avxaQxiji taxi civitas sufficiens est ad susceptioncm eias), ipso tanooi ri/v vnoSoxTtv xrjv nvxov), Ttavxbs fiivxoi xeg- 5 inen Jucro abstinens et sine damno oniiii. Nec ipse
Sovi a.7tyj)U.V0i xai tflfiins jcrtff^S ^wo^. ovx avxosenim nec ofticiales, nec miles [nec BiniilisJ seqnens
yuti, ov ra^etOTT}?, ov oxoaxtcoxtjS inoftevoe avxio Xrj-euin percipiet aliquid a tributariis, aut expendet
gratis et aut collatores iiostros couteret aut sequenytxai xt nafia. xutv cvvxeXuiv,
TTQOixa
y.ai 7] xovi OWXEXSIS xovs Tjuexe1
r\ xole tes se milites hoc ipsum agere sinet (utique et hoc
avxu> OTQarii/>XaiS uvxo
mxxFiv lOpars sacrorum nostrorum mandatorura est): ipse qui(fipii \y.al yit(>fii/\nl xovro [rb] /uoos xuiv &siu>v deni et iusiurandum considerans quod itiravit, et
iiuviv naQuyyshidxiuv ioxiv), nvxbs /iev xov xs OQXOV quia gratis accipiens cingulum et augmentum tanurouiv, $v uiftoae, xal oxi nooly.a naoaXaf/^uvajv xi)v tum babens annonarum numquam audebit aliquid acoQXTfy y.ai uv^Tjotv xooavxr\v exwv aixijattov ovx av
cipere, nisi cum inagna reddere boc pocna voluerit,
:n>T roXftrjGeit' xt Xapeiv, d uy fiera fteydXr;: ano- 15 nec officium tale aliquid agere aut accipere per
ISolvai IOVXO XTJS noirr;s id-eXr,astEv, ovSi xfj TJ-tt talem occasionein sinet; milites autein nisi propriia
IOWVIO xi ziQarxsiv rj Xafieiv xt xaxa xoiavxr,v no6- auuonis coutentoa sequi procuraverit, iiec ipse extra
yaaw iifitit. xois Se oxQintioxas ei /ii] xaJs oixeiais
iustam indigiiationem erit cogiturque ex ernolumeotis
cixffitotv agxoujuirovs Snao&at naoaoxevdoei, oixe
eorum exigens ab eis factum dispeudium hoc collawibi e}-(u dixaiae ayavaxxrjaeeos ynvrjaexat, dvnyxa- 20 toribus restituere.
c$r;OExa{ xe ix xwv aix^aeiov avxwv eiS7iqaaS xr\v
nno' avxaiv yivofievrjv Qrjfiiuv xavxrjv xols avvxsXe1 \tv unooolvat. Jia xoZxo ye y.i\v fiovXo/ued-a 1 Propterea itaque volumus has administrationea
lairas 8ij xas (>^s fiei^ove xe xal oEtuvoxe'gas slvai
maiores et honestiores esse et multitudine ininistroXB xo>v vTti]QEioivxoiv (centum yap avrip 25 rum (centum ei voluinus officiales esse) et nobilitate
s
" rugedxas e2rat) aEfivuxrjxi XB xrje aj-ias,
dignitatis (spectabilem ei faciraus administrationem),
ut
intidt] anBv.xu^iXi(tv avi(p jtoioluev xijv a.Qx>lv> *va
* n neccssitatibus iudicibus utamur nobilioribus et
e
iv xa~u dvuyy.au agxoval x9Wf* '&<* ae/iyoxeoon xal iiostris iussionibus ministrare potentibus. Quid enini
xalt t]uTe'oats xeXsvaeaiv vnovoyetv Swaxols* xi yag ct agerent viri secundum ante 1103 scbema provinciia
av xal nydzuav dvSgsi oi xaxa xb ngb rjficov oxwa 30 praesedentes, pauci quidem existcntes paucisquc praetaii ln(tQ%i(ti* irptaxioxES, oXiyot fie>> ovxes, tXaxioTwv
positi, percijHenteB a tisco sati3 mediocria, dantes
hi ifdpxovtti, xouit,6uEvoi xe napd xov Sr,uoaiov autem plurima, furari vero coacti et unum habente3
dfoSoa fttToia, S^Sorzes Si noXXii, xXinxEiv tSa dvayhoc studium sequentibus se creditoribus occasione
xaKbfuvoi xal fuav ixovxss xaixr}v anovtiijv xb xols horum quae circa cinguluin data sunt paulatim redhnuipoii avxols Saveterals TtQoaaoEt xa>v TIEQI xrjr 35 dere eranum? quo nostros collatores conaueverunt
aoxw Siiofitfcav y.axit fxtxQov anot66vai xov tou- vendere, impios simul et pericuiosos sibimet intvv; JE| tuv xoifi ijutxeoovs ovvxeXeis elai&aat TitoXelv veiiiciltes quaestus.
afitfiiii xe Ufia xai xsxtPcSvvEVfievovs iavtois tvoiaxov2 tti nioovs. Tavxa rjfias idvtwrtTjoev ol uovov
2 Haec nos exoraverunt nou solum ex hoc lucra
roli liirx&ev xioStoiv aTtEinelv, aXXrt xai oixo&ei' 40 repudiare, sed etiam do proprio superexpendere muln^oiSanavrnai fitydXa, xal ei' nov xiaiv aJnov naQu tum, et sicubi aliquibus venalis a praecedentibus
xwv npo T)UMV xb xJ;s aQxv* iSiSoxo oxfjfta, xovxo 1103 administrationis dabatur figura, hoc redimere et
(z.(ovrftna'&ni xnl iXevfrioovs xovs TJIUTEOOIS afstvm
liberos nostros sinere collatorcs et ex proprio ferre
oi;i~ti/.tii xov XOIOVTOV dnOfxov xul otieo&ev avxsitayatacra yragmatica sanclione prohibitus, etiamsi quid tale prius tempus praeceperit. Atque versabitur et
in metropoUbus et iti ceteris, ubicumque ei placucrit {si modo urbs oinnino sufficiat ad eum recipiendum). ita tamcn, ut omni lucro abslincat ncque ullum damnum fuciat. Neque enim ipsc ncquc officialis
ncquc miles, qui eum sequetur, quicquam a subditis percipiet, neque aliena impensa vivet et aut subditos
uostros attcret aut mitites qui cum sequentur id agere patietur (etenim hoc ipsum quoque sacrorum
noslrorum mandatorum partem cfficii), ipse quidcm iurisiurandi memor quod praestitit et reputans sc
gratis suscepto magistratu atque tanto annonarum incremento praeditum numquam accipere quicquam
ansurum, nisi id magna cum poena velit reddere; neque magis officio tale quid dgere vcl axtferre eo
twmine permittens. Milites aiitern nisi curabit ut suis annonis contenti eutn sequantur, neque ipse
iuttam indignationem effugiet et dumnum ab illis illatum ex annonis eorum exactum rcsarcirc subditis
1 coyetur. Nimirum proplerea hos magistratus maiores atqne graviores esse volumus tam multitudinc
ministrantium (ccnlum enim ei volumus offxciales esse) quam splendore dignitalis, quippe cum spectabilcm
eius magislratum rcddamus, ut in neccssitatibus utamur magistralibus honestioribus alque ad mandala
noslra exequenda idoneis. Nam quid tandem faciant viri qui sccundnm eam qiiac ante nos fuit formam
prorinciis praefuerunt, qui quidan et pauci erant et paucissimis imperabant, quique admodum exigua acfipirbant a fisco, multa vero dabant, dcnique furari cogebantur idque unice stuaebant, ut creditoribus ipsos
sequcnlibus eonirn causa quac pro magislraiu dederai{t paulatim stipcm debitam referrent? unde subditos
2 notlros venderc solebant, irnpios sinttd et periculi ptenos quaestus sibi parantes.
Haec nos exagitatrrunt, ut non solum lucris inde percipiendis renunliaremus, sed etiam de noslro insuper sumptus magnos
facercmui, el sicubi fortc essent quibus magislratus condicio a decessoribus nostris venum darctur, hoc
redtrtpio subditos nostros a lali triouto liberos dimittcremus, atqne de nostro solacium invicem introduccre2 xi ini\ xal om. B \ 4 xovxo om. f J oXcoi om. B || oao&e L || 44 xov xoiovxov SaOfiov om. f
5 T^r avxov) xr,v om. B || 7ITOS Zuchariae] avxot
Itiri | 6 anriOTjSrnn.B || 1 avxols L J 8 GvvxeXeaxtav 1 tale] tamcn F|] 3 penriderit vulg. { 4*7. est ad
{ratura corr- ex OwxBltoxavxuvi) L fl 11 xb del. Za- abBtincns om. V\ 6 leg. officialis? || neque milcs F|) neo
'hariai \ cf. nov. X VII c. 9 || 15 xoXf*r;ati irt Bc \\ similis seelusi ut dittographiam Q 9 et hoo F] ct haec T al. fl
J7 Xnfiilv T M] T om. LBs || 19 naQaaxeva^et L j) 13 habemus annorum V || 14 haeo T ty uoluerint V |)
"v3J libri | 22 ravrrjf] xal xavxtjv L \ 24 OBUVO- 15 ncc] nuno V\\ 16 sinetj sineo libri^ proprias annonas
tinovi L l 25 centum M} exarbv ((>' B) LB ([ ytto et
contetnptos V || 18 cogeturque vulg. Q cogiturqexmolu21 IMISTI nm. s | 27 anexca^Ximv M jxepi^XsTtxov LB\\ menti8 V || 28 quid cnim] quidem libri |j 29 ohcma V
f
3 onoHovra^ L | 38 a/xa xnixtvSvvevfiivovS eaixoie scemu T\ 30 praecedentes T praeaidente* vulg. \ 33 occaL\ 41 naqa xiv L g 42 iStSoxo axnf*at tovxo imsionem K|| 34 reddero T\ om. VaL || 35 aeranum V

Nov. XXVin 4. 5

216

DE MODERATORB

yeiv xrp naqcnfrvxh xolt Xafifiavovfftv, tva xal rov- solacium percipientibus, ut et hanc eis impertiremus
roic fisraScHfiev iXev&e^iae. anixetxo ya.Q Vf"v coe libertatem. Repositurn enim crat nobis ut videtur
Soixn IOV &eov roiavra <pt?.ori[iov(ivov ftrj fiovov
deo talia largiente non solum Afris neque gentibus
s4<P(>oie ftTjSi xols f&veoi rois ixelae %agiaaod-ai xijv
illic donare libertatem, sed etiam in media nostra
dXe&egiav, aXXa xai xove xaxa fiiarjv rjfidiv xr^y no- 5 republica annis singulis venditos et nequc sub eoovi sxdorov ninQftaxoftivovt xal oiSi inb
dem inanere permissos emptore, sed paulatim aliofiivtiv ovyxwQovftevovs jr^ar^i,
aXXa xaxa
rum et aliorum potestatis semper factos liberare tali
xfje ixsooiv xal ireQtur iovoias ad ytvofievovi
dispendio et confusione. Hanc iudicavimus nos graQu>oat TJJC ToiavxTjs t]fiias xa xal aic%LvTfi. tiatn competere dicare deo, qui imperialem coronam
lv
ravrrjv qtq&rjfxsv ijfuls ii]v x<*Q 7tQoer;xctv dva&eT- lOnobis imposuit, qui purpuram communi decreto a
vai &ea> T<$> rbv ini TT? fiaoileiq axstpavov jjulv
patre nobis donavit, qui largitus est talia simal et
im&evn, TO5 %rp> alovgyiSa. yrjcpcp xotvfi naqa xov tanta qualia priorum dedit nulli.
naxgbs rjtfiv S&prjOaftevca, xq> y>tAoxtftrjoa/iev(a xoia\<xa xs ojuov xal xoaavxa bnoia rcov i^mqoa&tv 8sSotxsv ovoevl.
15
CAPDT V.
Jii rolwv xbv inl xrjv aQxnv itaQibvxa xavxqv
Oportet igitur enm qui ad cingulum accedit hoc,
siSorn, nootov /dv avSqoiv, noacov Si t;yrjoexai jto- scientem quantorum quidem virorum, quantarum praeXeav, ojtcae Si t'axai aefivbs fterapahuv ix xoi>oov- sedet civitatum, quomodo autem est nobilis jnutaXaqlae XB xal rjyepoviae ets a^xvv p*iova xe xai tus ex consulari et praesidali in admiuistrationem
entxxa(liXiav, y>el8eo&ai navxaxov xd>v vm\xbtov xal 20 maiorem et Bpectabilem, parcere ubique subiectis et
ipvXaxTsiv aixovt atflftlovs, xal xa&aQals xQVa&ai
servare eos indemnes, et puris (uti) ubique manibus,
xats xsQai* xrt* T Srjfiboiov aigew xnl xov et fiscum augere et utilitatis eiup omnetn ponere
fQot
aixtp naaav rt&ea&at nQovotav, xai xwv providcntiam et acceptionibus abstinere, et civitatiq Xripfiaxmv dne'xeo&ai xal xdis noXeai xoivj] xe bus communiter et proprie interponere quae iust3
xal iSia (l(>af}sveiv xa Slxaia jisgtvoaxelv xs avrat 25 sunt, et circuire eas ct sanare, ct lucri causa neque
xcd iao&ai, xai xtgSove Svtxa ftrjo bxtovv Ttqaxxtiv
quicquam agere neque minus neque maius, sed glo"
ftrrtB iXaxxov /x^xt peT^ov, aXXk So&fi xe aya&r,: itp~ riam bonam appetere et per omnia bene iurare et
ito&ai xai xov Sia navxtov evogxsiv xai ijuiv v anaai
nobis in omnibus gratum esse.
1 x$xapiafitvov xa&tatavat.
Tb Si ftakiaxa inl xov 1 Quod autem maxime in Ponto delinquitur, obsernbvxov itXTjufteXovftevov <pvXast xb ftrjBevl SoZvat 30 vet, ne ulli det liceiitiam aut titulos imponere praenaQQrjotav [/] xlxXove imxi&ivai XCOQCOIS J oixrjfiaotv
diia aut possessionibus alienis. Solius enim proprium
dXioxQhiS' fwvov yaQ tStov xovxo xov T Srjftooiov hoc fiaci et imperialium domuum est et nostrarutn
xmv xt (iaoiXixaiv oitxiav 4ax(, xtov xe rjunsQtov xaiv
et piissimae Augustae. Si autem in alterius cuiusra xrp t evoepeoxaxije Avyovaxr\t.
ei Si eie dxegov libet iuveniat appellationem tabulas impositas, eas
nvbe evgoi ctposyyofiiav caviSae avaxe&etoas, avxae 35 quidem repente deponat, investiget autem, qui eas
ftiv ev&ve xa&atqrjctt, dvixfnaet Si xbv xavxat xaxanxit. Et siquidem ipse qui dicit se dotuinum iti
7tT]avTa' xai ei fiev airbt 6 Xiywv eavxbv elvai 8ca~ hoc agat, repeate illius rebus titulos imponat publi*
7tbxtp> rov nQaynaxos rovxo nqaxxot, jtaoax^fta xoTt C08, in caput ei frangens ab eo positos titulos; si
ixtlvov itQa^ftaat xixXovt ntd-ftaet Srjfiooiovs, eie xs- vero curator fuerit rerum alienarum, et titolos, sicut
faXrjv avxco Ttt^t^qrj^at xovs in' avxov xe&vxae40
xixXavS' ei 8i tpoovxKJxrjt eXrj itQayftdxuv aXXoxQlcav,
mus accipientibus, quo illos quoque libertatis participes redderemus. Id enim nobis rcpositum erat dco vt
videtur talia (argiente, ut non solum Afris atque illws regionis genlibus libertatem impertiremus, sed eos
quoque, qui in media nostra republica qnotannis venum ibant et ne sub codem quidetn venditore inanerc
permittebantvr, sed brevi tempore in aliorum atque aUorum potcstatem usque redigebantur, eiusmodi
damno et ignominia eximeremus. Hanc nos decere existimavimus gratiam deo offerre, qui imperatorian
coronam nobis imposuit, qui purpuram nobis a patre relictam communi suffragio donavit, qui talia simvl
tantaque nobis largitus est qualia priorum dedit nemini.
V. Oportet igitur eum qut ad hunc magistratum accedit, cum sciat, quot qttidem et hominibus
et ttrbibus imperaturus quantaque auctoritate futurus sit ex consulari et pratsidali in maiorcm potestatem eamque spectabilem mutatus, subdilis utique parcere eosque indemnes servare et puris utiqut
manibus uti, et fiscum augere eitisque commodis omnem curam adhihere, et privatis emolumeniis abstinert,
aique urbibus et publice et privatim ius impertire et circumire cas et curare, nec quicquam lucri gralia
neque minus neque maius agere, sed bonam famam appetere et ut iusiurandum per omnxa servet ac no6u
1 in omnibus sese gratum exhibeat.
Quod autem in Ponto potissimum delinquitur cavebit, ne cvi
veniam det titulos vel praediis vel aedificiis alienis imponendi; unius enim hoc proprium est fisci tt
imperialium acdium, tam nostrarum quam piissimae Augustae. Quodsi sub alius cutusvis appellatwne Ubutas propositas inveniat, illas quidem statim tollet, inquiret autan in eum qui eas affixerit; et si quidtt*
ipse qui sese dominum rei esse dicit hoc feccrit, confestim illius rcbus titulos publicos imponet, confracM
tn ipsius capite titulis ab eo positis; quodsi procurator sit rerum alienarum, et titulos, sicuti tnods
6 vnb xuv avrdiv L* vitb reb avxco L1 \ 10 *[cf. XXX 8 1)] JiQOSTjyOfias libri 39
\ ntQid-rfiti LB1
9ijvtuM*L |j 12 imxt&evxtB imxefovrt Lx |) 13 na40 avxov JB
rfbs] itaxgbs fjpait> L | 18 oe/ivaie M || ix xovoovXaqlas
ML i vjtaxtlat Ms.v., B |j 19 ^veftovtxije Zachariae
1 impertiremur T | 2 nt uite detur V ut nite dtst
ex e A 20 ontxxafliXlav M) jiBoipunxov LB\ 21 av- T J 5 nngulos T\ 8 gratia competento T\ 11 tali F |
xovs om. B || Ttavxaxov %(>iqo&a.i B |] 25 I8lq om. s || 12 q. nulli portet igitur V | 17 praesedet V] pracsidtt
29 Tb 8i 31 <iWo* om. L (/tfj naQn%co(>tlv 8i xt- T B 19 praedali V \ 20 paroere T\ partcm V | 21 uti
alv aavidat ijzixi&tvai xal otov (xb oixclovi) iyadd. vulg. [| 22 ponere om. T \ 24 iuxta F ( 27 iortrtl
ygafeiv ovofia rj ayQols add. L1 in mg.) \ 31 fj xlxXovi uitare V |) 28 in om. V R 29 obsourct Vl\ 30 nco T\
MLBe, fj delendum (vel oaviSae f) xlxlove scribendum) praesidiis V \\ 32 impleri alium domnm V\ 33 et cvidit Zacharia H 32 ftovov LBe] fiovov M J iqSiov L \ T al. || 35 dcponet T \ inueatigiet V | 36 dicet f I
34 T TJJfi] T om. L { 35 itQoeqyoqlav Haloander ex e
37 repentem V Q publiooa libri

HELENOPONH

217

Nov. XXVIII 58

xois xi xixXovs, xa&dnso einovres i'<pd"T}f/v, x ^

praediximus > confringat eius capiti verberibusque
*ffT<i rfji axnov xetpaijqe ftaaavois xe avrbv^ VTCO9T)GEI eum subiciat amaris, ut haec discens cui competit
nixoals, wsre mvra fiav&nvovta ibv q> n(H>ir]xet persona cognoscat, quia non licet neque per se uenoo;tinq> yn-coaxeiv, ws olx. k^sanv ovrs Si' eavxov que per aliquos obsequentium aut (ad) avaritiam
oiit Sta nvtav Soov<poQa>v fj jrpos Tiksovt^i
5 susceptorum subiectos laedere.
htftfiarouEviov xoiiS VTCTJXOOVS aStxeiv.

CAPUT VI.
// $i nvzbv ofioiws ibv nsoi^Xsnrov fioSegdraoa
Oportet autem eum similiter spectabilem moderanvaaielkeiv xal rovt Xr,axsiovxas xai xove nXtovsx- torem jcohibere etiam latrocinantes (et) vim facientes
rovrrat xai xovt yvvalxds re xai ntQiovaias v.ai into- et pwlieres atque substantias, iumenta et similia abt,vyia xal xa roiavxa aonn^ovxae, onatg av xa&aqbv 10 ripientes, quatinus purum servet quod iustum est,
fvJArrot xb Sixntov, xni tpavBltjUBv agfrcHs in' avxoi
et appareamus recte super eo cogitasse, et ne ulla
flkfiovhvfiivoi, xai p{\ rts yftiis eissX&ot ftexaftsXos nobis ingrediatur paenitentia quia latronum perse-

6TI i.T}axoStcixxas xe xai (iioxtoXvxas dnavaa/tev, ncutores et violentiarum inhibitores amovimus. aliquir<Zv ftiv xaxaxoexbvxwv xijv xuiqav, avxov Si ovx bus quidem discurrentibus per provinciam, ipso vero
Sia xovxo yaQ avxtji xai xoi/s oxQaxiwxae 15 non ulciscente. Ideo enira ei et milites subdidimus,
, tva xai xfjv ixeiveov g^oiv x"(>a ^vS' u.t e^ Hloram habens manum inezpugnabilis violenxois inTjQea^ovaiv ettj.
tis sit.
CAPUT VII.
Tavra avxia <rvXXtj/38t]v naoatvovftev.
xa yct(> STJ
Haec eum complexive monemus.
Particulariter
xara fiiQos ei'cexat oa(pw$ ex xs xov naoiv Iv xoivio
autera sciet aperte et ex lege omnibuB in commune
ytyQfiftfiirov voftov, xa&' ovnto ixat-afiev xas dpxas, 20 conBcripta, secundum quam ordinavimus cingula, et

fx xi xu>v f}acifaxu>v nanayyeXftaxair. aneo avxq> St- ex imperialibus mandatis quae ei dantes explanavi
Soittt vfrjyrioo/ie&a xaxa xiva xQonov Sia&rjau ri]v mus, quetnadtnoduin dispouat administrationem. Et
aQxyv- xat tavxa nqaxxojv rj/iiv T ovx ano&vfiios
haec agcns nobis non exosus erit et deo legique
liitai &iw XE xal xu> v6ua> rrjv eavxov yvxhv ava- suam animam commendabit ac bonas pro omni gudrjan xai ayafrae vnio o).rje TTJS SiotxrlaF.ajs g&t ras 25 bernatione babebit Bpes. Subicietur autem et deiXniSae. '7>noTifrriOTai_$i xai xaxaXoyos rioSe r\ua>v scriptio huic legi, per quam fiet manifestum, quid

tii} &$i'q> vofxio, ()'*' ov yevtjffcxat tpave^ov, ii usv quidem ipsum et assessorem et officium eius a bsco
avrov T xai xbv nigeSfiov xai xrjv Ta!-it> xhv avxov competat accipcre, quid auten) pro administratoriis
naoa xoi Srjftooiov noosrjxet
XafifiavEiv, T Si avxbv praebere codicillis, quatinus sciena liberalitatem davjtiQ xon- apxixoiv naoixEiV ovfiftoXaJv, onwt au ^TK-30 tionis in se factae et paucitatcm a se circa codicillos
fTa/itvos xo re iXevftiloiov xijs iniSouEio: T^S ele av- procedentis expensae utatur competenter rebus, marbt> ytrofiitije xb xe avvsaxaX/jdvov XTJS nag' uvxov loribus gentibus et amplioribus hominibus sperans
TttQi xn ov/tfioXa ngoiovorjt Ha7iavrjs xpa>To xaxa xb praeesse, si praesentibus utatur competenter.
jrpos^xo)* xois ngayfiaffi. ftEi,6vcov re l&vibv xai nXnbvatv av9Qton(ov iXni^tav o^y, ti xoTe iv ^e^fft 35
^
Ttoosrjxorxws.

CAPUT VIII.
Damus autem et isti appellationes quae ab eo
iiunt secundum spectabilium iudicum schema ct

JiSoutv 3i xal xovxo rb zae Ifiotii T<ip jrn(>' avxov

*TO TO xibv moifiXinxiav aoxovxotv axfjiia na^d xe

diximus, in capite eius confringct et tormentis acerbis eum subiciet, ut his cognitis ea ad quam rcs per'
tinct persona mtellcgat non licere ncque per se neque per satelUtes aliquos vel ad cupiditalem ascitos iniuriis subditos afficcrc.
VI. Simihter autem ipsum spcctabUem moderatorem coercay oportct et latrocinantcs et aliena
appetentes ct cos qui muliercs et bona et iumenta et eiusmodi alia rapiunt, ut integrum custodiat ius
nosque recte de eo iudicassc appnreat nevc vlla nos paenitcntia subeat quod latronum perseculnres et
biocolytas sustulcrimus, si qui yrassentttr pcr provinciam, ipsc vero vim non arceat. Provterca enim ci
etiam mililes subiccimus, ut illorum tnanu utens superari non facilc possit ab iix qui iniunam faciunX.
VII. Hacc nos eum summatim hortamur. Singula enim accuratc pcrspiciet et ex Jcgc omnibus
in commune scripta, sccundum quam magistratus ordinavimus, et ex mandatis imperialibus quwits ei datis
explanabimus, quemadmodum inslituat magislratum. Atque haec si agat, ncque nobis ingratus erit ct
deo ac legi animam suam consecrabit, et bonam de tota administratione spcm habebit. Suoicietur autem
etiam inacx sacrac huic legi nostrac, per qucm manifestum fict, quid quidcm et ipsum ct asscssorcm ct
officium cius a fisco accipere, quid autem eum pro insignibus magistratus praestare par sit: vt cum
cognoscat el quanla sit liberalitas dationis in ipsum collatae et quantopcre coartata sit impcnsa ab ipso
in insignia faticnda, ncgotiis qucmadmodum dccct utatur ac speret forc ut maioribvs quoque gcntibus
cl pluribus hominibus imperet, si iis quae in manibus sunt uti decet usus sit.
VIII. Ccterum hoc quoque concedimus, vt de appellationibus quae ab eo fient secundum formam
2 lavxov L || 3 /iiv.oEt (i. e. fiixoali) L \ xbv q>] rb rvv
2 hacc om. V || dicens VT [| 4 ad addidit OsenbrHggen (I
Ll I 5 TtXtovilta L || 9 xoiit Scrimger) xai libri \\ 10 aqnd- 5 Bubsceptorum V \ 8 et om. libri || 9 arripicntcs /t'6ri |
tpvnt L\ xa&uoois L H 11 <pv)AxTTi B f| 14 orx d/iv- 12 qua V\ persecutorum V\ 13 amoui libri \ 15 nou
vovxot] axn/ivvovxos Ll |) 16 T^J'] TWJ' Z.1 || ixtlvov L II om. Ffl"18 eum V] cuim Tfl 19 ciet ct aperte Val. l|
18 T<i) TO J/ ^ yap 5^] autem c fj 20 vouov] no. K/// |j 20 scripta T\ 23 deo] do V\ 11 a om. V al. \ 28 quod
xa96t>ntQ Af) xa&dneQ L xafr' ov B || vnexn^a/iev T (I administratoriis] arainistratorii sunt F|| 29 scienti Fj|
# | 2 I n^y/^/iTft>v] not;. XVII || 22 vtprjyrjoofttfra
libcrtatem Val. | dationis V\ doaationU Neoburg. douaHalnander] ifrjyr^anfiBtJa libri Q 23 M/io; , || 24 toraitoris T | 33 praece$si V\ i] in V aU | 38 aunt V
~ ava&Tjatt om. Bc || 26 ^ o i ' T<j5 ^Vtf oin- f j 31 *
^T()' e / 32 n<t{}' avxov e B 32 yivofte'vr}S B Q 35 a^-

X?' i | 37 Totiro TO 3/) TOCTO iJ xovxqt Le

Nov. XXIX pr. 1

218

DE PRAETORE

xoti ivSoioxixots
ih&Qxots naga re reo ivSo^oxaapud gloriosissimos praefectos et apud gloriosissimum
rq> rjfiojv naia xovaovXrariova xoivea&at v.oiaiaxaiQi' nostrum secundum consultationem iudicari quaestotae re Siy.as tXarrove ratv nevtay.oaitov xf>vou>i> rem; causasque minores quingentorum aureoruni in
iv rfj xar' airbv inaQyJa jtaqa TIOI xivovuivas {xav eius provincia apud aliquoa motas (vel forte ex deei tvxov ix TxaQanounr]?,
/j-ij uitnoi naQa
(ne)
spectabiles
dicantur),
Q],
/j
Q a7texra~ 5 legatione,
g
) tamen apud
p
p
)
&
b
iatuot yivoivxo,
yivovxo
avxbv iv
d (sub)
( b )appellatione
l l i
f
i
i ordine
di
p X
orj&siev),
brav
dfiatuot
avxbv
quando
fmnt,
ipsum
in
TM freiov xaxs^sra^eiv axQoaxrjoiov' OJSXB avxbv
sacri examinare auditorii: ut is etiam secundura hoc
xal xaxci IOVXO oefivoxeoov ovxa ueuvrja&ai TJJS txao'
honestior raeinoretur a nobis datum augmentum sibi,
a at
r,pa>v 8e5ofi6r7/s avj-Tjoecos avra/, xai ovxca xQl ^
et ita utatur rebus, quatinus inculpabilem semet
xols TTQayftaoiv, cos aueftrtxov iavxbv Ttaai xoJs VJCTJ- 10 ipsura omnibus subiectis et nobis ipsis, iusuper et
xooti xai rjfilv nirxoli xal nqo ys TJUUIV &s(Z> xs xai nostro deo legique praestet.
XCO VOUCp 7ltl(>i%lV.

('EnlXoyos.)
Tavxa xoivvv anavxa 7/ arj VTCEQOXV
( E p i l o g u s . ) Haec igitur orania tua celsitudo
yivwnxovaa roaavrae xe avxfj xas oixTjaeis imStboxfo
cognoscens tantas ei annonas det sicque eam noverit
ovxco re avxijv Xaxio aetuvriv yevofiivrjv, cos noXXdis 15 honestam factam, ut plurirais rite sit studiosa nunc
eixortas k'aea&m nsgionovdaoxov ifj xov vvv avxh,
ei dati a nobis floris dignitatisque concupisceutia.
So&evtoe jxaQ r\ficjv dv&ovs xe xai a^icouaxos nt0'vuiq.
I)at. xvu. k. Aug. CP. Belisario v. c. cons.
[a. 535] Dat. xvn. kal. Aug. CP. Belisario v. c. cons.

20

K9

XXIX.

IIEPI TOY IIPAIT2P02

IIA$AArONIA2.

R DE PRAETORE PAPHLAGONIAE -R

O ainbs /3aoitei>s ^lcaavrrj indgxi nQatxtooicoi:

Imp. Iustiniaiius Aug. Iohanni pp.

(rioooifttov.)
Tb Ilnrplayovcov l\%>os anxalov xa
( P r a e f a t i o . ) Paphlagonum gens et antiqua et
y.nl ovx avwi-vftoi' xa&taxios, aXXh. voaolxov wi xal 25 non sine nomine constitit, sed in tantum, ut etiam
anotxias fieyaXns ixTrifiunti xal nat iv 'IxnXoli avioicolonias magnas mitterot <et) in Italoruni habitaret
xiaai Bevsxias, iv als drj xai 'Axv/.iiia. noXts xwv irti
Venetiis, in quibus utique et Aquileia civitas in HeTJje iondfae peviaxr] xaxuir.iaxtu xai paoiXiv.T]v noX- speria inaxima habitata est et imperialein morem
Xaxis Siairav oe^afitvr],
[pro dietam] Buscepit.
CAPUT I.
xb xolwv IlafXaybvoiv Is&vos Ini xcov 'Ovojgiov 30 Igitur Papblagonum gentem sub Houorii piae metov TJJS eioepovs Xifcews x^oviov iXarxot&ii- xai nb- moriae teraporibus imminutam et civitates amittenNov. XXIX

Graece extat in ML, c. 15 in B 6,13. Epit. Theod. 29, Ath. 4, 9. Iulian. const. XXVIII.

spcclabilimn iudicum et apud gloriosissimos praefectos et apud gloriosissimum nostrum quaesturem per
cojisultationcm coynoscatur; htcs autem qmngeniis aureis minores in provincia ipsius vwtas apud aliquos (etsi forte ex delegatione, nec tamcn apud spectalrilcs actae sint), quando in iis appdlatw interponatur, ipse in ordine sacri examinet auditorii: ut in hac quoquc re honoraiior factus collati in cum
a nobis incremcnti memor sit, ct ita rebus ulatur, ut omnibus subditis et nobis ipsis et prae nobis deo ac
legi integrum scse pracstet.
Epilogu.s.
His igitur omnibus tua sublimitas cognitis et annonas tantas ci praebeat et adeo
honoratum eum factum esse sciat, ut multis merito expetendxts sit futurus decoris et dignitatis nunc ci
a nobis datae desiderio.

XXIX

DE PRAETORE PAPHLAGONIAE.
Idem Augustus Iohanni praefccto praetorio.
Praefatio.
Paphlagonum gcntcm et antiqxtam neqxie ignobilem, sed lalem qnae ct magnas colonias
deduxerit et Veneiias Italorum incoluerit, xibi Aquileia quoque condita est urbs earum quae in occidente
sunt maxima quaeqxie imperialem domum sacpe sxiscepit,
I. Paphlagonum igitur gentem Honorii piae mcmoriae tonporibus extenuatam et urbibus non2 consulationcm V || 4 vcl si forte Beck || 5 ne addidi,
1 vnagxots LB xaiv ivtioj-oxuxaiv L | 2 xaxa xovnec vulij. U dicatar F | | 6 sub add.vulg. || appcllatiouc V]
eovXxaxiova (xovaovXnxiova M) ML] xaxa avvtXsvaty
Ms. v.t B I xoivto&ai] yivea&ai B || 4 xQivovpivas B |j appcllationum JT|| fiunt] fuerit F | | in ordinera T | 7 s]
5 nnoa neoidXenrois LB || 6 sq. iv TO|* avxbv his libri \\ secundum hoc ctiam T al. || 8 dato Val. \
9 rebus] cehus F || 11 nostros V || 14 cognoscena ct tanom. L B 9 avtrjaeios) / n a ^ a c La || avxo} e | 11 jigbe
tas Neohurg. || mouijrit T al. mo ueri V || 15 honcsti
yt Lz || 13 tq. tpiloyum om. B | 16 inea&at. L [j avxov
factum F | | 16 florcs /i"6rt Q diuiuitatisque Tal. U 19 conL B 19 XTII k. Aug. e(Ath.)\ xv. k. aug. M kl. agustas
stantinopolis F||bili3. FT|1 21 praetore) prae F||pafla/u/.* (om. IuL codd. cett.) prjvi aiyovoxip Theod. \\ liiliiario 3/1| post subscriptionem non tervatur indcx de quo v. gonie VT [el sic semptr) Q 23 pp.] pporum V fl 24 ftntiquam F | | 25 consistit Neoburg. || 26 mittcre V | et add.
/.217,26 |1 25 xa&eoxtos] constititf (xafrtoxvxt Halocmder) |j 26 Ovvoixioai Scrimger] OvvotXTjOai MLe^ 30 OQIOV vulg. | 27 aquilcgia V || speria Val. || 28 raagna Tal. l
l
* imperialc more prodietaru V imperiali more traditam TL ovogiov L*
Glossema seclusi.

219

PAPHLA.GONIAE

Nov. XXIX 1

r xtfat xai y.ar* ovSsuiav yociwSrj IXQO- tem aliquas et per nullam utilem occasionem diviyctoiv viptoir XIVH ife^d/xevov avdiS (OTjtfrjunv xQ^]vai sionera quandam suscipientem rursus aestima-vimus
Ttooi tb nQOxtQov inavayoiyCw axjjfia, xal ftiav nd- oportere ad pristinam revocare figuram, et unara
~f.tr TIJI' llatpXayoviav dnortXioai, xai anto.inl xtuu denuo Paphlagoniam eificere, et quae ex duobus
tlvo jTsnpdxafiev llbvro>v, xavra. xai eVr* avrfj Sta- 5 egimus omnibus, haec etiam super ea disponere; et
ra^ao^ai' u>ST xai xbv TU>V I9vibv xouxwv 1'yovxa.gentium hariim habentetn cingulum unituni et unum
rjvcofiivqv rs $TJ xai fiictv avxl Svolv rviv pro duobus prioribus (dicimus autera Paphlagoniae
(tpautt' Si Jlix(playoriat
xe xai i
,-., et Honoriadis) vocari praetorem (Romanum quoque
?
'fat /xiv nQi
( Puifiaixbv Hi xai xoyro etiam boc nomen et provincias gubernantes dcccns),
xai xoie TffC
10 officio \ero uti uno,
ex pprioribus duobua
^x ' i&vvovat ngenov),
g ) , xa'ei

, coaptato
p

, fiq avrai>fioai>eiarj naQa xu>v kftnnoa^ev officiis et viris centum iiuniero complendo. Praev y.nl dvSoaJv dxajbv aQi&pbv tivftnhq- eritque
etiam iste et iiscalibus omnibus qua
q
quaecuraoova^. fmoTrioF.Tai oi xal OVTOS TOIS re $7ipoaiois
$7ipoaiois
qque
u e PP
p g
q
p
Paphlagones
et qquaecumque
pridcm
Honoriadis
nacnv oaa re HafXayova
X
oaa re oi
i n(>ajr}i>
j
T^
h b i t habitatoresl bsolvebant,
d i
i i civi,
pet poiict
p iprovidentiam
'OrcooidSos oixrjrooei irilovv
xai D-rjaeTai. itoovotav 15 t a t u m omnium
i
ri
b i
ii
quas utraque
prius hhabuit
provincia,
iwv 7ib).ea>v ancuTcov aiv ixartoa jiQoregor tl%Ev
hocHonoriade
e
hocin-eat in
et Prusiadis et Cratiae et
oxia, tovztaiiv iv 'Ovtooiadi Ifyovoiddos re xai KQU- Adrianopoleos <et Tii et Claudiopolcos
Claudi
et Hcratias xai idSomvovnoXsus xui Tiov xai KXavSiovno- cliae;; si enim etiara quaedam
ea
q d
earum ex Bithynia
ha>i
a>i xal 'jfyaxXeias' ti yQyaQtcni
tcnirtres
rtres avrafv
avrafvixix assumptae
assumptaesunt
suntprius,
prius ututPrusias)
Prusias et HeracJia et
ifjv
nobxeoov, bnoiov 5r/ Ilgovoias 20 ipsa metropolis provinciae (dicimus autem Claudioxi 'HodxXeia xal avrTj *ye i} pqtgbnoXis rrjs in- polim), sed tamen quoniara semel migratae sunt, rurapxiae, tpauiv Se xijv KlavSiovnoXiv, dXX' oficoi inw
sus deducere eas in Bithyuos et conturbare schema
SrjTteg anu fjETiatrjaav, uvO~i.? innvayaytlv avrai plurimae iudicaviniu9 esse [ct] tergiversationis. QuotU Bi&vrovs xal owraQcnTuv ib oxrjfia np?J.rje t^rj- circa et ipsae quae dictae sunt civitates sex priua
\hiutv etvai TJJS (piJAnQayfWGviys' WSTS aijai ye at 25 Houoriadis existentes nuuc pars et ipsa Paphlagoitr/frelocu noXstt i', JIQOXEQOV 'Ovwoiddos ovoai, vvv niae erit. In Paphlagoniis autera ipsis habebit iurisfUQot xal nvral TlafXayovias i'aovrai. iv Ss IlatpXa- dictionem civitatum aliarum sex olim illi coinpeyoatr avxols k'u SixaioSoaiav TtoXeoiv sxiqmv t% rwv tentium provinciae, dicimus autem Germanicopoleos
6va>9et> ixeivri TIQOSTJXOVGUIV xjj ^won, <paficv Si pn- circaque Gangram et Pompeiopoleos et Dadybrorura
finvnonohtas T T^S TTQOS Payygur xal HoffjtTfiov- 30 et Sororum et Amastridis, insuper Iouopolitanoruiu.
n6Xi0i xai JaSvpQwv xai SOIQUV xai idfiaaToiSos Duodecim enira erunt civitates omnes provinciac uni>ai noos ys rijs 'IIDVOTIOXIXU/V. Sofdtxt xs Faorxcu versae. Et hic quoque circa sacerdotia quidcm nihil
nuXcis anatjat xrfi Inaqxias andcrfi. KdiTovfra Si novamus, sed metropolitae primitus sacerdotia hic
ntoi uiv xas itotoaivat ovSiv xatriyopev, d).X' ot re suscipieutes manent m ipso ordine, super eis quaufxrjxqonoXlxat ol noiorjv xds iencoavvas ivxavQ-a Sexo- 35 tum ad locum ordinationc non permutata, sed a
fjtvot fttvovetv ini rrjst ai/xrji
T|WS, T^C in' avxoit beatissimo patriarclia felicis huius ordiuandi civitatis,
TO yi ini xiv %6ma x COT0J'*aS ,^x w^o/'tV>;s, dXX* ipsi yero qui sub eis suat ordiuautcs, quos hactenus
vno xov fiaxaoKOxdxov naxotdoyirv
XTJS tvSa.ifiovoS
taiTTjS %et(ioxovovubvoi. TXoXeoti, avxoi re xovi v<p'
iavjovt xtiooxovovrxts
ovi fidxQt v^v xiQoxVOvv>
40
v. 33*7. cf.Nomoc. XIVtit.

1,20 xai rj IlafXayovia

SiacpooovS (sc. k'%ti fii]XQonoXixai)^ wt rj x&'

nullis privatam et sine ulla causa idonea detninulionem quandam passam rursus existhnavitnus in pristinurn slatum restituendam et unam dcnuo Paphlagoniam efficiendam, quacquc in duobus Poniis egimus,
haec etiam in illa ordinanda esse: ut qui narum gcntium administrationem habet unitam iam ct unam
loco duarum quae antea erant (Paphlagoniac dicimus et Honoriadis) practor quidcm vocetur (Romanum
autem islud qtwque nornen est aptumgite iis qui provlncias regitnt), officio aulcm utatur uno cx duobus
quac anxe erant coniunclo et qnod centum virorum numerum expleat. Pracerit aiitem hic quoque tributis omnibus quaecumque et Paphlagones et Honoriadis olim incolac vendebant, et prospicict urbibus
omnibus quas vlraque provincia prius habebat, hoc cst in Honoriade Prusiadis et Cratcac ct Hadrianopolis et fii et Claudiopoiis et Herucleae: quamquam cnim nonnullae earum ex Bithynia prius ascitae
sunt, veluti Prusias et Htrraclca et ivsa metropolis provinciae, Claudiopolim dicimus, tamcn quoniam
semel translatae stint, eas rursus ad Bixhynos reducere ct turbare statum nirnii esse putavimus novitatis
studii. Itaque sex illae urbes, quac olim Honoriadis crant, iam vars Paphlagoniae et ipsae erunt. Intcr
ipsos autem Paphtagnnes iurisdtclioncm hnbebil aliantm sex urbium quae primitus ad eam provinciam
pertinebant, id est Gcrmanicopolis quae cst ad Gangram et Pompeiopolis et Dadybrorum et Sororum
cl Amastridis et praeterea Ionopolis. Eruntque duodccim urbcs omncs totius proyinciae. Atqui ne hic
quidem in saceraotiis quicquam novamits, verum et qui olim sacerdotia ibi suscipiebant metropolitae in
eodcm ordine maneant ordinatione eorum quantum ad locum non mutata, sed a beatissimo patriarcha
fclicis huius urbis ordinandi, et ipsi eos gui sub ipsis sunt ordinantes, quos usque adhuc ordinabant, ut
3 ndXtv Oitnbruggen ex c] TCOXIV MLB | 5 IJo%ttov\ SiL H 34 T*] leg.yti || 35 ol HQOJTJV ITaloander]
Qj
oi libri \\ 36 fierovaiv LBs || rrjs in ] xols in' L \ 38 vnb
omnibus ({. e. nuvxutv) s \\ 7 T Sf] om. L(s) || 11 napa)
TCJP fiaxaQnv tdxoiv 7iax^iuoxo>v L vnb xty
nipJZ.ll 12 xal] r,v xal Haloander,v^lg. [| agi&ubv Al)
naxQiaoxj} B (| 39 f] vero c
avi&fibt L upi&fiov B | * avfinXrjQoiari] avftnXrjgciati Tx
libri (numcro complendo c) jj 14 JlafXavtivcov B | ]5 iv(OQtaSoS M\\ 17 iv ovi.L || xgaxeiae M{Theod.)\ xgaxine 3 fuguram V \ 4 pafloniam V || et om. V1 Q ex] in
LB | 18'yiSQtavovyzoXeioeB | 20 ngovatas L] noovaia vufg. | 12 et om. V1 [) 14 prouidentia V, civitatum
MB \ 22 xXavSionoXiv L || 23 avroin; B fl 25 fiXortgay prorincia om.idem Q onmium ciuitatum T\\ 16 honoriate
fiouivr,: M) TtoXvnpayfioavvrje LB{{) B *a\irai yc] prnsiadis V\ gratie V tracie T\\ et om. V\ 17 ct Tii
wtxat xi M airtai x LBe |j 27 xal avral Le] xal
19 Prusias om. libri, suppl. tdd. \ 19 eraolia V\ 20 proavxtu MB H 29 <p<xftiv dij refyiavixovnoXatat xt B || uintia V\ olaudiopolin vulg. || 22 reduccro 2^ |j bithino
30 TJjs 7rpoC ydyygav M (c/. Theod.)] xai TTJS (T*5 L) libri U 23 ct om. vul</. |J 25 cxistententcs V1 || ipsae et
7(Q<>i ydyyqav BL B ftop7rtfu>vn (sic) L || 31 JaSovfiQtop
26 crunt vulg. || 27 illio libri Q 29 circaquae V quae oiroa
B | AfiaoxQiados B \ 32 (IOWOTWXIS Theod.) | xt\ cnim al. | popciopoloi et cladybrorum etiororiuni F|) 30 *iopof | 33 JioXtH MB\ oi nvXtit L || xarxav&a ftiv negl litanorum libri | 03 sacerdotalia hio T \\ 37 eis] ei V

Nov. XXIX 1. 2

220

oiSev aXh)Xoie negl rovrcov ovxs araata^ovres ovxt

tpvQOfisvot. xal ftia xb Xombv inaoxia yavriasrai
jtXtiove %ovisa firj-xQonbuw, TOVTO oneo xal iv ixigais fjfiuir inaqxfart iariv.

DE PRAETORE

ordinabant, nihil alterutris de his neque contendentes neque permiscentes: sed una iam provincia fiot
plures habens metropolis, hoc quod et in aliis nostris
provinciis <est>.

CAPUT II.
'O de xrjy aQXjp' sx<ov TTJS tnagxias naarit (ITa<pXa- 5 Qui autem cingulum habet provinciae totius (P
yovia Si anaaa xaXeio&co xafta xctt TTQOxegov fjv) xde phlagonia vero vocetur omnis, sicut et prius), civi
r nbXcn neoirotjzi]Hi, xcoXvovxoe ovSsvos rtov tft- tatesque circueat prohibento nulla prius forte proiiooa&ev i'ocos ini xcuXvaet ia>v rotovriov ysyovoriov hibitione talium facta forma, vices agcntes tatnra
ivmov, lonorrjoijras /tevroi faTs noXeatv OVH ixnificivitatibus non dirigens (hoc enim ei penitus interniov {IOVXO yu(t avrto ziavxeXw? anayoosvousvy inel 10 dicimus; nam absurdum est simul quidem ipRum in
rtiv aroncov iaxlv afta pev alxbv dnl TTJS inagxiae
provincia appellari, simul autem alio suum offirium
%Qtjftnrit,tv, aua Si erioro xrjv avrov rd^iv TXUQO. contra legem dare): sed ipse omnia guberner, et
TOV vofiiov SiSovai), al?.' avzos anavxa Sioixrjaet' xa fiscum exigat cum omni alacritate, neque superextT St]uoaia eisngdt-ei ovv ndarj noo&vfiiq, firytz vneg- gens neque minuens, sed secundum iustitiam aequalinqcnxoiv uiyte iXaxrojv, dX?M TJ/S xaxd Sixatoovvrjv 15 tatem tucns ponensque providentiam, vei si quid
laoxrjxos afxexoftevos, tt&ifievot xr. noovoiav xov adv laesus est fiscus, boc emendare, civitatesque custoii T pipXanxai xb firjfiooiov rovxo inavoQ&ovv, xas diens indemnes communiterque et proprie; et annonolci? xe tpv).dxx(ov ufypiovs xoivrj ie xai iSiq'EV xai nas quidem accipiens quas utraque prius babeb.it
airrjffiT fdv Xttfifidvuyv
ijv ixaxeQa 7tQcor,v tlx <XQXV> administratio, collectas in aureis septingentis
awiovaav cis X9vao^'s fnxaxoaiovs eixoaintvxe. fywv 20 quinque, babens autem et consiliariura septuaginta
Si xal rov nagedoevovxa i^Sofxrjxovxa Svo xo[iit,6- duos percipientem aureos et officium unum ex amuivov ^ovffovs, xai xrjv xdgiv xrjv /tiav li- atupolv bobus compositum et in virorum centum collectum
ovvxt&e/tivTjv y.ai eis dvSquJv exaxbv awioiaav dotO-numerum, trecentos XL. septein et tremissem aureqs
fibv xai xexQaxoalovs xeaaaodv.ovxa ijixd xqixov xVm Vro emolumento percipienB a fisco; gratisque acciaovs vTieo Ttagaifwxtjs Xaft/5dvovaav Ttaga xov STJ/IO- 25 piens cingulura et gratis hoc impetrans. Nos enim
aiov TCQoixd te oexoftevoe rrjv OQXTJV xai TiQolxa et hic nostris collatoribus prosurnus et accipientibm
xavxTjv xai xa xax' avTrjv Stavvcot\ i]fiit ydoxdvex consuetudiue occasione appellati suffragii dabiral&a rove ijuExioove vnoxeXsls i^cotn^abfiE&a xal mus ipsi, hoc ex tributis ipsius provinciae largientes
rol* xoui^ouevois 4 e&ovs 7tooydoet xov xa?.ovfiBvov per sedem tuara, et non permittiraus sub imagine et
oovtpoayiov Sdioouev avxol, xovxo ix rdiv cpooiov av- 30 velamento veuditionia nostros subiectos in scrvitium
xoTs xiov T^C dnagxfas iniStSo-vxee Std xov &QOVOV redigi. Non enim qui barbaris pridem subditos erirov aov, xai ov ovyxutQTjaofiev VTIO oxrjfiaxt xal ngo- puimus et antiquam in eos reduximus libertatem,
xaXxtfi/xaxt ngdaews tovs r^ftcxioovs vTirjy.oovs xara- eos qui apud nos ipsos sunt aliis servire permittiSovXoia&ai. ov yaQ av oi paofidoiov xove jtqiarjv mus, sed deo per nos phnimis gentibus libertatcra
vnoxekels dnal).uavrr.s xai xrjv a(>xa-lav e<s avxovi 35 largienti hoc etiam iios, quantum est possibile, seminavayayovxss 4lev,%gtav rois iv ijftiv l aixots Sov- per venditorum subiectorum nostrorum offerimus liXeven' d/.XoiS avyxcjgqoo/itv, dXXa tiu St T\fidtv itoXXoie efrvEOtv iXev&egiav tfiXcrxt(trt<safiiv(a &t(o xovxio
xai rjutli xad"' ooov tarl Svvaxbv XT\V xun> dtl mTtQaaxonevtov vmjxocav rjftuiv JtQOSoiooptv iXsv&eolav, 40

nihil inter se de his neque disceptent negue turbentur. Atque una in postenim evadet provincia plures
habens metropoles, id quod eliam in aliis provinciis nostris est.
II. Qui vero universae provinciae regimen habebit (universa autem sicut etiam antea Paphlagonia vocctw), et urbes circumtbil, nullo prohibitus edicto eorum quae fortc olim ad talia prohibcwJtt
fucta sunt, neque tamen vicarios in urbcs mittet (id enwi eum plane vetamus, quoniam absurdum est
simul el ipsum in provincia rem agere et alteri suum locum contra legem concedcre), sed ipse omnia
administrabit; et Iributa cum omni diligcntia coget, ut neque plus neque minus cxigal, scd cum mstitia acquitalcm sectetttr, el prospiciat, ut etiam si qnid fiscus clamni accepcrit, id resarciat; ct urbet
illaesas et publicc et priyattm servel; et annonam quiacm accipiat quam antea uterque magislralvs
habcbul, in scptingcnlos viginti quinque aurcos collectam, habcat autevi asscssorem quoyue qui duos d
sepluaginta aurcos accipial, atque officium unum ex duobits compositum et in ccntum virorum nttmervm
coniunctum quod quadringentos quadraginta septein aureos el tremissem pro solacio a fisco pcrcipiat:
el (jmtis accepio magistratu gralis quoque eunaem et quae ad eum perlinent gcrat. Nos cnim hic quoque subditos nostros rcdimemus, at/jue iis qui quid cx consuetudine percipicbant suffragii quod vocatur
nomine ipsi dabimus, ex rcditibus provincine pcr scdem tuam id iis praebeiiles, nec paliemur sub spccic tt
practextu vcnditionis subdilos nostros in servitutem redigi. Ncque enim qui a barbans eos qui olim subditi
eranl liberavcrimus iisque pristinam libertalem restituerimus, lidem permittemiis, ut qui in nostra dicione
ipsa sunt, aliis serviatit: vertim dco qui per nos multis gentibus libertatcm largitus cst, tios quoque quoad
eius fieri potcst subditorum nostrorum, qui ubigne vendcbantur, offeremus lioertatem, ut neque cos, qvi
1 negi xovxov L || *ovSi axaaintpvxtz ovSi <pvQo~
fitvoi ((potooiievni L) LBe ov dutaxaaidtflvxtS ov Sia(ptQoutvoi A/ || 8 ytyovbxvav rvnatv Hombergk] ytyo*
voxot xvnov M yeyorbxos rvjtov LBs quod recepit
deleto v. 7 rdiv po.it ovSevbs Zachariae |j 10 airxb Haloander || 12 xqT)fiaxli,F.iv\ nppellari e || 15 iXaxxiZv]
minus (f. e. eXaxxov) p(?J || StxaioaVVT]S L% 1 16 T
om. L H 19 ctQXVv M || 20 xgvaovt libri, et sic temper ||
24 xai xe xexgaxoaiovs B [xal om. e) || 25 Xapfidvovanv vTiio nagn^vx'jS B |) 27 xal xd xax' aixijv M\
om. LBc || 28 ikeovrjodfit&a M (prosumus c) || 29 IOV
aXovfitvov om. B || 30 oovtfQayiov ML\ fiOTj&tlas M
i. v.., B || WTOIS xtoy (xbv M) xrji MB\ avroU xrfi L

avxrjs XTJS ffaloander ex e H 36 avxoW\ avxove Zachariat

37 ovyxu>OTjO(opw LB jj ifid>*> L \ 38 xovxo B;
39 ifttli M
4 est add. xruly. j| 5 paflaponie T plafagonic V J 6 nocatur libri fl 7 circucrat V circumcat T (| nullo libri J
forte in prohibitionem vulg. Q 10 simul] et simul V \
11 *alio6uum] aliorum libri || 13 Cscalia vulg. B alneritat*
TaL"\ largitate VI 14 *minuens] minas libri \ 20 geptuiginto V y 23 tremis8c (remiftse V) libri || 24 afliseo V \
31 sabdaos V (j 35 hoc] huio vulg. || 36 subiectorain T\
om. V || offerrinius V

Nov. XXIX 24

221

PAPHLAGONIAE

ovxe TOVS XafifidvovTas xatafi)Mnrovrs: (avretsal-ouer

bertatem, neque accipientibus nocentes (repensamus
yao avroTs irjv vevofiioftEvnv anpilsiav) ovr' itpiivrs*
enim eis sollemnein utilitatem) neque sinentes adtaii af>xais ovo/uari rijg doaecos love imrjy.bovs xoi/s ministrationibus nomine suffragii subiectos nostros
ti/uxigovs Ssnei> xi xibv nvSgano8(ov a>vi~ta&ai ftsv
veluti quoddam mancipiorum emere quidem a veanaoa xtiv mnQuaxovicov, jtmqaoxeiv Se role adixov- 5ditoribus, veudere vero opprimentibus. Sit igitur
'E
l
j
tibi etiam haec Ponticae diocesis provinciarum una,
en: 'Eaxia
ooi rolwv
xaii avjrj xu>v -irp H
Horrtxrjs
d
i
/ua, SmXfj nocntoov ovy. Xafisv duplex primitus nescimus cur facta: et Tocabis quiviov yfvoftevrj' xai y.nXeotts /uev] xa&aneQ ti- dem, sicut praediximus, in hac praesedentem praeiy
xbv inl ravrrjsj j rjyov/^svov
noaixitioa. torem Paphlagoniae
Iustinianum,, Iicet autem eum
y /
voTivtavov
tgeon bi
bi airbv
H
H lpg
ldi
ll
y
'IovoTivtavov,
tgeon
airbv iXXadi
XXadi 10 Hngua Helladica strategon appellare.
yitoxxrj xai axoa.xvly'ov xaXslv.

CAPUT III.
Tiov OQKCOV Se airbv avauvnoeis ael xa&* ovt
Iurisiurandi vero eum commemorabis semper, senaQakriytTai xrjv a^xvv> <*>ST xa&agas exeiv ras^y.ei'
cundum quod percipiet cingulum, ut puras babeat
pat xai p7]8i xegSeotv aTortoiS Qvnioaas, i<p' y ib
manus et non lucris illicitis sordidatas, quatinus
h
l avl-eiv Stxaias re xul nav 15 fisco prosit et augeat iustis et undique inculpabilibus
j

()

re rdls avnfiaXXovaiv b'v re roTs Sixaoin liti^antibus inter alterutros. Circmnibit autcrn ini TCQOS aXXr))u)vs. neoivoarriaEi. Se a^Tjftiats TS
demniter civitates, ut neque ipse neque eius assessor
i?, WSTE urjrs avxbv fiijxs xov niqeSoov fiTjxe XTJV20 neque sequens eum ministerium sive militum sive offiiaofrivtjv avru) d^soaneiav e'ixe axoaxifoTcHv etxe xa^e- ctalium sive servorum aut aliquid iucretur aut gratia
oiKuv eire oixexwv xi xf.Qaivn> r} ziqoixa Sanavav.
expendat. Oportet enim eos quidern ex qiiibus eis
Su yito avxovs (tsv IOV avxois Siboftsv ix xov Stj- damus de fisco annonis expensas facere cum mediofiouiov onrjoeiM' rag danavne noteio&at avv ftexQto- critate corapetenti viventes, sequentes autem eos miT^TI nQosfjy.ovor] ^divxas, rovs Hi enofiivovt avxols 25 Jites agnoscere quia, nisi propriis conteuti annonis
ajgattaixai ytrwaxeiv akt ei f/rj rals oixeiats aoicov- iter egerint, sed praesumpserint collatores nostroa
firvoi OITTIOEOIV bSoinoQoltv, aXka d-aQQtjaatev xohs vexare aut quibusdam eos circumvenire dispendiis
awxiUls rovs ijfieraQove aStxEtv fj rtotv avxovg 7r(>t- aut gratis facere expensam, per eum qui babnt adpa).).uv rifiiuie TJ nQoixa noicia&at xrjv Sanavrjv,
ministrationem indemnitas erit collatoribus, ex eorum
5ia xov xijv aoyi\v i'xoi'xoe xb a^Tjuiou earat -rols aw- 30 annonis eos exigentem, proprio autem periculo colxdion; ix xwv ixsiviov oirrjdtutv aiixov fiiv avxas
latoribus eorum procurantem indemnitatem.
anatxovvxos, oixtiut 3s xtvSvria TOTS OwxtXiaiv i
avxuiv jteotnotovrxos xb af]pior.
CAPUT IV.
'Eaxca di xai ovxos 6 vo/uos Tjfiiv ini TIa<play6ai
Sit autem et haec lex nobis in Paphlagonia por.tinivoi, noiwv avxols xr^v aqxh*' GEfxvoxioav xai iv 35 sita, facienB eis admiuistrationera honestiorem et intois ixioipXinxois aQi&(iovpvT]v, xai SiSovs xai xaxa
ter spectabiles admimerandam et dantem et contra
twv axaaxiioxixiv x&v dmxot^ifov il-ovoiav, iv ofs av
milites provinciae potestatem, in quibuscumque eis
airxols /itxa xov Sixaiov TXOOSXOXZTJ, xai xaxa xtov
cum iustitia imperat, et contra alios omnes provinaUar anavxwr xatv T^S inaQxCae avr^s, xQrjafrai ciae ipsius, uti privilegio non valentes, vel si maiores
ftQorofiicp ftrj Swafiivcov, xav ti fi$tt,ovts xav d xv- 40 vel si forte mluores, et si rerum praesunt potenti%>v (Xaxxoyte, xav tl TiQny/inxtar Tiodtoxnvxo hvvtt'
accipiunt, damno afficiamus (invicem enim iis lcgitimum cmolumentum introduccmus) tieque magistratus
patiamur dationis nomine.subditos nostros tamquam mancipium nescio quod ct emere a vendcntibus et vendcre iniuriam inferentibus.
Itaque haec quoquc tibi inter Ponticae dioecesis provincias iam una sit, quae
untea duplex nescimus qua de causa fuerat: atque appellabis quidem, sicut antea diximus, eum qut illi
praeest practoran Paphlagoniae lusttnianum, licct autem Graeca lingua ettndem. strategum vocare.
III. lurisiurandi vero cum semper commonefacies secundum qxiod magistratum suscipiet, ut puras
habeat manus ncquc indecoris lucris conlaminalas, quo fiscum adiuvet augcatque iustis et tntegris utique
incremenlis; ut subditis nostris et aequitatem et iustitiam tribuat et dum tributa pendunt et dum negolia contrahunl et dum lites excrccnt inlcr se. Circumibit autcm urbes sine dispenaio, ita ut neque ipse
ncque assessor ncque quod euin scquctur ministerium sive militum sive officialium sive domesticorum
qukquam lucretur vel gratis sumplum faciat.
Oportet enim ipsos quidem ex annonis, quas iis ex publico
damus, sumptus facere et qua decct conlinentia vivere, milites autcm qui cos sequentur scirc, nisi suis
contenti annonis incedant, sed si subditis nostris iniuriam facere vel damnis quibusdam eos afficcre vel
gralis sumplus faccre audeant, per eum qui magistratum gerit indemnitatem subditis paralum iri, qui ex
tllorum annonis res repetat ac proprio periculo inde indcmnitatem subdilis praestet.
IV. Sit autem hacc guoque lcx de Paphlagonibus a nohis lala, quce magistratum iis honoratiorem reddat et inter spectabites numerandum, cique et in milites provinctales potestatem tribuat in omnibus quaecumquc iuste iis impcrat, et in reliquos omnes qui provinciae ipsius sunt, qui privilegio uti
ntqueant, sive maiores sive forle minores sint sive rebus praefecti quae ud potentes perlinent hornines.
1 accipientibus Osenbruggen] accipimus libri Q 2 ci1 xaxap)Anxovxa Be || 2 aotpuXtiav L Q 3 rovs IJMtioovi et & 7ra(a om. Iic \\ 5 mnQnaxti L \ 6 oo* om. L || nentea VJ 4 quondam VT \\ 5 opprementibus F g 6 tibi
ctiani] ut ubi tibi eam F | | 8 bac] bano libri |j pracsidentem
eirri;] OUT/ Z \ 7 jiortpo' Z< || 8 ytvofiivrjv
L
ytvr}'
1
eoftirt) fl | 11 xett om. c || 12 xbv OQXOV L || avxaiv B || vulq. H 9 praeflagonie Ffi 10 heladica V |) stratigon K*||
>
14 ro^o] nSixott B [| 15 xai jr*^^otf ' ^ B f ] appcllari F | 13 ut] ct K | 15 audcat libri U 17 in add.
vulg. || 18 oircuibit T\ 21 gratis] gras V\ 22 quido FJJ
nanaxofri xi Af J 19 ^^towc X J 22 r] aut a i26 ter egcrint libri | 30 eos] ca vulg.; Ug. eas? || exiJBid (i. r. fj TI) r || 30 Sia XOVTO Bc II 31 avxov ftiv
tm.f $ 36 'SiSovS xai (c/. r; praestaret drfoit avxf) xal, gentcm vulg.] exigere (exegcre F) Jibri || 34 in V]
om. T \ 35 cis om. T g honestiorca V |j 36 adnumeranda
ttl tiovcav xai)} SiSovOav libri || 37 Tiin^ i-nixwQiaiv}
/i&rt Q dantem et] dante etiam V || 37 sq. potcatatem
fav om.L \ 39 T<p T^S i3 || 41 fey. nQotaraivxol
prorinciae onu Ffl 39 uti] At V

Nov. XXIX 4. 5

222

DE PRAETORE PAPHLAGONUE

ToTe Tiposrjxovxtov av&pconois. Kal ijtifisXrjaexai ye

bus competentium hominibus. Cnrabit quoque prae$ia(ptpovxU)S xov xax' ixeivove oaSiioe afiapxavouivov
cipue quod in illis delinquitur locis, non pemnittere
rovt xortOvS, xb firj ovyxcagsTv xitXov? iTtixi&evai.xcotitulos imponi praediis aliquibus conscriptos in alipiois xiaiv dvayeyoaptfidvpvs ei's xwos orofia xiov dXcuius nomine aliorum citra fiscum et imperiales doXCDV nXijv xov Srjfioaiov xs xai xwv ^aaiXixtov dixcov. 5 mos, sed si quid tale invenerit factum, titulos quidem
aXX* e'i xt xoiovxov evpoi yivcifitvov, xove fiev xlxXovs repente deponet, illius vero praediis qui haec deliavxixa xa&aipijoti, xoie Se itceivov ^o/^toiS xov xavra
quit, si praesens hoc agit, titulos imponet omnibus
dunprdvovxos, ri ys napiov xavxa npdjxai, xixXove modis nomine fisci et primitus depositos titulos in
inifrijoet Txdvxwe bvofiaxi xov Srjftoaiov, npoxepov xovs
illius confringet caput; si vero absens fuerit, praexad'aiqe9dvxae xixXovs ele xr\v ixslvov rcEpioprjyws 10 diorutn praepositnm comprehendens et corpus eius
xeipaXrp; si 8i dnwv tiij, xbv xibv yjopicov nposaxaixa
verberibus subiciet et titulos etiam sic repente deovX?.ajiu)v xb dcofti xs avtov /SaadvPts vno/SaXeT, xovs
ponet in caput praepositi praediorum eos confrinxixXove tt xai pvxioe el&iis xa&aiprjaei els xeya/.Tjv
gens, sciens quia, si tale aliquid despexerit et didixov npoeaxu>Tos xcov xtapiiov avxove xaxedi-ag- ytvdtcerimus titulos infigi (ab) aliquibus impositos aliis
cxtot', a>s ti xoiovxb xi. ntpiiSoi xal pdfroifiev XCXXPVS 15 praeter fiscum et imperiales domos nostras et piisimxeio&ai napd xtvoiv inns&ivTas aXXeov Ttlip' xov
simae Augustae, et iudicem agnoscentem factum dcxs brjuoaiov xwv xs paaiXixaiv oixiov rjfiow xt xal
spexisse, ipse qui cingulum habet sustinebit confisTT/ evac^eatuxTje AvyovaxTji, xov xe dpyovxoi fia&ovxa
cationem, quia (cum) potuerit haec facile prohibere
rb yevpftevov nepiopdy, avxbs 6 xijv dpxrjv k'xcov vnomagnitudine utens administrationis, tamen studio
cxrtasxat drjfievaiv, <ws -naqm' xavxa qqSios xcoXvetv 20 haec contempsit.
T<5f (teye&et xQ&ttevov xrjs doxWt ofttos -"--'*
rovxvov
CAPUT V.
Kaxeivov Si 9e'o&at nobvoiav avxbv povXofie^a
Ulius quoque ponere eura providentiam volumus, ut
xov naai t.rtaxivov(iiv int^Uvai xal xole agnd^ovai
omncs latrocinantes insequatur et arripientes alienas
rove al).oxQiov5 /Jiovs fj xai ywalxas xai aXXa iyx/.rj- 25 vitas aut ctiain uxores et alia crimina committentcs,
fiara ioya^ofurots, ow%iv xe avxovs xai xifxcjQiais
et comprehendat eos et suppliciis snbiciat corapevnopaXXtuv n^osrjxovaaie, xai naaav aSixiav dvaareXtentibus, et omnem iniustitiam inhibeat et DOII sinat
Xstr xal jif] avyxianeir i'v xtvt xove ijrteixearsQovs
aliquem mitioribus nocere: ne denuo nos aliis egeaaStxnv mxB fiTj naXiv rjuas ixiotov ScitJxhat xov xoTs mus qui talia exequantur, ut rursus patiamur bioxoiovxoit ijztl-iavTtov y.al ndXir nvixeaO-ai flioxa)Xv- 30 colytas (id est violentiarum inhibitoresj et latronum
xaiv xe xai XTJOXOSKOXXCOV xai extotov xotovxiov bvo- insecutorcs, et aliis huiusmodi nominibus atquc rcbus,
fiaxiav xe y.al vtQayfidxfov' rinep quels artoaxQs<p6- quas nos adversantes ad liunc eum ordinem cduxifitvoi ^npbs xaiixrji' avxbv xijv xdiv fjyayoftev, xal m u s , et sic ei honestam administrationem iecimus.
ovxcoe avxta cefivip' xtp> UPXV^ 7tt7toirjy.aftEv, disxe xai ut et appellationes, quae ei iudicanti dantur, et a<i
ras ixxXfjxovt xds nvxio Stxa^ovrt Sidouivas TZPOS xe 35 tuam celsitudinem et qui per tempus eandem suscexi]v oip' vntpoxrp' * n * XPVS xaxd xatpbv xrtv ai<xrjv perint dignitatem, et ad famosissiroum quaestorcm
irapaXrjxpofidvovs dpxrp' jtQos xe xbv navtvfrjpov xof
sacri nostri palatii, qui sccundum ordinem consulaiaxatoa xov &EIOV tjftdiv naXaxiov, oinep xaxa rdl-iv
tatiouis eas audibunt, minores atitern quingentorum
xovaovXxaxiovoe avxcov dxpoaoovxat, xat Si iXar~
solidorum causas in provincia eius motas apud alixovt xu>v izevxaxoaicav vofita/iaxiov Sixas xas xaxd 40 quos non spectabiles, qui etiam ex delegatione sint,
XT]I> inapxiav xrp> avxov xtvovfievas napa xtotv eriquando sub appellationo fiunt, ad semetipsura riePPIS ov ojiexxa/JiXiois, ei xai ix TcapanopnTjs ehv, bxav
ducere in divini secretarii ordinem, ut undique ct
iipiotuot yCvati~iai, npbe iavxbv aysiv iv T/J XOV 3'ttov
Et praecipue curahit ran quae in illis locis facile committitur, ne patialnr praediis qulbvsdam titulos
imponi nomine inscriptos ahorum quam aut fisci ant imperialium acdium. Quodsi eiusmodi quid factum
inveniat, titulos quidem statim tollet, praediis vero illius, qui haec commiscrit, si quidcm pracsens ea atjal,
titulos omnino imponet fisd nominc, ipsis guos sustulit titulis privs in capite illius confractis. Sin
abscns sit, eius qui pracdiis illis praeposilns est comprehensi corpus tormentis subicict, tilulosqnc eliam
sic statim tollet tn capite praepositi praediorum con/ractos, atqve sciat, si quid eiusmodi neglcxcrit et nos
cognoverimus titulos impositos essc pcr alios nisi aut per fiscum aut per domos imperiales et nostras et
phssimae Angustae atque facto cognito magistratum id neglegere, ipsum qui magistratum gcrit publicationetn bonorum essc subiturum, quoniam, cum facile haec prohibcre licucrit magistratus opibus utenli,
tamen consulto ea praetermisit.
V. llli quoque rei curam eutn adhibere volumus, ut omnes latrones quiquc altena bona vel etiam
fcminas rapiunt aliave crimina perpetrant, persequatur eosgue coerceat et suppliciis iusiis siibiciat, ct
omnem iniuslitiam reprimat, neve ulla in re probos homincs iniuria afficx patiatur: ne nos rursus
aliis indigeamus qui talia persequantur, et biocolytae ct lalronum persecutores aliaque ciusmodi nomina et res denuo toleranaa sint: quae nos aversati ad hunc enm ordinem evcximus, atque ita honnratum ei magistratum reddidimus, ut appellationes quoque quae ipso iudicantc interponunlur et ad tuam
sublimitatan eosque qui deinceps eundem magistratum suscepturi sunt ct ad celebratissimum quaestorm
sacri nostri palatii, qui quidem sccundum ordinem consultationis eas audituri sint, lites autem quingentis aureis minores in provincia eius tnotas apud alios quosdam non spectabiles, etiamsi ex delcgalione
sint, quando appclletur, ad semet deducat in sacri iudicii ordine: ut undique et ipse magistratibus u
i curauit V'||6 repcntcm V1 aget Tl ||imponet
8 titulos om. F | | 9 *confringat libri J 10 comphendcre \'\
28 fv TV*1 iv om.e B 31 XB LB\ om. M\\ xal itp' extII et (in V) titulo libri || sic] sicut V fl 13 si om. V\ 14 ab
ptor B || 33 sq. xai neTtPtfixafiev om. B || 35 aixtov add.vulp. || 16 dispexissc FT|| 18 cum add. vulg. || 10 stutlio
L J Sedo+tfvas B || npbi xe M] xai noot xa LB B 36 xnxa haec] hacc studio haec V |j 23 prouidcntia libri |) 24 otnni
om. Lx |) 38 poxt nahtxiov suppUri nefrxeo&at s. t. q. libri |j 26 simpHtiis VT\ 28 nc] om. Val. |J nos] non T\
vult Zachariae, sr.d cf. XX VI h || 39 xpvoovXaxionos M 29 ut] ct vulg. l patiamus V\ byocolytas VT\ 32 atrr1J rrvvrXtwJSofS
Afs.v,v., fl
B ||41
41 ^
santes vulg. || 37 consultationes V | 39 prouintiam V\
jttnovXxaxio
1J
XtwJ
Afs.
40 expectabilcs libri [] qui] si vulg. \ 41 ""fiunt) fucrit Y
rcv] xrjv i>m. L || 42 ov oner.xafttXlon [cf. s)] a7iiy.
fuerint T R ad] a V | dcducat vulg. || 42 n ilivini om. VI
X/ou M o\>o nepifiXdmovi L ntptfiXeaxois B || t'%
secratarii V\ ordine V\ ordincm T al.
ti
qux etiam
:
2 fyqSiait om. f | 10 tie xa>v intxeirov L \ neptprjyvvt MLB \ 22 vnepppaivxa MLB \\ 23 xdxei L \\

DE PROCONSULE CAPPADOCIAE

Nov. XXX pr.

223

Sixa(TTj]oiov ra^ei, iva rtavxaxo&ev xai avTTj ovva^iO1' ipsa connumeretur administrationibus quae a nobis
o TOXS aoxals rals naQ* r}fia>v l&rvQifsvais teai adinventae sunt et ad honestiorem repositae figuram.
<refiv6rc(>ov avax&tiotus axvpa. eaorrai yay Sij Erunt enim et ipsae maiores et priorum digniores
*ai avtal fisi^ovg xal xwv n^oTSQrav at-ioXoywisQvu, et facile nobis ad maiores causas ministrabunt. Nihil
xai Qqdiws rf/uiv Ttobs xa /isiCova, rcov nQayftarcov 5 enim in parvo consistere raagnum et a praecedentivnri(>tzri<!ovTai. nrjSiv ya(> iv fitxoio v.a&e.atavai fjsya
bus nos dictum est et apud nos ipsos in ipsis valet
<ai tols TtQO rificov e'i0t]rat tcai Tjfuv ys avrols en'
et approbatura est rebus. Subicietur igitur et deiTWf (yxe^nai
re vai SeSoxtuaorai riov i'qy(ov. scriptio huic legi declarans, quid quidem accipiet a
'TnoT&t}aerai xoivvv anoyQcupri xal xtoSe rco vo/uco fisco tam is qui cingulura reget quam assessor et
Srjlovaa, ti uiv ).r}y>evai na^a. rov Srjftoaiov toxno 10 officium eius, quid autem dans cinguli percipiet cofiiv b TTJV inaQxiav i&ivcov avroe, rovro Si 6 naQ- dicillos.
t$(>oi xal 17 rdtjiS avrov, ri i>i StSovf ia r^s aoxqs
l na^a^xferai avfxfloXa. 0 Sk roonos, xa,f^ or 1 Modus autem secundum quem praesidebit et hic
ci(>*f(, xarrav&n fitr iv poaxti titrjyoQevrai, <pavr.(>bs quidem breviter designatus est, manifestus autem ei
$i avTM xni Tfaoa. tov vo/iov yevrjGETat rov rceoi 15 et ex lege fiet quae de omnibus administrationibus
naowv Twr aQx<i>v &v xoivut yqatpfytos xai itaQa riuv
in communi conscripta est et ex imperialibus nostris
paodtxwv i}u6iv 7t(xqayyF.X/xdr<av, aTteg avTo) Scuao- mandatis, quae ei dabimus, quando et cinguli dederiucv, OTK xai ra XTJS aoxrjs SISOCTJUCV ovfipoXa y.al xov mus codicillos eius et iusiuraudum exegerimus, hoc
opxot' ananoiTifiei', tovro St} rb xara rov vbfiov xbv quod secundum legem nostram conscriptum est.
rtuexEOOv yeyqaftfiivov.
20
(EniXoyoe.) Tavra toLvvv anavra rj OTJ W J O ^
( E p i l o g u s . ) Haec omnia tua celsitudo cognoytvwoxovca roaavras re avrfj ras GITTJGSIS imSiSorco
scens et tantas ei annonas praeBtet et sic eama no
ovxo) re CIVTTJV iaico aejuvijv ytvouivT\v, tos noXXols ei~ verit honestatn factam, at plurimis rite sit studiosa
xorms 1'ota-frai TceqianovSaarov zfj rov vvv avrfj So&ivnunc ei dati a nobis fioris dignitatisque concupisTOS jra^' -fjficov av&ovs it xai a^icoftaroe ijtt&vfiiq. 25 centia.
Dat. XVII, k. Aug. <CP.) Belisario v. c. cons.
[a. 535] Dat. xvu. kal. Aug. CP. Belisario y. c. consule.

XXX.

nEPI TOY AN0YIIATOY

KAIUIAAOKIAS.

DE PROCONSULE CAPPADOCIAE.

'0 axnbt fiaatlcvS 'icoavvji r^ ivSogor&Tcp inaqxto 30

tuv UQCOP 7t(>aiTai(>t(ov rb fi', dnb vixdxcjv xai
7iarqixC(o.

Imp. IustinianuB Aug. Iohanni pp.

(n^ooifttov.)
'Ortoaov iarl rb KannaBoxwv ovoftd
( P r a e f a t i o . ) Quantum sit Cappadocium nomen
re xai i&vos, xal ojuoe xrjv aQxk" ^va xrri&Eir] jtQayet gens, et quomodo principio ut adquireretur causas
fmra itaqtaxf Ptoftatots, oi irfi aqxaiat noXvfia&elas 35 praebuit Hontanis, antiquae multiscientiae non ignoovx riyvorpiadiv iQaoiai. rov rs yaQ IJovrov axeSbv raverunt amatores. Ponto namque paene omni praeNov. XXX Graece extat in ML, c. 1 1 TaTe fiiv alfats o^ats
Athan. 4,10. Iulian. cortst. XXH (c/. scholia p. 181 Hanel.)

c 11 inJB6,16. Eplt. Theod. 30,

nobis invcntis ct in illuslriorem formam redactis adnumcretur. Erunt enim et ipsi maiorcs et prioribus
memorabiliores, et facile nobis in maioribvs rebus inservient. Etenim nihil in parvo maqnum existere et
ab iis qui ante nos fucrunt dictum est et nobis ipsis in ipsis^ rcbus cxistimatum ac grobatum cst. Subicietur igitur huic quoquc legi descriptio quae declaret, quid quidem accepturiis sit a fisco tam is qui
provinciam reget quam assessor et ofpcium eius, quid vcro daturus magistratus insignia impctraturus sit.
l Modus vcro secundum qucm magistratum gesturus sit, iam quidem hic quoque urcviter expositus est,
manifestus aulem ei et ex lege fiet dc omnibus magistratibvs in commune scnpta et ex imperialtbus nostris
mandalis, quae illi dabimus, quando insignia magistratus in eum conferemus atque iusiurandum exigemus:
id quod in lege nostra saiptum est.
Epilogus.
Haec tgitur omnia iua sublimitas cognoscens et annonas tanlas ei praebeat et adeo
honoratum eum factum esse sciat, ut a multis merito expetendus sit futurus decoris et dignitatis nune
ci a nobis datae dcsiderio.

XXX.

DE PROCONSULE-CAPPADOCIAE.
Idcm Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto sacro praetorio iterum, exconsuli et palrido.
Praefatio.
Quantum sil Cappadocum nomen et gens, ei quomodo ab initio ut in dicioncm rcdigcrdur negotia cxhibuerit Romanis, non ignorant antiquae eruditionis studiosi. Nam et toti fere Ponto
4 rrat M aixa | 5 ftei^ova M) /tei^ta LB |)
6 /iqStvi yaq iv OfttXQrp JB |j 7 7TQOS L fl 11 TTJV
eozlar) cinfjulum ('. e. nqx^v) G \ 8i o\ Si xai B |
14 ir ^>ttJC" M H yareoats B || 15 avxols L || vofiov)
noc. VIII j| Tttql) TtaQa L \ 16 naoa om. L || 17 naQayydnatcov) nov.XVII H 18 ovftflola) codicillos eius e ||
19 rovxo 0] 10 M()] XOVTO drj xbv L, xovxov Sr; xbv
J3 3 21 xolwv om. ? || 23 avxbv L fi 26 xvn k. Aug. f,
*vi kl. agusLns Iul.b\ xv k. aug. M nqb t/?' xaL avyovliwr Ath. (/<?*'* avyovGTy Thtod.) vi. k. iul. Iui1" || CP.

om. M | bilisario 3 / |j pott subscriptionem non servatur index de quo agitur v. 9 sq. (] 30 inaQXV *>m. L || 33 'Onoirtaov L Ath.] Jlbcov 3f || ro xcbv Kannadoxcov &ifia rs
Ath. B 35 naqiaxo-ti L
1 a] ad V1 || 3 priori F | | 16 in] ut in F | | scripta !T||
18 exigeremus /i'6ri Q 19 lcgem nogtram om. "P" K 21 cclaitudo tun F | | 26 Cap. T Coustantinopl. F | bilisiario V
bilis. Tal. l uio. Ffl 33 capadotiura F | | 35 multe sciente V

Nov. XXX pr. 1

224

DE PROCONSULE

ftavrb: i^rjgxs, xai avSQes bvoftaaxoxaxoC xa xal tpgovtiSos aiot 'Piouaioii yevbfievoi fisydAqe ixei&sv TJQ&T)oav. yr\ xe avrots iaxi noXXij ra xol d^avfiaaxrj
oxcoss doiaada
aoiaGa xfi
ifj ^aaiXsia,
fiaaiXeia ibs
tos xai dgxw
a
fa*tcail ovxcos
tts ixtias xxriosoiii iSiav, xrp JIovxixTJi dgxni
oxfjaai xcu
ovx iXdxxoi, fiaXXov jiiv ovv xai ftsi^co. noXvav&QO}noxdxrj xe yag xa&eaxTjxe xal noXiv naosxexai fityicxt\v xi\v xov tfiXxdxov Kaiaaooi TJ/UTV incbwftov xov

erat, et viri nominatissimi et sollicitudine digni Poxnanis facti magna inde floruerunt. Terraque eis
plurima et mirabilis et ita placens imperio, ut ct
po
administrationem statueret illinc possessionibus pro5 priam, Ponticae administrationis non minorem, magis

Sovxoi dgxTjv dya&ijf rfj xnd"' rjuas ftovaQxix, &' ov

est monarchiae, per quem in omnibus terrae genti-

autem etiam potiorem. Populosa cnim consistit et

urbem praebet magnam amantissimi Caesaris nobis
cognominem, qui dedit principium bonum quae nostra

iv anaat xols xrjs yijs' g&veoiv bvofiaoxoxaxbv iaxi 10 bus nominatissimum est Ca.esaris nomen et quo noS

x'o xov KaCaaQos bvofia xal cont(> Tjueis dvx' aXXov

pro alio quodam imperialium signorum nobilitamur.

xtvos xwv xfji fiaaiXeias ovftfibXcov asftvwdfiE^a.

CAPUT I.
Tavxrjv Sfj xrjv x^Qav apxfj nagaSsSoo&cu /ttxQa
Hanc provinciam traditam (parva satis nobis visa

3<pbh(>a rjfdv tcpdvr] xov JIQOSTJXOVXOS dvd^iov, dXXa>s est quam decet indigna), proinde etiam tumultuan
xs xal axttaiaCfivaav avxrjv dei TCQOS XTJV dyeoxtoaav 15 tem eam semper et adversus institutatn nostris doTOIS t}u$xtQon oXxon &EcoQovftev dqxhv' *ai ^UBOKJmibus videmus administrationem. E t divisa quae
fiiva y* xa xj\t nbXitae iaxi, xai xb fiiv xt xa/ieiaxbv
civitatis sunt, et aliquid quidem eius aerarii cst,
iaxtv aixfje. iXev&eQtxbv Si xaXoiat -O-dxspov, xal ftia
liberale autem vocant aliud: et una quidcm est civiftiv iaxiv t) nbhs xta nsoiflbXio. SinXij 8i xais yvcotas muro, duplex autcm voluntatibus, ut et seditiofiaif aisxe xai axdaecov d<poQual xai Stxovoias, xai 20 nutn occasiones et ad tnaluin homines sollicitari ex
e'i T xaxbv dv&Qionots ivoxXel, nagd xavxrje ioxiv,
ea sit ut putamus occasione. Qtiam periraentes foriws yt oibfie&a, XTJS ngoipdoetos. ijv dveXbvxes inxvv
titudincm simul et unanimitatem causae dabimus.
te a/ia xai b/ubvoiav xa} ngdy/iaxt Scoaoftev, qs ov
qua numquam nihil in hominibus fiet melius.
ft-fjnoxs av oiSev iv dvd"goJ7iois yivoixo xdXXiov.

1 Tals filv ovv aXXate a^als, S: ivayxoe iv Ihai-ibX

Aliis itaque administrationibus, quas nuper in
Saie xe xal slvxdoai xai 0oui xaxeaxrjaafiev, in 8t- Pisidiis et Lycaonibus et Thracibua constituimus, ex
nXrjs xivos owbSov xb axrjftd xs xai d&ooiofia xa&- duplici quodam conventn tigura et collectio consistit,

eioxfjxei' xavxrjv 8i STJ xr\v KajznaSoxtor fiai^ovt xarahanc autem maiori ornarc volentes figura triplicem
xoopijoai fiovXouEvoi axh^ttxi xqmXrp inixl&efiev xrjv imponimus potestatem ei. Qui enim in hoc est cinf
iovoiav avxfri b yuq xaxa xavryp xfjv at>x*p yy*ia- 30 gulo praeerit quidein simul et ciyili omni officio.
xai ftev xov vo/iov xai T^S noXixixr^ andaqs xal-scos, praeerit autem et militibus, et qui in memorata prorjyrjotxcu 8i xai xdiv axqatttoxwv xiov xs inl T7?s vincia et qui in aliis regionibus Ponticae diocesis
eiQTifiivqs x&>(>as xa>v xs iv xals dXXats lna.Qxla.is xqs
collocati sunt, in quibus aerarii praedia consistunt,
JIoyTtxrje Siotxrjaecos iS(n<fiava)v, iv als xd xaftstaxa
ac si militaris hoc lpso esset iudex. Dabimus autem
ia xa9~'axi]xev, 6JsnQ dv axQaxiioxixbs avxb- 35 ei et aerarii praeesse hominibus, et omncs quantihvyx<tvv uQXfov Sfoaoftsv Si avxa) xal xwv
cumque pridem comitiani ofticii sunt (et suramarii
uaxury aQyf.iv dv&Qioniov, xal ndvxes bnbaoi xffi
dicimus et si quid tale aliud est), obaudient ei. Et
jiotoijv xofitxiavTjt eiai ta^eios (oovfiftapioi xe gtttfttv,
xai i xi TOIOVXOV ixfoov iati) xaxaxovaovxai xovxov.

imperabat, et celebei-rimi viri qxtique Romanis cura digni videbantur magna inde eyecti sunt; atque estiis
terra ampla et mirabilis quaeque imperio ita placuit, ut possessionibus quas ibi habct etiam proprium
magistratwn Pontico magistratu non minorem, quin etiam maiorem praeponeret. Poptilosissima enim est
et maximam urbem praestat carissimi nobis Caesaris nomine insignem, qui bonum inittum nostro dedit imperio, propter quern apud omnes terrae gentes celeberrimum est Caesaris nomen et quo nos prae omnibus
ceteris imperii msignious gloriamur.
I. Hanc igttur regioncm magtstratui tradere parvo admodum nobis eo quod decet indignum risum
est. praesertim
cum eam scmper adversus magistratum nostris domibus praefectum seditioncs movcre
videamus. N Ac divisa quidem civitas est eiusque altera pars tamiaca est, altcra immunis (quod eleuthericon appellant), et una quidem civitas est ambitu, duplex autem voluntatibus: unde et seditiomm tt
dissenstonis copia, et si quid mali homines affligit, ex hac, ut putamus, causa fit. Qua sublata rei ct
1 robur sitnul et concordiam dabimtis, qua nihil umquam inter homines fit pulchrius.
Jtque ceteris magistratibus, quos nuper in Pisidis et Lycaonibus et Thracibus constituimus, cx duplici quadam
consocialione et species et cumulus constitit: hunc vero Cappadocum magistratum cnm maiori specie
ornare velimus, triplicem ei potcstatem imponimus. Ijam qui hunc magistratum geret cum legibus tl
ciyili of/icio omni praeerit, tum militibus et qui in dicta regione et qui in ceteris provinciis Ponticae
dioecesis, in quibns tamiaca praedia extant, collocati sunt, jperinde ac si per se militans essct magistratus; dabimus autem eidem etiam ut tamiacis hominibus xmperet, atque omnes qnicumque comitiani
quod prius fuit officii sunt (summarios dicimus et si quid ahud eiusmodi est) oboedicnt illi. Ac tri2 fitydXr,i L;] fuydXtot M fl TJo&TjOav L]
fjfi
Jl/f || o avxrji L | Vavfxaaxol M | 4 ovxtos Le\ ovxs
M || 5 ixt&tv Le H llovxtxrje scripsi cum e\ TtoXixtxtje
ML H 7 noXiv E\ nohv xe M, Itg. nohv yei || 9 8S ov\
8tb L2 || 11 xal dthndum ? || aJontQ | 13 8rj om. g ||
ptxoa L (cf. c) || 15 cui avxrp> L || nobs\ ct adversus e H
17 T defet Hombergk Q 18 av-rols L || 20 xai StxQoviat
Ll, xnl Hixovoias om. S |j 21 ei xt xaxbv dvfr(>u>novi
ivox&el L ad malum homines Sollicitari f || 25 TIIOISiatiMLsl
26 xaxtaxr^afitv)
cf.nov.XXIVXXVIft
28 8fj xrpf Kannadoxwv om. Le |j xfjv) xrpf xu>v B \
31 xov v6ftov\ simul (t. e. buovi) e || 34 xafitia xal
%toqla L | 38 xoftr?TtavTJS LB (id. 225, 4)
2 eifl] eifi est vulg. \ 3 ut ct] et om. Tal || 4 illic vulg. ||

5 amministrationibus 7 | G populos V B 8 cognomioe

libri H qui] quod V om. T fl 9 terra egentibus V\ 10 et
quo] ct qua T est quo F | j 11 quoddam V\ nobilitamui
V H 13 traditam parua] administrationi tradcre parrae
vulg. H Tisum est vulg. |j 14 indigna] digna libri (indignum
vulg.) || 15 et deLvulg. | instituam F | 16 diuena V [
17 ciuitati V | errarii V al. {et sic infra pamm) \ 21 ut
putamus] utamur Futamus Neob. || fortitudine F | 23 qu*
Osenbruggen] quara V qnoniam Tvulg. | 27 dupli quoddam conuentu figurat V || 28 ornari V l figuram YT \
30 simul et] aimul legi et vulq. | 32 pontice diocesijeos
T et ponticesiseos V 1 33 collocati vulg.] collati libti J
34 esse libri^ 35 errari F | | 36 comitiaci Val. \ *ofcu
sunt] officiia libri sunt officii vulg. || eummari F | 37
oin. Val.

225

CAPPADOCIAE

Nov. XXX 1. 2

eoxai n axv/j-a^ rb awayov avxia xr,v trinum erit quoddam scberaa colligens ei cingulum;
> avxb? TCOXIXIXOS xs Saxm uqxoiv xal
ipse namque civilis iudex erit et inilitaris et aerarii
xai xoJv xauEiaxcov Tjyfjoexat ngay/xapraeerit rebus, ministraute utroque ei officio et coicuv, vnovoyovorje exaxioas avxfp xa&tos xrfi xe xo- initiauo, quod etiam propria aget et nibil communifnnnrr/s, irjieg xai xa oixelu TiQa^ei xni oiSiv dmxoi- 5 cabit civili officio, et cJarissimi provinciae iudicia.
nox'';v o

von'?;of.i xTj noXixixfi

xa&i,

xtjs xe xov XnfijigoTtixov

Totura vero proconsulariuin et fieri et vocari volu-

TJ; (nnoyjai O(^O*TOS. jtaaav Si av&vTiaxi-nriiv ytmus, officio quidem unatn habente appellationerfl
viaOai xt xai xaXslad-at povX6pe&a, xrts xd^eios fisv
(proconsulariani dicimus), quae yero propria sunt,
fiinv ixovar.s n^toiqyoQiav, xr\v xrfi dv&vnartavfie <pa- divise agente et quod pridem comitiano et quod prififv,- xa fiivxot olv.ua Snjo^utrcoz noaTxovaTjs xrjt XS 10 dcni civili, ut civiie quidem diligentiam adhibere fis:u>'itjt> xo/tiTtavrti

xrje xe n^cotjv

noXixixrfi,

aiixt

xijv

piv nohxixr;v dntfieXsla&ai xwv Srjftoaiiav xe xed nouxixmv, oaa 's avxijv dvrjtcsiv avat&ev 'ioftev, xijv
bi TtQcotjV xofitTtnvr/r xdiv itpeaxdvcu
T J xtHv /Sff*hxitiv jiQay/iaian' SiotxrjHtEi xal XTJV ei'sfi()al;iv noi- 15
ila&at xrt#' ontQ vvv v^prjyijaofisfra a%rifia.

caiium et civiliuia quaecumque eidem competere olim

novimus, pridem vero coniitianum officium praeesse

imperialium rerum gubernationi et exactionem facere
sccunduin quod nunc explanabimus schema.

CAPUT II.
Tb fiir yap rav imxQonmv xai icov xQnxxBvxwv
Tutorum vero et tracteutarum nomen neque esse
otoftn avSi elvai navreXtae p
povXope&a,
n$bs
penitus volumus, ad p
prisca respicientes
excniT'Ia et
p ,
$ ta u- p
p
fc fiXtnovTES
X
S
i noXXr,v
XX
l i
l i
i i iufereliaut
i f l t
naoaSsiyfima
xaii rijv
plurimam
eorum calumniam
quam miseris
niiQtiav ijv rols d&Xiots Inrjyov cvmeAsaiv. 20 collatoribus. Nominari auteni volumus per (domum)
f&at
Si fiovijbfie&a XT' oixiav Exaa%rtv xivunaiuquamque periculo totius comitiani officii et tre$iva> xi/t oXiis xofiixiavrje xdgeotg xal xatv SexaxQiwv
decim priorum, quos scilicet magistros primos et
tiov nQcoxtvovxtor, oVe 8rj fiayiaxeQas TCQCOXOVS xal
secundos vocant, alios post iiios continuo respou1
itmioove xaXovaiv, exeoovs rovs fiex avxoie ev&vt
dentes tredecim, unum, aicut dictum est, per doinum
y
anoY.Qivop.hvovt Sexaxqtie, iva, lae etQTjrai, xax oi- 25 unamquamque; hos autem qui post priores trodccim
xiav ixnaxTjv. xoixovs Si Sn xovs ftexa rovs TtQoxt- sunt facere exactioncm et salvare quae eiu9 suut
(vis Sexax{>els noula&m xrjv eisnQa&v xal neqi' fisco, providere autem et securitati collatorum, quaofci^tiv ra oixeia rtp drtftoaiq>, TIQOVOEXV Se xal xf/e tinus a nullo ullam sustineaut laesionem, scientea
axafrtlas xwv avvxeXiov, tp* f? naga firjSevoe avquia hinc accedens damnum collatoribus multo amTOVS fitjSt/Unp vyioxaofrat filafirjv, yivcoaxovxas <vi 30 pliu3 eorum respiciet facultatem, utpote etiam [&]
IJ htev&ev intyirofiitnj tjftia xols vnoxeXeotv noXhji periculo eis iuferendo totius liscalis exactioni3. Nibil
eo8

celebrare
tovs n(>tr]v xalovfuvovs ngcuxovi xni xove SBVXSQOVS 35 neque alium comitiani ofticii Iquo] per tempus specta[myioisans ftr^xe xovS f/ex' avxovS vvv dExaxgels, ovS
i^ianidn^tv xrp> awaiv xdiv Srjfioviotv Ttuitiafrai,
vtji dlkov priatva xfov TTJS xoiuxtavfjs x<i^so)S xip
<nia xatQOV neoifiXcnxro av&vnaxip r\ npcxpaoei ovo\mrtiln qnaedam specics erit unde ei magistralus conslet: idcm enim et civilis erit magistratus et mililarit
et lamiacis praeent nefiotiis, inserviatgue ei uirumgue officium, lam comitianum, guoa et sua peraget nec
quicfjuam commune hribebit cum civih officio, quam quod clarissimi yrovinciae praesidis est. Umversum
uro proconsnlare et fieri ei appellari volumns: atpte officium unam quidan habeat uppellationem, procnsularis dicimus officii, sna tainm ulrnmrjue divisim agat lam quod olim comitianum quam quod olitn
dvile fuit, ut civilc quidem prospiciat tribtttis et rcbits civilibus, quascumque ab initio ad ipsum pertinuisse
t:\flius, comitianum autan qtiod olim vocabatur o/ficium praesit administrationi rerum imperialtum et exoctioncm faciat secundmn eam qxiam nunc exponemus ralionem.
II. JSarn curalorum et tractalorum nomen ne essc quidem omnino volumus, cum respiciamus ad
iriora exempla mullasque coruin iniurias quas miseris inferebant subditis. Nominari autem per singulas
iSomos prriculo comitiani officii et trcdecim primatum, quos magistros primos et secundos vocant,
alios imlecim volumus qui stulim posl illos seligantur, singulos, uti dictum est, per siitgulas domos.
Atijne hos qui post priores illos iredccim sunt exactionem facere, et servare fisco quae eius sunt; proi}neerc autem subdilorum quoque incolumitali, ne illi a quoquam dctrimentum ullum patiantur, cum sciant
damnum subdilis inde illutum multo tnagis ad ipsorum hona spectaturum, quoniatn eliam periculum omnis
pubiicae exaclionis ad ipsos pcrtineat.
JVec vero quicquam omnino neque illi qui anlea vocabantur
primi et secundi magistri neque Ircdecxm qui posl tllos nunc sunt, quos tributorum exadionem facere
tanximus, neqite alius quisquam ex officio comitiano spectabili qm pro tempore erit procotisuli aut
1 TJ MBe\ om. L \ 2 iaxat IXQ%(OV J / ] aqxcov iaxai bentcs T (J 8 proconsulariuam libri g 9 agente quod et
D t't(>%titv tato) L | 6 xt]t re LB] rrj M \ 7 yivca&aiUbri B pridem ciuili 71 ciuili pridem F | | 1(1 ciuilem quidem et diligentiam Vi adhibcat vulg. |j 11 cidem vul</.)
TI B\ 10 Sir;()T]/n'vt]s7 Lx || xrfS ra JIQCOTJV xofi^xinvrjt
vn,M\ 11 xofiTjxtavys B [et sic semper) || rrje 8i B |j eadem libri; leg. in eodera? (c/. 226, 20) |j 12 comitiacum
16 {jrjtjoo/ufra Ji | 17 xal TWV] rd>v om. LB || 18 oi- libri || offitio V\ pracesse] commune cssc V\ 13 guborIb li \ 2yl KwBvvto Si xije
xje L || 22 xoftrpciav^s MbB | oationis V J 14 *explanauimus libri (| 17 vero om. T,
l
23 oit) ova*
28 tdiv
tdiv Sijftoaitov
Sijftoaitov LB || 31 intyevo- enim vulg. || contracteutarum F|J 19 qua F | | infcrebat
a LL $$ 28
piyTjLX 32 avxwv MBe] eainaivL || 34 ^ftTjxt}
ftrjSi V | 20 nomina V |) per] qui pcr V \\ douium add. vufg. ||
ftTjxt} ftrj
24 nnam om. V al. fl 25 unamqucmquo V | 26 quac
hLB
b tr\t xofir\xtav^i L \ 39
hlLB | 36 vvv om. y |j 38 tbv
om. F | | eius V) ei T\\ 27 et] ex Vat. fl 30 utpute V\\
m. e
a om. vulg. || 31 cia] eis in cia V eis in caa T in eo*
I erit quoddam scema quoddam erit V || 3 commitiatio vulg. | fiscalis] facultatis V al. | 33 secundum V | neque
Y\ 4 communicauit V fl 5 clarissime libri \ 6 Totum poet eoa quos tredccim T ncque post eos trcdccim quos
tero] ncro in totum F|] proconsolarium F|) et fieri om. vulg. | 35 alium) alium ullum Neob. Q offici V Q quo
V\ 7 quidem] quoddam V j | uno V || habcntem V ha- om. vulg.

Nov. XXX 2 - 4

226

uaolae 7] ereoae olagSrjrroxa airlae, ptevov nvh q

quaginta soliuorum nag ixaaxov xwv Scxaxgidov itgaxxogcov idle ngoxigort xgitxaiSsxa ftayioxegot jtccoexo(livav.

D E PROCONSULE

bili proconsuli occasione denominationis aut alterius

cuiuslibet causae, tantura quinquagenis solidis ab
iinoquoque tredecim exactorum prioribus tredecim
magistris praebendis.

CAPOT m.
fiivxoi rove anair^xas tit]8* oxiovv xo/u'- 5 Ipsos autem exactores nihil acciperc amplius s
TZXEOV naga x<5v yeogySv ij xtav oXtos vjiofiecolonis aut omnino a sustinentibus pcr eos cxactiovovrcov di aixwv xr\v e'isngatv TtXrjv xtov izegiexo- nein citra quam continetur iorints Nicetae nuigniftevoiv xols xvTtots NIXIJXOV xov xrjs /uyaXoitganovi
licae memoriae et quae definita sunt exactorilms;
(ivrinrjs xai atpogiafrivxcov TOTS cuTaixrixaii. firj Swanon valentibus cis fingere nomina et pro nominibus
pivatv avxoiv nXaxxeiv ovSfiaxa xal VTIEO xdiv ovo- 10 istis inferre datnna Balutationum causa aut tracteuftaxotv xovxtav dnnyetv ^rj/iias aanaoxiy.djv re ivexev
ticorum aut altcrius cuiuslibet occasiouis sive quasi
rj xgaxxtvxtxcov r\ hxigai oiai8r,noxz ngotpaasws eire
ad consuetudinem aliquam relatae sive ad quamt'n owTjfrfinv xiva Sfj&ev avcKpsgopivrji eixs sis olavcumque calumniam. His enim omnibus liberos nostro3
ovv Inrigeinv. xovxtav yag navxmv iXev&igovi xoii? snbiectos Bervari volumu8: maxime naraque eos litjfiexegovs vnoxeXeie ipvXaxxec&ai (SovXoftefra. uaXiaxa 15 beros onere quod per tempuB praebeut tracteutis
yag avxovs iXev&egovfiev xov novr^gdv xe xai oks&giov minuere et quod circa tiscum et circa propria faSaofiov ov zots xaxa xmgbv nagsxovxes xgax-rsvxnls
ciuut pahula; sed vel si qua forma fuit volens praenXaxxovvxo negl xe xb Srjfioaiov ntgi xa xae oixsias
bere aliquid tracteutis aut longa consuetudo. etiaia
anoxgotpat' aXXa xav ei xis xvnos rp> f3ovX6fiEvos hanc perimemus. Ipsum enim tracteutae abscidennagixea&al xt xoTe xgaxxevxais rj fiaxga aw^&eta, 20 tes nomen et omne quod in eo competit rite sixnul
xal xavxrjv avaigovf/av. aixb yag STJ xb xov xga- auferimus, hanc specialem munificentiam noatri8 colKXCVXOV nsgtiXbvxee ovofia xal nav xb sis aixbv avrj- latoribus dantes. Si quis autcra praesumpserit exHOV sixoxeos^ owcupcuQov/ie&a, xaixrjv idixrpf tpiXoxi- actorum aliud quicquam accipere citra quae detinita
fiiav xols ^uextgon vjtoxeXdai 8US6VXBS. ei Ss T*S sunt fonna Nicetae beatissimi (baec enim sola accifraggfaeis xd>v jtgaxxogeov ixeqov xi Xafitiv iraga xa 25 pere permittimus eis), sciat et militia et substantia
Sicooiauiva xa xvjttp NIXTJXOV xov uaxagnoxnxov
Be caSUTUIQ Blia.
{xaixa yag ftova xofUt^eo&ai ffvyx&govfiev avxois),
Zaxta xal xtfi axgaxsias xai xf,e aiai xai ovaiai xneaovucvos TJJS avxov.
CAPUT IV.
^EnetSfi 8e eixoe iaxtv iv xole Sexn xal xgiai nga- 30 Quia vero possibile est inter tredecim exactores,
xTogai (Sioxi xaxa pa&ftbv ais xavxrjv itgoi'evat xip> quoniam per gradum ad hoc accedere officium eo3
rc^tv avxovs &eoxionEv) ovx elvat ngbs xb jtgayfia
sancivimus, non esse ad causam opportunura, manere
iTxixrfitnov, uivetv fiiv nixtp xai ovxtos xrjv Lx xoo quidem ei etiam sic ex gradu provectum sinimus,
3<tftftov ngosoSov avyxagovftev, &can^oftev 8i xovs
sancimus autcm tredecira priorea magibtros npc non
ScxaxgEis xovs Ttgoxegove fwyiaxsgas xal ngos ye xovs 35 et sequentes alium quempiam adiutorem ei denorai/tex' avxove txtgbv xtva (tori&bv av%p ngosovofia&iv
nare periculo proprio (et) existentium eis rerum.
xtvSivq) otxstcp xal xd>%> bvxtov avxois ngayftaxa>v,

nonunationis aut alius cuhisvis causae nomine praestent, sed soli quinqttageni solidi ab unoquoque Irtdecim illorum exactorum prioribus tredecim magistris praebeantur.
III. lpsi vero exactores nihil quicquam amphus ab colonis aut qtii omnino per eos patinntur
exactionem pcrcipiant, praeter ea quae /oimis Aiicetae magnificae memoriae continentur et exactoribm
definita sunt. Neve liceat illis nomtna fingere et pro his nominibus damna inferre sive aspasticorum sir:
tracteuticorum gratia sive aliiis cuiusvis causae sive ad consuetudinem forte quandam referendac shc
ad qualemcumque iniuriam. Ab his- enim omnibus subditos nostros immunes servari volumus. Maximt
vero eos liberamus a malo et pernicioso tributo, quo tractatoribus qui pro tcmpore erant praeslito dcficiebant et quod ad fiscum aitinet et qxiod ad proprium victnm. Verum licet qua sit iiissio quac quii
praeberi tractatoribus velit sive longa consuetudo, hanc quoque tollimus. Nam ipso tractatons nomhu
sublato eliam otnne quod ad eum pertinet merito simut tollimus, specialem hanc liberalitatem subilitis
nostris tribuentes. Quodsi quis exactonim aliud guid accipere ausus sit praetcr ca quue fortna Nicehtf
beatissimi definita sunt (haec enim sola aufcrre as permitlimus), sciat se et militia et diynitate et bonis
suis privatum iri.
IV. Quoniam vero fieri facxle potest, ut inter tredccim exactores (quia ut gradalbn ad hunc ordinem procedant sancimics) aliquis ad negotium non sit idonctts, permittimiis quidem, ut sic qttoque accessus ex gradu illi maneat, sancimus vero tredecim priores rnagistros, et praeterea eos qui post ilioi
sunt, alterum quendam illi adiutorem pericuto suo rerumque quae ipsis sunt nominare, qui
1 fwvtov M] ftovov LB(e) l| qninquaginta solidorum ]\f]
yftvxrjxovxa vofiiouaxcov xgvalov (XPVCOV LB) M*..,
LB g 2 ixaaxty B \\ 8 NIXTJXOV] vixijxa L\ AdPranf.
Praet edictum XIII (Zaehariae l/tvexSora p. 271) refe, endum putat Zachariae (| 9 ufj om. Ll \ 10 xal om. jB f
11 anaoxixwv L actnaxtxcov Be |j 12 ij axgaxxevxtxmv
3 || 14 oatavxoiv L Q 16 novTjoov xa xcd bXe&giov om. e ||
17 Saafiov L*] Ssafiov MLlJi J ov xols xaxa xaigbv
om. L || nagixovx** {naQixovxest) L1 eov 7tageixov
tols L* (cf. e) || 18 ijXaxxovvxo nagi xt xb (xbv B) STJUOOIOV MLB] nrimiere et quod oirca fiscom faciunt
(i. e. iXaxxovv rb jtsgl xt x. 8.?) e \ 19 anoxgotpas MBs]
anoyqa<pas L vulg. || 28 xal XTJS a(-las om. e || 29 aixov
anoy
30 Ssxaxgtal B || 31 Sioxt Jlfj ineiSr) BL \\
ML

xaxa om. B || 34 ztgoeoSov] provectum (1.e. Ttgtofov) 11

35 ngoregae AI \ 36 avrrp] atndiv B
2 causa V | 5 exactoris V || 7 nicitao V, on. T \
8 et quae V\ qnae et T al. || difinita V definite T I
9 norainibus] omnibus librx Q 10 salutation Fg VI *u~
lata T elata F | | 13 calumpnia F | 15 onere] honorc T i
17 ppracberi vulg.
g ||| 18 *tracteutisjj tractcatca T
t vulg.;
l
t i i
tae
tracteutia
11) enim om. V
VI 19 Itg. peririmus? || 23 qua V\ diffinita lihri Q 24 nicitae V, om.T\
* haeo addidi, ea add. vulg. || 26 BC om. V \ suam T I
30 Qaia] Qua Ffl est intcr] ct uero in V\ 31 tmvtk)
eum F, om. TI 32 sancimas vulg. |j 35 denumcrare libn)
36 et add.vulg.

227

CAWADOCIAE

Noy. XXX 4. 5

Sc i$ jtpy,uffT %cri\Gtnut. jtQoerjy.ovrojs, <3sr /*^T xb qui causa ntatur competenter, ut nec publico n
S^uoniov aoixtia&ui Sm TTJV da&eveiav xijv ixsivov ceatur propter invalitudinein illius neque ille cadat
/ifjie ivtivov dxjtiTtTBiv ir]S ix xov XQOVOV y.ai rov
paftfiov napnnvlHas, SrjXaSr; xivSivqr id>v dexaTQicjv

temporis gradusque s o l a c i o ; periculo quippe tredecim magistrorum et aliorum qui poat eos sunt ad-

iiayiaitQoiv xni xcav aXXcov icov ex' nvrovi rijs TOU 5 iutoris eius qui non ad hoc opportunus est ordifloij^ov TOV fti] ngbs xovxo inirr;Seiov

/V;;s, tos uQTjxai.

noo/3o).fjs yivo-

natione facienda,

sicut

dictum est.

E t magnam

Kai usyaXrjv r]/nv TOVS TCZV Hr;- uobis fiscaliuin exaetores debent gratiam profiteri

fioaiav ngaxTOQai Sei]<rei x<tQu> oftoXoyslv aniuhirtnietv avrovs vibv TTOXICOV ixeivtov %r,ma>v tk epTiyo-

liberaptibus eos plurimis illis damnis, quae prius

magistris praebebant et per tempus spectabili comiti

oittv rois payioreQGi nnoiaypv xai xco xaxd y.aiobv 10 et eiuS ofticio.

xeoiplbnTco xofitjn xal rfj aitov rd$st. Sta rovro

Si avtols xoyxav o^nvttap riXsv&eQwaaftev, tva (ITJ-

Propter hoc enim eos his omnibus

liberavimns, ut nec ipsi subiectis noceant nec occasiones illas, quas ad calutnniam excogitabant in-

A avxoi xois vnoxsXsli dSixolev ia rae TtQotpnoe.is troita et alia denominantcs, agricolarnm destniant
iy.f.ivas ai eis farjotiav inivooviTee introit %E xal vitam. sed solis contenti quae praebentur exactorifxtQa orofiatyiTes xbv riSv yEtoqyiov xaxalvovai, piov> 15 bus secundum formam Nicetae clarae meinoriae aliis
n).Xk fibvoti doxov/urot rols jiaoexofisvois rols imOmnibus abstineant.
XQonoii xnxn xbv xvnov Ntxrjxov tdv xrfi XnuTtguS
xwv dXXwv andvxojv
dztiyflivro.

CAPUT V.
Si TW neQifiXinTcp nvdynaria
dnnvrcov
Ipsi quoque spectabili proconsuli similiter omnium
eaxai fQovxie. tire xa&tGxrp.oi T* TCOXITIXOV 20 erit cura, sive sit aliquid civile sive ad militarem
nxe tit xr,v ax(inrifoxtxi;v ayx.rfl' eixe sig TTJV rausiaadrainistrationem sive ad aerarii potestatern respiyr*v izovoiav pidnov, xal oidsvos dueXijaBi rtov aavciens, et nullius neglegat omuium, quoniam et maioTW', inttSfj xai fifiZpva %a>v d?J.wv d^xovxn Sovvat
rem aliorum iudicem dare loco volumus. Cum enim
tw xonio povXouEd-n. vfi'of*M/tivov yiiQ roTs ndXat
solitum fuerit antiquitus Roinanis provincias adPa)[iatois vv xoe innoxins dnoy.X^novv rj xoTi yivo' 25 signare aut factis consullbus aut pro illis missis
o vrtdrois f. rots dvr' ixuviov oxeXXousvots, ovs
quos proconsules -vocabant, propterea et Cappadoarftvna-tovs ixakow, Std rovro xai TtjvKannndoxwv
corum magistratum proconsularem esse volumus: quo
oqyhf dr&vTtaxeiav elvai fiovXti/tefra' ijxivt 'PiOfialoi Roinani prius in Airica cingulucn ornaverunt, quem
v
xooxecop xi]v iv 'Ayoiv.j} wtxtxotspavv nQxxi'*', v W&*
uos nunc tantum auximus, ut accipiens euin glorioT; xoaovxov rjvgiiactuevy f>s rov TtnQafappdfovxa 30 sissimis praefectis sacrorum uostrorum praetoriorum
trtvxr,? xnli i7'8o$oxiixois innQxoie roiv ieotov Tjfid/v connumcretur. Voceturque buius rector patria voce
cviaotfr/triaai nonixcioiiot: xa/da&ia re 6 xavxrji
proconsul lustinianus Cappadociae, ut et magistratus
morittrt/s^ TJ/ naroiaj q>oivfi proconsui Iustinianus
habeat quod suum est et qui praesidet cingulo conUappadoctac disre xai xb xrp d,o-/}fi fyciv idiov xal
nominetur causae. Suscipiet enim qui cingulum obxhv noyrfli\r,v avrovotxd^eiv ra> nonyfiaxi. Simxo 35 tinet talejn habitum facilc; nam et plurimam habet
a
ytiQ uv o xrfi doy/;e xQaxtav xb roiovxov axw
pfpotestatem, extensam occasione aerariae possessionia
Simi, ind xnl noXXrp' e%t.i, xrt>> i^ovaiav, ixxtivofiiet ad loca alia, et omnino erit decora tantis pracsivr,v rtaofAan xf;s rajusiaxr.s xxr,aso>s xai tis xonovs
dens rebus et hominibus, et disponet facilius omnia,
ixioovi, xni IV.ws eaxai aeftvrj toaovxois ltpt.<sxG>oa.
militari sibi coniuncta virtute. Civilia siquidem agit
TtQuyuaai xa xai dvfrgconois, xal Sia&jjffet ye evxo- 40
Xcattqov Mxnvxn, rrl~s oxonxiatxivyris nvxtp
naoat,evyvvpivTjl io'/v*- xa iiif ovv iroXtxtxa n^nt xaxa xovxo

vti deccl utalur, ul neque /iscus propter illius infinnitatcm damno afficiatur ncque ille solacio quod ex
tcmuore el r/radu hubct privelur: vt scihcet pericut tredecim magistrorum et ceterorum, gtti post eos sunt,
adiiitoris itiius qui non idoneus cst clectio fiat, sicuti dictum est. Atque marjnas nobis gralias agere tributorum exactores oportcbit. qtti quidcm eos liberaverimus a multis illis delrimcntis quae anlea magistris
el spectnbili pro tcmpore comiti et officin eius pracbebant. Propterea autem eos ab his omnibus liberaumnx, ut nc ipsi qxridem subditos iniuria ufficiant per praetextus illos ad vexatiotiem excopilalos et
inlroila vcl aliicr appcllatos quibus agricolarum vitam victumque evertunt, sed ut sojis contenlt iis, quae
tecumlum fortnam Nicclae illuslris memoriae curatoribus pracbentur, a reliquis omnibus absiineant.
V. Ipse vcro speclabilis proconsul omnium pariter curam habebit, sive quid civile est sive ad militarem adminisirattonem sive ad poteslalem iamiacam spcctat, neque quicquam omnium negleget, quoniam
tcl nwi>lioreni rcdqvis magistralum huic loco dare volwnus. JNam cutn veteribus Romanis in nwre fuerit
jirovincius vcl iis qui conmdcs fiebant vel iis qui eorum loco delcgabantur, quos proconsules vocabant,
uirte (lislrilmvre, proytcrca el Cappadocum magistralvm proconsxdatum esse volumus, quo qnidein Romani
olim simm in Africa mogistratum ornarunt, qvem nos nunc adeo auximus, ut qui ctim suscipit gloriosissimis praefectis sacro nostro practorio adnumeretur. Atque qui hufc praeest patria lin/jita proconsul
Iusiininnus Cappadociac vocetnr, ut ct magistratus genus habeat proprium et cnm re simul nominet
principein auciorem. Elcnbn qui magislraium obiinct, talem speciem libenter accipiet, qnia et tnagnnm
hnhcl potestatcm ctiam ud alia loca tamiacae possessionis causa extcnsam, et omnino vcncrandus erit, qui
tol ct rebus et hominibus praesit, el faciiins omnia disponct, cum militare robur ei iunclum sit. Civdia
.1 xtfi ix xov\ xov iavxov L |j xni ^c xov L [j fi xovxo)
xoi-xov L !!i npot
L |J|J y f r i e
p fio).t;i
f ;
li !| 7 fityd).r\*
/,' | S Str,cot
S
MB j| 11 xd$ei]
d$ jipd&t L || 13 aStxeuv M \
MB
*<3MJ (irfik lihri (ve.rlmm dee.sse, veluli nXdxxouv, Zar.halinf.opinatur) H xng om.B (j 14 lmvoovvxei\ cxcugitabant
f | intrdltate {ifitxd xe g. v.) M ivxQoixa xi L tisoSiaxd
u Ii \ JS dxixminni B |i 22 p&niov L* 1F }\ ovStvbs
no[l)S7ior d/tekr/aei- Ma \\ 29 xt)v om. L fl r}r oni. LD ||
?O
. vi-v M) toivvpLB
|| f;v^TjH,yiEvJ Cod. 1,27,1 || 31 *vn"fjrojf lihri l| 32 xe MB;\ Si L vulg. || 33 xf, nnxQiio

fwwj r,m. B | proconsul iustiuiauus capradocacilf dv&vnaxoi xnnnaooxias M *. v. et B, otn. L (J 37

ixrttvoui'
vr,v] xai ixxtn: Haloander, Zachariae j| 42 ngdgtis M

2 inualitudine V\ ille] ullo T, om. V\ 3 tcmporibut

libri I 4 magistratornm V | adiutorcs libri | 5 uportunus
cst V] om. in hiatu T || 8 quas libri | 11 subiecti libri (I
Docent libri || 12 illae JSecfc || 13 agricularum distruant V\
14exactoribusvufy.] eiactorum V actorum T || 15necetae
libri || 20 si ad libri || 21 respicicntes libri (| 23 loco]
locum Ubri \\ 26 capadocorum V | 28 in Africa] affricani V
affricain T |) 29 nunc] non Val. | in tantum vulg. \
30 praetorom VT fl 31 connuraerentnr V || voce] uooet
V B 32 capadotie libri fl 35 habent VT \ 36 extensa
V*i] errarie pcnsionis V agerie passionis Tfl 38 et diaponot] et om. Val. \\ 39 leij. aget?

Nov. XXX 5. 6

228

D E PROCOXSULE

Sr; xb avvst^itsfiivov, xcov axQaxio>xa>v Si riyr}OExai secundum consuetudinem, militaribus autem praeC(p68ga eincoXioi, ola xdxeivcov vnoxExXifxivuiv avxqi.
erit facile, utpote et illis subiacentibus ei.
1 IJjiosezixto Si fidXiaxa xbv vovv xfj ro>v xnfieia1 Iutendat itaque maxime mentem aerariarum guxutv 8ioiy.noEt jrgayftdxcov, ansq e.is ovxto SEIVTJV xal
beruationi causarum, quae in tam pessimaru et unilinnvrayo^v xsxanrjkvfievyv. il-toXiofrrjQev iftnooiav,
i
5 que cauponaticiam dilapsae suut mercationem, ut
dts firjdsvos |* a%eS6v alxd xa&ecravnt.
nullo digna paene consistat. Tanta namque dkltci-

mus delinqui in provincia quauta vbc viro maximo

erunt ad sanatiouem facilia. Potentium enhn couH yag xas xtav dwaxiov ETtixgonevovxEQ ductores possessiouum, sed iam etiam erubescimus

xjr,atsdX/.'

rfirj xal igv&Qiwfisv eineiv fis&' oartg 10 dicere cum quanta capiuntur absurditate, t;t quia

dXaivxat xrfi dxonias, xal a>s dogvyogoi xe aixohe

clientes eis observant et multitudo hominum inpor-

&sga7iEiovat xal TTXTJ^OS dv&Qcbniov oii tpogrixbv dxotabilis sequitur, et latrociuantur universi impiulen)j)vd~eZt xai XjjcrxEvovaiv ii.71a.vxE? dvaiSais, xai &avter; et miramur, quomodo bactenus illic subiucti

.-_

lineos dxgt vvv xb xnx' txsivTjv vTtrjxoov it-- duraverunt oppressi. Itaque dicbus singulia orautiutSixovpevov. xotyagovr rjpeoae ixdaxr,s ev- 15 bus nobis et communia fsunt] ageatilius nmltitudo
: xe rjfuv xal xd xoiva Tignxxovai itXtj&os adiit Cappadocorum iniustitiam passorum, et plurimi
; KaTtnaSoy.iov dSixovfievwv, xai noXXoi fiev quidem inter eos sacerdotes, mulieres autcm rnultae,

iv avxole ugeis, yvvalxcs Si we nXiiaxai, xal ndvxES

oSvQoviai xal xr\v xaiv otxeitov dtpaiosaiv aixtcavxag

et omucs iugemiscentes et suarum ablationem accusantes rerum, quia nullus est iuxta qui talia pro-

jtgayudxcov, insl fiTjxis iaxl oivsyyvs b xd xoiavxa 20 bibere valet. Aerarii vero possessio paene privata
XCOXVBIV icxvwv. J\ xnfiEiaxr/ 8i xxrtats T}STJ axeSbv
tacta est tota, dilaccrata atque direpta cum ipsis
iSnaxixi} yiyovev oXtj, 8iao7ta>/it'vTj xe xal dgna^ouEvrj equorum gregibus, contradiceute peuitus nullo, sed
avv avxaiz xals xdtv Xnncav dyiXats, dvxup&Eyyofiiore eis obstruso auro.
vov narreXcos ovSevol, dXXa xov axbjttaxos avxols i/u(pgaxTo/itvov xQvdia.
25

CAPUT VI.
Propterea igitur unum nobis notissimorum praeponere proyinciae huic volumus, qui huic triplici
praesit ofiicio, solus in se totum circumfercns magiOXTJV neonpdQatv ftgxrjv re xal iovoiav, xai xgiofievoe^ stratum et potestatem, utens quidem causis civuis
ftiv xolt nugaarjfuns x?te noXtxixrs dgx.Vs o/i]fxa re" 30 adrainistrationis carpentumque ex argento ot proxii aQyvgov
xai TttXExvv xai Qa^oovs
i'%a>v
xul oaa
mara (seu securem) vel fasces habens et quaecuinQyg
Q^
%
l xa&eoxrjxev
&
di
i ^
b& que signa sunt antiqua legis, imperabit autera et
arjftela
dgxaia
xov VO/JOV, intTu^et
b&
xai xoit aiQaxuoxcus, xni intite/.rjaerai xaiv xafteiamilitibus et diligentiam habebit aerariorum quaexd>v Tiogtav, tiisxs tpotxM' atxovs dvsXXi7td/e dndarus
stuum, ut accedant indeficienter ad omnes super
xaii inl roixia xexayftivats ^ I s , xai noXXio fulX- hoc statutas administrationes, et multo magis ad
7OV eis
7JOV
eis T
T TjuixEga flaaiXeta, xa&aTteo xai vvv ngos- nostra regalia, sicut et nunc accedunt occasione ct
di xe sle
l yfiag xoftt^oftEviov
^
QXvxat, ngotpuau xdiv
xa>v eorum quae ad nos deferuutur et quae ad sacratissimam et ppiissimam Auqustam
uostram couiugem,
xe eis xr,v
xai evae^Eaxdxrjv
Avyoiaxav
, &EIOXUXT}V
}
^ j
y
q
g , in
t nihil
ihil enim
i inde
id minui
i i volunms.
l
i'
i
S xe xQ^aito xaii ifrf
TT]V ijiiex'guv
ovfifitov,
Sv
iafrfjxi' oi-i
auro autem et veste;
1 Siv yag ixEl&tv iXnxxto&rjrai fiovXofiefra. (w /trjv 4 0 1 Non tamen secundum hoc dari scbema et sicat
xaxa x'o xotovxov SiSoa&at ayjifi.it xa.d~a.7tEo [lixQ vv

igitur aget secundum moretn solitum, militibus autem nullo negotio imperabit, quippe qui ipsi quoque o
1 subiecti sint.
Advertat vero animum inprimis ad tamiacarum rerum admimstraUonem, quae in Im
gravem et nndique venalem delapsae sunt mercatum, ut nxdlo fere pretio dignae sint. Tanta enim
accepimns committi in provincia qnantis vix vir maximus sanandis par sil. JSam qui potenlium posscssiojies administrant sed iam etiam .dicere crvbescimus, quanla cum absurditate oberrent et qtuinadtnodum et satellitcs illis inserviant et multitudo hominum non fcrenda eos comitetur omnesque impudenter
latrodnenlitr, ac miramnr quomodo usque adhuc subditi in illa rcgione perduraverint tniuriis affecti
Itaque quotidie nos et rem divinam facientes et pnblica negolia tractantes multitudo adit CappadocuM
iniuriis affectorum interque eos cum sacerdotes multi Uim plurimae mulieres, omnesque lamentantur tt
res suas ablatas esse queruntur, quoniam nemo in propinquo est qui talia prohibere possit. Tamiact
vero possessio tam fere tota privata facla est, distracta et cum ipsis equorum gregibus direpta, nec quisquam omnino contradicit, cwn os eis auro occlusum sit.
VI. Propterea igitur unutn ex iis gui nobis notissimi sunt huic regioni praeficere volumtis, qvi
quidem triplici hnic offitio praesit et solus t semet omnem et magislratum et potestatem comprehendat t:
wsignibits quideni cimiis aaminislrationis utatxir, curru ex argento facto et securi el virgis praeditns et
quaecumque antiqua signa legitima sxint, idem autem militibus quoqiie imperet et prospitiat reditibus tamtads, ut sine intermissione ad omnes magistratus ad hoc constitutos et multo magis ad nostrum palatium perveniant, quemadmodum nunc quoque perveniunt, tam eorum nomine quae ad nos quam quat ai
sacratissimam et piissimam Augustam coniugem nostram deferuntur et in auro el in veste: nihil enim im!i
1 deminui volumus. Nec tamen secundum eiusmodi formam, quomodo usque adhxic fiebat, cx fwrtis tt
. ,.v
M militaribus (i. e. axQaxitoxtxoiv) f |J
2 ocfSSga om. s || 5 iunogiav MBs\ anoginv L |j 2 ff tn
l
Jj \ 9 evxoXov L || inlxginovxes L \\ 10 dpv&gtdiv /xsv
X*]| 11 dXiovxai. M] aXXutvxai L dXd>vxat Bs || 12 &egartevoovair L* || nXrj&ove L | tpogrjxbv Bg) aogrjxmv
ML | 15 tvxOfiEvott] doxoXovfuvoit L* || l'J oovgovxai
alxicSvxm] ingcmiacentes accusantes e || 22 dgna^ofiivris L H 29 xal xQWftevos] xal om. c || 30 xols nagaonpiots] causis s 'j 35 eiiigxovxcu L |j 38 avyovaxav M6]
avyoiaxav MaB avyovaxrjv L |j 39 xe] autm e |J 41 xb
xowvxo L hoo s [j wt&antql et sicnt s

1 consuetudine V R aut V J 2 utpute V | 3 mcn?

/i'6ri Q 5 cauponatia dilapserunt tnercatione V\ 6 dipsi*
paene consistant vulg. | pcna V \ 1 prouinciam
T i
maxime V|| 9 etiam om. V"|| 14 orantionibus F 1 1 15 tw
bis om. V in hiatu 3 lilt. Q et quae communia sunt Ntob. i
Bunt om. vulg. Q gentibus libri || 16 capadocorum T cap*
padorum V\\ possessorum PT|| 19 prohiberet V\ 21 d>'
lacera V H 27 triplici praesit] uolumus V R 29 \xtem)
ut cst F | | 31 ucl Tal.] ut V et vulg. \ falsccs l' I
32 impcrauit V Q 34 indeficientef VT g 36 noctram Y i
et eorumj et om. Va

229

CAPPADOCIAE

Nov. XXX 6. 7

x)jonii>v xal xr,s xcov v7toxr?Jiv Izrrjoslns xnl hactenus, ex telonum et subtelonum calumnia et sufbvbfiaxi ixavxu yaty nnavxn xni iuaovfitv xai
tragii nomine (haec omnia et odimus et a uostra
iTigas txpaXXoutv TioXixsuxs), nXV $ alxnbv
expellimus republica), sed ex causis iustiset legiti xs xai vof/ifj(ov, Si xnl vnoTe&rjvat xcaSe xco mis, quas etiain subdi buic sacrae nostrae praecepifioir naoey.sXevadfiE^a ropip, okxs xavxae xo- 5 mus legi, ut has accipiens qui per tempus habet
"ov xbv xnxn y.anjhv k'%ovxa xr,v noyhv ditptadministrationem inferat, sicut dictura est, quinqua\i quiiiquaginta xov yonoiov Xixqm
ginta libras auri sacratissimae Augustae nostrae coaAdministrationem enirn et gratis coustituimua
sutfragio ordiues in ea ponimus, et erit
nullus qui pro ea quicquam accipiet.
Xuis ovdi / i>e VTISQ xavrrfi xi Ariyexm. ^AXXa "1 Sed etiam annoQam ei quidem usque auri libxai aiTjjaiv avx:p //*// axgi %ovoiov Xixqiav viginti
ras XX. damus, sicut subiectum est, eius autetu
Sidofiev, x'ifr' ii vTtoxi.xay.xai, XM Si nixov tiMgidoip assessori usque ad auri libras duas praeberaus; acaxpi x(>i"t<><>:> XtxQwv dvo Tia^iyfiuev. Xfjipexat de xai cipiot auteni et offidum utrumque quod a fisco
r, iau f.v.aiiaa xb nagn xov drjfioaiov ft-/,(>i vvv %o- 15 bactenus erogabatur in nullo penituB imminutura.
wyovfwvov XHT' ovSiv navreXcos iXaxxovusvov. oiSs
Neque euim secuudum aliquid administratiouera hanc
yup xnxii xt ir,v c-o/ip xnvxr,v iXaxxovfiev, xai fiiiimminuiinus, et niaxime gloriosissimi praepositi saUffra xov irtioSoxarov rcQatnoolxov xdov dsiajv rjncov crorum nostrorum cubiculorum. Manere enim in
xotrmvwp. uirsiv yuQ eni KanTtaSoxlq xni nvxrjv
Cappadocia et ipsam eamque sub devotissimorum
*oi xrp> in nin'rtv xdiv xad-coaunfiivwv TtnXaxivcov 20 palatinorum schola simili potestate et ordine et ipso
cxolr^v (TII XT]S bftoiae tc-ovolas xe xni xn$s(os xni scbemate sancimus, nihil tamen penitus hinc acciray-ipv ozriuaxos &eanit,ofiev, ovtSev uivxot TMVXEXIOS pientem neque titulo consuetudinum nec annonarura,
t-vxeii&tv xofitCpfitvr,v ovxe XLyiy avvrjd-etwv ovxe nvneque in auro neque in veste neque in aliis specievovtov, ovxe v xQvaiio OVXF. v f.a&rjxt ovxe iv exe- b u s , neque a temporali proconsule neque ab eius
?oif tiSeotv, ovxe n<tQo. xov Haxu xruobv avd-vnaxov 25 officio. Non enim aliter custodietur puritas; sub
oiiTe firtp xii? avxov xdgetos' ov yaQ av aXXcus xb una namque administratione causam colligimua ia
*o^npo>/ qvlay&F.in. vnb ulav yag xb Ttpayua aw- proviacia, ut non dilacerata claudicet.
ayoiiEf (TII. xiji xtoqai

' ~~

CAPUT VII.
Jodvoiav xoivw xnl avxbs b rr^' t]ft.a>v axiXXo- 30 Providentiam igitur et ipse qui a nobis diripitur
oi &rl<szxni TZOXXTJV xr;e xaftEiaxr]s xxrjaems, xai ponat mnltam aerarii possessionum, et inspiciet quod
b
& xrts xafietaxtjs yijs xnl fiaxijv ablatum est cx aerarii terra aut frustra ab aliis

Non enim aliquis obiciet

ut
posordidis
(n-rnuaats XQVJUEVOV oita&ai xi xegdaivetv, 40 utena "putat aliquid lucrari, quod postea reddat CUDJ
07tt(> votsonv anoxiast avv <lot.8tifi xe xnl alayvvri impietate et confusione multiplcx.
atvnt&eutvtje aixq>

. ov

temporali praescriptione.

vexationc subditorum atqne largitionis nomine praebeantur (haec enim omnia et odimus et e repubUca
nostra eicimvs), scd ex iustis el legilimis causis, quas etiarn sacrae huic legi subici iussimus, ut iis acetptis </tri magislralum pro tempore gerit quinquaginta anri libras ittas, uti dictum est, pracstet
tucralissimae Auguslae coniugi nostrae. Magistratum enim et gralis nos constituimus et creationes eius
2 omni donatione experlcs reddimus, ncque omnino quisquam erit qui pro eo quicquam accipiat. Sed
etiam unnonam illi quidem ad auri libras viginti damus, quemadmodum infra subicclum est; asscssori autem
cius auri Hbras duas praebcmus; atquc officivm quoque utrumque accipict id qiwd a fisco ei adhuc crogalum tst nuUo omnino modo imrninuendum. Neque enim in ufla re hunc magistratum imminuimiis, neaum
gloriosissimi praeposili sacri nostri cubituli magistratum. Manere enirn in Cappadocia et ipsum et quae
tub eo est devolissimorum palalinornm scholam in si)nili potestate et ordine et in eadem specie sancimus,
quae tamen inde nihil omnino neqve consuetudinmn neque anuonarnm nomine accipiat neque in nuro neque in veslimento neqne in at>a specie, neque a proconsule qui pro temporc cst neque ab officio eius;
ne/jne aiim aliter puritas servabitur. Namque sub unum magistratum retn in ea provincia cogimus, ne
dum distrahitur claudicet.
VII. Curam igilur ct ipse qni a nobis miltilur tnagnam adhibebit tamiacae possessioni, et circumtpiciei si quid a iamiaca terra ablatum est et ternere ab aliis detinelur, sive pascua sunt sive arabiles sive
nneales lerrae, sive pruedia sive domus, atque rei vindicabit vetus solum, cum nulla longi temporis praetcriptio ei opponi possit. JNcque enim guisqnam tale quid fisco opponat, neque lucri cansa id agens
neque ut bona sua augeat; hoc enim aeminulio potius est quam augmenturn, si quis sordidis manibus vtcns se iucrari quid arbitretur, quod deinde cum impietate et puaore redditurus sit mulliplicatum.
1 tcllonum T\\ subditorum vulg. \ 2 hacc cnim omnia
! lx xi %)jonu>v xai xrfi xoiv vTtoxsXoiv inrjQeias] ex
telonum ('. e. ix xtXtaviiivl) et suhtelonum calumniu c Q vulg. U 4 nostrae sacrac V\ 9 ordinationcs vulg. Q 11 UB2 yitf om. ? jj 5 avxae L Ij 7 quinquaginta Af] nevxr,xovra que ad auri vulg. | 11 libra Ffl 13 acccssori Vg 14 uerumque V \ 15 inminuto /i'6n \ 17 gloriosiBsime VT \
prucpositis V\ 19 capadotiam libri || eamquc Bub V\ et
quae sub ea cet vxtlrj. \\ 20 scholam Ostnbriigyen || 22 nep'Siv TtnvxthuG Me] xax' ovSiva navxeXtae xoonov que annonarum om. VaL || 26 colligemus V \\ 27 ut
LB\ 17 iXarxovptvov] OMXOV Z* [] 19 inl KamtaSoxinv dilacert-\ claudimus V |J 30 prouidcntia T || 31 ponet
B\ 20 V7t' avxn B\\2\ xe om. L \\ 22 xov avxov L || vul</. J multcrarii V\\ lerj. inspiciat? Q H3 *in arabilibus]
1H HtrtOTinC&ai Ji || 32 xo Tiaomvtd^iv xrfi xnfittnxixrjSirrationabilibus V || 33 sq. sire in pascuis locis om. T
35 iudicet libri || nullam obicicnti ei temporalem T
B* [ 33 ayoolfiots LB] aoajainois M (cf. Loheck nd
Phrynkhum p.2'll) || 34 tv ^wmots LBs\ iv om. M R 36 praescriptioncm libri | 41 pietate V al.
V> loli nQay/tacri L \ 30 uvxid^t/iivrje L || 37 roiovxo
tij rovi Jie | 37 tq. * ovSi ovSi libri jj TIQOS om. L

230

Nov. XXX 7

D E PEOCONSULE

1 itoW.anXaoiov.
lAXXh xal xrjv JTSXIV ttapvXdgei
1 Sed et civitatem servabit sine omni tumultu, et
-navxoioit dxaQaxov, xal axdaiv oi avyxcaQrtaet Xvfit)- seditioni non permittet depopulari rempublicam, fisvaa&m xa} noXixeifiaxi.
xoi/s Stjftoaiovs T iponovi caliaque tributa vigilanter et cum institia exiget, nec
ayQxmvtos xal fiexa Stxaioovvqs eisnqd^ei, ovSiv xJ>v in illia neglegens neque permittens aut publicum aut
xax' ixeivovs aftsXcov ovSe avyxa>Qdiv i\ ro i]/waiov 5 privatos in aliquo circa propria laedi, utpote super
r\ xois iSicoxat xaxd xi neqi xd oiucia tflfiiova&tu,
omnes potestatem habens, sive milites sive scriniarii
ola xf]v xaxd. ndvxatv igovoiav e'x<ov, etxe axoaxiwgloriosissimorum praefectorum aut fortissimorum sint
xcu sXxs axoivtdoioi xcov re ivSogoxuxajv Inkqxwv
magistrorum iuilitum, sive civilem habeant ordinem
taiv re avSgsioxdx&v dsv tsxQaxTjywv, eixe SIOXITIX^V
sive aerarii cingulum, siye maioribus sive minoribus
S-iouv xd^iv eix8 xautiaxr\v {6vt]v, eixe ini uit,6-10 dignitatibus sunt, sjve inter sacerdotes niinistrent.
viov e'ixs tjr' &Xuxxbv<av a^tm^dxtov slev eixs ev is- Unus enim iste omnibus iudex praeponitur tam snae
QEVOI XBXOTSV. els yao obxos aitaatv UQXU>V imaxr^gloriae quam nostraruin legum vel dei prae otnnibus
aexat xrjt te avxbe avxov Sogrjs xfi>v xe TJUSXEQWV vb- memor. Hic itaque publicas functiones }er proconfttov xov xs &eov nob navxtov ftejuvTjpevos- os xovs
sulare ofticium indeticieuter inferre curabit, aerarii
ftev dtjfioatovs ipoQovs Sta xijs dv&vnaxtavijs rdgecos 15 vero quaestus per subiectas dudum ilii sedi personas
dveXXmws eisxoufceo&at yoovxiel, xovs Si xafietaofferet, et eia qui ex cousuetudine mittuntur a gloxoiis nooovG Sin xdiv vnoxeifjsvajv ixelvtp CIQCOTJV xra riosissimis praepositis sacrorum iiostrorum intendens
TtQoscuncov eieoiasc, xai xole it- g&ovs TZQOS- cubiculorum; non yalentibua per tetnpus directis
evois naod rtav iv8ooxdxa>v Tioninoaixwv w
canonicariis <a) gloriosissimo praeposito usqne oborjficov 7ioose'xa)v xoixtovav ur; Swauivcov xdtv 20 lum uuum accipere aliquid aut nomine consuetuxaxd xaioov dxnsfinofitvcoy xavovixuoitov cxaoa xov dinum aut alterius cuiusiibet causae a teniporali
ivSo^oxaxov nqamoaixov fu'xot ofioXov yovv svbe xo~ summario aut publicas exactiones facientibus aut
fti^sa&al xi T\ ovoixart awrj^siaiv fj exegas r^ oiaeBpectabili procousule aut oiticio eius aut his qui voovv alxias ndod xov xaxa xaiobv aovfinnoiov ; cautur iustructores aut praepositis aut alia quacuinxdiv Ts Srjuoaias aiingai-tis noiovftivcov r/ xov negt- 25 que peraona competenti sacrae uostrae substantiae.
pXenxov dvd-vndxov fj T^S xageeos xrts alxov rj xiav
Militaria autem njanus utrique curae horum auxiliaxaXovfxevtav xaxaaxtvaaxmv rj nQantoaixov t\ ixiqav
bitur, removebitque potentibus obsecuadantea et non
iovSrt7ioTe TTOOSOJTCOV dvity.ovxoi xfi frtim rjud/v nsQf
sinet praedia dcvastari et latrociniis affici; neque
ovciq. xb oxQaxiioxixbv 8e ixaxeoq xoiv <poovxlStov ipse circumibit ea, sicut pridem faciebant comites.
xoixoiv flori&riast, nuvaet xs xovs xiov Swaxiav So- 30 Sed neque loci servatores destinabit, sed locorum
defensoribus et qui ex eius officio sunt ad ministe(tvtpopovs xai ov avyxioQriost xa ft>oi' jro^^elff^a* d(
rium utitur.
xal Xjjoxcveo&ai' ovSe avxbs mi^eXtvasrcai xauxa,
ri
xa&ttjteQ oi jtgajTjv 'inolovv xoftr^xes. ov fijj-f ovdi
xonoxrorxni
noxrjOTixhs iy.7tdu.xnsi.
y.7ie'fitpei, dXXa
dXXa
xoXs
xoTs
xd>vxa>v
xbncav
XOTZCOV
ixSixoiS
ixSixoiS
xal xole lx xrjS avxov

xuecoi TTOO vnovQyiav

^ j j a e - 35

2 xnt. ti Se nov xul axQaxttoxiov aixii def,<tete, xovt

2 Si vero alicubi etiam militibus egeat, ex locis
ix xiov xbzuav iv oli rj %(>eia. xaXel ^orj&elv 7t(ios- quibus causa vocat adiuvari praecipiat, et isti exT<X * xai uvxoi Sannvait oixsiats ndvxa ngdj-avot xai
pensis propriis omnia agant et nibil damnificeiit suboviSlf ,Tjftia>oovai xoli vmjxoovt ovSi xaxavaXwaovoi
lectos neque expendant aliquid gratis. Sed et ipse
evoe
T* nooixa. dXX' avxos xi xovxa>v afegereu x?<P
40 his abstinebit utens snmptibus propriis ubicumque
danavaie oixeiaie Gv&a nv eXr}, xav ei jtgbs ixeoav
fuerit, vel si ad aliam eum praecipiamus venire
ttvxvv ixooixafcaifiev iX&etv ^tw^rs', o xe ndotSoos av1 Sed eiiam urbem servabii ab omni perturbulione liberam, nec seditionem grassari in rqmblica patietur.
Ac tributa publica vigilanter el cum iustitia exiget, nihil quod ad ea periinet neglegeiis nec perudttens ut
aut fiscus aut privatt ullo in rcbus suis damno afficiantur: quippe qui adversus omnes potestatem kabeat,
sive milites sive scriniarii et gloriosissimorum pracfectopim et fortissiinorum ducutn sint, sive civile officitim sivc cingulum tamiucum habeant, sive tn maioribus sive in minoribus dignitatibns vcrsentur siv
inter sacerdotes numerentw. Unus enivi hic magistratus omnibtis praeerit el suae ipse famue el nosirarum legum et dei ante omnia tncmor; qid tributu quidern piiblica per proconsuiarc officium sine mora
inferenda cnrabit, iamiacos vero reditus per pcrsonas illi sedi oam subditas invehet, atque iis quoque
operam dabit quae ex consuetudine a gloriosissimis praepositis sacri nostri cubiculi praecipiuntur: ut
gui ad tcnipus a gloriosissimo praeposilo emittuntur canonicarii ne unitm quidem obolum possint accjpere
sive consuetudinnm nomine sive alius qualiscttmque causae a summario qui pro tcmpore esl vcl iis qui
publicas exactiones faciunt vel spectabili proconsule vei officio eius vet catasceuastis qui vocantur tel
praeposito vel alia qualicumque persona aasacrum nostrum patrimonium periincnte. MiUtares vero copiac
utrique earum curarum subvenient, et satellites potentium repriment nec praedia vastari et spoliari patientur; neque ipse haec praetcrmUtet, sicut priores comites faciebant. At ne vicarios quidcm delegabit, scd
2 locorum defensonbus et iis qui ex ipsius sunt of/icio ad ministerium utetur.
bicubi autem militibus
quoque ei opus erit, eos qui sunt in locis, ubi nccessitas postulat, opilulari iubebit; atque hi sumptibus
propriis omnia peragent neque ullo subdilos damno afficient neque gralis quicqnam coiiswnent. Sed et
tpse his abstinebit, propriis stonplibus utens ubicwnque sit, etiamsi ad aliam provinciam eum venire
t xi]v TtoXXrtv L | 4 ovdiv] ncc (i". e. ovSe) c (| 7 xtiv
1 Beraauit T* || 2 seditione T, seditioncm Heimbach |
Bc || 8 *vna(>xu>v libri [| 11 eiev Haloander] eiaiv ML Bs fl 3 tributa vigilanter et Osenbrilggen] et tributa uigilanter
13 xi)t XB oni.B \ avxbs MB] avr^S L || 14 hnavxiov
librifi 5 utpute V\ 6 potestates F | | 9 cingulo libri i
JJB v(} hic itaque C || 17 vnoxsifiivcov Ms\ vnoxsxXrj- 10 sunt V) eint vulg. || 11 leg. praeponetur? || 12 !]
ftsvcav L xx?.ifi6vwv B || noahjv ixeivcp B |) ] 8 rovs et vulg. | 14 inferri vulg. || curauit V || 16 offert Ubri j
L y 7iQaxxo[itvotS B !| 19 naqa xov ivSo^oxa1 noamoGt- 19 cannonecariis F || a add. vulg. | usquc) usque ai
ttovL (Tiaga xov ipSo^ortixov TCQamooixov Haloander) [j vulg. || obulum F | | 20 cousuetudini F | | 22 summaiorio
23 T] xe B || 26 fj xrfi airtov xu&tos B || 27 nocunoolF | | 23 aut officio] aut om. V\\ 24 aut praeposito rafy-l
xtov L || 29 rcov GXf>axio)xix5>v L |j 31 jiop&eio&ai xe et pracpositos F l ct pracpositi V2al. |j aut aliquecuroxal B |j 32 jxa^eXeiaetai B) nsgisXevGEXcu MLs \\ 35 xal que V fl 26 utrnque libri jl eorum V || 27 remouitqoe
xoiit ! 37 xtov xuntov om. Bc \\ 3tt avxtbv La || oerjoeiev libri g 28 deuastari vulg.] deuastare V deuallare T i
L;] Serjaet M || 39 ovSiv] ovSe L || 40 xt om. M || affici vulg.] offici T ofOtii F || 29 fatiebat V || 30 8*1
42 *nf>oixaoifiev iX&tiv ML iX&eiv noosxd^oifuv B || locorum] sed om. F | | 31 ad ministcrium vulg.] ad min'"
x om. L
Bterio VT || 32 utetur vulq. || 3K loois in quibus mlg- I
37 adiuvare vulg. || 40 Bubtilibus V\ 41 ad om. Val

CAPPADOCIAE

231

NOT.

XXX 7. 8

iov xal fj Xontrj &(>ajts{a avd-vjtanavaiv

x xai
provinciam, et assessor eius et reliquum ministeOTQaruoTcov xctl st xi xovxois aTtaGiv oixenxov
is vium. proconsularium et militum et 8i quod talia
xai iv vno^vyion
' avayxrjv %6vra>vf xa^hti- oiunia servitium aut in iumentia sequitur; necessitamp einopTes
ef&rjf,
tem habentibus, sicut praediximus, militibus et si
Gwzd'
xal ei' nves
xaxa xovs xbnovs i'xovai,
xv%bv T\ Sofitoxi- 5 qui per loca habitant scholarii forsan aut domestici
xoi, rois i y f
xols airov,, xbv inl
praeceptis oboedire eius, in cingulo et substantia
TJ/ t,d>vri xal xf> siegiovoiq xivSwov XevXapovfievoi. periculum formidantes. Damus enim ei licentiam et
Sitoev yao avxw naoorjoiav xai xavxrfi aixove acpaihac eos privare, uisi his quae ab eo praecipiuntur
u ti fti\\ xdie vn' avxov noosxaxxopievote
inp
oboediaut, eo quod volumus banc administrationem
W floXefr
JV '(ojv
Movxa M%ovxa
xa
flovXufiefraxbxbv XTJV
('(o%rjv
xav- 10 habeutem terribilem et revereudum subiectis cou-

xe xai niSiaiiwv xois vnrjxoois xa&saxd- aistere. Etenim si quid miles aut proconsularianus
rat. xrti yag et xi axQaxu^irjs % av&vnaxiavbs rj aut scholaris aut doraesticus occasione praeceptorum
ayfihtoioi 17 Souiany.oe Ttootpaasi rd>v intxayfiaxwv
i<dv ahov ^Tiftiwaeie xbv r\uxrqov vnoxElr], xolxo

eius damnificaveriut nostrum coUatorem, boc competens est eum ex illius annonis proprio periculo

nooirjxov loTiv avxbv

ix xtov ixEirw aixrjaewv otxsic 15 percxpientera niederi laesum: ueque pennittet petiitus
tuvSvvw lapbvxa d>eou7isva<u xbv r,SixT}fiivov. ov cvy- ulluin nec hinc venieutiuia laedere nostros collatores.
Xtogrjost re TtavxeXioi oiiSsvi ovSi xutv ivxev&w <foi'i xwvxcov aSatEiv xove rjuexegovs vnoxalels. 'Ak).n 3 Sed etiam publicoruin veredorum cursum aine
xal TOV xwv Srjfivaicov 'in-kiov Soofiov avsTiTjoiuaxov
vexatione servabit; nihil enim excipimus iurisdictione
fvXn^ei ouSev yno dgaioovuev x?;s SncaioSoaine xr,s 20 eius. Et si quis cx quocumque loro ad ])rovinciam
OVTOV. xai i xis xwv d^ oiov$t]nox8 Sixnoxrjgiov
veuientium laeserit et. ultra quam constitutum est
nobi rriv %a>oav tpotxtovxiov aSiy.oit] xal VTZBO xb tsexegcrit, hunc Castigabit.
tayuivov aTicuxolr], XOVXOV uexefavffextit.

CAPUT VIII.
ii Si xni xrjS 7i6h(os xal xwv xalov/isviov
Guram habebit autem et civitatis et frumentorum
aixiovixiLv xai xwv igyiov xu>v nvxrfi, xai Tingaaxev- 25 appellatorum et operum eius, et procuret secundum
aou xaxa xbv rjfiixeoov voftav ovyyoufea&ai xove Xo- nostram legem conscribi ratiocinia et expendi et
yi<jftoi'S xai danaraafrai xni xii xapeiaxd xai noXi- quao aerarii sunt ct civilia. Et vel si quem in-

itxa. Kal ii xiva evoot xovxiov xtov xae avvtj&Eis venerit horum qui quasi solita iusinuant praccepta,
ty&tv ififaveTs xad~iax(6v-xwv jtoosxdl-eis, oxi TS uy-

vel quia aliqui privat aquis aquaeductus, aut quo-

mouxat xov vSaxot xove oXxovsl r\ ontos xd Tieqi To30modo quae circa mnros sunt consistunt, aut ai qiii
iu%a; Stdxeiwai, TJ et xives Eial yttpvgcu xaxit XTJV Bunt pontes in provincia et viae quaecumque, et ai
Xtoyav bSoi xt ooat, xal e'C xts aXXr) xoiavxrj xnxa
qua alia huiusmodi olim male disposita constituta
10 ndXai xaxai jxoXixEvodfisrop xa&ioxrjxs Ttgopaois,
<est) occasio, et buQC eicere omnino foras provin%al xovxov diteXdaBi ndvxcos xrfi ^worts, ov avy%<aqojv ciam, non permittens eum nequc insiuuarc buiusmodi
avxot ovxs iprpavTj xoiaixrjv xaxnax^aaaO-at jtQot- 35 praeceptionem nec lucruin aliquod peuitus inde perTrtj' ovxt xtQSoe T* navxsXioi ixelfrev Xa^iiv. el
cipere. Si enim quandam perspexerit quidem inyao xtva awiSoiusv ijtoxplav yeviofrai, xavxrjv rjfisle spectionem fieri, hanc nos divino pragmatico utentea
v
" 7iQay[taxix(>j xgtoftevoi xvny jtQoe xbv xrp> uotypo ad euni qui administrationem hanc babet et tuae
xavxtjv xal xu> aco jtEQi xovxoiv &o6v(p
de hoc sedi coinmunicantes causam disponimus, ut
o xb noayfia Sia&rjaoftsv, cotxs /trjSevi xde 40 nulli tales pecuniae collectiones ingressibiles et inaoyvgoXoyia; fiaxds xe xai imSgofiovs <Scursibilcs facilc fiant. Qui autem adtninistrationcm
Siwi yivso&at. 6 Si xfjv dq^v %a>v /udXioxa fiiv
habet maxime quidcm per se oinnia prohibcbit; si

iubeamus, et assessor eius et reliquum ministerium et proconsularium et militum et si quod eos omnes
mancipium vel iumentum sequitur: quoniam necesse habent, sicuti diximus, milites et si qui alii in locis
illis yersantur, scholarii forte vel aomestici, praeceptis eius obtemperare, in cingulo etbonis periculum
veriti. Damus enim illi Ucentiam etiam haec iis auferendi, tiisi tussis eius operam dcnt, quia eum qui
magistratum hunc gerit et metuendum el venerabilem subditis esse yolumus. Etenim si quid miles sive
proconsularis sive scholarius sive domesticus nomine mandatorum cius unum ex subditis nostris iaeserit,
hoc par est eum ex illius annonis proprio periculo auferre et mederi ei qui iniuriam passus est. Neque
cuiquam omnino ne eorum, quidern qui hmc proficiscuntur subditos nostros iniuria afficcre penniiiet.
8 Sed etiam cursum publicorum equorum illibalum aistodiet; nihil enhn ab eius iiirisdictione excipimus.
Et si quis eorum qui ex qualicumque iudicio in provinciam veniunt, iniuriam faciat et ultra id quod
constitulum est exigat, in eum animadvertet.
VIII. Prospiciet vero civitali quoque et sitonids.quae vocantur operibusque eius, alque sccundum
Ugem noslram ralioncs perscribendas et tam tamiaca quam civilia consumenda curabit. Lt si qucm inteniat ex iis qui solitas illas iussiones insinuant, quia quis aquae duclus avertal, vel quo in statu muri
tint, vel an qui pontes sint in provincia quotve viae, vel si qua alia est causa talis secundum ea quae
oiim perperam usu veniebant, hunc quoque onmi modo e provincia expellet, neque permitteiis ei ut
tcdem iussionem insinuet nequc ut quicquam omnino luai tnde accipiat. Nam st placuerit nobis intpectipnan quandam fieri, eam nos sacra pragmalica sanctione usi ati eum, gui mapistratum hunc gerit,
cum tua quoque sede de his re communicata, ipsi disponemus, ut nemini etusmodi pecuniae exactiones
proclives et expeditae temere fiant. Is vero qui magistratum gerit, maxime quidem per se omnia prohibebit,
I T om. 13 Q 2 xovxoit ME\ xotoixoie Le fl oixextxaiv
B\b Jjovffi] tial Hombergk male \ 8 aixmv nagqqoias
J." | 0 Txoaiioftivoii B\ t2 ti T dedi ex f] fitVe libri II
av9vnaxiaxbs Af av&vnaxixbs LB [| 14 vfitxsQOv M jl
tovTij> B | 17 ovSi\ ovSiv B |J 25 jtsglaxruaaei L |j
26 rofiov) Cod. 1, 4,26 || 27 xal xa jtoXtxixa B || 28 xal]
*Ai> Bt | 29 jrpa|*c LB | oxi\ ors B Tel quia (. e. rj
OTI) (\'A\ ansXdoei M) unsXaaai LD; | 35 tq. *ov$i
oidi Hbri \ 30 xt] xii L |j 37 ovviSoiutv] perspexmt
quidem (i. c. avviSoi
ftit1) g |J 39 mql xovxov &qev<p
e

2 proconsularium] eius3ularium V || si quo V Q 3 sequitur vulg.] requiritur libri Q 7 ei] cia V eius T |
8 hac] haeo Val. || priuari libri | 10 reuerenda T reuenda F | II proconsulariua vulg.fl14 estom.F|| 15 permittit libri || 18 ueridorum V uerendorum T j| 19 iurisdictionem Tal. Q 20 si om.V\\ 22 excgcrint V\ 24 autem
hubebit Tal. || 26 lcgem nostram T al. |l 30 si qua Va ||
31 pontcs] potcntes potentes (sic) F J 32 alius F|j deposita
V (J constitata libri] constitit vulg. est addidi [| 34 promittens F[) 36 perspexerit] si perspexerit Ffl inspexione F
inscriptionem T |) 38 habeat (habet V) F | 39 disponemua vulg. J ut vulg-] et libri g 42 prohibcat F a

Nov. XXX 8. 9

232

DE PROCONSULB

oZxo&ev navra xcoXvaei' ei Se rtvos xai atpoSgoxioov vero aliquid etiam Yehementius indiguerit, nuntiabit
Sstj&eirji firjvyaei xa jtqoe xa xijv arp> vneQoxrjv nqbs
et ad tuam celsitudinem et <ad) gloriosissimum pracxe xbv ivSo^oxaxov nqambcvtov sr^os xe xohs aXXove positum et ad alios famosissimos nostros xudices, qniitavtv<pT)f*ovs aQxovrae, oli xteiaxt KQoe xb rtQayfia
bus aliqua cst ad causam participatio, et ad nos ipsos,
(urovoia, itQos ie nfias airovs' v^eTs re airip xb 5 nosque ipsum quod agendum est explanabimus.
1 ngaxxiov vtprjyrioofie&a. JSaviSat Se avari&eo&at
1 Titulos autem imponi in provincia cui praeest
xara xi\v ina^lav tjs ap^e* nQosrjyoqinv xivcbv i%ov- appellationem aliquorum habentes, excepto imperio
aas, ituQTjfidvtje xfjs fiaadsias xal rov ra/ieiov, xco~ et aerario, prohibebit in tantum, ut etiam fisci faciat
Xiaei xoaovxov aiexe xai Srjfioaiav noielv xrjv oiaiav
substantiam aliquid tale agere nitentium et manua
xwv xoiovxa xt nqaxxtiv imxeiQovvxtov xai %eiquv 10 auferat horum qui eos imponunt, si praesentes ipsi
aupaiqtio&cu xove xavxas imxi&evxas, ei Ttaqovxee aipraesumpserint; si vero absentium rectores, magni3
xol xoXucptv, ti Si oi xcSv anovxiov jzgovoovvxes, /*B- lllos subdat verberibus. Titulos autem quicuinque
yaXats ixeivovs vno&rjoei fiaaavoie. xovs fitvroi ripraesumpserit sive praesens sive pro absente agens
xloys oexts Sr,nox8 xolfiTjoauv sXxe naQwv etre vneQ imponere, deponens mox infriuget itnponentium caanbvxoi itftdxxcov ava&elvcu, xa&eXmv ev&ls jreotjp;- 15 pitibus, sciens quia, si haec agnoscens negleierit,
f xais raiv hva&ivxcov xsipaXais, siStot toe, si
ipse in suia rebus publicationem sentiet.
tavra fta&eav $qd~Vfir;oetsv,
avxbe iitl xoiS
eavrov
itgayftaot
TT/S Stjftevastos
aio&rjoexcu.
CAPUT IX.
Tav Sixcoy 8i intfisX^aexai avv itaag awxoviq,
Causarum vero diligentiam habebit cum omni conxal oix iaaet xb yeaqytxbv xa&ansQ ftexQi vvv aSi- 20 stantia, nec sinet agricolas Bicut hactenus laedi, nec
xilo&w
ovSi ivoxXrjaovatv foae i'xt KanixaSoxvu
molestabunt noa ulterius Cappadocea multum clanoXXa Boavxit xt xal jtQoexwovvxes xai 6$v(>6fi8voi, mantea et adorautes atque ingemiscentes, sed ipse
aXX' avxbs avxoTs Suuxfjaat. rjfieis ya^ ei xiva 'iSoi- eis iudicabit. Nos enim ai quem viderimus venienUBV iXfrbvxa oi ov nqbxeoov avrcp xa oixsia ngostem, qui suas ei non prius defleverit passiones, hunc
''(>axo na&T}, xovxov av&n inl xrfi xu>qas ovv aT-25rursus ad provinciam cum contmnelia dirigimuB, eo
creXovusv, fSunt xbv a^ovra xaxaXtn(ov zvfris
quod iudiccm relinquens mox currit ad uos. Si rero
ifu nqoe tjpae. ei Si ol ftev Tcqoiloiev xal Xiyottv
illi quidem adierint et dixerint violentos, illc autera
xovt aStxovvTai, aixbs 8i ixSeStTjxrjfievoe ^STJ xal iudex et epulator non susceperit verba, sed gemere
x(n>fcjv bvx imoxQitpoixo xav Xbytov, aXX1 oiuwt,uv
Bupplicantes dimiserit, illi vero coacti recurrant ad
xoi/s Ixexevovxae xaxaXtunavot, ol Si avayxae&siev 30 nos, et maxime si mulieres sint, nosque discamus
xqixetv eis rjfias, xal paXtata ei ywaXxti ilev, rjftsis quia illi quidem adierunt, Dle vero non iuvit, causam
xt fia&otftev a>e oi usv^ nqotrjXd-ov 6 8e oyx rjfiivajo,
statim Buspicabimur quia propter lucrum aut proptcr
ro 7iQayua xa ev&vs vnomevoofitv
a>i v 8td xepSos gratiam aut propter medelam aliquorum factum est,
t) Sia xaQiV V ^' ^eoantiav xtvtav yavo/isvov, iavnosque ei omnibus modis resistemus, et cum triplcx
xove xe aixip navxolas avxtaxrjaofttv, xai xQtnkrji al- 35 etiam administratio sit, triplicera contrarietatem haS
T<j T^C O.QXV ovarje xqtnXaaiova xal xtp> avxiaxaaiv
bebit, rebellante ei iustitia et nobis et legibus.
*, noXzfxovvxoi avxio xov Stxalov xe xai rjfidiv xal
1 xtbv vbfitav. "Arttq avxbvTtQosrptei SsSicna xai xdiv
1 Quae eum decet metnentem et noBtra praecepta
Tjfieri(>a>v na^ayysXftaxtov avafiiftvrjoxouevov, axtva
rememorantem, quae ei dabimus cum adnunistratio-

quodsi qua potestate graviore indigeat, nuntiabit rem et tuae sublimitati et gloriosissimo praeposito et
reliquis celebepimis magistratibus, qui alxquo modo rei participes sunt, et nobis ipsis, nosque ei quid fa1 ciendum sit explanabimus.
Tabulae autem quominus proponantur in provincia cui praeest nomna
quorundam exhibentes (excepto imperio et aerariu) adeo prohibebit, ut et bona eorum qui quid ausmodi
facere conentur publicet et manus abscindat iis qui eas imposuerunt, si praesentes ipsi id qusi sint; sin
dbsentium procuratores, gravibus eos cruciatibus subiciat. Ipsos vero titulos quisquis affigere ausus
sit sive praesens siye pro absente agens, sublatos statim in capite eorum qtti eos praposuervnt confringet, sciens se, si haec cognita neglexerit, in suis ipsum rebus publicationem esse experturxtm.
JX Litibus yero cum omni dnimi contentxone curam adhibebit, nec patietur agricolas sicut usque
adhuc iniuria affici; neque Cappadoces nobis amplius negotia facessent mulla clamantes et supjflicantes
et conquerentes, sed ipse iis ius dicet. fios enim si quem viaeamus venire, qui non prius MI iniurias
suas conquestus sit, nunc rursus cum ignotninia in provinciam mittemus, quoniam magislratu praeterito
statim ad not cucurrit. Si vero illi quidem fpsum adeant eosque qui iniuriam sibi inlulerint nominrnt,
ipse vero iam licentius vivens ac lnxuriae dedilus non advertat animum ad sermones eorum, sed supplktt
plorare sinat, iique ad nos currere cogantur, praesertim si mulieres sint, nosque cognoscamus eos quider*
adiisse, ipsum vero opem non tulisse, eam rem statim suspicabimur vel propter lucrutn vel propter grati&n
vel propter beneficium quorundam factam esse, nosque ipsos illi omnibus modis opponemus, et cum trtpltcem potestatan gerat, triplicem quoque oppositionem habebit et iwe et nobis et legibus ei repugnantihis.
1 Quae quidem veritum eum et memorem praeceplorum nostrorum, quae illi cum magistratus insignibus
2 itqbs xe xrjv LBe\ ngbs xrp> M (| 4
QX]
strot iudices efl5 niirio] ipsum (t. e. avrb) e || 15 ftt(>t~
gr)u ML H 16 tiSrii L Q 19 Stxalav L | naai L j|
23 tSotfiav Bjj 26 oxeXXovfiev^ ML |j 28 J7&7 om. e Jj
30 xaxaXi/mavei B \ 33 tai rj] rj om. e U 34 iavxoie
TC avroj LB (s)] inavxoie xi avxbv M || 37 t]fiu>v xal
om. JB
2 ad svpplevi (| 3 famossitnos V || 4 aliqua vulg.] aliqui Val. aliquid T \ partipatio V"1 fl 5 eiplanauimns
libri || 6 titulus T al. || 7 appellationum libri | 10 auferat vulg.] offerro libri j| 11 magni V\\ 13 praesumpserint

T \ 14 infringere T infringe V \ 22 et adorantes ow. Y\

23 si quem Tal.] si quidem V\\ 24 suam Va\ *ei oon]
ei oino (i. e. oinnino) V enim Tnl. |j defluerit V[ 25 eum
V\ om. T. al. $ contumeliam VT\ *eo] et libri^ om. tmAr.l
27 illi om. V H quidem vulg.} qui libri Q adieccrint V |
uiolentes V |j 3t iuvitj iubet Ubri (iuyet Beck) \ 32 W
epicauimus libri || lucrum aut propter om. V\ 33 U^
vulff. H 34 rc8iatimu8 FJ 35 etiam V] et al., om. Tei w
An etiam collocandum post triplicem? [| fit V \ 36 reW;
lante] reuelantes Tal. rcleuantcs V | institiam (iastioii^
V) libri U 38 nostram Val. | praeceptam V* |j 39 reof
morantem] rememoraro V memorare T al. memoranW*
vulg.

CAPPADOCIAE

233

Nov. XXX 9. 10

cvfifiol.ois (y.d?.ovv
ioiiJOfitv arxip <Tvv xois
gtvxiTii-),
navra
Si xavxrt xni oi nd/Mt
ftnvSdxtt
nqaxxuv xaxd xbv rtfidxEoov
oxonov, yviay-rfi xe tao1
n>
ISVOV
. . . . . ! , . . , . . /.--v
*X0r - 7/ " ' ' .-xni xafrapoxrjxt
y_Biptov
*<** v*^..*^^*
'

nis codicillts (vocabant autem haec veteres mandata

principis), omnia celebrare secuudum nostrara intentionem, et voluntatis aequitate et puritate mauuum
utentem et iustitiam honorantein, qua nihil inter hoa, rts ovSiv iv dvfrooJ7tois iaxiv ia%vyo- 5 mines est fortius atque meliua nec commcndaudo
xt xni xdXXtov ovSi olr.eiovv x^Efp xe xai 0naideo ac principi magis valens. Talera enim eum
v Svvdusvov. orxa ydo uvxbt'r roiovxov xnl extantem et ita a nobis testimonium habentera solutn
-'---''
'--- "
'
omnia agere in provincia volumus, nec causas altcro
aliquo audicntc nec nobis facile eligentibus eas alteri
axooeofidrov, oi>xs rjnov (mSias ai^aoudveov 10 cuiquam delegare neque dirigentibus aliquoa aut ocxtvi naqaadfinsiv ai/xas ovre ixnEfiybvxwv
casione violentias probibendi aut per aliam quamrj nooipd.au xov /?s xcolvsiv rj xax1 dXXrtv libet causam; iusuper et, ai quid tale hactenus gcstum
,,A,'.^/vi- *',*..,
oiarovvorjnoxe
aixiaV itqbi XM r.dv EX T* XOIOVXO est aut ex sacris nostris fonnis aut ex praeceptia
ipso totam
accesciv xai
(pvrtot.

naooSov b%eiv 7tuvrs).cos ov avyx,at-

CAPUT X.
Kni ravTTjv Si 8% TTJV aoyrjv xara rb rtSv avfrHanc quoque adrainistrationem secundum proconvnarcov 'iSiov ir xale jiBQi^linxote ri&einv. Kal xds 20 sulum speciem inter spectabilcs ponimus; et appellayt ixxlrftovs xae naq' avxov xr\v arjv vnegoxrjv a/ia tiones quaa tuum cultnen una cutn gloriosissimo
T^j ivSo^oxnxm xoiaiaxcopi xov bslov rjfioiv naXaxlov
quae8tore sacri nostri palatii socundum consultatioxath xb x<bv cousultationwv axr,u.a xgiveiv pov?nuin schema audire volumus. Si qua vero ex utrafig&a. ti Si xit i}- exaxEQas KamtaSoxCas Stxrj nev
que Cappadocia causa quingentorum minor aureorura
xaxoaicav i)Axxmv XQVGWV ifiaifios yivrjxai,, ene d 25 sub appellationc liat, sivc cx nostra iussione datus
rturiiQat xshvasoig 6 SESofievos eirj dtxaoxns EXXE h'x sit iudex sive ab aliquo cingulo (ut tamen non speiivoi aQxrjs. a>e fttvxoi /ITJ 7iegij3?^7txov avxbv xafrctabilts sit), hanc ipse spectabilis proconsul audict
loxavat, xavxrjs aixbs 6 tieQiBfaTzxo av&vnaxos axqo'
secundum diviui iudicis schema et secundum sacrum
aotxai xaxh xb ,xov &tiov oixaoxov o/i]pa. xal xarit
auditorium. Ius enim ei etiam hoc damus et decoTO 9tlov nxqoaxrtoiov. diy.aiov yap avxtD xnl xovxo 30 ramus cius cinguiutn privilegio tanto, quautum nullus
SiHofiev xai xoa^iohfiEv owrqJ xi]v aQxvv TtqovofUa hactenus in Cappadocibus mspexit. Sit ergo iustus
rooaixy, OOTJV ovSels /'f*o xai vvv iv KannaSoxais
et excelsac scntentiae et ad nos lcgemque respiciens,
ctfrtaxai, "Eaxut xs olv Sixtuo* xal vynj?Myv(6fia>v, quia si quidem haec observct, manebit in cingulo
nai tii iffias XB xni tbv vo/wv 6QO>V, xni yivtoaxcav
longius et Buscipiet eum merito aliud potius; nostras
ut ti fiiv xavxa xrtQoirj, /isvii xe inl xr,s agxrfi ijri 35 autem neglegens iussiones et aliquos potentium et
futxobv xnl StaSi^Exni ye avxbv laws ixd(>n fisi^wv
non uostrag leges et nos curans citius amittct quae
opCT' xdjv Si TjfiExiQwv dftsXrjoas xtXevouav xai xivas
data sunt, et de cetero in reprehensibiJibus erit,
xuv dwnxmv, a).X* ov xbv vofiov xal rjfias &E(>a- nostro apparcos indigiius iadicio.
Ktvmv 0'axxvv xs dxtiEOeixcti xav So&dvxav xni xb
lombv Iv xaxtyvcoofidvots Kaxai, xrfi rjfiextQae tpaveii&O
ifroi XQfofios
dabimus {veteres autem ea mandata principis vocabant), omnia secundum nostrum consilium peragere
decet, ut et voluntalis aeouilate et manuum puritatc ulatur et iuslitiam honoret, qua nihil est intcr kotnines fortius aifjuc pulcnrius qnodgue commendare deo et imperatori magis valcat. Talis enim citm sit
et tale a nobis tcstiuionium /uibcat, omnia eum in provincia solutn peragere volumus, ut ne lites quidem
alter nudiat: nos enim neque facile animum inducemus alleri eas delegare negrue quosdam emiltemus aut
vim cohibendi nnminc aut alia qualicumque de causa: praeterea etiamsi quid eiusmodi adhuc vel ex sacris
nostris sanctionibus vcl cx mandalis magistraluum faclum sit, hoc omnibns modis irritum fiat, cum ipse
integram provinciae adminislrationcm suscipialncqve alleriaditum vllo modo cdnccdat.
X. Atque hunc quoque magistratum secundum id guod proconsulum proprium est intcr spectabiles
referimus. Ei de appcllationibus quidem ab co Iransmissis tuam sublimitatem una cum gloriosisstmo quaettore sacri nostri palatii secundum formam consultalionum cognoscert volumus. Si qua vero in lite
quingentis aureis minore ex utraqne Cappadocia appellatur, sive ex nostro ittssu datus est iudex sive
ab aliquo magistralu, modo spectabilis ne sit, illam speclabilis proconsul audiet secundum sacri iudicis
fonnam et secundum sacrum auditorium. Etenim hoc quoque ct ius damus eiusque magistratum tali pritdlegio ornamus, qnale nemo itsque adhuc in Cappadocia vidit. Sit igitur iuslus ct anbno cxcelso, et tam
ad nos quam ad legem respiciat sciatquc, si quiacm hacc observet, et in magistralu se diu mansurum et
aiivm fortasse maiorem magistratum tpsum exccpturum essc; sin vero iussiones nostras neglcxerit et po~
Unlioribus quibusdam nec vero legi el nobis inserviat, et mox iis quae data sunt se privatum iri et in
postcrum inter damnatos fore, qui nostro indignus apparuerit iudicto.
1 rffi om. if*L | 2 fiarSdxa Tioivxinit ML] Qt
ta.Yfi.n-tn paadixa B \\ 6 ovxi B || 11 avxfte Me] xavxae
Lti | ovSi B | 13 T<5 A/] TO LB | 15 nQoixa&as L \
17 ffwwpwnit ML jj 19 rb om.M\ 20 tdiov] specicm
(. e. tdiav) r | iv role L | 23 xovaovXxnxiovoyv L avv
thiatcav B fjxot rebv avveXtvataty t. v. M Q 24 ixi^as
L \ 25 iXnxxta L \ 27 t"] <"" LlB, ante fidvroi add. L* \
29 iJixnexov MLBs\ Stxnaxr^lov Ilaloander (| 31 avxip
TI
J*' "PZ7"] 0 cingulum e \ 32 oaov L || 34 xal yiva>e*fiy om. r | 35 rrj^oirj] goirj Lx Avij L2 || 38 xbv vofiov}
8o$trM lege e { &tffaneva>v] ov V-eQantvaiv L1 \ 39 r]
H L | 40 Xoinbv dyxaxeyrwojtdvots L

1 codicillis 3 uoluntate e| in ras. 3 versuum scr. V

rocabant] ei uocabant V |J 3 uoluntate V uoluntatem T
manuum utente (tente Va) V manumittente T\ 4 quam
V\b est] et Vi neo om. F | commendare wlg. || 6 ao]
hao Ffl 9 fatileelegentibus F J 11 uolcntiaa V\ 15 suscipientem tt 16 Binentem libri \ 21 lacunatn notavi (ab eo
pro quos vulg.) \\ 22 sacri om. V al. \\ 27 proconsule
libri | 28 iudicii vulg. fl 29 aditorium V \ ius et ct
om. VI 31 cappadotibus V | Sit om. V \\ 34 longis l
36 amittct vulq.\ nnuttit VT (] 37 in reprehensibilibuH
inreprehensibilis T irrcprcbensibilU (ca Vc) V in reprehensia vulg. Q 38 apparct V

Nov. XXX 11

234

DE PROCONSULE CAPPADOCIAE

CAPUT XL
x
Si xal naQ&tvcov aonayas xal nlsove^Cas
Adulteria quoque virginmnque raptus et violentias
*ai avS^ofovtns xai eC T* rcov^roioircov axl nXrj/t- et homicidia et quicquid talium est delictorum puniat
fieXrjfidrcov ovxca xoXa^eroi nixgcos, a>e bXlytav av&Qw- amare, utpote paucorum hominum supplicio oinne
Ttotv iifuoQia xb Xonxbv anav Strjvexws oaxpgovloai,
quod reliquum est perpetue temperetur, sitque curo
xal Saxa fisra rov vifiov atotpqoviarrfi axQifHjs xcbv h lege castigator subtilis deliuquentium. Non enim inafiaQravovrcov. ov yaQ anavbqtania xovxo, fieylart]
humanum est hoc, maxima magis humanitas, dum
Si Sij ftaXXov fpiXav&(>a>nia, xb xfj raiv bXlyaw impaucorum correptione multum salvum est. Si vero
aroof^ itoXv xb aaXJo^evov elval. Ei Ss avaa-joixo
passuB fuerit aiiquem in talibus accusatum, qui ei
'inl rotoirois yxu)Mvfiivovt os aixio t^avrjv rj militiam a u t digmtatem aut sacerdotium aut aliquid

fiiav ydo OVXB iaxvv oixsCav ovxs xrjy SXEPOI&EV nqo- cinium ullus proferens Buper talibus criminibus (efaxaalav oiSsls itpoXoxbftevoe dni xowvxois eyxXr;uaai fugiet) legein. Sed et si quis inmiscere se ipsum
Staq?evsxat xbv vbftov.^ dXXa. xai ei xis ifxpdXXsw 15 tafibus praesumpserit patrociniis, et ipse similem
iavxbv xotavxaie &appf,ai8 7tqoaxa.aia.is, xal avxbs
sustinebit quam is qai delfquit pocnam, idein exiofiotav v<pdl;ei xu} n).t]fifxtXr]aavxi, xrp> notv^i', xaixbv
stens peccare et peccantem ac delinquenteni taliter
ov (i/uaorelv xe avxbv xai xbv dfta^rovca. xai TtXrjf.i- festinare abripere legis manibus.
fieXrjoavxa xrjXtxavra OrcsvSeiv i^apndaai xwv xov
1 vbuov xlQ^v'Tnoxa&rosxcu 8e T<J> vbfuo xal 201 Subditur autem legi huic et descriptio declaran3,
dnoyqatpri SrjXovoa, xi fiiv avxbv ix xov Srjuoaiov Xafi- quid quidem eum de fisco percipere et qui circa
pdrsiv xai xois neoi aixbv Tcoosrptei, xl 8e jtqotpaasi eum sunt competat, quid autem occasione dare coSiSovai xtav avfipoXaiv, xl Si ds<peoeiv -tt evaepsl
dicillorum, quid vero inferre piae domui sacratissiotxco xrjs &BioxdxT} Avyovaxrjs XTJS Tj/uexeoas avufilov mae Angnstae nostrae coniugis, trifariam quippe
SrjXaSij xQtfieows xaiv quinquaginta librarum auri c-25 quinquagenis libris auri inferendia, hoc quod olim et
xofi^ofievcoVf xovro 8TJ xb xal avo&sv xai fitXQ1 *'*"' bactenus tenuit.
2 xexnaxqxos. Kal xa&agws xots f/fisxEQois inrjxoon
2 Et pure nostris subiectis (hoc quod saepe dixi{xovxo o7tQ noXXdxis EiQqxafiBv) x^vasral> ^Qayfia mus) utetur, causam festinatam nobis et pecunias
SiBanovSaoftivov rjfiiv xal xfpjp-dxaiv dfisXvaai naoaneglegere procurantem magnas, utique in tautis cxcxevdaav fisydXcov, xalxoiyB iv xoaavxais Sandvais 30 pensis et in bellis maximis, per quae dedit uobis
xai noXdfiois fteydXois, 8t av 8I'8COXEV Tifilv b &sbs aeus et apud Persas agere pacem Unandalosque et
ngbs Ilegaas re dysiv Elqrpnjv BavSlXovs xs xal 'AXa- Alanos et Mauruaios religare et AMcam uuiversam.
vovi xal MavQovalovi xziQwoao&at, xal A^pgixfjy bXrjv insuper et Siciliam possidere, et spes habere bonas
xai TtpSs ya xal JSIXBXICLV xaxaxx^aaad"at, xal iXnlquia etiam reliquorum nobis detentionem annuet deus.
#ns /^et' dyn&de oxi xal xaiv Xontfov tjfiTv xijv ini' 35 quam prisci Romani usque ad utriusque oceani fines
xodxEiav vsvaetsv 6 &eds vamEQ oi itdXai 'Pcofiaioi tenentes sequentibus neglegentiis amiserunt; quas nos
' v xdrv Ttgbs ixdxEQov a>xsa.vov bpiary xpaxrtaavxBs
divino solacio confidentes in melius convertere festidtpe^s antfiaXov Qq&vftiate" at yftsie rjj Ttapa namuB, nihilque nos pigebit horum quae ad novissiavfzftaxiq &anpovvxBS dni xb xpsixxov fiExa/3dX- mam difficultatem tendunt, yigiliis et aliis universis
Xet ajtevSouEv ovoiv xe oxvovftsv xa>v sts do%dxT]v 40 laboribus pro nostris subicctis semper uti. IucuniHvSy.oXiav rpcovxcov, dypvitvlati xa xal danlait xal
xolt dXXote aitaai novois VTXBQ xarv TjfiexE'gcov vnijxoatv SirjvRxuis xaxaxpcofisvoi. 'JHvxBv^sxat Si xai xois
XI. Adulteria vero et virginum raptus et libidines et homicidia et si quid esi eiusmodi delictorum
adeo severe puniat, ut paucorum homnum supplicio quod reliquum est omne continuo emendet, sitque
cum lege diligens dclinquentium castigator. Neque enim haec inhumanitas, immo maxima potius humamtai
est, quod paucorum castigatione servaiur multitudo. Quodsi quem tulerit propter talia accusatum, qui ei
cingulum vel dignitatem vel sacerdotium vel eiusmodi quid obtcndendo speraverit se eripi ex manibus eius
posse, sciat se nostra grqtia indignum apparere. rieque enim qnisquam sive potcntiam propriam site
alicnum patrocinium praetendens tn eiusmodi delictis Cegem effugiet. Sed etiam si quis tahbus palrociniis se implicare ausus sit, ipse quoque acqwlem atone qui dchqxdt poenam subibit, cum idem sit peccare
1 ipsum et peccantem atque tanta aelinqucniem stuaere cx legis manibus eripere. Subicietur autem legi
etiam descriptio quae declaret, quid quidern eum et qui circa eum sunt a fisco accipere, quid aulem insignium
nomine dare, quid deiiique piae domui sacratissimae Augusiae coniugis nostrae inferre oporteat, scilicet
ut trifariam itlae quinquaginta librae auri inferantur, id quod et olim et in hunc usque diem valuit.
2 Atque inlegre subditis nostris (id qnod saepe diximus) utetnr, quae res summo nobis studio est ct cffccit
ut magnam pecuniam ncglegeremus wl in lantis sumptibus et bcltis mac/nis, per quae deus nobis dedil ut et
Persas ad pacem adduceremus et Fandalos et Alanos et Mauros subtgercmus et Africam totam atque insuper Siciliam quoque recuperaremiis, utque bonas spcs habeamus fore ut etiam reliquorum imperium
nobis deus adnuat, quae veteres Romani usque ad fines utriusque occani subacta deinceps socordia sua
amiserunt: quam nos dei auxilio confisi in melius mutare studemus, nec quicquam eorum quae extremae
difficultatis sunt detrectamus, et vigitiis ct inedia et reliquis laboribus omnibus pro subditis nostris per~
3 ovxeo om. ff U 7 8i Srj om. ff H pnX)jov MQ\ XOVTO
LJD\\ 9 ^oivrjv] militiam c |] 10 Igaovvrjv Ll j| 15 if*~
fiaXslv B || 17 xnvxTjv ov L [| 18 afinoxatvxa. M |
20 vTto&Tiatxai L || xto vo/tq>] legi huic V || 22 xl 8i\
frt 8i L \ 25 quinquaginta librarnm auri M) om. L,
nBvxrjxovxa x<*v<tbn> (tov XP- B) XtxocHv M s. v., B
26 xnl ava&sv) xal om. s || 32 BnvSiXove xe AfLBe]
*ftl BavSlXovS re Scrimger. vulg. || 38 dnif)a).Xov L jj
39 fiexapaXXsivL firtafinXtivB || 41 xai dairiait om.e
1 quoque uirginumquc V] uero et uirginum T 0 3 ut-

pute V I) 6 maxima Heimbach] maximo libri (1 mnximae

raagia humanitatis vulg. 11 sententiam F | | 12 aliunde
patrocinium Otenbruggen] alio de patrocinio libri || 13 etfugiet add. vulg. g 15 pracsumpserint libri fi 18 arripere
F | | 20 robdetur vulg. fl 21 qui om. VaL jj 23 prae dojjmtu V\ 24 quippe] in V\\. 27 caepe] spe F 1 1| 28 utitur
causam festinam libri J 30 in bellis] libellis V g nobis
dedit V | 32 maurosiua VT Q religare Beck] rele^are
libri I afiricam uniuersam V unioersam affricam T |
33 euper V |j 35 quam Val.] quae vulg. fl pisci V j
37 festinemaa 7 | | 40 utentea vulg.

Nov. XXXI pr. 1

235

DE QUATTUOK. ARMENHS

itaQayyiXftaatv fjuiov, a?teQ Sroaofiev avrip

ovnfiohov T;S aQxris, xad-a tfinQoo^Bv tiQtj
tineo XOT' bxtlva 7TQU^EUV anavra, d^a
ta-im xal Sta nnvxiov agios TJJS fjfieri^ae
co^rg TC xai xQioetoz.
{'Eniloyos.y
Tnvra toiwv anavra ta Sw TOVSB
%ov folov vofiov Sr^Mvfuva ij af; vneooxv ytvtooxovoa
tot xe eifnjuevas aixf,aus xia trts agxijs iavrr,i StSinw
&ot'>vu> oixrn xe yavxyv Xoxuj oeuvijv
j y
/ yevo/tisvtjv,
j
,
olXois fixbz
fixbz Easafrcu
Easafrcu negionovdaffxor
negionodaffxor
xfj xov
xov vvv
nolXois
xfj
avxrj So&ivxos nao' tjfidiv dv&ov* xe xai'a^iw/taxos
txtvfilq.

(Dat. xv. k. April. CP. p. c. Beiisarii v. c.)

bat autem etiam mandatis nostris, quae dabimua ei

cum codicillis administrationis, sicut dudum diximus, et si quidem secundum illa egerit uniyersa,
mirabilis erit et per omnia dignus apparebit nostro
5 iudicio.
(Ej)ilogus.) Haec igitur omnia, quae per haDC
sacram Qostratn declarata sunt legem, tua celsitudo
cognoscens et memoratas annonas cinguli huius praewtbeat Bedi et sic eam noverit honestam factam, ur
1 0 merito plurimis sit studium nunc ei ddati a nobia
floria

[a. 536]

et dignitatis coucupisceutia.

Dat. xv. kal. April. CP. p. c. Belisarii v. c.

AA

XXXI.

IIEPI
T2N TE22AP2N APXONTfiN
APMENIA2.

R DE DISPOSITIONE
QUATTUOR ADMINISTRATIONCM ARMENIAE. R

Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp.

'O avxds /3aaiXeis 'Jcaawtj xcp ivSol-oxaxip Innoxm
xtav Uotoi' T^S "Eco nQntxmoUov rb /?', nrto vnaxtov xiti TiaxQixio).
20
(Fraefatio.) B& quae frustra posita sunt et
(IlQooiuior.)
T uuxrjv xEifieva xal ixxs/
cffuse si ad competcntem veniant ordiuem et dispoi 7ip6i xiji' it(HHTjY.ovaav atpixono xri^iv xai iua
nantur
bcue, aliae pro aliis causae videntur, meliores
*alwi, Sxepa xe (<"v) dvd-' hioiov xa nqdyfutTa fnivono xaXXUo xe ix xeiqovatv i^ dxoo/iiov xe xexoauij' ex peioribus, ex indccoris ornatae, dispositae ct dis/Uva Sirw&gamtvn rs xai SntxExgi/isru ty. xibv ep.- 25 cretae ex inordinatis prius atque confusis. Hoc et
xooa&ev axdxrwv re xal cvyxs/y/iiviov.
Tovro xal
super Armcuiorum regione commissum invenientea
ixi xf;i IJQ/teviiov ^<w(>g afiagxavoftvov
evgvvxes aestimavimus oportere in uuam congruentiam depuioft9ijutv xQ'ivni KQOS fiinv aQuoviav rn|a* avxrjv, tare eam et ex disciplina robur ei dare competenB
xni ix rt]s tvxagfai ia%Lv xe avxji Sovvm xr,v TXQO- ordinemque imponcre decentein.
rpovoav xdt*> xe iniitslvai xi\v nftinovaav.
30
CAPUT I.
ToiyttQOvi' xtaangns tlvat wxoiry.aftBv Idpfisvius'
Itaque quattuor fecimus Armenias, aliam quidom
itjv fiiv ivSoxdxtjv, r;s r/ iirjxoonokit xy xi;i tvasfiovt interiorem, cuius metropolis piae Dostrae api>ellatioyiaiv TtQosrjyoQias ' f
'xatay.sx6aftr
-.-'nis --cognomine decorata est, primitus Bazauc sive
ngoxetxni
QOV Ba^arii JJTO* Atovximohi
r.alovfiivr,, rjvTieo xal Leontopolis uuncupata: quam etiam proconsularitate
Nnv. XXXI Graece ertat in MLy e. 1 Tiooapas alvat . . . 3 in B 6,14. Epit.Theod.il,
Iulian. const. XXXJX.

Athan. 4 , 11.

petuo siisceplis. Jncumbct aiitem in mandata tjuoque nostra, quae dabimus illi cum insignibus potestatis,
siciit antea diximus: el siquidcm sccundum illa fccerit omnia, et laudandus erit el nostro imperio et
iudicio per onuiia dignus apjtarebit.
Epilogus.
llis igttur omnibus quae per hanc sacram legem declarata sunt cognitis tua subtimitas
tt annonas quas diximus sedi huhis magistratus praebeat ct eunaem adco honoratum sciat factum esse, ut
muUk mcrito expetendus sit futurus decoris et dignitalis nunc ei a uobis datae desiderio.

XXXL

DE DISCRIPTIONE QUAT2V0R PRAESJDUM ARMENIAE.

Idcm Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto sacro Orieiitis praetorio iterum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Qnae tcmere iacent el effuse si ad iustum ordinem peryeniant ct bene disponantur,
el aliae pro aliis rcs apparebunt et meliores ex deterioribus et ex inornatis ornatae et ordinatac atque
distinctae cx inordinatis prius atque confusis. Quo in genere citm ctiam in Armeniorum regione pcccatum
ate inveniamus, in utiam congruentiam catn redigendam et ex bona constitutione et robur conveniens ei
dandum et ordinem dccentem tribuendum esse existimavimus.
1. Itiiqne gualtuor Armenxas instiluimiis: unam quidem intcriorem, cuius metropolis piae nostrae
appellationis nomme decorata est antecC Bazanis seu Leontopolis vocata, quam etiam proconsulatu hono2 Ka&dntQ B |) Snngoo&ev LB] iiQoa&ev M || 4 faxot 34
L | 5 "QX^t xe xal oin. s, re xal XQUJSOH otn. LB
|j
7 &i(<n> rofunA sacram nostram legem e || 10 noXXip> L jj

ML fie^avls B

Theod.

2 cum om. F|j 3 illam libri | 4 mirabili V\ 7 nostra

F l | tuam F | | 11 concupiscentiac libri {cf. XX VIII,
IIJWS ,1/) tixoxws | 13 tubscr. om. 3fL |j xv k.
April. c(A'.h.)) k. April. Iul (om. lul. codd. rell.) firjvl XXVIIII extr.) || 13 constantinopol. V constantino T |j
bilisiario v. c. con. VT Neoburg. || 14 /. fy XXXL
ixftiia Theod. | p. o. Bclisarii e (Ath. Theod.)] cona.
fcili. /u(,P bilis. lul." fl post subscriptionem non servatur De dispositione V H 22 ueniat F|| 29 diccntom VT |j
indu At guo agitvr 229,4.13. 234,20 j| 16 aQxoyrtov) ad- 34 q. prooonsularitate onorauimns Neoburg.] proconsulrauimus V, prooonsularitate 236,3 conipettiniitrationum (i.. dQ%a>v) c || 19 ioi M\ aicias L fltantem
23 av addidi Q 27 dQfittiat L \ 31 thai om. L(l) || tcns est om. T

Nov. XXXI 1

236

DE DISPOSITIONE QUATTUOR

'a rtxtftTjxaftev, rts Idxaxioe nnorcxijxer b honoravimus, cui Acacius praefuit magnificus, spefteyaXo7t(ttTi6'ar<tios, onexxapiXiav te anoyi\y avxes xrp> ctabilemque declarantes adiniuistratiouem et omnia
aqxw * nuvxa SOVXES avxfj bnbaa jrjaosijxov ianv
dautcs ei quae competens est procousularitatern Iiaav&vnaxeinv H%ziv' axo).fj xe yag nixrjv Kai^xoofirj'
bere. Stola quoque eam decoravimus procousulii
iiv
et
cauev avO-vTidxov xai Tzdrxa av.o/.ovfra^ xovxon i'x
5 omnia quae baec sequuntur habere disposuimus, et
Sitxvncoaauev.
xai noXet? nvxji Seddttaftev OEOSOurbes ei dediinus Theodosiopolim, quam etiara prius
otovnoXiv xe, i}v xni ngoxeQov tlxs, JSdxaXdv xe xal
habuit, et Satalara et Nicopolim et CoJoniam ex jmma
Nw.onoXiv xai KoXtovEntv ix XTJS Trgiorjv ngu>xr\<i*Agp.sdudum Armenia nuncupata sutnentes Trapezuntaq
viae xuXovfie'*v;s Aaftovxes, Tgunetovvxa xe xai Kegaet Cerasuntcni ex Ponto dudum Polemoniaco nnneovvia ix Ilbvxov xov rcgcbijv JloXefuoviaxov xaXov-10 cupato, secenientes carum aiias quidem a clarissimo
fiivov, xwgioavxes avxwv xas /tsv xov Xaungoxaxov
provinciae iudice, alias autem a spectabili moderaTJJS i-naQxin? agyot-xos xns Si xov izegtpXenxov fiotore, septem civitatibus totam provinciam shituente9
degdxcogos, inxd xs itbXeoi xr,v o?.t;i> 4nn.Q%iav negtet quodammodo confiniura est earum.
axrtaavxes xnl bnbaa XT]$ negtoixidos iaxiv nvxwv.
1 Jsvxtgav di ixdsnusv ^glieviav XTJV gungoa&sv 151 Secundara vero ordinavimus Armeniam prius PruizQtoxTiv xaXovfiivr,v. i;s yysiTat Jtefidoxeta, nokets avsam nuncupatara, cui praeest Sebastiopolis, ei trixfj ngoivelfiavxes xt}v xe xwv 2tpa<nonoXixd>v iqv xal
buentes et Sebastiopolitarum quam etiam prius harigbxsgov elxe, xal TXQOS ye Kbfinvd xs ix xov xnXovbuit, insuper et Comana cx appellato pridem Poleuivov TigioTjv IloXeftcoviaxov JIovxov xal Zr{Xav ix xov
mouiaco Ponto et Zelani ex llelenoponto uec non
JEXevoTtovrov, xal pTfv xai Bgtffav, toixe iv nevre 20 et Bersam, ut iu quinque civitatibus sit provincia
nbkeoiv elvnt xrp inagx^v
TUVXTJV, xai ny agxhv
haec, et administrationem praesidalem existentera rertyefiwiuv vvanv xaxaXmovxes inl xov ngoxdgov oxv~ linquentes in priori figura et iudiccm eius unllo deftaxoe xai xbv agxovxa avxtjs oiidevi xoafirjaavxes
corantes nomine potiori, sed quod prius habuit hoc
ovofiaxi fititfivi., aXV S Ttgoxegov sJxe xovxo avxq> ei rcliuquentes.
2 xaxaXmbvxK.
^Eni xovxote xe xgixjjv Idgfieviav 25 2 Ad baec autem tertiam Armeniam constituimns,
ydfis&a XTJV TXQOXEQOV Sevxignv, r,e rjyelxat Meprius et secundam, cui iraeest Melitene civitas antind/.ts n^xtia, noXiS iTitoyfios, iv xaXt xs yrfi
qua, civitas mediocris, in bona terra et aere poM<a utgoi xei/tivTj xnl ovSs nbggia Steaxwan xrov xov
sita nec procul distaus a fiuctibus Euphratae. Hanc
Ev<pgvnov gevunxtov. xavxrjv tpq&rjfisv Stlv xnxa xb
aestimavinms oportcre in praesenti augere et in
nagbv avirjcat xni cis xb xd>v rntBxxafiuitov fttxa- 30 spectabilium mutare figuram, iudicemque ciu8 IustitfxTjaai o%i]fia, xbv xe agxovxa xavxrfi 'Jovaxivmvbv
liiauum nominare comitem, et dare ei ct pro annoovopdoai x6f<rtxa, Soivai xr. avxm xai i<7tig aixrtat(oy
uis solidos scptingentos et eius assessori solidos
Bolidos septiiigentos xai xo> ye ai>xov TingiSgto soHseptuaginta duo oiticioqtie eius solidos nutnero tredo3 septuagiuta duo xal xfj ye aixov xd^et solidos
centos sexaginta, et omnia habere quae talium prosexaginta, unnvxd xs i'xeiv b'm/ca xatv xotovxtvv iaxlv 35 pri& sunt scdium; et prideni nominatos oflimks
iSta &govo)v. xous xe 7IQC6T/V vroun^outvovs xagcworania quidcin agere quaecumquc et prius, et lnaxioie
xat Txdvxa pet> ngdxxeiv bnoaa xai t'u.7xgoad'sv, uul
circa publicam exactionom vacare, in comitianoruffl
fidXioxa Ttegl xi]i> 8t]fioaiav ei'i;7tga^tv rjoxoXtjo&at, ti
vero appellationem mutari, omuibus eis ita senanSi XTJV xdJv xofiixturtuv ngosqyogiav fieiaSaXelv, ndvravimus, cvi Acadus praefuit magniftccntissimus,
cum et ut spectubitis slt magislratus effccerimus tt
onmia ei dederimus quae proconsululinn hubcre par cst: stola eitim proconsutis eum dccoravimus et ut
omnia nuae his conseciana sunt habeal cniisttiwmus.
Et urbes ei dedimus Tftcodosiopolim,
quam i-tiam
prius nabebal, et SaUdam et Nicopolim et Coloniam ex priore quae antea fuit Armenia assnmptas, et
Trapczunta et Cerasunta ex Ponlo qid anlca vocabatur Polcmoniaco, eanim nliis a ctarissimo prorinciae
praesidc, aliis a spectabili moderatorc sepuratis, ut septem urbibus et quae in vicinia eartim sunt unher1 sam provincimn circumscriberemus.
Secutidam aulein insliluunus Anneniam, quue anlea prima vocabaiur, cnius caput est Sebastia, urbcs allribuenles ei et Sebastopolilunorum
quam eliam prins hahcbat, et
praeterea Comana eX Ponto qui olim vocabatur Polemoniaco ct Zelam ex Helcnoponlo nlque tiriuvn
guoque, ita vt quinque urbibus haec provincia co^istet, et potestalc, quac praesidatis erat, in yriore
forma relicta et praeside eins nullo nomine ampliore ornato, sed co quod ante /nibebat ipsi rcticto.
2 Praeierea lerliam Armcniam constiluimus, guae prius secunda erat, cmus caput est Mclilene urbs antiqtia, nrbs visignis, in bono solo et atre sita nec procul distans ab Euphrale fluvio. Jianc existimarimus
tn prncsenlia augcndam et ad spcclabUiuvi formam trans/erendam esse, eiusque praesidem lustinianum
comitcm nominandum, dandosquc ipsi pro annonfs solidos scplingcnios el assessori eius solidus stptuaginta
duos et officio eius solidos scxa/jtnta, denique omnia ei tribucnda quaecumque einsmodi scdium proprie
sunt. Atque officiaHbus qui olim vocabanlur otnnia quidem agenda esse quae etiam antea, et maxime cos
circa publicam exactionem ocaipandos, in comilianorum vero appellationem esse mutandos, omnihts eis yer2 onexxafhXiav xe M] ncgipXenxbv xa LB j| 4 aif
xbv L || 5 dv&VTiatov 6 SiezvjuofTautv am. L \ 8 xioXcorKtnv L xoXwviav Theod. || 9 xal om. L \\ 10 zioXeficovtxov Bc || 11 avxbv Be ({ 13 itEQiGxtiXavxts B ||
14 bnoaa\ quodammodo g \\ 16 TIQCOXTJV /laloander] jiQar^v
MLB Prusam ff Q *^'f/9aCTe> nbXeie] oefldoxEta nbhe MLB sebastiopoli3 e || 17 xdiv om. BL fl 18 xofiava
re L, xobfiava xe M xoftavav xe B(Theod.) \\ 19 Zrf
Xav B\ 20 Bgianv] ptgiooav Theod. Bersam e (Btjoiaarj, Btgioar), Btarfiat} auditin iVoffus ne/rop. 3,170.
8, 285. 9, 194 Pnrtfie) U 24 avxq>] avxb L || 25 f)
autem sr 1 26 fithxiv^ Bc (Theod. Ath.) \\ 27 iniarjftoi)
mediocris e || 30 onexrafiiXicov A/] negtptenxtov LB fl
31 agxov vavxris L \ 33 solidos septingcntos (solidassertingentios M aoXiSae aonxtydvxos L) MLs (//)] rofiiefiaxax' BTheod.,s.v.MLi| ngoiSgco B{avreSgosTheod.) J)
solidos septuasinta (sertuaginta J / | duo AUilul.)] noXiSae
oenxovaytxa 8vo L vo/dofiaxa (nm. L) ofi B Theod.,
s.v.ML |j 34 solidos sexaginta M{Iul.)] aohSoe ->--

fiara s. v.) rgaxBvxos os^nymxa L (?) vofiiauaxa J'

(i&xovxa B) Ms. v., B Theod. |J 35 T om. L || 39 **
urixiavcbv M
3 ei om. VT |! 4 stolam libri [[ eam] enim V cum AVoburg. B 1 habuerit VT \\ satalem V \\ 8 thrapczeunt aqai
a
V thrapozuntaque F* (| 9 cerassintcm V Q polemonii
conuncupatur V polemonia eo nuncupatur jTjj 10*7 aliai
iudice om. Vfl 12 totuni V\\ 13 quodatnraodo] quodcunque vulg. [j 15 secundum V secunda 2'li 16 aeuwtiopolia V\ 17 sebstiopolitarum V scbstiopolitanorum Aw
burg. aebestopolitorum 7'(| 18 polemonia conponto VoL\
19 zcsam T H elenoponto V | 22 nullo vulg.] nullum Yal\
23 potioris lihri || quod] qui F | | habuerit vi 24 relinquentis V\ 26 et om.vulg. || melctine V melecine T \
cmtas antiqua om. V |) 27 mcdiocris] inaignis vulg., non
racdiocri (Jxenhruqgen || terrarn V || afcre] ere V agcr*
T | 28 eufrate VT |1 30 matare F || 31 nomine Itbril
36 quaecumque] quidcm Va || 38 mutare V

ADMINISTRATIONUM ARMENIAE

237

Nov. XXXI 1

dis sicut dum officiales sunt constituti. Civitates

autem sabcumbere quidera ei tam Arcam ct Arabissuia quam Ariarathiam et Coniaua altera (vocant
autem eam etiain Crisin) et Cucusson, quaa et prius
xni Kovxovaov, s v.al nooxsQOv EIXEV iv eg TIO/.EGI 5 habuit in sex urbibus constituta.
3
Statuimus autem et quartam Anneniam, quae
o awearciiaa. 2vvEGxrta(i.(it\^a. Si xai xsxd^xrjv lAopevluv, 7} Ttooregov ovx EtS inctQxint avvdxEixo cyrjfta, prius non in provinciae iacebat imagine, sed et genH)M XU>V XE ifrvcbv ip> y.ai ix SiatpoQtav avvei)jixxo tium erat et diversorum complicita barbaricorum
nominura,, Zopanene
et Anzitene vel Zopene
etAsaovo/iaxuiv, 71^o(f>nvrjv7j
XE xai Avt,
p \ ]
& j j
p
p
xal slafriavr.rr, rt xal Ba7.afin:r]vr] xnhm-10 tbenia et Balbitene appeJIata et sub satrapis con(jtvrjxui vTii aaxQunme ovan' dgxys ^* xovxo ovoua
stituta: administrationis autem hoc nomen erat ner,i> ovSt'P(Ofin'ixov ovSe riov rtfisxtQCJv nooyoviov, aXV que Romanae neque noBtrorum progeuitorum, Bed
1$ iri(>as itoXixeias ekevTjveypevov. X<X.XVTJV xoivw
ex alia republica introductum. E t illam igitur adn^;s noXirixijg ixoaftrjaaftsv o%rjfiaxi, uoxovxa re ministrationis civilis schemate decoravimus, et iudino/urtxor tyxaxaoxTjoavxes xni noXtv rs avir, xwiiov 15 cem civilem statueutes et civitatem ei MaripolitanoM(tQxvQonohxa>v xai xb Kid-agi&v Sovxss '<fQvoiov rum et Citharizon dantes castrum. Et baec autem
x* avri] Si iv xio xoiv ooSiva^icor aox&v xariaxrj inter ordinariarum constituta (est) figuram, consuXijfinxi xovoovlaoia nafy* rjiwv yevoftEvrj. Ssxe xta- laria a nobis facta. Quocirca quattuor Armoniis exicliooiv 'Aqfitviuv ovawv Svo fiev Eirm onexTa.fiii.ias, stentibus duas quidem esse spectabiles, eam quae
xitv xe xov avfrvnaxov xrtv re xov X6UT)XOS, xal av&- 20 proconsulis et eam quae comitis (est), et procousulem
innrov /liv slvai xbv xqs nq(oxt]i rjyovftevov 'AofiE- quidem esse primae praesidentcm Armeniae, comitem
%'iat. xoftTjxa di xbv xrts r^irrji, xbv Ss T^S Sevxi(>as vero tertiae, secundae autem et quartae ordiuarioB
%al tcrnaxr^ oqStvnotovs xa&Eaxavai.. Kal ineiSTpteg esse. Et quoniam hoc nobis studii est, ut usque ad
TOCTO i,iiiv SuanovSaaxai, wsxe xas axQi xav 7ti-xa- quingentorum solidorum appellationes non ad hanc
xooiaiv vofiurftnxmv ixxXtjxove ovyl n^bi xavxr,v tpd- 25 referantur felicissiuiani civitatem, sed ad vicinos
Qtafrai xr,v svSaiftova JIOMV, aXV ini xovs ai<viyyvt Bpectabiles iudices, et hoc (lisponimus, ut iudici quianr/.xafiiXlovs aQxovxas, xai xovxo Siaxvnov/ucv, utixe dem primae Anneniae, hoc est proconsuli, ex seT<// uir aoyfivxt xrfi notoTT]? idofiEvCas, xovxiaxt xdt cunda Armenia appellationes deferantur, hoc est secvfrvn<ixai, xas ix xrfi SsvxtQas idQfievlas ixxXiyiovt
cundum Sebastiam, tertiae vero Armeniae comiti,
ytvco&ai, rovxtaxt xae xnra JSEftaaxetav, xJ> Si xi,t 30 secundum Melitenem dicimus, ex quarta Armcnia
iftixTje Xgfievias xoptjxt, xa> xaxa MsXtxrivrtv tpa/iEv, appellationea usquo ad memoratam competant quanTrtt ix xifi reraQXTjS 'slgfiEviaS ixxXrfrovS fUX{'1 T0 ^ titatem.
fc&tyxo avr^Eiv TCOOOV.
twv arxoli ovxeo tpvXaxxofiivtov d>e rjvixa
xa^eax^y.eaav. JloXeis 8i v7iex).ivot.fiEV avxr; xovxo
uiv Aoxav xai Idoafliatrov, xovxo Se lAQiaQuxfEiav
xai Kouuvn extgav (xaXovoi Se avxrtv xai XQvartv)

inde servalis ac dum ofjiciales crant constituti. Urbes autem ei subiecimus tam Arcam et Arabissum guam
Ariaratliiam et Comana alteram (vocant autem eandem elium Chrysen) et Cucusum, quas etiam prius ha3 bebal sex vrbibus coiistans.
Constitnimus vcro etiam quurtam Armeniam, quac prius in provinciae
formam redacla non erat, sed gentium erat ct ex diversis nominibus barbaris collecta, et Tzophanene et
Anzetcne vet Tzophene et Asthianene vel etiam Balabilene vocata, et sub satrapis constititta: hoc autem
maglstralus nomen neque Homanum erat ncque muiorum noslrorum, sed ex aliena republica introductum. Itaque illam qunque civilis adminislrationis forma ornavitnus, cum et civilem magistratum constitueremus et vrbem ei Murlyropoltianoruin et castntm Citharizon daremvs; atque in ordinariorum magistraiuum fonnam ipsa quoque rcdacla est consularis a nobis facta: ita ut, cum quattuor sint Armeuiae,
duae quidem sint spectabiles et quae proconsulis el quae comilis est, et proconsul sit qiii primae Armeniac
praeest, comes qui terliac, sccundue vcro et quartae pracsides ordinarii sint. Et quomam hoc omni suidio
scctati sumus, ut appellationes usque ad quingentos solidos non ad hunc felicem urbem, sed ad proximos
syectabiles mugislratus deferanlur, eliam hoc constituimus, ut ad maglstratum primae Armeniae, hoc est
proconsulem, appellationes ex secunda Armenia dcferanlur, hoc est qtiae in Sebastia fiunt, ad tertiae vero
Armeniae comitem, eum dicimus qui est in Mclilene, ex quarta Armenia appellationes usque ad dictcan
quantHatem pertineant.
2 xa^BtaxTjxeiaat' B Q v7tr,KXlva/itv] succtimbere qnidem (i. e. litoxXlvtu ftEv) c |J 3 cQxnv M Theod.] aoxav
LR \ annfitcbt' Theod. || aQiaoriSfetnt' AJB\ fUHttnaa9tuiv L aniapco&Etav Tht.od, || 4 xoftftva /<(f)] Knfinvnv
li xutpiavny MTheod. \K6finva HierocL synecd. 703, 11.
Kotn. mrhop.9,20S, KtAfinva Notit. 8,299 Purlhe.y) || '/.av9rtv ,\f X(noijv li ^^verir Theod. XQoiar,v L Crisin s |
h xovaxovCov The.ad. xovxovaov Be Cucusson C || 6 ow~
coaay Bc \\ 1 rt LB\ i) M |j 8 sq. xnl ix StntpoQtov aw-

Procop. de aed. 3,1 extr. 2 in. H 14 ayj,(tnxi\ xal axt]ftaxi

L^ 15 avxij xfjv ML] avxrtv Ji || tatv LJJ] >. M fl
16 Maripolitanorum e || xt&apitpv MThend.(e)] xi&apl'
t,rjv IJ xv&apibv Be cytanaion 7u/.* cjthariozon Jul.u
cythariorum JuL* (Kt&npi^ojv Notit. L c; Ki&aQia>v
Procop. de aed. 3, 2. ".i) (I 17 avxfj L |j dpxwv] aQx&v L
om. s \ 1S xoyOovXnnia {rjxot VTtaxixt] ifs.v.) ML tVfoxtxi)B J| 19 aofieviatv L \\ \$sq. elvai av&vitaxop ftiv
om. Bc || TiEotfiXinxovt LB fl 23 o^StvnQiovs) iv xafcti
ooSivaoiov B || 24 xnvxa L || 27 TIEQIBXEHTOIIS LB |
30 xat\ xr)t Haloander || 31 *q. xofitjxt AQpsviaS om. L

fyji
ML) Anzitcne lAv^rjxtvii B (avtflxiviv Theod.
eud.; xliuasiifyxtvfjs notatur Nolit. episc. p. 90 Parth.) j
1 *dnm] dudum libri \ 3 ariaruthana Ya ariarathians
10 ^ T^otfrtVT)] t} xtptpavT] Afli xt hiprp>r] L (Zopene gF* ariarabitiam T \ commana lrComanam vulg. \ alteram
{oyaviv Theofl. cod.; xXifia J^oipTjvrje Notit. l c.) 11 ao&m- vxtlg. || 4 cucuson J1 | 6 post Statuimus unius ft.re. v.
vrjvTj M (c/. Procop. de aed. 3,3)] "Aofruavivr) D ao&etav- spntium vacuum est tn V 8 eat F | | 9 rel om. V\ 10 sulivt) L Atathenia e {natavivr}V Theod. cod.; xXiua trapis V H 12 cd vulg.] sed ct VT i 14 ciuUi V ||
Aonavtxr,: Notil. l. c.) |) %] ^ B vufr?., om. L(e) || /3nXa- 15 Martyropolitanorum vulg. | 17 ordinariarutn V\ ordifinrtyij M] flaXapixivi}L(Theod.) Ualbitene y yaXfiixtvr) nariorum T \ est om. libri | eonaularia] consulariuam
Hl {BtXaflixlvT} Procop. de aed. 3,1; xXifia BiXaflixjjvfjs (conBolariuam V) libri Q 19 gpectabilcs 21 csse om. V\\
Nolit, l e. Jn Theodori codice flnlvtv non esl nisi correctio 20 proconsulis cotnitis om. T || est addidi |j proconsule
ad nomen quod infra sequitur /HaXnfuxivtv pertineni) g T H 23 ut] ct Vom. T || 24 quingcntoa tolidos vulg. \ 28 secunda V B 29 scbustiam T sebustia V g comitis T cumitina
11 TOVTO ovonnLBt] ovofia xovxoM^ 12 Itg.ovxi
m i ? jl faftaixtivL romanae(t. e. $i0fiatx7js) c fi 13ag. c/. F | | 30 meletino libri\\ 31 competaut vulg.] competit/i6rt

Nov. XXXI 2. 3

238

DE DISPOSITIONE QUATTUOR

CAPUT II.
Toixtov TOIWV ovrcos rjfiiv
Siaxsxayfiivtov
xaxeTro
Ilis igitur sic a nobis ordinatis illud quoque deterjf
yf
osSioQiaat Siy.atav
Siyatav ixt
ixt vofti^o/iev,
vofti^o/iev ig>'
minare iustum ad haec putamus, ut praeponamus
ig>' (Z
(Z itQoazrioai
Q
ar$Qa atfivov, vnovQytjxcyta re tertiae Armeniae virum nobilem et qw ministravit
Tj/iiv TJSIJ xal at-tov iov tffi
tffi ^tije oyxov xai nooaxr
nobis iam
iam et dignum fastigio cinguli et figurae.
figurae. Innooaxrr r
fiaros. EiiQovree
xoiwv
0tofuiv
rov fisynXongeniaxa5 venientes
i t
igitur
iit
Thomam
Th
magnificentissimum
ifitii
quii iam
i
i
i
0
Xi
xov rfij}
fi} ffiev apxits
px
ini xrjs
j lAQ/ieviov
Q/
avvanvra %
%(o- qquidem administrationes in Anneniorum egit
g pr
provin^ , xaii xaXXa
XX Si avSga
S zQrfirbv
b xaii yvrjaicos rjfuv
cia,
i et in
i aliis
lii quoque virum
i
optimum
i
ct quii integre
i
vTxr}QBXT}anftEvov xe xal vnTjoerovjusfov, avxbv ini xfi nobis ministravit et ministrat, nunc in administratioxrjt aQxris xavxrjs TtQofiaXXbfied-a SIOIXTJOEI, asere rdajg nis buius constituimus regimine, ut interim quidem
ftiv -rijs dTtaoxiae ravrrjs fiyelofrai xaxa xb Jrrj&iv 10 provinciae isti praesidcat secundum dictam a nobis
Tjfiiv ayr-fut^ nqovoiiv 8i xal rrbv nXXcov bnoaa av. nguram, provideat autem etiam aliorum quaecumque
nvxip [rj] Stn d~sia)i> iTxtxQeyjai/iev cominonitoriaw eixs
ei per sacra iiiiuiixerimua commonitoria sive in proinl T^S inaQxiaf Jijv avxio naQaSeScoxafiev sixe xal vincia quam commisimus sive etiam in aliis; quod
ijt* aXXais' OTCBQ xal 7Teit(>ax<tftev &eia TIQOS avxbv
et egimus sacra ad eum facientes commonitoria d
7tt7ioiTjpivoi commonitoria TIEQI noXXcov xal Siacpoorov 15 multis et diversis actibus, quos eum etiam in alia
o) as
7t()deojv, aneQ avxbv xai sli eriQai x Q 7toosijx6v provincia competit ad cffectura perducere.
1 daxtv eie fyyov ayayeiv. Th ftivxoi neoi xae UQCO- 1 Quae tamen de sacerdotiis sunt, sicut saepe dixiavvae, xn&a tioXXdxts alqrjxaftev, nivtiv -utxa xb n(>6- mus, manere secundum prius volumus Bchema in
XCQOV povXofit&a axr/fta, ovdiv ovxe negi xb fttjxpo- nullo neque de metropolico iure neque de ordina;
noXtxtxbv Sixaiov ovxe jzepi xae %iooxovias xov nqay- 20 tionibus causa mutata aut innovata, sed his qui
paxos afieiflofiivov ri xatvi^ouevov, aXXa xatv nQoxeQov prius ordinabant etiam nunc habentibuB ordinationia
Xf-i(>oxovovvxcjv xal i>iv ixovxav xr\v xr\s x^Qoxoviat
potestatem, et prioribus metropolitis in suo manentiS^ovaiav, xal xdiv ijqoxi^tov fiTjx(>o7to%ixd>v irti xr.s bus ordine, ut nihil quantum ad has innovatum sit.
envxoHv ^itvovxcov xc^ecos, tosxe /ii]Sit> ro ye iit' avrnle xatvia&rjvat.
25

CAPUT m.
*Exeivo ftevxot xibv avtofioXoyrniivoJv iaxtvj a>s
Ulud quoque palam est ut, quia tertlae Armeniae
&nti$T}7iBo xbv XTJS xgixrji idQ/ievCas xbftryia ov noXixtcomitem non cvvilium solum, sed etiam militariuo
xbv fiovov, aXXn xai axpixicoTtxov jxeTionjxauev aQ- fecimus iudicem, nccessario habeat et milites iu ea
%ovxa, avayxaiajs i'xeiv y.nl xovs axQaxiwxae aixqj
provincia collocatos sibi subiectos. licentiam habens,
xovt xax* avrijv iS(>vpe'vovs vnoxtia&ni, aSeiav ^xovxi, 30 sicut militaribus iudicibus conceditur, et ad nomen
xafra. xols oxoaxtcozixoZs agxovatv ifpelxai, xai npps
vocare eos et requirere et providere aunonis eorum
bvofta xaXelv nvxois xni Imifixiiv xai nqovotiv xu>v et exequi quae contra eos Bunt, si laeserint, et neaitTjascav aixdiv xal ine^uvat xols xnx' avrovs, e'i- que permittere mDites nocere subiectis; si tamea
jxtQ aSixolev, xal fifj xt avyx&Qtiv xoii aronxicoxaie
aliquid egerint et veheruentius, etiana criminales andire
itSixelv xove vnr,x6ovs, ei Se xi TXQn^atevotpo$Q6xQov,Zbcausas, si militares sint, et omnia
i agere quaecumxall iyx?.Tjftaxixu>v
axQoaa&ai
xav iti oxgaxuTique militaribus
Et sicut Isauriae
i?
& S Stxcbv,
b
T
ilitib
d dedimus
d i i diudicibus.
i
xat xa&eoxTjxotev, xai anavxn jtgdxxeiv bnoaa xois
comiti et Pacatianae Phrygiae nec non et praetorioxQaxitaxtxoXe SeScSxaftev (igxovaiv. xal disneo xi!> T bus Lycaoniae et Pisidiae et Thraciae et inilitarem
*Ioav(>iae xb[Wtii xqi xe xifi Ilaxaxiavrfi tpfyvyiae xnl
jfQos ye xols n^ahco^ai yJvxaovias xe xal JJiaiSius 40
II. His igitur ita a nobis dispositis illud quoque praeterea dcfinire satius ducimus, ut praeficiatvr
tertiaeApncniac vir grayis et qui nobis iam operam praestiterit et dignns sit potestatis pondcre et specic
Oum igitur Thomam virum magni/icentissimum invenerimus iam in Armeniorum regtone magistratibtis
functum, et in ccteris virum bonum et qui integre nobis inservierit et inscrviat, eum ad huius magistrtitiis
administrationem promovemus, ut is interim huic provinciae secundum eam quae a nobis dicta est formm
praesit, prospiciat autcm reliquis quoque qvaecumque ipsi per sacra commonitoria commiserimus sivt tn
proyincia, qxiam ei Iradidimus, sive etiam tn aliis: qnqd qmdem iam egimus sacris ad cum commonitoriit
datis de multis et diversis actionibus, quac eum in aliis quoque regionibus ad effectum perducere par est.
1 Quae vero ad sacerdotia pertinent, sicuti saepe diximns, manere in priore forma voiumus, nt res
ullo modo neve quod ad ius metropoliticum, neve quod ad ordinationes mulelur vcl innoiietur, scd qui
prius ordinabant nnnc quoque orainandi potestatem hnbeant, ct priorcs metropolilae in suo oraint
maneant, ita ul nihil quanlum ad illa innovetur.
III. Illud tamen in confesso est, quoniam tertiae Armeniae comitem non civilem sohim, scd eiiam
militarem magistratum fetiinus, necesse esse ut milites qnoque qui iti ea cottocati sunt ei subiecti sint,
habeaique potestatcm, sicuti mititaribus magislratibtis concessum cst, et nomine eos vocandi et inquirendi
ct annonis eorum prospiciendi et persequendi quae ad eos perlinciit, si delinquant, neque permittendi
militibus tit ullam iniuriam faciant subditiSj si quid vero gravius commiscrint, etiam criminales causas
audiendi, licet rnilites sint, omniaque agendi quaecumque miiitaribus magislralibus dedimus. El quemadmodum et Isauriae comiti ct Pacatianae Phrygiae et praetcrea praetoribus et Lycaoniae et Pisidiat ti
2 nqos StoiQtarat I, || &ti\ l'oxi Be \\ 3 XQIXT)S MBS) leq. (iTitist I) 35 oipoSQoxepov) et Tehenientiu c | 36 *a>
IZQCOXTJS L || tf] xov xe L || 7 xa aXXa L || 12 avxo~t) avxtov
ei) si s- || 38 sq. cf. JSTov. XXVII.
VIII e. 1. XX7.
(sic) L ||x J MfjBy om. s" fi commonitor/on, s. v. xovriart XXIV. XXVIII '39 xanaxtavv ML
y^afifiaxtov 3 / xoftfiovtxOQiav L yQafiftnriav B Q 13 avX(5 om. e U 15 coinoniTfljpm M xoftftovr^xoorja L YQaftftaxaMs.v., B Q 1B aneg ML] asntq B(s) || eis exepae
2 proponamxu libri |j 3 ministrabit VT 5 toraatn F l
X<i>(>as] in alia provincia c | 17 Ta] xasL \\ 19 sa. *ovSiquidem qui iam V jj b ministrabit libri | et ministrabat T |
ovSi libri || ftixQOnoXixbv Z(c) \ 21 aftttfHofievot rj 12 commonitoria 14 facientes om. F j) 13 quam] ei adl
xnivi6fieyoi Be sec. Hombergk. || 23 nooxepov Haloan- vulg. D quod et) qac T \ 15 qaos vuly.] qaas libri | 21 ordider H 26 bftoXoyf]fiiva>v L || 27 sq. itoXixixov oxpa- nab*at V |] 26 orminie V || 28 habet libri |) 29 liccnti
xtortixbv (axQnxixbv L) MLB] civilium militarium
V1 31 eos] eo V |) 32 contra VT\ circa vulg. \ 33 p
(i. e. itolixixiov axqaxttoxixatv) y || 33 roie MCCXJ milites mitterc V || 34 et om. vulg. | 36 his aurie F hitom. L || 34 *xcd fir; xt] ttai fi-qxt libri. An deleto xal aurire T fl 37 frigie libri || 38 traoie VT

NE QUIS MUTUUM DANS

239

Nov. XXXII pr.

%td Bqaxrji xal xb axqaxtoxixbv vnsxXivafiev, ovxto manum subdidimus, ei et ipsi non solum esse civiual airxw fiij fiovrjv elvai xijv xcbv TioXixixiov nqaylium causarum ordinem, Bed etiam militarium potefinxav xa};iv, dXXa xal xip> xdiv ffrgaxicoxixaiv d!-ovstatem et cingulum, ct esse honoratum eum militibus
v
xa
aiav T xtii aQXV > * elvat asuvbv avxbv axQanai- et privatis, iubentem cunctaque agentem, utpote uno
xan xi xal idicoratS xaXtvovxa xai ndvxa. Ttpdxxovxa, 5cingulo existente; et unam ponere providentiam, ut
0i fiiaS ST; xrjS ttQXVS xad~ecx(oarfi' xaX (ilav xi&nullum crimen in provincia committatur, castigatioff#a itQOvoiav xov firjSev eyxXrjfia xaxa xrjv inaoxiav nibus subdere campetentibus. Hac igitur potestate
auetfnavto&ctt, dXXa xai acowgovujfioie vtiofldXXEG&ai non privamus penitus eum in nulla persona quae in
xoitrtQOirjy.ovai.xairr,S Se oi] xrfi t-ovoiiig oix a<p(u- provincia sunt, sive privata seu militari sive aerarii:
'
navxeXaie avxbv TI' OVSEVI
' Ta^lOunam
~ "
enim et continuam pacem iu omnibus subxaxa xr>v

bvxatv, eixs iSnoxixtp eixs axqapxcp'

fiiav yag xai cvvextj xip' -

iectis nostris serrari volumus, non differeutia peraonarum contra Jeges introducentes contemptum.

QTjvTjv iv aTtaoi xdii V7tt;x6oi xoTs Tjfiereoon (pvXaxita&at (iovXofiefra., ov xr^ StacpoQQ xav nQOSWTtoiv
T^V xaxa xoiv voftcav eisayovxee xaxafpQovrjaiv.
15

(yEjt{Xoyoe.)

Ta xoiwv Ttnnnffxdvxa TJUIV 17 art

(Epilogns.) Quae igitur placuerunt nobis, tna

vne^oxT] xaxa xijv xtov xeoaaQcov Aqftzviutv Siaxvniocelsitudo secundum quattuor Armeniarum dispositioxal [i&Xiaxa. xaxa xijv T^S XQIXTJS, TJS xaxa noonem, et maxime secuudum tertiae cuius occasione
w xov naQovxa 9eZov inoir\aautv vofiov, vvv xe
praesentem sacram fccimus legeni, nunc et futuro
*> xbv i\rfi anavxa XQOVOV cpvXaxxtadat cnev- 20 omni tempore custodiri festinet, omnibus agentibus
to, navxcav itQaxxofiiviov xal iyyqntpoftivoiv xaii
et inscribentibus Bccundum particulares dispositiones
xnis Staxvncoasat xcbv bfio&Qovcav xu>v adHv, onoaa
sedibua tuis, quaecumque dari annis singuhs ordinaafrai xixd^ ixaaxov xoe 7igosexn^rt/icf.
vimus.

Dat xv. k. April. CP. poat consul. Eelisarii T. C.

[a. 536] Dat. xv. kal. April. CP. p. c. Belisarii v. c.

AB

25

IIEPl TOY MHAENA AAJSTEIZONTA TE2Pr2I KPATEIN THN

EKEINOY THN, KAI IIO2ON O*EIAOY2I AAMBANEIN
TOKON AHO T2N TE2Pr2N.
'Tovoxtvtavbs Avyovaxos '

T<$J XafinQOxnxty

stlfixfiovxov xrfi 0f>ax7]S.

J Q f )
Ilgnyfia Seivbv xai nitcrfi inixeiva xnl aoepeCai xai nXeove^iai yivbfievav awsiSofUv 30
&eQaitcvoai xoivco, ovx nl xrje naQoiorjt fxbvov drayxtje, aXXa xnl sie xbv i^rjt aitttvxa xpovov noXiNov. XXXII Graece extat in ML, ittm in A f. 224 (xixXoe ivSdxaxot), cap. 1 in JB 23, 3, 76- Lalinum
txmplar exhibtl nov. XXXIV. Epit. Iohannis Schol. coll. LXXXVIl cap.'l\ (inde Nomoc. L tit. 14; Anon.Bodkianus in Zachariae 'AvixS. p. 213), Theod. 32 {inde B* 23, 3, 7C), Ath. 16, t. Iulian. const. XXXIH.

Thraciae etiam tniUtares copias submisimtts, ita ipse quoque non solum civilium rerum ordinationem, sed
eliam militarium potestatem et imperium habeai, silque ipse honorandus et militibus et privatis, cum imperet omniaque agat, quippe cum untts iam faclus stt magistralus; atque unam nabeat curam, ne
crimen ullum in provincia commitlatur, quin castigationi convenienti subiciatur. Hac vcro eum potestate in
nulla ornnino quae in provincia est persona privamus, sive privata sive militaris sivc iamiaca est. Unam
enim et perpetuam pacem inter omnes subditos nostros servuri volumus neque ex personarum discrimine
Itgum contemptum tntrodupmus.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuenmt tua sublimitas secundum quattuor Armeniarum discriptioncm, el maxime tertiae cuius causa praesentem sacram legem tulimus, et nunc et in omne futurum tetnpus
obscrrarc studeat, ut omnia agantur et particularibus dispositionibus collegarum tuorum inscribanlnr,
quaecumque singulis annis dari iussimus.

XXXII.

NE QUIS MUTUUM DANS AGRTCOLAE

TENEAT ILLIUS TERRAM, ET QUANTAM USURAM AB AGRICOLIS
ACCIPERE. DEBEANT.
Imp. lustinianus Augustus Agcrochio clarissimo praesidi Haemimonti Thraciae.
Praefatio.
Rem gravem et quae ultra omnem impietatem et avaritiam fit lege communi sanare
tisum est, quae non solum in praesenti neccssitate, std etiam in omne futurum tcmpus cxcrceri possit.
1 c-iQaxiantxbv 3 xrtv vdiv bis *cr. M ovrto xal
ttfjJ) ei et ipsi e || 2 avxfj L \ 6 xrjt om. B \ xal firt avxl
Oto&at Be (| 7 fir,Si B \ 8 ajJut xai om.s\ 9 8i om. B |
12 ti(ffjfUvt]v Bc || 13 jrnfft L || 15 xaxa xbv votiov LB \
17 TI^ om.L H 21 xni iyyqawofiivav
om. L ]| 22 6fio&(6va>v M] &(>6va>v Lc prok. Zachariae (j 24 x v k. April.
(arri. if) MfAth., firjvl dnQtXicp Theod., om. Iul. [| rost
eoaial. Uiliiario no. consa. M, ftsxa XTJV vnaxtlav
Behaaglov Thtod. Ath. (dat. post cons. uelisarii Iul.b dat.
v
l
Vil. COM. /u/.* ) | 27 noaqv L j| 28 artb xaiy yecooymv
*.A [ 29 AvxoxgaxaJQ A) 'O aixox^axta^ M(Ath.) 'Oaif

roe fiaatXeve avxoxQnxco^ L Q ayi^o%io> Ll, Ath. cod.

unus, ayepovvtq AAth. cod.Paris. (agerutio nov. XXXIV
coild. e) IJ afUfiovxov xrfi &Qqxi]e M, aifiiucov xiov
&(>axrje L dfiifiaty A 9(>axT}S Ath. (xrje &Qqxt}e om. 5) j|
3 1 '>? om. A

1 subdimus F l eia T | 4 agcnte V fl ntpate V ||

fi prouinciam Tal. |j comraittatur] sed et add. vulg. ||
22 annonis Val. J| 24 CP. T Neob.] om. V jj po. V\ om.
TNeob. j| bilisiario {ita V, bilia. TNeob.) T. 0. oon. libri

Nov. XXXIH

240

UT NULLUS MUTUANS

CAPUT I.

^f
xoiwv anavxas rov<i Savsiauvrns oaovSrjnoxa ftexoov rtSv oitovStjnoxt i}oa>v xaaxav S
xovxo anoXauj}a.vovxas vvv jj<wots xr,s oiusovv noos&rpcTjS ilnoSovvai xd yr\ia xoTs ysconyoXs, firiStvbi navxtXd>S d"aoi)ovvTOS yrp' xax%ttv Tiootpaoei xdiv tior^u.ivoiv davetOfiaTcor, EIXE Syyoatpa sixe dygntpa ftV/, xo/*i,ofiivovz ue, ei fiiv ol Saveio&tvxES elsv xa^Tioi, oyfioqv xov fioSiov fidloav i<p ixdaxto fjooiat tii iviavxo)1
oXov, ei Si vofifaftaxa, xa Savsia&evxa e'irj, <p* Exdaxq? vofiiau.axi dviavoiov xsQaxiov EV ngofriaet roxov.
xov Xomov SM XOVS SnvEiaxnS dqxovuevovs oySorj ftoSiav fioign erp* exdaxco fioSuo sis iviavxbv Eva (^ itp' 10
xo
ov (IEVEI xb SuvEiOfia xaxd. xrjv avakoyiav xavxr,v) fj xco xtoarictf anodiSuvai ndvxats, Etxe yrtv etre alio
oaov
Xa/HovXES xvyjoiEV tvixvgov, fioas xv/ov rj TtQo^axa rj arSoanoSa.
xal xovxov elvat xbv vofiov xotvov
aai, qnhiv&gianov XB a/ta xal BvaE(irj xai xiyv xe xqsiav ^sgansvovxa xois Sso/ievots xots xe du.veiaxa.~ii
QOvxa pEXQiav nagaywxyv
('Eitiloybe.)
Ta xolwv naqaaxavxa ijfCiv i) arj XafiTtQoxrje k^gyiff xal nigaxi jtagaSovvai OTievaarW
ttSoxos xov bavstaxov, coi ei naga xavxd xi ngut-ai &aggrtaete, xrjs Eie7igd^ecos dxnEOElxai, xcd o Aaftcbv tha
S o i o i iei napayvxV*' r ^vxoe ftev anTjXXdx&eu 7iQayp.axiOvt xbv 8ap*oxitv Si iSsiv ini TOtS iavroi
Dat. XVIL k. Iul.
I
CP.
P Belisario
Bli
T. C. cons.
[a. 535]

XXXIII.

Auth.XXXV. Coll.lYtit.4

& UT NULLUS MUTUANS AGRICOLAE TENEAT EIUS TERRAM B

Idem A. Dominico viro illustri praefecto praetorio per Illyricum.
Propter avaritiam creditorum, qui angustia temporum abutentcs terrulas infelicium agrestium sibi
adqnirunt pro pauco frumento omnem lllorum substantiam retinentes, legem posuimup, quam prinio quidem
in Thraciam et totas eius provincias, in praesenti autem in lllyricianas patrias direximus. Cuius excmplarium subdi etiam praesenti logi praecipimus, ut ne privati quidem homines putent legem contra se solura- 25
modo esse positam, milites autem altiore niteutes tastigio legem contra se non esse prolatara existitneut.
Ut igitur et tua magnitudo sciat, quod communis lex posita est et provincialibus et miiitibus et ocirn
cingulo, nulla excusatione cuidam competente, ideo et ad tuam sublimitatein praesentera legcm destiuavimu8, scituris militibus qui pracscnti legi non esse oboediendum existiraent, quod cingulo denudati intcr
privatos habeantur, poenis quas in antcriore lege posuimus prius nihilominus subiugandX
#
Dat. xvu. k. Iul. CP. Belisario v. c. cons.
[a. 535]
Nov.XXXIII. XXXIV(Authent. XXXV. XXXVI=
CoU. IVtitA.b: gh*s.) Latin t *vfxtm extant (c/. adnov.XXMl).
No. XXXIV habetur etiarn in appendice Iuliani (//. / . 151 cons. CXXVIIII Kp. DLXXXIIJ!. lul.' Kp. DLXXXVU
e
Iul." Kp. DLXXXII, Iul. i.e. Coloniensis X 8 olim Wallrafianus saec. XII). vtapa Xy' ns^i xov ftrjSeva Savti^ovxa
yaojpycD xguxeiv xrjv ixslvov yfjv, ttxe <axgnxiu>xrtv t'Cxt ovxivaouv Srjnoxt iStotxrtv. xni avxr) ovx *toi\hr
bpoioii xai i] XS' ovx tvgefrtf M. Epit. Tluod. 33. 34 (inde L), Athan. 16,3.2.
(Iulian.const.XXXW.)

Novimvs enim quosdam in provincia cui praees opportunitate frugum sterilitatis captata fenus cum qui'
busdam exercere et minima fructuum mensura mutuo data pro ea omnem eorum terram auferre ausos
esse, adeo ut colonorum alii aufugerint, atii fame perierint, et gravis peslis evaserit barbarorum incursione neguaquam minor.
I. Snncimus igitur omnes gtii quantamcumque mensuram aridorum gualescumque sunt /htctuvm
mutuum dederint, ea recepta sine uua accessione terrvlas agricolis reddere, nec quemquam audert
terram detinere sub jpraclextu dicti mutui, sive id scriptis sive sitie scriptis factxim est: scd si quidetn
fructus mutuo dati stnt, octavam tnodii partem pro singulis modiis per tntegrum annum percipere, sin
autem pecunia credita sit, usurae nomine pro singulis solidis singulas siliquas annuas. Jn posterum vero
creditores octava modii parte vro singulis modtis in annum unum (aut qiuandiu mutuum manet, secundum hanc proportionem) vcl siiiqua contentos omnino reddere. sive terram sive aliud qnid, veluti bous
vel oves vcl mancipia pignori acceperint. Et hanc legetn omnibxis commnnem esse humanam simul el
pium quaeque tam necessitati egentium medeulur quam creditoribns mediocre solacixim a/ferat.
Epilogtis.
Quae igitur nobis placnentnt lua claritas operi effecluique tradere studeat: sciatqut
creditor, si quid contra haec agerc ausus sit, exactione sc privatum iri, atque exim qui accepeiit ac deiride
iniuriam passus sit hoc solacixim habitxtrum esse, ut ipse quidem libcretur tugotiis, credilorem vero i*
suis rcbus iacturam faccre videal.
1 Svvdftevov LA Q 2 sq. anaaav yry dvx' alnwv A
20 terram I^ XXX-V F J 2t Jwftrixy Ath. | prw
toriu per om. R |] illiricam V yliricutn R \ 22 initiv*
tytvr^c&ai M] yevda&ai LA \ 5 xovi Savitaxns A |:
8 Se om. A |J ei] oi M |j oi Savrj&ivxes Ll xd Savtt- praaaritia citat L (prae avaricia Ilaloander) \ 23 quidea
l
x
a&ivxa B [j 9 xa om. L Q iviavaiaiov B j| ?] iv A \\ (qui R ) et in R R 24 traciam RtT terciam R thratia Y.
l
10 fwdiov om.A Q rj om. A |J t i dXX' oxt M j| 12 fioae nutcm] aut R Q in VR\ ct in vulg. | patrias] proviDciii
ef
KJ xvxbv r\ L H xotvbv oruL || 13 annai xe tptXnv&QO}- Contiu Q 25 lne] non T | 26 altiorea R \ fatifrio R* jj 27
l
nov dfia A\ 16 TI om. A | 19 ijftioif*8vov] X^ftftaaiy tua] et om. R | 28 cuiquam vulg. || competcntem R }
add. A (in suis pecuniis patientem iacturam cjjj^ subscr. 29 existiment V] existimant l R vulg. | 30 Labebuctur
dat. xv. k. uul. ppT^ (t. e. nQtttxcoQlcov, err. pro CP.) bilis. vulg. || anteriori V | lege om. R R 31 subser. dat TII k. ial
cp. bilig. uic. consule T dat. bilisiario F, om. R al. iy^np:
QO. COnBS. M, iygafrj itQo it,' xaL iovXlatv (o/. lcvXiov)
vnaxEtae BeXtaagiov Ath., querh recte xt.quitur Zachariae; ngb ^' xaXnrScov iov)Ja>v vTiaxelaS Dshcaqiov Atk
BSiin
H-Ecpavrj&T) firjvl iovXltjt fitxd xip> vTtaxtlav BcXiaagiov it-eipaivfi&t] xni avxr} firtvl lovXlcp inarsiq
Theod.
Theod., dat. cons. uelisarii fl KN. octobris Iul.bv (dat.
roxa. uilisarii IulJ)

241

NULLUM CBEDENTEM AGRICOLAE

XXXIV.

Nov. XXXIV
Autb. XXXVI. Coll. IV tit. 5

R NULLUM CREDENTEM AGRICOLAE TENERE ILLIUS TERRAM,

ET QUANTAM DEBEAT USURAM DARE R
Idem A. Agerochio v. c. praesidi Haemimontis.
Rem duram atquc iuhumanam et quae ultra omnem impietatem et avaritiam fit perspeximus lege &
saluberrima sanare et communem omnibus deponere medicinam non tantum in praesentis necessitatis teinpore, sed otiani iu omni aevo futuro. Venit euim ad nostras aures quosdam in Mysia sccunda provincia
quam administras avare temporum uecessitate captata ad quosdam feneraticios fecisse contractus, ct paucam
meusuram fructuum dantes totas terruias eorura abstraxisse, et ex bae causa quosdam colonorum tugae
latcbras petissc, alios fame esse uecatos, et tristissimam pestem homlnes invasisse incursione barbarica non 10
minorem.
CAPDT I.
Sancimus itaque onmes huiusmodi creditores, quantumcumque modum vel tritici vel hordei vel aliae
specici quae in fructus aridos est dederint, hoc rcddito in praesenti cum parte modii octava pro singulo
modio in unoquoque anno praestanda terrulas colonis restituere; nemine penitus eorum audente terrulas
detinere sub occasionc feneraticiae cautionis, sive in scriptis sive sine seriptis credita sunt contracta; Bi 15
autem pecunias dedit, nihil amplius quam unam siliquam pro singulo solido annuam praestare. Et banc
Ealubcrrimam legem in omncs extendimus, ex praesenti quidem tempore initium accipienteui, in omne autem
aevum modis omnibus observandam, ut si quando fuerit vel triticum vel hordeum feueratum vel alii aridi
fructus, creditores tarn quod dederunt accipientes quam pro usuris octavam modii partcm annuam pro
singulis modiis, vcl siiiquam pro singulo solido (et secundum hunc modum in quantum fenus permanserit) 20
percii)iente3, sive terrulas sive aliud pignus acceperunt, boves forte vel pecora vel mancipia, haec modis
omnibus redderc; et banc legem communcm omnibus esse, bumanitate et pietate gaudentem et omnibus
egenis consulentem et creditoribus niediocre solacium adferentem
(Epilogus.) Uaec igitur quae a nobis statuta suut claritas tua in omni provincia quae tuo moderamiae gubernatur observare festinet: scituris omnibus creditoribus quod, si aliquid praeter baec com- 25
miserint, exactione cadant, et cul fenus ablatum est boc habebit solacium, ut ipse quidem securus degat,
avarum autem crcditorem videat in suis pecuniis patientem iacturam.
Dat. XVII. k. Iul. CP. Belisario v. c. cons.

[a. 535]

1 fy XXX-VI. Nullum cet V |) 2 sq. in appendice (fructos Jul.bcl) aridos libri} in fructibus aridis vulg. inter
luliani ruhrica est Ut nulli liceat mutuanti (nmltuunti
fruotus aridos coni. Contius || est] continentur (al. est *. t;. V*)
Iul*) agricolae tcrram ipsius tenere ct quantam usuram
F, om. M.icl |1 dedcrunt R dederit al. fl credito I\ilb" |
accipiat (quartam usurara accipiat //." quantum usupartem modii Iul.e partem hodii IuLb patre medii F 1 \
nc accipiat vel accipiant //."" al.t in //.* verba inter
octauo Rl [J 14 anno om. V | praestanda cet.] nda terrulaa
sgriculae tt (acc)ipiant margine detrito deleta sunt) || 16 ct hanc scr. R1 in ras. 4 lin. | coloni Iul.tw |J audeant
4 inter. om. app. lul. |j agerutio lihri || v. c.] uicario R Iul.* || 15 detinere] ct tenere /u/.* \\ cautioncs Iul.w |J in om.
C (antea spat.vac.i litt., in quo " scripsil V*) V, uic. al. |) Iul.b j| siue sine scriptis post contracta coll. Iul.c |j si VIul.1"]
pnaidi emimontia Val. pracsidio minoris R \\ 5 dura
Bin Ri7)vulg. et lul.w || 16 per singulos solidos Iule || annuo
atque inhumana //.' durarn ll:l(liliill'IHloxa //.* |] et quae /u/.**11| 17 praeseiitis Iul.c || accipiente Iul.b || omne autcm
avaritiatn tit] et auaritiae (ab.iritiae //.* auaritia Iul.v) acvumj omni auteni euo Iul.b omni acuo Iul.e o cum tpatiol
plonam Iul.itv (j inpietate / i ' | | sit R jj lege Baluberrima fere litt. R |j 18 fuerint Iul.b || ordeum libri jj funcratum R11|
ilc^em aluberrimam Jul.v) pcrspeximus, omisso v sanare
arridi V andri Rx || aridi 19 tam et m pro usuris octa
wp. lul. J 6 cunimuEcra /u/.* commune /u/."" j| praesentisj in Iul.b marginc detrilo deleta suntfy 19 derunt/u/* 1 erunt
s
r
pracsenti l'7i( )/u/. j| pracacnti 8 fecisse scr.R* in ras. luly || octaua modii parte app. lul. |j annua lul.c annuam
ivr. | necfissario app.Iul. || 7 omni acvo] omne uero F* ||
om. R% fl 20 siliqnas Iul.e s\ aliquara V || solido] sing
in misia Jt V] inniissi ad //.** amissa IuLe (| secundam
cum spatio 2 litt. V1 \\ farnus pemianserint Iulb \ 21 acci/a/. 3 provincia quam adtninistras om. app. Iu(. | 8 andni- perunt Iul.b acciperint Iul.w | forte] qq Iul. Jj peccora V
?trar.s R |j anarc RTV3] auare ucl adire F 1 audere (om. pecoras lul.wc | tnancipias Jul.e \\ 22 bancj beo Jul.iel J
hil.ci npp. Inl. 3 necessitate temporutn Iul.e () nfccssitatem cummunem Iul.b || humanitatem Iuh" U 24 in omncs pro//.IW j|capta//.*r ciptani /u/. B '|| quosdam] quos npv. Jul. [| uincias et 25 guoernantur <:pp. Iul fl moderamine om.
/"neratiqnos lul.v |j contractos lul.btlB \\ pauca V1 j| pauoa
Iul.w || 25 festinent Iul.e |J quod si] ut si forte o^/>. /u/. |J
ecnjuraiu/.' de pauca meusura Iul.u J y fructum luU>tu>
haec] hoc RIul.b | comiBerint Iul.b miserit Iul.e |J 26 exe
actiono Conittu] etactione (actioncm i2' accide Va) libri ||
fructu non Iul. |j totas app.Iul.] om. RVTvulg. |j tota terw
b
c
tr
tula lul. ;i adtnixissu Iul. |- ex om. app. Iul. j) hec Jul.* || cadat Iul. cadent Jul. vulg. || cui] c8 //.* | fenusj pev
nitus
opp.
/u/.
B
Bolutum
/{* ul] ut ct R | sccurus
10 &iic] ct alios V jj famcs Iul. (| nocitos //.* ncctitoa
auarum I'u(p.] sccutus dclat (degat c-) auarum
//.* J ei om. Iul.t |) tristis^itna pcste I>il.tc j! U(iminc3 pestcm dc^at
bc
hd.
sccntus delata uero Iu/.a dcgat sccuruH auarum
J*J incvusione Ld.bw |) barbaricae Iul.b barbaricam IuLftBC
(delatarum R* aurum Tx) RT \ 28 subscr. die xvm. k. iul.
[in },r>C verbo 'les. IuL* Jbliis aliquot iltperiiilis) J 11 '.linore
Hx ]ul.ic (! 12 quiintocumque Ju(.e |j modum (modo //.') lul.", dat. v. kal. tnart. constant. bilisariu uiro olar. c. T,
epp. lul.) on.liVTvuly. |j ordci libri |) aliam ^2 Q 13 Bpc- om. cett., iSttpovTjfrT) 8i foaavron /irjvl iov?Jq> uera irp>
innreiay Be?.iaa^iov Theod., om. Ath. (c/. p. 240,18. 31)
tie Hlul.* | quac] que Rl Bi quo Vom. Iul.v \ in fructu3

Nov. XXXV

242

DE ADIUTORIBUS QUAESTORI3

XXXV.

Auth.XXXVIl

R DE ADIUTORIBUS QUAESTORIS E

4
5

Idem A. Triboniano quaestori.

Inter viros devotos memoriales tam sacri nostri scrinii memoriae quara epistolares nec non libellenses et adiutores viri excelsi pro tempore quaestoris multas dubitationes scirnus esse emersas tetnporibus 5
Thomae gloriosissimae recordationis, cum is quaestoriam nnper tam sacri scrinii memoriae quam epistolarum gubernabat censuram, adiutoribus quidem asserentibus in scrinio quidcm mernoriae duodecim esse
antiquitus adiutores. in aliis autem duobus scriniis, id est sacrarum epistolarum et sacrorum libellorum,
in unoquoque septenos numero; sed postea sic efiusam esse licentiam, ut innumerabiles pacne adiutores
cxtarent temporibus looannis viri magnifici quaestoris, cuin per prolixum tempus tale gessisset ofticium; 10
et Proculum excelsae uemoriae de coofusione adiutorum iinpcriali culmini suggessisse, et divino nutu
sacrara constitutionem esse promulgatam, qua cavetur antiquo, id est XXVI, numero tantummodo quacstoris adiutores concludi et non licere alium subrogari, donec in praedictum numerum agmeu adiutorura
redigatur, onmibus superfluis paulatim deminutis: liceutia primatibus tanturnraodo adiutoribus data in sua
loca alios subrogandi, id est in scrinio quidcm memoriae tertium [primum] locuni optiuenti et laterculensis 15
nomen ineunti, in aliis autem duobus scriuiis, id est epistolarum vet libellorum, in secundum gradurn venientibus et melloproximatum ingredientibus. ut hi tantummodo liccntiam haberent aiium sibi subrogare.
Posteaque eundem prudentissimae memoriae virum bene existimasse multos inveuiri, qui non possiut propter
varias difficultates quae humano generi positae sunt per se divina ministeria peragere, et iterum verbo ad
imperiale fastigium suggessisse, et pragmaticam subsecutam esse sanctionem, quatenus liceret et eis aliutn 20
in 8uum locum subrogare hominem idoneum ad tale ministerium peragendum et condiguum quaestoris
electionc atque a pro tempore quaestore eandem licentiam accipientem. Et haec quidem esse subsecuta
temporilms Proculi magnificae memoriae; verum opus quaestonum transivisse, et tunc ex altercationibus
quoruudam memorialium candom licentiam per aliam constitutionem esse sublatam, ut nemini liceat ia suum
iocum alium subrogare, ne (juasi venalitas et sordidum mercimoniuin versari yideretur inter homines qui i>
saerae vocis nostrac ministn esse noscuntur: tribus tantummodo exceptis quibus supradicta coustitutio
huiasmodi pracstitit licentiam.
Cum igitur in praesenti comperimus eoat qui confectioni legum a nobis eljmatarum et in ordineci
per tuara excellentiam digestarum 6uum ministeriuin praebuerunt, dignos esse fungi adiutoris officio, quamvis cordi nubis est praedictum adiutorum nuraerum in Bua stabilitate decurrere, tainen eos idoneos con- 30
stitutos huiusmodi spe defraudari nullo modo iustum esse aestiraamus. Pragmaticam itaque sanctionem,
quae a Proculo quidem excelsae mfimoriae ritc est inventa et ad imperiale culmeu relata est et ex hoc
promulgata. postea autcm per quorundara contentiosam instantiam sublata, renovamus et licentiam damus
omnibus XXVI adiutoribus in sua loca alios subrogare, idoncos tamen et quos pro tempore quaestor 1
sacrosanctis evangeliis propositis elegerit et mandata eis in scriptis praestiterit, ut centenis solidis tantum- . 3
modo datis habeant licentiam homines praedicto opere digni iudicati in deficientium vcl alio modo desistentium loca pervenire e_t adiutoris officium peragere. His qui in tribus gradibus, id est iu scrinio quidea
momoriae laterculensis, in aliis autem duobus melloproximi ascenderint, etiamsi iuter viginti et stix adiutores taxati non fueriat, liccntiam habentibus in sua loca adiutores inferre: ita tamen, ut tam laterrulensis quam melloproximi licentiam habeant quanti potuerint tanti loca sua vendere, cum iniquum est his I1
quibus nihil a nobis additum est aliquid dcrogaro; nam et ante hanc legein permissum orat eis suum ofticium in alios transferre. Hi itaque ct venditionis ius habeant et quanti potuerint pacisci tanti et vendant:
aliis autem, quibus ius venditiouis praestitimus, non ultra ccntum solidoruin suinmam hoc facere Hceat,
Sivc autem laterculenses Bive mclloproximi sive alii quibus ex bac lege hoc concessum est suum ofticiun
in alio3 transponere tnaluerint, is qui subrogetur talis ordinandus sit, qualem quacstoria censura clegerit, 0
nec ex huiusinodi liccntia in homines mious idoneos pro tempore gloriosissimi quaestoris administratio
cadat. Si enim dignas sua industria mercedes homines quos iam enumeravimus accipiant, numerus adNov. XXXV
( = Authent. XXXVII)
Latine tantum extal. 'ovre rj X* ntQi TO>V porj&oiv xov x
xai avrfj av% evQt&rj:' M. JEpit. Tlieod. 35 (inde L et B 6, 6, 16), ^lMan. 22, 4. lulian. const. XXVI.
2 rubr. De auditoribus quacstoris R: t (in R novellae I
XXXV [Auth. XXXril) XXXVlll [Auth. XL] omissae '
sunt) De adiutoribus quacstoris V3 in tnij., rubricator cod. V
errore rubricam novellae XXXIX [Auth.XLI] insnripsitDe
restitutionibus ct ea quc parit in decimo mcnse post uiri
mortem || 3 tribuniano libri{Alh.) (| 4 initium inter uros
deutos citat L || noatri om. V || quam] quc V \ 5 quaestores
Vtl || scimus] scrinius * |j (> his V\[ quaestoriam) quaestor
iam libri, vulg. |[ nuper tam Zncharine] gubernatam libri |J
epistolares t || 7 quideni] quidara t qucdam V |J ascrontibus V || qacdam libri fl 8 id est) idem Vt \ 9 septonos
Va U numeros /i7>ri H post cam V$ licentiam ut] licen et
V \\ 10 iohanni uiri magni V\ 11 rroculntn] cf. Io. Lydus de mag. 3, 20 || imperialis t [| culmini suggessisse et
vulg.} culminis utgcssissut (gcssissc V) tV\ diuino nutu
F ] nuto unt (iint del.) diuino t | 12 constitutionetn]
Cod. 12,19,13 j id est] idcm / {et sic 15.16.37) || tantummodo 13 numerum om. V || 13 et non Neob.] ct
tamcn t nec tfimen vulg. |] 14 licentiam V\ primatibus]
partibns /t'6ri || 15 Bcripnio V | primum om. Neob. |
16 ineunt lihri || 17 ingredientibua] ut ingrcdientibus
V H bii V || babeat V || subrogarent t || 18 inuenire
V || 19 uacuas / || humani V |j generi om. V || mi-

steria F || 20 sanctioncm] ef. Cod. 12, 10,15 2 | licerct vulg.] licet Vt || aplium / Q 21 mistcrium V || et
om. t || dignum V | quaestoris (cf. Iulinn.)] quacatori t
quaestioni V quacstoria vir doctus in marg. Pithoennat J
22 atque F ] om. t vulg. | sabsecutam V subsequutam 11
23 quaestiorum V quacstionum t Q transiTissc ct Zachr
riae) trarsiuit libri. iVi'51 plura excirferunt |j ex om. t ]
24 alia V\\ constitutioncni] Cod. 12,19,15 || locutnEuumr;
25 ucnditas V || uersati F|) intcr homines V\ om.trvli..
28 legi F | | 2 9 digcstorum t \\ 30 pracdicatum /i'6ri|i*
iutoruin Osenbrugc/en] adiutorium /iftr | numerutn Va!.\
meura tvulg. || decurre V || 31 spe om. tvulg. 8 ciistituTimus vulq. J 32 quae] sue libri || 33 aut V \ aublaUs
Vt || 34 et quos] et om. V\\ 35 praepositis V Q 36 habfit
libri || iudicato V || 38 niclloproxima F | | 39 fuerit Vt\
ut cum laterculinsis V\\ 40 habcat Vt || ucnirc V\ 41 >&tnm Vt U 42 alios] aliiB libri |) hii T', om. tvulp. f icij
suia F | | habeat / j| pascisci F j uendatur t uendat I'j
43 sumrna V\\ 44 aut V\\ hoo om.vufg. H suum] siue t[
45 malucrit his qui V |) quaestori acccnsurc lc^crit 1
quacstori acccssure elcgcrit t | 46 ne t || 47 'si] ii*
libri || digna F || mcrcedia F fl enumcramuB V j tccipiant /] accipiat V accipicnt et vulg.

UT HI QUI IN AFRICA SUNT

243

Nov. XXXVI

8 iutorum sine ulla coufusione permanebit. Sed quia volumus ante alios in deficientia quocumque modo
loca eos taxari, qui in legum confectione tuae sublimitati suum miuisterium praebuerunt, id est Tbeodosium et Epictetmn et Quirillum et Sabbatium et Perigeneu, hoc eis donamus, ut offerentes centenos solidos
ante alios omnes in loca adiutoram qui sua sponte recedere maluerint subeant, scilicet unusquisque ex his
8 quinque memorialibus in scrinium suum officiura adiutoris impleturus. Illo etiam observando ut, etsi quis 5
ex viginti sex adiutoribus ab bac luce fuerit subtractus, in suos heredes vel liberos, licet heredes non sint,
huiusmodi beueficium transmittat, ut in locum eius alius adiutor subrogetur, ceutenis quidem solidis ab eo
offerendis, pro tempore autem sublimissimo quaestore electionem eius qui subrogetur secundum quod su10 perius dictum est faciente. Praerogativam autem, quam quinque memorialibus speciali dedimus beneficio,
lta eis donamus, si ille qui dcficiat non babuerit filium iam utilem, iam idoneum ad peragendum adiutoris 10
ofiicium et a pro tempore gloriosissimo quaestore aptissimum secundum praedictam observationem iudicatum; talein eiiiin iiliura sperni et ad alium advenam pervenire satis durum atque inbumanum est. Aliis
videlicet omnibus si quae in praedictis coiistitutionibus continentur in suo robore durantibus.
11
Quae igitur nostra sanxit aetornitas, sinceritas tua scriniis quorum (interest) manifestare festinet,
quatcnus sciant et quae a nostra maiestate disposita. sunt et quautum eis accessit ex tua suggestione nostra- 15
que liberalitate.
Dat. x. kal. Iun. CP. Belisario v. c. cons.
[a. 535]

XXXVI.

Auth. XXXVin

& UT HI QUI IN AFRICA SUNT INTRA QUINQUENNIUM COMPETENTES SIBI RES USQUE AD CERTUM GRADUM DEBEANT
VINDICARE R
20
Idem A. Salomoni pp. Africae.
Omne infinitum et perperam eflfusum merito et incivile ct incompositum esse credentes certis finibus
nostraa actiones limitare censemus. Nuper itaque in Africa nostra, quam deus Romanae dicioni nostris
vi[$iis subiugavit, sacram pragmaticam sanctionem promulgavimus, ut omnes quae iam Uuandalicis temporibus amiserunt ea possint a detentatoribus iuiustis tam abstrahere quam sibimet vindicare, et quinquen- 25
nale spatium statuimus intra quod liceret boc facere. Quam sanctionem in suo quidem robore manere volumus, sed cum certo moderamine certaque definitione, ut non liceat Afris tam prolixa annositato elapsa et
antiquis generibus paene deletis calumnias yeteres resuscitare et invicem sibi molestias ingerere et ia tanta
pace bella gerere intestina.
1
Per hanc itaque legem sancimus, si quis praetendat res vel ad se vel ad patrem suum vel ad avum 30
pertinere et inique contra leges nostras ab aliis detineri, posse eas recuperare, scilicet antea legi cognitia
probationibus praestitis, vcl ab instrumentis legitimis recitandis vel a testibus idoneis educeadis et quorum
gravitas iudicibus acceptabilis sit, videlicet cognitionali certamine agitato: et extendi hanc nostram con2 stitutioncm tantummodo ad patres ct avos, non autem ad alium gradum superiorem. Et boc in utrumque
Milelicet sexum sancimus, ut quod suum vel ad patrem vel matrern vel avum vel aviam quisque eius mas- 35
culus sive temina pertinuissc ostenderit, hoc ab iniustis detentatoribus abstrabat, ulteriore requisitioue penitua quiesceute, {ne) quis proavum suum vel abavum vel atavum, vel proaviam vel abaviam vel ataviam
inducens miserae posteritati calumniae cutnulum ingcrat. Hocque et in transversa linea obscrvari praccipiraus, ut usque ad tcrtium gradum tantummodo stetur, id est ad fratres et gcrmanas, ad patruos et ainitas,
3 et avunculos et materteras, non autem ad alios superiores agnationis seu coguationis gradus. Et si quis 40
huinsmodi quaestionem deferre sit paratus, non alibi, sed ad iudicium sublimitatis tuae vel praesidum proyiuciarum et insularum stricto iudicio celebrato huiusmodi praobeat probationes, et non cx una parte neque
in aliis provinciis vcl in hac florentissima civitate, sed tantummodo m Africa dioecesi, praesentibus advcrNov.XXXFl ( = Authent. XXXVlll) Latine tantum extaL Epit. Theod. 36 (inde L tl 5 45,6,2), Athan. 19,2.
2 lepum] locum tiel legum t J sublimitatis suutn misterinin t j) 3 cpictectum V epicteum t vulg. jj quurillum V |J
abbatium V] sabatium Neob. sabacium / vulg. || perigencn
VNeib.\ perigcneri t || 4 in om. t vulg. || malucrit / j| his
cm. t vuly. 1 5 in scrinio suo malit Zachariae |J impleturos
tibri (unoquoque impleturo malit Zachariae) || 7 ut
om. V | alius V) otn. t vulg. || 8 aut / || questorctn V |
clectione (([ secundum eius (ius corr. Vb) quod V || 9 fatientem Va | 10 habuerit V~\ habuit tvulg. j| 11 pro tem|rc] praetore 11| aptissimum] est add. t (essc add. vulg.) (J
mdicatum vulg.] iudicandi Vt iudicanti ATeo6. || 12 adTenam] adueniam t uenam V | 14 interest add.vulg.
15 snggessione V || 16 libertate V Q 17 snbscr. om. V
X kal. ian. (ianius Neob.) t Neob.] XVI kal. iuniaa Iul:
(<m. Iul. codd. cett.) ngo ' xakavSiov iovXicov Ath.,
ftrjvi urvUto Tfieod., V kal. Iun. vulg., XV kal. Iun. ZatharioefiCP.J cap. 11| bilisa. uc. con. / Neob. (cons. uiliwirii //.* vnarins BjtXiaaglov Ath.)] fiera rijv vnattiav Bthaayiov Theod. j 18 rubr. om. Vin spat. 4 versuum
^ntpi tuv iv idtpQixjj StnSoxiov Theod., ziegi rov IOVS
lv 'AfOtxfl fttyQt TietrzasTiae ia atpatge&tvra vnb rcSv
liaibtikotv npayfinjn ttvrwv e'iaa> Q^XCOV fJa&ftdiv ixdi^
nitv Ath.) j| bii tNeob. J alfrica / (| competentem /1| 19 ris
s*qne vulg.] rcbusque libri | crrtum {cf. Ath.)] tertium
t\tlg, \ 20 iudicare libri\\ 21 salomon ppo V"g affrice Vt

(etsicpassim)\\ 23 nostras actioncs vulg.] nos transactiones /t'6ri [| limitare Osenbrugperi] militare t militari Val. |
atfrica V t \ deus romanae Zachariae) diu rome V diuae
memoriac t vulg. || 24 sacrara F] nostram t vulg. H sanctionem] non servatur || qui t || uuandalicis V] uandalicis t ||
25 ammisorunt t || amiserunt captos sint ad tcmptatoribus F | | uendicare 11| 26 liceret VNeob.] liccat tvulg. |
robore nianere] robore F roborarc Vb U 27 cum] eum t
diifinitione / Neob. Q afrla 11 anoaitate V animositate t ||
!%sq. et in gerere om. V Q 30 ad se /] a se Neob.
86 V [| ad avum] ad alinm V auunculum f || 31 inique
V] in quae t Neob. D nostras F ] om. t vulg. Q detincria
V 0 32 probationia V | 33 cogitionali / ' (cognationali
vulg.) D 34 et avos] ad auos t \\ ad auperiorem alium gradum V || boc] in hoo V \ 35 sexsum V || quod] qui vulg. \
quisque t Neob.] quisquam V fl 36 sive] suum V || pertenuisse V Q 37 ne add. vulg. (j attauutn et attauium ( |j
38 induccs V || inisere VNtob.] miscere t vulg. Q posteritati V] pictati t vulg. || et in] et / in VNeob. | lineia V Q
39 stetur VNeob.\ Btet ( vulg. |J germanaa V] germanos
t vulg. H ad patruos] etad patruos Neob.; leg. etpatruos? ||
40 abunculos V\ aguationis] ad agnitionia V | 41 defcrrc V) differre tNeob. || 42 insularum etricto] insulao
Sardiniae (cf. Cod. 1, 27,1 12. 2 32) coni. Zachariae ||
probationU V || 43 diocesi libri

Nov. XXXVII

244

DE AFRICANA ECCLESIA

4 sariis suis, ct tunc mereat nostri numinis nostraeque constitutionis auxilium. De fide enim generis probationes praestari ex una parte nullo concedimus modo, et si quis buiusmodi acta ostenderit quasi in hac
florentissima civitate confecta vel in alio loco, ea non esse audienda censemus, licet antea hoc fuerit permissuin. Iuventa etenira circa tales requisitiones summa calliditate rcspuendas csse huiusmodi concinnit&tes
5 sancimus, ne dum sua reddere cuidam cupimus, alienas ei substantias dolose accipcre concedamus. Rerum 5
autem requisitionem sccundum antelatum modum apud sublimitatem tuam vel praesides provinciarum iatra
deiinitum tempus uostrae sanctioni fieri volumus, id est in quinquennium, anuo qui iam transactus est ex
prioris pragmaticae saactionis editione in quinquennium computando, ut actor reliquum babcat quadriennium ad huiusmodi inquisitionem, scilicet si temporis computatio Iegitiina3 cxceptiones exccdit. Huiusmodi
enim quadriennii metas praeterire nullo patimur modo, ne immortalis fiat iudiciorum completus.
10
6
Quae igitur pro securitate Africae inea sanxit aeternitas, haec subiimitas tua per odicta sua in omnem Airicanum tractum proponenda manifestare cunctis civibus Africanis deproperct, ut omnes quod in
transactis aunis observari oporteat scientes boc observare festinent. De cetero enim si qiiis casus talis
emer8erit, successioiies omnes et temporales cursus sic procedere disponimus qucmadmodum in omaibus
terris nostro orbe inclusis sacratissima iura disponunt, et sint et descendentium et ascendentium et ab 15
utroque laterc vcnientium gradus omnca et tcmporales cuisus intacti, quemadmodum generaies nostri numinis ieges eos oninibus tradiderunt.
Dat. kal. Ian. CP. Belisario v. c. cons.
[a. 535]

XXXYII.

DE AFRICANA ECCLESIA.

Auth. XXXK

20

Idem A. Salomoni pp. Africae.

1

2
S

Venerabilem ecclcsiam nostrae Carthaginis Iustinianae ceterasque omnes Africanae dioeceseos sacroBanctaa ecclesias imperialibus beneficiis relevare noctu dieque festinamus, (ut), postquam nostrae reipublicae,
per dei praesidium a tyrannis abreptae, sociatae sunt, nostras etiam sentiant iiberalitates. Cum igitur Reparatus vir sauctissimus sacerdos eiusdem nostrae Carthaginis lustiniauae, qui venerando concilio totius 25
Africae sanctissimarum ecclesiarum praeesse dignoscitur, una cum ceteris eiusdem provinciae reverentissimis
episcopis litteris propriis per Tbeodorum virum religiosum diaconum et^espousalem eiusdem venerabilis
ecclesiae civitatis Cartbaginis Iustiuianae destinatis nostram deprecati sunt malestatem possessioues eccleBiarum totias Africani tractus tyrannico quidem tempore ablatas eis, post victorias autem caelesti praesidio
nobis (contra) Uaandalos praestitas per nostri numinis piam dispositionem cis rcdditas, salva in quocum- 30
que loco constituta videlicet tributorum solutione, tirmitcr possidere Becundom legis tenorem quae iam super
bac causa promulgata est, petitionibus corum prono libentique animo duximus annueudum.
Ideoque iubemus sublimitatem tuam suis disponere praeceptionibus, ut praedictas possessiones, salva
prout dictum est tributorum ratione, venerabiles ecclesiae tam nostrae Cartbaginis Iustinianae quam omnium civitatum Africauae diocceseos firmiter possideant et sine ulla concussione, a uullo penitus abstra- 21
bendas. Si quas autem alias posscssiones sive domus sive ecclesiarum ornamcnta apud aliquos vel Arianos
vel paganos vel alias quaslibet personas detineri probatum fuerit, ea quoque omuimodo sino aliqua dilatione avelli et sacrosanctis ecclesiis orthodoxae fidei adsignari, nulla prolixitate temporis bis qui easdcm
rcs inique detinent uti concedendis, sed carum restitutioDem omni explosa machinatione facere compeilendis, quia non patimur sacratlssima vasa vel ornamenta vencrabilium ecclesiarum aut alias possessiones <'
apud paganos vel alias personas detioeri; et lex quae nobis antea prolata est sat abundeque huiusmodi
capitulo consultum fecit. Altcrius etiam nostrae constitutionis praerogativa, quam pro ecclcsiasticis fcci*
mus rebus et possessiocibus, Africae quoque venerabiles ecclcsias perpotiri censemus, et secundum eiui
Nov. XXXni(=
Authent. XXXIX; -eadem in parte codicum Nouioc. XIV tit. 4,13. 8,10. 0,25 citotur rj ?'
vta^a)
Latine tantum extnt. Epit. Theod. 37 (inde I. etJB 1,1, 49-52), Athan. 2, 6 (inde Coll. consi. eccl. 3,2, 6).
2. 3 summarium exhibet Nomoc. XIV tit. 8,10.
t nunc V | nostraque V|| probationis V (] 2 ci nna
psrte pracstari / vulg. |j 3 praeiuissum V H 4 concinnitatis ( conchmtionis V comunicationia Neob. |{ 5 Rubatuntias VNeob.] subiectaa t || rcum f || 7 id cst VNeob.]
om. tvulg. || anno Zachariue] annum libri (| qui] quod V [{
iam] tam 11| 8 editionc] seditionis V || quinqucnnio V |j
auctor Fjj U excede V exccdat vxtlg.fl1U quadricnnii metaa Heimbach] quadricnnium ctas V quadriennii ctas / (|
patitur t 0 ne /] om. VNtob. || 11 mea sanxit] me aniit
V\ dicta V Q 12 affiricanam Va \\ tractatum t \\ deperet Fjj
qnod VNeob.] qui t quid vulij. j| 13 hoc] hao V haco t j;
14 cmerscere V || tcmporalcs VNeob.] temporis t vulg. |] sic]
i V\ 15 disponunt Beck] diaponi ut Vt\\ et uscendentium om. tvulp. || 16 generalis V\\ 17 tradidemnt omni6us tvulg. || 1$ tubscr. om. V, Ath. \ kal. ian. Neob., kal.
ian. (ic) ( ftyvl iawovnglto Theod. f| cap. t || bilis. (libis.
Nrob.) nc. con. (contra /) Neob. t, /tera xr^v imaxtiav
BshanQlov Theod. (sed rf. Zacharine tdit. p. 17 n. 6) R
20 rubr. om. V in npatio vac* IJegl tibv Iv l/lipQtxf^
ixxXr^atwv Tfteod. Ath. ('//...nt(>l xatv xxh;ota>v *AfQixrt<t... V [Qiff codd.nliquot] rsnod Nomoc.XIVtit. 4,13.
9, 25) | 21 salomon ppo Ffl 22 cartaginis (et sic/ere eon-

stanter) Yt fl affrice t |j dioeciscos V dtocescos t \ 23 ot

add. vuhj. || 24 abrepte F] direptae / vulg. | eotiate V,
societntc Neob. socielatcs / vulg. \ Beparatus Pithotm
(cf. Prrtcop. de be.llo Vandal. II 2fi, al. ap. Mnnsi Conci!.
coif. VIII p. 841. 848. 850)] separatus libri \ 25 mr
V] ut t tnttg. 0 qui t vulg.] quae V || consilio V coo6cilio ( | 26 ecclesiarum om. V [| una V] iura t Ntob. ",
prorinciae om. Vin spat. vac. 2 lilt. y 27 Httcris V\ om. t
vulg. j| diaconem V || numerabilis t || 28 cariaginis ciuitatis t vulg. || 29 ablatia3 V || eius t 0 30 contra adl
vulg. \ praestitam lihri nostris V t |j nutninia on. '
vulg. || 31 cunstitutas libri || lcgts] non servala tsi \
32 baco libri || prono) pro non < Q 34 taru vulg.] cun
libri | 35 diociseos t dioccia cou V | 36 quaa) quii t
vulg. | arrianoa t \\ 38 auelli V] om. tvulg. Q 41 dtliner*
(dccinere /) libri |j ante V Q sat dedi (satia Zachariat
in add.)] sit libri sio vuhj. \ habundeque t ab eundto
quae V\ 42 capitulum V\\ ctiam] et V\\ cunstitutiocul
Cod. 1,2, 21 (cf. nov. VII c. 8). 23 || prorogatiua V* pr*crogatam / || 43 africam Neob. aUricane V alfrica de t I
ucnerabilis V || perpatri V | eius om. V

245

DE AFEICANA ECCLESIA

Nov. XXXVII

tenorem licentiam eis damus res proprias et possessiones rccuperandi a quacumque persona per provinciam
occupatas, ut possint quicquid ad eas pertinens ablatum est vel luerit ab iniquis detentatoribus vindicare.
5
Gurae autem erit tuae sublimitati, quatenus ncque Arianis neque Donatistis nec ludaeis nec aliis qui
orthodoxam religionem minime colere noscuntur aliqua detur communio penitus ad ecclesiasticos ritus, sed
omnimodo cxcludantur a sacris et templis nefandi, et nulJa eis licentia conccdatur peuitus ordinare vel 5
episcopos vel clericos aut baptizaro quascumque personas et ad suum furorem trahere, quia huiusmodi
sectae non solum a nobis, sed etiam ab antcrioribus lcgibus condemuatae sunt et a sceleratissimis nec
6 con inquiuatis coluntur hominibus. Ornnes autem baercticos secundum leges uostras quas imposuimuB
publicis actibus amoveri, et nihil penitus publicum gerere concedantur baeretici nec aliquam admiuistratioaem quibuslibet subire ambitionibus, ne videantur haeretici constituti ortbodoxis imperare, cum sufticit eis 10
vivere, non etiam sibi aliquain auctoritatem vindicare et ex hac orthodoxos homines et dei omnipotentis
7 rcctissimos cultorea quibusdam afficere dctrimentis. Rebaptizatos autem militiam quidem habere nullo
modo concedimus. paenitentiam autem eorum, si ad ortbodoxam fidem mente purissima venire maluerint,
non rcspuimus, sed damus eis Hcentiam hoc faciendi, quia et deo omnipotenti nibil ita est acceptabile ut
peccantinm paenitentia. Iudaeis insuper deneg'amus servos babere ChristianoB, quod et lcgibus anteriori- 15
bus cavetur et nobis cordi est illibatum custodire, ut neque servos orthodoxae religionis babeant neqne. si
8 forte catecbumenos accipiant, eos audeant circumcidere. Sed neque synagogas eorum stare concedinius,
sed ad ecclesiarum liguram eas vqlumus reformari. Neque euim Iudaeos neque paganos neque Donatistaa
neque Arianos neque alios quoscumque baereticos vel speluncas habere vel quaedam quasi ritu ecclesiastico
20
facere patimur, cum bomimbus impiis sacra peragenda perinittere satis absurdum est.
9
Privilegia insuper Bacrosaactae ecclesiae nostrae Cartbaginia Iustinianae omnia condonamus quae
nietropolitanae civitates et earum autistites babere noscuntur, quae etiam Codici nostro in primo eius libro
segregata sacrosanctis ecclesiis suum honorem praestare noscuntur: ut civitas quam nostri numinis cogno10rainedecorandam esse perspcximus imporialilms etiam privilegiis exornata florcscat. Confngas etiam, qui
ad venerabiles ecclesias et earum fines^convolare festinant et suae saluti prospicere, uulli penitus licere 25
sacrilegis manibus ab bis abstrahcre, scd eos venerabilibus locis debita reverentia perpotiri, nisi tamen
homicidae 8int vel virginum raptores aut Cbristianae fidei violatore3: illos etenim qui talia facinora comlnittant nullis esse dignos priyilcgiis quis uon confiteatur? cum non potest sacrosancta ecclesia et ho11 tniacs iuiquos adiuvare et hominibus laesis suum adiutorium praestare. Sin quid praeterea sacrosanctae
ficclesiae saepe dictae nostrae Carthaginis lusrinianae vel aliis veuerabilibus ecclesiis Africanae dioeceseos 30
a quacumque persona pro suae salute animae oblatum cst vel fuerit quocumque modo legitimo scu in possrgsiouihus seu in aliis quibuslibct speciebus, ct hoc apud easdem venerabiles ecclesias manere firme, nulllus
iuiquis manibus abstrabendum, cum homines qui tam laudabilcs tamque deo acccptabiles actus et pias facere oblationes deproperant satis et nos laudamus et dei caelestis remuneratur clcmentia.
Haec igitur omnia quac ad honorem sacrosanctarum dedimus ccclesiarum totius Africanae dioeceseos 35
12
per praesentem piissimam et in perpetuum valituram legem, quam omnipotenti deo dedicandam esse perspfiimus, Biiblimitas tua cognoscens firma illibataque custodire festinet et omnibus prout soUtum est nianifestare edictis ubique proponendis, ut nostra iussa summae pietatis rationem habentia ex omni parte inmutilata Berveutur; temeratoribus eorum poena decem librarum auri Bubdendis, aliaque gravissima nostri
nnminis indignationo plectendis omnibus qui nostram dlspositionem quocumque modo vel tempore violare 40
temptaverint vel violare concesserint.
Dat. kal. Aug. GP. Belisario v. c. cous.
[a. 535]
5 6S cilat Nomoc. XIV

tit. 4,13. 9,25.

1 sq. recnpcrandi possit V] om. t vulg. |j protinciara] pam F(| 2 possint fieimbach] possit Ffl iniquis F ]
aotiquis tvulg. Q uendicare t | 3 arriania Vt |) 4 aliqua K) alia t Neoh. vulg. |) dctur VNeob.] detur omnino
t \mlg. \ conimuno V \\ ccclcsiaaticua V \\ 5 nefandi] et
nefandi libri || C ad t) a Neob., om. F'|J quia] qua V ||
7 intPrioribus V | condempnati Y | 8 nostros lcges V.
Cf. Cod. 1,5,12. 18 5.10 J 9 ammoueri V |j et nm. V \\
hamtici om. F(j nec aliquam 10 haerctici VNeob.)
om. t vulg. B II orthodoxi VNeob. j| 12 afficcre V]
aiTrice/| 13 penitentia F | | nialucritffl 14 respuerint V
hcc N(ob. 8 15 delegamus t j| 16 cordi esse illabatam V
17 cathecuminos t cathccuminus F|j accipiubant tvulg.
audfant om.tvulg. [) 18 eas V] eos tvnlg. |] 19 arrianos
Vt | quadam / y 20 Bacrc V | pcragendi libri (J promittcre t B 21 Priuilegia FJ om. t Neob. vulg. \\ 22 earum
Zacharia^] eorum libri \\ ctiam F] om. t vulg. fl Codici]
1, 1 ( 23 honore V || nostris F fl 24 qui'] quid V \\
25conualcre F | | *goluti Fuoluntati tNeob. vulg. Q pro-

spicere V) proficcre t Neob. vulg. || 26 Bacrilegiis t sacris

legis F U 27 uelj nobis t || aut ex corr. V \\ 28 nullus
F j | esse] causae esse tl li quis] qui Vt |j potest (por V
p t) librt\ poterunt Hcimbach possint vulg. pronit Zuchariae in add. \ *sacro8anctae ecclesiae libri || 29 adiubare V |j Sin] In V Si t vutg. | 31 dioceseos Vt \\
32 casdem V] om. t vufg. || 33 iniquis Vt) in qaibui
Neob. Q 34 deproperare /' dcpropcrari i1 Q rcmuneratur
VNeob.] remuncrat t \ 35 diocescos libri l| 37 et F* t]
om. Va Neob. || solitum/] solutuin VNeob. Q 38 rationcm
om. t vulg. H 39 tcmeratoribua Pithoeus] domctntoribaa
libri [| auri] a- t II aliaque F] aliqua t Neob. \\ grauiasirna F ] graui t vulg. |j nostra Va | 40 nostra dispositiono
V || violaro Zachariae] uiolari F, Tiolare temptaverint
?el om. tvulg. || 41 Ug. Tiolari? g 42 kal. aug. V t Neob^
Ath., ftrjvl avyovorcp The.od.% x v n kal. Aug. mulit Zacharine \\ bilisiario uc. con. F bilis. uc. contra t bibilia.
uc. con. Neob.; vnareiat BsXiaaoiov {v. l. Baatlelov)
Ath., fisxa xr;v vitattlav BtXiaaqiov Theod.

246

Nov. XXXVIII pr.

DE NATURALIBU9

AH

XXXVIII.

Auth. XL

B0YAEYT2N
R DE NATURALIBUS
22TE ENNAO\TKION KATA- IN CURIAM DEPUTANDIS VEL DE
AlMnANEIN T0I2 EAYT2N
DISTRIBUENDA FACULTATE
B0YAEYTAI2 IIAI2IN.
5 CURIALIUMIN FILIOS MASCULOS
SEU FILIAS VEL SI SINE FILIIS
FUERINT CURIALES IN QUOTAM
PARTEM SUCCEDANT
'O avrbi /3aoiXej>e *Ia>awT) T<jJ ivSo^oratm innoxq> Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp. per Orientem.
xcbv ieQoJv xijs "J&W ngnixotoitov xu /$', anb imdxiov 10
xai
Oi xrtv nohxBiav rifiiv jza/.ai xara( P r a e f a t i o . ) Qui rempublicam olim nobis disj
p j y v xQKva^ *T<* TK'y T ^ s /2<toi/.vov- posuerunt, aestimaverunt oportere secundum regiae
artt 7i6).eioi [ii(trtaiv a&noioat xa&' exaarjjv TIOXIV urbis instar adunare in unaquaque civitate nobiles

" -

' -

- '

' - -

- ' -

"'

- - "

- -

? - - -

* - -

-i---

-----

quanj

tieri

ovrto xolvw xb noayfia 7jv&rtoEv, ovxcos irpavrj Xafi- floruit, sic apparuit clara, ita ut magnae et popu7TQOV, a>s xaz fteyiaras xs xai jioXvav&QuiTtoTa.Ta.s losae domus curialium essent, multitudine quidea
oixiai povXsmdiv elrai, nXrjfrovs fisv ovxoi rov fiov 20 existente curialium, quod autem functionum videbsXevomos, rijs Se Soxovarj? elvcu xcov Xetrovgytjfiariov
tur esse onus nulli omnino intolerabile existebat:
fia(>vTTjxos oiSevl TinvreXais cupoQriiov xa&iaTafttvrjs'
nam quod in multitudinem dividitur onus insensibile
Tc|> viiQ eis TtXfjfros Siygijofrai tu finQos arennia&TjTov propemodum facit eis, qui hoc sustinent. Quoniara
a%tdbv TOTS rovro vTiofievovotv rp>. 'Enei Si xma
autem per partes quidam coeperunt se eximere albo
fiepos T}Qavx6 xtves envrois t-ai(>ii> rwv /3ov?*vri- 25 curiae et occasiones inyenire per quas liberi harum
xd>v Xevxw/iarcov xal i^tvoiaxetv Tigoipaoeis fit' div efticerentur, sic paullatim deminutae aunt curiae inncot iXtv&eoot toirojv Moovrat, elra xar' oXiyov rjXar- numeris excogitatis occasionibus, per quas potuis%u>&T} xa povXetnTjma UVQIWV iTiivoTj&EtGiov noocpa- sent specialia quidem bene habere, communia aute
attov, i\ o)v iutXXt ia fiev tSia xnXios k'$-Etv, ra Si
et publica deminui per omnia. Propterea ad paucoi
*oiva xai Srjuoacn Sta nnvriuv iXarrova&ai. Sta 30 viros redactae functionea et illorum facuitates comrovro c avSgae bXiyovt jientarnvxa ia Aeirovpvqmoverunt, et civitates ita deminutae sunt, ut sub
/*ara xaxelvois xns ovains xaxiaetae xai xas noXeis
istos perditos conductores quos vindices vocant redovxtos fjXaxxcoaev, aisxe vnb xovxovt tlvcu xovs 6Xe~ acta curia plena quidem defectibus, plena vero omni
&(>{ovs fno&wxni ovt Si) /HivSixas xaXolai. ovfipefij]- iniustitia fieret.
XBV ovv xb noXixsv/ia fttaxbv ftiv iXXetfi/udxiov, fis- 35
1 axbv Si naorjs aSixlas yeviafrai.
Tavxa rjpels 1 Haec nos saepe perscrutantes ae8timavimu3 oporVA
avtgewdftsvot tprj&qfiev xQ*tvat &eQaneiav
tere medelam rei adbibere; et quantum nos in hoc
Nov. XXXVIII
( = Anthent. XL: qloss., cf. JBiener Gesch. der Nov. p. 447) Graece extat in ML. Epil
Thtod. 38, Athan. 8,1. Iulian. const. XXXV.

XXXVIII.

J)E DECURIONIBUS UT FILITS SUIS DECURIONIBUS

RELINQUANT NOVEM UNCIAS.
Idem Augustus Iohanni gloriosissimo pracfecto

sacro Orientis praetorio

iterum, exconsuli et patrido.

Praefatio.
Qui rempxiblicam nobis olim constituertint, ad imiiationem urbis regiae in unaquaque civitate viros nobiles colligendos existimarunt
et unicuique senatum dandum per quem tl
publica negotia conficerentur et omnia recte atque ordine fterent. Atqne ea res adeo floruit, adeo spltndida apparuit, ut maximae essent et populosissimae domns curialium, cum et magna esset copia curiatium neque munerum quod esse videbalur onus cuiquam omnino. intolerabile esset; eo ipso enitn quod
inter tnagnum numerum dividebatur onus fere non grave erat iis qni id sustinebant.
Ubi vero singult
eximere sese ex albo curiali coeperunt causasque reperire pcr qnas forte ab eo liberarentur, tum paulatim deminutae sunt curiae sescentis causis excogitalis, ex quibus ut privatae quidem res bene se naberent, communes vero et publicae omnino deminuerentur ecenit.- Propterea ad paucos viros redacta
munera et illorum ipsorum bona everterunt et civitaies adeo imminuerunt, ut perditis istis mcrcennariis,
quos quidem vindices vocant, subicerentw:
Inde contigit, ut respublica cum de/ectibus tum omni iniuslitia
1 replcrctur.
Haec nos dum saepius perscrutamur, medicinam ei rei adhibendam reputavimus; et quo
9 inapxV L Ath.] indpxv M 8 10 aitoas L* ||
12 T\piiv AILe] rjfiobv cit. Thtod. Ath. | 13 firj&T}fttv
L* U 15 ixiaxf] L*e) ixoxr}v AIL1 |j 20 oixeiae L ||
23 xcf Scrimger] xb MLe |] 26 Xsvxcoftaxtov] Xeixovnyryfuxxiuy L* || 28 intvoq&eTs A1 J 29 tjpsXXev L \ 33 cjars]
utaxs xoirt L oiaxe avxove Huloander || 34 ovjtfltfirjxtv
ovv xb noXixev/ui) rcdacta curia ; haec prioribua coti'
tinuans | 37 &ef>a7ieias Lx
4 dirtributoria F | | 6 n om. Vt fl 7 fucrit V\ in quota
parte V (| 8 succedunt Va \\ 16 qua l|) llisq. sccundum

ordincm fieri t [J namque] itaque vulg. U re t \ 18 apmit

V | 19 doraos curiali autem esscnt V \ quidem] qaoi
t Neob. |J 20 curialium V H uidebatur V] uideatur fltoi.
debeant /1| 21 esse honus V, om. t Neob. || intollerabile F!
22 multitudine V || bonus lihri \\ 23 facitj leg. fuit v</t?|
24 quidam cocperunt vulg.] quidctn ceperunt tNeob. qui
decepcrunt V || 25 invenire om. V | liberi] in hoc voeabulo dfficit t (/ 86") || 26 deminuta V || unt om. F (
27 *qua8] qua Neob. quae V || 28 speciali V \ auteo
om. V I 29 ad] et libri | 30 uiroa scd actc functioaii
F | 31 ita om. Neob. j| 33 defucultatibus F | | 34 iustitit F

IN CUBIAM DEPUTANDIS

Nov. XXXVIII pr.

247

titayaysiv xco nonyftaxr xaV oata itegl rovxo I)/IBTS

novovfis&a, xoaoixt? naaav i&vqov oi /SovXevxai re'xvr\v xaxa xcSv ogfrtos xal Sixaicos vevo(io&sxr)uivti>v
xai xaxa xov 8rtfioaiov. inetSii yhg EUOV dvayxa^o-

laboramus, tantum omneni adinvenerunt curialea artem adversua ea quae recte iusteque sancita aunt
et contra fiscum. Dum enim vidissent compelli 86
omni modo servare curiae quartam partem, et hoc vir

cnoxa&dv, rjg^nvxo Siaanav xas ovaiae avreov, aisxe

nnooo^ xeXevxnv xal oi>xi xb xixngxov fiegos, dXX'
olrjv ifei-rp xrtv dnogiav xT} ^ovXrj xaxahfinaveiv.

et non quartam portionem, sed omnem continuum

paupertatem suam curiae derelinquerent.
Deinde
quoniam et ipsis corporibua fraudare curiam volu-

caipiaxaxov iTtsvor^aav, ya/ucuv dnexojtsvoi vofiipav,

aine nliis quam sub lege deficere aut generi suo vel

ftivovs iavxove naai xgonote xy povXf, cpvXnrxeiv xb 5 per nostras legea impositum, coeperunt discerpere
xixugrov, xai xovro /uoXts iv xole jiao' rjuaiv vSitoie propriaa facultates, quatinus minus idonei delicerent

tlxa ineiSrj xal xeov acj/ndxcov avxcov dnoaxsoTjaai 10 erunt, iam et rem omnium impiissimam adinvenerunt,
xo ^ovhvxrjQtov eyvtooav, r^rj xai nghyfta nm-xmv a nuptiiB legitimis abstinentes, ut eligerent magis
<UT nioelo&ai fiuXXov anmSss xo ye Inl xiu vo/tca
xtlsvxav r, xai xw yevei xni x-rj /JovXjj xgr';<rifjoi yaC-

curiae utiles apparere. Et rursua egerunt dudum

poni legem, quae praeter decretum iubebat eis do-

via9(n. xal avda xnrenga^nvxo 7igwrti> xe&r^ai vb- 15 nare propria, cum quando venditionem cum decreto
ftov, oi Sexgerov <o*s indxQenBv avxois xa oixela fieri eadem lex volebat: 8ed baec ipsa erat miraSiopiiofrai, xaixoiye xipf ngaoiv uexa Sexgsxov yive-

a&ai xo7< vbuov povXofxivov 6 oi cvrtos rjv &avfinaxbi, ioire fiovrjv xrjv nghatv vndyEiv ry rov Sexge-

bilis, quae solam venditionem

subicicbat

adiectioni

decreti et aliis exhinc neccssitatibua, alia vero omnia

derelinquebat

eis agcre secundum quem voluiBsent

xov agoiO-rjxrj xui raii hvxev&Ev dvdyxals, xaXXa Si 20 modum. Haec transtulerunt curialiuin facultates ad
navxa avxoU Ifiivat ngdxxEiv xa&' vv rfiovXovxo aliaa (et aliaa) personas, nibil exinde babente curia.
_ - _..r_.. -
\ r^s ^pyXevrtKae ovaiat tie Denique Bi quia dfnumcrat nostrae reipublicae cu-

avootov evTioqowxa ovxs %gr]uaT(DV, T 08 of.tytav

2 iewj av&Qioniov, %Qr}uux<o%> Si oiSctfiais. 'HSrj

2 Igitur olim per partes noa protulimus sanctiones

xnaiv ixnoirjoiv exOvoav flovXevxtxtov (ixivrj- 30 tem

xoiv Ttoayudxcov vTtoxeiff&ai Sexgsra fiexa xrfi iv
cum observatione facta quae in illa lege posita est.
ixtifto xio vouco xeifiivrjs TTnQnxrjQrjaeioi yivofi*vu>. Dcinde post baec quia sub falsas causas faciebant
Ehn VGXEQOV ineiSrj ftexa tptvdajv nixicov inoiorvxo
donatioDes, et hoc omnino abrogavimus donationem
r StDQias, xal avxb xa&anal- aveiXofisv rb Stogsav
simplicem facere curialem in quacumque pcrsoiia:
nnliy xott-Ia&cu povkvzTjv eis oiovSrjnoxs nqoiwnov' 35 excepimus autem competenter antenuptialcs douatiolltiiofuv Si tixoxcoi xai ngoyautaias Siogens, insiSrj
nes, eo quod neque donationes omnino sunt, sed conur,Si dojgeai xn&anag eiaiv, dXXa awnXkayftnxos
xt
tractus species in eis inserta est et filiorum procretldoi iv xavxan eyxeirai xai natSomoitae eienyovaiv
andorum copiam introducunt, quod nobis et maxime
tvnoQiav, oneg r,ixlv xni /tnitara tie @ovXevTns neotin curialibus studii est. Post haec conspicientcs et
OTiovSaaxvv iaxiv. 'EnBtra OQWVZCS xai negi airo 40 de hoc ipso circumscriptioues multas fieri, legem

magis nos in eo laboramus, eo magis curiales omnis generis artifxcia contra ea quae recte et iuste sancita
crant et contra ftscnm repperernnt. Cum enim vidcrent se omnibus modis cogi curiae qxiartam partem servare, idque vix in legibus a nobis latis esse positum, coeperunt bona sua dissipare, ut tnopes decederent ac
non quartam partem, verum omncm deinccps inojpiam curiae relinquerent. Deinde cum etiam corporibus
curiam privare animum inducerent, iam rem ommum impiissimam excogitarunt: qui a matrimoniis legitimis
abstinuerunt, ut ita mallent sine liberis quod ad legem attinet decedere quam et generi et curiae utiles esse.
Ac deinde effecerunt, ut nuner lex ferretur, quae sine decreto donare res suas ipsis permitteret, tametsi
xendilionem cum dccreto fieri lex vellet; ea autem lex adeo mira fuit, ut solam venditionem adiectioni
decreti et necessuatibus inde oriundis subiceret, reliqua vero omnia ipsis quem ad modum vellenl agere
yermitteret. Haec fuerunt, quae bona curialia ad alias ntque alias personas transferrent, ita ut nihil
nule ad curiam redundaret. Quapropter si quis reipublicae nostrae curias numeraverit, admodum exiguas
inteniet, cum aliae neque viris abunaent ncque pecuniis, aliae paucos forte homines, pecunias vero habeant
2 nullas. Ac nos quidem iam singulas leges lulimus, quae et venditiones ct aonationes simplices et
omncm actnm qui alienationem rerum curialium immobilhun contineret, decreto subici iuberent secundum
observalionem quae in lege illa scripta est faciendo. Postea cum ex falsis causis donationes facerent, id
ipsnm quoque plane vetuimus donationem simplicem conferre curialem in quamlibet personam: exccpimus
autem mento antenupliales donationes, quoniam ne donationes quidem omnino sunt, sed contractus quaedam
tpecies in iis posila est et procreationis Uberorum copiam praestant, quod quidcm vel maxime in curiulibus
curae nobis cst. Postea cum videremus liac quoque in re circnmvcntiones tnultas fieri, legem scripsimus,
2 xoooiiov L | 5 avxois L1 || xb xixagxov] xfje rtegtov9in nitav add. L3*.v. || <i vvfioii] Cod. 10, 35 |j \'l djtsvbrflav Ll vjttvotjoav L~ |J lii vouur] Cod. 10, 34,3 j|
\bnvTr,i Lx\\ \%sq. nvxca; woxt\ ipsa quae(i.e. avxbt
ot ytt) e |J 20 xa dXXa L j| 21 aauvat L \ 22 xavxa
J/fl xavxat Lx xai<xa ovv L1 \xavxri ovv f/aloander) n
MrtiotfjOt M*\ fiexioxt}<iav 3/Z/ a vulg. ftexeffxrjons Ll
24 Ixpvocus Lx || 25 sq. *ovSi ovSi MLs [| 28 vofiov m
lanctionc quasdam ?. Fuerunt Cod. 10, 34, 4.5. 35, 4. 6:
quae non txtnnt || 32 ytvopivcp Haloandtr] yivofitvae M
yivhfttvov IJX ytrofteraiv L1 facta (t. e. yivouivrfit) c ||

t.v.L1 |] tiadyovxa vel eiaayovxas corr. L* || 40 iaxi M

1 artcm] autem (sic) V (| 6 munus Y H 7 omnem vulg.]

omne Fcommune iVco^. Q continuum F] continuam Neob.
continuo vulg. |) 10 iam et om. V \ irapiissimam vulg.]
impiam /i'6ri |j 11 lcgercnt F | | 13 utilia V^ 14 iubcbat]
leg. tribuebat? H 15 cum quando V\ cum Neob. quamquatn fieck || 16 eadem Neob.] ad eam V|| 17 sola Neob. ||
subiacebat F(| 19quae V\\ 21 et aliaa add.vulg. | 22 dcnumcrat V] denuetur Neob., leg. denumeret? (] 23 atenuatas V |J invcniet vulg. || 24 habentem libri \ 28 quippe
33 tha VOXBOOV xxL) Cod. 10, 34,4 secundwn Alh. 8, 4 tt V] quidem Neob., om. vulg. | uolentcs] u5 (i. . uero)
Throd. nov. 6 7 , 3, rectius 1 0 , 3 4 , 5 cecunr/um B~ 2 9 , t , 6 5
uolentcs V \ 30 subiacere vulg. |j 32 sub falais oausi
(*c/i'>/. 10): nuiforte temporum rationem h. L non nntis teneri vulg. || 33 bacc Ffl omnia F e || 35 ante nuptias Ncob. ||
Uatuiu \ 34 aixbv L* || 38 xai] rj L, anmSias fj add. 40 ipsum V || lcgcs V

248

Nov. XXXVIH pr. 1

DE NATURALIBU3

TOVTO ireQiyQatpat noXXas ytvoftevae, voftov iyoayaconscripsimus, ut omni modo debere curiam sive c.vas
fuv, cSsre ix XQOTZOV Ttavrds XQIIVCU ITJV povXrjv eire
corpore sive sine hoc omnino tros unciaa habere, et
1 0
fura aoifiaTos eire xovxov X
^ navrtas to roiovynon minus licere cuidam relinquere curiae neque
xiov e'y.siv, xal ftrj eXaxxov i^slvat tivi xazaXift7tacircumscribere neque deminuere ea sub ullo modo.
vetv xjj povXji fxrjSi texva^siv fitjSi dXarrovv avxb 5 sive lilius sit qui iu curia cst sive ipsa susceperit
xaxa /urjSiva XQUTCOV, e'irs nais 6 ftov/^vcov ea] EIXB curia tres uncias.
S xal airfj Six.oi.xo xh vQtovyxiov r, ()ovXij. Kal
ad hoc
sed et feminas
3 Et non
o usque
s q e ad
oc stetimus, sed
emn
ovSi fidy.oi xovxtav earrjfttv, aXXa xal xas &TjAeiai xf;s ini propria i institutione
i i i
d quandam
d partem sanxi- i
dare
olxeias ivaxaoBcos SiSovat nva fioioav ifr
inus, quatinus per nullara occasiooein demiuueretur
S
8i
iX
i
i
dii
ti
b
P
q
j
povXevaavxos ovoias. Kai xas nolXas Ss xnv- muniiicentias abrogavimus,
xat xai dxxexvtuvus <pifortfiias aveiXogev, ov avyxcocuria aliter nisi per maximarum dignitatum adeptiooovvxei aztaXka.xx&ofrai ^onA^s <z/Uo T/ xaxa xi]v xa>v n e m , patriciatus aut consulatus aut praefecturae
fieyfaxaty a^icouaxtov xx^aiv, nnroiHtox^xoe xs xai 15 sive civilis sive militaris (praefecturas autem essc et
vnaxeia: xai tnaQxdiTjxoi, eixe zr,s iv noiixixols eixe
eas quae principatum agunt exercitus lex novit):
XJJ: iv oxoaxiatxixois (nnasipExxuioias yao elvai xai
unde qui pracfecturae dignitateni administraverit in
ras oxQaxt-yins 6 voftos iniaxaxaiy OJSXB ei xis noaeipso actu constitutus, et sive admiuistrans eam sivc
tpexxaoiar uqxhv J'lj7 &v nvxr xy noti^et yevofieros,
principatum agens cxercitus, iste liberatur a condixal eixe ar>xu>v avxrjv eXxt oxgaxtjyaJv, fiovltvxtxTjs 20 cione secundura nostram legem, aiiis omuibus exovxoe anitXtM.xxe.xai xijrtie xnxa xbv >'UEXEOOV vufiov,
ceptionibus abrogatis. Nam (quae) propter solum
xaiv aXkojv naaatv dgaigsoEtuv avrjorjuivwv. xas yao honorcm dantur tales dignitate3 (praefectorias diSia ftovrjv xiitrjv Srfojuevas xoiaitui at;ia: (xas TionE- cimus qualis et magistromiJitatus dici potest) non
tpExxtoQiai tpafiev, xavxb Si eaxtv etTtElv xal axgaxeximere de curiae albo eos qui haec meruerutit
rjXaaiai) ovx i^aiQsiv xov fiovXevxixov Xevxutfiaxps 25 sanximus. Plaec itaque in anterioribus a nobis sanxovs xovxiov xvxovxai id-eoniaafiev.
Tavxa [dv ovv cita sunt cum aliis multis, quae Jicebit ex ipsis oliw
iv xoTs fynQoo&Ev fjfiiv vevo/uo&k-Tfjxai uexa noXXwv positis legibua advertere. Absolvimus autem et quosaX).o>v, aneQ coxtv dg avxaJv xivv r^Srj xeifttveov vb- dam a curiae condicione, diversas hls prajjmaticas
uov XafJelv. AneXvaafiEv Si xai rtvas fiouXevxixrfi concedentes leges, quas omnes finnas osse volumr.j,
n SiafpoQovs aixolt jtpayfiaxixoie (piXoxifiTjaafie- 30 et praesentom sanctionem ab undecima indictionc
vufiovt, ote (Lnavxas xvoiovs elvat fiovXofis&a, xai nuper delapsa incohare, ex (quo) uobis (in) cousiiio
XTJV zinoovaav voiio&Eaiuv attb xr,<i evd'exaxj]S irtiveveuit haec lex.
'

*_

^ _ l d . _ '

CV

f^

" '

4 Quoniam autem vidirans quosdam sic adversos

ex&
p
x
g
35 esse contra proprias patrias, u t elegant potius alii
i
xav TtaxoiSm, Ssxe aigElaO-ai
fiaXAov aXXois xas dav- suas reliuquere substantias et vix quartarn partem
xaiv xaxaXiunciveiv ovaim xai /wXis xb xixctQxov xfj curiae, et hoc per nostram legem aestimavimus oporpovXfi, xai xovxoSta xbv Tjpiieoov voftov, toTj&tjfiEv tere, ubi filii desunt, hanc partem augerc.
XQTJVCU anatSias vnovarje xovxo xb (ttgos av^aai.
CAPDT I.
Bi xoiwv fma xovSe r-ftdiv rbv vcftor xehvxq 40 S_i igitur post hanc nostram legem defunctus fuerit
(av
re
XexTjs naiSae oix x
^
apgevas ovxs &rt- curialis filios non habeus neque masculos ueque feut modis omnibus curiam sive cum corpore sive sine corpore certe tres uncias habcre oporteret neu cuiquam
liceret curiae minus relinquere neve iiisidias stniere neve id ullo modo imminucre, sive filius sit qui in curia
3 est sive etiam ipsa curia Ires uncias accipiat.
Ac ne eo quidem substitimus, sed ut feminae quoque
suae institutionis partem aliquam darent sanximxis, ne ullo ex praetextu curiae, sicuti antea diximus,
quarta pars bonorum omnium eius qui curia/is fuit imminualur. Praeterea plurimas illas atqitc e/fusas
tiberalitates sustulimus, cum non pateremur libirari a curia qucmquam aliler nisi maximas digniiales >vieptum, patriciatum et consulatum et praefecturam, sive civilern sive miiitarem (ptaefectoria enim eiiam
magisteria militum esse lex intcUegit); ut si quis praefecloriam potestatem tjerat in ipso actu posilus, siw
civilis magistratus sive mililaris sit, ille liberetur a curiali condicione secundum nostram lcgem, reliqnls
omnibus exemptionibus sublatis. Nam quae lantummodo honoris causa dantur eiusmodi diynitales [praifecturas dicimus et quod eodem valct maglsleria militum) non eximere ex atbo curiali eos qui Hlas consecuti
sunt sanximus. Hacc igilur priore tcmpore a nobis sancila sunt cum aliis mullis, quae quidan ex ipsis
legibus iam tatis petere licet. Sed solvimus quoque nonnullos a curiali condiaone varias iis pragmatkas
leges largiti, quas omnes ratas esse volumus atque praesentem lcgislationem ab undecima indiclione nuycr
4 elapsa inititim capere, ex quo nobts haec lex in animo agitatur.
Quoniam vero videmus csse qui tam
infesto animo sint adversus suas patrias, ut aliis bona sua relinquere malint el vix quartam partem curiat
iaque propter nostram leqern, hanc partem si nulli liberi adsint augendam esse existimavimus.
X Jtaque si post hanc nostram legem curialis morialur, qui tiberos non Uabet neque masculos ne1 ut om. vulg. | *omni modo] omnino libri U debcnt (pro
1 vofior] fuit Cod. 10, 35, 4 [| 2 xijv fiovXijv] xrjv (xbv
L*) flovXevxrjv L || 5 avxb\ ca s | 8 xovxov L' tovxov debeat?) curia Neob. |J 2 boo om. V \ 4 diminucre Niob. \
2
L || Saxriatv I ' J !) i9ianiaafiEv\ fuit Cod. 10, 35. 5 cas vulff. U 5 susccpit F | 8 sancxinius Neob.] sanctimui
(cf. Krugeri adn.) \\ 10 post xij (JovXf[ L verba xal ovSi V\ 9 diminuctur V || 10 pars om.Neob. Q 11 Sed ct]
fiiXQi xoixarv laxrjasv (iaxrjaafitv L*) repetit (ex v. 7 sq.), et om. V\\ 12 cedentes libri || libera a curia V | 13 ademptioncm V adeptione Neob. j 14 consolatua V11" aministrauerit I 18 aministrans F | 19 conditioncni V |
21 quae add.vulg.; an ltg.11 datas? || 22 pratfcctori
Iv M hq%tiev L \ 20fiovXevxtxr,:Af\ om. Ls (| 21
f] V\ 23 *quales VNeob. g potest FJ pottr Neob., potenint
Cod. 10, 32, 67 | 23 jroa<pextoriasM not<patxxa>Qiae L\\ Heimbach \\ 24 alueo V ambo Neob. g 25 sanximus] sanci25 XeixovoyriMaxos L* || 'M r^lv om. L |l 28 il-ixivEt L jj mas libri f| itaque hacc V || 28 bis] bio Y hoc AV?>. )
%av fj8t] Af] rt8Tj (TJSBI L1) xmv L || 30 7tQny/zaxixc5s 30 inditionc V Q 31 ex qua nobia vulg., a nobis V ei
tptXoxTjaapevoi L || 35 antx^e Lx jj 38 xai xoZxd\ xav- non Neob. [| in add.vulg. { 34 uidiraus autcm Fladuer*
xav&a Haloander \\ 39 einovarjs Ll 40 xsXevxa M\ sos V aucrsos Neob. Q 35 aliu vulg. | 37 bacc \
'tXevroiv L, Te?jvrqtr] (c/. e) Haloander

249

IN CUKIAM DEPUTANDIS

Nov. XXXVIII 1. 2

lefas, ovxos xlp eavxov neQtovalas -rns xpeis /wloai

minas, iste propriam substantiam curiae derelinquat,

*axahfi7invixo)

quartam vero quibus voluerit.

xfj povXjj xnl xr,v rexrigrtjv

oli

fiov-

Erit namque ei pro

hrat. eaxm ya^ avxca avxi natSbi iacoe cvos rj xal liiio forsan uno vel pro plurimi3 tota curia, idera
nhwvcav 17 naea BovXrj, xuvxbv 8' k'axiv tmsiv xni
est dicere et totius civitatis plenitudo in tilioruia
10 xrji noXtas jiXtjpatfia iv TiniSatv xdiei xn&eaxobs, 5 modo existens, ct fama bona perpetua et iminoriaiis
*ai ei(pt]fiia Sir,vexrfi xal a&avnxot HVTJUI] xai xaQxhi xoaovxot oao: ovx av avxio jtaoa xoi>i> nedSwv

iyiriro. Ei Se xtt yvr,atm>e fiev nalSai ovx fyoi,

vo&oi Si avcqi xa&eaxtoatv, egiaxco //cia xov xr,t
ftml.\i axfrovs

yoncpetv

avxiv

xoi xolxovt

meraoria et fructus tantus quantus nequaquam a

filiis esset. Quodsi quis logitimos tilios uon h a b u -

erit, naturales autetn ei fuerint, Jiceat cum onere

curiae scribere sibi hos heredes, et scriptura pro

XXTJQOVO- 10 omni datione sit

tiovf xft* 7} yoaftj ys avxl naarjt imSoaeois iaxco, xai

e t non indigeat antiquarum l e -

gum a]iis adiectionibus neque dunx adhuc super-

ui] t-(j&ci> (xoixo ii~>t> 7ia).aKov vo.uwv) ixtoas noosessent datione, sed m o x scripti, si quidem liberi
Srpr,! /iTtSe xijs tv a> xeotTjuav intooaeuit, aXX* alxofuerint, curiales et heredes efficiantur, et habeaut et
$tv yi>nfe'vxes, t'i ye t?.ev&t(>ot xa&eoxaai, {tovXevxal
ipsi substantiae novem uncias secundnm quod pater

cti xlriQoro/iot yiviad-ojonv, y.al ixixioaav xai avxoi 15eis diviserit. Quodsi et omnia eis relinquere voluTO %r\i ntQtovolas iwiwvyxiov xa&anto av 6 nnxr,Q erit, adbuc melius faceret: verumtamen usque ad nocv\mi dtavelfirj. ti Si xni xo -nav avxoli fiovXrjdsir] vem uncias modis omnibus eis relinquat, coguoscens
ximdt7uZv,, Sxl %a)Xiov((nv)
ngti^sie'
7iXr
ftt'xQi q quia vel si reliquerit
minus,
)
g^
fxQ
q
, a glege eis omnino ust tv dlXn
TOI- ivvnovyxlov navxcas nvxoU xaxaXifinnvixu), yivco- que ad novein uncias supplenda erit substantia; illi
<jy.mv d>s, xav ti xnxaXinot MXaxxov, nkX ix xov vouov 20 vero, si quidcm desideraverint, et curiales efticiantur.
i
Qnodsi
Q d i quidam
id
voluerint,
l i
quidam
id
autein rccusaverint,
i
thh xo iwnoiyxiov
avtoit tj dXfy
d
iazm
olaiat. oi Si eineo xi xtfi oioias
ad eos qui elegerint recusantium veniant parte3;
lafiilv, xnl fiovXevxai yivAa&toaav ei Ss xtrss uev quodsi ouines recusaverint, tunc tamquam si IIUIIUB
llonco, xivii Ss 7trc(>atTr'jiTaivxo, iztl xovi aioovuinrvi
filius sit taliter ad curiam veniaut omnes novem
ia tiov Ttnqaixnvftivwv igxiafra} f^iorj si 8i anavxse 25 Uiiciae.
aneirtoiev, xtjvixavia coi anntSius ouoqs ozxcoi iiti
xr/v f!ovXi]v doyjofrco xo ivvaovyxiov.
CAPUT II.
El Si v ttev atyfiaeie, ixaiScov di nvxto yvrjaitoy
Quodsi ille quidom tacaerit, filiorum autem legitiotx iii\ onou/i, xqvtxitixa xo ukv xixnQxov ini xovt
morum ci procreatio noa fuerit, tunc quarta pars
i\ ufitaO-irov xXr^ioropovi toxio&w, oi jtaliies Si oi 30 ad heredes qui sie Bcriptura sunt veuiat, uaturales
-oi>oi, tl SovXovxat eavxovs iniSovvai r5 povXevxTj- autem tilti, si voluorint se offerre curiae, recipiantur
(iio>. xcosdexea&roaav xa&dneo av &aXrtosiav, Bixt secundum quod voluerint, sive omnes sive quidam
navxti tXx* xWc i$ nvxwv, nano>s xov iwaovyxioi> ex eis, modis omnibus novem unciis Eubslantiae ad
i7;; neninvains eie xovs povktiorxas fj xbv flovXevovxa (eos vcl) eum, qui curiae se dederit, devolutis.
1 ntonaxitftivov. Ei Si xni ix SOVXTJS avny xe%- 351 Quodsi ex ancilla ei progeniti fuerint, deinde ipse
Mt-xei thr, ehu avxobs tXtvfrtQioceuv rj ncgnbv r\ eos manumiserit aut uum supcrest aut in testaiv ifi Sin$r'ptrn xni intSolrj xovxove, xal ovxuts nooimento, et obtulerit eos, et isti suscipiantur et sint
iixfadojaav xai ioxcocav ftonXevxai, xa&nntft 6 oia- curiales secundum quod testator voluit aut secunSintvoi ii^(n'lrt9ij TJ xafraneo rj avxdiv intfrvfiia ntdum quod ipsorum desidcrium fecit dantiuru se in
nolrtHtv imSovxwv eavxovs xq fiovXjj, XqyofMvot xa&a- 40 curiam, accepturi secundum qaod dictuin est novem
que femiitus, is substantiae suae tres partcs curiae, quartam quibus vult reiinqual. Erit cnim illi filii
toco unitts fortc vcl etia/n plurium rmivcrsa curia, yel quod eodcm valet ipsa civitatis multitudo in filiorum
loco posila, el bona famu perpeiua ct immortalis memoria, et fructus lantus quanVis ad eum a fi/iis
cix redundaturus esset. Quodst qttis legilimos quidem liberos non habeat, sed nalurales ei sint, liceat
ci cum onere curiae etiarn hos heredes scribere, el scriptura pro omni oblatione sit neve ulla {id quod ex
veleribus Icffibus erat) adieclione altera neve oblatione dum superstites erunc facicnUa indigcal. scd pro~
tinus scriplt, si quidem liberi sitnt, curiales et heredcs fiant, habeantque et ipsi novem uncias substantiae,
prout patcr iis distribuerit. Quodsi vcl totum iis reUnquere voUteril, melius adhuc feccrit: certe usque ad
novem uncias omnino iis relinqnat sciatque, eCiamsi mmns reliquerit, at ex lege omnino ad novem uncias
iii svpplemcntum fore substaniiae. Illi aulem si quidan quid ex bonis auferre volunt, eliam curiales fiant:
quodsi alii volucrtnt alii recusaiwint, ad eos qui vnluerint recusantium partes veniant; sin autan omnes
rcpuiiiaterinl, lum proinde quasi nnlli adessent liberi, ad curiam novem unciae veniant.
II. Quodsi ille quidem lacnerit nec vero legitimorum liberorumprolem habeat, lum quarta quidem
od hercdes ab intestato vcniat, liberi vero naturafes, si curiae sese offerre velint, recipiantur prout voluainl sive omnes sive qnidam eorum, ita ut omnino novem uncine subslantiae ad cnriales vel curialem
1 revolvantur. Quoasi etiam ex qnciiia ei nati sinl liberi, eosquc vcl dum superstes eral vel in teslamentn manumiserit et eosdem obtnleril, sic quoque recipiantur et curiales sint, proui teslator voluit vel
prout ipsontm qui se obtulcrunt curiae desiderium effecit, accepturi sicut dictum est novem uncias.
3 plurimas V* | idcm cst Osenbrfiggen] id cst (ide F)
libri | 5 fatna bona vulg.] labor libri [| mortalis V g
nnjjtu;] totius civitatis ? l| 7 liaoi om. L [J nvxto om. g || S fucrit F(| honore VNeob. g 9 hoa] ct hos Bcck \ 10 dabliot ,1/c] Sxu L I! 9 xa&toxdiotv L{s)\ xa&caxaaiv il/ji tione vulg.] ratione VNeob. |j legum om. V | II sq. IU10rtC-ty)'bi (. *.. avxtp) e ll 11 Saxin L \ VI rovxo pcrcs^cnt (auperes V) dationes aex moz V Neob. | si om.
VNeob. 9 15etom. F(| 16 faceret V\ facict Neob. vulg. (J
. ( t 16 ivaoiyxtov L et niepassivi || 18 av addidi; an
*fih. n?nu (cf. ad e\ ? H 20 *xaxali7iot (cf. s)] xaxali~ 1$ relinquerit V Neob. (J 20 dcsiderarcrint} substannottv ML | 22 i Si vni^ L* (j T* om. L [unde xrjv oi- tiam accipere add. vulg. jf 21 qaodbi quidcm V i| 22 le*inv ton. Ls), xi xrjs oialnt et XafitTv om. f | im&v- gerint V | Teniant vulg.) ueniunt VNeob. g 24 ueuiat
V \ 28 tacueriat V | aut V fl 31 uoluerit VNeob. g
Poletu Lx | 23 1 oit Ll ] 24 napaiTijaotvro ML ||
27 irovyxiov Ll Ivvovyxiov L- || 28 atyrjatev L* || 32 quadam V g 33 neuem V fi 34 cos rel supplevi, cf.
U ioi>ifiovXevxatr} xoii (lovXtvovxas L |j 37 xovxott p. 2.*>0, 6 g dcdc;rint V \\ 35 deinde ipse eos manumiflcrit
*ovxui] oiTot L% iflti (1. e. oitot) e 1| 38 sq. 6 8HI9M- om. V\ 38 tq. Tolucrit et feccrit vulg. 1 39 *in curiam]
in curia VNeob. (curiae vulg.)
&
om.L

1 xrfi tavxov TCtqiovoia; xat XQtTt ftoigas] propriam

r u b r t a u t i a i a c jj 2 T ^ ' x t x n o x t ] L x \ 4 T f t i T f t L x \ h xrfi

Nov. XXXVIII 2 - 4

250

DE XATURALIBUS

Q Qii xb twaovyxiov. navra%6v yaq povloun&a.,

uncias. Ubique enim volumus, sive testatus fuerit
w.v ei Stn&otTo *av ei ftrj /Sovlevanftsvoe arceX&oc, sive non testatus decesserit, eos qui ad curiam venorovs sCe rrjv ^ovlijv iQxouevovs xb dwaovyxtov ).a/irint novem uncias accipere. Quodsi manumiserit
fidveiv. si Si ilevd-Eocoatie ftiv fiovov, ov firjv imquidem tantummodo, non tamen obtulerit, illi autera
Soirj, xai ovroi {HovXowai rj T('c rj nvis ig avxuiv 5 ctiam taliter voluerint aut unus aut quidam ex m
npbs xb BovXevxrjQiov ifitlv, xaxeloe rb iwnovyxiov
ad curiam venire, et tunc novem unciae ei vel eis
xa> /3ovXevovxi r\ TOI* fiovfovovatv xura xip> draXoyiav
qiii in curia sunt secundum virilem partem dentur.
SiSoofrcu. ei Si fir.Ssi xwv vb&tav rj fiovXrfieii} rt Quodsi nulius naturalium voluerit, ant datus noc
iniSofreiq, xr,vtxavxa tb ivvaovyxiov 17 ^ovXr, Xafi- fuerit, tunc novem uncias curia percipiat.
fJaverat.
10
CAPUT III.
Kl Si yvriaiov eir, nniSafv narr,Q, ivrav&a rb
Quodsi legitimorum filiornm fuerit pater. tunc rcs
nQay/in Staxotxior, eirs ftiivtov aoQdvmv eixs fibvtov
decernenda est. utrum tantummodo masculi an taa&r,Xkiwv etrtfiefiiyfuvrjs yovfjs, oilre xbv vbfiov navtummodo feminae an certe permixti sexus eint, quaxaxbfrsv fxeiv xb xiXeiov xai xb xf, fiovXfj avfi<ptQov. tinus lex undique perfectionem habeat et curiae utiEi fiiv ovr rioosves avxto ftovot xa&eaxrpoiBv nnlSee, 15 litatem. Si ergo masculi tantuminodo ei fuerint
i} l'yyovoi xv%bv aooeves ix jt^oxeXei>xT]aavxiov vla>v, filii, vel nepotes forsan masculi ex praedefuncto tilio,
xb iwaovyxiov
eit nuvxae xa&aTteg av povXridsirj novem uucias in omnes tilios sicut voluerit dividat,
fiEQi^dxot, ovxto ftivxot totxe xaxa firjdiv iXaxxaf&Tjvai. sic tamen ut in nullo diminuatur lex_ quae de inxlv vouov xbv ne(>i xwv axn&TjxovocJv SiaXeybfisvov
officiosis legitur testamentiB, nisi forte ingratitudinis
8ta&T,xdii'. nXijv ei firj xqbztoi axaotoxiat xovxo notrj- 20 modus hoc fecerit: neqiie enitn quae in his positae
aetsv ovSi yito xa inl xoinots xe&eiueva vifiiun navsunt leges omnino dcstruimus. Illo omnimodo cuatoxcXws avnioovuev. ixslvov ftdvxoi na.vxtos <pvi.axxo- dito ut novem unciae inter non ingratos tilios diviftivov, aisxe xo iwaovyxiov TIQOS xoie ^T/ d%aoioxovs dantur, et secundum hoc unusquisi]ue subeat curiae
Ttaidns fiegiCetv, xai xaxa xoaovxov ixaaxov vnstsiivai
paternae functionem secundum quautum eis pater
T povXevxtxn xov naxQot Xeixovoyijfiaxa, xa&' ooov 25 diviserit substantiain, tribus unciis tantumuiodo paavxoi* 6 narrjQ Siivetfie xrfv oiainv, xov xQioi>yxiov ternae derelictis voluntati, ubi eas pervcnire volujQ
f
,
Qy
f
fj xov naxgbe
be xaxaXiunavouivov
Xaouiov
yyvtour,. H&
tiliOS sive
sive ad
ad alium.
alium
ftovov xfj
Hv&a erit
erit, sive
sive ad
ad tiliOS
av nvxb naoaxcogfjoat ^ovXrjxat tixa ngbi xovt nalSas si'ie xal npdi ixaQOv.
CAPUT IV.
JS Si Tiaaat fi-tjXeiai xa&eax^xoitv, ei fiiv xr;i av- 30 Quodsi omnea feminae fuerint, Bi quidem eiusdeo
xrjt TZOXEOJS yauri&eisv fiovXeviati, aSua foxai xiS civitatis nuj)tae fuerint curialibus, licebit patri, si
naxQi, sineo ytyafiTjfievat xvyxnrotsv d>i eiQr,xcu flov quidem nuptae fueriut sicut dictnm est curialibu3.
XevxaTe, Smioelr eis avxat xr-v OXTJV olaiav fj rcdvxcoi dividere inter eas omncm substantiam aut ccrte noyoivv xb iwaovyxiov xa9ane(> av BovXrj&eir}, x<a voptp
vem uncias secundum quomodo voluerit, respicieDS
xavrav&a nooidxav xta xa d aSta&trov xaxxovxi. 35 et hic legem quae de successionibus sine scriptura
si Si ai fisv ii; avxcSv yeyiifiTjvxni f}ov?*vxai;, al Si disposuit. Quodsi quaedam ex eia nuptae sunt cuovxi xowvroti, rb i>ev iwaovyxtov ndvxcos xaxaXiu- rialibus, quaedam uon, bis talibus quidcm noveo
naviad-io na^a xov -naxQos xaie xcHv flovXsvxoJv yvunciae omnino relinquantur a patre curialium uxorivai|t, StaiQoifievov xdvxav&a xa&dneQ (ov) o naxrjQ
bus, divisis et bis secuudum quod pater voluerit,
Utique enim volumus, sive tcstatus sit sivt non testatus decesserit, eos qui ad curiam veniant novtvr.
uncias accipere. Si vero mannmiserit tantum nec vero oblulerit, atque illi vetint sive unus sive nonnulii
ex iis ad ctiriam respicere, hic quoque novem unciae curiali vel curialibus pro portione virili dentw.
Quodsi nemo naturalium vel voluerit vel oblatus sit, tum novem uncias curia accipiat.
III. Quodsi quis legitimorum liberorum pater sit, tunc discrimen faciendum est, utrum masatlorum solum an femxnarum solum an mixti sexus sint, ut lex undique habeat quod perfectum et curicx
utile sit. Itaque si masculi tantum ei liberi sint, vel forle nepotes masculi ex filiis praemortuis, norem
unciae intcr omnes sicut voluerit distribuantur, ita tamen ut nulla in re lex quae ae inofficiosis testamentis agit infringatur, nisi forte hoc ingratitudinis ratio effecerit: neqne enim iura de his constitulc.
omnino tollimus. Jllud tamen omnibus modis custodiutur, ut novem unciae inter liberos non ingratos
distribuantur, et in tantum singuli curialia patris munera subeant, in quantum pater iis substantiam distribuit, tribus unciis solis voluntati patris relictis, quocumgue eas pervenire voluerit sive ad liberos
sive etiam ad alium.
IV. Quodsi omnes feminae sint, si quidem eiusdem civitatis curialibus nupserint, licebit patri, si
modo nuptae sint uti dictum est cum curiatibus, totam substantiam attt certe novem uncias omnino prout
voluerit inter eas dividere, ut tamcn hic quoque ad legem attendat quae de successionibus ab intestato
disponit. Qundsi ex iis aliac curialibus nupserunt, altae non nupsenmt rvrhilibng, nuvem unciae quidm
a patre omnitio curialium uxoribus rclinquantur hic quoque pront pater voluerit dislribuendae, quod autan
1 eTorjTti L || 4 iXtv&tocooete Ualoander ex p] iXrv2 non testatus V] intestatus rufg. || 5 talater FJaut
&tQ(6aet SfL || 5 xnl ovxoi fiovXovxcu] illi autem etiam unus] aut om. Va \\ 7 uirile F j 8 liatus aut V\ 12 *s
tantummodo F ] aut tintumtnodo vulp. |j 16 Tel om. V(
talitor (i. e. xal ovxoi xal ovxcoi) roluerint c || 6 iStlr]
17 uoluit Neob. fj-18 in nullo ut V\ de om. V\ 19 nii!
tenire s | 12 ftovov aQQtvaiv Ma Q 13 eix ptfityfiivrjv
1
ffteutyfitvtay L ) yovtov L, an certe (1. e. tixeyal) per- non F | | 23 unusquia V J 25 diuidcrit V g 26 rclictu
znixti sexus c" || 16 Sxyovoi L || ex praedefuncto filio e || V P uoluntatis V uoluntate Neob. [| 2? sire ad filio
17 navxae] omnes filios y || 19 rbv vbfiov] cf.p. 129, fi. rive ad alium om. V |j alio Neoh. Q 31 ciuitatibns V,
12 sq. H xbv Ttegi] xbv om. L H 22 fidvxot om. e | 2S avxdi31 sq. curialibus fuerint om. V\ 32 curialibus) hkc
T post iacturam pluriutn /oliorum J 34 <juL l PovXexat L || 30 XTJS avxrje Ath. e \ef 251, 7)] al- rursus inc.
minus F B , secundum del. Osenbriiggen j| rcspicieci om. Vl
xrfi xfj: ML || Wl yeyaprjfitva 7,1 J 33 fj navxcoe yovv]
36 eint Neob. \\ 37 novem quidutn Beck; sed vidttur (
aut certe f J 39 otaigovftevov xavxav&a Af] Siatgovfuvov Si xavxav&a 6 naxr]Q L diviiii et hii sr U av hia talibus male ad tequentia rettulisse jj 39 ditiue
hio vulg.
add. Haloander

Nov. XXXVIII 46

251

IN CUEIAM DEPUTANDIS

xb Si XeiTtouzvov eis ras fttj /SovXsvxaTs

residuum autem eis quae non curialibus propriae

xqs avxcHv naxgiSos yajurj&siaae,

ij xal eis ersQove,
patriae nuptae (sunt), vel certe aliis, procul dubio
SrilaSfj xrjs voui/uov ftoious xdxEivate nctvrcos dnoaoiIegitima portione et eis omnino reservanda.
Quodsi
Xfifin-rfi. ti Si /tfjnaf yducav Exv%ov, xrjvtv.avxa dnl
necdum nuptac sint, tunc sub tali definitione scrixovxq xq> ooo> yodftiv
avxas rj xivd rj xivds d^ av- 5 bendum est de his aut quandam aut quasdam e x eia
xo)v tit xb dwaovyxiov
XXTJQOVOJIOVS, d<p' o} Ttnvxtos
in novem unciis esse heredes, quatinus omnimodo
yaurftijvcu xfjs avxr/e noXeeos povXevxals.
7} et /ZTJ nubant eiusdem civitatis curialibus. Quodsi hoc non

xoixo povXexai avx6s, r\ avxbt fiiv yQnxpsisv al Si

voluerit, aut ipse quidem Bcripserit, illae vero non
draoxoivxo,
dnl xb povh.vxr\pertulerint,
novem unciae q
quidem ad curiam civitatis
% , xb ffiiv dvvaoiyxiov
y
p r
p
,
owv rr,s nohws doytad-af, xb
xb oioe xQiovyxwv /tovov 's 10 veniant, tres autem unciae tantummodo iuter omnes
tas naaas xa&' bVnen 6 vuuos fiovXexat fiEf>it,ofro> secundum quetn lex vult dividantur modum, deductis
tfonov, iv Xoyco xai xa>v TXQOIXOJV avxali yivofUvaiv.
in ratione etiata dotibus earuni.

CAPUT V.
Et Si aposvss xt xal &r;Xetai xa&eaxftxoiev, oi fiiv
Quodsi masculi et feminae fuerint, masculi quidem
agoeves nnvxwi xrjv i]fiiatiav Axtxiooav fioigav TJ76 omnimodo substantiae mediam habeant portioueni,
ntowvaias, ai 3e &r}hiai xr\v Xsmo/ievrjv rjuiatiav, ov 15 feminae vero residuam mediam, non integram quirtleiav fiivxoi' Soiaovat yao avxai xb xdxafrtov xois dem: dabunt uamque ipsae quartam partem curialipovfovovaiv aSeXtpole, nXrjv ei ftij povXevxa>v ehv yabus fratribus, si tamen non fuerint curialium uxores
fttxni naoat rj xivet g avxcov. ei yap eis roiovxovs
omnes aut quaedam ex cis. Quodsi ad tales pert).&ouv ynftovt xai povXtvrdie rf,s oixeias TtaxgiSos venerint nuptias et curialibus propriae (patriae) fu^tvx&thv, xrjvixavxa dXsv&eoco^aovxat TTJS rtxaQxr^s 20 erint sociatae, tunc liberabuntur a quarta curiae, utfioioat, ola Soxovaai xai avxai Sia rtov avlJQciv as
pote quae videntur et ipsae per viros suos donec
ntQiuai ficxexetv xov Xstxovpy^fiaxoe. Taixa rj/ieis snpersunt esse participes functionum.
Haec no
Seiv toTj&tjuev, ov% aisxs atpeXic&ai xovs
sancire oportere aestimavimus, non quo auferamus
xfji xwv oixsiiov Sioixrtaios, nXX1 aisxe bominibus propriarum rerum dispensationem. sed ut
noXti fiij xehiio: dieorjutod-fjvat (iovXrfi, firjSi 25 civitateB non in integrum desolatae curiae remanexiaiv tatoe xai daefidaiv dXaxxovff&m xa
rent neque adinventionibus qitibusdatn forsan et imia. xoiyaoovv dftn&oftdv nvm xai dnrjyopiis deminuerentur curiae. Denique cojmovimus quosQtvuivovt TW vofoo ovrnXXnxxeiv yufwvs, aisxe dv- aam iuterdictas lege contrahere nuptias, ut ex hoc
Ttvfr*' [ir> yvrjaioit dXXd voitovs avrols xixxco&at
non legitimi, sed uaturales iilii procrecutur, et ipsia
TtaiSns, xaxttvote Sy&ev nie dtoxixoli xaxnltftndvsw 30 revera utpote cztraneis reliuquere et sic fraudare
Kai ovxco dzioaxtQt.lv
avxrj TttQiovoiat.

xirp @ovi.ip> xr^i 6fec?u>ydi-7]e

curiam debita

facultate.

CAPUT VI.
Kaxzivu ya uTp if aixfje ei'Qovxte xrfi neiQae eas
*ma xuv

fiovlivxr^icov

yivexai,

eap. 6 summarium habet tractatus

xal

noXXoi

Sfjfrev

Sed et illud etiam ex ipso reperimus experimento

quod adversus curiam fit: multi quasi dicenteg

Tiegi SiacpoQcov avayvtoa/xdxiov

1 1 / 7 . 194 Heimb.

ex

aut

Athan.

reliquum est iis quae non nupserunt curialibus patriae suae, vel etiam aliis, nimirum legitima parte
eiiam illis omnino servala. Quodsi nondum nuptae sinU tunc sub ea condicione eas vcl unam vnl notinullas earum in novem uncias heredes scribat ut omnino curialibus eiusdcm urbis nubant: aiit si hoc ipse
nolit, sive ipse qnidem scripserit, illae vero aspernatae sint, noyem unciae ad curiam civitalis veniant,
tret tero unciae solae inter omnes quemadmodum lex vult distribuantur, dotibus quoque eamm in computum vocatis.
V. Si vero et masculi et femxnac sint, masculi guidem omnino dimidiam partem substantiae habeant,
feminae vero reliquam dimidmm, nec tamen integram: dabunt enim ipsae quartam partem fratribus
airialibus, nisi curialium uxores sint sive omnes sive nonnullae earum. Nam si ad eiusmodi nuplias venerini et curialibus patriae suae matrimonio coniunctac sint, tum a quarta parte danda liberabuntur, quippe
quae et ipsae per marilos donec superslites sunt muneris participes esse videantur.
Haec nos sancienda
cxisiimavimus, non quo homines propriorum bonorum aaministratione privemus, scd ne civitales curiis
plane orbentur, neu forte eliam impiis fraudibus quibusdam curiae diminuantur. Sane accepimus quosdam
etiam lege prohibitas miptias contrahere, ut inde iis non lcgitimi sed naturales liberi nascantur, illisque
tamguam extraneis relinquere atque ita cvriam subslantia quae ei debetur privare.
YI. Ceterum illud quoqwcontra
curias fieri ex ipso usu experti, tnultos scilicet dicentes sive tamiacae
1 *avxwv (cf. e et infra v. 19)] avxov ML | yctfiT}&e{~ 6 Qucias vulg. | 7 curialibns ciuitatia V\ 7 sg. non noCat om. L | 3 vofiifiov M\ vofiixffi L 4 ijtl XOVXOJ] luerit V) uoluerit T noluerit Beck \ 8 aut] ut V\ scripsewb tali p 8 6 iy' a>v navxtov L* || 8 avrbe prius om. s jj rint Ffl Dpertulerit V\ lOveniant vulg.] uenient (ueniet
ypi\ponv J/ | 11 6 voftoe] vbfiov ? cnrr. L7 H 12 ytvo- T) libri 5 11 quem] quo V | diuidantur V] uidentur T
uivov | 16 ftivtoC\ quidem f jj avxai M \ 18 *] MIS Ntob. dividentur vulg. J 12 rationem vulg. I doctis V l
14 habent V |j 16 ipsae] persone V Jj 19 patriao add.
ly\ 20 TJy x xnd^xrje L |I 21 alxat ML% fl 27 *ai
m.(\ a7tt]yootv(iivae1 L"1 \ 29 avxoTe om. jr |) 33 avfov vulg. (cf. v. 1 $q.) \\ 20 curiae] parte vulg. g utpute V |
21 viileantur vulg. |j ipsa V\ 23 extimauimu non qaocl
TK] reperimus e | 34 *ai om. e
T |) 24 dispositionem Otenbrvggen J 25 in inteprum Neob.]
intcf,'rum V intcgrc vulg. | desolatac] dare cum spat. 45
1 iion) nunc libri g 2 patribus V || iunt add. vulg. \ litt. V J 26 cuiuadam libri || 27 deminuerent T\ quodam
3 tt omnino ci V \ *rcseruans libri, reservata Beck || quodsi V D 30 utpute V B 34 fit F] sit TNeob. rint vulg. |j
d ] quod sine duorum F | 5 his V] ei TNeob. |) multi V] om. TNeob. \ dioentea qaasi V

Nov. XXXVHI 6

252

DE NATUEALIBU3

Xiyovres TJ taftetnxrfi rj xtoitrjnxTjS rj xoyxvXevrtxrji rj sacri aerarii aut vicaneorum aut purpurariae aut
aXXr,$ xa&eoiavat xaraaraaeeos xbv ixBoov xiov avrdip
alterius cuiusdam esse condicionis alterum suorura
yovitav TtBigvJvxai TtQOivefieiv ictviovt T/ xciis xafiemxnTsparentium se temptaut coniungere aut sacri aerarii
i] xals xcofttjTtxaZi r\ xoyxvXsvxixcus 7} ixegaie oiateS/j- aut vicaneomm vel purpurariae aut alteri cuicumztoxe %v%ms xai tb fiov?>ivxij^iov ixxXivetv' &eonio- 5 que condicioui et curiam evitare. Sancimus itaque
fiev xoiwv firjSefiirtv elvat xoiavxtjv xixvrlv xaxa xov
nullam esse talem artem adversus publicuin, sed
Srjfioaiov, dX?.n nnvxcos, BXXB ix xctfisiaxrfi firjxQos s'ixaomuino, sive ex sacri aerarii matre 6ive ex purpuix xoy/yXevxixrfi tixe ix xcouyxixijs yawTj&eit] 7iaii
raria sive ex vicanea nati iuerint filii curiali, con/JovXevxjj, T*]v j3ovXsvxix?;v xv%rtv
xiv
ftote&a dicionem curiac obtinere. Curiales nainque paudopovtevxai fiiv yat) iXd%iGToi TtavxayooE xi,i rjfxsxtoas 10 res ubique nostra in republica sunt, sacri autem
eioi, xafietaxol Si xai xiofirjxai xai xoyyvXtvxal eis TIXTJ- aerarii et vicanei et purpurarii in multitudme eifusi
fros txxBzouiroi xa&soxnGt, xai nQozlpov iaxt paXfov
sunt; deinde est congruens magis ampliare curias
T f}ov\Bvxr,Qia xtiiv noXsiov nvgead-at iv oXlyois aca- civitatum in paucis corporibus angustatas quam mulftaai oxtroy/joar.iyii-xa fj 7r?.?jfro nXrftet. noasd-eivm. titudinem muJtitudini adicere. Quodsi quidam noEi Se-xtvti bvouaxi rrjs oixeini firtxQo5 eos xaf.ieinxrfi 15 wine propriae matris, tamquam quae sacri aerarii
ri xoyxvXtvxtxfjs fi xcjfiTjxtxrjs xvxrje ovoys iavxovs ikvel purpurariae aut vicaaeae coadicionis (sit), Be subeXslv x?ts f}oi')jrvxixris dneioa&tjoav r\ xal nsiQad-&iev trahere a curiae condicione temptaverunt vel temptaxvffls, anb xrts agxi SuX&ovorfi declmae iixiveurjoewi
verint, a ntipcr praeterita decima indictione et ipsa,
xai avirjs, xa xaxa xovxov nan%\Hiia xbv xobnov
ea quae secundum bunc acta sunt modum sive a
V dx xr,i dsiai nvXrfi eixe aA/Mzo&ev a.Qya xai av- 20 nostra aula sive aliunde vacua et invalida sint, et
iaxvQit taxai, xal xovi xoiovxovi fiouXevxas xu Xoinzbv hos tales curialcs dc cetero esse sancimus. Nam si
slvat dktoniZ,o(iEv. ei ydg xt Tiiztoaxxni nqb x/js Ss- quid actum est ante decimam indictionem, hoc firxdrrjs imrefirffso):, xovxo pefiaiwz xal drci xfjs ioxvot
mutn et in Eua fortitudine permanere volumus.
T^? savxov fitvEiv ftovf.ojjetta.
'EtaiQovfisv Si rfjs 7taQovarti rtft(ov &sias Siaxdgsats 25 Excepimus autem ab bac nostra divina coustitnQeoSoatov xai xovi aixov dSe/.cpovi, xai loin viovi
tione Tbeodosiuin et citis fratres, et filios lohannis
loiavvov xov dnixXrjv Staxcov, OITIBQ invxovt ets Tqui cognomen babuit Sexcon, qui se in sacri aerarii
nctaxriv xaixoi ^OVXBVXOJV OVXES nnxe^iov ZyQaipav condicionem permutaverunt, licet de curialibus essent
XV%T]V jtQo xijs SsxHTrte dmvBUTjOBcos, xal nav B'C T*
patribus, et omne quicquid actum est in eorum libe
yiyovtv in7 iXsv&eqia xovxtav dvruoovfiev. ovSerbs 30 ratione destruimus. Nibil enim eorum quae elicueyag avxovs anoXavstv xatv nBnooKi(iiviov fiovXofie&a, runt frui voluraus, sed curiales esse et quae curia<\X)JX ppovXevxas slvai xnl xappovXevxdiv TtoaxxEiv xal
iiiim sunt g
agere et ad fimctiones curiae resjiirere,
j
,
TOIS hixovgyiifiaat xole ffov/.Evxtxols noosexetv, oi>- nihil, sicut praelocuti snmus. eis prodesse posaibile,
fyj/fijQ fiorjfrelvq ainols nQoi etsi quid elicitum eis cst sive ex nostro palatio sire
Ssvbs xa&aneo slnovxts fy&Tj/uv
rovxo Swctfievov,
Swctfievov xar BI xi nenooioftevov avxole etxe .35
35 aliilQde.
aliilQde
ix XTJS nvXfji etxe aXlo&BV Eir;.
CEniXoyoe.}
Ta toiwv jiaoaaxavxu rtuiv xal in*
( E p i l o g u s . ) Quae igitur visa sunt nobis et ad
wytXciu zuiv zioXtatv xal xutv ^ovhxnijQiav 86^avxa
utilitatem civitatum et curiarum complacuerunt et

siye vicaneae siye rnurilegulae sive alius condicionis fuisse alterum cx suis jtarentibus conari semet ipsos
sive tamiacis sive vicaneis sive murilegulis sive aliis qualibuscumque condicionibus adscribere aique curiam
declinare: sancimus igitur nullum esse eiusmodi artificium adversus pubticum, sed omnino sive ex matre
tamiaca sive ex murflegula sive cx vicanea filius natus sit curiali, curialem condicionem yraevalere volumtts. Curiales enini paucissimi sunt in nostra ubiqne republica, tamiaci vero et vicanci et murileguH
in copiam effusam creverunt: itaque curias polius civitatum augere corpomm paucitate in angustias adductus quam rmdtitudinan multitudini addere par est. Quodsi qui propriae matris nomine tamguam quae
tamiacae vel murilegulae vel vicancae condicionis sit se ipsos eximere ex curiali condicione conati sunl
vel etiam conentur, inde ab ipsa decima indictione nuper peracta, ea qnae ad hunc modum acta smit
sive ex sacra aula sive alinnde vatia et irrita sint, ac tales homines in posterum cnriales esse sandmus.
Nam si quid ante decimam indictionem actnm est, id firmum et in robore suo manere volumus.
Lxcipimus tatncn ex praesenti -nostra sacra constitutione Theodosium eiusque fratres, et filios johannis cui cognomen est Xiscon, qui quidem se ipsi tamiacae condicioni licet parentibus curialibus nati
adscripserunt ante decimam indiclionem, ct omne qnidquid ad eos liberandos factum est tollimus. JSeque
enim ulla re eos frui earum qteae iis praestitae sunt, sed curiales esse quaeque curialium sunt aycre <l
muneribus curialibus operam dare volumus, ila ut nihil, quemadmodum modo diximus, hac in re m opitulari possit, etiamsi quid iis sive ex aula sive aiiunde praestitum sit.
Epilogus.
Quae igilur nobis placuerunt atque ad utililatem civitatum et curiarum destinata tunt

1 xo/tTjxixTji (et *ie infra fere constanter) L [| 2 aXXrjt) renturn curialU Tvulrj. |j temptare V temptat T \ eonnlterius cuiusdam ff 0 4 extQOtS La |j 8 xoxvXevxtxrfi M iujrem T |j 4 aut V] vel vulg., om. T || vicaneae vulg. \
xoyxXevxixrjt L |j 9 flovX6fit\ta otn. c, fortasse recte || Tel] aut T [| altcrius cuiuscumque conditionis F J 5 ctt10 xrji TjfiBXtQat sloi] TtoXtxBiat add. cnm Haloandro vulg. || ria et uitare F I 6 aduersus artem V Q 8 oicanei TJ
11 itXij&o:) TZXTI M | 12 leg. dxxBXVftwov? | xcd] de- curiali V\ curiales TNeok. [) 11 multitudinera vuty. \
inde e || 16 n xnl xojfuxixijt L [j 18 decimae, s.v. TJXOI effusi om. V || 12 *est congruena inagis] et conRrneoi
Sexaxrjs M oexaxrjS L *' Ath. undecimae (c/. pr. 3 magis V et magis congrucns Neob. || ampliare TNeob.]
. 248,3 >) Zaehariae g 26 aixov om. L [j 27 (oxafv M~\ atnplicare V | 13 multitudinem multttudini] multiudine V (j 16 uicaric V | ait add. vulq, || 18 inditiusa
tf-iaxoiv L escon
con vel serconis. scrconin, exconin Juliani
dd || 29
2 jtQO TJJS
J SSexaxTje emveprjoecos om. (f
I Iu- V g 19 ea] et ea VT J 21 boa tales) hospitale V }
codd.
j- (cf.
lian.) | 34 airrovt X11| Jipbe xovxov L, om. s !) 35 ntnoQia- 23 sq. Qolumns eura. excepimus autem ad hano ncxtn
fUvov ex e dedi (tim. llaloander)] TtegtcOQiOfitvov ML diuinam constitutionem libri, corr.vulg. | 27 Sexcon} ui
eos V eex T, om.Neob., Xcscon vulg. | qui c in] qui ia
e V qui in T, om. Neob. g 29 patribus] de patribui l' |
1 crrarii V(id. infra) [j uicaneornm V] uicanee T ui- 30 *elicuerunt] licuerunt V habuerunt TNeob. Q 32 fnnccanei Neob. || 2 cuiusdam V] cuiuscumque T Neob. jj tionum libri fl 34 etsi) sct etsi V set si Ncoh. | cis tj
eue om. F|)*inorum] auum libri\\ 3 parentium V) pa- ei est VNeob. ait ei T g 33 curialium Ffi placueruntl

253

DE RESTITUTIONTBUS

Nov. XXXIX pr.

xal rojSe xq> Ssica Sr,Xovfuva voutp ij atj vntooxr] xnl qnae per hanc indicaniur legem, tna excellentia et
fv)Axittv xni i'<>y(p na(>aSi86vat onevSetio, noiv^s
custodire et operi tradere festinet; inminente poena
iniKeiuivrjs viginti librarum auri xaxa xiav xbvSs
XX librarum miri adversns euta qui hanc legem
Tifitbv xbv voftov na(ia.paiveiv -d-aQQovvxutv. D&t. xv.
nostram praevaricare praesnmpserifc.
k. Alar. CP. post cons. Eelisani v. c.
[a. 536] 5 Dat. x v . kal. Mart. CP. Belisario v. c. cons. [a. 535]

A6

XXXIX. Auth.XLI.Coll.IVtit.6

TIEFI AnOXATA2TA2E22
R DE RESTITUTIONIBUS
I1P01K1MA12N KAl nPOrAMI- ET EA QUAE PARIT UNDECIMO
A12\ I1PAIMAT2N. KAI n E P I
MENSE POST VIRI MOBTEM R
TH2 TEKOY2H2 T 2 I ENAEKA-io
T21 MHNl META THN TOY
ANAP02 TEAEYTHN.
'O airbs paoifoyi

'Jcoawj] ii7> ivSo^oTarco inngxv

xa>v uituiv TJJS "JEai TiQinxwoicov xb fi'', CWTO

xni 7ia.TQix.Uo.

hnp* Iustinianus Aug. Iobanni pp. Orientis secundo.

vnaxtuv
15

v.) Tu (tevaibv xal nsTrotxiXfisvov xiijs

( P r a e f a t i o . ) Decursio et varietas hamanae narjt fvceofi xai TTJS xara fnxoov SEOUEVOV turae et paulatim egens curatione non aliter ad
f
ovx av aXlats ele TO xalebe i'xov innvtl&ot,
bene se babeudum revocatur, licet prima eiua guberxnv il tai notozae ns avtov xv/3e^v^aauv apxd*-, si nentur priucipia, nisi etiam quod particulariter ei
ftjj xal TO xma fieQoi avxov inaviuxauf.vov ouUutov 20 resistit corrigatur sicque constituatur sub tranquilovrws ainb xa&iaTniij KQOS ro yahqviv re xai atnlitate et quiete ut legi convenieus. Quale scilicet
QUXOV xai vofitp nodvov. nnolov ST; T* xai viv inelquiddam etiam Dunc emergeus ad legis nos ODUB
9ov ft'c VOIIOV yoeiav rjuui y.ntiaxr}asv. "lausv yno adduxit. Scimus enim quia etiam dudum dubitabaui xai riQwrtv iainain^eTo ra neoi rtbv ajiov.rtTaoTa- tur de restitutionibus, et si contigissct quasdarn hyatmv, xni ovvtprj iivai vnod~rtxrie vno&todint rois 25 pothecas obligari eius qui restitutione gravabatur,
flnpwofiivovs, nnXlt^ rb nQayfia xaonxrfi r,v, eXre plurimae contentionis erat negotiutn, siye oporteret
^io xai T anoxaxaarfjyat xeXeva&evra jr^tiyjuara
etiam res quae restitui iuBsae fuerant periculum pati,
Nov. XXXIX (Authent. XLI= Coll. IVtit.b: gloss.) Graece extat in ML, B 28,15 eum schol. Epit. Theod. 39
(iW< B \ Atfian. 9,3. /11/10 const. XXXVII.
et sacra hac lege declarantur lua sublimitas et aistodire et effectui tradcre studeal, poena viginti libramm
auri contra eos proposila qui hanc nostram legem violare audeant.
XXXIX.

DE RESTTTUTIONE RERUM DOTALIUM

ET ANTENUPllALIUM, ET DE EA QUAE UNDECIMO MENSE
POST MORTEM VIRI PEPERIT.
Idem Auguslus lohanni gloriosissimo praefeclo sacro per Orientem praetorio iterwn,
exconsuli et patricio.
Praefalio.
Volubilitas et varielas humtmue naturae iam medicina sensim adhibenda indigens non
aliter in mcliorcm statnm redibit, etiamsi quis prima eius gubeniet jirincipia, nisi si etiam singulis quae in
eo gencre emcrgunl compositis ita illam in condicionem tranquiltam et quietnm el legi convenientem restituat. Quale quid cum nunc quoque evenerit, ad tegis nccessilatem nos addvxit. Scimm enim iam dudtim dc
resiitutionibiis dubitatum esse; et si quae forte hypolhecae ab iis qui oncrali eranl datae essent, magnac
rem dubitalionis fuisse, ulnim eliam res quae restitm iussnc eranl in periculum vocandae essent an solae
\ Tfp 9tirt> om. e |1 3 Tijrinti libraram auri om. L \
avTto iioouOTafievov L1 xnl Trt xnrn /Jt(>os av4 XT k. Mur .V (s: codd. T Neob.)] v kal. Marc. cod.
oiiarafuva
L," \\\\ xara om. B~l |||| nvxov om. B% |||
f
Viml., rtao t xoi. ftnpr. Alh. [ftrtvl finojio) Thtod. in 21 avxw / . ' || xafriaxair} Znchariae] xa&ioxipT] (xa&1
mcc*e Martio lul.) || 5 CR. M || post cons. lteiisarii r. c.] iOTu>v B^ ) libri II 22 xai rouq> 7ipt'nov] ut legi conbilisnrin uc. cons. Afc iiuliot.ionc undecinia post conaula- Teniens e |] iatXfrmv B^ intX&r;v Ll J 25 ' xnl B* II
tam Bilisarii //. (iV/. Theod.) ftsrn rrp> i<nmeinv BeXiaa- xols fiagwouevove] eius qui restitutione grarabatur f |)
piov ivS. in Ath. cnm *chol. (cf. Heimbach p LXXXPIII): 26 xo> (TO L") nnay/ia Ll xo> Ttonyfian L* | T}V) furorjutiwant OT ini TI,S tS" enivturfiecos fxtxa rfp- wra- TJV L* |1 27 xeXBva&ivxa ta jtQayfiaxa B%
rtiav BtlAOnQtov ixiptovrj&eica rj Starn^te S trjv ta
inwiurpw xrp> oixeinv nvuyr.i vouofreoiav (cf. sitpra
pf- % 3 p. 248, :!2). Unilf. ortus tst errnr in rtumero indic- 1 tua] tunm et V Q cexcellentiam V" {] 5 x r kal. maro.
liiynu cowmM.tr (XI pro XIV) ap. lul. Ath. The.oil. II TNtob.] v kal. marc. V || constantinopol V cap. T i
6 /n /, h. l. inscribitur ix rtbv vttQtuv (iifiXiov (&'' biliario V bilis. T Ntob. \ uiro clarissirno consule V \
" fltpi anoxnraaraaeote] Do rcstitutionibus c J 8 itQot- 6 XLI K' De rcstionibus ct earum quao pariunt Y (rf.
tuuwifov D | nooixi/ia(o>v xai TiQoyafJtaiov nonyftn- ad rubr. nov. XXX V) U 8 undccimo] XI V in deoimo R J|
xmv om. C Theod. Ath. (ef. Cuincii expo.t.) xal jtQoyn. 17 curattonem II \\ ad om. Vx || 18 prima om.R1 || princiftmioiv nqayftnrtov om. JD || 11 sq. fitra TsXevrrp' pia g-ubcrnentur R { 19 quud) de Rl quidcm i! s || 21 conon. Thod. fi 13 *innpxv ML | 14 aiioae L\\ 16 Tb enicns] est add. R7V* || 22 quidam R Q etiam] enim
(txaxhv 254,12 ifoftevm om. B, suppl. B% \\ 17 xctl ctiam Ra || 23 enitn qata om. V || ctiam] quod add. V3 |{
rol ,1/J itoutva M || 18 &e(>antlav L || ZlXa
25 eius] eas eius Ra Q restitutioncm Rl |[ granabantur
?<nlL>v B*/l %v L* || 19 xav ei Af] xhv eis
||
R2 T* || 26 contemptionis R \\ 27 periculum 254,11 mo1
ow. I}11 nviov ve.l avxbv Ll, avrb L1 \ 20 xaX xa> xma dis omnibus tcr. R in ras. 7 vertuum

Kov. XXXIX pr.

254

DE BEST1TUTI0NIBU3

xtvSwevsiv eXre fiova xd xov fiefiagrjutvov xfj anosive solas eius qui gravabatur rcstitutione; et multo
xaxaoxaaei' xal nolXf) xts rtv xi ntol a\nj\v xryv
quaedam erat etiam circa ipsam verborum differenxutv grjfidxuiv Staq>ogdi> tfxqote, siie b xeXevxdtv Statiam quaestio, utrum defunctus praecepisset res quae
xdaixo xd negtxxevovxa Ttgbt rfi xeXevxr^ xov ffefia.- remanerent post mortem eius qui gravabatur restigT]fivov rfi dnoxaxftoxdasi ngdyfiara Seiv dnoxaxa- 5tutione oportere restitui, an absolute restitui quod
OTTjvai, eixe xai ctTiXcoi dnoxaxaaxrjvai rb xaxaXetip&evrelictum erat post detentionem legitimae partis iufiexd XTJV na^nxaxdaxtaiv xov vo/iifiov /Jtgove xeXev- beret? Et introducebantur etiamfideicommissiperaeis' xai eiei)yovxo xai fideicommissov persecutiones secutiones et ex inopia in rem missiones, et plurimi
xai dnogiae ai in rem missiones, xal ol noXXoi xe illi et varii et insolubiles pacne praedictae in rem
dxelvoi xni nutxiXofxal dvexXvxoi
"uv rrje QTJ&SI- lOmissionis circuli. Sed tamquam nos dudum baec saGTJS in rein mis.sionos xixXoi. xai (ds i]ftei: Ttgtorjv nantes legem scripsimus, modis omnibus prohibentes
ravxa iai/ievoi vofiov iygdxpafiev, xaifdna^ xtoXvovxes restitutione gravatas res aut alienari aut obligari,
ra dnoxaxaaxdat. ^e^agrtuiva jigdyfinxa [ITJ dxnouised cum propria ambulare fortuna, et apud quem<r&at r\ vnoxi&eofrai, dXXa /jtsxa xrfi oixtias oSevsiv
cumque fuerint non manere tirme, sed reverti ad
xvxr;e, xai nag* dtntg av^ytvoixo /xi] (tiveiv iaxvgcbe, 15 illum cui dari iussae sunt. Et fapta lex iam quodXX iTtnvuvat ngot xbv to do&r,vai ngosexdx&r]. xai
dammodo longaeya eat et in iudicio approbata freb ys vofios f]Srj TIOV xal xgovwe laxi xal v tois Si- quentatur: sed futurum erat, quod praediximus, ut
1
xaarrjgiots tvSoxipwy SiexiXsoev' dXX gfieXXsv, oneg
quod ferre oiuuia consuevit tempus ostenderet indieinovxee ify&rjftev, o tpegeiv anavxa nscpvxibt xgovos
gere quadam cxceptione necessaria legem. Adierunt
Seixvvvrti OBXV xtvbs igaigsoecos dvayxmas xcji vofiw. 20 <enim) nos viri et mulicres ex his laesi. Moriente
IlgoiiiX&ov yag rjfiiv dvSges xe xai yvvnlxBS x xov- namque viro (in) quodam rnoto negotio uxor quidem et
xotv nStxovfterot. xsfavxr,aavxos ydg dvSgbe ni xtvos
dotem exigcbat et donationis aute nuptias factae parHivr,d-iarji vnofriaEtos r, fiev yapexr] xr)v XB tpsgvrp> tem seu propter nuptias quam viri mors ei daDat;
tisingaxxe xr,e xe Scogsas xrjs ngb xtov ydficov ijxot
defuncti vero frater aliunde vindicabat res et patris
Sin xbv ydfiov yBvo(tvrts xb fttgos, onBg 6 xov dvSobs 25 proferebat voluntatem, et trabebat nnilieris res, diaixfi &nvaxos SiSov 6 Si rov xBXBvxi\aavxoi dSsX' cens fratrem quidem suum eas expendisse, se vero
tpbt ixdgoi&sv dvxBixexo xwv ngayudxoiv, xnl xijv xov
apud mulierem videre paternas res, quas pater non
Ttargbs ngovxelvaxo ^ovXtjv, xai UWEIXXB XTJS ywaixbs
existentibus filiis restitui praeceperat ei, et recipere
xd ngdvuaxa, cpdaxioy xbv fiiv aSeX(pbv xbv nvxov
ex omnibus eas instabat neque cessabat, donec saxaixa Sanavrfiat, iavxbv Si 7tapd xjj yvvmxi fiXtnBiv 30 tisfactio nostrae legi per omuia perveniret. Sed inT nnxgtpa ngdyfiaxa, aneg o jrarijo dmuSiae
gemiscebat iuste mulier et dicebat iniustum esse
dttoxaxaoxijvat ngostxat-ev nvxto, xal uvriXfjipF.a&ai quasi per deceptionem dominum quidem virum iieri
fttXQi navxbt uvxijv xni ovx ivSioaeiv, fuis nv xb dotis totius, et si praemori mulierem contigisset luixavbv xq> ijfxexg<g vbfxia Sid ndvrcov yivoixo. dXX* crum habere secundum pactum, quia vero vir tnortoSipBxo Sixaiios T} yvvij xai i'tpaaxBv ov Sixaiov tlvai35 tuus est, se ignorantem restitutionem amissionis perixa&dnsg n' a7taxT) xvgiov pv xbv nvSgn yEvca&nt culum sustiuere. Sed bic quidem data est negotio
x^S Tigotxbe dndariS, xai BiyB ngoxsXBviav xrp> yv
vatxa avvsfiaive, xb xepSos e"xiv xaxd xb ovptpwvov,
dneiSrj Si !> dvjjg BXIXHVITJOBI', iavxrjv uyvoovaav xfjy
inoxardaraaiv dnoXio frvu XWSVVBVEIV. dXX* vxav&a 40
eius qui restitutione oneratus est: atque magnam fuisse etiam de ipsa verborum differentia quaestionem,
utrum defunctus eas res, guae post mortem eius qui reslitutione oneratus est superessent, restitui yraecepisset, an simpticiler restitui ia quod relictum est retenta legitima parte iussisset: unde etiam inlroduclas
esse fideicotnmissi perseculiones et ex iuopia in rem missiones, et tnultos illos atque varios ac paene indissolubiles eius quam diximus in rem missionis circulos. Porro nos ut his mederemur nuper legcrr.
scripsisse omnino prohibentes, ne res quae rvstitutione oneratae sunt alienentur aut obiigentur, sed vt
cum propria condicione transeant, neve apud quemcumque fuei-int firmiter maneant, sed redeant ad eum
cui dari iussa sunt. Atque haec quidem lex iam inveterata el in iudiciis perpetuo usu probata est: sed,
quemadmodum modo diximus, fieri non potuit quin quod omnia fcrre solet tetnpus necessaria qiiadam
exceptione legem egere ostenderet. Adierunt enim nos et viri et feminae ex his viiuria affecti. Tiam in
causa quadam tnota defuncto marito uxor quidcm et dotem exigebat et donationis ante nuptias seu propiff
nuptias factae eam partem quam mariti tnors ei dabat; ab altera autem parte frater aefuncti res vtndicabat et patris voluntatem praetendebat et res mulieris au/erebat, cum diceret fratrem quidem suum tas
expendisse, se vero apud mulierem patenias res videre quas pater ex casu urbitatis sibi restitui iussisset.
seque eas perpetuo vindicaturum nec cessurum, donec nostrae legi per omnia satisfactum esset. Verm
lamentabatur merito mulier et ncgabat aequum esse, ut tamquam per fraudem maritus quidem dotis totius
fieret dominus, et si quidem forte prior morerelur mulier lucrum ex pacto haberel, cum autetn marilus dtfunctus esset ipsa substitutionem ignorans periculum amissionis subitwa esset. Sed hic quidetn data tsi
3 8iaraoiTO lihri |] 4 xa Ttepirxtiovra] xcHv tvgiOt>%) v XTJ
xn
negiffiivtuv ((xbv evqtaxoftevov
qf
J xeXevxr}
}
negiXj)
^
rtvovxa L |j ttguS xrj xeXevxjj)
noregov x (T^V?)
T1
x
Xsvx* U \ 5 Tipdyftaxa] nqayfiaxoivL xa>v itgnyftdxcav
X* H 8 tptBtxofifilaoov (tpiSetxoufiioov L <p*8ixofi(ooov
B^t) jtepaexovxioves libri } 9 xai i missionca om. L j|
in rem misaidnes M ivgefttoaioves B%1 || 10 mxlXoi M |j
11 in rem missionos M Ivgeftfuaaiovos L iv geuiaeiovoi 2?2' || Kai cbi 12 iygdrpapev] "Iaftsv (iopev J5'0
oxi ngdnjv voftov iygdxpafttv inc. B | 12 vofiov] Cod.
6, 43 3 2 || 13 ftrj del. L1 \ 15 nag* toneg MLxBls\ ndy
ontg L'2 Bf vulg. || yivotvxo Blt 17 o ye vofio:] 6 yevofitvoe Bl facta lex (i. e. b yevoftevos voftos) s | iv xols
(xoTt om. B1) SixadTTjgiots MLB] in iudicio r || 21 x
xibvovxoiv (sic) Ll ix xoiovxtav U1 || 23 tpegvrp>\ ngoixa
B | 24 xfjs xe] xal TTJS B || ^TO MB\ ijxsL1 eixe L1 !j
25 Std ydfiov (yd/tcov La) LB || 6 om. Bl j| 29 aixov
libri | 33 nirov L*Bl j| 3 and* L* d^andx^ L- ||
tlvai B | 37 x j ywaixl Bl | 3S cvvifisves

La |1 39 iavxrp> MB) avxip> L || 40 VTioxaxdaxaniv ME\

dnoxaxdoxaoiv L(e) vulg. (cf. lulian. c. 164 'substitutionibus seu restitutionibus' et 'substitutionia gea restitutionis') || anoXtoat La Haloander djtoxtXdo&ai il
6 detentione Vx \ 7 Et om. V\ 8 in re F 1 1 miuionii
R | 9 et insolubiles] et om. V\ 12 restitutionem graaatii
Rl U 13 et apud) et ambulare upud lia || 14 aed] le V11
15 dare F | et om. V\ facta cst lei IV 0 16 longneua V\
et] ctiam V || in om.R* || iuditia Rl | 18 ferre V T*\ fer
VbTl al. facere s. v. V3 || oatenderit Rl g indigeret F 1 i
19 quadam legem om. V1 | eiceptionem necessaria legeaudierunt Rl || 20 enim add. vutg. |) 21 *in quodaa
moto negotio] quodammodo negotio V1 dd. V3 om. R
vulg. |j 23 moris JRl | 24 fratcr] 17 72' || uendicabat R V f
26 sq. se nero res suppl. V* in xpat. vac. 2 vertuum | **
uero RV3] BUO F a (1 30 perueniret RXVT\ ptoueniret
Rtvulg. || 32 domini quidem Rl quidem dominum V 1
35 'ignorante libri g ammiBsionis F | 36 negotia F 1

255

ET EA QUAE PARIT

Nov. XXXIX pr. 1

forma quam bene se habere putavimus. Rursas

autem alter supplex apparuit dicens uxoris patrem
substautiam ekis substituisse aliis suis filiis parvamque partem solam apud eam iusaisse tnanere, et
fo
rrp ' aTj fovocu
fiivetv, xai fiiyav avxov nspiiara- 5 inagnum sibimet inmiuere periculum, si suae quidem
a&at xivtiwov, uye 17 uev aixov neQiovaia xivowtvoi
substantiae periculum pateretur et circa dotis restineoi re xrjv -rijs ngoixos anoxmaoxaaiv neoi re 0X6- tutionem et circa totum ex dotalibus instrumeutis
nlijoor 10 ix xa>v yafiixair av/.ifioXniiov ini x7j nob super antenuptiali donatione pactum, sibi vero nibil
yauov Sugen avftftovov, avTtp Si ovSevbs i^sir] xvyelv liceret promereri borum propter sublationem ex reSia xr\v ex XTJS aTioxnraarnaecjs x<bv Ttoayfid' 10 stitutiqne. Haec nos merito commoverunt, et melius
aiQEaiv. Tavra rjfias sixotwi ixivTjas, xai arbitrati sumus nostram corrigere legem quam subtpifrrjftsv xbv rpixtQOv inavoQ&aiaai vbuov iectos despicere periculum sustinentea, maxime in
%i tovt vm,xoovi neQtooav xivSwevovxai, xai fiaXiaxa nuptiis, quarum nihil est hominibus utilius, tamquam
tv yauon, (bv ovStv daitv di&oioTiois %or]oiui)Toov, solis facere homines valentibus.
ola xai (nbviav noulv av&QWTiovS Swafiivcov.
15
ah> SiSorai rrp nonyuart rvnos, ov $%EIV xaXws HVOuiaafiBv. Avd-ii Si Hrsgos ixhr,s aveyaivsro,
Xiywv
ibv 7i,s yvvatxbe naxegn xrjv ovainv V7ioxaxaari,aai
ioli d/.lois avrov naiaiv, , iXa%iaTr\v
di ffioloav fj
fiotnjv
%\

CAPUT I.
Jta roi rovro xbv TzaQovxa xi&tfiev vofiov, xausv
Quam ob rem praesentem ponimus legem, omnia
jlylrt navxa rTjt n^drjv nao' TJUWV xed-eifidvrjs Siaquidem alia prioris. a nobis positae constitutionis
ia$t(oi xvQta fuveiv /3ovtiu8voi, xovxi Se xaivCC,ovxti rata manere volentea, hoc vero ianovantes solumfwvov, Ivn. BI ns xb- XOLTZOV anoxaxnaraatv noiolxo
modo, ut si quis de cetero restitutionem fecerit suaTwr invxoii TTQnyftaxtov, Ttqatxov fiiv tpvXaxxot xi$ 20 rum rerum, primum quidem servet tilio legitimam
ncuSi xo vo/ttfiov /u'ooi, ov xb xixaoxov (xovxo yag
partem, iion quartam (id enim emondavirnus inopiam
lnr]va)od'ojanusi>, nsviav nixov noXXijv y.axayvbvxei),
eius plurimam reprehendentes), sed tertiam modis
nlih ib xqixov narxuii TJ xb rjuiav xaxa xbv xojv
omnibus aut mediam secundum filiorum numerum,
nai$(ov aotd-ftuv faetxa xai [eis] xb Xentousvov xijs
deinde et ex rcliqua substantiae parte, si noa suffeoiaim uioos, iv ty ftrj aoxoirj xb vbm/iov /utoos npbi 25 cerit legitima pars ad dotis aut ante nuptiaa donaTtootxbi fj ixpoyafttaias Sruoeas ijiiSoaiv evaxr\fi6va)t
tionJ3 oblationeni honeste et secundum porsonarutn
nai Ttflot xrjv xcov noosamutv jtoioxrjxa avftuexQovqualitateip mctitatn, excipere etiam hoc a restitutione
uii-r^i, iriorjod'ai xai uvxb xfji anoxaxaautaetos, xa&*
secunduin quod adiectum legitimae parti dotem aut
ooov nooixifrdpsvov xio voui/iio fiiosi xrjv Tigolxa v
antenuptialem facit donatiouein. Saucimus enim seir;r Ttoo yafiov noiei ScooEav. &eamt,outv yao xaxa 30 cundum bunc modum excipi modis omnibus a restixovtov xov xgonov i^rior,ad-ai. nuvxoiait xr}S knoxaxatutione nuptialia docutneuta et suppr his factas alieaxcaea)i xa yauixa hvujiukaia xai xas ini xovxois
nationes aut hypothecas, et vel si gravata sit perix7ioti;aitt rj vnofrrpns- xav d f}epag>;nivov eirj xb
sona aut viri aut mulieris restitutione tali, liceat
nQoiwnov rj xo xov avdobs 77 xb xfjs ywaixbe anoxaxactiam ei nuncupatam antenuptialcm seu propter nucxdau roiavxr;, i^iaxut xal ovxtos XTJV xnXovuivt\v 35 ptias donationem otferre, nibil quautum iu illis renqoyafitaiav ij Stri yafiov dagsav
cap. 1 pr. {xa fi&v uX).a....)

intiiiSovai,

//rjSiv

habet JB' p. 574 Zach.

Ttx forma quam recte se habere existimavimus. Rursus antem alter nobis snpplex extitit, qui diceret
uxoris patrcm reliquis liberis suis bona restituisse ncc nisi minimam partem apud ipsam manere iussisse.
marjnumque silri imminere periculum, siquidem ipsius bona el quod ad dotis restitutionem ct quod ad
toium pacium in nuptialibus instrumentis de donatione ante nuptias factum periclitentur, ipsi vero nihil
torum consequi liceat propter bonorum ex restitutione adempiionem. His nos mcrito commoti sumus, ac
satius duximus noslram legcm emendare quam pati subditos periclitari, praesertim in nupliis quibus
idhil hominibus ulilius est, quippe quae solae producere homines possint.
I. lh-opterca praesentem legem ferimus, reliqua quidem omnia quae priorc conslitutione nuper a
nobis lata continentirr rata manere volenles, hoc vero solum innovantes, ut si quis in posterum rcslitutionem fieri rerum suarum iubeat, primum servet fxlio legilimam partein, non quartam {hoc enim correximtts nimiam cius tenuitatem arguenies), sed otnmno tcriiatn vel dimidiam secundum numerum liberontm;
dcindc etiam reliqua bonorum pars, si non sufficiat legitima pars ad dotis vel donationis antenuptialis
dationem honeste ac pro qualitate personarum meliendae, ipsa quoque a restitutione eximatur, in quantum addita legitimae partt dotem aut donationem ante nuptias efficit. Sancimus enim, ul secundum hunc
modum conlraclus nuptiales et quae eo nomine factae sunt alienationes vel hypothecae a restitutionc
omnino eximantur: et quamvis onerata sit persona sive viri sive mulieris eiusmodi restitutione, sic quoque donationem quae vocatur ante vel propter nuptias dare liceat, ut nihil quantum ad illas res valeat
1

72* y 7 ex] a JR (| astrumentis superantoi

2 olxixTjtL11 3 vnoxrtxaoxTJaat MB:] anoxa.xaaxr\aat, tur V patictur
l
| 8 rcro om. xRl || 9 liceret] licere et V lioeh | 4 avxov LB J 5 rtvxbv] avxa) U1 ttinbv Heimbach (e) l| 4nuptiali li
1
C ai-xov fleimbach {s) |j xivHvvtvet LB || 7 bXoxXrjgov libri]rct ct 1II B sublatione R || rcstitutionem R Q 11 nostraR 1| 13 qua nihil cst omnibus R' | 14l hominibui
TO bXbx\rtoov Tlaloander \ 8 ov/ifloXatv L | 9 avfitpavov- rum
l
utvov L avxiTi lleimbiich (s) || 10 xiov TtQayfiiixcov om. S" R
|| |1 16 legem ponimus Rl || 17 prioribus R | 18 rata
ita tenerc R || rolentes] ualenti** V1 \\
Jl txlvrioav L || 12 rjfitxexeQov {sic) L y 20 TO'] rrjv manere] non
vero] in Rl || 19a ut om. V1 |j 8i quia de F 1 H suarum]
L* l 22 imjvfog&ciaauEv] nov. XV 111 |j noXlrjv ainov
supcr suarum
R [| 20 primum lom. R \\ serret om. V j)
D | 23 xbv om.Ll J 24 eii MLlD, del. L7 (| cx rcliqua suba
tuntiae parte (1. e. ix xov Xentofitvov x. o. ftiQovii) e || lcgitimo V || 21 *id]l quid RV quod V hoo vulg. ||
l
tovoi
R || 24 suffeccrit] sufficeret V sufi25 aQxiloi L I 26 aiaxvt
"a/i/ Zachariar. || 27 itqoi' 22 ei r |1| 23 numeri
Rx || 25 aut antc nuptias 1RV^] ant
b>na>v) Ttpayfiaxtov Ath. |) 28 avxb) anb Bl |j vnoxaxa- ccret ii fecerit
1
1
cxaaioiih || 34 r\ xb r\ xo) fj r\ B || anoxaxnaxij- nuptias aut F H 27 metitam V] metitaii merlta /2;
011? / / | 35 xai ovrwi] etiam ei ('. e. xai avxtp) s || !eg. metitae? |J accipere R |J ad rcstitutionem libri |] 29 donationcm
facit RT || 30 l cxcipi] IV \\ ad rcstitutio56 nQoyauialav] Scogeav add. B Q Sotgsav om. B'
a
1
nem V R | 31 nuptiali1 R || alienationes] aliel suppl. F in
1 alitcr Vx || pat V11| 3 sustinuisse Rl fll 5 imincre tp.vac. || l32 grata F J 33 restitutionem R | 34 antedonationem] donationes
Y 3 suae qnidcm Bubstantiae (substantiam R ) libri] leg. nuptialc R || seu propter nuptias
l
13 quidcm ubhtantia? || ti periculum om. Rl || parere- seu propter nuptias (sic) R
l

Nov. XXXIX 1. 2

256

DE RESTrrUTTONIBUS

xo y* inl TOIS nQayfiaoiv ixelvois rrjs anoxaxaaxdbus restitutioDe valente; et si mulier restitutione
aeeoe 8Qf6cr,i' eixs yyvvr, xfj
f nnoxataantati fftnovvoiro,
,
ggravetur, nou impediinentum
p
iieri ad dotis oblatioS
io&
ngin irp irp
p npotxbs
bs iido
i quae comrauniter
i
ib prosunt
yiveo&at
inidooiv.
nem. E
Ea enim
omnibus
xd yuQ Moivf] nnoi avutpiqovxa id>v iSiq nci Xranthis quae specialiter quibusdam utilia sunt pracponi?>OVVTOV nQtniO~eusv. xai l'arto totro tale yn/uxaig 5 mus. Sitque boc nuptialibus oblationibus et harum
imSoaeat xai xals ivrev&ev nnni.rriaeai Tioovofuov. exactionibuB privilegium. Si enim et ante nos ex
ei ya^ xal oi nob fi/uoiv ex xaiv yevtmav vnofrrixd.v
generalibus
bypothecis
plurima
per
i
g
yp
p
p praesumptionem
pp
nokfoi xara ngohyHv
i^tiXov
xaixuiye
l ovxios
t cum utique
i
bi necessaria
ri
gjy
^ ,
xaixuiye ol%
exceperunt,
non iita nobis
itfuv avayxriin xa&taroixa, na>s ovx rjfiels ix ptitpvos
consistaut, quomodo non nos ex maiori et meliori
T x* xaXXiovos yrufurji xrjv xd>v yn/nxiov xsoScHv 10 sententia nuptialium lucrorum exceptionem faciemus?
1 igatpeoiv noit;o6/if.&a; Tavra Si navia t<o fiiX- 1 Haec igitur oinuia futuro conferimus tempori et
Xovrt xaQ'(''."&a XQovto xai tais vaxevov ioofiBvats
postea faciendis restitutionibus secundum hanc legem.
anoxainaxaaeatv rj rovSe ysvto&ai xbv voftov. oiSi
Non enim illam concedimus fieri laesionera, ut si
yajt ixeivo ytvia&ai avyxooovfttv xb pXafios, [iva] eX qua mulier parvam babens dotem, deinde legetn coTS ywij oXiyrjv Mxovoa jiftolxa elxn xbv voftov fta- 15gnoscens nostratn, aut si quis vir mediocrem fecerit
frovaa xbv rjfuxepov, r\ eX xi$ avi}(> fiexgiav TioirjanfiE- antenuptialeni douatiouem, ad circumventiooem legis
voi nooyauiaiav Siooeav Tcgbi neoiy^nifirjv xov vofiov
velit augineutum aut dotis aut autenuptialis facere
povXij&eirj^avgqatv fj xqe noocxbs rj r?js nqoyafitaiat
donatiouis, hoc trahere ad insidias restitutionum: et
SIDOMS jioir,aaa&ai, xb iXxetv npbs ijitpovXrjv rwv
hanc enim perimimua circumventionem, nullam utiaTtoy.axaaxaaecov. xai rnvirjv yao avaioovuev TTJV 20 Jitatem babere coDcedentes facientibus augmentuin
s v
ntyiyoatprii', ovSiv btptXot ex * StSovrss xols notov'
quantum ad restitutionis laesionem, puram futuro
ftdvoii xas inavJzrjaert vaov Tipos xtp> inl xals TTO- tempori nostram servantes le^em. Unum Biquidem
xaruaxaoeat pXtlpqv, xa&aobv xrS fteXXovxt y.obvca hoc capitulum est praesentis legis.
xbv T,fiexeoov XTIQOVVXES vdfiov. *Ev ftiv ovv xovxo
xefdXaiov eaxai xqi naftbvxi vofitf.
25
CAPUT I I .
. JEVXEOOV Si ixsivo xb neol xciiv ywaixoiv x6i>v pexa
Secundam vero illnd de malieribus, quae post
rovs 7io<ne'g<yve yafiovt jrpoc SCVTEQOV inBix^eiaav
priores nuptias ad secundum venernnt matrimooium
awoixioiov xni rtoiv xbv ivmxrrbv i^r,xsgv, ov STJ ntvet antequam annus expleretur, quem lugubrem leges
&tfiov ol voftoi^ xaXoioiv' s ixtftutQovvxo SiaxaJ-eif
appellant* quas puniebant constitutiones tres ante
xQtli xwv ngb rjficfrv avxoxoaxoQtav, xai nftsls fvayxos 30 nos imperantium, et nos nupftr de his scribentes lexov negl xoixtov yQayavxes voftov ftexa xtvtov ingem cum quibusdam correctionibus etiam super his
avoo&moeary xni xa yteol avxtuv vopo&exq&ivxa iv
sancita in brevi quadam parte nostrae legislationis
fionxEiq nvi poioq xrp r,ftury avtiav vofio&eoias noostetigimus. Sed impudeutissimum quiddain uunc acTixauefra. d?.X' avatSdaxaxov xi viv anrjvxTjaev. oneo
cessit, quod in nostris provenire teinporibus nolebaini xols Tjfiexegoie avitflrp>ni xobvote ovx rjfiovXofted-a,Zbmiii; quamobrem nobis recte placuit emeudatione
aisxe TJ/JIV eixoxioi gSot-ev innropd^coaeioe u^tov xafrdignum existere. Mulier enim ad virum venieus hunc
taxavai.
Pwij yaQ $ie avSftbs iX&ovaa xoirxov dneextulit, ut apparet etiam superstite eo non caste riflaXty, t6e totxe xai ixt neotovxoe aixov xb fiij oto- vere cogitaus; nondum enim completo auno oudetpQoviiv iwoovda. ovitca yaq e^^xovxoe rdv Sxovs xaxa
cap. II tummas habent 'Ponal 23,1 et Ecloga ad Prochiron mutata 8, 21
restitutio; sive mylier restitutione oneretur, ne dotis dationi impedimento stt. Quae enim communitcr omnibus ulilia snnl iis quae yrivalim quibusdam conducunt praeponimus. Atquc hoc nuplialifnts donationibus
et exaclionibus quae inae fiunt privilegium esto. Etenim si etiam maiores nostri a f/eneralihus ht/pothedi
mulla per praesumptionem exceperunt, quamvis non adeo necessaria nobis sint, quldtii nos ex maiore et
1 meuore ratione lucrorum nuptialium exceplionem faciamus?
Haec autem ovtnia futuro tempori largimur et rcstitutionibus postca fuluris quam hnec lex lata est. Neque enim illam fieri jmtimtir laesio
nem, si qua tnulicr exiyuam liabens' aotem deinde lege nostra cognita, vel si qni vir qui mediocrcn
donationem anlennptialem fecit, in circumscriptiojiem legis augmentnm facere velit dotis vel antenuptialis
donalionis, id arripicns ad fraudem restilutionibus faciendam. JSam Itanc qnoqne tollimus civcumscriplioncm, cum nullam ulilitatem iis qui augmcnla faciunt quantum ad restUutiimum detrimentum coturdanuts.
integram fuluro tempori legem nostram scrvantes. Alqne unum quxdem hoc capttt cril praescnti legi.
II. AUerum autem itlud de mulicribus, quae post priores nuptias ad secundum mulriinonium fcsti
narint idque ante quam annus, quem quidem luctiis annurn legcs vocant. exierit; quas punicbant cnnstitutiones tres imperalorum qui ante nos fuerunt, nc nos nuper cutn legem hac de re scribereinus cum quibusdam cmcndaUombus etiam t/tiae de UUs sancita erunl in exipua quadam parte noslrae legislalionis
recepirnus. Sed impudentisstmum quoddam facinus nnnc occumt, quod nostris tcmporibiis nollemns accidisse: ita ut nobis merito correctione dignitm esse tisum sii. Mutier enim quae viro nupserat eum mnisit,
etiam supersUte eo, ut videtur, impudiciliam medilala. Dlum anno nondum exacto sub finem undecimi
3 ftrft ftrjdi L1 | 5 tbxai JBU |j 7 ei yno] oi yag B' R
It TiotTjacofje&a L\ 14 ixeivtu Bf || ovyx&poTjfiev ytvio&cu Be H iva abundare viHit Ihimhuch \ r\ TtS Lx
TfKit L? || 15 6)Uyov L' !| 16 post rjiixtoov rasura circ. 4
litt. ent in M 1 19 xb fXxeiv MB) xeH iXxBiv L hoo trabere c; xovxo iXxoi Homberyk, malim xovxo iXxtov. Excidisse nliquid sutptcatur Zachariae g 21 %ei B || 22 xae
inav^Tjaets] augmcntum c \\ 24 voftov XTJQOVVXBS B |]
25 IffTrt*] est e | 26 xb] xwv L* || 27 instx^tiawv ML\
inax^ttaiiiv B vulg. || 29 3iaxneiS xqeit] Cod. 5, 9, t. 2
6, 56. 4 [rf. p. 164, 20) j| 31 rbv) xtovl L' fi tovxoiv LB'e\
tomov M (xovxo Bt xovxov cum Scrimgtrovulg.) \ vofiov]
n*v. XXII c. 22 Q 38 xb ov ftrj Bl

1 restitntionem Rx |) 4 utilia snnt] utili Rl j

5 hoc nuptialibus 8 oecessaria con| tcr. R1 in rns. 2
versuum |j 6 cx] et V | 1 praesumptione V1 (I 9 coosiBtat V\\ mcliore RT 0 13 enim om. V \\ feri F(j lcsi
Rl\\ 22 nostra Rl IJ lcges R" [ Biquidcm RV\ quidcm
vulg. J 23 est] ct V* 2$rvbr. Si soluto matrimonio mulier secundaa quidem nnptiaa non contraxerit (non contraxerit nuptins '!"), ante annum autcm inplotum ab aliquo stuprata sit RTmarg. | 27 ad secundam V \ 28 lcge
legem R1 om. V || 20 appcllabant F | | puniebant ct CDstitutionea F | | ante] an R1 |j 30 nuperj supcr R |) 32 le^i*latioris] legis R || 30 existurc vulg.] rxistimare libri f
38 expleto T Q undecimo] in decimo V1 non decimo T1

ET EA QUAE PATJT

257

xov ivStxaxov (ir\va jiBQtttovfiEvov tfxexev, cosrs ovx

tlvai bwcixbv eineiv cos ix xov xeXevxTjoavxoe yevoiro
xb fiQifoS' ov yao av eis xoaovxov rj xvrjatS it-exdfrrj
Xoovov. xeti ineiSri xai xoixo Sv iaxi xmv i.itiiifiiaiv

Nov. XXXIX 2

cimo mcnse perfecto peperit, ut non esset possibUe

dicere quia de defuncto fuisset partus; ncque enini
in tautum tempus conceptionis extensum est. Et
quoniam etiam haec ima est poenarum earum quae

xu>
i;

xo
&7ioivvai xai ftTjSe xip> xQ^atv &xiv> eixortos oi nnl- partu iniuriati antenuptialem patris poscebant acciSis oi xu> d~avuaoru> x?,s firjxQos xoxsxto Ttegiv^gitjfis'' pere donationem, et non lucrari velle raulierem per
vot xi{v yovv nooyafnaiav xov Tiargos r^iovv Xafjsiv 10 virum quern sic \olociter dehonestavit. llla sed quoSacttiv, xai uij xeyfiaireiv htpsiltiv xrjv yvralxa Tinoa modo dicanius verba illius erubescimus non dignam
xov avS(>bi bv ovxo} &dxxov rjxiuacev. 17 Se CX/M
se dicftbat esse ut caderet, quia legevn uosset de lenon t'inwiuv xd nag' aixfje igvfrgtwuev ovx ai-iav gitirais loquentem nuptiis. sibi vero nuptias nonfuisse
ihyiv iavr.rjv elvat xfjs ixnrutceujs, Sioxi xor rojuot' iiisi prinias, porro ])artnm huac esse opus naturalis
fjrciaraxo cteoi voniiiav StaXeyo/uevov yafuov. eavxjj 15 concupiscentiae. Sed qnia haec etiam decies milies
ii yapov ov yeviofrat napd rbv TIOOXEOOV, d).Xa xbv aliis subiacet castigationibus cornmittendo stuprum
XOXKTOV xovxov titmi yvaixijs intfrvfnas intQtgyov.
indubitatum e3t, et poenis illis eam non privabimus
'.Af.V t>r* ft&v avrtj xul fivgtois exegois vnoxeixm oa)- (interim enim parcimus defuncti liliis), iuferimus
yoorioiioU it-anaQxovoa stuprov, xo>v dvtofioXoyrjui- autem ei antenuptialis donationis amissionem et in
vav iaxlr, xai xiov ye TtontSv Ixeivtov avxi\r ovx20hoc casu, quam constituit lex super eis quae ad
ifUuav, xtcos $e ((petdoftefra ydg xmv xov xefavxrjlegitimas acceduut nuptias intra lugubre tempus. Si
carxui nnlSiav) indyofiev ixttxwaiv (tvxjj xr,i noo xcov eiiim illas lex inultas non reliquit Jicet legitimas
yauatv Sotqms xal 711 xovxov xov &e[uaxos, r]v I71I nuptias celebrantea, eo quod forte suspicio fuerit ne
Tfti vofii/iois nQosiovadiv ei'aio xov ntv&ifiov %obvw qua praeextiterit suspicionis malignae causa ad BeS-tv 6 vonos. ei yao dxeivas 6 vo/ios dxt- 25 cundum maritum, eo quod velociter ad nuptias teatioi xaTafo'foine, xnlxoiya vopifiov yufiov
navit, qiiornotlo non hic, ubi causa non per suspicio7n>a$cuj<is, Stoxi xvxpv vTcoinxevae (ir\ xis nqoiniTjv neia est solam, sed hoc ipsum increpatio maiufcsta
vnuvi-t -noyi]oa HQOS rbv SEVXSQOV yrjfiavxa, Sioneo et indubitata praebita est delicto omnium impilssi*ni (thxxov tts xbv ydfiof SaTtevae, Ttdis [ovx] ivxav&a,
mus iste partus, aoxiam eam relinquemus?
o.toi' xb noiiyfia fit] xa& vnoiftlav iaxi jjovrjt; aXX' 30
avxofrtv tktyyjoi uy.oi^rjs xt*l rtTTapaXoyMfxos iSofrr) xot
xhjHfteXriinxt o itittnctuv ovxoe das/StaxnTOS xoxexoS,
1 art>vttvvov avxrp> xaxalsirpofisv; "Slsrs &eo7iiZ,ofiev, 1 Undc sancimus, 8i quid tale contigerit et ante
ti T* xoiovxo avfipnir] xai JIQO xov rtsv&iuov ^ w o w luctus tempus pepererit mulier circa tcrminura anni,
ywt} nobs xf? nt(>axt xov txove, were dvau<pta- 35 ut indubitatum sit sobotein non ex priori cousistere
eU-ai xb ftrj xrjv yovrjv ix xoy ngoxeoov xnd1- matriniouio, modis oranibus cano privari anteuuptiali
awoixtoiov, navxoicoe nvxrjv axigta&n% xr,s donatione et secundum proprietatera et usum, subnias ScoQeaz xni xaxd Seanoxeiav xai xaxd
deudatn quoque aliis omnibus poenis, ac si sccuutias
XQrfitv, vnoxtifiivriv xnl xols dXXots anuaiv inixiiuoii,
cam contigissct ante luctus tempiiB legitimas cele av U Stvxiooit Hxv/fi npo xov nsvfrifiov XQCVOV 40 brassc nuptias. NOQ euim aliquid atnplius babebit
vo/iifioit ofuXijoaaa ydfxoti. firj yug note n/.slov i^ixco
mentis peperit, ut dici non possit infantcm ex defunclo esse: neque enim in lantum tempus graviditas
producta esset. Et quoniam hacc qunque unn est ex poenis eorum qui intetnpestivas nupints conlrahunt,
quod uxor statim privatur antenupliali donatione a vtro data, ita ut et protinus eam amittat et ne usumfructum quidem eiiis liabcat, tnerilo liberi per mirabilem matris jtartum iuiuria affecti aniennplialem saltcm patrts donationem ad ipsos perlinere iudicabant nec mulierem lucrum dcbere perciperc a marito,
qtiem tam cito contumelia affecit tlln vero sed quomodo yerba eius proferamus erubescimus se amissione dignam non esse dicebat, quoniam legem sciret dc lepitimis loqut nuptiis, ipsi aulem nuptias nullas
fuisse praeter primas, ventm parlum illum essc nalurahs libidinis opus subsiavum. Verum illatn aliis
quoque sescentts casligationibits obnoxiam esse, cnm stuprum commiserit, in confesso est, uequc illis quidem poenis eam liberumus; interim tumen (parcimus enim defuncti liberis) donationis ante nuptias amissinnem etiam in hoc casu ei irrogamus, quam in iis quae ad Ugitimas nuptias inlra tempiis luctus veniant
Ux staluit. JSam si illas lex quamvis legilimas nuptias contraxerint non rcliquil impunitas, suspicata
forte ne qua iam ante extitertt tnala suspicjo adversus secundum cojiiuycm, undc citius ad nuptias
festinaverit, quomodo hic, ubi rcs non in suspicione sola nititur, sed ultro probatio accurala alque indnbi1 tata deliclo praeslita est omnium impi/ssimus ille parlus, impunitam eam relinquemus?
haque
scmcimus, si quid eiusmodi conligerit et tnu/icr anle tempus luctus exactum sub finem anni pepererit, ut
dubiiari nequcat quin proles non sit ex priore malrimonio, omni rnodo ipsam antenuptiali donatione et
quod ad proprietatcm et quod ad Hsumfructum privari ac ceteris quoque poenis omnibus obnoxiam esse,
pcrinde ac si secundas forte lcgilimas miptias aute tctnpus luctus exaclum contraxisset. Numquam enim
om. Bl l av om. L || 4 iv iaxi) ireoxt L J Ini- una] na V1 et una T [| 5 accruas RlTl
arcerbas
f
Ma B( U i) ol X(p &avfiaoxt#\ sic ('. c oviio)
V U 6 don.itioncm ouro data JV | amrnittat V amittebat
l
mirabili e | xoxsno xrjs urjxoas B || 11 xtoS/tvetv M R || 9 Telle] Talere vulg. fl 10 illam R\ At illa ru/y. ||
13 itnoiptv LB \ 16 yanovi Ml | 18 avxi] AfBs] aixT)
11 digna Rl dig V1 |j 12 noascet V\\ 13 sibi] ri R j)
L 19 rtupron M axovngov, a. v. (tot%iav tpfronv (sic 14 bunc] h Rl | 15 quia] qui /?* fl 17 ct] etiam et
pro ffroQav) L ftotxeiuv B !| 22 TTQO xaiv yn/iuiy] UQO- R | iliis] illu* V1 aliis F * r | 18 dcfunuti - 23 eo *cr. R*
ytt/ualat B 5 28 vnoxffin TiovrjQn] suspicionis nialignne in ra.s. 3 versuum | dofunctis Va | 19 aniniisaionem R |
Caau C | t\\ lis ML\ JtQOt Ii || oix serlusi; twr coni. 2') ca cunstituit quam V1 \\ qucm R g 21 lugrubre R |
Qitnbruggtn \ 31 ftayxos L || 33 avBV&wot- MLB) 22 inultas) tas V1 (] rolinquit V 8 ( 23 sq- ne qu
XTtti&vvov flaloander ex g | 37 oxt.Qeafrai M] areyti- (quum f{1) pratstitcrit R n e F 1 Q 26 causa] ad
9ai B OXiQtjafrai L U 38 xai xaxd X&'iai+' I'B] xai stcundum maritum mhl. R [j spitione Rl || 27 hoo ipao
vuhj. || 29 rclinquens libri || 34 peperit RV || anni
M{
ut indubitatum] dubitatum ann V1 |j 37 donatio
1 de am. VIV || enim om. V* | 4 haco VT) hoo R
nem Rl

258

Nov. XL pr.

UT ECCLESIA

aoKfQoavvrjs dadXysia' dXX* vnoxsia&co fxev xal avxrj castitate luxuria, sed subiciatur quidem et ipsa poexais avxale noivais, xivSwevdxa/ Si xai negi XTJV dX~ nis periculumque sustineat et circa spem scripturae
itida TIJS dnb xov stuprov yQatprjS, onois av (irjxa yd- propter stuprum, ut neque nuptias acerbas desideret
ficov acoQtov ini&vuoiT} (ITJXE tovi vofiifiovs ydfiovs neque legitimas nuptias maiori malo circumveniat.
i
fieitflvi. xaxco aoyCCpno.
(jlniXoyoe.y
Taxoivw nagnaxdvxa rjfiiv xal Sta
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis et per
XOVSK xov freiov StjXovfieva viifiov r\ OT} vnegox^ ytvcohanc sacram declarata sunt legem, tua celaitudo
axovaa xaxd xb avv^&es Sia. nQoygafifiuTiov oixsiiov
cognoscens sollemuiter per prograinmata propria
tpavega. Ttatst xaxaoxTjonxto.
manifesta faciat universis.
Nofios iyonrprj 'Iaidvvri xia dvSo^oxdxco inaoxq xcov10
ieQiiit' rrje 'Eui 71 QO.IT cooicov xb {?', dnb indxtov xal
Dat. xv. kal. Mai. CP. post cona. Belisari v. c.

[a. 536]

Dat. xn. kal. Maii CP. p. c. Belisarii T. C.

XL.

RI

Auth. XLH

TOY THN EKKAIT2TAN15 R UT ECCLESIA SANCTAE RESURRECTIONIS POSSIT ALIETH2 AHA2 ANA2TA2E22
EKnOIEIN OIKHMATA KATA NARE HABITACULA IN SUA
POSITA CIVITATE R
THN AYTHN KEIMENA nOAIN.
'O avjbt fluaiXevs JlixQOi x<o oanojaxto xal (iaxaqitaIznp. Iustinianus Aug. Petro sanctissimo et beaxxtf awnHibnip
'IeQoaoXvficov.
20
tissimo archiepiscopo Plierosolymorum.
( ^ f )
'JlSrj ftiv xa nsQl XTJS xaXiataie
^ ( P r a e f a t i o . ) Iam quidem de prohibitione ecclexav ixxXTjoHtoxixtov dxnot^ascov vbfiot xotvto S^yb- siasticaruin alienationum lege communi declaratum
oevrm TWQ' rjiuJv, ov Srj xal xgaxciv xai xiftiov itp* est a Dobis, quani etlam valere et ratam in omnibua
dnaaiv elmt ^ovXbjusO-a.
dnetSt Si xov avftwigovxos
esse yolumus.
Quia vero utiiitati totius ecclesiae
^ j
fg
y
Q
? i
i 7iposr;xei,
r;xei ia<pet>uvx(os
naaaii iixx?.Tjaiais
nQovosiv
ia<pet>uvx(osSiSi2525prospicere
prospicerecompetit
competit,praecipue
praecipueautem
autem aanctae
aanctaeReReT^C ayine 'Avnazdaewi xai xov xbnov xa&' Sv 6 xov surrectionis et loci in quo mundi creator dignatus
xbauov Srjfiiovpyos i^icoaev iv av&Qtonivri xaxaaxijest iu humana constitui generatione, proptcrca crevai yeviaei, Sia xovxo co^&rjfiev xvv nagovxa yQayai
didimus praescntcm scribere Jegem, uon pro muta1
vbftov ovx 4n' draroo7ifj xwv fjSrj jtng ijftiDv VEVO- tione horurn quae iam a nobis sancita sunt, sed ad
lio&sxTifuvcov, dXX* ini 'xifi nQoirtxovari XB xal avay- 30 quandam competentem et necessariam rebus utilinctiq xols nQnyuaotv coyeXeiq. naai ydg daxtv dvtatem. Omoibus enim est boixiinibus manifcstum
&Qi07iois (paveQov xb xip' dyKojaxtjy ^Avaaxaan^ xoie
sanctissimam Resurrectionein ex omni orbe terrarum
ht n6.arfi xrfi olxovftivrfi dxslae cvQoiofxas, a>v xb
Nov. XL (== AuthenL XLJJ) Graece extat in M. Epit. Theod. 40, Athan. 2, 7 (inde Coll. eonst. eccl lll 2,7).
Julian. eonst. XI.
pluris fiat castitate luxuria: verutn iisdem quidem poenis itta qnoque obnoxia sit, praeterea autem accvsationis propter stuprum metu periclitetur, ut neque intempestivas nupiias concupiscat neque Ugilimas
nuptias maiore malo circumvenial.
Epilogus.
Quae igitur nobis placticrunt et per hanc sacram legem declarata stint tua subUmitas
cognoscens rnore solito per propria jirogrammata manifesta omnibus faciat.
Lex scripta est Iohanm gloriosissimo praefcclo sacro per Orientem praetorio iterwn, exconsd
et patricio.
XL.

VT ECCLESIAE SANCTAE RESURRECTIONIS ALIENARE LICEAT

AEDIFICIA IN EADEM CIVITATE SITA.
Idem Aug. Petro sanctissimo

et beatissimo

archiepiscopo

Hierosohjmorum.

Praefatio.
De prohibilione ecclesiasticarum alienationnm iam generali quidem lege a tiobispraeceptum est, qitam et valere et ralam in omnibus esse volumus. Quoniam autcm commodis omnium ccclesiarum prospicere decet, inprimis vero sanclae Resurrectionis et loci in quo creator mundi per humanan
existere procreutionem dignatus est, propterea praesentem legem existimavimus scribcndum non ad evtnemk
ea quae iam a nobis sancita sunt, sed ad quundam et idnneam et neccssariam rebus utilitatem paratulam
Etenim omnibiis hominibus manifestum est sanctissimam Resurrcctionem eos qui cx imiverso terrarum orhe
t aodXyeiav L' J avxr} Jlf] avxrj LBc J 2 xnls ttvxdis om. S || xai om. }M || 3 xov stupru yoaytfi M]
Tijs fiotxtlaS yQncpris B xrjs fiotxiae TtQovnoyQawTjS It
*firjSi 4 ftr^Si libri |) 4 int&vftiut L || 8 out xtav
nqoyqafifiactoiv L\\ voftoe M\ L voftos L j| 10 sq. N6'
ftos- - naxgixiqi om.g || 11 itoas (aidas Ll) L\ 12 naxqixltavL1 S 13 XTkal. Mai. CP. AJ) x n kal. Maii (Ian.
v. l.) CP. s k. maias lul.bf 7if>b u xaXdvStov ''AngiXXiav
Alh. firjvl fiaQxii^ Theod. |) p. o. bisi. uc. s cod. Bnmb.,
post Belisari uc. conaa. M, fttxd XTJV xmaxtlav BsXtoapiov
Theod.] bilisiario uc. cons. s cod. V, vnaxslae BtXiGnoiov
A t h . , c o n s s . b i l i s a r e o Iul.P
c o n p . u c l i s a r i o J u l . b )) 2 2 v b }
nov. VII d 25 dnaaais ixxhjaian] totius ecclesiae

3 strupruni Va [j aceruas R | desccnderct /I 1 \ 4 tnaioril

mari V1 || 6 nobis] nubtias add. Rxl~t tuam V* | b programataij
\
|J 13 subser. praestant Vet Bnmb.II \ xn\'\
om. Bamb. | maii V) ian. Bamb. Jj oap. V ca. Bamh. | pc.
bin. nc. Bamb.\ bilisiario uice consul. V | 14 not.Xt
[Auth. XLII] deest in R, in T extnt in appendice txtravaaantium g 17 sq. in sua posita ciuitate sit fy Fqute in
sua posita sunt ciuitate R. T H '10 hierosolimorum T
ieroeolimorum T (et *ic infra) Q 22 lejji libri g 24 totio
utililati Tal.\ 27 credimua libri | 28 mutationem VI
29 sanota V Jj Bcd V) ct Neob. sul et T | 31 hominibtH
est T || 31 tq. munifestuin cstissimam V*

SANCTAE RESUBBECTIONIS

259

Nov. XL pr.

ansiQov aineiv, xai vnoSdxso&cu xal xQttpBiv, ibi confluentes, quorum multitudo inopior est, et 8U8noitla9ai Sanavns afiexQovt %t xcd napa nnaas
cipere et alere, et facere expensas inmensas et citra
iy.rtoe ad-Qoi&ftdvots aQxovaas, xai TTJV omnem spem congregatis ibi sufficientes, et miracu9avfiaTov(>yiav rov ftsyaXov -9-tov xal acorrjQoi rjftwv lum magni dei et salvatoris nostri Iesu Christi, qui
Irtaov XQHJIOV XOV nXr^oz ajuv&Tjrov it- oliycov dx- 5 multitudinem innumerabilem ex paucis satiavit pani9qi\fiavjos aqxa>v xad^ i]fiiQav Ssx,o/niyrjv. wsrs VTJ
bus, cotidie suscipientem: unde et quaestibus eget
xoi nbqay Sslv nXeiovaiv xai jiQO<paaea>v avas^cov, pluribus et occasiouibus piis, per quas sit possibilis
1
xatf ai fidXXot Svvarrj xadsaravai nl.Tj&ei. porjd-elv multitudini auxiliari tantae.
1 roaovro). "EyvafiBv xoiwv tos xara 16 nagov
1 Cognovimus igitur quia in praesenti Eusebiua
Evoiptos o &eo(piAe'<jTaros n$so/3vxe(>oe xal xsifijjltdo- 10 deo aruabilis presbyter et vasorum praepositus buius
xr,t xijs xara xfjv j3aatXiSa tavxrjv nbliv nyieoTnrrjs regiae civitatis sanctissimae ecclesiae adveniens in
ixx).r,aias aaoayevofttvos iv xjj ^rj&eia^ xmv 'ieouoo- praedictam Hierosolymorum urbem et honestum suum
kvumbv noXu xal xbv ae/ivvv avxov xal &so(ptlrj xal
et dco amabilem etiam nunc ostendens modum, per
lv ivSeixviifisvos XQOTIOV, 3S OV noXXals xai /teyaqaem plurimis et magnis ac iustis crementis sanctae
latt xai Sixaiatt av&jaeot xrjv xrje ayioixnxrii ixxXrj-15 ecclesiae augere reditus valuit, treceutis et octoginta
aint rjvfaas nqotoSov, loxvos XQiaxooiaiv oySoyxovxa
auri libris emit reditus triginta paulo plu3 minua
%ovaiov hxQcov wvrjaaa&ai nooioSov XQMXOVXCI (intQtjp auri librarum, alias quidem pecunias congregans pie,
n/Mov rj fhaxxov xpvoiov Xixgcov, xa /tiv xiov XQV" alias autem etiam mutuari procurans deo amabiliuarav d&ooioae cvoepws, xa Si xai Saveiaaad-at
bns oeconomls memoratae sanctae Resurrectionis:
vaQaoxevaoas xols d"eotpiXtaxdxovs oixovofiovs xijs ei- 20 docuitque nos, quia creditores quae sua sunt recir,fitv7ji aylat 'AvnoTaaetos. iSiSa^d xa rjfiae, d>s oi pere quaerunt, et quia alium inrenit inopiuabilem
nvttaxai xa oixeia Xa^slv ini^xovat, xai a>t txeqov
quaestum. Plurimi enim confluentium et advenientvot na(>a8oov TIOOOV. noXXdiv yag OVQQBOVXCOV xal
tiutn ad memoratam Hierosolymorum civitatem desihi(pona>vT(ov rfj ^rj&tiarj xcov 'hooaoXvfiircov noXsi derio dicatorum deo locorum cupiunt comparare banotitg X0v avetfitviov rco &ei5 xontov, iTitd-vfiovaiv 25 bitacula ecclesiastica auro multo, quatinus cis liceat
tivrfiaafrai oixrjasie ixxXrjataoxixas ^ora/ov noXXov, secundum memoratum locum frui babitatione, non
ono)i av aixole i^eirj xrfi xaxa xbv aifrrjfiivov xbnov
autein posse baec agere praepositos sanctae Reaurnnokavuv oixTjcswi, fiij Svvaad-ai Si xavxa TtQngat rectionis timore legis quae a nobis super ecclesiastiioii noosoTWTas TTJS ayiat 'Avaaxaastos 8t'et xov vbcis alienationibus posita est, cum utique tanta sit
ftov rov na(>' ijfieiv ini xais ixxXrjauiaxixais ixnoi- 30 utilitas, ut in annis quinquaginta velint aliqui domus
iotoi -ct&dvxos, xaixoiys xoaavxrje ovat]t x^s onpsXtlae, bas comparare; et ex hoc plurimam et nec dictu
w.n ti: iptavxovs nevxrjxovxa fSovXta&ai xivas xa
facilem provenire commoditatem, aiquidem possessio
oityopiiuia xavra atvTjoao&ai, xavxei&tv noXXov xt
sanctae ecclesiae adquisita est redituura circiter trixui oiSi tinsiv oaov xov SiaXXaxxovxoe yivofidvov,
ginta auri Jibrarum (et hoc mirabilium existentium)
u.-tip TI fiiv xxriais xjj ayiatxdxTj ixxXrjaiq TtQo.yiyovs 35 yix ia tredecim annis, habitaculorum autem venditio
-i^i nQoioSov Kiqinov xri>v xgutxovxa xov XQVOV Xi- in quinquaginta annis agitur, et maxime causa in
rpoiv {xcd xavxa 0'nvuaoias xa&eorwoTjs) fioXis ini
habitacnlis existente, quae fortuitis oranibus subTtpnxaiSexa txtoiv, rj Si xa>y oixrjfiaxaiv jigaais ini
iacent cladibus, mox peritura et vestigium nullum
nntrptoyxaipiavxoisyev^aaxai, xai fiaXioxa xov ngayfacile salvare valentia, si ex quadam (quod absit
fiaxoi iv oixyuaoiv iaxaftevov, anto xvxrjonls andams 40 etiam dici) clade deiciantur aut aliter absumantur.
vnoxmid ntoKJxdaeotv, ev&ls avvanoXXvfitva xnvlaii fciit X%voi ovo oxiovv neoiacot,ei%> (tqSiioi Svvdutvn, tineo ix rtvos {nnetTj Si xovxo xai xov Xoyov)
ntyaxatats xaxevex&eiq ij aXXas avaXco&tiij.

illiic confluunt, quorum multitudo in/inita est dicenda, et suscipere et alere, et sumptus facere immensos
ac praetcr spes omnes iis qui illic congregantur sufficientes, utpote quae ipsum miraculum magni dei ac
icrvatoris nostri lesu Christi, qui mulMudinem innumerabilem paucis patiibus nutrivit, cotidie txperialur.
haqne ei et pluribus reditibus et piis causis opus est, ex quibus idonea existat quae tanlae mu/titudiui
1 subveniat. Comperimus igitur in praesenti Euscbium deo carissimum presbyterum et sanclissimac in
rtijia hac urbe ecclesiae cimeUarcham, cum ad Hierosolymitanorum quam diximus dvitatem
profeclus
essel ct graves suos alque deo acceptas mores nunc quoque ostenderet, ver quos mullis magnwpie iustis
incremeniis sanctissimae ecclesiae rcditum auxit, trecentis octoginta libris auri reditum triginta paulo
plus minusve librantm auri emere valuisse, cum partem pecuniarum pie colligeret, partem ut mutuam
sumerent deo carissimi oeconomi diclae sanctae Resurrectionis procuraret.
Isque docuit nos crcdilores
quaerere sua rccipere, seque alium praeler opinionem repperisse reditum. Mullos e7iim cum eo confluant
dictamque Hierosolymitanorum civitatem desiderio locorum deo dicatorum obeant, cupcre habilationes ecclesiasticas magna auri vi cornparare, ut ipsis habitalione in loco quetn diximus frui liceat; ncque vero id
sacrae Rcsurrectionis antistitcs fuccre posse metu tegis de ecclesiasticis alienationibus a nobis latae, licet
tanla sit rei utilitas, ut quidam in annos quinquaginta compnialis pensionibus habitationes illas cmere veiint, atque inde magna ac ne dici quidem potest quanta differentia sit futura, si quidem sanctissimae ec~
clesiac possessio redituum circiler trigintu librarum auri, eorumque sane insigmum, vix tredecim annis
tKquisita sit, acdificiorum vcro vendilio per quinquaginta annos futura sit, cum praesertim res in aedifiais constet, quae fortuitis casibus omnibus obnoxia sunt statim una cum illis pcritura ac tie vesligium
qwdem facile ullum reliciura, si quidem ex casu aliquo (absit autem hoc ab ipso ore) evertantur aut alio
modo consumantur.
1 amioov tintiv] inopior cst (i. e. anooov laxivl ef.
4 magni TaL] sanoti F J 5 innnmerabilis Va\ 8nml%ov. hllt 5 I) e II 3 xal ex S Znchariae) naxa M (j titudine V |j 12 hierosoliniarum V || 13 et deo om. V\\
10 Eioiptot] e/. Acta eonrilii Ilierosolt/mitani a. 536 ap. 15 redditus VT(et *c infra) [| et octoginta F ] et om. T ||
ifanti Conciliorum coll. VIII p. 1166 |J 16 rpjfoot JXQOS- 16 iibras T {| 17 libra tal. \\ pecunia (*ic) V \ 18 aliis,
t&ov, inxvoi] augere reditui valuit c || 24 'ItQoaoXvfu- V K 19 oconomis V ychonoraii T |J 22 comflucntium V ||
iu>v M\ Hienoljrnormn c | 33 axiyovofita] domus p. 24 dco] do V || 27 heo 1posse V poase hoo T Q 29 sq. sit
quinquaginta bis ncr.V fl 30 Telint] uel in F|j 31 *diota]
Cf. 260, 42 tt Iulian. e. 47 extr. {Aih. ixnonlv tit v'
U' cod.) ftTj xov a&^ot^Ofiivov ixrjOiov axtyovo,uCov), diu libri, dicere Beek l| 36 agetur vulg. || 37 habitulis V |j
iUn noc. CXX e. 9pr. | 41 cvvanoXXifitva xavxcus Af] fortias V || 39 faoire V \ ualentium libri [| 40 acUumantur V assumantur TaL
perittu* %

Nov. XL 1

260

UT ECCLESIi

CAPUT I.
Tal-ia rjpas ayiy.sG&at jrpos xov naQoiTa rufwv
Haec nos respicere ad praesentem legem procuranagtoxevaGf.v, ov avctTifre/jev xui deanori; &{!> xai verunt, quam dicamus domino deo et omuium ecclorfi ru>v naoatr xxM;otaiv ayi(axa.xr^'Avacxuazv. St' ov siarum sauctissimae Resurrectioni: per quam sancid-iffni^oiitv xa fiiv aXXn navxa (xov neQi nbv iy.x).r\- mus alia quidem ornuia legis de ecclesiasticis ftlieaiaotrA.a>v iy.7zo^ffeu>v W)ftov xQareiv xal) inl xijs 5 nationibua teneri et in sanctissima Resurrectione
aytwrotr/S ^Arnaxnaiws Tioocpnaei xtogiiav iy.y.'/.r\aiaait- occasioue agrorum ecclesiasticorum (non cniia ei
xwv (ovSe yho ai-zf} TtavTeXcoi icpuuev zioaotv ovSepenitus concedimus venditionem neque unam facere
piar 7toiio&m yujuiutv), inl fiivroi rajv oixy/mrcur
agrornm), super habitaculis autem relaxamus aliquid
xnXuiftiv xi xfjs ttxgtfteias roii vofiov. ei yao in' uHpe~ eubtilitatis legis. Si enim pro utilitate sanctissimaXeiq TWC ayrurrartov iy.xkrfiivtv idvxov iy^nyaiiev, 10 rum ecclesiarum banc scripsimus, videmus autera
OQW/JEV di ullfxavTi]v iv -itu nQayttaxt TI;V UHJ>E- tantam in causa utilitatem existentem, quomodo non
Jutar ov<7av, TIUJS oix *' Sia xov TMIQOITOS voaov
per praesentem Jegem hoc eis coucedimus, omnem
rovro airoli tc/>?;aofiet>, Tiaaav StSoiTes xai toli mdantes et vendentibus licontiaiu et ementibus cautenptioxovoiv (*8eiav y.ai Tole (ovovuevots aoipa/.eiav; xai lamV quoniam cognoscimus tempore veloci ad eara
vt
ualiatn ineiSrj avvta^Ev rco x ? #Txor a|oiT* 15 revocanda rursus habitacula, utpote cum haec comnaXt-v T oixTiunrn nods aiirfjv, ola iu>v iuvia atvov- parantes sicut propter divinum studiuin haec emefttrvjy okneo' Sia %rtv ireoi z6 dslov artovSiiv Ecit^rrunt, ita et dum moriuntur ei baec relicturi sunt.
TO< Tftvra, OVTCO xai ineiSav rehvrcoar- nvTtj ravrn
Liceat igitur nunc sanctissimae ecclesiae facerc haKaxnXtfmnvlnTtov. 'E^iaria xoiwv uvxfi xp oyitaxaxr^ bitaculorum venditionem, nibil metuenti legem genexx).rjaia noirt<saa$ai. xhtv xwv oiy.t]uaxa)v noaaiv, ft?]- 20 raliter de his positam, eo quod Jegc iuniore subdiSiv Evhnfiov/iivy xbv touov xhv iv yivai nsffl xovttov
visionem habuit, neque ulla poena coutra quamlibet
xtijuevw, Stori vomo vEtoxigip xrp- vTioSiniQEOiv Eisyfiv, personain competente;
ovSi xivoe Tiotvlqs ixeifrtv xn-d"' olovSrjTioxE TIOOSIOTIOV
1 TtnvxeXwt a^fio^ovarjs- eXi xs xbv ifE^hi %oovov 1 et in reliquum tempus hoc ipsum agere, sicubi
nixb xovxo noaxxt.iv, nov xi xrjuxovxor avaxvysuv 25 aliqua talis emerserit utilitas, tamquain multiplex
oifeiLoe, a>s TioXkurchtaiov ayafrbv tlvx' tlaziaiov xjj bonum pro parvo sanctissimae aiiquisitum ResurayiwraTT) Ttgosiivui Sin xijt lx7zotrtaEa>s 'Avaaxaaei. rectioni. Omuem habeutibus cautelara haec companaaav tyjwxotv uatpaXetav xatv xavxa cavovfiivtov vvv
rantibus uunc et in omne deinceps tempus et nullain
xe xai els xbv izys unavxn xpbvov, xai ovdepiav
ablationera inetuentibus, non ipsis, non heredihus
atpaiptaiv evXapovfiivtov oiix aixa>v, ov xXrjgovofiwv 30 eorum, non successionibus, neque nunc neque io
CIVTUH>, ov SmSoyun; ovxe vvv oixe s trenor %onvov, aliud tempus, eo quod secundum praesentem legem
Sm ib xaxa xbv nnoovxa vbfiov avrois {ta^oovvxas
ipsi confidentes subeuut emptionem, neque esse iuV7TSISEXI7EIV X7~f aytionaiar ovx alrai dixaiov* xira
stum aliquem dc boc pati tunmltum aut qucrelam
V7iocxf)vai Tzegi xolxov xnnnyj;v ry ptfiytv TJ tyjpinv aut damnum aut sublatiouem. Quippe decreto agendo
TJ cHfuiotaiv. Sexoixov Srjhtbrj Ttoarxofiatov iwQa xft 35apud tuam beatitudiisetn, praesentibus qui ex veneafj finy.noibxryti nnqbvxatv xwv ix xov evnyovs XXTJOOV, rabili clero sunt, et ustensa causa per quam alicxal Stiy.vvfitvTfi xr,i aixiai xafr' rtv i\ ixrtoitjats xa>v natio habitationum fit, quia maiurum causa bonorum
oixr,finxa>v yivexai, oxi ftsi&vcov ivexEv ayad-tbv fj horum vcuditio celebratur, paucis quidem quae aliexooxatr nnuau aTioiSa^erai, oXiywv fiev xu>v ixmnov
nantur extautibus, pluribus autem ac melioribus,
niviov iivxiov, nXetortov Se xai xaXXioriav xdtv ivxtv- 40 quae hinc adijuiruntur; secundum hoc prcUis vide&v noosyivofiiviav
8t)Xadq xaxit xi> naabv xtov xi- licet recullectis ex pcnsionibus ex venditione in quinfirjiiuxwv xoiv a&Qoitofiivcov ix riui> ivotximv xrjs quaginta annis facta, transactione debitorum solvennoaatwe ini itevrtpeovrn. exsot yirofuvrje tin diaXvoiv
diB, quae creditores dederunt in praedicti reditus
xiov yotoiv xaxafiuXXofiirtov, anEQ ol Saveiaxal SeSujxatiiv ijil xfj xrfi elorjitivtit TIQOILJSOV xirjaei. el45
I. Haec nos ut ad praesentcm legem vcniremus movcrunt, quam domino deo et omniutn ecclesiarm
sanctissimae Resurrcctioni dedicamus: per qnain sancimus retir/ua t/iiidem omnia qune lege dc eccleswshcu
alienalumibus cunlineiitur valere etiam de sanctissima Resurrcciionc praedionim ecciesiasdcorvm nomine
{neque enim ei idlam omnino venditiorum nraedinrum faccre pennillimus), in aedificiis tamen de sevaiMt
legis nonnihil remitlimus. Nam si eam aa ulilitaiem sanctissimarum ecclesiarum scripsimus, tantam autem
videmus illi rei utililalern inesse, quidni per praesentem legem hoc iis cuticcdamus, omncm dantcs et vendenlibns veniam et emenlibus securitatem? pracserlim cu/n lempus inlcUegamus aedificia cilo ad cam rtduclurum esse: qiiandoquidem emptores eorum, sicul proptcr sludium crga dcum ca emerunt, ila eadan
cum vwriantur uli reUcluri sunt. Liceat igititr ipsi sancttssimae ecclesiae aedificiorwn facere vcnditionen,
neu verealur legem generaHter dc his latatn, propterea quod lege recentiore ei cxceptio subiuncla cst, r>at
1 pocna inde uUa in nllain omnino personam comitetat; pariterque in lanpus fntnrum hoc ipsurt
agcre liceat, sicubi quod ehismndi emerseril commodum, ut muUipkx bonum pro mitiimo sanctissinr.!
Hesurrectioni per aUenalimtem accedat Omnemqiie securitatem emplores eorum et nunc ct in omne dnnceps tcmpus habeant, neve ullam ablationern vereantur aut ipsi aut he.rcdcs eornm aut succcssores uut
nunc aut alio tanporc, qnoniam qui secundian praesentem legan fidemer accesserint ad emplionem, ioi
pnr non est u/fam de hac re perlurbulionem vei reprehensionern vel damnum vel ablniionem snbire. Ac
decretum quidcm fiat aptid tuam beaiitudinem praesdMibus iis qui ex venerabili clcro sttnl, et cansa prcbetur ex qua alietialio aedificiorum fial, quod maiornm bonorum graiin corum vcnditio agalur, cun
pauca quidem alitnentur, plura vero et putc/triora inde acquiranlur: ut in prucsenli sciiicet prerium tx
pensionibus coUeclwn vcndilione in quinquagmla unnos facla impendatur in soluiioncm pccumae mutuct,
quiun creditores pro acquirendo eo quem dixirniis reailu dederunU Nam si omniwn dominus simul tf
\*q. xov Tieql xgnxslv xal ex c suppl.Zacharine; cf.
JnJian. c.\l in. et supra 255,10*9. )J 14 xnl uaXiOxa om. i i|
19 liaxu> xoivw aixfj] liceat igitur nunc g || 2'.\sq. ixel&ev tt TiavxiXwt ow. S || 27 Sui xrti ixnoirjaEtoS om. f fl
31 SiaSoxotv] succussionibus (t. e. 8ia8uxcuf) g
3 raurrectioni T] reaurreotionis Val. jj 5 leg. tcncrc? jj

10 aut V \ 12 ci V \ concedemug vulg. | 14 quonun

om. Ffl 15 rcTocante Htimhnch male jj habioula otputf
F J 17 et] nt K 1 21 poena om. V jj 22 pemna V }
25 uliquam VT [j ct mcrserit F J 30 successonbus ru/j;. |
32 cssct vulg. | 33 aliquod V nl. | 38 alienantibm ustantibus Va | 41 ex Tcnditione] et ex nenditionc
vulg. U 42 transactione] in transactionem vulg. || 43 rei>tus V) crcditus Tul

Nov. XLI

261

LEX UT B0NU8

y<i(> o nuvctov SecnoTrj: xs apa xni Srjttuw^ybs &r.be emptione. Si enim omnium domiims flimnl et mundi
ti$ibJGi xr\)j,v.avir.v aivt, Soivai noovouinv nuoa xae creator deus dignatus est tantum ei dare privilegium
(d).ai nohis, J)sre d ivxt^ avnaxrivat xaxa rijv
nltra alias civitates, ut ex ipsa resurgeret secundum
oaQxrt, TTQO(ir,).ov tos xal ijuels axolov&ovvrcz TW 3e- caniem, palam eBt quia et nos sequentes dommuin
onoTT)fo<vxni xitls ueyu/.aii aviov fravfiaxovpyiait; 5 detim et magna eius miracula secundum quod hoxnd-'"ooov vfroumt Swaiov noovoftiav tivn SESCO- nnni possibile est privilpgium aliquod dedimus ei
XUMV axn\4 mu>a xbs y.y.h]oias Vs aMas- aisre vcitra ecclesias alias: ut ipsa fruatur bac nostralcge,
irV anolnvsivioiSe
rjfjwv TOV vapov, ov vis xiva.
quam cv velut qnoddam inunns offerimus. utilitatem
wnTiofooinr arrfj nonsdyofic/', rb cv/itpeQov avxfi Sta
ci pcr omnia conterenteB et honorantes.
nlxvtutv entke.yofitvoi xai riuwffK.

(E-nlloyos.)

10

Tuxoiwv naonaxavxn rtfilv xal Sia

( E p i l o ^ u s . ) Quae igifur placuernnt nobis et per

imSe xov iSixov voftov, x<d aixov xols xwv v6fia>v t a n c specialcm legem ct ipsam legum inscribendam
iyyocHfyooiiirovfiipkioi<;,r; aij fiaxaQwn,* yivcoaxovaa
codicibus, tua beatitudo cognoscens roanifesta illic
ifaitooi' itvxov xoli avxod-t naai xnxnaxrjaaxm, Sei- omnibus instituat, doceatque nostratn volantatem,
iaro> n xi\v hfiexionv nQtmiQtatv, tjv int xi) nyioir \ 5 quam in sauctissixna et iuste ab orani hominum geTCITJ] xai Sixuiios 7tnon navxb* xov xatv ar&Qwniov
nere adoranda Resurrectione nostra habet potesta3
yirlir? xoosxvrovfttrt} Avnaraasi xu rjuixsgov Uyti xoaet domino offerat deo, qui tantorum nos Ct taliuia
ros xi iili Stanoxg'noosayet &q> xto xoaoixeov r,fiat
bonorum ultra alios omuea ante nos imperantes per
*ai Ttjhxovxuiv nyafrtov naoa rovi a/.Xovs anurxaS
SlDgula digllOB fccit et faciet.
roit voo r/uu>v fiefiaotfevxoxai iip' exnaxrjt a^itoaavxi 20
t y.ni

a^fvvrt.

'iStxbi vouoi y(ta<ptls IJixQco iio bcitoxaxio xal unSpeciaUs lex scripta Petro sanctissiino et beatis*aoiunnru> ox^ntawntp
xai Tiaxqiv^xri X?JS 'Isooau- simo archiepiscopo et patriarcbae Ilierosolymitanokvinrdir nofoios.
'
rum civitatis.
Dat. xv. k. Iun. CP. post cons. Belisarii v. c. [a. 536] 25 Dat. xv. kal. Iuuii CP. Belisario v. c. cons. [a. 535]

XLI.

LEX UT BONUS
Idem Atiff. Bono quacston exerdtus.
Rccte nobis
Haec consUuitio quendam vvrum magnificum Bonura nominc quaestorem eiercitus fecit. Nam 30
ct niore antiquu duplex erat quaestorum magistratus, et unua quidcm circa latus principis crat,
alter autem ijuaestor cxcrcitui praeerat. Disposuit autom praescns coustitutio etiam unnonaa quaesloris et cousiliarii eius; upparirioD<>tii quoque ci dedit ad imitutionem quandam pracfccti praetorio;
id est scriniarios et ab actis ct praecones et commentaricnses et lauipadarios et umnem deincnpa
ordinem. Sed et annonas militum tam comitatcnsium quam limitatcnsiura disposuit quomodo dia- 35
Nnvtlla XLl Lulinc. fonlum scriptn non ne.rvato e$t {kinei S(uixagis) not. M* tn mnrg. ad nov. XL); verba
iriilinlin ft rultrir.ue ft ipsius constitittionis citnut Athunasius rt schol. M ad tiov. L pr. 'fiegi xrjt vsaQa? <prjcif
r;ui imyiyoaTixat Lex Ut Bonus, rfi rj iioxh Rccte (Keste libri) nobU'. Aryumr.ntum praeslant epit. Thtod. 41
>nt#i xifi LTUtgxoXTjxos xoav e dnagxtaiv),*' Athan. 4,12; lu/ian. const. XXXVIII
(De officio quacstoris ezeroitU3
et designatis quinque provinciis ei subiectis mhr. //.*), quam supra adscripsimus.
Grncca novella XLI (ua) in Af L, B 9, 3, 2 ([0eoniofiv] oxsxt xiDv ftiv
= 262, 18 sqq.) eaiitm est quae
in M infra suo loco redil u. L ( = Authent. XLIX) od eundem Bonum scripta, qua priori cojisUlutfoni ex partt
dtrogatur. Qwm propler aryumenti q/finilalem in graeco exemplari corporis CLXVIII novellarum loco antiquioris
ictiflitutionis omissae perperam suppositam esse comprobant summae utriusqve norcllae a Theodoro (41 tt 50) et
Atlnwasio (4,12 r.t 7,4) recte fervnlae (tjuamquam in Thtodori nov. 41 ex interpolatiane praepottera verba initialia
nvv.hO praejixa snnt)', apud lulinnum poslerioris svmma nnn extut.
afdificator mundi dcus tantum illi prae ceteris urbibus dare privilegium dirjnatus est, ut ex ipsa sccundum cnrnnn resurgeret, mani/estum est nos quoque dominum aeum et magna eius tniracula quoad homini
hcet sccxtns privilegium aliquod ei dedisse prae celcris ecclesiis: ut ipsa fruatur hac nosira lege, quam
veluli jirimilius ei ofjerimus, commodum eius per omnia eligcntcs et honorantes.
Epitofjns.
Quae igitur placuenmt nobis etiam per hanc specialem legem ipsam quoque legum
libru inscribcndam, tna bcatitudo coguoscens omnibus qui illic sunt eatn vumifeslatn reddal, nostramqtie
voiunlatem oslcntlat, quam erga sanctissimam et merilo ab otnni homimim genere adoratam
Remrrcclionem nostra polcnlia liabet el domino offert dco, qui nos tot nc tantis bonis prae ceteris omnibus qui
ante nos imjterarunt cotidie el dignalus est el dignatur.
Spcctalis lcx scripta Petro sanctissimo et beatissimo archiepiscopo et patriarchae dvitatis
Bierosolymilanorum.
12 ante vouov insere Srth>vueva aut dele xai v. 11 ]| 14
fattQvv aviov) maoifesta s (| 25 xv. k. vxv. CP. M[e) TIQO
I* nniavStov 'lovvlatv Alh., fiijri iowiw '/'/teod. k. mai.
lal.f i put bilisario uc. coiiss. J / , pc. (procol Iul.P)
tilUarii /u/. fiixa rrp> vnmtiav BeXiaagtov Theod. Ath.
(Relisario uc. cons. c) (| 27 Lcxut bonas schol. M Xa%rfioiiwt xal T erje Ath. Q 28 '0 ainot (tnaiXtvt ngbs
Bivov xoiaiaiotoa cxcrcitov Ath., unde inscr, reposui ;|
1'i RMe nobis (nouis Ath.) Ath., schol. M Q 30 tbv
vxto ijyovfiivov 'Jovaxiviavbv xotatOKOoa exercitov
Alh., tim. Theod.

2 est om. V | 5 miraculo] miracula cius V1 niirabilia T al. | secundum om. V in spat. 1 litt. (| 7 lege om. V
S offcrritnus V fl ei utilitatcm T al. \ 9 honorates V
12 specialcm legem V\ spectabilem T\ ipam] ipsa in
ipsa Tni. || inscribcnda itbri | 13 ilh Vi 15 otunium
libri I 1) habcat vulg. || 17 % . offcrt? | talium V"] aliorum T || 25 bilisiario V bilis."riVeo6. | no. con. TNeob.
uio. conBul. V

Nov. XLI

262

LEX UT BONOS

tribni debeant. Subiecit autcra ei et quinque provincias. id est Scythiam et Mysiam et Cariara et
oinnes Cycladas insulaa ct Cyprum totani. Causarum quoque auditorium habere ei concessit, ut non
obiciatur ci tori praescriptio. Subiunxit autem et notitiam inipensarum.
Et est promulgata Laec constitutio xv. kal. lun. ind. xiv. p. c. BelisariL
[e. 536]

[MA
5
H AIATAEIZ n P 0 2 BONON K0IAI2TSJPA EXERCITOY TATTEI TA2 EKKAHT0Y2 ADO
TflN nENTE EI1APXIS2N KAPIA2 KAI KYDPOY KAI TflN KYKAAAftN NH2S2N KAI MY2IA2
KAI 2KYGIA2, DAPA TINI AEI TAYTA2 EZETAZE26AI.
'0 avxbs f3aot?.Evs Bovco xto ivSo^ornxi^

xoiaiaxtogt ^lovoztvtavco exercitov.

(IIQOOifitov.y
"Iafiev nQc6rtv &siav 7inoir,uivoi dinxa^iv, xi9"' r,v xrj Ojj dvdo!-vx7]Xi naonSecoxnut>
Ttivxa xnvxns i7xno%ia.i;, JCngtav xt xni Kvngov y.ni TOS V xvxXfp xetuivaz vrtaovs xni voos ys Mvoiav
ai Hxv&iav
xr. xai
Hxv&iav. i<p^ q>xe xeXelv airns vnb xfj afj ivSo^vxr/rt, ngo^&evxES dixs xai xns dxxX^rovs yirofiirat

xai TxeXfiyrj StrtTisgcJfxaS finxgn xni ntpixi oviitrovt eis xu'^'tS vno (iaQfiaoiov &ro%kovuivas, ota TOVTO nvvtiSofitv
rovje tbv vouov yp
youtpai nobs xrt tv arjv
cusre %uv
f
j irSo^<>XT,Tn'
^ ,
f fitv ix JZxv&ias xni Mvains Stxdiv di
arvtv v-neovrp
txgoaafrai xuiv Se uXXmv
ix yttrortov ovadiv rrjv ar
v-neov/rp xofr' invtijv ctxgoaafrai,
uXXmv, zovrtori xtv
xvtv ano Kagirti xcii
XWM eioquivviiv vi'tawv xni KVTIOOV (jreo ig noyJiS avxat 7fttQn xoie dvSo^oxaxoiS r}fid>i> iTinoyjoii i)ya>i'iZ,m"n
ix 9~fia$ xcXevaews i}(io>v 7iaoadtSo[if.vai xio xrji ^ ^ j ' s dpxomt), ei niv avxbe ivS^fioir^ xnvxrj TTJ finotXtdi nbXi.i. xni avxhi vnb aoi xivelofrat r.al t^eza^eofrai aim xio ivSo^oxnxM xoiniartooi xov Veiov ijuaJi1 jtnXn.riov iv oaxotp auditoriw, xa&uneo xni b inl xnle ixxXfjxoit xeiuevot v<pTjyeixat voftof ei Si aiiroi
ini Jfxrfrias xai Mvains Siaxgiftois, xco xbv xunov nt.TfQovvxi xbv abi> xaxa XUVZTJV xrjy evSctiftova ;i6/Uijioovttyeofrat xds iyiotii,
navxais pirxoi yiviiutvov avxbv afia xco ivSo^oxnxip r,utav xotatCTu>oi xrti tno- Ji

2 ayioviZjto&ai.
Ei Se avxis Snirjs xbv dixaoxr/-i> ini xtbv eigrjftivwv Sungoa&ev dnagxtaip, 6 xrtv
ini/.ioy xr\v or\v xaxa xrjv ev8a.ip.ova. noXiv dxgodaexai, xa&a. xai eni xcav iv8ooxaxa>v ijidgxoiv rerouioxcu. ',

[XLI.
CONSTITUTIO AD BONUM QVAESTOREM EXERCITUS DATA DISPONIT
DE APPELLATIONIBUS EX QUINQUE PROFJNCIIS CARIA ET CYPRO ET CYCLADIBOS
JJSSULJS ET MYSIA ET SCYTHIA, APUD QUEM EXAMIAANDAE SIXT.
Idevi Augustus Bono gloriosissimo quacslori lusiiniano exercitus.
Praefatio.
Scimus nos nuper sacram constitutionem fccisse, secinidum quam tuae gloriat quxnque provincias tradidimus hasce, Curiam <.'/ Cyprum ct quae in circulo iacenl (Cydudcs) insulas, ac pratterea Mysium et Scylhiam, ut sub tua gloria haberentur; ubi adiecimus, ut appellationes quoque m
proviitciis quas diximus futiirae 11011 amplius ad gloriosissimos tiustros praefeclos, sed ad luam remitte
rentur magnificeniiam. Quoniam igilur tnulci ex Caria el Rhodo et Cypro nos adierunt indiynanles '/'
dicercnt saepe sese ipso hiemis Umpore cogi in Scytharum ct Mysorum lcrram, ubi dcgis, proftcisci ibiyur
appellaiiones forle ne de maynis qiiidem pccuniis cxercerc, et periclitari el maria traictenws magna <i
in regiones a barbaris infestatas venicntcs, propterea visum est nobis hanc leyc/n scribere ad tuam ghriam: ut lites quidem quue snnt ex Scyllua <T Mysia uipole vicinis lua sublunitas ipsa andiat, ceterat
vero, id est quae ex Caria et xnsulis quas diximus et Cypro deferuntur (siquidcm eae ab initio apud gtoriosissimos nostros prue/ectos ayi solebant, ex sacra iussione noslra provinciae praesidi traditae), si ipse
in hac regia urbe verseris, aputl te ipsae quoqnc movcantur et exaininenlttr iina cum gloriosissimo qunestore sacri nostri palatii in sacro auditorio, qucmadmodum etium lcx de appellationibus lata exponit;
1 sin aulem ipse tn Scijthia et Mysia commoreris, ad enm qui locum luum in hac felici urbe obthiet i(ferantur appeuationes, il/e lamen ulique una cum gloriosissuno nosiro quaesiorc causam audial secundu:
formam talium cognilionum: nere homines rnolestias quas diximus subcant, sed cotnmuniter apud eos secundum id qnod sitpra nobis dictnm est iudicium ftat, proplerea quod nolris ita legcm instituere placuit,
2 ut maiore cwn diligcnlia et auctoritatc cnusac dirimnntnr.
Si vero ipsc in provinciis supra dictis
dedcris iudicem, is qui locum Itimn in felici urbe obtinct causam audict, sicul ctiatn apud gloriosissimct
2 omnes Cycladns insulas] 'PbSov xni xae KvxXaSas (irfem M p. 203, 21) itp* 4 f/<7. \ T i Q i S L \ 3 x
vrpovi At/i., TJ 'PoSo: rjyovv ai KvxXudei vrtaoi naaat tQiovS L (rf. Tfieod.)] V7iiigxovt (iUp.2'J3,24) M\ itUxT/ieod. || 2 sq. xa&tZ.oftEvou Iv 'OSr^aaut [oSvocv cod.) xai yf fira^eiv L || 17 ftnxghv L || avviSofitv M | PJ xei
agxovxn xatv iv xals eigrjfiivait dnagxtait axgnxitO'
>v\ xui om. Z | 2U ij; nQXtfi om. L J inaQxOii #'l
xu>v\
1
xu>v. 'O Ifnapxoi xtov vrfitov TS dxxXipcovi [dyx/.rjrove
aipaX' oiantpil) oler
v7tfigxotS ilf-iB 1| 20 sq. in marrj.
cod.) avxwv 8exio9"a> Theod. (c/. Ath.\ || 4 xv k. Iun.]
21 irSrj/iiois
22inb
inb
jirg gov xo7>
xxo / /ppya y. . . LL1 HH 21
Sj/
LLx ilil22
xb
ajiiXregov
rcgb it xaXnvSiJJv 'lovviov Ath., k. Iun. Iul. firtvi iov94 9 (c/.
( / e)]
)] vnbb aov
ao MLB
MLB (cf.
(f v.27)
i i*
i M
M pp. 294,
27) jj nai
i*aoi
94
x
vUff Theod. || ind. xiv Biener Gesch. d. Nov. p. 514] ind.
d&afrat] xal om. L \\ 23 iv odxoa> auditoriw \niiiquinta dccima (xv al.) IulJ> nl. indictione x n Iul.e ind. v exd&afrat]
i L MiQl
) ML I &
C
MB[
//."", om. Ath. Theod. (indL xv tx diei nota xv k. Iun.
in luliuni codd. cnrruptn ortnm suspir.atur Zachariae) j|
pc. (proc. IulP pac. Jul.u) bilisarii //. fttxn xr\v vnanj
uo
g \
xeiuv BtXioaglov Ath. Theod. || 6 fxbvov L2 || cxergttu
^
V7iaf>xa>v MP- 294,26 ic/.e), naqa xmv i
M exercitu L || dyxXrjxovi M(id. 12. 16) || 9 fiovut L* ||
So^o1 vTiag^ L nctQa xtg it>SooTaX(p i
iovtxxtvidvo} M \\ excrcitu M exrrcitu L ]| 10 'Iafiev]
a L intnarg. \\ 12 iy> (oxi J/* Itp* o)** L i<p* ot Ala exv B) MB

DE DEPOSITIONE ANTHIMI

Nov. XLII pr.

263

ii fiivrot agxfryvai naga TJJ ojj ivSo6xr]xt av/iflalT^ xrjv Sixr,v iiTav&a cos eixbs evQiaxopsvTj, slxa iv
pf
Sia. TrtS cxnaxitoxixas Sandvae ixSrjfifjani, xavxr\v avwjtEQ&ixo}: nhjQova&ai naoa x<jJ xrp> crjv %pvxi xal-tv,
e
xa^antq avxiqs xai avxbs TJXOOCO. ei Se & aQXV v naga xdie ivSo^oxtixoiS iTzaQxoiG r\ fcpeois Sx xivwv
Inagxicor avensfi7texo, aXX' eis Ixegov Sixnaxrjgiov, xr\v nQ%ntoxrfca TiavxeXais ov xaivi^ofisv.
(^EitlXoyoe.y
Ta xoiwv naQaaxavxa rtfiiv xai Sia xovSe xov d"eiov SriXov/teva. vbfiov rj af] ivSooxt]S 5
(oytp xai ntQati nagaSovvai xal TtagcHpvfaxxeiv eie xb Styrexes anevaaxa).
Dat. [XV.] k. Sept. CP. imp. dn.
lustiniani pp. Aug. anno xi. post cons. Eelisarii v. c. anno 11. ind. i.]
[a. 537]

MB

XLII.

Auth. XLIIl

nEPI TH2 K A 0 A I P E 2 E 2 2
DE DEPOSITIONE
AN0LMOY KAI 2EBHP0Y KAIio ANTHIMI, SEVERI, <PETRI> ET
nETPOY KAI Z20PA KAI T2N
ZOORAE.
A01I12N.
'0 avxbt BaaiXsvS Mr^va xco nyiiaxaxco xal fiaxagtca- Imp. Iustinianus Aug. Menae sanctissimo et beatissimo universali episcopo et patriarchae.
xax(p aQXUTiiaxiinio xal oixovftevtxco jzaxgiaQXf]'
(Ilfiooifttov.y
Ilgny/ia ovx arj&es xrj {JaatXeiq xnl 15 ( P r a c f a t i o . ) Rem non insuetam imperio et no3
rutlt Ttgaxxofxes ini xbv nagovxa iXrjXv&afisv vonov.
agentes ad praesentem venitnus legem. Quotiens
oaaxn ynQ rj xtav isgicov yrt<p6e xtvae xtav ovx a^liov
enim sacerdotum decretum aliquos indignorum sacert
rfjs Ugaxjvrijs xtbv^ isgaxtxcov xaxej3ifJa(je d govav
dotio sacerdotalibus deposuit sedibus, velut Nesto\ono~wv STJ Ntaxbgwv xs xal Evxvxia 'Agetbv xe xal
rium, Eutycben, Arium ac Macedonium EunomiumMnxtSilviov xai Evvdftiov xal aXXovt 8r} xivae eie 20 que et alios quosdam in malitia non minores illorum,
xnxinv ovx iXaxxovs ixeivav), xoaavxdxis xal T) (iaoitotiepB ct imperium condecernens sacerdotium auctohia aviitfnjfos yiyove xfj xiov ieoicov av&evxia, diixe
ritati fuit, ut diviniora et bumana concurrentia unam
T<i &et6xeud xe xai avfrguiniva awSgapovxa ftiav
consooantiam rectis facerent decretiB. Quale videavuftoviar xale ogfrals notrjaaad-at xf^foie. 'Onolov
licet quiddam etiam nuper factum circa Anthimum
3rt xi xai ivayxoi ysvbfiavov negi "Avd-tpov 'iafisv, 25
Nov. XLII ( = Authent. XLIII) Graece extat in ML, praeterea in Actis eoneilii Constantinopolitani a. 536 (ap. Mnnsi
Conciliorum omnium ampl. coll. VIII p. 1149 1156 = C) cum interpretatione latina vetere (= l) diversa ab Authtntieo, quitm Novellantm editores inde a Contio receperunt: undt, enm verborum contextui subicert placuit. Epit.
TheodA'1, Athan.l,& (inde Coll. consU eccl. 3, 1,5), Nomoc. XIV tit 9, 10 (c/. 12,3). Iulian. const. X.

praefcctosftcrisolet. Si tamen contigerit ut incohetur lis apud tuam gloriam nimirum hic versantem,
inlerea autcin ob militares annonas peregre abeas, haec sine mora apud eum qui tuum locum obtinet peragaiur, queviadmodum eam ipse quoquc audiebas. Quodsi ab inilio non ad gloriosissimos praefectos appellalio ex quibusdam provinciis remitti solebat, sed ad aliud iudicium, antiquum ius omnino non innovamus.
Epilogtts.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarata sunt, tua gloria
ad opus elfectumque adducere atque in pcrpcluum cuslodire sludcat.]
XLII.

26

CONSTITUTIO SACRA IUSTINIANI IMPERATORIS

CONTRA ANTHIMUM, SEVERUM, PETRUM ET ZOARAM.
In nomine domini Iesu Cbristi dei nostri Imp. Caesar Flavius Iustinianus Ajemanicus Gottbicus Francicus
Gennanicus Anticus Alanicus Vandalicus Africanus pius felix gloriosus victoriosus triumphalis semper 30
Augustus Menae patriarcbae.
Rem non insolitam imperio et nos facientes ad praesentem venimus legem. Quoties enim sacerriotam scntentia quosdam indignos saccrdotio de sacris sedibus deposuit, quemadmodum Ncstorium, Eutycben, Arium, Macedooium et Eunomium ac quosdam alios ad iniquitatcm nou minores illis, totics ixaperium
eiusdem scntcntiae et ordinationis cum sacerdotum auctoritate fuit, sicque dirina et buroana pariter con- 35
curreatia unam consonantiam rectis sententiis facere. Quemadmodum et nuper factum essc circa Anthimum
fl
1 tvoioxauivo) L* H 2 xavxrjv prioribtu iungit Zac.ha- axov xov 3'eov r,ftaJv u4vxoxQaxa>Q Kaiaag
rine l H uvxf;: xni\ xnl avxrfi JBe || * vnagxoit libri || 'iovoxtvtarbs isiXctfiavixbs rox&ixbs <Ponvyixbe JTepl> tq. tpil. om. B ('l'(os OJSB xb (iaaifoxov' schol. M in /irtvixoS Idvxixbs 1/iXavixoS OvavSaXixbt AyaixnZ ev
<nnrq.) | 6 IV k. sept. CJ\ M utroque loco, k. Scpt. atpiji evxvxrjs Zrfiozos vixrjxtjs XQonawv%os neiaiSaCP. f, qund propter indictionis notam in M additam rectt axui Avyovaxoi Mrtva tzaxgictQXT) C, 'O avxbs finaiXsvS
prohat Zar.hariae, ftr]vl JZenxtfifioup Ath. Theod. jj 'lojdrvrj iTingxto [triatv Ath- (| ftrjva L {) 14 xcavaxavin-.p. dn. (dn. om. c) iustin. pp. aujr. ann. xi ii/c ftaat- xivoxmoMtos inile a(?;cemffx07rrj> add. L1 in marg. || to TT;
UMS 'hvartvtnvov xb ta (%e cod.) Ath., om. J//I.294,39, om. C || 18 9QOVOV L || 19 Eixvzh C || 21 xai om. C j|
77ic</. | 7 p. c. llclisarii uo. anno secundo c ftera xrp> 21 (laoiXtias L1 || 22 aift\fn;fos} ciusdam scntentiae et
ixnxtlnv Ihlianoiov xb (xove Theod.) (i' Aih. Tficod., ordinationia / (| 24 ojtolov Ci) Sfiotov ML
pot Hilissario uc, consa. annu (ic) M p. 294. 40, post
Hilisirio uc. conss. ind. 5 M || 9 ruhr. IJenl imaxo8 sq. XLIII De dcposione V \\ 10 Petri om. libri ||
n<nv avafrtnnTW&tvxoov The.od. ('II Sie'txn^iS 'Iovcxt- 11 Zochore T zorae V | 16 agentes V | adj et V B prae*mvov fiaaiXtcos xaxa Avfriftov. J&WJQOV, Ilixgov xal sentcs Va U 17 enim om. T | aliquis V \ 19 eutychcnaZuioQn C) || 10 oeftfjgov MAth] oevt.oov LC(Theod.) rium V | cum omniumque F [ 22 fuit om. V
il *ic conttnntcr || xni IlexQOv] xnl om. Ath. | 11 Zoioga
\\mo^t Lf) LAth. (cf. Theod. Nomoc. XIV tit. , lo)]
Notavi ditcrepantium exempli Contiani et interpolati
Zwopa C fyoqa M \ xnl xwv Xotnibv ML\ om.e Ath. Hfnnsiani | 29 Outhicus Mansi fl 30 victor triutuphator
IC/u/.) 5 13 inscr. 'Ev ovo/iaxt xov Stanoxov ITJOOV Xgt- Mansi || 31 Mennae Alanti || 36 feccre ilansi

264

Nov. XLH pr. 1

DE DEPOSITIONE ANTHIMI

artsXa&dxxa fiiv xov xi)t fiaaiXiSoi xaixTjs noXetos noviratis. expulsum quidem regiae huius urbis sede
&(/bv<n> na(>a Idyanr/xov xov xrfi baias xni noiSi/uov ab Agapito sanctae et canendae memoriae praesule
f*vr,fj.r,s IXQOSSOOV ysyovbros xrfi xata XTJV Tipeaftvxd- senioris Romae sanctissimae ecclesiae, utpote nullo
gav 'PtSfirjv ayicnaxTji ixxXrjolas, ola xai xaxa /^- modo sibi competenteni contra omnes venerabiles
odva xQonov avxm jiQosrjxovxt napa ndvxas xove sv 5 caoones iuvanentem sedem, commuui vero decreto
aytls xnrbvas foeisnTjSfoavxa &o6vq), xoivfj Si yrfjtpqt ct ipsius sauetae memoriae viri prius et hic celebrati
xov xe avxov tfje nylat /ivrifiqs dvSgb: nobxsQov xal
sacri concilii condemnatum atquc depo9itum, eo quod
ftijv xai xrje iwavfra ycvoudvrji isoat awoSov xntaa rectis recedeitjt dogmatibus et quae priinitus mulSeSixadfidvov xe xai xa&norjtdvov, Stori xibv 6o&u>v tipiiciter videbatur amnlecti postea diversis declinaneyoiia 8oy/tax<ov xai ole nooxtQi' noXXaxo dsv 10 ret opinionibus, tingens quidea. quattuor se sanctas
dyaireTo axdoyeov, xavra VOXSQOV Siarpvnon dndfsvye
synodos sequi (et trecentorum dccem et octo patrura
neotroiaii, ixgoinoiovueros fisv xalt xdxoaaiv ayiats
in Nicaea et quinquagiuta et centuin in hac felici
ovvoSoa dxoXov&elv (xfj xe xd>v IQIOXOOUOV Sdxa xai
urbe et in Epheso prius congregatoruni ducentoruiu
OXTOI TzatdQfav xwv dvNixaiq TT? re xdv TierxTjxovxa et deo amabiiium patrum <in) Calcedone sexcentoitat ixaxiv xd>v iv XUVTTJ xft evSaifiovi noXtt xjj xe 15 rum triginta), uon tamen norum dogmata sequens
x(bv iv ^E<pdau) xb n^cbxof ovvax&dvxuiv SmxoaUov
ueque xiostrae clementiae condescensionetn quam
xv xt xiov &eofiXtatuxo>v ixaidQwv icjv iv XnXxt,propter eius palutcm babuiinus suscipere volens nec
5a' il-Kxoaiov Tptaxovxa), <n> ftrjv roli xovxtav dby
abdicare et ipse impiorum dogmatuiu principe3 a
fxaaiv xaiuKufov&aJi oiSi rrjr r^ftEidoav ipiXavd-gco- prioribuB sanctis cxpulsos conciliis, sed aestiinans
nlav xai xifr ovyxaxdflaciv r,v Sut liqv aixoi atojrj- 20 oportere secundum se sub acqualitatem et condem%iav toxofitv TzpoiSdgaad-at ^ovXt/OtU m>Si dnoxt;i>v!-at natos et condemnantes deducere. Semel enim exxai aixot xubi xu>v doepcov iSoyfinnov dgxyyovi xuis
traneis sanctiasimae ecclesiae sensibus corruptus et
vnb i(bv jiQoztQon' ayiotv ixftefHqftdvuv* awoSatv,
a rectis alienatus dogmatibus merito remeare ad
1
dXX oiiuuvoi xoi:vai xaxa xainbv xai iv taio xove
eorum non valuit rectitudinem, et haec a nobis etiain
xt xaxnotStxaofuvovi
xovs re xaxnStxaaavxas ayeiv. 25 invitatus Ct eruditus omni utcutibus studio ad saluana ytt(> xnls aX/.otoiaii xrjs ayiioxnxijs dxxXrtoias tem eillS.
tyyoiait xaxavSounoSta&ti? xni xiov cofrwr rjKfMi(JICOudvoi Soyfidxtov elxoxtai dnavtX0~d\v ele TJ}*' avxdtv
OVM Xcxvatv oofroxr^xa, xal xavxa TUIQ' rjucbv xal ngoxqaneii xai iiorjyij&cis ndorj %<!rlaaPL*v{av onovSfj 7i()bs30
Xrjv auixrjQiav %ip>

airtov.

CAPUT I.
Jiu xavxa xolvw Snavxa trp> yevoftdv^v en1 avxJ>
Propter haec igitur oinnia factum super eo depoTJ/s xa&aiQtatuts ynjyor napa xrx ayias avroSav ZIQO- sitionis decretum a sancto coucilio occasionc illicitae
yaati 77;e te ov d~t(xitT,s ov$e vnb ruiv ayiatv xavbet iion a sanctis canonibuB adtestatae pervasionis
v(ov ftaoxvpnvfcdtwit xuv xr,i paotliSos xavxtji 7ib?.t(os3b regiae huius sacerdotalis sedis et a rectis verisque
txixun- &(>6vaiv do7ittyrts xai xrjs unb xutv bi>9a>t' dogmatibus aversioim ratum nostrum ponit inipe<ai aXrjd-wv Soyfiaxiav Ixxqonrfi xyftiav jj fjfiBrd^a rium et super b.i8 praeseiitem scribit Ipgem. lnterT puoifala xai ini xoixois ihv naqovxa yqndicimus autcm ei et in hac felicissima civitate ct in
tpsi vbfiov. 'AnayoQtvousv Si avxto xni xijs xaxa xr,v contiuio eius [habitationum] commoratione et omni
tvSniuova xavxriv TtbXiv xnl xij nF.fttotxiSos aixrjs 40 aliarum insignium civitatum, sancientes sub quiete
StaTQi/Sr}: xni ndoys ixiftas xuiv dnicfj/ian- n6hu>v,
esse, his contentum quibus se digne subiecit, et ne&eanii,orxti dipjjavxdaat xai xovxon axdoyeu> ols iavscimua; qui quidem deicctus est de sede huius regiae urbis a sanctao et gloriosae memoriae Agapitc
sauctissimae ecclesiae autiquae Romae pontitice, eo quod nullo modo sibi ipsi couvenieuti contra ocnnes
sacros canonea se intruserat sedi, sed et communi sententia ipsius sanctae memoriae viri pritnum atquc &
etiam sacrae synodi hic celebratae condemnatus et dcpositus fuit, eo quod a rectis dogmatibus recessit et
quae prius multoties diligere videbatur, haec demum diversis lustrationibus aufugit, simulans sequi sancUj
uatuor syuodoa (trecentorum videlicet decem et octo patrum in Nicaea et centum quinquaginta in bac
elici civitate et iu Epbeso primo cohgregatornm duceutorum ct sexcentorum triginta venerabilium patrum
in Chalcedone), at quidem uec dogmata sequi nec uostram clcmentiam et coudescensum, quem propter J"
ipsius salutem habebamns, auscipere voluit neque ipse abdicare auctorcs impiorum dogmatura qui prius a
sauctis synodis ezpulsi fuerant, sed putavit oportere secundum ipsum et in aequali duccre ct condemnatos
et condemnatores. Nam aemel alienis a sanctissiina ecclesia intcllcctibus inancipatus ct a rectis dogmatibiu
ftlieiiatos merito ad ipsorum rectitudinem reverti non valuit, etiam ad liaec invitatus a nobis ct directos,
qui omni studio usi sumus ad ipsius salutem.
-3
I. Propter hacc igitur omnia sententiam depositionis in ipsum a sancta synodo factam occasione
non lidti neqfiie a sanctis canonibus apprqbati raptus sacrarum sedium buius regiae urbia et aversionis a
rectis et veris dogmatibus (cyriam) propriam nostrum facit imperium et coutra istum praesentem Bcnbit
legem. Interdicimus autem et ci commorari in hac felici civitate et eius districtu ac in quacumque atu
insigDi civitate, sancientes in quicte ease et eos diligere quibus se ipsum digne supposuit, et non aliquibiu 60

4 xtp] xb C || 5 ivayeis] ieoovs corr. L* fl T xal firjv

tcal) et c Q aneipvye L [| 12 xixuaatv ML] xeooagoiv
C \\ 14 naxeomr] ttyltoy natdncov L \\ \b xwv] xbv
Zi* y 17 &eotpthav C | 19 * m i MLC U 21 fxofttv n^os8dgaox>a C 1 23 ix^Xr\udv(ov M Q 24 xaxa] xal xmv
xarca C || xove xe xaraSeSixaOfidvovs om. M, xe om. C Q
28 inaveX&eiv ante oe&oxyxa 29 coll C || 32 xa yevoL11

T | 11 decct V | 12 nicenam T | 14 in om. HbriJ calcedonio V | 16 condcscensione T !| 18 abdicere V\ dogmate V | 19 expulsus libri || 21 extraneua T | 22 corniptoi
Val. 0 23 alienatia Val. g 33 illicitate F | 39 babitationum seclusi (cf. p. 2137, 23) [) comoratione V% comorationem F 3 cominemorationein. T | 40 Itg. alia? | 41 hii
VaL] et bis T

35 nbXscoi om. Ce | 37 XVQIOV & || :\h yod-

L || 41 exdpae] aliarum e || 42 iyTjovxdoat) 2<pJ

i
elvat C(;1)

j&fanxi in marg. \ fugit Mansi Q 50 Chalcudona Conti<u [

1 nouisaimus V J 2 apito V acpita T agapida Neob. |j

canenondc Y U 3 utpute V j 6 celcbratis V \\ 8 recederit V | dignitatibos Tal. Q 9 declinare V declamaret

aeo istoruni dogmata Mansi || 58 cyriam propriam COMtiux, firtnam Afansi | 59 ct eij ei et Beck H 60 eos diliere] iis contentum esso Mansi Q digne supposuit] merito
obnoxium rcddidit Mansi

43 Apapeto Contitis H 47 lustrationibos] fraodilui

265

8EVEEI PBTBI ET ZOOEAE

10 ailcos vTtsfrTjxev, xal firjie nalv inixoivtovsiv

(ir;te ifij3i/3deiv ttvrovs s TTJV xa>v fimjyopevftsvcov
1 doyudTwp ancoXeinv. Ov /JTJV- oidi iirtv Sixatws
{svezttEioav xata JSefiijoov yTJtpov TTJV ix tititniov

Nov. XLII l
que aliquibus communicare neque imbucre eos ad

iuterdictorum dogmaturn perditioncm.

1 Sed neque iuate prolatam contra Sevcrura sententiam ah omuibus ut dicendum est pontificalilms

u>i lineiv twv dpxtepaxtxaiv xe xai Tiaxpiagxixiov 5 et patriarchicis cum monachico consensu procedenfiexa rrji fiovaxix>;s avvatviaecos

TtgoeA&ovoav &oo-

texa sedibus, anatbematismuin inferentem ei, imperiali

vcor, it]v ibv ava&Euaiicpbv endyovaav aiitp, fiaai- extraneam contirmatione relinquimus: qui primitu9
Xuls i^co xinaXtujiavojuev dnixvQcooecos' Ss Tt^orsoov

contra sacras sanctiones apprebendens sedem Theo-

Tiawt xove Ugovs &apovs xaia).a(io>v rhv &o6vov politanorum sanctissimae ecclesiae ita perturbavit
tT^* OiovnoXnuJv aytatrdrtjs ixxXr,aiae ovrto awttd- 10 omnia, ita plena fecit tumultu, quod commune quodqai.t.v aTtavia, ovxta fieara nenoiijxa xctpnx^e, cos xoi- dam et abdicandum saactissimis ecclesiis inmitteret
vuv nva xai axriovxrov xaie ayiarrdxme dxx?.r;oiais
i/iSidur npbs aXfyXas noXefiov, xal xoyto xai IOIS

adinvicem belJum. Et hoc etiam a praecedentibus

nos sceptris ad eum scriptum est, variis quidem

npo r,uStv oxrjTiTQois itpbs airbv yeypdf&ai, noixi-

dogmatum et alieuis a rectitudine sensibus <et) blas-

l<ti, (dv Soyncirtov xal dnt]XXorqKDfiEvais x?ji 6Q- 15 phemiis utentem, omnia vero conturbantetn et sola
&uxrlioi Txeoivoiati T xtd pXaacprjftiais %oT,adfitvovy utriusque erroria haeresiarchae abominabilia atque

oVia*T Se cwraQa^avxa xni fiovwv rcJv rrjt ixart'

scclesta dogmata defendentem (Nestorii dicimus et

QOV j(oy aioeaiaQxdiv nXd.vrfi ftSsXvfjutv re xai dv

Eutychis, utriusque ducis e contrario quidem sibi
oaicjv Soy/tazmv ilvxBxofxevov (Neaxogiov xs <pauev xal
adinvicem 6sse aliquo rnodo putati, ad unum vcro

Ei-ivxoie xnl xwv exaxtqov xovxwv xad-riysfwvtov iii 20 tcrminum impietatis impulsi) et illorum figuratos in
ivunlas fiiv elvai juos ooxovvrav aXXr,Xon, n^oi Iv se desiguautem sermoues. Duobus cnim existetitibu3
Sc riios xrfi doefisias ineiyofiivcav) xal xovt ixeivov
contrariis adinvicem do^matibus, quorum utrumque
xaoaxnr^taxixove dvxvntoad/ievor Xoyovs. Sio yap ovsimiliter ad animae perditionem tendit, ct Npstorii
%(ov tvavxiwv aV.rjXan Soyftaxov, J>v SX&XEOOV vpoicai
et Eutychis, Bicuti pracdiximus, quae cx Arianicis et

(< uvxtxrp' an(aXeiav iiyei (xov xe Nsarooiov xov xs 25 Apolliuariis constant pollutionibus, ipse aliqnid pasEvxvxovs, xa&dneQ einovxes icp&r^ftev, aksQ ix rwv sus inopinabile similiter in utruinque corruit, et alibi
'siQtiavixcuv te

xai lAjioXMragiov cwiax7)

fuaa/ia-

quidem lioc alibi autcm illud asserens coranmne vi-

iw*), avxos xi 7iaoa8pov jta&cov ouoiios eit dxdxepov detur rcceptaculuin semetipsum suosque libros taniu7iinto)y.t, xal nij fiiv xovxo nij Si dxelvo noeafisvcov
torum constituere delictoruiu.
Motrov eSo^B Soxtiov iavxbv xe xcd xov iavtov X6- 30
yov* xu)v xqhxovxtov nXrjfi/ieXrjjudrtav xarnax^aai.

2 'CTOJ xolwv jtai aixbt vnb xbv SIQTJUVOV ava-

ov anav xb naxoiapxixov xe xnl iepa-

2 Sit igitur et ipse sub praedicto anathematismo,

quem omuis patriarchalia et sacerdotalis ct monachica

eius removit sedis,

apprehendentem, aed adctiaaxo &povos, ola ftrjSi xi]v upyjp' op&dfi

avrfji

1 communicare nequc eos imbuere in perditionem interdictorum dogmatum. Ncc utique cxtra imperialcra
ronfirraationein rcliuquinius senteutiam iuste contra Severum latam ac ez omnibus ut ita dicamus ponti(icalibus et patriarchalibus una cum raonachicis consensibus proveniemeni sedibus et anatliematismuia ipsi 40
infercntem: qui prius contra sacras Banctione3 accipiendo sedem sauctissimae ccclesiacTheopolitanorum sic
universa conturbavit sicque accumulatus turbationcs fecit, quod commune quoddam ac aliominabile bcllum
sanctissimis ecclesiis adinvicem fmmitterct. t boc et a sceptns quae ante nos fuerunt contra ipBum
fccriptura erat, variis dogmatum ct a rectitndine alicnatis intellectibus ac blaapbemiis usum fuisse ac universa contttrhasse et illum quemcumque errorem abominabilem haercsiarcharuzn ct iniquorum dogmatum 45
recipcrc, Nestorii dicimus et Eutychis, et cum utcrque horum praeceptorum contrarii quodammodo adinvicem cssc vidcantur, ad unum vcro impictatis finem inferant, etiatn illorum divulgntos sermoncs eutn ia
unura fortnavisse. Duobus enici existentibiis dogmatibus adinvicom repuguantibus, quorutn utrumque similiter atl animac perditionem adducit. Ncstorii yideiicet et Eutychis, qucmadtnodum dicendo narravimus, qitae
ei Ariaiiorurn ct Apolliuarii contagione consistunt, ipse paradoxam quid peq^essus in utrurnque sirniliter 50
incidit et ibi qutdeta hoc, ibi quidein illud mittcndo se ipsum et sermones suos visus est constituissc cora2 mune rcceptaculum tantorum delictorura.
Sit itaque et ipse sub praedicto anathematisrno, quem univcrsus patriarcbalis, pontificalis ac monachicus uostrac ut ita dicamus politfae coetus iuste iu ipsuni indoxit, uc Theopolitana quidem ecclesia eiectus, idcirco quod thronua de illa ipsum removit, co quod ipsius
2 ixpipa$stv C (| eie om. C | 6 fiovapxtxrfi awiaecoe
h \ 9 xaxaXafirfp Ll Q 10 ovvxrtpdctftev Lx j| 11 fieaxa
ntnofyxt Zachafin* cx e) fiaxh nBTtoirjxa C fiexant'
noiqxt M /itranertoiTptai L || xagaxrjt AfCs] xapaxai
Lx cwrapa^a L* |) 13*7- xoie aqo tjftwp oxfptTPOti] de
imp. luitini edicto cf. Baronius ann. eccl. ad ann. 518 vol.
tX{Lucne 1741) p. 224 Pagi ib. p. 222 g 14 yeymigo^eu

36 ixeivrjv
(VI IXBIVOV M ixttvmv L |j 37 airrrre 3IC]
l

avxrjv L avrou U*

3 prolata T | scntentia T Q 4 ut diccndum V] iuter

dicendum T fi 5 *patriarchis libri \ cummunachico V
7 *extraneum libri | reliquimua V \ 13 est] ct V
qui de V\\ 14 et otn. libri \ 18 ethyohis V CQMLC\ yiypamat llombcr<)k(cf.sl) Q 17 ffmao^oiTaquidem]
ticis T |j utriusque] et utriusque T \ 22 dogmatis V ||
MCf] vvy Tort^rtKT L g 17*7. xa2 (tStXvouiv xa\
quarum VT fl 24 euthychis V eutichis T j arrionioia
et illam quemcunique errorcm aboininabilem / || fiovov
V | 25 apolinariis T apulianariia V || *constat libri ||
twc C ftovov xbv L \ 19 tfttftiv om.C\ 20 ixnxepav
27 osercns V || 32 et om. T R 33 quod V | et monaLl ixaxi(>a: vel exaxipait L1 \ xovxcov om.e 1 21 f-ev ohicaj et om. V | 34 ei] e V\ 36 ut pute VT |j *initia
rtat tlvtu C J 2*2 i7ieiyoftivcav\ infcrant (t. e. inayofit'

/i6ri
v(ov) l \ 23 ivxvntoaafiivov L*C] ivrvnatoafiiviav M
ixvTtaoaftsv Ll in >e dcaignantcm s { Sio M] Svop
Ll Svoiv L7C 8 ovxoiv L"1 \ 25 xov Neaxooiov C |)
42 qaod] ut ifansi 8 quoddnm] quondam Mansi U 43 et
26 xa&tinep tlnovxti ftp&ijfiev] quemadmodum diccndo
&] ctiam a Mansi f| 44 intcllectibus] fraudibus ct comtncntifl Afansi (| 45 abominabilium Afansi || 47 infcrant]
fiarrarimus (1. t. k'<pr)u.Bv)^ 11| xdip veaptavtxiop xe L xiop
'sipuavuiv C H 27( anohvapiov MLC | 21.) ixtivta L j) tcndant hfnnsi \ 49 qoac) qui Mansi () 53 politiae] rei30 alrtvv C 8 34 tus einelp rcoXtxeias C toi eirttiv om. S j| publicac Afansi | 54 de illa] illiua Mansi

Nov. XLJI 2

266

DE DEPOSITIONE ANTHIMI

ijtui.T]ftftsvoi>, aXV irt G5*TOS te xal iv raie ayiwhuc vivente et in sanctis ecclesiis praedicato eo qui
ta-imi ixxkrjaiats avay.rjovTxoftevov tov nob avrov
ante eum sacerdotium habuit, ab eo autem qui post
xrjv iegotavvrjv dax^xoxos, naQa. Si rov /<cr' avrbv
eum fuit sacerdotio cadentem, et nec stantetn usque
rf/s' ugtoavvTjs ixnenrioxoroe, ov axdvxa Si ftdxQi ad hoc solum, sed etiam sub cominuni anatbematismo
xovrov ftitvov, dXX' TJST) xnl vnb xoivbv ava&euari- 5 orthodoxae catholicaeque ecclesiae factum, et multis
opov xi]t 6Q&OS6^OV xal xa&olixfjs dxxXrjatas yevoue- nobis libris blasphemis et interdictis implentem rcmvov, xnl noXXciiv rjuTv fiifiXioov ^Xaatpr^fiav re xal
pulilicam. Unde etiam interdicimus omnibu8 ei
amjyoQsvixevmv iftnXriaavxa xb noXixevfia. iSsre xai
aliquem habere librorum, et sicuti non licet Nca.7iriyi>uei>oftev asiaai xdiv avxov xt xF.xrrja&at ftifiXicov, Storii scriptare aut possidere libros, eo quod
xni oiiTito ovx tl-eoxi xa NsaxoQiov yontpsiv f) XCXTTJ- 10 prioribus nostris imperatoribus in eorum constituo&ni fii/JXia, Sioxt xoiis TtQo rjficijv avxoxoaxoQoiv dv tionibus placuit eos et bis quae a Porpbyrio contra
xale iavxaiv diaxa&aiv iSo^e xdie nnoa Zloopvgiov Cbristianos dicta sunt similes constituere, ita neque
ttaxn Xgioxiavcjv eioijutvots ofioia xa&eaxdvai, OVXOJ Severi dicta et scripta maneant apud aliquem Chrifir,iSe xa 2ef}i)Qcp Qr]&ivxa xe xnl yQcupivxa uevtxof stianum, sed sint profana et aliena a catholica ecTinod xtvi XQtaxmvio, dXX' PaxtofiifirjXaxal dXXoxQia 15 clesia igiiique concrementur a possessoribus, si noT^ xa&oXixijs ixy.Xrjoias, nvgi xs tpXeyia&a) izaga xcov lunt sustinere periculum qui haec babent; scribanxexxriuevaiv, ei firj fiovXovxai xivSweietv oi xavxa
turque ,a nullo de cetero, ncquc ab his qui pulchre
i'xovxev ypafpdofrio xe naoii firjSsvbe xb Xombv firjx8 neque qui yelociter scribunt neque ab aliquo omnium
xu>v eis KOLAXOS firjxe xtov els xaxos yqatpovxav /it]xe alio, sciente quoniam abscisio manus erit quae illius
aXXov xtov ndvxcov xtvos, ^ eiSoxos we dnoxonTj xsiQe 2 sunt scribentibus poena. Non enim volumua etiam
iaxm role xa dxcivov yQacpovoiv fj noivrj' ovSi yuQ reliquo (tempore ex illis protrabi blasphemiam.
povXofte&a xni x(3 Xetnofievq %Q'OVIO tr/v i ixtivcav
3 imavQEod-ai pXaotpriixiav. 'Ofioitos Si STJ xai rov3 Similiter) autem et huic omnino interdicimus et
xov navxoicoe dnayo^evofisv T^S xe fiaoiXlSoe mregiam accedere civitatem eiusque couiiuia et aliam
fii
nbXeas rj negioixlSoe avxrje aXXrjs XB xu>v 25 quamlibet insignium, sed in deserto quodam et quiete
xdQVJv xivoe, aXX1 iv lorjfiia xivi xai i]avxi< sedere et Don corrumpere alios neque ad blasphei
xal /ii] Siay&eigeiv lextQovs firjSi eis pXao- miam eos producere neque aliquid semper novum
iprjuinv aixovs n$oavtv, ftrjSe dei xi xmvbv i^svqicontra vera dogmata reperire, per quod rursus nobis
axtiv xaxa xd>v aArj&div Soyftdxtov, SS oi nuXiv conturbare sanctissimas ecclesias studeat.
iifilv avvraQa^nt xas ayuoxaxas ixxXrjaias ansiaetev. 30

CAPUT U.
Oi priv ovSi llixgov rbv'Anafteiae^ysvoftevov inl'
Sed neque Petrum qui Apamiae fuit episcopus et
axonov, xai rxua pev xai^rjorjfiivov a/ua 8i inl xots simul quldem depositus, simul autem in iisdem ifl
avxoT: itp' oh ^s^oot
vnb xbv tigrjfiivov dva&e- quibus Severus sub anatbemate factus est, impcriam
fimiauov ytvofitvov n fiaotXeta noogierat' aXX' Saxto recepit, sed sint rata etiam quae contra eum dexai xa xax' avxov ynjtpia&dvxa, xal VTIO xbv 35 creta sunt, et sub commune deductus anathematisxoivbv ax&eie ava&efiaxiofibv VTT' aixbv
ib
xerdx&af,
d
mum sub eo constituatur, sanctissimorum
ii
pontificum
xrfi
doxteoEwv
JZQOSX&OVOTJS
dn av- p super peis procedente sententia rata manente. Non
fi xaiv ayuoxdxav
y
x
QJ
f tfov xvolas
ls SStaftevoiarie.
i
O
Si
ii
illi h
hbit
i
ta} rfrr
Ovx ddfis/tev Si
Si ovSi
sinimus autem nec illi hanc habitare regiam civitadxeivio ravxrjv OIXBXV xrp> /3aatX(Sa noXiv r} XTJV aveap. 2 summa fuit B 1,1,49 ex Theod. (c/.Zachariae 'Beitr. s. Krit. u. Restit. der Basiliken* 1877 p.\. 14)
principatum recte non acceperat, sed adbuc vivente eo et in sanctissimis ecclesiis commorantc, qui antc
lpsum sacerdotium habebat et propter eutn qui post ipsum fuit de sacerdotio exciderat, nec vero usque
adbuc stetit, sed etiam sub communi ortbodoxae ac catbolicae ecclesiae anathematismo factus multis libris
blasphemiisque et abominatiouibus nobis politiam implevit. Quare universis interdicimus aUquid de libris
ipsius possidere, et sicut non licet Nestorii libros scribere yel possidere, quia praedecessoribus nostris impcratoribuB in suis constitutionibus visum est Btatuere similia hi.s quae dicta et scripta suut a Porphyrio k
Cbristianos, sic oec dicta et scripta Severi. maneant penes aliquem Christianum, sed sint profana et alieo*
ab ecclesia catholica igneque comburantur a possidentibus, nisi qui ista babent velint periculum pati. A
nemine ergo scribantur nequc ad pulcbritudincm neque ad velocitatem scribentium, sciendo quia amputatio
manus his qui scripta eius scripserint poena erit: nequft enim volumus ic futuro tempore ex illis blasphe3 miam protrabi.
Similiter autem et buic iuterdicnnus omnino rogiam civitatera iugredi ant districtum
eius nec aliquam aliam de insignibus, sed in aliqua Eolitudine ct in silentio sedcrc, et iion corrumpers
ceteros nequc in blaspbemiam ipsos adducerc, et non sempor aliquid novi invenire contra vera dogmaU,
per quod rursus nobis conturbare sanctissimas ecclesias feBtinet.
n . Sed ncc Petrum episcopum Apameae et simul dcpositum et siraul ab ipsis a quibus Serems
sub praedicto anathomate factum imperium admittit, sed Bint propria contra ipsum eententiata, et qui
sub coinmuni anatliematismo ordinatus est, sub ipso esto, et senteutia sanctissimorum pontificum quae
ipsum pracvenit firma permaneto. Neque vero permittimus illi banc regiam urbem habitare aut ipsioi
1 xe om. L \ 4 ixnenxtoxoxa Ls H 9 sq. (iifiXlaiv etiam librum)] libros libri | 9 *scripta T scriptarara xYoi
xtxxfjo&ai om.M || 12 Staxdt-soiv] cf. Cod.\, 1,3.5,6 || scripturarum V || 11 Porphyrio] porphirioque TNeoi.
12 sq xoie siprjfiiyott] et bis qnae dicta sunt s bis porfilioque V porfirioque Vb \ 14 prophana V\ chathoquae dicta et scnpta Bunt / Q 14 *firjx* libri || ra] taiv Ll lica V U 15 eoncrementur appossessoribas V | 17 de cetero]
xbv TJ1 \ oevijocov L1 Q 18 7. *ftT]8i /tr]Si libri || 19 xbv
decreto Ffl 19 magnua Fy 21 tempore 23 Similiter
tlixdxoe C |j y^afivxoiv L \\ firjxe 3/] ftrtSe LC \\ firjtt supplevi; hiatum non notnnt libri |j 25 insignum Vf |
aXXov nvbs otn.l\\ 20 tivbsxtHv navxeov C || 23 xovxov 27 aliquid] aliud Y nd TJ 29 conturbari /iftnj 32 hisCe) xoixo ML g 25 JUJJS xe\ n aXhqs xe L, xi del. L2 || dem VT \ 33 seuenis V |) 34 leg. recipit? | 38 illic Y
27 xa&rtaat L | 28 avxov Ll R 29 aXrjd-div AIC] aXtj&t*>uv L || 33 atvijQQOi L1 H vnb xbv tiortfiivov ava- 40 commorantc] commemorato Mansi | 41 nsque adho:
frtftaxiofibv M] vnb xb t\QT\(idvov avd&efta LC sub stctit] progre8sus huo usqne substitit Mansi | 42 factoi}
anathcmate "8 35 tw xaiv xoiviov L J 36 xax&els C l \ positus Afansi|| 43 politiam] rempablicam Afansi\\44 ipsisi
&&]
taxto C || 37 in' avxqi ML] dn aixole Cs
possidcre Mansi] ipsius possideri Contius Q 47 ista Contiv]
ipsa Mansi Q 55 factura] positum Afansi || propria] ralidi
1 *in sanctas ecclesias libri || 4 ad hoc Tal.] ad huo V quae Alansi | sentimtiataj fucre statuta Afansi Q 56 ordinatus] positus AJansi
commune libri || 6 blasfemia V |J 8 *librorum (possis

SEVEEI PETRI ET ZOORAE

267

Nov. XLII 3

giy.iSa fj ttva iu>v aeftvorsQtov itoXecov, aXX' tem aut eius confinia aut aliquam insignium, sed
cov rjy.okivfrr/Ge ir\ nXavrj TOVTIOV fitfieio&to xai xrp> quorum secutus (est) errorem, horum imitetur et
Slairav, aiuoxiafiivos on noQQWTarot xal araxQvconversationem, exiliatus longissime et celans semetmwv iavrov, cos tois ys IOIOVTOIS ro xovmeo&ai fiaX- ipsum, quando talibus abscondi quam apparcre magis
).ov rov
yag 5 utilius est: dum etenim non videntur, sibi nocent
ov tpnivea&ai XvatxeXeoxeQov acpnveli fiev yag
ii
Sh
i
Si tantummodo, publicantes vero Bua dogmata plurimis
iavrois
xara/Shzyovot
fiovovi, S
Srjfioaisiovree
Si
Tn invxaiv Soyftara noXXdis xa>v atpeleaTigcov acpo^simplicioribus occasionem perditionis impertiunt, quod
firv anio/Mas fzagexovaiv' oneg xar' ovSeva yivein nullo fieri modo in Cbristiano dei ovili et ortho$ lobnov
iustum est neque ab imperio conceo&a$
lobno ivivrfjrfj XQWvixrj ruv
ruvfreov
freo JTOI/IV]xal
xal doxo
doxo populo
po
&SJj X
xtp OQ&oSoJj-ca
Xato Hixatov iaxiv ovd'i naga xfje fla-dd10 deudum.
tXii
s ) o v
CAPUT III.
j e xal ZO>OQ5.V ^icoaav oXcoe inb ava&e~
Quia vero et Zooram dignum habuerunt omnino
uanoftov ol aefiaafiiioraroi v.al xk Sixaia xQivovres sub anatbemate facere colendissimi et iuste iuiiicaninioxonot Tioirjoao&ai nva fnxqav jtn^ev&Tjxrjv iwv
tes episcopi parvam aliquam interpositionem inalotoiovtmv 6vra xaxdir xal iv ole tjTifiaaxai to yovv 15 rum talium existentem et in quibus depravatus est
oXaii TVXEIV nvbt evnoQijanvra (IVT^UTJS, kazto xnl omnino mereri aliquam posse memoriatn: sit quoque
Zvjonat trji novTjQas raiirTjs fiegiSos (Av&ipov is xai Zooras malignae huius partis, Antbimi et Severi et
le^rjQov xal JlsrQov <przfiev) Tta^Bvd-TjXT] zte evTeXr>s, Petri dicimus, interpositio quaedam vilis, (et) inter
xal Iv xoii avafreftaTtafiivoie xai avrds rernx&co, %rfi anatbematos ipse quoque constituatur pontificali eutn
uQaTtxrjt ainbv xaTEveyxovar}: rf>r,(pov, i}v xvQinv xai 20 deponeute sententia, quam ratam et ipsatn in se exiavrrp> ip' iavrfje ovanv xvQio>xioav trt fiaXXov r\ stentem robustiorem adbuc magis imperium facit et
(iafftXtla jxoiel xal tovxov awe&Xaivovaa xfji fiaoi- hunc quoque expellens hac regia civitate eiusque
llSos xavxrjs noXsios xal irts xavxr}e negwixiSos xai confiniis et ia civitatibus babitatione ei modis omairi;v ini %(bv noXecov o'ixrjoiv avxto navxoitas anayobus interdicens, ut cum illis soiis habitet atque connivovan, wers ftsr' ixsirwv fiovoiv oixslv xe xal fiov- 25 sultct qui primitus a nobis sunt dicti, similia quiXtvta&at xdiv i'[iTcooa&v rjftiv eioTj/iireov, ofiota fiiv
dem blaspbemantibus, eimiliter vero circumclusis. Si
ftknatpriftovvxoiv, ofioicoe Se neoicjQiGfidvtov. Ei Si xi vero aliquld etiam aliud sanctissimorum episcoporum
xni hcoov xfj xdiv aytwxaxav ijuoxoTXiov neqiiyjtxat. continetur decreto quod praedictos dcposuit et ananntfip rrj xovs nooeiQTjtxivovs xa&aiQovoj) xt xai ava- thcmavit. ratutn etiam hoc poaimus et imperialibua
(}t(iant,ovaTi, r.vgiov drj xai xovxo xifreftev xai foli 30 illud legibus tirmamu8, tamquam si ab imperiali cubi(laaihxoli rjfuov avxb vouon imxvQov^ev, coi av ei culo processisset. Si quis autem eorum capiatur de
rxnoa xrf paoiXeias^ avxijs ngoeX&ov ixiiyxavev. El Si cetero agens aliquid praeter ea quae detiaita suut,
rn avi(ov aXoiij xb Xombv KQaxxtov xt jtaQa xa Sta- sciat etiam civihbus subcumbere legibus, quae eos
cnayfiiva, tffxio xai xoli rtoXtxixois vnoneaoiftevo:
qui minores poenas declinant ad maiores mdigna*>6(tois, oi xovi xns ih'txxovs xcov noivcov ixxXivovxaS 35 tiones adducunt.
1 iis fiei^ovs ifipaXXovai xat aynvaxxTjoeis. 'Anayo- 1 Interdicimus autcm et omnl catholicam ecclesiam
oiiofiev Si xai ixavxl xq> rijv xn^oXixriv ixxXr\aiav dei dOacerare uitenti sive secundum Nestorii noxlae
xov &BOV Siaonav inixeigovvxi eixe xaxa xrjy JVscap. 3 5 1 summa extat B 1, 1, 54 tx Theod.
districtum vel aliquam de inslgnibas, sed quorum secutus est crrorem borum imitctur diaetam, quam longissime abscedeus et occultans se ipsum: oam talibus occultari quam videri utilius cst; ignoti eteuim 40
czistentes se ipsos lacdunt solos, publicantes vero sua dogmata multis ex Bimplicioribus occasionem perditionis praebent, quod nullo modo fieri in Christiano ovili dei et ortbodoxo populo iustum est neque ab
imperio permissum est.
III. Quoniam vcro et Zoaram digne penitus iudicarunt sub anathematismo esso revereudissimi et
qui iusta iudicant episcopi, cum parva quaedam talium malorum interpositio sit et in quibus deboneslatus 45
est, omnia videlicct comprebendeudo ex memoria quadam abundanti, sit et Zoarae intcrpositio quaedam
parva huius malae partis (Anthimi dicimus et Seven ac Petri), ordineturque et ipse inter anathematizatos,
sacra sentcntia ipsutn deferente, quam propriam et ipsam in se ipsa existcntem adhuc ma^is cyrioteran
imperium facit et bunc de hac regia urbe et eius districtu ahicit et habitationem in aliis civitatibus ipsi
oranino intcrdicit; itaque cum illis solis babitct et consulat qui a nobis ante rneniorati sunt, qui similia 50
qnidcro blaspbcmant, similia patiuntur et similiter in exilio ponuntur. Si quid vero aliud in senteotia
sanctissimorum episcoporum continetur quae praedictos deponit et anathematizat, boc firmius ponimus et
diyinis ac imperialibus nostris legibus ipsum corroboramus, ac si ab imperio ipso provenisset. Si vero
aliquis ipsorum deprehendatur de cctero facere aliquid praeter constituta, sciat mcidisse in legibus impe1 rialibus, quae minon-s poenas declinantes ad maiores immittunt indignationes.
Interdicimus autom et 55
omnibus conantibus catbolicam dei ecclesiam diveilere aive secundum Kestorii haerctici doctrinam sive ae1 f} xiva\ fj om. M J nbXicov AIL] om. Ce Q 3 xfnmxav 1 aliqua V p insignum T Q 2 est addidi || 3 conuersatioC\ VI 'Entl C B &OQ(iv M ^toopav L Zaiogav C || nam V |J exihatur T exbiliatur V \ sesemct ipsum V II
13 xQivavxts CR 14 fiixQav xtvn C\\ xbv rounrrov bvxa 5 ut illius eat V || non dentur VI 8 orili et] et oliue V
xaxcv L 8 15 xni om. C j fjxotfiaoxat L\ 16 tvnoQTjOav- horthodoxo V || 12 zocoram T | 13 iuste V\ iosta T \
rot L | 17 o>on7ie L ^oogas M ZaioQat C \ xe om. L | 17 maligni V maligna T \ 18 uilia F ] utilis T\ et ad16 aevrjQov LlC | 20 xal om. L || 22 ieXavvovaa C \ didi l 20 deponcntea VT | 23 habitationem al. J 25 dictis
23 xrf xnvxtjt) xrjs avxrts C \ 24 XTJV ijil) ini xrjv C | F g 26 oircumclausia F | | 30 imperialibus V || 31 qui V
inl xiov nuXeiov] in aliis civitatibus / | ajtnyoQEvovoav
V \ 25 fibvov L | 27 bfioioit Si MLe\ ofioia Si xai
39 diaetam] rictus rationem Mansi | 42 iustum] aequum
vtahoisxojv, onotcos 8i xai C(l) || 29 ava&tftaxi^ovat Mansx | 44 dignum Atansi | 46 comprehendo Mansi J
1
L \ 3 Sri M) Si LC || xi9i/tB&a xnl rols 9eioit xnl Zoaras Mansi H 47 ordineturquo et ipse] et numeretur
(InatXixols Cl B 31 yftuiv oiu. e | avrb MLs\ avxbv C ||ipse quoquo Mansi | 48 deiiciente Afansi | propriam]
inti xvnovftiv Lx \ 32 nnnn xrfi pnaiXsini avxrjs) ab firmam Alansi 0 in] ex Mansi \ magis ojriotcran] finnioimpcriab cubicnlo c !l TtQOtX&atv CLX || Si xit) Si xat rcm Mansi \\ 49 facit] rcddit Mansi g 51 aimilia rcro paT CJ 33 avxoi M fl ^0*17 CIJ1 nXXoirj Lx l xa Sta- tiuntur et similiter in cxilium mittuntur ifan.ii |) 52 ponitixvTicifiiva C || 34 noXixixoi: MLz] ftaaiXixine Cl \\ mus] reddimus Mansi | 53 "divinis] diutius vulg. \ 54 sciat
35 xovS om. C B ixxXivovxee C fl 36 ixpaXXovoi L
ae incidisao in leges imperiales Afansi

Nov. XLII 3
axoplov xov q>Qsvo{}Xaf3oZs v^piW^ntv etxe xnih

268
XTJV

DE DEPOSITIONE ANTHIMI

sectae explanationem sive secundum stultam Euty-

Evxv%oig naQdSoatv eixe xaxu xrjv 2f.pi]uov cbis traditionem sive secundum Severi blaspbemiam
Uav xov xd avxd ixeivots voarflavxoi etxe haec eadem cum illis langueutis Bive illud sequentiixeivois axoXov&ovvxav, xals dyicoxdxais ixxhj- bus, sanctissiinis ecclesiis tumultus inmittere et loaiatt xagaxas dupd?J.eiv xni tp&tyyeod-ai xi USQI ni- 5 qui aliquid de fide: sed sancimus unumquemque ta-

d/.Xd d"onRfinsv t-xaaxov xoiv xotovxcov xrjv litim quietem agere et non convocare ad se aliquoa
aysiv, xal fifrrs avyxaXelv eis xavxo xtvai neque accedentes suscipere aut extranea baptisniata
jtgoitovxas Sexead-ai i) naqa^nnxl^eiv &aQoelv facere audere aut sacram communionem polluere et
v xijv Undv xotvoiviav Qvnaivsiv xal xaixrjs pexaSi- eam tradere aliquibus aut interdictas doctrinas exSovat xialv ?] xae dmiyoQevfiivai SiSaaxaXias vcp- 10 ponere aut ia bac regia nostra civitate aixt in alia,
qyilad-at, rj tTti xavxrjs rr;s (iaaiXiSos rltuwv noXecos rj sed forniidare omne periculum, si quid tale gesBerit.
i<p' extgas, dXX' vrpoojia&ni ndvxa xirSvvov, eC xi
2 xoiovxo npal-aiey. cfnayoQEvo/iEv Si xai Ttaai xov2 Interdicimus antem oninibus hos suscipcre, exxovs vnoSixto&ai. anslalvstv
fikv ovv &eo7itt,o/uev pellere vero sanchnus eos de civitatibus ab eis tur1
uvxohs xibv vTt aixa>%' xaqaxxo[iiva>v noXsotv, eiS6' 15 batis, scientes poenas quae sacris nostris iam con-

rm xdi noivus rde xais &eiais itn(bv T)SI} neguxo- tiueutur constitutionibus, quae et domos ipsas iu
fiivm Siaxn^satv, aizieQ xni xai oixim^avxde iv als quibus tale aliquid agitur et praedia ex quibus alixoioitb xi Tiouxxexai xai xd ^wota i | tav xde xooyhs inenta ministrantur sanctissimis ecclesiis assignant,
XogTjyuirrai xals dyitoxdxats txxXr^aims nQoiy.vgovat, a possessoribus quidem auferentes baec, eo quod
xa>v uev xExxrtfiivoiv cupatQov/ierai, Sunt pXd/Zrje aX- 20 laesionis causa siinplicioribus facta sint, sub sanctisxia xole d.7tXovarioots yivexm, vnb Si xns dytcoxdsimas autem et ortbodoxas ecclesias baec iaste dexat xai 6o&oS6^ovs ixxXrjaias xaina dixuiwe ayovaai.
(JucentCS.
3 Tavxa ineg xrfi xoivrfi ciQrpnfis iwv ayuoxdxaiv
3 Pro communi pace sanctissimarum ecclesiarum
ixxXr^oidiv rofiod"exovfiev, xavxn yrqyt^ofie&a xdii xatv
baec deccrniinus sanctorurn patnim sequentcs dogdyivjv itaxiofov xnxaxoXov&ovvres dby/iaoiv, orxcos av 25 mata, quatinus sacerdotium omue iuconturbatum noxb iegaxixiiv linav axnqaxov r)ftlv tov Xoirtov Siabis de cetero perniauoat, per quod etiam [et] reliftevoi. ovntQ ip eio/jvt] tpvXaxxopivov xni xb Xombv
qua nobis valida sit respublica supernanj habens
i)ulv ev&qrfjoet TioXixsvfta xrjv avtofrev %ov eig^vrjv,
pacem, quam omnibus magnus dcus et salvator noster
T}I* anaoiv b fityue itebs xai a(oxr,(> rjfutiv 'Ir,aovs XQI- Iesus Cbristus triuitatis unus cxistens unigenitum dei
axbs 6 xrji xQittSos els, 6 fiovoys-vrfi xov fteov Xoyos, 30 vcrbum praedicat et submiuistrat gennaue sc et vere
xTjgixxei xe xnl xSiye^ T0* yvrjoiws avxbv xal aXrj- colere et adorare promereutibus.
O^ios 8ot;deiv xe xai noosxweiv rfctuifitvois.
C y . )
'II xolwv af) fiaxaQioxrts xa CQ&COS
rjfiXv naoaaxdvxn qwXnxxixoi xe xai eie igyov dyixtu,

( E p i l o g u s . ) Tua igitur beatitudo quae rccte

nobis placuerunt CUStodiat (et ad) cffectnm perdtl-

xaxanifijtovaa avxd Sm &eo(piXa>v nvxrfi ygafifidxcav 35 cat, mittens ea per dpo amabiles suas littoras omnibu?
Ttaat xole in' niTrjv rexayftivots oaicoxuxois ftnxqo' sub se constitutis sanctissiinis metropolitis, quoruni
TtoXixats- wv ixdaxto yevf^aexut yoovxle xnle vn v- unicuique erit sollicitudo sub se constitutis sanctisxove xBtay/itvai* aytcoxaxfiis txxXrjoiaiZ xuvxn

cifndum insensatam Eutychis traditioncm sive secundum blasphemiam Soveri, qiii et similia illis intellexit,
aut-eorurii, qui illos sequuntur, seditionem immittere sanctissimis ccclesiis et loqui aliquid de tide; sed
sancimus quemlibet talium silentium ducere et non convocare aliquos ad se neque accedentes recipere aut
parabaptizare audere aut sacram communionem sordidare ct ipsam aliquibus tradere aut iuterdictas doctrinas expouerc, sive in hac nostra regia sive iu alia, scd omue supportare periculum, si quid tale faciet.
2 Interdicimus etiam omnibus istos suscipere. Abici ergo ipsos BaDcimus de civitatibus ab ipsis concitatis.
scientes poenas iam contentas in nostria (iivinia constitutionibus, quae ct domos ipsas, in quibus tale quid
fit, et campos, ex quibus nutrimenta praebentur, sanctiasimis ecclesiis assignant, et a possidentibus aufemnt,
quia detrimenti causa iit simplicioribus, sub sanctissimis vero et orthodoxis ecclesiis bacc iuste ducunt esse.
3 Haec pro communi pace sanctissitnarum ecclesiarum statuimus, baec sententiavimus sequentes sanctorutn patrum dogmata, ut omne sacerdotium imperturbatum de cetero nobis permaneat. Quo in pace serrato
reliqua nobis exuberabit politia desuper pacem babens, quam omnibuB magaus deas et salvator nostcr
Iesus Cbristus trinitatis unus, nnigenitus aei filius praedicat ac douat his qui sincere ipsum et verc glori*
ficare ac adorare digoi habiti sint.
Custodiat itaqne beatitudo tua quac recte adnotata sunt et mittat ipsa pcr snas deo dilcctas litteras
omnibns Banctissimis metropolitis sub ipsa existentibus, quorum cuilibet cura erit ipsa manifcsta facere
1 xov <povof}Xaf}cnis\ noiiae sectae r (1 3 xov om. C fl 1 scctae] recte libri f cxplanatione T | euticbis T
xa avra) ct similia / |j ixeivo Lx ixetvco L1 xhxtlvois euthycis V |j 2 sive om. V || post sccundum spat. vae. 3
C |j voar,aavxoi\ vor\oavxos L*Cl fl 5 iftpdXeiv L fl 4 iitt. est in V |j 3 languente libri \\ ley. Btqucntium? j|
7 xnvxo] iavxbv C i J| 11 fiaXlSot L II nbXetae om. l || 4 tumultos V Q 7 cxtranec J ( 8 poluere V, eipellere
12 ei xis L |j 13 leg. Ttgdj-eiev (cf. e /)? fi xcu om.e || nel polluere T || 9 aut interdictos] interdicta aut V |
xovxov L \ 15 vn* aixov noaxxoftivtav noXetav L%
19 apposse8soribus F J 20 implitioribus V\ sint F] snnt
vn* avxoie %cjqltov x xal xu>v TibXeatv L* fl 17 sq. cf. T B 8aDctissima T || 21 bortbodoxas V orthodoxa T j
Cod. I, 6, 20 (i*. 8 3*.) B 18 anoxQOtpds C j 20 aixia
ecclesia V \ 22 dacuntes V \\ 26 et delevi 1] 26 omnibai
L (c /) I) 22 xal OQ&oSoiovs om. L l| 23 Tavxa et 24 vo- om. V H 33 rccta e nobia V |j 34 custodita T | ct ad om.
fto&exoiifuv otn. e [) 25 xaxaxoXo&ovyxii L | 26 Sialibri || 35 cos libri
fttvetv Lx Siapdvrj L* || 27 ovneg iv eiQqvrj tjpvXaxxoX
utvov] pcr quod ff H 28 fxiov ML || 29 jraatv C IJ
39 inscnsati Manni || 41 silentium ducere] quietaa
30 xov freov Xoyos] dci iilius l || 33 (taxagibxqs xa MC\
esse Mansi | 42 parabaptizare] perperam bapttzare Mansi\
2
fiaxn^tbxrjxa L' ftaxapibxrje xavxa L || 34 ijfiiv et xe 43 olia] civitate add. Mansi || omne pcriculum reformi ayixoi om. Cl | 35 xavxa C
dare Mansi J faciat Mansx | 44 istos susciperc] ne istof
uscipiant Mansi {) 47 sub oni. Mansi g ducunt esse] ubiiciunt Mansi || 48 sententiavimus] |j deceroimus Manti i
50 politia] respublica Mansi Q 51 pracdicat ao donat] 1>
praebeat ac donet Alansi tn marg. [{ 52 sunt Mansi

DE ERGASTERIIS CONSTANTINOPOLIS

Nov. XLm pr.

269

vmtod, aisre /n]Ssva XMV ndvreor Sialafrfiv tn IB simis ecclesiis haec facere manifesta, ut nullum orajj aoxieowcvvTi dogavra ia r vnd rijs paaiXeiae xs- nium lateaut et quae pontificatui placuerunt et quae
xvQittiuva. D'at. v m . id. Aug. Constantinopoli post
ab imperio contirmata sunt.
coiis. Belisarii v. c.
[a. 536] Dat. vin. idus Aug. CP. post cons. Belisarii v. c.
T

Mr

XLHI.

Auth.XUV

T2N E P r A 2 T H P I 2 N R DE ERGASTERIIS CONSTANIN0YII0AE22,

TINOPOLIS, UT MILLE CENTUM
22TE MONA XIAIA EKATON ERGASTERIA MAIORIS ECCLEEPrASTHPlA T H 2 MErAAHS SIAE EXCUSENTUR ET RELIQUA
EKKAH2IA2 E5KOY2EYEINioOMNIA SOLLEMNITER FUNCTIOKAI TA A O i n A IIANTA TA2 NES EXSOLVANT, CUIUSLIBET
KATA 2YNH0EIAN AEITOYPDOMINII SINT.
HA2 TEAEIN. 0IA2 AN EIEN
AE21I0TEIA2.
'Ev bvofiuxt rov Seanoxmi It;aov XQUIXOV XOV &eov 15 In nomine domini nostri Ieau Christi dei omnipotentis
nnwv Avxoxpaxoio KalaaQ <Plafiios 'Iovaxiviavos
Imp. Caesar Flavius Iustiuianus Alaraannicus Gotbinrtxbs roTfrtxes fpQayytxbs FeQfiavtxbs 'Avxixbs cus Francicus Gerraaniciis Anticus Alanicus Uuanxi/it 0vav8ai.ixoi AfQixbs
tlaefirfi evTv%rfi dalicuB Africanus pius fclix inclitus victor ac triumovxos aetaipaoros Avyovaxos
phator semper Augustus Longino praefecto urbi.
AoyyLvio inaf^qf noksios.
20
iSrj fiilet TW rj/isxioqj xodrti
(Praefatio.) Quoniam cura est nostrae potentiac
vcbv Tjueriomv inrjxoiav xnl t,mvxa)v xni xeXsvrmvxiov
nostrorum subiectorum et viventium et dcfunctorum,
tov firjU TS xntpae avTols pngeias elvat pqSe i.*t?ij- ut neque sepulturae eis graves sint neque damnosac
piov rois ix rrjt xov teXsvr^aavxos oLxiae, Sia xovxo
hia qui ex defuncti sunt domo, propterea et circa
Kot xa TXCQI TT?S mtpjji avr<op xbv Ttgoirptorra Staxe- 25 sepulturas eorum competent(jra disposuimus modum.
diixafitv xmmov. xai ineiSri xovxo /iiv KwvaxavE t quoniam tam Constantinus divae meraoriae magNov. XLIII ( Authent. XLIV) Graece extat in ML (fuit in B 59, 4, l; cf. ntlr. ex indicibus BeP et Tipucito ap.
Htimbach. V p. 225). Epit. Theod. 43, Athan. 2,11 (inde Coll. const. eccl. III, 2, 11). Iulian. const. XIII.
sanctissimis ecclcsiis sub ipsis ordinatis, ut neminem ez omnibus lateant, quae sacerdotio visa sunt et ab
imperio confirmata.
Divina s u b s c r i p t i o . Divinitas te servet per multos annos, sancte ac religiose pater.
Data octavo idus Augustas Constantinopoli post consulatum Belisarii viri clarissimi.

XLIIL

DE OFFWTNIS CONSTANTINOPOLIS, UT SOLAE MTLLE CENTUM

OFFICINAE MAGNAE ECCLESIAE EXCUSENTUR, RELIQUAE VERO
OMMS CUIUSCUMQUE SIJVT DOMINII MINISTERIA SECUNDUM
CONSUETUDINEM OBEANT.
In nomine domini Iesu Christi dci nostri Imperator Caesar Flavius Iuslinianus Alamannicus Gothicus
Francicus Germanicus Anticus Alanictis Vandalicus Africus pius felix iiictutus victor ac triutnphator
semper Augustus Longino praefecto urbi.
Praefatio.
Qnandoquidem nostrae potentiae curae suut subditi nostri tam vivi quam mortui, ne
ipsae scnulturae iis graves stnt neve iis qui de domo defuncti sunt delrimentum afferant, propterea etiam
quac aa sepulluram eorum perthient convenientem in modum conslituimus. Et quoniam lam Constantimit
3 ante tubtcr. in C additur 'H &ela vnoyQntpi] Di- rr/e noletoe cum Haloandro vulg. |j 21 /iiXXet ML (id.
rinita tc servet per multos annos, gancte ac roligiose 270,13) || 23 TOV L) xo M fl 24 tole] x^e L | 25 r i
patrr | octavo idus Augustas C [o 3i vofios TZQO oxxdt nt(>i irfi TttfTjs) circa aepulturas s |j 26 Ktovaxavrivoi
tiimv AvyovOTtov ivSixTiwros iS" nolitia rerutn in con- (cf. nov. LlXpr.% Leonis nov. XII)] immo Honorius et
dlio yatarum up. Mansi p. H58l] VW. id. aug. M Yiiu
fheodosim II Cod. 1, 2, 4
idui Ang. f firjvi avyovortp Thend., TiQiaxn (rrpo 17'
eorr. fieimbncli, 7100 it}' Zachariae) ttaXavSiov AitQiX.iaiv 4 subser. praestant VNeob. \ vin] v n n YNeob. |J op.
Aih. male (om. Iul.) H Constantinopoli C\ constantinupo. post consubitum belu. uiri clarissimi consulis Neob., eap.
ii ZV.(,om.eetL H pust cons. Bclisarii v. 0. Ce] post p. con. bilisiario Tio. con. V\ 5 R LXIHI V|| 6*7. mfrr.
ep. inip. bilisario uo. conss. M post consl. uilisarii luliani om. T H constantinopt. V Constantinopoleos Heimhach
kbri ni)nnulli\ NC. bilig.t. cons. //."", ftexa xrjv imartiav Conatantinopolitanis vulg. | 10 omnium V \ 12 domini
Bthart{>lov Ath., rrje vnnjilat BtXtaaQiov Theod. (| Neob. domi F | | 15 Christi om. V\\ omnipotcntis V] om. T
8 ftova om. e U x^un '/ ix<*Toy Be |) 10 i^oxoveavuv L /- Neob. (I Ifi Imp. om. V\ gotthicus V g 18 nffricanu V 0
xnioaevnvft(i^xovanrnmiv B (ef. nov. LIX 2.1 rtr.) || 21 *curae libri (c/ 270,11) || 22 nostro V H 24 ex om. T
11 Ttfivtn om. fl|e| 13 oiat]
] oca B*[|[| ofnc Seanoreins
i b
X b
/" 1
1 17
17 y fr&
27 sub ipsia ordinatisj sibi subicctis Mami || 29 aej
wn. B' i) 16 iovartarbs
aXaftavrixbs
/>"
H I Utntkbs] latixoe L* in rai. | 20 ndXaot- ML Ath.] et Aiansi

Nov. XLHI pr.

270

DE EBGASTERHS

xivos 6 rrje &elas uvijftrje 6 irjs ftayaXrje^ Tjftav ravrrje

nae nostrae civitatis conditor quam Anastasius piae
noltais oixiarr;et rot-ro Si Idvaardaioe 6 rfjs evaefiovt
memoriae eorum qui vocantur lecticarii seu decani
Xr^eos XOV xtov nalovfiiviov Xexrtxagicov rjtoi Sexanumerum mensurae deterruinaverunt, mille centum
vav aQi&ftbv nsQuaxriaav eie h> fiirqov, xtklows e.xa- esse decanos sive ergasteria tanta constituentes, quaibv tlvai Ssxnvove TJTOI iqyaaxrjQta roaavra Siogi- 5tinua in nullo tempore haec susciperent adiectioaavrse, itp* q> ts iv fir^Sevi %o6via ravra Sexta&ai
nem, eo quod etiam subiecta dispositiooi divae me*
nooid^Tjxrjr, Sia rb xal vnoxBla&ai rfj Siarvnioaei rov
moriae Anastasii mensura ex unoquoque collegio sit
rrje dsins ftvypys 'Avaaxaaiov xb' fiixgov TWV i |
competentium lecticarioruin, nos quidem haec finna
ixaaxov ovarijfiaTos elvai 7tQosi]x6vrcav XsxrixaQiipv, manere volumus. Adeuntes autem qui collegiorum
rjfieis fisv ravzn /3e'fima /livew ftovAofiB&a. ngoseX-10 sunt felicissimae nostrae huius regiae civitatis, quodt6vrt Si oi rdiv avarrjpartov rjji eiSaifiovos lavtrjs
rum praecipue nobis cura est, Dostram docuerunt
xal fiaotXlSos noXecos, o>v SiatpEQovrcoi rjftlv potestatem, magnam et importabilem se sustinere
ib TjfteieQov iStSaaxov xgaxos, fteyaXrjv xal oi
vexationem. Sanctissimam enim maiorem ecclesiam
J]v vcpioxaafrai. xr\v xa(>a%i]v. xrjv uev yaQ aynomille centum ergasteriis frui functioue omni liberis,
fieyaXrjv ixxXrtaiav xa %iXin. ixaxov iQyaaxrjQia 15 quae satis sponte ipsi darent, eo quod circa comrarrjv
Qvo&ai
xdXovt navxbs iXevfrega, aneQ xal a<p6~ mune omnium hominum funus causa procederet; non
S(>a ixovxas davxovs SiSovat, Sioxi TXSQI xijv xoivijv
tamen etiam reliqua portare onera posse. Plurimis
anavxwv avfrQconwv oaiav xb nqay^ia nqbttaiV oi
enim ergasteriis existentibus in hac felicissima civifirp xrtl xit Xoina (ptQEiv ax&V Svvaa&at. noXXtov tate commercu negotiique divcrsi, non haec esse
yao igyaaxrjotofv ovxcov xaxn xavxrjv xijv evSaifxova 20 sola (mille centum dicimus) praedictae functionis ex7ioJi.iv ifntoQias xs xal rcQaypaxsiae StatpoQov, ov ravxa
cepta, sed multas quidem sanctissimas ecclesias,
elvat ftovn (xa %O.ia <pa/isv exaxbv iqyaaxr\^a) xa xrjt plurimos autem venerabiles xenones et monasteria
eioTjnivr^ i^aioovfttva XetxovQylae, allk noXXat ftsv
et alias venerabiles domos, et aliquos primitus haeayitoxaras ixxXr,aiat, noXXovs Si evayeis svu>va.s xai reticos introduci, deinde migrantes ad ortbodozam
fiovaaxr,Qta xnl Sxeoovs svayelt otxovs, xai xtvai TXQO- 25 fidem, multas quoque imperiales domos, insuper et
XSPOV aioexixoiie ovxns eha fiexnaxavxae eis xrjv bo&6- iudicum et senatorum et illustrium et cubiculanorum
8o\ov Ttianv, jxoDJti Si fiaoiXixas oixins xal no6s ye ezcipi tributis, et horum dominos sibi hinc praexai agxovxtov xnl avyxXrjxtxdiv xal HXOVGTOCCOV xal parare reditus et communem rempublicam laedere,
xov^ixovXaqioiv il-atQeio&ai xcov xeXtov, xai xove xov- dum exceptionis multitudine in angustiam causa conitov Ssaninnt eavxols dvxev&ev xaxaaxtvd^etv TIQOS- 30 cludatur, et pauci sunt qui functionem solvant, it&
oSov xal xb xoivbv aStxslv, xov xrfi i^aiqiaetos TtXij' gravati tributis, et priorem sollicitudinem forte tri&ovs tc axevbv xb n^nyfia ovyy.Xeiovxos, wiie iXuxi- plicem et quadruplicem, iam autem etiam decnplatn
arove rfvm xove XewovQyoitvxas TJXOI XOVS fianovfiivovs
tieri, cum Anastasius diyae menioriae in typo a se
rjj Xetxovoyiq, xai xb ngoxepov xi)jot noXXnxis XQIdetinito nulli pcnitus alio tributa relaxaverit citra
TiXaoiov xai xerqa.iiXr\atov, TJSTJ Se xai dexanXnotov 35 mille centum ergasteria sanctissimae maiori eccleyevia&af xaixotys 'slraaxaaiov xov xfji &eias Xr^ecos siae occasione defunctorum exequiarum data. Ideoiv xm naq1 avxoi SioQta&ivxt rvTtqt firjSsvi navxtque et nos aestimavimua praecipere nostris iudidXdk exi^tj} Svvxos axtXsntv naoa xa %iXm exaxbv
buB et cum els beatissimo archiepiscopo fclicissimae
iQyaoriiota xa rp aytotxaxrt fteyaXjj ixxXr^aiq rtQOfpa'
aei TT; xmv xeXtvxiovxcov oaias SsSofiiva. dta xovro 40
xai i/ftels iprj&itfitv dniXQiyjctt xoie Tjftexepoie ao%ovot
xcd nqb ye avxwf xta paxaQitoxaxifi d(>x,i7ii<Jx6ncp
sacrae memoriae magnae nostrae urbis huius conditor guam Anastasius -piae memoriae lecticariorum
qui vocanlur scu decanorum numerum in certam mensuram cogerunt defimentes, ut mille centum sint
ilecani vel officinae tolidem, quae qtadem nullo umguam tcrnpore augmenlum accipiant, gnippe cum
conslitntioni Anastasii sacrae memonae eliam numerus lecticariorum, quos ex unoquoque coltegio essc
conyenial, subiectus sit, nos quidem haec firma mancre volumus. Sed adierunt nos gui de collegiis sunt
felicis et regiae huius urbis^ nostrae, qui prae ceteris nobis curae sunt, et nostram aocuerunt potentim
magnam nec ferendam exislere confxisionem. Sanctissimam enim maiorem ecclesiam fructum percipere
ex rnille centum officinis ab omni tributo liberis, quas sese lubenlissime ei dare, quoniam ad communes
omnium hominum exequias res pertineat; neque tamen retiqua se onera ferre posse. Natn cum multae
sint in hac felici urbe officinae commercii et negotii diversi, non illas solas, mille centum dicimus offi(Hnas, exemptas esse a aictis muneribus, sed etiam multas sanctissimas ecclesias, multa sacra hospitia et
monasteria et alias sacras domos, alquc earum nonnullas guae prius haereticorum fuerint, dande ad
orthodoxam fidem Iranslatae sinl, praeterea multas imperialcs domos et insuper et magistratuum et senalorum et illuslrium et cubicnlariorum exemptas esse a tributis, ac dominos earutn sibi inde parare reditum
et rempublicam damno afficere, cum multiludine exemptionum res in anguslum contrahatur: ut paucissim
sint, qui munera praestent vel graventur muneribus, et priora tributa saepe triplicia ac quadrvplicia.
quin etiam decupla fianC: quamqnam Anastasius sacrae memoriae in sanctione ab eo conslituta nulii
omnino alii immunitatem dederit praeter mille centum officinas sanctissimae maiori ecclesiae nominc exequiarum defimctdrum attributas. Propterea nos quoque magistratibus nostris aique ante cos bcatissimo
2 "Avaaxaouts (vid. nov. LlXpr.)] ef. Cod. 1, 2,18 et
1 ciuitatis VT] huius ciuitatis Neob. (| 2 letitiarii VI
quae ih. et Cod. 11,18 ndnotavit Krueger | 3 xbv] xijv 3 mcnsura vulg. || 4 ergaatena V \ 5 snsciperint F" I
1
X H 4 aQi&fiov jieguffxjjaav {negttoxrjOBv L) tii tv ft- 6 dispositionem V |) 8 lctitiariorum et nos V \ firma|nere
Tqov MIS\ numerutn mfcnsurae detcrminaverunt e |] 7 Sta
V 9 colligiorum Vj 15 daret enim eo V\ communem
ro xal Me) 8ia i'o* (TOV?) LX) Sta Si ib L11 10TWT7
FTB 16 causa] eam V H t7 posaa vulg.] posaint tibri j
pafialn L |j 14 laQaxqv Mf) agyrpr L Q 15 a^yaarrj^ta 18 existententibus V | 20 praedicta functione vulg. \
(id. v. 22) L H 22 if>yaaxi'igta om. s" Q 25 extgovs om. La g22 zeneoaes VNeob. g 24 introduci V\ introducti f
26 ntQtxtxovt ovxat) haereticos introduci e Q ftexavaNeob. 1 27 harum vulg. Q dominus V |j 28 reditos V) rcdexavxas L fl 33 rjxot iovt M ] xai L ita e || 34 xrjv ditus T | 29 concludatur V] concluditur Neob. eicluXtnovQyiav X || 38 ixiqoit L || 42 TXQU yt avxcav ATJ ditur T\\ 30 ut pauci sint vulg. g 31 gratiati Ffi 32 ut
ngos ya avxotv L cum eis g n^oe ye aimp cum HaV H etiam TNeob.] et V || decluplam F g 33 tyro V\
loandro twlg.
34 tributo V \ 35 maioris libri (| 36 defunctonun it
exeqoianun V

CONSTANTINOPOLIS

271

Nov. XLIII 1

XTJS evSai/uopoe xaixrfi noXscoi eie Sv avvsX&elv xal huius urbis in uno convenire et causam exarainare
10 Ttoayfta i^exdaai xai eli rjuae dyaysi%' xu avxoii et ad nos referre quae eis videutur, et praesenti utl
Jujrcvra, xai xio naqovxi Xfnionafrai 7i(>6s XJJV arjv ad tuam celsitudinem lege continnante quae Anastasio
vrtipoxqv vdftep, /3s/3aiovvxeS xa Idvaaxaaito xqj xt]S piae memoriae de iioc placuit.
ivoeftois Xtj^Boas negi xovxov na.Qtxaxa.vxa.

CAPUT I.
Kal &eam%oftev, xa piv mille centum igyaax^ia
Et sancimus mille quidem centum ergasteria omniaai TQOTZOIS afteiarta xai Ttaaijs Soaetos xafraga avbus modis imminuta et omni datione pura Bervari
to&ai xTj ayicoxdxTj fieyalrj ixxXrjaict Tiootpaaet sanctissimae maiori ecclesiae occasione decauorum
Sexavdfv ?)xot hxTixaoicov xai x-fjs XCJV xsXev
seu lecticariorum et defunctorum funeri deputata,
i>v oaiat aycooiofiiva, avSsvbe ireoov Ttao' ai-10 oullo altero praetcr eam decanum exigere valente
faxavbv ananelv Swa/iivov dnb ai^extxtov rj ab haereticornm aut alia qualibet sanctissima ecclei olmovv ayiutxnxjjs ixxlrjolas' alla xb Svay%oi sia: sed quod nupcr a nobis ordinatum est valere,
rifiuiv Siaxexayfiavov xgaxelv, toexe oxxaxoota
ut octingenta quidem ergasteria solvaut corpora, trexrjQia xe/.elv xa atouaxa, xQiaxoaia Si kv
centa vero in nummo exigantur. Quod enim hinc
ftqi xa&eoinvai. xo yaQ ivxsv&sv owtbv 15 colligitur iam sacra nostra pragmatica definivit lcx
rfa btloi rifiav nqayixaxixbi Stsxvnaxxe vofxos eis o
ad quid competens est expendi, subrogari vero semTt^otrjyuv iaxt jzgox&peTv, avxertnyEO&ai Si aei rb
per quod cadit: modus quoque secundum quem erit
Stanimov xai 'o ye xgonos, xa&' Sv Xaxat xa xrjt
subrogatio ab Anastasii piae memoriae uispositus
nvxtitayuyrfi, vnb xcov Idvaaxaoiov xov xr}S evoefiove est iussionibus. Haec siquidem sine tributis manere
uvijurfi Smrsxvncoxat xeXevaeatv. xavxa ftev ovv CLXEXTJ 20 et omni excepta functione sancimus, neque ipsia
(if*tiv xt naarfi t^riQTjfiiva Xeirovpyiae &O7iiof*ev, ergasteriis neque praepositis colleu'iorum praebenticvtt tiinwv xwv ioyaaxr^icov ovxe ?u>v nooaxaxdiv
bus ea quodlibet sustiuentibus damnuin aut tributum
twv avocrjfiaxcov xwv nnQE'/.Ofiiv(ov avxn XTJV oiavovv
agnoscentibus.
vnoj.uv6vxwv TQrj/iiav tj xi xeXos iniyivtoaxovccov.
1 ta fiivxotya Xouta Ttavxa d^yaaxitoitt xrfi eySai-251
Reliqua vero omnia ergastcria felidssimae huinB
uoros ravTtje jtoXtcoe twr Sexmsarjaoiuv xXtfidxatv, urbis quattuordecim regionum, sive sanctissimae ec*
tii aynoxdxTjs ixxXr,oias ehv eXxe ^evcoviov eixe ftoclesiae siut sive xenodochiorum sive monasteriorum
titajtjQiioy eixe ogcpavoxQCHpeicJv eixa ^oecpoxQOfeitov sive orphanotrophiorum sive brephotrophiorum sive
tiis nio>xeiiov eixs aXXrjs oinsovv Stanoxeine, eixe xcov ptochiorum sive alterius cuiuscumque domiuii, sivfl
yuoihxwy oixcov eixe aoxovxtov xivdtv fieyaXas fj fii- 30 imperialium domuum sive iudicum aliquorum maiores
cits iXdxxovs a.Qxa$ ixovxotv BXXB XUIV ivdo$oxdxan> aut minores administrationes babentium sivu glorioavyxXrjtixdip >y xtav fisynXonQsmaxavoiv IXXovaxqloiv sissimorum senatorum aut magnificentissimorum illut) xu>v ntQtpXi?ixa>v xovpwovXaoitov etxe xtvuv axgastrium aut spectabilium cubiculariorum sive quoruniiian lyxnxnUyoniviov, xavxa anavxa xeXelv xa intdam in militiis conscriptoruia, haec omnia solvere
Ktlucva rtvrots Srjftoata xdXrt, xai xa aXXu navxa 35 imposita eis publica tributa, et omnia alia iacere
noulv xi xai nXrjoovv xaxa xb TtQOirixov exaoxtp xov
atque complere secundum quod competit unicuiquc
cixttov aixov avoxr.uaxos, xai xaxafidXXso&ai Sia jtavproprii sui collegii, et ezsolvere per omnia fisco per
MOV ii? h]jio<sio> o'ta xuiv nQoaxaxd>v xov avax^ftapraepositos collegii, nullo valente privilegio huiua
toj. oiSerbs noovofii^ xavxrjs iVexa xrji aixias inrei gratia iocumbere aut tali quadam uti refutat(ti8to&ai Swafievov rj xoiavxf] xivl xexgfjo&cu
40
archiepiscopo felicis huius urbis ut in unum coeant et rem examinent quaeque iis visa sint ad nos referant mandandum existimairit/ms, ac praesenti lege utendum ad tuam sublimitatem dalam, qua confirmemus ea quae Anastasio piae memoriae hac in re placuerunt.
I. Alque sancimus mille centutn officinas omnibits modis fltibatas et omni praestatione
immunes
sanctissimae maiori ecclesiae servari decanomm seu lecticariorum et exequiaptm defunctorum nomine dcstinatas, ne alius quisquam praeter illam dccanum exigere possit ab haereticis vel alia quacumque sancrissima ecclesia: sed quod nuper a nobis constitutum est vatere, ut octingentae quidem officinae corpora
pratstent, trecentae autem in adalratiotte se contmeant.
Quod enim inde colligitur, iam sacra nostra
pragmalica sanctio definivit ad quamnam rem proftcere debeat et ut semper compensctxtr quod intercidit:
ac ratio quidem secundum quam compensatio futura sit, Anastasii piae memoriae iussionibus deftnita
ttt. Has irjitur immunes et ab omni munere exemptas manere sancimus, ut neaue ipsae officinae neque
praesides collegiarum quae eas praestant uiium aetrimenlum subeant aut trioutum ullum experiantur.
1 Celerae vero omttes officinae felicis huius urbis qualluordecim regionum, sive sanctissimae ecclesiae
tunt sive hospitiontm sive monasterionim sive orphanotrophiorum sive brephotrophiorum sive ptochiorum
tive alterius qualiscutnque dominii, sive imperialium domuum sive magislratuum atiquorum maiores vel
medios vel minores administraliones habenlium sive gloriosissimorum senatorum vel magnificentissimorum
illustrium vel spectabilium cubiculariorum, sive quorundam militiis adscriptorum, hae omnes imposita ipsis
publica tributa solvant, ac cetera omnia faciant et impleant, sicut pro suo quemque collegio dccel, et
''- persolvanl publico per praesides collegii, ita ut nemo privilegio propter hanc causam inniti aui ulla
h rtifl xovxo L | 6 mille sentum M, xtAm ixarbv 10 praeterquam decano t | exigere t] existere VNeob. \\
Mi. r., Z |j 7 afttavxa Scrimger tnale R 9 Sexnxaoia)*> lente t* | 12sedquod V] siquidem tNeob. | 13 ut om.
J / | tiXtvxoiv L I 16 voftoe] non servatur || 17 dvxiod- V\ *octoginta libri | Boluantur V || 14 exigantur] leg.
yusfrai ML jj 22 oxnt avxtov ;1/] ataxa avxd>v L i| existant? || enim om. t \ 16 subrogaui libri |) 21 prae*<n$i libri | 24 f) xl ttXoe M(s)} rj xixXovi L (rjrot positis et collegiorum tx \ 22 ea) eo libri jj quodlibet]
ulot nlg.) | 30 sq. xtvah> ixovxtov om. M g 39 nQO- quod V \ 26 sive 6anotissimae] SIYO om. t Q 27 sunt t ||
voftlai L
exflcnodochiorum Vt |) 28 orphanotrophorura t* orphanortrophorum tl orfanostrophorum V Q bepborophurtim t
b^refonotrophorum (sic) V \ 30 domum V dominuum t |j
1 hoitti om. F | 2 et ad] et om. T \ 3 lege] longe V I; maiorifl aut minoria adtninistrationis libri fl 32 magniVJ
eonBnnantem / firmante V An leg. confirmantes? | 6 Et] ficentorum V || 33 spectabilitorum t* | 36 compcllere
l
8t F | toUle] nulla t |j centum om.t1 | 7 puta 11| 8*nm- 37 pcr praepositoa] pcr omnia praepositos t || 39 talia
iorii librifl9 lectitariorum t letitiariorum V || deputa V il Ubri H quedam tNeob.

Kov. XLIII 1

272

DE EEGASTEEHS CONSTANTINOPOLI3

airt,asi. olSe yag wronir.^itv xb eiinav riy.&os sts

tione. Non enini patimur aliornm onus in alios
ihi\>ove tptQaad-ai, ovSi oWcu anT\vi} xelo&at Siaferri, neque sic crudeleru iacere dispositionem, quaxvnoiatv, tog-ie r.a&' ixaazTjv avj-ead-cn xa tih) y.al
tinus cotidie augeantur tributa et, siuut edocti suMafrnneQ iSiSox&tjftev xa TST$rtji?MOta xai Ttevza- raiis, quadrupla et quincupla et alicubi etiant dejrAnfftft xai STJTIOV xai SexaniLatiia SiSoolfai, Htuit 5 cupla dentur, eo quod studium sit nostrae potestatis
nullo novo tributo nullum gravari: novum vero erit
xai nefiumovSaaTov doxi TW rjfiertoco xodrei. /xr^evi
non quod nunc primum posituin est, sed ctiam quod
xatvip TCAS iiriStvn fingvvto&ai' xatvbv Se nv eirj
priorem mensuram transceudit. Sed omoia sub coov xb vvv nojjxov dmTe&etuevov povov, a).Xa xni %o
rijv tr(>c/T*;v avfi/xetQiai' vne^alvov.
a).).a rcivra denj sint statu atqueq fortuna, commuuisque
,
q sit perp

h i d i sacra riostra
t
i sanctio
i
vnb ri;v nirijv taxio xaxaaiaaiv rs xal xvypiv, Sta xb 10 omncs huiustnodi
pragmatica
xoivov tlvai xaxa nuvxuv xov xoiovxov &slov Tjudtv (quam videlicet etiam legem vocare licet), ut omni-

rtoay/iaxixov xvnov (Sv dq xai vo/Jtov xaXelv il-eoxiv),

bus securitatem largiatur. Non eirim aliquis hoc
o')ira jziliTi xo iiXxKtov neiptkoxtuTJofrat. ov yag av
dure habebit, nullum esse exceptum videns nisi pro
rts Ttegi rovxo Svixeoniroi, firjddva elvat xbv l^atQovfuneris defunctoruni ratione mille centum ergasteria:
fievov fiXinutv nkijv 8r} xov xf;e oaiae xcov xeXevxdv- 15 quae lex et cormimoissima est et omnibus fiimiliter
ioiv hoyov xov jieoi xuiv %ifavav ixaxbv i()yaOTtjoi(0V, explicata homillibus.
01 Sr) xotroxaxoi xe ioxi xai aTUiouv ofioiioi dy>rtnXa>-

2 fxivot avd-Qwnou.

El Si xte inizetotjoeta naoiu-

2 Si quis autem temptaverit refutationo qualibet

xjjaet nvl x(jr'i<t<x<*&<*i xal iavxov ilafQwetv xfp avvuti et semetipsum leyigare tributo, et aut non per
xaieiai, xal f, ui; avyyjaiq&lv xovi ivoixovt anatxtla&ai 20 ruittere inquilinos exigi 8uos aut patrocinium velle

xove iavxov r, iiQoaxaainv SuvXea&m viutiv fj aron- tribuere aut militare aut civile aut ecclesiasticum
rmrTtxrp' v TxoLrtxijv t\ t.xxhiautax*xrtv ?J TT^ oinvovv aut quodlibet aliud, cadat modis omnibus ergasterii
eti(>av, Ixninxexa) xa&ana}- xrfi tov i^ynaxrtQiov iieaTxoreiai xai taxtu xovxo Srjfiuawv avxco xdj <svaxrt-

dominio, et sit hoc publicum illi collegio assignanduni. Sic enim( sed o quod) paulatim in otnoes

xvoavftevov. ovxco yiiQ evlupqfyoovxai. xal 25 extenduntur tributa, breve quidem erit quod ab unoojv ox> 7iooayovx<n' ak't& TIU xaxa quoque datur, mediocre vero et leve ct portaldle ac
xai i<p* anavxat TjTi/.uiofrat xa xth\ (Iqnxv ftev faciie quod infcrtur, quanto a pluribus collectum.
xb nao' ixtiaxov SiS6/tsvov, ftixoiov di xai Quid enira iiieptius crit, viros ex propriis operantcs
xal <poQq-iov xni Qaov oweisyco/ifievov, onto mauibus et pasccntes uxores ac filios et aliam vitae
nX*ibv(av avhktyiv. xi yao axondneQov uv eirj, 30 dispeDsationem binc habere compulsos onerare tnadx xah> oixtimv ioyai,ofiivovs xetpuiv xai dno- ionbits tributis, et quauto amplius per eos qui laexas yafiexai xe xiti rtaldne xnl xrjv aHrjv xov vigantur tit, tanto maiores inde effici passiones? et

fi
8u>{xr,aiv dvxsv&ev S/_tkv iituyoudvovs (laolvttv
est aliquod onuB infinitum, tenniuum nuilum babere
ueiZftOi xeXeat, xni baoj nXeito xn ra>p ikaifoviouivuiv
valeilS.
ylyeo&at, xoaovxto ftti^io xd dxti&ev anoxejuio&ai 35
Jiav^r/, xal elvai xt fiapos aooianry, jiigae ov3' bxiovv

3 ixBlv Swauevov;

Taira navra XOXVOVXBS xovSe

xbv Ittlov xi&t/iei ngayfiaxixbv xvnov, xijv xs xrfi

ixincooetot arrei/Anryrei notvrjv anaatv oftotote l<p-

3 Haec omnia prohibentes hanc sacram ponimns

pragmaticam ibrraam, et casus iutermiuantes poenam
omiribus Bimiliter subiectis, si probibuennt unius-

t&jt xole vnr,xion, ei xa>).voaiev xols ixuarov OVOXT}- 40 cuiusque collegii praepositos Jegitima et antiquitui
uaxoi jtQOaxdvxai xa vsvoftta/teva xai avtofrev xexay-

eiusmodi excusatione uti possit. Negue enim palimvr aliorum onus ad alios transfcrri, neque adeo crttdelem valcre cortstilutionem, ut quoiidie auqeanlur tributa el, quemadmodum edocti sumus, quadrupla c!
quintupla alque adeo decupla denlur, quomum studium adhibet noslra potentia, ne guis ullo novo tribuio
gravetur: novum autan erit non solum id quod nunc primum impositum est, verum etiam quod prioretn
proportionem excedil. Sed omnia in eodem sint statu et condicione, atque communis sit de omnibus tala
sacra pragmatica sanctio nostra (giiam quidetn eliam Ugem appcllarc licet), ut omnibus seairitatem largiatitr.
Heque eiiim quisquam de hac re indu/nabitur, cum mdlum esse exemplum videat excepta una ralione
exequiarum aefunclorum qnac ad milte centum illas officinas pcrtittel, qnae quidtnn el maxime commurds
2 esl et omnes pariler homines complectitur.
Qttodsi qua quis excusatione uti seqtie levare contributione conetur alque aut ab inquilinis exxgi suis non patiatur aut patrocinium sive mililare sivc civiU sivt
ecclesiasticvm sive aliud qualecumquc tnbuere velU, ille omnino o/ficinae dominio privetur caque publica
sit ipsi collegio vindicanaa. Sic enim cavebunt neque quae prohibila sunt attingenl, sed eo ipso, quod
particulatim et ad omnes tribula diffunduntur, cum exiguum eril quod ab unoquoque datur, tum mody
cum et leve et tolerabite et facilius quod confertur, quanlo plures sunt a quibus culligitur. Quid enim
absurdius sit quam viros qui propriis laborant manious et uxores atque liberos alunt ac reliquam viclus
rationem inde pelere student, gravare muionbus tributis, cl quanto plures sint qui levantur, tanio maioni
inde e/fici iniurtas, ut onus qnoddam infiuitum evadat et quod nullum usquam terminum habcre possii?
3 Haec omnia prohibentes hanc sacratn pragmattcam sanctionem proponimus, poeiiam amissionis vrnnibus deinceps subditis pariter minitantes, si proliibeant eos qui cuique collegio praesunt, quominus solila
1 ov8i M] ov L Ij 8 ftovor om. ff || 10 Sta xo\ xal
xo M xni //(?), xip Zachariae | 14 Svsxeoaivoi (vel SDSXtQrtvue)] dvaxepiivoi ML Q 17 oS Hij] quae lex g >\
XB Le) om. M\ 21 aixov M\ 24 xovxo] xovr' {om. La)
L f| 29 bca M 30 axondtxaxov L [ovx nxontoxaxov
Baloander) |J 34 xrt xatv l\n<foovfiiva>v L, per eos qui
lerigantnr c | 35 ytvexai llalnander ciim f $ 36 *elvcu]
tiTj (est ff| libri % 39 ofioicoi itpt^rfi ML) similitcr ?. Alalim bfioicas ut glosaema deleri Q 41 TtQOOiuxas Ilombergk

quod * y 8 omnia] dominia V Q 8ab om. V l 9 ttatats

{anteaspat vac.4 litt.) V\ comrnania qnae Vt \\ per) pro

F (| 11 etiam - licet om. V | 14 ergastaria l r | HV hominibus /] omnibos VNeob. |( 19 levigare V] et lerigare
Neob. ubligare t levare vulg. [| et om. Neoh. (j 20 uelkt
tx | 21 aut ecclesiasticutn] aut om. V \ 22 ommbus wodi t | 23 et sitj csset V R assigoaro dura 6to Ubn \
24 hiatum notavit [feimbach; aed eo qtiod supplni \
27 infcrunt t J 28 Quid] quod libri | incmptiu I i
30 honeraro t honestaru V {) post maionbus spat. vac. 1
2 deposi tionera V | 3 cothidie / |j docti sunius Fedoctis- litt. rst in V B 31 levantur vulp. |j 32 fit V] sit (AVo6.1
timus t Neob. || 4 quincupletia Ntob. quinque lecta V \\ inde] tamen t || 33 honus in infinitum V \ nullam V l
deculpa V \ 5 sit] Ug. est? f] *potcstatis] pietatis tihri |j 38 praginaticam cauuu formam (* || 39 aubiecto* Y \
6 nuUum] nullo * \ 7 quod] per V jj 7 sq. priorem uniuscuiuscumque V Q 40 praepositu libri

273

DE TABELLIONIBUS

Nov. XLIV pr.

piva xiXrj Xa/t/3arstv "j ntiqna&on xa xiXrj xometv sii ordinata tributa percipere aut toraptaverint tributa
axtyovofna. aXk fxaoxo* a7zo).avEX(i> /tev xye TWCrautare in pensiones: sed unusquisquo fruatxir quiaxtyovopitov eistpooa, ovyx<ogeixto <$i T ioyaoxrjoia dcm pensionis inlatione, cedat autcm ergasteria tunXiiTovQyilv xa avvTi&Tj xe xai vevofnafttva.
ioineo ctionem dare consuctam atque lcgitimam. Sicut cuim
yno ixaaxot invxov npovoei^ ovxto xal rjftaS dtoyxrj 5 unusquisque sui providet, ita et nos necesse est
tov ivdiTBlovi xe xni avutfeqovtoi xffi fttyuXqi xav~
quod commodiun est et utile magnae huic regiae
TtjS xal flaoiXiSoi diTiXajjfiaveo&ai noktoi. ov yttQ defendcre civitati. Non enim aliter quae comrnuniter
av nXXaiS in xoivr, XvatrtXoivxa yioopait] fitj xrfi TOI- utilia sunt proccdunt, si non tali onere libercutur
' aixtjs pnovTTjTOS a7ta}.Xaxxofiivtov xutv ftt'XQl *v a^mquae Luctcuus illud ferro coacta sunt.
ir}h> tptQHv jjvttyxaa'ftevwv.
10
('EniXoyoe.y
'// xoivvv aij irSo^ortje xa jtaga( E p i l o g u s . ) Tna igitur gloria qime placuerunt
atavxa tjfilv xai Sin tovSa xov -d~eiov 7igayfjnxtxov nobis et pcr hanc sacram pragmaticam sanctiouem
Tvnov Stj^MVfisva anaon&gavoxa (pvAa~ei xui oi fitiit deciarata sunt ipsa servabit et qui post caudem adai tfiv avrrjv agxh1' Jioon).ri\po/iErot xal rj nr.i/frofiirr] ministrationem susceperint et obocdiens tibi oificium
cot T6};IS vvv xui tii ibv $/]s anavxa %oovov.
15uunc et in omne deinceps tcrnpus.
Dat. xvi. k. luu. CP. post cons. Belisarii T. C.
anno n.
[a. 537]
Dat. kal. Iuuii CP. p. c. Belisarii T. C.
[O. 536]

MA

XLIV.

Autb.XLV. CoU.IVtit.7

riEPI T2N 2YMB0AAI0rPAR DE TABELLIONIBUS

$2N KAl nEPl TOYTA IIP2- 20 UT PROTOCOLLA DIMITTANT
TOKOAAA AYTOY2 EAN EN
IN CHARTIS SC
T0I2 XAPTA12.
O avxbi flaaiXtvs 'Itoawij iTiagxco nontxcjoicov tb /J't
Imp. IustiniaDUS A. Iobanni pp.
anb vnaxoiv xnl Ttaxaiy.uy.
(Ugootfttov.y
Jixr,s ftixQqi Ttftbaftev iixooaoafMBfraih ( P r a e f a t i o . ) Litrtn panlo ante atulivimus praetrji nnoofxi vSfxio irngnaxo(itrr]S xrtt> Ttgvtpnaiv. ix
Bonti lcgi praebentem occisinnem. Ex pcrsuna quiyho noniionov ywatxoi xiros ifigtro
ovftffiilatov,
tlein mulieris cuiusdatn ferebatur documentum, litov
ywt/i/jiita /IBV uvxqi ovx x (^'''/"(>IOVXUIV (tremtcras quidern cius non babcns (erat enirn barum
arrifiaiv), xtltafrev Si vrtb avuRoXatoyoatpov xnl Ttupt ignara), complctum autcm a taliellione ct (a) tabuov
v
TI xafiovXagiov xrjv V7toyon<prtv tx
*h ovxr,: xnl'.)() lario Bubscriptinnem babens eiua et testium ostcndens
Nov. XLIV(Aulheut. XL K= Colt. IVdt.li
(inrfe B~), Athan. 14, t. lulian. const. XL.

gloss.) Gruecc extut in ML, B 22, 2,1 cumtchol. Epit. Tkeod. 44

tt olim statuta tributa accipiant vel tribula in pensioncs pro aedibus convertere conentur: sed unusguisqne ct pensionum collalione frualur et officinas patialur muncra consueta et solita praestare. Sicut enim
sili tjuisquc prospicit, ila nos quoque necesse cst ulilitali cl commodo huius magnae et rcgiue urbis con~
sulere. Ifegue enim aliler quae i/i commune utdiu sunt procedcnt, nisi lali oncre iiberentur qui usgue
udhuc id ferre coacti erant.
Epilotjus.
Tua igilur eminentia quae nobis placuerunt et ptr hanc sacram pragmatican sanctionctn declaraninr, illibata custodiet pariterque qui post te eundcm rnagistralum suscepluri sunt et ofjxcium
tibi subieclmn mtnc et in omne deinceps temptts.
XLIV.

DE TABELLIONIBUS ET UT PR0T0C0LLA
RELINQUANT.

IN CHARTIS

Idem Augustus Iohanni praefecto praetorio ilerum, exconsuli et palricio.

Praefatio.
Litem brevi anle audivimus, quae praesenti legi praebuit occasionem. Etenim ex
persona mulieris cuiusdam proferebatur iustrumenlum, quod scriptnram quidem eius non continebat {erat
tnim scribendi ignara), sed a tubdlione absolutum erat et pcr tabnlarium subscriplionem mttlieris habebal
aut temptaverint
ff | 2 ano)MJJixoj
I rjj
p]
p
i om, L P 5 itQOfonxai L 112*0.
L | ftiv
rftlv
1 2
l xvnoy
m. L | 13 annpa&^nvaxa
ovlaSet 3 / ] av xi nvxbt

viavbe B% {cf. p) fl 25 p
30 T^r aixijs] xije nvxrjs

TJXOVO**

La

l autem putaucrint V | 3 *pcDsionis] impensioni t

in pensionibus V |j illationum / \ concedat vuly. | fuctionem 11| 4 sicut] set t || 5 unusquis VNeoh. K sui om. t |j prouiderit / H 7*7. commuuitcr utilia sunt V'] conimunia sunt
utiliter t Neob. | S si non K] sine tNeob. fl honore t honcrt
cod, Utinemis, fttxa xrtv vnaxeiav Dtkianoiov xbfi'Ath.] r j 9 qui cuacti Beck lemere || fcrc V jj 12*y. prageap. p. 0. Bilisiario uic. con. e{V) p. c. bilisarit lut.f u. 0. matica declarata eunt santione V \\ \ 3 ipsnj illacsa Beek
btliiarii /u/.*" 7**T< T^V vnaxtiav Btltangiov Thtod. malt |j seruauit V\ qui om.tNeob. | 15 umne] nomine F|j
Iquod prae/ert Bitner r>. 514) g 19 xd>v MLAth.] om. B 17 $ubscr. dat. kl. iuuii cap. po. bilisiario uio. con. V, om.
Thtod. | OVfifiolaioy^aiptuy] xal ntQi ovftfioXalcov add.eett. H 18 7. IV XLIIII F | 20 ut] et ut vulg. \ dcmittant
Thiod, | 20 xal om. C || mgi om. B Ixa om. Ath.ty21 av- 72 dimittat V1 | 21 chartis] atriis V% || 23 A. om. V\
praebentemj pracscntem VI
rovs iav {tnv M) ML) E/t.ttv niixovt Ath., in*> B iaaat 25 ante HT\ antea V | 26
quidcm vult/.] quodque Jlx quod 11* quoque T que Y^
Thtoii. I 22 XfTrtieJ ovpfioiniort Theod. | 23 inicr.
tt proottnivm tt enp. 1 in, om. B, add, B^ | 'O nvxbt dtl. V* | 29 aut a tabcllioncm 10 |J a add. vulg. \\ tabulatio H
ffnailivi] '0 rttTOxpruwp 'lovonrmrbs Ath. 'lovaxt'
ft>U|ni L ipsa servabit r j| i;*?. oi nnoaX^b-

fiifoi Afe] 6 nnqaXr]\f>6ftivat L H 16 XVL k. l u n . M]

k. iun. e//.** *a\av8tv
iovXiotv {lovXime coil.) Ath,
Mffvi iovvlqf Theod. {nm. Jul.P al.) II 01. post Hilisario
Bc. CODM. ann. II M post cunsul. uilisari itcruni lulxani

Nov. XLIV pr. 1

274

DE TABELLIONIBUS

fiaorvowv iniSsixrio*' naQovalav. eha ineiSf} TS praesentiam. Deinde duin quaedam dubitatio super
aft<fiafft'jrr,iris neol airoZ ydyove, xTjt ywmxve Xeyov- eo fieret, muliere dicente non esse a se delegata
ar\i ov tavxa tlvat xa naq1 avrijs iTiixax&evxa aneQ
quae charta loquebatur, qui litem audiebat, quae6 x"rrie &*)'&; o xr,e Sixrje axgocJftevos d7terjret rebat a tabettione cognoscere negotii veritatem, denic TOV GvfifioXaioy()a<Fov
Xoy()a<Fov fin&elv
&el TJV
5 que tabellionem dcduxit. At ille litteras recognoscere
TTJV IO
IOV Qu
i ab';&eiav, xnl 8r) xbv av^olccio
dixit completionis tabelliouis, noa tamcn nosse ali^ioy^n<pov
rjyayev.
qnid
horum quae
secuta sunt;; nec enim sibi ab
Si ra ftiv yQUfiunia Imyivcoaxeiv frj T^ jiArip
q
q
i t i penitus
it
d
l t
d commisisse
ii
id
ouae xov ovfipoXaiov, fiij fii;v sidevai n raiv naQ- iiuitio
delegatum,
sed
cuidam
axofov&qoaiTcov ovrt ya^ avros rip> aQx*lv iitiraytisuorum hoc facere, neque postea venisse ad comvnt navxeXdis, aXX' imifyiyat xwi xaw avrov xovxo 10 pletionem, sed rursus alii hoc commisisse. E t is quijtoa$at^ ovre vaxeQov^ Ttagayevio&at xfi 7tXr,Q(oati, dem, qui affuit completioni, venit, nihil nec ipse
aXX' av&ts ixEQq> xovxo imxexQafevai.
xal 6 ftiv
diceus se nosse (etenim neque scriptor fuit docujtdQttyevdfievos xfj nXr^masi jtaprjA&er, oidiv ovSi
mcnti), sed soluni docuit quia praeseute se hoc diavxoi <pTjaas eiSevat (xai yctg ovSi o yf>atpevs rtv xov missum sit. Nec cui ab initio delegatum est inventus
ovfipoXniov)^ aX)Jt fiovov i8ia1-sv axi napovros v-15est: unde, nisi per testes iudex valuisset agnoscere
tov xovxo t anoXeXvxat. ovSi^ ftfjv 6 xfjv a^xhv tot- causam, pure periculum patiebatur undique negotii
xnx^tls Tjigid-Tj- aisxs si pi] 8ia xtbv fiaQxvocov 6 cadendi notitia. E t illud quidem competentem meruit
bixiifyov Xaxvaev i-jtioxrpai rtp 7ioayftart, xa&agois
examinationem atque decretum:
ixivSvrevEv xb Staneaeh' 7iavxa%f>&y xr(v xov ngay'
fiaxoi yvuiaiv. ixeivo ftiv ovv xrjs 7t()Oir)iioiorti Irv- 20
%BV i^Exaaeius xt xai
CAPUT I.
ij/iets Si (orfttjftev ^o^vrt* T<j> navxl /Hori&TJaat xai
no3 antcm credimua oportcre universis auxiliari
Hotrbv <p' annoi 7totT,aaafrai vofiov, aisxe xoiit 7100- et cotninunem in omnibus facere legem, quatenus
toiwxns xr,t iyyaalas avfi^oXnioy^dcpovs avxove J' praepositis operi tabclliouum ipsis per se omnibus
invxcHv lx xaonov Ttavxb imxaxxta&ai
xb avnBo- 25 modis iniungatur docuinentum, et dum dimittitur
Xntov rjvixa xt anoXvoixo naoayivea&at, xal ftrj aX/.we intersint, ct non aliter imponatur chartae completio
r v
mxi&evai xcy x^Q^Xl *l nX^Qtoatv nXip> ti urt xnvxa
nisi haec gerantur: ut babeant unde sciant negotiunj
uisxe l'xeif aixoiii eifitvai XTJV vnofreoiv
et iuterrogati a iudicilius possiut quae sunt sulisoxe vnb xwv Stxa^ovxcov Sivuafrai xa
cuta cognoscere et respoudere, maxitne quando litxoxa yivcooxeiv xe xai (iTtoxoiveafrat, xni 30 teras suut ignorantes qui baec iniungnnt, quibus
fiaXiaxa Zxnv yQaftudxaiv eintv avsTtioriiporee ol xaixa
facilis cst et inconvjncibilis denegatio horum quae
inixuxiovxss,
oli QuSin xa&eOXTjx* xiti dve^iXsyxxoS
pro veritate SCCUta SUIlt.
ij xu>v taii aXr^eliut itaprjxoXov&rjXoxtov aoprjois.
1 "/ xoivw a^cnvxu xavxa xcoXvaeoiuv, Sia xovxo
1 Ut igitur omnia hacc probibeamus, propteren
xbv naolfxa y^pf
y^aipofiiv wofiov,
xai xavxa na^aipOJtX"
35 ppraesentem Bcripsimua
legem,
f ,
^ p
p
g , et haec custodiri moli omnibus
ib
h
b U i i b , SlVC in
i iipsa
tea&ai Ttnvtioi povXbuefra nuqa xtvv avu^o/.aniyan(lis
vohimus
a tabcUionibns,
p
<f>vtt>, eixe ini xnvxrts xifi ivbaiuowi Tioieo: tirs tv
feJicissiuia
civi sive i in iprovinciis
i i isint;i scienti- i i
civitate
is
ehv,
yivoxjxvrxiuv
ds
ti
l
h
d
b
i
ii. xavxa xt
bus
quia,
sii practer baec aliquid egerint, cadent
v, ly.Tteoovrxat na.vxios xu/r
i
oxaotnni inodo his quae vocantur statioiiibus, et qui ab
et testium prae se ferehat praesentiam. Deinde dubitationc aliqua de ca re orta, cum mulier diccret
nnn hacc esse ab ipsa manauta quae charla diceret, is qui IHem audiebat, a tabellione discere rei rmtatem cupiehal itaquc tabeUionan adduxit. At ille litteras quidem se agnoscere inslrumenti completi neque vero quicquam nosse eorum quae secuta essent dixit; nam ncque ab inilio omnino scse mnnilnlum
recepisse, scd cuidam ex suis ministris ut id faceret commisisse, ne.que postea inierfuisse completioni,
scd rursus alteri hoc cornmisisse. Atque ille quidem qui complctinni interfuit. comparuit, qui se ne
ipsum quidem quicquam scire dixil (ncque enim scriplur fuerat inslrumenti), sed lioc unmn docuit se pratsente ia absolutum esse. Hec magis is qui ab initio mandatum receperat invenius est: ita ut, nisi \>cr
testes iudex valuisset causam pcrsequi, tnani/esto periculum essel ne undique negolii notilia intercideixt.
Atque illud quidem eo quo decet examine atque iudido impertitum cst;
I. nos autcm universae rei auxilium ferendum et communem de omnibiis legcm fackndam esse
e.vistimavimns, ut guipraesunt of/icio tabellioncs ipsi per se tnodis omnibus iubcantur mslrumentum faccrt
idque cum absolvitur adsint, ncve aliter putiuninr chartam compleri nisi haec pcracta sitiC: ut ipsi
habeant negotii nolitiam et a iudicibus interrogati possint quae subsecnta sint ndsse et respondere, idqve
maxime si litterarum impcriti sint qui hacc mandaitt, qnibus proclivis est atque ad convincendum dif/icifo
1 infitiatio corum quac re vera secuta sunt.
Jlaque ut haec omnia prohibeamus, idcirco pracsenten
lcgetn scribimus, atque hacc omnino observari volumiis a tabcllionibns, sive in hac felici wbc sive in provinciis sunt: qui sciant se, si quid advcrsus haec egerinl, omnino slationibus quae vocantur privalum iri,
3 xavxa om. f J 7 Stpri MB^-] D^ya L || 8 rov ov/i2 cum V || 3 qui 6 tabclli] scr. It* in ras. 2 terPoXa(ov) tabellionis s |j 9 *ovdi libri || 10 axrov M\ suum |i 4 negotii Vvulg.] rci 7f(s) | 7 sibi] ai Yl | 9 &e
a ia
l l
12*17. BXX* av&tg 7cXr]Qa)<jet om.M \ xi'oo> tuvxo Lt) lcgatum i2 7 ] dclcgato Ji T
dclegat. V1 delegata P
xovxo ixe'Q(p B? || 13 naqijl&ev ML1] rj.^ev LlLfr Q vulff. [j commissise R $ 9 suorurn vcnisso om. J*1 }
ovSi] ovxe JB% Si La |J 15 nnoovro:] fiiu malr.add. Un- 10 alio Rl |J po*t comisisae verba cnidam compieloander {B%) j| 10 6 om. Lx || xrp>\ tnl xi]V L \ 17 TJVQB^TJ tionem (S .7.) repttit H' fl his Jtl \ 17 cadente vwiV.
IJ] tvQi&rj MB^- (I 19 ixivSvvtvev xo Siantueiv M(e)]
notitiam V Q 22 leg. credidiraus? g 25 demiUitur Rl
ixivbvvBvaxo SiaTitaeiv JLB^ \ 23 VO/JOV, aiare] Qiani- 26 intersit Ubri Q 27 geratur (gcncratur V%) bacc V
\ofitv taox* inc. B {vuftov, xal ifeani^o^ev des. B~) |j habeant in ras. 3 litt. /2 3 || 28 intcrroganti Jll | 29 litxovi nqoioxa>xrti TJJ iQyaalat avfipoXatoy(>a<povt\ prae- tcris V\ 30 hoo Rl \ iniungunt V\ iungunt 1 nngoBt
positis opcri tabcllionuro f || 25 ix tQonov navxbs ML\ R* nngit Rl || 31 inconuincibilibus Rx \ 35 pr.vwft>M
4x navxbi XQonov vu/</. cum Ifnloandro ili) fl 27 intxtRl ([ conscripsimus J{\ scripsimua V || et RT\ ut l' 1 ufl
&fjvru Ll | xq> om. 3 / | 30 naQnxoXov&r/xuxa L \ ano- V1 U 36 sq. ipsam felicissimam ciuitatcm R S 31) omni
tcgircafrai LB\ anoxoivao frat .1/ || 34 xavxn 7idvxa L J xuodo his VT\ omui modo nobis Rl uuiniuo bis R*
35 yQotfOfiev] conscripsimus f |) 37 inl xavtr^s) in ipsia s jj
39 oiaiiovujv] fiad"/iaiv B tt *ic in sqq. constanter

UT PROTOCOLLA DIMITTANT

275

Nov. XLIV 1

v, xal 6 naQ* aiiiov arnXtlt iy>* q> T imxayrjeis dirigitur ad iniungendum documentum et interi io av/i/SoXatov xai nagayevbfievos aixbe xvotoe
est, ipse dominus super stationis auctoritate erit; et
xijs ini xj;s axuxiovot ai&evxiae koxcu' xai fiexa^krjmutabitur causa, et ille quidem de cetero hoc ob\H\anai i'o -nQayfia, xal o fisv xb Xotnbv laitrjv^iftinebit officium in statione, quale qui in ea primai' i'r,v ttt^tv iv xfj oxaxion onolav o xax* avxrjv 5 tum tenebat, ille vero cadet ea aut unus erit mininounticov ilxev, o Se ye ixneoeixai xavxrje rj ele ox<u strantium illi. Quoniam ille quidem dedignatus e3t
tuv vnoyQafovrcov ixsivco. ijisiSr] yaQ 6 ftiv anhoc agere quod erat concessum ei, ille vero secunrt$io)os lovto nQaxxEiv hntQ rtv i<petfiivov avxip, o Si
dum illius voluutatem hoc egerit, propterea nos banc
x/urt irjv ixeivov yviofiqv xovxo n(>ae, Sia xovxo xai
intulimus eis poenam, ut ob timorem fiant circa dotjuiis xavryv inayo/usv avroTs xhv jtotvrjv, iva deei 10 cumenta et iusti et cautiores, et non propter suam
xoiixov yircovxai neol xa GvfifloXaia. Sixaioi XB y.al requiem et delicias alienas corrumpaut vitas.
aofaX&Oxtaot, xal fir\ Sta xrjv iavxutv aveclv xe xal
2 xQvfiiv xovt aXXoxQiovs Siapd-elgatat fiiovs. El Si
2 Si vero indignus forte sit potestatem stationis
oi'x |<o TVJJOV ei'rj xov xijv dj-ovoiav x^s axaxiovos
Buscipere is cui documentum extra ea, quae a nobis
naQaXafStip 6 xh av/n^olaiov jzaQa x'a itp* tjpdtv 5*a-15 disposita Bunt per praesentem legem, imungitur, tatnayfiiva f/sxa xbv naqovxa vitfiov imxaxx6ft$vos,
bellio qaidem cadat omnibus modis hac causa, alter
6 fiir ovftpoXaioygafoi ixninxexa} XOOTIOIS annai xoivero pro eo constituatur; nihil omnino damnificando
tov, txtQos 8s K ' avxoi ngofiaXXtad-co' ovSav &ex hoc stationis domino, quicumque fuerit extraneo/uovftivov navxeXws vxev&Bv xov xr;t axaxlovoe xvrum et non ipse tabellio, neque cadente lucris exQiov, ei TS *7 xdiv Qco&ev uXXa fir; ovftj3oXaioy(?d- 20 inde venientibus, sed illo solo qui talia perpetravit
foj rti;Toe, oiSi ixninxovxoi xwv dxei&ev noqotv'
et dedignatus est suum complere opus primatu caaXV ajnov fiorou xov xa xotavxa xofiyevoaftevov xal
dente, omnibus quidem aliis super statioiiis iure
analiuanvxos xip> iavxov nXtj^ovv i^yaaiav xr\i JIQO- integris dominis eius ab ipsis tabeilionibiTS qui talia
araaias Ixninxomoi, nnvxtov fitvxoi xtbv aXXtop xdjp
peccaverunt servaudis.
inl tfj cxaxiovi Stxaiaiv axeQaiinv xole xvgtois nizrjs 25
rtaga xovi xa xotavxa nxaianvxat <rvfi/3oXaioy(>afovS
3 (pvXaxtofjivojv, Kai firj nXaxxexwaav oi avufio3 E t non fingant tabelliones occasiones, per aegriXawypafoi TtgofdoetG, eis viaovt xv%bv ava%iaQovvxt.i tudinem forte desceudentes aut occupationes buiuar; tU aaxoXiat xoiavxas. i^eaxt yag avxols, ei xi xoimodi. Licebit enim eis, si quid tale fuerit, evocare
ohov eii}, ftsxanifiyiaofrat xois inixaxxovxas xal St' 30 eos qui contrabuut et per se causam complere; proinvxvbv xb jtQayfia
jtXr,Quaat'
dXXcos xe xavxa qSq inde hacc q quae contingunt
raro non impedimentum
Qyf
,Q
g
p
i
dS
l
i
fifacient universis,
ii
d nibil
ibil itinterhhomiaes
i
isic est
t
T(i avuflaivovTa oitavicoi
ovx av dfxTioScov
axnlr]
xois
eo quod
xa^oAov, Siox^ fii,Siv Iv av&Qconots ovxoji iaxiv ava/u- indubitatum, ut non possit, licet aliquid sit valde
fia^Tjxov, loe firj Sivua&ai, xav ei xt xtSv atpbdQa iustissimum, tamen suBcipere quandam sollicitam duftrj SixaioTuxav, opcos Si^aa&ai xtva fisfiegifivTinivTjv 35 bitationem: sed nec quaestus eorum miuores fieri
au<fni{lipr,Giv. aX)A ftrjdi xois noQovs avxole iXax- per hoc propter cODtrabentium frequentiam occasiotovs yirto&cu xaxa xovxo Sta xrtv xatv intxaxxovxtov
nem habentes, cum melius sit pauca agere cauto
^ f ^^ ,& v , xaXXtov ov bXlya
y ngaxg
quam multis
periculose.
ix
li iiiteresse
it
il
luv ao<pa).a>s r\ jxoXXols
d dneufitiivetv
i
i inixivSivaii.
S i
4 'lm Si oftioi /uf; oyoSpa avxoie ajiijvije 6 vojtos 40 4 Ut tamen non vehementer eis dura lcx esse ti, jj/7e daxoxaaftevoi xrfi av&Qionivris q>v- ddeatur, no8 conicientes
humanam
uaturam mcdiocres
i
h
eumque qni ab iis delegatus sit, ut instrumentum faciendum recipiat, et adfuerit, ipsum auctoritate in
slutioiic potiturum asse; atqne res commutabilur, ut alter in poslerum eum locum m statione obtineat,
qvem habebat qui in ea primatum gerebal, alter autem eam amittat vet unus ex scribis illi minislraniibus fulurus Sit. Quoniam enim aller dedignutns est id agere guod ipsi commisswn erat, altcr aulem
idem secundvm illius voluntalem egil, ^propterea eliam nos hanc tis poenam infligimus, ut j>roplcr hunc
mctum circa instrw/umla et iusti et cauttores fiant, nec proptcr suam socordiam et luxuriain alicnas forlunas
2 everlant. Quodsi is, cni post praesentetn legern conlra ea quae a nobis constituta sunt instrninenlum
conficiettdum mandatur, forle nun sit dignus gui potestatem stationis suscipiat, tabcUio qnidem modis
omnibus eo iure privelur, aller autem An eius locum promoveatur, ita tamen ut nullum omnino damnurn
inile patiattir stationis dominus, si guis sit ex extraneis nec vero tabellio tpse, neve rcditus gni inde redundant amittat: sed ille solus gut talia commentns et officium suum explere dedignatns est, privuilu
rxuantr, religua vcro omnia iura stalionis intcgra dominis cius serventur praeter tabelliones qui tulia
S deliquerunl.
Kcve causas ftngaut tabellioncs, ut ad morbi forte excusationcm confugiant vel alius
cinsmodi occupationes. Liccl enim iis, si guid eiusmodi sit. arcessere eos gui mandant et per semel ipsos
negotium cumpkrc: cum praesertim guue raro accidunt, tmpedimento non sint lis yuae univcrse valcnt,
i/uoniam nihil intcr homines adco indubitalum est, guod guamvis longc iustissimum sit, tamen nequeat
diijuam admiltere sollicitam diibildtionem.
Sed ne quaeslus guidem sibi inde minores fieri propler diuiina/n mandantium moram causenlur, cum tnclius sit pauca agere tuto quam viulta aygredi cum periculo.
i iV<r lamen nitms iis dura lex esse videatur, nos Uumanae naturae ratione habita accommodatas eidem
creto V || 4 qui om. R1 | primatutn] primatorio JR priraaturio V1; teg. primatum (gerit)? || 5 tebatur Rl | ministr***ura i? 1 || 6 Ug. Quoniam (enim)? || est om. Rl ||
7 erntj e** Rx || 8 hoc] haeo R || 9 intuhbus Ra \ *ob
timorem] optime RlVT optimi R* vulg. || 11 alienationes
R1 || 13 stationis Heimbach) stationibus (statutionibus V1)
libri (in stationibus vulg.) || 15 dispoaiti /' || 16 hacj
baco.fi1 a R1 | 17 dampnificand Vx dampnificandum
T g 18 fuit R \ 19 ipsc tabcllio neque] ipso tabellione
ntfi iov{ lihri ab ipsig f | 2S tU voaove] per acgntuR* |i 2l dedignatus est] dedig***e R[\ 22 stationibus Fll
ditn.ni e I 29 #?m] licebit e | 33 UTJS' iv avfyionoii U l 38 n(>otpnot{>io9'coo(tt'] oceasioncm habentcs i || 23 eiu o,,,.R* \ 27 occasionia VIVT* fl per] leg. ad?l
l
*'i).Moy ot> Uuloander cum s{B)] xaAAtor ML xaXXtov 28 discedcntes vulg. |) 29 ei xY] ei RT || 30 compieri R \\
deinde V || 31 quae] quod R y 36 occasiones R \\ 37 cautem R* || 38 intercst periculos Vx || 40 dura vulg.] dira
/i'6ri || 41 nos] et nos R || conutcientes Rl
t iniugnndum R || 2 Btationibus V\\ 3 de cctero) de-

5 xaxa xavxrjv Tj \ 1 imoygnfftivxtov LB\ vnoyonfivtmv M ministrantium e (quod Uctionem imovgyovvicav vel inrjQBXovvxow Jlagitare censent llombergk etZathnriae) | 9 xnl om. r | 10 ijiayofitv] intulimus c II
15 xnnyfiiva B || 17 xoixov] xaixrjs Zachariae jj t9 rov
flntyov xov xvqiov B fl 20 aXXa ftrj i\f] aXXa fir; 6 B
)X b L \ 24
ii
i
i]

Nov. XLIV 1. 2

276

DE TABELLIONIBUS

ei etiam leges nostras ponimus. Propter tales enira

aetos ovfiuirgove airfj xal rovs vbftovs xois rjusrieonim forte dubitationes danius eis licentiam siugupove xi&Bftevl Sta ynp rni roMtvias avrdif taeui /<lis unum ad hoc constituere gestis apud clarissimum
ytoprjTTioeii SiSnnsv mnoii aSetav ixnano iva. inl
rovrco TtQofirti.kiofrai iv vno/tvrjftaai nnou rtp Xa/i- inagistrum census felicisshnae civitatis sollemniter
uQoxitxm fiayiarpio iwv xtfvator TTJS rvSm/ioros tav- 5 celebratis, et ]icentiain ei daro ut delegentur ci ab
vqe 7I6XEIOS xarix xb ovvtjlt-ej nomrouevote. xui adetnv bis qui veniunt ad eius Btationcm [etj documenta et
nvico bidurat innaiTtafrai jinfja iiov av/t/3aXAoiito-y
dimissis eis iuteresse, et uulli omuiuo alteri in staiv Tjj XT' avihv antriovt xa ovufioXaia xai anutione existenti licentiaw esse ut aut delcgentur ei
m
Xvo/uvoiv avttov na(>ayi'veo&at y.ni ftrjSeyl narttXvJs initiurn aut cum dimittuntur intersit, nisi tabellioni
erioio xiav ijxi xi;e axnriovot oviiov nSeiav ilvcu r, 10 qui auctoritatem habet aut qui ab eo ad boc statui & i u
trjv ao%r,v rj anokvopivois 7iaoayive(us est. Si vero praeter baec fiat et altcr deJegetnr,
a&,
nXi^ r\ nviov iov avf/fioMuoyoa>pov tov ir,v tuuc Biibiaceat poenae tabellio qui auctoritatem baav&evrinr (xovxot tj rov jtno' uviov 7rti TOVTUI Tigo bet a nobis dudum dcfmitam, ipsis tamen documentis
propter utilitatem contrahciitium non intirDiandis.
ei de n naoa rnvxa yirono xal h
Ttjvixnvxa vnonizirtjio ifj nowji 6 av/t- 15Novimus euim quia inetu legis de cetero et ipsi cus 6 rijv avfrtvxinv i'xo)t'' TI; TWQ* ijftxuv stodicnt quae a nobis decreta sunt, et documeuta
fQ
SiiooiOfif'rr], nvxtov uevroi' rtov ai/ifi<>'
Sllb cailteia iacebuut.
Xaliov Sia TO XQ^iatft(>v tu>i' av/i^ttXAovnof ovx axv^ovfiifiov. Xauev Sit a>i dtei xov vofiov xo Xomov
avxol Te tpvh't{;ovoi ra TMQ* t;fidiv -0 Gv/ifiohtui rt 20
iv do<paJ.il xeiaejnt.
CAPUT n.
%

Exslfo /irvToi ri7) naoovTi TTQoeri&iftev vofiio, tikia

Illud quoque praesenti adicirans legi, nt tabelliones
TOV ovufiohuoywiifovs /tij als 1'rtoov xnyrr,* xafranon iu alla charta para scribant documenta uisi in
(>o' ygdtpetv aviifioXaior, n).i]v ei /ii] tis ixtivov ot
illa quae initio (quod vocotur protocolluui) pt-r tpmnQoxEiftevov TO xalovfievov nQu>xoxo).h)i> i'^o, tptyov 25 pora gloriosissimi comitis sacraruin uostrarutn largiTT]V roii xara xatodv ifSo^ornxov x6fir,xos XOJV &eujt' tiouum babtit appellationcm et tcinpus quo cbarta
rjtuir XnQyi.xiovcov 7tQo?t]yootnv xnl xbv x$*)V0V xa^ 1 '
facta est et quaecumque iu talibus scribuntur, et ut
hv 6 x"?"?* yiyovB xai onoaa ini xu>v xotovxtov TIQO- protocollum non incidant, sed insertum relinquant.
ygavExai, xnl xovxo xo 7to(ox6xo).lov firj aitoxiuveiv,
Novimus enim multas falsitates ex talibus charti3
tiXX iyxiiutvov iav. 'iauav ydo TXOUMS 7inou7iotrjoeu 30 ostensas et prius ct nuuc: ideoque licet aliqua sit
a r
ix xtot> xoioi>xtu%' x (> ">*' ii.eyx&tfoni jiQtneoSv xt
charta (nam et hoc scimus) babens protocollum nou
xal vvv. oiixe xnv t'i xn eiq OOT;S (xal yao S>} xnl
ita conscripturn, scd aiiam quandaru scrinturam geTOVTO IYSO/IBV) t'xtov xb n(>u>x6xo/.kov oi>x ovxai xaxarens, neque illam suscipiant tamquatn adiilteram et
ytypn/tfterov, d).X' d).Xrtv xtrn voa<frtv fyov, fxr,Se ad talia non opportunam, sed iu sola tali cbarU
ixelvov 71 ooniaO-toanv ws xtftSrJ.ov xe xai ngai xd 35 qualein dudum diximus documenta scribant. liaec
toiairn ovx dntxrjietoi; dXXa ftovto xy xoiovxia ^n^>> itaque quae de qualitate talium cbartarum a nobli
T17 OTivilov tifinooafrev eiQTjxnfiEV xa avttfl6Xnt,t lyyoatpixaiaav. Taixa Si xa ntoi z^v noioxqxo: xuit' xaQ~
cap. U in. citat B' p. 603 Zach.
etiam leges nostras ferimus.
Nam propter talcs eorum si quae siint excusatioues damus iis Ucentiam
tinqulis unum aliqucm ad hoc proponendi per acta apud darisshnutn matjislrum census felicis huius
Urbis rnore solito confecla, dawut/ue potestntem ei, ut a contrahenlibus in sun sintione inslntinenlu faeienda recipiat et cton absolvmtlur ea intersit: ncve ulli omnino altcri eurwn qid in slalioite sunt licentia
sit vel ab mitio mandatum recipiendi vel cum absolvuntur intervenittndi exceplo anl ipso labeHione qni
auctorilalcm habet aut eo qui ab ipso ad hoc propositus sit. Quodsi quid aavcrsus liaec fiat atyue allcri
mandalum sit, tum tabellio qui uuctorilatem habet poenae a nobis sitpra definitae subiciaiur, ij>sa
tamen instrumenta propter uhlilatcm contrahentiurn irrita ne fiant. Scimus autem propler melum lcgis
in poslerum et ipsos qitae a nobis praeeepta sunt observaturos esse et inslnnncnla in luto posilum iri.
H. J/lud lamen praesenti leni udichnus, ne tabelliones in alia charta pura scribant inslrumtntum
nisi in illa quae in fronte protocotlum quod vocatur habeat, quod ferat glorwsissimi pro tempore cvmitis
sacrarum noslranim largilionum nomen et tempus quo charta facla est et quaecumque in lalibus vratscribuntur; jieve hoc protocotlum abscindant, sed inserlum reiinquant. Scirnus enim tnullus iiltrras falsas
cx eiusmodi charlis et anlea el iiunc esse convictas. Unde si qua charla sit (elenim hoc qitoque t/V/tmiu)
quae protocollitm non ita conscriplum habcat, sed aliam quandam scripturam, ne Hlani quidctn admillanl
tamquam adufleram neqne ad talia idoneam, sed in solu charta tati qualem supra dixhnus instrumcnta
inscribant.
Hnec vcro quae de charturum qualitale dc/ue abscissione prolocollvrum quae vocantur 4
i"xov yoatprjv L \ 35 txiivov {ixtivo L") nottlv nfotio&woav L | 38 xa om. L Q xatv xaQTaiv] talium chuturuin e
ano libri, om. r (c/. Iulian. c. 169, ubi leq. IUBI ei qui a
tabellionibus propositus sit) f| 13 aixoi] xov add. B ||
2 ci 72 || 3 tinam libri |l 4 civitatis] 'quidatn babcnt
inl xovxtp AIL) inl xovxo B llalonndtr ad hoc e j| 14 x* in tcxtu huiuB* gl. Accurs. | 5 cclebrabitis R \ eii dar
om s H 16 7. defiuitam (i.e. xr,v Stcooia/ii^r) jr|| 20 xa VT D eii ab T B 6 et del. Beck || 7 dcmiwis R [ et V)
ftap' r^icjv MIJ\ &eoniafrivxa add. Haloander{B) quae ut RT || stationem 11 l| 8 esse om. V\ 10 qui) qufa R \
a nobis dccreta sunt e || 22 txtlva L (j 24 avftftCXatotf
habent V || status Vx \ 12 subia... V1 ubiacebit V*
{avftfil^- L) libri] ovfifibhua llnloander ex s |) 25 JIQO' subiacet T |j 13 definitac vulg. g 15 cnim om. 10 | i
tui/iavov) initio g jj ^jot Af] xtl ^ om. L (cf. ad v. 27
cetero) decrcto V\ 17 *iacebunt] fuciunt libri | 22 aJici*
etf) || 27 ripatv Xaqymnvoav ML\ ijftexiQoty &r]OavQaip mus V~\ addicimua '/' addimus R \\ 237. in illa] in 0. Y\
B (cf. Ath. et tchol. *l4d-nyaalov' p. 513 Heimbach) J 24 initio R V] ab initio T || quodj que V" Ql 27 qncxura#' ov MB] x#' ov ixet L II 28 n(>oyf>ntfexai\ Tifoypd' quo V H 20 cbnrtis nm. jR'1 || 32 scriptunt Rl B 33 micipient V || 34 oportuna V 0 35 wribat R | 36 que
wti ai dexexat L || 29 xovxo om. ? || 31 Tfl oni. B [| 33 tiOo/ity ML\ o'iSaftEP B cinms y \ 34 ygmpy' Kx<*>v Bom. R U de cqualitate R Vf

UT IIAERETICI CUKIALES

277

Nov. XLV pr.

Tujf r,ulv Sicopiofteva xal irje anoxoftrji rd>v xalovfif,- decrcta sunt (et) de incisiono eorum quae vocantur
vp>v TiQoixoxulloJv xpozelv nl T?S evBnifiovoi ravjrjs
protocolla valere in hac felicissima solum civitate
nohtoi fiovov /3ovA6fie&a, ivfra noXv ftiv tb iibv
voluums, ubi plurima quidem contrahentium multiXl
/.rftos iart, noXXrj Si rj iiov %a(nibv tudo, uiulta quoque chartarum abundantia est, et
xni nnoeart TIO vevofitofiivq? ryonqi zoZe 5 licet legali modo uegotils uti ct non dare occasionem
j&i
xal fiij StSornt itQofaaiv nai naquibusdam falsitatcm committere, cui se obuoxios
qanoiroiv afia^ravBtv, ys iavtoi/s vTisv&ivmi ovras
existere demonstrabunt qui praeter haec agere praeaxo8eiov0tv, st xi tzapa rniira Tioagat &appr;oeiav.
sumpserint.
("EniXoYoe.y Ta toivw 7ingaaravra rj/ilv xai Sta
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis et per
xovSt tov freiov SqXovficra rvfiov rj aij vneoox*] foyty tOhauc sacram declarata sunt legem, tua celsitudo
*ai ntynxi jzaoadovvat anevaaioi.
operi effectuique tradere festinet.
Dat XTI. k. Sept. CP. post cons. Belisarii v. c. anno
Dat. xvnii. kal. Septemb. CP. post cons. Belisarii
Jecundo.
[a. 537] v. c.
[a. 536]

XLV.

ME

Auth. LIl.

ITEPI TOY MH EAEY6EPi>eHNAI

15
II UT HAERETICI CURIALES
BOYAEYTIKH2 TYXH2 I0YAAI0Y2 TE
ET MUNIA IMPLEANT ET OMNES FUNCTIOKAI 2AMAPEITA2 H AIPETIK0Y2
NES EXHIBEANT, PRIVILEGIIS AUTEM NON
UPOfPASEI T H 2 AYTflN 0PHZKEIA2, AAAA FRUANTUR. ET DE TESTIBUS IIAERETICIS
T0I2 RIEN BOYAEYTIKOI2 AEITOYPFHET UT DE CURIALI FORTUNA TESTLMONIUM
MA21N YI10KEI2OAI, TftN AE HPONOMlflN20
PERHIBEANT IV
AYTiiN MH AHOAAYEIN.
AYNA2BAI AE
AYT0Y2 KATA OPOOAOHftN SJ2 YHOKEIMENftN BOYAEYTIKHI TYXHI MAPTYPEIN,
OIA AH KAL YHEP OPeOAOEOY T H 2 UOAlTEIA2 KAAi>2 MAPTYP0YNTA2.
25
0 avxbs paoiXsvt 'ladvp?] inaqxv npaixtopiov xb (f,
Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp. secundo.
o.7io vnaxtov xal naxQixuo.
(npool/itor.)
/P7;iia T npde rifins fvayxoe TJ orj
( P r a e f a t i o . ) Verbo nobis tua retulit eminentia,
jUfiirvxav int{>oyJi, xtrai iv ^ioie fiovXevrali elvai
quosdam iuter curiales es8e Iudacos forte aut SalovSniovt xvxbv fi 2'a/iapsixni % Movxanaxat ij nXXcot 30 maritas aut Moatanistas aut aliter rcspuendos bo'-T(n,g nrftqwnovs, ovt ovnoi xni viv ii oofri) mines, qutbus nondum bactenus recta et immaculata
nal v
tjtoi rifitiv xaxeXnfixf/e Tiiaxn, aXX' iv axoxti
tides illuxit, sed ia tenebris sedeat animarum vera
, xate yn>%nte xu)v aXrj&wv ovx aio&oftsvot
Nov. XLV {**> Authent. Lll) Graeee extat in ML {dt B ef. Heimbach manuale Basilieorum p. 420 q.). Epit.
Theod. 45, Alhan. 8,2 (inde Nomoc.m XIV tit. nd 12,2), Iulian. comU XLI. Summarium praestant paratitla ad
Coll. eonst. eccl. 1 5, 21 p. 1291 Yoell. ubi eitatur 'idiv ftera ras vtapas v Starn^H*.
pr. tummam Athan. repelil in paratitlis liLZ S (indt ColL consl. tcci III 'i in paratitl. p. 1361 Voell.)
nobis definila sunt ralere tanlummado in hac felici urbe volumus, ubi magna est et contractuum copia
ct chartarum abundanlia, el in promptu est legilimo modo rebus uti neqne cuiguam occasionem dare falxi
crimen commillendi, cui se ipsos obnoxios esse demonstrubunt, si guid adversus haec agere ausi sint.
Epilogus.
Quae igitur nobis placnerunt et per hanc sacratn legem declarata sunt tua subUmitas
ad opus e/feclumque adducere studeat

XLF.
A WDAEl ET SAMARITAE VEL HAERETICI NOMINE RELIGIONIS EORUM A CURIALI
CONDICWNE LIBEREISTUR, SED UT MUNERIBUS QVIDEM CURIALIBUS OBNOXII
SIM,
PRIVILEGHS VERO EORUM NOA/ FRUANTUR. UDEM AUTEM VT POSSINT CONTRA ORTHODUXQS CURIAII CONDWIONI OBKOXIOS TESTIMOMUM DICERE. QUIPPE QUl ETIAM PRO
ORTHODOXA REPUBLWA RECTE TESTIMOKWM DICANT.
Idetn Augustus lohanni praefecto praetorio iterum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Nunlium aliouem nd nos nuper tna sublimitas rettulit: esse quosdam inter curialet
Iwlaeos forte vel Samaritns vel Slontanistas vel alio* nomine dcleslabiles homines, quos ne nunc quidem
recla et tntegra twsira fides collustraverit, sed qui in Wnebris sedeant neque animis vera mysterta per4 awaXXayfiaroiv) awnXXnyfiivcav ex ? Hnloander fi
5 xina> L\l inev&vvow L1 \\ 8 \f~apgf;auev L B 9 epilem D | 12 xvi. k. gcpt. CP. M] xvim. kal. Scptemb. CP. r,
npo 117' xaXnrS. 2mxifi{ioicov Ath., pijvl aenrefifipti^
Ihtod., om. lul. (xv. k. Sept. Zachariae) \ post Bilisario
cc. conw. ann. sccundo il/, post cons. Bclisarii v. 0. t post
toni. aclijari (vel uilisari) luW* puta ri]v vtttirilav
IhhoflQlov Alh.Theod. || 15 rubr. TICQI aipeTtxaiv poyUvjiivoitiiti nttxa opfro86$cov Svvaviat ftapxvptiv bxt
tl
JJ vJtoxtivxnt Theod. (rj nepl fiovXtvxuiv xai xaita*tot> ntPt-iixvr ftB {fif? v. I.) venpa Nomoc.Xl\rtit.M,1)\\
'5 TI om. Ath. l 21 anohipuv L \ 24 xf,e] xov L
1 /fy?* T<) '^'}" nT * Aih. cod., g | Svayxos om. s
*2 ^5' nm, g g 33 ralt yn;^as] aaimarum s

1 et add. vulg. fl carum lihri || 2 solam Vm o!a R ||

3 ubi (ut V*) plurima iJ1 VT] duplum Rl B 5 uti et
Heimbach] xxt ct V et ut T ut Rl interewe et II* (vuh.) ||
6 committere] omni mittere Rl | 7 prae V g agere IiY\
aliquid agere vulp. ]] pracsuropscrit lil \ 12 *u6*cr. dat
xvint. kal. septemb. (sept. Bamb.) cap. (ca. Bamb.) post
consul. bilisiario uiro clarissimo oon. (bisiario uiro kari.
Bumb.) VBnmb.II, om. RTal. | 14 flanc conttitutionem in
R /.78* adfinem Collationit IX (pott nov. CXXIH
=
Auth. CXXXIV) adfecit /2 g ty LII V \ 15 ufetioi
V\ 16 ct ut omnes R\\ 18 et dcj et om R || 20 prohibcant R rubr. | 26 (I)nperator iu. R \ 28 Verbo] cro R V
Yerum Tal. Q eminentia rctulit R | 30 homines quibus]
quibus hominibui R |j 31 nundum R

278

Kov. XLV pr. 1

jQ
xal liteidfjneQ aloexmove fiiffovftev, oXovxrt-ra xavxTjv rr\v noofaatv iXev&eqot (jovXevxtK<5V elvai letxovgyrjfiaxotv'

xal oJs JT(OS}X* xa neql

UT HAERETICI CUEIALE3

non sentientes sacramenta: et quoniam liaereticos

odio habeznus, putaut per eam occasionem liberi
curialium esse functionum et quae competunt his
declinare. Nos igitur mirati sumus, si sapientia et
5 acumen tuum tales eorum pertulit rationes, et non
repente talia diceates dilacerasti. Si enim homines
quidam sunt qui putant per novissimam absurditatem illa promereri se praemia quae solis maximis

xovxtav Staxoi&rjvai. 'Hfiels xoiwv id~av(j.aaa/iev, etnp T}^ avveais xe xai ogvxrjs 17 afj xovs xoiovxovs av~
xatv inefietva Aoyovs, aXXa firj nagaxgrjfia xois xa
xotavxa Xeyovrae Suanaasv. ei yao avd^tanoi xives
siatv oinsQ
atonine ixeiQ oTovxat Sta
fi xrfi tit iayaxov
y
vcov agtoia&ai xaiv yeQcov, anep fwvon xdls fieyicxots
dignitatibus reservavimus, quis non eorum habeat
aia>fiaoiv q>vXd^aftev, x(s ovx av avicov fttar-asie 10 exosara vecordiam et stultitiam ? Quapropter cuxitv a&XiotTjxa xe xal avoiav; "Ssxe ^ovXsvsxtoaav riam exerceant buiusmodi omnes etiam nimis in*
fiiv oi xoiovxot Tiavxes xal fiala oiftto^ovxes xai xale
gemiscentes et curialibus subiaceant functionibus,
povXevxtxaZe vnoxEio&tooav Xetxovpyiaig, <Ss7te(> xal sicut etiam ofticialibus, ut dudum sancituua est, e
taii xageatTixals xa&a nqanjv vsvofiod~iirtxai, xal nulla religio ab huiusmodi eos excipiat fortuna (hoc
fiTlSepia &Qt]oxia xrfi xotavxr;e avxoie it-aipeixa) xv-15 enim neque antiquarum quarumlibet legum neque

X? (xovxo yao ovxs xav itaXattav xivi v6fia)v ovxe

novellarum est), indigni tamen curiali sint honore.

xwv vioiv ei^rjxni), avaljwi fiivxoi povXsvxixrfi ann- Et quoniam lcges plurima praebent curialibus priviorjt Saxwaav xifivs. Kal i7tei$rtneQ oi vofioi noXXa legia, et ut non caedantur et non exhibeantur neque
SiBoaat xols povXevxdie nqovoftia, Tisqi xa xb fiij
ad aliam deducantur provinciam et alia plurima,
Tvnxeofrcu neqi xa xb fiij naQioxao&cu firjSi eie ixd- 20 horum nullo fruantur, sed quicquid scriptum cat de

oav aysa&ai x">Qav xai ixeqa ftvqia, xoixmv ano- curialibus quod non confert privilegium, boc etiam
Aavexwanv ftydevts' JdV et xt fiev ysypnnxat negi ia his valeat, et compleant corporalia et pecuniaria
fiovXevxuiv ov %nQtt,6ftevov avxoTs rcoovofxtov, xovxo
munia, et nulla ab his eripiat eos lex; honore vero
xai in* aixole xgareirta, xal nXrjQovxmaav aco/nartxds fruantur nullo, sed eint iu turpitudine fortunae, in
T xai xQtjfianxai Xtixovoyias, xai firiSsit xovxotv av- 25 qua et animam volunt esse. Sic igitllT eis de hoc
xovS iaQT(a%,ixaj vopos, xifirjS Si anoXavixioaav ftrj(lispone.
Stfitcie, dXX* iartoaav iv axiuia XTJV xvfflv, iv oia xal
v
xrjv yvxy ifiovXrjOtjaay etvcu. ovxat xoivw avxois
xo nepl xovxov Sta&es.

CAPDT L

fli,
StoovxBt avxoli xaxa xr,v Tjusrigav Siaragtv,
utros htigant, dantes eis per nostram conatitutio
t fiev Iv aXXrtXou tpvQotvxo XB ixeivoi xni Sixa^oivxo nem, si quidcm inter alterutros misceantur illi et

exareqos niQetixbs eirj o xe Ivaywv '6 xs irayo- 35 litigent et uterque baereticus 8it et actor et reus,
f vQeiv
Q , aia>v aXXrjXon ovxov
dignis
pposse testimonium ((dari),
),
g adinvicem existentis
xai xdiv
Si bus
b et litigantibus
liiib
ii
l i b i b si
eii Si
et testimouium
perliibentibus;

f ,
dvvao&a
f
d&
*al xtov d'ixaopeva>v

eap.I argumentum notatur Nomoc. XIV tit. 12, 2 (ubi citatur vaaga /uf}') et 9, 2*

eipinnt: qui quoniam haereticos odio habemus, hoc nomine immunes sese a arrinlibris muneribut essi
arbitrantur; atque de his opus esse dihidicari.
Nos vero miraii sumtts, siquidem tudicium et
ar.umen tuum eiusmodi eorum sennones toleravit ac non confestim eos qui talia Ibquuniur conreltit.
Ham si qui sutit homines, qui propter extremam pravitatem illis praemiis se dignandos cxistimtnt, quac
solis maximis dignitatibus servavtmus, quis non eorum tenuitatem et inscitiam oderit? Jtaque curiaUs
quidcm sint isti omnes, quamvis vehementer lamentenlur, et curialibus obnoxii muneribus, pariter atqui
officialibus secundum id quod olim lege sancitum est, neve ulla eos religio ex hac condicione eximat (hoc
enim neque veterum ulla neque novarum legum dictum est), indigni tamen omni honore curiali sint. Et
qnoniam leges multa dederunt curialibus privilegia, qualia sunt ne verberentur neve sistantur neve in
aliam provmciam ducantur atque sescenla alia, horum nullq frtiantur: sed si quid de curialibus scriptun
est quod iis privilegium non conferat, hoc etiam de illis valeat, et tam corporalia quam pccuniaria
tnunera exequantur, neve ulla eos inde eripiat lex, honorc autem fruantur nullo, sed in xnfamia sil
torum condicio in quali etiam animam esse voluerunt. Jta igitur iis nac de re constituas.
I. Ceterum illud quoque ad nos detuUsti quod quaestione dignum tibi extitit. Quoniam aum
haereticos testimonium dicere in litibus quas orChoaoxi inter se habent vetuimus qxd dedimus illis p<r
noslram constitutionem, ut si quidem inter se misccantur et litigent otque ulerque haereticus sit tam aclv?
quam reus, possint teslimonium dicere, cum se invicem digni sint et utigantes et tcstes; rursus si haere1 oiovxm 3/J oTe La ol L* {oxt Haloander) H 3 Xet'
xovoyr\(iaxoiv\ i^rjxrjoav add. L in marg. | xcd 4 Siaxotitfjvat] et quae competunt bis declinare c, unde male
Stnxh&fjvat coni. Osenhruggen |{ 7 Sttanaaev) dilacerasti p I 11 T8 xa2 nvotav om. L | 12 ^uiv i1/~l jy^uiv j^,
om. f || 14 jtQarjv vevofio&exijxni.] Cod. t, 6, 7 Q 16 xovxo

2 odio] bodie R \\ occasionem] hoo occosionem Y \

3 quae om. V\ 4 sapicntia et R\ sapientie VNeob. | 5 catnen vulg^ cacuraen libri Q 6 delatcrasti R VNtob. | eni
om. V | 10 posl curiam
hiatiu dimidii verrux est in T i
J

11 exeant R, corr. / H homines RT B 13 sucut R | ofSciali RV officialiis T \ et R) om. VT J 14 regio R I

Me] xoixav L || *ovSi 3/(r) owJev Z Q *ovJi A/Z, || 15 antiquorum V | qualibct vulg. || 16 cst] dictum est nk\
17 nTtdarjS om. s || 19sq. cf- Cd. tO, 32, 33 tt Nov. CLl g Bunt R H 18 ccdanturii conccdantur V | 19 ali&m Y* I
20 9 ft-Tjxa ML U 21 anoXafidxtoaav L (id. 26) | 23 xn(?l~ 20 nulla F, om. R || quiquid R Q 23 erripiat V arriput
^Ofiivatv L || Ttqovoftioiv La J 27 T17' xvxrjv] fortunae, RT |j 25 de om. V | 26 *disponet libri \ 30 qnoqa
unie T^C xvx^S commendari non recte putat Zachariae II quod nuntiasti R | quaestioncm V | 31 perhiberet VI
28 TfftovXri&TiGav L fl ainove La Q 29 TO M~\ om. Lt || 32 hortboduxi V ortodoxi R (et sic saepitu) | 34 inttr]
in V | 35 et uterque] et om. R y sit] io R | auctor R |
^^ M(cf. c)] Sta&to&ca L \ 31 yivopavov L \ lovt
ow. L || 32 et(>afiev M\ tiq^afxtv L$a<p' atv M^ 33 5i- 36 posse vulg.) posset libri | dari addidi (perhibcre aJl
Tafiv] Cod. 1 , 6 ,
l) || 37 et litigantibus om. VT (j pcrhibentes V

ET MUNTA IMPLEANT

279

Nov. XLV 1 ep.

Q
re BXTJ xnl oQfroSof-os, xara fiev aU vero rursus haereticus sit et orthodoxus, contra
haereticos qnidcm etiam valde posse testimonium
p a v xal afoSon dvvno&ni (lagivQeiv vnio oofro8i/$a)v, xaxa Si oQd-oSo^eov ovx srf oQ&oSot-iov Si dari pro orthodoxo, adversus orthodoxum autcm nequaquam; ortbodoxis quoque existentibus litigatoriovitav rtov Sixa^ofttvatv firjSeftlav elvm
jiavrehoi
nnqoSov avTols sis /lafnv^lav
ididagas xolvw rjfias, 5 bus nullum esse penitus accessum illis ad testimonium ex gcnere aut etiam aliter quodam modo
ws Ttres ee&odoj-oi xn&earcjrse dovovvrtn (iovXevtixrfi tlvai TV%?}S, xni avayxr) jxaQskheiv eis /lagxvglav scientibus eorum fortunam: et quoniam lex suspendit
xovt ix rov yivovs ovvr,ufiivovs aixdle r\ xal aXXats
super orthodoxia testimonia haereticoram, propterea
iniornfiavovs
aintbv
ij
ixn
iS if
xai
f
iudices pigere haec admittere: cum utique vanum

o vofioe eioyei xae ln% oQ&oSogois fiagrvQiae -ttov lOmetuant timorem qni buiusmodi repudiant Biiscipere
l
Sta xovxo tnvi Sixnnxhs oxveiv xavxns testimonium. Piimum etenim pro orthodoxis tiunt
xntTot ys fmxatov SsSolxaai Ssot oi xas (hoc autem leges agere haereticos non prohibent),
lOKtvxns naQaixovftevoi Ssxsa&ai fiaQxvgtas. noonov
fiiv yctQ vne(> dofrofioJimv yivovxai, xovro Si oi vofiot

deinde si existentes curiales contra fortunam reluctantes trahit quisquara ad curiam et bacreticos

Ttonxxetv xovt aioexixove ov xutXvovoiv k'rttxa etl5ad testimouium, quomodo non boc pro nostra agit
ovxnsfiovXerixdstlxa. rcQot xrp XVXTJV avavsvov- republica? ut sit respublica litigantium quidem orthoX TS eii ftovXrjv xal xov aloextxove eis fino' doxa, et maxime ex quo nos ei dedit deus imperare,
xnXel, nwi
nwi ov
ov xovxo
xovxo vTtig
vTtig xrfi
xrfi rifisxdqas
rifisxdqasTXQUX
TXQUX-quiquiautem
autemsuper
superhoc
hoctestantur,
testantur,p pro orthodoxis perxvoiav xnXel,
rtins; WSTB elvni
elvnixiyv
xiyvfiiv
fiv noXneiav
noXneiavxrp>
xrp>
hibcant
testimonium Conversatio
Conversatio cnim nostra recta
tu nohrtins;
Sf Sf hibcant
testimonium.
xa^ofi&vqv vQ&oSo*ovaav, xni ftnXtaxa ij; ovrteo rifias 20 est et iara plena orthodoxa fide,omni alia baereai
f
p
nvtT,i Stdcoxev 6 &soe fiaaiXsvEiv, xovs Si VTIEQ XOVXOV merito constituta sub odio
merito constituta sub odio.
finfnvQovvxae
vjtig OQ&OSO^COV
Tioiela&ni
f ^ XOVXOV
Q
tb yao noXtxevfin xb jj/uxeoov
iifQibv TJje 6Q&OS6OV
Tiiajscoi,
i
lixoroJS
fttpiOT]ui>vT}S.

oo&uv xi iaxt xal TjSrj

ndarje alotoecoi
aXXr,S

25
(EnlXoyos.) Knl xovxo xolvw rj ai/
(Epilogus.) Et boc igitur tua eminentia custoX
xov xe qnexsQov yiviaaxovaa volv diat nostram cognoscens mentem et quod reipublicae
nixi x6 rn TioXixefa avfifigov fivrtiaxeiovaa l xal
expedit comraemorans et sciens per omnia, quia illa
i imGiafUvTi Sia navxatv, uis ixelva rjnlv xni ngnxxetv nobis et agere et sancire studii est quaecumque
xnl voftofrexelv SuanovSaaxai bnoaa xrtv r.ftexsgav 30 nostrae prosint reipublicae.
ayihl sioXtxelav.

Dat. xv. k. Sept. CP. post cons. Belisarii v. c.

Dat. kal. Sept. CP. imp. Iustiniani pp. Aug. anno XI.
anno II.
[a.537] p. c. Belisarii v. c.
ticus sit et orthodoxus, contra haereticos quidetn vliqne testimonium dicere possint pro orthodoxis, contra
arthodoxos aiilem non item; orlhodoxis vero litigantibus nullus omnino iis aditus sit ad teslimonium :
iam docuisti nos orthodoxos quosdam negare se curialls esse condicionis, atque necesse esse ut testes
introducantur qui ex genere tis coniuncti sunt vel etiam alio quo modo compertam habent eorum condicionem; et quoniam lex haereticorum testimonia de orthudoxis prohibeat, propterea iudices haesitart
ea admiltere. Quamquam vanum habent metum qui eiusinodi tcstimonia accipere recusant. Nam primum quidcm pro ortnodoxis feruntur, hoc autem legcs haerelicos facere rton vetant; deinde si quis eos
gui curiales sunt atque condicionem suam detrectant, in curiatn trahat et haereticos ad testimonium vocet,
quin hoc pro nostra agit republica? ut respublica sit quae litiget orthodoxa, idque tnaxvne cx quo
nobis imperium eius deus dedit, porro qui eo nomine testes sunt, pro orthodoxis testimonium dicant.
Nostrae enim reipublicae status rectus est tt iam plenus orthodoxae fidei et qui merito omnem aliam
haeresin^ odio habeat.
Epilogus.
Jtaque hoc quoque tua sublimitas custodiat, quae quidem et noslrum noverit animum et reipublicae salutem sectetur et per omnia teneat nos ut illa et ageremus et sanciremus operam
dedisse, quaecumque reipublicac twstrae utililatem afferrent.
2 finprvQelv Lf) /tnQxiqatv Mfl3 xnxn Si 3f) Si om.L

R l 3 autem E\ om. 7 J 4 quoqne] autem

(cf. nd c) | 5 ioioa^ns 7 ftugxvglav et 8 ovirj/ifiivovS Ra | 5 ad TNeob.\ ut ad iZ, om. V |j 6 hiatum non notant
exigcre R | q dam R Q modis R V |]
avTois non habentur in f Q 9 avr5'] nixols La \\ 10 tig-libri || ex genere]
l
yi ht) eiqyit L | 11 Xavxae M] xavra Ls || 12 ye om.L \\ 8 tcstinia R (| 9 *pigre haeo Ii pinguius haco Neob. piguisse baeo vulg., om. V in spatio vacuo ca. 7 HtU [) oum]
TS xotavxat 13 /tngxvgint] buiusmodi tcstimoninm c g 15 et] tls M [j 16 thn om. s \\ 18 xaXei] x*** eura R g vanuin] nnnm R unam FJ 10 tiraore V\\ qui]
quod V\ tl primam etenim pro or| Vinran. || 14 traL*,nm.e I 19 x\v Sixa^oiuirrjv] litigantium (i. e. xcov
his V\ qaisquo R\ 15 tcstirooniutn] Tocat add.vulg. H
iiftntofiivotr) c |j 20 6g&ooov oxaav L [| 23 bo&ov
T) oo9o$o$6v TB Zacharine |) 24 /teaxov Me] /xna L || non] in RV || 17 ex quo] et quud V quod R \ dederit
V tcstantibus Jl |) pro om. R \
26 tpil. om. fj |j 27 vovv e\ vbfiov M |) 28 ftvqaxevovffa] R 1| 18 quis 72FJ testanti
3
eommemorans (. e. /ivr.fiovevovaa) p |) 32 xv. k. sept. ,1/j 26 custodia R, corr. R | 28 expedidit V fl 30 possint
)U
kal. Sept. e /u/i*an.i/ 'i Alk. (trjvl ainxtfifigtip Theod. || (corr. R') R V | 32 subscr. dat. kl. Bept. constantin. imCP. M) constantin. impcrator. iust. pp. aug. anno XI s* || perator. iust. pp. aug. anno XI p. c oons. bilisiario uic.
cons. F, om. cttt.
poit coni. Belisarii T. C. anno II Biener, quod confirmat
Ath. fiera xrp> vnaxr.iav BeXtangiov xb Stvxigov] poat
biliiario oc. conw. M p. c. Belisarii T. O. $ /itra. XTJV
inaulav BIXIOOQIOV Theod. p. c. bclisarii Iut.lP) consp.
liltiario Iul.b bilisario Iul.w

280

Nov. XLYI pr.

D E ECCLE8IASTICAHUM

XLVI.

MC

Coll.Vtitl

R DE ECCLESIASTICARUM IMMOTH2 TCN EKKAHBILIUM RERUM ALIENATIONE

2IA2TIKSN AK1NHT2N
ET SOLUTIONE
MAT2N E K n 0 1 H 2 E 2 2 KAI
KATAB0AH2, AIXA T2N EN
K2N2TANTIN0 YnOA EL

xb (f,
'O ttvxbs flaoiXeie 'itonvvij
Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp. aecundo.
anbb vnaxtov xai
{ Q f y
Kal xb negl rovs vopoye anov( P r a e f a t i o . ) E t circa leges studium ct alia
3aof*a xal ra)la jiavra r:ulv Sm tolno xafr' exaarqv 10 omnia uobis idco cotidie cura labore aguntur, ut
ixnoveirm, iva ro avfifiqov TOTS rj/iexepois vnrjxoan
utilitatcin nostris subiectis iuveniamus, quod effuaum
dtv()ioxoiiiev xb ftkv dxxexyfievov xni a/xtzQov navov
quideni et inmensum est rcmoventes, quod autem
g
E t saepe quoque
inmensitatem etiam ultra
quod primitu
ro nQoo&ev imqoiov cretXnvras oxnia x\v iaoirjta
effluebat retiuentes ita aequulitatem de cetero intro10 Xotnbv eiinyaycoftep. 'Evayxos xoivw iyqaipafiev
duceremus. Nuper igitur scripsimu8 legem sanctisvifiov idXi dynoTnratf ixxlriainis anaoats fiovaaxr}- simis ecclesiis omnibu8 et monasteriia et reliquis
(fioit x xal i.omols eimytoiv otxots, fntSefiinv avioli
veuerabilibus domibus, nullam eis esse rerum imehui jt^ay/tnrtov axivy-uov ixnoirpeioi nStiav. ia>- 20 mobilium alienationis licentiam pcnnittetitem. VideQu/tBv yct(> to nQn/fta ixxsxv/tirov, xai xena fnxobv
bamus enim causani etfusum, et paulatim ad alios
ais ert\>ovs rat dxx/.r;tnacriixai ftexnjSatroiaas xxr,oeti,
ecclcsiasticas migrantes possessioncs, neque pretiis
e ni
tov a$iu>v xnxa^aXXoftivav oixe xQ *
solutis dignis neque ojiere incvitabili iumiueate aiiexaxeneiyovaqt ixnoioviuvas,
alla xal
natis, sed etiam contra positas iatn legea decies
*axit xcor i}8rj xsfreifitvatv^ vbfiiov nvyias ntmyoatpas 25 milies circumveutiones factas. Quocirca primara peryn>ouivas. uiira xijv JTQOJXTJV nvslovxes bbbv aaaiv
imentes viam omnibus 6imiliter iuaccessibilem contra
ofiolwi aflniov XTJV xax* avxdiv inoirjoa/itfra. Tttoieas fecimus circumvcutionem. Sed hiuc plerumque
y
yf>a<pt'iv. dlk ivxev&sv xnxh xb -jxXiiaxov fiiv ai xuiv
quidem sanctissimarutn ecclesiarum aliarumquc veayuoiartov ixxXrjoHov xni xatv aXhov ivnywv oXxoiv neral)ilium domuum utilitatem habuerunt possessioj
xxr,a$ts, oiSsvbs xninnt ihtxxovv &a<)oovt- 30 nes iiullo bas niinuere praesumente, occurrit tameo
aTtT}vxr,ae Si o/uoe xi xai SvsxoXov, Snvsiaftaxa
aliquid etiam difticilc: debita cuim aut longo ternij noQgatfrev avaxavxa rj xni vcxegov fx xtvos
pore constituta aut etiam postca ex quadam nocessixal ftahata xaxa Squoaias noixpaatn avxols
tate et maxime per tiscalcs occasiooes eis accotleutia

Jtfov.X.LYI {Autkt.nt. XLVl = Coll. V tit. 1: glo*s.) Graece txtat in M, prooemii in. (13at-xtifiptgovtti) tt
e. 13 rnaior pars in Collectione LXXXVII capitul. 13 (inde in appendice Nomocanonix L titulorum cap. ecct. 11 p.664
Voell.). Epit.Theod.A6 {inde Prochiron 15.2.3. Epanagoge 10, 7. ft), Athan. 2. 8 (We Coll.contt.eccl. IH,l,i).
Iulian. eonst. XIV. Argumentum adumbrant paratitla ad Coll. const. ecd. I 1 p. 1252 Voell. ubi veaQa '/18" citatur.

XLVl.

DE ECCLESIASTICARUM RERUM IMMOBILWM ALIENATIONE

ET SOLUTIONE, EXCEPTJS 1IS QUAE CONSTANTINOPOLISUNT.
ldem Augnslns Iohanni praefecto praeiorio iterwn, cxconsuli cl patncio.
Pracfatio.
Et in legum cura et in celeris umnibus ideo quotidie elaboramus, ut salutem nottrit
svbiectis reperiumus, dum quod effusum algue infinitum esl coercemus, quod definitum est et ad ccrtnm
nonnam redactum pro illo substiluimus.
Ac saepe de industria legem, quoniam prius tnodo carebat,
elmm ultra modum coartavimus, ul adsiricto en quod antca redundabat tandern aequalitalem in posterua
introduceremus.
Nuper igitur iegern saipsimus sunclissimis ecctesiis omnibus et monasleriis et reliqxds
sacris domibus, ne ulia sit iis rerum immobilium alienandarum licentia.
Videbamus enim rem effusam,
aique paulatim transcunWs ad alios ecclesiasticas possessiones, easque ncque iustis vreliis solutis ncque
neccssitalc inevilabili cogenle alienatas, scd etiam lcyibus iam latis sescenties fraudem fuclam. llaque
priorc via sublala, ut pariter ornnibus ad eanim fraudem aditus intcrcluderclur clfccimus. Atqui inde
quamquam plcrumque possessioncs sanctissimarum ecclesiarum et celerarum sacrarum domuum utiUlalem
perceperunt, cum nemo eas diminucre andcret: occurrit tamcn eliam difficuUas qnacdam: nempe quod
debita sive iam pridcm contracla sive etiam postea ex necessilate aliqua ct maxime per fiscales causas
1 mbr. Jleol lxnoiT\(tuot ixxXr^atnarrixdJy noyf
axivijxoiv Thtod. \ 5 Sixrt xdtv Iv K.wvaxftvxivovno).ti
M {npp. JNomoc.)] om. s Coll. 87 cop.f Alh., paralitL ad
Coll. comt. eccL 1, 2 || 9 T onovSda/taxa cit. Theod. Q
TOVS om. cod. Alh. || 10 rjftiy ante 11 ixnovelrai ponit
Coll. 87 cnp. cod. Vnticanui optimus J 11 lx7Tf.7tbvrtini
app. Nomoc. || tva\ $iu Coll. 87 cap. || 12 4evniaxotuBv\
ontg i^tvQloxofiEv Coll. 87 cap. cod. Val., <ipf- Nomoc,
om. Coll. 87 cap. codd. rell. || 13 *oQiarov ie] notazov
xe Ms CIQHTXOV Coll. 87 cap. codd. pterirjur! tooioftevov
Coll. 87 cap. cod. Vat., opp. JVonioc. || 14 noXXit) aepo ?
(rtoXXnxis Zachariae) |{ 18 vppov] nov. VII | 23 *ovSi
dAAIQ 24 ixrxoicnifiivas (vel aviwv lx:iotovfiivu>v)

Znchariae (cf. ad e)] txnotovfiivotv Af. Delendum opinor!

27 avtniv] avxbvl M*
Isq. fy XLVI V B 9 legis libri \ 11 utilitatem] cum vtilitate Rx || 12 quud] quidcm Ra\ \V> mctitum] meftura
Rl meritum (cst add. V3) VR* Q 16 retinente*] et retinentes Rl || 17 upcr V |j 19 eii ease V) e*e eis R I
20 pcrmittentes T || 21 olias Vx\ 22 ecclcsiasticus Rl I
ministrantcs . v. R2 || 23 alienatis eorr. T in m<{- ]
24 etiam] et R J 27 Tacimui liori {j ciroumuentionc*
RVT H 29 habebunt V fl possesaionis V1 \ 31 debiU
IV \ aut om. V U 32 aut] ut V \ 33 accidentia ru/y.

EERUM

28!

Nov. XLVI pr. 1

tit lxnoiTi<jta>s avayxrjv rove iBQovt av~ ad alienationis necessitatem sacras perduxeruut dootxovt. MivTjrifi ya? ovx vnovoqs neoiovaiat
mos. Mobili enim non extante substantia sufficienti
ixwSvvevov eis iaxnxtjv iX&elv avdpcrjv oi periclitabantur in norissimam veuire necessitatem
xovtav TCQoeaxdhee, ovxe anoSbafrti Swaftevoi OVXM fcarum praesules, neque vendere potentes neque unde
od->v%a
%a6<pXr
6<pXr
Xdaaieviajriovzei.
iajriovzei. aXXn
aXXnxbxb fiiv
fiiv 5 debita solverent valentes. Sed pro talibus quidem
Xdaaiev
tuata
tuata
nvil tuv
debitis posse pro solutione creditoribus dare possestuv v<p)itjftdrotv SvvaoO-at kvtl xarafloXfjS lolt
inmaraTs Hitibvat xrrjoets txx).t}aniorixas, ftera ftiv- siones ecclesiasticas, tnmen cum competenti subtiliioi jijt jtQOirfXovarje axQtfietae xai naQaTTjQTjatots ywo'
tate et observatione facienda solutioue, iam saepe
liivr]i
rrfi
l ]
fi xatafiolrfi,
f
jijSt] noXXaxte insxQeyafitv,
Q y f , dn permisimuB, Bicut neque palam hoc nostra prius
Si aafiat *ovxo T<J5 rj/itteoq) n^o
ovSi
n^oxeoov avsXovxts t 0 perimimu8 lege. Si vero non privatu8 aliquis est
voficf. ti Si oiix iSicoxtxoe xtfi iaxt Savetazrje, aXV creditor, sed imminet fiscu3 et exiget debita, est
inixiirat x6 Srjfioamv xai annvxoin xn otpXrjftaxn, autem inopia pecuniarum, accipere vero iramobilem
(axt 3i anoqla xQr^taxtov, Xnptlv Si axirrftov xxfj- possessionem inpossibile est fiscum, hic relaxare ali<HV oii Swaxov xo orjpotnov, ivrav&a %akatiai x T^ quid Bubtilitatis legis competere iudicavimus, et si
axfi^tiat xov vofiov noosrpceiv ^yrjaafied-a, xal 1 5 q u a necessitas huiusmodi fiat, etiam alienationera
tifi avayxij xotavrtj yevoiro, xcd ixnoirjow i<ptivai
sincre perspeximus.
l8
CAPUT I.
Qtan(t,ofitv xolvw, tintQ xdiv nyiannrcov xts ixSancimus igitur, si sanctarum aliquis ecclesiarum
HITJOIUV fj XOJP Xomwv oeflaaftiwv oixwv Stjfioofovi aut reliquarum colendarum domuum fiscales debeat
ifiiloi fioovt xni vfrev nott]aotxo xr;v xovxav anb- 20 functiones et unde faciat horum redditionem non
i
^
awtdvai jinvxae eie xalxbv xovs xt
habeat, conveuire omnes in unum et qui ex clero
OV xe &eowtXiaxnxov irtioxonov nx- sunt ct deo amaliilcm eniscoDum et eius civitatis

fic ^wii^ei-os Ardrtt xb ot;ftbatov otpXrjut, XTJVI- tiscale debitum, tunc licentiam eis esse, sententia
navrn aSuav ainoii elvat, tpi';fov xotavxr,i nQoioiar^ tali procedcute et decreto celebrato apud provinciae
*ai hxQtxov ytvoftivov nnok x^ xr,s inaoxiae np- iudicem, etiam possessiones immobiles contingero ct
tovti, xal XXI<IE(OV (txtvrpaiv anxto&tu xni xnixnt
eas alienare ad solutionem debiti, ementibus quidem
txnoulv tii Xvaiv xov b<pXituaxoi' xuiv fikv wvovfid- 30 in fiscum solventibus et desuscepta inde percipientivair inl xb 3r;fu',oiov xnxajiaXXoifotv xni xnt ano- bus et subcuntibus fiscale dcbitum et cautelam inde
itilui ixiifrev Xaftpnrbvxtov xni vneniorxuiv xb Sq- habentibus et Qihil metuentibns primitus positam
uoawv 6fhtiia xni xi)t> na<pnXetnv dxelOev ixbvxav
legem % constitutis, ct fiscalibus desusccptia inni oiSiv StHioTtoi' xbf ifinooed-av xefrdvxn^ vbfioy
sinuatis inter monumcnta gestorum, depoueutibus bis
rM<Jiv,
rcor Si pxrp>^ n^naiv notovftdvatv
arevdv- q35 qui fecerunt , ea, ut etp apud sanctissiraas ecclesias
; ,
f
xo yt nobi xbv vbfiot' xafrtorcixatv, xiuv xt 8r]~ salventur clara desuscepta, eo quod et fiscalia soluta
iuv nnodeiSecov i/ifnraiv iv i>no/irjftaoi yivofiisiut tributa et omoia secundumnostram
nostr gesta fiint
vatv xni xaxnTtfreHtrtoy
xd>vbnenotr,xbxiov avxai. iva
fr d
Kai nitQa xals ayiatxnxats ixxkrtainii awZfltxo itEQirpa^s anodei^it xov xnl xovt 8r,uoolovt xnxafiepXqa&ai 40
fvQovi xal xov nnv* xaxa xov rjpttxegov 7i7if><ix9'al
ttipervenientia ad alwnaiionis tiecessitatcm sacras ilomos adduxerunt.
Nam ubi mobilis snbstantia praetto
nnn cral sufficicns, pericutiun erat ne praesules corum in extranam venirent necessitatem, atn negue
tcndcre possenl neqve habercnt umle delrila solverent.
Yerum ut pro debitis possessiqnes ecclcsiasticae
in tolulum creditoribus dari jwssent, ut tauien cum ea qtta par est ailigentia el observalione ficret solutio,
inm saepe concessimus, neque id diserte uostra lege antea sitstulimus.
Quodsi non privatus aliquis est
creditor, ted fisciis inslat et exigit dcbila, penuria autem est pecuniae neque fieri polest ut immobilem
postessianem pscus accipiat, hic quidem de severitate lcgis aliquid remillere satius duximus, alque si guae
eiusmodi necessilas fi/it, etiam altcnaUonem permilterc placuil.
l. Sancimus igilur, si qua ex sanciissimis ecclesiis vel rcliquis sacratis domibus fiscalia debeat
tributa ncque unde faciat eornm solntionem habeat, ut omnes in unum convenianl lam clerici rjuam deo
carissimus et ipsins civilatis et praeterea metropolcos episcopus, et sacris scrfpturis propnsilis causa
examinetur, alqve si nullus usqunm appareat reditus quo praeler alienalionem fiscale debitum solvi pos*
n{% tum liccnlia iis sit, senlenlia lali procedcnie el decrelo apud provinciae praesidem faclo, et possesrionet immobiles attingendi et eas ad ilcbilum solvendinn alienandi: ila ut emptores quidem prelia fisco
toltanl et apochas inde accipianl ct fjscale debitum subeant et securitatem inde huheant neve ullo tnodo
legem a nobis antca lalam timeant, ti antem qni venditionem fecerunt culpa qnantum ad legem careant,
cum <t pubticae apochae in aclis insinucntur ct qni /eccrunt eas dcporiant, ut etiam apud sanclissimas
ccdetias scrvetur manifcsla probatio, vl publica tributa soluta et otnnia sccundum nostram legcm acla
2 niobilium R g extante F ] existente RT R ufficienti
5 ib (iiv Mtl xan> oyXtjftnxoir] pro talibus quidcm
V\ ufticiente HT \ C dare V] dari RTvulg. \ 8 facienda
debitilf| 14 xbv 8r;u6otov M jj 1S ttnt^ XU xoiv ayiofl
%
1
xaxwv ixxlrjOiciJv Coll. 87 cap. cod. Vat., app. Nomoc \solutione om. R | 9 pala R | 10 periniimn V ] pcrmisimus RV*T percmimu Ostnbruggen |j H exiget V\
20 ifdoi Ms\ btptlXtt Co/l. 87 cap. 0 21 fy" "PPSomof. i 22 *'/. avxi,t xi T>JS] xrji avxrjS Co/l. 87 cap. jj eiegit R exigit Tvulp. H 18 leg. sanotissimarum ? \ ali23 unl fiTjXQorxbhoJi om. app. Nomoe. \ 24 i*-exa' quid V\ 19 debat V\ 20 harum vulg. | reditiuncra V ((
J/ff^o app. Nomoc. |j 25 ixnoif;ato)i xw^li\ citra nlie- 22 ct eius V] et om. RT vulg. g 23 praepositis V prol
i.ationein imtnobilis rei e S 27 nooiiovorjt JA|| 34 ovSiv positis om. R* | 24 apparuit Rl Q 26 scntentiam R g
Ititoimv Mc) ol StSioxwf Coll. 87 cap. (ovdit' dtflvxo>v 3J! habcntibus] percipicntibus R || 33 lacunam non noapp. Aomor.t J 36 ro * vofiof om. Coll. 87 eap. (| tnnt libri (vendentibus vcrol sine culpa quoad legcm suppl.
*mv TI] t<uv oi npp, Notnoc. Q 37 iuipaviut app. Nomoc. \ Beck) l ct ilscalibus om. R !| desusceptis] te susceptis F|J
x
1S xai om. s fl 40 *q. wvpovt xaxaflefiXfja&ai Coll. 87 34 gtstarum 10 J 35 ut ct] et om. R |j 3G Boluentur R l\
soluta suot sint R \ 37 secundum n gesta ait logc R
top- I 41 tq. xov ~ vofiov om. Coll. S7 cap.

Nov. XLVI 13 ep.

282

DE ECCLESIASTICARUM

fv, oi Swa/if'va)v rtvutv nXaxxBtv Sijfioaiov otp- lcgein: non potentibus aliquibus fingere fiscalo de*
Xr,fia xal ovrcai ini xatixitoiriaen nov axtvrjtaiv %co- bituin et ita ad alienatioucs immobilium accedere.
(>e*v. Sta xovro yito xal xijv rov Sexoirov jtofyoiv
Ideo enim et decreti factionem pennisimus, ut et
irtsrgeyafiav, iva xai xb Srjuoaiov otpkrjun fiaotvQrr
iiscale debitum testimonio pandatur et ex quantis
tui, xai ix Tcoatav xrneici %oova)v xni OTXCOS OVX ix 5 descendit teraporibus et quoniam non pecuniis soluxprifiuio>v ilvd-i}, dXX' eis avayxijv ixTtoirjascot tjX&sv
tum est, sed in necessitatem alienationis venit, ut
OTMOS av T xrtt aXtj&aias navxaxo&ev /ia^xvqolroy
veritas undique protestata sit, omnibus coram sacris
jiarroiv ijzl xa>v &ei<ov evayyeXbov ngaxrofisveoy, ei- evangeliis agendis: scientibus et episcopis et clericis
Soxtuv xoiv xe imaxonmv xtov xt xXqoixdiv xai jtqoe et aliis omnibus, quia deus respiciet quae gematur
y xav akXcov ajiavrwv, ws &ebs inorpExai xa yivo-10 ab eis, et si quid egerint per dolura aut lucrum aut
fisva 7ino' avxtov, xni eX xi noagatsv xaxa Soiov rj machinationem, hoc ia suis recipient anitnabus VixioSot r/ /urjxttv^v, xovxo i>> xdls eavxaiv anoXTpfiovxcu veates ac morientea.
^cbtnts xe xal xskxrraivxes.

CAPUT II.
El fiiv olv tdiaJ-njs TS owtiXo/tsvos eirj, Svvaa&at
Si vero privatus aliquis creditor fuerit, possit sexaxa xb pro soluto cr^^a Xafifiaveiv axtvrjxovs xrr/-15 cnndum pro soluto scaema accipere imuiobiles poscsis, xnvxav&a Ssxosxov ytvofiivov xai riQoi xb psioov
sessiones, hic quoque decreto faciendo et pro mensura
xdv xnis aXrj&eiais orpEiXofifrcav nootxvoovftivcov v- verorum debitorum assignandis eis possessiouibus;
xols TC5*> xxfjasov ei Si 6<pXr]fia. STJUOOIOV strj, Swasi vero debitum fiscale fuerit, poteutibus eis ad al
ftivcov aixdrv tis ixTtoirjatv axtvrjxcov xagsiv xnxa xrp> nationem immobilium accedere secundum priorem
fynooafrev Ttaftnxrjorjoiv, wsxe fir.Ser ilJ.eTipai firjxt 20 observationem, ut nihil desit neque aubtilitatis nexjje axQifielas ftqxs xrjs xotvrjs XvotxeXsias.
que commuais utilitatis.
CAPUT ra.
Tovxtov Si anavxtov xfjv dynoxirrjv fitydXyv ixxXr\His autem universis sanctissimam maioretn eccleolav xrfi evSaiuovos xavxrjs noXtoit xal xrjv avxffi siam felicis buius urbis et eius continia et orationtQioixlSa. xni rovt tvxxr,(iiovs otxovs tov avxij xiyy num domos quarum ipsa curam suscepit omuibus
tpoovxiSa. avaSioexxat naatv igcugovfiev xqonoie, xa>v 25 excepimus modis, quae iam de hoc sancita sunt a
rjdrj nsol xovxov vevo/uofrexTjfttrav nao' rjucov inl
nobis in sua virtute durantibus. Si autem et aliqua
XT;S aixeine fisvovxtav ioxvos. Ei Si xat xiva fiova.' monasteria sub eadem 8anctis8ima maiore ecclesia
crrjQin vn' avxijv xrjv ayiotxarrjv fteyaXfjv ixxXrjolav sunt, nec ea sub praesentem facimus legem, loriueirj, ovSi xavra vnb xbv naqbvxa jtowiftt&a rouov,
secus provinciis eam constituentes Bolum, in quibus
xaii fa) xa>onis avxbv icpiaxavxtt /tovov, iv ale noXXrj 30 xnulta quaedam est iuopia pecuniarum, per quam
xie iaxtv dnooin xQ^lfdxcov, xafr' i}v ai dyttoxaxm
sanctissimae ecclesiae solvere per pecumas debiU
ixxXrjoiai Xvoat Sia xor/ftaxtov ta 6(fXr]fiaxa ovx av non valuerint.
Svvrj&eTev.
{'EniXoyos.)
*H xoiwv arj vnegoxy TO jtaqa( E p i l o g u s . ) Tua igitnr celsitudo quae placuerant
axnvxa rt(iiv ytvoboxovaa xaxh xovxo ngoievat TC ini 35 nobis coguoscens secuudum hoc procedere super saidli isQols nofiyitaatv ixnoiTjaeit TtaonipvXaxxeTco.
cris rebus alienatioues custodiat.
Oat. xvm. kall
Dat.xv. k. Scpt. CP. post cons. Belisarii v. c. [a. 536] Sept. CP. p. c. Belisarii v. c. anno Becundo. [a. 537]
esse, nevc quisquam fingere publicum debitum atque ila ad alienationes rerum immobilium progredi possit.
Ideo enim etiam decrelum fieri iussimus, ut ipsum publicum dcbitum testimonio probetur, et ex quot annis
descendat et quatetius non ex pecunia solutum sit, sed in neccssitatem alienalionis vcnerit: quo vcruas
undique testata sit, cutn omnia coram sanctis evanqeliis peragantur sciantque et episcopi et clerici d
praeterea cetcri omnes, dewn omnia quae ab ipsis jiant vtsurum, ac si quid per dolum vel cupidilatcm
vel machinationem egerint, hoc se in suis animabus recepturos esse tam viventes quam morientcs.
II. Si qui iffitur privatus sit cui debetur, is polerit tilulo pro soluto accipere immobiles possessiones: ut tamen hic quoque decretum fiat et secundum modum eorum quae re vera debentur possessiones
iis addicantur. Sin debitum publicum sit, ad alienationem immobilium procedere poterunt secundum
priorem ohservationem, ila ut nihil neque a subtilitate neque a communi uttlitate desideretnr.
III. Ab his vero omnibus sanctissimam magnam ecclesiam felicis huius urbis et agrum ei dratmiacentern et oratoria quorum ipsa curam suscepit omnibus modis excipimus, ut quae iam de hoe a nobis
sancita sunt in suo robore maneant. Quodsi quae etiam monasteria ipsi sancttssimae magnae ecclesiac
supposita sint, ne haec quidttm praesenti legi subicimus, qui eam foris sitis provinciis solis statumus,
in quihus rnagna est pecuniae inopia, ob quam sanctissiviat ecclesiae debita sua solvere per pecuniam non
facile possint.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas quae nobis placuerunt cognoscens ut secundum ea procedant
sacrarum rerum alienationes cavcat.
4 fta^xvgtlxat Ma Coll. 87 eap. H 7 oTttat 13 TI- trjv ijxaxeiav BeXtaaptov Ath. Theod. po. biluarii Iuli*
Xevxdivxte om. Coll. 87 cap. || 9 itQos ys om. e | 14 8v* al. (cons. belisarii Iul.k biUsario IulS); a n n o l l t r f ( r )
vaxcu ColLQl cap. || 15 xb ngoxoXovxo, s.v. rjroi xaxa add, vulg. tt Znchariae
StdXvatv M xb pro aoXovxb Coll. 87 eap. (nogoao)MV xb
app. Nomoe.) | 17 sg. nQoaxvfHWfiivaw Svvafievayy 2 alienationcs ad V | 3 etiam decreti R\ om. Rl !
om. Coll. 87 eap. (| 19 avxtp app. Nomoc. 3 xaxd 21 Xv~4 testimonia Rl teatimo V1 \ 6 ut]] ct T |f|f 8 et fpiscopU]
CtxtXtlas om. Coll. 87 cnp. fl 20 sq. *f*T)8i firjSi M |] et om. R U 9 omnibus aliis
lii RR \\ gernntuntur V\
V\ q i
22 TOVXCJV XTJV] E$aioovfi8v 3i xovxov xov vofiov V1 j| 12 ael et R fl 15 cema RT cbema V\ 16 t F)
xr}v it Coll. Wlcup. | 23 XTJS TtoXtcos om. Coll. 87 cap. om.
II Rvulg. | 17 *Terorum] uero eortun libri | 18 i WP
24 etvri} M nvxtj app. Nomoc, Coll. 87 cap. cod. untu | debitum uero V | petcntibus R3 | 19 immobilium] nrV*
25 post avadiStxxai (avadtSuxxat app. Nomoc.) quae add. R fl 22 aut Rx I) 24 ipsam Rl | 25 excipimui rulg. \
tequuntur otn. Coll.Sl cnp. |J 26 nag' fjfioiv] nov. VII c 1 || 26 in om. V 0 aut R% \ 28 eunt om. F 1 int vulg. | p*"
27 oixiae if J 37 xv. k. scp. CP. M\ xnii. kal. Scpt cnte facimus lege F || 29 eam om. Rl J 31 pr e*CP. s k. sept. IULP*" (om. /u/.*) ngb $8' xaXavScjv 2t- R*Y* B debitas RVxl 35 hoc om. Rx | Msubscr. dft.
itxtufciov Ath. firjvl <J$7tTififi()i(p Theod. |j post bilisaro>xvm. kal. sept. CP. bili. uia. ann. d. T, dat. biliUrt9
p uo. (ftc) conss. Mt Bilisiario uc. anno seoundo s(T) jtcxa uice consul. V, om. rell.

DT PEAEPONATUB

283
MZ

Nov. XLVII pr.

XLVII.

AutLXLVIII. Coll.Vtit.3

nEPI TOY IIPOTATTE20AI

R UT PRAEPONATUR
TO TOY BA2IAE22 ONOMA IMPERATORIS NOMEN DOCUEN T 0 I 2 2YMB0AAI0I2 KAI MENTIS, ET UT LATINIS LITYII0MNHMA2L KAI &2TE AIA 5 TERIS APERTIUS TEMPORA
T2N P2MA1K2N TPAMMAT2N
PERSCRIBANTUR.
2HMAINOMENOY2 T0Y2T XPON0Y2 2A*E2TEP0JS
rPA$E2BAl.
'O avxbs /HaotXevs ^ltudwTj inaqxto noaixcoQiav xb (f, 10
Inip. Iustinianus Aug. Iohanni pp. secundo.
finb vnnrctov xai TiaxQtxico.
(Ilgooluiov.)
'Exelvo nnvxcov elvcu asfivoxaxov
( P r a e f a t i o . ) Illud omnium esse honestins puxal av[i(l6wiov xai vTtofivrjfia xnl e'C xt nco oXtos sit
taudum documcntum et gesta et quod omnino pro
x^i-ov (ivr,fir]v av&Qtonoie it-tvQr.xat voiuoxiov, oneQ temporis meinoria bominibus adinventum est, quod
xni avxfi xoiuelxai xq xrfi /3aoiXeiai fivTjfiy. vnaxot 15 ipsa quoque commemoratione ornatur imperii. Confiiv yuoxai inivfir}aeis xai e'i xl nto tieiyfia xwv sules etenim et indictiones et quodquod indicium
xgoveov oXtas iaxi nag' rjfiiv, k'axt fiiv iacos xal avxn
temporum omnino est apud nos, sunt quidem forsai
brj.axixa xovxcov w BoiXexai TC, OV nip> ijfieit xt et baec siguiticativa horum quae volunt, non tamen
Tovicoy avaiQoifiBv, aXXn fiei^ora TtQos&ijxrjv avxdlt
Qos aliquid borum perimimus, sed malorem adiectioIxal&tfisv, tva ix fie^oviov xe xai XBXSCOXBQOIV al- 20 nem efa inponimus, ut ex maioribus et perfectiorixoli b xwv xoovcor SrjXcoxai Soo/ios. ei yctQ TC an- bus eis temporum designetur cursus. Si quis enim
ifot 7t(fbi xu naXrtibxnxn navxcov xal aQxnin xov no- respexerit ad vetustissima omoium et antiqua reihjeiuaxoi, Aivsins r,filv 6 Tows b paoiXsve xrfi publicae, Aeneas uobis Troianus rex rcipublicae
noXtxtlus 11-n.QxBi, AivsdSat XB rj/itie i | ixzlvov xa- princeps est nosque Aeneadae ab illo vocamur; sive
in-fiBfra^ eiixB xjs xni si; xnt Stvxtgas ftQxns &sa>- 25 quis etiam ad secunda principia respexerit, ex quo
^nttB xat 1$ ov xad-uQwi xb QIO/IIUXOV bvofia jrap'
pure Romanorum uomcn apud homines coruscavit,
artfoconott li-hXatiys, paodcis uiias xnxe.axi\aavxo reges eam constitucrunt Romulus et Numa, ille qui'PwuvXos xt xai Novune, b fiiv xr,v nbXiv oixoSofirf- dem civitatem aedificans, ille autem eam legibus
aat, b !i avxijv ^o/fots xnt-at XB xai xaxaxoaftrant'
ordinans et exornans; sive etiam tertia principia
iixt xl xa xqixa 7i$ooifua Xd/3oi rtc rijc (laodeiai, 30 sutnat quilibet imperii, Caesarem maximum et AuguT('I' Knianga xbv (ityav xai Avyovaxov xbv osfiaaxbv
stum pmm et ita reinpublicam nobis inveniet hanc
KJ ovxw xijv nohxeiav iuuv i^tv$r;aet xrjv ^w ^17 quae nunc e8t valentem, sitque immortalis ab illis
T/ttTjjv xqaxovoav (EITJ Sea&avaxoi) $ ixBiviov TIQOC- procedens. Erit ergo absurdum in documentis et
eicnv. tanv ovv axoitov v xols ovfifioXaioit xal xols
Nov. XLVII {Authent. XLVIII == Coll. Vtit. 3: glots.) Oraeee extat in UL, B 22, a, 2 eum schol. EpiL
Thtod. 47 (inde B-), Athan. 14, 2. lulian. const. XLII.

XLVII.

UT NOMEN IMPERATORIS INSTRUMENTIS

ET ACTIS PRAEPONATUR, ET UT TEMPORA LATINIS
INDICATA ACCURATIUS SCRIBANTUR.

LITTERIS

Idem Augnstus Iohanni praefecto praetorio iterum, exconsuli et patricio.

Praefatio.
Illud omnium gravtssimum existimandum est et instrnmentum et monumentum et si
quid omnino ud iemporis memoriam ab hotninibiis excogilatum esi, quod ipsa quoqtie imperii mentione
decoratur. Nam cotisules et indictiones et si quod aliud omnino apud nos est indicium temporum sunt illa
quidcm et ipsa fortasse idonea ad ea quae quis vult designanda, neque nos eorum quicquam tollimus, sed
maius additamentitm iis apponimus, ut ex maioribiis et perfeclioribus temporum cursus iis designetur. Nam
ti quis ad vclustissima omnitim tempora et antiquitatem reipublicae rcspiciat, Aeneas Troianus rex reipublicae
nostrae initimn dedit, nosque Aeneadac ab ilto vocamur; sive quis etiam ad secnndas origines speclet ex
quo Romanum nomen inter homines clare exsplenduit, reges illas constituerunt Romulus et Numa, quorum
alter urbem condidit, aller eam legibus et ordinavit et ornavit; sive etiam tertia quis primordia imperii
pelat, Caesarem magnum et Augustum sanctum atque ita rempublicam nostram reperiet hanc quae nunc
taiel (et ulinam immorlalis sit) ab illis profcctam. Absurdum igitur est in instrumentis iisque quae in
7 rovt on. M | 10 intcr. et prooem. om. B, add.
irucr. 0 avxbe paoiXevt xq> tifnjfiivtp inaQXV ' T
T(jJ Ath.) fl^ Ath. Q 11 naxoixiov L I 14
jpj
nlg. (B*) J 16 f rl ntQ dely/ia xtov AIB*] X %l
nipi Sttyfiaxwv L tX n nagaSeiyftn xo>v flnloander |j
17 iaxl) tial L 8 i/uv B* || 20 n^osxi&tfuv B* | xthiotifowB^ 1 21 StiXovxai MLB* fl 22 nahnbrtqa B* II
24 airiadat ML,] AiveidSm vulp. (2?2) |j T] 8i 2?2 j|
26 TO baualcov L l| '28 xni b Novftae B2- J
| 29 xoaprt<tat B% | 33 ixtivov L (| nqoiovaav MB%] ngoiovaa
U I 34 taxtv) erit s \\ xal om. L

1 sq. fV XLVIII V Q 2 proponatnr V* | 5 tempora] tpr (r.orr. tp) V\ 6 scribantur V D 12 oncstius R

ptandum V1 I 13 quod 7"] quid V1 quidcm V* |
14 omnibus/J1 | 15 orntur V1 ornentur F 3 Q 16 etenim
et indictiones] ctenim (et eorr. Vs) indictionis i J F |
quodquod RV1] quod quidem V*T g 17 apud] et apud
R*T | 19 sed a maiorem Ra | 20 et ex perfeotioribus 72 Q 21 curaus deaignotur jR || 22 uenistisaiinam R |
reipublioae] principia add. V* | 23 Heneas V | 24 *est
nosque] ct nos qui RV et nos quidcm vulg. |j 26 corruacauit (corrusc/21) RV\ 27 numma R | 23 c!*totem V | aut V

Nov. XLVII 1

PRAEPONATUB

iv Sixnar^oion jtQartofiirois xal anXcbi iy annatv,

his quae in iudiciis aguntur et absolute ia omnibus,
lv ols iiv) /jvjjfiT) rts yivriiak %{>6vovt fifj rrjv flaot- in quibus memoria quaedam lit temporum, non imXtiav rffiia&m IOVTOH;
penum his praeponi.
CAPUT I.
"O&ev &taniZ,oftevt roie T oaot zdli nomiofiivots
Uude Bancimus et eos quicumque gestis ministrant,
vnr,QeTovvrni tUe iv Stxnatrjolois J'x* fv&a ttv aw 5 sive in iudiciis sive ubicumque conficiuntur acta, ei
iaxat-iai 7i(>ti!;eis,
(;,
to\'t ta vu(ioXaiyatfovi
ovu(ioXaioyoatfovixai
xairovs
rovs tabelliones
tabellionesqui
quiomnino
omninoqualibot
qualibotforma
formadocumenta
documenta
oltoe
oxrjua a
avppokaia
l e xafr'
afr' oiofSrjnora
iofSrno
o
p
k y(>d<povxae
d
e couscribunt (sive> in hac magna civitate sive in
tTxt irti ravrTjt rr-e fieyaXqs noXeioi etxe iv xols dX- aliis gentibus, quibus nos praesidere dedit deus, hoc
Xots ifrvsatv, iav rjftlv tj-aoxetv -deSioxev 6 &tbt, ovro
modo iucipere in documentis: I m p e r i i i l l i u u s a ntas apxea^n* T^v ov/tfioXaiav BaaiXaiae
xovSs 10 c r a t i s s i m i A u g u s t i et i m p e r a t o r i s anno
iov &sioxdxov Avyovatov
xai avToxgdrugoi
t o t o , et post illa inferre consulis appellationem qui
fxove roeovSe.
x fter' ixelvn ijiKptgstv rijv rov illo auno est, et tertio loco iudictionem, menseru et
vnavov Ttootr^ywinv xov xaz' ixelvo ib fooi ovxot, dieiu. Sic enim per omnia tempus senrabitur, et
xnl Tffirrjv iriv intvtufjatv,
na^eTxofiiyov roy /ir;voe pro imperii ineinoria atque consulatus ordine et reli*ai TIJS Tjfi*'(>rts. ovj(o yhg av Sia navxav 6 ^tiu^oc 15 qua obscrvatione interposita documentis iuadulteraUt
rtjooljo, xai r\ x ttjs flaOtXelae ftvi]ftrj r\ T ttfi vnif
bacc valde COUStituuntur.
Tttns xa^tS TJ re XoiTii] nn^nT^OT/aiS iyxetftivrj xoi*
avftfioXaioiS drofrevra xavrn xura noXii xnraaxi,oti.
1 Ei Ss xni xts rcnoa rois xrp> eutav oixoiaiv rj aX- 1 Si qua vero apud Orientis babitatorcs aut alios
loit avfrQfonon fpvXuxttxfu nn^nx/jo^ais inl xolt xav 20 homines observatio custodiatur in civitatum tcmporindXeev x^ovoit, ovSi xavxrj fiaaxnivo/isv' aXXa n^o- bus, neque huic invidemus: sed praescribatur quixtxtix&afftiv rj fiaat)Ma, BTtia&at di tos tT^xat o xs dem imperium, sequatur vero, sicuti dictum est, convnaxoe ri xs intvifir,ais o xe uijv ij xs ti/uoa, xafr'
sul et indictio atqne mensia et dies, secundum quam
ify nonxxexm xui yqatpexm xa yivoutva, xrjvtxavxn
gcruntur et scribuntur quae aguntur, et tunc iuxt innyiad-to xni xo xrji noXeaie iiaai rQonois xos. 25 leratur etiam civitatis oinnibus inodis annus. No
ij/iel; yap afmoovftev fiiv xcav fyn^oa&ev ovSi r, enim aiiteriinus quidem priorura nihil, iraperiali vero
J3aotXixr[S8 noos&fxj] xb jtQaypa aiofuv. xai ao- additamento causam augemus. Et incouetur mox
Xio&at ei&is cuio xrjt tjyejtovt &eui ngoCova^t JTQ<UX>;S auctorc deo a proccdente prima iudictione, ita quodnit'efir;aca}{, ovxa na>s aixwv yompoyxiov Baatdammodo eis scribeutibus: I i n p e r i i Iustiniani
Xtiae 'lovoxivtavov xov &etoxdrov Avyov-30sacratissirai
Augusti et imperatoris anno
axov xnl aixoxonxoooi
fxovs irSexnxov ftexa
u n d e c i m o ct p o s t c o n s u l a t u m F l a v i i Belixj]v irnaxtiav
*i>Xaftiov BtXiaaqlov
xov Xnu- s a r i i v i r i c l a r i s s i m i a n n o s e c u n d o , toto
^ p o t o T o ixove Stvxeoov
T>7 noo xoacHvos.
k a l e u d a s . Sicque in omnibus nominentur imperii
ovxo> xe iv aTtnaiv oro/ift^iaO^io xn rrji pnotXtias
anni et nostri, in qitantum cos deus elongarerit, et
ttxT) xt,i xe rjfiaxtgai, lq>' ooov av avxr^v 6 &e!>s firj- 35 de cetcro imperatoruin. Palam namque est qni*
XVVTJ, xrji T xaiv itpt^rfi avjoxgaxoocoy ngoSqXov ov
cap. Ipr. (v. 915) cit. B' p. 603 Zach.
iudiciis aguntur alque omnino in omnibus, in quibuscumque manoria aliqua tcmporum fiat, non prcucedere iliis imperium.
I. U/iac sancimus, ut ct quicumque actis vihiislerium pracstant sive in iudiciis sive ubicnmque acta
conficiuntur, et labelliones et qui omnino secundum quamvis fonnam insirumenla scribunt sive in hac
magna urbe sive in celeris provinciis quurum nobis deus i/npenurn dedil, ita fere instmmcntoruin initium
facianl: Imperii illius sacratissimi
Augusti
et imperatoris
anno illo,
ac poslea roiisulis
nomen apponant qui illo anno est, et terlio laco indictionem, quam scquantur mensis el dies. Sic cuim
per omnia lempus servabilur alque lam imperii memoria quarn consulalus ordo et reliqua observalio in1 strumentis inserta plentmque ut ea adullcrari nequeanl effidet.
Quodsi qua etiam apud eos qui in
Orientis purtibus habilunt vel alios fiomitws cuslodittir observatio in notandts civilalum temporibus, ne
huic quidcm invidemus: verum praemillalur quidem imperium, sequatur autem, uti diclmn est, et consul
et indictio ct mcnsis el dies, quo quae fiitnl aguntur et scribnntur, ac tunc dcmum civitntis omnino annut
apponatur. Nequc cnim nos eorum, quae anlea fuerunt, quicquam tollimus, sed imperiuH additamtnto
rem augemus. Alque initium fiat slulim a prima indictione qitae deo duce proccdit, ut tUi ila fere scribant:
Jmpcrii lustiniani
sucratissimi
Augusti et imperaloris
anno undecimo,
post consu'
latum Flavii Belisarii
viri clarissimi
anno secundo anle diem illum. Alque ila in omnibus
imperii anni nominentur tam nostri, quoad illud deus proroguverit, quam eorum qui sequcntur impcra1 iv xoTe 8txaoxT]Q(oiS L \ xal cntlajl in litura L \ ernt Q 31 T] Hi B || ra xr;] raixqi xrfi B U 35 ptf
xal anXioi 4 noarxofJtvoii l>it tcr. M |) 2 av arf- XVVTJ LiB\ (irtxvvoi in tpntio vacuo relicto suppi iP
liiili 8 IIVT,(IT] xlt yivr,xm M H%] fitftpjjxa* X J 4 Oiant'
o/tev inc B Q 5 ovrioxao&at M owioxatvxai SchotU \
1 quuc in] qucm V quoquc in Rl | 2x7. hii itnperium
6 Tipnosn B U 10 avfipbXwv A |j rolSe] rovxnv La (| Ji || (i qui] et qui Berk (I furma nm. V \\ 1 gire mhhdi I
14 xijv LB) om. M \\ nagenofiivov 15 Tjiitoas] mcn- haec V || 8 possidere Rl f| dus V1 || 11 oppellatione V1 j
sem et diem c || 19 nnon xoit L\ nafta xoii M xoTe 12 catl c V1 dtl. V3 g 15 inadultcrata 19 oricntu
1
naQa B ||| 21 TtQnxtxuxlfai
L !|| 25 xa M(e)\
oriuntis add. V3 inmarp. (
Qx
()\ Si LB \\ om. V , ct non adultcrata
3
^ xolt
l L H /xo
/
MB
&
L
T
16
constituantur
V[
)
con3titacntur
vuly. || 19 rcro om. K11
MB;] &os (r/. Thmd. *nl xo xt;t
21
pcrscribntur
V
\
23
inditio
li\
niensuis Ii\ om. V\
m'>Xeo>s ixos tj aXXo $&os, Alfi. xu fros xr;s nuXtati xnl
Recuudum Rl || 24 geruntur
etjj gerit
Rx |
i
oan n).Xn ovvctfrtaxai, sim. Iulian.: urule Zachariue xnl quam
q
g
g
b
R l || aguntur Rvulg.]
R] geruntur V\ 28 pr*aXXo i&ot ndilx vult non recte) U 27 nv^uvOfitv B P rto- buntur
Rvulg.
1
l
Xio9oi Mt\\ noxioftm
xi L oQx^od^toanv
vulg.
X
x
Qx
g { {B)
) || || ccdente R V \\ 29 ei V J Bcribentibus] Beilioet add. ll I
7ioiaxrt] TiQit xii
28 7ioiaxr/t]
xiti Br Q 29 tnivtfir^toz M || 33 rfj inipii Vx I! 31 et post] ct om. vulg. H bilisarii libri @ 32 c!*
jtQn xoarhvfie (xoaiav 8i M) libri) toto kalendaa e [xfj
rissinii u i r i /l vuly. || t o t o Ts. v.) oo Vx n o n o ll\l
rtQo vtlrriov J' coiti. Zachariael ted tum men.-tis addendu* j7'1 y 33 norainetur V1 lll J 34 cas Hl eara F

IHPERATORIS NOMEN DOCUMENTIS

285

Nov. XLVU 1. 2 ep.

Sxovs ivScxdiov
rije rjfiereone
nunc quidcm annum undecimum nostri scribunt imi
Sa IOV 'AnQtXXiov
fiqvds
perii, iucohante vero Aprilc mcnse et prima dle, in
Q
fq
gnr, xa& rv ijias 6 &cbs
b xol
qua uos deus Komanorura superposuit rebus, duonqunijv r,f/tgnr,
xa&' rv
ijias 6 fxos
&cbsyQa
xols 'Pw
notiyftnai,
ooiStxaxov
decimum annum scribcnt, et ita de cetero, donec
- 5 nostrum dcus imperium extenderit: ut nobis etiam
baec causa snper leges et barum ceJebratioiiem continuu maneat immortalis, dum mcmoria imperii omnifivrtftrji T>je
TZQtxy- bus simul iutcrfuerit causis atque tempotibus.
fia.fi xs xal

CAPUT II.
Kaxtlvo fiivxot rtQoiTi&apev, oisxa intiSrj oi ruv 10 IUud quoquc adicimus: quoniam hi qui tempus ln
XQOVOV iy xols dixaoiTjoioie anoar.uaivovxte ufxa xdiv
iudiciis designant, cum inccrtis illis et antiquis lituoatfwv ixeiviav xai affxaico y^nfifinmn' SqXovotv av- teris hoc declarant, observetur in oinni iudicio, ut
tbv, nttQtupvXaxxeiv ii> navti BixnaxtjQioj xb /jtx'
post illas litteras antiquitatis alias subdaut, id est
ixilva xh yoiift/tnia xa xijs o^<orr;ros Sieoa vno- nas commuues et omnibus notas et quae legi ab
xtfta&at, xahxa Sq ra xoiva xni anaoi aaipr] x2 15 oranibus facile possint et signiiicare gcstorum temavnywwaxeafrai naQa navxtov naSiwi Swifisva xnl pus: ut uon fatigentur rcquirentes id tempvis, deinde
$r])m:vxa xov xijjv nqaxxouivvtv %oovox'' irn (ITJ TIEQI- errantes expectent, donec bominem quemcumque comloaTwaiv ava&rovvxee xov zgovov, tlta nlaviofttvoi
pcriaut litteras illas pro veritate Jecturum. Sed si
fiiruxnv twt avfrocomo xtvl neoixvxoisi' ru ypd/ifiaxa
quidem reliqua etiam post praescriptionem incertaIxtiva xals alnd-tiait ytvwaxovxi. aXl' ei fiiv xa 20 rum litterarum graecae siut vocis, graecis littcria
iyiili xai fisra rrjv n(toyQncpT}v iwv aaatptbv yqnu'
subdi tempus; BI vero latinus quidam totius chartae
finioiv xqt iXXaSos ttrf'tptarqi, ygd/tuaatv iklyvtxois
consistat ordo, latinis quidm perscribatur tempus,
inoxi9ta9at xbv XQOVOV. ei Si Qtofiatxrj xn rj xov iuterpositis illis iocertis elementis, clariorem tamen
navxbi xfyiov xafcoxyxe xa$ii, Qtofiaixoii fii" VTW- ordinem habentibus littcris, quas liceat omnibus leYQa(pia9(o yoan/in<nv 6 xooroi t/Ttoxeifiifon xols aaa- 25 gere oinniuo Byllabarum latiuaruui (uou) iguaria.
ytOiv ixtirvit axor/,iioii, aatpmiionv fitvxoi xa^it'
ijinio yoafipdroji' xiti i}v il-stJTt naaiv avayiviaaxtw
iut> oXtiit av).).a^u>v Qaiuaixtur ovy av7iiaxrtfioaiv.
_ ('Eniioyoi.)
'JI toiwv orj V7rgozri xn na^naxnvxa
( E p i l o g u s . ) Tua igitnr eminentia quae placuerunt
i^ulv xui didxolde tov &eiov drjXoifieva. vouov iv T30nobis ct pcr lianc sacram declarata sunt legein, ct
Tavri} xfj fieyn?,T) noXct Sv xt xais inrtoxitns andaait
in bac tiiaxiraa civitate et iu proviuciis universis
w i i f ^ i tpaviQa. xaxaaxr\adxo*y totxt /ir,St'va xohtdv
quibus praeest manitesta constituat, ut nullus praeixjQtai aoifr/ulv xbv xpovov rj xaXXa jiyaxxttv, nXV sumat aliter numcrare tcmpus aut aliud agere, aed
oi'To> *a$dnio ffMQoofrsv fiuoyiaafttv. Dat. prid. k. ita sicut dudum dccrevimus.
Dat. pridic kal SepSept. <CF.) imp. dn. Iustiniaai pp. Aug. anno XI. poat 35 tcmb. CP. imp. lustiniaui pp. Aug. anno XI. p. c.
cous. Beliaarii v. c. auno II.
[a. 537] Belisarii v. c. anno secundo iudictiouc 1.
torum: qua in re manifestum esl eos nunc qnidcin anno undecimo
nostri imperii scripturos, ineunte
autan mense Aprili die primo, qno nos deus Romanorum rebus praefecit, duodechnwn annum scripturos
tsse, atque ita deinceps quumdiu nobis dcus imperium cxtenderit: ut nobis haec quoque res praeter Lc<jcs
twnanque lationem perpcluo mantat immortatis, cum imperii memoria praesens ajipareat simul cum omni
tt rt et lcmnore.
II. r&rum illud q\ioqnc adicimus ut, quoniam qui tempus in iudiciis denotant, id per obscuras illat
tl antiquas litteras sigmficant. in otntii iudicio caveatur, ut post illas litteras ex antiquitate receplas alias
subicianl, has dicimus cummunes et omnibus perspicuas quaeque Ugi ab omnibus facile possint et eorum
quae acta sunt tempus deuolent: ne qui tempus scire desideranl vagcntwr alqtie errantes expectent
dontc in hominan uliquem incidant qm litleras illas probe noverit. Sed siguiaem quae deinceps post
yraescriptas obscuras litleras sequunlur graecae sinl Unguae, graecis litteris tempus subicialur; sin latinus totius charlae sii conlexius, lalhtis quidem tempus subscribatur litteris quae subiciantur obscuris
illis elanentis, clariorem ipsa litlerarum ordinem habilura tt quctn omnibus qui syllabarwn lalinarum
omnino non ignari sunt legcre liceal.
Epilogus.
Tua igilur sublimitas qitae nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarata sunt
tt in hac magna urbe et tn provinciis omtiibus quibus praeest mam/esla reddat, ut nemo alitcr numcrare
tcmpus audeal aut rcliqua agere nisi ita uti supra definivimus.
1 ftos ta {e) B yQfltpovoi] scribunt f |j 5 ta> M* jj xb 0 {Ug. (juxd tipf vnnxtinv BIXKJ(IQ(OV) ro fi) iy'ixiilroi libri | 7 /"'/? Ii \ 8 ovfinaoayironivoie L \ dtxxtdivoS a Ath., post ltili&irio uo. COHM. M futa xrjr
II tary om.L\ 14 Tt xrti\ xn oin. L || 17 SijXovvxn) vnaxMlav BtXiatiQlov Thtod. (IuL)
i^nificare (/. t. Sr^Xovvi) e \ xor] xd L Q ntonoarwat
nl ara^rjxovrxtie L || 19 /itvovaiv L || Sati av avO~(>iS*t? B f 24 imoyQntpiofrtaaav L | 25 yodfi/taatv om. r |
1 nunc] tuno Rl V1 hunc V* |j dccimum R* J nostri diinoutlfitros L || 27 fxovciv La |) 29 epil. om. B \ 34 sub- cunt impcrii uero aprile mense inchoante V |j 5 irupirium
tcr. daU post consulaCum (dat. cunsp. //.*) uilisarii Iul.bP d e u s ^ l 6 gclea.RH 7 itnperatoris li |) 10 addicimus V
dat. biliurii Ial." \ pridie kl. Scptcmb. c proid. k. sep. M hii ItVJi 11 dcsiguut / 2 0 1 3 aliaa om. V% 14 haa R
npo a xalavStov JSenxiftfJgiwv Ath. ngb fiidi xaXav- et omnibui] in omnibus/2|| 16 i&RT) om. KJ 17 <|uaeiwy ftrtvi ctnxtftpQltp [stc) Theod.; kal. ScpU f fi. pr., cumque RVl 0 comperiatur R* concipiulur Rl || 18 Sed
quod probnnt lieitiibuch tt Zttchariae propter 'ind. I* in f 20>intom. V% y 19 ctiam om. V(*) (j perscriptionero
fi oi Ath. appositam. Sed illa indictionit nofa ttmere ad~ R 8 20 graecae] si graeoe li V | Tocisj litterarum i V |
teita vitletur tx ipta novella p. 284. 28, ubi verbi* ajio littcris graecii R 22 consistit T R latinia (ia icr. V* in
trt( rxQoiovQTii jt^oixrjs inivtfxr';Ou>S ultimo dit anni
spat 45 fitt.) VI'1] latinas RlT* latine /2 1 J aubscribatcriptU rtcie novne indiclionis initium notatur, a qua in- tur Beck \ 24 liccat VT] licct R | 25 sillabarum RV \\
ttnlt itatim lcx valitura sit || 35 CP. om.Af\\ imp. dn. non add. vulg. fl 30 et] ut Rl H lcgem om. V \ 32 pracc
ioili pp. aug. nnn. J/ imp. iust. pp. aug. an. XI ? fxet ta
R B ut] et & 8 33 alium V \ 34 dudum R V] modo T II
tf' pnadklm Theod. (laai)Mai lovaxtnavov (ndrfcndum 35 CP. om. V \ itnpurator iust V [| anno XI ow. V ||
(ti ia')) Ath. I P- c. llilis. uc. anno sccunilo indictione I f
bilisiario uio. oon. V

Nov. XLVIIl pr. 1

286

MH

DE IUREIUBANDO

SLVin.

Auth.XLVII. Coll.V.tit.2

n E P I OPKOY AO0ENTO2
R DE IUREIURANDO
nAPA TOY T E A E Y T 2 N T 0 2
MORIENTIS PROPTER MENSUENEKEN TOY METPOY T H 2
RAM SUAE SUBSTANTIAE.
EAYTOY ITEPI0Y2 iA2.
5
'O avtoe fiaailevi 'icnavvtj dnnoxtp 7tQaira>^ion> xb /3*,
Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp. secundo.
anb vTzartov xai Txaxqixiio.
y
(IlQootfitov.y
Asl IOVXOV Sva lzenotTjpBfra. axo( P r a e f a t i o . ) Semper hanc unam habemus inTtbv 10 xae Smrvneoaets xwv relsvzcovrtop elvat fie- tentionem dispositioues morientium esse tirmas, nisi
Balas, ti fti; unxtovxat viuto xal tpavQ(ot ivavrwTvro 10 resultent legi et aperte contrariae sint his quae 111
TOIS ixelvuj Soxvvoiv. 'Iafiev toiwv tcal iv xois npnyplacent. Scimus igitur motum et annuntiatum nobis,
ftaoi xivrj&iv xai jiQosrjyytXfievov r,[tlv, lot Sia&e/isquia cum testaretur quidam, cum iureiurando suam
ros TS avv OQXOH irjy iavrov nfoiovaiav anaaav
substantiam omnem dixit et qnia bauc solam relitlna xal ori Tmrcrjv /tovtjv xaiaXtfinavsi toit aiiov
quit suia bcrcdibus, aliqui vero eorum heredum ad
xXrjgovofJois, Tivii Si vaxeoov avttov rajv XXTJOOVO' 15 haec resultant, non iuste facientes, quia substautiae
utav TXQO: xavrn avavevovaiv, ov Sixnta notovvrse,
quidera illius beredes fiunt et in boc adquiescunt
OT xrfi ftiv ovaiae rfjs ixeivov xXrioorouoiat xav
his quae ab eo disposita sunt, quae vero dixit cum
rovrq> jiEt&ovrat tols int ainov S^nrerayfiivote, a iureiurando, haec nequaquam rata raanere neque cuSi Jiv tXnoi /tefr' ooxov ravra ovx en xvgia pereiv
stodire ea sccundum competentem modum voluut;
oi'Si tpv/Mrretv av-ia xaxa xbv it(>o<si]xovxa xgonov 20 cum utique nostris videtur legibus unam quodamfiovkovTai' xnixoi ye xois r;/uexe'ooie Soxel vofiots $v modo esse personain heredis et qui m cum transittoe elvai nQosmnov x6 xov xArjyovofiov xai xo xov mittet bereditatera, ideoque nullus eundem sibimet
iie avxov nnpnnt/inovxos xbv xifjoov, aisxe olx av
dicit reluctari et quod dixit atque iuravit tutum
xie avxhv eavxto tpr^aus StnuiixeaiJ-at xal OTTCQ dlna esse, boc noUe Talere, sed contra proprioa reluct&ri
xal incouooc XVQIOV elvnt, xovxo firj flovXeo&at xpa- 25 SermOQCS.
xalff aXXa nooi xoiis oixeiovt dtctfiaxeo&ai Xoyovs.
CAPDT I.
0eam%ouev xoiwv, ei xn dnoy^rtf^ nenotrjxcas
SancimiiB igitar, si quis descriptionem fadens sire
itrs iSioyuuov size tit* ixiumv ftiv yqntpiiaav, jr(>'
propria mauu sivc per aitcrius quidcm scriptam, a
aiixov 8i vnoaTjfteiiolhlant', rj iv xale avxov 8ia&!]- se antem subscriptam, aut iu suis testameutis suhxate xb irjt oiaias x'r,i nvxov fiixQov notr,ast tpaveoov, :i0 stantiae suae mensuram faciat mauiiestam, here<liXfuuv
tatas xcov pev cinovxmv xaiv 8i
bus forte aliis quidern abscntibus aliis vero pr.tfxai navxtov jiaQuvxtov, ftij iJ-Eivat xois
Boutibus aut etiaui oumibus praesentibus, uun licere
Nav.XLYIH
(Authent.XTjVIl*=*Coll.
Vtit.2:
gloss.) Graecc extat in ML, B4l,6{=
B* p. 530 Znch.) tvm
schol. Epit. Theod. 48 (imle B^U Athun. 9 , 4 , Anotij/mus Boilltiamis
ap. Zachuriae lAvtxS. p. 213 (ubi citaM
vtnoa n&'). lulian. const.
XLIIL

XLVUL

DE IUREIURANDO A MORIENTE DE MODO SUBSTANTIAE

SUAE PRAESTITO.

Idem Augustus Iohanni praefecto praetorio iterum, exconsuli et patricio.

Praefatio.
Semper hoc wtwn habuimus propositum, ut defunctornm dis}>ositionesfirmaeessrnt,
nisi legi reyugnarmt iisquc quae illi placent manifesto atlvtirsarenlur. Atqne scimns, quod et in rrfus
agitatutn et nuntiatum nobis est, qucndam teslatum cum inreiurando suam substantiam oinnem dixhtt
seque eam solam hcredibtis suis rcltnqnere, postea vero quosdam ex ipsts heredibus haec rccusasse. 91.1
imuste atjunt, quoniam in bona qnidem illius succedunt et in hac re oboediunt iis quae ab to constiluta
sunt, quac vero iureiurando nddilo dixit, haec non iam rata manerc volunt ncque eo qvo decet modo
eadem servarc: quamquam nostris legibus ttna quodammndn pcrsnna videlur csse neredis et eitis qui hereditatem in eum transmitlU, ilaqne nerno dixcnt eum secum ipsum pugnare et quod dixit alquc ratum
fore iuravit, id nolle valere, scd propria verba impugnare.
I. Sancimus iqilur, si quis descriptione facta sive sua tnanu, sive ab aliis quidcm scripta, ab ipso
autem subscripta, vel in suo testamento subslanliae suae moditm dcclaraverit, heredum fortasse aliis <ibsentibus aliis praesentibiis vel ctiam omnibus praesentibus, non licere heredibus haec recusare neque di2 rutr. FIcol xov iv xeXf.vxfj buvvovxoz xpv T^S iSias anovxtov ? (cf. Julian. omnibua praesentibus Tel omnibaJ
vrtoaxaOBcos Theod. |j lleol rov OQXOV XOV Hofrirxos absentibus)
Ath. d 5 iavxov] nvxov IS' xovxov Alh. || 8 pronem.om.B,
add. B% 0 notov/iefra L{c) || 10
L]
'
1 sq. fyXLYH V\ 3 moricntiaiZ] amoriento PTmoxnt AIB% j l l xoii ixtivto Soxovoiv MB^s] Ta ixeiroit
riente pracstito vulg. J 6 pp.] pracfecto li | 9firmastm
Soxovvxa L || xni v xdls nonyiiaat
oin. s Q 12 7t(>oiay~
y
y
ytX&iv L \ 14 aixov MB% snvxov L |) 15 vartoov
F | | 11 motuin] et in cuusismotum Bcck | 12 tq. SUIMUDom. e || 22 -nqbaoinov xo\ xb om. B% \\xal xb xov Mli%\ tiam suara/JjT | 13 omnem] o V1 |) dixit RT\ edixit Y\
xai xov L | 26 Xoyovi ML) vbnovi ZJ2 || 27 6tanC,0fuv relinquit al. || 14 suis in heredibus RlVl g 15 iuste RV)
tixte inc. B ll 28 oixtioxnoov B* \ ixiqov li*{s) || 2'J vno- iusta T \ 16 buc adquiescunt} Uacquicscunt /2* | 19 et
yQfiwslffnv B' |! >5 iv xnli nvrov [envxov B aviov AfL) om. R l uoluerit V\ 22 bereditatem 611 ser. V1 | *eidco
dia&fjxats MLBs\ sive in auo tcstamento sive sine testalibn B 23 dicit Tb o/.] et dicit RT* cdicit V R 24 b
mento in quaWa chartula Iuliaru II HU ai-xov Ubn ' Ttowlai
R D reluturi V || 28 icriptam R) scripturam VTvulj. \
L l j| 32 3J om. L | ndvtatv naQomaiv] inltL r tvivx
31 UaU aliiaj aliia om.lO

287

MORIENTIS

Nov. XLVni 1 ep.

ravra avavevetv fir]8i Xtyetv a>: heredibus contra haec rcsultare ncque dicere quia
ttt anexgvxpe nqnyftara hl-a> taiv aliquis heredum celayit rcs extra ea quae dicta sunt
naga roii ttXevid>vroi. aXV einso OQXOV 6 a defuncto. Scd si q quidem iusiurandum moriens
6 % rjj Siofioamro
Soioamro
axa ras
ras iavro
Sm
praebuerit et iuraverit secundum sua testameuta
vn6c%oi
xaxa
iavrov Smf
testameuta,
iS
d
cos oiSdv
daxtv SSTBQOV avroll naqa. ravxa, 5 quia nibil est aliud ei praeter haec, hoc amplecti
Tovrq> TiQyetv
OTiQyetv
rovt xlrjoovofiovt,
j f ,eixe nalSes tXxe beredeB, sive filii sive etiara extranei sint, et neque
rovt
Ka i$a>xixol elev,xai
xaifiij
fiijnolvn^ay/iovEiv
nolvn^ay/iovEiv /urjde
/urjdeavxo
avxo tergivereari neque calumuiari suos coheredes, neque
favtelp xotc iavxwv avyxXt}Qov6fwvs, /ir]8i ivrev~
ob hoc servos quaerere ad tormenta deducere et
9tv oixiras re ^J
^IJTEIV xai eis jiaaavov
ayeiv,
j
y , xal alia similia discutere et perscrutari, quae solius sunt
av xal
xal nolvn^ayfjovelv,
nolvn^ayoelv
neg 10 contentionis, alterius autcm penitus nullius, utpote
roiavra i^eqewav
aneg
ftivrjs iaxl fi)j>veixine, irigov Si navrelws

ovSevos,

ws xrts ovoias doxovffqs rooavrijs elvut onrjv 6 Sm-

dum substantia videatur tanta esse quautam testa-

tor iurans banc solam apud bcredes invenire voluit.

difieros Wfioae, xni xaxnrjv fiovrjv eie xovi XXTJQOVO1 fiove dtatge&rivai povXrj&ifxos. idXXa xavxa fiiv
1 Sed haec quidcm inter bercdes, qui curiosi vi7t(ot rovs xXrjQovofiovs, oineo ravro nov Soxovai xols 15 dentur in dcfnncti esse Eubstantia, valere volumus,
xthvxaioiv ifoai, xQaxelv povXofie&n, ov ftijv rovxo
non tamen hoc ratum esse et inter creditores, eo

xioiov dvai xni jrpus Savsiaxne, Sibn rols Tjuext^ois quod nostris declaratuin eat logibus, quaecumque
iwrjxm vcfioit, bnoaa hv xii xmio eavxov (pijatiev rj quilibct pro Be dixerit aut Bcripscrit, baec nibil ei
yoatpete, xaixa ftrjSiv avxiv eoyeXElv prjdi xols Sn- prodesse neque creditoribus praeiudicare. Sed illis
iiifftrtli nQoxoivsiv. rtXX' ixtivoie aSetn ioxa) Tikvxa 20 Jicentia sit omnia perscrutari quo volunt modo, hecrtQiwnv ov /JovXovTai XQOTIOV, xoiit xXrjQovofiovs
ii Ifiuivuv xdli napa xov Siaxi&tfiivov Qrtdslat.
xai ioxco ye noivrj xov nQnyfinxo: iv xciis XXTJQOVO~
ftoit xb xov ivavxtoifiEvov xovxois fifj Svvao&ai xu>v

redes autem contentos esse his quae a testatore

dicta sunt. Sitque pocna negotii mter beredcs, ut
qui advcrsatur his quae relicta sunt ci non possit
omoino frui, necessitate imminente aut oboedire

xMauhiufievw avxt? 7tavxeX(os anoXavuv, avayxrfi 25 omnibus aut universa contemnerc, et non baec qui/Wffije <5 neid-ta&cu niiaiv tj nnvxa Sutnxtetv, xal dem eligere his vero resultarc, sed defuncti volunliq xa fth aioela&m xols d'i 8iafta%e(x9-ai, aXXa xijv
tatem ab eius successoribus ita servari, ut in uullo
xov xeXevxoivxoi ^ovXrjv vnb xaiv avxov Sta6x<ov ci contradici praesumatur. His valentibus in relioix0 ipvXdxreafrai wt xnxa firjSsv ivavxwia&ai xavquo tempore uuiverso et in omni negotio nondutn
TJ &no(>$Tv. rovxfov xQarovvxu' ini xs xnv ^7;e XQO- 30 moto in mdicio neque iudiciali sententia aut amicali
rov navxbe ini xe naarfi vTxofrioeoie ovnot xsxinjiutcrveutione trausacto.
fihrfi iv Stxnarr^Qic^ ovSe Sixaoxtxrj yri<p(}> rj tpiXixrj
ciiiiitiott Sta).eXvfitvr]{.

(EniXoyos.}

'H xoiwv aij ineQoxh ^a 7taQa.exa.vTa

(EpilogUB.) Tua igitur eminentia quae placu-

tiulv xal Sia xovlie xov &eiov StjXovfisva voftov ytvta- 35 erunt nobis et per banc sacram declarata Bunt
nxovort xaxa xb aivrjd-ee Sia. nooyoanfwxaiv oixtiaiv
leuetn co^noscens sollnnniter per programmata pro-

fnve^a ntiai xaxaaxrjadxw.

l)at. xv. k. Sept. CP. pria manifcsta faciat uuiversis.
Dat. x. kal. Seppost cons. lielisarii v. c. (ann. 11.)
[a. 537] temb. CP. p. c. Belisarii v. c. anno secundo.
crre vnum ex heredibus res jiraeter eas quae a defuncto diclae sint celassc. Sed si quidem moriens
iusiurandutn praesliterit vel tn suo testamento nihil sibi aliud esse jtraeler illa iuraverit, eo acquiescant
heredes, sive liberi sive etiam extranei sint, neve ncgolia facessant neve cohercdes suos calumnicntur,
ncrc inde servos quacrant et tormentis subiciant atque cius gcueris atia pervestigent et perscrutenlur, quae
qnidem ad solam cmtentionem ncque ad aliud qmcquam spectant: cum subslantia videatur tunta esse
1 quanlam testator iuraoerit isqne hanc solam tnter heredcs dividi voluerit.
Scd liaec rjuidem in heredibus, quippe qui idcm fcrc cum defunctis essc videantur, valere volumus, ncque vcro elium in creditoribns id ralum esse, quoniam nostris legibns dictutn est, quaecumquc quis pro se dixerit aut scripserit, ea
nihil ipsi prodesse neque creditoribus praeiudicare. Verum illis vcnia sil otnnia quo velint modo pcrvtsiigarc, heredcs vcro iis contenti sint quae a testalore dicla sunt. Ac poena sit eius rei in hercdes
statuta, ut qui his adverselur, relictis sibi nullo tnodo frui possit, cnm necessitas immineal aut omnia sequcndi aut omnia respuendi, nec vero alia eligetidi alia imjmgnandi, sed defuncti voluntas a succcssoribtis
eius ita cutlodiatur, ut in nulla re ei advcrsari audeant. Atque haec el in omite dcinccps tempus et in
omni causu in iudicio nondum acta riec iudiciali sententia vel amicali conventione decisa valeant.
Epilogus.
Txia igilur sublimitas quae nobis placueruni et per hanc sacram lcgcm declarata sunt
cognoscens more solito per programmala propria manifcsta omnibus reddal.
w

1.17. dis xwv x).T]gov6[ta>v xis M\ ait xit {oaxit B') pc. bil. lut. /JEXci xry vnaxeiav BshaaQtov Ath. Theod, |
Siv xfyfHyyofiatv
fyff |j
LBs |j 3 xtXtvxfbvxot
\
j M\ XE^xnrjanv- anno secundo e cod. Bamb. itcrutn Iul.f) om. cttu
ri LBs
LB H 4S Siouoaotxo libri, corr.HHeimbach
8 8 5 avxaJv
L* | 6 xovxto M] xoi-xo LD \\ 8 fiqSi ivxEv&sv
2 aliquis bi**cr. F 1 || celcniti? 0 Q 3 sq. praebuerit mo11 fiovXq&irxoe om. B' || 9 ixtxnt L |j xal tie M ] xal
l
om. LDs 8 tl iaxi el Si om. li \ 13 sq. iSfiooe, xnl xnv- riens Jt $ 4 tcstamcnta] iuramcnta Ji | 5 aliud cst V Q hoc]
x
Tr/v SiaiQt&f^aifiovXtj&evxoe]iurans bnnc invcnire haco li |j 6 cxtranea H || 8 adduccre Ii [] 9 et perscru1
oluit c y 15 otneQ xavxo (xavxov LB xb airro B') tari 18 quilibet pro $cr. R in ras. 6 versuum j| qaae]
a
TIOV Soxovat xois xtXevxaiaiv (xoili xtXtvxcoa Soxovatv ct per quae It | 11 quantam /2"] quanta R* quanto
VT l 12 inreniri mdg. || 14 haeo om. V g 15 substantia
Br) iUni] qui curiosi videntur in dcfun<:ti esse substanualcro add. V3 in tpat. vae. J 17 nostrum Ra Q 18 pro R]
U\ rfc 19 pqxe B \\ 20 nuaa La J 21 artQtvrav Mli1)
iftiror LB( \ ov avpovltovxai B' || 22 Sta&tuivov B(\ pcr V | 20 perecrutari omnia quo modo uolunt (modo
11 ioli] avxolt xoii B* || 24 xb otn.LB* H 25 iyxaxa- add. R?) R [| pcrscptari F * \ uolucrit V \ 21 autcm om.
l
0
l
Wuipfiivav B* U avxoiv L* [| 26 inovatjt MBr] vntn'i~ 7 i T | | contemptos T | 22 hisitquei? || 23 ei V RT] ei
Vs vulg. I pussint V | 24 omnino RT\ omni modo V [)
etji l.B' \ 28 Tt?.ivxi'aarxos B (J 30 xoxxtov et quat
l
l
ni om. li | 33 ovufi,puoti L II 35 yirajoxtxoj La || obedite R jj 27 ciu] ei R T |j 29 et om.R> \ 31 transacta
l*j|3(i propramataiJj|37 subscr. dat x kal.scptemb.cap. pc.
37 xv. k. srp. CP. J/j x. kal. septemb. cup. 5" kal.
Mp. /u/.r*, Ath. [nm. Theod.) \ 38 pst. bilisario uc. cun. biiieiariu uice r d n t . x kl. scpt. cap. pc. bisilurio uic
c. nnnu tccnnio Bamb. JJd. x. k. set. cp. c bil. uir. cl. cs. T
'Wii. SI (cf. ad s) post [om. Jul.r) cons. uiliBari lul.bf

288

Nov. XLIX pr.

M8

DE IIIS QUI INGBEDIUNTUB

XLIX.

Auth.LVIII.Coll.VtiUt

n E P I T2N E12T0NT2N THN R DE HIS QUIINGREDIUNTUR AD

EKKAHTON RE2N* KAI IIEPI APPELLATIONEM, ET QUANDO
IAI0XEIP2N IIPOKOMIZOME- PER SCRIPTURAM MANUS PRON2N YnO TOY ENArOMENOY* 5PRIAE FIAT COLLATIO LITTEKAI n E P I TOY OPKOY T H 2 RARUM, ET DE IUREIURANDO
YI1EP0E2E22, 22TE KAI 2YN- DILATIONIS UT CONIUNGATUR
A n T E 2 0 A I AYTON T 2 I TH2
IURIIURANDO CALUMNIAES
CALUMNIA2, INA A n A S MONON
Y n E P I I A 2 H 2 AriOAEIHE22io
OMNYOITO.
'O ainbe (iaaifovs 'fwavvTj ijtngxv ^Qctnagicnv xo (f,
Imp. Instinianiis Aag. Iohanal pp. secoado.
anb vnaxtvv xcd
To ^eyaxbv Sfj rotno xal ay&gd( P r a e f a t i o . ) Voluliile hoc et b.nmanum et quod
ijii xavrov /iTjfienioTioT* Swa/ievov, 15 manere in idem numquatn valens, sed fit quidein
rtnov xnl f
aXXa vtvofisvov /isv ail /tivov Ai ovSinvxe, xnl xale
semper, raaneus autem numquam, et legislatioiiibus
vofio&tainn tiidyti tiva rngnxrjv, xni xb S6*av fyEtv introducit aliqucm tumultum, et quae videntur haopfrdjt xni iv pifiaup xtlolhu SoxoCv xai xfi ratv
bere se recte ct firme posita iudicantur, sed et ea
ixoifiwv xaTaotpahofriv nagnjrjoijaei noXlnxit ixivi}quae subtilium obscrvatione cauta suut, plerutnque
ocv Tj TO>V iTitovftfidvTwv noixt/.ia nqnyfiatiuv. *IG(IBV 20 turbavit emergeutium varietas causarum. Scimus
yao die nQMijv dntjvtDg&tooa/iEv ro xaxivi xai So- enim, quia dutlnm correximus quod iuale et dolose
/H('u>i iitoi Titt ifiatis ytvofttrov, ott fiori{> i w TTJV circa appcllatioues agebatur, quia hoc BOIO, ut cogoivno&eotv tiinyayiiv eis Stxnarrjoiov oi i<pe'vrei np- tionem iutroducerent in iudicium, appcllautes conuovftevoi y.nl ir\v rov ngoiionov noir^aauivoi ainatv
tenti et persnnam facicntes firmam aut per unam
fj xarn filav fiolgnv ; xni xaia Stayvmaiv (aStaq>o- 25 partem aut eiiam pcr cognitioncm (hoc euim indif(fov y~o Srj rovio) xmtlinnarov
rr,v vrto&eaiv, xni lerens cst), relinqucbant causam, et victori otnniao
Ttj* y v*vixrtx6tt navroicoi r,v aSu^oStvia xa T^ erat incxplicabilis victoria nou valeuti neqne liii
rixrjs, ftrj dwnpivo) firjre xdiv xtxotuivcov anoLaiiam
quae erant iudicata frui proptcr appellatiouem ncSK\ xr,v irptmv ftt)re rijv <fe<jtv i$Taa&ljvtn Tiaoa- que appellatiunem examinari posse propter alisen1 axevaoat Stu xrjv anovainv tov itpfrios.
Tavra 3 0 1 tiara appellantis.
Hacc nos duuum sancientes
ru$~n ngtorjv vofto&eTTjoavree lnrva>o&u>aa.fitvt irntvcorrpximus. annum quidem deputantHS appellationem
tov fiiv xaavxes re? xrp> tftaiv tTtiSovn, iixt al-xq? offercuti, sive ipsi Becundum 86 ingredicuti sire comNov. XLIX {Authent. LVIIl Coll. V tit. 11: ghxs.) Graece extat in ML, inde a pr. 1 i D divcrtii
locis. Epit. Theod. 49, Athan.l,Z.
Julian. const. XLIV.
pr. 1. 2 tt cop. J txlat B 9, 2, 4.
1 e/. 'Ponai 25, 17.

XLIX.

DE REIS QUI APPELLATIONEM INTERPONUNT.

ET DE CHIROGRAP/IIS A REO PROLATIS. ET DE JUREIURANDO
DILATIONIS UTIUNGATUR CUM /UREfURANDO CALUMNIAE, QUO
SEMEL TANTUM PRO OMNI PROBATIONE IURETUR.
ldem Augustus Iohanni praefeclo praelorio iterum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Volubilis illa atque humana condicio, guae manere in eodem numquam pulest, ted
tcmpcr quidem fit, numquam vero manet, legislationi quoque turbas aliquas affert, ct guvd vtsum esl reclt
se habere et videtur in lulo collocatum aiqne accurala observationc munitum est, id saepe movit emergcnlium
causarum varietas. Scimus enim nos duditm quud malc et dolose in appcllationibus agebatur emendasse,
cum qui aj>pellassent eo ipso quod causam m iudicium introduxissent conlenli et praesentia personat
praestita stve ex una parle sive eliam cognitionaliler (id enim perinde csl) causam desererent, el vktori
omnino non liceret ad eflfeclum perducere victoriam, qui ncque iudicatis frui propter appellationem posstt
1 neque ut appellatio examinaretur effxcere propter absenliam eius qui appellassct.
Huec nos dudurn
lala lcge emcnaavimus anno quidem conslitiilo ei qui appellulionem inlerposuerit, sive ipse solus inlra2 rubr. IJIQI ixxX^rov xnl ntgi iSioxtlgtov xnl ntgi
ogxov vittg&dottai Theod. j| 3 (timv libri] om.ff,ttov ivayoftiratv add. L II 7 vntQ&iatios Lf (Theod. /u/.)] vno&iato>S At H 8 xrfi oalumniaa M ir,S ovxotpnrriae calutnnfai L \ 11 liftvioivxo L fl 12 ngainogiai L ||
15 xaxrtov] xov ainovl La xois nvxols L* B 18 xnl)
sed ct s H 23 vno&aatv] cognitionern s R tiiayttv (tiv
rzcorr.) L \ ifdvxts M] d(pi'tat L \ 28 vixrfi ML"e]
Slxrte tfl U */tTj3i 29 ffjdi ML H xtxgififiivoiv M \\
30 iftvxoe M) ivbs Toiixtof L1 in rat. 6 litt. 9 31
J
Ti ntQl xd>y ifiataty vopoO'txrloa.vxts i
Htv B. Cod. 7, 63, 5 j 4

1 7. fr LVIIl- V | 3 quando] quoniam^ii1! 4 p

om. V | proprie nianus fiant R \ 7 ut V*] et R ntnoo V1
ct ut vulg. | coniugatur 10 cuniungantur V | 8 iurtiv
rando R^V | 14 boo et humanum R'JT\ ltumaoamqa*
V H et orn.R} \ qnod videtur ante fit 15 transponendu*i
15 idcm V) dicm RT g valct tt 16 manet vulq. \ i\\ lit
Rx I 16 aut s \ 17 et quao RV) et hii quae'r| ISi^
ct] et 0171.72' | 19 subtilium] supplttium V* tupplicao*
tiutn V* I 20 turbans Rl || varielas] turbauit uaricUu Y'\
21 cnim om. V \ 22 haco V% (| 23 contempti R* | 24 finn*
Ra B 26 relinquebant uutem causatn R J 27 uletiti V I
28 neo V H 29.7. nppclliintis absentiam R \ entienta V\
32 ingredicute Rl

289

AD APPELLATIONEM

Nov. XLTX pr. 1

v eUeXfrovri ei're xnl avarnSrjv, iy>* q? re

muniter, quatenus intra hoc litem exequatur et metovxov rrjv Sixrjv aya>vioao&at xai xvxtl? xwv reatur quae iusta sunt et non relinquat ea sine proim xai firj xarnXinelv avrip- anoovorjTov, eha
yisione, deinde propter cleraentiam, si per occasionem
Sin yilav&Qomiav, ei naoa xr)v ahinv xoi Sixa^oviudicis appellatio prolnngetur aut per aliam quamroi T xr,i ifiaecoi imoxt&ri fj KT* akXr,v rtvn noo- 5 Hbet causam iuevitabilem, etiam aliuin adicientes
fntfiv anaoairr,tov, xni gneoov nooid-tvtei drtavzvv,
annum, post qnein nisi litein compleverint ratam
fitfr' vv ti fiij rf]v Sixrjv nXrjpcoosiav xvoinv fiirtiv TIJJ manere victori sentcntiam sancimus. Hacc itaque
rmxtjxtm xip yrtfov i&saniaapev.
Tavta fiiv oiv
placueruut nobis et ju comiuuni loge conscripta
itHdoxTo xs ijfuv xal dv xoirw ytyonnrat v6fup' xal
sunt, et obtinere legein banc volumus et illius obnoaitlv r$ ihv vofiov rovrov flovKofiefrn, xni rtp> ixel- 10 servationem.
2 vov jin(>aTt',oT;oiv. dXXa noXXol nooerjXd-uv r,(iiv 2 Sed plurimi interpellaveruut nos dicentes se quifnaxovrie ainol ftiv noosayyeilat nois dipexaie xni
dem denuntiasse nppellantilms et voluissc litem exapovJirj&rprtt xrp> Sixrjv i^eraad^Tjvat, ov ur}v avtoiv
minari, non tamen ab ipsis itulicibus impetrare
iwv Stxaoriov xvxeiv a%-e%o(iiv<av Sia rivae XaoiS valuisse propter quasdam forsan inevitabiJes occunxaQaixtfiove aoxn/iins' oi Si xai kviuuiv auetQiav 15 pationes; alii vero otiam ventorum inmcDsitatctn
fuaaavto, xni uii nkiiv ovx 4sirp> ix rrjs x^Qae
accusaverunt et quia navigare non Jicuisset de proivmniav cattXawovriov nrsvjiarcjv, neteitiv Si ovx
vincia contrariis tlantibus ventis, per terratn vero
ioxvov 3ut XT;V ruiy ovrtov nnoQiav r bn vjjotdiTat
venire non valentes propter inopiarn, aut ccrte quia
tvjbv uvxtt hXXun ti iii] d-nXnr-iBvovxBS iX&tlv ovx in insula commanentes aliter nisi pcr mare venire
rjivnvro, xal Sia rovxo ovx Xaxvaav aytoviaaa&at 20 iion poterant, et propterea non valuerunt examiuare
fti'xot jitoaroe TTJV vnofreotv ovSi xara ib Stixeoov
usque ad fiuem negotium neque secundo anno, et
ftoi, xaixivti xetficinwv dtuyiav, ttXXot vbaovt dnaomquidatn tempestatum acerbitatem, alii iaogorem iuiijioft* IXTZEQ anavxa / | <tvxtDi> i'auev rcov Ttqnyfxaiwv
evitabilem: quae omnia ex ipsis agnoscimus rebus
i,fiiv iiQosuyytXfrdvxn. aifie ruut xavxa 8iv.aia>i ixnnobis insinuatis. Unde nos baec iuste moverunt et
qaxxt xni xbr voftov into^vat
(ti\ fiovXofievovs xal 25 legem transcendere nolentes et his qui per talcm
ioli xnrn xiva xotavrr,v rvxTjohv ne^iaxnatv AStxov
qnaudam fortunae circumventionem laeduntur dare
uiron Sovrai poTj&euxv ri,v SwaxTjv irti&vpovvras.
praesidium possibile cupientes. Quid ergo agero
ti olv itonrxtiv iy.of,vt ti firj nobs roaov tttfiuv iSelf
oportebat uisi ad legcm aliam respicere, quae digne
to lixoxa xio nqayfiuri fioTj&ovrra ;
causam iuvaret?

7/ filv

17 XotTttj xov or

CAPUT I.
tjuTv 30 Observatio siquidem rclfqua praedictae legis nostrae,

xnirot xtjy iiioSov xma xvoiav not^anuevos ovx gressum et fatalcm fecerit non occurrcrit, et perinavtfatu, xivdwevei Si 6 xrfi Suxine i&xeiv xm- 35 clitetur bionnii comprebcndi tempua, tunc victori
(vs, xr/itxnlxa xi# revtxrjxurt xvooiofrat r'r,v \fn\<fov contirmari sententiara (quod etiam prior nostra dicit
[IOVIO onto o TtooxBoos r,fia)v Xiyei roftoi), aXtJi utxa
lex), sed cum quadam subdivisione, quam in praenroi vnoStaiofoea/t, ip' iv xtp nngovxi jiooiTitfsuav.
senti adicimns. Quia enim victorcs iuvimus inmeninuib, yno xois rtrtxr^xofftv i^&rjanfuv
xrjv afitsitatem temporis iigentes his qui appellationem quiifiav xou xivov OiitGavieS xdii <ftoit> fiiv Sovct 40
pr. 2 et cap. I ex B habet Ecloga Ub. IX. JBasilieorum (cf. Heimbachii adnot.)
xtr'\\ sive utraque pars praesens fuerit, inlra quem litem peragat et ius suum obtineat ncye eam neglcctam rclinquat; deiiide propler humanilatem, si ex iudicis culpa vel alia qnadum inevilabili causa
a\iyeUationis mora facla sit, allcro quoque anno adicclo, post quan nisi lilem compleverint, victori ratam
manere scntentiam sanximiis. Haec igitur nobis placuerant et in communi lege scripta sunt, atque valere
2 hanc legem et obscrvationem eius volumus.
Verum multi nos adicrunt dicentes se quidem aeiiuntiassc
iudiabut apptllationnm et voluisse causam examinari, neque tatncn ipsorum iudicum sibi copiam factam
tttt propler quaedam forte negotia inevilabilia: alii etiam de procellarum vehementia questi sunt et
quod navigare sibi non licuissel ex provincia ailversis ventis flnutibus, pedibus aulem iter faccre non
xaiuiuatt propter inopiam rerum vel quia insulani forte cum essent aliler uisi per mare venirc tiequirent, alqne proptcrca causam usque ad finem persequi ne secundo quidern anno potnissent;
quidam tempeslatum importunitatem, alii morbos inexorabiUs caiisali sunt: quae otnnia ex ipsis factis scitnus nobis
nuniiata esse. Itaque haec nos merito commuvertmt, qui et legem violari nolimus et iis qui per eiusmodi
foTtnUum casum iniuria affecti sunt auxilium impcrlire quanlum potest cupiamtts. Qitia igitur agendum
erat nisi ut legem alinm prospiceremns, quae rei ut par est subveniret?
l. Atque reliqua tegis qnam memoravimus observatio, sicut ante diximus, per omnia custodiatur:
quodsi re vera inevitabilc quxd acciderit et qui causam appellationis persequitur non perseveret neque
ttiamsi eam die fnlali introduxeril compareal, uc periculum sil ne biennit tempus exeat, tnnc viclori
confirmetur senlentia, id quod prior nostra lex dicit, sed cum quadam dislinclione quam in praesenti
adicimut. Quoniam enim vicloribus auxilium tulimus nimio illo lempore contraclo iis qui appdlationem
1 %nl Mixa avffxadrjv L\'l aycovC^ta&ai JB j 5 rc&vaihl. V 1 15 imensitatem V g 19 in om. V%RT |) comaifioiotv Be | 7 f*y ov t prj x corr. /!, Q 10 xe] Ug. nentea Kfl aliter] non aliter R J 20 non om. R (1 23 ex]
ri? | 1S ti\ aut certe (i. e. fj yi) e I 23 anavr L* | ad Rl I a^noaimu V1 agnoaimus V*\ 24 insinu.i V1;
yhfjint La I 34 xal r.x sr addi (vel pro xalxoi emen- Ug. ininuata?g n*gte Vx jj 32 quidam V fl 34 et fatadari) voluit Zaeharine || xaia xvptav] xaxa rrjv xvqlav lcm] et per fatalem OsenbrHggen', Ug. sccundum fatalem
Ed, et fataletn c g 3-S xirSvvevoi L* | irptn Ll | (cf. 290, 30)? I ocourrcrit et ed. pr.] ocourret libri J
40 alxrflavxn M \ tyeatv ex tfiaiv L (vytaiv L*) | 35 compraeendi R] compcndii V compcndio 7* Q 36 diiriot ifli] imSoioi Ecl., om. L
cet lex V* lex dicit R fl 37 diuisione V \ in pmesentia
dicimus V [| 38 aiuimus R uidimus V Q 39 flgentes Beck]
\ hnno vulg. (1 littem V* \ 2 siue Rl || 3 ti] sio V j| flngentes libri
1 aictorU libri | sanoiTimus vulg- \\ itaquc] quae t. v.

Nov. XLIX 1

290

DE HIS QUI INGREDIUNTUB

ttal xrtTa KVQiav slsel&ovoiv, oi firp> ixt rfjv ayoviav

dem et per fatalem ingrediuntur, non tamen ulterius
vnettsXfreiv fiovXouerois, 17 xal iv /teaon xoie ayuoiv
examinationem Etibire voluut, aut etiam in mediis
anoksinovoiv avxrp; xal 8ta xovxo auttc^ip xtvi rovt
certaminibus relinquunt eam, propterea parvo quovevixTixoras iXnrrovvrei axox,aaalftedka uv xakats rov
dam victores minuentes considerabimus bene forte
TtQosrjxovToe. f}ov?Mfie&a yaQ xbv x^ax^aavxa rfjs Si~ 5 quod decet. Volumus etenim eum qui vicit causam,
xrje, si poiixnxo xals alrjd-eiaie xvQco&ijvni, rrtv xfrrf- si voluerit pro veritate firmari sefitcntiam, noa ex
(pov, oix il- dniSgoftip ovSi ix XQOVOV nvoe, aXX* 4g circumventione nec ex tempore quodam, sed ex ipsa
nvrtjs rfje rdiv nQnyuaxwv aXrj&eiae xai anokfinavo'
rerum veritate etiam deserente eo qui appellationem
fieiov IOV TTJV <peotv iniSiSovroe eieeX&eTv xai avxb
optulit ingredi et hoc ipsum accusare et quaerere
tovxo fit/iifiao&at xai l^rf}aai ibv nrcoh/inavSftsvov, 10 dcsertorem, et sive invenire eum valuerit sive ille
tcal etxe EVQEIV avxov ia%vatitv eixe ixslvoe ov ipaveirj, non appareat, suas allegationes deducere ad medium,
xd. iavxov Sixata tpdQtiv ete fitaov, SrjXaSrj xrje Siquippe biennio instante, ad finem tamen, ita ut unus
txlat ivtoxaftevTje ixt, TIQOS xvji nepaxi ftevxoi, aiexa forte supersit negotio meusis; et si quidem superior
va xv%ov inoXifi7tnvsa&ai T<j> Tiqay^axt. firjva' xni
apparuerit, firmam esse sententfam, si vero inferior
ti fiev evSoxi/xdtv yaveir], xvfjiap elvat xrjv ynj^pov, ei 15 circa certamina, etiam eo qui appellationem optulit
Se iXaxxoixo negi xovt ayavat, xai xov xrp> ecpeaiv et fatalem ingressus est non observante causa suimSovxos xal xaxa xvoiav siseXrjXv&oxos fi-i] npoescipiat ex iure decretum: illo tantummodo adiecto
sdoevovxos xo Tcgay/ia xrjv ix rov Stxaiov Sexeo&ai ut, sive optineat causam is qui etiam prius vjcit
y>}](pov. ixeirov fiovov nposxi&efievov xov xav tl x^asive circa eam minor inveniatur, expensas ei modis
xifitit xfji Sixrjs 6 xal rcQoxeoov revixrjxdte xtiv ei 20 omnibus post appellatioois ingressum factas desertor
ntoi avxiqs iXaxro&eit], xai Sanavae avxiji nnvxcas praestot. Sive namque optineat causam occasione
xwv ftexa xijv <peotv eisoScov xbv anoXe?^ififiivov expensarum, Becuudum hoc ipsum quod etiam vincit
Sovvai. eXxe yttQ xpaxyoeia xijs Sixije ttpotpaaei xfjs recte iustum est etiam expensas accipere, sive minor
SamivTjs, xax' ai-xo xovxo xa&* o xi vsrixrjxev 6Q- inveniatur, eo quod omnino ille deseruit et contigtt
9ws, bixmog av eiTj xal xjjv Sanavrjv Xafieiv, etxs xai 25 eum etiam deserentem vincere, expeusas quidem praeiXnxxto&eir}) 810x1 ITCQ oXcos ixelvos aneXeif&Tj xni
stet, sententia vero fruatur gratias agens deo et
yiyovev avxto xnl anoXeXeififiivio vtxijaat, xas ftiv 8apraesenti legi ita iustitiam sJbi servanti et tantumnavas xaxaxi&ixio, xrji yfrrffov Si anoXavaas zaQiv
modo in expensas damniticanti, quibus non lex, sed
Xaxoi T<j} &et xai xqi naqbfxt. v6(i<o ovxta xo Sixmov
ipse {se) absens damnificavit. Si vero neutcr occuravrq tpvXnJ-nrxt xni fiorj} f]/ua>aavxi xfj Sanavri, 30 rerit, neque victor ueque victus, qui etiam Becungnep oix o vofws, aixos oe iavxov and/v i^rjftitaaev. dum fatalem ingressus postea deseruit, 8ententii
Ei fiivxot fij,8ixQoe anavxrjaett, firjxs 6 vevixrjxcbs victoris maneat firma, omuibus reliquis super appelfiifxt o vevixjjfiivos, Se ya xai xaxk xvgiav eiseXO-cov lationibus scriptis legibus (finnis) existentibus et \a
elxn antXeif&ri, rj tfitpos xov vevixrjxoxos fievixco spatiis temporum et in aliis. Hanc enim legem spevgia. navxtov xdiv XomcSv xdiiv dni xais ifioeoi ye- 35 cialiter super his qui post ingressum fatalis factum
^afifiivav voftoav xvoltav ovxtov, xdiv xe inl xals
deserunt ponitnus, nihil aliarutn legum aut tempoxdiv re aXXotv. xovxov yaQ Srj xbv voftov
rum appeilativorura neque perimentes neque pcrmuQj
xoie uexa xrjv eisodov XTJV ni xfi wglq
tantes, firmas igitur eas etiam per banc ponentes
yevoftivr]v a.no).tXeififxifOiS xi&efiev, ovSiv xaiv aXXoiV legem.
voficov fj xQovwv xdtv i<pBXixd)v ovxe avatQovvxes oxne 40
afitifiovxes, XVQCOVS piv ovv avxovi xal Sid xovSs xi1 &ivxes xoy vo/iov. Knxslvo ftevxot nqoidioQioa1 Ulud quoque determinare optimum est, si qnideo
a&cu xaXbv diixa si (ih> oi vBvtxyxoxfe Stphaanv fjSrj victores contigit iam sententiam promereri firmas
quidem intcrponerent et falali die comparerent nec vero certamen diutius subire vellent, vel etiam id in
media lite desercrent, propterea eliam mctores nonnihil deminuentes bene id gnod decet sectabimur. Volumus enim eum qui causam obtinucrit, si re vera confirmari sentmtiam velit, non ex impetu neque ex
temporis spatio elapso, sed ex ipsa rerum veritate, etiam si praesto non sil is gui appctlationem inlerposuit, intrare atque id ipsum arguere et deserlorem quaerere, et sive eum invemre potucrit sive ille ncm
appareat, allegationes suas in medium proferre, scilicet durante etiam biennio, drca finem tatnen eim, ita
ut unus fortasse mensis supersit negolio: et siquidem bonam causam habere videatur, scnteiitiam ratam
esse, si vcro inferior sit in lite, quamvis qui appellationem interposuit et fatali die introductus est non
perseveret, causam sententia iuri congrua deciai; illo tantummoao adieclo ut, sive caiisam obtineai qri
prius quoque vicerat sive in ea inferior discedat, impensas omnino causae inlroductae jpost appcUaiiontm
desertor ei praestet.
Sive enim causam obtinuit impensarum causa, secundum id tpsitm quod merito
vicil, decet eum etiam impensas accipere, sive inferior extitit, quoniam alter omnino abfuit eique adeo absenti vincere contigit, idem impcnsus quidem solvat, sententia autem potitus deo et praesenti legi gratias*
habeat, quae iia et ius custodierit atque sola impensa eum mullaverit, qua quidetn non lex, sed ipte sese
absens mullavit.
Quodsi neuter compareat, neque viclor neque victus, qui quidem fatali die introdnctus
deinde praesto non fuerit, sententia victrix rata maneat.
Ceterae autem omrtes qtiae de appellatiombus
scriptae sunt leges firmae sint, el quae ad tempora appellationum et quae ad rdiqua spcctant. Hanc
enitn legem diserte ae iis ferimus qui post causam faiali die introduclam praesto non fucrint, nec qukquam ex ceteris legibus aut temporibus appellalionum vel abrogamus vel immutamus, immo ratas eaf
1 hanc quoque per legem reddimus.
Vernm iilud quoque praeterea constituere aptum est, ut si qviden

j Be T>7 Sixp Ecl | " 9 imUvroi Ecl | 12 xa

(xijv L*) iavtov ifi*' L (xrjy iavxov Stxrjv Baloander) ||
13 fot om. e\\ 14 anoXtfinavta&tu Ecl. \\ 20 ITJV 8lxrjv

om. Lc l 43 0 0* La || oi om. EcL

3 qnodam paruo R | 4 *considerauimus libri^ 5 niaoit YT\\ 9 intulit Rh || 14 7. circa ocrtamina inferiorto
etiara Jl Q 15 certamina] ccrtamen tamen Ffl 16 cauwa
vulg. B 18 hia qui ctiam V etiam ia qui Rx | 20 factis
6tt ter. V1 g 21 occasionem V | 22 Becundum] tet Rx \
24 omnino ille] ille omnino VT\ contingit V\ 26 grv
tian V 8 28 in om. R g 29 ae om. libri, pott abieM
add.vulg. J| abens V |j 30 uictorum.F fl 33 firmii tdl
Osenbruggen || 36 deserint Ffi 38 etiam] et FJ 43 eootingit R

AD APPELLATIONBM

291

Nov. XLIX 1. 2

frjwov rvx*iv xvglne anoyaivoiarit avroiie rae vixae,

declarantem eorum victorias, his eos frui (nihil enim
rovrav aixovs anofavetv {ovSiv yag tav fjSi] meorum quae iam determinata suut commovemus); si
nt^aauivav xivovfiev)' ei 8i fri/tsxQ1 w rjQTTjvrai, vero hactenus pendent, _ biennio instante et nondum
TJ?S fattla: dvtarafidrrjs xal /irjnof napaSpauovoTje, transacto, nondum decreto firmatae, etiam istae ean8i xijjs rfnjfov xexvfjtofievye, xal nvzai T^S avzrfi 5 dem mereantur examinationem, et ita potiantur victovhatoav igerdoecos, xai ourcog anoXaverotaav oi rea sententiis, si eas recte habere monstraverint.
xav \frjtpo>v, stneQ xavxas OQ&COS S%tiv
CAPUT II.
Kaxtlvo 8i
f
x<j>8e x(>yvat iteosxs&fjva^ x
Blud etiam iudicavimus hnic oportere adici legi.
fp
jyQ tjStj yeygdtpafuv vofxov povXofisvov 10 Quia enim dudum Bcripsimus legcm volentem ex proi*ttiio%ei(>covfirjSefiiav yivea&at ovyxqtoiv, affl ix
priae manus scriptura nullam tieri comparationem,
fiovav iwv dyooalotv, oQiouev 8i XTJV xwv nQayfia- sed ex Bolis documentis publice cclebratis, videmua
to>y niiqav Seoftivyv nqoit\xovar\i inavog&coaecos iv
autem causarum experimentum egere competenti corT<$5 voficfy xai TOVTO dg aixrfi rijs rdtv Stxa^ofievcov rectione in lege, et hoc ex ipso litigantium inveniQas, inavogd-waat, avrbv xaxa TOVTO flov- 15 mus experimento, emendare eam secundum hoc voio a%r]^a. nokXaxts ya^ ngoxoftiaae TS iSto- lumus schema. Crebro namque proferens quidam
r ovu(l6laiov xai i avrov notoyftevoi r\ ti]v ivcuiusdam manus documentum et ex ea faciens aut
aya>yTn> 1 T ^ Tv 0lKeio}V Stxaiav catoSti&v, insiSt]
conventionem aut suarum allegationum probationem,
et
^ amrji x (?o* tb ivavxlov (ISQOS nqoexofiiae yQa.fi- cum eiusdem manuB adversa pars protulisset litteras
sha vo/xifiov avaraaw ixsT&sv TJPOVI^&T] yl~ 20 et legitimam probationem exinde vellet fieri ex quiif cov avxbt 6 avrtTsrayfievoe avrq> itooxe- bus ipse adversarius illud optulerat, ille utebatur
v, 6 Si anixixqnTo xco v6fiu> xiji Stiv i^ ayo- lege qtiia oporteret ex publice confectis documentis
v cvftflolaltov ysveo&ai TCCC avyxQiaus, a1 oi fieri comparationem et non ex aliis quae a quo1 iwv avxoyqatptov. 0eonto/iev xoivw, stjtoxe xoi- 1 quam scribuntur. Sancimus, si quando aliquid
evxo T avft^ait] xal xte /3ovlij&eiTj ngos avxa xn 25 tale contigerit et quispiam voluerit secundum eas
na^a xov avzt8l*ov TiQoxouio&ivxa yoaftftaxa ytvsquae ab adversario prolatae sunt litteras iieri cxamia&m rijv iixaaiv, r(tij SiafiaXXea&ai \oixo tot ovx nationem, non accusetur hoc tamquam non recte
i$9u>i ytviftsvov. q>r yap av avtbi maxevoi xai S sit factum. Cui enim ipse credidit et quod protulit
itQoxexofnxe xai - | ov xa otxsia intQQtovwat. Sixnia,
[is contra quem] et ex quo suas affirmat allegatioxovro ovx av StaflaXXoi ovSi xaAvffets xrjv^ aiyxQi- 30 nes, hoc non accuset [accusandum] neque prohibeat
civ rmv y^nfifiaxwv yevta&at n^bi avxo, xav ei xv- comparationem litterarum ad eum iieri, licet contingat
xot xa&$<rxa>s itiioxeiQov. ov yaq av aixbt iavxqi
esse documentum manu cuiuscumque conscriptum.
noltfioltj xai antQ iffxvgi^exai xavxa SiapaXXoi.
Non enim ipse sibi resistit et quae affirmavit haec
2 Ei di xal ix Srjfjoaicov aQxeiav nQoxofiio&eiTj 2 accusabit. Si vero etiam ex publicis arcbiyis
iii^iijs, olov anoSe&s xijs rgandTje TWV ivSo^oxa- 35 proferatur charta, veluti desusceptum mensae glorioXOJV inaffxf* foftev yap Stj xal roixo ^tjxrj&dv), xai sissimorum praefectorum (novimus enim etiam aliquid
TO ix xuv Srjiioaicov ngoy.ofn^ofievov xai Srjjuoaiav tale quaeaitum), et quod ex publicis profertur et
v fia^rvQiay xal xovxo 8exxbv elvai ngbs xat avy- publicum babet testimonium etiam hoc Busceptibile
eap. II exlat B 22, 3, 1 (_5* p. 132 Zach.). Epit. ex Theod. habet B* ib.
xictorcs iam antea sententiam consecuti sint, quae ipsis victorias firmas reddat, his perfruantur (nihil
enitn eorum quae iam delerminata sunt movemus); stvero usque adhuc pendent bieunio durante nequedum transacto nec vero sententia iam confirmata, illae quoque eiusdem examinis participes fiant, alque
ita demum qui vicerunt sententiis perfruantur, siquidem eas recte se habere ostenderint.
II. oed illud quoque huic legi adiciendum exisHmavimus: quoniam enim iam legem scripsimus
quac ex instrumentis propria manu scriptis nullam fieri vult comparationem, sed ex solis forcnsibus, vidanus autem rerum experientiam idonea emeiidatione legis egere, idque ex ipso litifjantium experimento
rcperimus, cmendarc illam secundum hanc formam volumus. Saepe enim prolato ahquis chirographo atpe cx eo vel actione vel allegationum suarum probatione petita, cum etusdem manus litleras pars adv<rta proferret atque legitimam probationem fieri vellct X tllis quae ipse adversarius sibi protulisset, is
qxddan aoutebatur lege quae ex forensibus instrumentis fieri comparationes nec vero ex chirographis iubet.
1 Sancimus igitur, si quid eiusmodi eveniat ac veht quis ad ipsas litteras ab adversario prolatas
cxamen institm, ne id tamquam non recte factum insimutetitr. I\lam cui ipse fidem habet quodgue protulii et unde propria iura corroborat, id non potest insimulare neqtte quomnus comparatio litterarum
cvm illo fiat prohibere, Ucet forte privata scriptura sit. Neqne enim secum ipse pugnabit et quac affirt mat ea insimulabit.
Quodsi etiatn ex publicis archivis charta proferatur, veluti apocna mensae
glorionssimorum praefectorum praetorio (scimus enim de hoc quoque guaesitum esse), etiam quod ex
fublicis monumentis proferatur et publicum habeat tesiimonium ipsum quoque ad comparationes admitten1 tq. yriaov ~ rt8tj om. L f| 2 anolafitiv Be J 3 fjoTT-TCU EcL I 5 avxat) avxais L | 6 anoXaflixwaav L \
7 vn>nai*&t*t Ecl.\ avxae Bc Ecl. \ 10 voftov] Cod.A,
1\, .9111 aiyxptotv] ti ftrj aga x(>iS>v fta^xvpotv vreoyptifiii (xovot \Sx<oot
\x
B?)
) xa xeifbypay>a
xfypy
xai avxol oi
ts awofwXoynaovatv (owofoioyTacaav
(owofxoioyTiacaaiv Bf) oxt
iTttyoaymv, fj aQvovfitvot ntpl TIJC ioiat 0- anb
U^ ano Bf) cvyxQlotcos xa>v i8io>v yf>afifiaxo>v iXiyxVuetv add. LB (petiia tx B* 22,3, i p. 518 ad Cod. 4,
11, 30) | 13 tnavopfraJoecos nQOirjxovajjs Bf' \ 14 T^fi
w. V | 15 avtqr Bf (j 16 i8i6yqa<pov Bt \ 20 yivtf&at M) ytvtofrai LB \ 21 avxbs] b avxbe L g avxtp]
iilad (i.e.avrb) e \ 24 rolvvv om.B'C (| 24*7- T OVUfititj tounno B? n xotovxov avfipnirj B* || 28 ntaxn/ei
lli' \ 29 Slxaia om. B$ fi 31 yivto&cu Bf || aixb) eum

(i. e. avxbv) c H 32 xa&saxbe B* \ 35 anoSe^it] ano*'

L et sic infra (ano8exrrji ? corr. L*) aji6Sette xts Bt ||
36 inaQxcov Bf} vnaqxov MLB* |j xovxo] aliquid tale
(t. e. n xoiovro) e
1 sq. enim orum (orum enim F 1 ) V\2 detcrminanda
Rx j 3 pendent actenus R\A nondum] et noudum vulg. ||
de cetero V | 5 mereatur Rl |] uitorp V Q 6 monstrauerit V 1 13 agere Rl | 19 diaeraa K | protulisse R j|
22 oporteret R vulg.] oportet VT | 24 Sancimus] igitur
temere add. Beck Q 24 sq. tale aliquid R || 28 oui] oum
R1 B 29 is (his Rx) contra quem /i6ri, om. Btck \ et om.
RlV% IUOS F|J 30 accuset] alleget V* \ accusandum libri,
om.vulg. H 31 eum] id Beek I 32 manus V \\ 33 rcaifltet
vulg. 1| 35 deausceptum V\ desuscepto RT vulg.

Nov. XLIX 2. 3

292

DE HIS QUI IKQREDIUNTUR

XQioeiS xl&BfiEV. navxaxov yap xo tije nnonjioirjaeois esse ad collationes manuum ponimu3. Ubique enia
fiKtovvxr.i Tt).r]fiHtXrifia xai xbv ooxov dtdovat xovS lalsitatis peccatum odio babeutes ct iusiurandum
avXE^EXatflvxai xa yqdfiuaxa vEvOfto&Exfpenftev xnl praebere (iiscutieutes [eximeiites] iitteras eaiicivimus
--- Jt" nyooaiatv fiovoiv ovfifioAatcov naQa&EOiv Eit- et ex publicia sulummodo documentis comparationera
ujirs xgnxeixat dta navxcov o voftot dxst- 5 permisiinus. Quapropter valeat pcr oninia lex illa,
s, xfje TxvQovOTjs vnoSiatQtaecus dmxt&e/tevrie avxip,
praesenti subdivisione delata ei, iureitirando tameB
xov itivxoi uoxov xa>v avyxqivovxtov ix io6nov navcomparantium znodia omuibus pcrbibeado.
XvS

OlSoftEVOV.

CAPDT IIL
^ 'EmiSrj Si qfiE?s vnco EvXa^sias xav Stxatouivaiv
Quia igitur nos pro rcverentia litigantium volumus
tflovX^&TifiEv ei&iie iv noooiuioit xrfi Sixrjs ofivivai 10 mox in principio Htis iurare litigantes, actorcs quitoi>e ftiv Sttoxovxas d>t ov avxotpavxovvxES dndyovai
dem quia non cahunniantes inleraut lites, fugicutcs
tas Sixas, xovs Si tpiiyovxae (oi otorxai xr,v anoXo- vero quia creduut satisfactiouem competeuter sc fayiav ftexa xov nooirixovxos ixoulo&ai dXX' ovx 1'VEXEV cere et non causa coutentionis, et banc coramiinem
ftXoveixlae, xal xdvxov xoivov dfrifiB&a xbv vbftov
posuitnus legem contra omuera personam mudis omniKTa navxbs nQosdmov nnvxdnaaiv ovSsvi xovxo avy- 15 bus hoc nulli concedeutes; illud quoque adicimus,
xaqrflavxEt, xdxBivo fiivxotys TiQosxefrEixafiEi; aiire
ut &i quis probationem petierit quemquam saorum
ti TC dnoSei^eit dnaixoir) xtva xiov oixsiwv Xoyiav f; sermouum aut litterarnm, iurut prius, quia UOQ diyoafifxdxov, 6(ttwvcu JIQOXEQOV ainbv a>t ovx dva~ latiouis causa boc agit (multi namqne sola iuiuriae
poXrfi tvexa xovzo nqdxxEi' noXXol yap fiovrji v^oecos causa, et niaxime super uobilibus mulieribus, sive
trtxtv, xai fidXtaxa dni xd>v aEuvoxiptov yvvatxiov, '20 litterarum probatio obiciatur sive alia quaelibet causa,
tixe ypnftfidxtav ani>Set!;t: UVXIXB&BIT) tixt ixiont oi- ad iusiurandum boc concurrunt, ut IU uno uegotio
aiovv aixias, ei&ls inl xbv Soxov xovxov xpixovaiv,
frequeuter iusiuraudum praebeatur):
<o:re dni fttns vno&tasas noXXdxts opxove SiiSoofrat'
k
1 d eanitp[itv xavxrjv dvatoouvxet xt?' vfloiv xni ov 1 sancimus hanc perimentes iniuriam ct nolentes
/JovXo/tevot noXXdxts dnl xtje aixrjs vno^ioEOJt oQxovi 25 crebro in eodem negotio iusiuraudum praeberi, (tit)
napexto&ai, aiexe ixdxspov fidoos, rjvixa xo fup xbv utraque pars, dura uua quidcm de calumnia sacran*oi XTJS xalovfirlas OQXOV bftvvoi xb Si xov negl
mentum praebuerit, alia yero quia iustam putans
rov Sixnlnv vofti^stv xijv dvxioQtjotv tlvai rrji Sixrje, rcluctationem esse litis, adlciat quia in tota iitc, sicttposxi&evat de 4v dndar) rij dixrj, etnoxe ^rjxrjOBitv ubi quaesierit probatiunes advorsarium suura, non
axod'situ xbv dvxiStxov xov avxov, oi xaxd 7iod-30per occasioncm dilationis hoc facit, sed pro vcritate
ifaoiv inEQ&iaeui xovxo noiil, dXXa xnli dXj]d*ia.rt oecessariam sibi a BUO adversario exbibcndaro putans
avayxalnv aiixio xijv naoa xov oixtiov dvxidixov So- probationem. Et si boc iuraverit Bacramentum, nettqoofitiTjv vofii^oiv itnuSEi^iv. xal i xoviov bfw* quaquam penitus, licet crebro requirendae sint prooits xbv opxov, ftrtxixi navxeXcas, xav ei noXXtixit bationes, ab alterutra parte expeti sacramentum, sd
imt,7]rrtaiiEv dnoSei^EH, jinon fraxioov fiioovt drtaf 35 dari probationes et non crebro cogi qucudam sacnttla&ai xbv oqxov, nXXn Sidoa&nt xdt anoSti^tts xal
menta subire, gencraiiter semel huiustnodi sacramcuto
fii] noXXnxti dvuyxdi^EO&al xtvat boxovt vrtEXUt', yi'
perbibito.
<xa> ana^ xov xoiovxov OQXOV StHo/iivov.
eap. 111 extat B 7, 14, 21 (inde in Ecloga lib. 1X Bas.; ef. HcimbacK.)
dum esse statuimus. Cum enim ulique falsi crimen odio habeamus, et sacramentum. praestare eot qui litleras comparcnt sanximus et collationem ex forensibus solis vistrumentis faciendam tnlroduximus. haqut
lcx illa per omnia valeat, adiecta eidem praesenti dislinctione: ut lamen sacramentum eorum qui compttrent omnibus modis praestetur.
111. Quoniam vero ad religionem litigantium augendam stalim in primordio litis iurarc voluimus
actores quidem se non per calumniam liles deferre, reos autem se pulare defensionem sese uti dtctt
faciuros esse nec vero conlentionis causa, atque hanc legem communem adversus omnem personam luli'
mus nemini omnino id permitlentes; sed illud quoque addidimus, ut si quis probationes exegcril ab nliquo
scrmonum aut lillerarum suarum, prius iuret se non dilalionis causa id agere, cum multi tantum iniuriae causa, maxime in mulieribus honestioribus, sive littcrarum probatio opponatur sive altcrius cuiusvis causae, statim ad hoc iusiurandum decurrant, ita ut in una causa sacpius sacramenta praestenlur:
1 sancimus hanc iniuriam tollentes atque in eadem causa saepius sacrammta pracstari nolentes, ut vtraque pars, ubi altera de calumnia iusiurandum praesliterit, altera se putare iustatn esse causae refutaiio
nem iuraverit, addat se per tolam litem, si quando probaliones ab adversario suo exigat, non dilationii
causa hoc faccrc, scd quia revera necessanam sibi esse putet probationan ab adversario suo damiam.
Et si hoc iusittrandum turaverit, nullo modo amplius, quamvis saepius probationes requirantur, ab allen
parle iusiurandum exigalur, verum deniur probationes neve quisquam cogatur sacpius sacramentum pratstare gcneralitcr semel huiusmodi iureiurando praesiito.
1 sq. rb nXrjfiftiXrjfid] xa 7tXrjfifitXf]fiaxa B \\ Lx g 32 avxd) L*\ alxy MLXB* EcL H 33 ifiocu Etl. |
7 ix nnvxbs xpmov B* (Zach.) H 8 itSofiivov A/De] yivo~ 35 in^Tjxrfliiev MB\ tnityixri&ticv Lf quod nueio t*
ftivov L [| 9 Si] xal Ecl || 10 Trttc iixaii L" || opvvvai M\ prautet | 37 xtrat} qucndam c
fuv dtxa&ftivcoy ad<{. LDe ErA.{cf. tr) l| 12 oXovxai L*
Ecl. s) otov x$ MLB || 13 tvtxa B\\\\ VO/IOP) Cod. 2,5S, 21
1 collationis V\1 hodio VI 3 eximentcs dtl V* (*
15 navxanadtv] iriol yidrxcjv Ecl. \ 16 nfosx$9ilxaftev eximentea vulg.) g sanccimus R% | 9 rubr. De iureinrtnda
{nQottd-tixajiav Bf Ecl.)\ Cod. 2, .>*, 1, unde. nQoxt&alxa- propter ealumpniaxn dando R marg. | Yoluitnus vulg. \
fxtv mnht Znchnriae | cos Erl. || 17 dno8iiett M] nn6' 11 fngientis V \ 12 fucere se R \ 13 oontemptionii R |
3*itv LBe dn68uiS Ecl. \ 20 Ivtxa B || 21 anoSti^Ban
14 perosonam li* || 15 leg. adiecimus? | 16 petient V\
Eci || 22 ei&is om. P || 24 9t<JniZ,ofiev\ ovv trmtre add. 17 lermoDum aut R* in ras. 5 titt. | 19 et maiime) ho
cum flnloandro vulg. || ov\ oi L \\ 25 floXofnvot M\ 27 xa> agit V B 25 ut add. vulg. g 26 de om. IV g 29 icaa
Xovftviai ML, avxoyavxins L $. v., B ^Oftviei Ecl. Q xo\ om. V 8 31 auersario R* \\ putatis R | 35 dare V\ crcbrt
tbv L || xbv om. Bc Ecl. || 28 Sixata Be | 29 n^OTB^rf om. Rl H quuadum R || 37 peribito /?] prohibito F1
vat L B itf om. Eel. D ndotj Bfl30 xbv om. Ecl. || avxbvi praebito V*vvlg.

APPELLATIONES EX V PROVINCIIS

Nov, L

293

(EniJLoyos.)
Ta totvvv nnqaaxn%ia fi/uv xnl Sta
( E p i l o g a s . ) Quae igitur visa Bunt nobis et per
xaiSs tol &tiov $rl).ovnsva vofiov ij oi) VHCQOXI] anaoi
hanc sacram declarata sunt legem, tua celsitudo
noir;anrt ipartga iSixrcav itng' aitfjs xaraneftnofteomnibus faciat manifesta edictis a 66 directis, ut
vmv, ojijs nnvtni ytroiaxeif in na(>' rjfxwv vevo/joomnes agnoscant quae Dobia Bunt placita
9rn,/iiva.
Dat. xv. k. Sept. CP. post cons. Beli- 5
Dat. x. kal. Septembres CP. p. c. Belisari T. C.
sarii v. c. anno II.
[a. 537] anno secundo.

L.

Auth. XLIX

H AIATAEI2
R APPELLATIONES EX QUINQUE
TATTFJ TA2 EKKAHTOY2
PROVINCIIS CARIA ET CYPKO
AIIO T2N IIENTE EriAPX12NioCYCLADIBUS INSULIS ET MYSIA
KAPIA2 KAI KYflPOY KAl ET SCYTHIA APLJD QUEM OPOftT2N KYKAAA2N NII22N
TEAT EXAMINARI.
KAI MY2IA2 KAI 2KY0IA2,
nAPA TINI AET TAYTA2
EHETAZE20AI.
15
Imp. IustinianuB Aug. Bono quaestori Iustiniano
'0 aixbt fiaotXfVi livvq? xt[> irSo^oxaxttf
'Iovartvtnvqi exercitov.
exercitus.
'loiitv itQibr^v O^tiav Tienoirjiivoi Stnra^iv,
Scimus pridem sacram facientes constitutioncin,
rv tr, ar\ ivdolioxrxt nnpnStSioxnutv xoe ntvxa xavEecundum quam tuae gloriae tradidimus quinque
ia: "inngxias, kaoiav is xai Kvnoov xnl tas iv 20 has provincias, Cariam et Cyprura et in circuitu
xixlqi xtifiirnt vi,qove xnl nod yt Mvoinv xt
positas insulas, insupur et Mysiam ac Scytbiam,
xal 2xvfriav, i^ </i jtXtiv nvxhs vnh %v> a0 *v~ &^ constitueudnm eas sub tua gloria, adicientes
Sohnr^t, TtQOi&tt-rei oisit xni TS ixxXr}iovt yiet sub appellatioue factas causas per memoratas
tofiims Sixm xnrn rns tiorjfiemi innoxias fir,xi-zi provincias nequaquain ad floriosissirnos nostros praeTtQbi lolt ivSo^ornrovi t]fuiiii> indoxovt, aX)ja itgbs 25 fectos, eed ad tuam rcmitti magnilicputiatn
Quia
T^V arp> dnmt/iTiiofrat fieynXorxgdnetnv. 'Eneidh xoi- igitur multi adierunt no8 ex Caria et Rodo et Cypro
*w m>).)joi noor,Xl>ov r,fi\v -tiuv ix Kaoirti xnl 'PoSov difticultatem patientcs et dicentcs cogi se frequeutcr
t KvTigov Svtxeoairoires xal f/taxovrei avayxtiebicmis tempore veuire ad Scvtbiam et My8iam, ubi
ci^n TioiXrixte xni"x^tfiuivoe woa yiveod-ai xma zr,v dcgis, et ibi appcllationea wrto neque pro magnis
2xv9t5i> xnl Mvawv, iv&n Stnyu*, xaxtiot ras ixxXrj- 30 pecuniis exerceri, et periclitari etiam maria transTOI-J Xaott oiiSi vneg fteynX<ov xQi/'"toiv iyy\'ftvu^Bivt
cuntea longa et venire ad provincias a barbaria inxi xiiSvvniiv xai ntiJtyn Siazitgutvxne fiaxqh xni quietalas, propterea perspeximus banc lcgem scriae
djixrovuirmt f.ie x"''Q wo ffnofidpcav ivoxXovfte~
w;, 3t(t tolxo awiiSoftiv xvvOe xbv voftov yQtiyai
Nnv. L (== Authent. XLIX), qunm in praeco CLXVIII novellarum txemplari perperam nnvellae XLI lalint
trriptae locum occtipasse vidinms p.'H)], suo loco reptlita est in M, omissa in L, neque in H (!), 2,3) agnotr.i nisi
olieno illo lorn pnxitam rx indice Rryinne apparet, ubi ad nov. L notatur ovSi avxtj xtixai (Ueimbach 'Avixd. II
p. 2-10). plt. Theod. 50, Alhan. 7, 4 (om. lulinn.)
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarata sunt, tua sublimitas
mnibus munl/csta faciat ediclis ab ipsa traiismitlendis, ut omnes cognoscant quae a nobis sancita sunt.
L.

JJAEC CONSTFTUTIO DISPONFT DE APPELLA770NIBUS EX

QUINQUE PROVrNCIIS CARIA ET CYPRO ETCYCLADIBUSINSULIS
ET MYSIA ET SCYTHIA, APUD QUEM EXAMINANDAE SINT.
Idem Augustus Bono gloriosissimo quaestori Iustiniano exercitus.
Scimus nox nnper sacram conslitutionem fecisse, secundum quam tuae gloriac quinque provncias tradidimus husce, Cariam et Cyprum et quae in circulo iacenl (Cyclades) insulas, ac praeterea
Mijtiam et Scythinm, ut sub tua gloria haberciitur: ubi adiecimus, ut appeUaliones quoque in provinciis
quat diximns fulurue non ampuus ad gloriosissimos noslros praefcctos, sed ad tuam remitterentur
naynificenliam. Quoniam igilur mulli ex Caria et Rkodo cl Cypro nos adierunt indignantes qui dicercni taepe stse ipso hiemis tempore cogi in Scyiharum et Mysorum terram, ubi degis, proficisci ibique
appel/aiwnet forte ne de magnis qvidem pecunits exercere, el periclitari et maria traicientes mngna et
in regiones a barbaris infcstalas venientes, proptcrea visum esl nobis hanc legem scribcre ad tuam gloI tpil. om, D || 3 ai/rols Z | 4 nag' ypaiv om. L ||
S da. XT. k. sept. CP. M\ dat. x. kal. scpt. CP. c, id.
Alh. (l-tifatvTj&ti /itjrl ctjxitftflQifp Theod, {om. Iul.) J
p5it Us uiliurio u. ann.ou. 1/, p. o. Bilisari uo. anno
tuuDilo s, dat. pot cons. uilisarii iterum Iut.P] dat. poat
CODJ. uiliiarii Iul.tw fttta i't]t> VTtaxilnv BtXiaaqiov Ath.
Throit. | 8'// Jmrnjis rtgnt Bovov xoiaioiaiQn exercitov
tiixtn ruhr. nor. XLJ ML \ 17 exeroitct; p. 262^, 9]
/UfniTPV il/|j 18 iulTa$tv] 'jte/ rijertapSe yrjaiv ^TS
htyiypanxnt Lex ut Bunut t; fj nqxh Rccte (rest cod.)
*b: -'tchol }fin mnrp. cf. nd nov. XLl | 22 ift q>Tt
U nrf.2B2,H)l /f' ^ if t 23 lyxXrpovs M \ 25 vna^
t<nt H (c/. ad p. 262, P) | 29 *ai xryos) *ai om. f

\ iussa F fl 4 placida V Q 5 subscr. exhibet Bamh. I,

om.RVTaU \ bilisari Damb. $ 7 nov. L-*Auth.XLIX
om.Jl, habet tf.Sb* ipost Auth.XLIV)\\ ty XLVllH
V, rubr.om. t | 10 misia et icithia V |) 16 iuat. aug. V
i. a. t H *iustiniani libri | 20 oaryam t caria V || circuita V I 21 misiam Ntob. Diissiam / tniaya V (1 sithiam
t Neob. ythytiam K || 22 constituendam i 1 || 23 mcmoratura V | 24 profectos V || 25 Quia igitur quia V ||
27 fatientcs t Neob. 8 oogi se] cogiBso V oogcre se (
Ntob. | 28 bjcmii V t \\ scytbyam V sityam / Q misiam
VNeob. nisiam t | 29 dcgis vulg.) degcs libri | ibi t\
nbi V Neob. H magii V Q 30 extroere vulg. | 31 inquietas libri

Nov. L

294

APPELLATIONES EX V PBOVINCIIS

rpos rf]v aijv irSolorrjxa torxz ra>v fiiv x Hxv&itts bere ad tuam gloriam: ut ex Scythia quidem et
*cal Mvaiae Stxcov tae tx ynxovcav ovaaiv TTJV oi}v Mysia causas tamquam ex vicinis existentes tua celvnBQo%ifp xa&* airijv axQoac &au, tatv aXXatv, xovxsitudo secundum se audiat, aliarum vero, hoc est ex
e'oT* xc5v ano KctQlae xal vcov eigijftevojv vr,aoyv xai Caria et praedictis insulis et Cypro (si ab initio
Kvixqov (eineQ agxtje avrat naqa rols ivSot-ord- 5 ipsae apud gloriosissimos nostros praefectos eiercerois TjficHv inaQxots rjyuvi^ovro, ix dsias xslevaecos bantur, ex sacra iussione nostra traditae proviuciae
rjfiaiv nnQaSeSoftavat xui T^S inaQxias OLQXOVXI), ei iudici), si quidem affueria huic regiae civitati, etiam
(xiv airbs ivSrjfxoirjs ravTjj xfj fiaadiSt noht, xai eas apud te moveri et examinari una cum glorioairae ino aol xivelo&ai xni it-eTn&o&cu aua xta Bissimo quaestore sacri nostri palatii in sacro audiiS^rarco
xoiaiortoQi xov &e(ov yftcHv naXntiov iiMOtorio, sicut super appellationibus posita lex explanat;
avSiroQiro, xa&aneQ xai 6 ni xalt x*XrpcoiS
1 xsiftBvoi vfTiyeiTm vvftos- ei Si nvxds ni JSxv- 1 si autem ipse in Mysia et Scythia commoraris,
&las xai Mvaias SiarQi^oit, rco xov ronov nXrjQovvti locum implenti tuum in hac felici civitate deferri
xbv abv xaxit xavxrjv xrpr evSaiftova noXiv nQosdye- appellationes, omniuo tamen residente eo una cuin
a&at xae i<peoeis' navxcos ftevxot yivofisvov aixbv 15 gloriosissimo nostro quaestore audire negotium senfia xc? ivSooxaxq> rjuoiv xoiaioxcoQi rfji vno&iaetos
cundum talium examinationum scbema, et non honxgoao&ai xaxa x6 xotv xoiovxtov i^Bxaaeav ox*ittn> mines sustinere praedictas difficultates, sed ab eh
xai firj xovs av&Qojnovs xas ei^fiivm inofiivEiv Svs- communiter secundum quod prius a nobis dictum
s, aXr vn' aixole xony xaxa xb ^un^oa&ev est iudicari, GO quod placuit nobis ita ordinare lectem,
ctprjfievov xQivea&cu,^ Sla. xb naQaaxr,vai TjnlviOut cuBQ plurima et maiori subtilitate et auctoritate
xfiiat xbv vofiov, okxs ftexn nXsiovoi xe xai negotia exerccantur.
f^
axQifleicti xat av&evxtas xas vjio&iaae ttyai2 vl&od-ai.
Ei Si avxbs Soir;s xbv Sixaaxrjv inl
2 Si vero ipse dederis iudicera in memoratis snpexcHv ei(n}fiva)v k'finqoa&ev inaQX"^v, o ^Vv xd&v
rius provinciis, qui locum optineat tuum in civitate
inixtov xi)v aijv xaxa xijv eiSaiuova nvXtv axQoaae- 25 felicissima audiet, Becundum quod et gloriosissimi?
%ai, xa&a xal ni xa>v ivSol-oxuxtov inaqxav VBVO- praefectis solitum est. Si vero incobari apud tuara
/uiarm. ti pavxoi ao%&T]i>ai napa xfj afj dvSo6xt]xi gloriara contingat litem hic lorsan inventam, deinde
avfi^alrj xrtv Sixrjv rxav&a cot eixbs \vQtaxoudvrj,
ID medio propter militares expensas proficiaci, eaa
tlra Iv fitoio Sia xas axQaxttoxtxas Sanarae dxot]fiTj- sine dilatione compleri apud eum qui tuum optinet
ffrti, xavxrjv afvnsQ&ixtQs nArjgovo&ai jtaga xcp xrjv 30 locum, sicut eam xpse audiebas. Si autcm ab iuiUo
a)p> fyovxi xniv, xa&itneQ avxrjs xai avxbs TJXOOIO. non apud gloriosissimos praefectos appellatio ex aliei Si tiQxn* v nn(>n xols ivSogoxdxois iziagxo^ V quibus provinciis remittebatur, sed ln aliud forum,
(peott t'x xiveov inagxHuv aveniftTtexo, aW cts Sxsoov antiquitatem penitus non novamus.
8ixaoXT;(>iOi>, xrjv agxawxqxa jravxsXcoe ov xaivt%Oftev.
CEntXoyos.)
Ta xoivw nayaaxavxa rjfiiv xaiZb (Epilogus.) Quae igitur placuernnt nobis et per
Sia xovSe xov &sfov SrjXoiftBva vbfiov r\ afj iv8o6xr/S banc sacram aeclarata sunt legem, tua gloria operi
tqyq> xal niqax* naqaSovvai xal naoaqniXazxtiv eie xb effectuique contradere et in perpetuum senare feStrjvBxis ansvaaxoi.
Stinet.
Dat. [xv.] k. Sept. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat. kal. Sept. CP. imp. Iustiniani pp. Aug. annoxi.
anno xi. post cous. Eelisarii v. c. anno II. ind. i. [a. 537] 40 p. c. Belisarii v. c. anno secundo.
riami vl lites quidem qiiae sunt ex Scythia et Mysia utpote vicinis tua sublimitas ipsa audiat, cctcrat
vero, id est quae ex Caria et insulis guas diximus et Cypro deferuntur (siquidem eae^ ab initio apud gloriosissimos nostros praefectos agi solebant, ex sacra iussione noslra provinciae praesidi traditae), si tpse
in hac regia urbe verseris, apud te ipsae quoque moveantur et examinentur una cum gloriosissimo qvrntstore sacri nostri palatii in sacro auditorw, qnemadmodum etiam lcx de appellationibus lata exponit;
1 sin autem ipse in Sct/thia et Mysia commoreris, ad eum qui locum tuum m hac felici urbe obtinet deferantur appetlaliones, tlle tatnen utique una cum gloriosissimo nosiro quaestore causam audiat secundum
formam tatium cognitionum: neve Jiomines molesttas quas diximus subeant, sed communiter apud eos secundum id quod supra nobis dictum est iudicium fial, propterea quod nobis ita legem instituere placyit,
2 ut maiore cutn diligentia et auctorilale causae dinmantur.
Si yero ipse in provinciis supra dictis
dederis iudicem, is qui locum tuum in felici urbe obtinet causam audiet, stcut etiam apud gloriosissimos
praefectos fieri soUt. Si tamen conligerit ut incohetur lis apud tuam gloriam nimirum hic versantm,
interea autem ob mililares annonas peregre abeas, haec sine vxora apud eum qux locum tuum obtinet peragatur, quemadmodum eam ipse quoque audicbas. Quodsi ab initio non ad glortosissimos praefectos appellatio ex quibusdam provincits^ remitti solebat, sed ad aliud iudicium, antiquum ius omnino non innovamus.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarata sunt, tua gloria
ad opus effectumque adducere atque in perpetuum custodire studeat.
3 avxrjv] iavxrjvp. 262,19 | 5 avxai M ipsae (i. e. avxal) r l 6 vnngxote M(c/. arf262, 20) j| 8 avxoe om. e l
9 vnb aol Me] inb aov libri p. 262, 22 (c/ v. 19) | xco
ivdooxaxa> rjfidiv xoiaiorcoqi M (ted cf. p. 262, 22) ||
11 aaditoria M p. 262, 23 \ xai om. Me 8 12 voftoe]
nov. XXIII e. 4 (c/. Cod. 7, 62, 32) g ini ^xv&lae xai
Mvaiat] in Myria et Soythia r jj 15 yivbfitvov avxbv]
residente eo s (] 25 xrjv tiSaiuova xaixrjv rtoXtv cum
Haloandro vultj.fl26 irtl xwv ivSo^oxaxoiv vnaqx&v ^i
na^a xiov iv$ooxaxav vnaffxoiv Z-p. 262,30, ncc^a xtp
ir8ooxaxq> vnnQXV (^^XV B) M& '&> gioriosissimia
praefectis c R 30 xavxrtv prioribtu iungit Zachariae |
32 vnaQxoie M g 39 xv k. sep. (sept. p. 263,6) CP. Mutroque loco, k. Sept. CP. e, quodpropter indictionem p. 263,7
in M notatam recte probat Zachariae, firjvl 2tnxtfiP(>l(Q
Ath. Theod. H imp. dn. (dn. om. c) instin. pp. aug. onn. xi
Mp. 263, ( e t f (JaatXe&S 'Iavaxiviavov xo ta {it cod.)
Ath., om. M hoc loco, Theod. | 40 p> o. Belisarii uc. anno
secundo g fisxa xqv wtaxtlav BtXtaaqlov xb {ixove

Thzod.) /?' Ath. Theod., post Bilissario uo. conss. innB

(sic) M, post Bilisario uo. consg. ind. 5 M p. 263,1
1 ut} et V | sojthya V soicjs t J 2 mi*ia t minit FI
eiutens / [| 3 est om. V | 5 ipsae Biener] ipsas libri \
7 afuris / \ huius /* | 8 ea t \ 9 in sacro nostro uditorio / H 10 auper Neob.] inpra (de . v.) t,on.V\ 12 MjfU
et Soythia vulg.} misyam et gitbyam t miiiam et ijticiuua
V\ comoraria V\ 13 implet / | 14 reaindente eo V tf
scindente eo t residentem eum vulg. \ nna cum] unia
K|j 16 omnes 11 17 praedictas om.taL | sedj ri (AVoi-|
18 a om. /1 20 maiore V\ 24 obtinet vulg. | 26 olitno)
et solutum V | inchoari V g apud om. V | 30 ndieb*'
F* | 32 alium libri | 37 contradere Neob.] conienitn t
tradere V |) 39 dat. (data /) kl. septemb. (septeb. t) apVtNeob. | imp. instioiano tNeob. itcpr. iust. V\ pp^
t Ntob. \ 40 po. btlis. uo. anno aeonndo / Neob bilti*Hc
reliqui* omissis V

Nov. LI pr.

295

SCENICAS NON SOLUM

LT.

NA

Auth.L. Coll.V tit.4

ITEPI TOY TA2 E n i 2KPINH2 R SCENICAS NON SOLUM SI FIMHTE EITYHN MHTE OPKON DEIUSSOREM PRAESTENT, SED
AIIAITEI2@AI I1PO2EAPEIA2. ETIAM SI IUSIURANDUM DENT,
5SINE PERICULO DISCEDERE R
V avrbi flaotXevS ^ltoavvr^ inagxv ngaixtoglav xrfi
Eio xb (}', anb vnnxtov xal 7ta.roi.xup.

Imp. Iustiniauus Aug. Iohanni pp. secundo.

(Ilgooifiiov.y
"Ioftev rtgdrjv jienoirjftevot vofiov
(Praefatio.) Novimus pridem facientes legem
anayooevotna ftrtSsrl 7taggr}<s(av tlrai xas eii axr\vi^v interdiceutem nulli licentiam esse <in) scena detentaa
xttTiovaaS yvrruxus iyyvrjxcis eUixgaxxetv, <oe nooi-lOraulieres fideiussores exigere, quia observabunt et
iSgtvaovffi xai x'rkv daefirj 7iXrtgcbaovoiv igyaalav fteia- impiam complebunt operationem paenitentiae tempus
fiifov xatgbv ovx i'xovaat, xal noivai aiteiXrjGavxee non babentes, et poeuas interminaates novissimas lus
loxaTas xois xas xotavxas iyyvae linatxovat, jtgbt xqj qui tales fideiussiones exigunt, iusuper et ipsos fidexal avrovS xoit iyyvrtxas avEV&vvovi aniivai xai
iussores sine obligatione reccdere et nullam inferri
firfaplav ixayes&ai avrols avayxrjv TT;S XWV IXQOS-I5ei3 necessitatem pcrsonarum harum praesentationis.
tana>v xovxcov jiagnataaetas. aXX' ini xov Ttngovxos Sed in praesenti comperiraus crudelem quandam et
tvoouEv Sewrjv xtva xal ov <fog-^xrtv &7Crtoetav xnxa
iuportabilera calumniam contra studendam a nobis
xf.t TIUIV aTiovSn^Ofidvvs yivea&ai atawgoavvr,:. intitirjtieri castiUitem. Quia enim cos tideiussprem acciyp avxovt iyyvrjxas Xnufitivnv ixcoXvaafiev, ij-evytiv pere prohibuimus, invenisse illos aliam viam ad imIxiivovt extoav 6Sbv eis affefieiav ayovaav (xtCCfiva'20 pietatem deducentem maiorem: iusiurandum enim
opxov yhg avrtts ixTtettxeiv, (OS oiiSiTtoxs Jtavoovxat cas exigere, quia uumquam ab impia illa et turpi
irts aoeflovi ixtivi]i xai aoxqfiovoi ioyaaiai, xas Se operatione ccssabunt, mulieres autem cxistentes miyrvalxas ovffas d&Xiae xnl ovxat xctxwi ij-rjTUixrjfievaS seras et sic male seductas pie agerc se putare, si
liatSelv voftl^Biv tineg aoe/3r/oatev, xal iva cpvhtl-a>oi impie egerint, et ut custodiant iusiurandum propterea
i'ov bgxov Sin xovro xrp> eavxuv Tigoteo&ai aaxpgo25 suam prostitucre castitatem: cum oporteret agnoscere
ZWJ\V xaixoiye i%g7]v yivataxeiv, cotf ai xoiavxni
quia huiusmodi transgressiones ma^is placent deo
rtaqafiaaiis fiaXXov aoiaxovat #< naga xat xwv og- quam iurisiurandi observationes. Non enim si qnis
*a>v xtigfiOBii. ov yag ei xtt Ttaga xtvoe ogxov Xafiot, ab aliquo insiurandum acceperit, quia occidet forsan
tat <fovsvot(8 xv%bv rj fioi%evceiev rj xt nga&is xoiovxo atit adulterabitur aut aliquid aget tale illicituui,
aronov, Sel (pvXitxxeafrai xov ogxov ovxios aiaxgbv 30 oportet servari iusiuraudum, utpote cum sit ita turpe
T* xai nxOTiov xai eis ano}Xf.inv nyo%na. oisre i^iaxta et illicitum et ad perditionem deducens. Ideoquc liTJ ywaix/, xnv ei xbv xoioinov bgxov opioaetev, avci'
ceat mulieri, licet huiusniodi iusinrandum iuraverit,
XfOQtlv xrtt xov ogxov xovxov TXixgiai xal oojcpoovsivrecedere a iurisiurandi huius amaritudioe et caste
Nov. LI (Anlhent. L - Coll V tit.4: gloss.) Graeee extat in ML. Epit. TAeod.bl (inde B 60,38 extr. cum
tchoi, ex D citat schol Nomor.. XIV tit. 13, 18 p. 624 Pitra), Athan. 12, 2. Iulian. eonst. XLV.
pr. tumma extat Nomoc. XIV tit. 13,18.

LI.

NE A SCAENICIS MULIERTBUS AUT FIDEIUSSIO AUT

IUSIURANDUM PERSEVERANTIAE EXIGATUR.
Jdem Augustus Iohanni praefecto praetorio per Orientem iterum, exconsuU et patricio.
Praefatio.
Scimus nos nuper legem fccisse quae vetat cuiquam esse licentiam a mulieribus in
teatnam prodeuntibus fideivssores exigendi eo nomine ut perseveraturae sint et impiam operam persecuturae opportunilale paenitentiae privatae, atque poenas exlremas nos esse minitatos iis qui eiusmodi fideiussiones ab iis exigant, practerquam quod xpsi ftdeiussores officio non tcneantur nec ulla iis imponalur
necessilas personas illas extiibendi. Sed in praesentia compenmus gravem aliquam nec ferendam viiuriam
eastitati quam sectamur inferri. Nam quoniam quomimis fideiussores acciperent prohibuimits, illos aliam
txcogitasse viam qttae ad maiorem imptetatem ducat: iusiurandum enitn a mulieribus exigere se numquam
ob impia illa et turpi opera esse destitnras, miseras autem mulieres alque tam male deceptas pulare pie
te agere, cum impie agant, et ut servent sacramentum propterea suam prostituere pudiciliam, cum tamen
nosse deberent eiiismodi fidcm violatam deo magis placere quam sacrametitorum observationem.
Neque
enim si quis quem iureiurando adstringat, ut homicidium forte vel adulterium committat vel eius generis
absurdi quid facint, oportet servare iusiwandiim adeo turpe et absurdum et ad perniciem ducens. Itaqtte
liccat mulieri, etiamsi tale iusiurandum praesliterit, ab etus iurisiurandi acerbitate rccedcre atque casle
scenas 72' f 12 pcnam V2 | nouissimam F, jsima
14 obligatore scr. R*inras. 1 vers. | 13 fidciiussioncs R
fideiussione V1 gfidciiussoresR |j 14 sine] V1 || oblifirt(w Nomoc.) || 7 iciae L naxgtxltov L | 8 nqa>- gatore R{7) || inferre Ra ty 15 personarum) et personaT ninotrjr.ivai cit. Theod.
ntnoirjfiivov Ma H" ~-r., rum/i | praesentatiunes/ZjTinpr&esentationes Vi 16 cru-..-_.-_.,,
ov.X!V\ 'J/ujJ L J aiaxTjvijvM j| 10 Ug.iyyvatl^
delem] odlem V1 |j 18fldeiu8aores vulg. g 20 deducen11 fttxn/iiXeinv L* |) 12 oix otn. L* | 18 rjftdiv anovtem Vvulg.] ducentem RT B 22 operationem R |j 23 dola$ofit'vj}v M J ooHpQoavvrie yivsafrai La\ 19 iyyvrjxas]
ductas FJ putare] pu V11 24 egcrit Rl R 25 aua
fideittssorem c D 24^ tvatfieiv) aatfiiiv L \ tXntq aae^fj- castitate F 1 , comperimus ante castitatem add. V3
*on Ll tintf firj aoefirjoattv Lx | 26 oti xal ai L | oportet Kfl 26 magisj minus Va | 28 iuriiinrandura R
29 uoirivaouv q T/ ngnot* M
occidit V1 (I forsan VT\ forsitan Rvulg. (l 29 aget] agit
____
Vom. R H illicito Rl V\\ 31 deducens V) ducen HTvulg.
1 $q.fyL V\ 2fideius8orurnV\ 3 praostant tibri 0 4 si 33 uuiurandi V*
tm. Rl I 5 dcscendere R desccnd F 1 |; y ia add.vulg. \\

Nov. LI 1

296

vojs, fiaXXov Si d"eo(ptlios, TJJS notvrjS rrje daiogxtae [et rti oXcoi iaxi noivi;) xnxa xov xbv OQXOV

SCENICAS NON SOLUM

vivere sine periculo, magis autem deo amabiliter,

poena periurii (si qua omnino est poeua) coutra eum
qui iusiurandum exigit couvertenda.

CAPUT I.
"S2sTe xai r^utts avrixa indyouev deccm librarum
Unde etiam nos repente infcrimus X. libranira auri
fturi noivrjv anatxolvxf.i xbv &<tQorlaavxn oXuii xot- 5 poenain exigpntes eum qui praesumpserit oninino
oixov ugxov XaBeh: xai xovxo *hi} xb noabv avrrj tale iusiurandum accipere. Kt banc scilicet quaurfj xaXamaioio SiSoa&at yvvatxl &toni',ofi8v eis xi-v titatem ipsi infelici dari mulieri sancimus ad reXomriv evoxTjuoovvTjv xov fiiov, ananovuevov Sia xrjs liquam bonae figurae vitam, exigendam per addgxiii T^S intxcogiov xni dtSofievov avxft- ytvaioxovmiuistrationem provincialem et dandam ci; scientc
xoi xoZ dgxovxoia)s,
el ^ad-ifir,aeuv, ivi~sxat ai<xfi lOiudice quia, si neglexerit, tenebitur ab ca deponens
"' *-- xhv aoxfp>, xXr;oov6uoi xe avxov xnl 8M- admiiiistrationcm, beredesque eius <et) successores et

tiorjuivT]r xd>t> dccomlibrarum auri notvijv anm-15 librarum auri poenam exigatur, si quidem militaris
xeiafrut, ei /uiv axoaxuoxixus ctQxaiv xax* ixeivrjv tXij iudex sit in illa proviucia, per iliutn danda, sictiti
xrp i-jinQxiav, J>s dxsirov do&qooftevtp' d>s ei'ot]x(tt dictura est, nmlieri; 6) vero non babet militarcm iuTp yvvaixi' ei Si ovx ^e axgnxtajxixov aqxovxa, 6 diccm, metropoleos illius provinciae episcopus hoc
xip firjrgoTtohtas xrfi iTtagxiai dxeirtje inioxonoe xoiprovidcat, causam etiam ad iioa, si probaverit, rerov nQovoeixio xov nQiiy/iaxos xai tis rj/ini, si Soxi~ 20 terens, et iusuper ex vicinis uiaioribus cinjnilis: ot
/idaeur, uvutpigiov, xai ngot yt b dx ytixvvav [itltwv
undique hoc agentem, sive indox sive privatus sit,
(tQxw (OSXB navxaxofrev xbv xoixo nfw^arxa, tiia
memorata oastigari poena et dari Jianc ei quae ijnanrQXiov eixe iSitoxris eitj, xrj cio^fiivrj aaHfoori&o&ai
tum ad illum ueque caste vivere valct ulterius, at
notrjj, xai Siiioafrai x(tixt;v T J XU yt n' dxeino
noa videatur quasi pcriurassc.
Jvvaftevg, iva ft%
nu)OY.!lG(iaa.

(fliniloyoe.).
Tn xoCwv nnonmafxn rLulv y.al
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis et pcr
Sia xovtis xov &eiov SrjXoiusva vbuov TJ afj ineQoxr}
praesentem sacrain dcclarata sunt le^em, tua tvlsixrjoijuaatv olxeion rinnoi jxotrjijdza} tpavson, OTTWS av
tuilo praeceptioiiibu8 pro]>riis omnibus iaciat maniyvour xi]v xrfi rfisriomt fJaoiXtiai neoi aaxppoovrqv 2'\ festa, ut a^iioscant nostri iinperii circa castitatera
anoiti^v.
Dat. k. Sept. CP. imj dn. lustiniani pp. studium. Dat. kal Sept. CP. imp. du. lustiniaui pp.
Aug anao XI. pc. iielisarii v. c. auuo II.
[u. 5J7J
A. auuo XI. p . c. iielisarii v. c.
[u. 530]
18*7. argumtntum notatur in Athanasii parutitlit ad tlt. 1 7 (inde Coll. consl. eccl. III in tit. 1 paratitlis).
viverc sine periculo, immo cmn dei facore, cum pocna periurii (si qua omnino poena esl) in eitm gid
iusiurandum exegit veitalur.
I. Itaque tios quoque statim decem librarum anri irrogamus poenam, cxigenles eam ab eo qui
omnino ausus sit eiusmodi iushirandum postulare. Atque hanc quidem summum ipsi miserae tnnHeri duri
sandmus ad reliquam vitam honeste agcndam, ut per praesidem provinciae exigalur delurque illi. Quoi
si neglexerit, sciat magistralus cadem sese obligalum iri magislratu exntum, paritcrque hcredes suos
1 et successorcs et bona ipsins, uropterea quod piam actionem palrare ncglcxcrit. Qitodsi ipse provincia:
praeses iusiurandum exegerit, ab ipso etium decem libraru/n anri poena quam duximus cxigatnr qnae si~
quidan mililaris trutgistrulus in itla provincia sil, per illu/n tnulien detur sicut dictum est; si vero wtlium
nabcat militarcm magislratum, episcojnts metropolis illius provinciae huic rei prospiciat ad tios qnoque
eam, si ita indicaverit, rcfcremt, ac practerea qui inler vicinos erit mngislratns miiior: ut nniiii/ue is qni
id fccerit, sive wagistratus sive vrivutus sit, poena quam diximus caxtigelur enque detur mtilieri, quat
quanlum ad illum ne casle quiaem vivere awp/ius possit, ne scilicct pcierusse vidcalur.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuenmt et per hanc sacram lcgcm dcclurala suttl, tua sublimitas
propriis edictis omnibus faciat mauifcsla, ut cognoscant impa-ii noslri de castilule sludium.
2 tine (I/TIS Ll) iffxl ixoi%'Ti ohtts L H 4 decem libra- 1 dco amabiliter] amabi I"1 u deo airabitur V* I
2 omiiino 110 cst Jil jj \\ exujjit 7* accipere txijjit R J
rum at'(M M Sixn Xtxoaiv \Xixntav om. Al) X2x'a^ov M
s. v., L |j 8 sfj. a.7iatxo\>fikvo)v StSouiviav L || 10 on&v- 8 cxi^endum et 'J dandum libri |[ 11 -t add. vnfi/. || 13 autfm
16 iudfX sit scr. ]{* in rn*. 2.J n: |] 14 cxiy;crit V \
firtanitv L y 15 Sixa Xiroti' yovaiov Afs.v., L || 21 o
16 in illaj nulla Jll H 17 habet 11] babcntT habcit T
ix yiixovtov ftei^aiv aQx<v\ e x vicinis maioribus ciugulis
f
8
(1. e. dpx ~'*') C !! 31 i'P- Vff (/' cW flaenelinnus), vulg. |J 18 boc] bano vutg. f 10 ad nos, si] agnosci R \
KaXnvdan- JZenxEftfioicov Ath. pt]vl aenxcftflgff Theod., 20 sinjnilis V Q 21 priniitus V1 (| 23 uUerius] et ultcriui
om. Iul. likriplerique || Cl'. c) om. M rell. || imp. dn. lusti- JV | 23 tua celsitudol tuis /." || 2'J lactat] fiant tlx |
niano pp. Aug. unnu XI e, dn. iustiniano pp. aup. M 31 57. dat. kal. scpt. cap. inipr. dons iuitinianu pp. auj*.
PaOiXtiae 'lovoxivtarov Al/i., om. Thtod. I11I. H 32 po. aniio XI pc. bilisiario uice con. V d. k. p . c\>. iuit
pp. a. unn. XI bihs. uic. T, om. II al.
Jtclia.irii v. c. (c/ p)] post CODH. uilisari Iul.*Pw ftexa xi,v
vxnxtlav DeXiOaQiov At/t. Theod. biiisario uc. cons*. ,\f
(b:li. lul. Uamclmnn*) |j auuu II] xb fi' Ath. itcrum
lul", om. MsAth. Theod. Jul.*

NON FIANT PIGNORATIONES

297

NOF.

LII.

NB

LII pr. 1

Auth.LT.Coll.Vtit. 5

IIEPI TOY MHTE TlPOZftlJOY

R U T N 0 ^ FIANT PIGNORATIONES
MHTE DPArMAT02 MHTE XPY2I0Y TINE- PRO ALIIS PERSONIS. ET UT, SICUT PRIN26AI ENEXYPIA2MON, AAAA TETPADAACIPUM DONATIONES NON EGENT GESTI3
ZION AU0ilA02eAI Tfll ENEXYPA2OENTI 5 MONUMENTORUM, SIC NEQUE A PRIVATIS
[KAI IIEPI TOY ETEPON ANO' ETEPOY H IN IMPERATORIBCS FACTAE DONATIONLS
DAHHANT02 H AAAS2 E11HPEA2ANTO2 MHINDIGEAMT IJt
TB UAHTTE26AI MHTE AAA22 EIIHPEAZE26AI] KAI IIEPI TOY THN HAPA IA1S2TOY
riNOMENHN EI2 TON BA2IAEA AfiPEAN MII 10
AE120AI DPAEEi2 YUOMNHMATftN.
'0 nvrbi pnaiXtvs 'liodwt] r(o ivSol-oxdxip nnQX(i>
Itnp. Iustinianua Aug*. Iobanni pp. secundo.
npaiiwoivJv xo p , nno vtidxotv xai jiaXQixiio.
(JTQoolfnov.y Tov? avtlcvff-daovs ii>rxt'Qtaofiovs
( P r a c f a t i o ) Inbonostas pignorationea et odibiles
xai xiii fie/ii(7r;iitri(i ijil ToiToiieiinpd&ii
noXtei 15 Buper bis exactiones plurimae quidem et aliae leges
ftivxid txtooi ro/toi fuaoiat, Simptgovxon Si oi nng'
odio habcnt, praecipue autcm a nobis positae; sed
rudiv xtittt/iirot'
nlX' oix tofiev ontoe xb nunyna
nescimus quemadtnodum causa licet tantis castigata
itnixut xooavran xtxuXnaftirov vofiofrtoiais /T XOX- legislationibus adbuc praesumitur et in repubJica
^(TTIU xui nohxsvexni xtd fiefym
xr,v iavxov na^est et oiaiurcm BUI praebet virtutcm quam legum
iltXM Sirnfj.iv xr(s ix xut vufuov arciyxijs.
20 neceSSltaS.
CAPUT I.
Jin XOXTO &tnni%outf, /irtSivn nnrxeXas ivtxyPropferea sancinins nullam omnino plgnorationftra
(taofibv xara r^f Tjiierioav jzoXixtinv xoaxeli', fji]ie
in nostra rcpublica praevalere, neque iu ttiercatis
iv nartjyvfieot (roho O7ie(> finXtara ixtlae xoXfiwftt- (boc quod maximt; ibi praesumptura inveuimusi neo eln>t<jxofisv) firjiB iv dyooXs /ir,xe tv nofooi tifjc
que in a^ris neque in ciritatibus neqjie in vicis, neIv xdiuais, fi/txt tni no/.ixms fii^xt ini xtofirjxme 25 quc in civibus ucque in vicancis neque iu agricolis
u(ri ini ytwoyois ftr,xe irtQio xuiv ndvrtov xtrl xn&'
neque alio omnium quocutnque modo vel tempore,
OWISTJHOTB xoonov fj xQ"rot'> <*XXa xbv &a^ooiivxa ecd praesumentem alium pro alio secundnm pignoUt(>v dri}' irtuov xnxa. xb xoi irexvpaafiol x^/rt ratiouis formam aurum aut aliquid aliud exigorc,
fj T fre^ov lisnoaTxtiv xmixo dnodtdvtai
boc reddere in quadru])lum violentiam pusso, et ca;^(T<o< xta ptjHiaouiri, txninxetv 8i xni xr}i 30 dere etiain actione quam babuit adversus eum pro
; rtt fyet xnx' Ixeirnv vxeo o'v xijv tii7if>n*iv qno exactionem fecit. Non enira habet rationem
[ov yrro av t/ot Xoyor iteoov fiiv thru xov
alium quidem csso debitorera alitun vero exigi, scd
"i, ixtQov Si xbv tinaixovfttrov
aXX* ovSi
nec altcri molcstum esse pro altero qiiodum tamfifix' {ro/J.tiaU-at 1 Titf) ittovv xtrbs ws fyodov aungquain iuvasioncm ant iiiiuriam cummiiteutb, et aliuin
ivnos ij vfiQir, xul ola. atyxotftfjx^v txtivov xa&- 35
Xiv.LIl (Auth/>n'.Ll = Coll. VTtit.b: gloss.) Graece extat in MLB. Epit. Tht.od. 52 (inde B*), Athan. 6,!.
IuHnn. cont. XL VI.
cap. Iest in li 23,3,77 (Osant^ofier fttjSiva....). Summam praestnt Anonymus Bodleianut {Zucfiarine\AiixS. p. 2131
LII.
NE AUT PERSONAE ADT REI AUT PECUMAE PIGNERATIO FIAT.
SED QUADRUPLUM REUDATVR PIGNERATO \NEVE ALIUS PRO ALIO QUI VEL PKR
CCSSIT VEL ALIO fllODO LAESIT PERVUTIATUR AUT AllO MODO LAfCDATUR\.
KEVE
D0HATI0 A PRIVATO 1N 1MPERAT0REM COLLATA lASlNUATlOXE
ACTORVM INDIGEAT.
ldein Auguslus lohanni gloriosissimo praefeclo praetorio ilerum, excoiisuli et patricio.
Pracfatio.
llliberales pigncrationes et invisas earum cxactioncs muftae quidem etiam aliae fegcs
odio habent, praecipue vcro quue a nobis sunt latae: tamen tiescimus qnomudo res qnamvis lol lcgibus
coercita adliuc committiutr et usu venit alque maiorem suam exhibel vim twcessitale quue ex legibus pctiiur.
I. Propterea sancinms nullam plane pigncralionem in nostra republica vulere nequc in nundinis
[id auoii maxime liic commitli compervnus) neque in agris neque in urbibus neqite in vicis, neque de
tivious ncyue de vicanis ueque de colonis tieque de alio ullo quocumqxie tnodo aut tempore, scd cum qui
ab attero pro allero secundum pigneralionis formam pccuniam vel qnid aliud exigcre andeat id in qnadruplum reslituere ei qui vim passtts sit, atque actione quoque privari quam habel advcrsus illum cuius
causa exactionem fecit (neque eithn rationi convenit altcrum essc qui debcat, ab ullcro vero exigi, nec
magit allcruin moteslia affxd pro ullcro, qui quidem iavasionan vel iniuriam commiserit, ac (amquam qui
2 ruhr. lltgl xov firjxtra i7rio nXXov /'^vftn^fd^ai,
fM
L l 2b ftfjxt dnl xtoft^rntt
f
*" ntpl xov xae an!> (la.aUiiv (rj) tis (tnaiXtli yivQ' MB, om. L\ 28 irexv(?"Ofiov M] ^'i'oiff//ou LB Q
[iirni dcOQtnt firj veioftat 7Ton^eaJi v7tOfit'T;ftdxan' 1 lieoil.
30 ixninru L \ 31 clx Be (Ath.) g 32 1*' L 1 35 <fvy11 itnxnlit dCo fxBl xepaXiua' xb npuixoy Uegi xov Kotfiixrjv L | ixtivov om. S
pr; yit>ta$<n trexvftaofioi-t \>ni(> txtQoiv npoitorttoy.
ni wOTttf ai naga XOJV /3notXtOt> dcoptai ov xPT'i^v0t \tq. iy LI V\ 2:pigncratione* V B 3 principium Vx J|
trpri^tuti vnOftvrjfiaxoiv, ovSi (oxTar.od.) ai TictQn Tt5v
6 in 11] om. Vvulg. |) donationii V1 \ 14 pignerationes
iiiwtwv lit xoiit pnatXiisysvofitvai SofQBnl XQrX^Xf- (elitain sqq.conslanter) R |{ 15 Bupcr bu om. V\ I8ad9av Afh. jr | 5 anoSidooifat L (cf. 29)] avadiiSoofrai
h*o V1 U praesnmatur V\ 21 tancimus om. Fg 12 praeH | lvtx}'Qa<i\HvTi il] ivtxvQiaa&iyxi L | 6 xal TIIQI ua*e V 1 j 24 in agris] mngis IV | 25 ciuilibus Il% uillis
V\ agrcoli F * || 2fi ncque in alio V\ 27 cd] uel JO fi
8 imvio^tofrai intplt nddita secluti | ij rtX^ayxoe M]
Rl | Bccundutn] set tecandum 72* | 28 aliud
wJ nlrjSarxos L || 7 innqinaavxoi ( !) HIQI xrjv xov praesumente
om.
Rl | 29 in Vvulg.) om. RT g 30 habuerit Rx | 31 fa | 11 &tlo&ai iThtod.)] Stta&at ML [rf. 298, 17) 0
l
1
15 hl M) vnb L \ 16 *q. cf Cod. 4,<n, i. 8, I6.iw?. cit R K 33 quidam/t |) 34 committente T) committenJl, ;,!. 12, 60,4. 8 18 vofio&ioiatt (vofio&toial V) ttm RVvulif.

Nov. LII 1. 2

298

TJT NON PIANT PiaNORATlONES

a axqepXova&cu xal v^Qi^ea&at xai T naa%nv

quasi vicaneum existentem caedi aut iniuriam sustiov jigosT]x6vTtDv, TJ oXtot v7iio sjsQov 8l%a voftinere et aliquid pati quod omnino non competit pro
fiov ngofdaeiot TTJV oiavovv vnouivtiv
inrj^stav) * alio. et absque legitima occasioue quamlibet perferre
dXXa xal n/uiooias vnoftivBtv xde eis oajfta na^a rcov
calumniam, et supplicia sustinere in corpore a praeItpeaxtaravtols i&vsoi, ytvcoaxovxcov toe, ei firj xovxo 5 sidibus gentium: scientibus quia, si non hoc egerint,
nodgaiev, dXXd xaxa rrjv inaQ%iav rfi agxovoiv iveyysed in provincia cui praesunt pignorationes praesuoXuTjfrslev, ovSiv iaxai xoiovxov oiteQ avrovi
mantur, nihil erit tale quod eos a. nostris eripiat
da
o>\
manibus
CAPUT D.
^ KaxsTvo ftevroi aweiSofisv xdjSa jiQos&eTvat x$
Illud quoque perspeximuB huic adicere legi, nt
oftcp, aisrs xa&a7iBQ ai nnoa xrfi fiaatkeias eit ere-10 sicut ab imperio in alios factae donationes non egent
yivofievat Saipeal ov Siovxat Txgdgecos vno(ivr}~ gestis monumentorum, sed ex hoc ipso habent virf v , dXX1 avro&sv Eypvfn xijv iaxiv, ovxto //TJSS tutem, ita neque a privatis in imperatoribus factae,
ias naqa ta>v idioiroJv tii xijv fiaait.siav yivofiivas,
si tantummodo pro veritate fiant in publico a tabelei ftovov xals aXtj&eiats yivotvxo iv ayooa naoa avfilionibus completae et subscriptionem babentes et
fioXaioyoacpcov ovvxeXso&elaa^ vnoyqa<prtv xs iypvaat, 15 eius qui fecit et testium et aliam donationum obxdv Tfi jxenoiTjxoxoe xai pctQrvQcav xai xip> aXXrjv xip> servationem, non cgebunt gestis monumentorum, cuinl xdiv SioQsaiv naqaxrj^aiv, ftfj Stlo&at noa^ecos iuscumque quantitatis sint. Non enim est consequena
vjioftvTjfiaxtov <p' ooflSrpioxe noaoxyxi. oi yag av
ut nec hiB fruatur imperium a privatis quae ab eo
eirj xwv axoXov&cov xo fujdi xibv avxcbv xvvxavetv
praebentur illis. Haec autem inaequalitas facta est
xrjv paadeiav nnqa xtbv iSicaxcov wv avxrj oiStoatv 20 ex novitate quam Zenonis piae memoriae introduxit
ixeivots. xb Si dvmov xovxo yiyovsv ix xatvoxofiiat,
constitutio, ut imperiales donationes non egeant moTJV^ rj Zfjvatvoe xov xr,s evae^ole Xr^ems vf^yrjaaxo
numentis. Quia igitur imperfectius causa prius apSiaxaj-is, xb xae fiaotXixae dtogeas fii] zog&ivvnofivTjparuit, propterea noa perfectionem imponentes ei
ftaxtov. inetSi] xolwv itxtXu>i xb 7iQayfia ipn<>oa&sv ex utroque teaere hoc volumus et in his donatioi&eoiQTj&rj, Sia xolxo 'jj^uels xb xeXeiov ni&e'vxss v- 25 nibus quae ab imperatoribus in privatis fiunt et a
T<j> exaxtgoidsv xgaxtiv avxb fiovXofie&a, ini xe xtav
privatis in imperatore, ut ex aequalitate iustitii
napa fiaotXecui eia iSicoraS yivo(iiva)v Swoeijjv ini xe causae adiciatur.
xav ztaqh iSuoxeHv eie xrp> fiaoiXeiav, oisxs xrjv i
iaoxyxos Stxatoovvrjv rtp n^nyuaxt TtQOSxsfrrjvai.
CBniXoyoe.)
H xolwv ari vneaoxij xa Sia xr,t8eZ0
( E p i l o g u s . ) Tua igitur excellentia qnae per
xt}e &eias rjpaiv Siaxd^ews vevo/io&exrjueva Sia xr\ovyhanc divinam nostram constitutionem sancita sunt,
fidxcov oixeiiov xaxa xb avvrj&si noirfiai yaveQa naoi
praeceptis propriis sollemniter manifesta facere stucnevaarw.
deat universis.
Dat. xv. k. Sept (CP.) imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat. kal. Sept. Constantinopoli imp. Iustiniani pp.
anno XI., post cons. Bchsaru v. c. (anno II.)
[a. 537] 35 Aug. anno XI. p. c. Belisarii (v. c. anno II).
eap. II est in B 47, 1, 75. Summam Alhan. repttit in paratitlis tit. 14 4 ti tract. ntfii Siatpoqav avayvaafiaitov 8 (p. 194 Ueimb.)
vicanus illius sit torqueri et iniuria affici atque quicquam quod non decet pati, vel omnino pro aitcro
absque legitima causa ullam subire contumeliam): verum eliam corporis suppliciis affici eum per praesides
provinciarum, qui sciant, si hoc non agant, sed si in provincia cui praesunt pigneraiiones tempientur, nihil
fore ita comparatum quod ipsos e nostris manibus eripiat.
II. Sed illud quogue placuit huic legi adicere ut, quemadmodum donationes ab imperatore in alios
collatae insinuatione actorum non .indigent, sed xtltro robur suum habent, ita ne illae quidem quae a
privatis in imperatorem conferuntur, si modo revera in foro fiant a tabellionibus composilac habeanlque
subscriptionem et eius qui donationem fecerit et testium ac reliquam quae ad d.onationes pertinet observationem, actorum insinuatione indigeant in quantacumque quantitate. Ncque enim consentaneum fuerit non
eadem imperatorem a privatis consequi, quae ipse illis concedit. Inaequnlitas auttm haec orta est ex noxo
praecepto quod Zenonis piae memoriae constitulio introduxit, ne impcriales donationes indigeant tnonumeniis. Quoniam igitur naec res antea imperfecte considerata est, propterea nos perfectione ei imposiia
utrimque id valere volumus tatn in donationibus ab imperatore in pnvatos quam a privatis in imperatorcm collatis, ut ex aequalilatc iustitia rei accedat.
Epilogus.
Tua igitttr sublimitas quae per hanc sacram nostram constitutionem sancita svnt per
edieta propria tnore soliio omnibus tnanifesta facere studeat.
2 rj oXtos] rj om. e | 8lxa\ et absque C |j 4 dXXa xai]
et e || 6 ivaxvqaa/tol M\ ivtxvQiaapoi LB J 10 xrfi
aytae fiaatXetae La Q 13 yevo/tivae B* fl 14 yivoivxo
B || 15 cwxe&elaai B | 16 x* om. LB? J \Sbxwv avxdiy]
xbv avxbv Ll his f | 22 x^e ora. B* \\ 23 Staxa^e] non
Mervatur; cf. tamen Cod. 8, 53, 34 $ 1. 7, 37, 3 4. (1,2,19.) ||
24 dnXtos L ty 26 XCJV] ra L11 27 /Saoiiicov B || ytvo~
pivcov B | 28 iStorrdiv] (iaatXecov iSianwv L" |) 29 xov
(rcH Lb) npdyfiaxos Z || 34 xv. k. sep. M\ kal. Sept. c
Ath., quod probat Zachariae, ftijvl eejtXBnflQlqt Thtod.,
vm. IuL | Constantinopoli s] om. Mrell. \ imp. dn. (dn.
om. s) instiniani pp. aug. ann. XI Me (iaaiXelas Iovcxivtavov xb ut (a eod.) Ath., om. Iul. Theod. | 35 pustu.
biliBario uo. conss. M po. Belisarii c dat post cons. uilisarii (ueliaario lul.*) Iul.tPw g anno II add. Contius

3 praeferre V inferro R \ 4 et Vvulg.] om. RT td

et Beck || in corpore a] in corpora F* | 5 quia si) qnui
1
JR || 6 prouintie V\ cni om.Rx (| 12 in om.R1 j 13
Beck] nisi libri Q tebellionibu F 1 j| 14 subscriptioni R* I
15 qui] quem Rl g ali* Rl alia li1 \ obseruatione Rl\
18 imperio V\ 20 qua Rl | 24 tenore R*T* | 25 fiuotj
fuerit/i B et a] et quae a vulg. \ 26 in R*T] om.R*V\
imperatoro V) imperatorem RT || ex] et F |J equalitate Fj
qaalitate RT g 31 sunt] euntquc R* | 34 tubtcr. dat
kaL tept conitantinopoli impr. iust. pp. aug. anno II
po. coos. bilisiarii V, om. relL Q 35 T. O. anno II adl
vulg.

DE EXHBBENDIS ET INTRODUCENDIS

299

NOT. LIII pr

Coll.Vtit.6
LIII.
DEPI TOY TON EN EIIAPXIAI2 EI2
DE EXHIBENDIS ET INTRODUCENDIS,
YnEPOPION AIKA2THPI0N IIAPI2TS2NTA ET UT HI QUI CONVENIUNTUR POST VICEEITYHN AIAONAI, OTI EI MH NIKH2EI THN SIMAM DIEM PRAESENTENTUR IUDICIBUS,
AIKHN, AS2EI 0 2 0 N O AIKAZSN 0PI2AI AA- 5 ET DE HIS QUI IURATORIAM CAUTIONEM
BEIN TON 2YK0tPANTH6ENTA. KAI HEPI EXPONUNT ET ANTE LITIS GONTESTATIOTOY TON AEXOMENON BIBAION EIKO2I NEM ABSENTES FIUNT, ET DE HYPOTHECIS
HMEPfiN EXEIN nPO0E2MIAN EHI AIA2KE- QUAE APPELLANTUR EX CASU, QUAE PER>PEI EI BOYAETAI AIKA2A20AI H TON AO- SONAE ET QUANDO IUS HOC HABENT, ET
6ENTA ANEXETAI AIKA2THN. K.AI IIEPI10 DE INDOTATIS UXORIBUS, UT HABEANT
TOY META EHSM02IAN AIIOAIMIIANOME- QUANDAM PARTEM IN SUBSTANTIA VIRI ET
NOY 0<DEIAONT02 11A2AN IIAHPft2AI ZH- 1PSE VIR IN SUBSTANTIA UXORIS, QUANDO
MIAN Tftl ENArONTI KAI YIIO ErrYHN
lNOr-S EST QUI RELINQUITUR.
TINA AOinON AErEIN THN AIKHN. KAI
. . YI10TieE2eAI. KAI DEPI TfiN AIXA15
IIPOIK02 H HP0rAMIAIA2 ASPEA2 2YN0IKH2ANT8N DP0TEAEYTH2ANTI AI1OPS2N
EYIIOPSJI KAAOYMENfiN EI2 TO TETAPTON TH2 DEPI0Y2IA2, EITE YHONTftN
IIAIA&N EITE MH YIIONTSN.
20
Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp. secundo.
'0 avTos flaoihvs 'Icadvvrj indgxv n(>ai.xa>oi(ov XTJS
'Eipas xb /?', anb ijcdxoiv xal
.) JIoXXol jTQogtovree r,ftlv StSdaxovat
( P r a e f a t i o . ) Plurimi adeantes nostram docent
TO rjfttrtgov xQaTos, d>e dywymoi ytvovxat naqa npotestatem, quia exbibentar ab aliquibus aut etiam
ae
*ov r, xal eis eTeont andyovrai x&(> V ** &eias 25 in alias protrahuntur provincias aut ez sacra nostra
~mdv xiXtvaeojt r) xnl x rprjtpcov a^txtuv, xai raXcu- iussione aut ex decretis iudicialibus, et ad miseriam
nuoovv-cat fiiv rovxois, rjvayxaoftivoi Si inb xdiv xe- quidem per haec aguntur, coacti vero iussionibus aut
hioiuv f( xuv-yriyoiv dyovxat, slxa ol xovxove dyadecretis exhibeutur; proinde qui eos exhibeut etiam
yimtt xal aofaleias xoftiad/itvot, (ot eiaoi faxov cautiones exigentea, quia intra certum tempus ve01
r
xqbvov xaxedrty ' a<pogia9iv SixaaxrjQtov oi 30 uiunt ad determinatum iudicium hi qui ab eis conTtap' avxdiv alrta&tvrss, aixoi ftdvovGiv iv T/J %a.Qa venti sunt, ipsi remanent in provincia, affligi in
Tfvxff#a* TOIC iv J-ivji Sandvats xbv naqaaxdvta
peregrinatione Bomptibus exbibitum aut praesentaTJ $iax$ivxa. xaxaltfinapovxee.
tum relinquentes.
Nov. Llll (= Coll. V tit. 6: glots.) Graeee extat in ML, maior pars in S diversis locis. Epit. Theod. 53,
Alhan.b,A (cf. paratitl.i 9. 15 $ 6). Iulian. eoruL XLVII.

LIII.
UT IS QVI QUEM IN PROVINCIIS IN EXTRANETJM JVPICIUM EXHIBET
FIDEIUSSOREM DET SE, MSI CADSAM VINCAT, DATVRUM ESSE QUANTOM WDEX EUM
QUJ CALUMNIAM PASSUS SIT ACCJPERE IUSSERIT. ET VT IS QUJ LIBELLUM ACCIPIT
VIGINTI DIERUM SPATIDM HABEAT AD DELIBERANDUM, NUM VELIT LITIGARE 1VDICEMVE DATUM ADMITTAT. ET DE EO QUI POST CAUTIOtiEM JVRATORIAM ABEST, UT
DEBEAT OMNE DAMNUM RESARCIRE ACTORIAC FIDEIUSSORE ALIQUO DATO DEIflCEPS
CAUSAM AGERE. ET (MILITIAE EX CASU QUO PACTO POSSMT) OPPIGNERARL ET DE
11S QUI SINE DOTE VEL ANTENVPTIALI JJONATIONE CONIUNCTI FUERUNT DEFVNCTO
PAVPERES DIVITIIN QUARTAM PARTEM SUBSTANTJAE EIVS VOCANDIS, SIVE LlBERl
SUPERSIJNT SIVE NON SUPERSINT.
Idem Augustvs Iohanni praefecto praetorio per Orientem ilerum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Multi nos adcuntes potentiam nostram docent se sisti iudicio a quibusdam atque adeo
in alias provincias deduci sive ex sacra nostra iussione sive etiam ex sententia iuaiciaU, et licet hac re
texentur tamen coactos per iussiones vel sententias illas exhiberi, deinde vero^ eos qui illos exhibuervnt
tt cautionem acceperunt eo nomine ut postulati ab iis inlra ccrlwrn tempus in iudicium destinatum venturi
tint, iptos in provincia mancre, relicto eo qui exhibitus vel deductus est sumptibus in peregrina terra
(aciendis atterendo.
lrubr. JZipl napaoxaolfnov, xal rtt^l rdv npoeayst9at loiit alxitofiivovt fiexa x r^iiQnt, xnl HIQI XB>Y
iioftyvfUvov, xrti nepl xa>v ix IOV xdaov inodyxdry,
*nl ntfii an^otxatv ydfitov Theod. Heqi na^aaxaaiuatv
i TO i^i Ath. (17 nt()i lutQaoxaotfiwr vtaQa e>
loittr 'Ptm. 10, 2. 8, 6) | 5 *6qlaot ML, iqiost cum
Scnmgtro vdg. I 7 rov %bv\ roinov M { 9 ij] xal malit
Uombtrgk\ \Qd*>t'xto&at Hnloander, Bombergk% 13 xd*
biyorxt Haloander) tbv irdyovra ML \ 14 liy"* ***
*- L | tacunam notavi; scribendum
fere/^'<*??/*"[

*i M
20

J Swafiivtov) vnoxi&ea9ni | 15 xai

. L | 18 Mw Hombtrgk]_tvom
1

te* I * * '

Kcd M H 28 xovToie Lx g 30 xa cupa>(He&iv L% | 32

vate L | 33 iiw^Wnn L
lq. B/ LIII V\ 2 introdaoendii] rei add. F 3 vulg. ||
3 hi om. R | Ticeiimam vulg. | 4 proesentctur V praesentnr iJ | 8 casu] militie adtcr. li* in mg. | quae] et
quae vulg. | 11 substantiam V { 12 tg. rabctantiam nxoris
quae relinquitur quando inopt est V\ 24 quia] quae R
qui V* om. Vx \ alibus V11 26 iussione aut] aut om. F'Q
27 haeo om. V1 || 29 Tenient vulg. \ 30 hii R V | oonuenta R* | 31 rcniancant R* |J ailigi V | 32 percgrinatione V* vulg.] peregrinando ne F 1 peregrinationem R

NOT. LIII 1. 2

300

DE EXHffiENDIS

CAPUT I.
TaTrft TOIVW Iholvxts &comZo/jei', tX rt yfrotxo
Iloc igitur miserantea sancimus, si quid fiat tale
rotoTrto xni b ^OOJOS TtXr^cod^sirj ov inl rf} TJJS nnpnet tempus impleatur quod in cautione exbibitiopis
oxiiaeats y rr,s anaycoyijs aatpaXe/n airbs 6 ivayiov
aut praesentationis ipse actor constituit, deinde ille
txagev, tUn v /jiy noottSoevvt np Stxaax^oUo, 6 8i
quidem observet in iudicio, actor autcm desit, et
ivnytav anoXiftnnvotxo, xai firj etaat ri/ieootv Sixa, ntp' 5 nisi intra dies X postquam reu8 venerit in provinovnso nnnnyipoixo xq x^Qq, 6 Ivayiov anavTT]atie, ciarn actor occurrerit, reura quidem ingredientem
xbv ftiv iruyo/uvov eiuovxa nnnn xcj> Stxaoxrj xal
apud iudicem et bacc docentem repente dimitti,
xnvxa SiSaaxovxa nrtQnxgrjfia aytia&ai, OQX(O Si aviureiurando autem ciiis iudicetur de oinnibus exxov xQtvta&ai naeav Saniivrjv T}V vniaxrj negt it xr^v pcnsis quas pertulit circa viam et circa peregrinam
bSotnoginv nepi xe %rtv iv ^'j-p 8tnxpt^r,vt xnl xahj) 10 habitationcm, et his iudices addicant actorcm coav ibv 4rayot-in ftartjv. *ni
venientem frustra. Et quoniam mos est nou aliter
r; nXltoe yiveofrat ihs anfieri exhibitiones aut praesentationes, nisi actores
, ei ftr, ot iniyovree iyyvr\fideiussores ccrta quantitate dederiut, quia execunaytoyn i tj tus
ryy dixrjj
tur causam et suscipiunt
Bententiam, nanc qquidem
ias ini ^fj
J Suiev tos intl;toxptriai
;xp
p
v Toirro
Toirro pev
pev x<>
x> tioolv
tioolv navxiai
navxiai 15 quantitatem
i
i
ii et dari
di frustra
ft caxnl xoaruia rf;s y/r,(fov,
omnino
eos exigi
avrovs anntriia&at xitl Sidoafrnt no finrrjf avxotpav
lumniam passo. Si vero per lusiurandum etiam plus
77]&tvrt. ti Si dia IOV vgxov xnl nXtlov n aajtjvlaliquid declaraverit, certa tanien quantitate detiniu
otie {pTjrrji /itvrot nooorijroi vyt^o/iirr,: naoa IOV 8*- ft iudicc, quam leges taxatlonem vocant, etiam hoc
xn^dmos. jjt> oi vopoi in^aTiioya xaXoiat), xnl toxno
superexigi, ut agnoscant non ludere in vitas alienas,
nQoinnntTtlaihw iva fin&oiBv ftij nai&iv tit fiiovs 20 sed in provincia cligere iudices et ibi coutra suot
at.faxQiovS, oXXn ra xnrn %(6(>av aioeiafrm SixaOTrjgia adversarios litigare.
x-oxtlas TTI>OS ioi>S iavidiv uyrtSittovS liiaxftivco&ai.

q SS T S

CAPUT II.
ivnyovrtav iyyvas d>s
Quia verq ab actoribus fideiussiones plerumque

gloriosissirnum nostrum quaestorcm

xotaioxcooa xbv wii &eiots t)tiu>p vTiTjotxot/ierov yoaftmintstrantcm littcris, si quid tale agere iubeatur,
unatv, tt T* XOIOVTO 7ton*m xeXevo>%n;, /irj aXXuti eis
non aliter ad aliam exbiberi provinciam reum, aiitecjtgnv amtxitrivni X">Q<*V xbv ivay!i(if.ro\ HQIV av 30 quam fideiussorcm praebeat actor in iudicio, in qund
lyyvr\xi]v Ttgnixaxaox^aeiEv b ivnywv iv T^J 8txnnxrttuturus est rcum deduccre, quJa dabit secuudnm
giio xa&* o ftillei xbv tv&w6fisrov ayay, <us 8(6o*i Jocorum spatiuiu aurum quantumciunque decretnm
xobs xb xdiv rrntov 8inatr,un xQvaiov oaov nv bm- fncrit fugi.enti, si non fxc<iuatur aut excqueus nna
,
i
q
ht.i x<o yeryovxi, ti H^ avroi tne;f/.i/ij rj tni^tf,a\.rt.ir}
viucat
causam,
et
ibi
omnia
agi
quaecumque
in ex*
&(bv firj x(taxttOTj xftt 8ixrtst xaxtloe nayxn ngiixxt' 35
cnp. I (Oeanl^Ofttv, ti 6 %qbvoi ziXtjgco^eir]
). / / . / / / $ l. j . IV in. ( navtsXcoS anoaxQtfoftifra 302, Jl)
habet B, 7, 12, 7.
c.I summarium extttt 'Pojt.S,(i; Theodori summam rrpetit Eclogn lib. IX BaxiJtcorum {cf. ITeimbnch odnol).
I. JJoc iffilur aegre ferentes sancinms, si qvid eiusmodi factum sit atque tempus transicrit guod in
caulinne iudicio sislcmli aul deducendi causa nclor staluit, deinde altcr quidem in vtdicio praesto sit, aclnr
aulein absit, vcc iulra decem dies, cx quo itle in prvvinciam venit, actor comparcat: ut reus, qui iudicem
adierit et hacc probaverit, stalim dimiltatur, iureiurando antem cins omnes impensae quas et in ilintre
ct dn/n pereijre commoralus est fecil, aestimentur alque in eas iudex condemnel eum qui temere causam
cgcrit. Et qunniam moris est non aliter deductiones aul exhibiliones fieri, nisi actores fidaiissores in
ceriam quanlitalem dedcrint se lilem persecuturos esse el sententiam accepturos, ea quantUas omnino ab
iis cxifjutur eique delur qui tcmere culumniam passus est. Quodsi quid etiam amplius per iusiurandum
dcciaravcrit {ccrla tarnen quanlilale a indice dc/inienda, quam lcges taxationem vocanl), hoc quoque insvpcr exigatur: vt discnnt non ludibrio habere bona aliena, sed iudicia quae in provincia sunt eligcrt
ibique cum advcrsariis suis Htigare.
II. Quoniain vcro scimus fiileiussores ab actoribtis plerumque hic dari propter exhibendas personas,
si vero in aliam provinciam rai deducuntnr, forle declinare eos haric qbscrvationem, sancimus, ut iudex
qui hic est vel gloriosissimiis quaeslor nqsler qui sacris nostris litteris opcram dat, si fjuid lale facert
titssus sit, non aliter (patiatur) reum in alium provinciam deduci, priusquam aclor in iudicto in quoa reum
exhibilurus est, fidciussorem praestiteril se, si ipse cansum non versequalur vel perseculus non vincat,
pro locorum distanlia tantum pecuniae daturum quanlum reo defbulum fuerit, ibique omnia aganlur quae/ . ' | | 2 vv Lx 8 3 fi irfi annycayTJf] i} aya1 haec RT\ tale fiat 7?7* R 3 actor] auctor (autcm deiit
aild.R1) R V f 4 auctor RV\ 5 nisi} non vulg. | postquara
yrfi L 1 | 4 O /'''l irayoftvos aili!. cum Ilalnnmlro
reua om. RVlTl Q 6 auctor F | | occurrcrit] et occurrerit
H' J rerum V1 0 7 et haec doccntcm tuppl. V^intpati*
vae. B 10 his R*T*vutg.) has RlT'V | addicat tVV\
auctorem
V |j uenientcm /2 | 11 est om. R' I 12 aucto,
_

,
{
23
napn)
nepi
L
\
2'Jsq.
v
res Ffl 13 dederit R* g qui F 1 1 14 suscipiant /i' |qni>
ixiqav annx^rm xt^9n*f ^bv lvnybfttvov\
inixgintiv
Si aero
{cf. Ath. in. el Thend. 1) vel simile quid deesne vidit lleim- dcm om. /2 || 15 exigi et) eziget V \ 16 Si rero]
per iusiurandum calumpniam passo si uero F 1 1 17 tamefl
bnch | 31 TtQotxnxaarrjaeitv MLAlh.) nQoxaxnaxr^utv
Be{fla/ount1er) ngnxnxnaxrtau Ath. in til. 15 purafitlit j 5 om. 10 18 deflnita] et dcfinita RV\ 19 in del. R*fl20 tlf
F 1| 26 hio] hinc li I 27 nostria om. V{ 29cxibet
praebeat c (nitQnaxjl Alh. in tit. 4 pnrat. 5 9) J 8ixaaxT\ gerc
g
reum] u tx corr. T r | 30 auctor V | quod FJ qo
Be |i 32 Ivayuv B' | 34 avxbi om. c | intsiXfrr] AtL
l

Theod.] int&Xfrot MB inZeX&' L g 35 xpaxr-ori MLDt Jl

RT
AlA.) xqaxrfiu J2e fu/y., xqaxrtant Osenbr&yyen

31 rerum F || 32 lapatium F

ET INTRODUCENDIS

301

Nov. LIII 2. 3

ff#r bnoaa inl xfj nngnaxaaet Sicagtartfiev, xov ftiv hibitione decrevimua, definitura vcro aurura a fideeQHifHvxos xovolov nnoa xvtv iyyvrjruv ancttxovftivov iussoribus exigendum et daudum ei qui deductus est.
xal SiSofiivov TC5 anax&tVTt, TtagexOfidvov Si' naQ* praebendo quoque ab illo etiatn iureiurando usque
Ixtivov xal xov OQXOV axpt xaaxia>i'os, ivn eineg 6fi6~ ad taxationem, ut si iuraverit se etiain amplius ezom xai TIXUOV SeSanavTjxsvnt, xni xovxo anoXafloi, 5 pendisse, Ct hoc recipiat, et uudique videantur pernostrae
uai navxaxo&tv yaivoixo xeXeia xa xrji T]tu6Tt'oai vo- lcctae
nostr legislationes.

CAPUT III.
Kaxelvo Si TJ pev agxnioxrje ev noiolan Stervjtcalllud quoque antiquitas quidcm bene facicns disaiv, ol Se rvv i^enirrjSee xt%i>a)ovai, iip> xdv rtue- posuit, nunc autem studio machinantur, Dostraruin
tifav vofiwv (ptlav&oconiar afpoouijv notovftevot T^slOlegum clctncntiam occasionein facientes suarum caiavxov inrtoBiae. xfjs yaQ nahiiorrpcos fiovlo/itvrjs lumniarum. Vetustate namque volente conveutionis
xov ninaaEwi fitfiXiov Se^dfievov rjneguiv elato Sixa
libellum suscipieutem diebus iteqne decem deliberaSuiaxeyiv i'%ett>, dp' q> xni dvtQewTjOat to noayfta
tionem babere, quo possit discutere causatn ct forte
nal taajt tntyvwvai xal annXXayfjvat, fttra Si %rp> etiam recognoscere ct libcrari, post decein autem
xav 8i'xa rifieQuJv nood-to/iiav Ttjvixavza xal vnoyga- 15 dierum indutias tunc et subscribere inisso libello et
auv rto aiaXivti (hpXiio xui iat Stxnarixat JTXTJQOVV iudiciales implere cautioncs, quidam vero respicien*
aefaXtint, ru-ii Srj aipoocbvies eis rois rjfietioovs vo- tes ad nostras legos, quae post litis contestationeiu
fiovi, ol ftrn jiQoxarttQl-iv OVIB jiagntrela^ai ihv
neque refutare iudicem eque alium petere iudicem
ittnaxrjv oina awdixnarrjv aireTv avyxatoovot, rb
permittunt, causam arte machinantur, et maxime exeTtQayua ttxval^ovai, xal ftnXiara ia>v ngaxiogwv ia 20 cutoribus talia dolose adinvenientibus, et mox ut
tontiTft Soltowi evoiax6vza>v, xni aftn nQoievexfreir] oblata fuerit quaclibet admonitio, forte neque libello
TIC vnoftrrjait, noXhaxit ovre (iipXCuv SiSofiirov ovrs
dato neque iudiciali ulla cautione, deducunt homiitxnoTixrji ovSeuia: aotpaXeias, ayovat top av&Qoinov nem invitum ad iudicem datum et nihil scientem
nxovra nobi xbv StSouivov Sixaaiip> xal oiS' ortoiv
compellunt facere litis contestationem, ut semel sub
irxiara/ttvoy avrtXavvovai Tioirjanc&at nooxnraQ^iv, 25 Htia contestatione constitutus obligetur et nullain
uin anaj; alibv inb rf, ngoxnru^ei ytvbptvov $e- babeat licentiam neque refutare iudicera neqne alium
Sia&at xal (irjspiav i'xnv adetav firjta naQcnxiiaa' Bimul iudicem petere, cum forte suspectua mdex sit;
oftat xbv 8txd$ot>Ta p-Tfxe avvStxnaxrjv yovv airrjaai,
et 81C agunt quae volunt et sub suia artibus homixnixoi yt Xooti vnomov rov SixaOTov xafrearunoi'
nem constitueutes quo voluut modo de eo agunt.
dvxti) Tt nonTTOvoiv a fHovXovrai xnl vnb xnts iav- 30
tuv Tt'j;vrt6 xbv av&Qtanov TiQ%.rtoufitvox, oV ffovXovxai
1
mov xa xar1 avxbv anaQaxxovaiv. 6eanit,ofiev
1 Sancimus igitur, dum admonitio oblata fuerit alir. imtShv vTiofirqote jipoisvexfrtit] xivi, navxoit
cui, modis omnibus offerri libellum, et non secunai /3i/?/liov, xal pt] xnra xb naXmbv Stxa
dura autiquitatem decem solummodo dicrum habi*re
fiovoy tjinoMv fxnv tbv vnojirTja&dvx* ngo&eofiiav, 35 eum qui admonetur indutias, sed duplices, hoc est
alXb dinXnoiar, xovxiaxtv eixootv, aiexe tixa nnoni*
viginti, ut sive repudiare voluerit aive et cum eo
ijjaaafrat ftovXyj&tirj IIXB xai awbixnuxijv aixr,ani,
alium iudicem petere, licentiam habeat hoc facere
niuav S%tiv xovro notelv fj xni 'iaioi dTxiyvdJvrti xb aut forte cognoscere debitum et liberare se ab adh<f)jifia xnl anaXXnyrivai nobs xbv uvxiStxov rbv nv- versarii sui contcntione amicabiliter, et non per caTOV ftXtxwt, xal /tij xax' inrjQtiav xai iniSoouijv 40 lumuiam et circumventionem Biib iudice coustitui
$ 1. 2 et cop. IV in. ex B habet B* p. 234 Zich.
1 tummnrium extat '/Vm. 10, 2.
cumque de exhibitione conslituimus, ut definila pecunia a fideiussoribus exigatur eique detur qui deduclus
al, iusiurandum aulem -ab illo praesletur taxutione moderatum, ut siquidem iuret se plus impendisse, hoc
quoque recipial, alque undique perfecta appareat nostra legislalio.
III. Verutn tllud quoque antiquitas uene quidem disposuil, nunc autem de industria insidiis vexant
qva ex nostrarum Ugum liumanilale iniuriae suae opporlunitatem petunt. Ciim enim aniiquilas iubeat
eum, qni libellum conventionis accepit, intra dccem aies deliberanai facultalem habere, quo et causam
examinat et forle annoscat atque Iransigat. post spalium vero decem dierum libello misso subscribere et
iudicialibus cautionibus satisfacere, nonnulli ad nostras legcs respicientes, quae post litis conteslationem
rwc reciisare iudican nec alium quoque qui simitl iudicet pclere permiltunl, insidias rei moliunlur, cum
maxime cxecnlores talia dolose excogitent, el simulatque qua admonilio obiala est, saepe nec llbello
daio nec iudiciali ulla cautione praeslita hominem invitum ad iudicem datum ducunt omniumque rerum
p!ane ignarum ad lilem conleslaudam compeUnnt, ut lite semel conteslata obstrictus leneatur neve ullam
habcat facultakm aut recusandi iudicem aut alium sallern qiti simul iudicet petendi, licet iudex forlasse
susjiectus tit: alque ila quae volunt agunt et cum hominem artibus suis circumvenerint, quo volunt modo
1 res illiut diripiunt.
Sancimiis igilur ut, quando cui admonitio oblata sil, omnino libellus iradulur,
neve sicut anliquitus decem tantummodo dierum spaiium, sed duplex, id est viginti, admonitus habeat, ut,
site iudicem recusare velit sive etiam alium qui simul iudicet petere, licentia ei sit hoc faciendi, vel etiam
Qgnosccndi forte debitum et amice cum advcrsario suo traiisigendi, neve per iniuriam aut drcumventionem
4 xalaxlovot L J 5 ante SeSanavrjxtvni s. v. add. iav1 aurum] an**rum V11 4 tcxationem li | e] sct IV |
5 et undique] ut andique R V |j 6 lcgislatinos V g lU caio* L% | 9 xijv om. L | xbv r^ixigov vbftov tptXavV\ factae add. Rfvutg. \
9$walns L | 11 avxaiy I. \ VI fiifllnv L \ rtfx*owv tXcta lutnpni* Vx fl 11 conuentionis
l
1
iixn} liebtu aeque (i.e. ioryi) decem p | 13 d<p' u>\ HTJ 15 libellum et iudices R || 16 uerol quidam V g 18 iut
.v.nM.L \ 14 xai XacJS M\ xnl TaaJt xni Ls{cf.Z$) || dicem V] om. RT || 19 pemiittant R 1J 20 tale Ffl 24 contcsUtioue V B 25 contcstationetn li | 26 liccntiam ha16 7nfl xois L \ 17 Jiy L) Si Mg g 18.a. *ovSi
ttii lihri | 22 *ovSi ov8i lidri fl 24 StOOfttvatv La beut V habetl licentiam 72 Q 27 cum forte om. 72' | subX
RT)
itioftivov 1} \ 2S yovv om. f H 32 aitagaxxovatv ML ] spectinus R | 2S uoluerit R | 29 constiiucntes
g 32 amotio (amutio V1) nblata V jj
flpiftOfff L*i \ KaxBivo &tonitlofiiv, initSftv inc. B \\ tatuentcs Vvulg.
l
33 auferri R oferri fl* obferri R* g et] ut V \ 35 mo*i axallayqvai ngiii xbv at-xiotxor xbv avroi) libor
nctur Rl B 38 rccognoscere Btck \ ab om. Rl || 39 con"e te ab adversam sui contentione g
tcmptione /2

Nov. LIII 3. 4

302

D E EXHIBENDIS

V7tb Bixaoxfj yivecrfrat Xaas vnhnrtg, tacoe axara&v

foraan suspecto, forsan ingrato, plerumque autem
pico, noXXaxis Se T< xal oixelov ini TW <pevyovrt Siotaliqiiid etiam proprium contra reum dispensante, et
xavftevca, xai xoy xijv Sixrjv vnoftevovzoe ovSdva xat- eo qui litem suslinet nullum habente tetnpus ad
QOV ixovroe jXQot xb fta&elv itp* ols ivayoftevoi anavcognoscendum, in quibua conventus occurrit.
2 TTjoei. Jsxofievov Si avxdv xb fiipXtov, fiovrjs 5 2 Suscepto vero bbello, sola personali fideiussione
itQoswntxrfi iyyvrje HOLQ* airov SiSo/ievrje xal tcov
ab eo data ct sportulis secundum sacram nostram
anoqxovXav xaxd TJJV &eiav rjftav naQexoptvoiv Sia- praebitis constitutionem, subscribere libello qui apragtv, vnoyoafpeiv xio xaXovfievqt avTtfttfiltco SrjXovvxa pellatur responsionis et declarare etiam tempus quo
Kfti xbv xqbvov xa& ov avTq> xb fii/3Xiov iniSiSmai,
ei libellus datus est, ne etiam ob boc ars fiat quaeiva firj xal negl rovro xexvrj rte yevtjrai. insiSav 10 dam, cumque futura est celebrari contestatio litia
Si fiilloi yivsa&at nQoxata^ts naga rq> Stxaarjj,
apud iudicem, inteixogari fugientem, si viginti dies
dpcoTaofrai tbv yevyovra, ei al eixoat SuXrjXvd^aalv transierunt deliberationis, et illtun dicere quidem veriTifiiQai ai XTJS Siaoxiysws, xaxslvov Xeyetv phv TaXij&ij, tatem, ostendi quoque illud etiam ex dle et subSsixwo&cu Si roiro xal ix XTJS Tjfiepae xov fii/SXioy scriptione libelli: et si dixerit transisse yiginti diexal xrp vnoyQ<t(pT}s xtj* xaxa xo /3i/3X(ov. xai ei 9>^-15rum numerum, tunc fieri litis coutestationem. In
atu TtnQsXrjXv&erat xbv xatv iXxoai TjueQcvv aqi&fiov,
medio autem licentiam esse ei repudiare iudicem et
xrjvtxavxa yivsafrai xijv jtQoxaxa^iv. iv ptoip 8i
alium petere aut etiam cum eo iudicem percipere
adetav elvcu xal 7tct(>atxeio&a$ xbv Sixaaxfjv xal Sxe- aut certe absolvi amicabiliter, ntbil in medio neque
gov cdxelv fj owStHaaxrjv avxtji Xctfiflaveiv, rj xal
damnificando neque ab executoribus conturbando,
anaXXaxxea&ai fthxdis, ovSav iv fieocp ovxa grjfitov- 20 sed iudiciariam cautionem ezponeptem, sicut qui de
Htvov oixa naQa xdiv jtonxxoQwv xaQaxxopevov, aXXit his iudicant perspexeriut, et viginti dierum habentem
XTJV XB Sixaaxixfjv aatpaXeutv ixxt&tftsvov^ xa&anep
deliberationem. Si vero haec non serventur, licet
av oi xavxa xqlvovxst awiSoisv, xrjv XB XU>V etxooi
videatur quaedam fieri contestatio litis, pro nibilo
tlfteQaiv x,ovxa Staoxtyw.
i Si xaixa fiij naqaeam esse, sed licentiam esse et post huiusmodi conyvXax&tlri, xav $6eie ns ylvaa&ai nQoxaxa^n, itvxi 25 testationem litis intra detinitos viginti diea sic omnia
tirtsvbs aixrjv tlvat, aXX* aSeiav tlvai xal nexa XTJV agere, tamquam si neque ab initio facta sit quaedara
xoiavxrjv TiQOxaxaQ^iv etffto xav xexayfUviov ttxoat
contestatio litis.
iuieQcov ovxtas aitavxa nQaxxtiv, ebs av ti fitjSi xrjv
a
f
fXV* tysybvet xiS HQOxaxaQ&S.
CAPDT IV.
Et Si ana^ naqatxrjaafuvoe xbv Stxaaxrp' Sxsnov 30 Si yero Hemel repudians iudicem alium acceperil,
Xafioi, oi SiSofttv alxtp xal xbv vxr^tivov^ ai&a
non sinimus ei et eum qui petitus est rursus repunapatxtla&ai.
cisneQ yag avxov xrjSope&a, ovxa> xai
diare. Sicut enim cius curam habemus, sic etiam
TO Si' dva^oXrjv nQaxxta&ai xt xaxa xu>v ivaybvxoiv
per dilationem agi aliquid adversus actores inodis
rtavxeXats dnooxQcyous&ct. Ei Si xai xives Sioftb- omnibus aversamur. bi vero etiam quidam iurent
oaivxo ftev ws n^oseoqevovai, TZQIV 81 rj npoxaxaol-ts 35 quidem quia obseryent, et antequam contestatio litis
yivoixo, xrfi fiByaXrje xavxrje ayavels xaxaaxaUv nb- fiat, ab hac maxima dispareant civitate, liceutiam
Xscos, aSsiav tlvai xal firj ysvo/iivTjs nQoxaxa^toie
esse etiam non tacta litis contestatione adire actoTiQonivai xbv ivayovxa xcb dfopta&evxi Sixaaxfj xal
rem etatutum iudicem et baec denuntiare, illum vero,
xaixa jtgosayyeXXeiv, ixsivov Ss, t fiiv agx'*' tfyt
si quidem administrator sit, iubcre omnimodo ex*
cap. /F(34 Ei Si xai xives 303, 1 vnb&eatv) extat B 7,14, 22
iudici obnoxius fiat fortasse suspecto, fortasse minus sibi accepto vel qui adeo privatam adversw revm
contentionem exerceat: praeterquam cum qui litem suslineat nullum habeat tempus ad cognoscendum quo
2 nomine conventus compareat.
Cum vero libellum acceperit, sola pcrsonali fideiussione ab eo praestita et sportulis secundum sacram nostram constitutionem datis libello contradiclionis quem vocant suhscribat, simulque tempus quoque quo libellus sibi traditus sit declaret, ne qua vel de nac re machinatio
fiat. Quando autem titis conlestatio fieri debet apud iudicem, interrogetttr reus, num viginti illi dies deliberationis praeterierint; et ille qwdem verum dicat, sed idem eliam demonstretur ex die libelli et subscriptione quam libello itiseruit. Et si nnmerum viginti dierum nraeterisse dixeril, ttim litis contestatio
fiat. Interim vero liceat et recusare iudicem et alium pctere vel collegam qui sitnul cum eo iudicel accipere, vel etiam amice litem componere, neve ullo moao interim aut damnum patiatur aut ab executoribus vexetur, sed et iudicialem cautionem praeslet, quemadmodum illis qui de nis iudicant visum sit, et
viginti dierum deliberationem habeat. Quodsi haec non observenlur, etiamsi qua litis contestalio facta
videaiur, ea pro nulla habeatwr, sed liceat etiatn post eiusmodi litis conleslationem intra statutos viginli
dles ita omnta agere, quasi ne ab initio quidem ulla litis contestatio facla esset.
IV. Si quis autem semel recusato iudice alium acceperit, tion conccdimus ei, ut ctiam quem petiit
rursus recuset. Quemadmodum enim ipsi prospicimus, ita etiam per dilationem quicquam agi contra aclorts
plane abnuimus. Si qui vero iuraverint se adfuturos, iidem autem antequam lilis contestalio facia sit
magna hac urbe discesseriut, liceat aclori ne facla quidem litis contestatione iudicem designalum miire et
haec denuntiare, ille vero, siquidan mngistratus sit, omnibus modis iubeal retim adduct tamquam ptrI i>.-r<JJ inl L || yir*a'hu VTTA Hixnarf B' || 2 olxelov
Ubri\ ftrj olxtiott ex prava Leunclavii coniectura Bf || Siotxovnivtp MBe] Staxet/iiroi L || 4 t(p' ote) *t5#">e B* |]
5 2 Ae%Aucvov 24 Stdoxnpiv om. B' || /udvoe Ll jj
7 onovgxo&Xfov M avvrj&fioiv B || Stdra^tv] Cod. 3, 2, 4 ||
8 dvTifJifllifp Heimbach ctim Cuiacio] dvTtfiifiXfp libri j
10 yivqrat La || 12 ditXtjlvfretoav B \\ 15 xai ix rrje
xaxd T& fitfiUov iTtoypatpije L (cf. etiam s) || fiifilJov {cf.
301,16 et Cuiacii expos.)] drT/j3//3X/ov malit Zachariae |
16 xdpom. M || 18 xni iTfQtn] i} irrfov B\ 10 fj xai) aut
certe 5" || 20 sq. *ovii otidi libri || 21 x&t> om. La g
25 ylvto&ai MLB') yereo&at B vulg. || 28 tl om. M j
30 dnng] xt add. B> || Ittoot M || 33 <5V AvafioU,^
xivA add. B' || T] nva L || 35 napeSpcvovot Bl

1 subspecto JB J 2 reum R] eum VT vuUj. \ dispeusantem V \\ 3 qui om. V1 || 4 cognoscendum V\ agnosccndum JRTJj 6 sporUlis Vx || 7 quij quod .RTfl 8 etiatal
et Rl || 10 celebra V11 16 ei] Itg. et? || 18 persolui R\
neque] aut V || 20 set RV) scd et vulg. || iudicariao
RV || qui de hia RT\ de his qui V \\ 21 iudicant R\
iudicans VT || *perspexerit libri || habente 31 eofl
qui ser. R2 in ras. 3 versuum \\ habente RV g 25 diffioitos RT || 33 oliquid agi R || 34 aversamur vulg,} *duersamur RV || quidcm aiurent quidem Rl fl 35 obs?ruant al. || 36 maxime libri || disparrcant Tra disparatur
R U 37 coatestatiouem Rl contestati V1

ET ENTRODUCENDIS

303

Nov.

LIII 4. 5

vetv ix tqbnov navrbt ayea&ai xbv ivax&evra toe hiberi reum tamquam periurum et paene sui accuxal Inioqxov xai a%eSov iavxov %arrjyoQov xfi (pvyrj Batorem per fugatn factum; 8i vero non administret,
ti Si oix agxoi, So&sfy Si ix nvos oixased datus sit a quodam iudice, sive ex sacra forte
fi, she ix &tiov vunov xvxbv rj xeXeioeios fj xal forma aut iussione aut etiam ab aliquo administra1
naqa tivos aQ%ovios, in ixelvov ftrjvistv, oiere aye- 5 tore, ad iilum nuntiare, ut deducatur ab illo, ne
ofrcu naq1 dxeivov, xal fifj xb nQaypa /xiveiv xa) StcS- causa maneat actori undique desolata, iudice agere
xovxt navraxo&sv anogov, ovra xov Sixaorov nQa^ai aliquid non valente eo quod nondum apud eum facta
t Swa/idvov 8ta ib firjna) yavia&cu, nag' aixa} itQo- sit contestatio litis, illo contemnente legem et [iuraKaxaol-iv, ixelvov re xaraipgovovvTos xov vbpov xal mentum suum] manifestationem Buam, et actorem
xrjt oiafioalas xfjs iavxov xai xbv Stcoxovxa Ttdarjs 10 extra omse legitimum adiutorium relinqueote.
1 ixrbs voftiftov fioTjdsias anoXifznnvovros. "Ona>e 1- Igitur ne latente eo et tardata exbibitione causa
af ovv /iij Xav&dvovxos avxov xal ^gaSwoia^e XTJS maneat suspensa, examinet ut potuerit iudex, in
ot xb nqayfia /tivot fiarioiQov, i^sxa^exio quam terram abisse dicitur, et det indutias certas,
xfQ
6 Stxaoxijs onoi yrfi ineXrjXv&ivat Xsyij- ut nisi intra eas occurrerit (liberam tamen huius
xat, xal SiSoxto nQo&eofiiav ^tjx^v, oiexa ai firj eicrco 15 rei fiduciam habens, ei non forte studio actoris imxavxrjt anavxrjosiev (iXev&t(>av ftsvxot xovxov na^rjpediatur aut venire probibeatur), tunc secundum
clav fyav, alla firj CJS tixbe i^snirfjSst itapa xov unam partem eiaminet negotium et in possessionem
Stdxovxos xafret(>yfiivos rj xo>Xv6fievot iX&eiv), xrjvt- mittat actorem eius rerum secundum mensuram de*aira xaxa fiiav fioiqav dj-exa&xa XTJV vtio&eeiv xal
clarati debiti, ipsumque in possessionem missum haM vofif-i neftnirco xbv Siivxovxa xdiv aixov jipay- 20 bere res debiti causa servandi. Et tunc, si ille ocfiatuv UQOS
xbfQ
fnixQov xov Siatpaivouivov
%(>t6ve, aisxe currerit,
omne pei prius saivet datnnum,
et tunc reQ
p
%(,
,
,
i nefKp&ivxa
&ivxa fysw
ii
fidi
t
vTov tits vofiijv
fysw xa
xangdyfiaxa
ngdyfiaxa xQtove
xQtove cipiens
res et fideiussorem
praestans
prosequatur
cxtv (pvXaxxiov.
xtd XTjvixcnrta
eine^
causam.
p
j
^ ixeivos anavTjotie,n anaaav
nqoxBQOv
tTjotie,
a a v a v avxq?
x q ? nqoxBQOv
& e ( > &e(>aneietv
a n e i e t v XT)V XT)V ^^rjfiiav,
j f ,
Xd
d
ovru xi anoXapfidvovxa
xa ngdyftaxa
xai iyyvrixrjv 25
oxn
dytoviaaa&ai xr)v vnofreaiv.
CAPUT V.
Ka)J6v H av ettj xal xovro npoc XTJV xaiv dfi<piaOptimum quoque est etiam hoc propter dubitatio^rjjovfitvav ^rrjaiv voftep xotvd} SioQiaaa&nt. nqb- num quaestiooem lege cornmuni determinare. Prixtoov fiiv ya.Q ysyovaaiv dfi<piaBr]jTjasie noXkal, nb- mum namque fuerunt dubitationes plurimae, utrum
uoov Sii xds axpaxeiae vno xovs xr,i vno&r^xrje ayt- 30 oporteat militias Bub hypothecae deduci vinculis, aut
attai Seafiove TJ xovxav dXsv&e^at slvat. dXXd xovxo his liberas esse. Sed hoc quidem iam definitum est
fiiv TJST] xixpnat *ouco, tcai npoSrjAoi xa&eaxaaiv al
lege, et certae coDBistunt militiae quaecumque vendi
axonxtiai, onocai ont xb ninfHzoxeofrai xai vnoxiaut obligari possunt. Kos autem ex maiorious cau&ta&ai Sivavxai. rjfiile Si xb jzgayfta ix fteiCflvav
sam considerantes scimus, quia ex antiquis tempori$tw(toivres XofiBv, tos ix xcbv naXaiav xQva>v v* 35 bus noQ erat in militiis bypotheca, sed quaedam
iy inl xais axgaxeiait vTco&fjxt), dXXd xtva bvo/iaxa
nomina omaino antiqua ct dencieotia in talibus fercnavxtXwi aQxnin xai ixXeXomoxa iv xoTs xounxois
bantur; paulatim vero imperatores intcrpellantium
ifiono- xaxd (HXQOV Si oi aixoxQaxoQse xovt ngoscreditorum miserati haec praebebant, cum utiquo
wvxat xotv Savuaxiov iXsovvxee xavxa iSlSoaav, xal- omnis militia publica existeret et nullum quaestum
TO Ttkarfi ox(>nxeiat Srjfioaiat ovarjs xal ovStva JIOQOV 40 omnino alium quam ex imperiali munificentia habens.
navriXuS ixegov ij xbv ixfiaotXixijSyiXoxtftiaS ixoiarje.
iurum et fere siti ipsum accusalorem per fugam factum; sin magistratus non sit, sed iudex ab aliquo
dnius sit, sive ex sacra sanclione forte vel iussione sive etiam a magistratu quodam, ad ilium rcferal, ut
ab eo adducatur reus neve actori causa undique impedita maneat, cum neque iudex agere quicquam vaItat propierea quod nondum apud ipsum liiis contestatio facta sii, et ille legem et iusiurandum sttum
1 conlemnat actoremque omni legitimo auxilio destitutum relinquat.
Ne igitur iatilante eo et dilata
exhibitione catisa in suspenso maneat, iudex obiter examinet, quo ille terrarum abisse dicatur, et certum
diem statuat, intra quem si non venerit (modo liberam huius rei facultalem habeat nec vero, ut fit, ab
actore dedita opera arceatur vel quominus veniat prohibealur), tunc una parle praesente causam cxaminct,
et in possessionem rerum illius mittat actorem pro modo debiti demonstrati, ita ut is in possessionem
tnissus res habeat debiti servandi causa. Et tunc siquidem ille compareat, prius ei omne damnum resartiat, alque Ua res recipiat et fideiussore dato causam agat.
V. Opportunum vero erit propter rerum de quibus dubitatur disceptationem ctiam illud communi
trye definire. Pritts eiiitn multae fuerunt dubitatioties, utrum militias hypothecae vinculis obslringi an ab
iis Ixberas esse oporteat. Verum hoc quidcm iam definitum est lege atque manifestum est, guot mititiae
cum vendi posstnt, ideo etiam oppignerari possint.
Nos vero rem altuis consiaerantes novimus inde ab
antiquilatc non fuisse in militiis hypothecam, sed nomina quaedam plane anliqua guaeque evanuerint
in eo gcncrc valuisse; paulatim autem imperatores creditorum qui eos adirenl misentos tlla concessisse,
licrt omnis militia pubfica esset nec ullum omnino alium reditum nisi ex imperiali liberalilate haberet.
1 Ktlevtiv x] xeXtvtt ix J3C. xelevo/irv ," Q 2 xaxrjfOfw invxov L\l anttpovi La (I 8 a^* avxov Be |
11 /x toii vofitfiov
L [| 12 ovv\\ Xa&eitav Ll | 14 Xiytj11
ff
Xi
LB
2G ini&
7u M)
M) Xiyxai
LBs \\
\\ 19
19 xall il
inl 2G
n. BL, uncis inctiuit M* | 30 oxQaxtds i |) 32
O>d. 8,13,27 (28 citat Theod., vbi cf. Zachariae) R ngoSrj
i^i , | 33 axQariat M" H Sta xb lintola tubducta notut
L\om.f | 41 f) i/(f)] ' ftfi L
1 tue R | 2 adminiBtrat (aministrat RV) libri P
i line ilua Rl \ 5 dcnuntiarc Ii || ut om. V1 0 dcducant
/' | 8 contenente V continentcm Iil jj iuramentum

Buum (iuramento suo R1) ut gfos.iema teclusi | 9 manifcstationem suam R] manifcstatione (et man. Tl) sua
VTvulg. 8 11 terdata] et add. RlVl B causa] et causa
Rl H 14 nisi] nisi si 111| 15 si no V1 || actoris] impcratoria R1 Q 18 rerum 22 rc3 et scr. Ji2 in rat. 2 vers. ||
21 alnet RVT*[ solnet Tlal. g 22 fideiussorcm V]
fideiussores RT || pracstansj quod add. R* || 27 dubitationem RV1 dubifationi V fl 28 quaestionum R | legem
RVX \ primum] determinare add. Rl \\ 29 dubitationi
Ffl 30 hypothecae] ypothece lege Ffl 32 lcge om. V
34 dcsidcrantcs Rl \ 36 omnino om. 2i (] 37 intcrpcllan
Rl |i 39 nnlitiae Rl H publica ->m. R* \\ cxistcrent R11T

Nov. LIII 5. 6

304

DE EXHIBENDIS

1 Jtn rovro roirvv freanit,ouav xd ix rov xalovfie1 Propterea igitur sancimus ea quae appellantur
vov xdoov oxgaxeiue firj itavil noo%eioa)i vnoxeia&at,
ex casu non omuibus prompte subiaccre, nisi tamen
TIXTJV ei ftrj Hcnwaxrfi eirj b sU avxo IOVXO Sureian:
creditor fuerit qui ad boc ipsura mutuavit, ut miiy' tp xr\i OTQareias ixeivov rv%el>>. ineixmyt roli
litia illi emeretur. Alioquin aliis creditoribus non
nXXots SaveiaxnJs ov ngoxeigcos
SiSoftav
rovxo' dXX' 5 prompte
damus hoc: sed si qquidem tilii fuerint aut
pp
gxg
f
ei ftiv
rj yapsxij
yapsxij xtp
xtp reievrrjanvTt,
reievrrjanvTt tov
f i iistos omnibus
ib
i
di
uxor d
defuncti,
praeponimus
modis,
ftiv nalSti
nalSti toffv
tofftv rj
tovnt adcant nos ct secundum iussionem nostram haec
tove naoi nooxQivofnv roonote, aiito noouivtu ta
TJtuv xnl xatd xiXtvaiv rj/itxtgav rnvra xofxit,eaf}a$, babeant non tamquatn paternam bereditatcm, si in
ox>x coi na-iQuiov
xlt,oov,
ety ye ra uXXa anogos
eirj,
aliis inops
sit,
impcrialem
munilicenQ
, ,
g
j,
p
, sed tamquam
q
p
Xi flaoiltxijv
flli
d i
\ xni iiciiiii oloiav
l i xnxa-1010tiam,
i
b i
l i i b
hb
fdouninv,
\va
ut ct tsubstantiam
rclinqueutibus
et nou habcnAtfindrovat xal rols ovx i'vov<Tt xd eixora fioij&r.oai- tibus merito solacium praebeamus. Si vero uullus
fitv. Ei /tetTot ovStis avroli oina nais ovre ywij
eis neque filius neque uxor fuerit nequc creditor
Ka&eartjxoi, oiSe Saveiari]i o tis IIVTTJV xr\y aroareinv
qui ad ipsam militiam mutuavit, tunc et aliis credifinvtiom, rtjvixaina xal rols aXlois daveiaxaii [tsxatoribus praebemus baec, tie videamur inhumanum
XiSouBv rtuf xoiovTcor, iva /tfj 8utttjuev nnav&Qto-15 aliquid facere et non propter piam et deo placeutem
nnv T noulv xni ov 8i' tvaefi^ xnl fciji aoiaxovaav
actionem ponere legem: de miiitia quippe BpectabiTXQai-iv itfHvai rbv vbuov. xd>v nsgl rrje arQnjeim
liura silentiariorum proprie datis et largitis eis pri7isgip).inr(ov oiXtvcutQLcov iSixdi deSouiviov xal vilegiis in sua virtute mancQtibus.
J
aiiois n^ovofiio} ini rffi iSias
ia^ios fitvovxtav.
20
CAPUT YL
'EnttSi) Si JTOIS tfnXav&Qotninv airaz rjfiiv n vouoe
Qnonlam vero ad clementiam omni3 a nobis tex
rtpuoarnt, ogdjfuv Sd rtvae avvoixovvxas yvvat*l ngot'
aptata est, videmus autem quosdam coliaerentcs maw s
Tn
Mipcov x P' t ^
ttkevzdivrae, xai rovs /tiv nnlSns
licribus indotatis, deinde morientes, et tilioa quiilem
*x rov viftov xakoviitvovi 7tQoe rov naToioov xXrtgov, ex lege vocatos ad paternam bereditatem, mulieres
tae Si ywalxas,
xnv ti fivoiaxn iv rd^et vouiftrjs 25 autem, licet decies milics in statu legitimac couiu^is
ya/itrfjs awiaxTjanry dXX' ovv Sid ro /ifj yevtofrat firj~ inanserint, attamcn eo quod non sit facta ncque dos
t KQoixa firjxa ngoyafiiniav Scogeitt' fitjoiv fytw Sv
nequo antcnuptialis donatio nibil habere valentcs,
aXX* iaxnTtj ovt,t6oas imogiq, Std rovro
sed novissima viventes inopia, proptcrea sancimus
,fv%
nQovomv yeviofrut xovxuiv xni iv T; provideutiam tieri etiatn harum et in sticcessione
xjj rov xeXtvxTjoat-xos, xai xrp> xomvxr^v yafit- 30 morientis et buiusmodi uxorcm curn filiis vocarl Et
tiflf fttio xoiv Ttaidiov xaXeiafrat. xni aiiTTtg dygdipff
sicut scrij)simus legem volentcm, si 8ine dote eiiptv vofiov fiovXbfisvov, ttxeg angoixov ovouv XTJV yaBtentem uxorem vir dimiserit, quartara partem eius
ptxijv 6 nvrQ dnoizifiysxai,
xo xtxngxov /u'gos xf;s Bubstantiae accipere cam, sic etium bic, quoniaro
aivov Tiegiovaias Xa/tjidvciv nvxr,v, ovxut xdvxav&a,
contingit forte paucos aut plures esse tilios. quarirxtiSfjTieg eixbe oXiyovt fj nhiovi elvnt naldae, irtv 35 tam partem substantiae habere mulicrem, sive plures
ttxdgxrjv TTJS ntgiovaias jidlgnv xofii&afrai xr,v yvBive miuua lilii fueriut. ISi tameu legatuin aliquod
talxa, lixe nXtiuvi tixt iXaxxovt oi nalSet ilti>. ti ftiv~
eap. Y 1 (Otanitonsv xas
) extat D 25, 6 {B* p. 322 ZnCh.)
enp. VI om. Z>, eiusdem particulas quaxdnm cum novellne CXVII cap.h contaminata.i exhibet B 29,12 (c/. Bl
p 101 Znch.) indeque illi novellue insertas repe.tit L f. 142, unde lectionit discrepanfiam notavi.
1 Propterea igitur sancimus, ut en quae sunt ex casu qni vocalur militiae non cuivis temere oppipnerentur, nisi si creditbr sit qui ad lioc ipsum pecnniam credidil ut mililia ille potiretnr. Certe rcli<[uis
creditoribus non lemcre hoc concedimus: sed si defunclo liberi sint vel ttxor, ftos omnibns modis anleponimus, ut et adeant nos et secundum iussionem noslram ea auferanU twn tamqnam paternam hereditatem, si qitidem ceteroqui inops sit, sed tamquam imperialem liberalilatem; quo el iis fjui bona reliii'
guunt et qui nihil habenl opem quam par esl feramus. Si vcro iis nec filius ullus nec uxor exlilcril,
neque creditor qui in ipsam mililiam credidit, lunc celeros quoque credilores in parlan eunon rervm
vocamus, ne quid videamnr inhumani facere ac non propler piam actionem et dco acceplam ferre hant
legem. Ceterum privilegia quae de militia spectabitium silenliariorum spcciatiler dala iistjue aonala sunl
i/i sua firmitate maneant.
VI. Quoniam vcro ad humanitatem lota nobis lex accommodata est, vldenvts autcm quosdm
mulieribus uli sine dote miptis, dcinde decedere, el liberos quidem ex lcge ad patcrnam herediluUm t<h
cari, mulieres autem, licet sescenlies legilimae uxoris locum oblinuerinl, tamen quia nec dos nec donatio
antenUplialis facta sit, nihil habere posse, sed in exlrema inopia viverc: propterca sancitmts, ut his qnoque prospicialur in successione defunclx, atque eiusmodi uxor una cttm liberis vocelur. El quemadmodm
leqem scripsimus quae, siquidem vir uxorem sine dote nuptam dimiserit, qunrlum partem substanliae eius
iliam accipere vult, ita hic quoque, cum forte plitrcs vel pauciores sint libcn, qnarlam snbsinnliat
partem mulier accipiat, sive plures sive pauciores sint liberi. Si qnod vcro lcgalum ei maritus reliquerit
1 Tix ix xov xnXovf/ivov xdnov axgaxtlat I. B. Koehltr
intr.rpr. et emend. iuris liom. (a. 1792) / 99 (ef. Theod. xn
ix xov caov T7J* ax^axeiai, Ath. xa (xat cod.) ix xov
xdaov rattf TttTtpdaxtafrni Swaf/tvtov oxQftxetdiy xtgSaivoftera, sim. //)] TC Ix IOV xnXov/iivov xdaov axgaxtiat (xdaaov axgaxini L) MLD ea quae appellantur ex
casu e [c/. tiov.XCVII c. 4) r 4 ixtivov L \\ 6 xoixov
X.1 H 7 itQOXQivofiev M;] ngoxgtvto&ai LB % xt om. L"
9 aTxtigot Lx H 12 ovxt jrnis] ofTe om. L, TtaU m. Ll
13 alxrjv\ ravxrjv B R 14 fiexaSi&Oftev xaiv xotovxoiv\
praebemus hacc e { 16 ov #'] ovSe D \ 21 anaanv L II
27 btagtav ngoyn/naiav B fl ftr^Si Eyuv (xl ndd. L1) L (|
Swajtivov Ll if 29 ngwotav] voiav Ll Q rovxtuv] ctiam
harum (i. e. xai xovxatv) s || 30 xnl irp> 35 nnidas et
37 tite ehv om. BL, in quibuipott yivalxa (3G) verba

nov. CXVIl e. 5 o i x o fttvxoiyt ixtXeiartfttv

inseruntwr decurtata || 32 vtfiov] nov. XX11 e. 18
2 ex casu] ex causa Rl g prompte] prom F 1 proptfM
iptur sanccimus Rl | 3 mutuauerit H g 4 cmcrent Hl I
5 prompte] proptcrca Rl | 6 uxore V1 | defocti V |
7 nustrum iuuiuncm V | hoo R | 9 aliis inops] alios op*
V\ 11 meritorito V1 H 16 quippe Vvulg.\ quidem RT\
17 silentiarum /2* \ 22 aptata vuly.) apta R aperta IT |
mulieribus morientes 6i< scr. V% | 23 dvinde co itindc murientes R H 25 statum /2 | 26 manscrit II1 I
29 inopia om. Rl | 29 pruuidentia V | 30 et sieut) tt
om. V" fl 33 eam] cius Va (| 34 contingit Rvulij.] cootigit VT |i 36 aive minus] ini [vel unj milius V1 nrinui V*\
fucrint] fiunt R sint V

ET INTEODUCENDIS

305

Nov. LIH 6

* tearaXinot tvrjf 6 avr.o SXaxxov xrfi reliquerit ei Tir minus [a] quarta partc, compleri
hoc, ut sicut laesas eas iuvamus, si iorte dimissae
(j f Q ,
avanXrjQovo&at tovxo' iva xa&aaSixov/xdvaie avrale ifiorj&^aaftsv,
einsoaaTtonsfifij^f, f
fuerint
viris indotatae consistentes, ita vel si perS
&oJo
oxta
a xav avS^cov
anqoixoi xa&eoTaJoat,
ovxta duraverint sein]>er cttm eis, eadem perfruantur pro*av ei fievotev/texgt navxbs JIO.Q* aixdlt, xrjs avxfjs 5 videntia. Scilicet omnibus secundum iostar illius
anolavauai itgovolas. StjXaSi] navxiov xaxa fiiurjatv
nostrae constitutionis, quae quartam decernit eis,
ixcivrji TjuoJv xrjt Swxal-Bios xrfi xb xdxaQxov atpogi- etiam hic servandis similiter quidem iu viris, simiXfivorii avxale xavxav&a xqn.xovvxa>v oftoicas /uiv inl
liter autem in mulieribus. Cominunem namque etiam

xdiv avSqav, ofiolws Si inl xtov ywatxdiv.

xotvbv

hanc super eis ponimus legem, sicut etiam praece-

yai> xai xdvxov in' avxoit xi&eusv xbv vojuov, Ssnep 10 dentem.
1 Srj xal xhv fujxQoo&Ev. Ei /tsvxot xtva tSta i\ 1 Si vero quasdam res proprias mulier in domo

yvvij nqayfiaxa xaxa xi\v oixiav xov avSobi rj dXXa- viri aut alibi repositas habuerit, harum cxactiouem
zoce anoxei/ieva 8%oi, xovxtov xrp> etiTtQugiv xal naga~
et retentionem habeat omnibus modis inminutam,
xaxaoxeoiv i%ex(o Ttaai xQonoit a/usicoroy, v7toxeT<ifrstt subiacere huiusraodi rebus viri creditoribus niillo

twv xoiovxav 7t(>ayfidxcov xoTs xov avSgoe Savsia/iaat 15 modo valeatibus, nisi forte secunduui quod in illius
*ar' ovSev Swauivcov, nlrjv ti ftij xa&* ooov xatv iura ex bac lege heres extitcrit.
ixtlvov Sixalav ix xovSe toiv vopov avyxXi]govofieT.
2 Tavxa de fafiev, aXnt(> xwv owoixovvxtav 9nxsoot 2 ITaec itaque dicimus, si coniunctorum alter dongoixa xt xal tiooya/iiaiav Saioeav firj noiijoaiuvtav
tenx iiut antenuptialcm donationem tton faciens inanoyait rj !> avrjQ % v yvvrj SUtxetxai, aizxs xov fiev 20 ops uut vir aut mulier inveniatur, et lnoriens quixihvxmvxa ij XTJV TeXevrwaav evnoQov elvat, xbv Ss
dem aut vir aut femina locuples sit, ille vero vel

niQmna r\ xijv rceqiovaav jtivsafrai. imixoiya et- illa superstes pauper existat. Jfam si aliunde forsan
ntg a\la%6&iv Ttfojs tinoQotrj, xiqv ovx eiisveyxovaav habeat, ijon offerentem dotem aut non dantem propter
TSQolxa i\ xbf oiix intSuvxa xipf Sia yaftov Scooeav oix

nuptias donationem non crit iustum gravare tilios

av tlti Mxatov ^aoivsiv xove nalSas xj; SiaiSoxjj xov 25 per succcssionem, quouiam lex alia est nostra dicens
cwoixrt<javxos, Stoxt vSftos aXXos iaxiv rjuixegos, xrjv
nQolxn fij tittveyxa/iivTjv ftij Svvaofrui xa xov avSobe

dotem non otferentem non posse res viri conquirere

per antenuptialem donationem. Quod etiara hic vo-

i Sih nooyafttaiae Suosris. onso xavrav&a lumus obtiucre, nisi tarnea ipse vir aut leuatum ei
a xQaxeir, nXrjv si fttj aixbs 6 avijQ r\ TXQS- aut aliquam partcm institutionis reliquerit; iieri namavxrj r\ xt ftegos xrfi ivaxaaecoe xaxaXinof 30 que hoc nullo invidemus modo, ut in omoibus nobis
t yuQ xovxo xax* oi>Svafiaaxaivofitvxponoi', concordantiae legum serventur, et inopia coniugis

iva Sia navxav TJ/IZV ovfirpcova xa xaiv rbfxiov XTJQOZXO pcr divitias alterius salvetur.
%al rj anoQla xov Cwoi.xrlaavxos itttQa xrfi evnooiat
xrfi
&t(>a7ie'otTO
fi &artQOv
Q
(

Ta xoivw jtaQaaxnvxa rjfiiv y <y^35 {Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis, tua
f ('EnlXoyoe.)
vnt^oxv KQarsiv xal nioaxi naoaStSovni. ansySixio celsitudo valere etiectuique contradero festinet, per
^* jav 7i<t(>* avxrjs yevqaofjieyoiv xijovyfmxeov aitaaiv praecepta a se conficienda univcrsis faciens mani
aira xa&iarajoa wavsqa, lotrs aiixovt xaxa xavxa lesta, quateaus ipsi secundum hacc vivant etiam et
!v ie xal noXixeveafrcu.
Dat. k. Oct. CP. imp. convertantur.
Dat. x. kal. Octob. CP. (imp.) domini
dn. Iuatiniani pp. Aug. anno XI., post cons. Belisarii 40 nostri Iustiniani pp. Aug. anno XI., p. c. Belisarii v. c
T. c, anno II.
[a. 537] anno secundo.
quarta parte minus, id svppleatur: ut sicuti illis iniuria affectis opem tulimus, qitando a maritis dimittantur sine dote nuptae, tta etiam si semper apud eos maneant, eadcm providentia fruanlur. Rimirum
omnia ad imitationcvi illius constitutioms nostrae, quae quartam partan illis decemit, hic quoque ncqnalikr tam in viris quam in mulieribus valeant. Communem enim nanc quoque de iis legem fcrimus, qucra1 admodum eliam priorem.
Si quas vero res proprias mulier in domo viri vcl alibi repositas habeat,
harum exactionem et retentionem habeat nullo modo deminuiam, ut eiusmodi res subiacere viri debitis
2 nullo pacto possint, nisi quatenus iurium illius cx hac legc heres simut existal. Haec antem dicimus,
ti altentter ex coniugibus, qui dotem donalionemve antenuptialcm non conslituerint, sive vir sive mulier
inopia laboret, ita ut de/unctus vel defuncta quidem locujples, itle vero vel itla quae superstcs est inops
sit. Alioqui si aliunde forsan locuples sit, par iion fuertt eam quac dotem non oblulit vel enm qui donationern propter nuptias non dcdit liberos succcssione coniugis onerarc, quoniam lex aliu nostra est, quae
dicil earn quae dotem non intulit non posse res viri per donationem anlenyptialan sibi yindicare. Quod
hic quoque valere volumus, nisi forte ipse vir vel legatum ei vel partem iustilutionis aliquam reliqucrit:
hoc enim fieri nullo tnodo invidemus, ut leges per omnia coiisonae nobis servenlur el inopia alterius coniutjii ex opibus allerius levctur.
ptlogus.
Quae igiiur nobis placuerunt tua sublimitas opcram det ut valeant et ad effectum adducanlur, caque per tdicta quae proponet omnibus manifesta facial, ut secundum haec vivant atque dcgant.
'lovaxiviavov xb ta Ath., om.Theod. fi 40 post Bilisario
diooio&eioi;? BL |
]
t)
uc. conss. ann. II M fiexa xrtv vnnxtiav BeXtaagwv xb {}'
ha~ 11 ifin^oad-tv om. BL^ 11 81} Znclmriae] 8i M
a
10 v} rmv M \ ftevroi] Si BL | 14 vnoxtia&ai xmv (exovs ff Theod.) Ath. Theod. (tubscr. dat. ci>U8. uilisarii
lu/.P, om. Iul. codd. rell.)
toiovtwv BL\ vnoxelxdfv ovxtov (n/c) bl || vnoxeia&ai
17evyxXrjgoroftsi om.B* \\b Saveioftaqi] crcditoribus
(t. t. Savirraiil) e, lulian. c. 187 | 16 xax' ovSiy (sic) M B
1 relinquerit V{id. 29) g vir] u (i. t. ubi) F 1 (id. 21) || a om.
17 xhr;^ovofttt B || 18 ei7ie(> 2b Sixaiov Af] uTieQ fjvulg. | 2 iuvamus] uideamus R | 3 perdurauerit li || 4 peryvvi} 7t(>olxa ftfj (ftrj om. Ll) itoir^cafiiti} anooan 8ia- fruantur MT) fruantur Vvulg. y 6 ei R | 9 ctiam Ji) et
turm {anoQot inxiv B'), oiaxe xbv fiev avSga xeXev- vulg., om. V H 12 actioncm libri (cf. Itilian. c. 137) ||
i&rra tvnoQOv tlvat, XTJV 8e Tteoiovaav nivtofrm. inel- 13 oronis Rl\\ 15 sccundum quod in illius] nullius
totyi Xaatt $i dXXrt%6&ev [dXXaxo&av ct B') evnoQoiti,Rl D 16 iure libri | 18 conuictorum R% || 20 et] leg. ut? ||
irv <HK [oiix om. B') elssvsyxovoav (7 ovx eisiveyxovaa 21 fcminaiZF] mulier vulg. |j loouplcx RT || 22 ista/J ||
l
IP) nQoixa oix av ttrj Sixatov BL % 26 vofioe] nov. II 23 offorentera V" D non daatem] moderantcm R |) 26 acc. 5 | r.fiixtQot om. B' |J 28 8iu] xf>s add.B | 29 TXXTJV quircra
ei
vulg. J 27 per om. V | 30 in omnibus nobia V\
pr, <( quae nquuntur om. B* |J 30 ivaxnaswi ML\ vitoaxa- in otnnibus modis nobis R in omnibus modis T vulg. jj
32 Baluctur alterius V || 36 ualerc om. R |] tradcre V
iiaiDf om.B1 \ 32TIJO*TTO Ma |( 339. xal tj xtiQttntvono om BL, ubiaddilur nov. 117 c 5 clauxula inttrpo- 37 "uniucrsa libri || 38 ctiam om. V\\ 39 conversentur ru/^r. [{
hto \ 37 avxois L 8 38 rav& L$ 39 x om. L l kal. oct snbscf. dedimus ex VBatnb. I J X. om. Bnmb. I fl ootub.
J
/ , C, Alh.) x. kal. Oct. c, vu/p. !/</*'* o'xxo>Pi>((p cap. V\ imp. add. tntlg. || 40 p.q. Bamh.I\ knl. april. V$

Thtod.) \ imp. dn. Iustinianu pp. aug. ann. XI31 paaiXsinebilisiario V, om. Bamb. I [\ uiro clarissimo YBamb.I

Nov. LIV pr.

306

CONSTITUTIONEM QUAE EX

LIV.

Coll.VtiU

TOY THN TfiN ENAnorPA<DftN AIARr CONSTITUTIONEM QUAE EX ADSCRIPTICIO

TAEIN XSPAN EXEIN A<D OY EEE<1>S>NH6H. ET LIBERA NATOS ESSE LIBEROS VULT KON
KAI 1IEPI TOY flANTI EYKTHPISU OIKJil
HIS QUI ANTE CONSTITUTIONEM NATI SUNT
KAl ETEPiil TOIIJ2I EY2EBEI ESEINAI I I P 0 2 5 SED QDI POST CONSTITUTIONEM PRODESSE.
TA OMOIA IlOIEISeAI ENAAAArA2 TfiN
ET UT VENEEABILES DOMUS COMMUTAnOAKINHTSN KTH2ESJN AEKPETOY
NES FACIANT ADINVICEM IMMOBILIUM REHPATTOMENOY.
RUM DECRETO PRIUS INTERPOSITO, EXCEPTA HAC MAIORE ECCLESIA.
*O aixbe (JaotXevs ^laavvji TCO ivdogoTttTqf indqxv 10
Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp. secundo.
i v xb ff, dnb vndxtov xal
l
(IIQOOI fuov.} *Ev xtvi xmv
SiataS-ecov
{ P r a e f a t i o . ) In quadam nostrarum constitntionum nihil obscuritati3 babente motae suut quaesuofi
^ j ^ , rtvdiv i | ovdsv di
daatpis i
i j
enirtjdes xai g xbv iavxav axonbv danfsiav
i?if
nes ab aliquibus ex studio et ad suam inteutionem
&
d
xji. ^Xsv&sQiag
yd(>
ovxssi iigaaxai^i ivayxos 15 obscuritatem ei introducentibus. Cum enim liberrofiov, oisre fiij xara xb nnXatov, ei i |
tatis amatores simus, nuper posuimus legem, ut nmi
xai i^evfrtgov jtqosionov TIQOSX&OI yovrj,
secundum antiquitatem, si ex adscripticia et libeia
fjV dxo?j)v&eZt> tfj ivanoy^dtpto tix^, aXka
persona processerit soboles, omnino eam sequi adrtavrcos
p ifi SovXixjjs Ti'xr,s TnzQarr^oiv ovrco 'xai inl
scripticiam ibrtunam, sed secundum servilis fortunae
xara irpr
rdiv
&va.noy(>a<fo>v vofiit,Bad-ai, xal TtQos irp xrfi ya- 20 observationem, sic etiam super adscripticiis putari,
d &
GIQOS xaia.axnctv xal xr,v rov xex9"ivxos xavoviZ.Ba&a.i et secuudum ventris statura etiam eius qui nascitur
i iJ.tv&eQa.s yaQ firtr^be TiqosXfrelv SovXov
considerari fortunam. Ex libera namque matre pro6 T}fixeQos ev noicbv ovx r^ovXti^r} vofws.
cedere aervilem partum nostra bene facieus noluit
ifpfjanfttv iv x$ voficp, stre xtvie owotxovot
lex: quoniam diximus in lege, si quidam coniuncti
y ^ i v eiie xal avvoixTjoaiev, slxa naiSonoiy^aaiev, 25 sunt mulieribus sive etiam coniuncti fuerint, et tilii
ovxio xov vofiov inl xols xixxouevois xgaxslv. xivis
procreantur, ita legem in his qui procreantur valere.
Si ovxioi droTjxa>s TJ y.axov^ytoi iofir,vevw intyziorr
Quidam autem sic fatue aut callide intcrpretari nisi
aav xov voftov, disxe xdv ei TZQO T^S Sia%d^ecos irix&rjBunt legem, ut etiam si ante constitutionem nati
adv Tivcs, xav ei atpoSpa ehv TiQeafivxai, vofii&tv
sunt aliqui, vel si valde sint senes, putent eos libeairovs iXsvd^tQova&ai, aisneo agxi iixxoutrovs aXX' 30rari tainquam enim modo natos et non longe praeov fiaxoco TtooetXr^cpoxas xbv voftov
xaixoiyn TjutZs cedentes legem: cum utique nos hunc habuerimu!
xavxrtv taxoftiv twoiav, aiije i'ra awotxovaiv rjSq intellectum, ut si cobaereut iam quidam uxoribus et
xivit ynfisxali, slxa fiexa xov vofiov natSonotrtaomat,
post legem lilii procreati esseut, aut non cohaerent
sixe fiij awoixolai fisv vaxeoov Si yrtfiauv, xb uexa
quidem, postea vero nuptiae fierent, post legem nati
xbv v6(iov xtxxofttvov fytiv xqy ix xoi vofiov SeSo- 35 haberent ez Jege datam libertatem.
iXdl
Nov. LIV ( = Coll. VtiLl: gloss.) Graece extat in M. Epit. Theod. 54, Athan. 18,1. Iulian. eontt.XLVUL
Citatur ut veaqa V/9" in paratitlis ad ColL consU eccl. 1 2 p. 1252. 1253 VoelL

LIV.
VT CONSTITDTJO DE ADSCRIPTICIIS LATA LOCTJM HABEAT INDE A TEMPORE QUO
PUBLICATA EST. ET VT OMNI AEDI SACRAE ALIIQUE LOCO PIO CUM SIMILIBUS PERUUTATWNEM FACERE IMMOBIZJUM POSSESSIONUM DECRETO INTERPOSITO LICEAT.
Idem Augustus Johanni g/oriosissimo praefecto praetorio iterum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
De nostrarum constitutionum aliqua, quae nihil obscyri habet, guaesliones motat
sunt, cum essent qui de industria et proprii consilii gratia obscuritatem ei induant. Kam cum libertatu
simus amantes, nuper legem tulimus, ne secundum antiguum usum, si ex adscripticia et libera persona
proles procreata stt, ea omnino adscripticiam sequatur fortunam, sed quod in servili condicione obsenatur, idem etiam in adscripticiis valeat, et secundum vteri statum etiam partus^ condicio dirigatur. Ex
libera enim matre seruilem partum procreari lex nostra merito noluit. Ilaque in lepe diximus, site qui
sibi uxores coniunxerunt sive etiam postea coniunxerint ac liberos inde procreavennt, ita Ugem de iis
qui procreantur valere. Nonnulli autem adeo inconsiderate vel maligne interpretari legem conati sunt,
vt etiam si gui ante constitutionem nati fuerint, licet admodum grandes sint natu, eos liberari existimenl
tamquam qui modo nati sint ac non longo tempore legem praecesserint: cum tamen id nobis consilium fuerit
ut, sive qui iam uxores sibi coniunxerunt et post legem liberos procreaturi sint, sive non coniunxcrunt
uxores, postea autem ducturi sint, liberi post legem nati libertatem ex lege datam habeant.
2 rubr. "S2are xrp> Stuxa^iv xrjv fSovXouiinqv xovS i
anoygrupov (avayQntpov cod.) xal iXev&tgas re^foWaC
D^v&ioove elvai (voeia&at add. Coll.) xai xh i^rfi Ath.
{Coll. const. ecel), s. Tleol xov xtt VXTT;OHI dvxaXXtiacetv
aXXrjXoii, xal 7teol xcov i iXev&tont xex^svxatv yew^yhhr Thtod. || 10 *V7ia.QXoa M J 16 lcfiov] Cod. 11, 4S,24 j|
24 eixe] si (i.e. '?) e || 33 jtatSojioififfavres J /
1 IV Lui V | 2 constitutio R || inscriptitio Rl inscriptittone / i s inscriptio V\ 3 libera] libcra mulicrc R ||
Iibcvo3 esse R J 4 Bunt om. RlV Q 5 prodessent R* JJ

6 domos V 8 comnrnnicatioDcs V* Q 7 mobilium V* J

8 eicepto V1 R 9 hio V |j 16 Bcimua Rl |) ut deLR* j
17 ascriptiti V1 ascriptitio V3 inscriptitia R I IS inscriptitiam VlR H 19 eed om. V1 del. R* \ eecunuum H^
uilis] quod mlis R* || 20 inscriptitiis F l / l 3 inscripturi
Rx H 23 patrem R1 [j 24 quidatn] quidetn a R% quideo
jRa |J 25 coniucti V |j fuerint] sunt fuerint R J 2fi qai
crcantur F|J 27 nisi VT\ nisi R- ai Rx auai vulg- \ 2S
antc] sciant /J 1 fl 20 ualido V1 fl scncx /i> [ 3 0 enit
om. vulg- II 32 sq. intelltctum elc.] tellectum *ut oo
co| MCT. R" in ras, 2 vtrsuum fl 35 data V

ADSCBIPTTCIO ET LIBERA

307

Nov. LIV 1. 2

CAPDT I.
"Iva /ttrj xoiwv igfi xexva&tv xal xaxovqyeiv. xai
Ne igitur liceat artibus uti et malignari et posrovs xa>v %<o(>io>vfiXtmxeivdsoTioxas tale xoiavxms
sessionum nocere domiuis talibus interpretationibus,
iguqveiais, dia xovxo &eanit,o(ttv, navxas xove xex&ep- propterea sancimus omnes qui nati sunt a tenipore
tas ix xov xaigov xov viifiov xovxovs xai fiovove iXev- legis hos solos (Jiberos) esse adscripticia fortuna, si
&i(>ovs ivanoyqnyav T U ^ S slvnt, iXneg dj- dXsv&dqiov 5 ex liberis nascaatur matribus, omuc praeteritum antiyivotvxo ftr,xtf(ov, jtavxbs xov ctQOiXriq>6xoe xq> sra- quae servandum legi.
Xaup ixttpvXayfievov voftcp.
CAPUT II.
'EntiSij Si ivnyxos v6f/ov dy^/tt/ia/tev 9'tQnTtevovxes
Quia igitur nuper legem scripsimus medentes his
xatn xi xa neol xibv dxxXr,ataaxixwv dx7toit'toeo>t' xni quae de ecclesiasticis alienationibua fiunt et volenfluvLofitvoi, ei fiiv Srjfioatoi' ofpXijfia tXt), SvvaofratlOtvs,
si quidcni publicum debitum sit, posse eas et
aitos xni dxnoieiv, alv axQifiiitt fiivxoi nnog xaxk
alienare cum omni subtilitate Becundura legis obserxr,v xov vouov tiaqaxr^ow,
ti Si iStcoxixbv #<>, vationtm, si vero priyatum debitum, pro soluto dare
proaoluto oibnvat n$nyfia axivrjxov, xai xaxa firjSiv
rem immobilem, et in nullo videri ofiendere posiooxtiv nQosxooistv xqi TigoxB&bvxi. vo/xcp xtp naanv
tam legem quae oinaeiQ alieuationem prohibet: ctiiim
ixnolrjoiv eigyovxf xaxtlvo ngosxifrefisv, (osre ei 15 iilud adicimus, t t per quandam inevitahilem occa xaxa xwa ana(.a.xr]xov jtgofaatv xai avpfpiQov- siouem et utilem et danti et accipienti vtnerandae
aav x$ xs SiSovci TC^ te XapPuvovxt evxxrjQuo oXxit), domui, hoc est ant ecclesiae ad ecclesiam aut ptocbio
xmntartv rj ixxXrjaia TTQOS dxxXr^aiav T; nxmyfiiip noos
ad ptochium aut xonodochio ad xenodochium, aut
>Xtioy 7] ^evdfvt Ttgbe evaiva, xai dnXcHe eiayel
simpliciter venerabili (iomui ad aliam vcuerabilem
> nqbe SXEQOV aeflaafitov olxov, xovxiaxiv fj dx- 20 donmra, hoc est aut ecclesiam aut ptochium aut
xfyoia itQos nxtoxeior ij novaaxr\qlta nqbi evxxr\qiov mouasterium aut veneraiidam domum ant xenodoolxov rj ^evtora rj voaoxofxelov, ij dxslrots 7tqbs ixxXt}- cbium aut nosocomium, aut illis ad ecclesiam aut
alav ri nqbi allrjXa rj nQoe h> xcov tfmqoa!>v yftlv
altcrutrum aut uuura horum quae prius a nobis diTQifriiqpivcov, JJ exeqqt oicpSrjnoxe cvayeZ oi'x<p, dSeiav
numorata sunt, aut altcri cuilibet venerabiii doumi,
oiSouty xoit jiqoeaxioaiv avxtov Sin xovSe xov voftov 25 licentiam damus praesulibus borum per hanc Jegcm
aftiiyiv 7toiBla&nt, xni xoyxo noXixEvea&at, xal fir\ /16- commutationem faccre, et hoc valere, et non solum
rv xrjv pnoihiav, xa&<t7iQ 6 nqbxEQoe p.tyz vopot,
imperium, sicuti prior dabat lex, liccntiam babere
aotiav i'xtiV nueifSeir, aXXa xai rovs evayele oixovs
coramutare, sed etiam veuerabiles domos quae regi
xovt rqj puoiXii navxiav dvstiiivovs &eq>' ovxta fidvomnium dicatae suut deo, sic tanmn ut ctiam dexoi, uixt xui Sixqtxov nQaxxsa&ai avv axqtfieiq nuor] 30 cretum interponatur cum omni subtilitate et iure1
*ai fttxf ' Sqxov, xnl naqa. xcp xibv XOTUUV firjxqono- iuraudo; et apud locorum mclropoiitatu baec cousiX(XTS xavxa axoneiafraf
xai i7isq znls aXr^eims rierari, et si revera probatum fuerit cum iureiurando,
aTiofaixfoiTj fie&' oqxov, tot avpfdqov iaxiv exaxiqt?
quia utile est utrique parti lioc agi, ratum csse et
xb xoiovxo, jtqiixxEO&ai xe avxo xni jro/*- valere, et non egerc neque speciali iussione nec dixnl xqaxeiv, xai /tij dtfo&ai /irjxe iSixije x- 35 vino pragmatico typo: babentibus quippe his qui ad
ptjxe &iov nqayftaxixov xvnov.
dxbvxtov
talia couveniunt magni dei iudiciuin, si quid ])iaeftivxoi xdiv ds xolto dQxof'va>v xf]v dx xov fifyaXov
varicati fuerint horum quae competunt aut quodriam
^iov xficttv, ti xt naqapaltv xov jtQOSrjxofxo r\ ti xiS
eap.II (iv Si xjj vfi dv rrp f? xttpaXaiq?) argumentum adumbrant paratitla ad Coll. const. eccl. I 2 p. 1253 VoelL
I. Ne igitur artibus uti et malitia praediorumque dominis eiusmodi interpretationibtis fraudcm
facere liceat, propterea sancimus, omnes qui nati sunt inde a tempore legis solos ab adscripucia condicxone liberos esse, si quidem ex tiberis matribus nati sint; ut ornne quod pracleriit antiquue legi scrvetnr.
II. Quoniam autem nuper legem scripsi^nus qua iis quuc pertinent ad ecclcsiasticas utienationes
aliquo modo medercmnr, volentcs ecciesias, siquidem publicum sit debitum, posse eliam alienare, cum omni
tamen diligenlia secmdian legis observatiouem, sin privatum sit debitum, rcm immobilem pro solulo dare,
Mjue in ulia re legem prins lalam, qnac omncm alienalioncm pruhibet, videri offendere, eliam lioc adicimus: xi (quandq permutationem immobilium rerum facere visum sit venerabili domui cum altera venerabili
domo) propter inevitabilem aliquam causam atque utilem et ei guae datura ct ei quae acciptura sil aedi
sncrac, id est vet ecclesiae cnm ecclesia vcl plochio cum ptdchio vel xcnodochio cutn xenodochio, et simpiicjter piae domui cum altera venwanda domo, id est vcl ecclcsiae cum ptochio vel tnonaslcrio cum oralorio vcl xenodochio vel nosocomio, yel illis cum ecclesia vel inter se invicem vel cum uno eorum quae
anlea a nobis enumerata sunt, vel alii qualicumqne piae domui, liccntiam damus primatibus carum per
hanc legem permulationem faciendi, et lioc valcat, neve solus imperator, sicuti prior lex dicebat, permu'
tandi liccntiatn habeat, sed cliam sacrae domns, quae regi omnium deo dcdicatae sunt; ita tamcn, ut
ctiam decrctum fiat cum omni subtilitate et iureiurando praestilo, atquc apud locorum metropolitanum
haec considerenlur, et si revera probalum sit iureiurando praestito iale qwd utrique parti utite esse, id
et fiat et ralum sit et valeat, neve aut sjyeciali iussionc aut sacra pragmatica sanctiotie indigeat. Quamquam iis qui ad hoc accedunt imminebit magni dei iudicium, si quam officii partcm ncglexerint vel si qua
6 ftrtxi(ies 31* J 8 voftov] nov. XL VIfl9 xnra xi om. tr 1 1 liceat igitur R 0 posscssionem R | 4 solos] solutos
11 aiTos] tubautli dxxXrjatae (cf. 277,21. 304, 9. LXII vulg. libcros addidi \\ inscriptitia R inascriptitia V H ei)
fn. |) l ftivxoi om. e 113 procalotio, *. v. TJXOI en aSeiae J / | al. qui R1 s.v. | 9 fiunt] fuerint RV | 13 uidei V1 jj
HttpocTf&tV M \ 15 utdxe ] ct c. I/itlum notavi (ex- 14 prohibent V1 J 15 ttj ut Beck \ 16 uenando V1 |
Cufitit quaednm antr, 24 nSetav oiSo/tev Hombergkius cen~
17 aut ptochium ad tochium R aut apoticliium ad op$*,h<it): tupplendum ftre oiaxs et (noxe afieirptv racivfjxtov
tochium TrD 18 xcnodocliio] xcnodocbium (sccnodooliium
xqnyunxav nouio&at Soxoirj xols eiiayiaiv oZxoit ngbs T) tibri 1 19 tencrabilem] uencrandam Ffi 20 ecdewam
allrjavt) xnra xiva xxX. Cjf. Iulian. cap. 189 Si ecclcsia FIV] ecclcaiae vutg. |j aut RT] ad Vvulg. \ optochium
cam ecclesia vcl ptochium cum ptocbio TCI ccclesia cmn
F | | 21 monastcrio ad ucnerandam vulg. || 22 nosoohomium
ptoehio rerutn immobilium permutationem faccrc malu- RT g 22 sq. aut ad altcrutrutn vulg. \ 23 aut untim VT]
nt hocqne fieri prosit utriquc loco, Jiceat primatibus ad unum Ji || denumcrata R g 24 ucnerabile F 1 | 28 rei
tiaj pennutare cte. Q 18 nxtoxtia Ma fl 20 sq. ixxXrtaiav R | 36 talia] italia R1
U fiavaaifjgtov Mi, corr. Scrimger jj 29 xovs om. 3/

Nov. LV pr.

308

UT DE CETEEO COMMUTATIONES

ia yivoixo 7 T Ttaqa. xb avfitpioov exarioco

colludium fiat aut aliquid praeter utilitatem utriusnoarrotro fiiqet. xai ya(f Sij< xai aoal tovxote ai jtuv- que geratur partis. Nam etiam maledicta his omnium
%o)v intxsiaovxai tfojisQtoxaxai xai ai ra dsla xols
terribilia imminebunt et quae inferunt eloquia ditiaQTavooiv indyei loyia1'
xcHvxevivStaxexayfiivwv
vina peccautibus, et quae nunc disposita Slint; 61
Qfa&eiT} xal vaxtqov Sielsyx&sirj xaxoiQycos 5 quid autem praetermittatur et postea demonstretur
v, dvxl /uj]Se yeyovoxos sarat.
^
maligne factum, pro non facto erit.
1 Excipimus etiam hac lege sanctissimam maiorem
goovfiev Se yal rovrbv rov vofiov irtv ayttordecclesiain, sicut etiam priori; iliam uamqne in priori
%T]V/isydb}v ixx).r]a(av, aisneQxai tov nQoa&ev. ixsivijv
yaQ i-ni rrfi n^oxtoas xwXiaecos xcHv dxjioirjGe&v iaxa- probibitione alienationura stare volumus, quoniam
yat fiovXouefra, 816x1 xovxo xal nvrdis xols 71 ooeardi-10 et hoc ipsis guberuatoribus eius sanctissimia virb
videtur.
Civ avxrjs oaiioxdxots avSfidai Suxei.
('Eniloyos.)
'H xoiwv or\ vntQoyT\ %a xa&Jis
( E p i l o g u s . ) Tua igitur eminentia quae nobis
-hftiv xai oaiws naqaaxavxa xai Sia xoviSe xov 9tiov
bene et Bancte visa sunt et per hr.nc sacram deet
SijXovfiEva vouov iv anaot xots g&vetnv oli d^x Sia clarata sunt legem, in omnibus {jcntibus quibus
xr,ovyndza)v oixeiiov y.nxa xb ovvrj&ei wavega JTO/I?- 15 praeest per praecepta propria soliemuiter iaciat

adxio.
Dat. [xv.] k. iSept. CP. imp. dn. lustiuiani manifesta.
Dat. kal. Scpt. GP. imper. domino nostro
<pp. Aug.) ann. XI., post cona. Belisarii v. c. ann. II. Iustiniano pp. Aug. anno XI., p. c. Uelisari v. c. anno
[a. 537] Becundo.

LV.
NE
Coll.Vtit8
AMEPPEJ12
20
IV UT DE CETERO COMMUTATIONES
ECCLESIASTICARUM RERUM NON FORTUITE
EKKAU2IA2TIK2N KAI EMO>YTEY2E22.
FIANT AD PIISSIMUM IMPERATOREM ET
HOC MODO AD ALIAS P E R S O N A S TRANSEANT

*O aixbe ^aatXevt Mrjva ra} ayttoxaxq aqx

T^C ivSaifw os xavxqe noleais xai oixov/.ievixui
d oxT}.

RES, SED HAEC TANTUMMODO FIANT AD

25 IMPERIALEM DOMUM. ET UT LICEAT PEBPETUAM EMPHYTEUSIN AGI AB ORATORIIS
IN ORATORIA DECRETO VIDELICET INTERPOSITO, EXCEPTA HAC MAIORE ECCLESIA,
NE TAMEN IN PRIVATAM PERSONAM
30
TRANSEAT EMPHYTEUSIS Ki
Imp. Iustiniauus Aug. Menae archiepiscopo
Constantinopoleos.

( Q f y
Nofiov iyQaxpapev f^Sij xds uh>
(Praefatio.)
Legem scripsimus dudum ecclelxx).rlaiaanxas ixnonjoets xtaXvovxa, povtjv Si iiftet- 35 siasticas quidem alienatioues prohibentem, solaa
Nov. L V ( = Coll. Y tit. 8: /055.) Graece extat in M. Epit. Theod. 55, Athan. 2,9 et in paratitlis ad til. 1 1
(inde ColL const. eccl. III 2, 9 et parat. ad III 1). lulian. const. XLIX.

collusio facta sit vel qnid practer utUitatem utriusque partis qeralur. JEtenhn et execrationes iis impcndcnt
omnium lerribilissimae et quas sacra eloquia peccantibus inferimt: et si quid eorum qitac nunc conslituta
1 sutit violalum sit ac deindc probetur impie factum, id pro non faclo erit.
Exdpitnus vero ab hac
quoque lege sicuti etiam a priore sanctissimam magnam ecclesiam: illam enim priore prohibitione a/;Vnationum slare volumus, quoniam eliam ipsis primatibus eius sanctissimis viris id ila videlur.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas quae nobis bene et sancte placuernnt alque per hanc sacram
legem declarata sunt in omnibus gentibus quibus praeest per praecepta propria more solito manifesta
faciat.
LF.
DE PERMUTATIONE RERUM ECCLESIASTICARUM

ET

EMPRYTEUSl.

ldem Augustus Menae sanctissimo archiepiscopo huius felicis urbis et palriarchae universali.
Pracfatio.
Legern iam scripsimus, quae aliamtiones quidem ecclcsiasticas prohibet, solam auUht
1 utrisquc V11| 2 geratis Va | 4 disposita] peccanti12 xa om.M H 16 kal. Sept. e Ath.] xv. k. sep. M
ftrjvl ainxefiPgiqt The.od. (c/. Zachariae not.) \\ CP. impcr. bus disposita Ra |j 5 autcin delemhim ? || 7 etiam om. R \
domino nostro Iustiniano pp. Aug. anno XI f, CP. imp.
8 illam priori om. V fl 9 alienatum V || 12 tq. nobis bcoe
dn. Iustiniano ann. XI M fSaoiXeias 'lovaxiviavov xb ta
Rl^ bene a nobis V\\ 13 uisa RT} iussa V\ dcclaraU
Ath., om. Theod. fl 17 p. c. Bclisari vc. anno eecundo e, sunt] sunt om. V\\ 15per praecepta] pcroepta V\ 16**post Bilisario uc. conss. ann. II M fisxa xrjv vTcaxelav
scriplionem dedimtis tx VT Bamh. I scpteb. V j CP.
BeXiaaoiov xb (exove Theod.) /9' Ath. Theod. (subscr.
Bamb. 7] cfij. Vom. T|| impr. donno nostro Y{Bamb. I) iohi
dat. cons. uilisarii Iul.P, om. Iul. codd. rell.) || 19rn6r.
dno T || 17 pc. om. V || Bilisari uiri olarissimi Bamb, I Iti*
"Siaxe. rov Xotnov Afielyjtis y.x).riaiaaxixuw nonyfin- lisiario uiro clarissitno V Hilis. uic. T || 19*0. fy LV VI
ttov fifj cos Sxv/fiv yivBafrai tzgbi xbv cvaepaaxnxov
20 commutationia F | | 21 fortuito i2 2 |j 24 bacc] nec HXT \
/3aot),C(i xai xa e|jj Ath. (i). Tleoi xov fiovto fiaoikti 25 imperalem V \\ qppctuara (nic) cmphiteusin V, p-:ravra)jA(JOeiv xove evay&is xunov-i, xal TCIQI XOV Stt/'
pctue emphitcosis (cntitcosia T) RT perpetuai cmphjvex(oe dfitpvxeveiv O.?.XTJ)MIS xa tvxxTjQiu Theod. \\ 34 No- tcuscs vulp. | 26 aratoriisiJ oratori V 27 in 0. V T l
fiov) JIOV. VII {negl xtjs t,' vJttgas tpqaiv xio (scr. xb) decetcro Rl l| 28 hac] hic 11 hoc V (| 29 tamcn) Ua4v lut nocoroj xs<paXaia> schol. M)
tum V1 transcat V3 [| personam priuatam VI 3I> transe*
om. V [| emphyteusU V) emphiteosia R cnfittosii T 3
31 meno !{] menne VT

ECCLESIASTICAEUM EERUM

309

Nov. LV 1

ftv inix^inovxa xal: aynoraxaie ixxXrjfftaie xai vtQoi autem commutationem permittentein sanctissimis ccyt TJ ayuoxaxi} fieyaXr} ixxhqaia TTJ xaxk xavxqv
clesiis nec non sanctissimae maiori ecclesiae buius
ciarj Trp' eiBaifiovanoXlv, rjvixa r] flaotXela XaBsly xt
felicissimae civitatis, dum imperium accipere aliquid
7ta(>d xtvos xdiv eiaydiv oXxav povXTj&eir]. vaxeqov
ab aliqua venerabilium domuum voluerit. Postea sificv ow Hxeoov iyQa\f>a(iBv vofiov, OVTIEQ igsiXofiev TTJV 5 quidem aliam scripsimus legem, qua excepimus sanayuoic.xr]v fif.ya.Xrjv ixxXrjaiav, intxQixpavxie xtvae ixctissimam maiorem eccJesiam, permittentes quasdam
---ffe, aemo ixeivos 6 vofios Xeyei. ^EnsiBij Si gyvco- alienationes, quas illa lex dicit. Quia vero cognocu; T'S xb xrji TiQoxsQas Siaxagecoe xetpaXaiov, vimus, eo quod aliqui prioris constitutionis capiinl hftBixpti SiatpsQovxtav xole evayeatv oixote tulum, quod de pennutatione competentium rerum
rtoos xrjv fiaoiXeiav iyQaxfjafisv, eii xrjv 10 sanctissimis domibus ad imperium scripsimus, ad
*axa xov vo/uov xixvrjv SxQsxpav, fjxyoav Se aisxe artem legi contrariam converterunt postulaveruntque
rjftcis ftiv TiaQa xrti ayicaxdxijs ixxfojaias Xafieiv, avnos quidem a sanctissima ecclesia accipere, his autem
ioi Si xavxa Sovvat, irrev&ev Si (OQftrj&rjaav noX- haec dare, hinc adgressi sunt multi quidam similitevot T
lol xais ofioiais aixrjosot xQ^f
7*' &eiav negt~ bus petitionibus utentes sacram circumvenire conyqtufuv Staxat-tv xa pev baa jtBTtqaxxai nag7 fjftviv 15 stitutionem. Qiiaecumque igitur gesta sunt a nobis
pi/.ot xrfi na.Qovarfi rjfiiQas, xavxa inl xov vvv fieveiv
usque ad praesentem diem, haec sub schemate quo
oxi]fiaxos povMfie&n, oiSevbs avaxQexofiivov xciv rjbt] nunc est valere volumus, nullo pennutando horum
nao rjficiv JIQOS xijv ayttoxaxrjv txxXrjotav inl xolt
quae iam a nobis cum sanctissima ecclesia in tali-'iots avvaXXdy/iaat nqax^ivxoiv rj nqbs aixois
biis contractibus gesta sunt aut cum his qui liaec a
xavxa na^ rjftaiv dXrjfaat.
20 nobis percepcrunt.
CAPUT I.
xov Xomov Si 9eaniV,otuBv nrfievl navxeloji jtrjStDe cetero autem sancimus nulli penitus ullam
filav ilvai naQQTjalav xotovxo xi TtQaxxeiv, aXX' ixslesse licentiam aliquid tale agere, sed lllas solas vavat ftovat iQQwa&at xas afieirpets xae TCQOS XTJV /9- lere permutationes quae in imperialem domum in
oikxrp oixiav ini xovxip ytvoftevae, aisxa S^vixat
hoc factae sunt, ut perpetuo apud imperium manaQct xij fiaatXeiq pevetv xal fiij fiexafiaXXeiv eis iSico- 25 neant et noQ transferantur ad privatuin neque illarrjv fir^i -ifjs ixeivov yivso&at Seonoxelas Sia piorjs
rum ius per mediun) imperium ad eos proficiscatur.
iffi fiaatXtiai in' avxbv oSevovaat. aXX" eC xi yeSed si quid tale fiat, liccntiam damus reverentissimis
votxo xoiovxov, aSeiav SiSo/iev xols eiXafieaxaxote otoeconomis res apprehendere huiusmodi et trahere
xovopoizxwv nQayfiaxtov ijiiXa/iBaveo&cu xovxtov xai
eas rursus ad sanctissimam ecclesiam, tamquam si
cKft/Mtiv avxa naXiv eie rfjv ayiaxaxtjv ixxXr,(sinv, 30 nec ab initio contigisset permutationes harum ad
v
ut av ei fi-qSi xip> aqxh dxiyxavev afteitpis xit inl
imperium factas. Sed servari hoc Bchema in perpetovxoit nQos XTJV (taatXeiav ysvoftevrj. aXXa q>vXax~ tuum ex praesenti die incohatum; omnibus quae
a
C( e ro
tto&ai xovxo xb axw
'
Snjvexis ix xfjt naqoi'
dudum, sicuti praediximus, post priorem legem secqt T^fiioat a.q%6^.Bvov navxcov xwv $8%, xa&anto
cundum modum praedictum gesta sunt, ratis manentinovxis l'fd~T]fiy, fitxa rbv nqoxtqov vofiov xaxa 35 tibus, eo quod illa quidem quae sic facta sunt a viris
xov Mt(rrjftvov yevoftevtav XQOTIOV fitfialav fitvbvxcav,
gesta Sunt , nunc autem quidam volunt illohb. xb ixBlva fiiv xa ovxco yevoftsva jiaq* avSqwv
rum exemplo utentea et nobis 8se molesti et sancytvia&at oineq oi xsxvdt,ovxas ovSi xcueovqyovvxst tissimam malorem ecclcsiam huius felicissimae civiinoiovv, aXXa xal naq' rjfioiv eis xovxo nqoxqanevTts r^X&ov, vvv Si xivae flovXea&at xio ixtivwv naQa- 40
itiyftaxt ^wHfvowff rjftas xe Si-evoxXslv xai xi]V ayiat7arr]p fttyaXtjv ixxXqofav VTJS svSatftovoe xavxqs 716cap. I tummarium extat & 5, 2, 3 (ex Theod.7)
permutationem sanctissimis ecclesiis et insnper sanctissimae tnagnae ecclesiae quae in hac felici urbe
est permittit, quando quid imperator a vcnerabilium domuum aliqua accipere voluerit.
Ac postea
allcram scripsimus legem, unde excepimus sanctissimam magnam ecclesiam, cum permilteremus quasdam
alienationes, quas illa lex refert.
Quoniam autem comperirmis prioris constitutionis caput, quoa de permulalione rerum quae pertinent ad venerabiUs domos cum imperatore facienda scripsimus, nonnullos in
fraudem legis vertisst et vetiisse ut nos a sanctissima ecclesia talia acciperemus, accepta ipsis daremus,
atque inde mnltos eiusmoai petitionibus usos sacram constitutionem circumvenire molitos esse: ea quidem
quaccumque a nobis xisque ad hnnc diem acta sunt manere in eo quo nunc sunt staCu volumus ncc quicquam rescindi eorum quae a nobis cum sanctissima ecclesia in eiusmodi contractibus acta sunt vel cum
iis qui haec a nobis acceperunt
I. In posterum vero sancimus, nemini omnino ullam esse licentiam eiusmodi quid agendi, scd illas
solas ftrmas esse permutationes, quae cvm hnperiali dotno ea condicione fiant, ut perpetuo apud imperatnrem mancant neve transfcrantur ad privatum aut dominii fiant eius pcr medium imperium ad eutrt migrantes. Sed si quid eiusmodi fiat, licentiam damus religiosissimis oeconomis res illas vindicandi easque
rursus trahendi ad sanctissimam ecclesiam, tamquam si ne ab initio quidem in iis ulla permutatio cum
impcratorc facta esset. Ac servetur haec forma in perpetuum initio a praesente die facto: cutn omnia
quae iam, uti supra dixitnus, post priorem legem eo quem memoravimus modo facta sunt, firma maneant,
quoniam ilta quidem quae ita facla sttnt a viris sunt facta qid non per machmationem vel fraudem
rem gesserunt, sed etiam a nobis excitati ad hoc venerunt, nunc vero nonnulli illorum exemplo utentes
tt twbis molesiiam facessere et sanctissimae magnae ecclesiac huius felicis urbis fraudem faccre volunt.
l
usque] uel uaquc V II
2 tMxavxrp> M, corr. Serimger I 5 vofiov] nov. XL VI \ V* | circumvenire] uenire R | 16
l
1
8 %if alaiov) nov. VJJ c 2 1 | 13( nolXol xale] multi quo] qui V |) 17 permutcndo R a (] 18 cum om. V II
qnidam (t. e. 710XX0I xivet) s | 27 oitvovorfi Zaehariae 19 contractibus om. R \ aatem 1 V || 20 perceperint R |
21 ullani om. R ft 23 iu om. V 1 26 imperium maneant
ad Ra U eos] leg. eum?J proficiscantur V\\ 28 yconomis
2 eoelesiis V* | 4 aliqua] aliqaaque V | 5 qua] quam (yconomiis F 1 ) RVT |) 30 nec] nichU V R pcrmutatio
R* qoia F 1 | 7 quas 01. V1 fi dixit V | 8 eo quod) eo 31 facta Btck R1 31 sccma R ohema V \ 32 incohaV 1| 34 praediotam modum R | 35 a
<> vulg. \ priorcs constitutioni F 1 | 9 perimitationc tum] in autem
1
Rl | 11 conuertctur R1 H postalarerantque vulg.] postala- viris] nrig F inris V* | 36 lacimam nm notani
1
l
tnrot RV[ 12 a om. V 1 13 haeo om. R 114 sacrnm libri B 37 uiuentei R

310

Nov. L V l . 2

UT DE CETERO COMMUTATIONES

Xeoa iteqiyQti-yiiv. ontq ele xbv anavxa %obvov XOT*

tatis circumvenire. Quod per omne tempus nullo

oiSdva xQonov yivead-ai j3ovX6f<ed-a- dXXa xav ti xa&*

oiovSrjnoxe( yivoiro ayjiua, xcd xovxo OLXVQOV elvat

modo fieri volumus: sed et si quolibet fiat schemate,

hoc etiam iufirmum esse et a sanctiasima maiore

TtaQa. xrji dytajxnrTjs fieyuXr]<i ixxXrjaCa; sis xb StTjvexis

ecclesia i n perpetuum viudicari, uulia ei temporis

ixSixslo&ai Svvduevov, ovSs/utas avxij x$<>vov na^a- 5 praescriptione in hoc obicienda.

yqatprfi jtQi>S xovxo dvxtxeifiew]!.

CAPUT H.
Kaxslvo ftevrot d"ta7ti,ouev, aiexe xwv aXXcov anavIllud quoque sancimus, ut aliis omnibus de iure
tcav xtitv neQl ififvxsvaewv vsvouo&E-iTjftivwv Ini re
emphyteoseos sancitis et in sanctisaima maiore ecrfj ayicordiT] fieynXrj ixxlrjaiq ini ie role attois rinaclesia et in aliis omnibus venerabilibuB domibus pro-

civ Bvayiaiv oixois trpt, i6iav ixorrcov ia%vv, aSetav 10 prium robur habentibus licentia sit sanctissimis ecelvat tale ayteoTaraie xxXt]o{ais tcai roTs evayeaiv clesiis et venerabilibus domibus adinvicem emphyteootxois jtQvs aXXfjXas xal dfiptnevaeis itgaxisiv SiT}vt- sim agere perpetuam, decreto quippe bic faciendo;
xels, SexQtrov SrjXaSij xai 4ni TOVTM yivonivov. lexcepta quidem hic sanctissima inaiore ecclesia, in
rjprjftevT]s ftev xavrav&a TTJS ayKurarrjs ucyuX^i xhoc autem celebrata emphyteosi, ut non ad privatatn
xXriains, ini rovT(p Si yivouiv7\s T^S iutpv?evoeu>s 15 persooam extendl omnino possit.
itp u) ftfj eU iSnoxtxov TIQOSWTIOV ixrad"ijvat itavxaXotS SvvTj&ijvat.

('EniXoyoe.y

'H xoCwv aij /taxa^ioxTjs xa napa-

(Epilogus.) Tua igitur beatitudo quae uisa Bunt

axavxa vuiv xal tpvXa^dxat xal xols vn' avxTjv xovs

uobis custodiat, et bis qui 8ub ea metropolitanas
fttjxQonoXixixovg &Q6VOVS k'xovat tpavsQa xaxaoxqaaxco, 20 Bedes habent faciat manifesta, ut et ipsi quae nobia

tSsre xal avxove xa rj/xlv nagaoxdvxa yivcoaxovxas

placuerunt cognoscentes nibil horum praevaricari

fir/Ssv xovxcov naqa^rprat &a^grjaat. iorai yaq ana-

praesumant.

oiv rj naqa xov dsov xgiats xai TJ Ixei&tv noivr}, et

xt naQa. xavxa fj avxol TZQaj-atev rj jrgax&qvat avyXoiQr}aaiev.
25

Erit enim universis a deo iudicium et

exinde pocna, si quid praeter haec aut ipsi egerint

aut agi permiserint.

Dat. xv. k. Nov. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.

Dat. xv. kal. Nov. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
ann. XI., post cons. Belisarii v. c. (anno II).
anno XI., post cons. Belisarii v. c. anno secundo in[a. 537] dictione prima.
Quod quidem in omne tempus nullo pacto fieri volumus: sed licet per qualemcumque speciem factum sit,
hoc quoque irritum esse, ut a sanctissima magna ecclesia in perpeluum vindicari possit neve ulla ei temporis praescriptio in ea re obiciatur.
II. Verum illud qnoque saricimus, ut ceteris omnibus quae de emphytevsibus et in sanctissima
inagna ecclesia et in ceteris omnibus venerabilibus domibus constituta swit tn propria vi servatis liccntia
sit sanctissimis ecclesiis ac venerabilibus domibus etiam emphyteuses perpetuas ititer se fadendi, decreio
scilicet hac quoqtie in re interposilo. Quamquam sanctissima magna ecclesia hic quoque excipiatvcr;
emphyteusis autem ea condicione fiat, ut ad privatam personam extendi omnino ncqueat.
Epilogus.
Tua igitur bealitudo quae nobis placuerunt et custodiat et its qui sub ipsa XMITOpolitanas sedes habent manifesta reddat, ut ipsi quoque, cum ea quae nobis phcuerunt inteUegant, nikil
eorum neglegere audeant. Imminebit enim omnibus dei iudicium et quae inde /ulura est pocna, si quid
adversus haec vel ipsi egerint vel agi pussi sint.
12 xal om. e H iptpvxeioeie

n^nxxtiv

StrjvexeTs] em-

phyteosin agere perpetuam s || 14 xdvxav&a] hic j : ||

26 tubscr. om. lul. || xv. k. nou. AJe] .. tcaXavSiov NoeftPQIOV Ath. III nonas nouembres e v. l. {prtvi voeupolcp
Theod.) || CP. ann. XI AIe\ fiaoiXtias 'Iovaxivtavou
(supplendum rb ta) Ath., om.Thtod. || 27 post cona. Belisarii uc. anno I I indictione prima s, p3t Bilisar. uc. consa.
M fisxa xijv vnaxeCnv BeXiOaqiov ixovt (t Theod. ftrra
trp' imaxeiav BsXiaaQlov (xv) y' Alh.

aliis R | hominibns V H 8 emphiteoseoa RT, emphyteos

F | 9 uenerabilibus omnibua R g 11 et om. V | ab inuicem V J emphytcosim V emphiteosin R emphyteosis T
et emphyteusin s vulg. || 12 perpetuo
T \ 14 haeo V |
emphiteosin H Q 18 uisa (isa Rx) sunt nobis R] nobif
uisa sunt T iussa Bunt nobis V (iussa sunt a nobU
vulg.) U 19 que Va metropolitanask F] metropolitanis T
metropolitanus R metropolitas lt metropolitu K* I
20 sq. cognosccntes quae nobis plaouerunt R \ onun V\
praeuari R% g 23 ipse Ffl 26 subscriptionem dedimus tx f
et Bamb. I \\ xv. k. nouemb. T] in. nonas nonembrei

2 uolumua fieri R Q scemate R tbemate VI 3 a om. V% || Bamb. I y cap. T cpa. Bamb. 1 Q irapr. dom. nn. iust
4 imperpetunm V |j uendicari R F"(pos3e add.1 Becktemere) j| Bamb.I iobi iust. T \ 27 postcons. Bilisario uo. Bami.J
5 peiscriptione V || obioienda] ob* V \ 7 aliis] in post e. Bili. uio. T

UT EA QUAE VOCANTUE INSINUATIVA

311

NOY.

LVI.

LVI pr. 1
Coll.Vtit.9

S2TE TA KAAOYMENA EMR UT EA QUAE VOCANTUR

$ANI2T1KA TSN KAHPIK2N INSINUATIVA SUPER CLERICIS
IN MAIORI QUIDEM
ECCLESIA
EIII MEN T H 2 MErAAH2
Q
EKKAH21A2 AIAO20AI, E I I l sDENTUR, IN ALIIS AUTEM ECCLESIIS PENITUS NON
AE T2N AAA2N EKKAH212N
MH JIAPEXE29A1.
DENTUR X
O airoi (Snaihvs Mrjvq x<T> ayicorar<o aoyjETnaxonca Imp. Iustinianus Aug. Menae arcbiepiscopo regiae
it}S ^aatXiSat tavtifi -r.oXtutt xai oixovfievtxcp
civitatis CoDStastinopoils.
10
f )
Ilaqa. noilcov jtQoseXslaeie Sexo( P r a e f a t i o . ) A plurimis aditiones suscipiente&
l*a>oi rovSe rbv vbfxov TIQOS xfjv at;v xa-iaTitftipai fia- hanc legem dirigere ad tuam beatitudinem mstum
6
Sixaiuv rjyrjGnfte&a. oi yaq yti(>otovovfitvoi
aestimavinius. Qui enim ordinaatur a tua reverentia
trji atjt &eopdiae y.Xrloixol iv iali ayKornxats
clerici in sanctissimis ecclesiis (absque tamen sanctistiis fisvzoi riji ayKorarrje fihyat.rfi ix-15 sima maiore ecclesia) omnium patiuutur crudellssima,
) xa ndvTtav naa%ovai Ssivoraja, fiij TtQoeSs- non suscipientibus eos illic clericis ante quam quanv ainuvs rtor dxelaa xlrjotxuiv itqiv ooov av tum voluerint accipiant aururn. Kt novimus haec
fjfuv
X&fioiev xff^oiov. xal lafxev zavra ix av%- ex frequentibua aditiouibus de hoc factis uobis.
vaiv jiQOitXsvaeiov neqi zovrov ytvo^ivcov tjfiTv.
CAPDT I.
rolvw, rijv ftaxaQtorrrra xijv aijv xolio 20 Sancimus igitur beatitudinem tuam hoc validissime
a (pvldSai, xai e'i xi pev tla)&6t dart
custodire, et si quid quidem consuetudo est dare
xaTairofiBvovs tv xy ayttoxaTri fisya/.ij
eos qui ordinantur in sanctissima inaiore ecclesia,

ri xuiv v avxait x/Lrjgixa>i> nanor^ainv elvai navesse penitus pro his quae vocatitur iusiuuativa alix$).tbi vTtio xwv xahn-fikvav ifjfnviatfuov xt xopiquid lerre. Sed si quis tale aliquid egerit, illum
{i(7^a. dlX' TIC xotoi-To xi non^eitv, lv.ii.vov fiev
quidem privari sacerdotio, in illius autein officium
ufMfile&at xrje isywovvrfi, els di xijv ixeivov xd^iv
iutroire qui missus est, et banc eutn avaritiae ferre
intufiaivuv xov axu/itvxa, xai rovxov ainbv xtjs an).r}- 30 mercedem. Custodire vero baec etiam dco amautisaxiai xofifceo&aixop fiio&6v. nttgnfvhixxtiv Si inlxa
siinos ecclesiae dcfensures sanctissimae maioris cc-*nt ~\vi ^BotpiXearnxovi ixxXrjaiexdixovt xrje ayttoxiiclcsiae, poenam formidautes dccem librarum auri, si
xrt fiiyalrjs ixxXtjoine, notvip iyoQtouivovs decem
quid horum neglexerint. Sed gratis omnia procedere:
librarum auri, t'C xivoi xovxcov naQttfuXrtacuev. aXXa
Nor. LVl ( = Coll. Vtit.9: </loss.) Graece extat in M. Epit. Theod. 56, Athan. l, lt (W Coll. const. ecci
111 1, II), NomocXIVtit.l,!*.
lulian.const. L. Summarium habet Coll. LXXKVIl
capit. 18 (inde appendix
ftotooc. L tilulurum cap. eccl. 7).

LVI.

UT EMPHANISTICA QVAE VOCANTUR CLERICORUM IN MAGNA

QUIDEM ECCLESIA DENTUR, IN CETERIS AUTEM ECCLESJIS
NON PRAESTENTUR.
Idem Augustus Menae sanctissitno archiepiscopo huius regiae urbis et patriarchae universali.
Praefatio.
Cum multorum aditionibus netamur, hanc legem ad Utam mUlere beatiludinem par
ette ezisiimavimus. Aiam gui a tua pietate clerici creantur in sanctissimis ccclesiis (exccpta tamen
tanctissima magna ecclcsia), omnium grayissima patiuntur, cnm qui ibi siint clerici eos non suscipianl
oiitequam guantum voluerint auri acceperint. Atque haec scimus ex crebris interpellationibus ea de rc
nobii factis.
1. Sancimus igitur, ut beatitudo tua hoc yalUUssime custodiat, et si quid ex consuetudine datur ab
iis, qui instiluuntvcr tn sanctissima tnagna ecclesia, id praebeant [neqite enim quicquam de iis quae sanctistimae magnae ecclesiae data sunt innovamus), praeter eam autem tn cetcris omnibus nemim ex clericis
qui ibi sunt licenlia sit pro cmphanisimis quae vocantur quicguam otnnino accipiendi. Sed si quis quid
tiumodi egeril, ille qmdetn privetur sacerdotio atque in eius locum succedat \s qui missus est, et hanc
ille insatiabilis cupiditatis mercedem ferat. Observent vero haec etiam deo carissimi defensores sanclissimae
nagnae eccksiae, qui quidem poenam decem librarum auri tnetuant, si quid horum neglexerlnt. Sed gratis
2 rvbr. "Qaxt ra xaXovfitva iutpavtoxtxh. ini (c/. s) t ov Mennae vulg. fl 9 constantinopolitn RV \ 11 A plurimia RT\ Fer plurimas V (Plurimas vulg.) | aditioncs]
*h;(>ixdn> xai xa 4ijs Ath. "Siaxt inl UOVTJS xije ftsyndonationes V aditionis clcri T H 13 existimauimus R \
ir,t ixxXqalas KotvaxavxivovnoXtai SiSoafrcu ifupa16 quam om. Rl | 11 nouis3imu Rl fl 20 bratitudine Vxl
ta Thtod. 111 ihivOBit cit. Thtod.
21 quid om. RXT | 23 bacc V g 25 in eia] in om. V f
1
3 intinuatiTa] 'alias insinuata* glo*. Accurt. g olericis 27 quis] 1quid F | 29 cat] e V | 30 etiam] et R || deo]
. tpatio rtlicto Rx add. in mg. R1 g 8 mene RV] de eo F

Nov. LVII pi

312

UT CLEKICI QUI RECEDUOT

navxa jtQo'ivai' ras yor> rov Seffnorov &eov domini etenim dei functiones et ministeria non per
ie re xai vnrjqeaias ov xaxa nQaatv ovSi
venditionem neque per mercationem fieri aliquam
xt' ifinoQiav yiveofral Ttva povX6fie&a, akXn xn&avolumus, sed pure et citra redemptionem. Sic enim
^tae rsxal aScoQoSoKijrtoe. ovrca yaq av xov sr(oy- rei digni fient, uulla venditione ac mercatione fafiaxos at-tot yivotvxo, ftijSe/iias noaaecos r\ iunoQias 5 cienda.
ytvofievr/s.
('Eniloyos^
'H toiwv aij ftaxa^iorrje xal ol
( E p i l o g u s . ) Tua igitur beatitudo et qui post
^ T ' avxrp> ini xd>v aQxiegartxwv ytvonevoi &Q6VO)V eam in pontincalibus accesserit sedibus, quae a
y
T naQ rjfidiv Simerayfteva tcai Sia xovSe xov &eiov nobis ordinata sunt et per hanc sacram declarata
8t]lovfteva vouov ^Qycp xai ntQcrt naQaSolvai onev-10 Bunt legem, operi effectuique tradere festinet.
aaxtoaav.
Dat. ni. iion. Nov. CP. irap. dn. Iustiniani
Dat. n i . nonas Nov. CP. imp. dn. Iustiniani pp.
<pp.) Aug. ann. XI., post cona. Belisarii v. c. ann. II. Aug. amio X I . , p. c Belbari v. c. anno II. ind. I.
[a. 537]

Coll.Vtit.10
Lvn.
DEPI KAHPIKPN AH02TANTftN T H 2
15TJT CLERICI QUI RECEDUNT ALHS PRO EIS
K.AT AYTOY2 EKKAH2IA2. KAI UEPI TfiN
SUBROGATIS PRAEBERE SUBROGATIS EMOOIKOAOMOYNTfiN EYK.THPIOY2 0 I K 0 Y 2 .
LUMENTA, RECEDENTES AUTEM REMEARE
VOLENTES NON SUSCIPI. ET UT SI QUIS
AEDIFICANS ECCLESIAM AUT ALITER IN
20EADEM SERVIENTIBUS MINISTRANS EMOLUMENTA VOLUERIT ALIQUOS CLERICOS
INSTITUERE, NON FORTUITE EOS SED PROBATIONE SANCTISSIMI PATRIARUHAE
' SUSCIPIAT.
'0 ainht ficuxihvs Mrjva T<5 ayicoTarcp aQxienioxontp 25
Imp. Iustinianus Aug. Menae arcbiepiscopo
T^S paaiMSos TavTTjS TtoXeas xni oixovftevtxai
CoDStantinopoleos.
TcaxgiaQXJl'
ifiior.)
JJoXXol noXXaxn XAJJQIXOC xiaiv
( P r a e f a t i o . ) Plurimi saepe clerici quibusdam
tQ
jtQoseS^siopree oXxoie rj xal Xatot naga xioratoriis observantes domibus aut etiam forte ab
voiv TtQoxeoov iyxaraaxavxes %0Qr,y<yvvxcu xr\v vsvo- 30 aliquibus prius instituti ministrantur eis [ab aliqiiifntjfihn\v xo^vyiav, slxa xa>Qit,ovoiv iavxovs xcHv ieodJv bus] sollemncs expensac, deinde separant semet ipso
g ftvOTTjpiov SS as aixoi ytvcuaxovatv aixiae,
divinis omnino sacramentis propter quas ipsi no?e^
*t oiavovv nqotpaaw ava%oiqovai navxeldii xije runt causas, aut pro qualihet occasione recedont
aytaxdxtje iv TJ xa&eoxaoiv ixxXtjaias.
omaino a sanctissima in qua constituti sunt ecclesia.
Nov.LVJI (= Coll. V tit. 10: ffloss.) Graece extat in M et omisso eap.H in L, pr. et cap. I in B 3,4, J (ind$
Nomoc.d XIVtit.8,2).
Epit. Theod. 57, Athan. 1, 12 (inde Coll. const. eccl. III, 1, 12). Iulian. eonst. LI.
omnia fiant: domini enim dei 7ninisteria et servitia non per venditionem nec per negotiationem vllm
fieri volumus, sed sancte et sine largitione. Ita enim ea re digni erunt, si nulla venditio aut nego*
tiatio fiat.
Epilogus.
Tua igitur beatitudo et qui post eam sede archiepiscopali potituri sunt ca guae a
nobis constituta sunt et per hanc sacram legem declarantur ad opiis effectumqve adducere studeant.

LVIL
DE CLERICIS QVI AB ECCLESIA SVA DESTITERUNT. ET DE IIS QUI SACRAS AEDES
AEDIFWANT.
Idem Augustus Menac sanctissimo archiepiscopo regiae huius urbis ei patriarchae universali.
Praefatio.
Multi saepe clerici, qui in sacris quibusdam aedibus versantur vel etiam fortt s
quibusdam antea instituti sunt, fruuntur solitis annonis, deinde a sacris mystcriis sesc plane separant
propter causas gitas ipsi norunt, vel etiam per quemlibet praelextum recedunt omnino a sanctisstma in
qua constituti sunt ecclesia.
11 m. non. Nov. e Alh.] m. k. nou. M kal. octnb.
1 dei functiones] defunctiones T defactionea (detaettoIuL* (om. Iul. codd. rell.) ftrjvl votfifcicp Theod. |) CP. nes V1) V functionea Ii | 2 aliquam] aquatn V11 4rti)
imp. dn. Iustiniani pp. Aug. anno XI e, CP. imp. dn. re Beck j| nulli V J uenditionem aincatione Rx | 7 qat
om. V1 g post eam R V1] postea V3T g 8 accesscrit VRlT)
Iustiniani aug. XL M ftaaiXsias '/cvartvtavov xb ia
Ath., om. Iul. Theod. f> 12 post cons Belisarii vc. ann. II accessennt R2 vulg. (accesserit sedibua bis tcr. Rl) I 11 nb~
ind. I e, post Bilisariu nc. conss. ann. II M fiexa XTJV scriptionem dedimus exTet Bamb. I \ m. nonas Bamb. f]
vjzanlav BsXtfJaolov xb fi' (y' Ath., cod.ty') ivS. ta' {Itg. vi. non. T \\ NOT. CP.] CP. nou. Bamb./, CF. om.T g donno
a) Theod. Ath. pot. cons. uehsarii ann. sccundo Iul.b p. c. iust. T dnni iustinian. Bamb. f | 12 pc. bilisari tio. tn. II
indict. prima Bamb. I post c. bil. uic. anno III indic I T\
bilusarii iteram cons. lulw || Ibrubr. TISQI xdh> avxenetnolaayofitvoiv xXr]Qixa>v' xal nsol rov roiis xxK,ovxae tv- 16 praebeant xntlg. temere J praebere subrogatis
l
Krfjqta Soxiftaoiq rov TtctXQiapxov x^QOXOVtiv Theod. menta om. V I 17 remanere V\ 21 uoluit R | 23 acrt"Ev&a xivie a<p(OTavTni XXTJQIXOI, SxtQot Si avr 1 airttovtissimi V | 25 menne V Mennae 1vulg, \ 29 oratoriii Bttk\
I
avxixa&ioxavxat. xai xa i&jeAth. \ 29 tj om.Bc Nomoc.d || orationis libri || obscrutes F obseruientes V* vu!g.
1
30 xaxaaxavxti NomocJ1 \\ 32 avrol ytvaiaxovotv] ano- 30 ab aliquibus om. Beek | 31 separant bis ttx. V I
32 diriniB] a dnrinis vulg. | nooerint R | 33 pro on. V
yivcocxovatv Z || 34 xa&taxtiaiv Nomoc*

QUI RECEDUNT

313

Nov. LVH 1. 2

CAPDT I.
6tonloft*v rolvw, firj TOVIO ylvBc&at xwXvfia TJJ
Suncimus igitur, non hoc fieri probibitioiiem sacro
itqa leixovoyla, dXX' BTSQOVS iyxa&imao&autaoh IIOV
mitiisterio, sed alios subrogari a deo amantissimis
diowltaxaTiov inioxbiuov, vtp' ovi ai airai xa&- episcopis sub quibus ipsae constitutae sunt ecclesiae,
tarrjxaatv iy.xXrjoiag, xai nvrovs ravrn xofii&o&cu. et cos haec accipere. Non enim volumus aliquibus
oiSi yag flmAofis&a. nci SiSuvat xeQdaiveiv Ti rjStj 5 dari lucrari quae iam [eis] per ipsos aut propter
na^ avrwv i} St' avrtov %ooT}yovf(era tnls ayiuxaipaos expendebantur sanctissimis ecclesiis (quoniam
taii ixxkjoiats {ineiSrjTiso ovSi &Bfiirov xaiV oiavnolumus per quamlibet occasionem lucrum aliquos
hrt7tox$ nqotpaoiv xtoSos rtvae notsiv ix rfjs rioa>v iacere ex aliorum fraudationc), sed quae ab initio
anooTeptioeais), aXXit ta ig ao-/_Tji xoariyovfuvn /*t'%oi ministrabantur seinper dari, et uon sacrum ex boc
navxbt iniHlSoo&ai, xai fty xijv Uoav ivrei&sv Xtt-10 miiiisterium corrumpi: non existente iicentia, posttovQyiav Statp&slQea&ni. ovx ovarje aSeias ftsra ro
quam statuti fuerint aliqui pro prioribus clericis aut
iynaxaaxrjyal iivas avri riov nqoxtQav xXrjQixav rj a sanctissimo patriarcba aut a provincialibus episrrnjrt TOV ayi(oxa.iov naxqiaqxov rj naoa TCOV intxtocopis, rursus rccedentes denuo reraeare velle et exQIIOV tnia*an(ov av&is roie avaxtDQTjoavrae naXtv
pellerc subrogatos, ct cogi duplicia ministrare eos
ixaviivcu fiovXea&at xal iJ-co&tZv rove iyxaxaarnv-15 qui faciunt talem expeusam, dare et subrogatis et
Tne, xal arayxd&o&cu StnXn xoorjyelv zoi>: notovfudenuo remeare volentibus, sed illos quidem revervovs ri]v totainrjv xoorjyiav, aisrs SiSovai xal tois
teutcs nou suscipi, qui vero post discessum prioruin
ivxaxaaxaai xai TOIS nnXtv inavuvai fiovXofihvou' statuti sunt, eis dan emolumenta; nullo lucro biac
alV ixitvovi fih> inavtovxas pij n^o:8t'xead"ait role
ministrantibus accessuro, talia lucrari uiteutibus ex
8i ftira TTJV avaxa>(n}otv rdiv n^oxegtov iyxaxaaxaoiv 20 sua substantia omnino praebentibus his qui ab eis
airolt SiSoa&ai rat aixrjasit' ovSevbi xegSove ivrevstatuti sunt emolumenta et omnes cxpensas, berediSn> xols xQriY0"ai nooayivoftevov, rav xa rotavxa busque eorum et successoribus, scicutibus quia, si
HtoSalvuv iyxeiQOvvzfov ix xrfi iavxtav nsQiovaine
etiam post baec frauilaverint, certa possessio depunhvxwt na^exovxcov xole itag' iavtwv iyxaraoxaot
tabitur ex eorum substantia sacris nostris privatis,
Tns onrptit xal jtiiaai rai xoorjyias, x).rtoovofjnov x s 2 5 u t binc ministratio eis tiat.
avxwv xai SinSoxcov, eiSoxiov fue ei xai ftera raixa
anoaxtoTjacuiv, QTJXTJ xxr;ois atpoQiod-faexai ix xrjs avxwv ntQKtvaiat xoli &aiote rjftwv jijjipdzois, eitxe ivxti&tv xrjy ^o^ytav avxoXs yiveo&ai.
CAPUT H.
Kaxtivo fiivxoi Txobe xifiijv xai ceflns rov &{>6vov 30 lllud quoque ad honorem. et cultum sedis tuao
tov aov Sto^iZouev, akre et ne oixoSofirfias dxxXrj- decernimus, ut si quis aedificans ecclcsiam aut etiatn
aiav rj xal aXXwi xoQT}yd>v xoTs iv aixft Xsnovpyovoi
aliter expendcns m ea ministrantibus alimenta vocnf,atts ovh>nb xivas XXT]OIXOVS iyxad-iaxav avrij,
luerit aliquos cicricos statuere, non esse ei fiduciam
firj tlvai avrcji nn^r,aiav firfiefdav ovi fiovXexnt xar'
ullam quos vult per potcstatem deducerc tuae re($ovoiav jiQosnyuv xjj afi &eotpiXiq, i<p* tyxa xe^ooxo- 35 verentiae ad ordinandos eos examinari a tua
viir nvxovs axQixcas xal dve&xaaxios, nXXn npoSnyo
fiivovi nvxovt ij-exu&a&ai na^a xfjs otje
cap. I txtmmaria habent Coll. LXXXVII
tit. 8, 2.

capit. 19 (inde appendix Nomoc.L titulorum eap. eccl.8) et Nomoc. XIV

I. Saticimus igitur, ne id sacro ministerio impedimenlo sil, sed ut alii substituantur a deo carisximis episcopis, sub quibus ecclesiae illae coiistitutae sunl, alque illi hacc auferant. jNeque enim ullis
hominibus concedere volumus ut lucrifaciant quae ab ipsis vel pcr ipsos sanctissimis ecclesiis erogala
runt (quoniam fas non est ulla ex cansa lucrum capere quemquam ex aliorum fraudationc), scd quae ab
initio praestita sunt per omne tempus denlur, neve sacrum inde ministerium corrumpalur. Ncc jtoxlqiiam
in loaim priorum clericorum vel a sanctissimo putriarclia vel ab episcopis provincialibus alii subrogali
svnt, licentia dabitur iis gui recesserint si rursus redire et exvellcre subroyalos velint, quo cogantur dnplnm
praestare oui eiusmodi erogalionem faciunt, ita ut et iis aent qui subslituti sunl et iis qut redirc rursus
telinl: sea illi quidem qui redierint ne recipiantur, iis autem qui post priorum discessum insliluli sunt
iptis annonae aentur, neve yllum lucrum inde ad eos qui ea praestant redundcl, cum qui talia lucrari
imptavcrint, omnino ex suis bonis annonas et expensas omnes iis qui ab ipsis instituti sunt praebeant,
ywnlaqxie hercdes eorum et successores: qui sciant, si postea quoque ea abstulerint, certam possessionem
tx boms ipsorum sacris nostris privatis aeputatum iri, ut inde erogatio illis fiat.
II. Verum illud quoque in honorem ct reverenliam tuae sedis definimus ut, si quis qui ecclesiam
aedificaverit ycl etiam alio modo ministeria in ea obeuntibus annonas praestet, clericos atiquos in illa
instiluere velit, ei facultas non sil quos vult ex sua auctoritatc ad pietatcm tuam adducendi, quo creenlur^
tine iudicio et examine; sed adducti cxaminentur a tua sanctitate, atque ex senteniia et tua et eius qtd
1 rovxo fii) tolvw L" || 5 do&r,vai La || 7 ovdi &fii1 hoc F ] ex hoo R vulg. | 2 misterio/27'1 monasterio
tw.VJ ol (ov oui. ATowoc* pr.) BovXupB&a LB Nomnc d s || F | alius Rl U a om. F111 amatisairais V3 | 5 lucra i i 1 U
8 nifdt]L3 xifSovt Bt |J xtva LBNomoc* I 14 av&U] eis delevitBeck \ per om. V\ ipsos deL V" | 19 sacram R' j|
11 pro prioribus] proprioribtu (prioribosJR ) RV \ 12a
Mlnl&it L* | nahv om. Be Nomocfi g 15 ifea&tvMJ
x
V\ 15 dare]
17 ucx SiSovat Af] SiSova^ r LB Nomoe.d (p) || 19 aW) om. RV\ *om.R V\\ 14 dupliciaminutrare
h
e
et
daro
Beck
|
16 reuertentitras /i 1 |j 17 rero om. V\\
inlut L* alXat {*ic) L \ fti} om. LB Nomoc* | 23 nvtuv Komorfi \ 24 navrwv L fi naqai^ovvxov / , j| dicessum R \ 18 lucro Beclc] ucro libri | 19 *acccssu
l
T, xtiaii L S i* trfi 28 n^arots)
TJJ ttixrj r,uvv (accesram V) 1libri | 21 et omnes expensas om. R |
22
ientibus
V
|
si
etiam]
scientiam
etiam
R*
|
23
ccrtaj
momatq B 8 33 iyxa&ioiZv vrpl statuere e \ 35 &to R* | 32 expeeo V1 fl 33 fiduciam VT] liccntiam
R \ 35 hiatum notavi. ed ante examinari add. R*Tvulg.,
anU tuae v. 34 V*

314

Nov. LVIII

UT IN PRIVATIS DOMIBDS

yvojfiT} re rv ojj xal rov rbv lcnaTixbv 9g6vov intsanctitate, sententiaque tua et qui pontificalem seroo^evovroi *' rovrove Sex^od-ai %rp> %tiQoroviav, dem rexerit semper hos suscipere ordinationem, qui
oineg nv xfi re afj fiaxaniorr^xi xal xols fier* avxrjv
et tuae beatitudini et qui postea opportuni videimTTjdeiot So^auv xn&saruvat xni rrje rov &eov Xet- buntur existere et dei ministerio digni: ut non protovQyiae agiof aisre /UTJ pepr,Xovo&a$, za ayia tov 5 fanentur sancta dei (hoc videlicet qnod sacris sanci&eov (xovxo Sy xb 161 &eioit Si7]yo^evfiivo% Xoy(ois), tur eloquiis), sed intacta baoc et ineifabilia tremendaaXX' ad-txra re avxn xal (tfyrja xal foixxa xn&- que constituta sancte et deo amabiliter et venerande
eaxdixa oaicos xai &eo<piXais xai nylois Siaxeioi&ofrai.
tractari.
('JSniXoyog.) Ta tolwv nayaoxavxa 7jp.lv xal
(Epilogus.) Quae igitur placucrunt nobis et per
Sta. rovSe xov &eiov SrjXov/iera. vofiov rtjv [laxaQio-10 hanc sacram declarata sunt legem, beatitudincra
irjra Trp> aijv <pvXnrxt.iv Strjvexcos &eo7tl^oftev, yivcb'
tuam servare perpetue sancimus, cognoscentes quia
axovia ug oix iXaxxov Tjplv fishi xwv rnis nyiionon miuus nobis cura est sanctarum ecclesiarum
xiirms ixxXriaiais XvaixeXovvxcov f,7ieQ vr^s TJJS -ipv/ijs. utilitatum quam ipsius animae.
Dat. xv. k. Nov. CP. imp. dn. Iustiuiani Aug. <anuo)
Dat. m. nonas Novembres CP. imp. dn. Iustiniani
XI., post cons. Belisarii v. c. auno II.
15 pp. Aiig. anno XI., post cons. Belisarii v. c. anno
[a. 537] secuudo.

NH

L V m . Auth.LIX. Coll.Vtit.12

ITEPI TOY EN IAI2T1K0I2

UT IN PRIVATIS DOMIBUS
0IK012 IEPAN MY2TAr2riAN SACRA MYSTERIA NON FIANT.
MH r i N E 5 0 A I .
20
*O aixbe fiaoiXsvs ^lmawQ ind^xv r">v ^
Ea> jtQcuxiagiiov xb (}', anb vnaxatv xal

rfi

Imp. Iustiniauus Aug. Iohanni pp. secundo.

Kal roTe TTtiXat SirjyoQevrai vv/uois, aisxe firjSevi

E t priscis sancitum est legibus nullam pcnitus
izavxeXdis elvnt Tutgprjofav oixoi Ti Ugcoxaxa noaxesse licentiam domi quae sacratissima sunt agere,
reiv, aXXii Sr^ooia xnxaXiynaveiv nQoiivni. xal xr/v 25 sed publice sinere procedere iucredulitatem et dei
ayioxelav xai xrp> xov &eol> Xaxnsiav xaxa xovs &eaculturam secundum sanctiones de bis sacratis actipoii rovs ixeqi xovxcov xais itoaxixcue nQn^eat nagabus traditas, et no3 autem hanc in praesenti poniStSoftdvovs, xal rjuels Si xovxov inl xov naqovxos
mus legem. quain cum cautela omni tenere volumus.
id
xbwoftov,
ov ovv aatpaXtlq Ttdar] xgaxeiv
Omnibus enim interdicimus magnae huius civitatis
nn
~'
'- ' "- -'
----'-'--'
etiam totius dicionis, in
quasi orationum domysteria, et biac fieri
vas STjfrev evxrr^Qiovs olxovs xni iv xovxois ii;v icoav
inneXsiv ftvaxaycoyiav, xai ivrev&ev yivto&al xtva

Nov.LVJII (Authe.nt. LIX = Coll. V tit.i'l: gloss.) Graece txtat tn M. Epit. Theod. 58, Athan. Z, 6 (tm/i
Nomnc. L tilulorum 18, Coll. const. eccl. III1, 6), Notnoc. XIV titulorum 3,14. lulian. const. JLII.
sedcm sacerdolalem moderabitur semper ii ad creationem vocentur, gui et tuae beatitudini et succcssoribtu
tuis idonei esse deiqne ministerio digni videantur: ne sacra dei profatientur
(id quod sacris eloquiis tetitttm est), verum ut eadem, cum intacta et ineffabilia et tremenda sint, sancte et pie et religiost
tractentur.
Epilogus.
Quae igitiir nobis placiierunt et per sacram hanc legem declarata sunt beatitudinem
tuam perpetuo custodire sancimus, guae sciat non minori nobis curae esse ea quae sanctissimis eccUsiff
prosunt quam ipsam vitam.

LVIII.

NE IN PRIVATIS DOMIBUS SACRA MISSA FIAT.

Idem Augustus Iohanni praefecto sacro per Orientem praetorio iterum, exconsuU et pairicio.
Et veteribus legibus constitutum est, ut nulli omnino licentia sit domi sanctissima cekbrandi, std
publice et sacri ritus et dei cidtus procedere sinantiir secundum sanctiones quae hac de re sacris actii
traditae sunt, et nos hanc in praesentia legem ferimus, quam cum omni firmitate valere volumus. fetamus enim omnes incolas huius magnae civitatis, quln etiam universae aicionis nostrae in domibus suis
quaedam forte oratoria habere et tn iis sacram missam celebrare, indeque fieri quae a catholicis et apo11 *ytvcSaxovree ATLe, yivtaaxovaavZachariae^ Ylrjfilv
Haloander (cf. s)] ifiivML J fidXXei g 14 XT. k. nov. At]
IU Qonas Novcmbrea ?, om. Theod. Ath. Iul. Q CF. imp.
dn. Iust. pp. Aug. anno XI ?] GP. imp. dn. Iuatiniani
Aag. XI M fiaoiXeias 'lovartvtavov rb ta Ath. /3aOf
Xeias la Theod., om. Iul. II 15 post consul. Eelisarii uo.
anno secttndo sr] post Bilisario uo. conss, ann. II M
p. c Bilisarii iterum Iul." fiexa vrp> vnaxtlav BtXtOnqlov Theod. AtL, datum uilisarii Iul.t> (om. Iul. cett.) |j
20 yevio&nt Ath. (rubr. "Siaxt ftfj ylvso&ai oixoie AaitovQylav Theod.) H 23 naXaidis cit. Ath. \ vofioie) ef.
Co-l. 1,3,15 B 25 xal xrjy ayioxelav] incredulitatem (t. e.
tiiv amoxiav) S

1 tue V* || 2 qui vulp.] qnod R VT\ 3 ct tuae] et o. P |

post eam Beck J 4 misterio V\ 9 Quae] ui V1 [ 11 tat*
1
V 1 12 uobis R B cura eat] curare Rl | 13 utilitaUa
R% V consernaro utilitatem R* vulg. fl 14 tub$criptionm
dedimvM ex VT Bamb. I \ nonos V II cap. imperar. V i
dn.] dBno V dom. Bamb. 7, om. T \ Iust. libri I 15 po*i
consuli FJ Biliaiario V Biluario Bamb. I Bilis. T | T. C-J
uio. T clarissimo Bamb. / , om. V | 19 misteria libri, *
tic cotutanter g 23 anctum V\\ nulli vulg. | 25 in *
dulitatem vulg. et credalitatem Beck male g 27 hano o*
V\ 28 quam om. V1 | 30 etiam om. V\ diotiouiBl
31 domos R\ domus VT \ 32 in om. V\ hino] hie Rl

SACEA MTSTERIA NON PIANT

315

Nov. LVIII

Trt xaS-ohxrjs TB xal anooTnAtxrjs TtaQaScaecos dXX6- quaedain catbolicae atque apostolicae traditioni exTja. dXV ei /isv oixovs ovrtos anXdis rtves fyeiv trauea. Sed si quidem domos ita simplicitcr aliqui
ciona^ Stli' tv TOTS envroJv leoovi tvynqi 8fj xai /*6- babere putant oportere -in suis sacras uratiouis
vrfi xn^tv, y.al ovSevbs noavcouevov navrsXdie rwv
videlicet solius gratia et uullo celebrando i>enitus
Sou rijs Ugm xn&iaxrjxs Xeirovoyiae, rovro airole 5horum quae sacri sunt miuisterii, hoc eis perniittiifitfitv. (pfru.-os yag ovSeig, ei povXovxai rovrcav
mus. Invidia enim nulla est, si volunt citra baec
jtuoi fyeiv oiy./ftarn nva xai iv avxols aie iv isgoli
babere habitacula quaedam et in eis tamquain in
tvxtod-ai, xav oi dXXcov navxiov anixeo&cu, nXhv ei sacris orare, aliis autem omnibus.abstinere, tamen
itTjTttg iv avroli ^ovkrjd^eTev iivas ngoxgdneiv r.hiQi- nisi in eis voluerint aliquos invitare clericos, bic
xoii, imai&a /tif r^e ayicaxdxtjs ixxkrjaCas xal t<hv 10 quidem sanctiasimae iuaioris ecclesiae et sub ea
vn' avirjv ayitotartov oixcov yvcAfirj xal Soxifiaaiq
sanctissimarum domuum, voluntate et probatione
IOV ayiojxaxov agxienujxonov TIQOS tovio anovefxofie- sanctissitni archiepiscopi ad hoc deputatos, iu provovt, xarn yu>gnv Si yva>nr\ ruiv d"eoft/.eaTartov &m- vincia vero deo amabilium episcopurum (nnlla noviaxhan> (fir,Sevbs xaivio/uuv rtp &QOV($ irts avrov fta- tate sedi eius beatitudinis ex praesenti nostra faxaoioxTjrot ix tov naoovxos rjfidtv yivo/ievov voftov 15 ciehda lege circa existentia ei quolibet modo in ordinpi TOC bvxa avTfo xad1' oiovSrjnoxe xqinov iui rats
nationibus aut guberuationibus bic aut in provinciis
Xuooxoviatt rj Sioixrjaeatv ivxav&a rj iv xals inagiura, sed omnibus competentibus ei quolibet niodrt
xlati Sixnia, aXXa navxtov xcfrv naQE<s%rmtv(ov alxfi
et tempore ratis nunc et in reliquum onine tempus
xa' oiovSiptoxs xQojtov xal %oovov xvQtcov vvv xs servandis). Sancimus tuam haec conservare gloriam
xai tii xbv egiji anavxa XQOVOV tpvXaxxoftivcov). Ge- 20 et manifesta omnibus per litteras proprias constiO7tiZ,o/tev Si xrjv a?]v xavxa nagaq>vXaxxeiv 4vdo6- tuere, quatenus per omuia valeat lcx. Hoc euim et
rrjTc xal faviQa naat Sia ypafi/uaxcov oixeiav xaxtf
gloriosissimo ^raefecto felicis lmius urbis et sanctisOT^ffo, ane xaxn Ttavxwv xgaxrtaai. xbv vbfiov. xovxo
simo arcbicpiscopo et univcrsali patriarcliae praeyaq xal xaj iv8ooxaxu> indgxv xrjs eiSai/iovos xav- cepimus, ut et ex civili et ^acerdotali virtute baec
vrfi noXtcos xal itp ayiajxaxfo agxieTtioxomp xal oi- 25 perpetue custodiantur. Sciant autem et ipsi domuum
xovuevtxy naxgtagxj] ivexeXevoa/ie&a, i!iexs i'x xe xlji
doinini, quia si non haec custodicrint, ipsi quidem
noiixixTfi Ik xe TIJS UgaxixTji ia%vo<s xavxa StTjvsxtbe sub imperiali tiont motu, domus autem, in quibud
fi)Arrea&ai. Xaxwaav Si xai avxoi oi xtov oixiujv
aliquid tale agitur, et publicae fient et 6ub saoratisnpioi, d>i tineg ftrj xavxa ipvXa&ovoiv, avxoi fiiv
sinum nustruia aerarium deduceutur. Si autem et
vno paeikxTjv yevqoorxat xlvyatv, ai Si oir.iai, 4</30aliquos coatiugit tale aliquid itt suis babere domiali xoioxno xt ngdixexai, Squwjiai xe yevr4aovxat xai bus, sciant, (quia) nisi intra tres menses ex quo
vxb xb itQmxmov rjftwv xafiuTov ay^r^aovxat. ei Si
baec lex insinuata fuerit baec correxerint et ad figuxa{ rtvtt ifdrtaav .xotovxo xt iv xnle envxdi)' %eiy ram a nobis 01'dinatam deduxerint, sub praedictam
oixlais, Xaxtoaav, (6s ei fiij xgiiov iCaco fij,rujv t | ov- poenam fient. Haec autem agi cum veritate, non
mp '68t 6 vifiot^ ififnvijs yivoixo xaixa inarogd-w- 35 per aliquam calumuiam volumus: veracium euim soaanv xai tt; xb nag* t//uov Sinxexayuivov aydyotsp
Jumcuodo sumus amatores. Haec sancimus tuam
Offua, inb xrtv eigynevrjv noivi;v ytvrfiovxai. xavxa
custodire celsitudiuem et nibil taie fieri couccdere.
ii xoaxxto&ai avv dXtj&tiq, ov fir,v xaxd xiva avxoScito euim, quia si didiccrimus, quia tibi tale aliquid
faniav flovXbfiefra' xtov yap aXrjd-jbv uovtov iofiBv nuntiatum deiniie uon probibuisti aut tu aut succeslonaxai. Tnvxn &eani*,otuev xijv aijv tpvXaxxeiv ijieg- 40 sorea tui cinguli futuri, ipse quidcm quinquagiuta
ox^v xal [iit8iv xoiovxo yivea&at avyxtogtiv. iofrt
yi(, ds ti ftd^oifitv. '6xi aoi roiovxo rt ngoiayyeX9iv thn ovx dxcuXvom TJ avxos r\ oi Statioxoi oov
rfts aoxrti looptvot, avxde fisv quinquaginta librarum
tteUds praeceptis abhorreant. Verum si qid simpliciter domos sacras in aedibus suis sibi essc habendas
vUlrantur tanlummod orandi causa et ita ut nihil omnhio eorum peragatur quae ad divinmn ministeriurn pertinent, id iis permittimus. Nulla enim invidia est, si quas praeter haec velint domos habcre in
iiigut lamquam in sacns orare, ab reliquis vero omnibus abslinere, praeterquam si quos clericos ad illa iitTttare toluerint hic quidcm sanctissimae ecclesiae et sanctissimarum quae sub ea sutit domuum ex voluntale
tt prnbatioue sanctixsimi archiepiscopi ad id deputandos, in provincia vero ex volunlate deo carissimorum
tptscoporum (ut tamen nulla novatio sedi beatitudinis illius ex praescnti nostra lege fiat quod ad iura
tjwu quovis tnodo in ordinationibus aut administrationibus vel hic vel iri provinciis nabct, sca omnia quae
illi fjuuvis modo aut tempore data sunt, et nunc et in omne deinceps tempus rata serventur). Sancimus
aulem, ut tua ghrxa haec custodiat et omnibus manifesta per proprias litleras reddat, quo haec lex per
omma valcat. Id enim et gloriosissimo praefecto huius felicts urbis et sanctissimo arcliiepiscopo atqne
patriarchae universali praecepimus, ut et ex civili et ex sacerdotali potestale haec perpetuo custodianiur.
Sciant aulem ipsi -quoque domuum domini se, siquidem haec non observaturi sint, ipsos quidem imperiali
indignalioni obnoxtos fore, domos vero, in qnibus eiusmodi quid agalur, publicatum et in sanctissimum
noslrum acrarium relatum iri. Sigui vero quid eiusmodi iam in domibus suis luibent, sciant se, nisiintra
tret menses ex quo tempore haee ux publicata fuerit ea emendaverint ct ad formam a nobis constitutam
Tcdegcrint, poenae modo dictae obnoxios fore. Haec, autem cum veritnte nec vero per calumniam agi
tolnmus; unius enim veritatis sumtis amatores. Haec sancimus tuam sublimitatem custodire nec quicqum fieri eiusmodi pati. Scilo enim, si quid eiusmodi comperiamtis tibi denuntiatum non prohibuisse aut
U ipsum aut eos qu% tibi in magistratu succcssuri sint, ipsum quidem U quinquaginta Ubrarum auri poeom. e j 21 8i om. c | 24 mvndgx<o M
1 ttquei^] et Vvulg. ) 3 pu*t Rl g sacras F ] sacris
RT jorationes V* orationibus Rs.v.,T\i
et in nallo
R \ 5 minUterii K) misterii V mystcrii vulg. || 7 habinh V\ 1$q. in sacris] in ei sacris V1 \ 9 ooluerunt 22 ||
i<M V\ 12 prouintiam V ff 13 deo om. R fl 14 beatitudini V[ 16 aut gubenmtionibus om. V\\ 18 et in] in om.
^* {omne reliquum R J 19 Sanoimus] autcm add. Btck Q

20 proprias om. R | 21 hoo VT\ haeo Rl vulg. \ 22 felicissime R | 23 pcaecepimus RT\ praccipimua Vvulg. B
24 et ex V] ex R vulg. \ 25 domutn F 1 |j 2^ haec om. R11
27 domos V | 29 errarium RVT {id. infra) 1 ain R1 |
31 quia addidi (quod add. vttlg.) || 32 haeo lcx] et lcx
72* I) 33 a om. V |j deduxerunt V\ sub pradictam penain ltl
upradicta pena R* supradicte pene Fsub praedicta poena
vulff. | 35 aliquatn om. Rl || uenerantium Rx H 36 amatores suppl. F s tn tpat. vac. 4 /i., vulg.] om. R V1 T \ 37 et)
ut V X 38 dicerimus V | 40 ipsi V

Nov. LIX pr.

316

DE EXPENSIS QUAE FIUNT

auri xaxa&rjtjeis Ttoivrtv ot xs afiot/3oi aov rrjs agx^e

libraram auri ezpones poenam et qui successores
i, i] Si Tteid-ofiivT) aot ragte xijv nvzr;v vzioaxr,- cinguli fuerint, parens autem tibi officium idem
^jfar,
on siQayfia. tjilv ianov8aauivov y.al sustiuebit damnum, quia rem nobis studiosam et
TTJV xrfi dyitornTTjs ixxlrjoCas <pv?Mxrov Svuxstv xaX sanctissiraae ecclesiae custodientem unitatem et pror.o)Xvov TX <pavQcoi nrtriyoQsvfiiva ngdxxea&ai XeXt]- 5 hibcntem quae aperte interdicta sunt agi latenter
&6ra>s i]voxe.xo namSeiv apaoxavofievov, negl aixrjv
passnra est despicere commissum, et circa ipsum
XB x?jf aqxw jcivSwEvaef
yroos xot xal xi\v oixiav
cingulum periclitabitur; insuper et ipsam domum, in
avxTjv xrjv^ iv jj xowvro n TZQuxxexm yivca&at 8JJ/UO- qua aliquid tale agitur, fieri publicam et sub sacraalav xai vnb xo isQCJxaxov Pgxea&ai xapiciov.
tissimum venirie aerarium.
riygnnrat Si nag' rjudiv xai ngbs xbv aytcaxaxov 10 Scriptum autem est a nobis et sanctissimo patriv
7iaxQiaQxn irfi tiSatftovos xavxrfi TxSXtws, cisxa xai archae felicis huius urbis, ut ct ipse huius ponat
aixov xovxov &ia&at nQovotav. BovXofte&a yao 'uga- rei providentiam. Volumus enim sacerdotaliter vt
Tixtu; xs xai agxixais xavxa tpvXaxxouBva fiivsw eis iudicialiter haec servata durare in reliquum tempus
xbv icps^r,e XQOTOV axivrjxn.
Dat. iii. non. Nov. CP.
inmutilata.
Dat. n i . nonas Novemb. CP. imp. dn.
imp. dn. Iustiniaui pp.Aug. ann.XI., post cons. Beli- 15 Iustiniano p p . Aug. anno X I . , p . c. Belisarii v. c.
sarii T. c. <ann. II.)
[a. 537] anno secundo.

LIX.

Auth. LX

HEPI TH2 0$EIA0Y2H2

DE EXPENSIS
r i N E 2 0 A i AAIIANH2 EI2 TA2 QUAE FIUNT CIRGA DEFUNCTOT2NTEAEYT2NT2NKHAEIA2.20
RUM EXEQUIAS R
0 avxde paotXele ^laavvT^ inaq/fif ta>v uvaxoXixihv
Imp. Iustinianus Aug. Iohanni pp. secundo.
1
TtQaixwQiaiv xb fi't anb vnaxcov xai
xiov dya&aiy tby&v }
( P r a e f a t i o . ) Singula bonorum operum a pobis
r> "Exaaxov
nag jnfi&v poyXyaet &eov XQV Xafletv xijv dgpr,v, fj dei consilio oportet accipere principium aut si qua
xav et xie roTe d>p* ixegtav yivopevois dya&ols dxoXov- 25 ea quae ab aliis facta sunt bona secuta est cor&T]08ienaga.<p&OQd,xa.ixT}virtavog&tdkrtvatiiag'r]fia>v ruptio, banc emendari a nobis et ad antiquum rexal eie xfjv dgxaiav innvdyeo&ai xdgiv, aiixa rjftas fj duci ordinem, ut nos aut factione rei aut correctione
T ^ noirjaet xov ngdypaxos f) xfj dnarog&cuoei ngbs
ad bonos actus studeamus habere semper participium.
xas dya&ae ngn&is anevSeiv i'xeiv dei usxovaiav.
Quale videlicet aliquid super exeqaii9 defunctorum
ondiov Sfi xi xal ijii xale ixyogais xav xeXevxcavxav 30 factum non rccte perspeximus emendare, et donare
ovx 6o&die aweiSofiBv inavogitutaai,
xal
hominibus, ne duplicem sustineant difficultatem, sixote dv&QainotS xb ftrj SmX^v vyioxaNov. LIX ( = Authent. LX) Graece extat in ML {fuit in B 59, 4, 2; ef. ruhr. ex iridicibus 2?<* et Ttpucilo
ap. Ueimbach. V p. 225). EpiU Theod. 59, Athan. 2,12 (inde Coll. const. eccl. III, 2, 12). Iulian. eonsU LIH.
nam esse soluturxim quique tibi successores in magistratu futxiri sunt, officium autem quod tibi paret
idem damnum subiturum esse, quoniam ran, quae nobis curae est quaeque sanctissimae ecclesiae unilulem
servat atque ea quae aperte interdicla sunt clam agi vetat, neglegi cum violaretur passum sit, et de ipso
munere esse periclitaturum; praetcrquam quod domus ipsa, in qua quid eiusmodi agatur, publicabitur el
in sacratissimum aerarium redigctur.
Scriptum autcm est a nobis etiam ad sanctissimum patriarcham huius felicis urbis, ut ipse quoqut
huic rei provideat. Volumus enim et per sacerdotium et per magistratum haec custodita tn reliqum
tempus manere immota.

LIX.

DE IMPENSIS

IN EXEQUIAS DEFUNCTORUM FACIENDIS.

Jdem Anguslus Iohanni praefecto sacro per Orientem praetorio iterttm, exconsuli et patrido.
Praefatio.
Quaelibet bona opera aut a nobis deo volente initium capere, aut ccrte si qua bona ab
aliis oriunda sequatur corruptio, eam emendari a nobis et in pristinum ordmcm reduci oportet, ita ut aui
ipsa creatione rei aut emendationc aliquam in bonis actionibus partem habere,semper sludeamus. Qucde q\a&
etiam in exequiis defunctorum cum non recte fiat emendare placuit hominibusque id largiri, ne duplicem
2 *fj 8i dedi ex e] BX XB M t) XB Scrimger, vulg. j]
6 nsQii8elv Scrimgwr, vulg. Q 7 xtvSwtvaan Zachariae
(cf. Ttieo'/.) H 14 tubscr. d a t post. cons. uilisarii Iul? I"
m n. nov. Mt\ y' NOV. Ath. fnjvi oenxeupgicp Tiieod. \
15 imp. ann. XI Mg\ (iaoiXBias 'lovoxiviavov xb la
Ath. ixei ta TTJs pactXeiae Theod. (| p. c. Belisarii T. C.
unno Becundo e) put. liilisariu uc. consa. 3 / fiaxa vnnxelav Behcnoiov frovs /9' ivS. a' Theod. vndx. BeXioagCov Ath. \ 18 ruhr. 'U Sidxa^ii xaxxsi xde danaras
xas bffttXovaai yiveofrai nsgl xae xtbv xtltvxcovxoJV
xT]8eiae Ath. Ilegi Sandvrje xtuv ixxofnSotv Theod. ||
19 8andvT)S om. L ff 20 xeXavxixoxcav (xeXevrixcSv L")
L xeTeXtvxTjxbxatv ffaloander II 23 ^ M] ei L, om. s |
24 sq. f[ et etxts om. L | 25 dtp exiqa>v\ dfxfojigmv L \
26 xavxtjv] xovra? L* | 30 xal cm. e | inl Me] iv L

1 leg. depones ? Q 2 cinguli] tui add. vulg. | eur.dca

F"| 3 rcm nobis] rcm nobis rem V\ 5 aperte) a pttt
V\ 6 passus /i* | 10 Scriptum cst autcra V\ 11 felicii)
et felicis V \\ ponat] pena V g 14 inmutiliata V* \ Jscriptionem dedimus ex V || nonos V\ cap. V \ dn.] duC
VI 15 bilisarii V \ v. c.] 6et (sie) V \ 17 nnr.LIX"
Aulh. LX om. R, httbet r /. 88 post nov. LXUI{~ A%tl
LXVI)\
17*7. Vf. K (proa) Ffi 19 fiant KI21 wtr.
om. r | 24 sq. principium ausi queque a baliis VI 25 w
rcptio r | 26 ad r] om. V in vulg. J 27 aut factioc)
factiono aut V g correptione r | 28 aotos V\ 29 soper) it
super vulg. | 30 factum om. V || et donare om. V

CIRCA DEFUNCTORUM EXEQUIAS

317

Nov. LIX pr. 1

a9at Svsxollav, afia ftev roie iavrofv dnofiaAXovxas, mul quidem ut quae sua sunt amittant, simul autem
afa Si vjcio avxaiv ^Tjutov/iivove. dXX' onsQ Ktovpro se damnificandi. Sed quod Constantinus piae
avjlvos (T-rr/s &e(a Xtj^sco? og&ios Iworflat Siervmemoriae retractans disposuit et post haec Anastaxai vatsoov ^Avaaxaaioi 6 xrjs evos/3ovs Xr^ecos sius piae memoriae firmavit adiciens etiam redltus
nool&eis xal TtgoeoSov rio TtQdyuaTi, TOVTO 5causae, hoc nos ipsi, cum periculum patiatur cal y.ivSwBvov
S
S Sianeostv d&l
Tjfiiis avrol
dvaxxrjaaa&al xs dere, reparare et dare cum omni cautela et tenninis
*i petaSovvai naarjs dotpaAsias ts xal OQCOV^ ngos- competentibus cogimur, durare Ulud facientes inmorrjxorrcop ineiybfie&a, pisveiv avxh notovvxBe a&avarov, tale. Constaatino enim piae memoriae nongenta
Ktavazavrivov ydq xov x7,s evaEpovs
Xygecae
iwaxch- octoginta (ergasteria) ex diversis corporibus felicisp
yg
ata
i^yjQ
l SiatpoQcov
S
j
lx
avaxrjfiaxaiv 10 simae huius urbis Bine tributis dante sanctissimae
ri;s eiSaifiopoi xavxrjs TCOXEWS axe).ij Sedutxoxoi TT} maiori ecclesiae, Anastasio vero piae memoriae non
ayiatraxTi ftsydX^ ixxXrjaiq, Avaaxaaiov Si xov xrjs solum ergasteriis lllis quinquaginta et centum adtiotflovs Irjt-eas ov fiovov rols dpyaoxTjgioie ixsivois
iciente, et reditum certum largiente per duas pragmvxiixovxa xal ixaxov nQos&dvxoe, aXXa xal nQosoSov maticas formas, quatinus quod ex ipso rcditu colligi^ j r ^ ftXoTifiTjoctfievov xaxa Svo ztqayu.axt.xovi xi-15 tur aurum proiiciat ad ea, quae dautur a deo amajrut'?, i<p' (o xb ix xrje avxije JIQOSOSOV a&pot&juevov
bilibus oecouoniis his qui ad hoc laborant, plurimi
xovoiov itQoxcoQEiv tii xa SiS6fteva naga xd>v &eo- plerumque adierunt nos dicentes non similiter cautfii.taxaxtov uixovofiov xdlt nnos xovxo novovftivois,
sam procedere neque sine merccde lieri defunctorutn
no)loi noXXaxufrev nQosrjXfrov TJ/UV Xtyovxts oix
exequias, Bed exigi amare, et inveniri plurima foriB
6/ioiwi io nQaypa noouvat oiSe dfilo&ovs ylvsa&a^ 20 uomina et corpora, quae etiam iuvitos exigunt lutat xmv xeXevxtovxoiv xrjdeias, aXXJ anaixEio&ai mfrentes et cogunt dare non habentes. Haec orauia
xpcoi, xai evQioxeo&nt jioXXa ij-iofrev 6v6fiaxa xai
iustum iudicavimus cornpeteuti correctione digna
avaxfjfiaxn, aneQ xai axovxai anmxel xovt nsv&ovvfucere.
rai xnl dvayxaei StSovat xoiiS ovx fyovxae. Tavxa
aTiarxa Sixatov cpTjpTjfj.tv irfi TtQOirjxovarji inavoQ- 25
d
d

CAPUT I.
IJoaxov fiev oZv xa. xaxa xck doyaaxrjgia
i
Primum itaque ea qnae per ergaBteria plarimam
Sia/itra impovXip' xai iXdrxcoaiv elt nXriges Anosusceperint laesionem et deminutionem ad plcnum
%axtaxrtoapsv xfi dyiioxax^ fteydXj] ixxXr,aiq, dslov restituimus Banctissimae maiori ecclesiae, sacram
vnifi^rovxoy ygayavxes xvnov TIQOS xijv jioXtagxiav, 30 propter boc scribeutes fonnam ad urbis praefectuif' t'j xt aixijv a'n<t xfj net&ofievr) aixf, rdei naQu- ram, quatiuus ipsa cum obocdiente sibi officio traSovvm xd %iXia ixaxhv ioyaoxJjQia nnoi xgonon xcili deret mille centum ergasteria omnibus modis deo
9ta<fi'uaxdxois ixSixois xal oixovofion xije tigrjfiivTjs amantissimis ecclesiae dcfcnsoribus et oeconomis meiytoixdxi]S ixxlrjains, oxxnxooiuiv fiiv iv awfinaiv Q~ moratae sanctissimae ccclesiae, octingentis quidem in
yaoTt]oia>v nagexoiuvov xoii &eoa>iXtcxdxois ixSiy.ott,
35 corporibus ergasteriorum praebendis deo amantissixftaxoaiav Se xols d-eoGe/3eordxois oUovufwn, anxa mis eccleaiae defenBoribus, trecentis autem dei culTois &eoeefieoxdxovi oixovoiwvi f%eiv xd xgiaxoata fy- toribus oeconomis, ut deo amabiles oeconomi habeant
yt<urtfta xal xrjv TTQOSOSOV xip> xmb Idvaoxaaiov xov quadringcuta ergasteria et reditum ab Anastasio diT^ &ilas XTJ&OJS SwQTj&tiaav, oix Sxi /uftcpoftivovi vac memoriao donatum, uequaquam quereutes tamdifficnltatem sustineant, qui simul et snos amillant et eorum caxisa damno afficianUir. Scd gnod Conttanlinus sacrae meinoriae recle excogitatum constituit ac poslea Anasiasius piae memoriae confirmavit
rediln quoque ei rei adiecto, id nos ipsi, cum periculum sit ne inlercidat, et recuperare et omni securitatg
finibusque convenienlibus impertire nitimur algue ut maneat immortalc efficimns. Cinn enim Constantinui piae memoriae nongenlas quinquaginta officinas ex divcrsis collegiis huius felicis urbis immuties
sanctissimae magnae ecclesiae dedertt, Anastasins autem piue memoriae officinis ilhs non soium quinquaginta et ccnlum addiderit, sed etiam certum redilum lur/jitits sit secundum dtuts pragmaticas.
sanctiones,
quo pecunia ex eo ipso reditu collccta ad ea rcdundet quae a deo carissimis oeconomis dantur iis gui
huic rei operam praeslant: multi undique nos adierunt nui dicercnl non aeqyali modo rem procedere, neque gratis fieri defunclorum exequias, sed exigi acerpe atquc multa foris inveniri nomina et collegia,
'{uae et a lugenlibus invitis exigant et eos qui non habent dare cogant.
liaec omnia par essc existimatimus ut convcniente cmendatione dignaremur.
I. Atque primum quidan ea quae in offichus multam fraudem ac diminutionem passa sunt in
inkgrum reslituimus sanclissimae magnae ecclesiue, sacra legc de ea re ad praefecturam urbt scripla, ut
illa una cum officio guod- ei paret mille ccntum officinas omnibus modis Irwhil deo carisshnis defensoribus et oenonomxs sanctissimae gam diximus ecclesiae, ex qitibus oclingenlae quidem officinae in ipsis
corporibiis praebeantnr deo cartssimis defeHSoribus, trecenlae vcro religiosissimis oecotwtnis, ila ut religiosissimi oeconomi trecenlas officinas et reditum ab Anastasio sacrac memoriae donatum liabeant, neve
2 iniq avxofv] pro sc c Q Kcovaxavxtvos {cf- nov. XLIII 1 atnitt.it V adtnittant r | autcm simul V | 2sq. piae
pr., Leonis nov. XII)] immo Ilonorius el T/ieodosiu* II memoriac Anastasius om. r | 3 retractans] recte coCod. 1, 3, 4 J 4 'Avaaxdatoe {vid. nov. XLIII pr.)] cf. pitans vulg. | 4 aditus r || 5 hacc r j| 6 terminus V I!
~ 11,1,18 et quae ibi et Cod. 11,18 adnotavit Kruegcr || 7 illum r Q 8 nonpentis libri || 9 ergasteria add. vulg. |
6 axxb L \\ xivdvvEvciJV JL xivSwEvovxet M
|) a ||f 7 *fieia-11 maioris F | 12 illis om.r |j additiente (additientem rpr.)
iolvnt) Sovvat fiexd Hhri^ 9 ivaxoatn L | 14 dX)Jt L\ r V |J 13 et r V~\ sed et vulg. |j redditum libri (et sie
taepius) || 16 jconomis r yconomiis V \ haeo r [| 17 nos
cm.Me | 18 oixovuittov) intaxontov La fl 25 innvWQdtoauai M* g 30 xvnov\ nov. XLIII fl ixoXvaQxi'1*' M ||otn. r || 18 proacccderc V || 19 inueniri V] inuenire r
33 xnli HQTiftivnti dynoxd.xats ixxXrjolats L % 37 &eo- vulrj. || 20 inuitus r F | 23 faccrct F | 27 ita F | | plurima
at^tardxovs M\ &io<pi)*ardxovs Lz \ TO TQiaxoaia] r V || 28 diminutioncm r || 29 maioris V Q 30 propter r]
per V B 31 obedientcs V || 32 mille] nulle r g 33 cconomia
qtudtiagenta (t. e. xexgaxvaia) e
(e eras.) r yconomiis V || 35 ergaatiorum r || 36 defenBoris Va defcnsoribus et economis r pr. || 37 oeconomiis V
conomis rpr |1 ut] et r | occonomii V eoconomi r
38 quadrigcnta V XL r, trccenta vulg.

Nov.LIX 1.2

318

DE EXPENSIS QUAE FIUNT

tvs iXXinijs etrj, aV.a XTJV avanX^Qayaiv tx xijs rc5v

quam minor sit, sed supplementum ex trecentorum
rmaxooiiov iQyaaxr^Coiv Soasros ixovrae noiHe&at
ergasteriorum donatione babeutes facere menstruoT-V rcuv tiTjviaiwv yfl^r\yiav xols xe SexavoTs xal xois rom expensas et decanis et aliis ordiuibus, deo
dXXois riiyuaai, toiii Si d~eotpi.).Bajarovs ixSixovs 'ixot"
amabiles autem defensores habentea octingenta ergaTS ta oxTaxuota ioyaoTrjQia TOVS XB xahrvuivovs Xsxri- 5 steria et appellatos decanos praebere et aliud minixnyiovs naQextiv xai iip> dlhjv vnovQyiav itoulv, J\V sterium facerc, quod deiunctorum exequiae volunt,
r) xtbv xelsvxcavxtov oala flovXexai, wire xaxa xovxo
quatinus per hoc damna auferantiir lugeutium.
TCS Cfi/xias dtpeXeiv xav nev&ovvxtov.

CAPUT II.
Jel rolwv xa tiprjftdva %i\ia exaxbv ipyaaxfota
Oportet igitur supradicta mille centum ergasteria
rpvXaTtea&ai xois xs &eo<piXaTnxotz oixovofton xai 10 custodiri et deo amabilibus oeconomis et defensoriirJixon dia navxbs dxsXfj xs xal afieitora, xal avabus semper sine tributis et siue deminutioiie, sup7tXriQoifteva naoa xov ivSo^oxaxov Inaqyfiv xrfi evSaiplenda a gloriosissimo praefecto felicis buius urbis,
fiovos xavxrfi ituXscjs, et xn ydvoixo Sidnxmats x5"' si quis fiat casus quolibct modo aut mutatio horum
oiovSrjnors xounov rj ivaXXnyij xr\s. xoira/v 6u>tcos rj faciei aut mercationis, ut deo amabiles quidem oecoiunoQlas. ojere xoie fiiv &"o<ptXeaxaTovs oixovouovs 15 nomi habentes praediorum gubernationem quae seiy.ovxai ncrjv xdtv xcaoicov Sioixrjoiv xiov xais xatpais
pulturis deputata sunt, babentes quoque etiam sine
anovtpofiiviov,
Uyjovxat Si xai axsXrj xa loiaxoaia
tributis trecenta ergasteria. defensores autem octinipyaaxr^ia, xoie Si ixSixove xa vxxnxoaia, xijv TXSQI gfnta, circa funus defunctorum faciant gubernatioxijv baittv xatv xsXsvxtovxtov noula&at Sioixrjatv. ro
uem. Ea quidem quae ex praediorum reditu accefiiv ovv tx XTJS id>v XCOQIOJV noosoSov TIQOWV naga 20 dunt a deo amabilibus oeconomis dari sepulturis,
xiav &eo<piXt.axa.TQiv oixovofuov djudiSoffd-ai xnls xa- sicut descendentes dicimus, adiecto etiam ex trecentis
y/iis, xrtfrnTxeg inoxaxtbrxts
ioovpev, jtoosxifreiuvije
ergasteriis cremento, quod etiam ipsum in ipso opere
xai XTJS ix xwv xQiaxoaltov i^yaaxriqitov noos&Tjxqs, percipere petierunt. Quia mille igitur centum erga?7J> xni arxTjv iv avxtji xcji eoyto Xufipaveiv fixrtaav
sterioram in hac existentium felici urbe plurima
Se xutv %tXi<ov sxaxbv igyaoxTjgCcov xdiv ini 25 ceciderunt, praecipimus ut secundum praesens temOVTOJV xt;e eiSaiftoros noXstos 7i/.tlarn Siinsae,
pus repleantur ha.iyc, et mille centum erirasteriorum
noosxaxxo/iev xaxa xb riaQov avnjtXrjoovo&at xavxa
nnmerum immiuutum et sine tributo divisum sccunxal xov XVJV YtXiav ixaxbv QyaarrtQio)v am&ftov Sia- duin dictum a nobis modum servari et deo amabilixriqovfiivov afttlcaxd xe xal axcXrj xaxa xbv etgrjutbus Oecoaomis Ct def CUltoribtlS defensoribus, Ut
vov Tjftiv XQOTIOV tpvXaxxtafrai xols xs &so(piXeaxaxois 30 tamen non minus sint decaui seu laboratores octinoixovupots xole xs &ooepeoxdxois ixSixote, aisxe uivgentis dcputati deo amabilibus defensoribus, pro
xot fiij iXdxxovs clvai xois Sexnvove rjroi xoTuaxds
vero trecentis datis deo amabiiibus oeconorais licenxu>v oxxaxoaitov xcav anovefirjd'ivxu)v xole d~f.oq>iX~ tiam esse eisdem deo amabilibus viris, si volueririt,
exdxots dxSixois, dvxl Si xatv xQtaxooiiov xiav SeSo- in corporibus accipere treceuta ergasteria aut omnia
utvov xoTe &eo<ptXeaxdxois oixovbpon aStmv ?vo35aut quaedam ex his, aut percipere occasioue appclxois avxoli d-eo<pi).eoxdxoii dv8(>d(riv, ei ^ovXrjd-tUv, latorum excusatorum pecunias pro cuuctis aut pro
iv atupaot Xa/ifidvttv xk xqiaxoaia igyaoxTiQta rj aliquibus ergasteriis, ipsasque pecunias quas hactenus
ndvxa r\ xiva aixaiv, rj xofii&a&ai ngofdoei xatv
xaXovfiivotv H-xovodxtov XQtjuaxa vnio ndvxcov rj vntQ
xivav iqyaaxriQltav, xal avid xd %qrtuaxa. ansq fte%()i 40
amplius eum deficere querantur, sed supplementum habentes ex datione trecentarum officinarum et decanis et ceteris ordinibys menstrua suppeoitent, deo carissirni autem defensares octingentas officinas kabentes et lecticarios qui vocantur praeueant et reliquum ministerium praestent quod defunctorum funus
requirit, ut hoc modo damna a lugetitibus auferantur.
II. Opurlet igitur mille centutn quas diximus officinas deo carissimis oeconomis et defensoribus
per omnia immunes et integras servari, alque supplendas a gloriosissimo praefecto huius felicis urbis, si
qui qualicumque modo defectns vel mutatio haoitus earum aut negotialionis accidat: ut deo carissimi
oeconomi atm jjraediorum quae sepulturis desiinata sunt administrationem habentes, tum vero immunes
habentes offictnas trecentas, defensores autem octingentas, ea quae ad exequias defunctorum pertinent
administrent. Quod igitur redundat ex praediorum reditu a deo carissimis oeconomis in sepulturas impendalur, quemadmoaum oratione procedente dicemus, adiecto etiam incremento ex trecentis offidnit
faciendo, quod ipswn quoque ut re ipsa acciperent petierunt: quoniam autem ex mille centum officinis
quae in hac felici urbe sunt plurimae inlerciderunt, praecipimus ut in praesentia eae suppleantur, et servato numero tnille centum offxcinarum et integrae et immnnes secunaum modum a nobis dictum cust^
diantur et dei carissimis oeconomis et religiosissimis defensoribus serventur, ut tamen non pauciores decani
vel copiatae sint octingentis qui deo canssimis defensoribus deslinati sunt, pro trecentis vero illis, qui
dati sunt deo carissimis oeconomis, liceat iisdem deo carissimis viris, si votuerint, in corponbus acdpcre
trecentas illas officinas vel omnes vel quasdam ex iis, aut nomine excusatorum qui vocantur pecunuvx
auferre sive pro omnibus sive pro quibusdam officinis atque ipsam pecuniam qua usque adeo carebant
1 iXXtTiet L H tx xr}s xutv M\ XTJS ix x5*v L J 4 ^x- octoginta r Q 5 alinm r | 6 exequi r \ uoluit V\ 9 npnSixovi] iniaxonovt Z" | 5 XtxxixaqlovS] decanos c || dicta igitur V 10 oeconomiis Vet sie taepius | 11 riat
9 ixaxbv om. La || 10 xe om. L || 11 xnl dvcmXrjQov- tributis] sim tributis r \ diminutione r || supplend] t
fteva] xal om. e\ 17 d7vovBvepr](iiva>v L fl xd xqiaxb- supplenda vitlq. f| 12 huius fclicis V | 13 si quis om. Y\
ata] xd ont. L J| 28 xov xiov %. i. i. dqi&ftov diaxrlQov~ fiat] fatiat V\ eorom r (| 16 deputate V\ 17 defensort
fitvov, nuslaxa XB xai dxf.Xr]ftf]xov xwv %. i. i, dqt&fibv F[] LXXX r || 21 defendente r || dicemus Osenbriggt* |
dfieiortov XB xal dxBXr/ SminovfieroP L s || 30 XB om. L || 12 etiam V] et r | 23 mille igitur] illo igitur mille F |
32 xojuaoxas L [| 33 rote] xoTe re L || 34 SiSopdvtov
24 uerbe r || 25 acciderunt V\ praecipimus nt} et pntfL || 37 aoj/iaxi L
cipimus r praecipimus V || 27 minutum et sine tributia
F | | 30 decanis r || laborantus V J 31 deputatis Btckl
2 ergastericorum V J donationc F ] datione r |J mcn- 32 rccentis date V | 33 esso eisdcm] his csse hisdcm V
csse bis de r |) 35 ex his] eia V g occasionem r | 36 tf*
struorum expcnsas et decanis vulg.) ministrorum (ministeriorum r) cxpensaa ct decanis mcnstruas r V\ 4 aut r || cusatoribua penas V

CIECA DEFUNCTOKUM EXEQUIAS

319

Nov. LIX 2 3

vvv oi<x tlypv (xad-aneQ xal avroi xb fjftixeoov iSl- non habebant (sicut et ipsi nostratn docuerunt poS
i
rdfv xeXev- testatein), eas expendere circa detuuctorum excquias,
xavxn SSanavav
oaiav, WSTB ix re xovxiov XWV xQrih*tXfOV ut et ex his pecuniis et ex reditibus praediorum
xq xmqUovj tijv diavofir
ft
ytv yl- distributio liat et decanis et ascetriis et cauonicis et
xal ix xa>v Q
xQosodcov itbv
& ots re Sexavole
S l
T 5 acoluthis, sicut desceudentes- ordinavimus. Eisdem
xaii aoxTjrgiais xnll xnvovixaTe
%al axoXov&ots, xafrdneo av vnoxartovTes Sia-ragco- enim deo amabilibus oeconomis docentibus, quia iam
ftt&a. ia>v yho avttov &eo<ptX*axdx(ov oixovofimv <**- impossibile est ex praediis de cetero euudem rediSn^di-TiDP a>s oi% olov xi ianv i* xa>v %a}oia>v tov
tuin salvari. recte nos trecentorum ergasteriorum
IOITIOV rrjv avxiqv ngosoSov neQiaai&a&ai, t-ixorios crementum distribuimus huic parti, quatinus inculr,utii TTJV xav TQiaxoaicov igyaarrjQicov Ttooi^t^xrjv 10 pabiliter quod hactenus datum est laborantibus circa
antvet/m/iev tovxca rat /itoet, onios aventkrjntms rb funerurn exequias deinceps detur, hoc est per sinfitXQt vvv dtdoftevov rols xdfivova negi tr]v xtav Xet- gulum meusem quadrin^entos solidos dividendos defarwv txtpooav xul itpt^r;* So&eitj, rovricTi per sin- canis et acoluthis et ascetriis et canouicis sccundum
gulum mensem quadringentos solidos, /leQi^oftdvove quae bactenus apud eos tenuit consuetudo, boc est
idli re Sexarols xal axokov&ots xai aaxrjTQiais xal 15 decanis quidem pro singulo mense centum octoginta
xavovixaig xara xb ft-t%Qi viv -naq' nirrole xoaTrfiav duos solidos, ascetriis autem nona;inta unum solit&oi (rovxtart roTs fikv Ssxavoi? per singulum men- dos, et acoluthis nunaginta unum solidos, et canosem centum octoginta duos solidos, TCXIS Si d.axrtTQiais nicis triginta sex solidos, congregaudos quidem ab
uonaginta unum solidos, xai -tolt axo?u>v&ots nouaeisdem deo amabilibus oeconomis, solvendos autem
ginta unum solidos, xal ralg xavovixdls triginta sex20in eis qui cousueveruut accipere per sex inenses.
Soli(ins), d&QOitfifiivovs fisv naoa rcov avttbv &o<pthajaxcov oixovoftwv, ttaxa(iaXXofitvove Se inl xovs
tia&oxas xofii^sa&at xaxa sex meuses.
CAPUT IIL
Jtl Si xb fiiv inipaXXov xov xqyalov fiiqos rait
Oportet autem competentem quidem anri partem
eiln^taxaxan affxTjxgiais SiSoa&at rtaga roiv &eo- 25 reverentissimis ascetriis dari a deo aiuabilibus oecofihaxdxav oixovofttov xaxa xr,v tigriuivqv noo&ea- nomis secuudum dictas indutias Eugenio deo amanfiiav Evytricp xa> &io<piXtoxaxij> Siaxovq? xal ttvotissimo diacono et xenorlocho secuudum Sampson
Soxcji xov xaxa 2a(iyu>v xbv xfjs baiat fivrtfti]t it.vui- sanctae memoriae xenodochii et quod a nobis conrot xnl xov nag' rjftoiv avaxdvxos xai xols /isx'
stitutum est, et qui post eum fuerint deo amantisavxbv &iofihaxdxoii t-evoSuxoit xaiv ei^rj/JEvtav EVW- 30 simi xenodochi memoratorum xenodocbiorutn, eo
vuv, 8ia xb xae daxTjxgCas xdi eie xavxtjv vnovoyovaae
qwod ascetriae ad hoc ministrantes opus sub xenoT^V xQtiw vnb xovs xaxa xatgbv J-EVOSOXOVS xwv
dochis per tempus memoratorum venerabilium xenoiiftjuirwv siayoiv fevcbvwv xeXtlv xb Si aigovv xols dochorum constitutae sint; quod autem contingit
TI axoiov&ote xal xale evXafieaxdxats xavovixalt ioi- acoluthos et reverentissimas canonicas similiter dari
avxas SiSoa&m naoa xdiv avxdiv &eopiXeoxdxa>v 35 ab eisdem deo amabilibus oeconomis et qui nunc
oixovofiav xoli xt vvv itptaxuHSiv avxols xal xole
(guemadmodum ipsi potentiam nostram docuerunt) in exequias defunctorum expendere, ita ut et ex hac
pecunia et ex redilibus praediorum distribulio fiat intcr decanos et ascelrias et canonicas et acolulhos,
quemadmodum procedente oratione constituemus. Cum enim iidem deo carissimi oeconomi nos doctierint
non posse ex praediis in posterum eundem redilum profici, merito nos trecentarum officinarum incremenlum huic parti destinavtmus, ut quod usque adeo iis qvi cadaveribus efferendis operatn praestant datum
tit, integre eliam deinceps delur, dicimus per singulos menses quadringenta soliaos, distribuendos illos
inter decanos et acoluihos et ascetrias et canonicas secundum consuetudinem guae usque adeo apud eos
oblinuit (hoc est decanis quidem per singulos menses centum octoginta duos soltdos, ascetriis autem nonaginta unum solidos, et acoluthis nonaginla unum solidos, et canonicis triginta sex solidos), et colligendos
ab iisdem dco carissimis oeconomis et sexto quoque mense solvendos iis qui auferre consueverunt.
III. Oportet autem eam quidem auri partem quae religiosissimis ascetnis compelit a deo cartssimii oeconomis intra dictum temporis.spatium dari Eugenio aeo carissimo diacono et xenodocho hospitii
Sampsonis sanctae mcmoriae eiusgue quod a nobis consiiiutum est hospitii, atque iis qui post eum fuiuri
tvnl deo carissimis xenodochis dictorum hospitiorum, propterea quod asceiriae quae ad Imnc usum tninistrant sub xenodochis griii pro tempore sunt sacrorum tllorum hospitiorum habcnlur; eam autem guae
dtbclwr acolulhis et rehgiosissimis canonicis simililer ab iisdem deo carissimis oeconomis dari ct iis qut illis
2 Trtfra] xai xavxa L || XTJV om. M || 3 Staxt ix xov- pius de aedif. I 2 extr. || 29 xai xav JIIIQ* r,fi(ov av7Wxvtv TtQOtoSfov xai ix xdtv xqrifidxav L || 6 xa&d-axavTorv L \ 30 ev(ova)v 33 iigrjftepiov bis scr. M B
nip J/J *ui xa&dneg L \\ Staxa^cufte&a if] 8uxad- 32 VTIO xcbv xaxd xaipove tvoS6xo>v -L Q 33 alqovv M\
/ufra Lt | 7 Staxaldvxoiv L | 10 iqyaaxri^lcov om. L |j ixtqov L \ 36 T] xalt L
il xovxav L B 13 xal om. c (| per singulum mensem
quidragintos toliSos (.?. v. dra ixaaxov ftrjva xeoaaod3 ez uirumque om. r | 4 et ascetriis] ex asciteriis V
noyra rofiiOfiaxa) ftt(>i6fieva xolt x Sexavoii M tvaassistoriis r Q et acoluthis] acolitis et r V Q 5 sicut] aio r
fnaaxov fir,va xole xt SexnvoJi L || 15 dxovXovfroit M ||ordinabimus Beck male Q eiusdcm r [| 6 docentiB V
16 Havovtxdie xaxa] xarovixtoe xal xaxa L Q 17 per 11 exequia V | deinceps] ct dcinceps vnl<j. | singulum]
tingulura mcnscm (menstn L) centum octaginta duos BO- funerum V [| 12 quadrigentos r \ 13 acolitis rVet sic
lidcM (LoLidoss L), s. v. dva Ixaaxov (ixaxbv L) ftrjva infra constanter | asscistriis r asisteriis V \ 15 pcr sinixttxbv oySorjxoyxa Svo (qnfl' M) vofita/iaxa AfL J| gulo mcn8C V per singulos menses vulg. | 1G duo r j|
19 nonaginta unutn 6olidos s] tvtviixovxa voftio/iaxa Mt ascistriis r acisteriis V | aut r | solidos 17 unum
tn. L \ 1921 expeclas xai xalt xavovixaii nonaginta om. V\ 17 solidum r | 19 conomis r [j aut r fl 24 comtnam lolidot xal xoli dxofov&ois triginta Bex solidos (cf. petentcr V \ 25 asscistriis r ascisteriis V || daro V |
tap.li)\ nonajrinta unum solidos ML,s. v. ivevrpcovxn tv iv 27 cxcDodocho r V |j Sampson] sumptum librifl28 cxeno*Oft. L, ivtvTjxovxa vofi. M || 20 trigita L || 21 sq. d&goi*dochii rV P quod a\ qta r fl 29 qui post cum] prius
loftivont ft xaxaflAXXonivovS Ls\ d&(>oiZ,ouinDv (cum FQfucrit r (| 30 exenodocliii r | czenodochiorum r
*a*i>PaXlofttt>a>y M\ napa xtov avxcov Ms]-7taQ' avxcnodochium V | 31 assistrie r asistcrie V \\ baco V ||
iwv-t 1 22 tnl M) xaxa L || 23 xaxd sex nienscs M) Bcenodochis Fsenodocldis r l| 32 memoratum F | | 33 autcm)
i Al*. v., L Q 28 aafixpwv xutv xrp L. C/. Proco- enim r

Nov. LIX 3. 4

320

DE EXPENSIS QUAE FIUNT

ttaxa xatQov xrp jjysfiovlav alrajv iyxeiQt&fidvoie'

praesunt eis et quibus per tempus praesulatus earum
<SST Si1 ainmv xijv Siavofirjv yiveafrtu rals nQoStjcoiuiuittitur, ut per eos distributio iiat praedeclaraXovfievaie xai vit* atnovs reXoioais aoxrjrplate IB xal
tis et Bub eis constitutis ascetriis et canonicis nec
xuvovixaie xal jtgoe ys xai xole axoXov&ois. Ei Si
non et acoluthis. Si vero retro lecerint circa talem
roTtiv yivoivro ittqi TTJV ioiavtrtv xaxapoXijv oi dso- 5 solutionem deo amabiles oeconomi, et hoc palam
roi oixotvftoi, xai rovro xparsobv xaxaaxairj ti&t intra sex menses in secundo semestre venientes,
(xrjvtov xaxa xijv Ssvxtgav iinfirjvov SitQxosi nullam fecerint solutionem, tunc omne quod post
ei ftrjSeftin yevoiro xaxa^oXrj, xrjvtxavxa nav
primum semestre debctur eiigi seniper a deo amaxb fiexa xijv TtQoxtQnv s^aftr\vov ophj&ir eUngnxxsbilibus oeconomis cum usura tertiae partis Jegitimae
o&cu xovs asl &to<piXtoTaxovs oixovo/tovi ftexa. xoxov 10 centesimae. post semestre.tempus; providentiam huxov tertiae partis xfje vo/iiftrje ixaxoaxrfi xov /uexa
ius ponente per tempus sanctissimo episcopo ct paxijv igapTjvov SiaxQixovxos xfovov. nqbvotav xovxov
triarcba felicis huius urbis sanctissimae maioris ecxt&Sftevov xov xaxd xaiobv oatwxuxov aq%iETnaxoTiov clesiae.
xal Ttargtagxov xrts xaxcc XTJV evSaifiova xavxtjv jioitv ayt<oxaxTtti fteyaAqe ixxXrtciaS.
15
CAPUT IV.
ei Bi xai Sxeoos ivtawbi Ttaqil&oi xnl firjSi ovSi autem etiam alter annns transeat et neque sic
TO>S xi xaxapdXAoiev oi &otpuioxaxoi oixovoftoi xals
aliquid exsolvant deo amabiles occonomi reverentisevXapeoxaxats ywatt-iv r\ xoie tior^ivoti
Ssxavoli,
simis mulieribus aut memoratis decanis, licentiam
dSetav elvai xq> xaxa xaigdv ayicoxaxcu naxQiaQxV e s s e P e r tempus sanctissimo patriarcbae ooa solum
/117 fiovov anaixslv xovs $eo<piXeaxaxovs oixovouovs 20 exigere deo amabilcs oecouomos debitum cum dicu
xo otpBiXofievov fiexa xov eior^fiivov xoxov, dXXa xai
usura, sed etiam cogere eos dare omnia quaecumfi avxove Stdovm ndvxa ooa StcoQioxai xal,
que dccreta sunt et, si voluerit sauctissimus patriB
xa
6 aywxaios
nax$td^xv
* tSeoiiv
archa expellere
eos a ggubernationc praediorum,
g fiovXrj&sirj
fijj
y
$^xvt t
S
p
p
, exi <pQovxiSos
iS
i
i ddnaixtiv
i
i
li
t h horura
avrove xiqs
xtov %<ooiav
xai
XTJV i igerehhorumf faciem
puram b
ab ieis qualis
est;
1
rovrtov oxpiv xa&a vvv nnq' avxoii iaxi. xoixun 25 omnium sollicitudinetn ponente pro tempore beatisandvxc&v (pgorxiSa xi&efiivov xov xnxit xaiouv ftaxnsiino arcbiepiscopo et universali patriarcha, sub quo
Qitoxaxov dgxteTuoxoTzov xal oixovftsvixov naxotagxov,
sunt et deo amabiles oeconomi et omnis clerus et
v<p' ^DV reXovoi xai oi &eoyiXeoxaxoi oixuvo/iot xai 6 universus sanctissimae ecclesiae status.
nat xXrjOos xal r\ aifxnaaa XTJS aynaxnxr,s ixxXrjoiaS
1 xaxaaraais.
Toixav 8i ovxat yivouivtov prjSsva 3 0 1 His ita factis nullum penitus ab invito percipere
7tavxe)uos jiaqa axovxoe xo/tieodrti vniy vsy.gov atb' pro mortuo corpore
curato quicquam.
Lt autem
p
qq
l
fiaxo:
xTjSevoftevov
discreta siut
i omuia,
i sancimus
i
i l lecto gratii
f
jf
//it]J ]oxwvv.
g "&;xe Se $$axgivssingulo
& xb
b nav, &eaniousv
&
d
X
SS
d
o&at
exdaxrj
xXivrj
ngoixa SiSodato unum asceterium dari ascetriarum aut canoaiftivrj t> aaxrjxTjQiov Siooa&at aaxrjxQuov fj xavovtxcbv,
carum, non minus octo mulierum praecedenlium
fir) iXaxxov bxxm yvvaixoiv rjyovftivcov xijs xUvrje xai 35 lectum et psallentium, et tribus acoluthis, qui nihil
yaXXovacov xai xqiatv axoXov&wv, oineo ovd' oxiovv
penitus accipieut. Si tamen aliquis voluerit compenavxeXoJs Xrjyovxai.
Ei ftdvroi xte povXoixo xd/v tentium deiuncto et exequias facientium ipse spontc
nQosrjxovxaw xcji xeXsvxrtaavxi xal xr,v ixfogav notcogente nullo et aliud asceterium unum vel duo aut
ovpivtov uvxbs ixav dvayxnt,ovros ovSevbs xai Srsgov
etiam amplius assumcre, boc sit quidem eius muuiaoxTjxTigiov iv rj Svo rj xal nXeito nQosXa^eiv, xovxo 40 ficentiae, tamen nec hoc indelinitum relinquimus, ct
(JTU> /xiv xijs ainov ftXoxtfiim, nkijy ovSa xovxo
hic eandem mensuram esse volumus barum quae
aogtaxov xaxaXttrtofttv, xdvxav&a xb avxb /IBXOOV eivat flovXdfisvoi xoiv xuxct fptXoxiftlav ztgoiXaftfiavov. 3 sgq. summa exiat 'Fonal 19, 6 (ubi citatnr vertga vfj)
nunc praesunt et iis quipro tempore gubernationem eontm nacturi sunt: ut per eos distributio fiat illis quas
ante memoravimus sub ipsis conslitutts ascetriis et canonicis ac praelerea aculuthis. Quodsi solulioni tnorain
fecerint deo carissimi oeconomi idque mamfestum sit inlra sex menses per secundum semestre eiupsos nulla
solutione facla, tum omne guod post prius semestre debetur a deo carissimis gui pro tempore sunt oeconomis exigatwr cum usuris tertiue partis legitimue centesimae temporis post semestre currentis; ac prospiciat ei
rei sanctissimus pro tempore archiepiscopus et patriarcha sanctissimae magnae ecclesiae huius felicis urbit.
IV. Si vero uller quoyue annus Iranscat et ne lum quidem deo carissimi oeconomi religiosissunis
feminis vel dccanis quos Hixtmus quicquam solvant, liceat sanctissimo pro tempore patriarchae non solum
a deo carissimis oeconomis debitum cum usura quam diximus exigere, verum etiam cogere eos ut omnia
quaecumque definila sunt praestent, atque adeo (si quidem voluerit sanctissimus palriarcha) cxpcllcre tos
a cura pracdiorum et horum faciem txigerc gualis nunc apnd eos est. Alque his omnibus curam adhibeat beatissimus pro tempore archiepiscopus et universalis patriarcha, sub guo et deo carissimi oeconoai
1 coiistituti sunt et omnis clerus alque universus sanclissimae ecclesiac status.
HiS aittem ila factis
netno omnino quicguam ab invito pro cadavere sepeliendo auferat. Atgue ut res omnis discernatur,
sancimus singulis feretris gratis dandis unum asceterium dari ascetriarum vel canonicarum, ut non minus
guam octo mulieres fcretrum praecedant ct psailant, et tres acoluthi: gui guidem nihil omnino acceptmi
sint. Quodsi guis cognalorum defuncU qui funus faciunt sponte sua nemine cogente aliud guoqiu
asceterium unum vel duo vel eliam plura adhibere veht, id quidem liberalitatis ipsius eslo; nisi quod ne
hoc quidcm indefinilum rclinquimus, cum hic quoque eandem esse mensuram velimus earutn quae ex tibera3 avxiav L Q aaxrjxrjQiat: L \ 5 yivoixo M 0 7 e!-a- 1 possunt r U 2 depraeclaratia F | 3 ascisterits Fascutrii*
firjvajv L |j 11 xov tertiae partia M] xov anb xqttov
r 1) ncc non owi. V (| 5 deo 7 solutionem om. r \ 6 *uenienU
ftigovs Ms. f., L 0 tov ftexa XTJV e^etfirtvov (i^a/4Tjv L) Hhri || 7 fecerit V" || 10 semestrcm V ft prouidenti r |
8iaxoix">vxoi xgovov ML\ post Bcmcstre tcrapua e || 16 et om.r | 17 eoeconomi Va | 23 exigere (eiige Y)
13 agxunutxbnw] episcopo ; | 19 naxQi.a.Q%<o La |libri] et exigere vulg. \ 24 ab eisj habeis V g 25 poneo23 xal om. e || ieovv (c/. Dindorf. in T/ies. l. <jr. VIII tcm r (1 30 ita] itaque r j) factus F ( | 31 tutato V | 3*2$unt
p.201l) il/Z] i&Xeiv maU vulg. \ 24 xnl mn.eW 25 xa&a
V \ grati V || 33 ascitcrium dari ascitriarnm V assistriuO
yvvnag^ avxdls iaxt\ puramab cisqualisest (i.e. xa&a- dari asscistriarum r | 34 non] ut r \ praecidentium V j
fav naQ* airt&v o'i" ioxtf) g 30 8i om. f || 32 Si
35 et trium acoluthorum Btck. Leg. cam tribus aeolavm. L y 40 fi xal] xal om. L g 43 fiovXo/ievoi] volumua
this (c/ 321,32)? J 3G uolucrunt r jf 38 alium r 7[ i(. t
p k f r )
sterium V assistrium r

DEFUNCTORUM EXEQUIAS

321

Nov. LIX 4. 5

(tivov atiKTjTQidfv f,xoi xavovixcov xal axolovfrcov per munificentiam assumuntur ascetriarum seu caonto uraTiocu Siioqiaaftev, aiixe firj dldxxovs r\ oxxto nonicarum et acoluthorum, quam superius deliniviaaxrjToias tj xavovtxas elvai xaS d exdaxov daxrjxT]- mus, non minus octo ascetrias seu canonicas esse
(>iov noosla/i/iavofievae xal XQEXS axolov&ovS xad"' xa-quae ex uuoquoque asceterio assumuntur, et tres

5 acoluthos per singulum asceterium.

CAPUT V.
Dari autem ascetriis 8eu canooicis his quae citra
Si Trtts affxtjrplais ijxoi ttavovtxaie rnlt
airo xb nQolxa vjtTjgBiovv nQoelafi^avofievais,
Q f ^ f ,
unum quod gratia ministrat assumuntur, si quidem
ti ftiv
iv eiata raiv via>v retxdii'
di T^S
^ evSaifiovos
S
xavxrjt
intra novos muros felicis huius urbis sint exequiae,
nbhus ttrj xa xfji ixtpoQas, axQi tremissis solidi, ov- usque ad ternos solidos, nihil ex hoc penitus acoSBV i* tovrtov namtUoz raiv axo?jn>&a)v xoptofie-10 luthis accipientibus neque dividentibus huec cum
vaiv ovSi fisQi^o/usvcov ravxa ftera xaiv evXa/Heoxdxiov reverentissimi3 ascetriis aut canonicis; acolutbis
aaxrpQtwv fj xavovixcov xtov Se nxolov&av iu>v ftsxa
autem qui post tres gratis ministrantes sumuntur,
xovi tqeli tovt noolxa vmqQsrovwas naQaXaft^avo- si quidcm alii tres fuprint, contentis siliquis (tribus),
fthair, ti fiiv Sreftot T(JtS elev, aQxovuevcov xeoariois
si autcm Bex, siliquis 8GX, et deinceps secundutn
iquriv, ei Ss g, xegarioie f|, xal ifs^s xaxa xovxov 15 hunc modum etiam de hiB gubernari. Certum vero
xov roonov xai xa negl avxmv Siotxela&at. JZQOSTJ' est quia, si et spatium plus consistat et qui lecto
hv i$i wi, ei xai rb Staaxrjfia TtfeZov xafreoxfpcot xal
ministrant decani plures sint (et> asceteria plura,
oi xft xXtvrj ijirjQsxovfievoi Ssxavoi nXelovs ehv xal
propter huius onns parvum etiam aliquid ipsis dabi10. uaxrjxii^a nXelova, Sia xb xavxrje (SCIQOS /S^a^v rt
tur secundum similitudinem ad ascetcrii disciplinam
%ai axnois So&tjaexat xad"' onoioxrjxa xiov ngbs xa 20laborantium, ut differentia laboris videantur aliquod
[aaxrjx^Qia] i^s xrjSeiat novovfiivcov, oisxe xfi Smet ipsi habere hinc solacium. Videtur autcm intra
fooa TOV xonov SoxeZv xtva xai avxovs Zy>eiv 'ivxeinovos muros et transitus lustinianarum seu Sycorum,
&ty %a.()ayv%vv. Joxsiv Se (elvat) sXata xcav vitav
quoniani noa longe consistit nec eget ampliore temxu%u>r xai xo niqafia *Iovartrtavcov ijxot 2vxd>v,
pore vel labore ad venieudum ibi. Si vero foria
innSr] fii] nboQo) xad~icxr,xe fxrjSi Selxat nkeiovos XQ' 25 novos muros felicis buius urbis exequiae fiant, aut
vov t> novov TIQOS xijv amigiv XT}V ixsiae. Ei Sa &-to etiam in alios transitus citra qui uictus est, tuuc
latv vimv xit%tv xffi tvSuiftovos xavxije noXeco: ixascetrias quidem seu canonicas dimidiam partem sofooa yivono, iq xai iv xois a.).Xon moa^aai naQa ri> Hdi accipere, neque bic commuoicantibus penitus
itQii/nvop, xrjvtxavxa xas ftev aaxrjxoiae rjxoi xavovtullo modo eis acoluthia, ipsis autem acolutbis in
xat dimidiam partem solidi Aaftpdveiv, oiSe ivxav&a 30 singulo asceterio quattuor accipientibus siliquas et
xoivavovvxcjv napxeldis xax' ovSev avxals xwv xoultra haec nihil, Becundum meinoratam divisionem.
lov&iav, avxuiv 8i xo>v axoXoi&tov itp* ixdaxto daxrj- Asceterio sequente gratia dacum lcctum cum tribus
trjQlqt quattuor Blliquas xofiitpuivwv xal jtioa xov~
xcov fttjvtVf xaxa xrjv eiorjfieiTjv Siaioeaiv. xov daxrj'
trjoiov tov nnosTCOuivov TJj Ttooixa StSofievrj x?.ivjj 35
litate adhibentur ascetriarum vel canonicarum et acoluthorum, quam svpra definivimus, ita ut non pauciores quam octo sint ascetriae vel canonicae ex singulis asceteriis adhibendae, ct Ires acolulhi per fi/tgula ascelcria.
V. lis autcm ascetriis vel canonicis quae praeter ipsttm asceterium gratis ministrans adhibentur, si quidem inlra novos muros huius felicis urbis exequiae fiant, usqtie ad tremissem dentur, neu quicquam omnino inde acoluthi accipiant neve partiantur ea cum religiosissimis ascetriis vel canonicis: sed
acoluthi qui post tres illos gratis ministrantes adhibentur, si quidem alteri tres sint, siliquis iribus contenti
tinl, sin sex sint, siliquis sex, atque ita deinceps secundum nunc modnm etiam quae ad eos pcrtinent administrentur. Consentaneum autem est, si et aistantia maior sit et dccani qui fcrelro ministerium praettent plures sint el asceteria plttra, propter onus feretri iUis ipsis quoque exigunm aliquid dandum esse
ad simlitudinem cornm qui [ex asceteriis] exeqieiis cclebrandis operam aent, ut propter discrimen laboris
ivsi quoque solacium aliquod inde habere videantur. Ceterum intra muros novos esse etiam traiectus
lusiinianarum seu Si/carum videatur, quoniam non longe distat neque maiore tempore aut labore opus est
ut iliuc veniatur. Si vcro extra novos muros huius feiicis urbis exequiae fianl sive etiam in ceteris transmarinis locis praeter iltum quem diximus, tunc ascetriae qxddem seu canonicae dimidiam partem solidi
accipianf, ac ne hic quidem acoluthi ullo omnino modo in partem cum illis veniant, ipsi antem acoluthi in
sinyidis asceteriis qualtuor siliquas accipiant nec praelerea quicquam, secundum diwsionem modo dictam.
Asceierium vero quod feretrum gratis praestitum sequatur cum tribus acoluthis ipsutn quoque omnino
fiq
\ 3 exaaxov aatctjxQtov La U 7 mavxo 5 acolitaa r pr. acolitis V [j asciterinm V assistrium r |
ri Jipotxa vnrjQBXovv scripii ex r (c/I 322, 26)] xb ai/ro 6 asciteriia V asscistriis r | 7 aunum (sic) r (| * ministrat
rtfolxtt vnrj(>Mtiiv {vnrjqexolv L) AIL (TO avxqi itQoixa assomuntur] oriiistratas sutnuntur V ministrans aumunwijQtxovv Zachariae) jj 9 *a%Qt tremissia solidi (solidi tur r jj 8 sint om. V || 9 solidos] soli an r scilicet V ||
abuiemalim) teripti; c/. Iulian. tremisoem asceteriis (Ug. 11 assistriis r asciateriis V \ acoliti V\ 12 aat r || 13 oonueetriu) praestart, ubi trcssem malc eonieeit Cuiacius) repti r || iliquis 14 autem sez om. V || tribus add.
ajjp t*rai lolidis (. v. x(>iii>v vofueftdxon>) M a^Qt XQIIOVvulg. | 14 sicliquis r pr. | 15 etiam r] ct F | 16 si et r
YOftHJfiarwv L nsque ad ternos solidos s n%oi trium (ter-xnilp.] etsi V\ consistant r (J lectio rj) 17 et add. Btck^
sornm Zaehariae) solidorum vulg. Q 10 r<D dxolov&ot L |I aaoiteria Fassisteriar \ 18 huius] e cum spatio 4 litt. r \\
partum et aliquid V aliquid otiam parum r, eorr. Htim16 tttql avxov L I 20 iq. 71QOS xa aOXTjxrxpa xrfi xrjSelas]
td MCeterii diwiplinam ff. aaxtjxtiQia. teclusi | 23 *tlvai bach | dabit r ] 19 secundum om. r g multitudincm V |j
initrui; cf. Iulian. intra noros maros videatnr esse || ad om. F|| asciterii V ascistrii r | 20 uideantur Vvulg.\
26 Intlvov La | 30 dimidiam partem eolidis 3/, ijfitav uidcatur r | 22 sirorum r J 23 coiuistit nec eget] conrlfuafia Afs. p., L (semissem Iulian.) Q 33 quatotuor sili- istit nco horum r conatitue egerent (egcrint V) V fi
24 labore ad] ad labore V | ante ibi spatium 2 litl. reli^BU M, xiaaaqa xtqdxia Afs.v., L
quit V || fori r | 25 fclicis huius) felicissimi r I vaS\
1 utammanttir r Q aaoitcriarum V assistriaram r Q ca- autem V |J 27 ascitrias V asscistcriaa r g 28 hino V | comBooicoram VI 2 et om. r |j diffiniuimui r [) 3 non minus municantes r |J 30 aaisterio V assisterio r \ et] ut r |
on. Fjj aicitenu V aocUtriaa r jl 4 asciterio V atscistrio r (( 32 asoiterio V assisterio r | eum V

Nov. LIX 5. 6

322

DE EXPENSIS QUAE FIUNT

avv xois tqialv axoXov&on xal aixov navrcoe naqaacoluthis et ipso omnino veniente per octo aBcetrias
yivofisvov Sia imv bxxa> aoxyjTgiaiv J xavovixdiv xal vel canonicas et tres, sicut dictum est, acoluthos, et
TQioiv toi etgTjrai axoXov&a>v, xal olSsv TtavreXeHs nihil penitus accipientibus neque per cereorum daxofti&fieveov ovSi Sta xrjQdiv^ Soasios ananovvrwv (rj) tionem exigentibus et aliam mensuram adinvenientixni C'TEOOV ftixQov t^evQiaxovrcov itp' ere^co HQOXCL- 5 bus sub alio velamine.
A

CAPUT VI.
Tavra fidvrot navxa Sto^ofiBv inl rwv fii} xara
Haec itaque omnia definimus super his qui non
<puorifiiav i7tt^TjrovvT(ov xas Sio fteya?.ae xlivas xds per munibcentiam quaerunt duos maiores Iecto3 in
iv -up evaysl xstfzrjhowvXaxiaj xeiuevas, <f>afti*> Sfj venerabili v&sorum custodiario positos, dicimus autem
JSxovSiov iov trje ivSvi-ov ftv^firje xai JZxecpavov rov 10 Studii gloriosae memoriae et Stepbani maguiticae
TJJS fieyaXonQBnoys fivr^rfi. ei ya$ rie ixeivns pov- memoiiae. Si quia enim illos voluerit accipere, utkj&eiT] Xafitlv, ds xal dv&Qujitatv noXhov Ssofidvas pote et plurimis hominibus egentes et custodia poxal tpvXaxihfi nXsiovoe xal aXXqe xivbt 7fo?.vrt(>ayfioov- tiori et omnino quadam curiositate opus habentes.
VTJS xQHlvaast tovxo ov avvaniofisv xols gfMQoa&ev hoc non coniungimus his quae priu3 diximus, sed
eiotjiiivois, alV coe tprfAxipov dveXouevot yvcoftrjv, 15 tamquam munificam exhibens voluntatem, quantumonoaov av vrrio rov novov rj rois oexavole rj rdis
curnque pro labore decanis aut reverentissimis asceBvXapEaraxan aaxrjrpiats ij xavovixals SiSovai avfxtriis vel caaoaicis dare pactus erit, tautum et praebeat,
tpojvriaeie, TOOOVTOV xal itaoexeiv, ov fitvrot Swa/ienon tamen valcns transcendere duodecim solidorutn
vov vjieQ/Haivciv TTJV xutv duodecim solidorum 7toa6quantitatem in duobus lectis Studii et Stephani, in
xTjxa ini xeov Svo xXtvoJv xov JSxovSiov xa xni xov 20 deaurato autcm posito ia sanctissima maiore eccleJSxefdvov, i?ti Si xov %qvaondaxov xov xsifievov xaxa
sia, vel uno solo pro eo forsan faciendo, quattuor
rrjv ayuoxdxTjv fteyaXrjv ixxXrjoiav, rj ya evbs /xovov BOlidorum; ascetriis autcm et canonicis et acoluthis
y
xov dvx avrov tos eixde xaraaxevaa&^aofisvov, quatduplicia accipientibus quam prius de eis detinivimus,
tuor solidorum* xmv\8e\ daxTjxgiiov xai xavovixiov xnl
quippe et ipso asceterio (seu canonicis) gratis in aliis
rixolov&a>v dtnXaaiova xofii^ofiEvofv ijns^fynQoaO-Ev25 lectis praecedente eandem aceipieute quantitattru
nepl avxtov tooiaajusv, SqXaiSij xal avxov xov daxijxtjpiov
quam ctiam reliqua asceteria; hoc ipso et supor
(doxTixoiaiv) Tjrot xavovtxaiv xov TiQoTxa inl xdiv akXcov acoluthis observando quod praediximus, ut et iiti
xMviov rjyovfiipov xijv avxijv Xafipdvovras noaoxyxa
duplum borum quae iam a nobis ordinata sunt artjv xal xa Xoma daxt]xrjQta' xavxov TOVXOV xai ni cipiant. Quando tamen unus horum trium fuerit
r<bv dxoXov&cov tpvXaxxouvov oneq cp&doavxes EITXO' 30 lectus in quo funus agitur, id volente qui hoc celeutv, disxs xal xovxovs SiizXdfftov xaiv rjStj nct(>' rjftdtv brat, quippe deo amabilibus defensoribus necessiStaxexayf4e'votv xo/ui&c&at. oxav (tivxoi fiia xovxotv
tatem babentibus corpora decanorum praebere ^c)
xwv louov Eir} xXtvdfv, <p' TJS i) xrjdEia yirexai, xovxo
quibus eis deputavimus octingentis decanis et lecto
pfod
xov xavxqv imxsXovvxos, SrjXaSfj xd>v &EO- non tamea expensam facere aliquam; deo amabiliixdixtov avriyxrjv i%6vxa>v xd acouara xaiv 35
dsxnviov nei()e'xEiv i av avrols dnEVElfiafiEV oxxaxoalcov i(>yaaxT}()icov xal xae xXivas, ov fievrot SaTidvrjv
notBia&al xtva' xcov &eocpiXeazdxtav oixovopotv dvay-

pracsto sit cum octo ascetriis vel canonicis ct tribus ut dictum est acoluthis: neu quicquam omnino accipiant neve propter datos cereos exiga?U aut alium modum per alium practcxtum excogitcnt.
VI. Haec tamen otnnia dcfinimus de iis qui non per ambitionein duos magnos lcctos rcqvnrunt qid
m sacro pretiosae^ suppellectilis thesauro positi sunt, Studii dicimus gloriosae memoriae et Stephani
magnificae memoriae. IVam si quis illos habere velit, ulpote qui multis hominibus opus habenl et cuslodia
maiorc et alia quoque soUicitudtne indigmt, id non conectimus iis quac supra dicta swtt, sed cum ambi'
tiosam exhibeat voluntatem, quantumcumque pro labore vel decunis vd retigiosissimis ascetriis aut cauo*
7iicis dare pepigerit, tantum praebeat, vt id tamen duodecim sotidorum quantilatem excedere non jiossit
in duobus (ectis Studii et Stephani, in deaurato yero qui positus cst in sanctissima magna ecclesia, ul
certe uno solo qui scilicet in cius locum conficietur, quattuor solidorum: ut ascetriae et canonicae et
acoluthi dupticia quam antea de iis-definhimus auferant, ac tum ipsum quoque asceterium (uscetriarum) vel canonicarum, quod in reliquis Uctis gratis praecedit, eandem quantltalem accipiat guam
cetera asceteria; idemque etiam in acotuthis, siculi modo diximus, observelur, ut illi quoque liuplum eorum quae iam a nobis constiluta sunt au/erant. Vbi vero unus sit ex his tribus leclts, in quo excquiat
finnt, cum id voluerit qui eas celebraturus est, certe deo carissimis defensoribus necessitas tniun$atur corpora decanomm ex octingentis quae iis dcstinavimus officinis et leclos exhibendi, nec taincn
2 aaxtjXTjglov L || 3 ovSiv] ovSe L fl 4 TJ addidit Zachariae || 8 xXivaeLe] xaixasM xavias xXlvas Scrimger^
9 8qM) Si L || 13 aXXrjsM] oXcoe Ls \ 16 v xoie] ij
om. s || 19 duodecem Bolidorum ;1/, SciSexa voft. Ms. v-, L |)
20 xal xov) xov om. L I) 22 * fj yt ivo% povov {c/. s vel
uno Bulo)] et v evbs ftovov AfJj (xal elxovtOftivov Za~
chariae, in M extare xai affirmans) Q 23 qaattuor solidorum M] xeaadgofv vofi. Ms.v., L g 24 *8i teclusi |j
daxrjxr^ioiv L Q xal xavovtxcov MLe) i] xavovixcpv eum
Haloandro vulg. Q 27 aoxtixgtdiv inserui cum Haloandro
{c/. 320, 34): nisi malis delere w. fpcoi. xavovix&v | ini\

tione r || cireorum V |) 4 et it 5 alio om. r | 7 Uiffinimus

r V [| qui] quia r V Q 9 uabili r |j dicitnus] oms (i. t. omocs,
pro diTis) r D 11 uoluerit accipere illoa r | utpute V[
,12 plurimia r] pluribus Vvuig. || omnibus r \ 13 quedam r quam V |) curiositatcm V g opus] op era*. V [
14 quac] quem r || 16 asciteriis V ascisteriis r | 17 caaonici r fl * dure pactus erit (c/. Julian. quantum pcpigcn".))
dare potuerunt r placuerunt dare V darc placuerit v*h. \
18 transcindero r F | | duocim F | | 19 qualitatem l'*|U
deaurato F ] indcsiderato r |j 20 autem] ut r |j 21 eolo raLi)
eolido r F g forsam pro eo r 22 asciteriis Fosscutcriisr j
autem et V] aut r wip. | 23 dupplici r || de eis) de cios
rntb L || 32 xov? (sic) i / | | 34 imftsXovvxos L l 37 iqya- de eia r deis V H diffiniuimus r || 24 asciterio V assistr
C%TJQ(O)V Haloander] Ssxavcov libri Q xal] Sid vel eis malit rior I 25 quantitate V % 26 ascitcria V asscisteru r |
Zaehariae | 38 oixovaua>v\ ixSlxcov La
haeo r Q 28 iam om. V | accipiant vulg.] accipiunt r Y i
29 quando tamen unus F ] quantum r H fuerunt r | 30 o*
lentes r \ qui] per V fl celebrant r | 32 e om. lifti i
1 ipsi r I ascisterias V asnsterias r | 2 acolitis V | 33 eis V] in eis r g octigentia r || et ow. V \ jwtcj r
3 accipientiouB] et accipientibus V || pro cereorum da- lectum V B 34 expensans F ezpensas r |{ tnabilibai

CIBCA DEFUNCTOKDM EXEQUIAS

323

Nov. LIX 6. 7

xfjs npoeoSov
ngoeoSov xfje
XTJSjta
rta i.xlt
fx x6i xye
^vnaxaaiov
bus oeconomis cogcndis vel ex reditu ab ADastasio
iffxaotov
Xrj^eios xaxaXeXsififtd' JS i xe xwv
divae mcinoriae relicto vel ex trecentis ergasteriis
totaxoaiwv i(tyaaxt]gi<uv xi)v orifidvtjv naaav
na Sana.*
omnem memoratam expensam fieri circa dictas perrtjv jtOteTa&ai jtepi xa -'
a nQoscona xaxa xrjv sonas secundum in omnibus oordinatam a nobis dia>v oiaipsatv.
visionem. Sic nihil indefinitum
indefinitum erit, Bed et mediocres
/a>' anaoi xtxayfievrjv izag'' rjfiwv
dinioeaiv. ovxwz 5
5visionem.
ovSiv abqiaxov ioxai, dXXa xni oi juerottorsQas xa$ sopulturas fieri volentea bac frucutur dispositionc
xafttt yheadai /3ovX6jievoi xavxrfi dnoXrwoovoi xr,i ct ad munificeutiam respicicutes nuu magis damniiiaxvnwasaii xai ol ngbe yiXoxifiiav VQUJVXSS ov fis- ficabuutur, Bed eruut cum mediocritate muoifici.
yaXa ^ftioi&tjaovxai, dXX' eaovxai (texa xov piexoiov
10
CAPUT VII.
Tnvra -xoiwv r}fteU Sicooianfiev ini re xoXs i(>yaHaec igitur nos decrevimus et super ergasteriis
etTjoion ini re rals TtQOibSots inl re xaie ixfogais
(et super reditibus) et super excquiis, vel quae graiaii %e nQolxa xaie xe xaxit <pikoxi(iiav ytvofxivan.
tis vel quae per muniticcntiam fiunt. Custodes quojvkaxas $i xaxxoftsp xov afuianov dei yvlaxxea&ai
que pouimus, ut inminutus seraper custodiatur ergaxbv xa>v iQynaxrjQioyv aoid-ftbv ov fiovop xbv dvSogo-15 steriorum numerus, non solum gloriosum pracfectum
xaxov gnao%oi' xifi evSaifiovos xavxrjs noXsoit xai XTJV (ielicis) huius urbis et ei oboediens officium, ^ed
aimo n$id'0fiiv7jt> xaiv, O.X)M noXlco fihXkov xrjv aijp multo potius tuam celsitudiuem et qui semper cinvntqoxhv xal xoiit ael T^S d^s
nqoaxj]aofiivovi % gulo sunt addendi cui nunc ipse praesides. lusuper
viv avrbs ifiaxT}xae. xal 7i(>6* ys xal noivrjv 6(>io- et poenam deliuivimus et adversus otlicium tuum,
fuv, xaxa xe XTJS xdgews xrjt artit ei gqd-vfi^oets, 20 si neglexerit, quinquaginta librarum a u r i , et adverquinquaginta librarura auri, xaxd xe xa>v dei tov ahv sus eos, qui seroper tuam perceperint sedem, dupiinaQaXtjyofuvofv d~t>6vov SinXaoiav, tSsre firj ovyxa)~ cem, ut non cedatur aliquando mcmoratorum mille
ai jtoxe xbv xiov eiQTjftavatv %iXl(ov ixaxbv dpyacentum ergasteriorum numerus deticere secundum
oimv d(>ifrju6v iXXeiyai xnxa XT}V eiotjfiivr^v rjfiiv dictam a uobis divisiouem. Sed si docearis hoc
y
. dXX ei StSax&eiTjs xovxo TJ ainbi ij o/25ipse aut qui post t e , huius ornnem poncre provif
, xovxov naoav xi&eafrai ngivoiav xal napadentiam et procurare eum inminutum per omnia
amvat,uv avxbv kfxtimxov 8ia ndvxtov ftiveiv xai perdurare et Lnonustum et siae adinventione et a
dfla(>r] xal arejtivoijxov naod. xe xrfi orfi vnegoxijs xai tua celsitudine et ab omni alia persona, ut non haec
navxbs ixioov ngoiwTtov, tSere firj xavxrjv yevdo&ai fiat occasio quatinus, contra quod delinitum est a
nQotfaoiv xov TtnQu xb Sitogiafidvov rjftlv So&qvai xiva 30 nobis, detur aliqua mcrcea pro funere alicuius peruio'&'ov inig xrjSeiat xivbs noostonov. ovSefiiat Sia- sonae. Nulla discretioue facienda personarum dexiaKot yivofidvrjs xatv nqoiconaiv xu>v xsXevxmvxcot
functarum, sive divitcs sint sive pauperes, nisi tamen,
nlovxoiev eixs nivoivxo, nXip> ei fir;, xa&dntg ei~ sicuti praecedenter diximus, unum trium lectorum
fy&ev, filav xtov xqitov xXivuiv iXotvxo, i<p' clegerint, in quibus competentia disposuimus. E t
jtQoirjxofxa Stsxvnoiaafiev.
xnl povfofie&a 35 volumus etiam illa tenere secuudum hunc modum
ak
xqaxeiv xaxa xoixov xbv xQonov xai ilvai
et esse per omnia inmutilata et inmortalia, hac
bi dxivrjxd xe xai a&dvaxa' xovSa rov &e(ov sacra pragmatica lege per omnia tenente, donec
ixov vofiov Sin jtavxbs xgazovvxos, itos eialv
suot homines, donec magnum et valde laudaudum
i, toii xb fiiya y.ai noXvi/xvrytov XUJV XyiChristianorum nomea iu hominibus est et cotidie
ovofta iv dv&Qionots iaxi xai xa&' rjfitQav 40 per dei clementiam augetur. Providente quippe huius
rov Seanoxov &tov <piXavd"(>{ojtia$ ai>exat.
svmptus ullos faciendi: cum deo carissimi oeconomi et ex redittt ab Anastasio sacrae memoriae relicto et
ex trecentis ofjicinis omnem quein diximus sumptum in personas illas facere cogantur secundum divisioHem a noots in omnibus constitutam. lta niliil erit indefinitum, verum et qui mediocres sepulluras
fieri totunt, hac consiitutione fruentur, et qui ambitioni indulgent, non magnis afficienlur dispendiis, sed
cum mediocritate erunl ambiliosi.
VII. Haec igitur nos definivimtis el de officinis et de reditibus et de exequiis, tam quae gratis
qwm quae per ambitionem fiant. Custodes autem quo semper intcqcr servelur officinarum numerus
constituimus non solum gloriosissimum praefechim huius felicis urbts et quod ei paret of/icium, sed
multo magis tuam sublimilatem et qui deinceps magistratui praefuturi sunt cui nunc ipse praecs. Ac
praelcrea cliam poenatn statuimus et in officium tuum, si rem neglcxerit, quinqnaginta lihrarum attri, et
in eos qui pro tempore tuam sedem occupaturi snnt duplicem, ne umguam miite centum qnas diximus
officitiarum numerum dcficere patiantur secundum divisionem a nobis dictam. Sed si hoc edoclus sis vel
iyse vd qui post te futuri sunt, huic ret omnem curam adhibeatis atqne efficiatis ut integer per omnia
maneat nec gravalus nec commentis ullis vexatus aut a tua sublimitate aut ab ulla alia pcrsona, ne
inde occasio exislat merccdis alicuius praeter id quod a nobis definitum est pro exequiis aiicuius personae dandae. Aieve ulla differentia fial inter personas defunctorum, num divlles sint an pauperes. nisi
forle, siculi prius diximus, nnum ex tribus ttlis lectis elcgerint, de quibus quae par est conslilnimus.
Alque illa quoque secundum hunc modum valere volumus et immota perpetuo alque immortalia esse: ut
Katc sacra pragmalica lex perpetuo valeat, donec hoinines sunt, donec magnum et laudibus celebralum
Chrisiianorum nomen inter homines est et cotidie per domini dei clementiam augcbitur. Nimirum pro1 t>js itaga] xrji om. L\% ov] oiSi L B 13 sq. yevofte- spuentes r | magis] leg. magna? | 12 et super rcditibus
rati. fvXaxtt L \ 17 avxijvL fl 18 xal xovS asl xtfi agxyS add. vulg. [| 13 Custodes] Iusto dem F | | 14 iminutU3 V\\
npoGxr/Oouivovs] ct qui semper cingulo sunt addendi ergastenorum semper cu&todiatur r |J 16 felicis addidit
(i. t. tfj apxjl n^oid-rjaoftivovit) s | j ] otv L | 19 avOsenbruggen [| uerbis et eo uenicns ofBciam r\\ 17 et om. r D
tn( L | oQiopev) dcfinirimuB e jj 21 quinquginta libra- qui sempcr] quae aemper pcr r |j 18 praesidet r praersm auri AI, jtevxr[KOvxa. XixQtov %(*vaiov Al$.v., L [|eedit V \ 19 diffiniuimus r |) 21 perceperint] per r || 22 non
xuv) xbv M | aiiv La g 22 9QOVOIV L | 24 aQi&fitZv concedatur vulg. [] aliquam V \ 24 n om. rV\\ docearis
L | 25 S^Sax&tirje Zachariae cum e) StSax&elrj (tirj ix Vvulg.] doceatur r || hoo] buno V nuno r || 25 huitu
urr, M) ML | fj OVTOS] fj om. f | 27 fitvuv 5U\ tlvai om. V d omnera ponere] omni tempore V \ 26 cum in | 32 i(5v jtQOScintov ytvoftivrjs L
minutum] enim minutum r | 27 inhonostum V inobnustum r 1 adinuentionem r ]| 29 contra om. V \ qaod diffinitum est r Va diffinitum cst quod V* | 30 mercis V ||
1 jconimia r { 3 fieri] leg. facere? 1 4 in om. r || 34 legerint V J 36 inmaculata V | 37 pragmata rpr. i
5 ernnt r || et om.r\ 6 uolumus V [] fruetur r | 7 rc- 38 Bunt om. V | 39 omnibus V Q 40 prouidcntie r

Nov. LIX 7. ep.

324

DE EXPENSIS QUAE FIUNT

TZOOVOOVVTOS SrjXaSrj xovrov ngb r<Sv dXXcov anavrcov

ante alios omnes ipso sanctissimo patriarcha buius
avrov rov baiojxaxov naxgidgxov ravzTje xrjs eiSaifelicis urbis, ut cum poutificali dignitate ipse causa
fiovos noXecos, alsxe /tsru xi)s iegaxtxijs igovaias av- utens non sinat ab ulla persona neque sacerdotali
xdv xio ngdyuaxt %a(6uevov /ur] avyxeogelv naoa. fiqSc'
neque iudiciali neque aliorum ulla praevaricari quae
rbe TtQoiojriov
ftrjxs lega.xt.xov /irjxe ao%ixov ftrjxe xatv 5 a nobis ordiiiata sunt. Sed ipauni imperiuiu conQ
aXXtov
nao'ijfidiv
ijfidivSiaxeSiaxeiuramus ad magnum respiciens deum, ut scmper
g^
xdxdnao'
XXtov fiTjSevbs naga^aivea&ai
f
O.X)M xai avxrjv xr\v paoiXeiav xaxaxgivosceptrorum dominus huic rei provideat. Non enirn
hoc pro solis est mortuis, sed ctiam pro vi?entibu3
eis xbv fiiyav dyogwaav frebv, cosxe xbv aei xdiv
et maxime imperantium
salute,, pios
actus omnino
v xvgtof ayQv7ivwi xovxov xov ngayfiaxos
p
p
d effectum
ff
d d i et non laborautium
lbi
b
v ov yciQ vnig /zbvtov iaxi xovxo xav reXev-10 ad
adduci,
bonum opua
TWITWI', aXXa xai vnig xfjs xcov ^dvxiov xai ftaXioxa
& subsequentium desidia deperire. Sicut autem mille
xtov flaoiXtvovTwv a(air,qiasy xb xas svae^els nga^sie
centum ergasteria inminuta et sine tributo servari
navx<oi ets igyov ayea&ai xat fif] xfjv xv>v TIQOTIS- disposuimus, ita reliqua ergasteria omnia sub trinovr^tbxutv aya,tosgyinv vnb xrfi xa>v icpesJii QCL&V- butis constitui sancimus, nullo penitus licentiam haftius anoXXva&at. QSTIEQ Si xa %iXt.a. ixarbv ioyaaxT}-15 bente excipere ea tributis, neque vcnerabilibus domiQia ajtieicorn xai dxeXfj (pvXdxxeo&ai SiETvnajanfiev, bus neque xenodochiis neque asceteriis vel moiiaovxo) xa Xoma navxa iQyaoxTiQia VTIOXSXTJ xa&eaxAvai
steriia aut alio quolibet, sed neque ipsa imperiaii
&eoniofiei'i firjSevbs navreXcos aSeiav k'/avxos i^aiotlv
nostra domo aut qui iu cingulo aut qui in potestaavxa xov xeXovs, /ITJXS iu>v evayaiv oixcov ftrjxs svd)tibus sunt; sed omnibus ergasteriis similiter &gnovtov ftijxB da%r\xriqiiov rj ftovaoxqoiaiv rj ixiyov xwbs, 20 scentibu8 tributa, nec paulatim singula excursare et
uXXa fit]Si avxov xov fiuoiXixov rjftav oixov ; xaiv v proprium levigare et reliquis paucis existentibus
ugx"ts v r<*>v &v Swdftsaiv dXXa ndvxiov xiov ioyatotum inponere onus, et ex hoc magnum sustiuere
axTjgicoy bftoioie imytvataxovxaiv xa xeXrj, disxe ftfj xto dispendium terre huc non valentes.
xaxa ftixobv ixaaxov i^xovaevetv xal xb iStov ilatpovvttv xdii VTIOXBXEIUftevoii oXiydti ovai xb itav int' 25
xi&ivat fidgoz, xat^CBv&ev fjeyd).riv vyiaxaa&ai
'Qrjfiiav
xoiii tpigstv avxijv ov SvvauerovS.
{'En^Xoyoe.j
'H xoivvv aij vnegoxr, xai oi fisxd
( E p i l o g u s . ) Tua igitur celsitudo et qui post
ae xrtv avx^v ag/ijv nagaXr^ofirvot xai ij net&oftivrj
{te) eandem administrationem acceperint et parens
aoi xagis xu 7ing{taxdvxa iqftiv V<i xov Tiagovxoe &elov 30 tibi officium, quae placuerunt nobis per praesetiten
jtgayftaxixov xvnov vvv xe xnl eie xbv i^ffi anavxa
divinam pragmaticam formam, nuDc et in reliquum
xgbvov <pvXat;ov<nv. Dat. m . non. Nov. CP. imp.
oraue tempus seryabunt.
Dat. m. non. Novemb.
<dn.) Iustiniaui pp. Aug. ann. XI., post cons. Belisarii
CP. imp. dn. Iustiniano pp. Aug. anuo XI. p. c. Bev. c. ann. 11.
[a. 537] lisarii v. c.
spiciat huic rei praeter ceteros omnes ipse sanctissimus patriarcha huius felicis urbis, ut cum sacerdotali
potestate hac in re versetur neve ab ulla persona sive sacerdotio sive magistratu praedita sive aiia ulla
violari quae a nobis constiluta sunt pattatur. Quin etiam ipsum imperatorem obstringimus ad magnnm
dewn respicientem, ut sceptrorum gutctimque est moderator vigilanter huic rei prosptciat: nequc enim
pro solis mortuis hoc fil, sed etiam pro viventium et maxime imperantium salntc, ut piae actiones omnino
ad e(Jcctum adducantur neve eorum qui prius laborem susceperunt bene facta per sttccessorum neglt*
gentiam pereant. Quemadmodum autem mille centum offidnas integras et immwies servari iussimus, ita
reliquas omnes offxcinas tribulis obnoxias esse sancimus, neu quisquam otnnino liccntiam habeat eximendi
eas a tributis, neve venerabiles domus neve hospilia neve asceteria vel monasteria vel alius ullus, sed
ne ipsa quidem regia domus nostra vel qui in magistratu vcl in polestate versentur: verum omnts
officinae pariter agnoscant tributa, nc dum paulatim singulae se excusant et sua allevant, reliquis paucis
futuris totum onus irnponant, et inde magnum subeant detrlmenlum qui id ferre nequeant.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas et qui post te eundem magistratum suscepturi sunt et offieiim
quod tibi paret ea quae per praesentem sacram pragmaticam sanctionem nobis visa sunt et nunc tt in
omne deinceps tempus custodicnt.
3 avxdiv La H 5 dgxixov ML {c/. 316,13)] dg%ovxixov s. v. Af, vulg. J 6 Jingn^*&ai La || 7 xni om. s [|
9 dygynvov L, *om. s || 13 ngonevrjxoxtov L \\ 18 i^aigeiv
M || 23 xdi J / ] rb L j| 24 igxovaoexetv L || 26 pdgnv L ||
32 xQvvov* L II *ubscr. dat. post cons. bilisarii (uilisarii b)
Iul.bw U m non. NOT. eAth.] n i nov. M fiqvi votfifiglio
Theod. U CP. imp. Iustinian. pp. aug. ann. XI post Bilisario vc. conss. ann. II M CI\ imp. dn. lust. pp. aug.
ann. XI pc. Belisarii vc. ? ftaoiXeim Sxei ta' fiexh xijv
vnaxeiav BeXtOitgiov xb p ivS. ta' (corr. a) Theoil.
ftsrn xrjv vnaxeiav BtXioaqlov xb y' fiaoiXelaS 'lovOxiviavuv (xb ia'y Ath.

2 ucrbis r H ut om. r Q causa] eam r Q 3 ntent F | licit

vulg.] sileat V sio eat r \ 4 priuari r | 5 imperium om.r\
coniuuauimua r J 8 cst r] et Y |j leg. viventium ? | 9 piu
r F | | acto V\ 10 affectum r g 11 a vulg.] ad r V\ itsiderare perire F | 12certum V [| iminuta Fimiimtaarl
seruare r \ 13 tribus F | | 15 ea Heimhacti) a (om. rpr.)
libri || uenabilibuB V Q 16 asisteriifl Fasaistcriis r | 18 potestate r | 22 sustinere magnum V |j 23 fere Y\ 29 t
add. Beck || *acceperit r acciperit F 8 31 nunc ct it|
ne r || 32 subscriptionem rfedimus F [ 33 cap. ircpr.
donno Iust. V || anno e XI pc. bilisiario uiro l i
F U aano II udd. vulg.

UT DEFUNCTI SEU FUNEEA

325

NOT. LXpr.
LX. Auth.LXI. Coll.Vtit.13

R UT DEFUNCTI
IIEPI TOY T0Y2 TEAEYT2NTA2 HTOYN TA AEHFANA SEU FUNERA EORUM NON INAYT2N MH ENYBPIZE20AI IURIENTUR A CREDITORIBUS.
nAPA T2N AANEI2T2N. KAI 5ET UT CONSILTARII NON SUSIIEPI TOY TOY2 IIAPEAPOY2 CIPIANT COGNITIONES ABSQUE
MH AEXE28AI AIArN22EI2
IUDICIBUS R
X2PI2 T2N APX0NT2N [MHTE
HPOKATAPSIN nOIEIN MHTE
10
AnO$A2EI2 EK$EPEIN].
0 airos paoileiis 'Iwafvrj itp ivSo^oxdzfo ln<xoxo> Imp. Iustinianus Aug. Iobanni pp. Orientis secundo.
tiov dvaioltxcoy nqaixwQiatv xb /S' db
d
dnb vndxatv
xai
i
(IIQOO{(IH>V.)
01 ITJS a).r]d-eias twv nqayfiaxcov
( P r a e f a t i o . ) Qui veritatem causarum coniciunt,
ofiirot oix av QqSlios eii [it/uweie xwoolev, 1 5 non facile ad culpam veniunt, si veritatem examirj xme^exa^otevrtvas
yaq elxos xto Ttlrj&ei nent: quosdam namque veri simile est multitudinem
x&v tvfjcov xcov xad"' ixdaxrjv TICCQ* rjfitHv Tigoxi&e' legum quae per singula a nobis adiciuntur culpare,
fiivmv imfiificpead-ai, oix iwoovvxai, oxi T^S ^ctrts
non cousiderantes, quia opere semper vocante conaii xaXovarfi avfupatvovs xols jtgdy/iaai xi&ivai vo- sonas causis ponere ieges compellimur, cum semper
povs avayxa&fie&a, xmv ael TtaoaSo^cos avacpvopi- 20 inopinabile emergat et ab bis quae iam posita sunt
vv3v vnb xcor TJSTJ yQayivxav &eoaneveod'ai /ITJ Swamederi non valeat. Quale quiddam nuper est agniftiruv. 'Ondiov Srj xt seal tvayyoi iyvtoa&rj. ocpeife- tum. Debcri sibi quidam diccns ab aliquo, dum
ci>i ykq xn feyaiv nnoa xivoe, ineibij xov av&Qconov hominem in morte cognovisset esse constitutum, miint&avarov fyvw xa&taxavat, axqaximxas a&(>oiaas lites congregans et servos alios plurimos ingressus
Ki vixttm xai ereoovs a>s nXeiaxovs Eneiaiv avxq/ 25 cst super tnorieutem; verum ille anxiatus clamare
ulivxdirxf b Si SvsxBQairaiv xe xni fioatv SiexeXsaev, coepit, donec eum violentia compresBum reliqulsset
iu>t aixbv vjtb xrfi /Has avvto&ovftsvov aprjxev r\ Bpiritus. At ille etiam signacula imposuit rebus Bua
VIOT. b 8i xai at]uavx(ta. iTtexi&Et role n^ayuaai
potestate, praesente nuilo in cingulo constituto aut
KUT' oixsiav iovoiav, HCIQOVXOS ovSevbe xciv iv agxv
quolibct omnino lcgali et civili otficio observato.
xixayuivuv rj xivos bXcos vofilfirje xal nokxixfji xaeco: 30 t neque ita recessit, sed etiam dtfunctum iniuriare
ifvlarjofiitnjs. xal ovS' OVXOJS avrjxsv, alla %ai eie uoa eum piguit, primum quidem insistens non fieri
vtxgbv vfiqi&iv oix coxve^, nqo>xov fiiv ivioxa/ievos
exequias, deinde, cum vix cessisset de domo deponi
prj yivtofrcu xrp> xaipfjv, tlxa ircetSrj ftbXiS iiS
Nov. LX(Authcnt. LXI = Coll. V tit. 13: gloss.) Graece extat in MLB. EpiL Theod. 60, Athan. 6, 2. Iulian.
contt. LIV.
Prooemium IlQayfia naonvofiov iyvioofrij rjuiv vay%os. 'OyisiXta&ai (v. 22)
adsct. B% 23, 2,1.

LX.

NE MORIENTES VEL CORPORA EORUM INIURIA AFFICIANTUR A

CREDITORIBUS. ASSESSORES NE SINE MAGISTRATIBUS COGJVITIONES SUSCIPIANT \NEVE LITIS CONTESTATIONEM PERAGANT
NEVE SENTENTIAS FERAJST].
Idem Augiistus Iohanni gloriosissimo praefecto per Oricnlem praetorio ilerum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Qui veritatetn rerum sectati erunt, haud facile reprehensionibus indulgcant, si in
teritatem inquirant: nequc enim. mirum guod sunt qui muititudinem legum quae cotidie a nobis proponuntur
rcprehendant, tion reputantes necessitate sempcr urgente nos cogi rebus consonas reddere legcs, cum quae
praeter opinionem semper emergunt, per eas quae iam scriptae stml sanari nequeant. Quale quid etiam
nupcr cognitum est. Quidam cnim, qui quid sibi ab aliquo deberi diceret, cutn hominem tnorti vicinum
isse cognovxsset, congregatis militibus et servis aliisque quain plurimis moribundum aggressus est: is autem
aegre ui ferre alque clamare non desiit, donec vi oppressus animam efflavit. At ille etiam signa bonis impotuit ex propria mictoritate, nullo ex magistratibus praesente neqne ullo omnino Ugitimo aut ctvili ordinc
scryalo. Ac ne sic quidem destitit, itnmo etiam corpus mortuum contumelia afficere non dubitabat, qui
primum obstitit ne sepultura fieret, deinde, ubi mortuum domo effirri aegre permisisset, feretro appre2 Tltql xoy {xov om. M) 4 dwfci&a&cu MLB Ath.] 27 co&oiftevov B* | 28 iTtidsls Efi g 30 vouifiioe L
i7if rov fJirj ivvpoit.eo&at. xa rdiv XQo)axd)v Xtiyava vouifiov i?2 J31 aklri om. La g 32 ipQl^cov B% || TtQiSxa
Theod. | 5 xal 10 ixtpiouv om.Ath. (xal neQi xov B* || 33 yivead-ai LB*] yevto&ai if
ftij ttns naqidqovs nQoy.axno^tii Sixiiiv noulv ftfjxe
(L ftrfit) anofdoeiS ix<ptQeiv rubr. B 7, l) \ 6 neoi) ftrj
Lx | 7 Stnyvaaiv Thtod. |j 8 *<(s 10 ixtpiQtiv om.
5 consciliarii i? 1 R 6 cognitione V | 11 Orientis om. R II
Tfifod. 8 ^IIJT KQOxaxaQ^iv 10 Ixpiotiv M, om. Le || 14 ucritatem T 1 ] uarietatcm UVT* || committunt V* |j
9 noidiv M Q 1113 inscr. om. L 17 nposxi&sfiivcav 15 fatilc V1 U inueniunt Jix vcuisnt vulg. || 16 veri] uir
22 iyyvcia&r) L |J oipeiXea&at MLPB* (c/. 326,19)] R || 17 a om. RT || 20 cmergeut V1 Q sunt posita R ||
h&at oi IJ> j| 23 ydo om. e | inel B} || 24 int- 21 ualeant F 1 Tx \ 22 Deberi] enim add. vxtlg. || 23 monte
v] &T &avarov L ini xoi d"avm<^ B% in morterjj V1 H 24 nlios] et alios Beck \\ 26 eum doneo VT || 27 etiam]
*alttoxavat] xvyytavovxa B% || 25 xai ixtoovs] xal om- S || et FQ 29 obserrato vutg.] obseruante libri (c/. 326,15)

Nov. LX pr. 1

326

UT DEFUNCTI SEU FDNERA

otxo&ev

xp
xbv VSXQOV, Taxtj Srjfioaitt xrjv mortuum, instabat publice portari lectum non sinens
ijs xXivrjs iniXafiofievo; xal ovx nvrjaetv &** neque deducendum dicens nisi debitum perceperit;
yev ei firj xb x$0S xop.iaai.xo, l'cvs xai avxiacovrjTTp' doucc sponsorem accepit et ita iam defuuctum tradi
Hafic uai ovimi ihv rjSrj xe&vedixa 7ia^aSoa-i]vai ry terrae permisit. Negotium siquidem quo haec comyjj awexcoQTjaev. 'Eni fdv ovv TJS ino&iasms xad"' TJV 5 missa sunt competenter dispositum est: oportere
ravra rifinQTTjiai xa nooirjxovia Suxvntb&rj, %Qrp>ai autem iudicamus etiam generali lege haec emendare,
Si rjyovfLE&n xal yevtxco voftt? xaira inavog&diaat, non sinentes haec rursus committi semper sine legisov avyxwgovvxee avxa xal av&is nX^itfieXr/d^ijviu fte- latioue mauentia.
vovxa ftex$l JtavxoS dvopofrixrjxa.
CAPDT I.
0ea7tCC,oftsv xolvw
tX xisiy.eivov
neQtovxot xt 10 Sancimns igitur, Bi quis illo superstite adbuc quem
xov vofjic,o(xdvov xpetooTeTv aircp xaxalnpoi rrpf ot- putat debere sibi ascendat domum eius et molestug
-xiuv %rtv avxov xai ivoxXoirj nsQwvxa xbv av&Qatriov sit superstiti bomini aut qui eius suut, uxori forte
xnl xovs oixsiovs^ xovs jtviov
(ya/iexrjv tpafitv xal vel filiis aut domui omnino, aut etiam signacula per
itaZSas xal olxov olcog), r\ xal arifiavxqa XT' olxelav
propriam potestatem impouere praesumat non prius
dnnt&evai xo).fi(prj fiij ngoregov \pi]<fov xret 15 decreto et oiticio legali servato post eius, qui dicitur
poftifiTji ftsxa. XTJV xov ).syofiivov xgecaaxelv debere, mortem, actione quidem modis omnibus caipyknx&eiarjs, xJf fiev dytoyrjs Ttitvxoiz ixdat, sive iustam babeat banc sive non, quantum
nmxixat. eire titxaiav fyot xnvrrjv cire xai (tr\t onoaov
vero deberi sibi dicit, tantum aliud superexigatur et
Si oyeikec&ai kiyet, xoaovxov irsgov noosnnansia&m
detur iniuriati beredibus; contiscationprn quoque iu
x* 8tb6xu> xois xov nsQiv^Qiafiivov xi.t]Qovt'j/uots, Sr}- 20 tertiam substantiae sustincat (sicut et Marcus philofitvalv X8- eis xb xqixov xr,s iiEQiovaiai vfptarda&m
sophissimus imperatorum iu suis conscripsit legibus)
(xa&a xai MCCQXOS 6 tpilooo<pc6xaros xwv avxoxQaxo- et infamia feriatur. Qui enim hominis naturam non
owv Ini xatv iavxov ytyontpe vofitov) xal dxiuia n).r\x~ erubuit, dignus est et pecuiiiis et gloria et aliis
xia&<a. 6 yaq xr\v dvd^^tunov tpvaiv ovx aio%vv&eis omiiibus COlldemnari.
laat
xrt
x/x TO
Sixrtiot
Sixrtiot av
av e'i?j xai x^lf
* 8ojl
* 'S dAAots2b
f
jl
1 Si vero etiam moriente quodam circa funus pec*
flf Ei Si xai xeXsviriaavxos
xtvos
p XTJV
J xa.tpT\v
p\
f
J
q
q
p
,
cetur aliquid
morientis qquod exeqnias
prohibeat,
ccftdojoi
xte xov xsXei^xTJaavxoi
xni
xr,v ixtpoQav
xoXvot,
yiyqanxtu
ftiv
scripta
ipt q quidem
id
i iaml lex est tet a nostrop patre super
i
X
i
i rfirj^fi vofios xai
i
p
xo) rifitiiQcp
dXXa xai ^d^ hoc,
hoc
tamensimul
simulctiam
ctiamexexnostris
nostris maior
maiorsequatur
sequatur
Qp naxqi
q 7itqi
q xovxotv -nXrpr
p dXXa
, tamen
q
jf
fitit,o)v enta&io
7IOIVTJ, xai 30
poena, etiidiisdem bi
subiaceat quae praesens
& xolg
l nXrififteX^uaai
X
d ldelictis
ii
xols avxoie vnoxeia&w ols 6 -jtagojv vTtdyet vouos xois
intert lex eis qui in vivente tale aliquid quale dixiiv t,(orj xotovxu T* onolov t'<pt}f*ev jiXt]u.fitXrl<savxai. mus comnrittuut: huius rei providentiam habente
xovxov nqovotav xi&efitvov diafegovxcjs ftiv xov ivpraecipue quidem gloriosissimo praefecto buius feliSo^oxdxov indoxov xrjt evSaljuovos xavxrjs noXsais,^
cissimae civitatis, cui talium emendationum cura est,
x^s xd)v xoioixa>v inavoQ&iooeiDS fiiXei, oiSev Si TJX- 35 nibilo minus autem et gloriosissimo sacrorum nostroxov xal xov ivSo^oxdiov xdiv legdtv rjftdiv ngaixof- rmn praetoriorum praelecto et gloriosissimo magistro
giiDv inaQxov xai xov ivSo^otdxov fiaytaxgov xcoy
sacrorum officiorum, et semper bis oboedieutibus
&eiiov TtfiuJv offixitov, xai xwv del IOVXOIS ntt&ocap. I Osanl^ofisv, et xie
extat B 23, 2,1 (Osani^Oftev 32 nXrjftpeXriaavxas B* p. 683 Zaeh.).
Summus habenl B% (ex Theod.) et Anonymus Bodleianus (Zachariae lAvixB. p. 213, ubi eitatur vea^d v&).
cap. I pr. argumentum citatur in codd. aliquot Prochiri 37, 2 et in schol. ad Epanagogen 35,1.
henso publice exequias inhibuit nec se destiiurum esse durit nisi debitum percepisset: donec fidciussorm
accepit alque tum demum defunctum terrae tradi passus est. Alque de ipsa causa, in qna haec commissa sunt, quae par est coiistituimus; existirnamus aulem. eliam yenerali lcge haec emenaanda esse, ne
pdtiamur ea denuo delinqui, si perpetuo maneant lege non dejinita.
I. Sancimus igitur: si quis superstite adhuc illo quem sibi debere putat, domum eixis ocatpct atcpa
vexet hominem donec superstes est et familiam eius (uxorem dicimus et (iberos et omnino domum), sive eliaa
signa ex propria auctoritate imponere ausit non priiis obseryato decreio ct legitimo ordine post mortem
eius qui dicilur dcbere, actione quidem omnino cadat, siye iustam eam habeat sive non habeat, quaiitm
autem sibi deberi dicit, eius alterum tantum ab ivso insuper exaclum heredibus praesleL eius qui iniuria affeclns est; ac publicationem lerliae partis bonorum subeat (quemadmodum etiam Marcus summus
imperalomm philosopnus in legibiis suis scripsit) et infamia notetur. Qui cnim naturam humanam
non reveritus sit, digrtus est gta el bonorum et existimalionis et rcliquorum omnium damnum faciaL
1 Quodsi quis etiam tnortuo aliquo circa sepulluram defuncti peccet et fdnus impediat, de eo quidan
iam scripla est lex a patre nostro, verumtamen per nos etiam maior poena sequatur delicla, alque iis~
dem subiaceat quibus praesens lex eos subicil, qui in superslitem tale quale diximus deUclurn commiserint. Jiuic aulem rei prospiciat praecipue quidem gloriosissimus prae/ectus huius felicis urbis, fifl
eiusmodi rerum emendationem curat, nec tamen minus gloriosissimus sacro nostro praetorio praefectus d
gloriosissimus magister sacrorum nostrorum officiorum, atquc quae semper iis parent officia. Necuss
1 ftfrijff ZJ H Srjfioolav L | 1 iitavoo&ajfrrtvat B
11 xijv oixlnv] xrp om. B' |) 12 xrjv.aixov] xijv om. L ||
13*9- J naldas rj olxov Bf \ 14 okov LB' \\ 15 xohftcjij Jif) XOXUMV LB* xoXuwatv B? ...(| n^vtiqnt
.Bt \. iiBrB?B\ rv]
t
L
Xi
a \ 17
tpov xai] tpvaetast L || 17 navxeXaie Bt \ ixnmxixw
po.it 18 UT) collocat B* U 18 Ifce* B* |J /lij Lx || 19 Xtytt
LB<;\ Uyt) M B 21 T 3/5/"] 5i LB* \ 22 Moxos] o
fiaQxos L. Pro dici ifarci decreto (cf. Dig. 48, 7, 7 = 4,
2,13) poti'u.1 lex Iulia rfe vi excitanda erat: cf. Dig. 48,
7, Ipr. ets || 23 yiygnnxat L |j 24 ovx\ /ifj B* || TlyQafr,v Bf \ dfiaQTOi] peccetur ? |j T*S B*] T* AlLB^s ||
23 xtoXitiMB* y vo/zos] Corf. 9,10, 6 \ 29 neql tovxoiv]

superhoc s R 30iniaxcoB* | 34*q- a>xcd xrj

2*i ML\ 37 *v7idf>xv Hbri || 38 rjftdiv om. S
4 terrae] sepulture V* (] 6 iudicauimus R | 13 etisa]
et V\ pcr om. V H 14 propria potestate V3 | 16 dcbertj
babere Rl || 18 supcrcgatur F 1 || 20 Bubstantiae T* rW
Bubstantiam VT * om. R H et om. V1 H philojofissimnj V
philopbiBsimus R || 21 imperator V || 27 proibuit R [
29 hoo om. V1 H 30 pena delicti R; Ug. delicta poenaTJ
bisdem libri J 31 in om. R1 | uiuente /J 1 ] uiuentem 1v
vulg. nenientcs V \ 32 habentem V1 | 33 quidcm om, /J1!
34 Ug. emendationis ? | cura cat] curarc Rl

EOEUM NON INIURIENTUB

327

Nov. LX 1. 2

fiivcov ras(ov. Sel ya(> xoivtSv ovrwv xara rne tpiofficiis. Oportet enim communibus existentibus conows TWV ipQiauaxmv XOIVT/V slvai naQa xav agxovtra naturam iniuriis communem esse iudicibus super
xcov xal TTJV Ini xovxois xwXvaiv re xal ixbixr,atv.
his prohibitionem atque vindictam. His noil in sola
rovrav ovx ini uovrje ravirjs xr,e evSaifiovos noXecoe hac felicissima civitate valentibus, sed etiam in
xprtToiWwv, aXla xal iv aTtaat xdle sd-veotv, aiv 5 omnibus gentibus, quarum nobis principatum alium
jiuv xi\v Tjysfioviav tijv /isv i a^xvs tScoxsv 6 -frebs quidem ab initio dedit deus aliutn vero adiecit et
rijv Si nQosid-rjHiv '%' i'n xal Scaaei7 {(prjot xte rcov
adhuc etiam dabit (sicut ait quidam ante nos): proTZQO tjficov), xatv inixcoqicav a.q%6vxo)v eixe aroaxKovinciarum quippe iudicibus sive militaribus sive cixixwv eixe noXtnxiov xovxov itQovoiav xi&efiEvaiv. vilibus buius rei providentiam habentibus. Sequitur
Inioxai ya(t xoXs fiev ivrav&a aQxovai xai xdle TOW- 10 enim hic quidem iudices eorumque officia viginti
TWV xa&oiv ava viginti librarum auri noivrj, eX xivos
librarura auri poeua, si quid horum neglexerint,
dq&vprfiatev xowrcnv, xaie 8e dnix&gfois avu nivxe,
provinciales autem quinque, si neque ipsi ad boc
u ys firiSi aixal nois xovto 6o/u(pev, nQosayyeAias institerint, deuuntiatione qualibet aut bic aut per
Xtvos ij drxav&a r, xaxa %(uqav yivoftevtjS.
provincias facta.
CAPUT II.
Kuxtivo ye ft?;v oQ&dis fyeiv owsiSopev TO ftfj 15 Illud etiam recte se habere perspeximus non pertpBiy (xa&dnsQ xai rj Zfpnavos xov Tr,s eiosmittere (sicut Zenonis piae memoriae dicit constiP
\rji-ea>i Xtyei Starn^te xal r/ rjftexepa fievxot)
tutio et nostra quoque) consiliarios iudicum ipsos
xois naoiSgovs -nav ayxovxtov avxois riov vnofrdoEtov per se causas audire, quae apud administratores aut
axovttr, ai naoa xole a.Q'/flvGiv r\ rols Stdouevois d (iatoa a nobis iudices agitantur: multo uamque merifimv Stxaoxals xtvolvxo. TtoXXco ya.Q av xalhov xs 20 lius atque perfectius corain ipsis adinimstratoribus,
%al xefoaixegov vn' avxols xols aoxovot -naqovxcov praeseutibus illis quorum causae moventur, terrore
txeivwv ai ino&ioBis xtvolvxo, Seovi xe iftoxwxos
imminente exbibitis testibus et omuino causa proxoii vnrfosxovfiivois xal xoli me elxbs na^ayivofiipriatn babeute bonestatem, quam si apud pedaneos
voit ftayrvfft xai oltos rov ngnyfiaxoe rijv oixeiav
iudices taUa decernantur, in uullo consiliariorum
(xovrot asuroxTjxa, ij etnEo xf*aiSixnaxal xa xoiavra 25 officio distante ab illis. Sed quoniam nobiscum stattfivouv, oiSiv xvJv TiaQiSqtov XTJS ixsiveov Stsoxcituti semper administratores occupationibus rerum
r(ov xa&ws. alX' djteiSr] ni avv tj/uv ovaat Sirjvexws iiostrarutnque iussionum comprchensi ad banc neaqxai xais aoxoXiais xaiv nqayfiuxaiv xai xtav Tj^texe- cessitatem deponuntur, oportet consonam congruamf>an> xtfovoeatv xaxetXfjfi/ievai nQue xavxrjv xi/v avdvque lcgem rebtlS impoiiere.
xrjy xataftQOtnni, Sel aifnpaivov %e xai agfioSiov xov 30
1 vbfxov xoii nQay/uaai noirjaaa&ai.
Oeani,ofiev 1 Sancimus igitur, contestationcs quidem litium
xolvw, xixi ftiv ji(>oxaxaQ^eis ix XQOTIOV navxbs naQ1
omnibus modis apud ipsos fieri adruinistratores, si?e
aixoit ylvta&ai xole nqxovatv, eixe fiei&vs eixe iiAxmaiores sive minores sint, sed etiam in mediis litibus
xovi tlev aXXa xai iv uiaais xale Sixats eisaysa&ai
iutroduci rursus apud eos semel negotium, quatenus
na.Lv naQ* avxois npoeanat; yovv irp> vno&eaiv, asxe 35 ea quae examiuantur aguoscant. Cum vero noviaaixovsxa Ttgorjwria^sva fia&tiv. inetSav Si avxosima sentcutia proferenda est, nuilo modo praesumere
xthji anofaou txyegeafrai fxdXXot, xaia firtSiva xgocap. II '0(*^<ws xEt*' ovveiSofitv
Zach.).

extat B 7,1,3 (31 328,10 Oeanitypev xaS uv xoXfidJvxot B* p. 251

est enim cum communes iniuriae sint naturae illatae, communem etiam a magislratibus fieri earum coercitionem et vindiclam. Atque haec non in sola hac felici urbe valeant, sed eliam in omnibus gentibus,
quarym nobis imperium deus vel ab initio dedit vel addidit 'ac dabit ultra' (ut ait veterum aliquis), cum
magistTatus provinciarwn sive militares sive civiles huic rei provideant.
Jmminebit enim poena Hs quidem
aui hic sunt magistralibus eorumquc officiis viginti librarum auri, si quid horum neglexerint,
provindalihus vero of/iciis quinque, si ne ipsa quidetn id sectentur, denuntialione aliqua vel hic vel in provincia facta.
lL lam illud quogue par esse intdleximus non permitti (quemadmodum et Zenonis piae memoriae constilutio dicit et vero nostra), ut assessores magistratuum ipsi per se causas audiant, quae apud
magistratus vel datos a nobis iudices moveanlur. Multo enim rnelius et perfectius apud ipsos magistratus
praesentibus illis causae agentur, cum metus immineat ministrantibus et testibus forte praesentibus et
omnino res suam habeat sollemnitatem, guam si pedanei iudices talia diiudicent: neque emtn assessores ab
illorum ordine quicquam distant. Sed quoniam qui continuo nobiscum sunt magistratus rerum ct nostrarum iussionum negotiis occupati ad hanc necessitatcm deferuntur, oportet consonam el congruam rebus
l legem efficere. Sancimus igitur, ut liiis contestationes omnibus modis apud ipsos magistratus fiant, sive
maiorcs sive minores sint; sed etiatn in mediis litibus apud ipsos semel qutdem causa rursus introducatur,
ut ipsi quae prius disceptata sint cognoscant. Ubi vero iam definitiva sententia proferenda esl, nullo modo
2 jtnga xq> aQXOvxt D II 3 xal Trp>\ xal om, ff |
7 ffi* ixt M 7] St T* Lx H fj8' ixi Scoaei Bomericum est
IliadU A 90fl^fTjal MLaB] eos <prjoi Lb (?) || 8 xtov intZ<aolmv aQxovxtov] provinciarum quippe iudicibug ? I
10 iniaxai M) Sntcdai LB(z) inia&co Haloandtr \
11 Tigiati Hbrarum auri, x. v. x XIXQCHV v<rtoi> M itev
xtpiovxa x^vafov Xixqajv L nerxaextas ^ovfftov vofiloB | noivijv L | nvee B |J 12 xals] Ug. xolst ||
(ilaii L | 13 avxal scrtpsi ex s (praestat avxoi))
MLB\ 16 xal om. e\ Zrp>o>voe] Cod. 1,51,13 f
17 r,fini(>a}fuit Cod. 1,51,15 |j 19 SeSofuvotS M) 8tSoH*yotf LB | 20 noXhy 22 xivoivxo om. L H 21 vn'
aitotiM] *i vn* avxoit Be in' ai<xols Scrimger (Bf)
(e/. 329, V>) | naQovrcav ixeivtov} praesentibua illis quo-

rum c J 23 ijtrjQsxovfitvoiS tixbi om. s | 25

oi add. Bf Q 2G T;}S] xole L
1 commnni V || 2 communem] omnem R | 4 etiam]
et V | 5 aliud RV | 6 aliud VQ alium Tero etc.] |hum
9 sequitur scr. R2 in rus. 1 versuum || 8 quippc] al. quidem
Tinmarg. || 10 triginta R || 12 si neque ad hoo insteterintipsi R g 18 causam V\\ ministratores i J F 1 1 21 quorum delet Ostnbriigqen Q 22 omnino] omnea Fjj causam
IV || 23 habentes / i v | 25 nobisoam] nobisiJ 1 1| 26 rerum]
suaram add. Rr H 32 otnnibus modis omnibu V1 modic
omnibus F 3 Q apud ipsos om. V in lacuna 3 litt. | fieri]
apud add. V3 fl 34 negotium R1] ncgotium rei R2 negotium et res V | 35 exanimantur V

Nov. LX 2

328

UT DEFUNCTI SEU FUNERA

nov toXfiav roie jta^iSoovs #o>(>ts rav aqxbvxtoy

consiliarios absque administratoribus audire, sed cum
dxoveiv, dXXd fisxa %r>s jzQoerixovorjs ae(tvoxt]xos, rjp competenti honestate, quam dudum disposuimus, profiSrj Suxn^auev, xcDv &eiiov nooxeipdvcjv Xoyiiav avpositis sacrosanctis eloquiis ipsos administratores et
tove tovs agxovxas xal dxoiew TCOV rjytoviopevtov
audire quae examinata sunt omnia consequenter, et
dnavxojv ife^ijs xal XQIVEIV xds vno&eaeis avrovs, 5iudicare eos negotia et suscipere appellationes, si
xal Sexeofrai xde icpiasn, etnsQ ne ifeirj, ^wois aztaquis appellaverit, sine uUa diiatione, utti lex haec
ctje vneo&eoeae, iv&a 6 vdfios xovxo yiveo&cu cvy- fieri permittit. E t rursus appellationis iudicea modis
XtoQei. xai av&ts rovs ifixas ix xqonov jtavxbs di*
omnibus per se audire negotia, nullo aliter agere
eavxtov dxooao&ai iu>v vnofreaecov, ovSevos ixtgcue praesumente; sed si quid tale tiat, ipsis quidem adTtqaxxetv xoAftuivxog' dXV ei xi xoiovxo yivotxo, av-10 ministrautibus viginti librarum auri fonnidantibus
icov fiiv xa>v aQxovrcov avd viginti librarum auri
poenam, consiliariis autem qui tale aliquid agere
vyopcojuivcov jtoivrjv, xciv Si TMIQLSQIOV oi xovxo noaxpraesumpserint, si quidem advocati sint, expellendis
xetv i&dggr^aav, ei piv Gvvr\yoQoi elev, ixflaXXofiiviov ab eloquentissimorura advocatoruin collegio, si vero
xov xatv /Myitaxdxcov QTJXOQCDV xaxaXoyov, ei Si ov
advocati noa suut sed alii quidam, etiam cingulo,
awfjyoQoi xa&eaxaaiv dW VreooC xives, xal xrjs w-15 si quid habeant, privandis et decem librarum auri
otev
vqs, eixtva x > d<paiqovp.iv(ov, xal decem librarum
castigandis poena. Won enim oportet eos, qiii Zeauri aaxpQoviQofiivoiv 7ioivfj. oiSi yd^ Sel xoiis xai
nonis piae iuemoriae coutempserunt legem et dudum
xijv Zt)v(ovos rov xrjt sloe/3ovs Arjgecjs Sianxiaavxas
uostram et praeseutem, arbitrari, ut falsitate huius
Sidraj-tv xai xijv IXQ(OT)V xijv ijfitxegav xal xip> nagovfugiant poenas. Erit enim curae per tcmpus glorioaav oiea&ai., ais T^J nagaTzjoosnotrjoao&cu xat xav- 20 sissimi comitis sacrorum nostrorum privatoruiu huTTJS Sicupsvt-ovxat Tioivds. fisXijaei ydg xtb xaxd xaigbv
ius rei babere provideutiam et exigere poenam et
Iv8ooxdxt0 xofiTjxt XCJV &eituv rjfnov ng^dxcov xoinov
inferre aerario, duqj tale aliquid commissum 1'uerit;
iov ngdyftaxos xi&eo&at ngovoiav, xai dnaixelv xus
cognoscente etiam ipso, quia de BUO lisco compleret,
notpds xai eiedystv xole xa/ieiois, oxav xi xoiovio
nisi huius rei habuerit competentem providentiam.
7xp.rjft/ie?.t]d'ei7]' ytvcoaxovxi xal avxeo, ws otxofrev io2b
drjftuoiov dnon).T\Qtt)GBi ftt] xovxov xi&t'fievos xrp> ngoi2 rjxovaav Ttgovoiav. td?.Ad xavxa fiiv inl xa>v dq2 Sed haec quidem in administratoribus decernixovxtov yp<piZ,6fied-a., ok ai Tteoi xo Srj/ioawv xai
mus, quibus publicae ct circa nustras iussiones ocTZEQI rac ijfiextgns xsXsiaeie da%o).iai TTJV XOV firj Si'
cupationes, ut non per se audiant causas, concedunt
iavxcov dxgoaa&ai %b ndv SiSoaai avyyvoifirjv. rovs 30 veniam. Alios autem omnes, qui nullam ailministraSe ye dXXovs iinavxae Sixaaxds, oaoi ftrjSsftiav fiiv
tionem habeut, causas autem ex iussionibus nostris
toxTjv dgxovxee, SixtHv di ix xeXevascav rjfttxigotv
audiunt aut in hac felicissima civitate aut in aliis,
oftsvoi ri ini xaixrfi xffi eiSaiftovos noXeai fj iv
si tale aliquid egerint, et eos qui in officio cousiliaQ
xotovxu Tt ngdt-atEv, xal tove dv rdgsi itagriorum cum eis audierint, adhuc vehementioribus
iSgtav awaxooco/iivove avxoie ert a^poSooxeoan pex- 35 atfligimuB poenis, nisi per omnem consequenter litem
iftev noivals, fitj Sid ndarje itpe^rfi XTJS Sixrjt airol
ipsi cum suis consiliariis audiant causam. Kaui et
fiera xdiv oixeitov naoiSocov axQodoovxai if,s vno&edignitatum casum eis iuterminamus et poenam vioecos. xai d^itofidrcav ydg ixnxotatv avxole dneiXovcenarum librarum auri, et eoruin consiliarios ex ipsa
ftav xai notvijv dvd viginti librarum a u r i , xai xols
pelli civitate ia qua hacc egerint, insuper et ipsos
avrujv TtageSgois x6 avxrfi ij-eXavvso&at xfji itoXeto 40 proprio cadere honore.
iv jj xavxa ngd^aiev xal ngot ye xai avxff xrjt oixelas ixTtinxtiv intrtfiias.
assessores audeant sine magistratibus audire, sed cum ea qua par est sollemnitate, quam iam definivimus,
sacris etoquiis proposilis ipsi magistratus et quae disceptata sunt omuia ordine audiant, et causas diiudicent ipsi, et appetlationes, si quts appellaverit, sine ulla dilatione, ubi lex hoc fieri permittit, accipiant.
iiemque iudices appellationis omnibus modis per se ipsi causas audiant, neu quisquam aliter agere audeat:
sed si quid eiusmodi fiat, ipsi quidem magistratus viginti iibrarum auri poenam pertimescant, assessores
vero, qui id agere ausi sunt, siquidem advocati fuerint, ex disertissimorwn oratorum matricula ciciantur,
sin non sunt advocati sed alii qui, et cingulo si quod habeant privenlur et decein librarum auri pocna
castigenlur.
Keque enim cos qui et Zenonis piae tnemoriae constitutionem et priorem noslram et praesentem respuerint, credere oportet,' sese simulando poenas hac ipsa statutas evasuros esse. Dabil enim
operam gloriosissimus pro tempore comes sacrarum rerum privalarum,
ut huic rei provideat et poenas
exigat el fisco inferat, si quid eiusmodi delinquatur: gui ipse quoque sciat se de suis fisco satisfacturum
2 esse, si huic rei cam quam par est curam non adliibeat.
Sed haec quidem de iis magtstratibus
decernimus, guibus diversae circa fiscum et circa iussiones nostras occupationes veniam dant, si non
per se ipsi totam causam audiant. Ceteros autem omnes iudices, qui nullo quidem magistratu funguntur, lites autem ex nostris iussionibus audiunt, ubi sive in hac felici urbe sive in aliis eiusmodi quid
egerinl, et eos qui in assessorum numero una cum illis causas audiunt, etiam gravioribus poenis persequemur, si non per totam deinceps litem ipsi cum suis assessoribus causam audiant. Nam et aignilaim
amissionein iis mitiamur et poenam viginti librarum auri, et assessoribus eorum fore ut ex ipsa civilate,
in qva haec egerint, expellantur atgue insuper notati propriue exislimationis iacturam faciant.
6 ifiasis] rde xax* avxaiv add. Bt J tcpui B' fl 7 xovro] 42 imxtftiae corr. ex ijtfvofttae
L (ttftrjs s. r. L*)
haeo ff || 10 avxa>v] naoovxcov L [| 11 viginti librarum
auri M\ eXxoai XIXQCHV XQvaiov Ms. v., J3e eixoat xpvoiov 6 hoo vulg. | 12 ouocati VT \ sint VT) aunt R I
XiX(>d>vLBr\ 12 dtpTjQTjfisviov L Q xoixo] tale aliquidcjj14 suntH] sint VT || 15 *si quidcm /t'6ri | habent V[
\2sq. i&dggrjaav nodxxeiv L |) 14 xov xdiv] xovxtov L || 16 eos om.Jt Q 18 ut R1] ut quamquam VTl ut un15 xa&eaxdiotv JBf | 16 decem librarum auri3/] dixa Xi- quam R*T* Q *falsitate (possls etiam falsitatibua)] faliiTQCOV xeyoto Ms. v., LB B 17 Sel LB/s]. Sq MBC || tatis />6rt H 19 enim erit V\\ gloriosimi i2 gloriossimi V\
21 fisXXrjoei L U TW] xb M |) 22 izgtfidxcov (*. v. rpcoi 21 pena V || 23 compleret JRJ cotnplere VT; Ug. cooiSioxxffUov 31) A11J\ iStoxxrjxcjv B || 23 xt&eofrat] xrp> plebit? 0 28 iusiones V | 30 Ut magistratus Conitas7iQosr}xovaav xt&eo&cu Bf U 25 xat Srjftoaiot L(e) || 30 xo tinopolitano ciuitatis in conuentionibua certii audiant
ndv\ causas s \\ 31 Sixaaxde om. e II fu om. L || 32 dg- (adiiant m. 1) et sententiam (sentinm m. l) dicant R ntir.
xovrei) fyovTee Bf(s) || 33 ij ini] ei inlBf || 34 exi$otsL\\ in marg. (ex Iul.) || 32 aut in hac] autem in hao Rl\
35 avx&v Bc \\\\ fiixetfiev
L |||| 37 dxoodaovxai B (f)
(f) |||| 34 adbuc] cum adhuc V || 35 conscquenter Rl) ronseff
3388 ydg
d om. LL B
B 39
3 9viginti
i i i libraru
lib
Mf sixooi XXirocov quentea VR'Tl 36 ipsis V11| consiliarianis Fg 37 uiciaurii M
XQvaiov Ms. v., LB | 40 xo] rt? Be |j 41 T^S om. 2J || narum V \ 38 auri hbrarum R \ 39 pelli] compclli R

UT IMMOBILIA ANTENUPTIALIS

329

Nov. LXI pr. 1

('EniXoyos.) 'Hxolvw at) vTts^oxv naQttaxavxa

( E p i l o g u s . ) Tua igitur eminentia quae visa sunt
fjfilv xal 8x xovSe xov &eiov SrjMvfieva vSftov anaat
nobis et per hanc divinam declarata sunt legem,
tovrflwtfo <pavE(>a xaxa xbv vevofuafievov xqonov xr\- omnibus faciat manifesta secundum sollemnem mo(niyftaot xaxa xas ina^yjas xQvpfvy, WSTC ftq&iv xwv
dum edictis per provincias utens, ut nullam gentium
i&va>v StaXafreiv xi xiibv IMXQ1 i}[ubv &s<miad'evxu>v. 5 lateat aliquid quod a nobis sancitur.. In hac enim
irci yao xijs eiSaifiovos xavxrfi noleaa 6 ivo!-6xaxos
felicissima civitate gloriosissiraua praefectus urbis
eTiaQxos xavxa n(>o&i]<rei. Dat. k. Dec. CP. imp. haec proponet.
Dat. kal. Decemb. CP. imp. dn.
dn. iustiniani pp. Aug. <ann.) X I . , post cons. Beh- Iustiniani pp. Aug. anno XI., p . c. Belisari v. c. anno
sarii v. c. ann. II.
[a. 531} secuudo.

HA

10

LXI.

Auth.LXU. Coll.Vtitl4

TOY TA AKINHTA TH2

R UT IMMOBILIA ANTETAMOY A2PEA2 MHTE NUPTIALIS DONATIONIS NEQUE
YnOTI0E26AI MHTE 0 A 2 2 HYPOTHEGAE DENTUR NEQUE
EKnOlEI20Al nAPA TOY AN- OMNINO ALIENENTUR A VIRO
AP02 MHAE 2YNAlNOY2H2ioNEC CONSENTIENTE UXORE,
TH2 TYNA1K02, n A H N EI MH NISI POSTEA SATISFIERI POSMETA TAYTA TO IKANON TE- SIT UXORI; HAEC VERO VALERE
ETIAM IN DOTE R
NHTAI AYTHI- TA AYTA AE
KPATEIN KAI E n i TH2
20
IIP0IK02.
'0 aixbs fiaadsvs 'Iioawr) xcb vot-oxai(0 indoxq>
Imp. Instinianus Aug. Iohanm pp. OrientiB secando.
"iin> avaioktxaJv TtqaircoqLaiv xb (?, ano vTiaxutv xal
i
p f )
Qyf
iXtetvov ytvea&ai fia&6v( P r a e f a t i o . ) Causam miserandam fieri cognoif% Tjfilv nvxois trjt vno&toews ttivrjd-elarjt ixslvo 25 scentes coram nobis ipsis negotio moto illud qoidem
(iiv iTtrjvtoo&cjoafiev xbv jtQosTjxovra xgonov, vSftot correximua competenti inodo, lege autem generali
ii ytvi>c(o fiixtfiev xas xoiavxag vno&taeis, xovxo Srj emendamus huiusmodi negotia, hoc quod moria est
%o owti&tOftevop T)[iiv.
nostli.
CAPDT I.
xnl dtoitlZfltiev, eC xtt avyy^urpsu nqoyauialav
E t sancimus, si quis conscripserit antenuptialem
iaqiav ftyow xi,v 8ia yapov Stooeav {ovrco ynp ai- 30 vel propter nuptiaa donationem (sic enim eam- oporNov. LXI (Aulhent LXII = Coll. V tit. 14: gloss.) Graece extal in ML, prooemio tt epilogo omtssis in B 29, 7,
i'em decurtalum et passim mutatum in Epanagoge 19, 3. Epit. Theod. 61 (inde Prochiron 9, 13), Athan. 10, 3.
Iuliaru const. LV.
Epilofjus.
Tua igitur sublimitas quae nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarantur
cmnibus mamfesta faciat more solito edictis per vrovtncias usa, ut nullam ex qentibus lateat quicquam
eorum guae a nobis sancita sunt. Nam in hac felici urbe gloriosissimus praefectiis haec proponet.

LXL

NE MES IMMOBILES DONATIONIS ANTE NUPTIAS AUT PIGNORl

OBLIGENTUR AUT OMNINO ALIENENTUR A VIRO NE CONSENTIENTE QUWEM MULIERE, NISI EIPOSTEA SATISFIAT, UTQUE
EADEM ETIAM IN DOTE VALEANT.
Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto praetorio per Orientem iierum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Rem deplorandam committi certiores facli causa coram nobis ipsis agitata illam
quidan idotteo modo emendavimus, lege autetn generali eiusmodi causas, qid nobis mos est, persequimur.
L Atque sancimus, si quis antenuptialem donationem vcl propter nuptias donationem (ita enim
7faaQxot)praefectus urbis s J Ttpoe&qOBi L fl tubscr. rectius (cf. 327, 2|) fl 26 inrivos&cjaafitv L\
f /
dit. 9 anno II e] dat k. dec. CP. imp. dn. Iustiniani pp. L || 29 jt(H>yafiiatav] nQOixiftalov Bl m. 1 | 30 8a>(>tav
tog. XI post Bilisariu xxc. conss. ann. II M i^Btptav^&ri utroque loco habent MB, priore loco om. L p, allero Epan.
prpl itHtfiflQltp /isxa vnartlav Beltcaglov xb /?' Theod.
1 eminentia] conuenientia F j u i s i V\\ 1 pracponet R ||
clat. pc. nUisarii itcrura lul.P dat. post cona. uilisarii (biliwrii ') lul.1", om. Ath. ( 11 rubr. iiaxe xa axivrjra reov tubscriptionem deditmts ex V et Bamb. I || CP. om. V ||
(Ivuv rj xrfi npoixbe /xrjSi avvaiyoiarje xrje ywcuxbs impr. don. Iust. V impr. dominus Iustinianus Bamb. I ||
V |
l*nouia&cn (trjxt (leg. ftqSe) inoxi&ea&ru The.ad. (j 8 p. c. V] cp. Bamb. / g Bilisari Bamb. I Bilisiariu
1
12/ifjxi 13 firpc' MLBs) firj ^17^ Ath. || 14 avSqbe 1 0 * 7 . i y L X I I VI 12 donationcs V\ 16 ni V II 17 haec
xxero
in
dote
ualere
R
||
21
lobanni
pp.
om.
V,
Orien 20 nootxos) OVSQOS xal xa i\~i\zAlh. \ 15 ftr^Si Thtori.]
1
a
<:" MLD | 17 yivrjxm avXTjL\ avxfi yivr\xatBy om. 3/jj tis om. 71 | 27 modia V 8 29 ante[anuptialem R Q
18 T<i nvxa) tavxa Bl haec (?. . xavxn)e B 21 i n f 30 uel R] aut VT || sic enim eam et 330, t fuciena
patre (partc V*) in ras. *cr. V
Strimjer) vnuqxo ML \ 25 i<f> W~w ^J *f' W~i

Nov. LXI 1

330

UT IMMOBILIA. ANTENUPTIALIS

TTJV xQfjvai finllov xttXelo&ai vevo/io&trrixa/xsv), stxi

tere magis vocari decrevimus), sive ipse pro se hoc
avrbi V7iio iavrov tovro TIOI(W> eixs xal EISQOV ygafacieus sive etiam altero scribente, aut patre aut
forio;, fj narQos rj firjrgbs rj avyysvwv r\ xai gsvcov matre aut cognatis aut extraneis forte, si quis igitui
iv%ov, t'C Tts Toivw toiovto n noir-aeta xai ygarpsis tale aliquid fecerit et scripserit donationem, in qua
Scogsiiv, iv ij xni T xa>v dxivqTav iaxiv, ajtayojjevo- 5 etiam aliquid immobilium est, interdicimus ei aut
avTw ' vnoxi&Eofrai xb Xomov xb jz^ay/ia
xb
supponere
de cetero rem conscriptam
in antenuptiali
^y/
pp
p
p
di
li
i
Q d eirim
ri semell
vov eit ngoyafttaiav Scooear rj exTioielv donatioue
aut alienare
omniiio.
Quod
yy(
vinculis sponsaliciae largitatis obligatum est, non
oXcos. xb yQ itnag xols Seoftoii TTJS ngoyainaiae
wQsae Svo%ov yevofievov ovx av eirj nooerjxov 4xerit conveniens alienari, ut mulier veniente forsitan
oielafrat, aisxe xrpr yvvdixa aTiofiaivovxos xv%bv xov 10 lucro quod ci confert antenuptialis donatio, difficulx\>Sovs,
oneQavTfifijigosayei
g y XTJV
J irooyctfuaiav
yf
Q ,
p
\>Sovs oneQ
SOJQSUV,
tatem patiatur
non inveniens rem in viri substautia,
Svsxtpaiveiv ov% evoCoxovaav
ngayfta iv TTJ XOV cum sit alieuata aliis aut Bupposita
Bupposita, et potentibus
Coaa
rb ng
avSobe nsgiovaiq, aXX' TJ ixnotrj&iv aXXois rj vnoforte personis, quatenus illi propter huiusraodi cauxe&ev, xai Swaxdlg tacos nooiconois, a>s ixsivrj Sia
sas aut sit uioilis omnibus iuadibilis vindicatio aut
tas tOHtvxas airias ?/ navxoiois afiuxov ilvai T/;V ix- 15 difficilis et litibus egeat, dum ex hoc ipso sit adSixrjatv fj SvSxoXov xai Stxnaxrjgicov 8EO/J.VT}V, ilfov
iuvailda.
1 avxbfriv Eavxfj fioTj&Tioai. "fisxe xovxo tpvXaxxi- 1 Quapropter hoc observetur, et qui post haec conafrat, xai 6 (texit xavxa ovfi/3n?J.tov ioxa>, cbs ixe traxnrit aciat quia, sive emptioncm sive hypothecam
uivrp sixt inod-rptrjv S/fii, oiSiv xovxcav ocpeXos i'^ei habeat, nihil borum utilitatis habebit oinnino, ged
navxtXwi, aXX' iv i'ou> xoXs ayoaipois XE xai aggrjxois 20 aequalia eruut nou scriptis uec dictis quae super
Foxai T inl xovxtp yEygafifteva r; avfin^tfuivriubva,
boc scripta sunt aut convenerunt, et servetur uxori
xal tfvXaxxda&co xfi ywcwd xb xtQSos. ovdi yag tSolucrum. Nou enim videntur nobis immoderate feav rjulv ano xqbnov n7toir,xivai xivis rd>v ijfxEiiQiov cisse quidam nostrorum iudicum, qui etiaia ipsam in
bixaaxdiv, oiitg xal avxijv xi\v in rem xais yvrail-i
rem mulieribus poat matrimonii transactionem in
ftsxa xrflt rov yapoy SuiXvatv ini XTJS nooyauiatas 25 sponsalicia largitate dederunt, quod recte incohatum
SeSeaxaat SCOQEUS' OTIEQ og&aie iyxetmo&iv tfxa inb
deinde a posteris iudicibus quasi pro supervacanea
xatv fiTa xnvxa 8ixat,6vxtov inb TitjjiTTorenas Sr^&iv quadain subtilitatc conteniptum est. iX non quasxivos dy.otfiEias jtageoigaxai.
xai firj xivae bSois
hbet vias inveniant artiticiosas suincntes hypothecas
i^Bvotaxixataav oi xai xete%vaopivai Xafipdt'ovxS praeparaudo mulicres conseutire et ita proprio cavno&ijxas TQJ Tcaoaaxb-vat,eiv xas yvvatxae awcuvdv, 30 dere iure. Consensus enim in talibus aut in hypoy.ai ovxcoe xtov otxeicov ixninxetv Stxnicjv. owaivethecam aut in venditionem aut in aliam alienationcm
ns vag ni xdtv xoiovxcov fi tk vno&i]xr,v rj eis dvrpf
couscriptus percipienti oinnino nou proderit, si semel
7} EH aXXrjv ixnoirtatv yeygafifttvi] xbv Xafipavovxa
cousensus fiat, sed sicut iu intercessionibus scripsinavxeXcos ovx av ovrjffeiev, ti nQOiana^ xa xij: ovvatmus, ut oporteat biennii tempore existente rursus
viascoi yivoixo' aXX' WSHEQ ini xwv iatercessiona' 35 aliam professiouem scribi contirmantem coiisensum,
iy^dxpnfuv xb SEIV Siexovt vaxegov xqbvorv nagtovet tunc ratum esse quod factum est, sic et in hoc fiat,
xos av&is exdgav bftoXoyiav yocupetv fofiaiovaav xrjv
ewaiveotv xai xoxs XVQIOV elvat xb ytvofievov, ovxeo
potius eam appellandam esse lege constituimus) consaripserit, sive ipse pro se hoc fadat sive etiam alter
saibat, sive pnter sive mater sive cognati sive forte etiam exlranei, si quis igitur tale quid feccrit tt
scripserit donationem, in qua etiam res immobilis est, velamns eum poslhac rem in donationem ante
nuptias conscriptam aut pignori obligare aut omnino alienare. Quod enim scmel vinculis donatioM ante
nuptias obnoxinm est factum, non dccet alienari, unde inulier obveniente forsilan lucro quod ei confcrt
donalionem ante nitptias, graviter ferat quod rem non reperiat in bonis viarili, sed vel alienalam aliis vtl
obligatam, idque polentibus fortasse personis, ut' illi propter eiusmodi cuusas ant omnino aditus non pakai
1 ad vindicationem aut ea difficilis sit et iudiciis egeat, cum liceat ilico ei auxilium ferre.
Itaque noc observetur, ei qui post/iac contraxeril sciat, sive emptionem sive hypothecam habeat, nutlam se liinc omnino
utilitatem habilurum, sed pari loco atque qune non scripta quaajue non dicla sint ea fore quae de hoc
scripta vel conventa erunt, atque mtUieri lua'um custodiatur.
JVcque enim perperam fecisse quidam ex
tiostris iudicibus nobis visi sunt, qui quidem ipsam in rem aclionem mulieribus post so/utum matrimonium
in donatione ante nnptias dedcrunt;. quod recte Lradilum ab iis qui postea iudicabanl ex supertacarua
nescio qua subtililate sprelum est. ficve quas vias excogitent qui artificiis paratas hypoihecas accipiunt,
dum efficiunt ut mulieres coiisentia.nl atque ila suis iuribus priventur.
Consensus enim de eiusmodi rtbus
vel in hypothecam vel in emptiotiem vel in aliam alienationem scripto consignatus cum qui acccpcril otnnino
non iuvabil, si semel tantum consensus datus sit. Sed quemadmodum de intercessionibus scripsimus,
biennio inde transacto rursus aiiam professionem scribendam esse quae consensum confirmct, ac tua
yygffj
yeygaftftivrjvBf Q 34 civr;atitv B^|
xQj
om. Epan. | veroftofrexTjxauEv] Cod. 5,3,20 j|
2 inig avxov B(pan. \\ 4 xoivvv et xi om. Epan. \\ ixnoif}- 35 iatercessioviov M ivxEgxEOOiovtav B? ivxtgxtativar
atuv Bl || 7 J] r\ xai L || 10 asoxt 17 ^orjd-fjaat om. Epan. fl Bl avxttpfovTjaetov L, in marg. Bl \\ 36 iyga\f/afttv\ Cod. 4,
11 xrp Ttgoyaftiaiav 8cjgE(tv] antenuptialia douatio (t. e. 29, 22 U vaxsgov om.fi"| 37 xf/v] XTJ LV | 38 ytvifinv*
rj 7tgoyau.ia.la. Siugsa) s II 16 sq. ibv ftmj&r^oai M(e)) malit Heimbach |j ovxto 331, 4 cwaivtGiv om. p<a.
d CJV fiori&rfiEiEv BL || 17 "2axe 19 ^ot] "Iaxta
ovv 6 vciv tignixivaiv xi nnpaSerbueros, cot tixt imoirrpcrjv i%oi rj aXJU^ xg07t(j> vojutQst. avxov xo xvgot / a - 2 facions ma siue (sic) R g 3 quid /2 1 | 9 uenienU
fiiivEpan. H 18 av}ipallo>v MB1] avftfiaXa/v LB((s) |
VbT\ inueniente RxVa inucnicns R* eycniente tmlg.j
19 CUVTJV] iHv Lx\ 21 faxto L Q xov1' Ll xovxov L1 xoi- lorsitam V \ 10 lucrum R | 11 patiatnr] dona patiatar
xtov Epan. || 22 ipvXaxxeo&at Epan. U ovSi 30 Tiagiov- V1 l 12 et Osenbruggen] ant libri fl 13 penone Rl |
TOS av&is) ti Si xnl uivxos xov avSgbt rjj ngaoet xrje illis R* | 14 omnibus modia R I) inadibilis R culg.} inngoyafiialaS Scogeai TJ ywij owatveoai neto&fj, ox>x
abilia VT g 18 ypotheca V H 19 orum V | 21 et RT}
Eggurxat rjxotavxt] ngft^is' Sslyag, xa&dneg xal inl XT\Z ut FQ 23 qui etiam om. Rl |J in rem R\ in rem actioneo
ngotxbs, otexovs av&te nagiovxos %govov Epan. J iSo^ev VT vulg. (| 26 superuaca V1 superuacua V 1 1 23 uiu]
L | 23 xivet Bl xtvae L || 24 avxol L (| in rem M, t. v. L*] caasas R1 1 inueniant artificiosas inueniant R* | 30 cooaytayTjv LlB || 26 intx'tQT]&iv L \ 11 vnb negixxoxicensus V \ aut in] in om. iZ1 fl 33 in om. Hl | 34 expas Af\ vjieQ rtfgixxoxigas L Bff Q 28 napscagwro Bf || eunte Osenbriiggen || rursus] ct rursus R jj 3Gfiat]facta^
29 xt%va<j(iivai Xa/ifiavovxas &f || 30 rq> MB^jxb LB? |j fiat ii>

Nov. LXI 1

331

DONATIONIS NEQUE HYPOTHECAE

2 x&vxav&a yiviafreo, xai ei avvaiviasuv fj yvirf, 2 et si consentiat mulier, secundum speciem in

*axa xb xmv iutercessiona>v oxypn eaxto jtavxeXan intercessionibus sit oinniao ideinnis, uisi ctiam sealrifiioi, ei ftrj xai SevTtQttv, xafrdntQ einovxss k'fd"ij- cunduin, sicuti praediximus, celebrayerit consensum.
fttv, noirjaano awalvsaiv. noXXd ydg dv ix nQioxrje Plurima namque ex primo inox auditu delinquuntur,
tlfrvs dxorfi dftaQXTjt^eit]. TTJS yyvmxbe rj Ssft xov 5 tnullere quippe mariti seductionibus facile decepta et
owotxovvxo rj dndxnie qqSiws vjiayouevrjs xal rcbv propria neglegente iura, cum vero in plurimo temoUiicov dpeXovor
pore cogitaverit pro negotio, fiet forsitau cautior.
ts Sixniwv, xaxaaxe-nxofiivr] Si iv
vc
nhiovt XQo l> vyv vno&eaiv ysvotxo dv eavxrfi datpa-

3 XtoxtQa. JIXTJV ovSi xovxo anXws SiSopev, dXXa 3 Verumtamen neque lioc Bimpliciter damus, sed
vp>ixn.vxa xijy ywalxa inb xr,v ix T^S Sevrdoas aw-10 tunc mulierem ex secundo consensu damno summitWJ; ayofisv ^ij/tiav, rjvlxa axtv k'xega itQay- timus, dum sunt aliae res, ex quibus possibile est
ig wv Swaxbv avxfj xb ixavbv yevia&ai xov ei satisfieri pro re vel rebus immobilibus quae in
'oitevov xjj nqoya/iiaiq Scogeq nqdyftaxoi rj antenuptiali donatioue continentur et quae ab alio
nqnyfinxav dxivrjxcov iy' SXBQOV xaxsxo/tieviov Sia detinentur propter alienationis aut suppositionis motbv xf/s ix7ioi7]oewi r\ vno&rjxr^ xqbnov. tTteixoiyB si 15 dum: alioquin si uibil aliud supersit, neque sic
firfiiv hsQov neqdeinoixo. oiSe ovxeo pXrlprjv ino~ laesionem sustinere mulierem pcrmittimus, sed licet
fielvai xijv yvvcuxa avyx^Qovfiev, dXXd xdv ei Sie xdv secundo vel si frequenter consentiat, causa ad intern noXldxtt awaiviaets, xb ngdy/ia eis xbv T^S inter- ccssionis feratur rationem, et sit omuiuo ei lucrum
cessionos (pegtofrco Xoyov, xai iarco navxaxb&sv avxfj sub cautela positum, nisi apparuerit relictum aliud
ib xioboi iv dofnXel xeiuevov, ei yavett] ftrjSev ino- 20 sufficiens ad antenuptialis largitatis quantitatem. Et
tiltt/l/itvov txeoov dgxovv nobi xrjv xr,s Ttgoyafitalas baec dicimus non solum parcentes raulieribus, sed
SwQttis noaoxrjxa. Kal xavzd <pantv ov fibvov XTJSQ- niulto potius viris talia lacientibus, siquidem ex
(itvoi xihv ywatxiov, dXXd. xal noXXia ftaXXov xmv dv- multis et paene pluriinis casibus communibus filiis
&QU> xtav xniixn Twtovrxatv, eiye ix noXXdiv xai e%e~ antenuptialis donationis servantur res, et rursus eae
ibv xwv nXsiavtov iteftuxiav xole xoivoli naial xdxfje 25 manent apud substautiam viri eiusque successionem

Ttooyauiaidt Sotoaae ipv/Mxxexat Tiodyftaxa, xal av&ts ex hac observatione, ideoque utiiis lcx est et uxori
xaliu fiivst naod xfi ovciq xov dySgbs xai xf; ixcivov et marito sccundum bas satisdatioaes. Et multo
SiaSoxji x xavxrjs' Tf;s jiaQaxTjoijaews, tSsre ovfupd- potius bacc in dote valebunt, si quid dotis aut alieqovra xbv vbfwv xfj xs yvvaixl xu> xe drSol xaxa tictur aut suppouatur: iam enim haec sufficieuter
Tuixovi xovt Xoytauobs xa&eaxdvat. xai noXXu) fidX- 30 delimata atque sancita sunt.
Aov xnvxa inl xfjs nooixoe 'xQarelv, einep xiva xrfi
nqoixbi r\ ixnot-rjOEiBv rj vnofroixO' ^Srj ydg xd xoiavxa ixavdit TttQitioyaaxai xui vtvo/iofrixTjxcu.

i AlX' oiSs aixdiv xd>v avfi^aXlbvxcov xn&dna^ 4 Sed nequc ipsos contrahentes omnino negloxiapeXohfuv. ti yag xal xrjv dni xovxote ivoxTjv ooov 35 mus. Nam si etiam super his obligationem quautum
xat yvvalxas d^Qrjxbv xe xai dyf>atpov elvai

fiov-

ad mulieres ucque dictatn ncque scriptam esse vo-

dXX' avxovs xove dvSpas inl xois dXXois av-

lumus, et ipsoa viros in aliis eorum rebus obligari

v. 17 sq. argumentum citatur 'Ponal 25, 4

2 ratum esse quod factum sit, ita hic quoqne fiat, et si mulier consenserit, sccundum intercessionum
speciem esto omnino indenmis, nisi, uti modo diximus, etiam sccundwn consensum dederit. Hhdla enim
ex primo statim auditu peccentnr, cum nmlier vel metu coniugis vel fraudibus facile inducatur et sua
3 tura netjlcgat, quae st per longius tempvs causam secum reputet, luttor a se ipsa futnra sit.
Quamguam ne hoc qnidem simplicUer conccdimtis, sed tum demum mulierem damno quod cx secundo consensu orilur subicimus, cum aliae res praesto sunt, ex quibus ei satisfieri possit pro re vel rebus immobilibus quae conlinenlur in donatione anle mtptias, si per alienationis aut obligationis modum ab alio
delineiilur. Alioqui si nihil aliiid supersit, ne ila quidetn damnum subire mulierem patimur; scd quamvis
bis vel etiam saepius consenserit, res ad rationem inlcrcessionis referatur, et lucrum ei undiquc in tuto
posilum sit, si uppareat nihil aliud relictum csse quod ad qnantitatem donationis anle nuptias sufficiat.
Atque haec dicimns non solum ut prospiciamus mnliaibus, sed multo magis eliam viris qui ista faciunt:
ti quidem in midtis et fere plurimis casibus liberis commwdbus res donationis antc nuplias servantur,
eatque rursus apud subslantiam viri et successionem. eius manent ex hac observatione, ita ut lex et mulieri
et viro secundum has rationes utilis cxistat. Atque mullo inagis haec in dote valeant, si quas res dolales
i vtl alicnaverit vel obligaverit: talia enim iatn satis elaborata et legibus constituta sunt.
Sed ne
ipsos quidem contrahcnles plane neglegimus. Nam quamquam obligalionetn de his factam quantum ad
tnulieres pro non dicla nec scripta esse volumus, at ipsos muritos in reliquis eorum rebus alienationis vel
1 yivia&ot L H 2 iutcrcessionon M ivterxtaaiovcav L SoxrjeiB1!) cum Hnloandro vulg. || 29 xfj xe] xe om.LBl |

ivitQxiaaIOVCOV B? ivxEoxsoiovcov jB' \ 3 d^fttov B^ H30 rovi Xoytffftovs xovxovs B1 || 31 ini xf}t\ ini xij L |;
*al om. Bl || 5 rj Stei] fj Si ti Bl m. 1 quippe ; | G f XQnxelv] HQnxxtw B? (rpaxit malit Zachariae; sed cf.
anaxg Epan,t ri om. e || 7 otxsiiov] iSloiv Bl |j 10 sq. vnb 329,19 etlulian.) |] 33 vofio&ezrjxai L. Cf. Cod. 5,13,1 15.
T^V Z,rintav\ ita xrpr StvxiQav avvaiveatv TT}S tyj12,30 H 35 ei yctQ xal MLB>' e\ tue vdp xal Bl aXl'
rrfittot navoutv Epan. | T^C om. Ma || 12 xov\ vnig
maneq Epan. f ivoxdiv L" i| 36 povXoftefra elvai Bl ||
IQV Epan. f | 14;7. v<p' ixtQov XQOTIOV om. Epnn. \ 37 dXX' M] ovxatt aXX' {dXi' in litura) L ovxios B oiixta
naxtxouivov B1 g 16 ntQiXinono Bl [| 17 xdv ti Sis xav xai Epan. et g
ti M[;)] y.av TJ Sli rj Epan. xdv 8lt r\ xai L xnv 8li
fjB 1 18 intercessionos M vtcrccssioJvs L ivxtQxtaolO'
1 in om. R\\ plurima V] piura RT | 6 proprio V ||
*of Bf ivxtqxtaiovot Bl avat]xr,oea>$ Epan. |) 19 xal lure V curaiJ* | 7 fiet] set et Jil || U cd] et F | | 12 re
(exa 33 vtrofto&exTjxai] idv 8i xb ixavbv xrfi JXQO- vel) rei Rl H 13 et quae ab alio detinentur om. V \\ 15 sic]
yautaiai a>i efyqxat oo/^eae ix xtbv xov dv8(H>s oxf* sit F 9 18 ration V1 |j 19 apparaerit Rvulg.] apparuit
vTjtaHrftQayfidxtovij ntvrjxuv fiexa xrjv 8cvxtQttV VT B relictum] niohil relictum V | 21 parcenU V1
cwnlvtatv xai xfjv ix rijs diexias docpdXttav svQe&fj parentes Tl Q 22 *cx] et libri | 23 et om. V fl pacne
'~~"i&ai xtlnofiev xrp/ ixnolrjaty Epan. U avxjj Bf)
om. R D 24 hee maneant R hco manent T manent V1

ML g 20 iy datpaXtla L* sub cautela s |j 21 ^

1 rrx nm, L \ 11 fitvtl LBc)

fl&VtlV M \ 1$

remanent
F J J\ 25 uiri cius eiusque R* Q 26 ideo V\ est ct]
est Rl est ut i! a I 30 sancta V1 Q 35 obligatiune Vx ||
37 et RV\ sed T

Nov. LXlIpr. 1

332

tv ivfyeo&at d>eo7tit,o[tsv -ngocphati XTJS

xoav n
xr,s
xnoirjosit>e
vno&rffls,
} . . . rals
. .nev yvvm^l <pvhxxxovxss xb iit1 aixoie
xots axtvrpcois
itgayjunoi
xrte
Ttgoyautaiae Stooeas Sixaiov dxaivoxo/uTjxov, dxeivoie
Si xb^ agfto^ov SUaiov^ ix xtov oyu.poXa.Ccov, oaov inl

D E SENATORIBUS

volumus occasione alienationis aut hypothecae, mulieribus quidera servautes in ipsis immobilibus rebus
sponsaliciae largitatis ius innovatum, viris autem
competens ius ex documcntis, quantum in aliis rebus
5 suis, omnibus privilegiis doti datis iam a nobis in

TOTS aXXon aixwv ngayfiaof itavxatv xdiv xf, nooixi sua firmitate manentibus, quando mulier moyerit.
8eSo/ie'va>v ijSij nag' rjfitbv nnovo/iiatv ini T?S iav- Aliis euiin omnibus praeter mulierem huiusmodi prixa>v [IEVOVXWV iayioi, oxav rj yvvrj xivolr). yols yag
vilegia nec ex antiquo dedimus neque nunc damus.
aXXoit a.7iaot nXrjv xt}S yvvaixbs xb xoiovxo Ttgovb'
fiiov ovxe i dgxVS SeStoxaftEv ovxe vvv SiSoftsv.
10

('Entkoyoe.y 'H xoiwv or\ V7ISOOXT) xa nagaaxavxa

(Epilogus.) Tua igitur eminentia quae placaxai Sta xovSe xov dsiov SrjXoiueva vofiov anaoi erunt nobis et per hanc sacram declarata sunt legem
-'- favega xaxa xbv vsvofuafiivov xgbnov xrr
omnibus faciat manitesta secundum sollemnem moxaxn xas inagxias %ga>iiivri,
tosxe fxrjSkv dum praeceptis per provincias utens, ut nullam
3
xdtv ifrvaw SiaXa&elv ih nag i]fiwv d^aama&evxa. 15gentium lateat, quae a nobis sancita sunt. In hac
ini yhg xrfi eiSalfiovos xavcrjs nbkeats b ivSol-oxaxos

enim felicissima

ennoxos xavxa ngo&r,oi. Dat. k. Dec. CP. (imp.)

dn. lustiniani pp. Aug. ann. XI., post cons. JBelisarii
V. c. (ann. II.)
\a. 537]

urbis baec propouet.

Lxn.
DE SENATORIBUS.

civitate

gloriosissimus

praefectus

AutL LXIV 20

Idem Aug. Iohanni pp. (II.)

( P r a e f a t i o . ) Antiqmssinris temporibus Romani senatus auctoritas tauto vigore potestatis effnlsit,
ut cius gubernatione domi torisque habita iugo Komano omnis mundas subiceretur, non solum ad ortus
solis et occasus, sed etiam in utrumque latus orbis terrae Romana dicione propagata: cotntnuui etenim se- V>
1 natus consilio omnia agebantur. Postea vero quam ad maiestatem imperatoriam ius populi Romani et
senatus felicitate rcipublicae trauslatum est, evenit ut ii, quos ipsi elegennt et administrationibus prnepoBuerint, omuia faccrent quae vox imperialis eis iniiinxisset, et militiae sub eis constituerentur et cetera
eorum dispositionibus oboedirent, reliquis senatoribus in quiete degentibus, et posteaquam administratores
cauaas sibi mandatas deposuorint, in principali maneat voluntate, utrum velit eos laborioso cingulo liberatos 3')
ad senatus securitatem remittere an aliis actibus destinare.
CAPUT I.
In praesenti itaque multis variisque actibua urgentibus, quos uostra maicstas bello ac pace indefesse
gerere noscitur, pars vacantium senatorum in nimiaro demiuutionem pervcnit hocque summam putavit in1 iuriam et uon curiosae conversationis remedium. Ideoque et eani quibuB oportet modis ampliare nostro
molimeoto visum est et homines nobilitate et surama opinione egregios ei adsignare, quatenus una quidem 3>
nostri senatus pars per administrationes suam ostendat sagacitatem, altera vero, quae in auiete degit, alio
modo suum ingenium reipublicae valcat exbibere.
2
Kt quia matrna utilitas cx iudicandi sinceritate reipublicae nostrae cedit, quaedam autem causae post
appellationes iudicibus porrectas iu sacram nostri numinis consistorium inferuntur et a nostris proceribas
Nov. LX.ll (=s Authent. LXIV) Latine tantum extat in V (JJ J8' OVX tvgi&t] rj x<Dt> negl [rjxot jxegl Zachariat,
ij itegi XMV Kruger] Ovyxiqxixaiv M in marg.). JEpit. Theod. 62 (inde B 6,1,1317 et L), Athun. 22, 3. lulian.
consL L VI.

hypothecae nomine teneri sancimus, quo mulieribus quidem ius in ipsis rebus immobilibus donationis ante
nujjtias integrum servemus, illis autem ius quod ex inslrumentis competit, quantum ad reliquas eorum
res; ut tamen omnia privilegia yuae doti iam a nobis data sunt in suo robore maneant, si mulier actionem moveat. JSam cetciis ommbus practer mulierem tale privilegium neque ab initio dedimus neqve
nunc damus.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas quae placucrunt nobis et per hanc sacram legem dcclarantnr
omnibus mamfesta faciat secundum morem solilitm edictis per provindas usa, ut nuilam ex gentibus lateant quae a nobis sancila sunt. i\'am in hac felici urbe gtoriosissimus praefectus haec proponet.
M\ fiovXofte&a. LBEpan. s R 3 Iv? avrots) inl B^ 10 oxnt ovxa pan.] ovfii (ovS1 L)
ovSi AILB U Julian. in fine add. Haec autcm constitutiu non in praeteritis, sed in futuris casibus valeaL ||
17 nao%os] praefectus urbia s fl subxcr. om. e R k- dec.
MA(L] k. sept. (sep. P setep *) /u/.*P" /ITJVI 8exefiPgitp
Theod. B CP. dn. Iustiniani pp. aug. ann. II (*ic) M @aaiXetai 'lovoxivtavov xb ta Atfi., om. rell. | 18 fisxa
vnaxtiav
Behoaoiov xb fi' ivS. a' (a' cod.) Theod.
ftexa xi]v vnnreiav Beliaaolov xb ft' Ath. post bilisariu
uc. conss. M post cons. uilisari /u/.*'"0
1 alienationes T ri |) 3 niris] ioris RVX illis vulg.
Asq. rebus suis. Omnibus Rvulg.] rebus oranibus suis V
7 priuilegium R2 [) 11 quae placueruntj complacaerunt

V\ 14 nullam Vvufg.] nullura RT | 15 lateant vulg. j

16 praelectus urbis] prae V || 17 hoc proponet (b pto
in ras.) V \ 21 rubr. De senatoribus (Jleoi tsvyxhqnxur
Mmarg., Ath-, Thtod. secundum L, IJegi avyxXijxtov trrort
Thtod. eod.)] om. V, De ordine scnatus Gloss. Parit. ap.
Biener. Gesch. d. Nov. p. 544 n. i {ex Iulian. c 200 l)
ordine scnatorum) || 22 I I . add. Zacharine | 24 for;i*
quae V |j 25 roroano V |J 26 quam] quud V quam Bientf
p. 495 || 27 bii V bi vulg. | ipsi] imperntores Biener; ui
cf. ad 307, n H elegerint Biener] elegenter V l 2S iniuxisset V | 29 reliquiis V || quieta V |j 32 TigcntibJ
Biener male g indefessa egerere V, corr. Beck \ 53 ia
nimia deminutione V, eorr. Bientr Q hocquo urnmam
Biener) hoc quae sua V\ 34 ideoquc bisscr. V\ 35rolimento Zachariae] monumento V || 38 acccdit Btd
temere || 39 nostri Biener] nostrum V

DE SENATORIBUS

333

Nov. LXII 1. 2

examinantnr, idcirco nobis (placuit) non solum iudices nostros, sed etiam senatores ad examinandas lites in
consultationibus convenientes una cum aliis florentissimis nostris proceribus litiurn facta trutinare, et quemadmodum, si quando silentium ob alia una cum couventu iuerit nuutiatum, omnes colliguntur et proceres
ct genatores, ita et nunc, quando silentium tuhtummodo propter alicuius causae examinationem pronuntietur, etsi non addatur conveutus vocabulum, tamen eos coavenire et omnes consedeutes quod eis visum 5
fuerit sub sacrosauctorum evangeliorum praesentia et statuere et ad nostrara referre scientiain et augustat
maiestatis dispositionein cxpectare: a solis seuatoribus, sed ab utroque ordine, buiusmodi litibus exerccndis.
Mclius cnim et perpensius ainplioribus quam paucis examinantibus ius merum et iustitiae lumen invenitur.
3 Eo certissimo constituto, quod et in ludis circeasibus et quando conventus fuerit nuntiatus, solito more et
senatores colligi necesse est et suum officium exercere. Et bunc quidem praesentis legis articulum ita 10
disponimua et bac constitutioue in perpetuum valitura constringimus.
CAPDT II.
Aliud autem capitulntn proptcr honorem dignitatos comitantem pracsenti lege discernendum csse
perspeximus. Cum enim iuter llorcutissimos nostri palatii proceres ct gloriosissiinos senatores quasi quaedam medietas sublinris est praefecturae, sancimus praesulem quidem amplissimi scnatus (secundum (qtiod)
Eibi autiquissimac scries memoriae viudicat) urbicariam esse praefecturam et primam sedem ei dcdicari, 15
postea autem omucs emineutissimos seuatores patridos numerari, viddicet ut, si qui ex bis et consuJatus
uisignibus decorantur, secundum consulatus ordinein habeaut inter se cmergeutem praerogativam; bis procul dubio qui iu ipso actu consuiatum gesserunt aliis omnibus consnlaribus in suo ordine antepoueudis.
1 Quemadmodum onini inter proceros nostros moris est patriciatus iufulas consulari fastigio anteponi, ct iu
2 araplissiino seuatu idem exeuiplum observaudum est.
Cetero omni post patricios consortio taui coasula- 20
rium quain praefectoriac diguitatis, quibus etiatn magistros militura counumeramus nec non viros iuagniticos illustres, secuudum suae diguitatis tempora in iriagnam curiaiu taiu convenientibus quam coDScdentibus
3 et sententiam ferre habentibus licentiam.
Si queiu autem utentem cingulo ex nostra iussione deponere
cim,rulum coutigerit, non ex boc fieri eum deteriorem censeinus vel ad infcriorem gradum deduci, sed suam
tenere ctiam in amplissimo senatu praerogativam, quam antea cum ciugulo uteretur babuisse noscebatur; 25
et si quidem altiore loco condonare volutirimus, boc eum et in maxiraa curia beneticio perpotiri. Quos
enim honoratos vocanius, cos nullam iniuriam perpeti conccdimus, nc quod eis pro labore per quictem
4 praecipuum pracmium indulgcmus, boc in dcminutiouem bonoris eorum dctrabatur.
Gaudeat ita unusquisque siue aliqua laesione bcnelicio nostro, sive ut agat sive ut requiescat iuerit in enm collatum, cum neque setnper laborare neque semper vacare hominibus libitum esse vidctur, sed pcrtuutatio et varietas et 30
5 usus rarior mcntes buiaanas delectant.
Si qui autem iliustri dignitate decorati sunt, liceat eis patriciatus
codicillos accipere, ctsi non consulares \el praefectorii existant. quod constitutio divae momoriae Zcnunis
irritc postulabat. Sutficit eteuim in patriciatus bonorera capicndum, ut tautumtnodo illustri dignitate
quidaui decoretur. Scd etsi hoc iain in quibus praetermissum cst, nullura praeiudicium eia qui provecti
6 sunt gc-nerare. Siu vero dignitate donare quosdara volueriraus, illa umen voluutatc ut iiico in senatum 35
eos transieramus, cos tantummodo tertiam partcm sportularum pracstaro sancimus, ut et dignitate gaudcant
et oiaguum non seutiant detrimentum; aliis videlicet omnibus in provectiouibus suis in solidum consuetudices praestantibus.
(Epilogus.) Quae igitur pcr banc divinam legem nostra sanxit aeternitas, sublimitas tua et tuac
sedi3 successores et ofticium tuuin in onme aevum conservare festiuent, pocna quinquaginta librarum anri 40
eis imminente qui hoc violare temptaveriut vel a quoquam violari concesserint.
Dat. kal. laauarias CP.
imp. du. lustiniaui pp. Aug. auuo XI., post cous. Eelisarii v. c. (anno II.)
[a. b'61]

1 placuit tupphvit Biener Q 2 trutinare ct qucmadmodura Be.ck\ trucinare et qui est ad modum V |j 3 ob
aV.a Zachariae] ab ulla V ab ullo Beck |J colleguntur
V[ 4 nuntictur Biener || 5 adatur V\\ considentea Biener,
cuncendentcs V\ 6 *rcferre (c/. imperatori reterant Iulian.
c. 191), ayaf?i'o&a) Theod.)] pracferre V perferre vulg. ||
7 a] Don a Oscnbtiigpeti, prob. Zachnriie |j 11 hanc coDititutionem Vvuly., corr. Zachariae | ualitura V] ualitaram vulg. 3 12 dignitatef (nic) Va dignitatis K* | lcgem
l ' | diMcerendum V, corr. Beck || 14 ^sablima V sublimi Heimbach | sublimisaima cst praefeotura Biener |j
Mtq. *quod sibi] sibi V quud Zachariae \\ 15 uindicatar bicariam V vindicatur urbicariam vulg. \ scdere V |
16 qui Bientr} quia V fl 17 insingnibus V j | eme gentaa ($ic) V J| 20 amplissiinos V g 21 sq. magnificos et

illustrcs Beck P 22 maginam V j| 23 cingulo Biener]

cingulum V jj 26 itn] (eg. itaque? | 30 laborare ncque
scmper Biener] labore scmper neque V j| 31 patritias
(patriaiaa F) V, corr. Biener y 32 prefcctorie V |j Zenonis] Cod. 12, 3, 3 U 33 irrite] inirrito V non rite IJrimbach, minus rite Zachariae || *ut] sit V si vulg. || 34 qaibus] quibusdam Biener || cst Biener] et V H 35 generari
Biener \\ scnatum Beck] scnatu V | 41 imminenda V,
corr. Biener || temptaucrit V Q subscr. dat. kal. ianuaria
cap. imp. doni Iustin. pp. aug. anno XI. p. consul. bil.
uic. V i^sytovr]0>ij fxrjvi iuvovaQtto fura ri,v vnaxtlav
Behaagiov ib fi Theod. d^(iatpTj xaXnvStot' 'lavovag.
(JauTiXeiai yIovartvtnvov fieta ITJV vnateinv BsXioagiov
Ath. dat. post cons. uilisarh lul.*". Numerum excidisse antt
kal. vidit Biener, V. kal. scr. Zachariae

NoY.LXIIIpr. 1

334

DE NOVI OPERIS NUNTIATIONE

LXIII. Auth. LXVI. Coll. V tit. 15

sr

IIEPT KAIN0T0MI2N TH2EIH

0AAA22AN AnO^E22.

R DE NOVI OPERIS NUNTIATIONE MARINI ASPECTUS 2t

lmp. Iustinianus Aug. Longino praefecto urbis

Gonstantinopolis.
f
IT(>ayfia SoXeqaieyivSfievov inlxav~
(Praefatio.) Causam quae dolose fit in hac
fiaauiSos noAecos neoi rae iwv oixtov oixoregia civitate circa domuum aediticia cohibere et
nvnarEllai xni Inavog&caani Slxaiov ijy^aaemendare iustum credimus. Quia enim certis rnenineiSij yaQ Qrjjoce fttrgois Steaxavai TOVS OIXOVS suris distare domos ab invicem Zenonis piae merao7z tvoepoie
o p o i e X Xr^scog
^ g
SSiaia&s
& s 10 riae constitutio dicit, sed et nos aliquid tale sancir\ Zi
Zijv&vos xov xr,s
xai rjfisls Si roiovxo T* vevofio&exqxafiEv, invimus, sequitur autem in bac regia urbe non posse
Si aisrs inl tavxrjs xrjs /3aaiXiSos noXsiai fii\ aliquem intra centum pedes probibere maris aspectum,

'O aiioe fiaotXsvS Aoyyivco

xrfi evSaifiovoe

xavxrje TIOXEOJS.

xrjs

Xsy

ai-vaa&ai xiva dxaxov noSAv eiou> tuoXvetv &aXdxxT}6 rem gratissimam: oportebat quidem forsan et ex
anoxpiv, itQayftaxoi %aQtsoxdxov, %Qrjv (ih> iffos xai
ampliori mensura aspectus eis patere et non eos
ix TtXsiovos /tiroov xae dnvipeie avxole dvsMxfrai x 15prohibere, Eed tamen et in hoc inopinabili quadam
ftfi xavxae xmXvEiv, n).r,v aX/A xai xovxo 7ia.Qnuga> macbinantur arte. Quidam cnim centum pedum rexivl nposfiEfirjxavrfini xixvt}. xires yag xo xaiv ixaxbv
Hnquentes mensuram aut etiam parvum aliquid huic

xaxaXinovxss ftixpov rj xai /S(>^v xi xovxto addentes deinde aedificant ibi nibil aliud habentcs,
Te, eha oixodouElv iy.tiae ovSev 1'xeoov e'xov- sed tamquam aliquod velum teadunt, et cum abstuzes, d?,Xa xad-dnsq xt ytnQanixna/na naQuxsivovxes 20 lerint maris aspcctum per omnem potestatem, et noa
inetSdv

dtpiXcovxai xrjv XTJS &aXaxxr]s anoytv

xaxa

repugnantes legi propter centum pcdum spatiura,

naaav i$ovaiavt ov fiaxoftEvoi xto vdfico Sia xb xd>v interius aedificant sine prohibitioiie; et dum quod
ixaxuv 7toa>v Sidaxrjftn ivSov oixoSofiovoiv dxcoXv- quacruut potiuntur, deponutit illud quod propter
xtos- xai inetSav xov Zfixovfxevov XVJC,OISV, xn&nioovutilitatem ab eis adinventum est, et ita schema cir-

otv inEtvo xb Sia xrtv %^tiav avxols intvevorjfxsvor, 25 cumvenieutes omni voluptate extraneas possessorum
xal ovxca xb cxr,ua oorftoduBvoi jtdorjs xdorpiios dXXox(>ias xcts xcov xExxtjfif.viov xa&iaxdaiv otxlaS. OTIEO
xov Xotnov yiveo&at xax ovSera (iovkluE&a XQOTWV.

constituunt domos.
luinus modo.

Quod de cctero tieri nullo vo-

CAPUT I.
nXX' ei xts poiXotxo xotm>xo xt ayjSiaaai xai xaSed si quiB voluerit tale aliquid excogitaro et mafttj xotavxa nai^ixta, dXV Ein&$ xoixov 30 lignari, non taliter ludat, sed si hoc eguerit pro
Nov. LXIII (Authent. LXVI Coll. Vtit. 15) Graece extat in ML, maior pars ( xijs dnotftetos aQna^iru 335, *)
in B 58,11,13 (B*p. 394 Zach.). Epit. Theod. 63, Athan. 21, 2. lulian. const. LVH.

LXIII.

DE NOVIS OPERIBUS PROSPECTUIIN

MARE OFFICIENTIBUS.

Idem Augnstus Longino praefecto huius felicis urbis.

Praefatio.
Quod in hac regia civitate fraudulenter fii in aedi/iciis exstruendis ut cohiberemus
atque emendaremus par esse existimavimus. JNam cum certis spatiis doinos a se inviccm distare Zcnonis
jriac meinoriae constiltilio iubeat, el nos quoque lale guid lege coiistituerimus, sitque ibi introduclum ne
quis in hac regia civitate intra centum pedes prospectum in mare, rem iucundissimam, impedire possil
etsi forte par erat ex longiore etiam spatio adspectus patere iis neque impediri , tamcn hoc qvoquc
singnlari qnodam artificio ultro altemptatum est. Nonnulli enim intervallo cenlum pedum relicto rel adco
parvo quudam spatio adiecto nihil aliud quod aedificent habentes, sed quasi quoddam tapetum obteniiendo
ubi prospeclum in mare cum omni licentia abstulerunt, non pugnanles cum tege propler intervnlium centum peaum inlus aedificant impurte; et postguam quod quaerunt assecuti sunt, destruunt illud quoi
propter Imnc usum ab ipsis excogitatum est, atque ita causam commenti omnis voluptatis experles possessorum domos rcddunt. Quod in posterum mdlo modo (ieri volwnus.
I. Verum si quis quid eiusmodi properare et fraudem, facere velit, ne talia per ludibrium agat,
tinopolis V] Constantinopolitane R v fl 6 sit r | 7 domaa
2ru6r. HEQIanoyjsote(oipeatsv. l.Ath.) MLAlh.) ITeol
RxVvT
dom r || edifTBtia v {et sic satpiwi) | 8 credimn}]
aTtorpBWS &a?A<rot]S Theod. (lul.) !| 4 inaoxio Af\ vnao%a>
L || 7 oixoSofilae B \\ 10 ZfjvoDvoi] Cod.\ 10,12 4 \\\ov dedimus RT, leg. credidimus? | mensurisj mls iuru v |
Xrjtjecos om. J3 [| 11 totovxo xi vtvofio&EXTjxaftev] von 9distrahere v digcstare r 1 || domo V 10 constr|
et om. r || sanctiuimua V] sanccimus (sanctitnus r) RTr^l
servatur. Nam Cod. 8, 10,13 hue non pertinet {cf. B 53,
11 urbe Vvr\ c i u i t a t e i ^ D 12 aliquem V] aliquid/Jr,
11,12), ec reclius nov. 165 intellegit Zacharinc fl inrtxTat
o/n. r | intra centum] ccctnm ( = trecentum) r | pcriiiM (sequitur e)] imxexaxxat L dnixexpanxai B \ 12T^S
(iaoiUSoi xavxrfi L\ 13 d~aXdxxT}S M"\ 9aXnaarjS LB bcrer |J tnatris Rl |) 13 ro gratissima r J quidetn] quol
(ifl. 21) || 19 olxoSoutiv M] oixoSoftovaiv LBe I! ixsl&ev R || forsatn r J et om. R (j 14 eius Rrv1 || patere TJ par|| 15 pcrhibcre r J et om. R ct in om.t |
B* U 21 inttS' av'M\ xai inetSnv Llie || xip> om. M j| tem RTrv
inopinabili Vv] opiuabili T epinabili R ob mali r | qaioyfiv L | 22 ov M] xal ov LBg || 23 vov oixoSoftovciv MLe] avotxoSoftovoiv B H 27 xa&eOTaoiv LB | dam V~\ quodam Rv quandam r l| 16 machinantur r rv/fl
machinatur V machinatas R dominatar v \ artem r |
29 xoiolxo om. B \ 30 xovxto M
quidain) quidem clum v |1 pedum spatium rclinquente V\
17 parvam Osenbruggen) parum libri \ aliquid om. r j
edificantibns libri | habentcs
1 Novtlla LXIII =. Auth. LXVIin Vrepetitur infra 18 aedificant ibi Brck]
aliud v H 19 aliquid v 1 1| abstulerit V\\ 23 potiuntur, deinter extravagantes Authentici post nov. XXI f. 184' ( = v),
ponunt) potuerint v || illos R Q propter] per r v | 24 adin*
eodem loco legitur in R f. 74, extat etinm in r _/! 88 post
R Vv] inuentum r || et Vr\ set Rv\ 25 volTiptal*
nov.LXVHI (=- AutLLXX) g R: LXVI V || Irubr. uentum
a
om. Rv H De opcris noui annuntiatione r | 4 inscr. om. r U R r || 26 Quod] qui R |] 29 Scd] Scd et Rv B quid V\
volaerit tale bis scr. v | 30 luat r | egerunt r
Impr. Iust. Aug. F) Idem A. Rv |) Longini R J 5 Constan-

MARINI ASPECTUS

335

Nov. LXIII 1 ep.

Siono rais aX^&eiatt, olxov olov oixoSo/ieirco xal veritate, domum totam aedificet et usque ad spatium
fii/ot rov StaaTTjfiaros navxbs (rov xcov exazov tpauev totum (centum dicimus pedum) tendat, aedificia fanoSoiv) xcoQEiro), xde oixoSofiiae noiajv /s dvayxaias
ciens tamquam necessaria sibi et inevitabilia futura,
airul xal ana^airtfiovs iaofiivas' fiij fii\v Sia ti\v
non autem propter vicini laesioneni construat parieTOV ythoros ini^ov).rjv Sia IOVTO axeSiu^ixto xoi- 5 tes et vclut ex quadara pictura talem extendens
%ovi xai aiene^ ini nvoe yQatprjs xrp> xoiavxr]v ixreimachinationem privationem aspectus arripiat. Sicut
vas axataioiav rfjy atpaioeaiv x>js anoyeios aQ7iat,iTa>. enim eos qui aliena diripiunt recte aversamur et
osnto yao iove xd aXXa dgnd&vrae eixoicos arco- poena dignos putamus, ita et hoc molientes nibilo
oxqtfbpB&a xai notvfjs n^iovs voui^o/iev, ovxta xal minores malitia eorum qui etiam alienas res arritovt xovro rexvio/tivove ovSevos iXnrxovas eie xaxiav 10 piunt aestimamus. Unde si parvain aliquam rem per
t5r xai T X).a nonyftaxa aQna^ovroiv vo/ti^ofisv.
modum arreptionis auferre praesumenti bene faciens
einc xal Tcp aiuv.oov n Ttqdyfia ).a0tiv xard XQO- vi bonorum raptoruni cum quadrupli minatur poena,
nov uQnayris &etQQi}aavxt ev noiovoa rj vi bonorum
quomodo non et bunc necesse est, qui tale aiiquid
raptorum ftexa xrjs xsrQanXaaias eneiai 7toivrjs, nd>s egit, et cogi deponere quod ab eo factum est et alla
olxi xai xovxov dvdyxrj xbv xoiovxo xt n^d^avxa xil5maiori pocna multari, hoc est docem librarum auri
xafoXtlv dvayxouQsad-ai *b nao' avxov ysvo/ievov xal inferendarum theatralibus tuae celsittidinis, ut non
hioq fuit,ovi jioivjj ca>fpoviod-7Jvai, xovxeoxt decem malus viciuus (hoc quod in sermone est) constitutus
librarum auri eisxoui^o/uvtov xfj &eaxQaU(t xrjs arjs vadat deridens legem tamquam non valentem eum
intQOxffi' iva ftij 'xaxbs ysixatv* (xovxo Sij xb xov propriis iuhibere dispositionibus.
iiyov) yevo/uvoe dttCoi xaxayeltav xov vofiov, d>s 20
oix iaxvaavzoz avxov xciis oixeiate vnayayeiv Siad
(ExiXoyoe.y TaxolwvnaQaaxdvxafifiXvxaiSid.
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis et per
tovSt xov^ viCov St;lovfieva voftov TJ or\ vneqoyr\ xaxa
hanc sacram declarata sunt legem, tua celsitudo in
tavrt]v xrjv tvSatftova no?.iv epytp x nipaxi naga- 25 bac felicissima civitate operi terminoque contradere
Sovvat xal eis x6 Strjvexes 7iuoa.(pv\axxeiv afta xfj et ip perpetuum una cum oboedienti officio servare
nu&ouipji aixfi xa^ei anevadxca, T^S avxrje, xovxtaxi
fcstinet, eadem boc est decem librarum auri immituv decem librarum auri iniv.eiuiviji noivrjz y.aX xaxa
nente poena contra haec praevaricaates aut praeiaiv xaira naQapawovxcav rj naoafiaivEG&at ayy%tti' varican sinentcs.
qomitov.
Dat. VII. id. Mart. CP. imp. dn. Iusti-30 Dat. vu. idus Mart. Constantinopoli, imp. dn. Iustiniani pp. Aug. ann. XI., Iohanne v. c. CODS.
[a. 538] nlani pp. Aug. anno XI., (Iohanne) v. c. cons.
sed si quidem revera ea re optis ei sit, domum integram aedificet, et usque ad intervallum tolum, centum
dicimus pedum, procedat, faciatque aediftcationem utpote ipsi necessariam et inevitabilem futuram, neve
tamen in vicini fraudem idcirco parietes temcre extruat et quasi in pictura quadam eiusmodi machinationc obtenta prospectum eripiat. Quemadmodum enim eos gui aliena rapiunt merito aversamur et poena
dignos putamus, tta etiam eos qui hoc machinantur malitia nihil inferiores iis gui res alienas rapiunt
exislimamus. Itaque si eum qm vel patyatn aliquam retn auferre per modum rapinae ausit, vi bonorum
raptorum actio suo iure cum quadrupli poena persequilur, quin eum quoque, qui tale quid egerit, cogi
iiecesse est ut et destruat quoa ab eo factum est, et altera poena maiore hoc est decem librarum auri
castigetur arcae theatrali tuae sublimitatis inferendarum? ne tnaliis vicinus (quod est in proverbio) factus
discedat legem dcridens, quippe quae suis eum praeceptis subicere non valuerit.
Eyilogus.
Quae igitur placuerunt nohis et per hanc sacram legem declarantur tua sublimitas
in hac felici urbe ad opus effectumque adducere et in perpetuum seroare una cum officio quod paret ei
ttudeat; cum eadem poena id est decem iibrarum auri etiam iis immineat qui haec violent vel violari
patiunlur.
1 rcavxbt 3 itoSaiv] <paph> xdv x<5v p' noSdiv itav- et] et ita Rv | bacciJ [| mollientes r J 9 minores
f'oiB'\2 TtoSaiv tpafiev L Q 5 Sia xovxo om. g non ma/c jjminas reos r minus rei F miaas ei R minus cius
lolxcnt] roit roixovt B* |j 12 ei (?)] eixoxcos ei L, minus (c/. quae nolavi ad v. 10) v (j malitia] militia r
em. M \ fiixobv L | 13 ui bondrum raptorum L Btflo- in malitia vufy. | horum Vr etiam om. i2 v \ aliena F j|
roQOvp faTiTofum M \ 15 ovxl M] firj L g 17 aecem arripiunt Vr\ abripiunt Rv vulg. | 10 paruam] per
librarum aurJ M] Sdxa Xtxqwv %qvaiov L j| 19 tigni- R3 |i rem per mudum vulg.] scmper modum r eemficat Hesiodeum nrjfia xaxos yilxav (Op. et D. 346) | pcr ad modum V semper minoris v separationia R, rem
20 arxrtn L \ 21 oixlait At |J vnayayslv) inhibere e f ad modum Heimbach || 11 abrcptionis R || auferri r aut
27 aiifj om. cr | 28 decem librarum auri M\ dexa xQvalov ferre Rl Vv || benefatientca v benefitiens II r benefitient
hipmv L | xal om. L |j 30 m . id. mart. 3/?] JIQO tt,' Ffl 12 quadrupli minatur Vr\ quadruplinatur Rl quadru*alavSav Maqrtltav Ath. ftrjvl papxitp Theod. || CP. plicatur R3 quadruplatus v || 13 et om. R v | bunc V]
inp. dn. Iustiniano pp. ang. ann. XI. M (s) (JaoiAstas hano r hoo Rv || 14 et cogi om. i2v || ct alia] talia
l
Iotftnvutvov xb id Ath. (laoiXsias id ixovs Theod. || Rl v B 15 mari v | multari] peaa arfrf. /2 1 |j 16 inferanda31 Ioanne uc. conss. M(c/. s), 'Jtodwov vnaxeiq Theod. rum Ffl tbcatalibus r | ut] ut ut J/ et r | 17 malis i2v ia
t^T. 'Iaiawov Ath. || subscr, dat. cons. Iohannis (Iohan. *) aliis r H est F] OOT./Jr t7 [[ 18 uadat F/2v] est r (evadat
luL* dai. p. c. uilisarii Jul.P dat. p. c. iohann. luL cod. J5ct tna/e) || non ualentem V] non ualente r inualentem
jRv | 19 inhibere] nuberc r |) 24 tuam V | 26 et in (im Fw)
Parisinut aller
perpetnam i2 Ft; T) festinet r |j festinet scruare r seruari
1
1
1 totat JR | 2 totum om. v | centnm om. R (J decerni- featinet iJ v |j 27 haeo i2 || hoo 28 contrafcwcr. w l|
mtu v | pcdum om. v || 3 necessariam r | aibi om. RT | auri om. /2 r R imminentem R* Q 23 pcne v | hoo /2 v ||
icnitabilia V incunctabilia v | 4 aoa] nuno Jil v || praeTaricari] praeuari R 29 scientes v || 30 su6scr. dat.
Ittione r \ 5 et om. r | 6 arnpiat v] arripait V ab- vn. idus tnar. Constantin. impr. don. Iast. pp. ag. anno XI
ripiat RrT2 eripiat T1 0 7 aduersamur libri Q 8 ita uiro clarisimo conaule F, om. relL

336

Nov. LXIV pr. 1

DE

HOETULANIS

SA

LXIV.

IIEPI T2N KHII0YP2N.

DE HORTULANIS CONSTANTJNOPOLITANIS.

'O avxof fiaoiXevS

trji evSalpovos

yioyyivta
xu>
xui fiaoiXiSos

ivSo^ordreo
xavxrjs
noXtcas.

^IJgooi/ttov.y
JloXXai navxaxo&sv
r/ftlv
ftfcis
ix xgovov noXXov xaxa xcov irjs evoctiftovos
xavxr\t
noXetos xai x&v avxrfi <nqoanxtitov
xrjnuvQCOV itoostpioovxai,
SvsxepcttvotT&v
anavxotv
jigos XTJV avxwv

xaxovQyiav. ra Si itQosayyeXXofieva. lOiavia ntos iaxi.

Auth. LXV.

Idem Aug. Longino praefecto urbis regiae Constautinopoiis.

( P r a e f a t i o . ) Multae undique qucrelae nobis ex
tcmpore plurimo contra felicissimac huius urbis et
eius suburbanorum hortulaiios deferuutur laborautium omnium adversus eorum malitiam. Quae vero
d
f
h d i sunt.
10 deferuntur
huiusruodi

CAPUT I.
<Jaolv ix tov avoTTJfxaro; rtov xTjnmiQuiv xal tohi
Aiunt ex corpore hortulanorum et aestimatorcs
mifiT}xai toe ini in nXsiaxov elvai, xal ngayfia
hortorum plerinnque csse et causam tieri pessiraam.
notela&ai Seivor. rjvixa pev yag 6 xov xi)nov Ss- Dum enim horti dominus hunc tradit hortulaao conajiotrjs rovrov Tta^aSiSoirj iio xi\novqcj> TW xr\v fti- ductionem subeunti, nihil aliud quam plautatum in
a&coatv vnsX&ovti, o\>8i SXCQOV ij xb ntfvtevfiivov 15 eo olus aestimant et huius aestimationem itnpounnt
tv avty Xaxnvov anoxtudivxat xt xrjv xovxov Ja- accipienti bortulano seu conductori; cum vero iui
ijiixhoai TQ XauHavovxt xrjnov^ jjxot fit- turus est tradcre post transactionem temporis coninttSav Se fiiXXoi nuoaStSovai utxu xqv
ductor, ticri tunc quiiletn ab eis scrupulosam oleris
xov xs"vov o ftta&toaa/^efoe, xrjutxavxa
aestimationem, eam autem in sextuplum aut multiftif avxovs axQifii] xov Xaxavov Siaxiur,- 20 pliccm icrri, et si ei quinquaginta aureoruin sit OIUJ.
atv, xuvx*]v 8i eie it-unXaaiova xai TcoX).anXnaiuva noii minus trecentum, iuterdum auteui ct aniplius
fpigEiv, ynl BinsQ aixip nevxijxovrn XQVOCJV ttrj A^hoc aestimari. Et non nsque hoc solum causae
vov, oix fkaxxov xqiaxoaiwv, tad'' ore Si r.al nXeiovujv
avaritiam stare, sed etiam nmiorem multo cam SV
Sntxipua&ai. xovro. xal oix axgi xovxov ftbvuv xrjv cere, dicentes quia stercus immiserint torrac et alios
xov itQayfi-aTos iaxav anXi\axiav, aXXu xai /xeia> 25 quasi habeaat Jabores, et cx hoc exteudore in quanTtoteTv avxijv xaxa noXv, tpaaxovxas tos xoztgov xe tum voluerint pretium, et ]>ro aestiuiatioue insertatitv dyfiaXovxes xjj yrj xnl xtva tirj&ev ixOitv Ip-novi]" rum forsan arboruin alia augmcnta facere, dum utifiaxa, xnvxev&sv U^uiosiv eit ooov vv povXrjfrelev xip> que, cum percepcrint a dominis, nulla talis peuitu.*
xifirjv, xnl vniq anoxifir,ae<DS xtoy yvxev&ivxtov cat aestimatio tacta sit, sed pleruinque in pactls proeixos Stvdocov exeqas aur;oets Tioula&at, xnixoiyt 30 iitoautur hortulaui, quia et plautatas servant arbores
f}vixa sfBQaXafipavovct nctoa xdiv Stanoxuiv oirSsuiae
T0iui>XT]i TtavxtXdfi rinrl<S Xoyi^outi^S, xal xavxa toS
ininav iv xoiis avftcpiovoii ofwXoyouvxtov xdiv xrjnovQwv, wi xal <pv?M^ovat xit netpvxevudva xcov divSocuv
Nov. LXIV {= Authtnt. LXV)
Athan. 21,1. Iulian. consL LVHI.

Craece extnt in ML, particulae quaedam in D 55,14. Epit. Theod. 64,

LXIV.

DE BOHTULANIS.
Idem Augustus Longino gloriosissimo praefecto huius felicis et regiae urbis.
Praefatio.
Multae undique querellae ad nos ex longo tempore adversits hortulanos huius felicis
urbis et suburbiorum ^eius deferuniur, cum omnes fraudem eorum graviter ferant. Quae antem denuntiantur, talia fare sunt.
I. JDicunt ex collegio hortulanorum etiam aeslimatores plertimque essc, etrem importunam commitli
Cum enitn horti dominus eum hortulano qui subit conductioncm tradilurus est, nihil aliud quam olera in
eo insita aestimant eorumque aestimalionem horluiano vel conductori qui eum accipit iniungttnC; vbi anttjn
post tempus exactum conductor eum redditurus sit, tum illos subtilem quidem oleris aeslimaiionem /acere, sed eam in sexies tantum et in plus augere, et siquidem ei qninquaginta aureorum olus sit, non
minus trecentis, interdum etiam pluris id aeslimare. JNeqne usque eo solum eius rei aviditatem sistere, scd
etiam multv maiorem eam e/ficere, cum dicant illos stercus ingessisse solo et meliorationes forte atiquat
praestitisse, alque inde in quantum volucrint pretiutn extollerc, et prq aeslimatione arborum nimirum consitarum alia augmcnta adicere, quamvis cwn /tortos a dominis acciperent .nullum omnino eiusmodi pretium computatum sit, cum praesertim in pactis promtttere soleant hortulani sese et iam salas arbom
6 quacrele V Q nobis r] om. V \ 8 urbanorum V | dcseruntur r (idem 10) || 9 hominum r | eorum r] eo VI
11 estimationea r|| 12 ortorum (et tie constanUr) Vr\
et om. V | 13 huno tradit V] contradit r | 15 extimiot
et eztimationem (id, infra pattim) r- Q 16 conductioni r j
futurua est] futarii r fl 17 conductionem r | 18 ab cii)
habent r ( 19 cam autem in sextuplum Beck] aut ia
pexcnplum libri Q aut] et Btck | 20 ferri Bientr Gtsck.
d. Nov. p. 489] fieri Vr g 21 trecentum V\ trecenUs t\
22 solutn causae] solo care r \ 23 auritiam V | sei ti
etiam
r | maiore V \ 24 immiserit r | 25 labscens r |
33 tv TOIS M\ 4nl L
26 pro aestimatione] pastinationem r | 28 eutn F] dum r\
1 nov.LXIV (= Auth. LXV) ,om. /J, habet r / . 9 0 j perciperint ad Ss (i. e. omnes?) F J 29 pactis V) factis r|
fy LXV V H 2 ortalanis Fr, tt sie semper (j 4 iruer. om. r \\ 30 ortolani V | plantatua Vr \ serrabunt Bientr
2 JIBQI XWV (xdiv om. Theod. et index Ath.) XTJUOVQCOV

ML Ath. Theod.] De hortulanis ConstantinopolitaDis e De

hortulanis Constantinopolitanae civitatis Iul. (j 4 tnaQxt?
Ath.] vnaQXt ML 0 G IIOXIJOI cit. Ath. cod., JloXXa cit.
Theod. cod. |{ 9 aixriv M || 10 xoiavta ndie M || 11 TOVS
SiaxtfiTfxas] aestimatores bortorum sr R 15 intX&ovxi L1 \
16 iv om.L | 17 intxaXcoai La Q piofrarrui L H 23 Si
om. L l| 25 anXtiaxiav L (id. infra) |) ftei^ova L \ 20 avxrj
L Q (paaxovxts L || 27 ip/laXovrse L]fiaXXovxesMb fidXXorras Afa jj 32 xal ravra a>s ininav] sed plerumque s Q

337

CONSTANTINOPOLITANIS

xal frtga xaTaipvTevoovotv. aXXa rbv Stan/i^xfiv ttal

tf eauTia ro^ Sfioiov ngayfia fier' hXiyov eoeafrat
vomXovxa BIXOTIOS imig

iuvrov

r'rp> toiavTTjv

anXrj-

Nov. LXIV 1

et alias plantabunt. Sed aestimator et in semetipso

similiter causam post paucum tompus futuram putans merito pro se talem avaritiam infert, unde sl

criav tistpdgeiv, aisxe eineg 6 xpXainiogos uvaa%ono

infelix patiatur dominus ex imperitia taata dare
StonoTTis
i
d<- aneioias roaavrrjv
j
Sovvai^jj ^rjjiiav xai ia 5 daranuni et sua recipere,
p ,
alioque
q
tradat hortum et
iavxov XafJeiv, exegip Se
xrjnovQtp %hv
rursus in
patiatur,
(insuper
et ex tertio
S ixSoiij
iS
h xfjitov,
f
i illo
ill hoc
h
i
(i
i
xai naXiv dn' ixsivtp rb avro na&oi, xal nooe ys forte a u t quarto similem patiatur) nimietatem, periix xgixov tvxpv rj rsxdgxov TJ}S iarjs avaayoito nXeovclitabitur et ipso penitus cadere horti dominio et
t%ia.i, x.ivSwevstv xai avTJj^ navreXais ixntaelv ttfi
extraneus suis rebus fieri. Facere quoque eos agnoxov xijnov Seanoreias xai aXXorgtov T5J/ oixeitov ys' 10 vimus et quandara maiorem absurditatfe adiectio&em,
viafiay. noulaJau Si avroie xai nva fiei,ova TTJS Si enim qui postca subiutrat hortulanus adiciat aliatoniat jfgos&r}xt]v. ei yag b ftexa ravra vnsmwv
quid priori possessioni, et bac ipsa conductione comxqnovgbs nqoi&eitj it ifi ngortga ngotodto, xal avxbs
pleta exigit aestimationem tamquam cx laboribus
xavTTji rijs fiiofrafoecos navadfievog annirel rip> Sta- suis factam, cum utique non omnino augmcntum ex
ilprov coi ix xviv ifinovrifJtxutv avxov yavouevTjv, 15 illius diligeutia factum sit, Bed forte principio aut
ov jtaviot rijs Ttoosfrrjxtjs ix rr;s ixeivov
per proditiones aestimantium aut per neglcgentiam,
iae yevofievrjs, dXX'iaois rijv ngxnv v xaxa. dum in minus quam dcbeat traditio facta sit. Quae
nooSooiav rd)v dxSiSovrot rj xaxa Qttfrvfiiav in*
oobis omnia ultra omnem videntur esse calliditatem
iUxxoaiv rjnen i%or)v xfjs ixSotreote ytvofievrji. ansQ
et aspcritatem, quam reprimi volumus a tua celsituj]filv Snavxa Ttaarjg djitxetra cpaivsiat xaxovgyiae %t 20 dine hanc Bacram nostram pragmaticam respiciente
xai &gnavxTjxoe, rjv avaataX^vai
flovXofxsfra jtaga
legem. t sicut bortulanus suscepit hortum a poSxf;{ a'<\i yntgozys rtjiSa rtp &ehy TJ/UOV nQaypaxixtp
sessore, ita eum recontradat; si quidem olus babet,
nQoiexovarfi vo/jcp* xal aisneg o xTjnoygbs jtagaXa/ioi
cum hortulanus eum suscepit, et aestimatio fiat bnxbv xrjnov nnga xoi xexnyiavov, ovxtos avxbv xai ius, similiter et in restitutiooe scrupulosam aestia.vx%nagaiBbv(u' si fiiv Xa%avov e~xot, rjvixa 6 xr]- 25 mationem oleris solius percipiat; si vero non habet,
novgbs aixbv izagaXafiftavei, xai StariftTjntt ydtnjrai
sed purum percipiat bortum, sive habentcm stercus
xovrov, oftoiofs xdv T J nagaSaaet xijv axgtflfi Starlsive etiam non, Bic etiam restitutionem fieri, et simftrtaiy xov Xa%avov fiovov Xa/ipnveiv ei 8e oix fyot, pliciter ita servari causae ordinem super tradente
aXla ynluv nagaXdfiot xbv xllptov, etxe fyovxa xo- bortulano qualis fuit cum perciperet, nulla alia inngw tna xal firj, ovxto xai TTJV avTinagnSoaiv yi' 30 ferenda domiao laesione. Aestimatiouem vero olerum
vto9ar xnl anXcHs ovxto vriqtia&a* xtjv tov ngayfianon solum ab hortulanis fieri, sed etiam ab his qui
xotxa^v initta nngnHiSovji xrjnovgio, bnoia yiyovev
vocautur summarii et qui talia noverunt, quippe
yvixn TtageXifipars, fiTjdeuiat ixtgas inayofievqe T<J> propositis sacris elo^uiis. Non eaixn volumus postiOrtbxT] /HXa/irjs. xf]v Se anoxiiirjatv tatv Xaxdvtav
firj fiovov naga xrjnovgrijv yivtofrat, aXXa xai naga 35
tuiv xa)x>vfiivtov suntmariaiv, xnl avxdtv xa xoiavxa
ixiaxauivtov, xeSv &eiiop StjXaSij ngoxeipevatv Xofiutr, ov yag ^ovXofie&a TOIS xexxtj/tevotS agjOTavS
23 dtaniXofuv, wantg 6 xrjnovQbs 34

tx B* (p. 398 Zaeh.) extant B 55, 14,1

custodituros et alias consituros esse. Algue aestimatorem, cum ad se ipsum quoque rem similem paulo
post pertinere putel, videlicci pro se ipso talem cupiditatem adhibcre, ita ut si qiiidem viiscr ille dominus
animum indueat ex imperttia tantum datnnum factre atque sua accipere, altert autem horiulano hortum
locet ct rursus in illo idem patiatur, atque etiam in tertio fortasse vet quarto parem avaritiam experialur,
periculum sit ne ipso plane horti domtnio privetur et rerum suarum expers fiat. Sed iltos etiam maiorem aliquam absurditalis accessionan committere. Nam si quid hortulanus qui postea succedit prioribus
rediiibus addiderit, ipse quoque finita hac conductione aestimationem exiglt tamquam ex metioralionibus
suis factam, licct omnino non ex illius industria factum sit incrcmenlum, sed forlasse ab initio velper
indnlgentiam vel per neglegenliam eorum qui locarunt minoris quam par erat locatio facla sit. Quae
(imnia omnem nobis fraudem et audaciam superare videnlur, quam reprimi a tua sublimitate volumus ad
hanc sacram nostram pragmaticam legem respiciente. Et quemadmodum kortulanus horlum a possessore
accepmt, ita eum reddat: si quidem olus habuerit, cum hortulanus eum acciperet, et acstimatio eius facta
sit, similifer eliam quando redditur snbtilem aestimationem solius oleris habeat; sin olus non habuerit, scd
iUe nudum horiwn acceperit, sive slercoratus sit sive non sit, ita etiam restitulio fiat: atque omnino ita
huvis rei ratio servetnr in hortulano qui reddat, qualis fuit cum acciperet, tieve ulhtm praeUrea damnunt
domino inferatnr. Aestimatio atitem olerum non solum ab hortulanis (iat, sed eiiam a summariis qui vocantur, qui ipsi quoque lalium rerum perili sunt, sacris scilicet doquiis propositis. Neque cnxm posses5 xoGavxrjv] tanta (i. e. xoanvrr,:) c '| ^ijpiav] xal
Xfluinv /, g 6 xqnwgqt ont. C || 7 irttxtivo /|| 8 TptVou]
Tovro; jj 10 oixiiov M[| 13 avroC TOUT;B T^C fiiofractui) hac ipsa conductiono (i. . UT^S xavxrtt xfjt ft.)
C | 16 dxtivov xaXhegylas] xnXXiegylat dxeiyrjs L \
\% rtgo3(xslav M(s)] ngoaoSinv fj ngondxita.v Hatoander.
Motim ngofrvfiiav Jj rmv ixStHbvrtov] acstimantium g |!
irtiijixxijiiaiv L Q 19 7Jif(] Vrcp L 1 | 21 avaare(>lat /j |

1 alios V anoas r | 2 tempu om. V fl futurum r H

3 si om. F | 4 tantum malit Otenbruggen, idem 5 hortalano ante hortura excidisne putat | 6 insupcr ct 7 patiatur omissa in libris inserui (xim. JBeck) Q 7 minuetatetn r || 8 ipso] imperio V$ cadere] eandem r ^ domino
Va J 9 extranoeus Va I! 10 absurditatem r || 11 postea
qui r [( aditiat aliquid V~\ aliqnid aditiat r H 12 posscs6ori r possessio V, pensioni Biener | ipsa V~\ tcmpora r Q
23 xo(>a)Mf}r) (i>. l. TtnpahififlavBt) B R 24 xai om. ff | 13 erigit r exigi Ffl 15 diligentiam V"Q 16 proditionem
?i h"Bi l 28 fyeiBe \ 29 7tagaXdJ3ot ML*\ naga- Beck j 17 inmi|minu8 r || 19 reprtmi V] pcrimi r ||
'oprji LhB || 31 *y. TTigtXod-at rd^iv in lilura L (y-al 20 rcspicientcrn Ffl 21 suscipit F J a possessore Biener]
tr^ avxtnagaSoatv y(vta&at L) | 32 napaSibovxt XTJ- possessorem Vr Q 22 eum] et add. Beck |) recontradat V\
anvpij)] aStaorxi xrjitov in litura AJT J 35 net T/W' xa- recondat r J 23 huius V] hoc r (j 24 restitutionem r ||
Taii' jtagaxoXovfitv&v L | 38 summaricun A/ 26 sive] Buum r (J stercus V] stratus r || 27 restitutione
, B xoti avToJi' T/i TOiairra ijitoxautvatv] et
V H 28 tradentcm r Q 29 pcrciperet r] pcrcipiet et V \\
-B
inserenda dominio ksionem V j) 31 qui nocatur su'ii (t. e. xai Ta'?) talia novcruat
marii r { 33 sacris cloquiis 338, 12 sinc lite duoej
om. r in spatio vacuo 11 versuum | possessoribua Biener)
possessorcs V

338

Nov. LXIV l. 2

D E IIORTULAXIS

iits Ktrjneis Stu irtv rcov ixla/tfinvovrtav ytovr}sessoribus inutfles esse usus propter eorum qui sory
re xui anh^azinv. Sia rnvra roivvv a&goiaas
tiuntur nequitiam et avaritiam. Propterea igitur
avrois ooiels, y.ni ov avyxojQriaeis dnt^emv ovtiefiiav
congrcgans eos determiuabis et non smes iniuriam
innx,9'rlviu toii xtxrrj/usvoie, dl/.a navzaxofrev auiovs
ullatn inferri possessoribus, sed undique eos illaesos
dfJJ.afiEls xtd n^rtfUovs Sin<pv/.aBis. povXofied-a yao 5 iudemnesque seryabis. Volumus enim aequam meniv iaio zq> itT(j<o xni ia naoh iciiv Seanozwv TCQOS suram et a dominis (ad) hurtuianos et ab liortulanis
zovs xr/Ttovoovs Ktii T mtfia rtov xrjTwvotov ngos rovs ad dominos fieri, eo quod undique nobis aequitas
Stanorae yiveo&ai, Siozi narjayutfev Tjfitv iaorTjros curae sit et ut neutra laedatur pars.
fxtkci xai zoti- firjSitvQOv aSixela&av fiiooi.
CAPUT II.
Ei Se yi xts yr\v %iqaov ixSoirj, 6 Si aiir,v ig-10
Si vero aliquis incultam terram tradat, (at> iile
Tjficoioasie, xuv rnio x?js i^ueooHiecvs xofii^eafrai fueam colat, pro cultura percipiat mercedi*m et existtnaiybv xui r^v rov onos iv avru Xn%avov tfturiur/aiv,
tis iu eo oleris aestimationem. et ita sinc lite disceoinu) ts anonyfturcos avnxtooeiv, iirjSeiuaS anlrjOrtas
dat, nulla avaritia neque maligna arte nec super liOC
ftrtSe xexaxoi<oy?ifiirrjs %i-/vrfi firjSi ini rovrio ytvofacienda, (juatinus per hanc sacram nostram prag/tsvrjs, ira Sia zolSs r/fiaJv zov freiov noayuaztxov 15 maticam legeni et tuturam su|>er ea dispositionera
voftov xai z7,s ioofiivTji in' avzto Siazvnajoeats naga
per tuara celsitudinem de cetoro maneanius pro talirjjs oi;* vnfooyrfi rov lotnov (ttivatuev VTIEQ XIHV
bu3 non inquietandi, et non etiam reliquis nostris
rotovzojv vti-o^ktjroi, xai ftrj znls P.oinais rtftu>v vniq
pro republica curis talcs quaedam snbeaut sollicituzr,i nolizcim tpoovziai xal zoiaiini zives ixeisiotfv
dines, eo quod non parva uon grandis pars nostne
rpQovziSts, SivziTieo ijiilv ov (HXQUV OV fitya ZTJS TJUS- 20 reipuhlicae absque nostra sollicitudine est, dum
reuas Txo/.tzeias iitooi *y fisoiuvr,e xnfrtozTjxe naria
cuncta circumeamus meutis oculis et nibil incomntQiroozovoi zdls zr,s diavoius 6(p&a).uols xal oi-Sev positum, nihil inordinaturn neque dubiurn relinqucre
axoafirtzov ovSi araxxov ovSZ a/ttpiaflTjxov/terov Hia- velimuS. Interminabis autcm etiam poeuam quinque
fuvetv ffov/uiftavoie. irfTtetJ.rjaeis di xai noivrjv quinlibrarum auri contra eos qui de cetero tale aJiquid
que librarum auri xnza zu>v zov Xomov zoiovio rt 25 egerint aut agi penniserint.
ziQazzuvzuiv vt nouzzeo&ai avy/^w^owzuiv.
Dat. xiv. k. Kfbr. CP. imp. du iustiuiaui pp. Aug.
Dat.xv. kal. Feb. Constantinopoli imp. dn. Iustiniani
ann. XI. lobanue v. c. cous.
[a. 538] pp. Aug. (anuo XI) iobanue v. c. cousule.
cap.II in. ( SiarifiTjGtv 12) extat in Bl.c.

soribus volumus inutiles esse possessiones propter conductorum tnalitiam et aviditatem. Propterea igihtr^
illos in uniun congregatos cocrcehis, nequc ullam iniurium inferri posscssoribus paticris, scd ab omni
parte eos illaesos inaemnesque tueberis. Volumus enim iu acquali mensura esse ct auac a dominis ad fiorlulanos el quue ab hortu/anis ad dominos redeunt, quoniam undique nobis aequalttas curae est atque id
ipsum ne alterutra pars iniuria afficialur.
II. Quodsi quis lerram incuitam locaverit, alter antem eam excohterit, merccdem pro cultura
auferat et aestimalionem oleris qnod in eo loco est, alque ila sine negotio disccdat, ne hac ijuidcm in
re ulla avaritia aut artificio frauiialenter excor/itato admisso: ut per hanc nostram sacram pragmatiam
legem et praecepla secundum eam a tua subliinitate facicnda in posterum de eiusmodi rebus molestia nulla
afticiamur, neve inter ceteras nostras pro rcpublica curas etiam eiusmodi qnae curae subrepunl, quoniam
nobis neque parva neque magna rcipublkae nostrae pars ulla expers solliciiudinis est, qiti omnia ocuis
animi periuslremus nec quicquam incompositum aut inordinalum aut ambiguum tnanere velimus. Hcd
poenam quoque quinque hbrarum auri minaberis iis qui in postcrum eiusmodi quid aganl vel agi palianlur.

1 Tae xrr^aeis] usus (. e. x^hot*s) S I! 3 oQioeit L (1

6 iv ow. L\\ 10 ye Af] om. LB \ 12 avrfj B | 15 TOV
&eiov r}uu>v L || 17 vnio] in La || 18 xai /irj M]
xnl fti] xal L || 19 vneioioitv Scrimger] vjzeiooiev M
vnuaelev L (vniottv Zachariae) |] 21 fisgiftvtjS M] ftvij/xr,e L, || 23 ovSi araxror] nihil (j. e. oiSiv) azaxrov g ||
24 jrtiTC XIXQIOV xiwoiov L || 27 xiv. k. Fcbr.] jr^o
18' xahtrSotv <Pe^QOvnqio}v Ath. xv. kal. Febr. s xmt.
k. aug. Af firjvl <pEfinoviinicp Theod. || CP. imp. dn. Iustiniano pp. aug. ann. XI luhnniiH uc. conss. M (cf. <r),
(ia.oikiia.S 'fovaxirtavov ro irt' vnaxeias Imdvrov Ath.
tov ta' zove zfji fiaaii.t.iai vnazeiq 'IcJawov Theod.
(subscr. d a t . cons. l o h a n n i s I l

1 eorum Biener] cos V || 3 sinis V J 5 ncquara V ?

6 a dommis] addis ('. e. ad omnis) V \ ad add. Bitrur |
10 incultam Biener) in cultura V \\ *at ille) ille V ('H<
vcro Beck) || 11 ea V l| 14 facionda r] faticndi V i
facram V, om. r || 15 ca Beck] eum Vr jj 16 prr tuanj
et pcrpctuam r |j celsitudine V || 17 inquietati iJf*nr (
1S tak-s] talb est r Q 19 pars om. V in lacuna 2 liU. I
21 cuncta Biener] culta {' cultis r [J circumcamus V\
oculis] uduris r |j 23 pena V || 25 egcrunt r | 27 tutsrdat. xv. kal. fcb. Constaut. impr. doii. Iust. pp. "?
lohanni uc. consul. V, om. r

DE ALIENATIONE EEEUM ECCLESIAE MYSIAE

339

Nov. LXV

LXV.

Autb. LXVII.

% DE ALTENATIONE RERUM ECCLESIAE MYSTAE RELIGTARUM

PRO CAPTIVORUM REDEMPTIONE ET PAUPERUM ALIMENTIS R
Idem Aug. Iustiniano v. c. rectori Mysiae.
(Praefatio.) Scimus antea legem promulgasse, per quam ornnes alienationes ecclesiasticas in- 5
bibuimus. Sed postca alia lcge perspoximus, quatenus liceat pro soluto res ecclesiasticas vel alias quae
1 piis domibus deputatae sunt persolvere. Sed ctiam hoc in nostram venit memuriam, quod Martiuo viro
sanctissimo opisccpo Oilissitanae civitatis formam et ante legem nostram dedimus probibeutem eum ecclesiasticas res vendere, ne qui ex poteutioribus ei necessitatem imponant secuudum suum propositum res
2 ccclesiasticas alienare. Sed etiam in nostram venit niemoriarn aiia res quam pro divinis ieciuius vasis, pro \Q
quilms oninibus abdicavimus, ne cui liceat sacrosancta vasa vcl veuumdare vel obligare, uisi tantummodo
iu redcmptiouem captivorum, qula auimae redemptio aliis omuibus rebus pretiosior est.
CAPDT I.
Sed baec quidem antea subsecuta sunt: quae narratio necessaria nobis fuit ad praesentis specialis
legis mcmoriam. Venit etenim in praesenti mcmoratus sanctissimus vir iu hanc sacratissimam civitatem et
euocuit uos, multos terras sine certo reditu vei domunculas vel vineas reiinquere ad redemptionem capti- 15
Yorutn ve) paupprum alimonias, et alienatione probibita mcinoratos actus hcut piissimi siut attamen ia1 hibcri: iam petivit sibi pcrniitti per legem specialem hoc facere. Sanciunis itaque, si quis reJiqiierit ad
redcmptionem captivoruiu vcl sustentatiouem pauperum res immolnlcs, si quidem eertus reditus est ex relictis rebus colligendus, manere legatum vel bereditatera vel donationem nulla alienatione mutilanda, cum
1 possit ex rediiibus redcmptio vel sustentatio fieri. Sin autcm vel certus reditus non est, vel domus paene 20
diruta r.t longe ab ecclrsia posita, vel vineae quarum fruetus non semper similes sed varii colliguntur ct
incursionibus forsitan barbaricis dediti: iu his tantumtnodo speciebus pennittimus et veuditiouera hac
speciali lege in metnorata provincia fieri. si tamen domus intra iiiies ecclesiae VC-J' viucae iuxta inuros civilatis ininiiue positac sint; ita ut in vcnditionis iustrumento ipsa vcrba testatoris exprimantur, ubi ei placuit
3 venditiouem fjeri et rericmptionem ex his captivorura vel alimonias pauperum celebrari. Et si hoc ita sub- 25
sccutum fuerit, habeat vcnditio firmitatem et lictat siue metu alterius leis et oeconomis ecclcsiasticis et
4 viro sanctissimo episcopo vendere et cmptoribus habcre easdcra rcs tirrao iure. Habelmnt atitcm dei
omuipoteutis critnfcQ occonomi ecclesiae, si pretia quae acceperint in aliam causam consmnpserint, licet
piissima sit, et non in praedictas duas tantummodo causas, ad imitationem lcgis quae super sacrosanctis
5 vasis alienandis lata est. Sic etenim et veuditio neccssaria procedat et actus piissimi non defraudentur et 30
animae hominum non dcpcreant, cuin et terrarum possess>io et rerum mobilium non talem babcat curani
ncc ita sint necessariae ut captivorum redemptio et vita egeatium, quae et auimas salvant et deo omuipotenti placabiles sunt.
(Epilogua.) Gravitas itaque tua quae per hanc Bpecialem legem nostra dccrevit aeternitaa tam
effcctui mancipare quam observari procuret. Dat. x. kal. April. CP. iuip. da. Iustiniaui pp. Aug. anno XI. 35
iohanue v. c. consule.
[a. 533]
Nov. LXV Authent. LXVII

Latine tantum extat (veaga e': xal avrr] ovx evoi&rj' neoi tov rn yrjSin ij

ofxovt ^ afijiilove xrj aynaTnxr\ ixxXrjola fivaiat ets nvaQovaiv alxnaXcJTcJv fj eie dnorootpfjv nxtoywuiv xnrnhfiTcavlfieva Svvao&ai ixnoiEia&ai xaxa xbv TiBOi&yofiEvov xf} Btaxa&i Tioosdiootafwv M). Kfiit. Tlieod. t)3
Umle L), Athan. 2,10 (inde Coil. con.it. eccl. III, 2,10). lulian. consL LIX; minmarium tst etiam in appendice luliani

(IaL* f. 152' unele edidit Cuiacius in exposithne novellae, aL vid. up. Haenel. ad Iuliani e. 203).
(16 sq.) errore repetit rpr. (em. m. l) [J sustentationcm pan1 Novellam om. R, hnbet r f. 90r post nov. LXIV =>
Auth.LXVl Isq. Bz ZZ{pro Z) LXVII V\ Irubr. Do pcruiu] substcntationetn captiuorum ucl Bustcntatiunem
pauperum r |j 19 dunationc r jj 20 sin autcm] si ant r
21 non] se non V1 | colliguntur] in collij;untur V _
22 forsitam r (j dcditi in] deditum V deditis in r [j ucnditionc V || 23 domos Vr || 24 instrumenta V || ubi V]
ut r [| 26 fuerunt r || firniitate V\ ct V) om. r J lcgi V\
dtaiam Mfsiac pcrtinentibus Iul.; IJeoi x<vv xaxnltXtifi- 27 autem] aut r || 29 sacro sunt sanctis r i| 30 ct vcnuivav TJJ ixxXjjaiq Mvaiae T/ieod. (L) \ misic Vr; ditio] et OOT. r | non dcfraudentur] et inde fraudcntur r |j
praniat Mocsiae j) relcctarum V || 4 inscr. om. r |j misye V 31 non dcpercant] indo pereant r | immobilium P. Pi(<-/'. ad f. 2) | 5 in. Scimus antea logcm cil. L, Scirnus antca thoeus | cura V\ 32 sit necessaria Pithoeus |j 34 Alterum
promnlgaHe Ath. 0 legem] nov. VII \ 6 lege] nov. XL VI \\ eaput huic novellae miro errore adiungit Theodorus B '0
prtnpeximas vulg. Q quatinus Vr Q pro. solutionca eccle- reos (iyaySfttvos L) ti anoXtif&fi MaxaStxagio&a) J17ii.u r | 7 dcputate r) de potcstatc V | hoo ut nostra Xovoxi xaxbv nQayftn e%(oy xni TtQOxaxaQ^dftsvos xai
snit mcmoria r | 8 *Odissitanae (1. e. Odessitanac)] clissi- xkrj&eis vofitftats xni firt vnaxolaaS, quae pertincnl ad
uate V clinate r || forma V% 9 ne qui F] neque r |) 10 in nov. LXIX c. 3 0 35 mantiparc V || obsuruare rflsubscriaojtra uenit mcmoria r |) 11 abdicavimus] Cod. 1, 2, 21 J ptionem dedimus er V el npp.hd. j| x. kal. April. V app.
12 redcmptione r || redemptio 001. in lacuna 12 litt. V\\ Iul.] xalavScSv ^yirtQiXXicov Alh. ftrjvl anqtXUo Theod. |j
13 actea subsecuta r) antc (anse Va) absecuta V\\ quae CoDStantinop. impr. dun. Iust. pp. aug. aunuXI V, CP.
Iust pp. aug. (annu XIV add. cod. Utinensis, om.
Garratio V] quaenam ratiune r | 14 lcgis uenitmemoriain. imp. dn.
ilr
Cenixa r | sacratissimus r | vir] u (1.. abi) V g eacra- codd. ) app. Iul. fluoikiai 'IovOTiviavov tb ui' Alh.
t iraam Vr] sanctissiraam vulg. \ 15 multasr j| lGpaupe- xovia' (tS' L) Sxove xrfi {iaoiXtiai Theod. \ 36 Iobanni
ram 18 captirorum vel om. V U tnemoratus rpr. fl ac uiro cliirissimo consule V, Iob. uo. consul. app. IuL irtaUmen r | 17 *iam pctivit] competiuit r (competcns vulg.) \ xeiq ''Iwavvov Thtod. vnnjelas Ifinicjvot Ath. {subscr.
18 po.it captiuorum uel ver6o paupcrum memoratos dat. cons. Iohannis Iul.bP dat oonsuL lul.")
Urris TCI domibus vcl vincis quae relictae sunt eccle*iao Mysiae in redemptioncm captivorutn aut in nutritiuncm paupcrnm posse veniri (vcndi Cuiucius) non simp!icit<r sed sccundum distinctioncm huius lugis app. IuL,
s>m. M(ridt supra) etAth.; De rubus immobilibus ad cc-

Nov. LXVI pr. 1

340

UT PACTAE NOVAE

LXVI. Auth. LXVIII. Coll. V tit. 16

Rr DT FACTAE NOVAE CONSTITUTIONES
POST INSINUATIONEM EARUM POST DUOS
MENSES VALEANT. PARCIT AUTEM NON
5 CUSTODIENTiBUS SUBTILITATEM CONSTITUTIONUM SUPEH TESTAMENTIS IN RELINQUENDO QUADRANTE AUT NON SCRIBENDO
AUT NON DICENDO NOMEN HEREDIS fy
0 avroefiaaiXels'Icodvvr] XM ivdogoxaxcp inctQX<? TC3V Imp. Iustinianus Aug. Iohanni glorioso pp. Orien
isocuv zijs 'Eta noavtiooiujv xb p', ano vndxfov (ynaxq? 10
secundo et coiisuli.

TOY TAZ TINOMENAZ NEA2

AIATAEEI2 META TUN EMOAN12IN AYTSN
META AYO MHNA2 AAAOY2 KPATEIN.

OQStvaoicp) xai TtaxQtxlta.

(JJoooifitor.y
l/fei tcjv voficov rjfilv atpoQftas ai
( P r a e f a t i o . ) Semper legum nobis occasiones
xibv xtvovfxevtav vno&eaeutv naos'%ovotv aitiai. noXmotorum negotiorum praebuerunt causae. Plurimis
Xmv yctQ rtuiv TtposeXevoeiov yivofiivojv noocpaoei xdv
enim nobis aditioiiitms factis occasione nostrarum
vfjitioiov oiazaz.z<av, a% ini xaTe ^tadox^s iygdyauev, 15 constitutiouum quas super successiouibus scripsimus,
onolov Sq xb jitoi iov Selv oixtiq #eo* rov Start&dquale est ut oporteat propria manu testatorem herefievov %h rov xlrjoovifiov yga<ptiv ovoun, xai av&ts
dis scribere Domen, ex quautis unciis reputari oporx noaoav ovyxiuiv loyi&afrat XQTJ rov &ah<iSiov, ov
teat Falcidiam quam filiis parentes relinquunt, sive
rol6 natalv oi yovtii xnia/.iunnvovaiv, eXte ix iQiatv
CX tribus sive ex quattuor sive etiam ez pluribus,

tite xai ix IEIIUQMV eixe xal ix nieiovwv, xal noX- 20 et multis propter hoc periclitautibus testamentis caXcvv SM TOVTU xivSwzvaaadiv Sia&rjxtjiv ixneotiv eis
dere, ne complerentur quae in eis scripta sunt, quia
in urj TiXrjgto&ijvai ta iv avrals yeyQnfiftiva, Sia rb
licet factae sint leges, tamen non sunt cognitae aut
xav ei yeyovaaiv ol vouoi, TIXTJV firj yvcoofrfivai r\ provincialibus aut etiam hic nondum forte propo-

iois Iv tals tnaoxum r\ v.al ^xav&n, ovnat rvxbv

sitae nullique manifestatae, necessarium aestimari-

nQoie&evres oufii yevofievoi <paveooi, avnyxaiov tpij&T]' 25 mus talia lege brevi corrigere.
fiev T toiaxrza vojuqi figaxei dwpioaa&at.

CAPUT I.
0ea7tK,ofiev rotwv, i | ixsivov rae fjfureQas StaSancimua igitur, ex illo nostras constitationes
rngsn TS vnio Sta&qxwv xoaxeTv,
i urov xnrafavele quae pro testamentis sunt valere, ex qno mauifestae
vov
iv xotvio yeytfraoi, xni tbv x^
ixeli^ev avraTs in commune factae sunt, manifestae, in proovXhiyiieofrru, tovxiaitv ivrnid-a fiiv i^ oxov naat 30 vinciis autem ex quo directae per metropolis palara
xmiaTTjanv !} yeyovaai yiaveoai, iv xals ijiagxints Se factae sunt vel postea factae fuerint, ne legum
d orov ne/jfpd-elaai. xaxdSr<Xoi xnTs firjxoonofeoi ytybignoratione secundum quod dudum tenuit testamenta
vaotv r\ xai VOXCQOV yivtovtni, Xvn ur] xff xiov vafioiv
ayvoia xaxa xo Ttodrjv xexoaxrjxoe ras diafrr^xas
Nov. LXVI (Aulhent. LXVIIl = Coll. V tit. 16: gloss.) Graece extat in M, L praeter prooemium et tpilogua
non habet niti particulam cap. 1 pr. ( 341,12), eandem particulam JB 2, 6, 22. Epit. Thtod. 66, Athan. 9,5. Iutian.
eonsU LiX.

LXVI.
UT NOVAE QOAE FIVNT CONSTITUTIONES POSTQUAM INSINVATAE SUNT POST
DUOS MEXSES ALIOS VALEANT.
Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto sacro per Orientem praetorio iterum, exconsuli (consuli
ordinario) et patricio.
Praefatio.
Semper legum opportunilates nobis ncgotiomm guae agitantur causacpracbenl. Nam
cttm multls aditionibus petamur constilulionum nostrarum causa quas de successionibus cottscripsimut,
qnale quidctn est iltud qnod propria manu lestalor heredis notnen scribere iubetur, pariterque quol ex
vnciis Falcidia quam Uberis pareiiles relinqunnt computanda sit, iium ex tribus an ex quaUuor an etian
ex pluribns, et multa leslamenta propterca in periculo sinC ne eo deveniant, ut quae in iis scripla sitnt
non expleantur, quoniam leges eliamsi factae sint, non lamen innotuerint vel iis qui in provinciis rfl
etium qui hic sunt, quippe quae forte nondum propositae nec manifestae factae sint: brevi lcgc ea definienaa esse duximus.
I. Sancimus igitur, ut ex eo tempore constitutioncs noslrae quae sunt de tcslamentis valeant, tx
qv.o xn commune palam factae sunl, et tempus inde iis computetur, id csl hic quidem ex quo omnittus
manifesiae extilerunt vel faclae sunt, in provinciis autem ex quo Irunsmissae melropolibus notae sunt
rcddilac vel eliam postea reddilae erunt: tie legum ignorantia, quemadmodum priiis oblinuit, homines tcsta2 rubr. Htnl xoaxBiv MLe] "&OXB xits ytvofitvae
&tias Staxd^ett nsol Stn&rjxTjS ftexa Svo ftifvne xpaXtiv xrfi nvxwv iji<paveiaS xai xn erf* Ath. Ilsoi StaSoxwv Theod. De legibus quas noster itnperator de ordinatione testamentorum posuit lul. || yevouivai L (| 3 dfttfavuav Licf.Afh.) |j 9 *vndgxo> ML |) 10 itoni L ||
VTtdxio ogSiraoicj adj. Zac/iarian (cf. s) |] 12 drpooual
cit. Theod. || 15 Ss 20 ix nXtlovotv M] Ss ini xto*v
*ai inl xals SindoxniS iyodipatiev vnofrioeoiv L |j
ids-g. Cod. fi, 23, 09 || 1" xni avif-iS om. e || Wsq.Nov.
XVIII c.\ U 21 y.tvdwevoavx(ov L | ixnsoeir] 8ta xb
iy.rttaelv Ll H 22 Stn xb om. L \\ 25 olSi] nullique c l|
27 xits nuBzioai xmeo Siafrrjxtbv Simn^BH xonxziv
L || 28 xat om. B II 30 Xoyi&od-nt B fl JI.T 32 H

orov om. M |j 33 le>j. r\ xuvi \ TJ om. L Q 34 xat Sia&f]xut om. JJ

\*q. fy ZH (pro Sll) LXVIII V\ Itq. Ut - dnot

men| i ras. R \ 5 conslitnti.onibus f/c) V \ 8 aat
non diccndo om. Rx fl 9 pp. RT\ pracfecto V\ 10 ronnuli Ral.] consule T || 14 occasionem V1 (| 15 npjrl
supcr co Va || 17 ex] ct ex vulp. || 21 complecUntar
V J 28 ex qno in comtnune (commnni /i*) facte snot
mantfcstc 72 I manifeste V1, dcl. V3, om. reliqui lazuna
von notata; (et tcmpus exindc iis contputari, id cst hia
quidem ex quo omnibus fuerunt vel factae gunt) oanifcstae suppl. Btck |i 30 directae VU/IJ.] discrete KbrH metw
politas V2 vulrj. |j 31 nej neo It (J 32 ignoratione R\ igoorantione V1 ignorantia V3vulg.

CONSTITUTIONES

341

Nov. LXVI 1

; xi&evxes xai noXnevofiBvoi Sogatev nagahomines facicntes videantur praevaricari legem. Ut

xbv vouov. "OnaK S' av oa<piaxe$ov Sxi rb
autera apertius adhuc causa declaretur, sancimus,
pyf
StjXwt^sii], 9eaniZ,Oftev, el ygatpBir] xoiovxoe
si scripta fucrit huiusiaodi lex, hanc post duos menv6fu)i, IOVIOV fiern irip>as Svo rov So&ivroe avrta %o6- ses dati ei temporis valere et in republica tractari
i-ov xQarelv xai noXixeveod-at eixe dni xavxrjs xijs ey- 5sive in hac felicissima civitate sive ia provinciis,
s jiofoaK eixe iv rals inaqxiais > psxd xip>
post insinuationem sufticienti boc tempore omuibus
p
oty aoxovvzos rmnov %ov %QOVOV naat <pave(>bvmanifestam eam constituere, et tabellionibus cius
xuTaaT>,aai, rtov re ovufioXaioyQtupoav XTJV av-cognosceatibus virtutem- et subiectis agnoscentihus
&
livvaftiv xwv te vmyxoaiv yivco- le<?emque servantibus. Sic nulli omnino erit decliOVIMV y.ai xbv rbuov
ovxcoyito
yito oiSevl
oiSevl 10 natio, ut nostram custodiaot legem. Non enim vobuov xr,Qovvxtov.
rQOvvxtov ovxco
/idvTs/u>s tffTrt* naoairr,ait; xov fiij xbv tjitere^ov vo- lumus deficieutium iufriugi voluntates, omnibus siuov ffuldxitiv.
Ov yuQ fiovXofie&a rat xu>v XBXSV
quidem studemus modis ratas eas constituere. Cur
xvtnuiv dvnToeneo&ui fiovXi/usie, ndai fisv ovv ansvenim culpabimus eos qui positas nostras ignoraveSO/IBV TQbnotsxvgias avxde xadsaxdvai. xi yaQ dv xai
runt constitutiones, vel si forte post paululum quam
iyxalolfiev xdis iqv {fioiv xuiv rjnexBQcov dyvorjaaat 15 scripta lex est et adhuc ignorata, processerint teataHuixa&atv, xav ei rvxbv fiexd pQaxv xov ygaffjvat
tores et propterea ia testamentis aut non scripserint
top vbfiov xbv ye dyvoovfiBvov BXI nQoiX&oup ai
propria manu lieredum nomina aut etiam tres uncias
Sia9r}xat, xai Sid xovxo iv xais dtafrjixai* rj fiij yqasolum reliquerint tilio et non quattuor, in quo legem
\fdvxwv oixsiq xstQl T<^ T ^ v xXr^oovbfioiv ovofia ti aut non positam contigit aut positam ct eo quod
iQiouyxtov ftovov xaxaXiiibvxojv T<rp naiSi dXXd fiij 20 nondum proposita fuerit iuste iguoratam.
xtXQaoiyxtov, iv o> xbv vbfiov rj ov xclafrai ovvejSaiviv ij xai y.BiftBvov Std xb nrjnto nynxBfreTofrai 8i1 xaiioi dyvoBiafrat; Totyarjovv xal fiixQt vvv, xai1 Igitur etiam hactenus, licet antiqua constitutio
rot jinAcutis fjdt] xijS Siaxd^Eioe ovorji xal 6i> jtto
sit et in cognominis nostri posita constitutionum CoInwvvfup ijfiiav xBifisvrje rtov iaxd$ec>v /3t/3?.up, ijxte 25 dice, quae scribi propria manu heredis nomen disT
'/(ayetp oixtict #e* ^ xov XXTJQOVO/WVVTOS bfOfxa dis- posuit, tamen plurimi praeter eius tcstati. sunt virTtnwotr, oftioi TtoXXoi naga xrp aixlfi Sii&svxo Sv- tutem ignorantes eius legislationcm, et hactenus talia
rauiv dyvorioavxes avxrts xijv vofto&Baiav xai pixgi
praetermissa denuntiantur nostrae potestati; et omniviv xa xotavxa naQotp&Bvxa n^osayydXXBxai xa} TJ/IS- bus semper talia poscentibus veniam dedimus, quotipw xgdxEi, xai Ttdatv cui xole xa xoiavxa Serj&Elai 30 niam' nondum tieri has manife8tas evenerat, etsacras
cwiyvojftev, ijiti firjno) yevda&ai xaixat xaxtupaveis
Buper his fecimus formas iustam eis largientes veniam.
owijtaivB, xai &tiovs vndq xoxntav dnoujadua&a xvUe igitur inportunitatem patiamur de his per singurtovi Sixaiay avxois^ tpiXoxi/iovftevoi XTJV avyyrufirjv.
los dies et forinas scribere cogamur, propterea san
iV<i xoiwv (lij ivoyj.ojftB&a TIBQI xovxtav xa&* xd- cimus, sicuti dictum est, soniorem quidem in Iusticxr,v xai XVTIOVS yQafpBtv aixcofts&rt, Std xovto &eo7ti- 35 niano positam Codice valere hic quidem ex quo
t,ofttv, ae Bi^xtu, xrjv fiiv Ti^Ba^vxi^av xijv iv xa} insinuata est, in provinciis autem ex quo directa et
'lovojtnarip xEtfidvrjv xiaSixi xQaxslv Ivxav&a _(iev palam facta est in unaquaque mctropoli aut alia
ll ovyiyovtv ifnpavris^ iv xais inaQx^is 8e i^ ovneq
dvitate: tempore namque plurimo trauseunte et
xnrtTttfifd'!] y.al (pavsgd ydyovtv exdorr} xwv firjxgo- nostro Codice ubique directo noo recte iguorabitur.
nchtov fi xui xwv dXxatv jioXscov. XQ^vov ydo avxvov 40
iitlSofXoS txti&tv xai xov rjfiextgov xaiSixo Tiavxa%ooi ntf^p^evToe ovx av tixbuvs _ dyvoolxo.
2 TrjV di irioav xijv vetoxdx^v, ijxis iv xali fitxa xbv
2 Alteratn vero novellam, quae intcr constitutiones
xaiSixa tiaxn^tat xeZxai, xijv 0Qlt,ovaav xb xols naiai
post Codicem posita est, decerneQtem quod filiis
cap. Jpr. (r.Zsqq.) argumentum notatur 'Poit. 14,18 vX vtaqa \V'
menta facientes et instituentes legem violare videantur. Sed ut res etiam certius dcclaretur, sancimus,
ti scribalur talis lex, ut illa post mcnses duos temporis ei dati^ valeat et in vsu sit sive in hac felici urbe
siu in provinciis, cum post iiisinuationcm hoc tempns sufjiciat ad eatn onuiibus mani/esiam reddendam, ut et iabelliones vim eius cognoscant et subdili eandem intellegant legemque servent. lla enitn nulli
omnino excusulio erit quominus nostram lcgem custodiut. Heque enim defunclorum voluulnles subverti
volumus, immo omnibus modis operam damus ut ratae sint. liarn quid accusemus eos qui nromulgationem nostrarum constitutionum ignorarunt, etsi forle paulo post scriplam legem, qnae quidcm eiiamium
ignoraretur, testamenta confecla sint, ac proptcrea ipsi in teslamenlis aut nomina herednm non scripserint
propria manu aut quadranlcm tantum nec vero trimlem filio reliquerint, dum conlingeret legem vel non
1 latam tsse vel quamvis lalam quia nondum proposita csset, iure ignorari.
Jdcirco etiam usque adeo,
quainquam iam anliqua est constitutio et in libro conslilntionum qui a nobis cognomen habet posila, qnae
projiria manu nomen heredis scribi iussit, tamen mnlli contra vim eius testati sunt, cum ignorarcnt eam
lalnm esse; et usque adhuc talia quaedam neglecla nuntiantur nostrae potestati, nosque omnibns, qui
guitl cius generis pclierunt, veniam titique dediftMS, quoniam nondwn manifestas esse faclas eas contlitutioncs contigisscl, sacrasque de his fecimus sanctiones iustam its vemam largientes. Ne igitur de his
cotiilie molestia a/ficiamur et sanctiones scribere compeUamur, proplerea sancimus, sicut dictnm est, ut
antif/uinr illa lex in lustiniano Codice posita valeat hic quidem ex eo tempore qno publicata
esl,in
jiroviuciis vero ex quo transmissa et manifcsta facta est unicuique ex metropolibus reliquisve civitaiibiis. Nam tcmpore longo inde exacto ac nostro Codtce in omnes partes rnisso non recte tgnorabitur.
2 Allera vero novissima, quae inler constitutiona post Codicem editus posiia est, quae definit id quod
om. LDs\ 2 Sxi om. LB \ 6 noXeoit]
invTrt( add. Be \ 7 roti %obvov tovxov L Q 9 uav
Snvtvvrury 3 / 1 11 vo/tov tpvXaxxeiv MB\ yvXaaaia9ai vofiof L j 19 rj] aut etiam s 8 24 fflrj om. c II
Zb ahtiut&a Zachariae] aixovfit&a 31 (anoifie&a vulg.)$
3* tuaiixa A/ g 41 ixti&ev om. S

1 priuari R \ 1 declararetur R (| 4 eis F || tempore

" ' 6 inBinuatione F|J 7 manifeste RV\ 10 custodiat
vulg. | 15 *pruecesserint R V dccesserint vulg. g 16 >oripserunt ed.pr. |l 17 ctium om. Rx || unciis Rx ( 18 reliquerint vtdg.] reliquerunt (relinqucrunt V) libri |j filtis R j|
19 contingit (contingit aut positam bis scr.) IV g eo V
valg.\ ex co RT H 26 uirtutea Rx | 27 latio|om (sic) V II
talia /* in rns. fl 28 poteslatis Rx | 29 dctlemus V* |
30 manifestasse cueniunt V\ 31 fonnam Rl J iuxtain V|j
largientcs uenientea ueniam Ra Q 38 oiuitate om. V

Nov. LXVI 1

342

xaxaXtunavofievov xgaxslv int re rrjs siSai/xovo? rav-

DT PACTAE NOVAE

relinquatur, valere et in hac felicissima civitate et

XTJS noAews ev te xals inaQxlais ftexa Svo firjvae TT?S

in provinciis post duos mcnses insinuationis, sicuti

ifttpaviascos, xa&aTiep sinovres e<p&qjuev Sion yevopraediximus: eo quod tactis a nobis uniformibas confidviov rjfiiv iaozvncav SiaxdJ-ecov negi xov /uxgov xrji
stitutiouibus de mensura institutionis filiorum, alia
ivataaemi xc5v nniSoiv^ xfje^ ftiv xf} 'ElXrtviov ycovi} 5 quidem Graecorum lingua conscripta propter rmiUitu-

yeygapfttvTjs Sia xb xtj> nX^&et xaxdXXrjXov, xijs Si diuis frequentiam, alia vero latina, quae etiam tirmi
tfi 'Piofiaimv rpiEQ laxl xal xvQiiornxTj Stix xb TJJS JIO- sima propter reipublicaefiguramest, illa quidem k
lizeiai ff^r/^n, r) fiif xaXnvSas MnQrias i'%et, yga- lendarum Martiarum habet conscriptionis tunc diero,
yiloa ftiv xoxe, OVX ifupavta&eZoa di TTjvixavra ev&ve, non autem insinuata tuac, alia vero Latina voce conTJ Se TTJ 'Pioftaitov tpcovfi yeygapfi&t] ngbe 2o)&uu>vxa. 10 scripta ad Solotnonem gloriosissimum apud Afros sa-

xbv ivSoJ-uTaxov rcav iv "j4<pgois UgcHv ijyovfievov crorum praesuJem tunc praetoriorum kalendas Apri
itgaixtogiwv y.a).av8aS idngiXXiaS Tigosysyga/tfievas
3 fyei' SilmEo oiSi r\ xy 'E/.h'tSi. (ptovfi ygnfsiaa
3 quia neque Graeca lingiia conscripta mox palam
yiyove nttQaxni]u.a. xarafavrje, i'a>s xai 'TJ rfj 'Pta- facta est et directa, denique etiam quae hic

fiaicjv avvre&slaa yXaixxi) ytyovi z xni i^enifi(pd'r], 15 ad gloriosos praeiectos sacrorum nostrorum praetoSi xai rj jrpos xovs ivrai&a ivSot-ora-tove in~ riorum scripta est, id est Graeca, Maio mense invi rcov ieQtov ijucHv nQnntoQtcov ysygaft/utvTi (tpa- sinuata est in eadem sede atque directa. Ideoque
T} xr\v 'EX?.ijviSu) xara rbv Maiov ur\va Ivtcpasancimus oportere eius legislationem quae de menrj re rco avrwv SixaarrjQiio xai igeneuipfrr]. 0esura institutionis filiorum eloquitur valere hic quiani^oftev toivw Selv tTjV avtfjs vofiod-eoiar xijv negi 20 dem ex kalondis tunc Maiis, ut duos menses ei scrxol fiixgov xr*s ivaxaattoi xutv naiScov 8iaXsyofie'tT;i> vemus, iu provinciis autem ex quo haec palam facta
ygaxelv ivxav&a ftev ano xtSv xoxe xa?.avSd>v Mcittov, est, etiam ibi duobus mensibua post insinuationem
ira xtfv Sifiqvov avxfi <pvXd!-u)fiet>, iv Se 8TJ xaTs servandis. Si vero- nondum hacteous in omnibus
inaoxiats d^ oxov yiyovsv avxrj xnxa<pavi]i, xnxeloe
provinciis destinata est, velociter et eam et alias
xris Stftijvov fiexa XTJV Iptpaviotv <pvXaxxouiiT}. ei Si 25 quae torte noa missae sunt adhuc aut etiam postea
ovnta xai vvv iv naaais xalg inagxi"^ i^ercifxtpd^r], comitante deo a nobis facieudas mitti nuuc Yel mit-

ozi xaxiaxa avxrjy xe xni xas aXXui, aintQ 'lawi ovx tentlas esse, quatenus nostrae constitutiones in mrtroi^eni^if&^anv i'r* fj xnv vaxegov rjyov/itvov &eov nng' politanis civitatibus fiant vel faciendae siut maniriiitav^ xed-elev, ixneftf&rp/ai xe xni ixntfineo&ai,
festae; provinciarum vero praesides ipsos mittere
itp' (t> xe TS rj/uETtoue Siaxd&is Iv xaTe fiTjxgoTtoXeot 30 eas et missuros esse per omucs. civitates sub unaXCJV i&viav ysvia&at xe xai ytveofrai xaxatpavsis'
quaque provincia constitutas, ut Dullus dc cetero

Toiig Si xtDv inagxidiv rjyovfiivovs avxove arclXnt xa

occasionem sumat cuiuslibet ignorationia.

avxns xai axtXXeiv iv ndoait xals noXeGi xale ia?

sxaoxTi inagxiq xexayuevats, atsxe fiTjSiva xb Xomov
4 7tgofaait,a9-ai firjoeftiav uyvotav. '2s x6 ye nng- 35 4 Unde praeteritum omne iustam habet veniam, T&pxTi*os tlnav Sixniav sxet avyyviuurjv, xni xgnxclxcooav
Jeanfque defunctorum dispositiones, vel 8i nuper

ai ia>v xtUvxi,aavx(av SmtvTituatit, xnv ei ivayxos factae sint, sicut eas illi tecerunt, vel si secundum
yeyovaot, xa&dneg avraS ixeivot 71 enoirjfxat, xav ei prius tenentetn legislationem litteris propriis DOA
xrtTrt xip> jiQoiignv xgaxovanv voftod^taiav ygd/maatv scripscruut heredum appellationes aut testibus eas
oixeiois ovx iygayav xas xcov *Xrtgov6fia>v ngosqyo' 40 non feceruat maaiiestas aut tres uncias et non amgias r\ xots fJdQjvaiv avrovs ovx inoiTjaavro xuxatpn.'

viis, % xgtoiyxtov AXX' ov nXelov xaxakXoinnoi xols

4 svmmam notat Anonymus Bodleianus ap. Zachariae 'AvexS. p. 213 ubi citatur vsagi '.
liberis relinquendum est, valeat et in hac felici urbe et in provindis post duos menses insinuationis,
sicuti antea diximns, quoniam. cum duo exempla conslilutionum de modo insUtutionis Uberorum a nobis
facla sinl, alternm Graecorum lingna conscripinm propler idoneas multitudini raliones, allerum Romanorum, qiiuil quidem vel maximi momenli esl propler reipublicae formam, alterum quidem kalendas Marlias
habel, utpole scriptum eo tempore nec vero timc slatim publicatum, altepim vero Romanorum iingua
scripium ad Salomonem gloriosissimum praefectum sacro in Africa praetorio kalendas Apriles adscripias
3 nabel: unde ne illud quidem quo.d Graeca lingua conscriplum esl, statim manifeslum factum est, donec
etiam Romanorum lingua compositum exemplar et confectum est et emissum: certe illud ad gloriosissimos
gui hic sunt praefeclos sacro nostro praetorio scriptum [Graecum dicimus) mense Maio et publicalum i*
utdicio eorum el einissum est. liaquc sancnniis, ut eius legis praecepta, quae de modo institutionis liberorum agunt, valeant hic quidetn inde a kalendis illis Maiis, ul duorum mensium spatium iis servemus, in
provinciis aulem ex quo illa manifesta facla est, servato ibi quoque duorum mensium spatio post
sinuulionem. Quodsi ne nunc guidem in omnibus provinciis cmissa est, quam celerrime et ipsa et cticrat,
quae fortassc nondum emissae sunt, vel si quae postea quoque deo duce a riobis ferantur, ct emitlantur
et usque emiltendue curentur, quo nostrae constttutiones in metropolibus gentium et sint et fianl manifesiae; provinciarum vero praesides tpsi ct miltant eas et usque miltendas curent per omnes urbes i*
4 singitlis provinciis constilutas: ut in poslerum nemo ullam tgnorantiam praelexat. Nam quae praeterila sunl omnia iitstam hubent veniam, valeantque defunctorum disposilibnes, licet nuper faciae sint.
quemadmodum eas illi (eccrunt, eliamsi secundurn teges quae olim valuerunl propria tnanu non scripstriiit heredum nomina sive testibus eos non feccrinl manifestos, aut si quadrantem nec amplius liberis reli9 ei'&vs om. sr || 12 itgosyeygrtftpevas xtl om. c Q
16 *inat(>xove M || 22 TOXB Alg] ngo *' coni. Znchariae
non re.ctt || 28 *xat>] xal M || 33 i<p'] sub (i. e. v<f"i) C ||
37 {vayxoi dedi ex 5] iv aoxzi M | 41 avrove] eas (1. e.
avxat) g, non male (cf. tamen Cod. 6,23,29 l) (| 42 xcus M

vulg. D *8acrum /ifcri [| 11 *kalendis aprilis Vvulij. kalendi*

aprilibusiZ | 13 qaia neqac Rl\ quia1 neque uero V qau

est tuno RT*, om. Tl | 10 solonem Rl talomonem R*

tres F

uero oeqae R*vulg. \ 14 facta om.R g lacunam non

tant libri; tupplendum ftre doneo etiam Latina cotnposita lingua facta eatj etiam quae hic] quao etiam (etua
del. m. 1) bic | hio V | 15 gloriosissimos vulg. | 16 id et)
idem R \ graeca R%V] lingua add. R* vulg. | 17 idcu
1
2 sicot V\ 3 nifonni F \ 4 aliam alibri \ 5 linguam vulg. | 18 eiuBl legislationcm oportcre R \ 19 heo K1 \
V\ conseriptam /tWfl multitudtn** V multitudinis1ex 20 tano om. R g madiis RT (| 23 mundura V | 25 auttr.
postea etiam V | 26 comtnitante iJ | 27 nostra* libri f
raultitudines
cnrr. F* y 6 aliam libri Q uero] non R J latinam RlVT\ 7figuraR \ 9 non] nouaRVT* | tuno F) 30 missurus Rl | 37 sint RV~\ sunt vulg. \ 40 aatc

343

Nov. LXVl i

ov yaQ avazoeTrefffrai, xa&nneQ etTtovrss plius reliquerunt filiis. Non enim infringi Bicuti
v, xae xwv reXtvxcovTcov povX6fie&a Siaivncopraediximus defunctorum volumus dispositiones, sed
, uXXa xai xvQine ravrus Sia nnvriov anocpaivo- et ratas eas per omnia declaramus, ut vel si proximc
*.'. WSTE xuv ei ovvtyyve iyQnfrjaav ai fiia&tjxat scripta sunt testamenta post positionem legis, nonutia irp> &eoiv xov vofiov, OVTKO Si exvxov ai dia- 5 dum vero contigerat constitutiones factas innotuisse,
td^eis yevousvat xazatpavsZe, ini^rjadvtcnv 8e laeos et superviventibus forte testatoribus non suut muHOV StafrefievcDv oix rjfieitpd^rjaav, fxereraxrav xai ov- tata, maueant etiam sic institutiones quae ab initio
xo)i ai dvcxdaets ai xrjv a^xhv xarn TOVS rore yavssccundum tunc certas extantes factae sunt leges
fcis ovras ytvofievm vouovs rijv oixeinv i<s%vv eypv- propriam virtutera habentes, et iion accusaudae eo
y
ciu, xal ovx tyxalovfievai Swri xa& Sv inefiiovv 10 quod terapore quo supervixerunt illi eas uon mutaxguvov ixth'01 Tftiiras ovx rj//ery>av. oi yao navra
verunt. Non euim omnia sunt in nobis nec semper
iatlv ff' rjfuv ovdi aei itai xaiobs yivsrai Sia&rjxqs, quibusdam tcmpus tit testandi, reponte plerumque
aifvidwv re uoXlaxis iniaaiv av&ownois teXevxai
incidunt hominibus mortes testandi eis potestatem
T?,1 TOV Stafrea&ai rovrovs ej-ovoias utfatoovfievat.
auferentes. Quamobrem ab initio factum recte eo
uue ib / a(>xi]S yevof/erov ugfrws dx tov ftij dfiet-15 quod non fuerit mutatum non arbitramur postea
yfrrjvai ngoirjKsiv ov% rjyovfte&a VOTEQOV iXarrovad^ai
mutari aut aliquo moilo infringi, sed inimutilatam
xafr' oiwvv tj avajQenea&iu, aXX' iv dyoayeT fiirsiv,
manere quae tunc placuit testatori senteutiam vari;t toxe na^aardaTj rco SiaOsfidvcp yviofir,? ioxvgas
lideque servari. Erit namque absurdum, ut quod
Stauetoiiaije. eirj yag av x<av dxonatv x'o yevoftevov
factum est recte ex eo quod tunc non erat factum
iwttuit ix xov ftrj ysyovoxos vaxtiiov uvaxQbTWOfrai. 20 postea mutetur.
,
o IvvtXbmas xoivw cineXv Xn^avixtaoav oL nalSes
5 Collective igitur dicendum percipiant filii relictas
io KaxaleJ.siuuirof avxols, ti ovxia xvxot, nnoa xcov sibi, si ita contigerit, a patribus tres uucias ex
flaTtouJv iQiovyy.ior ix. xu>v'ovxa> yevoftivo>v Sm&rj- testamentis ita tactis aut aute legis positionem aut
y.h)v f: Tiou xifi xoi vlfiov &t'asco?, r\ ftsxa xip' &e'aiv posi positioncm legis, antequam haec tamen apud
TOV vofiov TIOIV S/j xovxov 7t(tQa Tole aQxovoiv iu- 25 iudices innotesceret. Si vero adiectum sit testamenfarrj xaiaaxrjyai. ei Si xai TiQoixiovto xnls Sta&rj' tis, oportere quod reliqnum est eis impleri secuiiuum
xmi xb xofivai xo Xzlziov avxols avanXtj^co&fjvm nQot quod tunc legibus debebatur, hoc percipiendum seio liiiB xaja xovs roftovs eTiocpsiXofttvov, xovxo Xnfi- cundum antiquas legRS, ut si deest tribus unciis,
fluvtafrttt xara xoin; nnXmovs vbftovs, disxe aineo secuiidum illud supplemeutum fiat et nou in quadriiXXtinu T tijJ xqiovyxiio, eis iy.slvo xijv dvrni).rtQu>aiv 30 uncio, quod postea quidem saucitum est, nondum
yivio&ni, aXV ovx eis xb XExqaovyxiov, xb VOXCQOV tainen tllnc agiiitum.
fiiv vouofrtXTjfrkv, ovnio ye fxrjy xuxe yvtoa&tv.
(EniXoyos.y Tjnolvw nngaaxavxn tjulv xal Sin
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis et per
toide rov ittiov SrjXovfjeva vo/iov 8ui xTjgvy/idxiov oi- banc sacram declarata sunt legem, praeceptis proxtia/v T) arj vnEQoxr, nixai niuTjoaxej tpaisga xols xe35priis tua eminentia omnibus faciat mauitesta et qui
ini xrti fitydXtjS xaWtqs noXews xoii xs Z^aifrev, OTHOS in hac maxima civitate et qui foris inhabitant, qua annoi ytroixo aaijjj ra jtap' rjutav ini xfj ndvxiov
tenus omnibus tiant palam quae a nobts pro ouinium
aocfakuq to/iofrtxrjO-ivxa. Dat. k. Mai. CP*. imp. dn.
cautela sancita sunt.
Dat. kal. Maias Constautinolustiuiani pp. Aug. aun. XII., lohanne v. c. cons.
poli imp. dn. Iustiniani pp. Aug anuo XII. lohanne
[a. 53SJ v. c. cous.
querint. Neque enim subverti volumus defunctorum voluntates, sicuti modo diximus, sed potius per
omnia ratas eus oslendimus. Ilaque quamvis proxime post legem latam teslamenta scripla stnt necdum
vero conslilulio/ws tnauifcstas fieri conligerit, nec superslitibus forte lestatoribus mulalae sint, maneant
sic quoque institutioues, quae ab inilio secundum leges tum notas factae sunt, propriamgue vim habeant
neve arguantur, quoniam quo tempore iUi superstiles fuerunt eas non mulaverint. Neque etiim omnia
yenes nos sunl nec sempcr cuique tempus est testandi; ac saepe rcpenle mors homines opprimit eoque
lesiamU facultute privat. Jtaquc quod ab initio recte factum esi, inde quod non mutatum est, nullo pacto
putamus postea imminnendum vel everlendum esse, secl^ incorruptum manere, ut quae tum lestatori placuit
toluntiisfirmapermaneat. Absurdum ettim fuerit, si id quod recte factum est ex eo quod [aclum non est
5 postea evertalur.
Ut igitur rem oratione complectamitr, accipiant liberi reliclum sibi, si ita con~
tiugal, a parentilms quadranlem ex testamentis ita faciis sive ante legem latam, sive post tatam legtm
pnusqnam cadevi apud magislralus innotuerit. Si vero testamcntis adiectum sil, ut quod deesl ipsis suppleatur ad qnantitalem tum secundum legcs debilam, id accxpiatur secundum velercs leges, ita ut, si quid detsi quadranti usque ad illum snpplemenlutn fiat nec vero usque ad Irienlcm, quod postea quiaem lege
sancUum est, tum lamen nondum eral cognitum.
Epilogus.
(Juae igitur nnbis placuernnt et per hanc sacram legem declarantur, per edicta propria
tua snblimiias omnibus facial manifesta lam qui i:i liac magna urbe quam qui extra eam sunt, ut vmnibus pulum fiant quae a nobis propter omnium securitatem sancita sunt.
16 ngoif,xEiv otn. s || 17 xad"' oxiovv fj] aut aliquo
5 innotuissct Va |] 8 lcgcra Ra | 9 habere et non acaodo ( | 20 ix xov ftrj ysyovoxos] es co quod tunc non cusandas libri, corr. vulg. || 10 non] n V1 j| 12 fit V\ sit
mt factum s ti 38 k. Mai. /? Ath.) firjvi ftatip Theod. || RT || repente] et repente vulg. || 13 morte V% || 10 mutiimp. lustiniano pp. agu annu. XII. M{cf. s), ftaotXeias latam V || 17 uallideque R U 20 mittetur Rl || 21 perciInatiptnftni xb tfi' Ath., Ixei */3' T>js finoiXt.iniTheod.\\ piatur R || relictas vulp.] relicta /i6ri |j 23 positio V1
l'J lohann. uc. conss. M {g) inareia 'Itodvrov Theod.) 25 innotescerent R2 || 27 dcbeatur F | 28 antiquitas R
utta xiflt vTiaxilav Iwdwov Ath {subscr. dat. cons. si| si quid vulp. || 29 illas vulg. !) supplentum V Q 30 non
Iobancia (lUoannt-in *)
dum HT\ non V \ 31 agnitum (ugmium e Vtt) Vvulg.]
cognitum RT || 38 sancta V1 0 subscriptionem dedimus
ex Bamb. I |j Constantinopolim domnus Iustin. Bam . I fl
lohanni Banb. 1

344-

Nov. LXVII pr. 1

EZ

UT NULLUS FABRICET

LXVII. Auth.LXIX.Coll.Vtit. 17

DEPI TOY MHAENA KTIZEIN EYKTHPION

R' UT NULLTJS FABRICET ORATORII DOMUM
OIKON X&PI2 TNflMH2 TOY EIII2K0I10Y,
PRAETER VOLUNTATEM EPISCOPl, ET UT
KAI IIEPI TOY AO0PI2AI DPOTEPON TA
DEPUTET PRIUS QUAE CIRCA DILIGENTIAM
DEPI THN EniMEAEIAN KAI KATA2TA2IN 5 ET STATUM FABRICATI ORATORII SUFFITOY KTIZOMENOY EYKTHPIOY. K.AI IIEPI CIANT. ET UT EPISCOPI NON DESINT SUIS
TOY T 0 Y 2 EIlI2K0n0Y2 MH ADOAIMUAECCLESIIS. ET DE ALIENATIONE ECCLESIASTICARUM IMMOBILIUM RERDM fy
NE20AI TN UlSiN EKKAH2U2N. KAI IIEPI
EKUOIH2E422 EKKAH2IA2TIKSN
AKlNHTfiN HPArMATflN.
10
'O avxbe (JaatXsuS Mrjva xq> dyioixdxco xai fiaxagtatImp. Iustinianus Aug. Menae arcbiepiscopo
xdxco vlxovfiei'i>cu> ag/jBntaxonut xai nuxgidgxy.
Constantinopolis.
(Ilgooifitov.)
Kai xa nsgl ra/v dytcordxav 4x( P r a e f a t i o . ) Ea quae de sanctissimis ecclesiis
nanov noXXdie izegiXapbvrss vofiots ixt xai irigov
sunt multis comprebeadentes legibus adbuc etiam
a Ttgbe xns dvaxvxpdaas xtov vnofriaeiav xai 15 alia egemus ad exorta negotia et rursus emergentia
ivawuoftivat dgxovvxos. nolXoi yag ovo/uajos
sufficicnte. Plurimi namque nominis causa ad opus
evExtv ngos noirjaiv dyicaxdxcov ixxXtjouiiv og/uaiaiv, sanctarum ecclesiarum accedunt, deinde eas aedielxa xavxas oixoSofirjadfievoi oixiri <pgovx(Sa xi&ev
ficantes nequaquam curam ponunt ut expensas quoxat roii xai Sandvrjv avxals d<pogiani ngenovanv es que ei deponant deceutes et ad iuminaria et ad obxs ).v%voxoiiav ts xs xip> xcav ngoseSgevovxoiv dno- 20 servantium alimenta et ad sacrum ministerium, sed
xQOfijv xai xr\v hnav Xstxovgyiav, dfoa xaxaXifmddeserunt eas in nudis aediticiis constitutas et aut
rovotv avzds iv yvftroie ouoa* oixoSounuaai xai TJ destrueadas aut omai sacro ministerio defraudacdas.
xaxaXvofxivai f\ ndaqt Ugat Xetxovgylas iaxegTjfiivas.
CAPOT I.
lolwv ngo ndvxtov ftiv ixelvo yivz~
Sancimus igitur prae omnibus quidem iilud fieri,
6>UB ftqSevl Ttnggr^ainv shai firjxe /wvaaoijgiov25et
nulli licentiam esse neque monasterium neque
ixxXrjninv ftrjxe evxxrjgiov olxov (ig%eaitai oi- ecclesiam neque orationiB domum incipere aediticare,
xoiioftelv, ngiv av b xrfi noXecas &EOftXiaxaTos inlantequam civitatis deo amabilis episcopus orationem
cxonos nugayevofievos evzqv re iv x<$ xoncp noirf
in Joco faciat et crucem figat publicum ibi procesaaixo xai axavgbv ni&ano Srjuoaiav ixslae TZQOUSOV sum faciens et causam manifestam omnibus Btatuens.
jzotTjodfieros xai xb ngayfia <pavegbv anaai xaxuaxfi' 30

Nov. LXVII (AutfienL LXIX = Coll. V tit. 17: gloss.) Graece extat in M, cap. 1. 2 cum prooemxo et epilogo in L
eademque omisxo epilogo decurtata in Iohannis Scholastici collectione LXXXVll
capitulorum 27 (inde in appendiet
Nomocanonis L titulorum cap. eccl. 17). EpiL Theod. 67, Atkan. 1, 7 (inde ColL const eccl. III, 1, *). lulian.
const, LXI.
LXVII.
UT ORATORIUM NEMO AEDIFICET PRAETER
VOLVNTATEM EPISCOPI,
ET VT PRWS
DEFINIAT EA QVAE PERTiflENT
AD CURAM ET STATUM ORATORII AEDIFICANDI. ET
EPISCOPI ISE BESIA/T SUIS ECCLESJIS. ET DE ALIENATIOJSE
ECCLESlASTlCARVM
RERUM
IMMOBILWM.
Idctn Augustits Menae sanctissimo et beatissimo arcliiepiscopo universali et patriarchae
Praefatio.
Cum quae ad sanctissimas ecclesias pertinent multis lcgibus complexi simus, etiam
alia egcmus quae ad etnergentes catisas ac denuo renascentes suppedilet. filutti enim nomhtis gratia ad
sanctissimas ecclesias conaendas festinant, deinde iisdcm. aedificalis non amplius curam adhibent ut etiam
impensas idoneas iis adsignent et ad' luminaria acccndenda et ad alimoniam eorum qui circa eas versantnr
et ad sacrum minislerium, sed relinquunt eas in nudis aedificiis constantes et aut dtstruendas aut omni
sacro ministerio privatas.
I. Sancimus igitur ante omnia illud fieri, ut nemini liceat ncque monasterium neque ecclesiam
neque oratorium acdificare inctpere, antequam deo carissimus ciyitalis episcopus praesens et vota in loco
fecerit et crucem fixeril publice ibi proccdens alque rem omnibus manifestam fecerit. Dlutli enim ora1 rubr. IJtgl xav xxitpvxav rixx^gta, xal itsgi xov fj
ftrt8 M L {app. Nomoe.) | 26 olxoy om. L \
UTJ djroXifindveafrcu xobe iniaxonovs xav ixxXrjaicbv, 28 itagayevoftBvos) yevufttvos app.Nomoc, om.el noirantxo M\ noifjaoixo L Coll. 87 cap. \ 29rciji^uToML
xal negi lxnotrtaea>i ixxXriOinoxtxiov dxtVTjxtav jtguypdxoiv Theod. |) 3 olxov om. Coll. 87 mp. || yvciftrjs om. app. Nomoc.] nrjotxo ColU 87 cap. | ngvoSov h Coll. S*
Ath. || Imoxbnov xal negl (negi om. M) xov 10 ngay- cap.] TigoaoSov M, app. Nomoc. g 30 *xataairictu (td
udxatv MLs\ imoxoTtov xai xa egrjs Ath. Imaxonov, xaxaaxqaat)] xaxaartjffot (xaraaxt;asi Coll. 87 eap. r. /-,
xai vnots xgtj rbv xxitpvxa ngovorjana&ai. Coll. 87 cap. app. Nomoc.) libri statuens (i. e. xaxaexrtaas1) e tt hl
c.205
imffxoTiov, xal ei fir\ ngbxtgov xa eit Xvxvoxntav xal
<fi)jjxaXiav xal dnoxgotprjv xd>v nQoteSgivovxcjv axTjGTj
\$q. R: LXVIII F J 2 domum V\ domos RT\3 u<yindex Coll. 87 cap., npp. Nomoc. | 11 xu) 12 Ttaxgtftgxrj)
%
xio ayiandxfp dgxt*nioxo7tty Coll. 87 cap. [verba dgxism- luntate V\ 5 Btatuta K ' | fabricatio R fabricationis Y\
a
R T] suas ecclesias non de*
axbnvf xai om. M ) Q 13 Kai xa negl xdJv] ITegi xaiv 6 non desint suia ecclcsiis
X X
Thfod. 0 ayicovAlh., Coli 87 cap. v. /. || 14 /x* re xal L B ainant F | 8 mobilium R V | 11 mcne R\ menne VT\
txegov Coll. 87 cap. v. /. || 16 aQxovvxes Coll. 87 cap. f 12a constantinopolim RV\ 15 emergentia] ei emer^tnti
V fl 16 ad] non ad RVal. R 17 edifficantca V [,i $k
17 ivexn Coll. 87 cap. v.L || dytarrdx&v] rtov ayttuxd|| 19 deponant om. Rl | decedcnte R \ obseruanttov upp. Nomoc. j| 18 xavxa M H olxoSofXTjaavxts Colf. 87saepitiM)
2
cap, v. / |1 22 ovoav L \ 23 dndotje app. Nomoc. || dnt' dum V i 20 misterium R | 21 aut et destruenta <at
axtgrjfiivae Coll. 87 cap. v. l. H 25 ftqSevi] fir,8i npp. omninol Vj 22 fraudandas V Q 24 prae1 omnibu] prioriNomoc. | py** 26 prjxt /"JT Coll. 87 cap.] fuj8i bus R || 29 et oausam] aut causam V

ORATORII DOMUM

345

Nov. LXVH 13

etu. noXXoi ygyag imoSvofisvot

xn%tiv
Srjd-ev
eixrt]Multi enim simulantes fabricare qquasi orationis dof
%
j
is oixove rae
e i iavTuiv
i
&Qjioo
fr
raos
suis medentur
medentur langoribus,
langoribus noa
n o a orthodoxarurn
orthodoxarurn
oiws
&Qajievovoi oos
vooovs, ioix op
raos suis
ooiaw xxXrloiu>i> xiiatai yivofieiot d/da. amqXaitov ecclesiarum aedificatores facti, sed speluncarum illiaxinav.
citarum.
CAPUT II.
"Eixetra pr\ aXlfo? avrbv Ixxltjoiav x viov oixoSo- 5 Deinde non aliter quempiam ecclesiam ex novo
uv, noiv Sv diaJLExd-eirj jrpos zitv 9to<piXio-zaxov aediticare, priusquam loquatur ad deo amabiloni epinioxonov xai opiosie ib ptTgov vjit.o aipoQi^ti nQoi scopum et deiiniat mensuram quam deputat et ad
* irjy kvxvoxntav xai irp> IIQCLV XswovQyinv xai trp> luminaria et ad sacrum ministerium et ad incorrumfry rov oixov avvTqfrrjoiv xal irtv rutv nooipendam domus custodiam et observantium alimenta:
y anoT^ofrjv xai iinso uvTaoxtoi ixtvlOet si Bufticienter habere videatur, faciat prius dot, noieiafrat avxbv Ttputeoov Hayeav ia>%> dipopi- uationem eorum quae futura sunt dcputari, et ita
fitllovtwv ovra) T TOP olxov oixoSoftelv. ei domus aedificetur. Si autem non sufticiat quidem
f
ye aix oQxotrj ftiv TC 7iu6e toiro, ovofiaros
aliquis ad hoc, nomen vero forte habere desiderans,
ie taoi? im&ufiwv tov x*i avrhs xxiatrjs ixxlqains
quo et ipse fabricator ecclesiae vocetur, vult aliquid
Kcdtlafrai flMoiro T* xoiovto nQu$at, nolXai xal ivlbt&le facere, multae et in bac regia civitate et in
lairrj tp paaiJj-vovog noket xal iv lals dnagxiaie ix- proviuciis ecclesiae sunt, in quibus compctenti quivlrta'iai tvyxavovot ibv nQoe^y.ovra /tiv XatTovQyov- dem administratur modo, periculum vero ruinae pautvni TQUTIOV, xivHweLovaai Ss xaraneaeiv vnb na- tiuntur per vetustatcm aut etiam parvae constitutae
fawTTjroi, fj xvi ofiiy.oni xafrsoraiocu xal axoofioxeQai et inordinatae secundum desiderium borum qui eis
naok xip/ imSvfiiav*TIOV lavxous lyytioovtnaiv, xai 20 dcputati sunt: licebit ei uuam talium ecclesiarum
i^iara^ auno /nnv twv roiouxiov ixxXrjoieov ano).aaccipicnti hanc aediticare; et hic voluntate deo
fuvxi xavxt]v oixoBofirjondd^tn, xavxavfra yvrifir] rou amabilis orthodoxorum episcopi res agenda est. Sic
5io<fi)x>bs rtov oy&odoSiov imaxonov xov nQayftaros
euim poterit et sacrae donms fabricator vocari et
ytvo/tirov. ovxto yno eoxni avxt^ xnl isnov vXxov xxi- nihil de suo superexpendere, deputatis iam circa
9xi\v xlqfriivai xai ftr/Hv oixofrev nvoiSnnnv?;aai, 25 haec expensis oblatis ab eis qui ctiam prius bas
Tfin' l* U&ovs atpiOQidftivfav f)Srj ntgi rovxo Sanavijexpendebant.
liaxav iniSiSouevaff naoa tiiiv xai nqoxB^ov tavxa

CAPUT m.
Kaxelvu yt ftip> &t<snCC,oftev, aisrs xaxn rbv rjSrj
Illud quoque sancimus, quatenus secunduin iam a
nap' rjfiiov ipoixrjanvxa vo/nov IOVS 0~eofiXeaxaxt>ve 30 nobis prolatam legcm deo amabiles episcopi in suis
imaxonovs rais iavxujv ixxXrjaiats nQosxaoxeotiv, xal ecclesiis maneant, et noQ relinquant quidem eas,
ftij xaxaXifiTtiivtw fiev nvrae, XQOVOV Si noXvv ivtempus vero multum bic morentur et cogant per
Tott^a Sux-tQifiuv xai avayxa^eiv IOVS xata %a>(>av
cap. II summarium habet Nomoc. XlV tiL 3, 14, cap. III summarium id. 8, 2.
toria scjlicet aedificanda suscepturi sua mala curant, dum non orthodoxarum ecclesiarum, sed speluncarum illititarwn aedificatores fiunt.
II. Deinde ne is aliter ecclesiam novam acdificet, priusquam cum deo carissimo episcopo locutus
sit atque tnodum dcfbricrit, quantum et ad Iwninana acccndcnda et ad sacrum minislerium et ad domum
tarlum tectam coiiservandam el ad corxnn gui ibi versantur alimoniam adsignet; et siquidcm abtindc
tufficere videalur, prius donalioncm Jaciat eorum quae adsignanda sunt ita/jue domum aedificet. Si quis
vtro ad hoc non sufficiat, sed forlasse nomcn sectaturus, ut ipse quoque conditor ecclesiac vocetur, tale
quid apcre velit, mullae sunl et in hac regia urbe et in provinciis ecclesiac, quue quamquam idoneo modo
administrantur, pcriculum tarnen est ne j>rae vetuslule collabantur, vel eliam quae parvae sint ac minus
ornatne quam desiderant qui in iis mimstrant, ac liccbit ei unam cx eiusmodi ecclesiis sumere eamqm
exaedificare, ut tamen hic quoqnc sccundum coiisilium deo cari orthodoxorum episcopi res peragaiur.
Ita enim obtinget ei ut et sacrae domiis condilor appellelur et nihil de suo insupcr erogel, cxun expensae
de more iam ad eam rem adsignaiae ab iis praeslenlur qui etiam prius eas subministrabant.
III. Verum illud quoque sancimus, ul secundum legem a nobis iam editam deo carissimi episcopi
in suis cccksiis pcrmaneant, neve eas deserant et mullum lemporis hic morentur coganlque oecovv. 20 TXctQa iy%siQoitrxav Call. 87 cap. |J napn] sccun1 itoiXoi 4 UTOTICOV om. Coll. 87 cap. | 2 &
dum (i.e.xaru) e H ruty) tnli Ll l xavxait] avTnis L ||
ntioovoi L \ vo/wve La fl 5 "Enetxn] Kal Coll. 87 cap.
21 niVr La || fiiav rovratv ixxXqaCay app. Nomoc. \
nitov ML] rtva Coll. 87 cap., e 8 viov fifg] viae
Coli 87 cnp, || 6 JIQbe rbv -frtcxpiXioxaxov iniaxonov 22 rov T d~eofiXovs L rov fteowilcaxarov Coll. Slcap. ||
\a^iunlaxonov M) MLs] ra intaxonto Coll. 87 rap. 23 IOV jiQnyunTOS 28 x^Q^yovvxiov om. Coll. 87 cnp. |j
ixm rfjt TfbXioti imaxomo Nomac. XIVt\L\\
7 ogioeie 26 utpavtofiivaiv L Q neqi xovxuv L circa haec c Q 30 voML) oQtam v. l. bgiarj Coll. 87 eap. | Tq> utTQtp lynso ftov\ nov. VI c 2. 3
Coll. S7 cap. v. l. I) 8 T T^v] ii\v om. Coll. 87 cap. ]|
1 irmUis R* B 2 lagoribos non hortodoiarum V Q
9 ntwf&ooov M Coll. 87 cap., Nomoe. XIVtil.] Staipfro5 quampiam V \ 6 ad) a R1 V* | 7 diffiniat R V || 8 mistefw npp. Nomoc. Slo<po^ov L Sicupooav Colt. 87 cnp. v. 1.1|
cvrtf;frjatv M] it]{njatv L Coll. 87 cap., Nomoc. XIV tit. | riutn RV\\ et om. RV \\ * incorrumpendae (incorrupcnRV
10 %nl tintq 12 oixoSoftelv om. Coll. 87 cap. | \2sq. dae V) libri || 9 obseruantiam R | 10 *uidentur
%
' ftfr Tif] Ei Si TiS ovx aQxoiri Coll. 87 aip. j Tidetur vulg. || 13 habcre forte R ljj desidans V jl 14 frabri14 Si om. app. Nomoc. || avxbv xriorrl*> app. IVomoc. j cator V(id. 23) D vocetur om. R y uocetur ct R* Q 15 ciui15 Botilotxo ffml|ai om. Coll 87 cnp. || Ti om. L || tate regia V fl 18 pro uetustato 72 ^ 20 licebitj et licexolhtl 18 xtvfivrevovoat) noXXnl dxxXrjaiat rvyy_n- bit vulg. II 21 pcrcipienti R \\ bic] lnno V || 22 amabiles
VI 23 et sacrae] et om. V | 24 ub*oi*fV lv ratt 4na(>xi<tiS xrtl iv ravrjj T^ ftamXiSi/? (1 horthodoxorum
1
nolti, xivSuvtvHvot {xtvSurevotiCui npp. Nomoc.) Colt. 87 eipenderc II \\ dedutatis V" B 29 rubr. Si episcopus ab
p. | 19 a/uxpai Mapp. Nontocl ftixpai L Coll. 87 cixp. || ccclesia per tnultum tcmpus defuerit fy /2 tu marg. (c/.
lul. ( 206 U 30 prolatam Vvulg.\ positam R
Mu
xcd (xal om. eodd. nonn.t cf. s) ^taxtv, on:

Nov. LXVII 3. 4

346

UT NULLUS FABRICET

vixovo/uove Sanavne avrdts ixni/imiv ix xfje ayimraprovincias oeconomos expensas sibi transmittere ex
TIJS y.x).rla(as, aXXn Sanarav uiv airovs iy.d&ev,
sanctissima ecclesia, (et) expendat quidem ipse inde
taiiT] Si Tioosy.agieotlv ovx avsxso&at. &eo7iio{iev eique observare non patiatur. Sancimus igitur, a
roin'<t\ xoi> nno' ijfxiov rjSi] xeifdvov rofiov ini rrts
nobis iam posita lege in sua manente virtute, si deiuvrov peroiTos iaxvos, eint^ unoXetf&eir] 6 &eo<pi- 5fuerit deo amabilis episcopus ecclesiae suae amplius
Xiaxaxot iniaxonos rr/s ixxXrjaias TTJS avxov nh.iova
tempus, nullam ei mitti expensam de provincia, sed
xoovov, ftr,Sstuiav avi(o oxiXXsod-ai andvr}v y. trje
illam quidem circa actus pios et sanctissimam eccle^worti, all' ixeivrjv ftiv jxsoi npa&is evaepels xai
siam expendi, ipsutn vero hic errantem non expensis
Ttsvi ir\v ayitaxaxr^v ixxXr^oiav HaTzavaa&ai, nvrbv Si
sanctissiniam ecclesiara praegravare: cum certum sit
ivxnvOa TiXavwuEvov firt xai Sunavats rijv ayicorn-10 quia, si plurimo tempore defuerit, quae iam a nobis
TTJV dxx?:Ttoiav ^aoOvsiv' nood/jAov ov u>i ei noKvv
supcr eis sancita sunt valebuut.
XQovov anokeirpfreiri, xa TJSIJ jia^' t]ftdiv iji' avtoli

CAPUT IV.
et
Quoniam
vero contigit
nos iam sanxissc ut, si
Si i xvzoue
j } voftoi>Tt)aavrf.e,
f
)
,
Q
g
i provinciis
i i i aiienatio
i i i
bili farienda
f i d
Qx
ixnofyais axivijiov ixxlrjotaatt- 15 qua iu
reii immobilis
xov fiillot nony/mros yiveo&ai, xaia Sixosxov xnvest, secundum decretum hanc procedere, sicutt duirjv nooiivai, xtt&dnsg tj TIOCUTJV tpon^aaaa Ttag'
dum prolata a nobis constitutio dicit, agi vero deijfiujv hysi Sinragis,
Si t'o Sexosrov ftfj
cretum non solum p
praesente deo amabili episcopo
g , Tiqurita^ai
q
fj
pp
i
i
i eiusque
l clero,
d
ti etiam metropoleos
l
i epiIOV &X
&t>c[>iXov{
imay.onov irfiXtioXecosi icivitatis
sed
fxovov
Q
[
XTJOOV d/.?M
d/?M xni
rov T/JS
T/JS firjTgoTioXeios
20 scopo, nec non ct illud insuper est sancitum ut, si
xai rov aixov XXTJOOV,
xni rov
fjg
mctropoleos sanctissimus episcopus futurus est vcimaxoTTov, ov fiip' Ixiivo noosvsvofioiyixr^rnt,
disrs
numdare sive eius ecclesiae sanctissimi oeconorai,
cinto 6 T^S ftr^roonoXtcos dynoraros
iniaxoTioi fiiXXoi
quid oportet fieri: etiam boc adicimus, ut duo ex
ntoXtiv rJTo^ oi rfjs aynoTa-rrji ixxXrtaiae xr,t avxov
f , ti Stoi y
synodo quae sub eo est deo amabilium episcoporum
svXttpiaxaxoi
otxorofiot,
yevtafrcu' xni xovxo
%
g p ,
wsxs SSvo l* xrtz vn avtov awoSov xutv 25 quoscumque elcgerit ipsi intersint, et alia omni ob&eo<piXu>v
txioxontov,
oik uv tXoixo,
TOVTOVS Ttnonyiservatione cnstodita,
p
,
,
y
, q quae iam sancita ,est,
p praesentia
XX dndaris
dd
X
d duorumd deo amabilium
bili
i
dadiciatur,
ii
vtofritt, xnl xr,i aXXye
nagaxr^oriaEias tpvXar^
episcoporum
ut
xofiivrii TJ;>- r,Srj jro' rjfidiv vofio&exTjd-Eiaris xb xrfi
secundum se videatur cum ena syuodo rem agere,
Huoovaias xa>v Svo*&K><piXa)v iniaxoncof nootxe&tjet sicut ipse rera facit credibilcm et sufficientem ei
mt, iva xn&^ nxnov Soxoirj fisxd xi;s invxov awoSov 30 q
qui sub eo coostitutus est,, dum p
praeseus est, ita et
xb
nouxxEiv,
xaii
b noTtyua
T
n E
snen avxbs
axbs
b nonyfta
n y t a
q n a e sub
s u b eo est
e s t Bynodus praesens
p r a e s e n s pcr duos
xb
ij)si qnae
TKHEIJUOXVV xal avxnoxes xo~
* avxbv xtxayuino
deo ainabilium episcoporum videbitur rcm praebere
naoayivofiEvoi, ovxw xnl avxai rj VTI' avxbv nnoacautissimam, sumeutem ex huiusmodi synodo testiynroftivrj cvvoSos 8id Svo xwv &eotptXwv ITIICXOTIIOI' moiuum.
Sb^Eiev xb Ttouyua TTOUIV aotpaXis xrjv ix xrji UoaS 35
xavxrjS Gvrodov itoosXnupnvov ftuozvginv.
('EniXoyos.)
Toixov Si rifiojv xbv vopov TTOOS re
( E p i l o g u s . ) Hanc itaque nostram legem et ad
xbv 9yttvov xf,i arts fiaxnQi6xr,%os nooi xe iois Xoi- sedcm tuac beatitudinis et coteros sanctisshnos panovt ayuoxaxovi Ttnxoidoxnt xnxantftnofiEvov nvxol
triarcbas missam ipsi per litteras proprias sub TOS
Sia yQ(tftudx(OV oixeiiov xols v<p' ifxns firjXQOTioiixaiS 40
ris iv T7S

nomos qui in provincia sunt ut ipsis impcnsas ex sanctissima ecclesia mitlant: unde sumptus quidem inde
faciant neque tamen ibi permancre suslmeant. Sancimus igitur, lege a nobis iam lata in suo robore servata, si deo carissimus episcopus ecclesiae snae per longius tcmpus defuerit, ut nulli ei sumptns cx yrovincia mittuntur, sed illi qnidem in pias cansas et in sanctissimam ecclesiam praestcntur, ipse antem, dum
hic vayalur, ne adeo sumptibus sanclissimam ecclesiam gravel. Celerum manifeslum est, si per tnultum
temporis abfuerit, ea quae iam a nobis de his sancila sunt vim suam habitura esse.
IV. Quoniam vero iam sanximus, ut si qua in provinciis alietialio immobilis rei ecclesiasticae
facienda sil, haec dccrcto interposito vrocedat, qnemadmodnm constitutio nuper a nobis edita dicil, decretum autem non solum praesente aeo curo urbis episcopo et clero eius, sed etiam episcopo melropoleos agatur, neque lamen illitd praeterca sancitum est, si znelropoleos sanctissimus episcopus vendilionem facinrus sit vel sanclissimae illius ecclesiae reUgiosissimi oeconomi, quid tum peri debeal: hoc
quoqne adicimns, ut duo ex synodo deo carorum episcoporum snb ipso consUluta qnvscumqne elegent
tntcrsint, atqne reliqua omni observatione, quae a nobis iam sancita est custodita praesentia duorum deo
carorum eptscoporum adiciatur, ut ipse per se cum sua synodo rem agere videalur, et sicut ipsefidemet
auctorilatem rei addit, dum adest ci qui sub ipso conslitutus esl, tta etiam quae sub eo est synodm
praesens per dnos ex deo caris episcopis re/n videalur cerlam effxcere, quae ab hac sacra synado Ustimonium acceperit.
Epilogus.
Hanc autem legcm nostram et ad sedem tnac bealitudinis et ad ceteros sanctti'
simos putriarchas missam ipsi per proprias litusrnx metropolitanis sub vobis constitutis manifcslam
JBecJc 14 *positara legem libri |] sua tnancnte(manenter,i R1)
uirtute R] suani uirtutem manentem V sua manure virtute
vulff. H si IV] siue V si uero / i 1 vulg. | 5 suae om. Yl j
9 praegure Vx [| 11 eis/2^ 2 ] eisque V11 Urubr. De
alienatione rcrum mobihum (leg. immobilium) ad eccleaiaa pertincntium R in marg. {cf. Iut. c. 207) |j contiogit
/2 H nos iatn] noxiam IV || sanciisse R Q 15 qua Vvulq]
quae R \\ 19 clerum V || 20 ncc non] hg. nec Tcruf |
8uper V\ sancitum] s***u V1 scitum V7 Q 24 sinoio/?
(ic/. 33) || quae 30 constitutua cst scr. R% in rus. 3 *"
1 yconomos R V (id. infra) || ex Beck] et libri |J 2 et od- suum | episcoporum] adiciantur nt secundum se . p. adscr
didi, scd add. JBeck Q cipendant quidem ipsi el 3 patiantur V* || 25 elcgerint R || 29 ipse om. R 37 ad om. Rl

2 dXXa] om.ff.Malim ftr]8e |) 4 vbfiov Ma J $sq. dayiavaa&ai 11 ixxXrjatav bis scr. M || 15 ixxXr\ataoxixov om.s || 18 Stnxa^n] nov. XLVI || 21 ov ftip>] nec
non et c II 23 oi xrp ayicoxaxijt ixxXrjaias TJJC avxov
evXnfldoxaxot oixoioftoi] eius eccleaine sunctissimi oeconomi e II 28 nag* rifimv om. e J 30 xnd"1 avxbv Scrtmger
tx f] xaxaxavxbv (.ttc) M | 35 So^rttev Sf, corr. Scrimgtr | tx xrfi leoai xavxrjs owoSov] ex huiusmodi synodo s I) 40 Tjfias L

UT CONSTITDTIO

347

Nov. LXVIII pr. 1

wv, oi Si 8T)XOV xaxaaxrjaovat rois w '

metropolitis facietis manifestam, et illi palam faaixovs Imoxonois, Ssxe (irjSev SmXad-elv xa>v nagy cient sub se constitutis episcopis, ut nullum lateant
ijuibv Siaxaxfrivxtov. Uat. k. Mai. CP. imp. dn. Iusti- quae a nobis constituta sunt.
niani pp. Aug. ann. XII. Iobanne v. c. cona. [a. 53S]

EH
S2TE THN AIATASIN TOY EY2EBE2TAT0Y
BAlAEfi2 THN EIU T A I 2 AIAA0XAI2 TftN
TAMlKJJN KEPAJJN TA ES AI1AIAIA2 EI2ArOY2AN KEPAH KPATEIN EN T 0 I 2 META
THN AIATASIN 2YMBAIN0Y2I 0>AKT0I2,10
EUI AE T012 HPO AYTH2 THN A E 0 N T 0 2
AIATAEIN XJ2PAN EXEIN.
'0 avxbsfiaatXevs^luidvvr^ xa) ivSol-oxdxia ina.Qx<p xa>v
avaxoXixwv nQmx&qiiov xb ft', dnb vndxcav (yndxto
xcd naxQixltp.
15

Lxvm.

Auth. LXX.

Idem Aug. Iobanni pp. secundo et cons. ordinario

( P r a e f a t i o . ) Novimus Leonis piae memoriae

J Q ^
'IofiEv xrjv Aiovxos xov J evffe(Sm1? firij/itjS Stain^iv xijv yey^aftfiivrjr VTTSQ ttoveisei constitutionem scriptam de bis qui ad secundas veStvtivovs a<pixvovutvoiv
EXXB
p
yfydfiovi sixe dvSQcjv
Q
yv-yv niunt nuptias sive viris sive mulierihus ex [illo] matrimonio lucrum ex illis nuptiis tiliis venerande servaixtiv xai xb ix xov ynftov xipSoi rote d^ ixeivov
xov ynftov natalv oaicog <pvhxxxovaav xni ftovrjs rrfi20 vantem, solius usustructus eum. qui lucratur, domiXprjCtcoi xov xepSavavxa XVQIOV anoxslovaav, XTJV num facientem, domiuium autem illis servantem, si
tilii et nepotcs moriautur, non existente iain ullo
Itdnoxilav Si ixtCvoii xr^tovaav, tue eX ye oi naiSee
propter quem is, qui ad secumla vota perveoit,
xai fyyoroi xtXtvxr;anisv, ovx ovros. xb Xoinhv ovSetoS
proprietate privatur, nianere voleutem inavulsibilcm
rov o' ov 6 xols Sevxigon optlqoas ydfioit rjjs $'
enoreias iarigrjxat, fiireiv fiovXofiivr^v dva<pnioB%6v 25 ac totam apud eum, qui lucratur, et proprietatis
T xui bXoxhiQOv srrtoa TU) xeoSdvavxi xai rijv ix xrti utilitatem.
itaraneia
iX
CAPUT I.
Tavxrtv rjtxeis Evayxos inrjvtoq&oaaafuv, aXXa re
hummoJoavxts xal (iovXofievot xovs *Xrjqov6fiovs xtov
Nov. LXVIII ( = Aulhent. LXX)

Hanc DOS nuper correximus alia disponentps et

volentes beredes morientium filiorum aut nepotum,

Graece extat in M. Epit. Theod. 68, Athan. 10, 4. lulian. const. LXIL

fatietis, hi vero eam palam facient episcopis sub ipsis constitutis, ut nihil lateat eorum quae a nobis
statuta sunt.
LXVIII.
VT CONSTITUTW PIISSIM IMPERATORIS QVAE JN SUCCESSIONIBVS IN LUCRA
NVPTIAUA EX ORBITATIS CASU LUCRA 1NTR0DUCIT VALEAT IN FACTIS QUAE POST
CONSTITUTIOJVEM COJSTIGERIIST, 1N IIS AUTEM QUAE AJSTE EAM FUERINT LEONIS
CONSTITVTW LOCUM HABEAT.
Idan Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto praetorio Orientis iterum, exconsuli (consuli ordinario)
et patricio.
Praefatio.
Novimus constitutionem Leonis piae memoriae scripiam de iis gui ad secundas nuptias
teniunt sive viris sive mulieribus et lucrum ex matrimonio liberis ex illo malrimonio nalis sancle custodire el solius ususfrnctus eum qui lucratus sit compotem reddere, dominium vero illis servare ila ul, si
quidem liberi et nepotes defuncli sint nec quisquam iain reliquus sit per quem is qui secundas nuptias
conlraxit dominio privetur, irrevocabiU et inlegrum apud eum qui lucratus sit ettam emolumentum ex
dominio mancre veltt.
I. Ranc nos nuper correximus ct alia constituentes et heredes defunctorum liberorum vel ncpo1 noirjatrt Ls] noirpTjTE M R 2 utjSiv] nullum (t*.. 1 facietis] ciuitatis Rl | et] ut V | faciens V fl
nov. LX F / / / ( = Auth. LXX) habet F, item r/. 8T post
uTfSiva) f | 3 subscr. om. - Q k. (kal. om. Iul.*) Mai.5 3f
Inlft** Aih. ftrjvl ftaico Theod. |j CP. imp. dn. Iustiniann.nov. CXLVl (=*Auth. CXXIV) || 13 inscr. om. r fl *et
V | 16 leonis piae r)
pp. ang. ann. XII At, fxovs /?' rfjc jtaoiXeiae TAeod. cons. ordinario] cxcuns. ordinarum
fiaoiltlas 'lovartviavov xo ifi' (/?' cod.) Ath., om. Iul.
|| pie leoni V\ 17 constitutioni Va constitutione V |j de
b
his r] om. FQ 18 Ulo seelusi | 20 solius] et solius Osen4 lohanne uc. conss. M cons. IohanDis (ihoannis Iul. )
brupgen | eum qui V\ qui eura r | dumini rpr. || 21 dohtM* intntlq ^loaawov Theod. Ath. || 6 rubr. JICQI
minium
r] dominum V\ iilis Biener Gesch. d. Nv. p.492]
trt; itata^tat xwv Sta86xa)v (/. 8ta8oxt5v) Theod. De
illius V, om. r 1 Beracntem r pr. |j si F] sed r | 22 et r)
comtitntione imperatoris quae lata est de lucro ex morte
om. V\ nepotem r I non om. r || ullo r] illo F | 23 qaem
liberornm contingcnte per pacta dotalia Iul. | 7 fiaotliut MI//.)] paOiXt'<vt'IovOxtviayov Ath. \x6iv yafii- V] quod r pr. qaidetn r corr. || 24 proprietatem r | pritdr xt(>8an> Agylaen*] xdiv xaftuaxav xegocov M xtovhabitur V | inaulsibilem V fl 25 lucratus proprittatia r
lucratur a praeetantis [corr. proctantis) V, eorr. JBiener B
nnJuv Ath. f 9 xigor] om. Ath. || 10 ovfiflnitovat Ath.]
28 nuper Biener) super Vr \ 29 hercs r
tivacn >1/ 16 siiovros] Cod. 5, 9,6 (fli. t xov xa>TI. &' dtdx. s' nal g' tchol. M) Q 19 et 20 xal om. s\
nov. U (c/. nov. XXII e. 46)

Nov. LXVIII 1

348

U T CONSTITUTI0

j
naiStov } iyyovav, sXre yovels eUv sive parentes sint sive alii quidam, habere inde soeire Sieooi ttves, fyeiv ixeitfiv riva fiorj&eiav, ftbvov
lacium, solo pacto quod ex morte tiliis non existentitov anb relevrjje g dnatSiae ovfifdn-w fisvomos xal bus contrahitur maneute etiara secundum proprietaxaza Seajiazeiav nagn iat xEpdavavri, xov Xomov 8i
tem apud lucrantem, reliquis autem ad heredes dedrzl tovs xkrj^ovoftove %on> reXevT^acvrtuv naiScuv J 5 iicientium filiorum aut nepotum venientibus, ia nullo
a
iyyovarf iovros, xar' ouSiv v<p' r\uuv tov xije xg%~
nobis ususfructus ratione novata.
1 aetos Myov xaiviad-tvxos.
Tavia toivw xai vvv
1 Haec igitur et nunc in omne tenipus valere
xal sis ihv anavra xyovov xgaielv {tovXo/iefra, nXijv
volumus; uisi tamen contigit filios antequam ponereti nr\ trvxov ol nnlSes JIQIV ij xe&Tjvai rijv rjfistioav
tur nostra constitutio mori. Si enim contigit quidem
r
Btnra^tv reTeXein^xores. insiSi} yag t tpd-rj tb ytgdoe 10 lucruni totum aute nuptias iam factum eius qui ad
6?u>xAr,oov yjSrj noosyevofiEvov rqj role Ssvztgoi 6fit?.fi- secunda vota migravit, filiis ante legcm defunctis,
ydfiois ruiv TiaiSotv TTQO XOV v6fiov teXsmrjaavnequaquam nostra Jex illa perscrutabitur quae praeavx av 6 yuiregos vo/tos ixelva neQi(>yaZ,atio, cedens lex Leonis piae memoriae sub sua constituit
6 7igo).apu>v ro/uos yiiovros rov TTJS eiaefiovs
potestate: quapropt^r non solum filiis aut nepotibus
& i vno rr;v envrov nETzotrjxev i^ovaiav. tosrs oi 15 uon existentibus secure habebunt quae lucrati sunt,
fxovov nalStov rj iyyoviov ot>x vnnrrajv aafctj.u/g et-ov
scd etiam vel si quid borum apud alios est, aecunaiv aneg ixtgSavav, <i?J.7 i]8r, xnv tC n xoinwv Ttag1
dum modutn competentem dominis vindicabunt.
hioois iari, xaxa tov deoTrorais jxQsnovxn TOOTIOV 2 Hacc igitur hrevi lege comprehendentes tales
2 ixSiy.rjaovat. Tavia xoiwv voftu /S;t TteQunel'
dubitationes perimimus, ut non assidue ab intcrpdXavres zs roiaiias a/npia^rjzrjasis tivaioovuev, Xvn 20 lantibns molestemur; sed lege haec statuentes com/iTj SiqvsxuJs vnb ivjv aiiovvxoiv ivox^fis&a,
al).a
muni importunitatibus buiusmodi liberabimur, figurofiia mvra haTTofrcfteioi xoivto tuv loioixtov anram quae ante nostram legislationem crat posita
yFt7]fiev 6x?.o>v, rb 7tg'i> ifjs rrfieTegas vouofreolae
servari voleutes ei qui ante eain beneticium meruit
tn. (pvkaTTso&at povXouEvoi. xio ngb ravtrjs el-Tjg25
C
y
)
' / / toirw atj vnegoxrj T xaia tov^ E p i l o g u s . ) Tua igitur eminentia quae secuntov i)(iiv naQaardrza zbv jgonov anaai tpavEQn 8S
dura hunc nobis placueruut modura omnibus manioixeltav Arigvyfta.xatv r.ai TtQosxa^Eoif xazaaii^aazia.
festa propriis edictis ac praeceptis efficiat.
Dat. vra. k. lun. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat* vxir. kal. Iunii Constantinopoli (imp.) dn. lustiann. XII. lobanne v. c. cons.
[a. 538] niani pp. Aug. anno XII. Iobanue v. c. consule.

tum, sive parentes sint sive gui alii, inde aliquod auxilium habere volentes, ut id solurn quod mortis
causa ex paclo orbhatis competit, etiam dominii iure apud eum gui lucratus est maneat, reliquum vero
ad heredes defunctorum filiorum vel nepolum transeat, ralione usus/ructus nequaquam a nobis innovata.
1 Ilaec igilur et nnnc et in omne tempus valere volumus, praeterquam si liberi ante quam noslra constitutio laia est defuncti fuerint. Dfarn cum iam lucrum inlegrum ad eum, qui sccundas nuptias contraxil, liberis ante legcm defunctis pervcnerit, nostra lex non morabitur illa, quae unterior tex Leonis
piae memoriae sub snatn poleslatem redegit. Itaque rxon solum liberis vel nepolibus tion superslitibus
secnre habebunt quae lucrali sunt, sed iam eliam si guid horum apud alios extal, secnndum modum do2 tninis cornpetenteni vindicabvnt.
Haec igitwr brevi lege complexi eiustnodi dubilationes tollimus, ne
perpeluis molestiis a supplicantibus afficiamur, sed his in communi lege conditis ciusmodi tnolestiis
iiberemur: qui formam quac ante legem nostram fuit ei qui ante eam benefido auctus est ctisiodiri
velimus.
Epilogus.
Tua igitur sublimilas quae hoc nobis modo placuertint omnibus manifesta per edicta
et mandaia sua reddat.

1 parentes eint Y] ptcs srif (i. e. partes? sanctu) r |j

1 rtvn MAth.] om. P H 8 xnl f.is] xtti om. ff J II fj^rj
TiQOSyEvofiEvov rtp xrL) ante nuptias iam factuni cius qui 2 quod V] quidcm r | 3 manentej mancre te r J 4 rlinqucns r | bcrcde V |j 7 nunc] hunc r || in] et in Otntcl. ff p 19 /S^n^el Scrimger tx g] jSpa^u Af {{ 2t *IVOX)JOV~
bruggen || nominc r |j 8 Tulumus om. r \ conttngit r \
pE&a M evoxXoifie&a. Scrimger (c/. 341,34) Q 29 subscr.
dat. v m . k. iun. n anni (sic) CF. imp. dn. Iustiniani pp. ante quicquam ponere r | 9 sic enim contingit r | 12 illa r)
illas V\ 13 Leonis om. r fl sub sua r] sui Va ua V*
aug. ann. XII Iohanuo oc. conss. M dat. vin. kal. Iunii
16 uel V] aliud r || 17 uindicabunt V] ucndicabitur r |
GP. dn. Iust. pp. aug. atino XII Iohanne uc. consule e
i&iputvTj&r) fttjvi iovvitp vnniEia 'Icoavvov Theod. dat. 19 ab interpellantibus r] ad interpellationcs [corr. inittb
v
cuns. iho. Iul. dat. p. c. bilisarii IuL' , om. Ath. j} dat. pcllatione) V g 20 hoo r ty 21 liberabimur r] liberamta1
V | 22 legis nostram lationcm r Q 23 eam om. r \ 27 mokal. lun. malit Zac/iariae
dis r |j 29 subscr. dat. v m . kl. iunii constantipol. don.
lust. pp. aug. anno XII. Ioh. uie. consuie V, om. r

CT OMNES OBOEDIANT

349

Nov. LXIX pr.

LXIX. Auth. LXXHI. CoU. V tit. 20

58
IV DT OMNES OBOEDIANT IUDICIBUS
IIEPI TOY H A N T A 2 YFIAKOYEIN
PROVINCIARUM ET IN CRIMINALIBUS ET IN
TOIZ A P X 0 Y 2 I TfiN EIIAPXIJ2N KAI
ErKAHMA2I KAI EIII X P H M A 2 I , K A K E I PECUNIARIIS, ET IBI NEGOTIA EXAMINENTA5 YIIO0E2:E12 EHETAZE2eAI, MHAEN02 5TUR, NULLO EXCEPTO PER PRIVILEGIUM,
EEHIPHMENOY AIIO IIPONOMIOY TINOS HEC HUC CONVENTI DEDUCANTUR NISI
SACRA PRAGMATICA FORMA EXHIBERI
XS1PI2 0EIOY HPArMATIKOY TYHOY.
QUEMPIAM 1USSERIT R
lovaxtvirtvos
y
K.ivGxavxtvov~
Idem Aug. Constantinopolitanis.
noXixrug.
10
Mlav dvai naoutv TeXsairaxTjv
( P r a e f a t i o . ) Unam quidem e8se omnium pervno/Lrjnreov iv avd~(>a>nois xrj%' xa Sixam naai
fectissimara virtutem arbitrandum est bominibus quae
tpaftiv Si xqv xov nqayuaxoz nd>wfiov
iura omnibus distribuit, hoc est ex causa cognomidtxatoaiirrjv. xni y<tQ exdoxg xdiv aXXuiv agertjv ti
nata iustitia. Etenim unamquamque aliarum virtu/ii] xnoay.oXov&oir] xa xavxrjS ayada, yirotzo av ov-15tum nisi subsequantur huius bona, fiet nihil horum
iiv xdiv jtoosTjxovtcjv. xoiyitQovv ovSi avdoeiav xrjv quae competeut. Itaque nec fortitudinem quae non
M pexa SlxatoaviTje ina.iviaop.sv, xairotya TJ HCLXQIOS est cum iustitia laudabimus, cum scilicet patria linfwvii xtjv iv inXois laxvv aoexijv ovounet ftovrjv
gua fortitudinem in annis virtutem appellet solam;
ii Si xts avrrtt xb Sixmov atpeXoixo, itXrjfifisXrjftaxanf et si quis ab ea iustitiam subtrabat, delictorum ocayoQftrj ftovcov, ov firjv xivos yivotxo av xtov fleXxi6~ 20 casio solummodo, non quorumdam bonorum tiet.
vav. invxTjt' iv xms ijf*extQaii inaoxiait oQwvxti
Quam in nostris provinciis intuentes contemai lege
na^tcjon/ievTjv, vbuw &eoaTieuovxi &ehv avagouxsai
placenti deo eam corroborare et ad fortitndinem devat
nai no'(>> io-/jbv nqinovanv uyayelv tpTjfrjj/iev xQV '
centem dedncere iudicavimus oportere. Plurimorum
noXXoi yng oi fiiv yQafifiaxa. &tla oi Si ngovo/na oi
namque alii quidem litteras sacras alii privilegia alii
Si npityftnxixovs ximovs oi Se nQosrta&ts a^"<s oi 25 pragmaticas formas alii praecepta iudicura quidam
ii a/iXas il; aXXcov Bvoioxovxes nQOfaaste iavxols xnxaalias ex aJiis adinvenientes occasiones sibi peragunt
rtonxiovai xb nXfj/ifieXelv /isv iv xale inaQxlais, gio peccandi quidem ut iu provinciis et extra eas Jitiii ixtlvuv Sixii&a&at noosnoielofrat. 6 yag eni xtgare simulent. Qui enim in quolibet loco male pativoi xonov na&aiv xaxtoe fj xt xwv oixeiwv ano^aXdjv
tur aut aliquid suorum amittit aut de terminis terrae
r, ntpi ZQ(OV yiqs 8ixa,6iievos tj nsei Seanoxeine TJ 30 litigat aut de proprietate aut de possessione aut de
" - r\ nepi vnofrqxrie r\ neqi xivoe aXXov ndis
hypotbeca aut de alio quocumque, quomodo valebit
tter (iv) extQto xoai? xat anoSeieis tuv $na9e
in alio loco probationes boruin quae pcrtulit exlv; oi yaQ xavxa jiQaxxovxes Svvafttv dvSsf
hibere? haec enim agcntes ostendentesque potentiam
ftovrjv xai ioyyv ov xqt Sixnlot maxevovaav
Bolam et fortitudinem, ita iuste credeutes talia maNov. LXIX(Authent. LXX1II*= Coll. Vtit.2Q: gloss.) Graec* extat in 31L, cap. 1 (IIooayoQeiofisv naci
ia B 6, 21. Epit. Theod. 69, Athan. 4,13. Iulian. contt. LXIH.

)4

LXIX.
VT ONNES OBOEDIANT PRAESIDIBDS
PROVINCIARUM
TAM IN CRIMINALIBUS
QVAM
I!i PECVNIARIIS CAUSIS, ET UT IBI CAUSAE EXAMUVEIVTUR, NEVE QUISQUAM EX PRlVILEGIO QVODAM EXCIPIATUR PRAETER SACRAM PRAGMATICAM
SAMCTIONEM.
Jmperator Iustinianus Auguslus
Coiistantinopolitanis.
Praefatio.
Una omnium perfeclisshna virtus inter homines censenda cst, quae ius suum cuifit tribuit, iustiliam dicimus quae ex re ipsa nomen duxit. JSam cetcrarnm quamque virtutum nisi
Ulius bcneficia sequantur, nihil fiet eoriim quae conveniunt. Itaque ne forlitudinem quidem quae iustitiae
coniuncla non sit laudabimus, tametsi patria lingua solam quae in armis est vhn virtutetn ttominat:
quodsi quis ei iustiliam tollat, detictorum tantummodo neqnc vero boni ullius copia erit.' lianc cum in
provinois nostris neglectam vidcamus, lege deo accepta corroborandam et ad vhn idoneam adducendam
pulapntus. Multi enim sive sacris litteris sive privilegiis sive pragmaticis sanctionibus sive iussionibus
magislraluum sive aliis atque aliis causis invaitis sibi impetrant ut delicta quidem in provinciis committant,
tztra eas autem litigandnm esse conlendant. Elenim qui in loco aliquo tniuria a/fectus est vel quid suarum rertim amisit vel de finibus agrorum vel de dominio vel de possessione vel de pignore vel de alia
7a re litigat, quomodo valcat in alio loco probalioncs eorum quae passus est exhibere? Nimintm qui
hacc aguntt polenliam solam et vim quae iusliliae non coufidal ostenlantes eiusmodi artes
moliuntur;
1 LXX V | 2 obediat V \ 3 et] ot t g ct om. t* fl
2 vnaxQvtiv LB Ath. f] vnaxoveiv xal TTti&etv M fl
3 xvv inaQX1^ "* tvnov om. Theod., xai 7 xvnov in om. t U 4 pccuniariis R V] causis add. t vulg. || 6 hunc
x
V H conuenta tx Q dcducant F | 9 Idcm] Impr. li ||
. Alh. | 7 z<u(>tc xvnov MLB] nec huc conventi
14 iustitiam F J unamquaque tl unamqucque i1 unaquc
dedacantur nisi racra pragmatica forma exbiberi quemex unaquae corr. It | 15 subsequatur t' || fiet] fict et
piam iimcrit e J) 11 Miav] Unam quidem (/. . jilav
pirl) e jj nnoijjv Me] naai L Theod. xwv naamv Ath. || Vtl H orum V* | 16 compctent R Vf1 in vig.] compeU tx
tthuxatrtv M Alh.] xe).ecoxaxr)v L Theoil. j 13 Si ML\ competunt t* fl nec] ne l71fl 18 appellassct /* |) 20 non]
iij aim Serimgera vulg. || 20 iitpoQfiqv -A/ (J 22 jzagopoi' in Jil || corrudam V11| fiet] fict occasio libri || 21 lcgi ^ 1
ftyrjv I, | &eta L d 23 ayaysip Af] ttvayayelv L \\ lcj;cm V(% || 22 placentem V placenti 6 l1 || coroborare
V | 25 iuditium V* fl quidem V J 27 ut F] on.Rtvulg. \\
"l\ nqosnoulafrai om. L Q 31 neyl VOHTJS] ncoi om. Ma H
VL iaxvorjtp L; Iv addidi || 34 oi xty Sixnito Ttaxtv Htigiiri V 28 simulent R t) simulant V simulandi vulg. ||
2! aliquidcm ^ || ammittit t \ 30 litigata ut F 1 litigat
ntav) ita itute (i. t. ovxat Stxnias) credentes s
ut V3 \ propria etate V\ 31 qnomodo vulg.\ tnodo RVt*
incommodo / s || 32 in alio quocu (quocu del.) compro
bationes Iil R 33 hoo * | 34 iusto ita R

Nov. LXIX 1

350

UT OMNES OBOEDIANT

T roiavra tspa^ovat'
xal rnvra av&qanot SQWOIV
chinantur, et haec homines perpetrant tamquam peras 8vt)*f.xq rr]v Savafnv H^eiv marevovTes, xai ovx peiuam virtutem babituros se confidentes, et non
nnokinovaiv ets xa jioXXa xai fivoia napadeiyuma,
respieiunt ad multa et decies milies exempla, quia
oTinso oxfji xai fco).i$ xai iv TiQostonots evngittfirjrois
sero tandem et iu personis numerabilibus ex potenix Swaitov eiSofiev nQowv-ras Swaxovs xnl dx nXov- 5 tibus vidimus potentes procedere, ex divitibus divirovvrtov nXoinovvrus, xb Si ininav 0%eS6v ix fiiv
tes, in omne autem paene ex potentibua processerunt
Swa-iwv nooiaaiv aa&evBis, lx nXowovrxfov Si Tiivj}' inanes, ex divitibus autem pauperes, dum patrum
xse, xijt ICJV TWTtoiov ddtxins xols ^ | nvrcov xax- iniustitia sobolem est secuta, et non cogitaut neque
axoluvVoiorfi- xai ovx iwoovoiv ovSi /.oyi&rtai, ws reputaut, quoniam quod ipsi quasi pro se niachionep avroi Sfjd-ev imip invrciv firjxavoJviai xals Sv- 10 nantur potestatibus utentes, hoc forsan contra eos
vdfta ^p<J//io/, rovro toms xaru tiovyivofiiviov
ig
qui ex eis procreantur agunt, non eadem potentia
xgaiTovaiv, ov TTJS aixrjs ixEirois inaxoXovsequente soboJem quae ilios.
S
CAPUT I.
Tavrn kworjaavxe? xbv nnoovra &e7vcti vSftov (O/J&TJHaec considerantes praesentem ponere legem aestintv %or(vni.. xai jxoouyooevo/iev nuat TOIS Iv xu\% n- 15maviuius oportere. E t praecipimus omnibus in proaoxiai? oixovaiv, onoaoi rtZv r/ieriocov xa-taxovovai
viuciis iudicibus quicumque nostris oboediuut sceptris
axi\ntouiv dni rfjs vnrjxoov nnarjs ifjs rc s aviaxovra
in uhiversa tlicione et quae ascendenteni videt et
fiAsnovorjS TJJS Te TtQoi Sv6/tevoy r\kiov rrjs xe ixnxiquae occideutem solem et quae ex utroque est laQiod-tv^oCar,?, aisxs Sxnatov itp' fjs iTtagzias nlrififiEfel
tere, ut uuusquisque in qua provincia delinquit aut
rj <p' i}g xcwixujv ij iyxkrifiaxcov ijiev&wos yivexat, 20 in qua pecuniarum aut criminum reus tit, sive de
efxe neoi -/r;z oQituv eixe neai SeoTioxems etxe nepi
terra et de terminis sive de proprietate sive de posvofiifi r, vno&TjxTjs neoi hipas oiasdrjnoxe ngofdsessione aut hypotheca vel de qualibet alia occasione,
aswi, dxelas xal xue el&ivas v7tt'ztiv (xovxo oq xb illic etiam iuri subiaceat (hoc enim apud praecexai xols ngb rtiiav rouo!}ixat.e notxilws uiv eimnidentes lcgislatores varie quidem, tamen dictum est.

uaxa itaifiorrtxe, %QTJ naai xponots dn' avxols xai

consistunt, oportet omnibus modis super eis et connposayysXiuv tlvai xai ypatfty, d Serjfrelsv, xnl iventionem esse et scripturam, 8i opus fuerit, et exatraatv ini/.<i)piov iiia xo jtpoxfigov xdiv tXiyx^v tixz 30 minationem provincialem propter facilem probatioinl afuxpob TB ofioiuie jtX^fifieXoirj, fteit,ov (av) ixi
nem; sive in parvo quispiara similiter delinquat, sive
xb afiaortjfia yerotxo, ei uqde tni xols ^ort^ta %u>v maius adhuc' peccatnm liat, quale est si nec in parSixniwv nnoXaiaeiev, aXX avapivoi yevtod-at xe in*
vis iure potiatur, sed expectet venire in cxtraueae
aXXoSa.7tT)s ^a5oxs ixslai xe avxuv dyeiv xai neoi xov- terrae proviaciam, ibique eum convenire et de talixtov Siy.dec!t(tt, ov ys ovSs naoovxa ovde inl T)7s35bus litigare, quem neque praesentcm ueque in proxropns iocoe Sta r^v iaxvv xip> ixsivov f\ Sta xr\v Yincia torsan propter virtutem illius aut intinnitatem
aO&Evtnxv xijv ainov ucxeX&etv Svvaxai Tiposrjxovxoit.
idque faciunt homines, lamquam perpetuam potentiam se huhituros confisi, neque ad rnulta illa alque adco
sescenlu exempla respiciunt, unde tarde el aegre atque in personis quas fucile numcraveris vidimus ex
potenlibus potcntes el ex divitibus divites prodire, contra in universum fere ex potcnlibus iufirmi, ex
divitibus paupcres prodeunt, cum patrum iniuslilia prolem eorum sequatur: neque inlcllegunt nec secum
reputant, quod ipsi scilicet pro se potentia sua ulenles machinantur, id sese fortasse coutra Uberos suoi
agere, cum illos non eadem potentia sequatur.
I. His coiisideralis praesentem legem ferendam esse existimavimus. Ac praccipimus omnibus, giii
in provinciis habilant, quicumque sceptris noslris oboediunt per totam dicionem nostram tam quae orientem quam quae occidentem solem spectat quaeque ab utraque parte est, ut unusquisque in qua provintia
delicium commisit vel in qua pecuniarum vel aiminum reus fit, sive de finibus agrorum sive de dominio
sive de possessione sive hypolheca .sive de alia qualicumque causa, illic eliam raiionem in iudicio reddat
(id quod etiam ab iis qui ante nos fuerunt legislatoribus varie quidem dictum tamen est, etsi tion purc
nec quemadmodum nos rem consideravbnus), ac non extra ftnes provinciae meliore condicione uti studeat.
1 ham sivc magna sint delicta vel contractus, omnibus modis eorum et dclatio et accusatio, si opus
fuerit, et examinalio in provinda facienda est propter probaiionum opportunilalem; sive quis in parta
re similiter delinquat, maius eliam peccatum fiat, si actor ne in exiguis quidem rcbus iure fruatur, sea pericliUlur et in alicnam provinciam venire et ibi illum convenire ac de his litigare, quem quidetn tteque
praesentem neque in provincia propter illius potentiam forle vel propter suarn infirmitatem. commode
4 oxpi xai /toXts] sero tandem c Q 5 npotia&ai L 11
7 Svvaxov J / || 8 xoU] xiov Z1 H xaxaxohtv&ovai. Ma \
12 ixtivrje Ma || ixstrotS iTtaxoXov&ovarjs] sequento
sobolem quae illos e || 16 oixovoiv] iudicibus C B 18 rols
re npbi Svouivov L \ rjXtov post aviaxovxa (17) coll. Dc [|
21 nepl yre oploiv'] deterraetdp terminiss' | 24notxiXotsi
La j| 25 S,tels M J 26 ftij LB{s)] nht3t M mSi vnlg. fl
vnepopiq cum Scrimgero vufg. || 30 iXtyx<ov\ Xoytov
La\
31 nXriftftsloli] MB] itXrjpfttXtl L dclinquat sive
(t. e. jxX^fiueXol tj7) e 8 av addidi |) 32 ylvoixo La \ ei]
quale est si c || 33 ivn/utvet M | 35 Ug. ovtt ovxe ? jj
36 J} SM.] ij 8M ye B | 37 avxov LB
1 et baco homincs V in ras. ) perpctua uirtute ( 11
2 habitaturos se considentes tl | 3 multa] milia Rtx [j
milicsiiiFl milia tvulg. |I 4 et nuper sunis /' g innuraerabilibus libri, corr.vuly. j ei iDpotentibus V3 t \ 5 diuiti-

bus R V1] indiuitibus t non diuitibus F 1 |j 6 omsi l

om V1 ofn V3 || 8 consecuta tx \\ 9 quasi pro se RY\
pro se quasi t |j machinatur tl g 10 hec / | 11 cij pro
Rl |1 12 sequentcm V" || 14 existimauimus R \ 15 pnecepunus Rtl [j provinciis vulg.] prouincias lihri\ 16 qai*
cumquc] et quicumque V | nostris] nostris iudicibm A1* i
acptrisli tt i' || 17 in om. tl |J quaeet/?, etom./| ISSOI* t'|
est laterc Vt*} latere 110 latere eat R* | 19 utj et Y
et ut R% D unuBquis V\ deliquit / [1 21 siue posscssione /1
22 uel de V) uel / aut R || 23 iure R tl g 24 Urr.er.]
tantum tl fl 25 siouti R | et om. V j| 26 non quaerant r 1
ncqucant Vs | 27 niagis V1 Q sint teclusi g 2S omnibcj
modis oportet V |J supor eis ct] et super his ( | 29 opo* t'{
et om.V11 31 sive maiua] sive del. Beck | 32 in porti!]
paruus Rx \ 33 patiatur R11* 1| sed] .ct Va \ 35 qotnj
al. qui s. v. 1P (| prouintiam R | 36 forsan om. Rx { viX
propter infirmitatcm t

IUDICIBUS PEOVINCIAEUM

351

Nov. LXIX 1. 2

r/ yaQ av etij oxexAicAxBgov TJ rbv aStxrj&evxa xvxbv

suam convenire poterat competenter. Quid enim erit
Tf nigi ayaioEoiv /3obs fj tnnov ij xd>v Hiotpyiajv
durius quam laesum forsan circa sublationcm bovis
Tiro; r\ poaxr)[iaxa>i> f/ (Xva xovXaxtaxov Eina/iev) xaxaut equi aut iumentorum alicuius aut pecudum aut
omSias 6(n>tfros, xovxov avayxdtod-(tt fiij xa&' ipr (ut cxiguum dicamus) domesticae galliuae, hunc cogi
uifioijxai x^onv Sixd&a&ai, dXX' aXXnxbas xoixEiv 5 non in qua aufertur provincia litigare, sed alibi curxaxtlas xas anoSeit-eis cbv gna&Ev dnatxsio&cu, xai
rere et illic probatioues horum quae pertulit exigi,
t]nokXunXaaiav vnofisvBiv xrjv Smtavriv xrfi xov 7iQay~ et aut plures expensas pati quam rei aestimatiouem,
uaxoi aTzoxiftijoBtos rj xrtv dnoQiav axevd^ovra <p- aut inopiam ingeniiscentem ferre? Hiuc nobis mulQUV; iv&sv rjfiiv nXfj&oe noXv xdtv TIQOSIOVXCOV iq>' titudo plurima est interpellantium cotidie, et crebro
ixuGxrjs icri, xai xd ye noXXn dnl xoiavxcue aixtais 10 in talibus causis inquietamur parvarum gratia occaivoikovfis&a fiixQiuv Svsxa ngocpdoEtov, avxoi xe noXsionutn, et ipsi multas sustinetites importunitates et
iai vnottivovxBS 6xXr,aEts oQcovxts xs noXv ftiv nXTj- videntes plurimam quidem multitudinera virorum plu9oi dvSouiv noXv Si yvvmxdiv dx xtov oixeiwv xbnoiv
rintamque tnuiierutn ex propriis locis agitatas et ad
i\avioxdfiEvov xni sis xavxrjv aqrixvovuBvov xt]v ev~ banc vctiieutes telicissimam civitatem, quorum pluSaiuovn TibXiv, d)v oi nXuaioi xni UEXOUXOVVXSS xallb rimi eliam mendicantes et atflicti hoc aguut, intert<)aiit,6fivot xovio 7i()dxxov<siv, e"axt Se OXB xai xedum quoque hic moriuntur.
hvxoaaiv dvxav&a.
CAPUT II.

i fiiv ovv ivdrjfioiEv cifirpco xrj ^eJ^a o xe Ivaytvv

Si igitur fuerint ambo in provincia et actor et
o t dvnyb/uvoi, /ifiSafubs Eieexegav inctQxiav xb
reus, nequaquam ad aliam provinciam causa trahanoaytm iiXxeo&ai prjdi sis xavxrjv XT)V svSai^ova no- 20 tur neque ad hanc felicissimam civitatem, neque ex
hv, fiqxe tx noovofiiov xivbe firjxs ix xeXevoeojs, dXX'
privilegio cuiuspiam neque ex iussioue, 8ed illic deciavrod-i xiftvEafrai. Si 6 ftkv nnQEaxtv b Si dndatur. Si vero alter quidem adest alter autem ablo-ttv, 6 Si naQibv dx xrje olxias xov ftrj jcaQovzos est, qui vero praesens est ex domo abscntis innStxelxat, iv aixiais yiviofrut jtnat xQonoie ninot
iustitiam patiatur, conveniatur oninibue modis ipse
0 xijv adixiav TtETioaxcb*, sixs <p(?ovxi<jxi)s BIXB fuo&co- 25 qui iniustitiam egit. sive curator 8ive conductor sive
tbt tixt bsxisovv xcbv nixov sXrj. d,iaxai Si nvxto
quicurnque sit eius, et liceat ei secundutn provinciac
xobi xb xrjs inapxiat Sidaxjjfia xaxa xbv vbfiov xbv
Bpatium et sccundum legem comniiniein antiqufrus
yoivbr xbv ndXni, xeiutvov nQo&EOfdav Xaju^drovxi positam indutias accipientem nuntiare quae de bis
/irjviisiv xa neoi xovxu>v ixsivto KQOS OV xb n^ay/ia
gesta suut illi ad qiiem causa retertur.
1 nvafiqtxaj, aXX' ftiv avvEyyvt ij inaoxia xad--i0l
Sed si quidem vicina provincia est in qua hoc
iaxrtxEv dv TJ XOVXO nQdxTBxai, /uiiis fj Svo fiovcav agitur, una aut duabus tnansionibus in rnedio proixao/jaiv iv'fiiaio xafreoxtoGwv, xeaanQiov avxio uijvinciarum constitutis, quattuor ei mcnsium dare iaviiiv dtSbofraj 7tQod-Gfiia- ti Si /usl^ov EXT\ xb Siu- dutias; si vero niaius sit spatium, sex; si vero ex
oxrtua, l'i' si Si Ix IlaXniaxivTjs xv^bv r\ Aiyvnxov Palaestina forsan aut ex Aegypto aut ex gentium
ix nvoi xtiiv ifrvibv xd>v no^owxtoco, ftfjrss bxxoi 35 longiuquarum, menscs octo ad hoc eufticicnt; si
nobt xovxo doxiaovow el Se dxxaiv ianEQiwv ifrvtov
yero ex besperiis gentibus aut septentrionalibus aut
r, XQ>V nqxx^wv r\ xaiv inl sJtfivrje, xrjfixavTa o xal
in Libya, tunc quod etiam praeceucutibus legislatoriTOIJ nQo Tjucov rofiofrexan avxdgxrjs Soj-as slvai XQO- bus sufficicns visum est esse tempus determinatum,
c. 2 argumentum notatur 'Pon. 17, 3; 21, 2convenire potest. Quid enim acerbius sit quam eum qui iniuria affectus est vel per bovem forte ablatum
tel equum vel iumeitlum aliquod vel pecudem vel (ul rem minimatn dicamus) galltnam, cogi ut non in qua
prowicia res ei ablata est liliget, sed alio currat ibique probationes eorum quae passus est voscatur,
atque aut tnullo plures expensas ipsius rci pretio siisttneat aul cwn gemilu inopiam feral? unde magna
($1 multitudo cotulie nos interpellantium, et plerumque in eiusmodi causis ob negotia parvi momenii oblundimur, cum et ipsi magnis a/ficiamur molestiis el videamus tnagnam virorum magnamque mulierum
multitudinem suis sedibus exciri et ad hanc felicem urbem venire, quorum plurimi vel mendicantcs et
slipem colligentes hoc agunt, nonnumquam etiam hic moriuntur.
II. Itaque si quidem uterque in provincia sit et actor et reus, nullo modo in aliam provincicm
neve in hanc feliccm urbem caiisa- trahatur, ncve ex privilegio aliquo neve cx iussione, sea ibidem decidatur. Sin alter quidem adest, alter vero abest, et gui praesens cst ex domo abscntis iniuria afficiatur,
cmnibus modis is ipse qrui iniuriam commisit, convcniatur, sive procurator sive conductor sive quicumque
alius sit eorum qm ad tlium pertinent. Liccat vcro eidem secundum provinciae distantiam ex lege com1 muni olim lala dilationem accipere et dc his nunliare illi ad quem res perlinet.
Atque si quidem
provincia in qua lioc agitur propinqua sit, tina vel duabus provinciis interjtositis, quattuor mensium dilatio detur; sin maior sit distantia, sex; si vero ex Palaeslina forle vel Aegypto vel remotiorum gentium aliqua, mcnscs octo ad hoc sufficient; denique si cx occidentalibus vel seplcntrionalibus genlibus vel
quae in Libya sunt, tum quod eliam legislatoribus qui ante nos fuerunt sufficiens visum est tempus de1 Tj xbv\ tl xbv Ll |j 2 t] TtEQi] r\ om. s |J 3 xb e/ic^-sublatione Rl |j bovis] aut bouis V [j 3 equis F 1 || 4 doaxov LD \ 4 i]v] ij Ll II 8 anoxtfir,aao)i in litura L j| mestica gallina (galina V) Vtl Q 5 provincia litigarej proanOQiav] aSixiav coni. Zachariae non recte || 11 VBxgiovuintiare Rl || sed] sed et V j) 6 exigi et] exiget V1 |j
7 extimatione R estimatio est t1 || 8 aut] atque 11| ingeBc | avxot XB LBs\ avroi M || 12 ivoxXriaBii B || xt
cm. B I 13 ouUav M || 14 iaviaxdfiEvov et atpixvov- mescentem R t || 9 cst om. l [i 12 7. plurimarumque t 3 |
13 ad om. t1 | 15 hoo om. Ra \ intcrdum quoque] et interfitvov M(s)\ i^aviaxaftivcov et aifixvovfiivoiv LB ||
18 ovv om. L || 24 ysvda&o) Bc || 25 fiia&oniji Bc ) dum etiara tl || 18 rubr. De praescntibus rcis in marg. R t
26 avxwv J3r fi 30 rj] r\ La \ 31 ftovoiv] fiovoi' Bf mansio- (ex Iul.) y prouiotiam Vt g 19 reus] actor V1 |j ad aliam
com (i. e. fiovojv) s || 32 xa&BaxaatHv L (| 33 SsSoa&ta 22 adest, alter ucro scr.R* in rcu. 3 versuum j| 22 si uero
altcr] in haec desinit t/. 82 r { rubr. Dc abscntibus rcis in
< tlioa&ai L (cf. e) || ei Se ye fiEt^ov B \\ 35 xivos
marg. R (ex Iul.) fl autem V] ucro R(*) |J 23 vero] non V* \\
cm. f | TttJv tfrvvbv nooQOJXtQu) B xcav noQocoxioco
ivo>v L \ 37 Xifiv*' L |] 38 cf. Cod. 3,11, 1.7 B XQ- abscentea V1 || 25 iniustiam R || 28 de] et de V1 j
29 quam V || 31 una R vulg.] et una V1, om. Vx || 32 dari
nnl L
Beck || 33 spatium sit R \\ 37 libia R V \\ quod ctiam V]
etiam quod in R fi 38 est R vuly.] om. V || determinatum]
1
l
add.
sit?
1 poterit i 1 competentcm R || 2 forsan] forsan et t ||

Nov. LXIX 2. 3

352

UT OMNES OBOEDIANT

tpafthv Se rbv reov itvea urjvdiv' cSexs hoc est novera mensium: ut ille, si quidem ipsi
ov, ei fisv airip rco fiefirjwxoT^ marevet, TTJV nuntianti credit, litem illi eam committat, si vero
ixeivto ravrrjv intxosTietv. si Si OLXXOIOTSQOV n
aliud aliquid de illo sapit, alium dirigat suscepturum
ixEivov yooj'I, Sxeoov yovv ixne/uneiv xbv vno- modis omnibus actionein et completurum omnino
ievov TiSai r^onote TTjt'dvayojyijv xai 7tlT}Qc6aovra 5 quae decernenda sunt, nisi appellatio fuerit subiit \fn}<piZ,Queva, ti firj Hytoit axoXov&rjoeiev, secuta, sive in maiori sive in minori causa. Sin
iVfi ini fisi^ovos e't're inl iXaxxoros ahiae. Ei Si
autem ille quidem nuntiet ille vero non ordinet, et
6 ftiv /itjvvaetev 6 Si ovx ijiiTQtyeie, tcal 6 rstayuistatutura transeat tempus, tatnquam lirme agentem
voe 7i<t(>ndf}afioi XQOVOS, a>? drj xvqiws n^vriovxa ibv
eum qui conventus est et pro absente persona etiam
TjTiafitvoi/ xoi vnio rov anot-xoi noosionoy xai axovxa lOinvitum praesentet negotii iudex apud suum tribunal
naoaaTTjGaa&cj 6 trjs vno&iatios axgowpivos itaoa.
et causam examinans praesente eo qui conventioxb oixelov Stxaaxrjotov, xni xrjv Sixt]v i^e.raaas naoovnem suscepit condemnet etiam eum, in quo obuoxius
ros xov rrjv ivaytoyrjv vtpiatafiivov xaraStxa^srai xai apparuerit, insuper et illum post huiusmodi admoniavrbv ttneo V71V&VVQS <favsir], xnl nooe ye ixslvov
tionem mittere in provinciam non volentem, si tamen
xbv fitta. xijv totavTt]v vnifivrjaiv ixnsfiipat xtva xata 15 omnino obnoxius apparuerit. Et si quidem locuples
xrjv xwoav (irj pov/.rjd-tvxa, eineg oXto? vn-evd-woe
sit, ipse exigatur quae decreta sunt; si vero minus
tpavtiq. xi ei /*iv evnooos tir>, RVTOS ixrtrtniio xa
sit quod habet aut non sutticiat in ista coniiemix T7; y^rjfpov, d Si anoQios syoi xai fir\ aQxoit] ngog
natione, tunc et de absentis rebus compleatur victori
xb nav xrjs xaxadixrjS, rrjvixavxa xai ix (xa>t>) xov damnum huiusmodi.
aitovtos avanX,T}()oiod'o> xia vevixTjxoxt ij ini TOVXIOIQ
?/"
CAPDT I I I .
M Si oiSS avxbs <paveit] o xor XVQIOV T^S Sixtjs
Si vero neqne ipse apparuerit qui dominum litis
naQaarfpao&ai xelEvo&eis rj rbv vnip avvov vofiipraesentare iussus est aut qui pro eo legitime coganfuot nQnxxovxa, tbxe xaXziafrco /isv xfj xov vofiov
tur, tunc vocetur quidem legitima voce, non autem
tputvfi, /ti} innxouior Si xaxaStxat'ad-'u> xal anutv 25 oboediens condemnetur et absens secundum schema
xaxa xb xaXovfievov xu> iorjuodtxiiuv a/^ftn. o yaQ quod appellatur eremodicium (id est desertae causae).
xaxa noonixsiav unoXtftnavofisvoe xax* ovSsv uv ilaxNam qui per cootumaciam deserit, in nullo minor
TIOV rav naQovxos vo/tia&eiij. ei fievxoi 6 fiiv 'iacos praesente putabitur. Si vero ille quidem forsan adjin.oayivoi.xo rj artiXsis xtva, 6 Si xnxqyoQTjaas ajtovenerit aut miserit quempiam, accusator autem desit,
Itiiftfsit], xoxe xai atpuxta xbv ivayoftevov xni xas30tunc et absolvere reum et damna eius mederi c&Zflfjiat avx(D &eoct7zevoat xov avxocpni-xr^v xaxavayxalumniatorem cogat. Sic erunt temperati omnes, sic
^exta. ovxia yao foovxai ftcxotot 'nayxes, oZxat xov peccare cessabunt, sic non putabuut potentiam din).7]/tfie?^lp navaovrai, ovxtoe ov% rjyrjaovxat Svvaofrai ' vitiarum iustitiae praevalere.
1 xb nXovxsTf xov Sixaiov xoaxzlv. Kni ov XeXrjd-ev 1 Nec latct nos quia forsan neque hoc sufficiet ad
iis, a>s iaios ovSi rovxo dpxel nobe xektoxdxjjv xov 35 perfcctissirnam causae medelam, cum iudicantes poayfaxos &onneinv, tmv Sixntftvxmv lolt Svvaxiotcntioribus magis quam iustiora volentibus et ad
fxallov iq xols xa Stxmoxc^a flovXoftevote xal
provincias venientibus praestent. Sed tamen noviimxiooioie %aoiofuva)v. nXX' o/tios Xafiev xo ye TtXsl- mus pluiima iuiustitiarum curata ab hac Jegislatione,
arof xajv nStxt;/tnro>v &eonjievaavxts xrj vofto&eoiq
magis autem, quautum ad nos est, totum erit sanaxavxfi, ftuXXov Si xo ys i<p' tjfilv ro nav tioxat te&Eoa- 40
finiatur, noyem mensium dicimus: ut ille, si quidem ipsi qui nuntiavit confidit, hanc litem illi mandet,
sin vero alienam de eo sentenliam habet, alterum certe mittat qui omnibus modis actionan suscipiat et
omnino iudicalum solvat, nisi appellatio secuta sit, sive in maiore sive in minore causa. Quodsi alter
quidem nuntiaverit, alter autenx non mandaverit, et tempus cotistitutum transierit, iudex causae eum gui
conventus est lamquam legitime etiam pro persona absenle aclurum quamvis invitum proprio iudido sislat,
atque causa examinala praesente eo qui actionem sustinet et ipsum condemnet, si quidem noxius apparuertt, et insuper iltum qui post eiusmodi admonitionem in provinciam aliquem mittere noluit, si jnodo
omni/to noxivs apparuerit. Atque reus si locuples sit, ipse solvat iudicalum, sin autem inops sit nec
iudicaio omni ex parte satis faciat, tum etiam ex absentls rebus victori damnum ea in re resarcialur.
III. Si vero ne is quidem compareat qui dominum litis vel eum qui pro eodem legitime agat sistere
iussus est, tum vocetur quidetn legis voce, guodsi non oboediat, absens quoque condemnctur secundum,
forrnam eremodiciorum quae appellantur. Qui enim per contumaciam ittdictum deserit, haudquaquam
infcrior iudicabitur eo qui pratsens est. Si tamen ille qnidcm forte vetierit aut miseril aliquem, aceusator antem desit, tunc et reinn dimittat et detrimenta ei resarcire calumniatorem cogat. Ita enim omna
1 continentes erunt, ila peceare desinent, ita non putabunt posse divitias iuslitiam superare. Neque latet
nos fortasse ne Iwc qmdcm sufficere ad causam planissime sanandam, cum indices potentioribus magis
quam iis qui iustiora volunt et in provincia sunt gratificentur. AUamen scimus maximam quidan ^artem
tniuriarum nos hac lege lata sanasse, immo qnunium in nobis est totum sanalum erit. (Jui enim non
1 uoi,tad'it> M] oygia&o? LS (?) | 4 sq. naai XOOTIOIS 1 nou F 1 I ut ille Beck] utile /i'6ri | 2 crcdldit R* j
xhv vnoSe^dfievov Bc \\ 5 nXijpuioavxa LBC g 6 ttpeait] 5 decernenda V) disccrnenda R J 6 sin R] si Vattg, |
ETSQOS L, fjxot exxXrjxoi s.v. M || 8 ovx om. JBC || 9 xvQtov 10 praosente V1 || 12 obnoxius] omnino add. 72 Q 14 proL I 10 xai anlr. vnio ahesst mnlit Zachariae sine causa\\ uintia R ) uolcnte Rl \\ 15 obnoxius otnnino R \ locu12 naQOvxos JLBs\ IOS naoovxos M || 15 xtva om. e || plex RV || 16 dc cctcra Rl |J 17 habeat R | 22 qui)
18 xai firj] aut non ? || ngbs xo nav xrji xnxaSixr,t]
quid F a || dominum] deum R* dominium R* | 23 est R1
in ista condemnatione e (119 xutv add. Ilaloander tx p vu/g.] om.RlV || lc|time Vx || cogatur vulg. (agat B^l) J
(ix XUJV rou dnohfiTtnvofiivov TtQayfxaxoJV Ath., sim.25 obcdiens] conueniens /i 1 1| 26 heremodicimn /1 hcrtful., 'Pon. 17,3) || 23 xbv noaxxovxn] qui cogantur e || modicum jRF a bercmodicui V1 H 28 quidem om. V1 j
24 xnXtla&ni Bc U 26 inrifioStx^v M 1 32 ovxa, yao M] 29 quemquam (quequam V) R V] qucrnpiam vuig. \
ovTiot LBf U 33 jtnvaovxai fifjloander] Tnxuaoivxai L 30 *reumj eum Vvulg. eum qui R |j 31 *temperati omnl
Ttavooivxo MB || Svvao&at om. B? |l Svfaofrat xb nXov
temperationes R temperatiores Vvulg. | sic pcccarc] pfrtlv] potentiam diviuarum e \\ 36 8txa6vTa)v in lilura ctare R* 8 32 ccssabit Va || potcntiam F*] potentiarum P
L || 38 Intycooioit B] inl %i!>oas ML ad provincias ve- potcntiss R U 35 tutelam R || 38 legis ratione R J 39 d\
nientibus c, unde ini x"'Qni napayevoftivots Haloander, aut Va | 8anatum] st natura Va
ra/g.140 &BQrnitvfiivov Be

353

IUDICIBUS PEOVINCIAEUM

itrnivov. oi yr\(> oix aXXrae TtagaStSotnet xas agy/te,

Nov. LXIX 3. 4
tum. Nam qui non aliter tradimus cingula, nisi

tl ur\ neoTFoov
vgxov
vniayottv oi xavxae napuXafjprius iusiuranduin subieriut haec accipieutes iuste
vg-xov
vnoozo
p
omuibus iudicare et puras servare manus, non pato
il> Hixawv annat xoiretv xni xnfrngae
post praesentem legwn altcro quolibet egebimus augfv/j'irxnv rns ^EMWS, oiSev ol/mi fisrn ihv naoovta
ei'{ys oii fisv
hipns
rtvos S f r
i
hi
&l
i 5 mento, si illi quidein iuste iudiceut ad legem siinuJ
xhv vofiov xt bfiov xai xbv et iusiuraudum respicientes.
OQXOV pXdnovxez.

CAPUT IV.
antem nullus provinciaiibus cingulis vioutens privilegio aut potestato aut forma,
sacra nostra pragmatica forma occasione
notxfaau drjuoaine aixiae ngoeX&ibv Aywyt/iov iv
publicae cansae procedens exbibitnm hic queinpiam
rwtfa nva yevia&m ngosxnl-Eiev, r, 6 vo/ws Tioioirj lieri praecipiat, aut lex hoc faciat quale est super
onolov ini xwv ixxlfjxcov, xnixoi ye xal xolxo xaxh appellationibus, licet etiam hoc ex multa parte curaxh no).h ufooi d-eQ<tnevanpev noX/.ove xutv fiei^ovwv

vimus, pluriraos maiorum iudicum in provinciis ap-

ipxwriov xcov iv xals inagxia-it itpixas xa&iaToiv- 15 peilationum constituentes. ut apud illos rnagis appclTti, iva nng1 ixeivois fiaXXov xa xrts lyiaecoi, tnav Jatio, quando non de maximo ncgotio fuerit quaestio,
7 niol (isyiaiov xtrb-z ei'rj xb tflxovfitvov, ; v.nxa

quam iu bac exaiainctur maxiina civitato.

l^ %ulxr;v dycovi^oixo ri]v eiSai/iova nbXiv. Tovxov

1 llauc dicantes iustitiae legem adhuc potius fa-

t>lv r.rafrivTts Hixntottivri xbv vdftov xi fidXXov noiciemus eam iustiorcm, si nulli permittainus habore
Titoutv nvxov Sixawxegov, ei [ir,8tvi avyxtograo/if.v 20 coutra eam quucdam privilegia, neque excipi ab bac
f/nv xar' nviov xiva 7toovofiinv, ftrjSi i^ntpEiafrai
lege quolibet privilegio, nec 8i cuilibet sanctarum
toi: vbfiov xmxov firjS' bxtovv ngovofiiov, /jq<)i s'i sivt
ecclesiarum largitum est ant alicui venerabilium
TI'JV oyioixirtov ixxX^auSv neipiXoTifirjxm r\ xtvi xutv xenodocbionim aut aliis reverentissimis domibus, aut
traytov ^evmvoiv r\ oXois xiov Geflaafuandxiov o'ixw%\ cuilibet ipsarum iini>erialium domuum aut sacro patrir Tit rwi' vTjb xt]<s paotXeias oixcov r\ xov freiov 25 monio aut sacris privatis, quae merito post supernnriiifioriov r\ rtbv &eicov ngtfinxiov, (ICTXEO eixoxcas num honorem secundo loco sunt posita, uec si ali-

uu xt;r avafrti' etoi xiftTfv Sevxsgat xerayuivcu, quibus iudioibus aut in potentatu positis aut omnino
firji u xtot xcov ugxuvrtov fj iv Swdfteaiv bvxtov sub DOS cunstitutis liominibus: sed ocnnes oboediant
i; vlwt xwv if' rjuus xexayfiivwv av&gwnutv dlX* legi et succumbentes iustitiae sanctioni bonorent eam
nnniTts vnrtxovoiEv xov vofiov, xni vnoxexhuivoi. xw 30 et per omuia habeaat fortem, non solum in semet
ty 8ix(tit>(ivrt]s &eofiq> xi/t(ffe'v xe ainbv xai iSid ztd.v~

ipsos respicientes, aed etiam in futuras succossiones,

T">I- ayouv iaxyoov, firt /tovov tit invxovs fiXinovxei, et scientes quia nibil paene in semet ipso miuict,
c/Jst xui tii Tns itpe^s SmSoxdi, xni tiSiixsi wt ovSev aed currit natura semper multas evolvens mutatiqay.idiv xwv inl yT\i toi xaixov fiivst, Qtsi Ss TJ tpv- nes, quas ucque providere facile est neque praediffi riei tii TtoXXas xai ctfirjynvovs i^eXixxofuvrj xgo- 35 cere, deo solummodo et imperatore sequente deum
na;, ni oixs notntiiafrni Qqotov ovxe Tzoosmeh; &sov baec guberuare mediocriter et mansuete valente.
fiemv xnl fiaaiXtuts axoXAvfrovvxoi &ip xavxat xvjliovav fxti(juui XB xai inuixtoi Swa/utvov.

cap. IVpr. summarium habet tractatus negi Siarpvgcov arayfaiOfiaxfov 5 p. 192 Heimb. ex Athan.
aliler marjistratus con/eramus, nisi qui eos snscepturi sunt iusiurandnm prius praestent se iuste tudicaluros omntf/us purusqne manus servaluros esse, minime opinor altera adteclione post lianc legern indigebimus, si tjiiidem illi iuste iudicabunl legis simtd et iurisiurandi rutione habita.
IV. Nnc vero a magislratibus provinciadbus delwquenles quisquam eripiet aitt privilegio ulio aut
jottilate aut sanciione utens, nisi /orle sacra nostra pragmatica sanclio pubticae causae nomine prolata
aliijvem hnc exhiberi iusserit, sive lex faciat quaie in appetlationibus jit: tamctsi hoc quoque magna
(x parle sanavinms mullos maiorum magistratuum qui in provinciis simt iudices appellalionnm consliluentcs, ut apud illos potius appcUalio, dummodo ne de maxima aliqua re quacslio sil, quam in hac
1 felici dvitale exerceatnr.
Hanc igitur legetn iusiitiac dedicalam eliarn instiorem reddcmits, si nemincm patiemur contra cam privilegium aliquoa habere neque ullum privileghun eximere ab hac lege, ne
ti sanctissimis quidcm ex ecclesiis alicui praestitum sit vet ex sacris xenodocldis vel omnino ex vencrabibbus domibus, aut alictd cx ipsius imperaloris domibus sive sacri palrimonii sivc sacrae rei privalae,
qvat inerito post houorem caelilus datum secundo loco sunt positae, nec si quibusdam ex tnagislralibus
tdynieslates habcntihus vel omnino ex suhiectis nobis hominibus dalnm sit: sed omnes legi oboediant,
tl imstitiat nonnae subiecli et honorent eam et per omnia lucantur validam, neve ad se ipsos solum resmciant, scd etiarn ad successiones deinceps fntnras, ac sciant nihil fere eorwn quae in terris sitnl in eoaon slatu manere, sed velut flumine ferri naturum semper nd mulias atque inopinatas mnlaliones sese
ttoltcittem, quas nec praevidere nec praedicere facile sit, cum deus sotus cl dcum sequcns imperator haec
l tradidimus V* tradimus resiituit V* Q 2 subicrit /2 1
iuste] uestc R |j 4 culibet V1 Q cgebimus] lcgimus /'
8 ruhr. De fori praescriptione tollenda R in marg. (e.r
M.) |1 Arripiat V g uiolcntu Vx J 9 nullo om. II1 ||
10 forte aut sacra Rl | 11 quepiam V | 12 fieri V\
infcrri Rvutg. l mlex) ex RV || faciat Rvul</.] fiat V
lege fiat V* || 13 hoo etiam II \ 14 plurimis RVJ || 15 ut
om. V | lf quandu non} qime modo V1 ft 17 examinet
V* | 18 dicantes Be.elc] direntcs libri \\ iustitiam Rl iustie
aj)' M s. v.) ML] neQtovaioiv 31 28 fitj8i
1
e
^l /iipri ML | ti XtiH Scrimoer ex e] ti (etS B ) xie V l 19 iustiorcs R | 22 cst V) sit Rvulg. II 23 xenodocliorum
Ji V \ reutTrntissiniis V] uuncrabilibu H ||
"'n\ Si-v<iuttjB(s) d 29*7- aXXh nnvi&e B H 30 vnaxovtfl
V1 || 27 pontentatu V1 |J 28 omnes] nos Rl |J
iv L 1 .'{4 tdip ini yys oin. e (1 inl xavxov) in semct 2fi si om.
M
29
ea
A
g
30 habent R )| fortcra R} .ortem Va *ortem
' ^ f i gtl U j| 3i] Si xai L \ 35 rlei om. B, eit om. Lff j)
F
||
33
currit
vulg.] curet VIO ourit/i* [| 34 quas orn.R11|
*"* "Mxavovs om.e [ 3G *ovdi ovdi libri
praividero vulg. \ 35 soUinodo Rx

1 ravrn B Q 7i(tonXnp^areit' La || 3 toaxB M\ om.

Llii | 6 7tQoi\ oi Si La )) 6*7. OQXOV xe iuov xni ibv vo
fov Jj ( 9 fj nQoiopiqi ij um. e | 10 xvnos A/De] vof<H L\ 15 TWV iv] xiiv om. B 8 tyexas L (stppcllntiouum t) \ Ha&toxoiftiov L || 18 rvSnifiova] tnaxima (j.
*;

IA

t#i

T"n

II

t\

'

A.-*

Nov. LXIX 4

354

UT OMNES OBOEDIANT

2 Ei Si xai rts xqrfia.%%6 Tiffi &eiois rvnoie iixs

2 Si vero quisquam utatur aliquibus sacris formis
n^nyfiarixols eirs aXXois negl TOIOVJOV rtvbs ni-iw
sive pragmaticis sive aliis de tali quodam sibi lar7ie7io()i(rfiivoig, Saovxai nav-ieXcie dxvgof rc5v ao%ov
gitis, erunt omnino intirmae, iudicibus maximam
rcov f4syaXr]v ixTivvinnoiv noivrjv, tirteg oXws noossolventilms poenam, si omnino susceperiat. Et non
Si^otvto. Kni ov xb yevofisvov ftovov &eoansiiofiev, 5 hoc quod fit solum medebuntur, sed et quod tacienaXXa xai xb iaoftevov. xai yag ei ftxa xavxa roi- dum est. Etenim si posthaec tale aliquid hnpctreovio ii noQia&eirj rtal rwv rjfteTegcov vnrjxowv rj heoca
tur ab aliquibus nostroruin subiectorum aut ab alio
nvi xwv fynQoo&ev anrtfOQtvfiivuiv (iv ole nsgiXafiquolibet quibus prius iuterdiximus, inter quos com(iavofiev cos EtgrjTai xai ixxXriaitts xui evayrj fiovaplectimur, sicut dictum est, ecclesias et venerabilia
aTTjota xnt TOVS &eiovs Tjftcjv oixovs xal_ ia O^ela jrot-10 monasteria et sacras nostras domos et sacra privata
pdxa xal xb &elov naxQt^ioviov), ovSi ovxoi navieluis
et sacrum patrimouium, neque hoc omnino valebit.
tc^nrTjaovffiv. k'orai 8e o vbfios ovrds Ttavtayoat irtv
Erit autem lex haec ubique suam iuste extendens
eavxov Sixnicos ixxEivwv iayyv, xni afia fisv T ftelvirtutem et siraul quidem futura caute constituens,
Xovra aatpaXr} xa&iaraiv, cifta Si rb naosX&uv &Qa- simul autem quod praeteriit curaus.
3 nevwv. 'Iais TOIWV anavieg vn^xool ooove 6 &sbs 15 3 Scitote igitur omnes subiecti, quos deus et nostris
rols ie rjfidiv ngoyoiois xai Tjfilv SeSfogr^iai, cos tavprogenitorjbus et nobis donavit, quoniam hanc vobis
rrjv vfuv SiSoftsv TTJV vofiofreaiav naoav vfiiv aaq?n- damus lcgislationem omnem vobis cautolam confehiav %nQiC,i>(ivoi, y.al ovrs oSomo^oars (xaxqav otns
rentes, et aeque itiuere tatigabimiui longiore ueque
XT xujv fist^uvcov SnxQvasre oire r^uas fitmpeofre
adversus maximos lacrimabitis neque nos culpabitis
we ravra (irj &^anevovrns. aXX' ixnaros iyyv&ev 20 tamquam haec non corrigentes, sed unusquisque de
oowv ir,v if* ols av t.Tjfitoo&eiT] tvxov TJ ^Xa^sirj noi- pruximo respif-ieas pocuam in quibus forte damniVTJV, xai tninriv &e^mie:vofiEvr)v fiXtntov ibv fiiynv
ticabitur aut laedetur, et hanc curam videns inagnum
xai ayn&bv awfivi\ast &ebv ibv tavta r;fiiv vofioet bonum laudabit deum, qui haec nos sancire bene
Ttjoat xaXws re xai Stxnitos iXXdftyavia.
"Earoi
et iuste illuminavit. Sit ergo poena talia commitSi Txoivrj xols ravra aftagravovciv ij nooi'efic'voi.s ag- 25 tentibus aut suscipientibus iudicibus et cinguli casus
s
%ovaiv T; re T^S a(>xv i'xnrioais xal decem librarum
et decem libraruin auri damnum.
auri Kr,ftia.

('EniXoyoe.y

Oi roiwv iv8o6xaxoi gnaQ%oi xatv

(Epilogus.) Gloriosissimi igitur praefecti sacro-

iepiuv ijuujv noaixioQttov oi navxaxoas xrfi v7tr,x6ov rum nostrorum praetoriorum qui per oinnem subxnd-eaxwxee xuv vofiov xorxov yivwoxovxes nyo&ij- 30 iectam terram consistunt legem hanc coLrnoscentes
aovaiv iv rale vn* avxovs Stoixt)ototv, ini t ^lmXias proponant et per dioecesis sub se constitutas et in
nnaarfi ini xs slifivrfi ini TB xiov vrtaeor ini xe XTJS omni Italia et Libya et insulis et Oriente et quod'Eioai xai oaov tv 'iXXvowla iaxt. xal tXcovxai nnv- cumque in Ulyrico est, et sciont omnes quomodo
xes, oTiws aixdtv xrjSufte&a xcp xoaavxa r,ftiv nanacorum curam habemus, deo qui tanta nobis contulit
axovxt &%> 7iQosdyovxes xbv vopov, oe (ityaXr^v rjiiv 35 offerentes legem, qui magnam nobis pro eis repenTIJV vniq eavxdiv unoXoyiav Soiaei xomvxa nftoyaaei
sationftm dabit, dum taha pro causa subiectorum
rjjs xdjv vnj^xoutv oaiXTjoias vofio&ext]aaai.
salutis sanciverimus.
Proponatnr Gonstantinopoli.
Proponatur Constantinopolitania civibus nostris.
(Dat. k. Inn. CP.> imp. dn. Iustiuiani pp. Aug. 39 Dat. kal. Iun. CP. imp. (dn.) Iustiniani pp. Au.
anu. XII. lubanne v. c. cons.
[a. 538] anno X l l . Iobanne v. c. consule.
2 modetule et inste gubernare possit.
Quodsi etiam quis sacris quibusdam sanctionibus sive pragmaticis sive aliis ulatur de eiusmodi re ipsi praebitis, omnino irritae erunt; magnamqne magisiratus soitent
poenam, si eas omnino suscepe?int. Ueque quod factum est solum, sed etiam quod fulurum est sunamus.
Eltnbn si postea quid ehtsmodi quibusdam ex nostris subiectis praebeatur vel alii ulli eorum quibus
supra interdixitnus (m quihus, uli dicturn est, eliam ecctesias et venerabdia monasteria ct sacras noslras
dornos el sacras privatas et sacntm patrimonium comprehendimns), ne illi quidem omnino re potientur:
erilque haec lex quae usque quaque suam vim iuste extendui ac simul et fulura certa constilnal el prae3 leritis medeatur.
Hcitote igilur omnes subditi quoscwnque deus el maioribus nosiris et nobis donavit, nos, hanc legem latatn vohis dare omnem vobis securilalem gralificaluros;
nec vos longa ilinera
facluros esse nec advcrsus polentxores lamenialuros nec nos rcprehensuros ut qui haec non sanemus.
Sed HHUsquisgue e propinquo vidcns poenam de iis, quibus forte laedatur vel damno uffidatur, stalulam
et medelam. fiis allatam respiciens mugnum et bomim deum praedicabit, qui nos illtislravit ut hacc el
pulchre et iuste sanciremus. Esto anlem poena magisiralibus qui haec delinquunt vel negkgant, el missio
magislratus et decem auri librarum multnEpilogtts.
Gloriosissimi igiiur praefecti sacro noslro practorio qui ubique in dicione nostra sunl
hanc legem cognoscentes in dioecesibus quae sub ipsis sunl proponent, el in Ilalia tota et in Libya et in
insulis et in Oricnie et quantum in lllynco est; alqhe scient omnes, quomodo ipsis prospiciamus, eum deo
qui haec tanla nobis praebuit offeramus legem, quae magnum nobis putrocinium dalura esl pro nobismtt
tpsis qui talia pro salule subditorum sanxerimus.

1 xai otn. r || xtOt om. B || 5 yivoftEvov B (ff) || fxbvov om. L 8 38 Constantinupoli M | 39 dat. k. Iun. Cr. m ) !
om. B || &gaTCEvouv\ medebuntur e || 6 /.7^i x<r*J xni om. omissa ex e ailil. vnlg. iypntpTj xuhtvSwv 'IirvXitor ^l/i.
(iT}vi Lovviio rhewl. || imp. dn. lustinianoppL, U 7 7 extQij] rjfiEXEQca Bc || 9 xai ixxA^axVts] xrct ow. f il-EiputvTj&Ti
||
10 9. xnt TnC &eias negtovoias xni xbvfrtiovd^T^anvnov aug. ann. XII lolianno uc. conss. Af[s), flaaifaias'!oi<:tiB f| 11 ot/roi 12 xgaxr,aovaiv] hoc vulubit. e || 13 J*- vinvov xb ip" vTiaxEins 'taavvov At/t. /ST tovt xrfi /?nffixaiav L || ixxeivEtv Lx || 14 dipnvri La \\ nnttEX&otv La || Xeiat vnaXEia 'iwdvrov Theod.', subscr. om. lul.
15 inf,xooi L" \\ 16 x ^ t v .V] r/^ilv xe LB\\ 17 iyJuT'
5* || jj't> e || 18 iiSotTtopTjOEXftt fl 19 SnxpvOExcu ,* || 1 rubr. De bis quibus fori praescriptio denepatur R 1*
uaxga M |J 19 fiiftyaa&E (fitfiyao&ai Ll) L \ 21 xvxflv
marq.(exlul.) !| 2 largitatis Rx \ 3 infirmi Vl\ 5 6tj rit
La || 22 /ey. THVTrt &Qft7iEvb(iEvn1 (xnvxfi dkoa7ieiav Jl1 jj raedcbimur Btck || et quod V~\ quod etiam Itvilg. \
a
ysvofiirrjv coni. Zachamte) || /<ya X || 23 &ibv L || 6 si om. Rl U 8 conucrtimur V | 12 iuste om. V\ ostcndeot
25 TOIS Tavra] talia c || nooieitivois M~\ ngoauftivote
V \\b et V3] in R F> || 20 unus quia V f| 22 leditur H V\
LBs || 26 decem librarum auri 17x0* Zflfiia, s. v. Sexa
curam] ca ('. e. cattsa) curam Ra, Irp. cursitam? 8 24 illav
)V
ra v
rt
XIXQWV xQ oi'
J / Sixn Xtxoiibv x& i
S*?/**' ^ ^ II
minabit RV H commutentibus R* | 26 et decem) etow. FJ
28 *t7rafo* A/L | 30 ngoofrt)aovotp L || 31 ^v TIC
28 gloriosimi R || praefcctis Vi 31 praeponant K|dieoc;i
dtotxTjOEOiv) ct per (t. e. iV T TS) dioecesis e || ia ] V diocesis R || 32 libia R V\\ 33 illirico R V\\ 35 ma-na II V\
x
^jr/ xe xov L |j 36 iatmi*'] cis (t. e. avraJv) e || zo*vra
39 suhscr. prnestnt cod. Amhrncertsis, dat. kal. Itin. r?/iy*i
3/f] TOIC ravxa L | 37 T^C] TOIS J / , T^6 e< aaixrtgiae
omixsi* V\\ Iust.pp. a: an.XlL Iobanne uic. coosuleim^

UT ORDINARIAE PEAEPECTUEAE

Nov. LXX pr. 1

355
LXX.

ITEPI B0YAEYT2N
22TE AYTOY2 TOTE
TIMH2 PRAEFECT0RIA2 EHIAAB0MEN0Y2 EAEY0EPOY20AI
B0YAH2 OTE EMHPAKTON
TAYTHN AABOIEN.

R UT ORDINARIAE
PRAEFECTURAE URBANAE
DUAE ET PRAETORIANAE PRAE5FECTURAE QUAE IN CINGULO
ET IN ACTU SUNT SOLAE, NON
ETIAM HONORARIAE LIBERENT
A CURIALI FORTUNA R

'O alrbsfiafftXsve^laavv^ TW iv8ogoxaxq> na(>%(p rojv

avaxoltxcov TiQnirwqitov rb /?, nnb vnaxcov (ynuzqi) 10
S

Auth.LXXII. Coll.Vtit.19

Idem Aug. Iohanni pp. Orientis secundo et CODSuli

ordinario.

xai TZargixico.

iloXXa raiv ijSrj

f j
( P r a e f a t i o . ) Plurima borum quae olim sancita
Qpqfj
xe xai ov gqSiooi noXtrevaafttva
sunt neglecta et non facile in repubiica trar.tata
jiavttXms i'8oiv avofiofrtxrjxa xafreoravai. lofiev
yag omnino visa sunt absque lege [sine lcgislatione) conf yg
aQio
s
ccxvfin, ijijv ovooa-15 sistere. Novimus enim quia autiquitus erat quaeutt xb aQxaiov
ri nvos iinaQxoxijxos
(iav Ixakow, x(oStx.iXXu>v ilc rijs fiaotXeias in' avxjj
dam praefecturae figura quam honorariam vocahant,
aaqixofiivav %avtt}v Se ovitai tavonnt,ov iot ovSs'
codicillis ab imperio super ea collutis; hanc autem
0 ht^ov nXnv TJ xptXrjs rifirjs rols tavrr^ r^KOfidvots ita nominabant, ut nibil aliud nisi purum honorem
niiotxofievrjs, ijxts rovs povhvrhs otx anr,Xnitt tv%-q% his quibus praebebatur couterret: quae curiales non
flovXtvxixffi, ti nij tis avrrjv iv avriu ito tgyco Sito- 20 liberabat fortuna curiali, nisi quis eam ipso opere
v.rfla.%0. xrti WSTIEQ inl r&v ivSo^oxaitov aronr^Xci'
ministrasset. E t sicut de glotiosissimis magistris mixiiv bqcofiev, ioi ovx av ns ovSi ix axQaxTjyias litum videbimus, quia nullus ex magisterio armoanaXXaytirj xvpjs povXevxixrfi, ei firj xavxr/v k'oyu> rum eripitur fortuna curiali nisi eum opere ueaserit
(xai yi\o drj xai xas axQaxt]Xa<rias praefeeto(nam etiam magisterium uiilitiae praefecturam esse
elvai oi r^ixeooi Xiyovai vouoi, oi Si xpiXoi xijs 25 nostrae dicuut leges, puri vero magistrorura miiitiae
ax^Xaaias xcvSixiXXoi ft6vr\v 7taps'xovatr dgiav xvcodicilli soiam praebent dignitatem fortuna non libeovx iXcv&eoovvxes), ovxa> xai in* avxtji XTJS inrantes), sic etiam in ipsa praefectura, si tuturus sit
xijxos, ei fteXXoi xis IXBV&SQOS xotairrrjs yiveo&a$
aliquis liber huiusmodi tieri fortuna, neccsse est ipso
^s, avayxrj rovxov avxij T J a^xv riaQayytiXavxa
cingulo designatuin ab ea curiae vinculis liberari.
xiav T^S fiovXrfi SEGUWV jra^' dxeivqe dxXvfrrjvat.

30

CAPUT I.
'Avaveoifitvot xoiwv xbv xoiovxov vofiov &taniRenovamus igitur huiusmodi legem sancicntes, si
o/*v, tinors SOI-EIS xy fiuodeia xtfir}aai povXevxrjv, quaudo visum iuerit impcrio houorare curialem, ut
Nov. LXX [Anthent. LXXll
luliaru const. LXIV.

Coll. V lit. 19: gloss.) Graece extat in ML. EpiU Theod. 70, Athan. 8, 3.

LXX.

DE CURIALIBUS, UT DIGNITATE PRAEFECTORIA POTITIITA DEMUM A CURIA LIBERENTUR, SI JN ACTU POSITI ACCEPERINT.
Idem Augustus Iolianni gloriosissimo praefecto praetorio per Orientem iterum, exconsuli (consuli)
ordinario et patricio.
Praefatio.
Multa eorum quae olim legibus sancita snnt cum neglecta iacercnl nec facile exercerenlur, plane carere legis sanctione visa sunt. Scimus enim iam anliquitus praefccturae cuinsdam
speciem fuisse quam honorariam appellabant, codicillis ab imperatore in eam collatis captam; ila antem
nominabani cam, quoniam nilal aliud nisi nudum honorem in eos qui ea diguabantur conferrel: quae
dignilas curiates non liberabal coiidicione curiuli, nisi quis eam re ipsa adminislrassel. El quemadmodum
in yloriosissimis magistris militum videmus tie per magislerium militum quidem qnemquam curiali condiaotie liberari posse, nisi illud re vera gesserit (elenim elium magtsleria militum praefcctoria esse dtcunt
noilrae lcgcs; nudi vero codicilli magisterii militum solam pruebenl dignitatem, a condicione non liberant):
iia eliam in ipsa prae/ectura, si quis liber ab ciusmodi condicione evasurus sit, necesse cst eum ipso
mgisirulu impetralo a nexibus curiac per illum tiberari.
1. Renovantes igitur talem legeni sancunus ut, si quando imperatori curialem honorare placuerit,
%ruhr."Soxt xfjv SfinQaxxov ijtnqxbtflta ov fitjv xrjv
3 ct] etiam R | 7 libcrcntur Vx \ 9 Idctn Au^.] Impr.
ttopnpiav anaXXnxxuv fiovXtvxixrfi xvxrjt xal xd e^rje A. R || ppro. secundu oricntis et cunsulis ordinc V |
%
l
A>h. (<i'm. f) Ut praefcctoria di^nilas curialem libcrct Jul. 12 sanctu V \ 14 iussa V |) sunt o>. H \\ sine legis77*p* iltv&iqlas flovXtvxiov Thtod. \ 4 praefcctorias M
latiune ut glossema seclusi || 16 honoraria / i 1 |j 18 numinafndtctoila xai L | 9 VIUXQXO* ML Q 10 inaxip opStva- bant vuty.) nominabat /i7>ri j) nil V || 19 conferrc Vx B
citf (;)) 0Q$ivtiQiaiv L,om. M \ 12 HoXXit xa x<ov cit. 21 dc om. R | gluriosissimus lia \\ 22 videmus Beck (
fhrotl. | 15 a>i] eit M | xivot] quaedam (t. e. T*?) e \\ 23 eum V] cum R vulg. \ gesserint V |j 24 prailectuivopapiay M broociQtnv L* ovovapiav Ll || 20 Suoxtf- ram 25 militiae om. H \\ A verbis |turam cssc nostrae
T0 il/) diotxrjOatxo L |) 23 a7inXXay$irj\ annXXnyr, tjinc. t f. 82 J 25 puniri V 1 ]) raagisteriorum O Q 26 codiL | 24 npacftxtoriae M Jipatifexxooint L (| 25 rofioi]
celli (id. 356, I. li) t' g libtrante (> |) 2S ficri fortuna
tf; Cod, 12, 4 | ydXoi L B 26 xaSixeXXoi L \ 27 in
(curiali add. Ji") li l\ fortuna fieri V | est om. R Q ipso}
hi-t tcrimi tx c] inl taixrfi ML \\ 28 ftilXot Ms)
in ipsu t1 g 32 bonerare tl
vifai h | yinafrat TV^^S Me\ Tr^ijff xvyx^retv L |
19 w
M*

Kov. LXX 1

356
SiSov

UT ORDINARIAE PEAEFECTUEAB

etiara liberet fortuna, dare ei codicillos administrationis (et) praeparare eum in talibus conatitui sedib
t i l i
b
ft
iri R

f
\
firf
p
y
T; TiVirt rwv xe irti 'EaTit^as rmv re A^vr\i xal
non et Illyrici, quos omnes sub nobis fecit deus,
///;; y.ui iuit> ixi T/"S 'W.voiSoi, ovineo annvxas vy*
et ita libertate frui, quatenus maguo promeriti horifiui 7ienoir,xbv 6 &e6s, r.ni ovito ITJS iltv&toins <monore,
vecti et clamoresp praeconum
, et in carpentis
p
k
di
i
idiil
d
d , hhutoire ueyajLTjs
avxove^ r^tatuivovs f^" ATIT;I'TJ
yj
;J
p iudiciales
audicntes,
insuper
conscendentes
sedes,
ov* y.ai
yai poun-xwv yrgvy.tov
yrgvyto uxovovxas 10 iiusmodi
i.io%ovitrov*
Sii vero solo
d i ffortuna
t
lliberi
i b i constituantur.
it
S
l
xoik ye iiov Sixa.o'tix(bi> empitivovras fraovcov, eos participare ^roluerit honore, fieri quidem codiiotnvtr,e tiyrfi ihu&toovs xafreardvat. Ei Si
cillos et hos dari, tantum vero valere huiusmodi
j
f
fiov/.rj&sit] Ttfi*ie, 7iotflff5"
imperialem largitatem, ut ille honoratus quidem sit
(if.v v.it>Hix.iX)jov<i y.al roviovs trndtJovat, taaovtov Si
et maximae curiae pars esse videatur, non tamen
ia%vtiv rijv Toiavtt;v roii ^UUUEOH dooiv, okie aii' 15 neqtie provinciali curia ncque eius albo liberetur,
T<jj> tf.Ttfirjfuvoi' niv y.al TJ;? peyuhji povkifi neoo* sed maneat sub autiqua fortuna solum lucratus hotlvni Soy.elv, ov fiip> ufrs TTJS ^ y w u j3ov).r;s oin
norem et ita gratias ageiis deo et imperio, quia mitov xar' avrrji- Aevxaifiazos rina././.aTieafrai, a'/.lk fiisravit eum ad meliora prioris tranquillitatis educens.
vtiv ini ifja aoyjnias xv%t,s fiiivtjv xeotidvnvia rr,v xiSitque etiam boc additamentum imperialium prae-

t(ov ftaaiXtxutv ytQcov ovre x'o Sr/fioatov iknxtunam et ostendens honoratiorem et aliia curialibus
roiaa ovxe vuxtjs ovSe xtov awi^wv avxfj XstTovQyr]- dignitate soluxnxnodo praecedentem.
fftuxiav anaXXnTxovaa xbv fJovkvxrjv, xai xop
rii0uivqt
xr;v xoxe nagovonv
av^ovaa Ttftrp> xni anotpatrovan
aenvaxeoov
x t XWP ctX).u>v fiovksviwv
xma
rrjv diav TiQuv^ovxn
fiuvtjv.
('EniXoyoe.)
2 xoivw
na^aaxninn.
rjiuv TJ aij

Quae igitar
placnernnt
nobis tua
(( E ppi l o g
g u s .) ) Q
g
p
l i t d servare iestinet,
ii
i
i neque curialcs
ril
vTiepoxrj tpvXdxxeiv anevadxo>, eiSvla wt ovxs rovs 30 celsitudo
sciens
quia
(iovXevxus Tjknxxo.aafttv xai ceuvoiioovt avxoie rols
minuimus et bonoratiores eos omnibus demoustraotem neyrjvuuev diire tiGovxat xavxa ai jivXett Sia
vimus, ut sciaut hat'c civitates per tua praecepta,
xr^ovyfidxatv -nav aiuv, CJSXS xovS iv avxaXi fiovhzvxat
quatenus imperio.
TniDT yiviooxovxtti xrjv rjfiextgav eixoxtoi evtprifiiiv
paathiav.
Dat. kal. Iun. CP. (imp.) dn. Iuatiniani 35 Dat. prid. non. Iun. CP. imp. dn. Iastiniani pp. An^.
pp. Aug. ann.XII. Iohanne v. c . cona.
[a. 533] anuoXll. lohanne v. c. consule.
idque ita ut etnn etiiun ab illa condicione liberet, insignia magistratus ei det atque efficiat ut consdtutus
in eiusmodi sedibus, sive urbanae pracfecturae quae est in velere Roma et in noya iuic quidem noslra,
sive in praetorianis tribunalibus et Orientis el Uccidentis et Libyae nec non Illyrici, quas quidan sedes
omnes nobis dcus subiecit, sic dcmttm liberlate fruatur: ut magno honore dignati, quippe qm el carpcnto
vehanlur et wces pracconum audiant et insuper iudiciales seites ascendanl, ab eiusinudi condicione lilitri
sint. Sin aulem solum hnnorem iis imperlire voluerit, faciat quidem. codicillos eosqite conferal, lantum
vcro eivsmodi tnunus ab imperatore dalum valcat, ut ille honoratus quidem et magnae curiae pars esst
vidcalur, ncc tamen ex curia provinciali neque ex albo eius eximatur, sed maneat in pristina condidom
solum lucratus /tunorem iluque deo el imperalori gratiam habcat, quod ipsnm a priore humililate tiberatum ad meliora tradtixcrnti. Alque esto Iwc quoque addilamentum imperialium praemiorum, quod neaue
fiscum imminuat neque condicione aut consuetis eidem /unclionibus curialem liberet, eique qui Ulo aignatus esl honorem qno lum praedilus erat augeat utque honoratiorem eum pracslel et reiiquis curialibus
dignilale solu praeslanliorcm.
Epilogus.
jjuae vjilur nnbis placuerunt tua sublimitas cnstodire studeat, sciens nos neque curinles demimiisse et eosdem in stuuma re honoratiores praestilisse: iluque civitntes per edicia tua haec
cognoscent, ut curiales qui in iis sunt his inlelieclis merilo bene dicant noslro imperio.

2 et add. vulg. \ 3 cinguli Rx V\ cingtdis R* 11 4 et

novae om. V 11 praeturiunis ciuita (et pro ciuita corr. i?1)
tribunalibus R | 5 horientis V || lybiae t libie HV |
6 illirici /lArjfl deu in ras. V\\ 11 p.irticipare lipiru*
cipari H 11 12 tamcn tl | uero uulere R* V*] ualcre uero t
nuu ualere Rl, uero del. V3 |j huiusmodi (hiusmoili V)]
uivov /fnlounder)\\ 17 *ovSe ovcJi ;1/Z/|| 18 Tou) T^V fortuna liberi add. R" [| 13 inpcralem t | 14l tantum t1 j
ij* U 19 xeoJV^a Z>' jj 20 finaiXtl L || 22 xaixovxo] 15 prouintili uura / 1 eis /' || 16 antiquau Jt (|1 17 mi~raxnl oin. L Q 23 yeootav L || *ovSi 24 oWi 3/ZJ || uerit / || 19 prouintiorum /|| 20 quod om. V | 21 priuaris V j| 2li hostendens V\\ hooorationcni VR 24 digni26 xitv rore mtQovoav] ctiam pracscntem f (| ait-aafrai
tatctn V y 30 neque quia tl | 31 hononitiune Rl | 32 p "
La || xtftijv Zucltnriae) xvx^v tibri Q 29 7,' -^/r] xni
tua] perpctua R || 33 imperio Vt vulg.\ imperium R. llia^tot rovSe xov &eiov StjXovftava vofiov add. L \\ 30 situm non notant librii suppl. fere quatenus (in iii curiaSvtt L || 31 post rjXaxxioonuev nonnulla txcidutse putat
Zachuriae || 33 xu>v et 34 eixorats om. L Q 35 *ul>scr. dat. les haec co^noscentea mcrito nostro bcnedicant) impvrio
(sim. J3e.ck) |) 35 subscr. dedimns ex Vt j| pri. non. lun. t\
eons. Iohannis 7u/.*, ow. ^lr/i. || knl. Iun. M} prid. non.
Iun. ff /'jW lowiqf Thtod. || CP. dn. Iustinianu pp. au. pridcm lunii nono V% CF. imp. t\ Cap. ipr. V\ dOno V,
onut U iust. Vt\ aug. anno XII iohanni no. cowulc V,
ann. XII. Iohanno uc. conss. M(cf.f),
Sxovs ('}?) xrfi
a. ann. XII ioh. uic. t
/HactXeiaS imaxeiq 'Jtodwov Theod.
1 ei fisv om. ff 8 3 noXvrtQxlas ML (| 4 'Potfirf om. L '|
5 txt\ fjxe L* || TtQaixiOQntvwn M |j 6 siifi'vi)i ML\ xrfi
ytt^vrj? cuin Halonndro vnlij. || 7 iXvgidbs L |J 8 xni OITO]
kg. ovxu) xal? (J 9 fteyd/Mvs Lx || 13 fiovXrj&firj Zncharine ex s\ /3ov?.T]i)'eiev ML || 14 xatdixtXXovi L | 15 TOW
om. Z. U avrov nsgixextfirjiuivov JL (a\rx6t>7ief) XBXtfiTj-

357

UT AB ILLUSTBffiUS

OA

Nov. LXXI
LXXI.

Coll.Vtit. 18

S2TE T 0 Y 2 I A A 0 Y 2 T P I 0 Y 2 EN T 0 I 2 X P H - R; UT AB ILLUSTRIBUS E T QUl SUPEK EAM

MATIK0I2 AI' ENTOAKflN IIANTflS AErEIN
DIGNITATEM SUNT OMNIMODO SUPKR P E TA2 AIKA2 KAI EUI T H 2 INIURIARUM AE CUNIARIIS CAUSIS SED ET INIURIAKUM CRIKrKAHMATIK2 K A T A T O AEAOMENON 5 MINALITER PER PROCURATOREM DICATUK;
AYT012 IIPONOMION- T O I 2 AE AAMllPOCLARISSIMIS AUTEM IN PECUNIARHS LICERE
TAT0I2 EHEINAI K A I AI' EAYTJ2N K A I CAUSIS E T P E R PROCURATOREM E T P E R S E
1
AI ENTOAEiJN AErEIN T A 2 X P H M A T I K A 2
LITIGARE K
AIKA2.
'0 avxbs fiaoiXevs 'ftoavvr} xqi ivSo^oxaxtp inaQx01 TWV 10
Idem Aug. lohanoi pp. secundo et cons.
ivaxoXixcbv TtQnixcooiotv xb /8', aitb VTidrcov vndxcg
6(>ivctoiu) xai naxQtxUo.
(n^ooifttov.)
'Onoaa nqotaai fih> Slj&ev xtftrjs
( P r a e f a t i o . ) Quaecumque procedunt quldem
trtxev xai axvfaxos xoetrrovoe, xb Si ivtsi&ev ixquasi bonoris causa et scbematis inclioris sunt, quod
ftuhw ov xi/ufp>, dXX' iaws xivh. xal &(iiav dnaytt, 15 autem binc evenit udn houorem, sed lorsan etiam
mlnii xaXaii Hxstv rjyovut&a flgaxel fcgaTtevoni vbuio.
quandatn Iaesiouem infereus, hoc bene habere iudiiiaijxnt yaQ xiat xtov Sinxa&iov, wsxe nriSevi xutv
camus brevi mederi lege. Fertur enira quibusdam
hiunouxaTiov igelvcu SS iavxov Sixrjv aywvigso&at,
constitiitioaibus, ut nulfi clarissimoruin liceat per se
&i ivwUaiv Ss ndvxias. 'A).Xk routo uif TJ TtnXaib- liteni exercere, sed per procuratorem omnino. Sed
irji ini T?) xcov di-Koudxiov ZyouyjE rtfirj, noXXovi Se 20 haec quidcm antiquitas pro dignitatum honore scriofiwutv d^nov fisv xvxovxut xni xoi '/.itfnxooTaxois psit, multos aiitem couspicimus diguitates quidem
iyyt-yonfiuerovs f> xvftrjaiv t) xoipovvois r\ eC xtvee aX- adeptos et inter clarissimos iuscriptos aut comites
kn xafreaxaat roiovxoi, ovains Si fxeroias xvoiovt,
aut tribuuos vel si qui alii coiisistunt huiusmodi,
(oiii navxeXon ftr] ioxvetv 7iooe ivxoXeate nf)o^oXjjv substautiae vero minoris dominos, ut penitus non
nai xtjy Sia xovxo Sanuvrjv.
25 sufficiant ad procuratores ordinandos et propter hoc
agendas exponsas.
CAPDT I.
GtonK.ousv xolwv, axQi /tiv xaiv fttyaXongaTteoxdSancimus igitor usque ad ma^nificentissimos illutmv IXIMVGiqtta xovxo xgaxelv, xai nnvxai avxoie
strea haec valere, et modis omnibus eos per procuartX4tii
^t' ivxouioi TC xQW
nyuivC^tadiu Sixas, xai
ratores pecuniarias exercere causas, uec non etiura
/trp xai Tiyv iniuriarum #*' ivxoXica xnxa xbv iyxXi]- 30 iniuriarum per procuratorom criminali modo movere
paxtxbv xQonw xtvtlv xaxa xo SeSofiivov avxois ixi
secundum quod datum est eis siiper hoc privilefrium,
iai<xrts noovoinov, toixt /ITJ dvayxd^Eo&ai f} avyxane cogantur aut sedere cum iudicibus cum iudicaut
frifittcn xols nQxovaiv iv ij> Sixdtpvaiv ij naQiaxuvai
Nov. LXXJ (Autlmnt. LXXl = ColLVtil. 18: ploss.) Graeee extat in ML, cap. 1 in B 7, H, 30 (inde B />. 234
Zncli. etEclogu lib. lX. Basilieorum) et mullifariam immutatum in Epunagoyc 11,10. Epil. Theod. 71, Alhan. 22, S.
Iulian. consl. CXJCI.
LXXL
m ILLUSTRES IN LITIBVS PECUNIARIIS OMNINO PER PROCVRATORES CAUSAM AGANT,
1TEM /iV CAUSA INWRIARUM
CRIMIXALITER
MOTA SECUNDUM PRiVlLEGWM
11S DATUM; CLARISSIMIS AUTEM LWEAT ET PER SE ET PER PROCURATORES CAUSAS
PECONURIAS
AGERE.
Idcm Augustus lohanni glorionssimo praefecio praeiorio per Orienlem iterum, exconsuti consuli
ordinario et patricio.
Praefatio.
Quaecumque Konoris qtddeni et formae melioris causa prolata sunt, atqui quod inde
etenit non honorem, scd forlc adeo darnnum quoddam confert, ea par esse existimamus brevi lcge sanare.
Dictum enitn cst in quibusdam constitutionibus, nulli ex clarissimis licere per se ipsum causam agere,
sed omnino per procuratorem. Vcrtirn hoc quidcm anliquitas in honorem dignitalum conscripxit: multos
autan videmits dignitales guidetn adeplos et tnter clarissimos ant comitcs aut tribunos aitt si qui alii sunt
eius generis inscriptos, sed eosdcm mediocris substantiae dominos esse, ut omnino non vakant ad procuralorem instituendum et sumptus propterea facicndos.
I. Sancimus igitur ut usque ad magnificentissimos illustres hoc valeat, iique omnino per procuratorem pecuniarias aganl causas, nec minus eliam causam iniuriarum criminali modo per procuratorcm
moteant secundum privilcgium ipsis de ea datum, ne aul cum magislralibus dum iudicant una sedere
2 ruhr. "Qoxe inl fiev xoiv iXXovatoicov iv xoit
i B* \ 29 Si* ivxoXicoi) per procuratoret
ftaxixin; Sif ivxoXitas ndiTtas Xiyta&ai xas Sixat xal
xa i^rtt Alh. Heql a^iuifiaxixuiv ixa,Ofiivu>v T/ieod.
De prinlegii digiiitatum sive de procuratoribus lul.
(flioi iXXevaxQltov vectQa oa schol. B') | 4 TJ7S L\ xole Cod. 9, 35, II
M\ iViuriarutn Zi trtovoinQOvfi M \ 7 xai #' iavxu
wn. L | 10 innQXV Ath.) vnaQxu* ML \ 11 nqtnxoJQCoiv
r,m. L j vitdxtp om. L \ 15 xai Le] om. M || 16 xavxa]
1 R\' omnia L X X J V | 5 procuratorem 72 vulg.] protoc 11 p^nxv M J 17 T*ff* T<U' SiaTd^iatt'] cf. Cod.2, ouratores V | dicatur vuhj.] dicantur V et dicantur Ji )|
11(13), 25 D18 igtlvtu] if^ xai L || 19 xoixo] haco c 21 ftiv 6 claris V1 || 7 *causis] ei RV$ 10 Idcm Aug] Impr.
<i- h I 22 xbftuftr L || 27 xoiwv 2if\ ovv L, om. B j| A. It U cons. F ] oonstantino R g 16 haberi Rl | 18 liceat
& M) om.LB(e) | 28 iXXovrrxgicJv MLB*(e\ nvyxlr]- om. Rl I) 20 baeo V) hanc (banc ha /) R al.. boo edd.
itxmv IPEcl. | TOVXO] bacc ; H rnvro xoaxelv xnl om. B [jaliquot I 21 conscripsimus V | 22 ademptos R V g conQVToi L* | 28 57. ainovS oixas) ur, 8t' iavxwv av- scriptos R l 24 aut R U 30 per] pro per R" | 31 datum
tovj tii xiTlfiariX'tS aywvi^iofrcu Sixnsy aXXa '
est] Kccundum quod add. Ra | cis onu R \ b.00] haeo V

Nov. LXXII pr.

358

UT HT QUI OBLIGATAS

aut stare rursus tamquam litlgantos: ex utroque

trdXiv ola 8ixttt,ouvovs' exaxiooi&ev yag xb ngnyfid
iaxtv intoynXis, f/ icSv d!-iiojudxa>v vfioiZpfieviov fj enim causa*videtur incauta, aut dignitatibus iuiuriaui
sustinentibus aut iudiciali scbemate indi^ne procexov Stxnaxixov c%fjuaxoe ava^iias TCQOXOVXOS. ineiTOtye tiEia tovs fisyn)u>7tgs7ieaxdxove iXXovaxQiovs ana- deute. Post magniticentissimos igitur illusties omniGiv dSeta Saxot /3ovXopi'voiS xai ivxoXeis ngofidXXea&cu5 bus licentia sit voleutibus procuratores ordinare et
per se lites exercere, nulla ex hoc neque prohibixal t' eaviwv aycovi^eofrat, ovSeuias ivxev&ev ovxe
tione neque damno neque poena iofereuda eis.
xco/.rotais ovre t^rtuias ovxe noivtjs nctQa xovxo inayoiierr,e avxoie.
('EniXoyoe.) 'Hrotvw ar\ vneooxfj xa nagnaravra
(Epilogus.) Tua igitur eminentia quae visa sunt
rifilv xai Sia rovSe toi &ei<>v SrjJ^ovfteva vofiov annai 10 nobis et per hanc sacram dedarata sunt legem omn
rroiTjaoTo tpareoa xd awetfrt.Ofteva ini xovxois ngdzbus faciat mauifesta, quae moris sunt super bi&
tovaa.
Dat. k. Iuu. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Au^.
agens. Dat. prid. non. Iuuias CP. imp. dn. lustiniani
anu. XII. Iohanne v. c. cousule.
[a. 538] pp. Aug. auuo XII. Iokanue v. c. consule.

LXXII. Auth. LXXV. Coll. VI tit. l

OB
ITEPI K0YPAT0P2N KAI KHAEM0N2N
KAI TH2 TfiN NEfiN DP0NTIA02.

15 n- UT HI QUI OBLIGATAS SE HABERE PERHIBENT RES MINORUM AUT OBLIGATI SUNT

EIS AD EORUM GUBERNATIONEM PENITUS
NON ACCEDANT, ET UT CURATORES NULLO
MODO SUSCIPIANT CKSSIONES ADVEKSUS
20EOS QUORUM CURATIONEM AGUNT AUT
EGERUNT. HAEC AUTEM GENERALITER VALEBUNT IN OMNI CURATIONE 1N QUIBUS
PERSONIS LEGES CURATORES PRAEBENT.
E T DE GUBERNATIONE PECUNIARUM COM25PETENT1UM EIS QUORUM NEGOTIA ADMINISTRANTUR, ET QUANDO EAS RECONII A(JT
MUTUARI OPORTET, AUT EX EIS REDITUS
COMPARARl R;
'O avrbs paOites yIcoawri TW ivdo^arartp indoy^ia rcav
Id. Aug. Iohanni pp. secund.0.
avaxoXixcov nQruxwcticov ro /3 , anb vziaxoiv vziaxof 30

J Q f y
Ilavxa ftsv xw vofiofrexri xa xrjs no^ P r a e f a t i o . ) Omnia quidem legisiatori reipnWiXtxeint iv fieyalij (pgovxiSi xa&iaxTjxev, bncos av
cae in magna cura suut, quemadmodum optitnp se
aotoxa i-/Qi xal aftagxavotxo ftrjSdv Sirupegovxos 8i
habpant et [peccaudi] nihil delinquatur; ptaecipne
xa ovftpbXai* xtbv rifov xai TJ TXCOI avxobs (poovxlt 35 autem instrumeuta minorum et quae circa eos esl
Ttgayfta iaxi nsQtanoiSnaxov xols xov vofto&extlv Tiaga curatio res est studiosa eis qui proferendi leges a
'9eov xi]v i^ovaiav Xa/Jovoi, tpnfiev Srj xa> (iaoiXevovxt.
deo licentiam perceperunt, dicimus autem de eo qoi
Nov.LXXII
{Authent.LXXV = Coll. VI tit.2: glots.) Graece extat tn ML, fuit in B 37, 11, 14, unde e.t
(Ei Se xte vntvd-wov oXs&poe 359, 25) et c. 6 8 ( ftvrjurjv yivoptvov 302,34) *ervavit B* p. 342 Zach., rtliquorum argumenta Tipucitus (ed. Heimback. IIIp. 675*9.). Epit. Thtod. 72, Athan. 13,1. lulian. const. LXV.

aut rursus adstare tamquam litigantes coqantur: ab utraque enim parte res est lubrica, cum aut dignitates iniuria afficiantur aut iudtcialis ordo pantm digne procedat. Algui post magnificentissimos illuslres
omidbus licentia sil, si velint, et procuralores eligenai el per se causam agendi, neve uUum inde aut irnpedimentum aut damnum aut poena nlla secundum hoc iis inferatur.
Epilogus.
Tua igitur sublimilas quae nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarantur
omnibus manifesta faciat, quae in his. fieri solent actura.
LXXU.
DE CURATORIBUS ET TUTORIJWS ET CURA MIKOROM.
Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto praelorig per Orientem iterum, exconsuli consuU
ordinario et patricio.
Praefatio.
Quamquam omnes reipubticae partes legislatori magnae curae sunl, ut optime te habeant neve quicquam peccelur, tamen prae ceteris obligationcs minorum el eorum cura res est summo
sludio digna iis qui potestalem leges ferendi a deo acceperunt, imperalorem dicimus. Atque muttas q\d-

1 ntraque Ffl 2enim om. R j| 3 iuditialis V\ 6proibiti

Rx | 9 uisa R) inssa F J sunt om. R$ 12 subscripiiones*
dedimtts ex Bamb. I; om. Val. | Iul. td<i. glosnatae (ef.
13 consulis Bamb.il 14 R- LIXV
ovSi libri || 7 TirzQa xovxo MLB*f Ecl.\ nag* avxov JBe Ath.) (1 dns. Bnmb.I\
Tttql xovxo Haloander; om. C II inayoutvoii M \ 'H V B 15 hii1 RVl B proibent /? fl 16 obligate sunt V
cm. L U 11 OvvT)&ia(ttva M owrjid-iaueva L | 12 subscr. obligatis V || 18 ut Vvulp.] om. RT% 20 agunt om. Rl ?
R miniom. Iul. H k iun. M) prid. non. Iun. (v. /. lul.) c TTQO vbvoiv 21 boc V\\ 25 administraijtur vufg.] ministrantur
quam V% 9 recon!i
'JovXiiov Ath., om. Theod. || CP. imp. dn. Iustiniano pp.aug. strentur V ministrant T || 20 quando]
l
eis V |
ann. XII. lolianno uc. consule M{cf. c),xu> t/ Sxet xrjt /?- R" J 27 cx eis redditua (redditur R ) RT rcdditu
GtXtias vTtaxsia*Ifoawov Theod. ^aatXeias lovartvinvov 34 peccandi sec/usi (peccati vulrj.) || nihil] nicri 3Rl \ *rc!intb i/S* ftsxa xijv iinaxetav 'Ioinvvov Alh. || 15-<7. rubr. Fleol quatur libri || 35 autem] aut 11 U est {dei V 4) cnratio Y\
xovQuroQcov (r.ovQaxcuocov B) tpoovxiSot ML, Bsecun- curatio est Rx Q 36 proferendi] proferenda cis /i \ 37 pr<"
ceperunt R
dvm inrlicem Bc et Tipur.i/um] "S2<xxe xore VTtev&wa Xiyovxas iy.Btv T Ttqayfiaxa. xoiv veotv xai xct erjs Ath. (e)
s
lltpi iniXQonav Theod. (B ) If 29 indpy/v Ath.] vndqxo>
ML |! 30 vndx(p om. J^ Q 32 ftiv] /th> rjSrj cit. Thtod.

SE HABEkE PERHIBENT

359

Nov. LXXII 1. 2

ixoWcov yovv Tjxovan/iev Stxcav, gvfra oi d-avfiaarol

imperat. Multas itaque causas audivimus, ubi aduqSc/toves ixxooovvxnt xnrn twv viotv, siie avr^cov
ministrantilius curatoribus cessiones factae sunt admt iyrjftwv ftii> ni Si T//S Sevxegae rjXixlns ovitav,
\ersus mhiores, sive impuberes sive puberes quidem
Ki evftiie yvQioi T>;S dxeivtov yivoviat nsotovains, fj r a
in secunda tauien aetate constitutos, et mox efficiunoix bvta iaios inetsiovres %oda r\ bXiyov rift^finros 5 tur eorum domini facultatum. aut non existentia forixxvDoolfierot xa navraxo&ev oa&gd, fj xal anoxgvsan debita subeuntes aut parvo pretio cessiones acnxovxes anoSeigeis xtov xfwj' ovaas iv xols w vecov cipientes eorum quae snnt undique trairiles, aut
npiyfiaot, xni oirca xne txxmorjoeis kafipiivovres xai
etiam celantes desuscepta existentia in minorum rehus
xaw noXXas a/.Xaa nooipuoets (xi Si ovx (*) av&gmet ita cessiones acripifntes, et secundum multas et
noi noo xaxinv ixjiu^ exxXivas i&vqoi;) ia rcHv vicov 10 plures occasione3 (quid enim bomo ad malitiam semel
oixewvvrat nQdyfiata.
declivis non adiaveuiat?) minorum res proprias faciuut.
CAPDT I.
Tavra nnavra ro/tcp SiogfrcZani /SovAS/ie&a, xal
Haec omnia lege corrlgere volumus et praecipue
TIQOS ye ixelro xo tis vnevfrvvov i\oi TOV viov 7} illud, ut si quis obligatum habuerit rainorem aut
xh avxov nonyfiarn, xoviov firjSe nnQuvat TtavreXcHs 15 eius res, hunc non oninino ad cnratiouem eius, vel
tis rijv ainov xTjStfwviav, xuv ei nnga tiav VO/JCOV si a legibus vocetur, accedere. Quid euim non agat
xaloho. T ynQ uv ov ngai-Eiev vnsg eavTov XVQIOS pro 8e dominus eiusdem existeus et adversarii reavjiiv T iov xni -HOV IOV dvrtSixov nony/iuicov yirum deteutator eflectus? Propter haec enim et illud
vvfuvoi; Sin TrttiYi yag xnxelvo vouofretoifiEv uisre,
sancimus, ut si apertissime manifestus est quia is
ti noofrtvtaraTa STJXOS iaxtv o yivo/jsvot xrjBtfiiov 20 qui tit administrator ipae est iuri minoris obnoxius,
aiioi vTiev&vios atv rols rov vimi Sixaiois, oiSi
neque ipse curator erit, necubi aut cautionem fureixthoi xTjfieuiuv iaiat, fir] TIOXB TJ yQnfiunxslov ixxXitur aut alias probatioues qnae erant minori corrumyettv r\ nklae anoSei&is oiaae ayaviaeie xa> viip
pat et curatio fiat ei rerum iuteritus propiiarum.
xni rj xr^Stfiovia yivoixo xovrto xutv oixtiiov nftnyfxaHoc itaque lege cautissitna colligetur, Ut nullus eoxosv oktitfiov
xovxoy yovv aawnXsl xaxnHedda&to v6f.no 25 rumq qui obli^aias babere p perbibent res defuncti
f
x' iifiia
i p i i m u m i n r e m et eius r e s a u t etiam q u i a p e r t e
x'o \iifiiia xwv
xwv vnEfrwa
vnEvfrwa Xsyoxcov
Xsyovxcov iyttv
iyttv x'a
x'a ngay
ngayipsiimquminorem et eius res, aut etiam qui aperte
umn xoi) xekvxrjaavxos xai xbv viov avxlv xai T obligatus existit, ad CUrationem eius accedat neque
xoiiov noayftnxa r\ xai nsoKfnvdis vneifrwov bvxa
babeat licentiam tal6 aliquld agere.
Tinntivai npiiS xrjv xrt8fiovinv irjv avxov firjSi i'xeiv
nti(>f>rtoiav xotovro xi TtQuxxtiv. '
30

CAPUT II.
Knl xb xrtfrolov ei ne ^Srj TT}S xrjSepovlas ixofievos
Sed et 81 quis iam curam gerens obligatum sfbi
xxilfrwov avxa xxrtanixo xbv viov, XXTJOOV XV^OV eis effectum babpat minorom, in se forsan bcreditate
ahbv xnxBvex&evxos nvbs Ss vnevfrwov elxs xbv
perlata cuiuspiam qui minorem babuit ohligatiim
vinv ri aXXrjs xoiavxrje nQoipAoeiae, urjxsxi fiovov v- aut alia buiusmodi occasione, non iam solum eum
T('.r elvti nioihv ngbs xrp xa>v avrifStov t} xtov vicovZhesse tidelem ad impubenim aut aiiolescentium curam,
KT^tfiovinv, aXla nagn&rywG&ai inixQonov Sxeqov sed coniuntii tutorem alterum aut curatorem (hoc
rj xifitubva {xovxo onsg i%> noXXols &t'fuxoi riov vbquod in plurimis legum casilius invenitnus), ut custoftmv tiiQiaxoptv), aisxe (pvXaxxeiv ixelvov ftr} xt yevrj'
diat ille ne fiat adversus.adolescentem aut eius subdcm lites audivimus, nbi mirifici curatores cessiones impetram adversus minores, sive impuberes sive puberes
qmilem in secunda tamen aetate constituios, ac stalim domini effichmiur substantiae illorum, cum vel
dcbila forsan qnae nulla sint subeant, vel exiguo pretio cessa accipiant quae uniiique inania sint, vel
etium ajiockas aebitorum, quae inter res minorum sunt, sitj/primant,
et ita ccssionilms acceptis et ex
multis aliis causis {quid enxm homo ad improbilatem semel inclinatus non excogitel?) res minorum sibi
xindicant.
I. Haec omnia lcge emendare volumus, ac praeterea illud: si quis obligatum sibi minoran vel res
eius haheat, ne is omnino ad curaiionem eius acced&l, etiamsi per lcges vocelur. Quid enim pro se ipso
non egerit qui simul illius et rerum adversarii sui poteslatem haoeat? Propterea enim illud quoque
sancimus, si apertissime conslet eum qui curalor futurus sil ipsum iuribus minorts obligatum esse, ne illum
quidan curalorem fore, ne forte aul inslrmnentnm subripiat aut alias probationes quae sinl minori supjirimat, atque cura huic in suarum rerum interitnm vcrtat. lam hoc quidem certa lege coercealur, ut
"mo eorum qui oblitjalas se habere dicant res defuncli et minorem ipsum eiusve res, aul si guis manifcslo illi obligatus sit, ad curam eius accedat neve licentiam eiusmodi quid agendi habeat.
II. Atque omnino si cui cttra iam suscepta obligerit ut minor ipsi obnoxius fiat,
hereditate
fortasse ad ipsnm delata alicuius qui minorem obligalum habebai vel ex atia eiusmodi causa, is non
amplius solus dignus sit cui wipubernm vel minorum cura credatur, sed adiuugalur ei aller tutor vel
curalor (id quod in multis legum casibus rcpcrimus), ut illc caveat ne qua conlra minorcm vel rts eius
1 &avuaaxol\ administrantibus e U 7 TO>V xQet*v om- e || 8nm V3 | 5 facultatum aut vulg.] -facultatum xxt (in ras.
9 noDsis n/.Xai\ multas et plures c || nv niltinli \\ 14 i'*e* tcr. F ax) libri || non] uero R% j| 9 multas et) xmultas ne
B'l 15 avxov B'e] invxov ML || yti'6//eroi] detcutator /J"? T | 10 homo] Bo V fl 11 *decliuius T x deditua
declinans Ffoimbach \\ minorum V ] ut minoctTtctus f || 22 xt.St/ubv laxat] xrjt)efiofei>exni B' || R VT* vulg.
RTV3vulg. Q *facit Vx efntiunt Tl faciat RT*
24 xoiiov L H 25 * xovxo yovr] xovxb xs ovr {ov L) ML rum
3
V vulg. H 14 aut om. V1 \\ 15 oraino V\\ vel] ctinm V* ||
hoc itaque e xovxo xoiwv Ilaloander \\ 27 xov xt xt)*v
xjantTOi L \\ 28 TtQOfavioS Halonniler \cf. nd 360, 8. 23) I 17 dominus] uel dominus V1 { J8 deteotator eifcctus RT]
etfectus V vulq. [[
intvffvvaw brxn L vnev&vvwv ovxotv /fnlonnder | detcmptator (dctemptor V ) nupcr
19 manifistum V*vulg. R his Rx |j 20 iuris Hx || 21 necubi]
31 Kni xb xafrolov] Scd tit g || 32 avxqi L3e] avxca
3
x
Vll "pfi nrxb M H xxrjoaixo LJ3W")] XXTJOOIXO M ne alicubi V Q 22 erant om. R | corrumpant V ||
2 3 c u r a / i ' | | 24 *cautissima] accutissima libri, tutissima
37 xovxco M \ cf. Cad. 5, 02, 7
vulg || colli^ctur] lege colli^etur Ra !| 33 prolata V ||
x
1
1 imperant II || ltas F | nministrantibus RT ad- babucrit V \ 34 eum om. V || 35 xaut (at V ) curam
1
l
1
aduksctntium
V
0
38
olescentem
R
ttiniitrati* V |j 2 censiones Ji | ad usus V aducr-

Nov. LXXII 25

360

UT HI QUI OBLIGATAS

rat xnxa xov viov rj T7]S avxov neoiovolas naga. xov stantiam ab eo qui habet eum oblicratum in medio
xzTiaa.fi.ivov xovxov vnev&vvov iv ftsaca xaxovgyrjfta'
ulla tualignitas. hed hoc ipsum observet, et iusiualk' nvxb xovio naQaxrjgoh], ooxov re Ofxvvs eni xfj raudum iurans in ordinatione quia hoc custodiet,
Xstooiofiq (6e xovxo g>v/Aei, xal ir\v ix x^S ngbs xbv ctiara eam quae ex proditionc ad curatorein poena
OvyxrjStfiuvu jiooSoaiaS notv^v vXafiov(izvoZ.
5 est reformidans.
CAPDT III.
"Iva &i fiij ScHftev jiaoaitrfiiv naatv dv&gdnois imUt autem non demus recusationem omnibus hotQonrfi r, xtjSefio7'ine, et Xiyotsv IOS vnev&vva i'xovai xh minilms tutelae vel curae, si dicant quia obligatas
ngdypaxa IUJV vicav fj nsQKfavws vitevfrwoi xafrbabeut res adolesccntium aut aperte obligati sunt,
earatjt, &eaniof*tv, ei rts frtaeiev imev&wov e/eiv
sancirnus, si quis dixerit obligatum se habere tniuorov viov r, ra nviov noayfiaxa r\ xoi>e xov viov yo-lOrem aut eius res aut minoris parentes, mox ostenVBIS, ivxeldsv Ssixvvvnt xovxo naoa xbv xrje nnomdere hoc ipsum recusatiouis tempore apud eum qui
rr,aecos xmobv inb iio SiSovxt xbv xySefiova xal dedit curatorem et absolvi, aut si incertum est boc,
anrjlaxd-al,
fj eineg adr^Xov eir; xovxo, OQXOV ngbs
praebeat ad sancta eloquia iusiurandum, quia ex
xjjv ityiiov Xoyitov vjii^ntv a>s xais d?.Tj&eiat VTCBV- veritate obligatum eum se habere credens recusat,
&wor aixbv %etv nt-niaxtvxun nafjaixeirai' xai ei 15 et si hoc factum fuerit, tutclam non coutingere nexovxo yivoixo, xfjs intxQonrfi turj nQosanxeo&ai firjSi
que curam, sed eum ab ea re procul expelli, ue ex
xrfi xTjSefiovias, al.V dii noQomxaxoj xovxov nntXaiboc ipso hostem et non curatorem adolesceutulo
vta&ai xov nQny/iaxos, iva /<;; avxo&ev noXifiiOV praebeamilS.
aXX' ov xii8tf.i6v(t doJftsv xip viip.

CAPUT IV.
Ei Se <styr\aeiB xr,v ag xovxo xni yivmio xrSe- 20 Sin vero tacuerit in initio boc et factus fucrit
' --" --'- --' ---' drj- curator, sciat omni actione adversus minorem, si
**
'
*
vera fuit, se casurum, propter ex studio adversus
hanc legera nostram figmentum. Sed si quis aperte
<pavvJt vnev&wos wv oiyf,oeiev, 'ioxai xai ovxot ws obligatus existens tacuerit, sciat etiam istc quia
v<pist noivipr xo UTJ Sivaafrat xnta^olnls rj ulXnis 25 sustinebit poenam, quo non possit redbiliitionibus
Xvoeoi xoi %'jiovs invxbf ixpaXXetv iocos iv xca xaioip
aut aliis solutionibus debiti se miscere tempore cuxt/s xr^sfiovias xtxexvnaftivais.
rationis forsan arte compositis.

CAPUT V.
Et Si Tie a>s etnr.Tai yrrouevos xTjScficjv tlxa neoiQuod si quis, sicuti dictum est, factus cnrator
e<)yaZ,oiTo xa %ov viov ttQuyfiaxa xal Ixxtogfoeu eis dcinde mlnoris res iuerit perscrutatus et cessiones
iavxbv fj xaxa datgeav tj xnxa jtguaiv r, xa&* Sregop 30 in semet ipso aut per donationem aut venditionein
oiovSrjnoxs xqbztov jignrxot, Xaxoi nrifxoitos axvgov
aut alio quolibet egerit modo, sciat omnino intiraum
elvai xb itaQ* uvxov ytvopevov, xni /tfjxe 8i' iavxov
esse qnod ab eo fucrit factum, et neque per se nefirjrt Sin naoevxi&eftivov n<io?(07xov xoiovxo xt ngnxque per interpositam personam tale aliquid agi, sed
reofrat, d?.Xa navxaxi^Bv dviaxvga xa xoiavxn yivsundique invalida haec talia tieri, tamquam si neque
ad-m uteavei ftrjSi XTJV ctQxrjv ytvLutva.
ngvSrjXov 35 ab iuitio facta fuerint. Manifestum nainque est quia,
yan a>s, eXncg eii xoialxrjv ewotav iuniaot, navxa
si in talcm cogitationem inciderit, omnia aget et
jtga^et xni Sioixrjaet noos oXf.frgov fiev xr,i envxov
disponet ad interitum quidcm suae aniniae et ui
j xdiv Si <paivofidva>v axnov nqnyfinxoiv Sfj&sv rerum quae eius quasi videntur utilitatem.
ab eo qui obligationem adversus illian acquisivit, interim fraus pat; sed hoc ipsum observet et iureiurando
cutn constituilur praestito se hoc citstodilurum, et poenam ex /ide concuraton prodita verilus.
III. JSe vero omnibus hominibus excusulionan inielue vd curae concedamus, si sibi obligatas esse
res minorum vel se manifeslo obligatos esse dicant, sancimus, si quis dicat se minorcm vel res eius rW
parentes mrnoris obligalos habcre, nt ilico hoc probct intra lempus excusationis apud eum qui curalorm
dat, itaque liberetur, vel si id incertum sit, sacramcnlum sacris eloquiis proposilis praestet, se cum revera
eum obligatum sibi esse persuasnm habeat ideo excusari; el si hoc factutn sit, tutelam ne attingat nev<
curam, sed longissime ab co negolio removealur, ne hoc ipso hostem ac rton curatorem demus tninori.
IV. Quodsi inilio hoc rcticnerit et curator factus sit, sciat se omni aciione adversvs minorem,
eliamsi vera sit, casurum, quia de indnstria advcrsus hanc lcgem dissimulatione ustis sit. Quodsi quis
etium cutn manifesto obligatus sit, tacuerit, ille quoque sciat eam se poenam subilurum, ut nequcat solutionihus aliisve liberalionibus debilo se eximere /urtasse tempore curue per fraudem compositis.
V. Si quis vero, uti diclinn est, curator /aclus inde res tnfnoris perscrutetur idque agat ut casiones sibi ipst vel per donationem vel per vendilionem vel per alium qualemcumque modum fiant, sciat
omnino irritum esse quod ab ipso gcratur et^ neque per se neque per inierpositam personam eiusmodi qmd
exigi, sed undique in/inna haec lalia ficri perinae ac si ao inilio facia non sint. Manifestum enim est
cum, si tnodo in talem cogitalionem inciderit, omnia ad animae quidem snae inleritutn, rerum autem quae
3 aXV nvxb Afe] aXXa L, <iXX* avxbt coni. Zachnriae 2 haeo VT7 (i Iji (i. t. ipse?) V g et iugiurandum iu{cf. ad e) || 5 owxrt8ejwva M xijSstiova La (ff) |j 8 neqirans V] eiusque iusinrandnm (iurandutn Hf) iuani R
tpavcot MLa\ jXQOfpavcos Lb (c/. 23.359,28) | 11 xdvxo\ hoo4 etiam] et T \ 8 adolescentum V g 10 parentis R
Si Vvuh.
ipsum s fl Tiaga] neol IJaloander | vrtb xbv x. n. xatgbv ostendet V g 14 baberes Va B 20 Sin JiT]
in om. 72 Q 22 propter] proptcr baec lli propter bacc
TZ
T<j StSovxt Zachariae \ 13 anrjXXuix^ni)
naQ~
j x )
Q
3
1
quod V I 23 *figmentum] firmentur RVT finnctar
i
21et 23
23 xall nm. s || 22 sq. xbv
b
jyx & L" 116 yivTjxat
L || 21
3
vofiov xovxov] hanc legem nostratn e fl 23 Tieotwavcos T* vuftf. B 25 quo] ut t. v. V quod vn!g. | redibitionibuj
a
libri
||
26
miscere]
eiiccre
Beck
)| 27 artej o (an ante?}
ML ] nQOfavwi V U 26 ix/SaXhiv AI] Ixpaltiv L
1
| 2Sdictum estsiouti V* { 29minarii
misccre {i. e. iftfldXXeiv) e fl 32 xb tiag' avxov ytvofie- ^ || compositesK"
1
res] minores V | 30 ipsutn vulrj. | aut ucnditiunem 11]
vov\ .quod ab eo fuerit laetum (i. e. yevufievov) e II
vulg. \ 32 et om. V \ 35 nampost yivbfiBvov ndd. ftrjxe axvaov elvat xb nag' avxov om. V aut per venditionetn
a
ytvouhvov Lx P 38 xrp 8i <p<uvofievrjv xutv avxov nqay- que] namque haec R Q 36 aget et disponct ad Bttk\
agi et disponi ct ad (ad om. R) libri g 37 et] ed Ote*/tdxuv imtlit Zachariae
bruijgen

SE HABERE PEltHIBENT

361

Nov. LXXII 5. 6

1 aiptXeiav. Knl ov fwvov Scoe fj xt]Sefid)v eTgyo- 1 Et non solum donec fuerit curator, probibemus
uev avxbv TJJS xoiuvxt,? ixxa)or,an>}{, aXXa ** fttxo
eum ab buiusmodi cessione, sed neque postea gerere
xavxa,/JT] 7iox* xolxo frvorjoav xftfjitvorjxai xb ngaynn,
coiiccdiinus, ne forsan hoc consideraus abscondat
*ai noox'<toxT]one aixb xnxaa fnsixa. inetSav xj,i
rem ct praeordinans illud male postmodum, dum a
'd.orim nttvanixo xal Xiid-oi xb y.nxovffyi.O-ir, 'iou>i 5 cura cessaverit et iatore lecerit quod inaligne egit,
forte tunc iam non curator existens cessionem acciovx sxt xrjSsfiatv u/v xi]v TS txy,woi;atv Xnj$oi xni xn ngnyfiu xnxovi-vrttft*. y.ai Trtvtxavta yag piat et rem maligne disponat. Etiain tunc cniui in' HQOI' tlvai povXoui&a xb yivo/ievo*, xal ftrj Svva- firiuum csse volumus quod agitur, et non posse ullara
hu fir^Eftinv aywyrp xgaxelv xaxa %or TTQOWV xr^Ss-actiouem valere cessam adversus euin cuius prius

n<iXiv ini xbv dxxtoor^aavra o>i /uijiierot tamquam si nihil quasi in meilium coutra legem vi^
f p naga xbv vbfiov 8o.ouvtos ytyevi.oU-nt,
sum fuerit actura, sed cadat ab eis quae exinde 8uut
u' onjt ixninretv aviiv rdv txufrev xxrj&ivxoiv 15 quaesita propter trausgressiouem uostrae legis, et
itit lijV 7tuQi'(ffit0iv TOI> i,t<eii(i(>v vopov, xai invia
baec niinorem lucrari. Kara si non buiic inposueriri)>' riov xtfjSaiveiv. f.l yiiq (ti, xavtqv int&efyfitv
mus poenam, facilia eruut ea quae suut malignitatis,
t ^ nonijv, (iqSia x if,s xaxovgyiae 1'axat, xnl tov
et euto qui cessit faciet itcruin movere, et per meh.ttt>i'louvTa nnQaaxevuasi ntiXtv xivT,oai, xni Sia xov
diuni ea quae Bunt cessionis rccipiet legem per suam
umuv xn rf;s iy.xaioijastos X/jtferai, xbv vifiov tfta T]S 20 malignitatem circumveuicns. E t baec dicimus in
iaiiol xaxovoyini xaiaootpHJupergf. Kni zavra <pa- omui curatore io quibus omniuo curas aliquorum
utv ini xrt8*u6vos nambs i<p' wv oXuis xijSeftoviai
iutroducunt leges, prodigorum lorte aut furiosorum
TDW- Misdyovoiv oi vofoi, aodnwp rvxbv fj fiatvoaut ameutium aut si quid aliud lex tam dixit aut si
iittciiv i\ naocupgovovfxu>r fj et TI Sxeuov 6 *6ftoe quid iiiopinabile natura adiuveucrit.
ilmv ;*J;/ ;' xai Tt 7ianu$oov 7] <pvai iev()O*.
25
CAPUT VI.
'EntiSi} Se oQtvfiev xois xrfitubvas oooi &eov ftvrr
Quoniam autem videmus curntorcs quicnmque dei
urtv x>a' nobi xijiiefiovias dvsxoXcae iovxai (xoli raemoriam babont adcuram difticulter accedere (nam
ynp noXXolt vooi fiovXovxttt xa xuv xTjdepovevofiiviov plurimis volentibus ea quae minorum sunt impie in
aoi{la)i tn iavxovt xotyai xb noayfia ioaoftvv xe
se vertere amabilis est res et appetibilis), videmus
xai iniSQonov daxn), o<>u>/itv Si ftakioxu xb xo>v XTJSS* 30 autem praecipue difficilem esse curatorum causain
uoitor SliixoXov tlviu Ttgiiyfta Sia xip> xu>v Saveiapapropter feneratorura uccesaitatem, sancimus nullam
tav avayxr/%; 9eaniZ,npev firjSefiiap avayxrjv ix vuuecessitatem ex legibus esse curatoribus minorum
uoo y.n&eaxavat xolt y.rtSc/toat xa xd>v rtcw x^ftara
pocunias fencrare, sed caute reponere atque servare,
imii^nv, nir ao<fu).d)s anoxi&eo&nt xal <pv/Aireiv
quuniam melius est in autiquis eis tutamen manore
aviul;, xuXXiov ov xijv ini xolt aoxaiois nvxols aatpa- 35 quam usutarutn appetitione etiam autiqua pccunia
uiuv /livuv tj xfi xtov xoxQiv dyioet xai xdiv dgxnitov
cadere, et periclitari quidem curatorem si non mutuaixntativ, xnl xtvSvreveiv piv xbv xr,8sfiova ei (iir\ 8averit, rursns autem s\ mutuaverit periculum sustiuerc,
rtiffai. avSit 8i ei Saveioai xtvSweveir, anotvxiaa
iacto lorsan in debitis detritnento. Sin vero ipse
leat
idvii inl io'n x?
ywo(iivrfi. ti fitnoi avxbt xd>v sjionte mutuare voluerit Bub obligatione forte pignoSaitiaai povXrjhtir], 'iawi ini Sooet ivtxvgiav TJ in' 40 rum aut sub aliia quae putautur induliitatac cautelis.
a/JaiS xale avxa> vout^outvcuS a
ao<pa1 scilicet ipsius esse videanlur utiliialem faclurum et adminislraturum esse.
Ncque solum guamdiu
ciiraior sit, ab eiusmodi eutn cessione arcemus, sed etiam postea, ne forte hoc meditatus rem reservel eamque maUgtie praemolitus dcinde ubi cwator esse desicril ac lateat quod fraude composilum sit, tum forle,
quippe qui non amplius curator sit, cessionem accipial et rem fraudulenter agat. iVawi tum quuquc irritum esse volumus quod ftl, nec ullam aciumem valere posse contra eum cuius prius curam gesseral ces*am, sed pro re non facia haberi, el lucrum fieri minoris, guamvis cessio ex veris causis facta sit: non
ut rursus ad eum qut cesserit redeat, quasi vero nihil inlenm conlra legem facLum esse videatur, sed ut
ipse excidat iis quae inde acquisivit per legis nostrae violationem eaque minor lucretur. Hisi enim hanc
jtoenam imposuerimus, facilis erit fraus, alque ille eum qui sibi cessit ad causam iterum mooendam inttiluel el per eum inlcrposUum cessionem impetrabit, legem per suam fraudem eludens. Atque haec dicimus de quovis curalore, ubicumque lcges guorundam curationes introducunt, prodigorum forte vcl furiotorum vet menie caplorum vel si quid aliud lex iam dixit vcl quid etiam natura praeler opinionem
maierit.
VI. Quoniam autem videmus curatores quicumque dei memorcs sunt, ad cttrationes aegre accedere
inam plcrisque quicumque bona eorum quorum curam gerunt impie ad se iftsos trahere volunt, res est
exoplala el quain cursim petant), porro videmus curationem esse rem difjicilem maxime propler feneratwnum necessitalcm, sancimus, ne uila necessitas ex lege incumbat curatoribus pecuniam minorum fenori
dandi, sed ut eam lulo deponant illisque ctislodiant, cum prueslet securitatem in sorte iis conservari
qitam usurarum cvpidiiate etiam sorle eos privari, et tutorcm periclilari si non mutuetur ac rursits si
wiiuetur pcriclitari, ubi detrimentum forte in dcbitis factwn sit. Si tamen sua sponte muluari voluerit,
pignoribus forie dalis vel aliis cautwnibus quae ipsi extra dubilationem positae videantur, tum habeat
. _T
j ancbleuxv eoni. Hombergk | 2 aXXn xai
fuxa invxn] sed ncque postea gcrere conccdimus c ||
4 inttxa M\ tlxa L \\ b jtavooixo L | 17 xavxrjv] xnvtm; />' B 18 xn om. L Q 24 r\ ti xi Haloandtr ex s\ fj xi
ML 25 ; (ti U) xal xi) aut si quid e | 26 pvT}(ir,v
$tov B* I 2i) elt iavxovs AaeBwt axQiyai L \ 30 iodi-

2 ab hao buiusmodi R ab heo buiusmodi V1 \ 4 dum

om. RT el in spatio 2 litt. V\ 5 quodl qui R g egit VT\
egcrit R vulg. | 9 cesam Rl jj 1U ministraucrat R V \ non
pro V | 11 uerisj uiri? Rx || causaa Ra || 12 remehct V
rcme Rl fl 14 exinde] exinde ex hoo R VT ex hoo vulg. jl
16 interposuerimus V[ 17 p c n a / J ' J 23 quis Ajj aliud
om. V 1] lez om. RT || 24 aduenerit V || 30 diffioile esso
curatorcm Rl || 31 fencratorum] *al. fueneratiunutn' Conlius || 34 tutamcn] /21 || 35 apetitione V appellatione
Rl || 36 e/37 mutauerit Vx || 39 forsitan R || sin V] si
RT y 40 deputantur V | indubitata iibri} corr. vu/y.

Nov. LXXII G8

362

Xtiais, xrjvtxavxa ixsxto ftev xb xwv dvto firjvaiv xafr*

Ixnaxov Sioe irSooifiov (xovxo 07tEQ ol vofiOi laxamentov xaXovaiv), 'ia%ia Si xbv xov Saveiaftatos xivSwov i<f' iavxbv izdvxas iXevoofiavov.

UT ffl QUI OBLIGATAS

tunc habeat quidem duorum mensium per singulos

auuos indutias (hoc quod leges laxamentum vocant),
sciat autem mutui periculuin ad se omuino ?enturum.

CAPDT VII.
Bi /uiv ovr %oi jtQoeSSovs avrdgxeis 6 xqSefiovsvo' 5 Sin vero habet reditus sufficientes is cuius cura
ftevos, lavias SaTzavaxo), ei Si nhiovs eiai i6iv av- administratur, eos expendat; sin vero piua sunt
iflfxwv, ib nfalov un(nt.frad-ai. EL 6e xivrjrrj noX- quam sutiiciat, quod plus est reponat. Quodsi tnoXdxn r] TOV xqtiefiovsvofterov negtovaia xvyxdvet, rrjvtbilis torte eius cuius cura admiuistratur substantia
xavxn ixtlvo fiovov SavtiZ,tiv 6 xrjdsficbv avayxal^ia&a) est, tuuc illud solum mutuare curator COgatur quanoaov ngbtirjv dioix^oiv dgy.el xtp viof [xai] xtav avxov 10 tum ad dispensatiouem sufticiet adoiesceuti eiusque
noaypa-uov, rv 8i Ttegixrbv doyaXdJs ajiozi&ia&io.
rebus. quod vero plus est caute recondatur. Lkebit
'H^taxat Si avxcp avv dxpifitiq ndoj] negiegya^ead-at,
autem ei cum omni suhtilitate perscrutari, si aliquo
ei nvn as tixbe evQelv do<pa/La>i dlrrjfreirj iiQoioSov forsan invemre caute potuerit reditus, et comparare
covr,ana&ai rco vivp d* xu>v Tttqixxtvivxutv xQi^dxuiv
miuori ex abuadautihus pecuuiis, modicis iuuctionibkiyoiv ftsv (Srjftoaiiov tpofjiov vnev&vvcv, nQnxijga Si 15 bus puhlicis Obligatus, venditorem vero habentes
Sypvaav EVJWOOV xai ei&a/Lr] xrjv jzgoioSov olaav. SiSo- idoneum et opuleutus reditus existentes. Damus enim
pev yd(> avxd) Ttctggrjoiav xai xovxo jiQaxxetv. imei licentiam et hoc agere, scienti quia, si quid hooxaftivqi wt xivoi XOVIOJV dfuXrtasup, 6 xije ayoqarum neglexerit, liuius emptiouis ipsum respiaet periaiai xavxtjt avxbv oyerai xivSwos.
Culum.
CAPUT VIII.
Ei Si xoaovxov fiovov tXrj xb xov viov xqvaiov, 20 Si vcro taatnm solummodo sit minoris aurum, coios
bnoaov xoxoe fioXts avxov xs xai xois avxov xyitpeiv
usurae vix eum et qui eius sunt pascere et aliquam
xai xrtv aXXrtv avxio nnqi%t^v xov fiiov 8ioixr,oiv
aliam ei praebere vitae dispensationem sutticiant,
dpxeZ, xrjvixavxa b xfjs dvdyxrjs Xoyot Tjpds xai noos
tunc necessitatis ratio nos etiam ad boc vocat, ut
xolxo xaXei, xdv xq8eft6vu>v dtpooiovxiov tis &ebv xal curatores respicieutes ad deum ita iaciant guberuaovxo) noiovfitvtov xas 8ioixt]oeit ds dv ini xole iav- 25 tiouem tamquam in suis rebus. Etenim volumus,
xcuv n^dyfinai. xai ydg fiovXo/ue&a, r,vixa xaxnaxaitj
dum celebratur decretum quod tradit curam ei qoi
s Tiagadidovoa xijv xrjSsftoviav xw TIQOS xavxrjp
ad eam accedit, etiam iusiurandum eum adicere
vxi, xai ogxov avxu) TiQosentxt&dvat xatv d^ticov sacrosaucta evangelia tangeutem, quia per omueta
ivqi koyitav, cus titd ndarfi iiov 6Sov xb avfxyipcrgens viam utilitatem atlolescentis agit. Quod ta*
QOV xd) viio Tipd^ei. oneq ovx i^atorfift. rwv loyto- 30 meu non excipiet euin a ratiociniis oeque a legis
fiwv avxbv ovdi xrjt xov rofjov xd^eun, dXX' doya*
ordine, sed cautiorem faciet ad rerum gubernatioXiojEQov ye no^aet ngos xijv xtHv ngayfinxcav Sioixrr
nera, timpntem semper circa eas propter lurisiuraudi
aiv, EvXapiareoov aei^ neoi avxa Sid xijv xov ogxov memoriam factam Haec a uobis lex pro cautela
ftv7,ur]v yivbfitvov. Ovxos r,fiiv b viftoi inkq datpaXtias
sit posita boruin qui curatoribus iudigent; et si quid
xeia&u} xutv xr}$Epoviae Stoftivoiv ei SE xt xai fjEgov 35 et aliud adiuvenerimus, neque boc iege complecti
nfKHE&vQutpev, ovSe xovzo vbfxio nEgi?.a/3elv 6xrrtaopigebimur, ut per omnia patres eorum qui sibi
fisv, ivn Std Ttdvxiov nntEQEt TOIS eainols (ioijfrvLV auxiliari nequeuut existamus.
9V SvvctftirotS ysvaifu&a.
quidem bmorum mensium per singulos annos indnlias (id guod leges laxamenlum vocant), sciat autem
"periculum credili ad se ipsum onmino redilurum esse.
VII. Ac si quidem reditus su/ficientes habeal is cuius cura geritur, eos curator impendat, sin ampliores sunt quam quae su/ficiant, id guod superest deponat. Quodsi forle mobitis sil subslantia eius
cuius cura gerilur, lum iliud solum fenori dare curutor cogatur quanlum ad ad/ninistrutionem minori
rerum eius sufficit, guod autem superat luto deponat. Licebit vero ei cum omni diligentia inguirere,
num quem forle reditum certutn reperire posstt minori emendum ex pecuniis superfluis qui el tnodicis
tribulis publicis obnoxius sit et venditorem habeat locuplelem silque reditus fertilis. Damus enim ei
liceniiam hoc quoque agendi: sciuC tamen, si quid horum neglexerit, periculum huius emptionis ad si
speclalurum.
VIII. Quodsi tanta solum minori sit pecunia, cuius usurae vix ad ipsum el qui eius sunt alcndos
et ad reliquam vilae adminislrationem ei praeslandam snfficiant, tum ipsa necessilatis ratio nos eliam ad
hoc vocat: ut curatores ad deum respiciant atque ita anministrationem tamquam in suis rebus peragant.
Elenim volumus, cum decretum fiat, quo curatio tradilur ei qui ad eam accedil, praeterea iusiurandum guvque
ei imponi, quo divinis eloquiis tactis se omni via ac ratione acturum esse promiltnt quod utililalem afjcrat
minori. Quod gnidem eum non eximel ex ralionibus reddendis neqne ex legis ordine, sed cauliorem ctrlt
in rerum administratione reddet, quippe qni propter iurisiurandi recordalionem uiique religiosius in iis
versaturus sit. llaec lex nobis lala sit pro securilate eorum qui curalione indigenl; quodsi quid aliuii
etiam insuper reperiamus, ne hoc quidem lege comprehendere pigebit, ut perpeluo palres existamus eorum
gui sibi ipsi opem ferre negueunt.
2 anno3 rt hoo om. Rl Q 3 sci:mt KJ 5 habeat tttlg. I
f
x
|| 2 laxamcnton (Xat-afit'vxov B') xaXovatv MB*] xaXoiai laxa^entov L. Cf. Dig.26, ",7 II |] bis Rl D 6 sunt V) sint RT \ 71 quodsi] quamsi H1 \
3 Snvsiov L | 4 eavxijv L \ 5 exi &* ? U xrjSEVoftEvotIsq. forte mobilis F | | 8 eius om.R | curam V* | 9 multT\ eius) si
i ' | 6 ainaQxiov L Q 8 xrtSevofiivov Lx || xvyxdvoi L | tarei2' 20 Sin R \ 21 qui Vvulp.) quae
R* || pascere et] pascent (uel add. V3) V g 22 suffitiat
10 *xal atcltui [cf.22. 32) || 14 tovTjonfffrai] et compal
l
rare c D 15 npaxrjgavL || 10 ovanv M B* e] SxpvaavL, [j R V\\ 23 nos om. V || ad hoc] boc ad R Q| 24 deutn t*1?.]
17 xnl om. L || 21 onoaov xoxot) bnbaov o xbxoe L \> eum Hhri | 25 Etenim] At aenim lV l || 26 tradidit \T \
deducere V^T^l
22 XTJV aXXyv] aliquam (t. e. xiv') aliam e | avxov B* |j 27 *adicere] dicere1 (decere V ) HV T
29 adulescentis V fl aget T* vulg. | 30 rociociniia R* \
23 dqxtiv B* 28 avrot MB'] avzbv Ls || 29 anxo3
fiivta M] nnxofiivotv B' dnxo/uevov Le || a>e] d>axt 31 cautionem V | faoiat jR | 33 pro] per V | 34 et a
B* \ 31 xa&tot B'e] indgctos AI nQui-Efos L g dXX' quid et] et si quidcm R si quidem et V g 35 aUV '-1
om. B* Q 32 *ye] XB libri || 34 yivofiavov] factam (i. e. aliquid libri | legem V | 36 pigebimurx RV] pigebit i
vulg. \ corum om V\ 37 existimamus V
vi) s |1 38 ov &!] ftij L

DE INSTRUMENTOEUM CAUTELA

363

Nov. LXXIII pr.

({EnlXoyoe.} 'Hrolwv afj ine^oxf] xa nagaoxavra

( E p i l o g u s ) Tua igitur eminentia quae visa snnt
wiv xrjQVffiaai xa-tn TS l7i(tQx.las cih itpiaxTjxns ZQU*- nobis edictis per provincias quibus praeest utens
ftivv nnai noirjoarw tpavsQa, d>sre (irjSiva Xa&elv xa omnibus faciat manifesta, ut nullum lateant quae a
nao ijftaiv evoepcos is xai vnep ITJS idiv vnrjnocov nobis pie et pro subiectorum providentia suut sancita.
npwoins vsvofto&etTjfiiva.
Dat. k. Iun. CP. imp. dn. 5 Dat. kal. Iun. Constautinopoli imp. du. Iustiniani
Iustiniani pp. Aug. ann. XII. Iohanne v. c. cons.
[a. 538] pp. Aug. anno XII. lohanne v. c. cons.

LXXni. Auth. LXXVI. Coll. VI tit. 3

or
R, DE INSTRUMENTORUM CAUTELA ET FIDE,
HEPI TOY HS12 XPH EIIITI0E2OAI
TO IU2T0N T 0 I 2 UAPA AIKA2TA12 EM- T PRIMUM DE DEPOSITO ET MUTDO ET
10ALIIS DOCUMENTIS PRIVATE QUIDEM SCRIDAN1ZOMENOI2 2YMBOAAIO12.
PTIS HABENTIBUS AUTEM TESTES, ET DE
NON HABENTIBUS TF.STES, ET DE INSTRDMENTIS PUBLICE CONFECTIS, ET DE COLLATIONIBUS MANUS PROPRIAE SCRIPTLRAE,
15ET DE EXPOSITIS INSTRUMKNTIS AB ILLITTERATIS AUT PAUCAS LITTERAS SCIENTIBUS, ET DE EX NON SCRIPTO CONTRACTlBUS, ET DE CUNTRACTIBUS USQUE Al) UNAM
AURI LIBRAM, ET DE CONTKACTIBUS QUI
201N AliRlS FIUNT, ET UT IN DOCUMENTIS ET
CONTRACTIBUS FUTURIS LOCUM
HABEAT LEX B/
fj Tj> ivio^oxnxof
Idem Aug. lohanni pp. secundo exconsuli
'0 avroe fiaoiXeve
tb fi', anb vnaxoiv
et patricio.
xai na-toixitp.
25
( Q f )
'lofisv zoie rjfiBztgovs voftove oi
(Praefatio.) Novimus nostras leges quae voluut
floiloticu xni ix xifi 7inpa&ioeu>i idtv y^nfiftartov
ex collatione Iitterarutn tidem dari docutncntis, et
Tiif niciin didoofrai -zals av/xHoXnltns, xni oxi nvis
quia quidam imperatorum, Buperexistente iam malitia
xdiv avxoxpnxogatv, iTnnoXaaaorjs rjSrj xfje xnxins
eorum qui adulterant documenta, baec talia proxoli vofrivovot xn avfifiohxia, xa xotavxa ixcolvov, ev 30 hibuerunt illud studium talsatoribus esse credentes,
t o onovSao/ia xoli mtgnnoiovaiv elvm ntoxsiovxes ut ad imitationem litterarum semct ipsos maxime
t xijv fxifiriatv xa>v yqn^ifxnxatv invxovt on fia- exercerent, eo quod nibil aliud est falsitaa nisi imi*
Lain iyyv/iva&tv, Sioxi fttjSev Sxeoov iaxi naQa- tatio veritatis. Quoniam igitur in bis temporibus
noirfiit ei firj icoy aXij&uiv (iifiTjou. ineiSrj xolvw
Nov. LXXIII (Avthent. LXXVI = CnJI. VT ti(. 3 : gloss.) Graeee extat in ML, B 22, 4, 1 ( ' p. 133 Zachariae}
eum schnliis; cnp. 18 ( 3t>9, 11 Tjjr vjiofreotv xa^eier) aliquotiens decurtata in Epanagoge 13,1116. Epit.
Thtod. 73 (inde B^), Atlian. 14, 3. lulian. const. LX VI.
Epilogus.
Tva igittir sublimitas quae nobis placuerunt edictis per provincias quibus praees
usa omnibus manifesla /aciat ut nanincm iateant quae a nobis pie et quo subieclis prospiceremus
Jancita sunl.

LXXIIL
QUOMODO INSTRVMENTIS QUAE APUD IUDICES INSINUANTUR
FIDEM ADDERE OPORTEAT.
Idem Auguslus Iohanni gloriosissimo pracfeclo sacro praetorio ilerum, exconsuli (consuli ordinario)
et patricio.
Praefatio.
Jtiovimus nostras leget qttae etiam ex comparatione litterarum inslrumentis fidcm
dari volunt, praeterea imperatores nontiullos- ingravescente iam improbitate eorum qui instrumenta advlteranl, haec talia prohibuisse, cum unum illud falsariis sludium esse censerent ut in imilandis lilteris se
iysos quam maxime exercerent, quandoquidem faisum nihil aliud est nisi veri imitatio. Cum igitur his
1 iussa V\A pro nobis subicctorum F|J 5 subscriptio2 lwiaxr,xat) praeest (i*. e. ifiaxrjxs) e fl 5 kaL iun.
.Vr] kal. iul. Iu/.b {xufiscr. om. lul. codd. rell.) xaXav nem dedimut ex V Damb. 1 et Ambracensi | kal. Iunii
tmv Ath. ftrjvl iovriq) Theod. \ CP. imp. dn. Iusti- Bamb. I H Constantipoli V Constantinopolim Bamb. J Q
nuno pp. aug. ann. XII. M {cf. e) Constantinopolitani impr. don. Iust. V imp. dni. iua. Ambrac. imp. dnn. iuin.n, donno no iustiniano pio ag. anno duodecimo Iul.* stmianus Bamb. / g 6 iobanni no. consulU liamb. I
tp liovi xrfi paoiXtiat Theod., otn. Ath. || 6 Iohanne Ambrac. bilisiario TIC. consule V Isq. R; LXX-VI Ffl
9 et tnutuo IVT\ de tnutuo WV\ 10 scriptcs V \\ 11 et
oc. consule e] lohanne uc. M Iohanno uro con. luL*
tcstes om. R g 14 scripturae] substantie
\7utxtiq 'Itoarrov Theod. Ath. (bilisiario uc. consule e de non babentibus
t. l.) | 8 rubr. 'H $idxrtts TIBQI T^S xcav avft/SoXattov scripturae Ra || 25 illiteratis V illittantU R (| 17 ex non
SGfaitias XB xai niaxetus, xni TIBQI nagaxaTa&r^xrjs scripto T] non cx scripto R non ex scriptis F | 18 et de
*ai xa itfs Atk. (e) tlfQi avfifiohtiaiv Theod. (Epnn.) j| contractibus om. lV\ 19 auri libram VT] libram auri Rr
toij ML) Ssl li | 23 inaQxof ML | 24 imaxqf ogStvagita vtilg., auri om. R || et de] uel de R | 20 fuerint V || 1in
add. Zaehariae | 26 pronemium otn. 3% adscr. B^ \\ xove om. V | 23 exconsuli] et consul V || 281 iraperator V |
vu/g. | 29 qui om. V | adultcrantur
m. Jfl \ vapovs} Cod. 4,11.20. Nov. XLIX c. 2 g 27 xtd Buperexcrescente
V3vulg. | proibuerint R |j 31 iomutationcm V \\ 32 inw. /JZ f | 30 xotavxii] toaavxa yt B% |j tv om. c || 32 OTI
i"'i/uaja om. L* D 33 nnganoirjais) naqanoiTjan bgoe mutatio i2 VT
M yim$a marginaii in lextum recepta Q 34 xd>r] ij xatv L

Nov. LXXIII 1

3G4

iv rovTPte Srj roTe x$ovpis jtvqtas evpoftev itagajtotneei: tv Sixmg noXXnie oiv qxgoaaupt&n, xai xi TMIQU.8o!-ov rjfilv d!- Idq/tievlas dviaxT}. riQoy.ouio&evios ydg
neiystoi ovnfio/.aiov xnl icov yqrtfi/tdxiov avoftoiwv

DE INSTBUMENTORUM

innumeras invenhnus falsitates in iadiciis multi3 quorum fuimus auditores, et quiddam inopinabile ex
Armenia nobis exortum est. Oblato namque commutationis documeuto et litteris dissimilibus iudi-

ivncel&ev dnrivxrjaey, X.xi ia ftev

dam binc inopinabile occurrit, eo quod litterae quiwtpdr, xniroiye i&xnod-iiia, %d Se dem sine fide visae sunt licet exanuaatae, responsa
nnou xiov ftaorvocov anijvxrioev avv dXrjd-eiq, ** 10 vero testiuru cum veritate concordaverunt, et haec
tnvra rrj?
j nuon TIOV ffiuoiioiov niazecoi Soxovore pper fidem testium qquae videtur qquodammodo esse
h
i X Z
i
i fvatv av- cauta. Videmus
Vid
i crebro
b egentem
th'.xi
nws iniOfaXoZg.
ooibpsv fxivioi
xiqv
tamen naturam eius
T^S nollaxis Seouivtjv riqi xov ngny^aroi i^exnaeias,
rei examinatione, quando litterarum dissimilitudinem
ojtov ye ii}v iior yoniiiiiiiuiv avouotoxrjxa no/J.dtts
saepe quidem tempus facit (non enitn ita quis scribit
ftiv zgoio Ttotel (ov yay kv ovrat yQayEti ne veu^tav 15 iuvenis et robustus ac senex et forte tremens), saepe
Hiti oifotyiuv xai ye.yijoaxibs xai latoi xai iQtuiuv),
autem et langor hoc facit. Et quid baec dicimus,
nol?My.ia <)e xav voaos rovro rcoi-qntis. xniiot ri
quando calatni et atraraouti mutatib similitudinis per
TttZra tpauer, onov ye r.alauov ia xni fitlaro, ivaX- omuia auiert puritatem? et nec iuvenimus de relilayti i'o irfi 6uot6rrfroi Siit nuvxtav ay.ouitpves nipei- quo dicere, quanta natura generans innovat et legisXeroi xni ovx av evootfiev itpt^rji einelv, onoaa rj 20 latoribilS uobis praebet causas.
<pvotS rixrovon xntvovQyei rols vofiottaTats r.nlv nag1 ixflvan nonyunrn.
'JEneufij xoivw (iaoiltiav Sut 1 Quia igitur impcrium propterea deus de caelo
rovxo 6 &toi i% ovgnvov xa&r,xev, Xva toU iivi>c6?Aii constituit, ut difticilibus imponat quae apud eum
iitni&Tini ra. Ttao' envxfjs dyafra xai xovs vduois agsunt bona et leges aptet secuudum uaturae varietaH*V 7rC"'; rhv T'ie fvatois noixtXiav, dia xolxo lorj&t)- 25 tcm, propterea aestiuiavimus oportcre et hanc scrifitv %ohtvai y.ni xomov yfjuipat xov vouov xal Sobvat
bere saiictiouem et dare in communc subiectls quos
tv xotvto xols iinrjxoon onbaovi Tjfiiv 6 &e6s 71 qoienobis deus et prius tradidit et paulatim setoper
qov xe naoiSoty.t xni xaxh fiixgdt' del TtQosrifydi. xal adiciet. Etenim quiddam de deposito in scripto duyno xi *"i negl naqaxaxixif^xrji ix yoafiunxtav aft- bitatum et ad coDtentionem deductum inveuimus, et
fioprjjtiittv
xe xni oxaainofrev eupo/ttv, xni del xni 30 oportcc etiam borum omnino prospicere. Itaque ilico
xovxtav ndaav noirjoae&at nqovoiav. xoiyayovv evtfvs
nobis est a deposito iiicobaadum.
rjfiiv ix T^S itaoaxaxa&rjxris doxxiov.
CAPUT L
EX xis roivw aatpalaJ: itaqaxarad'tad'nt ov)^xai,
Si qnis igitur vnlt caute deponere, non soli credat
fti) ftovote maxBVExot xoJe xov Xaftpavovxoi ygdfifiaat
accipientis scripturae (hoc quod in iudicio quaesitum
\xovxo OTIBQ iv xfi Sixrj tfixv.&tv, dneiS/jTTto ov awr-35est; quia enim uon proiessus est ia qui scripsisse
uj/ioXoyrjaev 6 yeygaptvai Xsyoucvos ainoZ ^xn&eoxd- dicebatur suam esse Bcripturam, magnum habuit re
vnt xa yQUftfiaxn, psyaXrjv ia%B xaunxtjv, xal ygdxpai tumultum, et scribere alia coactus est, quae tisi
xaxafayxuaifivxos,
aneQ itio^a naoouota piv
suQt veluti similia quidem, non tamen per omnii
quidcm temporibus sescenta falsa dcvrchendertmus in tttibus multis guas audivimus, iam praeter opinionm
aiiquid nobts ex Armenia exlitit. Prolalo enim permutationis instrumento cnm scripturae dissimiles inter
se iudicatac essent, postea quoniam inventi sunt qui instrumento tesles adhibili erant et subscriptioncs
addiderant easque agnoverunl, fidem accepit instrumentum: atque inde praeter opinionem accidit, ut litterae quidem quamvis diligenter examinatae fide destitui vidcrenlur, testium autem dicta cum verilate convenirent, idque licet lestium fides ferme lubrica esse videatur. Videmus tamen naturam saepe ipsa egcre
rei examinuuone, siqxddern iitterarum dissimilitudineni et saepe tempus effidt (neque enim ilidem scripsmt
aliquis iuyenis et vigeiis uc senex faclus et forte etiam tremulus) et saepe idern morbus efficiet. Quamquam quid haec dicimus, siquidem et calami et atramenti mutatio perfeclae similitudinis integritatem abstulit? neque facile dicere deinceps possimus, quam multa natura nova proferat generando, tegislaloribus
1 nobis negotia exhibitura.
(Juoniam igitur imperium ideo deus de caelo misil, ui rebus di/ficilibus
sua illud bona impertiret legesque ad nalurae vatietatem accommodaret, propterea eliam hanc Ugem
scribendam duximus et in commune dandam subiectis quoscumque nobis deus el prius tradidit et pauladm
setnper adicit. JSam de deposilo quoque lilteris ceUbrato aliquam dubitationem et disceptationcm motam
esse invenimus, ut his quoque nos omnem curam adhibere oporteat. Itaque statim nobis a depostlo wcipiendum est.
I. Si quis igitur tuto deponcre vult, non solis credat litteris eius gui depositum accipit (id quoi
in lite guacsilum, quoniam oui scripsisse dicebatur non confessus est suas esse litteras, tnagnas lurbas
praebuil: ul et ille alias scribere coactus sil, quae adsimiles quidem videbantur esse nec lamen per omnk
3 ngoxoutofre(OT]SL Q 6 ttni ygaftftaxa] xal orn. f fl
1 innutneras] in innumeras V*\ 2 quidatn V\ 3 coa11 Soxovar{s elvat 13 Seofitvrjv] Soxovoqe rj noXXa- mutationibua Vtt || 4 docuraentig V1 \ 5 hii i i 7 | 6u^X4S SeoftivTje L H 16 xai tacJi xai L) xal totas B^ff scriptionem ect.) tionem 11 tidem scr. R1 in rax. 3 urXacDS xal Al B 17 * xav] xai libri |j xaixot xi M(i)] xai- tuum I 8ub9criptiones al. | eam vulp.] eas libri [ 8 oxot 2?2 xnl nov L fj 18 ra om. f |j 19 dtpsiXaxo L {] ouritT^i1) H 9 iusse VlTl \ *examinata tibri \ 10 uero V\
21 TOICJ/] xni xole LB^(e) \\ 22 <W xovxo fiaatXelay
uerorum JiV nerborum uel oerorum Tl | concordau<.riDt
J& II 23 xa&rpttv] constituit (i. t. xa&iaxrptsv) g- Jj 24 ijti~ /J(*)|| hoo R(*)Tl 11 csse] deesse V1 \ 12 naturam rt&t] Htimhach (rf. tamrn 365, 5) Q dofi6et La || 29 naqa- 15 robustus ao scr. R1 in ras. 2 versuum \ 13 exantimtioxnxn&rixrfi ML\ naqnxnra^^xr^v vulij. {%) J 31 xov- ncm V g dissimilitudines R^T fl 15 ct ( F') ruhusUi
xov nuoa Ll rt(iiv evfrvs L || 33 roivvv om. BEpan. ||
V\ 16 qaid O*enbruggen\ quidetn iibri^ hoo F j 17atfennqaxaxa&iofrai aOtpaXoieflovXoixoEpnn. || nagaxaxa- mcnti F |] 24 apte RT" \\ 23 de om. RTlVl \ 2'J cosxi&eo&ai Bf H 34 fiovov L || 35 tovxo 365, 3 Ht- testationem R || 31 a] ad V1 g 33 credatur V \ 34 ia IT}
Hnve] dXXa Epnn. \ 3b nvxov MLX li |j 38 xaxrjvayxa- et in R etiuiu in T* vulg. J 35 profcsus V1
O&t] Bf xaxaStxaa&evxoe B' v. L

CAUTELA ET FIDE

3G5

Nov. LXXIII 13

$v firiv Sia navrtov nageotxora, xnl xo ya inl roTs similia, et quantum ad illam scripturam sine termino
yuauuaoiv axoirov toi Tzonyfunos /ue/zevrjxoros), dX)Jt causa permansit), scd i& qui deposituiu dat advocet
%rtv 7Tapr<xmt(fr7]x7]v Sidoia itQosxaieio&a} xni urio- etiam tcstes ut possibile est honestos et tide diguos
tioai ut olov re aefivove xai nio-iewi a&ovi, xal ovx
et non minus tres, ut non in sola scriptura et eius
iiaxjove rQidtv, iva (xr\ ini fxovuiv Tjocriftefra iwv 5 examinatione pendeamus, sed sit iudicantibus etiam
Ygafiftajtov xal irfi xovxtov avie^etaaeas, dXX' tj rois
testium solacium. Eteuim tales testiticationes susciStxA^trvoi xai TJ naoa tciiv finQTvoojv poTjfreia.. xai
pimus, quo praesentes testes dicaut, quia his praeyao Si} ual xotavtas fiaotvQiae TZQosttfiefra, eSsxs scntibus subscripsit qui documentum iecit et hunc
nuoiopras piaoTvpas Xeyeiv, toe nvrtov nagdvrcov vjtnoverunt: nam si invenerimus et tales quosdam
iy^aipsv 6 xb ovpfiokaiov nowvfievog xni TOVZO ini-10 testes non ininus quara tres dignos tide existentes,
txavrni- el yftQ tvgoifiev xal roiovrovs nvas finqtvneque talcm interdicimus tidem. Neque enim ut ab%a< ovx iXaxTovs xu>v xqimv a!-io7ziaiovs xa&eoroitas,
breviemus probatioues poaimus legem, aed ut ease
ovSi rvv TOiavrrjv cmnyoftevofiev Ttiortv. ov yrtQ iva
eas et caute CSS6 iaciamus.
avatMtOfiev xas nnoSei^eis xi&e/uev xbv vouov, nXX
Iva ttai tlvai xavxai ixoirjootfiev xai da<pa).coe elvai. 15
CAPUT II.
Wla xav BX TJC jj Saveiapaxos ovuftoXniov f) nXXov
Sed et si quis aut mutui instrumentum ant aiterius
jtvbi Tzoaxxoi xal firj /Hwhxai xovxo in' ayoQat awcuiuspiam taciat et noluerit hoc ia publico conlicere
Sutai [bneo xni ini xr,i naQaxaxa&rpcrjs 6(jt%opei>), (quod et in deposito detinivimus), uon CX ipso videafiri avxofav* Soxeirco moxdv xb yqntpbfitvov ini tto
tur credibile quod scribitur super mtituo documenhavtiapaxt avu^oXntov, TIXTJV ei ftfj xni fiagrvocov 20 tum, nisi etiatn testium babeat praescntiam fide
fnj nnqovoinv al-ioTiioxtov ovx iXaxxovtov xwv xQitav, dignorum non minus trium, ut sive veniant et prowa ttxe avxol 7tu(tayit>oivxo xnl xoiie oixeiois ftn^xvpnis Bubscriptiouibus attestentur sive alii quidam
tfaauv ygajtftaaiv, she reooi xivee faoxvfiovvxts dis testificentur, quia praesentibus eis coufectum est donaQovxtov avxmv xb avftpoXaiov owerayrj, Xa/tSnv^ cumentum, fidem cauBa ex utroque percipiat, ctiam
TO npay/ia xrpr nioxiv exaxsQio&ev, ovx dnofii^rov 25 litterarum examinatione peuitus noa repulsa, sed
nnvTtXui; xal xye xwv yt>anfidxo)v i^erdaccos ovarji,
sola non sufticiente, augmento autein tcstium conaiXa fiovrjs ovx d^xovaijs, TTJ Se ngos&qxrj icav /itt^finnauda.
tiqav (iejicuovfisvtje.

CAPTJT IIL
Ei fievxot xoiovxo T* ovftftaitj oTtdiov in* lAqfiavlae
Si vero tale aliquid conticerit qnale ia Armenia
iyiitTo, xal ixeoov fiiv rj nagad-cate xmv ygctftfidrtav 30 factum est, et aliud quidem faciebat collatio litterafrtoov Si al fiaoxvgiat, rqvixavrn rj/tels ftiv
rum aliud vero testimouia, tunc nos quidem aestira na(>a ^iaar^s Xeyonevn fcurTJe xni /led*' mavimus ca quae a viva dicuntur voce ct cum iurexaira d^iomaxoxe^a xfjt yQfuprjs avxijs xa&*
iurando, haec digniora fide quam scripturam ipsam
xvyydvuv nXijv dXX' faxw xovxo xrjs xov 8tsecundum se subsistere: verumtameu sit hoc iudis ay&voias XB vfiov xal &0<piXias xb xdli 35 cantis prudentiae simul atquc rcligionis, ut veracibus
amiles, et quod attinet ad litteras causa parum diiudicata manserit): sed qui deposiiam daturus est testes
quoque advocet quantum poteril honestos el fide dignos, nec minus qunm tres, ne ex solis lilteris earumquc compuralionc pendeumus, sed iudicibtts etiam a leslibus auxilium suppelat.
Elenim eiusmodi quoyue
ustimonia admiltimus, ut testes qui prodeunt dicant ipsis praesenlibus subscripsisse eum qui confecit
iiuirumentUM idque se nosse: si enim eiusmodi testes invenerimus non minus quam tres fide diynos,
ne talem quidan fidem aspemamur.
Neque enim ut probationes cocrceamus legetn ponimus, sed ut eas
tl vcras cf/iciamus et tulas.
II. Sed etiam si quis vel tnutui instrumentum vel cdius alicuius negotii faciat neque id publice
ecnficere velit (quod etiam in deposito definimus), ne ilico inslrumentum de muluo scripium fide dxgnum
videatur, nisi testium quoque idoneorum non minus quam triurn praesenlia accesscril: ut sive ipsi aiisinl
et hueris suis testimonium perhibeant, sive alii quidam qui testenlur ipsis praesenlibus instrumenlum esse
compositum, negotium utrimque fidem accipiat; non quod examinatio litterarum plane respuenda sit, sed
quia tula non sufficit, verum accessione testium confxrmanda est.
III. 67 tamen tale quid contigerit, quale in Armenia factum est, et aliud comparatio
lilterarum
indicet aliiid testimonia,. tunc nos quidem ea quac viva voce et cum iureiurando dicunlur fide digniora
tuc exislimamus qnam scriptwam per se ipsam: nisi quod iudicis hoc esto prudentiae simul et religionis, ut
1 ov fiijv om. L \ ioixoxn B I xal xo ya Mf] xai- ypatpfjs B* avrijs (aixqv Lx) xar' avxift' L \ 35 oftov
royi Lli || 2 aXXa 3/] dXX' 6 LBs | 3 tf)v om. B \ om. Epan \
X
A
i<n( L \ 4 toe olbv xe 5 TQIOJV] vofup f/ev Sexxoie
vx iliftxovs Si XQHov Epan. || 6 dXX' jf M] d/.X' eirj
LD alXit Epan. g 7 xdov om- B' |J ficnjfrtia 9 Xtyeiv\
2 is] his R id V* B deposit.m Y* | 4 trcs] tribus V*
fiort9tia iit]t Siafia^xvQov/iivtav Epan. Q 10 -rutJxoJ $. r., vutg. \ ut] aut R1 || 5 peadcamuB rut</.] pendatnus
tano (i. t. xovxov; cj. p. 309,3f) e Q 1 1 13 niaxtv libril etiam] ct Ffl 7 quo] ut i.v. V* Q 9 nocucrunt IV ||
w. Epan. | 12 xn&eaxwxtav La R 13 ovSiv Ma |j xrjv si] eUi R || uenerimus V1 | et om.R 11 tale dicimus
**-L[ 14 avcxtlXatfxev B'Epan. | ri&tfiM*> tbv voftov V1 H 12 ponim Vx proponimus V || ISrubr. Qucinudmodum sine tabellione instrunienta caute tieri possunt
BT in mg. (ex Iul.) g 17 conficcre Tx] confiteri JiVT*
vulg.
| 20 habeant VT adibuant R fl 21 di<*tiuruni non
w n u u xnv am. jajnin, \\ T TJJ T/ om. JJ~ jcpan, | 11
minus] rum non tninus in ms. V \ sire] si V | 22 atcs**T<M MB>) povXtjxai LB'Epan. (s) \ 18 onto Q
tentur R (et sic in/rn) g 24 oauKtm V1 | etiam] ct Vft
bfu om. Epan. | 19 inl B> Epnn. e] tv bILB< \ 20 pi) 25 examinationem Va Q rcpulsu V) expulfev H1 pulga
" L | 21 xah> om. L || 22 nirol om. e 8 24 Xappdvy R* T | 26 non om. Vx fl cunfirmandam V* | 29 rubr. Si
*WJ laftfidvuLB' Xappdvot Epnn. J 27 Si om. Bf\ litterarum fidcs a uocc testium disorcpet in mg. RT (er
Mtq. Ei _ tyivtio, xal) 'Oxnv Epan. \ ftivxoi] f*e'v Jul.) B Si VT\ Sin R II 31 exstimauimus R 0 32 a] ad F \
uf
'\ 30frpOiJ/J| 31 tinoi Epan.] noul M(Bf) inoht 33 hoo R || 34 heo T fl 35 ut] aut Rx
*&! 132 iptovrfi Lyofiiva L jj 33 opcov L || Tjc avt^s

Nov. LXXIII 37

366

dlrj&eot ftaXXov dvxl xiov xoiovxtov nnxrevaat. Kai

rmeie fisv xaxa xovxov xbv xqonov oio/xefra Seiv dnooeixwo&at ntaxa TX cvfifioXata,

D E INSTRUMENTOBUM

potius pro talibus credat. Et nos quidem secundum

hunc modum aestimamus oportere probari ficlelia
documenta.

CAPUT IY.

Et ftevrot rie TJ Ttnoayarart^e/ieroe } Saveitaiv %

Si tamen quisquam aut deponens aut mutuana aut
aXXiot avfifiaXXwv voxta&eirj xols yQUfifiaot ftovois 5 aliter contrabens contentus sit scriptura
sola eius
p
xov JIQOS avxov avfifidXXovxos. in' avxto xeiaexat xb cum
cumquo
q u ocoatrahit,
coatrahit in
in ipso
i s o erit
erit ut
ut sciat,
sciat quiaiainin
xrjs
j ixsivov niatecoi xb nav avxoe illius fide totum ipse suspendit. Et quidem quanxal oaov fiev ix xfjs yQntpfie ovx av tum ex scriptura non sulticiens videbilur tides Qisi
Sol-ete xnxa xov Tjfiexegov
vofiov
xd}
jfg
f
} ovpp
Becundum nostram legem adiciatur documeuto crejiQosxi&ea&at Tiioxis, ei S
Si r;
r; nnQovaia
nnQovaia xd>v
xd>v 10 dulitas, aut si praeseutia testium, coram quibus confinoxvQwv, <p' <ov xb awdXhtyfia yiyovev. fj ioa>s 17 tractus factus est, aut forsan novissimum eum rei
xeXevxnia xov TCQny/tinxoi xaxayvyrjflOTj&TiaeiEvavxqi
refugium iuverit, dicimus autem quod ex iureiuraudo
{<pa/uer Si trjv ig ojxwc), ovx dxvgovftev xb ytvoest: narn non infirmamus quod factum est. Nam
juevov. xds ya(> Ttn^anotrjaEis xni xhe fitjurjoete evXafalsitares et itnitationes mctueutes et nudis eis eiipovfievot xai yvuvals vvoats avxale ov maxEvovxts 15 stentibus nou credentes humsinoili aubtilitatem cauxnv xotavxrjv dx(>i8etnv T<J> TtQiiyftaxi Ttgosxifrefiev, sae aildimus, non ut cred.inte8 priveinus tide sua
ovx wa xovs TtiOxevovxas dy>eXcif*.e3"a xr,s iavxtav jx(>i circa araicos, sed ut quautuui possitnlc est pertidiam
xove <pi).ovs nioxttos, dXX^ iva ais olov xa xr\v dyva>~ et negationem multis recouviucaoius modis.
fioavvqv ra xal d^vTtaw naXXoli iXiyxaifxzv xqonon.
CAPDT V.
k xal T ovju/HoXaia T in* ayogns awxelov- 20 Sed et instrumenta publice confecta licet tabellioei xai xi]v xd>v ovfipoXatoyftdiptov &xot nXri()co0iv, num babeant supplemeiitum, adiciatur et eis anteafipavexa} xni ainn nqb xov xeke'of*nxos xrjv iv
quam compleantur, sicut dictum est, testium ex
yodfifiaoi idiv fiaoxvQuiv toi etgqxat jta^ovaiav.
BCliptO praeseutia.
CAPUT VI.
eT ftivxoi rove Sixn^ovrae xai et xtva aij^iin svOportet autem iudicantes et si qua signa inveneQ
rtoosyeyprtfiueva xde x(>Tnte> xrt^ Trtvxa dvntfl- 25 rint adscripta cbartis, etiam haec reqtiirere et leyere
xelv xnl dvaytvtoaxetv Tisipaofrni {noXXa yovv idfisv
niti (plurima namque novimus et ex illia apparuisse),
xal i^ Ixeivov 8in<pavivxn)f xni ftrj ngo%ei(>as xas et nou tacile iidem litterarum ex aliaruni collatiune
nlaxeis xdiv yQafipdxatv x naaa&eotai extoajv TXQCH- recipere propter dudum dictas a nobia causas.
uofrat Sta xat ffiTiffOO&ev rjftlv eiorjpdvaS aixint.
CAPDT vn.
Et fidvrot ye reXevxfjamev anavree 01 uagrvoee, 17 30 Si vero tnoriantur omnes testea aut forsan absint
aut aliter non facile sit fidem ex testium subscriptioxall antiai
antiai xvxov f\ xai dXXat ov gqSwv loxi rijv
cis quac veriora sunt prae eiusmodi testimoniis fidem habeat. Ac nos quidem hoc modo censemus instrumenta fide digna esse prohanda.
IV. St guis vero, cum vel deponit vel mutuum dat vcl aliter contrahit, contenlus sit litteris solis
eltts cum quo contrahit, penes ipsum erit ul inlellcgat se ad illius fidem lotarn rem rellulisse. El quantum
ad scrifituram pertinet non svf/iciens secundum nostram legem inslrumento fides addi viilebilnr, quodsi
praesenlia testium coram quibus contractus factus est, yel forle uttimum rei re/ugium {dicimus illiul yorf
ex iureiurando petitur) eum adiuverit, non infinnamus id quod faclum est. Fulsilates enim et imilaiiona
litterarum verili neque iis si nudae sint confisi talem sublilitatem rei adhihemus, non ut eos qui crotnnt
fide arnicis praestila privemus, sed ut quoad fieri potesl et fruudem et infitialionem multis modis redar'
guamus.
V. Sed etiam in instrumentis publice confectis, licet labcllionum habeant completioncm, ipsis quoque ante complctionem testium praesentia subscriptione probata, uti dictum est, acceaat.
VI. Uporlet aulem iudices etiam si quas notas invenerint chartis adscriptas, in eas quogue i/i^tarcre ac legerc eas templare {cerle multa ex illis quoque scimus apparuisse), nec temere probutwnes litltrarum ex aliarum comparatione admillere propter causas a nobis supra diclas.
VIL Si vero omnes tesles mortui sint vel forte absint, vel etiam alia de causa non facile sit ptr
1 rdtv TOIOVTWV) rdtv imSnxcov Epan. lectione specio.ia
2 aestimamus F] estimauitnus T extimauitnus R \ ns
d interpo-ata | xal 3 avfi(ii)Xnui om. Epa^ Q 4 ftiv- probari F | 4 rubr. Dc contractibua incaute positu |iacuute uicariis dcpusitis R; Ir.y. incaute eomposini) f*
mg. RT (ex //.) B 5 aliter] aliaa T al R 11 7 ipsius R I
8 fidea ilelendum videtur ut gloxsema vocis crcdulitu ]
9 creditas Rl credulitatis T% \ 10 si om. Tvuig | 11 tua
rei Vx] eius V3 eius roi R vulg. buiun rei T \ 12 io16 TtQostiSfBfiBV xio ngdyftnxt
verit] inuinerit y*T* J dicuns Rl | 14 inntatiune V
AfBf Epan.] ntGxBvOavxas LB* || atpelconifra B* p>in.] inmatationes RT | niodia li1 \\ 18 reconiuncamus irt
1
atpBXolut&a MLBf \ 18 oi)S olbv XB LB* Epnn.] a>e oluvcommunicamus /J ) RTVU/Q.) conuincamn. K|20et/n
tB 3 MBt g XB om. e [[19 iXXtyxofiev M \ 20'AXXitxal etsi VTvulg. $ confecta /2'j confeotu sint R*VTv*li- I
om.Epnn. | 21 tt\ fj L II xd' ovfiflo*-' o yQn<ptav Lx II 22 ex non scripto V l| 24 tt si qua] ni qua et V | 25 >*
om. V | legem R | 2C et ex) et om. T R 27 collcctioot
<X fi | 26 y o ^ ] yet^ JB* |j topav\ eis rj/iut Ll tlofiavt
L*\\ 27 HiayavBvxotv LH 29 ^ i v om. Epan. \ 30 ry- R 1 31 aut aliter] ut aliter V
XwTijffeie' L* \ T\ xal aiteiai] ij om. L*

CAUTELA ET FIDB

367

Nov. LXXIH 7

ix tdiv fiaorvQcov rwv inoyeyQatporwv nianv im&einibtis invenire, neque tabellio snperest qni complevit
vat, fiTjSi o ovf*/3oJ.aK>y(>a<pos neQisanv 6 reXiaas (
(si quidem publice sit confectum) quatenus tPStiyt dyoQnlov siri) diexs fia^xvQTiaai iois envroi, r\ firjSi monium perhibeat pro se, aut non est in civitate,
tvSrifioiri, dXX avayxr] ndvxws rfjv avre^smatv xtov
sed necesse est oraaino collationem litterarum supyonftfinriop xaw reksa/idratv rj iu>v vTtoyqaxpdvrtov 5pletionis aut eorum qui subscripserunt assumere,
naoahtfiBiv, rTjvtxnvra nQosrpov ianv Uvai ftiv ini
tunc competens est properare quidem ad comparaxai avyxQiasit (ovSe yng 7cnvrn7tnaiv avzas anayotioues (ncque enim eas modis omnibus interdicimus),
fttofiev), Sia naarje Si ay.Qiflelas x^Qetv, xal nnvper omnem autem subtilitatem procedere, et omnino,
VCLl
xut ti vofiioetev nvrnli xQ'j
nioxevsiv, xal OQXOV si putaverit eis oportere credi, etiam iusiurandum
inayetv r(o 7iQoxofilt,ovn, OT fiySiv oweiSaii novrj- lOinicere proferenti, quia nihil maligni conscius in eo
QOV xco nao* nvxoi n^oxofu^ofisveo ovSe nva xexvrjv quod a se profertur nec (juandam artem circa colnt$i tm> avyxotatv ytvia&ni nn^aaxevncne ovrco %OT\- lationem fieri praeparans sic utitur eo, quatenus nemt jovro), uisre ftrjre avntQe&rprai xi nnvrslwe xai
que perimatur quicquam omuino et per omnia muSia nnvxcov xb aopaXis rnis Tiodyfinat yeveofrai.
nitio in rebllS fiat.
1 'Eni ynq Brj %aiv in' dyogas avvxaxxouivoav av/t-151
In his vero quae conficiuntur publice documentis,
o)Mimv, eijreo 6 ovfipolrtwygdipoe na^ik&ot xai fta^- si tabellio venerit et testimouium perhihuerit cum
1
ivgr;aue fied ' ooxov, ei fiiv ov Si' iavxov Sy^nifiev iureiurando, si quidem non per se scripsit sed per
ubJt 8in xtvoe xtiiv vnovQyoivxoiv avxip, naQixco alium miuistrantium sibi, (adveniat) et ille, si vivit,
x/ixelvos, eXye neoieaxtv r\ dvvaxbv oXcas avxov anv
si quidem possibile omnino est eum venire et nulla
ilfriiv xai oiSeuia xyv avrov naQoHov nixin xwXvot, 20 causa prohibet eius adventum. aegritudo forte valiila
r,voaot xv%ov Ifixvqa tj xixcov nsQiaxnaetov xcov aXXiav aut quaelibet aliarum necessitatum quae bominibus
'nnt(> av&Qconois anavxq ei Si xai aQt&nTjxijv xl acciduut. Quodsi etiam adiiumeiatorem babuerit inav/*p6kaiov, xdxelvoe nagayivdo&at, oiexa xpels elvai
strumentum, et ipse adveniat, ut tres sint tes'ificanxoii finQTviyovvxae aXX* oi>x vn. Ei Si oixe dgt&firj- tes et non unus. Bi vero neque adiiumcrator asr^f TfQoieXrjcpfrTi xo re ovft/ioXatov avxbs annv S 25 sumptus est et instrumeiitum ipse tabeilio totum per
iavxov yiyoiupi xs xal ixiXeasv 6 ovfiftoXaioypiifpos, se conscripsit atque supplevit, aut si etiam qui hoc
r\ *ai o xuvxo avyyqdxpas anenrtv rj dXXcos nn^eivm
conscripsit non adest aut aliter ipse venire noa
ovx iaxvsi, nvxbs itivroi /ie3"' OQXOV XOJ oixeicp rev.alet, tamen cura iureiurando propriae completioni
Xiauaxt pafnvQsi, oiexe fiij rfj avyxgioet yeveo&ai xto
attestetur, ut comparationi nnu tiat locus, sint etiam
Qav,faxtaxal ovxeo moxd ra ovuftukaia. i) ydg /u^- 30 sic credibilia documenta. Testimonium enim et ex
tvfla 'xal nn^a xrje tptovrjs xov rsliaavxos yivoftdvr] voce complentis factum ft iubiurandiim liahens ad%ni xbv bgxov Sx^vaa nqoixtlfitvov Tioirjnsitv dv tiva
iectum praebuit quoddam causae momfutum.
2 x(} nQdyfiaxi ^OTXTJV. Ei Si 6 ovf*fioXctioyoti<pos 2 Quodsi tabellio defunctus est et testimouium perhi
xnl finQxv^rj^eitj xb reXeofia i | ixions
hibeatur suppletioni ex alia collatioue, si qtiidem
Q s , el ftiv xni ovxto: l^o* xov xs awxn&nvxa 35 etiam sic babcat eum qui conscripsit instrumentum
%6 avfifioXnwv TteQiovxa. xai xbv dQifrfiTjxTjv, itngixut
viventem et aduumeratorem, adveniant et illi, si quicav xaxtlvoi, et ye irStjftolev, xni ixixco xai XTJV ix
dera praesentes sunt, et baheat ex collatione adimT^S nn^n&iascoi xa>v nXi^ioatotv xb yqnfifin. nioxiv
pletionum et ex testitms causa fidem. Siu vero nulK<J x*rp> ix xu>v fwQxvQtav. Ei Si fit;Ssii xovxatv eirj, lus horum sit, tunc fiat quidem completionum colxtjvixavxa yiviofrto fiiv r/ xwv ttkBCpnzaiv nnQa&B' 40
testes qni subscripserunt fidem addere, neque tabellio qni instnunentum complevit [si quidem publicnm sit),
supersles sit, ut rei a se confeclae teslis exisiat, vel non sit in civilate, sea omtiino necesse sit cotnparationem scripturae complelionum aut eorum qui subscripserunt assumere lunc ad comparaliones quidem
tenirc par esl {neqne enim omnibus modis eas inlerdtcimus), cum onmi autem diligenlia procedere, atque
utique, si iis credcndum esse putaverit, etiam inshirandum defcrre ei qni instrumentum prufert, quo uffirmet se nullius frandis sibi conscium in proferendo a se instrumento neque ullas instdias circa comparationem molitum ita eo xiti, ut neqne quidquum omnino sublatum sit et per omnia securitas rebus prae1 sielur.
Iam in instruwentis quae pubtice conficiuntur, si tabellio prodeat et iuraius tcstimonium
yracslet, si quidcm non ipse scripserit, sed eorum quis qui ei ministrant. is qnoque prodcat, si modo
snperstes est et fieri omnino potesl ut veniat neque caiisa ulla impediat quomimis uccedal, velut gravis
mnrhus vel unus ex ceteris casibus qtti hominibits accidunt. Quodsi numeralorcm qnoqne habeal tnstrnmenlum, ille quoque veniat, ul tres sint lesies neque vero unus. Sin autem nec numerator adhibitus est
(t tolum inslrumentnm tabellio ipse et scripsil el complevit, aut etiam qui id scripsit abesl vcl alia de
causa adesse non polest. ipxe tamen iuratus insirwnento a se completo testimoniiim praebel ita ut comyarationi locus non fiat: hoc qunque modo /ide digna sint insirumenia. Aam testimoniwn quod et
toce eius qui illud complevil perhibetur et iusiurandtim hubct adieclum nonnihil momenti rei a/feret.
2 Qnodsi labellio morluus sit el litlerae complelae ex atiarum comparalione probentur, si quidem sic
ywqne superstes sit et is qni instrumenlum composuit el numerator, illi quoque accedant, si modo in
civilate sinl, liabealque scriptura et eam qyae ex comparatinne completionum paratur el quae ex lestibus
ddem. Si vero mtlfus eorum adsit, tum fial quidem complettonum comparatio, neve tatnen eae solae ad
1 lx lav vnoytyQatpoxwv finqxvgoi" L Q vnoyqntpnv

*>9 ftnQxvQtixot LB* y fti}\ firjSa B' | 30 T om. Bt j]

31 yevouivrj Epnn. || 32 nQoxtifxerov Epan. \\ 35 i/e
n prj Epnn. g 4 dXXa jidvTios avdyxrj B* (| 5 xatv xe- B* | 37 xni xrp>\ xal om. S \ 38 ygdiifta] itQayfia Epari. e[\
Uannttov Mg (c/. 40. 368, 4. 2J4,')] 17 xtv xeXeodvrwv 40 yevta&to Epan.
irtltaonvraiv L) LB*Epnn. 17 xav XtXtafinxtov Scrim?<T,vul<j.(Br) !| 6 iivai M TJ evat Z.1 H 8 Stn Si nnatjs 3 prohibeat Vx R per se R \ 4 collationem V*wtg.]
D' | 9 voulaaitv Ftf U 11 yrap* aixov (avrtp Epnn.) oollationes Tl collatione RVlT* | supplctionis F 1 ] sup';TI | 13 fiqSi B* Epan. | 15 inei yag 8i La U xaxxo- pletionea RV*Tvulg.
| 5 aut FJ om. RTvulg. || 6 ad]
/>*va>y Bf 8 16 nnqiXd-ri L1 (rtnpdX9' Ll) J H ti pevaut V* | comparationem R g 10 consius V1 \ 11 quid tfjj
*j xal ii ftij Epan. \ 18 TUtQtixto LB>\ 19 r\ M\ ei collatione V1 collectionem li g 13 minutio F J 16tabelie
<*'<! ti B>v. I.) LB rj ei Epan. n quidem g \\ iaxlv avrbv V | proibuerit/i l |j 17 scripserit Tvidg. g 18 advcniat in^l I 20 xtoXvtt BEpat.e 1 21 17 dm.Epnn.e | fj nt terui (tim. Beck) \\ 19 est omnino RT|| ct ai nulla F | | 23 ad, ic) I TW* aXXtov] tcov om. vulg. ( # 0 II 22 xai om. fi^|| uoniant/J 1 1 26 icripserit 7 M g suppleucrit T | 27 *non
"ft^tyrixTjv Epnn. H i^t* B |j 24 /xdfrtvpat xal ov% iva adest] non est libri\> 28 complectioni VT\\ 30 enim et] enim
2 I ovtt\ ovfii B>Epan. H 25 avxbe om. B' || 27 ^) fj ti R} etenim /J 1 T 8 32 quidam Rl | 34 collectione V1 |
/". c, ti B' v. L P 7/ xai dXXois B' fl 28 ioviasi LB* I' 35 sio] eit V1 del. V |j 37 adimpletionem F | | 38 si Tvulg.

Nov. LXXIU 7. 8

368

DE INSTRUMENTORUM

is, fiij fiova Si lavra itQos xovro aQxsirco, aXXk xal latio, non autem sola haec ad hoc sufficiant, sed
ai tdiv aXXtov %il>v vnoyeyQntpoxcov iaaie r\ xni riov et aliorum subscribentium forte aut coutrahentium
avfijliiX?.6vTiov yqncpai xnte^axa^ea&ioaav, tusze x
scripturae examiuentur, ut ex plurimis comparatiof
ito/Mitf naon&iaetof xtav xs iov leXiafiaiot
xtov %B nibus tam complotioiiis quam subscribentium aut
(xu>v) vTzoyty(>n<p6xo)v fj xai rwv ovfipaiXvvza>v ftiav 5 etiam contrabeutium una quaedam colJigatur undixtva owayeo&ai Tiavrayp&ev xai anoxeXslaitnt niaxtv.
que et efiiciatur fides.
3 Ei 8e ouSsf tsTtoov evgefreir] nh\v xfjs naoa&iasioi
3 Sin vero nihil aliud adinveniatur praeter collatio%u>v av(tf>oiaiu>r, xb fiiv /te/qi riv xaxgaTTjxbs itqonem inBtrumentorum, quod hactenus valuit fiat, ut
paiviia) xb ibv nQoxoftX,ovxu sii ir,v na(>' dXXrjXu qui profert ad collationes documentum, iuret sollemr.Qiaiv xb avfifiolawv ofivvvm xa vsvofttafidva' iV 10 niter; ut autem aliquod omnino causa sumat augdi rtm oktos xv ngay/ux. Xctpoi nQOi&rptriv tie nXsiova
mentum ad maiorem negotii fidem, et ipse qui haec
roT> jinuyfiaros niaiiv, xai ai-rba 6 xavra niriHv yspetit tieri iuret, quia non aliam idoneam babens tidem
fr jxgosofirvrco, oii oixs n/./Lr;e evnoQcov niarews
ad collatioues iustrumentorum venit nec quicquam
T^I' ntiQ* dXXriht xqiaiv xiov avu^nXaitav iXrjXv- circa eam egit aut machinatus est quod forte possit
OVT8 T neQt avxrji' en^"^tv r\ iftTjxnvrjaaxo, oneo 15 veritatem abscondere. De quibus licebit seae liberare
ttxbs Swii&iir} xijv d/Jjfritnv xuxuxovtpat. (ov coutrabentes, si consenseriut utrique ad boc venire,
i xois ovftfinXXovoii', ^eineQ /3oi- ut insinuent iustrumcnta et profiteautur ea sub gestis
Q 7i(>bs xoixo avfi/Jalev tb ifitpavTj monumentoruin ipsi contrabentes, quatenus priveutur
nnulofrnt in ov/iftoXata xai xuxuxid-ea&at [re] tni
nequitia et corruptione et falsitatibus et quaecumnqn^toa vnopvr^ia-itov aviovi xovs avu/3aXXovxas, iva 20 que alia mala corrigentes praesentem prumulgamus
anaXXaytUv dyrcofiuovvi]$ re xnl vofreiae xal Ttayalcgem. His quae dudum a nobis in collationibus
noir;oicuv xnl bniaa ukt.a xaxit inavoQ&ovvxes xbv litterarum taciarum per scripturam propriae mauus
naporra xi&Efitv rbuov. xwv rjSri nnp' ijfttov ini
sancita sunt in sua virtute manentibus; procul dubio
xals nnfa&iatoi iiov yoiiftfiiiitof xnli t$ iStoxeiomv
et in hls qui litteras uesciunt quae olun valent in
yivoudvais vtvo^oifsxrtfiiviov tni xije iSia /ttvnvxwv 25 iudiciis siiam babentibus tirmitatem, quoniam quiLo/yoi' SrjXaSrj xal xwv ini xoli xdiv yQa/ifiuxtov
dem ex iudiciali lonna acceperuut examinationem
ai e7iKirr,iio(Siv rjStj Xfiaxavvxtov iv rols ^iKaaTr^ioit
baec taila COmpetentem.
xi]v inimui- iyovxoiv iayyv, inttSijniQ x Sntaaxixuv
xa xotavta xbv Tiqoiipovta SXnfitv i^exaauov.
CAPUT VIII.
Jel Si Ini xuiv ygdfxuaxn oi* imaxnftivmv xnflnv- 30 Oportet vero in bis qui litteras nesciunt et tester
Xagiovs Sio 7iavxo)s xai fidoxvgas jtrtQaXafiflaveo&xii, et omuino tabularios adbiberi, in quibus locia sunt
tv oli tiai xaflov)A(>Kn roTtoii, (xdXiaxn di fiAoivgns
tabularii, maxinie autem testes non i^noto3 coutraovx nyvtaaxovt xoU ovfi/3aXXovciv Iva o' ftsv ygahentibus, ut quidatn scribant pro illitterato aut pautpcootv vnio xov nyQnuudxov rj oXiyoyQnnfiaxov xrxfr- cas littcras scienti, alii vero attestentur quia etiam
Bcxaiios, oi Si finQzvQioaiv, d>e xai nnQovrcjv avxwv 35 praescntibus eis haec gesta sunt et scierunt eum, et
xavxn inoax&r] xui tiSeisv avxbv, xni ovxiot TJ xcov
ita talium instrumcntorum suscipiatur fides: manixotovttov^avnfioXaitov eiedexfreii Tiioxif SijXo ov a>:
lestum existens quia noQ minus quinque testes in

hoc suffidant, sed etiam reliyuorum qui subscripserunt forle vel qui contraxerunt scriptvrae examituntur, ut ex mullis comparationibus lam completionis quam snbscriptorwn vel etiam contrahentiwn una
3 undiqiie colligatur atqve ef/idatar fides. Si vero nihil aliud repcriutur nisi comparatio itistrumntorum, illud qutdetn qttod usque adkuc valuit procedat, ul qui instrumentum produdt ad cotlatiunis examen, legilimutn sacramcntum praestet: ut autem res aliquod ovmino incrementum accipiat ad maiorem rei
fidem, tpse quoque qui ut hacc fiant poslulat insuper iurel, ncque ulla sibi alius probationis copia facta
sese ad instrumentorum examen ex collatione faciendum venisse neque qnicquam circa eam se cgissc aut
machinatum esse quod sdlicet verilalem occultare posset. His aulein ita liberari licet conlralientibus
velinl atque in eo uirigue conveniant, ut insinuent instrwnenta cl deponant sub actorum tcstificalione ipsi
conlrahentes, quo liberentur et frande et corruptione el fatsilatibus cl quaecumque alia mala emendalwri
praesenlem poniimis legem. Celerum ea quae iam de comparulionibus liturarum ex chirograj/his insiiluenda a nobis sanctta sunt, in sito robore maneant; ac sane ea quoque qitae de. personxs litlerartan
imperitis in iudidis iam obtinent, suam firmilatem habeant, quandoquidem ex iudiaalibus sanctionibut
haec talia convenientem exwninationem acceperunt.
VIIL In iis autem qui liltcras nesdnnl, omnino tabularii [duo] et testes adhibendi siint, quibus in tocis
sunt tabularii, ulique vero testes noti ignoti contrahentibus: ut illi quidem scribant pro eo qui litlerarum imperitus vel parum perilus est, hi uute/n leslentur el ipsis praesentibus haec acta esse et se novisse eum, atqac
ila dusmoai instrumentoruin admitlutur fides- Qua in re manifestum est non minus quam quinque tesles tft
2 * Ttav aXXtav ai xtav L l| vnoy^rnpavxav B? U
v xiti} xai om. f J 3 ov/iftuXovTtov hl \ ix xtSv noXXtov Epan. % 5 v-noyqaybvxaiv B* wtoyyntpavtov Bf',
xatv addidi || J] Xaiui % LB* \ 6 owttsayta&ai L ||
8 ftiv M (Bf)\ om. LB'Epnn. e H 9 na^aXXr}Xa M
Epnn. (W. 14) I 11 8i xtva] 8r, xiva Hcnmger^ vulg.
(Bf) B I&PQ BEpan. ] 12 yirto&at Epan. || 13 *ovai
libri l| 14 XQiatv] niaxtv B* v. I. d 15 *ov8i tibri | 18 xb]
xov Epan. (xrp Zachariae) || 19 xnxa&io&ni Epan. \\
x* HLB, om Epan. (ea e) II 20 avxn malit Zacliarine |
23 xtHv 29 s$xaoft6r om. Epan. jj 25 yevoftivtus L |j
wvouo9exrlfiiviov\ Cod. 4, 21, 20. JVi-u. XLIX, 2 || 28 lx
Hixaaxixaii' {Sixaaxoov L') xvnoiv] cx indiciali turmu c\\
2'.^ xbv\ xtitv Il D 30 /iei 8i u$. Epan. |j X(uv\ xtbv xa B'.
L1 pr. || yQnpftnxa) y^n/tftaxtay L | ovx) fth Epan. \
xaflovXXaQlov* LB' hpan. \fl tic vifrn) || xafiovXapiove
31 fznQivQat} et tcstes et omnino tubulariua e\ 31 Svo
nnvxati) 8ta nnvxotv non recte Ualo<*ntlerfvulg. Detendum 8io, nisi uialin xal navrtos, cf. ( (ncccssutius crit

tabularius, si in illo loco tabolarii aunt, sed et

lul., xaBovhtQtoi xal nd.Qxvqei vnoygatptxaHfay Aih-,
6 xafiovXaQios xnl B fiaQxv^BS inoyQay/ixoianv Thtnd-i
cf. tuprn p. 273, 30) H 32 xonoii] xtXtrvofitv add. Epnn. \
33 yftatpovaiv L \ 36 stSouv vel rjStuy B'
1 non] num V1 || 2 nliorum] ad liorum V | 4 complctiunis] compamtionibuapletionis Ra | 5 etiam om. H J
6 et om. FJ 7 adinueniutur F ] inueniatur RT\ 9 co!lationesfl] collationis RbVTvulg. \\ 10 ut] iuret V1 J
auteni dfl. V* II aliquod V~\ aliquid RT\ causam R) \
11 hacc VT) hoc Rvulg. | 12 petat Kfl quia n (i>)altaa
idoneum non babcns V1 fl 16 contrascnscrint Rl ] 17 iab
gcstb) 8U^gcstis C | 19 nequiti.ie RV* % et falsitatibasj
et om. Va )| 21 hia] buius Ul 1 22 leg. factisT | 3U ct
tcstcs et oinnino Tvulo.] ct teBtes omnino H twt.i tt
omnino V tt tcatcs omnino et al. \ 32 tabulariarum ii*'(
33 quiddam R fl 34 scitnte vulg. || 35 hoo Rl \ 37 qoi*
non] qui antc Vx

UAUTEI.A ET FIDE

369

Nov. LXXIII 8. 9

his talibus adhibendi sunt, inter quos erit et qui

cv%a iXaxTove nivxa /inorvQtov inl xdtv xoiovxtov ?i
'~- -'-fo
scribit pro contrahente aut totum aut [post] ea quae
oli goiui xai b yftaysatv vnift xov
post paucas litteras illiua poaita sunt, quatenus nir\ xb nav rj xb fieia xa bX(y~ '"'
ftaxa xa na^ ly.tivov xe&irxa, CJSXB fiTjoev Stansaeiv hil omittatur de summa suhtilitate.
1 xrt eis ayoov axoifleius. Kai tavxa tpttfiev inl x<ot> 5 1 Et baec dicimus super instrumentis ex scripto
iyyonwatv ov/ifioXaiwv. ti yaQ xts ayonipcos --*"-- confectis. Nam si quis facere quemlibet contractum
ex oon scripto voluerit, hoc manifestum est quia
oio^TjTtoxe awaXXayfia /3ovX?;d"elT], JOVXO n,
aut per.testes aut per iusiurandum fidem percipiet,
u>i % xrjy Sia fiaQxvQtov f} xrp Si* oqxtov
actore equidem testes deducente, pulsato auteiu iunicmv, xov fiiv ivayovxos fiaoxvons 7ia^nyoiToi, xov
9i duvvvxoe rj nvxandyovxos, xaitdnsQ av b lOrante aut refereutfe, sicuti iudex negotiura disposuihxnaxf,: XTJV vnbfreffiv ru^eur, ira firtSiv eXrj /urtSi erit, ut nihil sit neque hnrum iuemendatum.
2 xovxtov <idi6i>&coToi>. Kaxiivo /Uvxoi 7igosd"elvai 2 Illud quoque adicere legi bouum est, ut si usque
xia vbftio xakovl aime ei /xe'xoi ftias x!>vai"v Xixqnt ad unam auri libram fuerit contractus, buiusmodi
rt xb awaXXayua, xr\v xoutvxrjv 7in^uxr\qt]aiv inl
observationcm in boc minlme custodiri, sed secunrpvkaixea&ai, aX)st xaxa xb fifjcol vvv no- 15 dum hoc quod tunc actum est causam fieri, ut non
>v xb Ttfayna yiveo&ai, ivn fir, TISQI nony
de rebus exiguia maxiinas hominea attritiones BuaCfiixocov fteyaXnt ovvxgtfitis vrtOfievcjaiv av- tineuilt.

CAPUT IX.
Taxnn Si jznvra y.Qnrelv ini xnls jtSXsffi ovXbHaec autem omnia tenere in civitatibns yolumus;
fra- imixoiye iv xatQiots, fofra noXla xa XTJS anXo- 20 nam in agria, ubi multa simplicita3 est et nequo
iu; ian xai ovdi yoafbvxtav T} ftaqxvoovvxoiv noX- scribentium aut testium multorum copia est, quae
v tvnooin, xa fit'xoi vvv nao' avxole xonxovvxa
bactenus apud eos valuerunt et nunc sint firm.i.
I vvv saxa) /StySata. \ovxo yao^xal in' avrav xtbv
Hoc enim et in ipsis testamentis, quibus maxinie
^XOJV, if' alt uahaxa oneifiofiev, ftSn nao' rjficov studcmus, iam a nobis Bancitum est. Yaleat itaque
friai.
Kqaxelxa) Si 6 rofios ini xoli fjern 25 lex in omnibus qnae post haec facienda sunt instrui yivouivots ovftpolaioit xt xal awaXmentis et contractibus: quod enim iam trausiit cur
xnlxa
iay/taa xb yaq 8TJ naotptfixbs xi av XiS vofio&exrj- quispiam Sandat?
cenv;
) Tovxov fjfuv Sxtxe xbv vbpov n/i( E p i l o g u s . ) Hanc autem lcgem peperit contennXrj&os ysvofiivav /tv iv Sixrtts rjftlv 30 tionum multitudo factarum quidem ln litibus apud
Si tfi iva xov xn&' exdoxqv nqbs aXXrjiovs DOS autem introductarum, quatenus cotidie inter se
ifjfia^ijxsh' xovi avfrpcinovs itavoaifitv n^oavnariXcontendere bomines compescamus praeauferentes eis
iorxti nvtdle xa: <pi)j>vetx(as xjj Sia XTJS vofiod-eoins altercationeB per legislationis subtilitatem. Quaproaxfiprfq. oisxe TiQoir^xei xijv 'arp> vneQoxfiv xalxa
ptcr conveuit tuam eminentiam haec cognosceutem
fiav&avovaav tpaveQa naot xaxaaxrfiai xolt vjzrjxbote 35 mauifesta omnibus facere subiectis et qui bic sunt
xol; x tvxav&ol xoie XB inl xtov i&vjov. xai ya.Q et qui in gentibus. Eteuim (ad) alios gJoriosissimoa
!TJ n^bi xobs aXXevs iv8ooxaxove inaQxovs xovt xt
cap.S J r 9 in. xvmmarium habet tchol. JEpan. L e.

talibus negotiis adhibendos essc, in quibus is quoque erit qui pro contrahcnte vel totum vd quae seguuntur post pmtcas litteras ab illo posilas conscripsit, ut niltil de summa diligenlia praetermittaiur.
1 Alque huec dicimus de instrumentis tn scripto compositis. Nam si quis sine scriplis qualemcumque contractum facere voluerit, manifestum est eum fidem vel per testes vel per sacramenta esse accepturum, cum
actor quidem testes producat, reus autem iuret vel iusmrandum referat, prout iudex rem aeslimaverit, rie
2 vel ex his quidqnam emendalionis expers sit.
Verum illud quoque legi adicere par est, ut si usque
cui unam auri libram contraclus sit, huiusmodi obseryatio in eo non cuslodialur, sed sccundum id quod
usque adhuc in usu fuit res peragalur, ne de rebus exiguis magna detrimcnta homines subeant.
IX. llaec vero omnia valere in urbibus voiumus: nam ruri quidctn, ubi multa est simplicitas ac ne
scribentium qnidem aut teslium mullorum copia, quae usque adhuc illic yaluerunt etiatn nunc firma sint.
tioc enim in ipsis quoque testamentis, quoriim twbis cura est praecipua, iam a nobis sancitum esl. Valeal
autem haec lex in omnibtts quae posthac fient instrumetitis ei contraciibus; nam quod praeteriit, de to
quid lege quis sanxerit?
Epilogus.
Hanc nobis legem peperit disceptationum muUitudo et in litibus ortarum et ad nos
delatarum, ut homines quomintis cotidte inter se disceptent prohibeamus conlentionibus eorum statim co~
hibitis per legislationis subtilitatem. llaque tuatn sublimitalem haec dacet cognoscentem omnibus manifesta reddere subieciis el qui hic et qui in provindis sunl. Etenim ad ceteros quoque gloriosissimos
3 5 TO nav) ri ib Ttay /texa arid. Lm J xb fttra] xa
fuxh Epnn. (?) g ftaxa 4 xt&ivxa\ et postquam im^eritoi rel sanctam crucem fecerit rcl paucas litteraa lal. Q
okyeypafi/iaxa Lx | 6 Ttqn^utv Lx \ 8 OQXOVL || Stfyxat
Epan, | 10 fj *al avxanayovxot Epan. fi tt xa$tttv]
p"W itquuntur om. Epan. (c/. ad e) | 12 adiaQ&Qimov,
i. v. xal aSwg&artov M B T<jJ rbftcp ixoos&tivcu B* |j
15 fvlartia^ai] avfipnXXto&ai J3* v. L Q fit'xpi vvv)
tanc f J 20 TO om. M g 22 avxrje M \ 25 vBvOfio^ixrjtfli) Cod. 6, J3,31 I Kqnxelxoi Si t. q. : om. B jj 29 Toixo
L* I T.ftiv] aatem p \\ a/npiaprjxtjaaotv M] xo xiov apftpqtWtmv L | 32 navoat ftiy 7iQoavaoxe).ovxat Ll |

2 trahente V1 \ antcm totum V J postea libri, del.

Beck; post seclwi | quae] qui R* | 4 supptilitate V D
5 Et] At V\ 6 n] et si IV | qualibet R1 qaodlibet V\
9 auctoro V% deducentem Rl | 10 ocgutium iudex dipoBuerit V\ 11 nt Tl) Ut autcm RVl^vulg. \ aint R |
horum nequo V | 12 lllud T 1 ] illud prxoribu* continuant
RVT*vulg. | 13 librarutn R \ 15 tuno aotum] al. tractutum T 1 1 16 exigitus V \ atritiones RT* actiones Tx I
20 roullas Vx \ 24 sanctutn V\ 26 ex contractibus R* |
quid R VT I traosit 727" Q 29 contcmptionum R g 30 in
militibus F* || 31 Bese Tvulg. | 32 compeccamu R% |l
33 legislationes Rl \ 34 agnoscentem R 1 35 huio F* jj
36 ad add.vulff.

370

Nov. LXXIV pr.

QUIBUS MODIS NATURALES

ini T^S 'EoTxiQas xovs is inl Atfl\yrts rovs xe nl xols praefectos et qui in Hesperia sunt et in Lihya et
a^xrowts {(pctfiit' Si rovs iv 'IXXVQUHS) yQayioftev, tva qui in septentrioaalil>us (dicimus autem io UJyrico)
nav rifiiv xb 7t"Xixev/j.a fieoxbv yivrjxat idv vofiov
Bcripsimus, ut omnis nohis respuhlica plena tiat hac
(xov) tat tcuv vnr;xoeoy &t(>ajievovTOS neoioxdatit.
lege subiectorum medente conrussionilius.
Dat. prid. non. Iun. CP. imp. dn. Iustiniani p p . 5 Dat. prid. non. Iun. CP. imp. dn. lustiuiani pp. Aug.
Aug. ann. XII. Iohanne v. c. cons.
[a. 538] anuo XII. Iobanne v. c. cons.

OA

LXXIV.

Coll.VItiU

ITEPI T 2 N TIAIA2N IT22 XPH R QUIBUS MODIS NATURALES

NOEI20AIAYTOY2 rNH2I()Y2 FILII EFFICIUNTUR LEGITIMI
HNO0OY2. KAI n E P I AnPOI-ioET SUI SUPRA ILLOS MODOS
K2N 2YN0IKE2I2N.
QUI SUPERIORIBUS CONSTITUTIONIBUS CONTINENTUR R
Idcm Aug. Iohanni pp. secundo ex consule
'0 nvxbt fiaoiXevS ^loinvt^r] xd) ivBo^oxdrco inagxV
xwv avaxoXixtuv itoaixcoQicov rb /3', dnb vndxcjv
et patricio.
(imdxqp) b()8tva()iq> xai na.XQiy.iio.
15
(IJgootfttov.)
'Og&dis tiQrjxai xdlt n$b rjfiav
(Praefatio.) Recte dictnm est a praecessoribns
xal nqb ye dndvxoiv lovXtava} xa) ao<pa>xdxta xb fiij'
nostris et ante omnes a Iuliano sapientissimo, quia
Sira vbftov fir]Si Soy/ia xfj noXtreiq Poifialwv xsfriv
nulla lex neque senatusconstiltum prolaturn in repuS6cu xai TiQoi xb Ttav avxaQxait l o^^c vopo&ext]- blica Komanorum vidctur ad omnia sufticienter ab
&iv, dXXn noXXfjs Serj&Tjvat rfje irtavoofrwoicos, Iva 20 initio promulgatum, Bcd multa iudigere correctione,
XTJV XT;S tpvoiioe noixiXiav xni xdt ixeivrjs imut ad naturae varietatem et eius macbinatloucs
<> dqxiaai. IJeoi fiiv ovv xcov ix vo&Eias sufficiat. Igitur de bis qui ex naturalibus ad ius
ie yj
yvTjoiovs noXXois lyQayafttv
xai Buorum p
perveniunt
multas et varias conscripsimus
yQyf
t
p
voftovs, ix Si x(5v xa&' exdoxrjv vnb xf]t leees, ex his autem quae a natura rerum per ainf
xt%vaZ<opivtov tvobvxtt T xdli ^Sr} vtvouo- 25 gula moliuntur invenientes aliquid deesse his qn&e
9exT)ftivois iXXeinov xovxo xaxd xb nagbv inavoQiam statuta Bunt, hoc in praeseuti corrigimus.
&ovfAsv. vcvopofriTTjxni yap, a>: X xn i'xo>v yvvalxa
Sancitum namque est, ut si quis babens mulierea
xaxn xpilrtv aixtu Stafrtaiv lyvcDapdvrjv tlxa natSopuro sibi atfectu compertam, deinde filioa pruTioifaexat, vaxeoov Si avxfi xai yafiixa notrjoaixo
creaverit et postea ei etiam nuptialia fecerit inm>ufio)jita xai yvt\oiovs i avxTJe xixot nalSas, oiSi 30 strumenta et legitimos ex ea procreaverit filios, neot jzQoxeoov yevoftevoi fiivovai vo&ot, aXXa. xdxslvot
que hl qui prius nati sunt maucant naturales, sed et
Nov. LXXJV ( = Coll. VI lit. 1: glost.) Graece txtat xn M (om. L praeter rubr. et inscr.). EpiL Theod. 74,
Athnn. 11,3. Iuliun. const. LXVII.
prnefectos qni sunt in Occidente et in Libya et in septentrionalibns {dicimus in Illyrico) scribemw, ut
univcrsa nobis respublica implcatur lege quuc subdilorum necessitatibus medeatur.

LXXIV.

DE LIBERIS QUOMODO LEGTTIMI AUT NATURALES EXISTIMANDI SINT. ET DE INDOTATIS NUPTIIS.

Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto praetorio Orientis iterum, exconsuli (consuli)
ordinario et palricio.
Praefatio.
Recte didum estabiis qui ante nos fuerunt et prae omnibus a Iuliano viro sapientissimo
veque legem ullarn neque senatusconsultutn reipublicae Romanae latum videri ad omnia sufficienler ab initio
sancitum, verum multiplici indigere emendationc, ut ad varielatem naturae eiusque inventa sufficiat. Atque
de iis quidem qui ex naturalibus iegitimorum itts conscquunlur multas ac varias leges scripstmus, quonutm
aulem ex iis qune in diem a natura struuntur, deesse aliquid legibus iam sancttis depre/wndimus, hoc
in praesentia emendamus. Sandtum est enim, si quis mulierem habens tnero affectu sibi coynitam indt
liberos procreaverit, pnstca aulcm et nuplialia instrumenta cum illa composuerit el legitimos liberos ex <&
susceperit, ne eos quidem qui prius nati sunt manere naturales, sed ipsos quoque legitimis adnumerari,
2 xovi iv\ xnle iv L II iXXvptxoIe M \ yQaipofitv] Bcripsi- aot vulff. | 24 vSftnve] Cod. 5, 11,10. ll. Nov. XII e. 4.
nius f || 3 xov vouov] hac lege e J]4 rov atl<Ji<li\\ &tQnnevov- XIX.\\ 27 vavofto9-ixT]xai] Cod.b,27,101| 29 *no^ottoM
xtav AJ || 5 *uhscr. om. lul. || prid. non. Iun. (c)] pp. N iuin.
M n v6va>v*lovvl(ov Aih. /irjvl iowtio Theod. |) CP. imp.
1 et in] in om. V 3 libia libri g 2 atttem in] io om. V |
tln. iunstiniano pp. uug. ann. XII. iuhoanno oc. conss. M(t), illirico lihri B 3 omnes tt% || nobis om. R\b subicr. dtiiimus
xT,s (laGiXeias </' i r inaxeias 'Icaawov iv8. a Theod. ex V et Bamb. I g pridem nonos VBamb. 1 { innii V |
/HaotXeiat 'fovaxtviavov xb t(f (iy' coni. Htimbarh) vnn- Cap. V | impr. dono (dnn. Bamb.) Iust. VBamh. / ]
xrlne '/fnlmrot irtl n . Alh || R sq. rvhr ITIQI awotxt- 6 ano V an. Bnmb. I || Iohanne uic. consule Bnnb. I,
aituv ML\ 7'nit 7101' it^ 01 ysrouivaii dtnrnStatvxal^^ov- om. V\ 7 Rj LXX.IIII- Ffi 8 moris V\ 9 legitimi tfXouirau xoii vui/ovw naldas xj, 7ioi7tatt idv IXQ<-IXII.O)V fioiuntur VT f 10 sni om. V \ modis Vl\ 13 ncunUi
yivto&ni yvr/oiofi ngoixifrrjOtv r\ nttQovaa diaxats Rvulg. Q 16 pracdece8soribus V3vulg. | 20corectione T1)
ififjaxa xiva xal xa ir,s Ath. (cf. c), IJepi yf^atoxrjxot
23 scripsimus T \ 24 a natura R*Tvutg.] ajtura P nttur
nniHaiv, xai nepi yd/itov Theod. jj 13 *vndgxai ML || RlV* | 25 molliuntur/?1^ moriuntur R*Tl | 27Sao15 vndxqt ndd. Zachnriae | 17 yIovXiav(p] Diij. 1. 3,1012 cimus Rl Q 28 comperatuml V1 % 29 post T | ei etian>
[3i.a xi. y Sty.t schol. M) ij 22 npxiOut (ti'c) Af, UQXI- li*V) etinni ci T etiam R vulg. J 31 hii R*T bii R*

371

FILIT EFFICIUNTUR LEGITIMI

toU yvryiou owagtfrfiovvtat,
nrioi; tiai if^i yewr,aeofs.
iTtnvogfrtattiv o vouot.

Nov. LXXIV pr.

StiWi xal nonipnati oXcot illi suis connumprentur, eo quod occasio omnino eis
14XV Sa%s xnl OVJOS sunt nasci [leiitimls]. Sed habuit etiam ista lex

dnetHt] yho

oi

StvteQoi

rs

correctionem.

N a m quod secundi et post dotem nati

xni ftera xa nooix<oa xsx^evxst iieXevrtjanv, elra

mortui sunt, ideo volebant quidam nequaquam priores
r^iorv tipis fi^xen rovs nqoitQovs vno rwv SevthQiov 5 a non existentihus adiuvari: et hoc ementlavimus et
oix bvxav porj&tlo&ai, xnl xovxo inyvutofrujoafitv,
dedimus eis etiam sic, vel si mortui [sui] sunt hi qui
ual StSuixrtftep avtols

xal ovrai, xar ei xsxsXevxrjxa-

oi' ol SeitSQOt yeyovoxet dSeXpoi, tb vbftiftov xfiv,

xcrxeho npoaitivxes

serundi fuerunt fratres,

habere iura legitima,

illud

quoque adicienteS, quoniain et hoc duhitatum est, ut

(iTieiSrj xai xovxo TjfHptoftr/TTi&tj), ?el si aliqui lilii post dotalia non nascantur,

attamen

ai mv tt nves fina T nooixoict fifj yivoivjo nal-10 praecedentes, licet ante dotalia iiati sunt, inter suos
in, aXX' ovv tovi nqottXiitfnrat xav ei TXQO rtov
ascribi, patre quippe ad boc testiuante.
7i(oixuuvv ixdx^anv xoli yvtjoiois iyyQawEO&ai, xov
1 nnxoot oliai tit TOVTO oQpTj&ivios. AlX SxtQov 1 Sed aliud quiddam tale occurrit. Ex huiusmodi
ti towviov an^virjaev,
x ynQ Sfj touivr^e awnamque consuetudine nati filii erant alicui, at ille
tjftciits yenifievoi naittes VTITIQXOV rtvi, 6 Si aitove 15 eos volebat a nobis adiuvento modo facere suos nurjiovXno rw nap* r,fioiv inivorl9vT^ rponctt notifiai
ptialium confectione documentorum; deliberaute auyvr,aitws TJ; nov yafiixtvv nonjae cvftfiolaiiav, pov- tem haec patre mortua est mulier et constitutionis
Itvoutrco di ravja TW nargi rereXsvTrjxsv 17 vwrj,
eum deseruit modus: non enim erat ad quam oporxal 6 T^ ifntrdSecoe avtbv indXmt rgonof
ov yng teret nupriale confici documentum, ct naturales mai/v rtoos r,vrivn $et yafuxbv owiat-at ovftfloXinov, 20 neliant tilii invito patre. Kt quiddam etiam secunni vo&ai fiivovaiv oi nalSss axoviot xol nnjQos.
dum tale exortum est apud yiros neque nobis incoKal r xal SevTigov aviait] toiovjov in* avSgaotv
gnitos. Procreavit etenim quidam tilios nonlegitime,
oiSi ayvwaroa rjulv. 710.18onoiijqato uiv yau -tts ov et tilios quidem ultraquam diiigebat et legitimus sibi
vouiuuii, %ai tn\'t fiiv nnlSas vnsQiiyana xal yvtj- fieri secundum legein volebat, ea autem quae sunt
eiovt avri{>
di{ y yevto&ai xmn rbv voftov
f
j TjPovXero,
P
, ra 25 mulieris non eraut omnino Binep peccato, neque
q
li trjii yvvmxos
m s ovx
o
r avxtp
xp navteXios
neXios
avafiaQTrjTa
ggnam
n a m eeam
a m aestimavit
q u o d a m nnomine,
o m i n e quae
quae
r;v
avafiaQTrjTa,
aestimavit legititno
legititno quodam
oiSi diav niirfjv rjyslro vofUuov xtvos ovoftarot TTJV etiam Bemet ipsam iniuriaverat (sutticit eniin hoc tanyt irxmrjv vfipioaour (apxtl yag xoaovxov einslv).
tum dicere). Quapropter secundus iste modus est
wnt devxeooi olxos XQOTIOS 6 xoie wrtl(>"c nSixcov, iv
qui lilios g r a v a t , in priori quidem p e r m o r t e m m a t r i s ,
fiiv Sij xc~> nooxtQto Sta xf;e xeAevxrji xr,i ftrjxQot, i v 3 0 i n secundo vero per id quod illa pcccavit.
2 Si xio SsvxdQut 81' cov i^rtfin^tev dy.sivrj. "Iofiev
2 Novimus autein etiam quoddam tertium motum.

g
g xivrftiv.
ftiv.
ii nai xi tgirov
txegov

6 fiev yaQ naxijo

yvr,oiovt T/flovfoxo
fo j notrjaai xovs
iS nviiSas
l xali i xa ini
xoli nQoir.ofots vofio&extj&dvxa nag' r,fic5y ioxonti,

q
g
Pater namque
volebat legitimos
facerc tilios et ad
ea dquae
d id eb dotibusi sancita 8untb ai nobisi i respicieliat,
l
filu

vero sentientes quoniam quaedatn

inopiuate

ve-

ol fiittoi nalSes aiafrouevoi xovxwv, ineiSrjjxeg xis 35 nissent ad matrem eorum (licet uzorcm non legitimam
R<n>aJ(jft> Tjlftev tii rrjv xexoioav aiixovi (xahoiys
existentem) a quodam cognato divitiae, maiigite simul
ov voiufiov avxd> yauexrjv olaav) nagii xivo avyet dolose agentes matrem occultaverunt, ne eos faynovi tinonin, xnxovpyws a/ta xai Sofagcjs nonxcere legitimos esset patri possibde et moriente forte
toi-xti x'rtv firjxion ajiixovwav,
tva ftij yivrjxai 8vmatre materuarum
vnxity xu> jxnxol notrtoaa&a$ yvr,aiovt nvxovs xai 40
xi'uvxu>orti io<ai xtji ftrjxoiit xrfi xioy uTjXQi^iav jtQnyHaiuiir dnoXniaat %ortouos, xovxo ontQ xoit
da

rerum frueretur

usufructu,

hoc

gnia causam omnino illis praestiterunl ut nascerentur. Sed haec quoque lex emendatione imperlita est.
Etcnim dc/unciis filiis secundis qui post dotalia instrumenta nati sunt cum yuidarn priores a sccundis non
iuyersiiitbus non iam iuvari vellent, hoc quoque emendavimus iisque etiam stc dcdimus, ut etsi ie/uncti sint
qui secundi nati errunt fratres, legititnorum ius habeant; illua yuoque addidimus [quoniam elium de eo^
duMiatum erat), ut etsi post dotalia instrumenla nulli liberi nati sint, lamen priores licet ante dotaHa nati
1 legilimis adscribantur, quippe cum pater omnino ad Iwc festinaverit.
Sed aliud quid eiusmodi accidit. i\am ex eius qeneris consutiudine erant liberi alicui nati, ille autem eos ratione a nobis excoyitala
Uijitimos efficere volebat nuptialinin inslrumentorum confcctione: atqui dum pater haec tnente agitat '/ecessit
vmlier, et conslilutionis ralio eum deslituit: neque emm eral cum qua ntiptiale inslrumenlinn componere
liuret, et naiurales manebant liberi invito parenle. Atque ttiam aliud quia eiusmodi exortnm est vi virts
nobis fiaud ir/nolis. Eienim liberos aliquis non letjilime procrcavil, atque illos quidetn admodum diligebat et
Urjitimos sibi fieri secundum legem volebat, mulieris autem res probro non omnino carcbant neque dignam
tam exislimabat legitimo aliquo nomine, quippe quae sibi ipsa imuriam fecisset (sufficit enim tanlum dixisse).
Iltif/ue aller hic modus est quo liberi damno afficiantur, nctnpe ut priore per morlcm mairis ila atlero
2 yer ea qune mater pcccavit.
fiovimus
vero etium tertium aliquid esse motum. Natn puter quidem
kmtimos efjicere liberos volebat alqnc eontm quae de dolalibus a nobis sancila sunt raitonem habebat,
Iitcii latnen ubi hacc sensenml, quoniam practer opinionem ad matran eorum (licet legitima illhts uxor
nnn exsel) a cognalo alif/uo opcs quaedam pervenissent, improbe simnl et dolose agentes tnutrem occitltauruni, ne patn cujtia fieret ipsos legilimos efficiendi et de/uncta forle matre malernarum rcrum usufructu
quot R% \ nascatur Rx | 10 sint F T J 13 Sed] Sed et T
vulfj. H huiusmudi] buius V1 y 16 correctionc V |j 18 cnim
om. Vx \ 21 incognitos Beci) co^nitos libri || 23 ct filioi]
et filiis R* et filius P 7 1 et filinm V* | quidam R* t
24 Uges T\ nolebat R \ ea om. JV | Diulieris sunt R jj
25 crant] eat t. e. eant V |J 26 esxistimauit R | nonnne]
x
1
1
1 q. OCC&BIO lepitirais ter. R* in ra: 20 fere lilt. || niodo It || 27 iniuriaucrit K J 28 quiu proptur A' ||
2 luntj fuerit /?(*) j| nasci] litterai ci ser. V* in tpatfo cst] et R i 29 pur xnortem TV"] post mortem RV* \
t'irw> \ lcgitimis ut glointma dtlevit Spanqenberg (cf. 30 illiim 1Rl g 31 quoddam RT%] quendam VT*vulg. \
CW. 5, J7, lu |) || lex correctioncm (correctione R) RV niotum T ] modum RT* V vulg. \\l 32 filios le^itimos facerc RT 1 33 de om. V}\ Bancta F | 34 inopinate uenis//) forrectionem lex T \ 3 quod T 1 ] qui HVT* quia
**'? | 6 dedimus] declinauimus R% | etiam] ct V fl sui Bcuc VT\ inopinata euenissent R \ 36 *diuite UUri j|
fkmma om. vulg. J iut hii It ] 7 eoundum V | 9 ali- 37 neo T \ 39 mat.rr\im V*

1 xnl om. r H 2 oxncot M | 5 Sevxtpmv om. s | 6 JX"

ipmqltiAaautv] Co<l. 5,27,11; rf. Nnv. XII c. 4 I) 26 nvxio
ew. f | 32 ixtQov nm. e qwiti pmhnVf.ritn fl 35 xovxatv
*. s j 37 na\>d xtvoiv Ala | 42 * anoXaiaoi J / f

Nov. LXXIV 1

372

SiStaaiv ev notcbv 6 vo/ios. xale xotavxais ovv avxt~

xdfcaofrai xiyj'itis vbuov xafriaxtjxet' iSiov
ov iv xi$ naqbvxt
&

QUIBUS MODIS NATURALE3

quod patribus dat bene faciens lex. Talibus itaqoe

resistere artibus legis est proprium subtilis, quam in
praesenti sancimus.

CAPUT I.

El T; olv ovx g%cov itaiSas voul/iovs, vo&ovs Si

Si quia ergo non habcns filios legitimos, naturales
fiovov, avxnvs fiiv yrrjaiov: noiriaaa&nt, (iovhxai., xrjv 5 autem tautummodo,. ipsos quidem suos facere voluerit,
ywalxu Si i) ovx fyoi navxEluii i} ovx arafiaox^xov
muliereni vero aut noa babet penitus, aut (quae)
rj ov (patvousivjv i"%oi r] xtna xi vbiuuov nqbt xb non sine delicto sit aut quae non appareat habeat
avvoixtoinv dunoSiQifuvqv, SiSo/iav aixai nnqo^ainv
aut secundum quaudam legem ad matrimonium praeVJJ xivi xai vvv dfyvQTjfiivT} nnq' ijfidiv 5ip nqbi
peditam, damus ei fiduciam nova quadam et nuuc
yvi,aiovs aynytiv xovs vbfrovs, di^.aHij yvi,aitov dni 10 adinventa a nobis via ad legitimorum iua perducere
x(bi> xoiovxwv &uaxo>v ovx bvxwv. cjineo yao i'an
naturales, procul dubio suis in talibus casibus non
xis Tiui nqb Tjfubv i!-rtvqr;fit'i'os TVOTIOS SS tovi anexistcntibus. Sicut euim est quidaui a praecedentibus
).vfrtaovs tit Eiydvhinv ayet, itftoxufYaigiov ftiv nv- uobis adinventus modus qui libertos ad iugenuitatem
xovs Exioq xtvi jrqagei xai diSovs avrol; xb tdiv xqv
dedncit, praemundans quidera eos alio quodam actu
ad>v SaxjvXicov dixatov, vaxtqov Si aU avxijv nar- 15 et dans eis aureorum iua anulorum, postea vero ad
aytov xijf <piaiv xrtv dovAot- xs xal dkevfrEnov dg noxrjz ipsam deducens naturaiu. quae servum et Hberum ab
fir, Sinxqivaaav, aW ihvO-ioav xi\v dvVoainov nof
initio non diso.revit, sed liberam bomiuis fecit prolem:
tjoa/iivjjv yovijv ovxco Sr} xni t;usls xovxoy drj xbv sic et nO8 liunc modum adiuvenimus causae. t
xqonov izuvoovfiEv xeJ nQay/mxi. xal dt-taxa> xot licebit id patri, ut in his qui dudum a nobis dicti sunt
xxqi dni xiav ffiTCQoo&ev rjfilv eiqijuii>cor xobntov, 20 tnodis, vel etiam si qms alter occurrerit talis (multae
xal i xtt fctoos unarxtjaet totovxoe (nolla Se, namque sicut praediximus naturac sunt novitates),
t&anEQ fip#r;fiv efabi>xS, TB xrjs fvacos xatvovQliceat igitur sicut diximus patri, si legitimam non
yr]uaxa), dgiaxco IOUVV xaO~ang fipafiev xip naxgi,
babeat sobolein, filios restituere naturae et antiquae
'CnQ yvrtaiat ovx EvTtoQoiq yoi-fjs, xois naidas ano- ingenuitati, si ex libera ei tiant, et suos de cetero
xrtTaarr^aai rf/ tpiaei xai xf; ariofrev svyersiq, si ye2oet sub potestate habere. Neque eniin a principio,
d ikevd-iqas 'OITJ> yivotvxo. xal yvrtaiovs xb Xotnov
quando sola natura sanciebat hominibus, antequam
xai vne^ovaiovs e%t.v. (flvHi yno i^ dqyjs, ip-ix* q scriptae provenirent leges, fuit quacdam ditTerenti*
fiots) du&EOfto^iXft xols as&Qfonois /tovtj, TIOIV xovs
naturalis atque legitiini, sed antiquis parentibus anyqamohs ttf<poixr,aat vbfiovi, r/v xts dtrupoQa vofrov
tiqui filii mox ut procedebant fiebant legitirai, ct
xc xni yiTjoiov, a).)jk xols notazott yovewiv oi TTQU>- 30 sicut iu liberis natura quidem liberos fecit omne3,
xoi nalSct aftn rjj jtQooSiy yayovaoi yvrtoiot, xni tlie- bella vero 8ervitutem adinvenerunt, eic etiam binc
7tQ inl xcbv dhv&iqiov tj piv tpiait dfav&iqovs it- natura quidem legitimas produxit soboles, at vero ad
nolr,xv anavxag, oi nbXfftot Se xrjv SovXeiav dgevQov, concupiscentiam diversio naturales eis iuniiscuit.
uvito xavxavfra rj /isv fpvon yv/jaias TtooTJyays xas Tamquam ergo similibus paasionibus factis oportet
yoras, r, Si eti irtifrvftiav ixxqonrj xb vo&ov uvraJe 35 etiam medelam ex aequalitatibus inveniri, illarn quin()oinvud$axo. tSexs bftoltov xaiv nafrwv yvo(iivoiv
dem a praecessoribus nostris, hanc vero a nobis.
del xai iijr i^eonjietav ix ia>v inioi' d^tvoeitijvat, xt\v
ftiv TCaqa xa>v nqb ijftav xijv Si v(pl itfiiov.
potiendifid quodpatribus lexmcrito tribuit. Talibus igilur artibus resislere Jegis proprium est accuratae,
gua/n in prucsenti sancimus.
L Si guis igilnr non habcns liberos legitimos, sed nalitrales tantnm, eos quidem lcgilimos reddert
vult, mulicrtm autcm vel omnino non habeat vel quae probro non carcat vel quae non appareat vel quat
secundum aliquam legem ad nuptias faciendas impediatur, licentiam ei damus nova quaaam via et nunc
excogitata a nobis ad legitimorum ius ducendi naturales, scilicet si legitimi in eiusmodi casibus praeslo
non sint. Sicut enim ratio quaedam esl a deccssoribus nostris excogiiata quae liberlinos ad ingemdtalan
ducit, citm eos prius per alntm quendam actum purget detque iis ius aureorwn anulorum, dande auttm
ipri eos naturae restituat, quae servttm et tiberum ab initio non discrevit, sed liberam fecit hominis
prolem: ita iatn nos quoque hunc rnodum illi causae statuimus. Atqne liceat patri in modis a tiobis antt
dictis, vel etiam si quis eius generis alius acciderit (muUa enxm, sicut supra diximus, a natura innovanlur), liceat igitur uti dicebamus patri, si quidem legitimae subolis copia ei non sit, liberos restiluere
nalalibus et antiquae ingenuitati, si modo ex libera ei nati sint, et legUimos in poslerum ac sub poleslalt
haberc. Neque enim a principio, cum natura hominibus sola leges daret, antequam scriptac inducercnlvr
lcges, differcntia erat ulla inter naturalem et legitimum, sed primis parentibus primi filii simul ac progeniti sunt legitimi extiterunt, et quemadmodum in Uberis hominibus natura quidem omnes fecit liberos,
bella autem servitutem invcnentnt, ita hicquoque natura qnidem legilimam produxit subolem, conversio autm
ad libidinem naturalium notam iis impressit. Itaque cum similes affectus facli sint, remcdium quoque tx
similibus excoyitari par est, alterum a deccssoribus nostris alterum a nobis.
5 ftovcov if Q 6 oix fyot) non habet c | 19 i g ]
liccbit id c | 27 vntovoiove om. Ma J) ixuv M\ ax&v
eum Serinfffern vulg. (i OvSi 28 q>iats omissa tn 3 /
tx e tt Nov. LXXXIX c. 1 supphvi (sim. HernMus rrr.
quotid. / 5 ) || 33 nokpoi Htraldut exeet Nuv. LXXXJX
c. 1] no)Jftioi M

quodam alio R | 15 anulorum ius anreorum V | 19 id

om. Tl | quem Jll Q * om. Rl | 21 numque] nam Rl I
praedixiraus RT] tupra diximus V\ 24 ingenuiute F |
(iat V sunt T R 26 quando] anto V1 | sanciebat] faeiebant Iil | hominibus Hombergk] hominuii'P 1 homine*
R3V3TJi 27 scripture pernenire Rl \ 28 legiUro Y\
30
in liberis quidem natara quidem libcro omnet fccit
1 dabat T\ legem V1 g 2 iiibtiliui V\ quam] est F 1 Q V || 31 adinuenerant (adinncniant Tx) libri, eorr. vulg. |
5 noluerit faoere suos R facere autcm (autem del. T*) suos binc] huic RV,om. T% 32 legitimas quidem V\ 33connoluerit T\\ G quae add.vulg. \\ 1$q. habeat autem /ibrt\ eorr. cupiBcentia T | diaersio TR*\ diuewo Rl diuiio P
Btck\\ 9Hcentiam T[\ lOperduccre] procedere/i[j 14 *prae- diaisio V* || naturali* R \rt T | 35 aequalitatiboi<S/ianjmuudans Htraldus rer.quotid. / 5 ] praemandana (praemanberg) qualiLatibus libri | inuenire RT \ 36 pracdece&wridan V1) VTvulg. prat-incndas (praecndi-ns? corr.Ii*) /i|[ bus Vvuly. jj vcro a om. V1

FlLn EFFICIUNTUE LEGITIfiH

373

Nov. LXXIV 2

CAPUT II.
ifjy /irjxiqa inl tov
Sit igitur licentia patri matrem^ in priori statu
"Ea-tm xolvw nSeta TW
naoiiQov xarahpnarovTi
^/fros,
tXntq raie ahj- relinquenti, 8i ex veritate aliquid circa torum appa&)iais aftnqravovaa. xi nsgi tijv evvi}v faveirj (allcot
ruerit deliquisae (aliter nainque fieri hoc in taubuB
yu$ yiveofrtn rovro ini xov xoiovxov &tpaxoe ovx casibas Don permittimus), et si per quandam circumifitfief), tj iXntQ xaxa xtva neolarnaiv TJ oix iaxtv 5 ventionem aut non est aut Jatitet aut aliquid etiam
ij lav&avot r\ xt iieoov ytvotxo Ttsoi avxr,v o avxbv
aliud liat circa eara aut quod prohibeat venire ad
KCOIVSI xrjv izii xa 7t?oi*ipa tpioovoav 6Sbv il&elr,
viam ducentem ad dotalia, etiam sic providere filiia
*al ovxtat aixbv -noovo^aat xiov nniSoiv, xnl inf
et offerre imperatori precem hoc ipsutn dicentem,
lovvat tfj fiaaiXfia *8r,oiv nixb XOVTO liyovaav ds
quia vult naturales 8UO8' tilios rcstituere naturae ei
(lovlrrat' xovs ro&ovs uvxov ixaldas anoxaxaaxrjam 10 antiquae ingenuitati et legitimorum iuri, ut sub poxfi fvaet xal xjj avodsv evycveia xe xal yvrjaiotestate eius cousistant nihil a legitimis filiia differenT^T, a>sT ine^ovaiovt nvxco xad~taravai prjSiv xa>v tes. Et hoc facto exinde filios frui tali solacio, et
youifion- nniSiov Stalhixxovxas.
xai xovxov yivoneque fraudare posse patrem et cclantes matrem iua
ivxtv&rv xovt jialdae anoXaveiv xr}5 xotavxrje legitimorum abiccre. Uno enim hoc modo omnibus
firtSi y.axovqytiv Swaa&at xbv izaxd(>u l&huiusmodi naturae excessibus et adinventionibus in
nai anoxfrvyuvxns xfji' prjxiQn SHD&UO&CU xr,v yvtjhis qui legitimos non habent filios medemur, ita brevi
cioTfjxa. eVi yno <57/ xovxcp xto xqonto naaas xas Bolacio tautum uaturae impetum corrigentes.
xoMvxas xiji (pvaeco: jwpexfidosis xs xai inivolnt inl
ttu' voftlftovi ovx iyibvxoiv nalSas d^egansvoftev, ovxat
OvvxSftip Gv/iuit%iq xooavxriv 6g/n?jv inavog&tooavxeS 20
1 yvciojr. Ei fierxoiye 6 fiovmv (pvaixdiv nutSaiv
1 Si vero solummodo naturalium filiorum pater boe
naxrtQ xoixo ftiv 8id xivas xvxrjQas neQioxnaBis ov quidem propter quasdam fortuitas circuinstantias non
nQai-ett, xehvta>t> Si ini xivot xwv ifinQoa&sv tlgtjagat, moriens vero sub quodam praedictorum casuum
niycjv &tftaTQ}v yQaytuv (iv) Sni&rpcTj pov/Lto&nt scripserit in testamento velle sibi eos legitimos esse
aix(b yvTjniovs ilvai xovs naldae xai StaSoxove, xai 25 fitios successores, et huius rei damus licentiam; supiy xoiidt SiSoftev ai>xc[t Tiaqgrjatav' Stoutrioy [tivxoi
plicantibus tamen etiam sic filiis post taortem patris
*ai OVTU xcov naiStnv ftexa xrjv xelevxTjv xov naxqbs
et boc docentibus ct ostendeutibus patris teatamenxni xoino StSaaxovxcav, xnl Ssixvvvxtov xat xov 7xa- tum, et heredibus existeptibua in quantum pater eoa
tqb; fan&ljxat, xai xlr^ovopovvxcjv tie oaov av 6 ficripserit, et ab imperio hoc pcrcipientibus, ut in
Ttarrjf} avxovt yodyeie, xai ix xrji flaaiuiai vTo30uno eodemque hoc quod agitur sit donum patris ct
uvxmv, Im xaxa xaixbv Sdonv 17 xb yivdfievov
principis, iuem est dicere naturae simul et legis. Et
xt xai ftaoiXtcoi, xavxbv Si ioTtv tinely fvbaec dicimus nullum anteriorem legitimum perimentei
xt xal vouov. Kai mvxa ipa/tsv ovSiva xoiv
modum, sed etiam bunc addentes in quibus illos acoafrt*' vouituov avatoowTis xoontov, aXXa xi cipere non licet. Omnino enim suis existcntibus,
nQotxifrivxt: <p' u>v ixtlvovs )M^BIV OVX iT;- 35 deinde naturalibus procreatis aut primitus natis, neblioe yaQ yvrjoitav vnovxwv tlxa vo^tov intquaquam legitimorum ius eis adiciatur, nisi forsan
/ nooyeiofisvov ovx av t] yvtjauxrjs av- per constitutiones nostras, quae dotalium instrumenQnfrEii], d firj navioji O'a TWC $iaxatmv
torum introdiuterunt modum.
aintQ xbv xtav nQoixcpary ovfi/HoXaicov siir^y^oavxo xQonov.
40
II. Sit igitur palri licentia matre in priori siatu relicta, siquidem quid re vera eam adversus torum
peccasse appareat (alioqui enim hoc fieri in eiusmodi casu non patimur), vel si qua ex necessitate aut
non sit superstcs aut lateat aul quid aliud de ea factum sit quod illum prohibeal ne viam ad doCalia intlrumenta ducenlem ingredialur, sic quoque liberis prospicienai, et imperatori prcces offerendi quae id
ipsum dicant velle se naturales suos liberos natalibus et pristinae ingenuilati et legitimorum iuri restiluere, ut svb potestale sua sint neve quicquam a legitimts liberis differant. Et hoc faclo liberi dehinc
tali auxilio fruantur, neu fraudcm facere patri valeant et matre occultata ius legilimorum rcpudiare. Uno
enim hoc modo omnes eiusmodi naturae lapsus et inventioves in iis qui legitimos liberos non habent sana1 mus, cum tam exiguo subsidio tatltnm impelum naturae correxerimus. Si tamen pater naluralium tanlum liberorum id qnidem propler fortuitas quasdam necessitates non fecerit, mortens autetn de uno ex
tasibus supra dictis in teslamento scripserit velle se liberos sibi legitimos essc el successores, huius quoque
rei licentiam ei damus, ut tamen sic quoque liberi post tnortem patris supplicent et hoc doceant, et testanentum pntris ostendant, et heredes existant in quantum eos pater scripserit, alque id ab imperalore
impetretit, ut quod fit eodem tnodo donum sit et patris et imperaloris, vel quod idem est et naturae et
legis. Atque haec dichnus nullum ex prioribus modis legitimis tollenles, immo hunc addenles ubi illos
adhibcre non licet, Ulique enhn si legitimi praesto sint et naturales postca nascantur sive antea nati
tint, ius Ugilimorum iis non impertietur nisi omnino per conslitutiones noslras, quae modum dotalium
inslrumentorum inlrodnxerunt.
3
4 inl rou xoioixov 9tftaxos\ in talibus casibns s \ 5 rj dam circumuentio est Y quadam circumuentiono T vulg. B
(*c) T \
UTLQ\ eti c i! 6 // xi ixtqov M aut oliquid etiam aliud c & 5 latitet V) latct RTvulr?. 1 6 fiat] nel fatiat
1
Scrimger] t~/ M aut quod ( || avxbv om. S || 11 xai xfjaut deltt Beck j| quod] qui T eam aut V 1 prohibebat
vulg.)
Agi/laeui ex e [cf. 372,2ft)J ovs TJ} M(COS TI} OxenbrSygen) \\ T l 8 offorre imperatori praecci V B 10 lcgitiraorum
l
14 *yfaiptttf iv (c.f. e)) ygaxpiuv if ypatpei iv Zacha- legitimo libri{cf. v. 36) H aub] sub sua R g 12 facta V' ||
fraudari R jj i\i8 RV) et ius Tvulg. \ 14 hominibua
riae J 25 xai StaSoxovS) xal om. e, lul. 241 | 26 ainia 13
Rx | 15 huiu modo V1 | 16 leRitnos Vx j ita] ct iU V\
m. f | 31 xnxh xttvxbv Znchariae ex e\ xax\ xbv (*ic) J / 1 17 tantum] intcr R% || 21 patcr filiorum F J 22 quos*nr' av\%<>v M* | 32 xni pnotlioJS Scrimger ex e] xai om,dam Vx 8 23 Rgit /i* | 24 scripsit VT|| eos] eorura F ' |
ili 38 navxat] torsan e Q dtaxdea>v] Cod. 5, 27,10.11 25 filios ct euccessorcs al. \ Imiusmodi rei R; leg. huiusmodi ei? B 26 pot Vx | 27 dioentibn /i'6ri | 28 et] et
x
x
x
1 matri Tx matre T* || 2 rclinquenti vulg.] dclinqucnti ex V 8 29 ut]3 et V | 30 quod] quel VI dotnum R T*\
(delinqneatcm \ri deliaquentc Ts) libri; dcrclinqaenti 31 idtm est T ] id est RV idem T | dicte V\ 32 legiV || 35 naturalibui existentibua profltimb<Kh I 4 ct si] aut >i Beck | * ptr quandam circum- timum anteriorem
creat Ra g aut] uel R | 36 ius lcgitimornm T \ aditiaTentiooeto] pcr qucdam circumuentio (cir|uentio Ta) Tx
x
1
tur V] dicitur R addicitur H*T adicitur vulg.
qtuedam circumacntionem (circumucntione II ) R quac-

Nov. LXXIV 3. 4

374

QUIBUS MODIS NATURALE3

CAPUT III.

Kal oi XeXrj&ev y/tas tis xal 6 xrfi viofreoias TQOEt nos noa latuit quia etiara adoptionis modus
not TJV ndXm xial rcSv ngb i\(ia>v avzoxgaxogcov ini
erat antiquitus ab aliquibua ante nos imperatoribus
xwv vb&wv xwv sis yvt\ciovi ftefrtOTnfttvutv vofii'
super naturales ad legitimos transferendos non iina&eis ovx dSbxuws. dXX' o ys irjv tioefiovi X>';!;ea>s
probabilis aestimatus. Sed acque piae memonae
rjfidjf Tiaxrjg xai 17 Sidxagis rj nag* ixeirov xed-eian 5 noster pater et constitutio ab illo prolata talia reTWP rotovxwv xaxiyvto, fieveiv Si xdxeirrjv ini xwv
prehendit. Manere ergo et illam in suis terminis
> ogoiv iSovXinitSa, ineiSij irfi otoygoavvr]! axgtvolumus, quouiam castitatem diligenter consideravit,
iaxoxaaxru xal ov JIQOSTJXOV iox* xd xaXuis ixet incompetens est quae bene exclusa sunt rursui
ndXtv eie nohitiav xaxdyetv.
ad rempublicam revocare.
CAPUT IV.
Si tjyovfte&a xdXXwv tlvm T"'| ngoi-10 Illud quoque melius arbitramur constituere com-

yy
vofiov. ineiSij yag xni IOTS nahtioli ditjyolegis. Quia enim et ajutiquis promiilgatum est legigema$ voftois xal TJ/IZV avvol* T avza Staretaxrat, 15 bus et a nobis ipsis Bunt baec eatlem coo8tituta, ut
cotze rots yniiovt xai ynfiixibv avfiBoXntwv X&Z** ^* nuptiae et extra dotalia documenta ex solo affecta
t iooumd-ai Sta&toeuts xni xvoiovs tlvat, vevovaleant et ratae 8int, sed ialsatis contractibus nostra
ftav
(8i) rj/nv iwev&ev awalXayfiuiwv inXtio&T] ex hoc est completa respulilica (nam introeuut teste
TO noXirevfia, xni naoiaoi unoxvpss nxivSrvofs if/evSo- Bine periculo mentientes, quia vir vocabat (Jominam
ftevot xal oii xvqinv ixnXti %r\v awotxovaav 6 avrjo 20 cobaerentem et istura illa similiter nominabat, et sic
xaxeCrt) roirov ofioimi cov6fiae, xai ovrws avrols
ci8 linguntur matrimonia non pro veritate confecta),
nXntrerat. awoixtaia
xal firi inlt a.Xr}ds(ms av- boc aestimavimus oportere secuudum naturales devai
advTff
roiiTo tpr/O^ijuev x<>h xnxa xovs tpvaixois finire leges. Kovimus etenim et castitatis sumui
SioQicat vouovs. lo/tev yd(>, ti xal aiafooavvrjsiafiiv
amatorcs et haec nostris Bancimus subiectis: sed
iQciaxni xni ravra tols Tjiitrioon vopo&axovftEv vnr\' 25 nibil est furore amoris vebementius, quem retinere
1
*6ois, dXX oidip elvat ftavint igartixrfi apoSgixeoov,
philosophiae est pertectae, monenti3 t;t insilientem
rjv tnia%t~iv (ptXoaojias iaxiv dxgifiovs, vovdsxovar,s
atqne mhaereutem coucupisceutiam refreimutis; ut
xe xai nrjSwanv xai acpaStit,ovoav rrjv intfvftiav
bi qui boc tali detincutur ^quo) se abstincbuut serintvovarfi' oiixe oi "tovrip xexgairjftivot xjvoi av
moue ad eas quas amant, quein eis non per blandidnvoxoivro grjuaxos TXQOS xde tov igdiaiv, oneg av- 30 menta conteruntV denique m tantum etiam ante nos
xaii oi Stit xoXaxeiav jtQosdyovai; xoiyagovv xoaovlcgislatores tales scierunt animorum affectus, ut etiam
rov xai oi ngo iftuiv vofiofrixat Tae xotavxne iptidonationes coustante matrimonio probiberent, ut non
aravxo xu>v xfnjx^" Sia&iaEHt casxt xal TCCS iv yduio
coDCupiscentiae magnitudiue victi laterent paulatio
xioXvovai SOJQBIIS, Xva (ir] xft xlfi iTti&v/iiai vixq&evconiuges semet ipsos sua privare substantia. Haec
xas vmoftoXrj Xd&ottv xaxd utxQuv iavxovs oi awoi- 35 ergo casta lege sancire bene se habere credidimus.
xovvxts xrji ovoiat awniQOVftevoi. xavxa ovv aoi<poovt vofiip Sta&eouofrexijaat xaXwS h"xtiv cpt&tjfiev.
1 'Eni fiiv ovv xuiv fiei^uvcov d^iojfidrcov xal baa
1 In maioribas itaque dignitatibus et quaecunqae
i
rtfiexiqotv iaxi avyxXt;xixa>y xai ta>v fisusque ad nostros est Benatores et magnificentissimoi
III. Aleque fugit nos etiam adoptionis modum olim nonnutlis eorum qui ante nos fuerunt imperatorum ad naiurales legilimos reddendos non indignum esse iudicntum. Verum ea parens nostcr piat
memoriae et constitutio ab illo lata reiecit; quam manere ipsam quoque in suo statu volumus, quonian
caslUatem accurate sectatu esi nec decet ea quue recte explosa sunt rursus in rempublicam revocare.
IV. Std illud quoque ut apte ordinemus satius esse arbitramur, quod ex multa rerum experientia
accepimus; certe multae et continuae lites ad noslram maiestatem delatae ad praescntis nos legis necesntatcm adduxerunt. J\'am cum et antiquis legibus praeceptum et idem a nobis tpsis constilutum sil, ui nuptiaf
etiam sine nuptialibiis instrumenlis ex solo affectu valeant et ratae sint, (atqui) inde suppositis contracti'
bus respublica repleta est, et tester prodeunt impune mentienles et virum dominam vocasse eam quai
cum eo vivat et xUam simili eum nomine appellasse, atque ita ftuguntur iis matrimonia quae revera non
sunt contracta: hoc secundum leges naturates definiendum esse existimavimus. Etsi enim cuslUatis sumus
amatores alque einsmodi leges subiectis nostris damus, at satis scimus nihil esse furore amoris vehementius, quem cohibere philosophiae esl seycrae, quae et reprchendal el lascivientem atque exultanlem concupiscentiam contineat: unde qui illo victi sunt quo verbo abslinebunt adversus eas quas amant, quod no*
in eas per blanditias conferant? Quam ob rem eliam qui anle nos fuerunt lcgislatores adeo cognitoi
habuerunt eiusmodi animorum affcctiis, ut vel donationes constante matrimonio prohiberent, ne coniuges
victi nimia concupiscentia imprudentes se ipsos paulatim bonis suis privarent. Haec igitur letje prudcnti
1 dispouere par esse duximus.
Alque xn maioribus dignitatibus ct quaecumque usque ad scnatores
M H cf. Cod. 5.27, 6 i fl 4 ye] aeque g ||
5 Stdxfits] Iustini Cod. 5. 27, 7 fl 6 Si) ergu ff | 13 rov
TCagovros om. e | 15 8tnxixnxxai\ cf. Nov. XXII c. 3 ||
18 *3i addidi ex c J 19 xni) nam e H 20 xai om. e ||
22 xal firj\ non e; delendum vidrtur xni | 24 *t om.e 11
29 xovxty] hoo tali % | 30 ngosdaiov oojiotv Jif, eorr.
Scrimger
1 non nos R | 4 exstimatus R exigtimatag vulg. 0
6 prolate] et prolata Hl |) 8 est] et RlVxTl
| quaej
qui VlTl | exclausa V1 | 10 rubr. Qui sine dotsliboa
imtramenti nuptiaa oontrahere possunt 11T in mnrg.
(cf. lul.) | 14 est om. V | 15 ipsi V1 \ instituta V ||
16 nuptiae et] et nuptio et V et nuptie Tx | docamenta

ei] instrnmenta et ex T H 17 falsatiB Vlvulg.\ faltitai

Tx falsitatu RVT* | 18 introeunt Beck] intnxanU
libri^ 21 non] uero non T% 22 estimauitnus 71 eutimauimus R existimauimus Vvulg. | difdnire libri [ 23 ttj
etsi vulg. fl 24 hoo R |j 25 est] esse xmlg. \ 26 pbylosofie V
filosophie m momentia Va morientis Tl | 28 hiiRVTl
hoc tale 7M tale hoo Rl\ quo addidit JDeck | M) ii RT
etsi V\ 29 amaret R \ qaem] al. que A" in marg., qww
vulg. I eiu F 1 ei 7* | non del. K* 9 31 eront F1
scietur Tl\ effectu VXT\ 33 laterent RlT*\ lt.#
V1 laterentur R* latentar V3 latenter Tl vu'g. | 34 priare Contiu*) priuari RVlT priuarent V*vulg. | 35 ltf
Vx || 38 et quaecumque 375,1 patimur icripnt V*
ra*. i\ ver*. | 39 usque ad] ad usque Rl \ nostros ett V\
not ett RV*T nostros eunt Contius

FIUl EFFICIUNTUR LEGITIMI

375

NOY. LXXIV 4

oxatoiv iXXovaroiav oiSi yivee&at rm>ra illustres neque fieri haec omnino patimur, sed sit
nttntlois avexofied-a, aXi' foxai ndvtmi xni Tioui^ otnnino et dos et antenuptialis donatio et alia omnia
ml nQoya.fita.ia tiioQfa xai tit aXXa jiavxa oaa xols quae honestiora decct nomiua. Quantum vero in
etfxvoTtooit npsnct rcov ovo/narcov. 'Oaov Si iv axoaxnilitiis honestioribus et negotiis et omniuo profesxtints TC oE/.woiEoan xai ifinooimt xal oXias iv dm- 5 sionibus dignioribus est, si voluerint legitime uxori
iriHsvaeotv a*tokoyaiidome iaxiv, ti fiovXoiro votiifttos
copulari et noa facere nuptialia documeuta, non sic
yvvatxi avve/.frelr tcnl firj notyaaa&at yafitov ovufloquomodocumque et sine cautela effuse et sine probaVm
hua, firj ovxois elxjj xal ann^ntpvXaxrtos xal ixxsx
tione hoc agatur; sed veniat ad quandatn orationis
xal avanoSsixxais xoixo ngaxxixa}, dXXa nnoadomum et fateatur sanctissimae illius ecclcsiae deyivta&ca ngos xiva rdiv
i evxxrigiwv oixcov
i
xoiviooda&a*
& 10f fensori,
i
illille autem d
adbibens
hib
tres aut quattuor exinde
id
w tw xrti ayicDxdxTje ixeivrjs ixxXrjaiae txSixco, 6 Si reverentissimorum clericorum attestationem couiiciat
nngaXa^av rgels rj xtaangae xdiv ixelae evXa/Jeoxd- declarautem, quia sub illa indictione illo mense illa
xa>v xkroixcbv ixfiagxvgiav avviaxaxta SrjXovaav, de
die inensis illo nostri imperii anno cousule illo veinl ttpoa xfjs imvefir,acms rovSe xov firjvbs dyovros
nerunt apud eum in illam orationis domum ille ct
x'oar\v rjfttgav xrfi fiaoiXetns frove tuoov vnnreint 15 illa et coniuncti sunt alterutri. Et huiusmodi prolomidt TJX&OV nng' avxu) iv xqiSe x<lj aiixxtjgicp testationem si quidem accipere volunt aut atnbo
oixtp b Selva xni. ij Seiva xai avvrjg/ioa&rjaav aXXrr convenientes aut alteruter eorum, et hoc agant et
Xoti. xal xtjv xotavrrjv ixuagxvgiav ci fiiv dxXafleiv subscribant ei et sanctissimae ecclesiae defeusor ot
povXovxat TJ aufbxtgot ol owiovxes ij xai Sxegos av- reliqui tres aut quantoscumque voluerint, non tamen
xwv, xni rovxo ngaxxdxwaav xai imoygatpdxfaaav 20 minus trium, litteris boc significantibus.
xavrrj o tt xfji nyiotxdxrfi dxxX^aiat fxdixos xai ol
Xontoi XQBIS % voovS av ftovXrj&eiT] (ovx dXdxxovs
ftivxot xijbv xqiibv) ygdftfima xovxo cr^aivovxn.
2 El Si xai\ovxo fiij ngdauv dxsivoi, aXXa rbv 2 Sin vero etiam boc illi non egerint, ille tamen
xotovxov anoTifrdo&to xf<Q*nv o rrjs at^aauKorrxtjt 25 talem reponat chartam venerabilia illius ecclesiae
ixxirtaias ixeivrje fxSixos iv xolt xrfi nixrfi ayttoxdxqe
defensor in eiusdem sanctissimae ecclesiae arcbivis
ixxh,aiw ctQxtion (xovxdartv iv xco eiaysl xeiftrjXw- (boc est ubi venerabilia vasa servantur) praedictas
(nilnxia)) xdt tigjjftdvat vnoaTjftettaaeiB k/pvxa, disxt
Bubscriptioues babentem, ut reconditum sit bomiuiunoxilaO-at xoiidv&gconoie irjv ivxev&ev daydXetav,
bus ex boc munimen, et non aliter videatur nuptiaii
Kn HTJ aXXai Soxslv yafiixfi Sin&dasi xovxovt avxovt 30 affcctu eosdem convenisse nisi tale aliquid auatur
awti.T]Xv9dvai nXijv si JITJ xoiovxb xi ngaxfrtiri xal et omniuo ex litteris causa testimoniura babeat. His
clas ix ygnfifidxojv xb ngnyfta fiagxvgolxo. xovxwv
ita gestis et nuptias et ex eis 8obolem esse legitimam.
!i oyxat ytroudvcov xal xov ydfiov*xai xds 0- aixov
llaec autem dicimus, ubi non dotis aut antenuptialia
yovas ilvai ropiuovs. Tavxa Sd tpnfitv liv&a /UT) ngoidonationis fit documentum. Fidem enim in solis
ubi fj ngoyapinias Scogede yivsxat avfjfiuXmov. XTJV 35 testibus 8uspectam habentes ad praeseutem veniinua
yaq ix ftovuv fiaQxigiov nioxiv vnonxevovxes inl
dispositionem.
3 TIJV nngovaav dXr/Xv&aftev Staxvncoaiv.
Tb Si 8 Quisquis autem in abiecta degit vita, parvae quioaov i> xnxanifgovTifidvip 8mr} fiiip, fitxgat ftiv
dem substantiae dominus consistens in novissima
oiaias xvgwv xafrsoxcbi eCe iaxaxov 8i rov 8TJUOV vero vitae parte iacens, babeat etiam in bis licentiam.
fiipos anoxeiuevov, xovxo ixdxca xal xhv inl rovrots 40 Sed neque agricolas aut milites armatos, quos lex
aStKiv. dXX ovSi ytcogyov: rj axgnxuoxas ivbnXovs,
caligatos appellat, hoc est viliores et obscuriores,
evt 6 vbftos xahydxovt xaXti. zovxdoxiv eixeXsoxd- non perscrutatnur, quibus civilium causarum igno(ovt xni dipnveaxdgove, nentegya^bfis&a, oh TJ xwv ratio est et solius circa terram opcratiools et circa
nolixixdip ngnyjudxtov nfin&ia xnl rj ftbvrjs xr}i-negl
% y
V YV* dgyaaiat xai negi xovt noXdftovS dntfrvuia 4b
nostros et magniftcentissimos illustres sunt ea ne fieri quidem ullo modo patimur, sed eslo omnino et dos et
anle nuptias donalio et reliqua omnia quaecumque decent honestiora illa nomina. Quicumque autcm in
tailitiis ftonestioribus et negotiationibus et otnnino in pro/essionibus dignioribus versalur, si uxori legitime iunai neque nuptiarum instrumenta facere velit, ne temere et sinc cautela et dissolute et sine probatione hoc agat, sed adeat unum 'ex oratoriis remque cum sanctissimae illius ecclesiae defensore communicet, atque is adhibitis tribus vel quattuor religiosissimis clericis illius loci teslationem conficiat qua
ieclaret hac indictione hoc tnense hoc die mensis hoc anno imperii hoc consule ad se in hoc oratonum
tenisse illum et itlam et inler se copulatos esse. Et eiusmoai testationem siquidem accipere velint sive
ambo eonlrahentes sive etiam alleruter eorum, hoc agant eique subscribant et sanctissimae ecclesiae defensor et rcliqui tres vel quotcumque voluerit (non ndnus tamen quam tres) litteras id ipsum significantes.
2 Si vero ne hoc quidem illi egerint, tamen eiusmodi chartam deponat venerandae ecclesiae illius defensor in eiusdem sanctissimae ecclesiae archivis (hoc esl in sacro loco ubi vasa servantur) quae subscriptiones
quat diximiis habeat, ut reseryctur hominibus securitas quae inde paratur neye aliter videantur nuptiali
affectu illi ipsi convenisse nisi quid eiusmodi factum sit et res onwino ex lilteris testimonium accipial.
tiit autem ita factis et nuptiae et proles ex eo procreala legitimae sint. haec vero dicimus ubi nullum fit
dotit aut antenuptialis donationis instrumentum. Cum enim eam quae a solis testibus praestatur fidem pro
8 tuspecta habeamus ad praesentem venimus constilutionem. Quisquis autem abiectam degit viiam, qui
qtddan et exiguae substantiae dominus sit et in infima plebis parte censeatur, ille in his quoque licentia
vtalur. Sed ne rusticos quidem homines neqve milites in armis occnpa'os, quos lex ealigalos vocat, hoc est
tiUores el obscuriores, maramur, quibus civitium rerum ignorantia el solius operae in terrae cullu et
8 nnl ixxixvftevws] xal om. r | 15 T*?C BaaiXtim]
ottri imperii e\ 19 axtgoe malitZachariae\ 24 aXXn]
ille tamen % | 33 8i om.g | 39 tov Srjftov] vitae g j)
42 naXXiyaxovi M
2 tlia Beck] td Ubri | 5 Yoluerit vulg. | 6 nuptiali
R | 7 effoM et] t om.V\ 8 agat vulg. | 11 atcstatiotem R ateitatione V, om.Tl\ 12 inditione RVTX\ illo

die V\ 13 nost?i illo imperii R* illo imperii nostri R* ((

uenerit Tl | K ille] et ille B? Q 15 ounuicti R g 17 agunt
et subscribunt Rj 19 non] et non /2 || 24 egerunt R |
25 lalem repcDant Rl rtponat talem V g 28 hominibui T) umnihus RV\ 29 nomen V11 33 diximus R |
ante nuptias V || 34 enim dA. R* \ 37 adieota Rl \ diget
R dcget T I 39 pnrte uite R | 40 agricoloa vulg.] aprico\&m KVT\ 41 oalligatot/Z coligatoar 1 | 42 aon om.
vulg.\ leg. noT |j ignorantia vulg.

Nov. LXXIV 4. 5

MODIS NATUBALES

Qyfa ian nsQianovBaarov xal Stxalmt inanvovbella concupiscentia causa est Btudiosa et iuste lanftsvov. wsxe ini xe xwv EVISXCOP nqoidnnav Ini xa dabilis: sic ut in vilibus personis <et) in militibai
arqntitotoiv ivbnXtuv atpavav xai ystoqyoiv aSeia armatis obscuris et agricolis licentia sit eis et noa
iario avxoie xai ayqaiptoe awiivru xui ovpoixeiv aX- scripto convenire et matrimonia celebrare inter
XrjXoif xai gaxtooav oi nalSse yvrjotot, xjj xwv nari- 5 utrosque; sintque filii legitimi, qui patrum aut meqaiv ftsrgiozTjTt rj axqmioaxtxn.lt fj ytaqyixaie aaxoXiatt
diocritatem aut militares vel rusticas occupationes et
r xai ayvoiais ^otj&ovfievoi.
ignorantias adiuvent.
CAPUT V.
*EnetSri Si ix rSv jtQoseXsvatcov r<5v yivofiivtov
Quoniam autem interpellationibuB quae nobis
t)ftiv aei GV%V6TOOV Srj nnvxtov yvvatxaiv axoio/iev fiunt semper omnium assidue mulieres audimus inOSVQOHEVOJV xnl nooiayytXXovad>v, tos tivet nqosna- 10 geiniscentes et dicentes, quia quidam earum concu&aiq xgaTovftevot ixqbs avras eha xavzae avayovoiv
piscentia detenti ducant in domibus suis, sacr
oixoi, xni tujv &eioiv anroftevoi Xoyicov rj iv eiixrtj' tangentes eloquia aut ia orationis domibus iurantes
Q(OH oixote oftoaavxis, rj pyv eiv aixat vopiftovt
habituros se eas legitimas uzores, taliter eas habentes
y a n
e airat
i a oixeiouvrat
t i o r x^o
toXw
nl ttempore
e m p o r e mmulto
u l t o eett fforte
o r t e suscipientes
i i
fiifilioa,d deinde
i d
ya/tnas,
ovxcoe
x^ovov itoXw
xnl
naiSonoiovaiv toati, cha insiSav iftnlrja&eXev T7J15dum se satiaverint earum desiderio, aut extra filios
airtfov ini&v/iine, fj ia>v jtaiSatv X^QIS rj fitrn rdtv
aut cum filiis proicientes de suis domibus, iudicanaiStov anoQoiniovot %av oixcov, ixQivnfiev xai rovto
viraus etiam boc oportere sanare: ut si mulier
XQnvnt &e^antvaat. xal tintq rj yvvij Sel^at SWTJ- ostendere potuerit modis legitimis, quia secundum
it] TQOTiois voftiuois, ozi xato. TOVTO ib cyr[fia. o banc figuram vir eam accepit domi ut uxorem legixainrjv fXaflev oTxoi Ini iqf yvvaixa ynjoiav 20 timam baberet et filiorum legitiraorum matrem, nexai
x
nniSoiv yvtjaitav fiTjrtpa, firjxiji jtavreXais
quaquam penitus licentiam ei esse hanc de domo
aSeiav avrrp xn&eararai tavrr^v nn^a- ITJV toi vo- praeter ordinem legis expellere, sed habere eain
ftov rdgtv dj-io&eiv rrjs oixiae, a)X ^ev yvrtaiav xai legitimam et filios suos ei esse. Et illam qaidem,
xove naiSae yvrjoiove avxcp xa&taxavm. xal ixtivrjv
eiquidem indotata sit, nostrae constitutionia uti bofiiv, tinBQ aTiQoixoe eir), xiov ix xrjs ^fiers^as Sia~2bms, quartam substantiae viri percipiens, sive ex>
iatoji dnoXavetv aya&iov, xb xexa^xov tfjs neotov
pellatur sive prius moriatnr vir, non perscrutantibui
aias xov avS^be Xnftpavovaav, tixe i^todsiij tXxs xal nobis sive repudio utens dimittat eam sive etiam sine
nooanofia)Mi ibv avSga' ov negicoya^o/uevajv rjftciv hoc: neque enim verisimile est eum mittere repudium
m Siataicp xgW'*/***'0* anoniuyEie xaixqv m xal qui et ipsas auptias denegat. Sed BI eam inrationv
IOVXOV %ioqit* ovSi yao etxos avxbv neuxpat xnvxn 30 biliter expellat de domo, hoc ipsum sit adversui
QtjtovStov xbv ya avxbv xbv ya/iov il-aQvovfitvov. aXX virum iusta causatio, et mulier hoc facto repudinm
iineq xavxrjv aXoyoie ixfidXoi xrte oixiae, aixb xoi-zo ei mittat et exigat quartam, si uxor ostcnsa fuerit
ox(o xaxa xov avSqbt aixia, xal rj yvyrj xovxov ye- extitisse, licet extra dotem convenerit iuriiurando
yovinoi ^snovStov xe avxip oxelXexoj xai a7nttreixto
credens. Quid enim agat aliud quae ad dotem DOD
I'O xixaqxov, ei Ssix&efy ynftexrj xa&eaxa>oa, xdv 3 5 e s t idonea, quam ut scmet ipsam Bub omni dut4
nqotxbs 2&(>(S avvrjA&e xois boxote ntaxevanaa. xl
contradat?
yaq av jiqd&tev dX)u> 17 npoixbs oix tvnOQoloa rj rb
1 iaxnrjv dvxi T%narte imSovvai nqoixos; (axoi Si ] Sit autem et soboles legitima etiam invito patre.
xal TJ yovi) yvTjoia xal dxovxoe xov naxqoi. o ydq Qui enim ad hoc nuptias fecit et tilios procreaTit,
inl xovxtp yt;/uxe t* xai naiSonoirjanfiBvoe, itp'' ta ynj' 40
in bellis consumptae cupiditas res est magno studio digna et quae merito laudetur. ltaque quod attinet tt
ad-viles personas et ad milites armatos obscuros el agricolas licentia sit iis etiam sine scriptura conrtnicndi et coniungendi sibi mulieres, atqxie liberi legilimi sinl, qui parentum mediocritate vel militaribits
aut ruslicis negotiis et tnsctentia adiuventur.
V. Quoniam aulein ex adilionibus quibus semper pelimur^ omnium quidem frequenlissime mulieres
conqueri et nuntiare audimus, esse qui affcclione erga ipsas vicli domum eas ducant et divinis scripturis
taclis vel in oratoriis sacramento praestito se cas legitimas uxores esse habituros ita per longum tanpus
eis ulanlur et liberos foriasseprocrepnt, deinde ubi cupiditatc earum saliati sint vel sine hberis vel cum liberis
eas domibus eiciant, eliarn Iiiiic rei rcmedium ad/nbendum esse indicavimns. Et siquidem muticr modis
legitimis ostendere potuerit, virum ea se condicione in domum recepisse, ut lcgitimam uxorem et libero*
rum legitimorum matrem haberet, nullo iam modo illi licentia detur contra legis constitulionem eam domo
expellendi, sed habeat eam legitimam sintque liberi ei legilimi. Atque illa siquidem indotata sit, beneficiis
ex conslilutione nostra concessis fruatur, ut quartam partem substantiae vip accipial, sivc eiecta sit sive
etiam antea virum amiserit. Qua in re non laboramus, utrum eam repudio usus an sine eo dimiscrit:
neque enim verisimile est eum repudium illi mittere qui ipsas nuplias infitiatur. Verum si eam sine ratione dotno eiecerit, hoc ipsum adversus virum causa sit, et mulier Iwc facto et repudium ei miltat et quarlam partem exigat, si uxor fuisse probetur, eliamsi sine dote ad eitm venerit turiurando confisa. QuiA
1 enim aliud egerit ea cui aolis copia twn est tusi ut se ipsam loco omnis dotis tradal?
Sit vrro
etiam suboles legitima vel invito patre. Nam qui propterea uxorem duxit et liberos procreavit, ut mulier
6 fisxotoxTjxt] aut mediocritatcm (r. e. ij fisxqwxtjxi) e II | 9 fucrint R g assidue VT al.] taraen assidue R wk.!
|| ingcmescentes HT* ]
7 (Jovq&oCftevoi M \ 9 8T]\ Si M om. g (<*/". uiinot.) audimus T]x audinimus R Vvulg.
V || 11 ducant om.Rl; eas add.vulg.g 12 tcnt v
llsq. eha xavxrtS et xai om. C || 15 lf<j.fzntSo7toiovv- 10 corum
l
l
T<U? [| 18 xal cintq] ut si g \\ 25 8taxdecos] Nov.LIIl tes R \ 15 saciaucrit eorum xR | 17 **ancire ULri
Lri I '
|| 18 quia] quam R \\ 19 Y] u (t.e.ubi)
c. 6 H 29 *dnontfiyoi. M dimittet v. /. e || 30 xavxr} om. e | ut] /<7- ct?
i) PI .]
1
x
earum V | acccpit V*T\ accipit R, om. V | utj aot
33 aixla\ iusta causatio c
/2* | 23 illam quid
siquidcm Tnl.] illam quidem ti /Z
X
KQ pcrcipieuUm vul$.\
1 ooncupiscentiae Hbri | studiose R VT J 2 sicut illa iquidera Ffl 25 eubstantiam
r
26
virj
u
('..
ubi)
I

J 27 dimittat T* vulg.) dimitttt

RV 1 et add. vulg. | 3 et non scripto] ei non scripto
1
3
x l
/
i
T
dimittcn
(del.
V
)
dimittatur
FJ 29 qiii) quia V\
R* et ex non scripto vulg. \ 5 sintque] sint R T 1
Vx exactio V* | 33 iurisiarando
legitimi] matrimonii Rl | qni] quia R | aut om. vulg. | 31l causatio) cactio
x
mediocrem Rl || 6 velj aut T |j opcrationca T || 8 rubr. Qui K iusiurandum T | 35 ipsutn /?' | sub] pro vulq. |
omni] d! (i. e. dei) /2 36 contraxit F | 39 fecerit et filio*
Bunt legittimi filii nel naturales uel neutrura corum i. e
(L e. om. Ji) ex dampnata copulatione JiTin marg. (exlul) | \ procreaucrit R*T

FELII EFFICIUNTUR LEGITIMI

377

Nov. LXXIV 5. 6

alov alxm izaiSav xfjv ywalxn yevtofrai fttjxeoa, ut mulier legitimorain ei filjorum fierct mater, non
oix av yevotxo Swaxbs xove ix xuv xotovxutv xe%&tv' potest ex tali natos gennine rursus ut naturales
xat ydficov av&is eis vo&tiav ixfiakclv, oiSi xivat
abicere, neque quasdam postea forte nuptias post
vaitgov 1'aats yafiovs ptxn. xijv xelevxijv XTJS yafitzrjs
mortem uxoris aut repudium contrahens eos qui ex
10 (jmovdiov avva/.hixxtov xuve g ixelvtav /3ov- 5 illis aascuntur nuptiis velle [babere] solos esse legiha&at XCJP ydfteov fxorovs tlvat yrrjGiov^, aXXk firj timos, nisi eis etiam illi priores fuerint copulati,
xal xove EfMQoa&ev. avt,bvxd~sit)aav yaq av xni ulxat
quorum similiter pater est, teste existente nuptiarum
ioli devrcpon, xai Saxat navxtov ofioioa naxijQ, fta^- priorum quidem deo, Becundarum autem lcge. Eadem
iv(>oi ovxot xwv yafitov xols ftiv nQoxiooit &ov xolt
nobis lex pro cautela sit nuptias contrabentium, et
tii Stvxiqon xov vofiuv. Ovxot rjfilv 6 vofioe vnig 10 si tilii quidem ex talibus processerint nuptiis, erunt
aofafalas xtlo&to x<oi> yiifiovs ovfiflaXAorxiov xal oi Bui et bis legibus quae sunt de sui3 positae fruentur;
naldaSi ti ftiv ix xoiovxatv itQoiX&oiev yovtoov, <jovxai yvrpioi xni xutv ini xdii yvr\aioit xeifieveov anoAaioovOt vOfioiv'
CAPUT VI.
ii Si naqk xnvxa yivoixo, p-rj /tevxot ix xaxaSedi-lb
8i quid autcm praeter hnec fiat, non tamen ex
uncfiiyrjs TiQoik&otev awacptini, tawxai yo&oi xal
conscripta procedant copulatione, eruut uaturales et
iwv na^ t}ud>%> tpiXoxiftTj&ivTajv xots vufroit eixe ix
quae a nobis largita sunt naturalibus sive ex testa!ia&rpcr,s eixe ig aSia&ixov revgovxat. xovs yaq nnb niento sive ab mteBtato potientur. Eos enim qui
xuv xa&anag naq' r^ftav fieuiorjftivutv xe xai dta
semel ex odJbilibus nobis et propterea probibitis
xovxo xty.(oXvuivtov yafimv ngoiovrai ovSe vo&ovt 20 uuptiis procedunt, neque naturaie3 vocandi neque
*Xrtxiov ovSi 'fisxadoxiov avxolt ovSefttas y>i?Mv&(>a)- participanda eis ulla clementia est, Bcd sit supplinia;, aXX' iaxoi xui xovxo ttuwoia xa>v naxtqtov xb cium etiam hoc patrum ut agnoscant, quia neque
yivuoKuv toi nv oxtolv ol xijs a/iaQxavova^s imquicquam peccatricis concupiscentiae eoruin babevvftini nvxdtv l^ovffi n(iiSe.
blllit fllil.
(EnlXoyos.)
Tu nnqnaxavxa xoiwv fjfiiv xal ts25 ( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et ad
nv$(>a>7ia>v &sQanslav xai iiji (piaeoi avunXr,otoaiv
hominum raedclam ct naturae plenitudincm per banc
3ta xoiSs xov V6[MV Stogto&evxa rj aij vnef>o-ff\ <pa- legem statuta sunt, tua celsitudo mauifesta faciat
vipt naat nouioaxa* nQoyonfifiax(ov xi&epivatv, dV nniversis programmatibus positis, per quae omnibus
IDV dnaoiv 6 vofioi faxai aatprjs, ytvdaxovat xafr' ov lex erit aperta, cogQOScentibus secundum quem circa
mQi xwv xowvxav noXixevauvxm xqonov, xal T^v30talia convcrsentur modum, et nostram consideranti'uixtoav irvoovoi jtQovtnav bxt naorjs ao%oXi*t ixibus providentiam, quia omni occupatioui alteri corum
f\i xrp> avrwv (ofiktKtv n^oxi9~e/isv.
utilitatem praeponiinus.
Dat. <prid.) nou. lun. CP. imp. dn. Iustiniani pp.
Dat. prid. nou. (Iun.) Constantinopoli imp. du.
Ang. anu. XII. Iobanue v. c. cons. ind. I. xov &fno 34 lustiniani pp. Aug. auno XII. Iobanne v. c. cons
hovt.
[a. 538]
Ugilimorum sibi libcrorum fiat maler, fieri non poterit ut eos qui ex eiusmodi nuptiis nati sunt, rursus in
naturalium condicionem delrudat, neque si quas forte postea nuptias post mortem vxoris aut rcpudium
contrahat, eos solos qui cx illis nuptiis sint legitimos esse velit nequc vcro eos qnoque qui antea nali sunl.
Coniungciitur enim hi quoque cum secundis, eritaue omnium similiter paler, curn priorious qvidem nuptiis
testis sit deus, secundis auiem lex. llaec nobis lex pro securitale eoruin qui nuptias contrahunt posila
sit: alque liberi, si quideni ex ciustnodi parcntibus progcniti sint, erunt legilimi et fruentur legibus quae
dc legiiimis latae sunl;
VI. sin contra ea faclum sit, modo non ex damnata copulatione prqvenerint, erutit naturales atque iis quae a nobis naturalibus pracbita sunt siye ex teslamenlo sive ab inteslalo potienlur. Nam qui
t nupliis nobis plane invisis el prupterea prohibitis nascuntur, ne natitrales quidem sunt vocandi neque ullius liberalilaiis parlicipes faciendi; verum sit hoc quoque supplicium partnlum, ul scianl liberos
tx improba ipsorum ctipiditate nalojs nihil quicquam esse nabtluros.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunl et ad hominum salutcm ac naturae supplcmentum per
hnnc lcrjem dejinita sunl, tua sublimitas manifcsta omnibus faciat edictis propositis, per quae lex ommbus
trii ditucida, unde cognoscant quemadmodum sibi in eiusmodi rebus vivcndum sit noslramque providentiatn
"''""
t, quod omni alii negolio ipsorum utililatcm praeponimus.
6 aX)Jt firj 8 6/ioiws TtaxrjQ] nisi eis ctiam illi de eo V1 [) 9 lcx] lege V* | 10 si) sci R g 11 legi F 1 D
priorcs luerint copuluti, quorum simiiitcr patcr cst S jj fruebuntur HT || 15 aut /i 1 fl practcr vulg.} post libri\
10 Ovxoi\ Kadtm f || 12 yovicar] nuptiis (i. e. ydfttov) e | 16 conscripta VTvuhj.] scripta R proscripta Heratdus
13 tg. xti>v VO/ICDV] his legibus e g 15 8i] si qutd rer. quolid. 1 3; Ug. contempta? J procedant Heraldus]
V* || lSsire
totem f | 33 tnbscr. om. Jui. jj prid. non.tfun.) e, n(w a procedat libri | 17 naturalibus] dc naturalibus
om. R \ 19 odilibus V1 || 20 *uocari libri g
vnt; 'lowiwv Ath.] non. lun. M ftqvi lovriqt Theod. | ab intcstato
l
21 eus R | est clemcntia R jj 22 etiam] et R [| 23 pcccaCF, dn. imp. lustiniani (corr. Iustimano) pp. aug. ann.
x
1
^ll. M(cf. c), finat\eias%IovGxtvtavov x'o tfi' Ath. Zxti trices R T* fi 25 placuerunt igitur R || 27 sunt on>. 1V j)
28 progratnaticis R [| 30 coacrsentur V U niorum*/! Q
tff xrfi fiaotleiai 'f/ir.od. || 34 lohanno uc. coas. ind. a.
tol&fta> Cxovi {i. t. nnni 845* nernt Syrincae Seleucidnrum, no3tra R || considorantibus vu/g.] considerauimus VT con5'Winc. ab a. 312/311 a. C/ir. n.) Al vnaxeias 'Itanwov sideramus 3R 0 31 pruridentiam] pcr pruuidcntiam (pruR ) R | 32 pracponimus V*vulg.] proponinios
irlirrlowos xtxa^TTji (errore. tx nota S' pro a scripln) uidcntia
1
Aih. vnaxtiq 'Iaavvvv Thtod. Iohanne (liilisiario v. l.) Ji V T \ 33 tubscr. praeslant V Bamb. t Ambracenti fi
nonot VAmbr. | Iun. add. vulg. |) Const. pol. V Conc. consule j*
stantinopolim Bamb. I Amhr. \ dun. V dominug Bamb. I
l
1
l
1 ntj et Ji V \ ficnt R \ 3 postc.i uero forte R [j Ambr. ||34 Iust. VAmbr. Iustinianus Bamb. /DXII Ambr.
i illiuj K| habere Vvulg., habebit RT, om. corf. ftam- duodicimo B<tmU. /] XIIII V*J lolianneuc. (uic. Bamb.l'
ta gtmi | 8 quiJcm priorum R* quidim vm. I'Q dcul cons. Bainb. 1 Ainbr.] liilitiario uic. consL V

Nov. LXXV

378

DE APrELLATlONEBUS SICILtAE

LXXV

Auth. LXIU.

<DE APPELLATIONIBUS SICILIAE.)

Idem Aug. Triboniano quaestori sacri palatii.
Tua cognoscit sublimitas utpote operi qnaestorio praeposita et nostri consilii particcps constituta,
quod Siciliae provinciae secundum mstar aatiquitatis praetorem praefeciraus, eiua ut guberaatioue orania 5
privata peragautur et militares expensae procureutur. Nam publicas eiuadem insulae fuiictioues sub iurisdictione viri excellentissimi comitis sacri patnmonii per Italiam esse antiqua consuetudu tradidit, cuius
1 auctoritate tam exactio quam illatio earum. procederet. Sed quia litea in tanta provincia moveri necesse est,
volumus ut, si quando appellatum fuerit a praetore vel a duce vel ab aliquo iudice eiusdem iasulae, appellatioues omnes ad tuum tastigium tuamque sedcm remittantur, et ipse merita earum more consultatiouis 10
discutias et ad nostram referas scientiam, quatenus tua nobis cognita dispositione ex nostra auctoritate lis
dirimatur, ncque ad anteriorem Romam neque ad alium iudicem buius regiae civitatis eatur, sed ipse vice
2 sacri cojjnitom audias et litem dirimas. Kt non solum haec tuam iurisdictionem respicere decernimus,
sed etiam si quid aliud civile ordinatur quod confirmatione iudigeat, id est pro defeusoribus vel patribu3
civitatum decretum, [nam] id quoque ad tuam sedem remitti, ut per tuam sententiam nostramque auctoritatem 15
reboretur: quia scmper Siciha quasi peculiare aliquid commodum imperatoribus accessit, et oportet res
ciyiles, cum aliquam babuerint dubitatiouem, nostri quaestoria iudicio dirimi, quod accipere a tua sublimitate censcmus, quam nos proreximus, quam legitimo operi praeposuimus, cuius opere atque industria
omnis legum ambiguitas, omnis latitudo in praesentem concordiam et pulcbram brevitatem pervenit.
3
Quae igitur per banc divinam legem nostra decrevit aeteraitas, tua sublimitas sciens praeceptionibai ^
suis admoneat Sicilienses iudices, quatenus sciant, cui debeant causaB appellatione Buspensas reterre, ut
er tuas tuorumque successoram suggestioues omnia nobis manifestentur et videamur per scmetipsos e&sem causas peragere. Esse enim noa indigaura putavimus, <ut> Siciliam nostrum quodammodo pecuJium
constitutum uostrorum particeps consiliorum quaestor sub iurisdictione sua suscipiat.
(Dat. Dec. CP. imp. dn. Iastiuiani pp. Aug. anno XI. p. c. Belisarii vc. anno II.)
[a. 537] H

Nov. LXXV Authent. LXIII Latine tantum scripta servalur in V. In corpore novellarum bh potita fuit:
n. LXXV De appellationibns Siciliae eademque n. CIV De practore Siciliae. Ex utroque loco receperunt tpitomatores: Theodorus n. 75 Iltol (rdiv add.M) ixxXfjttov Hntelias (inde M vtaoa ot tt J3 9,2,5) tt n. 104 IJioi
xov praetorof Siciliac (inde L vea^ix. (>#'), Alhanasin 7, 5 JICQI itov ixxX^rtov SixsXiat (secundum indieem, naa
in codice Ath. haec summa omissa est) et 4, '21 Ileoi rov nQairwQOi JSixeXias; Iulianuscon.iL L,XVIH (De appellationibus in Sicilia porrectis) et const. XCVII (Ue otficio quacstoris). Snmmam nv. CIV. Theodori opinor, trtitisie B 6, 13 indicnt B' A 66, 50 p. 112 Zaeh. 'Jleoi tov nonlraooi 2txtXiat avayv. /Ji. e ri. ty": quo rtfertndum videlur schol. M dt nov. CIV: (>S'. ^TJJBI. ravrnv eii to xaza aioiyiiov

2 De appellationibus Siciliae] rubr. om. V, De praetore Siciliae vulg. (vid. suyra) H 3 Idem aug. tribuuiano
quacitori sacri palatii V~\ 'O aiirbt fiaatXevt xip avrtp
(i. e. secundum ea quae praecedunt 'Iaiavvr) ina^xv P*Torp(atv) Alh. 4 , 21 (=* nov. CIV) errore non insoiito
(c/. inncr. nov. X.LII), idem verba initialia adscripsit
ad Tribonianum reftrenda Tua cognoscit sablimitas. Neque enim probabiHler ex ista inscriptione Zachariae svspicatur tandem constitutionem et ad Tribonianum et verbis
acilicet passim mutatis ad lohannem datam este indeque fuctum ut in collectione novellarum bis poneretur ||
4 cognoscit VAth.] yvufoui (i. e. cognoscet?) cil. Theod.
104 8 6 publicas Beck] publice V | 7 patronomii V I
8 qu:a lites Biener Gescfi. d. Nov. p. 49S] qualitates V jj
10 earum Bech} eorura KJ consultationis Blener] conulatione V\ 11 referans F|jquatiau8 F(iU21) J) 12 dri-

matur neque neque ad (sic) V J 13 audias Biener] audiat

V\\ ed non V\ 14 set etiam etsi V\ aliud Beck] aliquid
V U ordinatur Biener] ornatur V || 15 nam del. Bitner |
16 sccilia Va [] aliquod Beck J 17 qnod Biener] quan
Vi 18 quami?jener] qua V fi 19 latitudo Bientr) altitudo V H 21 referre Biener] praeferre V proferre Beck
perferre Zachariar. || 22 videamur Biener] uideamui V\
semetipso V] nosmct ipsos Biener, vulg. | 23 ut tuppl
Biener || scciliam Va ] 25 subscr. om. V, suppeditat Atk.
iy^ntprj fiaoiXeiat 'Iovortvtavov -xb ia' ft. Jtxtu^lef
fxexa rrjv vnnreiav Bekiaaolov ib fi'; Theod. n. It>4
d^tqJtuvtj&T] ftrtvi SexeiifJoitp fterh vnnrelnv Bihcagiov, n. 75 idem i^eipwfTj&Tj ftqvl iovvitp ttu $' T^
pnaihtns inmsiq 'Iwdrvov maU repnttta tx priorii**
(Iul. onu subscr.)

HAEC CONSTITUTIO INTESPEETATUR

379

os:

Nov. LXXVI pr.

LXXVI. Auth. LXXVH. Uoll. VI tit. 4

H AIATAHI2 EPMHNEYEI
THN IIPOTEPAN AIATAEIN
THN IIEPI T2N E12I0NT2N
E12 TA MONA2THP1A KAI TA2
0Y2IA2 AYT2N KABIEPOYNT2N, EK n()10Y XPONOY AEI
AYTHN KPATEIN.

X HAEC CONSTITUTIO INTERPRETATUR PRIOREM CONSTITUTIONEM DE HIS QUI INGRE5DIUNTUR IN MONASTERIUM ET

DE SUBSTANTIIS EOIIUM, ET EX
QUO TEMPORE OPORTEAT
EAM VALERE R

0 avrbe fiaoikvt 'Itoavvr] xio ivSo^oxdxco inagxV tobv

iiqwv ngancooicoi' xb /3', anb vjtnTtov (vnaxcg bq^tr 10
xal izaxQixUp.

Idem Aug. Iohanni pp. secundo.

ypa xotovxov sie Tjftae aflxexo,

( P r a e f a t i o . ) Causa talis ad nos pervcnit, quam
oneo oiofis&a XQVvfU T*?s nposTjxovorjs anokaiaai nao
aestimamus oportere competenti uti a nobis inter V ip/trtreias xs /< xai fiorj&eias. i'yvtofisv yag, pretatione simul et adiulorio. Cognovimus etenim,
a>: yvrrj xti i%ovaa nalSa ix ynftwv aixfi yevouevov 15 quia inulier quacdam habens filium 'sibi ex nuptiis
voiUfiaiv TIP&VXTI&T] ^ootffet* ftiv iavxijv xrfi xoivlfi
legitiznis procreatum voluit quidem segregare se a
\avxr,t SiaiTTjs, iv 8d xivt yvvatxa>v aexqxrjgup xaxncommuni ista conversatione et iu quodam mulierum
fitlrai, TCOXXCI STJ S xas ixsl awriyfiivus evXafleoxa- monasterio commanere, plurima boua faciens in muxai yvvalxas nya&a noiTjaafiivrj. xai ineiSrineQ b xrs lipribus reverentissimis lbidem congregatis; et quor,nninnt tvospeiae /3ovXtxai vouos xovs eie aaxr^xtj- 20 niam nostrae pietatis lex vult eoa qui se monasteriis
ftoi> eavxovs xa&inoovvxns rj avS(tn r} yvvaTxas ngo dedicant Beu viros seu mulieres, antcquam iugrexr^t tis novaarrigioveiiudov Siaxi&ivat xa oixcia xa&y
diantur in moDasterium, eo quo voluerint inodo quae
ov povAovxai xQonav, /Jtj Svvaa&ai Si fiexa xr;v s- 8a 8unt disponere, nec posse postquam iugredtunoSov rfjv eii x'o aaxrjrrjgiov Ifxi nQnxxeiv xt Ttegi xutv tur in monasterium ulterius agcre quicquam de prooixtitov ola xvgiovs ovxixi xvyxavovxae xdiv nQtyfia- 25 priis, utpote domini rerum uon existentes ulterias
tuv, Sia xo vofio9exrtaai, Tjfiai, xoiis xowvxovs tivSpns (eo quod saucivericQus Dos huiusmodi viros et muTI xai ywnlxas ftsxa xov acofimoi xai xffi yv#Jc Iiere8 cum corpore et anima ipeo iugressu ad monaavxji Tji tituSoi xfi xaia xb fiovaaxr,Qiov xa&ugovv
sterium dedicare se Buasque substantiaa, et siquldcp
iavToii x<d xat dnvxdv TTeguwaiae iv xm /tovadiscesserint, manere etiam B|C corum sulistantias in
cxr^oiio, Sio-ti XVQIOI xovxuiv ovxext xa&saxaat, xai 30 monasterium, eo quud domini barum ultcrius non
h-itv&iv StSiivai firj noxe, xaiioi xr,s tjutTtgns Sm- existuut), hinc autem metuere ne forte, quamvis
tdltais jioXXio fisxaysveaxions ovarfi xr,e tis xbv^ eigr,- iiostra constitutio raulto postcrior sit quam quod in
Hipov tiinyrj olxov aixrts eieoSov, xnit ajioaxe^anuv
praedictam venerabilem uomum inaressa est, aliqui
aixip rov xov oixeiov TXQovoijaaa&at naiSoi, x^vai
prohibeant eam BUO prospicere tilio, et oportere
Nv. LXXVI {Authent. LXXVII Coll. VI tit.i: gloss.) Graece extal in M (om. L praeter rubr. et inscr.).
Epit. Theod. 76, Athan. 1,16 (inde ColL const. tcd. III, 1, 16). lulian. const. LXX.

LXXVL

IIAEC CONSTITUTIO INTERPRETATUR PRIOREM CONSTITUTIONEM DE IIS QUI MONASTERIA INGREDTUiTJUR ET BONA SUA
CONSECRANT, EX QUO TEMPORE EAM VALERE OPORTEAT.
ldem Augustus Iohanni gloriosissimo praefeclo sacro praetorio iterum, exconsuli (consuli ordinario)
et patricio.
Praefatio.
Causa eiusmodi ad nos dclata est, guam existimamus convaiietiti interprelalione
timul et udiumento a nobis imperticndam esse. Cognovimus ertim mu/ierem quandam, quae fiiium ex legitimis sibi nuptiis natum haheret, segregare sese a communi tsta consuctudine hominum et in ascclerio
quoAam muUerum mamre cottstituisse, tnullis in mulicrcs religiosissimas ibi congregatas beneficiis collatis.
Et cum lex pieialis nnsirae velil eos qui ascelerio se ipsos sacraturi sint sive viros sive mulieres ante
ingressum in monasterium dc rebus suis eo quo velint modo disponere, nec vcro post ingressum in asceterittm iam quidquam posse de suis rebus siaUiere, quippe qtd non amplius domini sint rerum, quoniam
nos Uge sanximus eiusmodi viros et mulieres cum corpore el anima ipso in monasierium ingressu conttcrare se ipsos et sua bona (, et siquidem discednnt, utiqne manere eorum bona) in monaslerw, cum dotnini eorum non ampfius sint, atque inde, licct constitulio uostra multo poslerior sit mnlieris illius ingressu
in sacram illam domum, lamen veremur ne qui forte eam poteslaie privent proprio ftlio prospiciendi:
2 rubr. '11 SirnaSiS 5 xn fiovnctT^ia xni xa if]e
Alh. Pffi ftovaxutv Theod.; Dc constitutiooe itnperatori qu;ie loquiiur de substantiis raonaohorum Tel ascetriarmn lul. (cf. s) || 6 nixeov vulg. | 9 iniigxV Ath.]
inn^io ML \ 10 vnaxtf 6(>Siva(>l<p add. Znr.hariae \
] nov.VV c.55(| (| eie aaxrjrr;ptov] monastoriii
ii e P
20 vofto-]
22 Xtnit&ivai) StaTtftevcu xti&uQOvvxae rj nrSgai TJ
pvnhtas M* | 29 hintutn significuvi ex f nnppUmlum i
propfrr homoeoleleuton post xne iavxutv ntpKtvaine
\*lrrditerttnt vt.rba xal tintp nvn^ioor^antev, fxivtiv xal
vTotf T/if avxtov neotnvoiai Jc/". tiov. V e. 4) | 30 xnl
irttv&iv] binc autem p. xal abundare ccnxet Zachariae
n recte

1 Const. fy 0%. (i. t. OUUM err. ex OZ) LXXVII V ||

3 constitutione V g 5 in otn. Tvulg. | 7 oportet R g S eam
om. V\ 12 Causal Na V1 |j quamf tamquam VI 13 exstimauimu8 R existimauimus vulg. | 14 auditorio E | 16 sepngatura fi* || 20 monasteriii R VT*] in monasturiis Tl|
21 dedicant /t*(ow. Rl inspat.vac.) T\ dederunt V dederint vulg. \ ingrediatur Iil ingrediuntur Tl [| 22 uoluerit R uoluerunt Tl | 23 eunt raa V | 24 in om. R
vnlg. g 26 statueritnas T\ not om. R | 27 ipso om. Rx \
23 dicare VTl | 29 deccsserint R | sio ctiam V I in
munastcrio Berk | 32 quod deU Deck | 34 *prohibent
libriy probibcrcnt vutg.

Nov LXXVI 1
n^ yevtafrat aafit,

380
a>t ovSiv (iXanxsxai

UAEC CONSHTUTIO INTERPRETATUB

propter praedictum roetum hoc interpretari et lege

nostra fieri mauifcsta, quia uibil laesa sit aut ipsa
aut tilius circa eiu8 successionem ex memorata constitutione.

CAPDT I.
Sia xovxo &eaniofisv, sX tis iiovaaxrjotov ({ixTjaev 5 Proptcrea sancimus, si quis monasterium habitaavij(> fj ywi] nob xr^ gr^eCarjs rjfio>v Simal-sioi tj xni vit vir aut raulier ante praedictam nostram constivvv oixel, xal /i/ihajn jtaiSafv vnbvicov, fitjSstutionem aut hactenus habitat, et maxime iiliis exi%EIV avnyxrjr vrv rrji' avitov neoiovalav eisstentibus, millain habere necessitatem nuoc eorum
ti ib fiovitarr,otov, aXXa rijj nntSi fj roii ncuoi
substantiam (introducere) in monasteriurn, sed filio
SITE TO m~>v EIIS y.ai
] oixeiae
i
xijs
10 aut fillae transmittere aut totara aut etiam partem
ntotovaiae, ij xni vv /3oi?.ovrai TQOTXOV xa oixela Sm- suae substantiae aut etiara quo voluerit modo res
xi&Evai Ttpnyuma' oln xov yzpbzeyov ixtlvov vo/wv
suas disponcre: utpote primam illatn legem alia
izipa Tjfuov xavzT) $iaxasi Sugutfvevovxoiv. xoie
nostra hac constitutione iuterpretante. Eos enim
yap (ina nob xov eiprj/is'vov l/iTipoa&ev rtft(ov vonov
qui setnel ante memoratam dinlum nostrain legera
fiofnaxTjoia xaxotxrtoavxas oiSiv av 6 fisxa xaixa 15 monasteria iababitaverunt in nullo postea posita lex
refrils voftog Xvnyosuv t} atpiXoixo ri xiov fyitpoo&Ev coutristatara est aut ablatura est eorum quid quae
avrols eCs aStiav SsSoftivtov otSe xov TIQOTEQOV I]UE- prius eis ut liceat data sunt; neque prius nostra
xipov vSfiov nnvxsXu) tfnzodcbv laxofttiov, Stvxt ovSi
lege impcdimentum penitua faciente, eo quod iicque
xoiv lyxtoQovvxiav iaxi xoiixo ytvta&m.
dxpqv yap
possibile sit hoc fieri. E t oportuissct prius disponpbxtpov dtaxalzaafrai, xai avxtoi tiieXi)-t~ii> tis 16 fio- 20 nere et ita iugrcdi iu monasterium; si vero nulla
xaaxrfiiov' ei d'i oiiSevbs xoxs xowixov vbfiov xEifiitunc tali lege posila ia monasterium ingressa est,
vov * xb ftovaaxtjoiop fUijX.fre, jroJ uv yivoixo Swaquomodo fieri potuerit converti ordinem legis et exixbv avaaxpn(pr\vui xitv xa^tv xob vbpov, ttai anaixyf- gere cos qui prius ingressi sunt in inonastcrium illa
xovi npbxepov eiieX&ovzai iv x(5 fiovaaxypiq)
facere quae prius ignorata postea per sacram nostram

xal TO pev ftsxn xov vbfiov ovxco rl-iEti> yivEa&at <bi lex vult, si quid autem ante legem subsecutum cst,
6 vbfios flovXernt, ti 8s xt izob xni vvfiov nao^xoXov- hoc non couimovero neque perscrutari, sed in priori
drtae, zovxo fifj avnxivElv urtdi avtosvvhv, aXX' <5^i3Ofigura relinquere.
1 xov Ttnoxfoov xnxaXifiitntEiv axr^azos.
"OSe xol'
1 Haec igitur lex pro intcrprctatione utili posita
rw o VOIIOS ijii igurtvtia XQrjoxfi xsiad-a xrfi Tipoxi- sit prioris nostrae illius coustitutiouis, ut ilia in
pm r]ua>v ixsivrjs Siataj-eajs, oisxs avr^v iv xols fisr'
postcrioribus temporibus t:x quo facta f.st locura
ainjjv xQovoit d<p* ov yiyorEv XWQUV ijctiv *"' ^1** habeat et bis qni postea convertentur viris ac mufux nvxijv aTunaxxofidiois avfipnatv rj yvvm^i xel- 35 Heribus posita sit, sibique potestatem in illis cusloofrar xiti invTJ] xijv tj-ovaiav tn' ixEivoi* tpv/Mxxixco diat, iiinil horura quae ante eam fuerunt perscrufti]Ssf xiav 7100 avrf\i TWXVTIpctyuovoioaj adsint ovaqs
taudo, cum licoiitia sit prioribus viiis ac molieribus
xols HfinpoatfiiV arStjnoiv JJ yvvat^i xaxoixrjaaatv ij

porro (propter) eum guem diximus tneium constiliitionem illam inlerpretatione instrui et lege nostra manifeslum ficri oportet nullo aul innuerem ipsatn aut filium circa successioncm eius damno ex dicta constilutione affici:
I. propterea sancimus, si quis in monasterio habitaverit sive vir sive mulier ante dictam nostram
constilutionem vet etiain usquc adhuc habilet, praesertim si libcri superstites sint, ut nulia iis nunc ntcessilas sit boiia sua in monasterium inferendi, sed ad filtum filiosve vel otnnia vel partem propriorum
bonorum transmittunt, vel eliam quo velinl modo de propriis rcbits disponant: qunndoquidcm priorem illam
legetn ipsi /tac altera conslilutione inlerpretumur. fiam gui semel anle supra diciam legem nostram monasteria intraverunt, eos nuLla 77ioleslia lcx postoa lata afficiel ncque quidqunm auferet eorum quorum iis anlca
copia erat facta: cum prior lex nostra nulio modo impedimettto sit, quoniam id ut fml ne admitti quidem potest. Oportuit enim prius disponcre, et ita monasterium ingredi: quodsi nulUidum eiusmodi Uge
lata monasteriiim ingressus esl, qui fieri poterit ut ordo legis inverlatur atqvc ab iis qui antea ingressi
suttt exigatur, ut in monasterio ilta faciant, quae prius ignorata per divinam nostram constitutionem postca
innovata sunt? Verum secundum sua quodque tanpora accipere decet, eaque quae post lcgcm fiunt, ita
facicnda curare ut lex vult, si quid vero anle legem contigil, id neque sollicitare neqve pcrscrutan, sed
1 in priore slatu rclinquere.
Uaec igilur lex ad opportunam interpretalinnem prions itlius constilurionis nostrae lata sit, ut ea tcmporibus quae eam sequamur ex quo facta est locum habcat, iisque qui
post eam rcbus humanis reiiutttient viris mulieribusvc lala sit; atque in illos sibi pnlestatcm serirt nett
quicquum eorum quae anle eam fuerunt exagitcl, ut liceat iis qui untea monasteria liabilaverunt vel etiam
1 Sia ex C add. Osenhriiggrn [) mxavxt,v (c/. ruhr. tt
v. 12 jf.)] Tftiizt] M hoc e, invxa veliovxo Osenbritggtn ||
6 7 xai) xai om. e || S o i i w v wu/17. (j 9 rj rols niti<tt\
aut filiae e || 13 &ze'pns fjfidtv xnixrjs Siaxu^eeaS StrpUTjvEvovorjs Zacfiariue (ex g), qua correctione non oput \\
27 iavxviv Mt corr. Scrimijer

legem nostram T |j 15 postca] posita /J1 g poaU lex tet.]

la lex 17 nostrae lcgis suppl. V3 in/put.vuc. \\rertu a 16 est aut 0111. V{2) || ablata Rl g cst om. l*i*\
^9' II *'l u id quae] quequc T% que velqnaeRi*) VflT*
vutt}.\\ qtic prius 19 prius ncr. R% in rn*. {v.l sp<it.) 2
versuum 17 neo K(*j || ueque priore Berk | nostn U^re
Beck] uostre legis Tnostrae legi lt{*) mdg. legi no8:rae'i"J
19 sit possibile /v(2) fl heo T, om. R[-) l| *EtJ ut /itnfut1
1
1 haeo vulg. fl 2 ant ipsa ant ipso filins aut filiag V 1 pote Beck) J potuisset /J(*) T \ 20 in om. T \ Si uero
V* in tpat. 2\ versuum | nullanune
3 ex] et ex VI'1 Q constitutione] eiua cunstitutioiie R jj 231 ingrcssi sunt xcr.
T tuno nulla V{2) B 22 potucrit Rvuhj.) poterit Vf)
6' vir] ubi V1 |j constitutiuuetn nostram T, nostram om.
potuit T* oportuit Tl | 25 sunt F 3 in rau \ 27 q
R 0 8 ncccssitatem ect.] sitatem 11 res suas tcr. R*
quidem T fl 31 pro] per Rl |j 32 prioris] Rl | ill]
in rat. 2 versuum | 9 introducere addidi, ef. nov. V c. 5
}
1
(induccre add. Spanqenberg) f 10 etiara nm. />*(*) B ue in illa R jj 34 liis] is r | j propterea R post cam T I
s
l
conucrtuntur
K||
35
sibique]
sibi
V\
"30
horum
o.
TJ
partcm /?( ) | 11 etlam om. T Jj 13 hac] V fi cnim
ante eam V] antca RTvulg.
0/71. Rl 5 14 mumoratam] memoratara constitutioncra/' ||

381

UT NON LUXUEIETUB

Nov. LXXVH pr.

(xn{) ftexQt vvv orxovai /tovf-ax^Qia, xal finXidxa jtat- qui habitaveraiit aut etiam bactenus habitant mona
ioiv vnovxiov, xa iavxtov jtonyftaxa ov fiovXovxm Sia- steria, et maxime filiis existentibus, suas rcs quo
volunt disponere modo.
TifoVrt* xqonov.
(jEniXoyoe.y 'II rcoivvv arj vnBQOxi} rn naga(Epilogus.) Tua igitur erainentia quae placueOiama rjfitv v.ai Sta xoiSe xov &810V SrjXovfisva ro-5 runt nobis ct pcr banc sacram declarata Bunt legem
ftov xnxa io aviTj&BS Sin. jiQoyQafiuiix&v oixeiwv CLTMKSI
sollemniter pcr progratnmata sua omnibus facere
noirpni tpavBqa. anevadxto.
Dat. id. Oct. <CP.) imp. manifesta fcstinet.
Dat. v. idus Octobres CP. imp.
dn. lustiuiani pp. Aug. aun. XII. Iohanne v. c. cous. dn. Iustiniani pp. Aug. anno XII. Iobanne viro claind. II.
[. 538] rissimo consule.

OZ

10

LXXVII.

Auth. LXXVIII. Coll. VI tit. 5

R UT NON LUXUEIETUR
H AIATAEI2
ITEPI TOY TOY2 OMNYONTA2 CONTRA NATURAM NEQUE IUKATA TOY 0EOYTIM2PE12OAI RETUR PER CAPILLOS AUT ALIKAI T0Y2 BAA2$HM0YNTA2. QUID HUIUSMODI NEQUE BLAS15
PHEMETUR IN DP:UM R
ldcm Aug. Constantinopolitanis.
( P r a e f a t i o . ) Oranibus hominibus qui rcctc sa(Jloooi(tiovl)
niiatv av&gomois xois ev tpQOvovai
rtoo3rtXov tlvai vo(ii%oftev, ort naaa rjfilv iaxi anovSrj piuut manilestum esse putamus, quia oinne nnbis est
%al tv^ij xb xovi itufTt.v&ivTai tjfxlv nnoa tov Se- studium et oratio, ut crediti uobis a domino deo
anorov &eov xaXuii fiiovv tcnl zijv avrov BVQBIV ev-20 beue vivaut et eius iuveuiaut placationem, quouiam
fiivtinv, ineiSij xrri r\ IOV &eov (ptXav&qafxla ov TTJV et dci miscricordia non pcrditioncm scd conversionem et salutem vult, ct delinquentes qui corrigunanwlttav aX)jt irjv irnaj^O(prtv xni trjv acaxr^qinv
tur Buscipit deus. Propter quod omnes invitamus
fiovltTai, xai rovs maiaavrns xai Sioo&oviuvove SeXT* 6 \}e6s. Sto navxae nQOXQSTiOfiEV xov rov &eovdei timorem in sensibus accipere et invocare eius
yifiov y.axa tovv Xa.fiflavEiv xai xrtv alxov evfii25 placationem, et novimus quia oranes qui deum diiiiXlfr
oxi jtavxee ol xbv &eov guut et eius mistricordiam sustiuent boc faciunt.
i xai idfitv
f
X
uyanibvxes xni xbv avxov eXeov
Tiegtfitvovxes xovxo
noiuloiv.
iV,v. LXXVH (Authp.nt. LXXVIII = Coli VI tit.b: gloss.) Graece extat in ML, praeterea in cod. Monacensi
gr. 3S0 saec. XIII XIV f. 363 (6*) corporx collectionum constitutionum ecclesiasticarum inserla.
Epit.Theod.il,
Alhan. 12,3. lulian. const. LXXI.
usque adhuc habitant viris mulieribusve, praesertim si Hberi supersint, de rebus suis eo quo velint
modo disponere.
Epilogus.
Tua igitur sublimUas qnae nobis placuerunt et per hanc sacram legan dcclarantur
more sotito per edicta propria omnibus manifesta facere studeat.

LKXVIL

C0NSTITUTIO DE AFFICIENDIS SUPPLICIO IIS QUI PER DEUM

IURANT QUIQUE BLASPIIEMANT.
Praefatio.
Omnibus kominibus qui sapiunt manifestum esse arbitramnr omnia nos et studia et
vota in eo collocare ut ii qui nobis creiiUi sunt a domhio deo recte vivant et eiiis clemcnliae participes
fiant, qnoniam dei quoque baiignitas non interilum scd conversionem ei saliilem vult, eosque qui peccavcrunt et in viam redeunt suscipit deus. l*roplerea omnes horlamur ut dci limorem in animo habeant
et clanentiam cius implorent, ac scimus omnes gui deum diligunt et misericordiam eius cxpcclant
id facere.
1 nnl addidi ex e {cf. p. 380, 6)] om. 3 / g 7 subscr. om. Wuorvxae cutn Halonndro vulij. Q 16 intcriptione earent
luL | id. OcL 3/, iS. oxxot. Ath.] v. id. Uct. c fnnvl tov- MLC 'O avxbe ftaoiXevt' "EdixxovAlh. 'O avxbe (laoivlrp (ex priorum novellarum snhxcriptionibus rnale rept- Zsve KatvaravxtvovnoXixfUi tx C ins. ciim Haloandro
titum) Theod. | CP. anno XII ?] imp. dn. Iustiiii-i/ VHIQ. jj ift nnaii iaxiv rjfiiv (7 9 21 BO. Cf. Ezechitl. 33,11 ft
i 5 Xa/3eU' C R 26 oi xov 9BOV ayanutvxBt om. C \
pp. aug. ann. XII M paoikine 'lovaxtvtavov xb tji'
Aih., om. Theod. |j 8 loanno uo. COHBS. ind. /3 M, Io- 27 iavxov M | TOvxo] ncoi xovxo La
haone no. consule tr vnnxtla 'Iaavvov ivS. a Theod.,
3 uoluerit/J || 7 tubscriptionem dedimus ex Vet Bnmb. I \
vnartins ^Aniavoi {'Iwavvov Fabrottu) Ath. \\ 11 rubr.
IltQl xwv tiaiXyaivbvxiov f\ oftwbvxatv xaxa &eov T. id. octubr. V qninto id. octub. liamb. I R Cap.
impr. dono Ixut. V Cp. irop. dnn. Iustin. Bnmb. 1 |j
*tfnlrts r\ rotxoe t\ xdiv xoiovxtov Ath. (e/. e)'t ^ttf
mlii [dutxn^ii neoi index f. 3, Jin rubr.) xovi wiioiv 8 Iohanni uiro clalso V | 10 fy OH> LXXVIII V\
amXyaivQvxas xai xovt ofivionaS xaxa XQI%OS XB 11 luxuricntur T | 13 cnpillos (ef.p. 3S2,16)] dci add.
*TJ xtfnXrjs xal xa>v xowvrwv xsXevovaa {inder, xeXti/tt rulg. | aliqaid] aliorum quidcm T || 14 neque om. V [|
V B 18 eat
rn'.r.) mls iaxnraie vnofiaXXso&ai xificOQiais (in marg. blasphemontur V Q 16 constantinopolitanua
4u'irais oC,') C; De his qui pi-r capillum dei aut pcr om. V || 20 et eius inueniat (inueniiint Ii3) add. R\ om.
l
1
Ii | 21 et dei] dui ct dci V g 22 qui corriguntur
cnput iurant rel aliu modo blasphcmia contra deum
immortalcm utuntur IuL; IIBQI opvvbvxtov Theod. Q 3S2,1 conprehensi srr. R* in ras. 3 versuum | 23 suBcepit
13 Tuiwpr.lofrcu ante xaxn rov &tov coll. L, pott fiXaa- /t'6ri, corr. vulg. | 25 diligunt om. V | 26 austincant R

Nov. LXXVII1

382

UT NON LUXUEIETUB

CAPUT I.

"EnnSr, Si nvts inb irts SiapoXixrjs ivtQyeiae awIgitur quoniam quidam diabolica instigatione comexouevot xal tals /Japvrigaie aoeJtyeiais iavxois ivd- prehensi et gravissiinis luxuriis semetipsos inBerupa)jov xal avTi;s xfjs (puaeias tavaviia Ttgdxzovoi, erunt et ipsi naturae contraria agunt, et istis iniunxai rovroie nageyyvtofiev Xa^eiv xma vovv IOV IOV gimus accipere in sensibus dei timorpm et futurum
&eov tfofiov xni TTJV (idXXoveav xpioiv xai ant'%eo&cu 5 ludicium et abstinere ab huiusmodi diabolicis e
i(Hv XOIOVTIOV SmpoXtxutv xni dxonoiv daelyeicov, 'iva illicitis luxuriis, ut non per huiusmodi impios actua
fiij Sta 7u>>> iotovia>v daffiiov ngdgetov Ino rfjt rov
ab ira dei iusta inveniantur et civitates cum babita&eov Stxaiae oQyr,s evQtd-uioi xni ai noleis fisia xu>v toribus earum pereant. Docemur enira a divinis
oixovviatv iv aviaie dnoV.vftevai. StSnoxofie&a yaQ scripturis, quia ex buiusmodi impiis actibus et civiSia rdjv dyicov yQatpdbv, oit ix rcov rotovrcov daepajv 10 tatea cum bomiuibus pariter perierunt.
iXQa^sntv xni noXtiS xols dv&QcinotS avvanioXovxo.
1 'ExuSrj Si %ivtit JTQUS toie eiotj/uevote xal fiXao- 1 E t quoniam quidam ad baec quae diximus et
<pt]f*a Qqfinja xni OQXOVS negi &eov ojivvovot %ov blaspbema verba et sacramenta de deo iurant deum
&thv na()OQyiZ,avTes, xni tovion 6ftoicoe nnQsyyvwfiev
ad iracundiam provocantes, et istis iniuugimus abdrzoaxiofrai id>r loiovrav (iXaofrifWiv qr^udtoiv xai 15 stinere ab buiustnodi blasphemis verbis et iurare
rov Lfivvvou xaxn Totx"S ze xai xeyaXrji xal rciv
per capillos et caput et bis proxima yerba. Si enim
ravrois nngaTtXqaitov qi^dxaiv. ei yng al XT* dvcontra bomines iactae blasplieiniae impunitae non
V yivoftsvnt pXatHptjuiat dvsxSixi^roi ov xmarelinquuutur, multu magis qui ipsum deum blaspheavovini, rcoXXiii /mXXov 6 eie avzo %'o dslov pXaamat dignus est supplicia sustinere. Propterea igitur
yrifttbv |JOS 'iaxt xifKooins vnoaxrjvat. 8ia xovxo ovv 20 omnibus buiusmodi praecipimus a praedictis delictia
ndtxai xovs xoiovxovs n$ox(>eno[iv ix x<av eiQrjfti- abstinere et dei timorem iu corde percipere et seroiv TiXr^fifieXr-uaxtoi' anoaxiod-ai t xai xbv xov dsov
qui eos qui bene vivunt. Propter talia enim deyofiov xnxa vovv XapfiuvEiv xai dxoXov&elv xols xa- licta et fames et terrae motus et pestilentiae fiuht?
/toi {iu>voiv. Stn yag xa xoinTra TiXrjfiftsXrjftnxa xai
ct propterca admonemus abstinere ab huiusmodi
/ifjoi xni oeiofioi xai Xoifioi yivovxm, xai did xovxo 25 praedictis illicitis, ut uon suas perdant animas. Sin
jiitQatrovfiev xols roioixots dnoaxta&ai xwv tior^iautem et post buiusmodi nostram admonitiouem inrtDv dxonrjudxwv, tliixe fiq xds avxtOv cmoXiaai xfw veniantur aliqui iu talibus permanentes delictis, priX>'ts. ei yaQ xai fisxd rijv xuiavxtjv r^mv vov&taiav
mum quidem iudignos scinetipsos faciunt dei mitvQs&wai xtves xoTt aixois inifievovxsh nX^fiueXrifiaai, sericordia, post baec autem et legibus constitutis
7tooieoov fjiv dvn^iovi eavxovs noiovm xrjs xov &eov 30 Subiciuntur tormentis.
cpiXar^nco.iiai, eneiTct Si xni xds dx xaty vvftcov vno2 axlfiovxai xifiwQias. 'ETtsxqixpa^ttv ydq rep iv
2 Praecepimus enim gloriosissimo praefecto regiae
Sogoxdxtp inrtQXV **P /3aoiXidos noXito; xovs ini/ticivitatis permanentes praedictis ilhcitis et impiis
rovxai xali etorjuevnis dxonoii xni daefteot ngdl-eai
actibus et post hanc uostram admouitiuuetn et comxni fiBxn xnvxtjv r^uibv xr,v vovfreoiav awexeiv xai 35 preliendere et ultimis subdere suppliciis, ut non ex
xnTi iaxdxnn vnojiuXhiv xinojqimt, i'va firj ix rov
coutemptu talium iuvcniatiir et civitas et respublica
7Taortf}/.tneiv xhs xotavxns dfinoxine etQf.frrj xni r, no- per hos imj)ios actus Jaedi. Si euim et post hanc
Xii xni Tj noXixfin Sid xutv xoiovxtov aaefioiv nodi-eiov
nostram suasionem quidam tales invenieutea bos
nSixtniuivjj. ei yf'(f xni uBxn xnixr^v rjiutv TTJV TWQaittaiv xtvae TOI xoiouxove evQioxovxes avyxovxfjov- 40
I. Quoniam aulem nonnulli vi diabolicn constricti et gravissimae luxuriac se dediderunt et ea agunt
quae ipsi naturae conlraria sinl, his quoque denunliamus, ut dei timureni et iudicium futurum animo comj>rehendanl el abslmeant a diubolica tlla ulque Ulicila luxuria, ne propter eiusmudi i?npias actiones per
iuslam dei iram evenial ut ipsae civitales cum liubitatoribus suis pereant. Edocemur enim per sacram
1 scripiuram propier eiusmodi impius actiones vel urbes simul cum hominibus periisse.
Quuniam
vero nonnulli prueler ea quae dixbnus elium blusphema verba ct sacramenta per deum iurant dei iram
concilantes, his quoque similiter denuntiamus, ui ubstuteant ab eiusmodi btaspliemis verbis et a iurando
per capillos el capui aiqite similibus' horu/n verbis. Aam si maledicla in homines collala non inulta relinquuntur, mullo magis is qui ipsion deutn biasphemat dignus esl qui supplicio subiciatur. lYopicrea
igilur omnes eiusmodi homines horlamur ut a peccalis quae diximus absltneant et dei limorem animo
comprehendanl et sequanlur eos qut recle vivunt. Propier eiusnwdi enirn peccata et fumcs et terrae
tnolus et pesies oriuutur, ideoque monemus illos ut abslineant a sceleribus quue diximus, ne suas perdant
wiimas. JSam si qni etiam post istam admanitionem nostram reperiantur in iisdem peccalis pcrseverant-.s,
ii primum quidetn dei c/emenlia se ipsos indignos reddunt, deindc aulcm suppticiis quoque lege conslilutis
2 subiciculur.
Praecephuus enim qloriosissimo praefeclo regiae urbis, ut eos qui in ifiicilis ilis et
ivtpiis aclionibns etiam post hanc admonitionem noslram pcrseveraluri sint, comprchendant et ultimis
suppliciis sid/iciant, ne ex conlemptione lalittm peccutorum eveniat ut el urbs el respulilica per imjiias
dusmodi actiones iniuria af/icialur. Si qui enim etiam post hanc adhorlulioncm nostram eiusmodi ho1 vjin\ djro C Ij 3 avxrfi xfje tfvaetos] TJ/S XOVXOV
tpvasios L || 4 xin-TOit A,{r] xovxov; MC{</". > 14) |j xma
vovv oi. C \\ 9 oiy.ovrratv iv avxriii] ivotxovvxcav C ||
11 no).oii M B TOIS dv&Qtonoie avvancoXovxo (awa.7id>).iXovxo M) M L\ arv dv&Qa>na>v [sic) dnatXovxo C \
14 xovrovs C || 6/iOitoe om. sr Q TtaQEyyvai^t^a. L jj
15 fnTtxea&nt C [| 16 ouvvvxoi L \ xgixot rt] rpvxoare
(a ex v rorr.) xi L jj 21 ix dthndnm vtdetur || 22 nTXtxeofrat LC 5 25 Xifini] oi Xoi/ioi C | Xoipoi] Xiftol V II
26 xoi'i xotovxov: C H 27 ni<x(ov {s)\ nvxtov AfLC ||
dnofcatu LCs] dnoXtcfrnt M || 28 rov&taiav LCe] vofiofreoinv il/|| 2!) Tors I'TOS] talibus (i. *. roiovxots) f |j
iiifiivnvree C || 33 Ifijiiv&nas C || 35 r,fiiv L || vov9taiav
L Ce] vofiofriaiav M [| awt'xet%'] tnixiiv C et coniprehen-

dcre f B 37 dftagxlae om. e il 38 3 tutv TOOI'TC;I'] p%r

hos t || 39 xai et 40 xovt om. C |j 40 avyxovyovaif aviot-t
M\ xovxovi avyxQvtffovat L rovxovs avyxQvywat Ce
3 ista Rl Q 5 ab om. 72 || 6 nt] aut F 1 ut i R% J
per] propter R T% \ 1 iusta om. V* (| inueniuntur RFT11
8 eorum HVT1 \\ docemus R% Va j| 9 scripluri /?' I
10 omnibus RTX || 12 hoo R \ 13 blasphemia R IT j
sacramento F|) 17 lacta V1 J blasfeniiae R \ 20 omnibuij
omnibuB hominibus Tvulg. Q praeccpinius VT |) 21 timore
R H 23 et pcstilcntiae] et om. Va |j 3() subiicientur lirk |
32 praecepimus V\ pr.-iecipimus RTvulq. || enimj cnim
et RT* et 7' 1 g 33 illicitis] et illicitis Rl II 34 et poft)
et dtL T* g 3S talcm V

UT LIBERTI DE CETEBO

383

Nov. LXXVIIl pr.

6/toieos naQa rov Scaitorov &eov XOT- subtercelaverint, Bimiliter a domino deo condemnaxai avxbt yag b Mo^Sraros gnagxos, buntur. Et ipse enim gloriosissimus praefectus si
Qj twas xoiovxo T TtXTiftfisXovvxas xai TTJV invenerit quosdam tale aiiquid delinquentes et vinix5ixT\oiv s avxoiie fiij innynyjj xara xove ijfieii- dictam in eos non iutulerit secundum nostras legcs,
(Hwt vdftovt, TIQOTSQOV ftev evoxw Sarai xfj rov d-eov 5 primum quidem obligatus erit dei iudicio, post baec
xgiasi, tntna 8 xal rrjv i rjfidiv ayavaxrrjaiv vno- autem et nostram indignationem sustinere.
xrfi&xat.

OH
LXXVIII. Auth. LXXIX. Coll. VI tit. 6
fiSTE TOYZ AIIEAEYeEP0Y2 TOY AOinOY ty UT LIBERTI DE CETERO NON EGEANT
MH AEI2GAI AIKAIOY XPY2QN AAKTYAISJN 10 ADREO ANULO ET UT PRISTJNIS RESTITUANK.AI IlAAIITENESIAS. KAI ftTE THN IIOIH- TUR NATALIBUS. ET CELEBRATIONE DOTA2IN TfiN HPOIKS2IQN 2YMB0AAIftN Eni LIU&I INSTRUMENTORUM IN LIBERTIS MUTJiN AllEAEYeEPWN TYNAIKttN AYTO0EN LIEKIBUS FACTA EX HOC IPSO IAM ETIAM
HAH KAI TON TAMON NOMIMON HOIEIN NUPTIAS LEGITIMAS FIERI ET FILIOS SUOS.
KAI T0Y2 UAIAA2 TNH2IOY2. EI AE KAI15 SI KUPER ETIAM ANCILLA FUIT ET IPSAM
AOYAH ETYrXANE, KAI AYTHN EAEY0E- LIBKRAM ESSE CELEBRATIONE DOTIS ET
PAN EINAI THI nOIHvEI T H 2 nP01K02
NUPTlAS LEG1TIMA3 ET QUI EX EA PROKAI TON TAMON NOMIMON KAI
CESSERINT SUOS R/
T 0 Y 2 EH AYTH2 TNHillOYS.
T
'0 aixbs paoilevs 'IcDawji <? iv8o$oxaxq> inaQyio xdiv 20 ldem Aug. Iobanni pp. Orienti3 secundo ex consule
avajohxuiy jiQruxtaQiav xb fl', ano imaxoiv ogSivai
i

ordiuario et patricio.

Qpv!)
Tsleicov ifiiv annvrcov xaiv ayn( P r a e f a t i o . ) Perfectis (nobis) bonis omnibus a
napa xov fieyalav &eov Sedoftdvatv, tfTi&rjfiev magno deo datis, aestimavimus oportere et ipsi scrXQpu xai avxol xae xiov oixextuv ilev&eoias, ineiSnv 25 voruin libertates, cum a priori condicione a domiuis
Ttapa xaiv SeoTioxoiv xtji nooxtQas anulkaxxoivxo 11- liberantur, omnino eas puras eis et infucatas et
XTJS, navxoioji avxols xn&agde xe xai avofrsvxovs xni perfectas ffficere. Et propterea etiam dediticiorum
li
anoreXiaat. Kal Sui xovxo xnl rij: xiov dc- miuria liberavimus libcrtates et latinitates velut imv vpQeate xae iXev&egine a7xrjX).n^n/isv, xnl xag pertectas exclusimus et iterationes supertluas demonds nxsleTs iiK^dloftev xai xns iterationns 30 stravimus et Iuuiam Iegem et Largianum odivimus
ane<pTjvnfiy xni xbv luniov vofiov xai xb 8enatU8consultum utpote mitio ioaniter introductum
Largianio' ifiioqartfiev 86yj*a coi /tnxrjv xai x'r,v Q- et recte postmodum reprobatum, Bolamque valcre
U&i

xal OQ&ioi vaxtqov dx^e^Xrj/ievof, xai

Nov. LXXVIII {Authent. LXXIX= Coll. VI tit. 6: gloss.) Graece extnt in ML, cap. 1 {0eO7tio(iev, T*6
el2 in B 48, 28,1. Epit. Theod. 78 (inde 1 et 2 B^), Athan. 18, 2. Julian. const. LXXII.
mines deprehendant eosque Ugant celando, simililer a domino deo condemnabuntur. Atque ipse quoque
gloriosissimus praefeclus si quo.i reppererit tale quid peccantes neque pocna eos sccundum leges noslras
affecerit, primam quidem dei iudicio obnoxius erit, aeinde autem nostram quoque indignationem subibit.

LXXVlll.
KE LIBERTIIN POSTERVM INMGEANT IURE AVREORUM ANULORUM ET RESTITUTIONIS
XATALIUM. ET UT CONFECJ'10 DOTALWM IXSTRUMENTORUM CUM LIBEUTABUS ILICO
1AM ET NUPTUS LAVITIMAS'REDPAT
ET LIUEROS LEGlTiMOS. QUODSl ETIAM SERVA
MERIT, VT ET IPSA l'ER CONFECTIONEM DOllS LIBERA SIT ET AUPTlAE
LECITIMAE
Sh\'T ET NATl EX EA LEGITIML
ldem Augustus Iohanni gloriosissimo praefeclo praetorio Orientis ilerum, ex consule ordinario
et patricio.
Praefatio.
Cum perfecta nobis omnia bona a ma/jno deo data sint, ipsi quoque exislimavimus
tcrvorum liberlates, quando a dominis priore condicione libcrentur, omnibus modis uuras et incorruplas
et perfectas csse efficietulas. Ac propterea et a conlumelia licdiliciorum solvimus lioertates, et latinitates
ul imperfeclas exptosimus, et ileratwnes super/luas declaravitnus, et legem Juniam alqne Lanjianum
senalusconsullum respuimus lamquam et ab inilio temere tntroduclnm et postea recte expfosum, el solam
2 vnaQxot C | 3 tvQOi h \ 7 subscriptione carent lihri,
Ath., lul. 'E^tiftorrjd^r] firjvl iowlq? viznxeiq BiXieaQlov [i.t. a. b'Ab) Theoil., quod probnt Znchnriue; de
annit 538/539 coqitnbnt Bimer \ 9 rubr. 'Siaxs naXiyytviains B. 'iiare xovt aneXevfrigovs xor Xotnov xgv~
aov SaxxvXiov xal nnXtyyeveoias firj Selofrni xal xa
irfis Alh. IJeoi nooixwwy xal ntyl a^sXcvfrtgas Theod. II
11 nahvytvtoias L (et sic in/ra) | 20 *inaoxoi ML |
2l *6(>8ita()i(p ML vulq- (e/ sic semper) || 23 TiXtiov cii,
Ath. cod. | 27 airoJs xa&aQat re L] avxovs xafraQat xe M
m puras eis e fl 2Sy. Cj. Cod. 7, 5. 6 || SiSixxiximv M
ttuxislmv L* dsTiTtiltav L* |) 30 latinotutas M latinatixrt (latinaUxrtS Ll) xnl L \ l\t^i\X)jofUv ML \ iteratiota ,1/ {xvxiXlovni IJ1 ivxanUovns L1 || 31 \wtor L iovt.u>v M \ 32 lurgiunion L largitianion M |j xai om. e

1 subterc;lauerint Vvulg.] subtercelauorunt RT\ 2 et

enim ipse R || ti sustinebit vntjj.r || 8*7. Ito LXX-VIHl- I*|j
9 non egeunt aureu annulo I ] aurco non e^eant annulo
li aurco anulo non egcant T \ 15 nuper] s.v. uel in
supcr 7"! fuerit Ta vulg. g 16 celebraciorcm R\ il qui)
quae V$ 20oricnti 7'| ei consule] et consule V exc. RT
eiconsuli vnlg. \\ 23 nobia add. vultf. || bonis omnibus IT]
omnibus bonis li mlg. D 24 ezstimauimus /2 eiistiinauimus vulg. | ipsi V) ipsas RV*Tvulg. | 26 omnino eas
puras eis] eis oninino
puras vulg. || infucatas vulq.] infuscataa (infiscatas Vx) lihri\\
27 efficcre] accipere R \ Et
om. V \ dttlitiorum RVTX x l 28 lutinitatis RlV*T Jx)
29 interatiunes supcrfluas V iter actiones superflua
T
superfluas
iteratiuncs H | 31 initio] inuitu lil in initiu
3
II" V n l 32 inprobatum II

Nov. LXXVIII 1. 2

384

UT LIBERTI DE CETEEO

itoXireinv iizl xa>v iXev

romanam civitatem in libertatibus voluimus, non locis
ov runois ov% rjXtxintg ov% non aetatibus non alio quodain causam disceruentes.
yp Siaxgiyorres. 'Eneidri Si dti Quoniam autem semper aliquid melius de nostris
iivl %b
xcHv r\nfziQU>v vnrixoiov fiovXevo- subiectis tractamus, et ipsum quod perfectius datum
T* X^EIXXOV
leXstoteoov SeSouivov
eSoui
pti&aiv 5 est [aj
fievot xaii avto
avto xb leXstoteoov
[j maioribus aestimavimus oportere adiectioniSeiv rals itaosfrrjxiui av^fjaat'
^f
b ampliare:
li
bus
}v x^axEiv xrjv

CAPUT I.
dia. m?ro d-tani^oiiEv, tX xts iXeyd-Eoroaas oixirrjv
ti dsfanannv avrov noXCxne uviois unotp-fivsis oco-

propterea sancimus, si quis manumittenB servum

aut ancillam suam cives denuntiaverit romanos (ne-

uaiov* (ovSi yo aXXtm i"itmiv), larui nnon tolSe

que enim aliter licet), sciat ex hac lege, quia qui

tov rufxov, loi o r>;v iXsvtfegiav Xnftcov HseiTiaQeno-10 libertatem accepit habebit subsequens mox et aureousvov tvfrvs xnl xb rdtv xQva(^v Sny.ivXi(Of xni xb rum anulorum et regenerationis ius, et non iain ex

iJjs naXiyyBveaim Sixatov, xal ovx $ nrtiyxijs airr,cei roiro iiatia trji (JaoiXeim n ovSi Ss^agmt jiav-

necessitate hoc a principibus postulabit ncquo indigebit omnino ulla scrupulo8itate. sed libertatis vir-

TgXtos oiSefiias nob'jiQnyfiooi)VT}st aXh\ ifj T^> iXevtute haec omnia subsequentur. Hac nostra lege ex
&e(>ias la/vi. ndvxa iavxa avvsnsXsvaerdi. iqsde rt(uuv 15 praesenti die incohante: non enim aliquid horum

r^s vo/iotfeotas ix rijz naQovarjs riftions ^o//eV//S'

quae prius facta sunt perscrutamur, finnamus ergo

ov yao T* ttor sfinooafrev yevonivotv negteoyaoft&n,

omoia praecedentia, ut valeaut secundum eos quos
fiepaiovfiBv di finkXov anavta t noosiXtjforn, diite
facta sunt modos. Sed haec quidem sic habere
xjHiTfly nvrn xafr' ovS iyevovro XQonuvi. irlXXa -IOVCO SancimilS.
piV

OVTUii %tV &EG7liZ)OflE%'.

20

CAPUT II.
^Ey.Eli'0 de TXQozETtiaxtjTtxoiiEv, ui;xe pijSev (irfie psxa

Illud vero adicimus,

ut nibil

neque post hanc

xovSa r\uuv ibv rouov pXnnTEa&tu rn Tzarpwvtxa

Ipgem nostram laedantur patronatus iura ilJa quae
Sixata xnvxa, ?rep ^wets ivofio^eif^anfiEv, itp' CJVTHQ nos sanxiiuus, in quibuscumque omnitio haec perbXcoi avxk nooswTitov icpvXd^nfiev, TIXIJV et fiij xni
sonis scrvavimus, nisi tameu etiam ab his lihertum
tuvxiov tbv OTXEXEV&EQOV dnaXXn^Euv 6 trjv ihv&e- 25 qui libertatem donavit absolverit, aut per fideicomSu>Qt}aauF.vo, r/ xaxa tptdEixoiifiiaaov rovio xuxamissum hoc relinquens aut iu ipsa libertate hoc
tntav rj xal xnx' avxr,v xi]v iXtv&Eoiav xovro ixooiadiciens. Nam si hoc dederit, omnino qui manu$tis. ti yno xni xovxo Soirlt 7iavxE$.6is 6 ^Xtvds^atmittitur absolvetur etiam a patronatus iure, eo quod
ftdvos afsio&cj xai xov naxQcovixov Sixaiov, Stort
hoc ille expressit. llabeant itaque baec omuia qui

rovxo ixeivoi druaxr^xfEv. i%ix(oaav fiiv ovv anavxn 30 libertatcm meruerunt. verumtamen servent etiam post
iavxa oi xr\i iXev&eoiai r^noftivoi, <pvXaxiiuoodv ye
fir\v xnl fiExa Tttvrijv rjfitHv iqv 0~einv dtdia&v -rols
tis xoitvxrjv avxois dyovtn xifti;v naaav aiSut xnl

banc nostram constitutionem eis qui ad talem eos

perduxerunt bonorcm omnem rcvereutiatn, et hoc
quod vocatur obsequium et reverentiam recte legi-

io ye xnkovfisvov obscquiov xal x'rtv x iov vifxuv

bus iutroductam; quin etiam abstiueant aut mani-

o^vhys eisev7]vsyfiEvr]v reverentia'.

xal firjv xal un- 35

cap. II xummam fiul>et Anonymus Sodleianus (ix xt]t viaodi vofio&Eoiae xEtp. y') ap. Zachariat AvixS. p. 213
(cf. idem lus Graeco-Rom. IV p. 4)

valere romanam civiUilem in liberlalibus voluimus, ila ut neque locis neque aetatibus neque alia re tdla
causam discernereimts. Quoniam vero semper aliquid mclius erga suoiectos nostros metlitantes etiam
ipsum quod perfectius est datum maioribus tncremeniis augendum duximus:
I. propterea suncimus, si rjuis manumisso servo vel ancilla sua cos cives romanos declaravcrit
(neque enim aliter licet), ut is saat ex hac lege eum qui libertatem accepit tamquam conseclanum el
aureorum anulorum el reslitntionis nalalium ius slalim habitnrum esse, neque id necessario ab impcratore
amplius petiturum neque omnino ylla sollicitudine opus habiturum, sed vi liberlatis haec omnia simut
accessnra esse. Atque haec nostra lex ex praescnli die initivm capiet: neijue enim quicquum eurum
qitae prius facta sunl sollicitamus, immo confinnamus practerita umnia, ut vuleant sccundum eos quibus
facta sunt modos. Sed hoc quidem ita se habere sancimus.
II. lllud vero praeterea praecipimus, ne ulla in re, ne post hanc quidem legem noslratn, iura
patronaliis violentur ea tjuae nos sanximus, quibus quidem in personis ommno ea scrvavhnus, nisi si ab
iis liberlum solvcrit is qui libertatem donavit, sive per fideicommissum hoc reliqvit sive etiam in ipsa manitmissione hoc adiecit. Nam si hoc quoque dederit, omnino is qui manumissns est etiam a ture patronatus liberetur, quoniam hoc ille praecepit. Habeant igilur haec omnia qui libertatem meruerunt, verum
tamen servent ettum post hanc nostram divinam constilutionem iis qui aa eiusmodi honorcm eos ndducunt
omnem verecundiam et obsequium quod vocatur et reverailiam per leges recte introductam; iam veio
inus V~\ cstimamus R existimauimus Tvulg. | adiectionibus] poit (positis V'x) adicctionibus add. V, del. V*\
11 pfjncrationis 10 |j ex om. Rl P 12 printicipibus V% j
Ifi perscrutantur VFl \ ergo omnia praccedentia ut V*\
onmia ergo praecedentia ut R crgo praccedentia umnia
ut T er^o praecedenti aut V1 || 17 eos quos) eua per
quos V 3 / 1 * ; eos deleri mnlim || 21 rubr. l)e reuerenti
et obsequio patrunis a libnitis (a libertis patrono R)
praestanda ct do inpratis libertis RTinmarif. (ex Iul.) j|
22 illa] illa uero V3 || 23 sancximus T) Bancciniut R
sanctinius V [| 24 seruabimus libri, eorr. Btck |l 26 ho
adiciens R) hccaditiens VT|i 27 hoc RV*) hec Tom. T'1
l
1
1 noluimns F^vuty.] uoluraus RV*T (| 2 ctatis 7l*T* qui] ^uia Ii !| 28 absolucbitur V |i a om. R |) 29 hocf
1
hec
T
om.
R
Ij
babcat
V
\
31
ei
RVT
\ 33 quod) quodetatca F || causa V H 3 aliquod R Q 4 ct V] etisim RT
quod 7' 1 | reuerentia Rl || 34 introdnctum Rl
vu/g. H quod] qui Ii 5 a del. Osenbrupijtn |J estimaui-

3 8taxf>ivavXS vufp. || 4 *T xgfZxrov dedi tx e] xb

xQtixxov Mh II fiovXevbfitvoi M~\ flovXo/tt&a L tructamu8 s; fJovXsvope&a Zucharine | 5 TO orn. M || 8 avloii] avxov vu/g., rr,v avxox> UP |j airmie om.s || 19 Si
ftaXXov Af\ ovv LBe || 19 XOTIOVS La |j 21 firjSi om. L 0
23 ivo/wfrexritrrtfisr] Cod. 6, 4, 4 (cf. ih. 3) || 25 XOVJOV
M"BP y 26 fiSixofifitooov BP tpiSixoftiooov M ystiSiHofifitaov L || 27 xni om. LDPf\\ 23 xtti nm. e || 32 Osiav
om. e || 33 dynyovai I3P || rtfifje La || 34 o^sequlton M
oylxiov Lli || 35 ngfriui om. L Q (?/?crentiau M xiurtv LJB || anexeo&co L

385

KON EGEANT AUREO ANULO

Nov. LXXVIII 2. 3

rj xuoaiv 7} int^ovXrjs rj zcov aXXtov, i$ mv bus aut insidiis aat aliis ex quibus liberti tale aliV ^ O * roioiio T# nQatxovtet avaSovXwaiv xarh
quid agentes rursus servitutem sustinent secundum
niQi IQVXWV yeygaftftivovs ixpioxavrai VOIIOVS de his scriptas leges et restituuntur priori connxa&iarafrai T/) ngoxigq xvxrj. ei yag ovSiva
dicioui. Nam si nullum penitus ingratum esse circa
lai dxdgtaxov elvai Tie^i ibv Sto^adftevov 5 donatorem permisirous, licet fuerit bene natus, sed
w&oafiev, xav ej tiov evyevsoxarcov efy aXXa donationes mfirmas pronuutiavimus in his quae duu^eas dxipovs a;iey>^va^sv iv xole naQ* rjuwv
dum a nobis scriptae sunt legibus et in his quae a
qityelot vouots xai iv TOIS xa&* ixaoxrjv naq*
nobis cotidie praecipiuntur, quomodo patiemur maxiXevofievois, TICJS av avacxoifte&a xbv IXsvnumissorem, q^ii aequalis patri circa libertum tactus
ijv xbv iv i'a(p iai()bs IXBQI xbv aneXev&egov 10 est, ab eo ahquid pati malignum aut iniurias ibrofievov nag' ayxov zt jta&etv novrjqbv jj ii^eie
sitan asperas et indecentes seu plagas aut ruaxime
tv/hv Qaxeiai xal an^eneTe r\ nXrjyas rj peyaXijv xai intolerabilia SUBtinere dispendia? bed si quid hoov inoaxfjvai t,rjfiiav; aXX' ei xi xovxcav voftirum legitimis probationibus convicerit passum se
fion anoSei^eaiv iliyiut
na&ibv 6 rrjv ihv&eglav
qui libertatem dedit* vel eius filios, post praedictas
Sok t) xai oi xovrov nalSes, (texa xovs ei^rj/ievovs 15probationes libertum ia priori restituimus habitu,
lltyxpvi xbv antXei&eoov x$ nQoxiqip 8a>ao/nsv axrj' nominum quidein perscrutatione et propter baec
ftau, rrji fxev rwv ovouaxcov neoufjyaaCat xai xiqs 8ia dispeudiis omnes enpientes, iustitiam autem ubique
tavia t,Tjftias anavxae anaXXaxxovxes, xb SUaiov Si et aequitatem et quod legislatorem decet et quod
nnrin^ov xal \aov xai vofiofrexT] ngenov xai aoioxov
placet deo et liberto et dudum domino conser&<{> rc5 xe cmeXev&eQco xqi XB ndXai

SeanoTrj

<pv- 20 vantes.

1 Xnlnpxee. S2sxe iaxcoaav uiv xal nnsXev&eQot 1 Quapropter Bint quidem et liberti et ingenui, Bive
xai BvyeveTs, ei\s oi JIOMTJV ilevdsQioO-ivxii^ eCneQ bi qui dudum iuanumissi sunt ct evidenter eis boc
orjrdis avxoTe xovxo TtetpiXoxiutjxat, eixe oi /usra xovSe largitum est, sive illi qui post huac nostrara legem
Tjficiv %ov vofiov eie ilev&toovs a<pixvovfisvoi, IOS ev- ad ingeuuitatem vcnient, et tamquam bene nati iam
ytvti Si fj$T] yevouBvot piovxaioav, xai xr]v otfsiXo- 25 lacti vivant et debitum honurem manumissoribus
fttvtjv xtftijv xoli ihvd-sounuli anoSiSoxcaaav, a>ixt reddant, ut non denuo et libertate <et> benenationo
ftfj nnltv avxovt xai XTJS iXevfregias xnl xtti evyeveius
cadaut tamquam iudevoti iugratiquc convicti et a
ixntotiv ais ayvajfiovas xai ay.apioxovs iXrjXey/isrovs lege damnati. Erunt namque ita perpetue liberi et
xai inb xov vo/iov xaxaSeSixaauivovs.
eaovxai yitQ ingenui, 8i manumissoribus eorumque liliis inconovxu) StTjvexoit iXev&egoi xt xai ivyBveis, ei xoli 4Xev- 30 fusam et liberam suam venerationem et reverentiam
&tgo)xals xni xols xovxiov naioiv afroXarrov ze xui dcvotioncmque servavcrint, quibus videlicet conaeriXev&ioav xrjv iavxtov aiScH re xai reverentiav xal vatis Dumquam ad priorem relabentur fortunam.
tvyvcoftoovvr^v tfvXn^ntev tav Srj xrjgovfievtov ov ftrj'
ncne tis XTJV HfiTi^oadev xaroXiofrtjOovoi tixrjv.

CAPUT ra.
Bi Si TS dneXev&tgav ayayio&ai fiovX^Birj xnl 35
Si quis autem libcrtam ducere voluerit aut legiyafuxijv onotasovv (tgias wv, timam facere coniugem cuiuslibet diguitatis existens,
eapitum III et IV maior pars fuit in D 32,1, 3, unde C. III EX TS antXev&ioav 386, 5 StdSoxoi et IV Kai
OVTOJ 386,23 zaQi^Sfia&a habet Iltioa 49,25 p. 231 Zach.(= P). 386,2629 Ei axgnrtioxTjt xaraXinij jigaafltiov xwv oixeicav iSoxel Tipucitus. (Eiusdem loci 386, 26 sq. summum ex Ath. kabet lib. ncgl Siacpoqwv avayvuiOfidx(ov 18 p. 197 Heimb.)
abstineant vel a vi vel ab insidiis vel a reliquis propltr quae liberti qui tale quid committunt sccundwn
lcges de his scriptas in servilutem revocantur el priori condiciuni restituuntur.
Etenim si neminetn
omnino ingralum esse adversus donatorem passi sumus, etiamsi ex nobilissimis sit, sed donationes irritas
declaravimus in legibus iam a nobis scriptis in iisque quae cotidie a nobis praecipiuntur,
quomodo
sinamus manumissorem, qui patris iiistar erga libertum se praestitit, ab eo quicquam mali pati, vei contnmelias forle alroces ct indignas vel plagas vel magnum cl intolerabile damnum subire? Verum si guid
horurn se pcrpessum esse legilimis probationibus evicerit is gui libertatem dedit vel etiam filii eitts, post
dictas prooulwnes Uberlum priori sialui restituemus, quippe qui nominum qnidem ambagibus atque damno
inde oriundo omnes tiberemus, usqucquaque aulem quod iuslum et aequum est et legislulorem decet et dco
J placet tam liberto quam vcteri domino servaverimus.
llaque sint quidem et liberti et ingenui sive qui
anlea manumissi sunt, si quidem diserte hoc iis praebitum est, sive qui post hanc nostram tegem ad libcrlaiem pervenerint, vivanl autem tamquam ingcnui iam facli, el acbilum honorem manumissoribus pracstent, ne rursus libertate et ittgenuitale priventur ul inverecundi et ingrati convicli et a lege coiulemuati.
Sic enim erunt perpetuo liberi et ingenui, si manumissoribus eorumque liberis sinccram et liberam suam
verecundiam et reverentiam et piclalcm custodierint, quibus servatis certe numquam in priorem cotidicionem relabentur.
III. Si quis aulem libertam ducere voluerit et legitimam uxorem facere, euiuscumque dignitatis
3 xovxov L [| voftovs) Cod. 6, 7, 2. 3 (c/. 3,12) jj 8 rjSrj
4 nullus Va J ciroa om. R | 7 scripta R VT || 8 pa nc' i]/i(Sv om. L || vofion] Cod. 8, 55 (56), 10 H 9 BV tienius V* y 9 qui] quia Va g factus est om. /d1 j) 11 plaga
om. L || avattxolfiB&a Bv\ avaoxdfftafra ML0 || 12 (w- R* y 12 intollerabilia RVT1 || 13 propriationibu Tfl
se 14 filios Vlinras. \\ 15 constituimus R rcstitueynXrtv xal afogrjxov) maxitne intolerabilia ffj 13 ino- mus Bcclc |) 16 perscrutationem VT || baeo VT] boo R
axTjvm (sic) Ll intoxfjvcu L1 \ \ 14 *iXiylot
BP{C/.S)
y
/)
vulg. || 17 cripietcs V1 || 18 lcgislationem R ty 19 libero
tliytti
vt |||| 15
yt ML vutg.
15 xnl
xnl nm. ssfl
fl0']
0'] JJ BP
BP, om. B(
B(|||| 16 post
V1 || 21 quidem om. R || 22 hii R VT \\ et] si Brclc ||
nmfav&toov verha StaysvoftBVOv novtjffbv ex v. \\ euidcntes V1 |J eius ^ 1 || 23 noatram legem VT] lcgcm
trr. repntit L1 || Soatouev M Scoawfiev L || 17 nt^UQyiat nostrara R vulg. || 24 vcnient, ct Beck] uenientes libri |]
BP II dut xovTijf BP II 22 Btneg) ct tr || 28 ayvci/tovai 26 denuo] de uno V || et add. vulg. || 29 filiu3 Rx ||
ti xnj axnoioxms dhXeyxftevove BP || 32 reuereutian L 31 conseruans li l 32 fld om. V || "Abrubr. Si libtrtinam
suam patronus uxorcm (uxorcra om. T) habere (duxcrit
pc/tountiun M Tiprjv L 1. v., B J 35 *al) aut s
ncl habcre R) maluerit HT in marg. (ex lul.) | ducere
RT*\ deducere VTX | aut] et Beclc

Nov. LXXVIII 3. 4

386

UT LIBERTI DE CETERO

ya/uixa avvraxxixoi ovfip6?.aia' xavxrjv yhg u6vrtv

nuptialia conficiat docflmenta; hanc enim solam post
anatrovftev fiern xfjv D.ev&eqiav rf;v na(jaxrlgrlai.v.
manumissionem observatiouem adicimus. Et sint
xai iorcooav xal oi ngoXapovxfe TinlSes xai oC fieza
etiam praecedentes filii et qui post dotalia nati sunt
xa ngotxcpa xexfrevxei ifov&egol xs xal evp>evets, xal liberi et iugeuui et sui et patri Successores, a postuioi ys urtv iio narQi SuiSoxoi, rfjs aixrjaetoi xwv 5 latione aureorum anulorum et pristinorum natalium
tov SaxxvXiov xnl xov Sixaiov rijs naXiyytveaiai
liberati nullamqae peuitus habentes differentiam ad
i, xai oiSsfiiav navxeXati 'd%ovxti Smtpocetera ingeuuorum matrimonia. Libertas euim matris
oav itobs ia Xoma xav ev yzyovbxwv owoixeota.
et insuper documentum nuptiale sobolem liberam et
eXevfrepia yaQ xrfi ftTjrpus xai Ttooe ys ovuftoXatov
ingenuam et patri succedeutem dcmunstrabunt.
ya/xixbv XT;V yoi'i]v iXevfrdgav xe xai evyevtj xal T<j> 10
Ttal Sddoxov a7toSei!~ovaiv.
CAPUT IV.
Knl ovxco xwv ngayuaxav xai xrjs aXrj&siae oXoi
E t ita rebus et vcritate toti efficimur, ut 81 cui
ytvvpefra, IOSXS ei nvi xai SovXevovor,* ir,e ywntxbs
etiam ex serviente muliere procreentur tilii et volui$ avx^e yivoivxo 7tmSe:, fJovXij&eiT] Si ixelvos vaxeerit ille postca mulierem manumittere et dotalia
oov TTJV yafiexijv iXevfreouioat xal TtQoixcpa ovvTafcai 15 conficere documenta, mox cum ipsa dotis inscriptione
av/i^oXatn, aua rfj tiiiv nQoixeptov ygayjj xal toTs
et filiis competet libertatis simul et suorura ius, non
naioiv aQuoaei xoxe -rrjs iX^evd-tgias oftov^xai rb rrs
requirentibus nobis Bpecialem libertatem in filiis tieri
yrrjOioxrjxos Sixatov ovx im&xovvrcov rjficiiv iSiaet simul manumitti cum matre aut post eam vel
tflvoav iXevd-eoiav ini rdls naioi ysvdofrcu, Ssre rj ante eam forte libertatem accipere, Bed scriptione
aweXev&eocod-r;rai TTJ (ITJXQI fj xal fiex' avrrjv^ rj xai 20 uuptialium documentorum mox eis etiam libertatem
noo ahxijs tacos rr,v iXevfregiav Xafielv, aXX* afia xfj donamus. Quod enim maius utique ostensurus est
ygnffi tiov ynfttxiov av[i(ioXaioiv ei&vs avrols xai
pater libertatis filiorum indicium quam [quod] uxorem
XTJV ifavfrtQia? xn(>'&f*8d-a. xi yag av peit,ov 8ei- ostendere liberamque simul et legitimam nnptialium
eisv 6 nnTTjg'iXev&eQias rc5v naiScav arjfisiov ) xb documentorum couscriptione? Si enim miles relinxijv yafitxTjv anocpr^vat xnl iXev&eoa 6fiov xai yvrjaiav 25 quens legatum alicui suarum ancillarum ipsa doT^ rtov ya/iixuiv avfi^oXaicav yQcupri; il yttq ffr^a- natione legati et libertatem dare videatur, quomodo
x\(6xrts xaxaXmdiv noeafieiav io>v oixsicjv nvi &ega- non multo inagis pater, si documentum uuptiale connovrcov avxfj rfj Soaei rov ngeageiov xai tijv iXevscripserit, habebit proprios filios ex hoc solo et
&egiav SiSovai boxeT, ntos ovx av noXXco fiaXXov 6 Hberoa et legitimos successoreBV Neque enim quinnxfiQ, ei ygaipeta avft^oXatov yn/iixor, t'!-ei rovs iav- 30 libet eum putaturus erit voluisse filiorum quidem
tov TtalSas i!; alxov Srj zoirov xai fibvov xai iXsv'
matrem legitimam esse et hoc tam magnum ei dod
xnl yvrjaiovs SiaSoxove; oi yag av TS avibv
nasse opus libidinis, proprios autetn tilios ex suo
pX&f
ir\v fiiv xtbv naiSatv ftrjxega yrrjnatos semine adhuc relinquere servituros.
ainv etvat xal xrtXixovxov avxfj xaQ{aaa&ni
Ttnggy
TjSovfji, xoiis iavxov Si nalbat xovs ix rtvv avxov 35
tpiivtas aneofjaxwv' lixi xnxaXt/mavetv dovXevorxae.
1 Tnvxa ofioicoi ftiv vni(> xiov iXevdsocoxtov bfioicas 1 Hacc similiter quidem pro manumissoribus simiSs i>7ti(> xwv hntXtvSigtov ivopo&exrjaafisv. ti yaQ Hter autem pro manumissia sanximus. Nam si ea
urj xa Kfingoa&ev dortuira xoit dXevfregatxale <pv- quae in praeccdentibus dicta sunt manumissoribus
Xn^ofisv, oxvrjQoxigovs toios xoie av&gconovs negl xip> 40 non servamus, segniorcs forsan homines circa libersit, nuplialia componat inslrumenta: hanc enim solam observationem post Uberlatem reqtnrimxis. Atque
filii tam ante guam post dotalia instrumenta nati liberi et ingenui sint, et legitimi utique heredes yutri
suo, petilione anreorwn anulorum et iuris restitutionis natalium liberati, nulia omnino a rcliqws ingenuorum coniugiis difjerentia admissa. Libertas enim matris et insupcr nuptiale insli~umeiilum subolem
el libcram et ingenuam et successuram patri demonslrabunt.
IV. Atque ita tota menle versamur in rebus et veritate, ut si cui eliam dum mulier in servitute est,
ex ea liberi nati sint, isque postea uxorem manumittere et dotalia instrumenta componere vclit, simul
cum dotalium inslrumentorum scriptione etiam liberis tam libertalis guam legitimomm ius compelat; neque requirimus specialem in liberis libertatem, ila ut vel una cum malre manumillanlur vel eliam vost
cum vel etiam ante eam forle libertatem accipiant, sed simul cum scriptione instrumcnlorum tiuplialium
stalim iis etiam libertatem largimur. Qvod enim maius libertatis liberorum signum paler daturus est
quam qitod uxorem liberam simul et legitimam ostendat pcr scriptionem dotalium instrumentorum? tfam
si milcs qui legatum siiorum scrvorum alicui reliquit ipsa datione legati etiam Ubertatem dare videtur,
quidni tnulto magis patcr, si instrumentum nuptiale scripserit, suos fiUos ex hac quidem sola re et liberos
et snos hercdes hahiturus sit? JSeque enim putaverit quispiam eurn voluisse matrem quidem liberorum Ugitimam esse ac tantum ei voluptatis incrementum esse gratificalum, liberos autem snos ex ipsius semine natos
1 relinqucre serviluros.
Haec pariler tatn pro manumissoribus quam pro libertis sanximus. Nam nisi
ea quae prius dicla sunt mamimissoribus servemus, segniores forlasse homines ad libertalem largiendnm
nes R 3 5 pristinum RVT1 J 6 nullamquc] nullam (scr.
m. 2 in spat. vac.) V || 7 ingenuarum Ra || 12 ueritate V
vu/tf.) ueritati RT\\ tuti (tuti tuti Ra) j ? r | ) efficiamur R
efiitiuntur T; leg. affioimur? || si cui] sicut V \ 13 praeceentur R || 14 mulicrem pustea R\\ 15 dotis inscripiione
[cf. p. 383, ififl dotalium scriptione Beric || 16 competit R
competebit V1 II 18 et simul] et om. R% || post cam VTl)
postea RTl vulg. [| uel ante V2 in ms. |j 19 scriptionem VR* conscriptionc vulg. Q 20 libertate Ta HberUti
R* Tb B 22 libertates R || inditium R*T) iuditium Rl V\
quod om. vutg. || 27 nuptiali Ra II 28 proprios filios V7
x
3 et qui] et om.WVT || 4 sui et R*Tvulg] g cum in ras. || et liberos] ot om. R g 33 natus V |j 3S autem
ipatio vic. 12 fere litt. V* sui F 1 sint R3 || successio- oi7i. R \ sanccimus RT || 40 fortasse R

1 ovvxaxxiaffco P\\ 2 anatxovftsv] adicimus p J| 5 yt

/<^v om. P et sr 1| 8 owoixtaltov L U 11 anoSeit-ovet
b
M L | 12 xnl xt]i aXrfieiaS om. PB 13 SovXevaaarjS P |
14 H; nvrov ML' || 1G xnl ont. P | 19 oiaxe TJ] aiaxt
ij xnl P, et c (| 21 aXX' 'dfia M) aXXk LPs B 25 xal
iXev&ionv (i?.Evd-ions La) Ls] iXtv&teav A/|| 26j/7. Cf.
Cod. , 21, 7. Diy 29,1, 40 2 || 27 jr^a^eTt-] Xr,yaxov s.v.L | &tQan6vxa>v\ ancillarum (i. e. &ef)rt7int~
rwv) f H 31 d nvxov Sfj xovxov tcai fiovov] ex hoo
Bolo c || 33 ftrjxtQav L

NON EGEANT AUREO ANULO

387

Nov. LXXVIU 4. 5

" r,inv Si rcaaa tatis largitatem efflciraua. Nobis autem omne cxtat
;x anovSrj xae iktvdeoiat xgaxslv xe xai ioxvfiv studium subsistere Jibevtates atquc valere et iu nostra
ttnl i xfj xn&' rjuai dv&ilv xe xai av^uveo&ai jio- florere et augeri republica. Eteaim huius causa deXntia. xnl yag Srj xavxtjt Svtxa xrfi int&v/uiae xni
siderii et in Libya et in Hesperia tanta Buscepimus
inl AiflvriS xai inl xrjs 'ECTiegns XTJXIXOVTOVS Tjorf
._ x._recta
_
5 bella et pro
ad deum religione et pro subfitfra noXtfiovs inig xe xrje og&t;: ngbs &t'ov S6tjs iectorum pariter libertate.
1-i
vnio xs xr.e xwv VHTJXOIOV
'----'-CAPUT V
oiSiv, aXVt xois Q
gg
Facimtia autem novum nihll,, sed egregios
ante
Qtov axo).ov&oivTcs. dkjvsg yiiQ noa iimperatores sequitnur.
i
Sicut
Si
enim
i
Antoninus
i
ji)i> rtuo>v
fji evaefieiai inotvvpos, ? ovneg xailOPius cognominatus, ex quo etiam ad nos appellatio
tit rtfins T<X T;;S ngosqyogiae rni/rrje xn&rpcei, TOT^S
haec pervenit, iu8 Romanae civitatis prius ab unofafiaixrfi noi.nsins HQOXSQOV nag* ixaaiuv twv vnt)- quoque subiectorum petitus et taliter ex eis qui voxowr nirovftivov xai ovrcos ix rcav xahnifiivatv per- cantur peregrini ad Romanam ingenuitatem deducens
egrinwv eii patfmixijv evyivemv ayov ixetvoi anaoiv
ille hoc omnibus in commune subiectis donavit, et
iv xoivi} tols inr^.oots SeScogr^xai, xal b ys QtoSo-15 Tbeodosius iunior post Constantinum maximum sacraawt 6 vios fitia Ktavaxavxlvov ibv fisyav, rbv rfjt
tissimae huius civitatis conditorem filiorum prius ius
Ugat ravTrjs noXeos oixiaxrjv, rb rd>v naiStov oi- petitum in comtnutie dedit subiectis, sic etiam nos
xawv ngotegov aixovfievov iv xoivu) 8iS(oxe TOZS v7trj- noc videlicet regenerationiB et aureorum anulorum
xuon, ovjia xal ijfieli rovxo Srj xb ifjs nnXtyysrsaias
ius uoicuique petentium datum et damui et scrupuii xai xb xcov ^ovffw*' SaxxvUtov exaaxtp xwv al- 20 lositatis praebens occasionem et manumissorum inxoivrtov StSoftevov xai ^rj/uias nage%iuevov a(fOQ(tip> digens auctoritate omuibus similiter subiectis ex hac
*ai nolvngaypoovvTjs xai xfjs naga xu>v iXevfrsgcoxtav lege damus. Re8tituimu8 enim naturae ingeuuitate
Stnfteror nv&svxiai anaatv ojuoitos xols vTiTjxoote av- dignos non per singulos de cetero, sed omnes deinto&ev SiSoftBv. anoxafrioxafiev yag xfi yiaei xovs
ceps qui libertatem a dominis meruerunt, ut et hanc
tf-i tvytveiai a^Cova ov xui?' t'ta xb J.oinov, aXXa 25 magnam quandam et geucralem largitatem aostris
zidriai l<peqi xovS ilevfregtat jraoa xobv xsxxr^svcov
Sllbiectis adiciamus.
ntov/if'vovS, iva xai xavxqr (isyakrjv xtva xal yevtxrjv
Y)j>ituinv xoTs irfiexigois vntjxoots ngos&eirjuev.
('EniXoyos.)
"Oan xoiwy vnig xrfi xav vmjxotov
( E p i l o g u s . ) Quae igitur pro subiectorun: indulyiXav&qwnias nagioxt] xo~> rjfiexegco xgaxtt xav xo)3t 30 gentia placuerunt nostrae clementiae per hanc Jegem,
Tfj jo/jw, xavxa rj arj vnegoxrj fiav&ayovoa xots f,ue- baec tua celsitudo cognoscens nostris subiectis fattonti vnr^xoon [xmu xavxrjv xijv slSaiuova n6).iv]
ciat manifesta per programmata propria et hic et
ST]}M jioir/daxa) Sia Ttgoyga/jfinxtop oUeiatv di-xav&a in proviuciis, ut discant quia nostrorum subiectorum
tt xai tv xnle inaQx^St aiexe /ta&elv oxi xtov Tjpe- pcr omnia curam babemus ea quae pro utilitate
ti(iiov vnrjxbmv irp1 iy.aaxrjt y.qSofie&a xa ngbs Xv 35 eorum Bunt sancientea. Valebit autem lex haec in
ouileinv avrwv yopo&sxovvxes. xgaxr^att $& 6 vopos
subsequentibua omnibus et eis qui post eam eraerir tols iff-i^s avzaat xal xoit pex' avxbv anojiaiscrint casibus; quod euim recessit noa perscrutamur.
vovai d'ifia<!t-' xb ynn tf>$}itoav ov nepieaya^ofia&a.
Dat. xv. k. Fcbr. CP. imp. dn. lustiniani pp. A.
Dat. kal. Sept. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
ann. XII. Apione v. c. cous.
[a. 539] anno XII. Apione viro clarissimo consule.
efficiemus: verum omne nobis studium id aoit, ut libertates et valcant et vim habeant ulgue in nostra repubtica et floreant el augeanlur. Elenim huius desiderii gralia et in Libya et in Occidenle tanta bella
tuscepimus cum j>ro recta de deo opinione tum pro subiectorum libertale.
V. Aeque vero novi quicquam fadmus, sed optimos eorum qui ante nos fuentnt imperatores sequimur. Sicut enim Antoninus qui ex pielate cognomen habuit, a quo quidem ad nos quoque isla appellalio delata cst, Jiomanae civitatis ius, quod antea unicuique subiectorum pclendum erat atque ita demum
ex peregrinorum qui vocantur statn ad Romanam ingenuitatem ducebat, omnibus in commune subieclis
donavit, et T/icodosius itmior posl Constantinum magnum, sanclae huius civitalis condilorem, ius liberorum quod anlea impelrandum erat in commune subieclis dedit, ila nos quoque illud quidem ius rcstitutionis nalaHum el aureorum anulorwn,' qnod unicuique pelenti dabalur et damnorum atquc ambagum copiam
praebebat et manumissorum auctoritau indigebat, omtiibus pariter subdilis ilico damus. ftestituimus enim
uaturae eos qui ingenuitate digni sunt non singulos in posterum, sed omncs dcinceps gui libertute a dominis dignaniur, ut et hanc magnam et generalem liberalilatem subiectis nostris impertiamus.
Lpitogus.
Quaecumque igitur pro subiectorum commodis hac quoque in lcge potentiae nostrae
placuerunt, ea lua sublimitus cognoscens subiectis nostris [in hac felici civilaie] per edicia propria et hic
el in provinciis manifesta faciat, ut intellegant nos subiectis nostris ovini temporc prospicere, quae ad
uiilitalem eonnn pertinent sancienles. Valcbit autem lex in omnibus qui futuri sunt casiUus quique post
eam enurserint; neque cnim id quod praeteriil sollicitamus.
Se

7 vnr^xuiov] subitctorum puriter c fl 10 *Avxtov\voi o

1 efficiemus R* vulg. \\ omnem V coramune R% | cxistal
Tjs tvatfieiai intoi^vfioe] itnmo M. Antoninus Camcalla R || 3 ct huius enira Vx || *causa desidcrii] causac (om, V)
desiderio libri || 4 libia IIVT [| espcria 9 acquimur
(<:/. Dip. 1,5,17) || 11 xaxrjBi L (| 13 aixovfisrov] petituB e ||
3
pere^rinwii ML \\ 14 tiyov Haloander] ayo)f libri || Ixil- cr. /i* in rm. a2 versvum || 5 ad] a lif), corr. Jt || pro]
voi\ illi: hoc g || 15 Otodixnoi] Cod. 8. 5S(50), t || 21 ayoQ- de1 T\ om. /?( ) || 12 pptitus] petitum vuly. || 13 peregri
pust inspcctum IV || 19 uni-.
firjV) afngfiT]v xni naoexo {nngtx,6 ittl.L*) L \\ 23 av&tv- V j| 16 prius ius petitum)
a
X X
xtini L ;j aixo&ev] ex hac lcgc s" \\ 24 nTioxa&iOxiofitv L || quc II ||2 20 prai-bens 7'2 vulg.\ praubentem R T1 V prae^ indigcns T vu)f.} indigentem ItVT J 21 ex]
30 xtivxfpde xio ro/iut ML] per hanc legem e || 31 xrzvTct] hentesR
X
1
o^Xovtni nnilit Xnchnrine sine causa J
| 32 post vrxrjxooii et RT del. T" || 22 ingenuUatem K|| 24 ct hanc] et hano
nostram V, et om. UT || 32 per programmata] proptcr
terba rfQoafreirjiev' oaa xoiwv t(j> rjftextoM xudxti
x
(v. 2S - 30) err. rep. Mx || xaxh noXiv omisxa in s sechui|| gramata R |j 34 pro om. V || 35 sunt1 om. V || lex haeo
39.tui.scr. om. Jul. || xv. k.frVbr.M] xnXavScov 'Pefioova- VT\ haeo lex Rvulg. |J 36 qui] q u a e ^ || post eum] postca
C'iny Aih. /iTjvi tptfloovngiq) Thcod. kal. Sept. s ]| CP e\ V*T || 39 subscriptionem praestant VBnmh. 1 AmhraCR. CP M \ imp. dn. lustiniani pp. a. ann. XII. Ms) /3rt- censis || sept. Bamb. I Am!>r. suptemb. F | | cap. Ffl inipr.
don. Iust. V imp. dnn. Iustin. Bamb. J imp. d5nua Iust.
adtint 'Jovaxivtnvov xb tf)' Jth. finaiXtias ixtt ifi'
Tlieod. l 40 Apionc (si'c) uc. conss. Mie*, vnaxtlq xov Ambr. | 40 consulc ante Apiono coll. Bamb. 1 \\ uiro olay
risimo V uo. I. clurissimo Ambr.
' A i T h d
i
i
A i s A t h .

383

Nov. LXXIX pr. 1

(79

A P U D QUOS OPORTEAT

LXXIX. AutkLXXX. Coll.Vltit.7

R APUD QUOS OPORTEAT

nAPA TI2I XPH AIKAZE50AI
M0NAX0Y2 KAI A2KHTP1A2. CAUSAM DICERE MONACHOS ET
ASCETRIAS R .
Idem Aug. Menae beatissimo arobiepiscopo et
generali patriarcbae.
^ P r a e f a t i o . ) Reoi cognoscentes non rectam fieri
f . y
JJ^nyjua [xa&ovreS inl ravzrjS
in bac regia civitate communi lege aestimaviams boc
ftnaiXiSoe hoktois oix oftfrbv ytveofrat (prjfrrjfiev xo
vouq> rovxo &eociTievOat, dgxofievoi fiiv anb ravxtjs mederi, incohantes quidem ab hac felicissima civievSaiftovos^noXeios, fit anaaav Si aiixbv xi)v 10tate, in omnia vero eam quae eubiecta sunt distendxxtivovxes. xtvie yaQ xip> xfji 6Q&OS6OV
dentes. Quidam enim volentes corrumpere ortboaepvbxtixa ^ovXuusvot Statp&ei^Etv, et xira
doxae fidei houestatem, si quidam litem habuerint
Sixrjv SXOIBV Sfj&ev 7} Ttpos (tovaxovs jq JIQHS doxrj- quasi cum monacliis aut ascetriis, civiles iudices
xqiae, ltQosiaoi xoie noXmxol* noxovatv, oi Si ixnifiinterpelJant, at illi mittunt executores praesumeiites
novai nQnv.xoQai d^iowxas fvSov xe ytvio&ai. xwv 15 accedere intra Ioca sancta et monacbo3 trahere atisqujv xbnav xal fiovaxoiis i^dXxeiv xnl fiovaaxgiais
que monastrias vel ascetrias inquietare, forsan eas
ijxot daxrjxoiais ivoxktlv laats xai d&sdxon ovoats'
quae non videntur: et binc iniuriam et coufusionem
xdvxev&sv vfigiv xe xai aiiyxuoiv oi (uxqav xoli
non paivam adorabilibus fieri locia.
yivea&ai xonou.
'O avrbs flaotfevs Mrjva r dynordrtp
xai oixovfjsvixco
d

CAPDT L
Jid xovxo xoivvv &eOTtlZ,ofi*v, tt n s oiavovv Zy.oi 20 Propterea igitur sancimus, si quis quamcumque
Sixrjv noos xivas tdiv eidnfteoxdxcov daxrjxdiv rj XOJV babuerit causam cum aliquibus veuerabilibus sanctiieocofiivatv naftfrivoiv r\ ywatxcHv iv //ovaaxrjQiois monialibus aut sacratis virginibus aut mulicrlbus
oioji oiadif, xio &eoa>t/uaxdxq> nokscos ixdoxrjs iniomnino ia monasteriis consistentibus, deo amabilem
oxojtcp noosiivni, xov Si ntfineiv xa\ fiexd ndarji
civitatis iilius episcopum interpellet, ille vero mittat et
oxrjros xe xal tvax^foavvtj: xh Tiegi xrjs x<av 25 cum omni honestate quae sunt de personarum praennQovaine Siaxdxxetv, ei'r Siot dta. xcav
Bcntia dispouat, sive oportet per abbatcs sive per
f
e'Cxa Std xibv djioxptaia^ieov sixt 8t' iviresponsales sive per alios quoslibet hoc fieri; ipse
Qv xivoiv naQayivea&ai.' avxbv Si ftexn xr,s Uoavero cum omni veneratioue sacerdotali causam exaXIXTJS as,uv6zr]xos x'o n(>hypa i^Ezd^aiv xal xplveiv,
minet et iudicet, et civilea uon sint penitus eis iudixal nokixixovs fii] ilvai navxti.uj* avxois Stxaozas 30 ccs ueque confundant eorum bonestatem, cuin idonci
ftrjSi xaxaiaxireiv xrjv avxtitv oepvoxrixa, ixavwv
6iut deo amabiles singularum civitatum episcopi et
bviwv xu>y i^toipiksaxaTOJv ixdairfi nvXscoS imaxoTKOV
Nov. LXXIX(AuthenU LXXX = Coll. Vltit.l: gloxs.) Graeceextat in M(om. Lpraeter rubricam cf. ad390,16).
EpiU Theod. 79, Athan. 1, 15 (inde Coll. consU eccl. 111 1, 15), Nomoc. XIV tit. 9, 1 p. 536 Pitra. lutian.
consL LXXIII.

LXXIX.

APUD QUOS CAUSAM DICERE OPORTEAT M0NACH0S

ET SANCTIMONIALES.
Idem Augustus Menae sanclissimo archiepiscopo et patriarchac universcdi.
Praefatio.
Rem non iuslam comperti in hac regia urbc committi exislimavimus communi legt
eam sanandam esse, ut initium quidem caneremus ab hac fclici urbe, ad otnne autcm imperium nostnim
eam extenderemus.
NonnuUi emm orthodoxae fidei pravitatem minuere volentes, si quam forte litem sive
cum monachis sive cum sanctimonialibus habent, civiles iudices adeunt, hi autem execulores mitlunt, qui
sacra toca intrare et monachos extrahere et sanctimonialibus sive ascetriis molesliam exhibere audent,
quas forte ne videre quidem liceat: atque inde non exigua iniuria et perturbatio adorandis locis infertur.
I. Proplerea xgilur sancimus, si quis qualemcumque litem habeat cum quibusdam ex religiosissimis
monachis vcl ex consecralis virginibus muliertbusve quae omnino in monasteriis sutit, ut dco carissimum
civitalis cuius est episcopum aaeat, is autem mittat el cum omni gravitate alque honestale quae ad pertonarum praesentiam pertinent statuat, sive praesules sive apocnsiarios sive quos alios illorum nQtnine
comvarcre oportet; ipse vero cum sacerdotali pravitate causam cxaminct el diiudicet, neye sinl omnino
civiUs iis iudices neu gravitatem eoi~um ignommia afficiant, cum deo carissimi cuiusque civilatis episcopi
1 rtthr. TIIQI fiovnxcov SixaZ,o/xivo>v Theod. H 2 XV
U 6 gcnerali om. R [] 9 ab bac T*vulj.] a RV
ML\ SilAth. U 3 xnl ML) V Ath. | 10 aixbv M1] avxb hao Tl J felicissiina bao ciuitate R1 felicissitna ciuitaU
a
Ai \cf. 389, 24) (l 12 xtva] quidara (1. . xtves) z | 17 xal
hao V | 10 omnia uero i2J] omni uero RlV*Tl omai
om. C |1 18 xdvxBv&av) aioxa ivxev&av ninlit Zachariae jj nero loco V* omnia uero loca T*vulg. \ eara RTX) e
21 aoxrjxtoy AINomoc. XI Vtit.] daxrjxftdtv ex c Zachariat VT* I 11 corrurapere] eorum rumpere RT* J bortodoxe
non rectt {cf. 390,2) | 23 cxaarijc] illius 7 \\ 25 xt xal
V\ 12 si quidem Vvulg. (si quandam Derk) \ 13 ui 29 aejuvoxtjxos bis scr. M |J tt xai BvaxVftOOvtnrje steriii R VT* aaistis Tl || 16 monastrias T*] moDMtuu
om. s Q 28 'naQnylvsc&ni] hoo fieri e | fiexa TTJS) cum V1 mona8teria RV* T% J ascistcriaa V nsistrias RT^ inomni (1. e. fiexd. ndoTjs) c optime
qnietate V1 inequitare R inquieta g T' 3 ^ iubcntar
R V* g 18 loois fieri /ZJ 24 illius Wvulg.]
om. RTl\
terpellet in ras. V || 25 cum] eum V | 27 r1 I^ LXXI (tic) V | 2 oportet VT Q 4 assistrias R intcrpellct]
alcs Rx 1) 29 eu penitus R \\ 31 suut V
asiBtrias Tl asistcrias T* ascitriarioi V g 5 menne V

CAUSAM DICERE MONACHOS

389

Nov. LXXIX 13

*ai ra Ttr.ol TTJS SUrji xal xa 7iegl xfji aotpnXsins xdiv

quae de lite sunt et de cautela iudiciorunt disponere
Sixwf Staxv7tovv xni xftivstv avxas aeuvais xs xal et iudicare honeste atque sacerdotaliter et secundum
'
tdis xnxa xovs voftovs xovs rjfiexsQovt xai rovs leges nostras et sacratissima8 regulas. Sic enim et
xavovns. ovxta yng xai ot xiva Xoyov fyetv qui aliquam rationem habere putant merebuntur iuo xtv^ovrai xwv dixairav, xai r\ aeftvoxrjs xd>v 5 stitiam, et bonestas sacratorum ioviolata integraqua
UQutv afrtxxi/S re xal axdqatos <pvXajr&^aexeu.
StTvabitur.

CAPUT n.
6 vouoi oza>, xnl i%ir(o rrjv <pvXaCommunis igitur sit lex habeatque castodiam et
XTJV nnoa X8 itav ivSol-oxaxwv inao^av xaiv iv and- a gloriosissimis praefectia qui per cunctas existunt
ooie ovriov rale Stotxriatai (rrfi T ^lXXvgidos cpafiiv diocesis (et Illyrici dicimus et Libyae Italiaeque et
xn Arfvrit 'Iraliae xs xni TTJS Svattos olije) xmv 10 Occidentis totius) et a gloriosissimi3 praefectis utriusie irHo^narcav inaQxcov TTJS ixmiQne 'Piafiijs rov xe que Romae et magnificentissimo praetore populorum
fityalonqenearnxov nQairaooe idiv Stjfuov xai rdiv
et iudicibus gentium eorumqiie otticiis, et nulla eius
apxomav xiov i&vaiv xal ia>v avraiv xaea>v, oisrs fiat omnino corruptio, sed integra ad honorem reve(irt!)ifiiav ainov yevia&cu izavrsXms jtnQatp&oQav, rentissimorum monachorum custodiatur. Haec autem
a).)Ji axioaiov airbv jxgoe rt/irji' ICJV evXn^earaxcov 15 etiain tua beatitudo cogaoscens et ipsa custodiat in
povaxwv <pv)Mixea9-ai. xavxa Si xi 17 <sr\ (taxaowbac felicissima civitate et eius continiis ^et litteris)
tt;s /lavfrdvovaa aixrj xs napacpvXninra/ ini ravxtje
utatur ad deo amabiles civitatum metropolitas, quoif;s evSai/iovos noXeats xni xu>v axnrjs neototxiSwv
rum ipse suBcepisti ordinationein, praeponens proyonnfinal xs xor^ijaa&at ixoot xove d"eoa>tXeZs xdty 716- priis litteris hanc Dostram sacram Iegom; veruna illi
Xtutv fiTjXQono/.ixas utv nvxos avaSsSs^a* xr\v %e 100- 20 sub se constitutis episropis hacc uuntient, ut ex
roviavy npoxaxxovaa xa>v olxeiiov yQafifiaxtov XOVSB paucis litteris una cotitinuatio legis ad omnem peri\uwv xhv d"iov vofiov oi <Si xoli vn' avxovs imveniat dicionem. Sed etiam accelerari lites sanciaxonon xavxa fxrjyxiaovaiv, aisxs t hXCyov rovxov rov mus monachis illatas, ut non ineus eorum occupetur
ye<ifiuaxos fiiav awt'xstnv xov vonov i<p' aTtaaav
circa litis sollicitudinem, scd velociter liberati sacris
nooti&tl.v xrtv vnrtxoov. yA\Xa xal intxaxvvco&ai xas 25 operibus obsecuudeat.
3ixai &BG7tibfltiev xaS fiovaxols irtayojievas, aisxs firj
fi^v Stavotav avxwv anaaxoXelafrai 7ISQI TC xfjs Sixrjt
ynovxiSitf, aXXn 3~dxxov anaXXayivxas xdiv &eioxi(>a>V
oyutv avitXEofrat,

CAPUT m.
'hra> xolrw o jtaga ravxa xi nqnxxa)x; ii pkv 30 Sciat igitur qui praoter haec aliquid egcrit, si quiUQXW "? o xoiavxTjv iveyxelv yfttpov &agQrjoas, tits dem iudex sit qui talem proferre sententiam praer^ xt dox^s aneXa&ijoexai ola eie xi &elov 2;v3(>i- sumpserit, quia ab adrainistratione repellitur tamaai, notrjj xe decom Jibrarum auri 5/ui xfj avxov
quatn divinitati contumcliam faciens et poena decem
talu t,rlfiiu>d'r,'Texni xto itQtoxaxio i\(id>v Zo^aofiivr^
librarum auri una cum otticio suo multabitur sacrara/iteia>. oi Se ye nonxtonet oi ToXftTjixavxes ngoi- 35 tissimo nostro danda aerario; executores autem
0^^' oXms vnoftvrjatv vn' alxwv rtt/v &to(piXs- praesumfntes oflFerre omnino admouitioncm ab ipais
oidnov iTiiaxonaiv xaXvia&ataav xnl xa&tiQyia&todco aniabilibus episcopis prohibeantur et retrudantur
onv h xoli xnXovftdvots SexanxnTs, Ttoivhs xin jroos- in locis quae decanica nuncupantur, poenaa comper/xovaus vq-i^ovres xai Ixflifiaopov outitvi xb Xombv
tentcs passuri, exactionem uuljaui ue cetero agerc
itQosuyayEtv ovy%a)(>ov/isvot.
40 permittendi.
suf/iciant ad ea quae litcs liliumqve cmithnem spectant definienda easdemqne graviter et succrdolalitei
secundnm lcges nostras et divinos canones diiudicaiulas. lia enim et qui iusta raliune sese uti existimant
ius suum conseqvcntur, et sacrorwn gravitas inteyra atque incolumis servabitur.
II. Cnmmunis if/itur lcx sit, atque cttstodiatur et a gloriosissimis praefecth qui in omnibus sunt
dioecesibns (Ulyrici dicimus ct Libyae et Italiae et totius Occidenlis) et a gloriosissimis praefeclis utriusquc Romae et a magnificentissimo praetore plebis et praesidibus provinciarum eorumque officiis: ne ullam
omnino corruptionem paliatur, sed ut inlegra ad dignilatcm religiosissimorum monachorum servctur.
Haec aulem tua qnoque bcalitudo cognoscens et ipsa tn hac felici urbe eiusque confiniis custodiat et litlcris utatur ad ileo caros civitalum mctropolitiis, quorum ordinalioncm ipse susccpisti, praemissa lilteris
propriis hac sacra lege nostra: illi aulem hucc episcopis sub se conslitnlis nnnliabunt, ut ex brevi hac
scriptionc vnys legis tenor per omncs propagelur regioncs nostrae dicioni subiectas. Quin etiam acccierari sancimus lites quae monachis intendunlur, ne anvnus eorum lilis curis occupetur, sed ut iis quantncius Uberati operibus divinis vacent.
III. Sciat igitur qui quid adversus haec egerit, si quidcm magistralus sit qui eiusmodi sententiam
ferre unsus sit, fore ut et magistrulu exuatur, qulppe qui deum iniurta affecerit, et poena dccem librarum
auri unn cum of/icio suo muiletur sacro nostro aerario praestanda.
Lxccutores vero qui omnino commonilxonem ufferre ausi sint, ab ipsis dco carissimis episcopls prohibcantur et rccludantur in decanicis
quae vocanlur poenas dignas subiiuri, neve iis excculionem cuiquam inferre in postcnim concedalur.
2 avrns om. f J 10 sg. xov rs ivdo^oxnxov vniigxov illiriaci V iliriaci R 1 libie RVT| 12 ct nulla] nt nulla
Oambrxiggen
fleis VT \ 15 tua ctiam R J beatitudine V1 j)
TJj 7toe(7pvTt'(>aS ncoftrjf A/n!| 11 *v7tdoxi0V cum .1/* vnlg.
J
18 avxtjt Scrimger] rtvxr} M |) 23 xovxov om. f f| 33 Ttoivr] 16 confiuiis vu/g.] continia x libri \ et littcris addidi (tim.
M l| 34 So^TjffOftdfr; Scrimf/er ejc e] dr^aofiit^i M \ 35 oiBr-ck) H 17 ad] a T, om. R || 18 suscepisti (susccpistis V*)
pracponenB VT] proponens Rvulg. Q 19 hano]
Si Zar.hurinr (cf. )] el Si M II 39 xal om. S Q olSevl M ipse V"||
ao F 1 || 22 etiam] etiam oi Va U 23 illabatas rillibataa R
(c/. Tkeod.)] nullam (i. e. ovSiva) g
inlibatas Tl [| 30 Sciant Vvulg. | egerint V1 vulg. |',
32 quiarainistratione Iil quia a minigtratione R* \ re1
pelletur
vulg. || 35 dando V* daraus Tl | errario RT* ||
2 honeatate R H sacerdoliter /Z | 4 rationem Vvulg.]
x
7
38
quae
om. V* || dccanca Rl decaneca R*T* decanratiocinationem /27'||putant T \ putantur R VT vu/gA
1
1
x
tica
V
caneca
(canica pr.) T l
5 integrataquc K integra R Jj 8 a om. R J| 9 illirici T

390

Nov. LXXX pr.

DE QUAESTORE

.) Tovxov xoaxovvxos rov voftov, etxis

( E p i l o g n s . ) Hac valente lege, si quia cum alin^6s xtva TcJv BvXa@e<sxdxatv fiova%iov rt izngQ-tvwv
quo reverentissimorum monachorum aut virginum
7 yvraixiov oXat isgufiivtov xnl iv cvaytat fioiaaut mulierum omnino sacratarum et ia veuerabilibus
ot nf l
axTjgloit oixovvxcav 'x - Q Y*Q ^V xXijgtxoiv xni monasteriis habitantium habuerit causam. De clexijs xd&tot xifi ivayayrfi T^S avra>v r,Sr] vnfiovi iygd- 5 ricis etenim et ordine conventionis eorum iam jeges
yiiaftev, ovs xgaxelv xai xvqiovs elvai xaxa ndvxa fiov coascripsimus, quas valere et firmas esae omni volofttfra xQonov.
lumus modo.
Scripta excmplarn Iohanni viro gloriosissimo praefecto sacro Orientis praetorio secundo, ex consule
10 ordinario et patricio. Scripta exemplaria Basilidi
gloriosissimo nmgistro sacroruin ofticiorum. Scripta
exemplaria Longino gloriosisaimo praefecto urbis.
Dat. vi. id. Mart. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat. v. id. Mart. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
ann. XII. Apioue v. c. cons.
[a. 539] anno XII. Apioue v. c. consule.

15

LXXX. Auth.LXXXI. Coll.VItitS

R DE QUAESTORE R

ITEPI TOY QTJAESIT0RO2.

O nvxbs flaaiXsvS 'Iu>drvT) xio ivSo^oxiixfp dndgxtu xav Idem Aug. Iohanni pp. sccuudo ex cousule et patrido.
ir.gutv nomxwoliav xb /9', unb vndxwv
xal

(Tlflooifiiov.)
'Ati
[ttxa xr,e ix &eov ^or{&eias2Q ^ P r a e f a t i o . ) Scmpcr cum dei auxilio omnem
nnanv noiov/if.fra .nguvotav xov xv V7irtxoov xo naga
facimus providentiam, ut subiecti ab eius clementia
xr,s avrov <piXat>d-Qoynias naQaSo&ev r\ulv n^Xnfiss
tradili nobis illaesi serventur. Itaque et leges poniijpvXaxxsa&ai. xotyagovv xnl vofiovs xi&sfiEv ndarjs
mus oinni in eis curantes iustitia, et quod paulatim
iv, avxtns inifieXonsvoi, Sixatoavv7]e, xai xb xara / - labitur reparare festinarnus, insuper etiam adminixoov oXia&aivov nvaxxtia&m amvSouev, xni ngos ye 25 strationes invenimus, quae castigantes quod inornaxai apx"S inivoovfitv, ai7io ao)fQovit,ovam x'o axo- tum est mediocriora faciunt delicta. Quale videlicet
auovv pexmioTena izoiovai xn nXr^iutXrifiaxa. onolov
aliquid praetorea populi in hac fecimus magna urbe,
Hri xi xo xov jtgatxcogos TOV Srjuov xard xavxrjv TCB' utilissimum ex ipso rerum cxperiraento omnibus regiam
Tioirptnuep XTJV ftsydlrjv TTOXIV, XvotxeXtaxaxov d<- avhanc civitatem nostram habitantibus approbatum.
xtjt xiji xwv jtQo.yfxd.xoiv TictQns annoi xols XTJV /?a- 30
aikiSa xavxrjv ij/iaiv TioXtv oixovatv anoSsix&ev.
Nov.LXXX
[Authent. LXXXI = Coll. VI lti.$: glosx.) Graece txtat in ML, cnp. 1 I 10 in D 6, 6,5-14
(D' p. 108 Zach), eadem passim immututa et decurtata habet Epan. 5, 1 10. Epit. Theod. 80, Atkan. 4, 14.
lulian. const. LXXIV.
Epilogus.
Ceterum haec lex valeat, si quis cum aliquo religiosissimorum monachorum sive virffinum vel omnino mulierum consecraiarutn et in venerabilibus monasteriis habitanlium lilem habeal. De
clcricis enim deqxie eo quo conveniendi sint ordine iam lcges conscripsimus, quas valere alque ratas este
omnibus tnodis volumus.

LXXX.

DE QUAESITORE.
Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto sacro praetorio iterum, ex consule (ordinario) et patrieio.
Praefatio.
Semper cum dei auxilio omnem curam adhibemus, ut subiecti ab eius benignitate
nobis traditi illaesi conserventur. Itaque et leges ponimus in quibus iustitiae omnibus modis prospicimus,
et id quod paulatim labitur ut instauremus operatn damus, et praeterea magistratus quoque cxcogilamns
qui quae importune fiant castigando delicta pauciora rcddant. Cuius generis praelorem plebis in Imc
magna urbe instituimus, rem ulilissimam ex ipsa rerum experientia omnibus qui hanc regiam urbem
5 vofiove] Cod. 1, 4, 29 (c/. Nov. LXXXIII Pr.) ||
13 subscr. om. Iul. |) dat. VI. id. mart. M\ dat. v. id.
mart. ff tyocupi] naqx. (v. I. tiSoie fiatait) Ath. if.<pa)vrj&t] ur,vi fiaftxica Theod. |j CP. conss. 3/(f)] fSatHXtini Iovaxivtavov xb t/3' vnax. \dniiovos Ath. vnaxeiq Idniovot Theod. Q 16 rubr. flegi xov quaesitoros
T/teod.) lleoi xov xomiaxwgoi (xovaiaxcogos v. l. Ath.)y
index L, Atii. Epan. {IJegl xvioxopos L1; vid. nd v. 19),
De quaestore s Be olticio quaesituris Jul.; Jltgl xdtioi
[xdecu{ om. index M) xoiaioxcogot xai xciv porj&cHv
avxov xnl xtov avxtyqatfimv M perperam suhntituta
rubrica tituli B 6, 6. Oin. rubr. Ll nbi inscriplio (1719)
iungitur rubricae praeredenti* novellae numero od'' traxo
et n adscripto (vid. infra ad v. 19) || 17 inscr. 'O avxbs
fHaoiXtve KioiaxavxtvovnoXtxaie Ath. (( fiaotXtvs] avxoXQaxuQ iovaxivi.nvbs: add. L J vnaQX& L \,\% onStvaQiaiv addidi, ogSivnglcp Zachnriae || 19 post inscr. L2
inserit IJtpl xvioiooos. 'O rtlrb: finOtXsve Itoawtj pp.
anb indxoiv \\ 20 tx &eov LAl/i.] ix xov &eov Theod.
xov &eov M(et) E 21 xov xv\ xovro jl/fl 24
X

vot Af\ intfteXoifiBvoi L | 28 dq T* Me] Sij L | npai'

xaqos M TiQaixOQOS L | nsTXOirptafiev] Nov. XIII
1 IIoo RT li lege om. RT g 3 sacrarum R J uenerabiliura RV*Tl
5 et om.R^ iara om. V g 6 et firma)
contirmaa V1 firmaa V1 | omni volumus niodo) omnioo
uolumus R | 8 gloriosissimo V\ clarissimo R T vulq. \
9 *8acrorum /tfiri R exconsule VT1] exconsuli Rf% ||
10 Scripta 11 officiorum om. R % 12 pratfeoto urbis pott
officiorum (v. 11) coll. VT, om. R \ 13 subscr. praestant
Bamb. I tt Ambrnctnsix Q V. kal. id. Bamb.Ipr. \ CP. om.
Ambr. Q dnn. Bamb. I dopnus Ambr. Q Iust. Bamb. I
Ambr. Q 14 apinione Ambr. appinione Bamb.l \ 16 De
questore rubrica V3, om. V1 J| 20 omne R |) 22 ponimui]
lucimus R || 23 omni inj omnino T* omneni vulg. | ciux
RV \ iustitiam vulg. | 25 inornatum Osenbruggtn] inhonoratum (inhoatum V1 honoratum /?') libri \ 26 raediocriora VT*] mediocria RT*vulg. || 27 aliquid om. Rl |
in bano fecimus magnam urbem VT* in hao (ac ii1)
felicissima ciuitate R H 28 *utilissimo libri

DE QUAESTORB

391

ix xoiwv Trtvxjje TJJS neigae xai Sxegov T d"eganeias

Stofuvov nooiurixavijaaad-ai xs xai it-evgelv v6fiu> xs
uai ngxfi Sixaiov rjyijadfts&a. s'vgoftev yag oxi xaxa
fitxoov ai fiiv 4nagx^nl xvHv invxwv oixrjxogcov yv
ftvoivxat, rj /leydXr] d'i nvxrj noXn r\fia>v SievoxXslrat
nXrftovaa Strupogatv arfrgoinan', xni /taXtara yeiogyuv, xdi xt oixeias jioXetS xai xlqv yetagyiav anoXifinavbvxwv.

Nov. LXXX 1. 2

Ex hoc igitur experimento et aliud quiddam tnedea

egeus moliri et adinvenire legi et cingulo iustutu
aestimavimus. invenimus enim, quia paulatirn provinciae quidem suis habitatoribus spoliantur, magaa
5 vero haec civitas nostra populosa est turbis diversorum hominum, et maxime agricol&rum, suas civitates et culturam relinqueutium.

CAl'UT I.
TaiTo ij,i/s s rbv jxngorxn tojuov iSeiv nngHaec ad praesentcm legem nos rcspicere procuraiaxevuaa xai tii rrtv dgxriv XTJV rvv nag^ rjjndiv o^e- 10 verunt et ad ciugulum quod nunc a nobis paene
S6v Ti xaivovgyovfisvrjv, rjneg ov* oxvovfisv ix xov novatum est, cui non piget nos de publico et anao-

rd xov quaesitoros imxi9tfitv 15 men: sic enim et initium eum invenieutes (dicimus
ovopa' ovxioi yitg Srt xni oi xijv agxf;v nixijv 4evg6v- autem priscis tpmporibus) inquisitores vocabaut ad
xes (fn/iev Si xnl iv xois avt>)xaxo> XQOVOH) igewahoc venientcs otticium.
Sai ixnkovv xovi sls Tavrrjv dtptxvovfiEvovs xr\v xd^iv.
1 BovXout&u Si xbv xr\v dgxhv Hxwia xavxrjv ap1 Volumus autem cingulum habentein boc respioqmvxn ngoi &tbv xal rb riftixsQov Sios xai xbv vo/iov 20 cicntem ad deum nostrumque timorem et legem redyn^relv rovi inl xijt fieydXrjs xaixrje dntSquovvxas
quirere (advenientes) ad magnam banc civitatem, ex
nSUufs, i | oiae$Tj7ioj8 x&eaS e^tv> ttrsJtfSgns tixt
quacumque provincia sint, viros sive mulieres aut
yvvnlxns, tixB xXrjgixovs ehs fiovnxvi r} daxrjrgias,
clericos aeu monachos vel monacbas sive externathe twv il-u) noXeaiv awrjyogovs fj xai dXXrti oimuvv
rum civitatum advocatos aut alterius cuiuscumque
ru^jje T xi as, xal negtegyd&o&at xivts xs ehv 25 fortunae vel dignitatis existant, et perscrutari qui
xni no&ev yxotsv xai inl noiq ngotpdaei. xal ei fiiv
sint aut unde venerint et in qua occasione. E t si
ytwoyoi, axontlv xovs olt xciiv TiftBxigtov agxovxcov ai quidem agricolae sunt, intendere quibus nostrorum
*nx aixovs ngosrjxovaiv vnod-ioeis, xai xovxois imiudicum borum competunt lites, et his imminere,
xeiffrai, ovrx6fia>s xe avxovi dnaX)xxeiv xu>v Svsxovelociterque eos eripere difficultatibua propter quas
%
Xav 8t aniQ \dv\ ivxav&ol nagttysyovaat, xai 'oxt, 30 hic venerunt, et festiuanter undo veneruut eos rei(i)iioxa xuinovs utfev ijxovaiy ixnenneiv idjv ngos- mittere competentia fruentes.
ifjioXaioavxai.
CAPUT JI.
Ei 8i Tives sUv ysiogyol xsXovrxei vnb Seanoxsiat
Si vero aliqui sint agricolae COQStituti sub dominis
xai Si6p.Evoi xovxiov eis xavirjv nngayeyovaai xrp> et egentes eia ad hanc venerunt regiam civitatem,
fiaatliSa noXiv, nrtgaoxsva&iv xoie xexxrtfie'vovs &dx- 35 praeparare possessores citius eas discernere pro
xov avxolt Stnxgiveiv xn dp' oh dtpixovxo itgdyfiaxa,
quibus venerunt causas, et remittere znerentes mox
xnl ixnifinetv avxixa xvxofxm xutv 8ixaia>v. si Si quae iusta sunt. Si vero forean ad resultationem
1
ws tixbi eis iruvxiioaiv iwi xtxxrifiivtav jictQsyivono
possessorum venerunt et adversua eos dicant causas,
nostram incolunt probatam.
Ex eadem igitur experientia etiam aliud quid quod medela egeat moliri et
cxcogitare et Uge et magislralu dignum placuit. Invenimus enim cum provincias fere habitatoribus suis
denuaari, tutn magnam hanc urbem nostram moleslia affici replelam diversis hominibus, et maxime colonis, qui proprias civilates et agriculturam derelinquanl.
I. Haec nos commoverunt ut ad pracsenlem legem spectaremus alquc ad magislratum nunc a
nobis fere novandum; cui ouidem non pigcl ex publico et annonam dare eamque suf/icientem et offtcium
insupcr iiistituere et periculum quod ex neglcgentia redundet ei intentare. Jpsi igilur magislratux eique
qui eum suscipit quaesitoris nomen imponimus: ita enim etiam qui ab initio eundem excoyitaverunt
1 {priscis diamus umporibus) quaesitores vocabant eos qui ad hoc officium pervenirent.
Volutnus aulem
ut qui hunc magistralum gerit ad deum et timorem noslrum et lcgem respiciens in eos inquiral qui in
hac magna civitate versanlur, ex quacumque sint provincia, sive viros sive mulieres, sive clericos sive
monachos vel sanctimoniales, sive extcrarum ciyitatum advocalos sive etiam alius cuiuslibet condicionis aut
dignitatis homines, ei sollicile scrutetur, qui sint et unde venerint et quali de causa. El si quidem coloni
sinl, consideret ad quosnam cx iudicibns nostris litcs eorum pertincant iisque immimat, et cilo illos difficultaiibus propler quas huc vencrunt Uberet, et quam celerrime cos unde venerunt remittat ea quae
l>ar esi adeptos.
II. Quodsi qui coloni ad dominos pcrlineant atque iis supplicaturi ad hanc regiam urbem advenerint, efficiat ut domini citius negolia propler quac aavenerunt dtrimant, eosque ubi tus suum obtinuerinl
stalim dimittat. Sin vero advenerint /orte liligaturi cutn dominis et adversus eos causas agant, si qui~
b *8it%'OxXsixat nX^&ove iJL populosn est tnrbis ?; 1 qnidatn Rl g mcdella F 1 g 2 egenus Rf Tl \ 7 culiuroxXtlxm TiXrj9cai. Zachnrine g 15 * quaetwroa M turas R | 9 hoo R Q curauerunt R j) l t cui otn. V1 ||
J 12 *baa sufficientis] adaufficientis (adaufxoiioiOQOf L U 17 xai om. e | aret>rTOs L || 19 Dov- annosas 72
fitienti Tl) R VT fl ct officiuro] et dtl T1 J 13 ex
Xofitfra TavxT)v\ Qtani^ofitP xbv rijv dgxhv T0*'
1
V1 cinttontiaCxtogoi (v. L xoiaiaxcogos) f[xoi igewjjxov i'xovxn Tvulg.] aom. / ? F | | Cingulo RV*T ] Singulo
l
tavxijv inc. B || rov] xai L' 22 tlev eixe] cixa om. s 0 gulura V T* |( 14 ettnim et] enim et T etenim T* g
15 initio (vel in initio) vulg. |} 16 uocabat V U 19 ba23 tht fiovaxovs M] r, fiovnxovt LB Epnn. || 24 r, xai]
1
<(T< xai 2?1, xal om. g || 26 xai nbl&sv\ aut unile s | bcntem VT ] habcnte RT*vulg. J *rcspioientet libril
tl\ oi M || 30 av MLB, om. Epan. s || ytybvnot B' || 21 advenientes a<fdt'Ji<Tenientepoxf omtatem add.vulg.)\
eiro viros Beck || 24 cuiusque V I 25 eiisti33 Stanoxeint MB*) Stonoxtiav LB' Stanoxai Epan. (f) 22 viros]
l
yuorf probnt Zachariae || 36 avxovt L* eas (i. e. avxa) C || mant T \\ 26 ueneritl R \ 27 sunt IT] sint Rvulg. f
29 uelooiter qaae VT fl 3t frupcntca R* (| 35 dcicernere
nyUovxo M Epan. s] apixoivxo LB fl 37 avxtxa StVa \ 36 inherentus T1 || 37 iuxta R || 38 posseaionem
xaitov in llturn L || dtxntfoiinituv L1 | 38 naQaytroivxo
Epnn.

Nov. LXXX 24

392

DE

QUAESTORE

xai itQos aiixove Xtyoiev Hittte, ti p.iv nXj]d-os strj, si quidem mnltitudo sit, plures qnidem remittera
xois fiep jzoXXovs dnonifinsiv nagaxoripa nQot xr\v coDtinuo ad provinciam duobus aut tribus nJictis,
xrigav Svo r; xoiiov xaxaXtfiTtavofievaiv, oTnsg xaxa
qui secundum collitigantium scbema litem exerceant,
xb xov awSixov axrtfia xr\v Sixrjv aycoviovvxat. xal et ita eum imminere litis auditori et procurare ciovxa Si avxbv Jnixtio&cu x$ xr\s Sixris axgoaxfj xal 5 tius incidi negotia, ut non longitudo eis fiat temnagaoxevd&iv oxt xdxtoxa xifivsiv xdt vno&toets, iva poris, et maxime agricolis, quorum et bic praesentia
urj fifjxps ayxols iyyivotxo xgovov, xal ftdhaxa ystoo'
superflua et agriculturae vacatio damnum et ipsia et
yots, oiv i\ xt ivxav&a jtagovoia nEQtxxi] ij xe ix
poS8essoribllB facit.
xfjS yewgylaf axoXtj (ilJtflos avxoli xe xai xots MSXXT]fisvots Tioiei.
10
CAPDT III.

El Si ovSi yscogytxbv Birj r r imSrj/tovv nXrj&oe,

Si vero neque agricolarom sit adveniens multitudo,
dXXd xivBt xvxor Hregot i) xal SixnabfiBvot nobs dxs- sed quidam iorsan alii aut etiam litigaturi adversus
gove, xai ivxai&a xgovi^ouv, firj ivSiSovat, dXXd. ovv alios, et hic tardent, non quiescere, sed cuin omni
Tidorj avvxovia xovs dtxaaxds insiyBiv UBXOL anovSrjs
instantia iudices urgere cum festinatioue eos conavxoie xa>v dfiifna^TjxovfiBvoJv dnaXXaxxetv xs xal 15 tentionibus absolvere et litibus liberatos remittere
xd>v Sixdfy iXtv&eQovfuvovi ixjii(jnBiv, WSXB avxove
suas civitates et provincias babitare. Si vero forsan
xds oixeias x<*>Qai i* x noXeis oixslv. Ei Si izoX- cum institerint auditori litis aut agricolarum domiXdxts ivoxXrjaat-xoe xtji axgowfievqt XTJS 8ixr,s rj xoTe nis qui a nobis statuti sunt iudices, ut litigantes
xatv ytmqywv xvglots xov jtn^ Tjfjcbv xaxnaxdvxoe
aut observantes liberent, ipsi ad hoc differant et
doxovros, if q> xois Sixa^ofievovs fj TzgoseSoeiiovrae 20 non citius eos aut lite aut observatione liberaverint,
dXev&egaiaat, avxol ngbe xovxo avafldXioivxo xal /ITJ tunc i|isum qui a nobis in boc ciugulo constitutus
d~nxTov nvxove rj xfjs Sixr,s tj xov jtQozedgeveiv avxols
est deducere ad ae litigantea aut cgentes aliquo iure
dnnkXdovot, rtjvtxnvxa aixbv xbv nag1 ripiov inl
a possessoribus proiude non mereiites, (et) examixaixr,! XTJS dgxrjs 7tgo^Xt]&svxa' ayeiv eis iavxbv xov$ nare, et citius dispouentem pro quibus illi huic
dixatpfiivovs t' Seofievovs xivbs xtav Sixaltov naga 25 magnae observant civitati ad suas remittere patrias
x6>v xBxxrjfidvoiv elxa fifj xvyxnvovxns, xnl igsxd&iv,
aut omnino ex quibus venerunt locis, omuibus perxtxi iv xdxBt Staxi&svxa ipy ols ixelvot xavxr) xji (it~ einpto ad hoc privilegio et fori praescriptione.
yaXri TiQOitSpEvovoi nolei ngbe xde oixtC<a ixneftnBiv
nargiSae rj oXait i wv ijxovoi xonatv, naarjs arrjgrj'
uirrji TCQOS XOVXO Tigovofiiat xs xai ipogov itaga- 30

CAPUT IV.
//3iov qf
xtvtt rj
j 8ixt}t
} aixlav ovx
Si vero vitae occasionem aliqui aut litis non hainl xnvxtji eial xrje t/utrtom JIOXSOJS,
aJsxe beutes in bac sunt nostra civitate, ut propter victum
X
J
TJ ix xov (iBxmxtiv
rj
aut eo quod bic ad eorum desideria non sufticiat
(
j xovxov ngbs
g xas avxiov
ox doxovrros
doxovrros TJSTJ
TJSTJ xal
xal nXtjfifitXslv,
nXtjfifitXsl xrjvSbi&m
etiam peccent, corporum eorum statum qualis
f ie ovx
j
atofidxuiv avxviv xaxdaxaoiv bnoia xie ioxiv
quis est inspicere, et 81 quidem valent eis corpora
ni U fitv fyQioxai avxoXs xa acjuaxa, poteutes autem sufficere ad laborem sunt, si qui-

Ei 5s

dem mulli sint, pferosgue corum confeslim in yrovinciam dimittat duobus aut tribus relictis, tjtn ad syndicorum moditm litem exerceant. Pariterque tpse immineat ei qui litem examinat atque ef/iciat ut quam
celerrime causas decidat, ne per longius (emporis spalium detineantur, praesertim coloni, quorum et in hac
urbe pracscntia superflua sit et olium ab agricullura damnnm tam ipsis quam dominis afferat.
III. Quodsi non rusticorum sil muliitudo quae advenit, sed forte alii aliqui vel eliam ciim aliis
litigaturi, iii/uc hic morentur, id ne indulgeat, sed cum omni conlentionc iudices urgeat ut de indnstria
eos controversiis solvant et litibus liberatvs dimittant, vt m propriis provinciis el civitatibus habhent.
iSi vero forte, cum ei qui causam cognoscit vel rusliconim dominis institerit is qui a nobis constitulus est
magislratus, ut Utigantes vel praeslolanles liberent, illi rem di/Jerant ac non cilo eos vel lile vel pracstolando sibi solvanl, tum ipse qui a nobis hoc magislratu pracdilus est ad se ducat litigantes vel qui ius
aliquod a dominis expctierunt neque impetraverunt, eosque examinet atque rebus propler quus illi in hac
magna vrbe morantur celeriter dispositis in suas patrias vel omnino in ioca unde venerunt, remillat,
omni in liis et privilegio et fori praescriptione subluta.
IV. Quodsi qiti occasione victus vel litis catisa destitnti in hac nostra shit civilatc, ila ut vel mendicando victum quaerant vel, si hoc ipsomm cupiditatibus non sufficiat, iam etiam delicla commillant, corporutn eorum slatum qualis sit inspiciat, et si robusla iis corpora sint possintque ad laborem sufficere,
2 itgbs] eis B' Epan. fl 5 avxove B \ 7 yecogyois]
4 ctzrare F 1 ( 5 indici Tl dccidi Beck || temporis] ipsii
yetogyuis ovaiv BeEpnn. | 8 rj xs lx\ cixe ix M\\ 11 *ovxa Rl Q 6 hic] ia hic V1 in hao ciuitate V3 || 7 agri et culMLD (ftrj Epun ) || 12 d?.X' ohtvts Bc \\ % MB Epon. p] turo /?' H uocatio T1 euocatto y a | | 11 adinueniens Rl ||
ti h (! xai om. Epan. || Sixnaaouevot La || 13 ixSiSovai
12 autcm V \ litigantium R || 13 omnia (in oronia Ra)
Be iuv B*v.l. jj 14 irtayeiv B* || 16 r^Xtv^BQoijutvovs 72 Q 14 urguere T arguere Jl \\ 16 forsan cum institcrint
Heimbach temere || 17 #y(s XB xai noXsn] civitntes et VTvulg.] constituerit (cum instituerit R*) forsan H D
provincias y (cf. p. 393, 4) || 18 ivoxlrjoavxot 20 crp- 17 *auditores liliri auditoribus Beck | dominis Beck] doxorxos} cum institerint qui a nobis statuti stint iumini libri || 20 *aut litis aut V litis aut R aut litis Ty
dicesffH T<J axoocjpivqp Jlf] xbv dxQocouevovLB' xaiv a litis T* vulg. 21 ipse V1 | qui a] quia Vx \ 22 agendxpocDuEvcov Be || TOIS 19 xvpfoit Al] xovs XVQIOVS tes R 8 23 et add. Beck \ 24 *disponcnte V disponenLB Epnn. || 22 avxoiit L, om. B* v. l. (p) |J 27 TM Be || tcs T disponcre R vulg. H 26 exempto R \ 32 occasionem
Siax&ivxa Bc] 5oT^eWoc MLB* (| 28 dnonifmuv
V* vuly.) occasione RVT fl litis Beck\ Iites libri |
Be l 29 7inor)i LB,Epan.v.L]
nhoiv Ms, B* el Epan. 35 expectent R \ 37 potentes autem] ponentes aut T*
v. l. || 32 alxlav om. s \\ 33 djars] eos Epan. fl 34 Sin^rp'] potentcs V1 oel potcntes F 3
propter victum ('. e. Stn tJjv?) f II fj x xov /usxaiXBiy

om. s 1| 36 avxov M\ 37 aixoli\ avxove L

DK QUAESTORE

393

SvrnTol Si nqxsli> Ttobs nbvov eialv, el phv olxsrnt

tivav eUr, /tar&aretv xivwv elai xal xoiiove xal
nxuyme xoie xexxr,fiepote txnifiitetv, ei Si iXev&egot
TJJV xvxnv ** ix XIVOJV ijta(>%twvrri noXeotv bQiia>~
(terot, xovxovt ixndfmetv eis xas dj- aiv eioiv djiaQ%iai.

Nov. LXXX 4 - 6

dem servi aliquorum fuerint, cognoscere quorum

sunt et hos etiam isvitos possessoribus transruittere, si vero liberi fortuna et ex aliquibus civitatibus aut provindis orti, hos transmittere ad provin5 cias ex quibus sint.

CAPUT V.
Ei Si avxoxfrovBt ehv xai aoiftaai /tiv ioowudvois
Si vero huius terrae fuerint et corporibus quidem
Xfimvxat, piov Ss avrole siiTiQsnie ovx Saxi nqbtpaan,
validis utantur, vitae autem eia deccns noo est ocfuvzovi fiT] finxnmv elvai xr\i yrfi ax&os avyxcooeTv, casio, hos non frustra ease terrae onua permittere,
al/Ji naqnSiSovai &nxxov nvrove xois xe xu>v iqycov
sed tradere citius eoa et operum publicorum artihus
TI5V STjfioaiaiv xexrixcus eit vnovqyiav xdie xs ngo- 10 ad ministerium et praepositis paniticantium statiotarcoaiv aqxonoiTjxtxaiv igyaaxTjqCcov xai xols xohs xr\- num et hortos operantibus aliisque diversia artibas
novi iqyat,op.dvoit xal aXXais Stafooon xixvais fj xai aut operibus, in quibua valent simul quidcm labo'- tt ip als ioxiovtnv S/ut /isv xdfiveiv afia Si rare simul autcm ali et seguem ita ad meliorem
"" xai xbv aqybv ovxois ni xa xgelxxto mutare vitam.
tv j3(ov.
ei Se xives fir\ fiovXrjd-ibai 151 Si vero aliqui noluerint observare oporibus quivsiv TIS iqyaaiais nle itapeSo&tjaav, xovxovt
bus traditi suut, ho8 sectari hac regia civitate.
antMvvsiv rnixrjs xrjs finaiXidoe noXsioi. wstSofievot Parcentos enim eis baec sancimus, ut non segnitie
yaQ aixwv xnvm rofiofrsxovfiev, ontot av /ii} rrjs eoa ad illicitos actus impellcate legea eo8 arripiant
agyins ainovs eie axbnovs jiq/t^sis ovvtofrovons oi vb- ad poenas nostria tradentes iudicibus. Laesoa autem
fio^ TOVTOVS aonn^oiev rzobs notvae, xbls Tj/uexeqoteiO&xit laesaa corpore aut canitie gravea hoa sine monnqndiSbvrei aQxovot. Tove Ssye /9e/3Xafipdvove n @e- jestia esse iubemus in bac bona civitate, a pie agere
filaufiivas xb awpa TJ xjj noXtq flaqeZe xovxovs avsvvolentibua adscribendos. E t aliorum singulos intoroxXrjxovs elvat xefevopev ini xavxrje xr,e aya&qs no- rogare, qua yenerunt gratia, et iuquisitis quae digna
hmi naqa xtov evoe/3iv ^ovXoftivoiv nnoxQecpoftdvovs. sunt super eis agere, ut non pigri hic scdeant, Bed
xai xav aXXmv Sxaoxov aveqojxav riioi nnqeydvovxo25competentla
agentes ad proprias revertantur proX"otr, xai nvvfravoftevov xa eixoxa in1 avxdie nqaxvincias.
ittv, wsjre firi dqyovS ivxav&a xa&fjofrai, aXXa xa
Ttqoirtxovxo. "}iqd\n.vxtti eii xat oixeiaS iizavtX&tiv
CAPUT VI.
El 8i xivee fi xcbv ini xntnris oixovvrav xr\i no-30
Si ycro aliqni aut in hac habitantinm civitaffi
hwt fj xai xu>v iT-co&sv naqrtyn-oftdvajv [tdft<potvx6 aut etiam deforis venicntium culpent
aliquos
tamp
q
g
^j/
xaxa nqoynaiv
quam ab eis dumniticati per occasiouem foite eoruni
rvxbv xiov Xtyofiivmv anoQxoiXoiv ij xai xdtv Ivxsvquae dicuntur sportulae aut etiain ex hoc Jaesio9tv nSixKor, xnl <pn<ixouv nvxovi r] napn^iai
xovs num, et dicant eoa aut praevaricari pro his nostras
inio xovxiov rjuuiv vo/iovs, rj xai %<f(>is uQxixrji noos- 35 leges aut etiam sine iudiciaii praeccpto admonitiosiquidem servi sint aliquorwn, comperiat quorum sint, eosque eliam invitos dnminis remittat, sin liberi
condicinne sint et ex quibnsdam provhiciis urbibusve pro/ecti, eos ad provincias ex quibus sunt remitlat.
V. Quodsi indigcuae sinl el corporibus quidem robustis ntantur nec vero victits quaerendi honeslam
causam habeant, ne patiatur eos oliosum esse t&Tae onus, sed celeriter operum publicorum arli/icibus in
minisleritim eos tradat, et qui pislrinis praesunt et qui hortos colunt aliisque diversis artipciis vel operis,
1 in quibus simul et laborure et ali ilaque vitam inertem in melhis mufare possint.
Quodsi qui noluerinl
permanere in operis qnibus tradili sunt, hos ex hac regia urbe expeliat. Parccntes enim iis haec saucimus, ne eos cnm inertia ad ilticitas acliones impeUat, leges ad poenas rapiant nostrisque magislratibus
iradant. Venim corpore dcbilitalos debilitaiasve vel cardtxe graves sine motestia esse iubanns in hac bona
civilate ab iis qui pie agcre volunt alendos. JSam ceterorum unumfjiiemque interroget cuius rei gratin
advenerit, eoque comperto quae iusla sunt de iis agat, ne incrtes hic sedeant, sed iis quibus opus esc peractis in suas provincias reverlantur.
VI. Quodsi qui vel eorum qui in hac urbe habitant vel qui peregrc adveniunt quibusdam exprobrent se damno ab iis affeclos esse forte nomine sporlularum quae dicunlur vel etinm iniuriarum inde
illatarum, eosque dicant leges noslras de his lalas violasse, vel ettam sine iudiciali iussione admonilionwn
1 Svvarol 8i agxEtv] xal Svvaxoi Singxeiv Epnn., 8waxoi XB ngxslv Zachariae || 2 eial] xi tialv L Q 4 innqxiuiv
fj 7tvXeu>t>] ciritatibus aut provinciis e (cf. p. 392,17)
8 xovxoie Bc 11 10 rex^ixaie) artibus (. t. xdxvn'S) *" i
11 dgtonotrjxtxuivMB'?] dqxonouxtov LBCEpan. |j xnt]
17 Epan. II 12 xai] rj xai Epan. |) aXXate LBe Epan. (tr)j
6X)MIS MB' I) xixvats MBEpan. s] xexvtxnts L{1), vulg. \\
r, xal] fj om. B' Epan., xni om. s | 13 iv ali 16 igyaalaie bis scr. M || 14 T] rbv Epan. g |) 15 /J xtvtt
Epan. | 16 inynaiat L || 18*7. nvxovt fii} xrtt apyias
B'v.l.\\ 19 dPovor]SB' I 20 aqnnooitvEpun. || 22 noliq.
(inqils) jibXet aflagetS M^ 23 aya&TjS Ms] dya&tji x(d
(iaaiXi8osLB yiXnv&QwnovEpan.\ 24 anOTqstpoftdvovs\
adscribcndos (1. e. anoygopofterove) c II 25 xni] mnlim irtti
(vel xai yao) fl aveqatxcivxa L igcaxav (v. l. OQCLV) B' ||
30 in% avxTjS Epan.l 31 xal ow.Bc^
'
Epan. || 33 anaqxovXav Al($chol. B') e]
{Epan.) \ Jj xai] xal om. L || v6p.ovs] Cod. 3, 2,

1 serri aliquorum Heimbacfi] seruilia quoruin lihri g

fucritid fuerunt T || 4 horti V\h sunt vulg. || 6 /"uerit R^
7 uite in ras. R* ui V || 8 onus vuly.) opus lihri || 9 et
Ostnbruygtn] ut libri, om. vulg. || artibus 17 parcentes
cnim scr. R* in ras. 4 versuum [| artificibus vulg. (| 10 ut
om. T || stationum om. II \ 11 ortos T otos R\ 12 aut]
ut R J| 13 alii V [| et scgnem T* in ras, et se gcrere R ||
15 obscruari/2 I operibus quidem quibus RTl\ 16 hos]
hoc RT || sectari corruptum; Ug. sfigregaro7 ef.p. 37, 6 (j
17 haec] hanc libri hoo vulg. \\ 18 actos P | | impellent^
vulg.] inpcllentes T itnplentes / F | | erripiant V* abripiant Tvxtlg. \\ 19 pcnes V1 g 20 aut laesas] aut om. R ()
hoc JR7'S B 21 csse om. V f *a] aut libri J| 22 asscribcntibus Tx g 23 qua] qaae Vx quia Tl | uenerint Tl
vulg. || 24 hino V\\ 25 agentcs] ad gentes V11) proprias]
pruuintias lll 9 30 aliqua V1 | aut in] aut om. V \
31 aliqui RlVl D 32 hg. earum? 8 33 qui V1 || sportulae
V*vulg.] sportula R V1 7 8 ex hoc vnlg.) et boc [det. R*,
boo del. V*) RVT\ 34 eos 394,10 de eia rcfcr| ser.
R* in rns. 8 versuutn |J pracuari F 1

Nov. LXXX 68

394

D E QUAESTOKE

T'e<us vn6fivrtaiv airdts Ttgosayaysiv, >/TV CCXQI- nem eis offerre, quaerere subtiliter haec delinquenfiws roits xavxa nXrjftutXraavxag, onoine dv elev aj-iat
tes, cuiuscumquc fuerint diguitatis et militiae et sub
ie xal aroaTeiai xni vtp oiavovv xehnev ao/,Tjv, xal
quo constituti sint cingulo, eosque simul quidem
Tovrove 'dfia fiiv avXXaufiaveiv afia Si fier* eXeyxovs
comprehendere simul autem post probationes interTS TinEiXr}ui'as xaja toiis q/*exe'(>ove vofiovs
i d5 minatas secundum nostras Icges exigere poenaa,
IEIV jxotvds, ovSevos r(ov TiQostpooiov avtols
uullo competentium eis iudicum defendere eos vadvTinoula&at lolxav Swafxtvuv. xal xovro fisv
O^JJlente, et tam iliaesos servare eos qui iniustitiam
fiiovs yvXaxiuv
tois ^ifixtjftevovs,
dnoXaufinvovins
passi sunt, recipientes quae coutra legein exacti
iineo naga xbv vofiov anyxrjvxai, IOVJO Si TS noi- sunt, quam poenas nostris definitas constitutionibus
vde xds naok raiv ypeTtQCDv tootafitvns Smrn^Etov10 superexigere ac de eis referre, ubi perspexerimus
TroosannvTsiv xni eit rifine xit Titpii avxdiv
di avncpeottv,
dandas.
iv&a. ar xal awiSoifiev Sod"rtaoftt'vas.

CAPUT VIL
Super haec autem quaecumque querelam suscipiunt falsitatis seu quod vocatur falsa scriptura ia
ty i xnii lruvs iinl roi- 15 quocumque collegio, haec requirere et qui super his
j
Q y i , avatyjretv,
TOIS ngosayyeXlofuvovs owexsiv, xni fterd ygn<pr,v xai tlenuntiantur compreheudere et post inscriptionea
iX
l&iu IOVTOVS' xni yno T^S xuinvxr,s et probationes punire; sic eriim huiusmodi audienSiSoftsv i^ovainv nvtto. ei Ss TS ra>v T tiae damus potestatem ei. Si vero aliquis taliter
romvra rfiixripiviov
nooenyyeiXets xaira rqi 7ra(' laesorum adierit ordinatum secundum praesentem
i
i
TtQopXrj&ivxt xnxa xbv naQovxa vdftov dgxovii 20 legem iudicem et non iustam impetraverit provideaIlobs TOITOIQ Se xai oaa ficutpiv Xrtn/3dvei nnoa7?rot if;? xaXov(iEvr,s
nXnaroygatpine
v OIM(,
ygp

i] dtxaiae xvvj] ngovoias, u>e dvayxao&TJvat xai

tiam, ut cogatur ad nos et ad sempcr imperium
de fjxoi XTJV atl fiaaiXeiav xavxa TCQosayyiXXeiv, haec denuntiare, sciat aperte qui cingulum hoc adii 6 xrjv nQxtp> xavxrjv jux()aXa/3c6r, tos av- sumit, quia ipse de suo reddet ea ei qui ab eo

nnoScocei xaixn xcji nng' avxov gqfrv- neglectus est male, quae decuerat eum a delinquente
xasctHs ajieg i%^v <*vxbv nnga xov nXr/uus- 25 percipere, insuper et maiori indignatione nostra ex
Xafielv, nQos r<p xai /uei&vus^ dyarctxxrjoeios perietur iuste, utpote nostras iussiones trauscendcre
Tceigucfrai StxaicaS ola xds r/iisxtgae xtXti'
aets vnegftrjvui &ag(>rloavxa.

praesumens.

CAPUT VIII.
Miyioxov Si Txdvxav 6 xfjvSe xrjv aQxk^ ifxco*> *i

Maxime autem omuiam qui hanc administrationpm

StrjvExii xovxo d~r,asxai anovSnann xb xa&nQaietvTaTc30habet et perpetue boc ponet studiuni, puris maniba

XtQaiv anavxa ngdxxttv xni xove vnovgyovvxae e*x

fii] frvncovxas firiSiu ftrjdi aiaxQov Xijufiaxoe iXdxxove,
aXX' avxbv xe xa&aows xai iiEv&EQtos nQxeiv, xal tX
T * x o i o v x o n n Q a r t o r vnrjQEXovuivcov
n X X

omnia agere et ministratores habere non sordidos

neque turpi acceptioni paratos, 6ed pnre et lilicre
administrare, et si tale aliquid super miuistris pcc-

cnp. 1 in. ( 1S i^ovaiav avxta) ex B habet Ecloga libr. IX Bas. (cf. Htimbach)

sibi obtulisse, quaerat diligenter eos qui ea commiserunt, cuiuscumque sint dignilalis aut militiae el sub
quo
magisiratu constituti, atque eos simul et comprefiendat et re cotnprobala poenis secundum legcs nosiras
denuntiatis afficiat, neve ullus ex competenlibus magistratibus eos vindicandi potestatem habeat. Atque
cum indemnes servet eos qui damnwn passi sunt, recepturos quae praeter legem ab iis exacta suut, tum
vero poenas per nostras constitutiones definilas insuper exigat, et ad nos de iis referat, ut ubi placueril
nobis consumantur.
VII.
Praeterea autem guaecumque falsitatis vel plastographiae quae vocahir crimen in qualicumque causa suscipiunt, in ea quoque inquirat et eos qui hoc nomine deferuniur comprehendat, alque post inscriptionem ac probationes poeria eos affxciat: natn eiusmodi quoque cognitionis polestatem ei damus. Si
quis vero eorum qui eiusmodi iniutia affecli sunt magistratui a nobis per praesenlcm legem instituto ea
denuntiaverit nec lamen iustam curam impetraverit, ut ad nos vel qui quoque tempore est imperatoran
ea deferre cogatur, certo sciat is qui htmc magistratum susceperit, se ipsum de suo ei qui inalc ab ipso
neglectus sit ea esse redditurum quae eum a reo accipere oporlebat, atque insuper mawrem indignationem nostram mcrito esse experturum, quippe qui iussiones nostras violare ausus sit.
VIII. Maximum vero omnium qui nunc tnagistratum gerit et perpetuum in eo ponet studium, ut
puris manibus omnia agat neve minislros habeat sordidos neve ad turpe lucrum proclives, sed ut et ipse
sancte et libere administratione fungatur et si quid eiusmodi a ministns pcccari mvenerit, et hoc coerctal
2 av tUv B* v. /., Epan. (e)] av om. 3fLBe, B1 v. l. thv
av Huloander, wlg.(B^) || 6 aixaiit MEpnn. e\ om. LB fl
7 XOVHOV om. B' \ Svvauiroiv L | 11 eie rjfias om. ?fi12
uai M] om.LB Epan.s | avviSoifiev B\ ovveiSoipev ML
awiSoi Epan. quod probat Znchariae; ted cj. Iul. ut ubi
aestimaverimus consumatur || 15 nonyfiaxi MLB] xdyfiaxt Epan. s | 16 ngosayyeXofiEvovi ML || 17 xovxovS'
xai ydp] sic cnim s xal ynQ xai Epan. | xai yag xxX.]
inde nb his w. reliquam pnrtem capitis 1 et cnput 8
om. B'f; 18 Ei 8e rts 28 &a^rtaavra om.Epan. \
18 xa om. L | 19 itQOtayyeiXete xavxa M] ngosayyiXoiev xavxa L nQosnyyiXXoi ravxa Bc adierit s |) 7inp'
tiftaiv om. e || 21 xvxoi Be || xal^ om. s H 22 ijxot il)

1 quaercrc] al. que recte fl* in marg. \ Bubtilitcr)

saaliciter Rpr.\ 2 et militiac] aut militiae R\% aint
Beck] sunt libri Q eosque] eos quae V eos qui Tl | 5 Iegts
om. VT || 10 his F(| perspeximus (prospeainms/J2) /?cu/yj
13 quicumque TV% || 14 quod] quae vulg. \ 15 quid/i 1 j
16 lienuntiatur libri, corr. vuly. U 17 et probationes
om. V1 H 19 lesurum Rl J audierit V% \ 20 imperauerit
Rl T* imperauit T ' F l impetrauit V* \ 22 haeo om. VI
sciant VTX || 23 reddat R || 24 malo V* j dooaerat R*
dccrat F 1 decernat V* fl deHnqacnte R*vtd(j.] delinquentis/? 1 delinquentes V* delinquentibus V^TX 25percipere VT\ accipere Rvulg. | maiorem indignationcm
nostram vuty. || indignationem F 3 || experientur VTl |
3
e
1
TJXOI xal LB
et s || 24 TXOQ* avxov Ms] TctiQ avxrp26 atpote nostras in ras. V [| 27 praesumens vulg.] praesumentes libri \ 20 hanc] per hanc R \ 30 ponet vulg.]
LBC | 26 7tQos xa} LB1] nobe xb M || 27 ola xo rrfi
TjftexeQCtS xeXevoeco: Bc |j 28 &aQoitaarxnt La |) 30 Strj-ponit (punit V1) RVT\ 32 tarpis (tarpius/i>) acceptiovexcSe Be | 32 fttjSiv om. Epan. ( || iXrixiovs om. Be || nis paratos /t'6ri, r.orr. vulg.; an leg. turpi acceptione
supcratos? || 33 pecatum R% atum Rx
33 avxov xe om. s

DE QUAESTORE

395

Nov. LXXX 8. 9

ir(>oi, tolto xal xoXri^eiv xnl avxcSv IXQCUTOV Set~

catum invenerit, boc etiam punire et ex ipsis prius
xv-ivat trjv snvxov oxeppoTrjid xs bftov xai aoxppoostendere suam firmitatem simul ct castitatem.
aivrjv. Jin tovxo yaQ Srj xai decem libras auri npoPropterea eniin et decem libras auri occasione exfaaei SaTtfivrjS oqitfOuev nvxa}, xai xa} avxov Ttn^tSgcp peusarum decrevimus ci, et cius consiliario solidoa
SOlidOB centum. xni xoii yz vnrjoexovfiivoiS avxa} xard 5 ccntum, et miuistrantibus ad expensarum causam
rr? itjs SandvTjs aiiiav solidorum treceutorum trisolidos trecentos triginta damus annonam (quorum
giuta SiSoftev aixrjaiv (dtv xai anoypayriv vnoxe&Tjvni
etiam descriptionom huic legi adponi praecepimus),
itoSe T(p vvfJuf nQOSero^a/isv), 'ivu xnls ix IOV S>j- ut de fisco largitate contenti alienis abstincant.
[iooiov (ptXoxtuiaiB apxovjierot rtav dXXoxQtatv dn6~ Eruntque dei et nostri subtiles cultores, et e caelo
oyowto. ovztai eoovxai i^eov ie xnl rj/ucot' axoiBeis10 ac nostram fruentes providentiam et administratio&(oanvrai, xai xrjs d ovgarov xs xni qpa/v anouis causis facilius et legaiius uteutes.
Xavovtes npovoiai xni xoli xije dpx.rfi nodyftaaiv ev7tQO T xai vouneQO
^^wuyot

CAPUT IX.
JiSo/tsv Si rqi ti)v apxr;v e'xovn na.Qortoiav xal
Damus autem administrationem babcnti fiduciam
v tvoy)S\.v xni eis rjuas unupdotiv xai oi'xofrev 15 et iudicibus iusistere et ad nos referre et ex se
nodnup T
T nQosijKovxa,
nQosijKovxa, iva firjre aa&eveiav fii^re agere competentia, u t neque infirmitate neque alio
a/.lo Tt navrelcus nixicofieios irfi rjneieQas in*
omniuo
api* aixc^
i^
i o culpatus
latus uostro super
sper eo
eo iudicio
iudiio minor a
xoianos ilnixwv (paveirj. aSeiav Si 6/ioicoi nirqt $ pareat. Licentiam vero similiter ei damus publicis

Sofitv hr^uoaims dmaroXau xot^a&at noos r</vs idiv epistolis uti ad provinciarum praesides, ut qui rebp ijyovfiivove, disra tovs ixnsftnofiirovi na^ 20 mittuntur ab eo mittant ad suas provincias sine
Tov napnneunetv ele rns avnov yjoom anpnyfio- lite ibi ducturos, et 6i quo ogent auxilio legitimo
K ixtlae iauincts, xni et iivos Seovrat fiot.&eias hoc percepturos. Illud maxime providere, uon de
/ii/wv, tavxTjv Xr,xpofivovt. xdxtivov fiAXtaxn ngo- iisdem secundo molestari, quod saepe eoa qui hic
ilv, witt fiTj ntQi xtov arxiov Sie ivoyj.~iod-ai, riT> vane commorautur, deiude retransmissos ab eo rurdxts xovt ivxai&a ftdxr\v iutputXtvovxai slxa ano- 25 sus remeare et mox reversos secundarnm ei causa-

&trxa naq* aixov ndXiv i-jtnvtivai xai cv&bs rum j>raebere occasioues. Si enim denuo in hac
vxat bsxniootv avxta n<>nyf>azcov naqiziiv
felicissima civitate inveniat quosdam niditicantes
ntfooftdt. c( yctg nnXiv inl xijs evSaifiovos xnvxrjt frustra, qui liberati et ad propnam provinciam transhipoi nohcos liHptolevovtas ftaxr{v xovt annXXnyiv-

missi sunt, his et castigationem imponat decentem

ms y.ni itti xyv oixeinv %d>Qav dnoneftpfrivxai, xov- 30 et vehemeutius itcrum transmittat. Sic nobis etiam
to? xni owcpooviofibv i^t^oe jxQtnovra xal ayo- foris civitates habitabuutur et magna civitas haec
iothtQov avfrii ixnifitpet. ovxia tjftiv xai xa xuiv
tijtu noXecov oixia&ijaexai xni r\ fieydXrj itoXie avxrj
cap.S />.395f35 summarium habtt 13* p. 111 Zuch.
cup. 9 in. ( 18 (paveiTj) ex B habet Ecloga libr. IX Bax. (e/. FJeimbach)

et in ipsis polissimum suam et constantiam simul et moderationem exhibeat. Propterea enim etiam decem
tibras aun nomine itnpensarum ei statuimus, et assessori eius sotidos cenlum, et ministris eius expeiisarum
cansa solidorwn irecentorum et triginta annonam damus (quorum etiam notiliam huic legi subici iussimus), ut largitionibus quac ex fisco praestanlur contenti alienis abstineant. Jta dei et nostri diligentes
erunt cultores, citm tam caclesti quam nostra providenlia fruantur et administrationis rebus facilius atque
magis Ugitime utaniur.
IX. Damus aulem ei qui magislratum gerit facultalcm et iudicibus instandi et ad nos referendx
el ultro quae dccet agendi, ne atit ienuilatem aut aliud quicquam omnino causatus nostro de se iudicio
delerior apparcat. Variter autem licentiam ei damus publicis epistulis ulendi ad provinciarum praesides,
ul eos qui ab co dimittuntur in suasprovincias transmillanl, qui cum bona pace ibi degarU et si quo indigeant
auxitio legitimo id accipiant. Id quoque maximopere caveat ne de iisdem bis moleslia afficiatur, eo quod
forte qui sine causa hic latitant, dimissi ab eo rursus reverluntur et statim reversi novorum negotiortm
ei copiam praebeant. Nam si tterum in hac felici urbe sitie causa latitantes deprehendat eos qui erepti
ei in suam provinciam dimissi sunt, illos et casligatione af/iciat convenienti et maiore cum severitale
mrsus dimiliat. Ita nobis et quae foris sunt civilates incoleniur et haec magna urbs perlurbatione libera1 ex et prius om. V R 2 firmitem V Q 3 libras vulg.]
1 xovxo MEpan. s] lovxov L xovxmiS D \ xai xoXaoccasionem libri | 4 aeZ,uv\ xnl om. L Epan. || avxdtv MD Epan. $] nvxoi L II librarum libri | occasione vulg.]
1
2 aitQ$OTt]xa T* LB Epan.) axtgoonjxa J/(sr) U xal cernitnus vulg. Q solidisT ' f 5 causa R | x6 Bohdo V ||
( > itvOi
annonam] anno RV*T || 7 dcscriptione R Q praccipioufpoavvTjv Ofiov B | 3 dut xovxo 13 XQ ' f
mut /i6ri, corr. vulg. | 8 *de fisco] de fisci libri, fisci
Beck g 9 cl de fl*F3 a T\ 10 *ac] hano /i'6n \ seruentes V K administrationis ex FJamburgenti Osenbruggen]
IPVT* adminiBtratione T* atnniiniSl) vofitopiixtov xptaxoaioty xgidxovxa L voftiOfiara ammintstrationem
1
l
iptaxoata rptaxot-xa B |j 7 aT\oy(>a<pTp>] nort servatur Jstratio Ji || 14 Dicimus R || 15 ex] a R || 17 soatros
x
eos qui tdd.
9 aQxbftivoi L || 10 ovxos Saoviai\ eruntque t \\ &eov V Q 18 ei om. V Q 19 episcopis R Q qui]
l
M} xov &tov LB | rjfuv L\\ 14 ir,v) romvrtjv Ecl. || o/iguo((20 mittat R* B 21 ductoreg R*T dicturos F;
an Itg. Ticturos? |( 22 aio R* | percepturuB VT* praeapxorxi Er.l. |) xai toJs dpxovoiv Ecl. xni dpxoyxai
1
l
Epan. P 17 aXXo Tt om. L \ 18 xqiotcos avxu} om. Be || cepturos -R praccepturus R*T \ non] ne T* \ de hisdem VT* deiB de R \ 24 retransmisso R* 7*' reue
tjavitr].] reliquam partem novellae om. B*f 1] 22 Stdov
Rl 0 25 remeare] rcmanere RTvulg. |J rercrsos vulg.]
xni Mf (Sidgeiv Epan.)] Sia^tvvxnt LB \ 23 vomxfji
Epnn. | xnxtivov] lllud f || 24 ftrjdi Epan. \ ntQt (de reuersuj R VT || 26 praebere vulg.] praebent /i ri J denuo
ciuitatem R || 27 nitieadetn causa //. c. 276)] nnpn cum Haloandro vulg. Q om. V\\ bao om. V\\ hano felicissimam
R dampnificantea V3 \\ 28 libcrtat i i l |] propriam
28 ntpOQpat \f Epan. f] afOQuftv LB || 30 oixiiav Epan.] ficantcs
x
om.
V
|
transmisi
JR
\
29
et]
et
ad
RxVi ad T 1fldioixiav M iSiav L iSixrjv B \ 32 Ixnifttpti.] reliquam
ltx g 30 nobis ctiam KT 2 ] etiam nobis R, etiam
nnvtHat pnrtem ont. Epan. || *xai xa tcripti exff)xai ccntem
om.Tx\ 31 habitabunt V
om.libnl 33 xni 390,1 iXtvt}tQa}frr,Qtxai om. Be

Nov.LXXX 9. 10

396

DE QUAESTORE

cvyx*-oecae iXtvd-epoi&iiatxnt. Ei Si xai xivm awconfusione libcrabitur. Si vero aliquos perspexerit

idoi trfi ayrov id&coe iy tois^ n(>nv oofiTjrr^iois
sui motticii in transmarinis portibus collocare, qui
idpvoat, oineo xnl TOIS Pttaffrev afpixvovfiivois ivxsvetiam detbris venientea inquirant et hinc destinatoa
xnl tovt ivrevd-ev jtefinofitvove Sexofisvoi c suscipientes ad provincias dirigant, et hoc agat,
TS iTtnoxins ixnift^ovai, xai tovxo ngd^et xd av/t~ 5 quod utile est reipubiicae per omuia venatus.
tpiqov xij noXixeifiaxi Std ndvxtov d'r}Qv(ov.
CAPUT X.
Tavxn nnavxa vofiofrexovftev r<5v rjfisTegcov VTTIJHaec omnia sanchnus noBtrorum Bubiectorum cuxaajf xrjdofiEvoi. xnl digxe f/rj xas olxsiae anoXtfiram habentes, ut non suas provincias desereutes hic
Tiavovxas Ttaxgidas h>xavQ-a. xalcuTtfooelo&ai -xai TS- adterantur et moriantur forsan propriis privati et
/.evxiiv iacoe xoiv oixeicov iaxeQr^fiivovi xnl jurjSi 10 neque paternis fruentes sepulttiris, eo quod et ante
anolaio-mas xdfcov
Swxi nal xole npo
nos ponentibua legt;s et rempublicam constituentixed~ety.6at xovs rouove xai noXixeiae avaxt}bus haec non transitorio studio fuerunt, sed et pis xavxa oi naotoyios ianovSriad-rj, dXXa xai
gritiae fuit quaedam scriptura et peregrinos omucs
dayiat rtv xis yi>a<pq xal xb evixbv finav Tteoietoydperscrutabantur. E t neque novum oeque leve hoc
^orxo. xnl ov xaivbv ovSi drj&es xovxo xols itydy- 15 causis studium, bonum quidem et antiquum, neglcuaoiv iaxi xo onovdao/ua, dlbt xaXbv fiiv xal doctum vero in medio ab univeraa laedcnte ueglegentia
xaTov. d/ifXrj&ev Si iv fikaio 7ipo xr.s aTcavxa
paulatira periclitatum est corrumpi et perimi, donec
xaxnplayuarfi
l
(iq&vfiiat;
(&
xnxn
xnxn fiiv.obv
fiiv.obv ixivbvveve
ixivbvveve Sianos prodesse hoc et utillimum invenientes rursus in
i
i x9^^fftftov
bli
i t d i
S i t enim
i praemiis
ii ini
f^rtfjtjvai
re xnl dvr^a&ai,
iioi
Ti/ueie
rempublicam
introducimus.
Sicut
avxo xai Ivatxeliaxnxov
ov evgovxes ndXiv eis xr;v 20 corruptum euin et eius officium esse volumus et
1 noXtxeiav eisrjydyofifv. *'2s7tep Si nvxbv dSeoooxanihil extra quae a nobis dicta sunt accipere, ita
xov xni xijv av-tov xd$iv tlvni fiovXSjic&a xai /irjS'
indetnnes eos servari iubemus, et neque occasione
oxtoTv i'$a) ruir nao' rtfimv tantofiivmv Xafifldveiv,
codicillorum ueque per occasionem annonarum neovxia xni aqniove avxois tpvXdTxeofrai xsXsvofisv,
que per aliam quamlibet causam aut in sacrum
xal fi-qxe nootfdctt xdiv cvfipoXajv /xrjxe xnxn xfjv 25 uostrum palatium aut in foro tuae celsitudinis ocx(bv aixrtataiv ngotpaciv firjxe xax' d).Xr\v olnvovv
casione codicillorum aut praeceptorum aliquid dare
aixinv t] iv rd> &eiq> rjftwr naXnxico rj iv xqi ^x- nunc aut in futuro tempore, (aut praepositis) mensae
axroito rjji ar,e tmtooxfjs Tcgoydoei avfi/JoXcov rj rcoos- tuae celsitudinis occasione emolutnentorum quae per
rd$ed>v xt SiSovat vvv ; s rbv ineitn %p6vov, r\ eos expenduutur ei aut consjliario aut eius officio,
xols nQotaxwat xr^i T(irtjr%f xJjt OTJS vjicQozqs noo- 30 sed undique 3 pura servari quae nostra largitate
tfdaei aiTTjGEtov xtav tit' avxuiv xoQ7]yov/ne'viov avxtti
dantur. Sufticiet euim omnibus pro inedela decenti
[xe\ f, naoiSoip fj xr} avxov idt-ei.. dhXtt xavxaxo&tv
gennane eum guberoautem ciugulum umversis utilliavxott xn&upa {pvXdxxsa&at xit Tiitpd xrjs tjfxuiv <pt~ mum 6SS6.
Xoxtfiia* SiSoueva. duxtcti ynp itTiaaiv dvxl &pnneint 7ipejzcn'aTjS xb yvr^atoii avxov xvfiepvvtvxa
npxrjv
rinaatv loyeXif/uiXHXov
elrui
x
yf
{'Eniloyos)
Td xoivwxiu
{'Eniloyos.)
Td
xoivwxiu rii
r/iieTtoq napaaxdvra
( E p i l o g u s . ) Quae igitur nostrae placucrunt poxodiet
ytviaexovaa
di
yexoa
arj vntpoxk anavxa tie gyov
testati, cognoscens tua celsitudo omuia ad etfectutn
bilw. Si quos vero de offwio suo placuerit ei in stationibus quae trans mare sunt collocare, qui et ens
qui extrinsecus adveninnt perscrntentur et eos qui hinc dimittuntur siiscipicnles in provincias transmitlant,
hoc quoque agal reipublicae ulililatem per omnia seclans.
X. haec omnia saticimus subiectis noslris prospicientes, ne patriis suis civitalibus relictis hic in
miseria versenlur, quin forle morianlur rebus sttis privati ac ne sepuicris quidem paternis potituri:
quoniam etium qui anie nos leges tulerunt et res pubhcas constituerunt his non obiter operam aederunt,
verum et cessationis qtiaedam actio erat et veregrinorum res omnes sollicite perscrutubantur. JSeque
novum islud csl aul insolitum cx rcrtim usu stuaium, sed bonum el anliquum, quod lameii neglectum intcrim
per eam quae omnia delrimenlo afficil socordiam paullatim periclitabatur corrumpi et perimi, doruc nos
1 opporiunum et utiiissimum id esse experti in rempublicam demio introduximus.
Qucmadmodum vero
integciTimum advcrsus dona ipsum eiusqnc officimn esse volumus, neque qidcquam omnino practer ea
quae a nobis definita sunt accipere, ila etium indemnes ipsos servari iubemus, neque ant codicillorum nominc
aut per annonurum occasxoncm aut alia qualicumque de causa sive in sacro nostro palatio sive in indicio tuae subtimilalis notnine codicillorum aul iussionum qnicquam dare attt nutic aut sequenli tcmpore,
sive praepositis mensae tnae snblhnilatis annonarvm nomine quae per cos ipsi vel assessnri vel officio
cius praestanlur, sed umliqne iis pxna servari quae a liberalitate noslra daniur. Snf/icidt enim pro remcdio idonco omnibus, quud ille administrationem legitime gubcrnam omnibus utilissimus futurus csl.
EpHogus.
Quue igilur nostrae potestati placuerunl coynoscens tua sublimUas omnia ad cffeclum

1 xai om. e !l avveiSoi M\ 3 Tts L* H 6 d^rjpevaat

Be unde &ripsvaae lli-imbach j) 12 cvoxyaaftdvrje Bc (|
14 JJV Tie Alli] xli rtv L I| 15 7i(>dy/iiaoiv\ naxqdaiv
Haloander [cf. Cod. 11. 26 (25)) R 16 iaxl et nXXd om. g ||
xal om. Zr || 18 ixtvSvvtva M] ixivSvvEvae L D 20 oV
M H 21 eisrjydyofiev] introducimus e || Se\ emm e II
23 {ootOfievwv M] SicootGfiivcov L || 24 ovxoi xal] xnl
om. e || 27 aiiiat La || 28 avfifioXtov 3U ixootpdou
om. Bc B 31 xto$Tiyovfit'v0)v Ml* II 32 T seclusi j[ r\ nag*'8(}(j>] rj T<J5 avxov nagiSaqt malit Zachariae
1 prospexerit /2 |) 2 portibus OtenbrUggen (id. lul.
c. 277)] partihu3 lihri || 3 uenientes VT*\ conuenientea

JIT1 vultf.y cinitntes s. v. 7' 1 |j 5 per omnia om. V* |

9atcrantiir/^ g 10 fruantur F||sepulturus Vx J et antc] ft
om. F | | 11 nos] annos Tl | 12 non vulg.) nos RVT,del.
V3 H 13 quaedam vulg.] quidara V quiddam RT\\ 14 perBcrutabuutur libri, corr. vulg. |[ nuu Rx |i 15 bonum) sod
bonum Drck^ 16 medium It || uniucrsalc clente Vx | 17 et
oni. V\ 18 utilimum Tl ultimum R |J 19 praeiniis Osenbrutjt/er)] praebemus libri || 20 et nibil vulg.] ut nihil
libri y 21 extra quae] ex utraque lil || 22 et ncquc] nt
neque RT% 23 per occasione itV^ 25 in forum vulg. \
27 aut praepositit addidi | 28 qua V \ 29 extenduntur
V\ consciliario RT\ 32 uniucrsus IV uniuers* V 1 |
utilimum RTl || 38 cognoscens om. RT

COXSTITUTIO QUAE DIGNITATIBUS

397

Nov. LXXXI pr.

ayayiiv cjtovSaaaxat, aTTofiexia&co re xfjv rjfiaiv JIQO- pcrducere fe6tinet approbetque nostram providentiam,
rvtav, 6T xai vdav aQxhv nQoss&rjy.afiev xai TOZV quia et novum cingulum adiecimus et nostrorum subTipextQtov vnrtx6a)v Sta ndvrcov xTjSofiE&a. Dat. vt. iectorura per omnia curam babemuB.
Dat. vi. id.
id. .Mart. CI\ imp. dn. lustiuiani pp. Aug. anno XII.
Mai. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug. anno XII.
Apione v. c. cous.
[a. 539]
Appione viro clarissimo consule.

IIA

LXXXI.

Auth.LXXXII. Coll.VItit.9

H AIATAEI2 H AIA T2N AST2R CONSTITUTIO QUAE

MAT2N KAI TH2 E n i 2 K O n H 2 DIGNITATIBUS ET EPISCOPATU
LIBERAT FILIUM PATRIA
EAEY0EPOY2A T0Y2 IIAIAA2
TH2 YIIEH0Y2I0THT02. 10
POTESTATE R
dlxoxqdxcof) 'iovttxiviavde jivyovoxos TJ/ ieoq avyIdem Aug. sacro senatui hulus regiae civitatis.
xXrjtca xijs fiaotXiSos jto).E(at.
(Hoooifiiov.)
E'i T itQos (otpihiav xal xoauov
( P r a e f a t i o . ) Quicquid ad utilitatera et ornatum
ooq rrjs vno xov &eov nagaSo&eioTjs r\fuv nohreiat,
respicit a deo traditae nobis reipublicae, hoc semTOVTO nel(f(iovXevofisvoi p
npos fyy
fyyov yaysiv onov8do-15
per cogitantes ad effectum deducere festinamus.

fS
S
ddye
i i xwv
Igitur etiam dudum legem scrlpsimus super gloriorotyaoovv xai f,Sr}
vSfiov
dypdyufiev
ini
sissimis nostris patriciis, quae liberos eos dignitatis
ivSogoxdruiv rjfiMv naxptxicov xbv )xv&tQovs avxove
Non eim
T^ xi/i trts Boaet Tr,s vjttgovotoxtjxo: xa>v naxicollatione paterna potestate demoustrat. Non
i
Cioy nnocpaivovxn. -ov yag nQenov ivo/uiaafiev elvai, ddocens putavimus,
uthhos quos iios i in fofficio patrum
sub aliena sint potestate.
potest
lovxovt ovi rjfiils iv idl-Ei naxi^cov dyo/isv rjfisxi- 20 provehimua nostrorum, bi sub
actio
vu>r, [xovxovs\ v<p' ixtoov xeXelv il-ovaCay. el ydg i} Nam
Namsisiemancipationis
emancipationis
actio dudum
dudum qquidem
quidemetetp^er
per
p
l i actiones
i
f
T^; emancipationos noagn ndXai fiev vnh xus xa- oas quae uuncupantur legis
facta
cum mh i
legis actionae yivofiimi
/tefr*
vfiotwv
xai
y f i
/
fi
iuriis et alapis liberabat eos huiusmodi vinculis,
i
anr^Xaxxev
aixovs
XCJV xoiovxav S
Ssa- quomodo futuri essent codicilli omnium bonestissimi
f
^X
')X
X xn ndvxtov
d
d&
uiov, ncjs olx k'iis),Xe
xa ovppoXa
dv&Qco- 25 dati a praesidente universis imperio non eoa paterna
ntov asfivoxaxn dtSSfieva jiaga xrjt itpttsxaiarjt xole potestate liberare? Nunc autem clementius aut ctiam
ehni (iaotXeias firj xt;s vne^ovaioxijros aixois iXev- boiiestius in republica cogitantea et super gloriosis^t(iolv, viiv Si tpiXav&Qionoteqov xi xai atfivoxtoov
siuiis consulibus, qui proprium nomen tempori post
TJ TtoXixeia S^avooifisvot x<u djtl xcov ivSo^oxdxcav
V7idxu>v, o\'rteo xb oixeiov ovofia ru> XQGVIO fitxa xfjv 30
Nov. LXXXt {Aulhent. LXXXII = Coll. VI lit. 9: gloss.) Graece extat in ML (c. 1 et 3 fuit B 31, 5, l).
Epit. Theod. 81 [imle nannulla excerpca in Prochiro 34, 15 = Epanagoge 37,10 et Proch. 26, 8 = Epiin. 31, 8),
Athan. 18, 3. Iulian. const. LXXV.
adducere studeat, nostramque providentiam
icctis noslris per omnia prospidmxts.

approbet,

guoniam et novum magistraium adiecimus et sub-

LXXXL

C0NSTITUTIO QVAE PER DIGNITATES ET EPISCOPATUM FILIOS

A PATRIA POTESTATE LIBERAT.
Imp. JusUnianus Augustus sacro senatui regiae civitatis.
Praefalio.
Quidquid ad utilitatem et ornatum reipublicae a deo nobis traditae spectat, id semper
cansideranles ud effeclum adduccre studcmus. ldeo etiam legem iam vridem de aloriosissimis patrtciis
nosiris scripsimus, quae eos jper dignitalem collatam a patria potestate liberos reddtt. Neque enim decere
cxistimavimus, ut quos nos t/t ordinem patrum noslrorum proveliitnus ii sub allerius sint potestate. A'am
si acliis emancipalwnis, qui olim lempore tegis actionum quae vocantur cum iniuriis et atapis fiebat, ab
eiusmodi vinculis eos liberabat, qui non codictUi inter omnes homines honesiissimi ab imperio quoa universis
proeest dati eos a patria polestale iiberaturi essent? flwc vero humanius aliquid reique publicae honestius medilanlcs elium de gloriosissimis cunsulibus, qui suum nomen tempori post imperatorem praebent,
3 subtcr. om. Iul. | vi. id. Mart. (c/. Biener p. 519 et
Zachnriat)] vi. id. Mai. e vn. id. mai. M ftrjvl MaQxup Ath. Thtoil. jj 4 CP. imp. dn. Iustiniano pp. aug.
ann. XII Apionc uc. couss. M{{), flnatXsiae 'Jovaxivtavov xb //9' VTtaxtias ^nitavot At/i. inaxtiq \47tiovoi xal paoiXetaS tfi' ret Theod. || 5 post subser. deext
nntitia ilf. qua agitur 395, 7 ( 7 rubr. IJCQI Xvattoi vittlovaioxrjxos Theod. (fj na vtaqk rj SiaXaftfidvovoa
Sta noliav a^itofiaxojv povXsvrrjglov xie iXtvfreQQvxai
xai vnt&votoiTjXoS cit. Nmoc XIV ti(. 1, 36| || <?*
om. M[et L i'n indice) (| 8 xrfi et 9 xoiii TtnlSat om. Alh. \
11 inscr. om. Ath. (] post inscriptionem neoi avxtovai6ir,xot inilio novne paginat add.M\ 15 povXouBvoi L |)
aynyilv L Q 16 v6fiov\ Cod. 12,3,5 g 19 dnofitivovxi
/ ' | 20 naxtQOiv] naxiotov ajio<pnivovxa M\ 21 xovrovi l.s {utide v. 20 xovxovs del. Haloandtr), xovxiaxt
irjt M quae apparet pertinere ad glonstma in archttypo
voc. rrts emancipationoe v. 22 superscriptum xovxian xfji

avxeovoi6x7]Toi | rj om. M | 22 cmancipationos M] av

egovoioTTjros L \ nqa&eit L \\ piv] quidem et f || 23 lcgi
sactfunaa M lege doiiovai(daxioros Lx) L || /iefr'] xn'
/it&* L \ 25 dv&Qwnaiv om. f || 27 aixbv M jj 28 T
x<tt] xt xai Ma aut etiam s
2 et nostrorum] et om. It (| 3 subseriptionem pruestant
Bamb. I et Ambmcensit || 4 dnn. lust. Batnh. dunus lust.
Ambr. H anno XI Bamb. [| 5 uc. clarissimo Ambr. \\
consule] si Bamb. \ 7 quao de dignitatibus R || 9 filium
om. H U patria RT] a patria Vvuli). |j 11 acnatu VT B
13 ad om. Rl g et ad ornatum R1 || 14 nobis traditae T\\
19 putabimus R g boi dtl. V% T1 \ 20 hii RT Q 22 aunciipantur V1 nuncupatur T | actionis Rl actio TK |1
23 lapis T l \ l \ C856 Jil (| 25 praesidenti T1 fi non eos]
non eos posse T noa posse eos V | 26 etiam om. V ||
27 cogitantcm R*V* g et] sed RV^T1 fl 28 ttmpori]
ipai V1

Nov. LXXXI l

398

CONSTITUTIO QUAE DIGNITATIBUS

flcurtXeiav SiSoaat, xai xtov ys fiovou xdlt vnaxixoii

hnperium praebent, et solis consularibus codicillis
ovfifiolois xexiutjfiivoiv, xal dnl xtor dpxdbv xcov iXevhonorantnr, et super cingulis quae liberare a curia
&eQoiv povXTjs Swafitrcov, xovrtartv dnapxbxrjxos T possunt, hoc est praefecturae et magistromilitatus
xai oxpaxriyias {yafiiv Si xrjs iv avxol xciit &06- (dicimus autem in ipsis sedibus et operibus agnitis)
vott xni xoli epyoit yvtop^^ofievtjs) avxb xovxo vouo- 5 hoc ipsura sancimus csse, ut omnis talis diguitas
O-exovftsv, iva nnv xowvxov d^icofta xai dpxv TO- aut etiam cingulum buiusmodi adquisitum aliquibus,
nvxTj ngosyivofitvt] xiaiv oh dv rjfists Soxifidaniusv,
quoscumque noa probaverimus, quod eos liberat a
oTtsp aviovi aTinXXdxxei xal fiovXrjs, xovxo iaxvoets
curia, hoc valeat et ut potestate eos Jiberet patrum
xai xrje vnejZovoioxrjxos avxovs dXev&sgovv xiov naaut avorum. Nam 8i sancivimus, ut si quis servus
xtgcov f} ndnnatv. ei ydp dvofiofrexTjoa/uev, tos ei'xie 10 sciente domino meretur militiam aut quamlibet dignioixsTTjs eiSoxos xov xexxrjftsvov dt-ico&TJ axgaxsias rj tatdm adipiscatur ab imperio, repente liberatur et
xtvos dias xvyot naod xrjt paotXelas, si&i>s dXsv- in ipsam rapitur ingenuitatem, quomodo non est
&epovxat xnl ei avxrjv dvapnd^exat xi]v eiyevstav,
iustum tantos promerentem codicillos non etiam poTIOJS oi'X' Sixmov xbv xtjXixovxcov rj^tcoftevov aviifiotestate paterna liberura lieri?
Xv)v fiij xal x/js vne^ovaioxTjxoe dXev&epov ytveo&ai; 15
CAPUT L
/fia xovxo xolwv npSe n? ae/ivoxdrtp x$w[ievoi
Propterea igitnr hac bonestissima atentcs lege
vofitp &eo7ttofiev, xovi xs ogSivagiovs vjzdxovs, et- sancimus, et ordinarios consules, si sub potestate
Tieo dv vn$ovaiots xtXolev, afia xu/ QTjfiaxt xio xavconsistaot, una cum ipso verbo quo boc bis donatur
r v
XTJV alxois xa^MevV
*l fd^tv eii avxegovaioxijxa
officium suae potestatis fieri, nec non et his qui
figeafrat, xai npos ye xols xtfuofidvote nagd xrjs 20 honorantur ab imperio per consuiares codicillos, si
fiaoiXtias vTtaxixole ovf/fioXois, einsg i-jtb XTJV xaiv
sub patris sunt manu, tieri codicillos eorum suae
Ttnxipiov xeXoiev x&Qa > ytvsa&at rb avftfioXov avxpotestatis occasionem. E t si quoa nos per universas
s^ovaioxrjxoi 7ip6<paotv xal ei ye xivas f/fiEis inl
diocesis gloriosissiinos praetectos sacrorum nobtronaacov J<OV Siotxtjaeiov xuiv dvoo^oxdxoiv dzidpxnv
rum praetoriorura instituamus aut in praetectura
rcov iepojv rjfuov npatxcuoiiov dTnaiTjauifiiv rj dnl 25 civitatis utriusque Romae provcxerimus aut in quoxfjv noiinpxtav ixaxtoas 'Ptoftrjs dyot/uev rj dni xtva
libet magistromilitatu, hos repente etiam suae potenxpaxrty{av, xovxove ev&vs xai avxei-ovatove yiveo&at.
Btatis fieri. Eum Damque, qui tantorum iudex est
xbv ydp xoaovxutv dp%ovxa xai xoaoiixots izttxdxxovja
et tantis iubet, manere sub potestate alterius et non
uivtiv dni xt;s vne^ovaioxTjioe ht xal /u^ xols avre^inter eos qui suae potestatis sunt scribi nostrarum
ovaiott dyygdyea&cu xu>v rjfisxdpcov dvd^iov rjyrjad- 30 indiguum iudicavimus legum simtil et temporum.
1 /usifa vouatv ra dua xal %g6va>v. dv yivtt 8s\ 1 Generaliter autem, sicuti dictum est, sanciinus,
xa&dneo eiprjxai, vofio^Exovfitv. disxe ndv d^Coifia ut omnis dignitas et omne cingulum a curia libcxai dpzqv nnaav fiovX/je dXev&epovv Swafiivrjv xavrare valens boc etiam suae potestatis praemium bonoITJV xai avxEgovaioxqxos yipat rols XBXIUTJPEVOIS itagratis praestet, et nobiliores adbuc patres ostendat,
t'xetv. xovxo yap xal aeuvoxdpovs r* xovs naxipai 35 si ergo ab imperio sic honoratorum siut patres; qui
nnotpaivti, et ye iav ovxto jiapd xi,e fiaffiXsias xextc. Ipr. Otaziitflfxev ngorpaoiv habet B* T 5, 7 p. 649 Zach.
Zar.h. (ex B 31,4, 3)

Argumentum c. I et III notatur ibid. 6 2 p. 648

iisque qui solis consularibus codicillis honorantur, et de magislratibus qui a curia libcrare possunt, hoc est
et praefectura et magisterio miiitum (nimirum eam dicimus dignilatem quae ipsis sedibus et operibus agnosci(ur) id ipsum sancimus, ut omnis eixismodi dignilas et magistratus in eos quoscumque nos probaverimus collatiis, qui quidem eos a curia liberat, idem etiam poteslale patrum vel avorum eos liberare vaUat.
Etenim si sanximus, ut si qui servus sciente domino militia dignus habitus sive quatn dignitatem ab imperatore nactus sit, is stalim liberelur et ad ipsam ingenuitatem eripiatur, qui non par sit, qui talibns codicillis dignatus est, eum eliam a patria potestate liberutn fieri?
I. Propterea igitur hac lege honeslissima utentes sancimus, ut et ordinarii consules, si quidem in
potestate sint, una cuin ipso nomine quod hunc iis ordinem largitnr suae potestatis efficiantur, et praeterea
iis qui consitlaribns coaicillis ab imperio honorantur, si quidem sub manu palrum sint, codicilh existant
emancipationis causa; el si quos nos in omnibus dioecesibus gloriosissimorum praefectorum sacro noslro
praetorio constituerimus sive ad praefecturam urbis utriusque Romae sive ad magislerium militum aliqnod
provexerimus, ii statim etiam suae poleslatis fiant. Nam qui tot hominibus praeest, tot hominibus imperat,
eum sub patria potestale manere ac non iis qui suae potestatis sunt adscribi noslris indignum legibus simul
1 et temporibus iudicavimus.
In universum autem, sicut dictum est, sancimus, ut omnis dignitas ct
mngistratus omnis, qui a curia liberarc polest, idem etiam suae potestatis praemium praestel iix qui honnre
a/fecti sint. lloc enim vel honoratiorcs reddit patres, siquidem eorum sunt palres qui ita ab tmperatore
1 xa> ye L\1 rertfirjftivcov om. L R noxatv xcov ITnloanderexe] ngxovxtov ML \ 5 Egyto L l |] vofto&exovfuv] sancimus t-sse e || 6 xai] aut etiam p |j 8 xai fiovXrfi]
xni om. s \\ 10 ivouo&nTjOapsv] Cod. 6, 4, 4, I fl 17 oodivaplovs] i/jflafrfiove B* et s. v. L |) 19 dtpel^ovatoxrjxa
L || 20 naga) ndai L || 22 *{> xeXolev L || yirea&at
om.Ls \ ovupo^ (i.e. avft/36Xaiov?) L || 23 r}fttle inl
naoatv Me\ fi fita naaibv L J) 24 *nnpxa}*' {tf- v. 3;
Theod.Ath. B1 p. 64S)] vndpxcovML \\ 25 * dnioxrjooifitv ML || 26 nokvnpxlav Ma B dydyotftav L || 3l> eyyeygd<p&ai L || 31 \}Q6VU>V Ilahander male 0 34 yipas
L2e) ytQt1 MLl Q 35 xovxo yhp om. s

tissimum s. v. add. T* | 6 etiam] et V |) aliquibuj] ab

aliquibua R Q 7 nos om. Tx |] qui RV* 1 8 et om.Ii 1
eosj uel eos Rx U 9 sanccimus R^ sancuimus Y\ 10 meretur RT\ mercatur Vvulg. || 11 liberetur et 12 rapiatur
vulg. 8 13 etiam] V11| 14 libertum Vx liberatum l ' J |
16 ao /2 || 18 hoc oro. T1 || 19 suae] siuc/i || hos 7"*!!
20 codicillis V1 || 21 patg Vl\ manu om. Rl \ suae]
seu R | 22 occasione R*V3 || quis V11| 23 dioccsas V1
dioceaes V3 || 24 in om. V1 || 26 magistro railitatu T1]
magistri militatu R magistro militatus V roagistro militum T* || etiam] et V || potestates Va l 27 est om. V \
29 intra K|| 30 teinponim] ipsorum /tlT* || 31 autcm]
om. Rx igitur R11 32 a curia tt 33 boo om. V \ 34 praestet)
a
35 patrcs om. R \ 35 MCJ
1 praebeant T || et qui solis Beck | 2 Binpjulis V f iubct pracstct R \ ostendat
1
qui li H 3 * magistri militatus libri || 4 istis T \\ leg. ag- qnidem sic T || oratorum V \\ sint] ipsi sint T (c/.ad
399,1)||
qui]
quid
>
niti? 1} agnitb 5 sancimus in rat. FQ 5 ipsum) sacra-

ET EPISCOPATU LIBERAT

399

NOT. LXXXI 2. 3

fitytivav xa&eoxaffi 7taToes ov yno V, ei fifj rovxo Bi non hoc essent, etiam ipsi pariter studerent imxnl avroi ovrianevSov, TTJV fiaadsiav vnip TOVXOIV perium pro istis petentes. Quapropter sive est aliiiow. oisxe ehe ioxi TIS viv iv vneovoiois rov- quis nunc quidem sub potestate his fruens honoritwv unoXavtov rcHv Tifidiv fj ^a', s Sfmgoa&cv bua aut cingulis. quos in primis enumeravimus, Bive
r.Qifrurjoaftev, eire vaxtQov iarat, xal rovrots avre^- 5 postea erit, etiam hos ius suae potestatis sequatur
OKudr^f axolov&eiuo, xo rs peculio*' avrols xaQltct peculium eis donans et arbitrii iiberi esse praentvtj xal ro nvxoyvwftov SiSovaa xai d^ia TtodxTeiv bens ac digne agere honore et iudicio Buper eis ab
r^t Tifirjs xal rije^in' avxole ix xr\i /SaoiXeiae yivo- imperio babito; haec enim multo maior patribus lans
ftivrjt xpioecos. ovxoe yao noXXio ueit,wv roTe narQa- erit et laetitiae occasionem praebebit magnae.
oiv tnaivot Saxcu xal eiqtooavvrjs dqiOQftfjV naQt^et 10
utydlrfl.

CAPUT II.
'Extlvo Si rdJ vSftcp itgoseTriaxqTtTOfiev, oisxs fiij

Illud quoque lege cavemus, ut non has tales suas

xat roiavxas avxet-ovaioTrjxas oftoia xaoi&fffrat xoT; potestates similia praebere qualia aliae, quae per
attats, at Sia TCHV emanciiiationwr yivovxai, dkV emancipationes fiunt, sed praecipuum quoddam praellniQExov T* irjv /3aaiXEiav ScHoov raie xotnvxats avr- 15 mium imperium conferre talium suis potestatibus.
tSovetoTijat napixttv. olSe ynQ BovAouefra xbv ovrtot aixej-ovaiov yevo/ievov rj ywofisvov anoXXvvcu n

Non cnim volumus eum, qui ita suae potestatis fit,

perdere aliquod legitimorum ius, sed sint, et generi

rdiv legitimwv Sixalcov. aXX' iaxoi xal ru> yivti HQOS ad eos et ipsis ad genus intacta legitima et ex naaliovs xni aixots nobs rd yivot a&ixra rd legitlma tura Bervata iura, et filii eorum post mortera avoxai ix xi]S tpvaecog (pvXnxxofitva Sixatn. xal oi ye 20 rum sub eorum recidant potestatem, ac si contigisnalStf avxav fiexa xeXevrrjv xtbv ndnncov ete XTJV av-

set horum parentes morte suorum patrum et non ex

iwc fisraTttTtxeTcoaav vne^ovaioxrjxa, aisneo av ti iv-

praeseuti lege suae potestatis tieri et merito filios

X"i' ot xovx(ov yoveie reXevrjj xaiv oixeicov naxigtov

post mortem suorum patrum sub potestate babere:
a).V ovx ix xov jianovxos vo/wv avxel-ov<sioi yevout nihil horum quae ab imperio conferuntur eis de/itroi xai ttxoxcoi xobt naiSai xovt aixav ftsxa xe- 25 esse videatur, quooiam omne bonum, quod sive a
).tvrr;v xwv oixeitov naxt^toy vne^ovaiovt exovxee' iva
deo adquiritur homiuibus sive ab impcno sequente
fiT]div xwv ix xije fiaoiXeias nQosyivop&vaiv naQcu- deum, decet esse mansurum ct omuis malitiae ac
oiTto&ai T Sogsiev aiucov, Stoxi nav, oneg t ix
dimiuutionis extraneum.
&tov npoeeiotv av&Qtbnoiz e'ixe ix (iaoifaias rije TW
&e(0 xaxaxoXovfrovGTji, dya&ov elvai ngoiTJxei fiovcoS 30
xai ndoqe xaxiae re xai iXaxxiooscos dfiiyis xad"inxdvai.

CAPUT III.
FIQOSTJXOV Se, tos ovx frxiv ot ayvoei 7tg6 ye dndvPalam vero est nullum esse qui nesciat prae
io>f xols aatajxdxois dmcrxonoie aua xfi xstnorbvlq oranibus sanctlssimis episcopis ipsa ordinatione etiam
vrti tjjv avtt^ovatoxrjxa nposyiveo&ai. 'oi yan ndv- 35 suam potestatem adquiri. Qui enim oinnium sunt
rwv ovtfs nvevfiaxir.ai naxioss ndis dv vno XTJV ixi- spirituales patres, quomodo sub aliorum potestate
ocov isovffiav teXoTev; dXXd itposTJxei xai avrovt rrjs

consfstant? Sed conveuit etiam eos huiusmodi potiri

xvmvxrji dnoXaveiv xi/irt; xai xavrrjv ix xrjsSa rj/iojy

honore et hoc ex hac nostra legislatione frui.

irts rofiofreuiae xagnovofrai.

c, 111 argumenlum citant paratitla ad Coll. consU eccl. I 3 />. 1273 et Nomoc. XIV tit. 1, 36; exscripsit Nomoc.*m
ib. ex D

honorati sunt: neque enim nisi hoc et ipsi pariter sectarcntur, impcralorem pro illis orarent. Quare
sive quis uunc in potcslate aliena est qui his honoribus aut magislralibus fruitur quos antea enumeravimus
sive postea erii, hos qnoque ius suae polestatis seqnatur, quod et peculium iis largialur et ut libera volun~
tale utanlur praesiei utque ayanl quae digna sint honore et iudicio ab imperalore de iis habito. Jiaec
enim mnlio maior pareniibus laus erit atqne maijnae laeliliae copiam praebebit.
II. Illud quoque lege insupcr cavcmus, ne eiusmodi ius suae potestalis similia impertiat ceteris guae
per emancipaliones conlingunt, sed ut praecipuum quoddam donum imperator ciusmodi iuri suae potestatis
pracslet. tieque enitn vohimus eum, qui ita suae polestaiis factus est vel fit, perdere ullum ex legilimis
iuribus, sed sint el fumiliae adversus ipsos et ipsis adversus familiam intacta lura lcgitima et ex natura
servata. Atque tiberi eorum post moriem avorwn in polcstalcm illorum (ranseant, tamquam si contigisset
horum pareniibus mortc suorum pulrum ac non ex praesenti lege suae poteslaiis fieri cl iure libcros suos
post tnorlem suorum parenlnm in potestaie habere; nc quicquam eorwn quae ab tmperatore conferuntur
iis aliquid adimcre vidcatnr, quoniam omnc quod sive a deo sive ab imperatore qui deum sequitur hominibus adferlur bonum esse dumtaxat nec quicqnam malitiae et detrimenti udmixtum habere decet.
III. Manifestum autem esl nemincm essc qui ncsciat ante omnia sanctissimis episcopis una cum
ipsa ordinalione eliam suae potestaiis ius adqitiri. Katn qui omnium spirituales patres sunt, quomodo in
alicna polestate hubeanlur? sed ipsos quoque tali honore frui dccet eumque ex hac lege nostra lucrari.
1 ol yno dv ei fifj xovxo] qui si non hoc cs3cnt g j|
4 drjnhi(io}v M |j 6 pecullon M zitxovXiov L i| 9 olxoB
Lt) ocxwi M || 13 tois nXXoit L" || 14 ifxayxtnaxio' M\ nvu%ovaioxt'ixaiv L, \ 17 ycvoftsvov rj om. e ||
18 Xtyniftoy M\ vofitftojv L |J 19 legftima L Xeyixt/ua
M B 22 ntovoioTrixa Lx \ 25 xovt avxcov om. s\\ "26 iva]
ira Si M || 29 noouoiv L || xi\i ovi. L \\ 30 /lovtot]
fiQvuii w iW vofiovs Ll vofttftov ut vid. L1 mansurum
('. e. nbvtfov vel fiivov) f % 35 ndvree L\ ndvxoiv om.
NomocA || 36 nvevpaxixwv Nomoc.m H 39
V

1 cssetvulq. \ ctiam] non Beck \ ipsi om.T^b ius hos

R\ iuB del. ll* H potcstatis suae Vvulg.fl6 ei HT || arbitrii cet.] bitrii 9 praebcbit scr. R* in ras. 1 w. || 7 eis
RV\ bis Tvuty. l 8 hoo Tvulg. | magis R || 12 tales]
oportcat s. v. add. Vs U 13 quae om. R || 14 fiunt] fuerit V
sunt R 0 15 comferre V\ talium RVT*] talibus T^vulg.\
16 fit VvuUj.] sit RT 1| 17 aliquid R fl 18 ipsi R (| 20 rccadant Tx B 21 et non 23 patrum bis $cr. Rl || 22 flliis Rx ||
24 orum V horum om. i i \ H cis] de eis T |j 25 uideantur Tll 27 militiac V1 \\1 23 dcmunitionis T x deminutionis vulg. || 33 cst om.x V (| qui nesciat om. R |j 36 spiritalcs IIV D lratres V B potestate
aliorum T\ 37 hos R ||
38 nostra hao V\ frui] ficri V1

400

Nov. LXXXIl pr.

DE IUDICIBU8

( E p i l o g u s . ) Quae igitur nobis visa sunt ad

(^EntXoyos.)
Ta xoivw naQaaxdvxa tjfilv sis v/ieteQav aitito vs y.ai rinrtv% o> cefSaafticoxaxoi rcaxeQES, vestram revei-entiam et houorem, 0 colendissimi paflovXSfie&a eii ro Sitjvexit ifiTiQdnetv xfi rjUEitQq 310- tres, volumus in perpetuum splendere nostrae reiXtxeia, aua fttv tie xoauov vfJtreoov nfia Si eis
publicae tam ad vestrum oruatum quam ad nostrae
XTJV T>JS rj/xertoat tptXoxifiias anoSei&v, rjy xole T][*e-5 largitatis probatiouem, quam nostris patribus ct conrs'(H>is jzaxgdot xal vndxots xai Upevai SeScoxauev. sulibus sacerdotibusque contulimus.
Dat. zv. k. Apr. CP. imp. dn. lustiniani pp. Aug.
Dat. x. kal. April. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
anuo XII. Apione v. c. cous.
[a. 539] anno XII. Apione viro clarissimo cousule.

IIB
DEPI TSN AIKA2T2N
K.AI S 2 T E MEO OPKOY MH AIPEI20AL

LXXXII. Autb. LXXXIII. Coll. VI tit. 10

10 R: DE IUDICIBUS, ET UT NULLATENUS CUM
1UREIURANDO ELIGATUR ALIQUIS IUDEX
QUOD PERMANET EI. ET UT APPELLATIONES ACCIPIANT MODIS OMNIBUS IUDICES.
ET DT 1N MEDIA LITE FACTAE FORMAE,
15QUO MODO OPORTEAT DECIDl COGNITIONEM, NON ATTENDANT IUDICES R;
Imp. Iustinianns Aug. Ioanni pp. per Orientem
Idem Aug. Iobanni pp. Orientis iterum ex consule
(iterum), ex consule (ordinario) ac patricio.
ac patricio.
<77ooolfitov.')
Zrjvcovt T<5 TJTC evaspovs Xr^seoe
( P r a e f a t i o . } A Zenone piae memoriae Bcripta
yQuntai
Suirn^te negi
Q
g xrjs
j XCHV otxaiv irf&cos,
, noX- 20 est lex de iudiciorum ordine,
, multas qquidem rauta/tiv
i naoalXayas
lX
ix
i tu>v itpe^rjs
i ^
8el-a.[iev7}
8l
XQOVWV, i tiones subsequeutibus
b i b
suscipiens
ii
temporibus,
ib
dadh hoc
' tovro 8e atptr.ouivr\ aisre xara (uy.Qov oxsitdv xai
autem perveuU ut paulatim paene omnino caderet.
TiatnaTinaiv xfo?xiiv. 01 re yao iv aixfi ysygafifieNam et qui in ea couscripti sunt pedanei iuilices
yot Stanrjrai tbv fisx* oivd^oatTiatv aTtavres anilmov
humanam omues reliquerunt vitam, et pluriraa de(3Cov, nokla ie twv ooia^imcov Sixaicov aaaiyrjxat, 25 finiti iuris tacita sunt, et certam non meruerunt me1
ait
OT]TT}S re oix i'ivxs uvfjfitjs, aXk % ys x(W
tavxa
moriam, sed usus baec percipiens in aJiam transtulit
nnoaXnfiovaa els nkioiov fisTtOTTjae oxrj.ua. ij^els ioifiguram. Nos igitur videctes omniiio coufusum iuwv 6pu>tiee avyxexvfttvov xa&unaj; ro TWV Stxadicum schema, aestimavimus oportere haec lege deoraiv Gxrjua (orj&Tjfitv x(?Vvat *'6f*y xavra Siogiaatcrminare, quae decentem ordinem imponat causae.
a&at, Se xhv TtQtnovaav id^iv i7ii&Ti<jei T<J> nQayuaxi. 30 Non enim aestimavimus oportere babere iudicum
oiSi ya(> ojri&rjftBv ^ ^ i Svt%v Stxaaxdiv xtvas 6vo- quosdam nomiua, maxime legum ineruditorum, defiaxa, fiahaxa fiev vouiov aventaxtjuovae, ensna bi
inde neque causarum babentium experimentum. NooiSe nQayftdrtav Evxvxovvxat niTgav. xdls /JBV yag
stris etenim administratoribus adsunt modis omnibus
igon doxoixxi miueiat itavxais xnl 7td()ed'(>oi xa
Nov. LXXXII(Authent. LXXXUI=
Coll. VI tit. 10: gloss.) Graece extat in ML, cap. 213 in B 7,1,416.
Epit.Thtod.b2, Athan.l,\b. lulian. contt. LXXVL
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt ad vestram reverentiam honoremque, patres summe venerandi, ea in nostra repubtica in yerpetuum splendere volumus tam ad decus vesirum quam ad nostrae
liberalitatis documentum qxiod nostns patribus et consulibus et sacerdotibus dedimus.

LXXXII.
LE 1UDICIBUS, ET NE CUM IVREIVRANDO
ELIGANTUR.
lmp. Iustinianus Augustus Iohanni pp. per Orientem (itervm), ex conside (prdinario) ac palricio.
Praefatio.
A Zenone piae memoriae scripta est constitutio de ordine litium, guae multas muiationes sequentibus temporibus passa est atque eo pervenit, ut paulatim fere omnino deficeret. Nam et
qui in ea scripli sunt tudices pedanei omnes vita excesserunt et tnulla ex definilis iuribus silentio tradita
sunt nec cerlam memoriam consecuta, sed usus quidem ea rerepla in aliam formam convertit. Nos igilur
cum iudicum slatum omnino confusum videamus, haec legc dehnienda esse existimavimus, quae idoneum
ordinem rei imponat. Neque enim exislimavimus decere quosdam iudicum nomen habere cum legum utique
imperiios tum ne rerum quidem experientia adiutos. Noslris enim iudicibus omnino eliam assessores ad1 T}ftatigav Ll II 7 subscr. ifcsipanrq&T] iv xoii XQ~ xvxovvxas (volutt dvxvxovxae) ntioq Haloander sine
voie xrje vTtnrtiae ^Antovos Theod, om. Jul. || xv. k. apr. causa I fiev om. L |j 34 ndtntt L"
Af 7106 te xaXnvStov lAnQiXlcov Ath.) x. kal. upril. (t>. l.
kaU madii) ? || CP. cons. M {om. anno XII) etff]/?oilelas 'lovouvtavov 16 ifi' vnaielas ^Anitovoi Ath.
1 iussa V B 2 nostram RT || o del. V% \ 3 spendcre R \
(bilisiario uiro clarissimo v.l.e) II 10 rubr. Ilsoi rtSv 81- 4 ordinatutn V || ad nostrae om. V || 5 probationem]
xaaxiov Ath. Ilegl &eiwv Sixaifxaiv Theod. \ 17sq. Irap. R} \ 1 subscriptiontm derfimus ex Dnmb. I tt
patricio M [qui orietem)] AvxoxQaxtoQ lovaztvtavot Ainbracensi; dat. kal. madii bilisiario uiro clarisirao V )j
avyovaxos ianvvT] inaox<o noatxcaoiaiv -ifje dvnxoXfjs, GP. Samb.] etnp. Ambr. d difn iust. Bamb. difhus ius.
nnb vndttov xai TxaiQixiio L 'O aijo; fi
fiaaiXtis 'itodwri Ambr. Q 8 anno duodecitnu aptonc Bamb. |j uiro] uic.
gxv Jt(>cuTi0(>(a>v Ath. || 18 iterum tt ordinario add.Ambr. R 9 Yy III.LXXXIII. V || 12 perraaneat vultf. l
x
Zuchariae || 19 xu L fl tvat^oviMLTfieod.] 9etae Ath. \\ 13 iudicis V\ 16 non] et non 1T nos V 818 ac V) a f et
om. V |j 21 subsequentibus susci20 8idxatt] vofita [i. e. votiozi) cil. Thendori codex. Fuit Rvulff. H 19 memoriae
in ras. F 2 |j haeo R | 22 cadent Tl g 23 conscripta
Cod. 3, 3, 6 (/?. y IOV xcobixot xl. y Std-iaj-iS xtXevxafa piens
1
x
adscr. schol. M); cf. Krueyeri adnot. et initium scholii Tha- F B 24 relinquerunt F | | deflnita T* | 325 et om.x R H
uidentcs T | 28 baec] bao V T* af V halelaex ad J3 3, 2,100 p. 418 /7m6. )| 22 dytxofitv L1 jj 27 omnino
a
J
24 xmv Lx || 27 eisL] JXQOSM \\ 30 TOIS nodyuaat L | bere R \\x 30 existimauimus 1R Q 31 quaedam F \ eruF ; ineruditos et 32 habentet
32*7. avemOTTjftovas evxvxovvxat 7ittQav\ inerudi- ditorum R inhereditorum
x
toruro babentium experimentum s | 8e om. L || 33 &*" Beck I 32 expcr... V

ET UT NULLATENUS

401

ix x(dv vofKov lyrqovfitvoi. xai riis aaxoliae ava-

Nov. LXXXII 1

etiam assessores, et ea quae legum sunt explicanteg

n).r;oovvjes ras avzcov, eneidrjiteQ noXXnU negtfxopset occupationes adiuiplentes eorurn, quoniam multis
voi ypoviiair ai vtp* rjfiiv ejcovaiv sixoxwt 16 dtxadetenti curis quas apud nos habent merito iudiotfxor avanlrjQovai fttoos rfj iiov oixeicov nayovaiq
ciorum complent partem per suorum praesentiain
naotiSowf oi Se ovrs dgxfjv
ovie rjulv
vn- 5 assessorum. Uli autem neque
cinguhun
babentes negxj i'xovxte
x
j
q
g
tiovevo si
si iif}
f} /itXXouv
tXXouv oixofrev
oixofrev yovv
yo ijiioTdafrou
ijiioTdafru que
que nobis
nobis ministrantes
ministrantes nisi
nisi potuerint
potuerint per
per sese nosse
no
^otiovfievoi
Q
g &
j tov 8ixd- qquod iustum est,, sed aliuude emeudicare iudicandi
10 SUmov dXX' eidQvjfrtv
igavi&o&au
irjv
svnx^nonvvr^v. ncii ov fuyiarov rovroiX iXaiicoua b bonestatera, quomoiio
non maximum
i
i
iivitium erit
i
irei-

Ttohieiai av tXt] rb ftrj TOIS avro&ev xb Troaxrior publicae non eis qui ex se quod agendum Bit sciaut
imoiaf4e'vots Tiaondovvai
T Sixas, n?.X' nv1 aviovs 10 lites tradero, sed sinere eos quaerore alios, a quibua
1

~^rtxtiv ixtgove, vcag cov e^ean fiav&aveiv dneg avliceat discere quae ipSOS in mdicando eloqui decet?
joii iv TOJ xgivtiv y&eyyto&ai Ssl; tavia ^fae eixoHaec nos merito ad praesentem legem erexerunt,
Ttu eii xbv nagovxa rofiov avia-irjuE tcov ijfLETigcov nostrorum subiectorum curam agentes et voleutes
inI,XIHOV y.r^Souevovs xai /3ovXof*trove avrciis xai ia
eis etiam quae de iuiliciis sunt in proraptu esse at-

ini ntli bixan evxoXa TC eliai xai guSta xai x^Q^ ^ qu6 facilia et absque omni dilatione transigenda.
a n a a r t i uvafioXrje

S i X ^

CAPUT I.
Vetns igitur scbema Zcnonis constitutionis ptae
e, quae unieuique praetorio certos detinivit
omnino perimimus, eligere vero perspeximus
utilibus habentes adtestationem, qui comraunes omnium erunt iudices tamquam undique clecti.
im xitriatOiS ixovTtis fingivgiav. omeg xoivoi navxo>v laovxai Sixaatat, ola nnvxnxo&ev intXsXtyfiivoi. Et hoc qiiidem gostum est, et electi sunt a nobis
xui Sq tovto 7xsngaxxai, xi foTjvtat ye jzag^^ucHv iudices Anatolius vir spectabilis. iam advocationo
Tb /uev ovv 7TiiXn,

Zfjvcovos

8tx<ioiat'sivai6Xi6s re 6 7tegi/3/.tnxos, f,Sri TOV awr,yodudum completa et inter spectabiles fisci advocatos
otiv nifuttjv nenavfitvot xal tv xols negi/SXiTixots tov 25 deputatus, ac Flavianus, qui nuuc advocatus iisci
H^iwaiov avvTjyogois xax^tis, <J>Xa@iav6s xe b Xanconstitit, et Alexander et Stepbanus et Menas, elouooxatoi, os avvfjyogoi xov Srjuoaiov xad-iarrjxB vtv,
quentissimi advocati et pedanci iudices tui fori, et
xni ngoi ye 'slle^uvtigoi xai 2xi(pavos xai Mqvni. oi
Alexander alter, quem pedaueum iudicem esse prae-

i.ovuoTinm awrjyogot xai Stairrjinl xrjs a7ii dyogas, torii gloriosissimi raagistri sacroruni ofticiorum co'.Ui&trSgos xe fiegos (xal Staixqxrjv Si elvat xuxel- 30 gnovimus, et duo subsequentes aiii advocati tui fori,
vov xov Sixnarrjgiov rov ivSoi-oxdxov nnyiaxgov tiov
Victor et qui ex Quizito Tbeodorua.
9ei(ov 6<ffixiu)v ftefmfrqxnfuv), xni Sio tpegijs nXXoi itaque isti iudices praeponantur.
avvfiyoQOi ifji arts dyouai, Iiixxcog xni 6 ix Kv^Cxov
Oiodmooi. ix fiev ovv avvTjyogcov ovxoi
Sixaotai

Ex advocatis

tv. 'EneiSrj Si ngoeTjxov laxtv el- 35 1 Quia vero competens est esse etiam maiores iuSixaaxds xovt ftev nguo/utat ngo- dices aliquos diguitate provectos <et> experimento
c. /111 summarium habet Ecloga lib. IX Basilicorum (ap. Zachariae Geseh. des griech. r6m. Rechts 335 n. 1238).

sunt, qui quae ad leges perlinent interpretentur el eorum occupationes suppleant, quandoquidem multis
cvris quas apud nos habent distenti merito iudiciale munus assessorum suorum praesentia supplent. Illi
oero, qui neque magislralwn yerunt neque nobis inserviunt, si non ullro quidem qvid iuris sit compertum
habituri sinl, scd aliunde iudicandi honeslalem emendicaturi, qui non maxitno hoc delrimenlo reiputdicae
erit, quod non iis qui ultro quid faciendum sit sciunl liles iraduntur, sed iis permittitur ul alios quaerant,
a qnious discere liceai quae itt iudicando loqui oporleat? Haec nos merilo ad praesentem legem exciiarunt. quippe qui subicctis nostris prospiciamus eisque ea quoque quae ad lites pertinent prompta et facilia esse el sine ulla dilalione decidi vdimns.
I. Antiquam igilnr conslitutionis Zenonis piae memoriae formam, quae vnicuique iudido certos
iudices de/jnivil, plane tollimus. Eligi aulem placuit nobis iudiccs ab omni parte bonum leslhnonium habentes, qui communes omnium erunt tudices utpote undique elecli. Atque hoc quidem faclum est, ft elccti
sunt a nobis vuliccs Anatoliits vir spectabilis qni iam advocali munere nuper omisso inler spectabiles fisci
fiatronos relalus est, et Flavianus vir clarissimus qui advocatus fisci nunc constitulus est, ac praeterea Alexander et Slephanus el Mcnas, facundissimi advocati iudicesque pedanei fori tui, et alter Alexander (quem
ipsnm quoque iudiccm esse iudicii gloriosissimi magistri sacrorum offidorum comperimus), atque dtto alii
ileinceps udvocali fon lui, Viclor et TUeodorus Cyzicaius. Ex advocalis igilur hi iudiccs electi sint.
1 Quoniam aulem maiores eliatn iudices esse par est, qui dignilatibus praecellant et praeterea sive rerum
1 sq. xni iftt nxnajv Me\ xnl ine avxaiv aranXr]potjTij daxoXine L, || 4 a.vnnXrtgc&aovot L || 6 iniOTrjcnafrcu Lji 8 Tov-to um.s || 19 ayuigure] afOQ.u" L" J
'20 dixaozas rove irjv navraxofrev om. e !| 21 ini XC3'
otolt
22 Ttavraxo&tv om. J/|| 23 agrtvxat L \ *ye]
ii M, om. L || 26 taxfreis ovnjyogoit L || 6 knfingomxos om. s Q 29 avvTjyogoi ML) avv^yogot T cum llnloamlro edd. !j 30 xni diaiTqrijv Si elvtii xnxstvov M]
iiniXTjXTjv xs tlvat xnxtivov xni L quem pcdaneum iudicem esse y I 32 8i>o Me] tosls L || 33 plxxcog Ms\
SavtrjX xi xal (iixrtog L et Danitlem et Victurcm lul.
r. 2S3 (ted idtm <: 291 octo iudicu constituto* m e confirmut; e.tiam ttcunilum Eclognm Bn. novellite cnput 1
1% xov avvriyogav bxrta avSgnt
ixX*j-n[tevov 8txaCT( avtove Jtgof.xtigtXexo axgiftrj TNV voixav ciSqOiv f^oirnc, xni xinaagnt ix ribv irSo^otdgoiv xal agloviun>)\ JnvirjX 6 xal Dixxwo coni. Zachariat || 36
ptiiounoi Al] uj-iiopaoi re L

1 etiam] 1et F | | assensiones T* || 2 multi decenti

7*' |j
3 curris
V \ habeant R | 5 gulum
V1 D 6 nisij
1
1
non K 1| per] prae /2 fl 7 udicandi V H 9 sitj est T \\
10 om. V | 12 Haec] Nco V \ legem V*} om. RV* T
vulff. B 14 eius Tl (i qui Tl | de mdiciis] iudicii R |j
atquc] aut R | 17 constitutionis
Zenonis ed.pr. Q 13 certo
V* | 19 eligere] e.... Tl U 20 utibus Vx || atestationcm V 5 22 quidem] al. quod R* in mnrg.
|| 23 anatolia
l
R % aduocationem Vx | 25 deputatoa R
| 26 cunstitit
R]
1
constitutus 1Fconsistit Tvulg.
|) meas V nannaM V3 | elo1
quentissi V | 2? for* T g 26 quemj quae V H 31 quizioo
RT) quiraco V Cyzico Beck (quizicenum, quizucenum,
quicizenum, kyzicinura codd. lul.) | 35 cst om. R || etiam
tnaiures ctiam iudiccs V11 36 aliquos] alius R aliquos
iudicus y |[ *et inserui

Nov. LXXXII 13

402

DE IUDICIBUS

e'xovrat tcal ngos ye rj ixelgq itgayfxdxav noXXtov f\ causarum multarum aut plnrimi temporis exercitio
noXvxgovltp TQiftrj ftsyiartor dgxiov rj jtXq&st tovmaguis dngulis aut multitudine horum exercitatos,
TO>V iyyeyvftvaofievovs xai xfj ye fjfisxegq ngoexagxequi etiam nostrae observant pietati: ideoque perQovvras svoefieiq, Sia tovxo oweiSoftev ix jisv xcHv speximus ex gloriosissimis quidera patriciis PlatoivSot-oxaToiv naxQtxCajv nXdxcova rov dvSoS-oiarov. 5 nem gloriosissimum patricium, qui in urbana praefiaxQov ini irjs noXtagxias Stavvaavra %QOVOV xal
fectura obtinuit teinpus et secundo in illis sedibus
Sis ini TWV &Qovav ixsivcov yevo/isvov, Bixxtoga rs
constitutus est, et Victorem gloriosissimuni et ipsum,
xdv vSo!-6xaxov, xal avxov ini r xiis fuyalrjt 'EX- qui tam in inagna Hellade quam in nobili AlexanXdSos ini xe xije at/tvfje xtHv *AXeavOgia)v dg^avxa
drinorum civitate administravit et praefecturao urbanoXstos xai ngot ya xije uoXtagxins yvTjodfievov xai 10 nae tenuit praesulatutn, et neque legum ioexpertum,
ovSi vofioiv dvqxoov, xai <Po>xdv xov ivSo^oxaxov iv
et Focam gloriosissimum inter nostros adnumeranxols Tjfisxegon xaxaXi^at Stxaaxale, dvSga ov o xe dos iudices, virum quem quaecumque sedes noverit
obs iniaraxat &govos inaivovfiivwi aviov nQoaxdvxa
laudatum quam sibi praestantem, insuper et quae
xal TIQOS ys xd ix voficav eiSoxa, xal ini xovxots
legum Bunt scientem; inter hos Marcellum quoque
MdgxsXXov xbv fisyaXonQBndaxaxov, aei ftev tjfilv 15 magnificentissimum, semper quidem eum praesennupiivxa xai TIBQI XTJV XOV Sixaiov &avfia6fievov
tem et circa iustitiae miramur observationem et ab
xrjfnjaiv xai TtaQa jtdvxcjv o%tdbv xoiv rjfiiv noosiovomnibus paene Dos adeuntibus propter hoc- petitum
xcov Sia xovxo aixoi^evov
naQtSoco ie %odi(uvov scimus, et consiliario utentem laudabili, quatenus

dXXotv naQa xe rjfifov avxcov rt

a nobis ipsis.
CAPDT II.

Tovs ftiv otv Stxaaxns juexa xovs fifisxigove agxvIudices itaque post nostros administratorrs hos
TS xoixovi elvnt fiovXofisfra, xnl qfiels avxoi xovxoie
esse volumus, et noa his omnibus negotja secuntlutn
artaat xas vno&tam xaxa xb Soxovv rjfiiv nnQnSco- 25 quod nobis visum fuerit delegamus. Si quis autcm
aofitv. ti Ss TI xdiv r}fiexQ(ov dgxovxwv nagantpnostrorum iudicum deputare voluerit causas, fais qui
neiv povXoixo Sixae. xovxots 8ij xols tio^uivon xal
definiti siint a nobis pedaneis iudicibus tradat et
(bQiopivois naq rjftiov Siaixrjxaie xavxas napaScoaet
alteri omniuo nulli, nisi consiliariia suis commiserit
xai exe'oq> navxeXde ovSevi, nXrjv ei ftij IOTS 7T(totd(>ois particulares examinatioues ipse pro omui negotio
TOZS cavxov nagaSoirj rai xaza fttgoe il-sxdaeis av- 30 iudicium portaturU3.
tos xf]v vneQ xov navxde XQIOIV i^oiaatp.
CAPDT III.
Ka&tSovvxcu Si oi Suttxrjxal Strjvexan inl TJJ paSedebunt autem hi pedanei continue in regia baaiXsiov axoat iv olt xai vvv oixiaxon Sixd^ovaiv,
silica in quibus et nunc domunculis iudicant, mamultarum experientia sive longo summorum mai/islratuum usu sive eorundem mullitudine exercituti siitt el
nostrae praesto sint pietati, propterea placuit nobis inter iudices nostros referre ex gloriosisshnis quidem
patriciis Platonem virum gloriosissimum, qui longum tempus in praefectura urbis consumpsit et bis in illis
sedibus constitutus est, et Viclorem virum gloriosissimum, qui ipse quoque et in marjna Graecia et in
nobili Alexandrinorum civitate magistratu functus est atque insuper praefecluram urbis gessit ncque
legum ignarus est, et Phocam virum gloriosissimum, quem tua sedes novit cum laude ei praepositum et
legum quoque peritum, et praeler hos Marcellum virum magnificentissimum, qui semper nobts adest ei
propler iuslitiae observalionem admiratione dignus est atque ab omnibus fere qui nos adierunt ea de
causa petitur cl assessore uttlur qui cum laude quae ad leges speclant disponere possit, Appioncm
dicimus virum spectabtiem, qui et fisci palronus fuit et ceteroqui bono testimonio cum ab aliis tutn a nobis
ipsis dignus esl habitus.
II. Atque iudices quidem hos post magistratus nostros essc volumus, nosque ipsi iis omnibus causas,
prout nobis videbitur, traaemus. Si quis autcm ex maqisiraubus nostris delegare causas voluerit, his quns
nos diximus ac definivimus iudicibus pedaneis eas tradat neve alii oinnino ulli, nisi forle cuiistliariis suis
exammutiones pro parte deleget ipse de ivta re sententiam laturus.
III. Sedebunt autem pedanei iudices perpetuo in regia porlicu, in quibus nunc quoque indicant
1 rj ixsfgq] tj orn. L s || 2 noXvxgovia L J xgvfirj M ||
1 multarum causarum V || plurimis V% || exercitio T* in
3 ixyeyvftraafitrove L \\ *ye] xe hbri H 6 ftaxgbv] patri- marg.] exercitos /2 1 exercitlum TlR2 excrcit V1 eiercium (i. e. Ttnrgixiov) s\"t &ni xbv &govov ixelvov L Q citatua T2 exercitatos V3vnlg.; Ug. exerciiio in?|| 2 mul12 ov o xe aoi iniojaxai 9g6voi\ quem quaecumtitudincm 7'1V* || exercitatus V^R^T2 fi 3 qui etiam
que sedes noverit s || 13 inaivovpevrus] iaudatum quutn
om. Tl |) nostra V || obaeruanti Tl obseruantie 2' J {h quo
(i. e. inatvoxifttvov cbil cf. ad 19) f H 15 rj/tli-] eum ? | eadem marms litleras ie punctis delevit) Rl obseruiant KJ ',
16 &avfia6fj.evov] miramur (t. e. 9'avftu^ofiev) s II 17
pietati] pie V\ on. Rl Q ideo vulg. \ 4 ex] et ex T 1 \
ndvxa La || 18 aitovfievov] petitum scimus ff ex inter6 obtenuit V1 || 7 uectorem V% uictorem et T1 D 8 magna)
polatione || 19 inmvovfiiitas A/L'] innivovuiva cos V | | magna ciuitate T1 || Hellade vu/g.] hellada R1 at. licldtaxefrfjvai L Swautra L\\ 21 x a^Aa L || 23*^. TbvS landa /Z1 ellada T1 elanda T% mellada in ras. V3 g 9 ci/lev fiovXo/ie&it] Tovs dXXovs dtxntrxde tovs /icza xovS uitate om. T* || 10 inexperfetum Ra J 12 uirum quem
tjfitxegovS dgxorrat xoioitove xal ovxcai eh-nt flovXo- (quam Rl) quaecumque R) uirumque quecurnque Tl uirum
pt$a Bc \ 24 xal) oU xal B Q avxol om. s \ 25 annoi quemeumque (quicumque corr. T3) VT*: virum quemAfs] anavxas L, om. JB; nnnans coni. Zachariae\ 26 ti que tua Contius (praestaret virum quem tua quuqne)|jsedis
Se xts] xnl et xts B |J 27 xovxoii Sfj om. L \\ eigijftevoie Rl V1 7*|| novit Contius Q 13 laudanduro quam V; absque
xnl om. Lz J 28 Stxaaxait B \\ xavxas) xovxois L, om. s |) textu Graeco esset, legerim laudat utnquam Q 14 quucumque
32 ol Sixaaxal B bi pedanei ? 0 (JaoiXtxTjt B?Ecl. fittoi- V1 H 15 cum] cum V1; eum malim abtsse \ 16 mirantur?
Xews Be (c/. lohannct Lydut de magiitt. 3, 65 qui de Jo- Tx | 18 confiscalirio R || utente RVl Tx fi 19 appione V\
hitnne pr. prnet. narrans huius novellne arqumentum tangit apione RTfi 20 et ex fisci V11| 24 *nos his] nobis Vx
Bixaards 8e ngo^nXXexai inl xtjs {JaatXetos arone, a/ore aobis RT illis V* his vulg. J 25 fuit T g 26 causai uoixtlvav xutv inl X?^faai Sixcov axgooifttvuv al-xbv luerit/J | 29 miserit/J 1 || 32rtW>r. De prouocationibus ct
...
dygvnvtlv)
rcparationibu T in marg. {ex Iul.) | Scdebant R Stt dcbobunt Tl |j hii RV | pedanei] iudicca add.Rvalg. J *in]
et nuno in libri (] 33 et nunc om. R

ET UT NULLATENUS

403

Noy. LXXXII 36

og,%to{ xs evfrvs xal eis SeCXrjv oylav.

xal dxgodtatino mox et meridie et vespere
andientes causaa,,
p
J
J
aovxai T(5V Sixtov ov fiorov xdiv ftexa xov vofiov xov' quae post* legem
*
"" sunt* apud
non aolum
movendae
rop xivrjftt]oouva>v 7iag' avxdis. aXXrt xai xmv dX~ eos, sed etiam aiias quaecumque apud alios quidem
\(ov, oant nnpa uev rotc aXXoit ov xnxa xb agyixbv
non secundum antiquum
motae schema,, nanc autem
q
q
Si
bi ad
d eoa mutarii praeceptae suut.
ek avrovs 5 a nobis
CAPUT IV.
'Ey.rirov tpvXnrroftivov, cJc tXnBQ iweeipot HOQO.
Illo custodiendo, ut si sub appellatione a pedaneis
v StntTTjiuiv rj ruiv ivdoJ-oiarcav avdociv yivovrru
iudicibus aut gloriosisBimis viris fiant causae, et ipsae
y.at. abrai ei fiev J- r}uav avxmv naQamfMp&elev. si quidem a nobis ipsis delegatae sint, secundum
ra TO noabv TJ tis 16 xotvbv rwv ivSo^oxaxiov 10 quantitatem aut in commune apud gloriosisRimos
otv agypmiov ij-eTaofrqoovvai rj ireQoit xaxa ro
nostroB iudicea examinabuntur aut alii8 secundum
oi iibv O-Uiov consultationo)*' naQansfitpd-fiaovrai.
consuetudinem sacrarum consultationum delegabunfismoi rifis iwv ivbo^ojditov Tjfitav dq%bvTo>v tur. Si qui tamen gloriosissimorum nostrorum iudimt nvTole nagan/j.u>auvt ln* avtovs rovs naQacutn causas eis delegaverint, ad eos qui transmiserunt
n-xas aviols T nxoodasit r[ Zrpeats ij&i, d$ dxei-Ib eis audientias appellatio remeabit, ab illia autem
v Si avfris xuia zov eifnjfuvov x^onov ia totavia
rursas secundum praedictum modum talia iudicafr
buntur.
CAPUT V.
Idxoodaovrai Si Ttnvxes rrje ftiv Sixrje axQt xgtaAudient igitur omnes Htem quidem usque ad treKooiiov OVIJTJS vouiaiin.Tiov iv oxqftaxt naQaoi]fiaua- centos Bolidos existentem siib schemate auuotationis.
otms. ovroi yao d-aiTov ai Sixai XQI&TJOOVXOI. xal 20 Sic eniin velociua lites iudicabuntur, et circulia coTWV M inJs Sinyveoaeai xvxXtov xai rf]t xov XQOVOV gnitionalibus ac temporiB contritione omnes litigantes
TOI^/;; i6 Stxa&ftevov ajiav anaXXnyrjaexai. jt(>6- liberabuntur. Palam vero est, quia etsi per adnoSr,Xov St, wi ti xal xnxa jiagaarjfteioiatv dxQodaov- tationem audiant causas, verumtamen dabunt termitn< icov Sixuiv, dXXa Stoaovaiv OQOV iv y^m/ifutot num per scripturam, qui eorum manifestet sententbv rrjv ai-rwv St,Xovvxa yviofirjv. xaiv inl xovxott 25 tiam. Appelktionibus in hi8 nulli penitus perimendis,
iifiattav ovSsvl jtavxeXais dvr]gi7f*va>v1 nXfjv ei pi}
uisi forte tertio appellare voluerit aut per contumaxpnjouxis ixxaXioaafrai rs jSovitjd-eir] rj xaxn ngociam defuerit: talibua enim etiam appellatiouum
virtiar
iiatu)f

nnoXsiip&eCr]' xdii ya.Q xoiovxoii

T)oT]T Xoyos.

xal o xuiv

perim&tUT ratio.

CAPUT VI.
Tnt Si l* xrjs utydXrji ravxrjs noXetot Anb xoiv 30 Appellatfones autcm ex hac magna civitate a p^etmiwp iytacs eis xois Stxaaxas oi neQaixtQo Sio
daneis iudicibus non ultra duos menses babere IDe.VrxB
hahet Ecloga Bns. lib. JX ap. Heimbach. Summam v. 2529 ex Theod. habet
c. VI summarium extat 'Fon. 14,19 (ubi notatur nov. 7ta).
aediculis, a mane statim usque ad vesperam; atque iites audient non solum quae post hanc Ugem apud
eos movebuntur, sed eltam reliquas, quaecumque apud ceteros non secundum moaum magistratus motae
nunc a nobis ad illos tramferri iussae sunt.
IV. lllud autem custodiatur, ut si appellatio fiat a pedaneis iudicibus vel gloriosissimis viris, causae
stfjuidfin a nobis ipsis delegatae sint, secundum quantitatem vel in commune a gloriosissimis
magistratibns nostris examhientur vel aliis secundum consuetudinem sacrarum consultationum delcgenlur.
Quodsi
qui ex glorirtsissimis magistratibuf nostris causas illis delegaverint, ad ipsos qui causas audiendas iis
iraditleruut appcllaUo pervaiiet, ab ittis autem denuo secunnum praedictum moaum talia diiudicabunUir.
V. Atulient autem omnes litem usque ad trecentos solidos per modum adnotationis. Sic enim celerius
lites (liiudicabuntur, ambagibusque cotjnitionnm et temporis mora litigantes omnes liherabuntur. Consenlanenm vern est. etiamsi per adnotationem causas audituri sint, at sententiam eos in scriptis daturos esse
(juae ipsorum mentem dcclaret.
Neve appcllalioncs ea in re cuiquam omnino auferantur, nisi forte quis
lenio appeUare voluerit vel per conlumaciam afuerit; talibus atim reis etiam appeilaiionis
conaicio
sublatn esl.
VI. Appellationes autem in hac magna civitate a pedaneis iudicibus ad iudices porrectae non ultra
1 xni tii SeiXrjv oxplnv xni dxoodaotrrai\ et meridie et ix B II 31 c xovs Sixaaxde om.e
8vo
rcspere auilicntes s J xni dxQodaovxai xe xatrJBc U 2 xov vtav Svo BJ
xov oni. f jj 4 Jinou ftiv rols dXXoiS ov om. L, ov om. B
vulij. [r/. f v. /.) || dgxixbv] antiqunm (*. e. dgxaiov) ff ||
quae ajxid diaetctus inchoatae sunt ////., gui nescio nn
2 mouenda F 1 | 3 alias] alia R | 4 son Tx] rant (in
UytTtt baai nngd ftlv xolt dX)u)is xaxa xb aQxaiov
Verasum) RVTxvulg. | antiqua V1 antiquam V* || 5 a
txiviiffrtanv axrj/it (oam itagd ftev dXXott oi xaxd xb el ad eos om. R || sint T \ 9 delegande V3 || 12 sacroram
ao%uiov Ixivrftrjoav oxrjfta coni. Zaehariat) Q 8 Stxn- RV \\ 13 qais Ta || nostroram gluriosisimornm T gloriootniv B f| 9 vra ;l/ t ipsae (i\ e. xal nvxai) ff (| '] sissimorum delcpabuntur nostrorum Ra (| 14 * transraiser, Dc fi 10 xb noabv] ronov L || xcZv it>8ooxdxa)v runt] hos (os R) miserunt RTvulg. miserunt hos V ||
13 xivit om, L ri ti xtvti xioit s. v. a<lscr. L11| 12 xov- 15 eifl] eos R11 audientias] audienU- Rl audient* V1
sultationwn M aweXtvaiutv B || 18 dxgi ,\f] ptXQ* LB |j audientibus R*V*Tvulg. remeauit V\ 16 rcuenu Ty\\
H) ovofjS voptafidxatv MKcl.] vofiiaftaxtov ovarjs Be, 18 li Tl i 20 uel otius RT% 21 tempor* V tcmpora
oiiarjt aiite p*XQl cnll. Dr I 23 xal om. Ecl |i OT/iisia>Oiv V U 22 litigabuntur Rl I admonitionera R*T% (J 24 soriLa \ axvodnuv ,* J 25 aincov libri \ irti xovxoiS MB$\ pturas T* | 27 etiam om. Tl || 28 perimatur RT\ permttur
ini tovxttvS L vulg. | 29 dnti^rat
Ecl. || 30 0710]
Vx perimitur V*vulg.

Nov. LXXXII 68

404

DE IUDICIBUS

(irtvoiv %t%v noodsoftlav iv xw 8g6fiq> rcov xvglcov dntias in cursu fatalium volumus, post quos necesse
fiovXoue&a, ped-' oSs dvdyxrj TS yvoim xov ictvimv
est tatales suum incohare cursum, ea quae vocatur
dgl-aafrat SoSfiov, xijs
xakovudvrjs nnoit icov vofieav a legibus rcparatioue locum in bis nullum habeute.
71
reparatiuaos ^ai^ar ^ * xovicov ovSeuiav ixovarts.
CAPUT VII.
OlStvbs d-agoovvioi txfiaivBiv ia ini xoit 8por- 5 Nulloque praesumente transcendere quae in sportalote rj xnls Stxnarixali Sanuvatt nag' rjfiwv SivnS'
tulis aut in litis expensis a nobis disposita sunt, scd
ttty/tiva, akXa navTiov aixole iftntvoirtov xai eiXaomnibus in bis contentis et toruiidautibns poenatn
povfiivav ir,v noirijv ijv inl xols totovroie 17 &eia
quam in talibus sacra nostra constitutio terminavit.
1 Tjfuav dtd-ial-is woioev.
TcHv xde Sixas naoa1 His qui causas praeparant sic existentibus, sicut
axsva^ovreov ovitot ovxiov oaov xaxd xb ifjs aiQa- 10 et militiae figiira Lactenus definivit. Uuoquoque tattim oyjifia >? ftt'x^t vvv tooiad-zjaav. exdaxov uivinen iudice duobus quidem exceptoribus titwite et
toi SixttoroZ dvo fiiv tois vnoygdfovai
^ow/zeVou,
dnolus causas pracparantibus et cotnpellentibus. non
Si'o Si roTs xde dixas nnonaxevd^oi ai is xai ineiyovvaleutibus eis pluribus quam duobus omnino rainiaiv oi Svvn/iirojf rdiv aviiov jiollois fj Si/o yovv
strare iudicibuB. Hos autem omnino locupletes et
iikcos vnjjoerela&ai Sixnaials. roviovs Si Tiavioion 15 probatos esse, ut neque ab eis aliquid peccetur neniaioi; TE xul SeSoxutnauirovs elvai. oisre pr,Sev
que prodatur neque maJigne agatur. sed periculo
Tirto1 avruiv d/iaoTiivtofrai firjSi TtoodiSoofatt /trjSe
ofiuioriim aut scholarum aut scriniorum praebenxaxovoyelofrai, dXld xirSvvrp icov td^scov rj o%nXu>v tiuin eis super eos electionrm simul ct ministerium
r/ oxoivicjv rtov 7tnof.%6vtu)v aviovs ii]v in' uviols
^esse). et vel si qnid ab eis peccatur, ad illos qui

lixiXoyi]v is (iftn xni inovnyiav slvai. xai xav ti rt 20 deputant eos reterri exinde periculum, qui omue
nao

avxcov maio&tiT). TIOOS XOVS dtpoQtanrras av)

pQ

tovs tfioeod-ai xov txelOsv xivdviw, oijieQ nnaav

t,r;fjinv nnod irjv avicov airtav yevontt^v IOIS TT('

dammim eorum causa factuin hrs qul ab eis laesi

q

b
Ni
b b etiatn
i
sunt curabunt.
Necessitatem hhabeutibus
com-

peteutibus iudicibus, si eis interpellatio tiat, prae-

ixtivotv fHlafieiat &eoa7ievaaiev avdyxrji i%6vTa)v xnl

parare modis omnibiis eos qui ex sui8 ofGciis aut
tfov nooifOQiov aoyovxonv, noostXevo&tTuv, naoa- 25 scbolis aut scriniis eliguut ministrautes hinc laesis
exi-vii&iv ndvxmi xovs ix xtop oixeitov xdt-ecov fj daraaum curare. Si vero iudex senserit aliquam
axoXdiv rj oxptviwv nQopaXlofuvovi iois inovoyovvmalignitatem ab aliquo ministrautium fieri, expellat
ws xr}v ivxevO-ev TW p).a(iivxi dsoanEveiv tflniuv.
quidem auditorio sno eos qui non cum utili opiniODe

Si 6 Sixaoxrjs ai'ff^Ti xi HOVTJQSV/IO. naQa. x- causis utuntur, alios autem inStituat sententia
ros xwv iziovoyoiviar yivouevov. dnthicet
fxiv ifje 30 electione eorum quibus hoc, sicuti praediximua, peri7 0
9

dy.Qodaswi xrjs iavxov xovi ov ttexd XQ ! **! dolfrs xu) culi est.
itody/iaxi xQ^^vovS, ixtQOvS oe iyxaxaoxrjoet yvtbfir^
xal nQO/3O?.7J i<j)t> ols xavxa, xa&dneQ einovxts ttp&i]fiBv, xexivduievxcu.

CAPUT VIII.
Ei Si TS fj xtov ivSoSoxdxeov r, xa>v HXoyifwnu- 35 Si quis autcm aut gloriosissimorum aut eloqncni
S d i naioaixo IOV S ^
fr'
tissimorum iudicum renioveatur iudicarc pro quaStxaaxdiv
xafr'
c. VII v. 2934 ex D habet EcL Dn. I. I - X op. Ileimbach.

duorum mensinm dUationem in cursu /atalium habere volumus, posl quos necesse est dies fatales suum
cursum pcragere incipiant, neu reparatio quae a legibus vocatur ullum in his locvm habeat.
II1. Ntve quisquam ea quae de sportulis aut lilis expensis a nobis conslituta sunt, excedere audeat,
sed omnes intra ea se contineant atque poenam vereantur quam in eiusmodi rebus sacra nosira conslitulio
1 definivit. Qui autem praeparant causas ita sint comparali, quemadmodum secundum formam miiitiae
vsque adhuc consliluti stint. Unusquisque vero iudex duobus exceploribus utalur et duobus qui litcs praeparent et accelerent; neve iisdcm liccat pluribus quam duobus quidem omnino iudicibus apparere. Alqui
ni omnibus modis fideles et probati sint, ne quicquam ab iis delinqiiatiir neve prodatur neve dolo jiat;
verutn pericu/o of/lciorum aut schotarum aut scriiiiorwn quae eos exhibent pariter eorum et eleclio et
tnutisleiium sit, et vel si qnid ab iis pcccalum sit, ad eos qui iltos designarunt pei-icidum inde oriundum
redeat, qui omne damnum ipsorum culpa factum iis qui ab illis laesi sunt resarciant: atque magislratus
quoque competentes nccesse habeant, si adeantur, quovis modo curare, ut qui ex ipsorum officiis vel
schoiis vel scrinus eleyerint ministraluros dumnum inde ortum ei qui laesus sit resarciant. Si quod vero
flagitium iudex ab altquo minislrantium commissum esse compererit, audilorio suo cxpellet eos qui non
cum bona cxistimalione in ea re versantur, alque alios in locum eorum constituet ex voluntate et clcctioru
eorum ad quorum periculum, siculi anle diximus, haec pertinent.
VIII. Si quis autem vel gloriosissimorvm vel etoquentissimorum iudicum nostrorum ex qualibet
1 xuiv om. D \ 2 ernnov Be Q 4 rcparatiouos (r/.
Theod. li^ c Iul.)] seprationos M dvaxatvtaetae B, s. v.
M avaxivrtat(ai L |) 5 tois portulois M T?jc avvrj&siae
LDe xaTs oinnjd-ftnis D( || 6 Siaxsrayfiiva} Cod. 3, 2, s||
7 nvxoit {avxait Bf) LB:] role avxots M || 911 T<3V
(ooia&Tjoav et /uetvoi om. JB^ |) 10 oaov xara ro
MB1] oaov rb xaxd L sicut et j- (| ]\ OJS AfLii] om. e ||
ojgiofrfioar) dcfinivit c || 12 Sio AfB) Sval L t vjxoypntpsvoi L J 13 Svo MB>\ Sval L \ indyovaiv eum llaloandro vttlg. |) 14 rdiv om.C (| 15 xovxo Ll II 16 T
om.L || 17 */tr,Si frjSi] ftijxe firjxt libri | 19 airrovS
Zachariat]] avxolt litmflfl 20 xal xav]] xnl m BeQQ 23 avlihri P yivofidrrjv LB || 24 &eonntvaattr]
awBvtyxauv Bc || 28 xio pXn/3tvxi] laesis e || 30 dntXdatitv
L if 31 iavxov LB\ nvxov ,!/|| xi? ngdyfiaxi] causis e\\
33 tlnovxee om. Ed. || 'M xiv8xn>f.vrxni li< || 35 ifSo^ordxwv AIB:] ivSo^oxdxaiv dqxovxojv L (Bf) \ 36 i)fiiov

om. e y * naiiouixo libri

2 ea quae] eaqne R g 3 rcparatione Beck] reparationis
R1 V reparatio WT\ habentem Rx V \ 5 rubr. De portulis
et officio iudioum RTin marg,(txlut.) fl quae eiu* in V J
6 8ed in omnibus /2* )| 7 contentis T*vuh] ccrtis RVTH
8 firmauit V J 9 bii Tl H 10 defuit F ( tantum Tl f
11 utenti-m Ra || 12 causam R J compellentibus ed. ^r.J
complentibus /i/>rt\ vulo. |) 14 his V1 || 18 eos] omnes/J1 |
19 esse add. Berlc || illos] alios Tl al eos T*$. c. | qui
doputant] quidem putaut Vx | 20 omnem Tl | 21 i* V 1
23 praeparate Vx || 24 onmibus modis T \ ea R1 j
25 scrineis T sriniia V \ hic V |j 28 quidam V { eo om.
RlTlf poxt quidem interil T* | cum] eura J 1 \ 30 pcriculo T* [| 35rubr. De iudicibus rcmotis qualibct de caus*
RTinmarg. |j autem om.T1

ET UT NULLATENUS

405

Nov. LXXXII 810

aUlav, o'x aXXcos treoos avxov StaStl-eTfu libet causa, non alitcr alter in eius succedat audioaaiv, nXrjv ei ftrj tovro fjfiele iyxgivowe
torio, nisi hoc nos decernentes alii tradiderimus pro
tjv dvr' avidh %u>v Sixcdv c- eo cauBarum examinationem.
CAPUT IX.
r

Onios 5' nv ftf] o nsQl tavra noros afnad-os xole 5 Ne autem circa haec labor sine mercede nostris
Tifieiioon yiitjrnt SiatrijTnts, &e<ntiZ,Qfiev avrois iv fiat pedaneis, sancimus eos in unaquaque dicta apud
ixdaxt] na(>' autole Xiyo/tevtj Sixy, xdv el dtei6d'v eos causa, vel si divinitus fuerit deputata, duoa
itnoaneutp&eit}, *- Svo /xiv xc^^ove nag' ixaisQov
quidetn aureos ab utraque parte in confestatione
fiioovt iv tfi Ttooxnrn^et Xafifiaveiv, ava Sio Si iv
litis accipere et duos in fine uegotii, et ultra hoc
io) nioaxt x/Js inofrdae<os< xai neoatreoto TOVTCOV pr\- 10 nibil (quod etiam praecessores nostri definiverunt),
Siv [tovro oneo xai oi nob TjfttHv SttooiaavTo), dXXa scd his contentos esse solis; privilegiis quippe quae
IOVTOIS axtlod-ai xal fiovoif SrjXnSfj taiv noovofticov
in deminutione sumptuum quibusdam concessa sunt
tu)v in iXarroiaei TiZi> Bnnavrjftditav vioiv vnart'
omnibus integris secundum 8uum ordinem conser%ovxiov anaaiv fixeoaicov xnra xi\v iavxwv id^iv
vandis. Haec autcm dicimus in litibus transcenfvlarxofiiriov. ravrn Se tpafiev nl rmv Sixrov idiv 15 dentibus quantitatem aureorum centutn. Si cnira usviieofinivovotov noaorrjm xpiiadiv ixarov. ii yao/utxgi
que ad faoc mensura fuerit litium, nihil eos audicntiae
toviov to fiixQov ei'rj ra>v SIXCJV, oldev aiiovs Sixncausa volumuB exigi: qui enim ita parvac quaotionxo' ivtxBv anniisla&ai (lovX6(ied-a- i* yao ov- tatis exactionem facit, pro maxiina parte victoria
tiot iXa%i<nr]s JIOOOTTJJOS 6 tijv oiavovv i^niosaiv
sic pauperem fraudat. Kt neque in boc soluinmodo
nowifievoi /isytoTio fieoei trjs vixqt tbv ovrco neno- 20 stamus, sed etiam de proprio ipsi largimur. Voluvtjiiivop tXarrol. ' Knl ov ftt'xoi rovxa>v iardfte&a
mus enim unumquemque eorum qui sub istis sunt
ijufui', alla xal otxo&ev aijois^iXoTiftov/isff-n. @ov- pedaneorum anuis singulis a mensa tuae celsitudinia
Xouifra yhg Uxaarov Tuiv TOIOVTCOV StniTtjruft' erovs
percipere dua8 libras auri, et bis esse contentum
ixriexov naga rfjs roaneXrjs rrjs orjs vnegoxrjs xo/iisolis, et neque redimi et aurum omnino deapicere.
ttuO-nt duas libras auri, xnl ravrats dgxsio&ai xai 25 Propterea emm elegimus fiscum minuere, quatenus
fidvaii. dSwQordrovs te elvai xal xovaiov navxbi
borum unusquisque contentus nostra largitate et
vTTiofooveh'. Std TOVTO yao etX6fied-a zo Srjfioffior quatcrais aureis puras deo et nobis et legi custoibuiwam, iva xal niraiv Sxaaxo: doxovfievos trj xt
diat manus, cogitans quae a prioribus legislatoribua
nao' Tiftiov Soaet xole re dvd xtTQaoi xQWolS xa&ado Ms dcfinita 8UHt.
(iii xio &r.u> xe xai rjftiv xni rto vtfiip yvXdf} xde 30
ris, dvdvfiovftevos ola. neol lovxtov rule O &
&i
d6
CAPUT X.
T6 $i x?*!v'u *rt "*v r(*v SanavTjftdrtov Xoyov
Oportet autem et expensarum rationem indices
roit Sixaaxni jidvtios xnxe^erd^eiv (nei8i) rovxo xaomnino examinare, et quia boc bene Zenonis piae
tMi xni y Z!}vojvoi xov trjs evae^ove Xr^stat dntrage 35 memoriae decrevit sententia et nos non dediguati
yr^os
uli re ovx dnrj^Koaafiev fiiooi xai ainb
sumus partem etiam boc nostrarum facere disposicansa iudicare desierit, non aliter eius cognitionem alius suscipiet nisi nos hoc decernentes alii loco illius
causarum examinationem iradiderimus.
IX. Vcrum ne opera his rebus dala absque mercede sit pedaneis nostris iudicibus, sancimus eos in una*
quaque causa qnac apud eos agitur, etiamsi divinitus delegata sit, ab utraque parte et binos aureos in litis
contestatione accipere et binos in fine negotii, nec ultra haec quicquum {td quod etiam gui praecesserunt
nos definierwit), sed his quidem solis contentos esse: ul scilicet privilegia ad sumpluum demumtionem nonnullis praestita omnilms integra secundum ordinem suum servenlur. llaec autem dicimus de lilibus quae
centum aureorum quantitatem cxcedunt. Nam si intra hanc summam rnodus sil litium, nihit eos iuaicialium impensurum nomine exigere voiumus; qni enim ex tam exignn quanlilale quamcumque dclractionem
facit, maxima parle victoriae privat eum qui tanto labore contendil. Heque inlra haec consistimus sola,
sed etiam de itostro iis largimnr. Volumus enim unumqucmque einsmodi pedaneorum iudicum singulis
annis a mensa tuae sublimilatis binas libras auri accipere, iisque acquiesccrc solis, et plane incorruptum
ose atque anrum omne despiccre. Propterea enim fiscum demimiere maluimus, ut ipsorum quoque unusqnixque et nostra donalione et quatcrnis aureis contentus puras et deo et nobis et legi manus custodiat,
animo repulans quae a prioribus legislatoribus de his praecepta sint.
X. Qnud autem etiam expensarum ratio iudicibus omnino examinanda est (quoniam hoc et Zenonit piae memoriae sententia recte constituil neque nos dedignati sumus et ipsum particulam constiM II 3 nn(>ado{j][iev] &eiofriv arfd. Bc R 1 adiutorio R g 2 nos om. V\ alio RT% \[ pro] in Rl 0
f p i AP || 9 Xafifldritv dvaXafifidviiv dvd
5 rubr. Oe solatiis (salariis R) iudicum RTin mg. (ez /u/.)|
6 sanctimus aancimus V1 Q 7 causas V1 J diuinitas /2 ||
l 12 fiovovi Bc\ 13 intXdrioai /, in' iXdxxoai
c
B 8 14 xnrd xd^iv om. B[ \ 15 8i\ fuv Bf \ 16 XQ*>- 9 haeo R Q 10 praedecessores F T 1 1| 11 contemptog
RT | sutnptum V 1| 14 in litibui]
0(ov] xwv xqvoSiv B? |) 17 xb pixQov om. Bc jj Sixaoxt- R\ 12 diminutione
Rll 16 huc F> | audieati T1^ 18 exactione
%tuv\ auditntiae s |j 19 TTJV oinvovv om.e |) 20 vixtjBmilitibos
%
l
Hnloander tx e] dixrjs MLB | 21 ftix?1 xovxtov] in V1 T H pro maiima Vvulg.] proxima RT | uictoriam
V | 19 sic] siout V | pauperiem RT 1 20 ipsis V vulg. |
hoo g | 22 fiovtov M(Bf)] fiovov B'(c) |j ainois] avx
1
xovs Rc ipsi [i. e. avxol) e Q (ptXoxifiovfievoi L || 23 xcov 211 horura V \ istos l R isto V (ordine post unt add.
K
)
|
23
his]
is
R
Q
contemptum
TR* -o- (. e. oentoinvx(or) eornm qui suh istis sunt e U rove 24 vne<>l
e-^ijt om. Br g 24 7xooxofjt%tofr(ti B( || 25 duas libras auritum) R | 26 unusquis T || 27 quaternis] quatenua F|f
{, vulg.] duo librarum auri AI Svo XixgfC xqvaiov Ms.v., custodiat vulg) custodiant libri | 33 rubr. De eententii
Lll | 26 tfnaiov nnvxbt MB\ navxbs ^puffiot L au- diffinitiuiB Rmg.t De difinitiui sententiis Tmg. {exIul.)\\
rum omnino (i. r. ndvxojl] c {] 30 <pvXdet L |) 34 i$ixd- et V) om. RTvulg. \ 36 dispoiitionem V
\>iv Br H iniidr;] et quia (om. 35 xai) s [| 36 sq. Cod.
7.ii,J | TIJ Si L

NOY. LXXXII 10. 11

406

D E IUDICIBUS

xcov TjfxexdQcov jtoirjatn SinxvnoiaBoav) fttvdxta xai vvvtionum. maneat ergo etiara nunc in eodem schemate
dni xavxov axrjuaxot pvXaxxofievov' dxeivov fiovov
custoditum, illo solo adiecto, si iusiurandum intulerit
itQOientxt&efidvov xov, eiTtep OQXOV iitayayoi rcsgl xcov de expensis iudex victori. scilicet cum quantitate quae
SanavTjftdxoiv 6 Sixaaxfjl xio revtxyxoxt, SrjlnSrj ftexa
visa ei fuerit recte 6e habere, quam taxationem voxfjS fpatvofidvrfi avxip 6o9~dis %XEIV noaoxrjxoe, TJV Srj
5 cant leges, deiade ille iuraverit, non habere licentiam
xa^axiova xaXovaiv oi voftoi. elxtt dxeivoe dnofio- iudicem minus quam iuratum est condemnare, neque
aaixo, ftfj M%EIV aSeiav xbv Sixaoxqv dXdxxova xtov videri clementiorem [a] lege quae haec dispouet. Si
i..^
J....V X(tTa$l)(deiv,
ftrjSi yaivEO&ai tpiXavtamen perspexerit neutrum sumptuum subdere rationi et propter negotii forte varietatem, hoc ipsum
ixefttiv xov vofiov xov xavxa Staxaxxovxos. si
awiSot ufj Seiv firjSdxeQov xaiv ftsnwv xco xa>v 10 decernat sua senteutia. Omnibus aliis super appcl
Sanavrjfidxtav vno&eivcu Xoyci) Sia xb xrje vno&doeuis lationibua, sicuti praediximus, et excusationibus, et
Xotos TimxiXov, aixb xovx oiopi&ofrai xpij^qt. ndv
ut non prompte et cum necessitate fiant litis contestaxtov xoiv dXXtov xcov dnl xals dtpdoeot, xn&ansQ eitiones, sed babeant viginti dierum indutias, et quicnovxes fipd-tjuev, xni xcov dni xale itaoaixqoEot. xal
quid aliud iudiciale decrevimus, in propria virtute
XMV Ttegi xov firj TXQOxsigcos xai avv avdyxrj yivEofrcu 15 maaeutibus.
xds nqoxaxd^eis, dXX' %Etv xfjv xcHv eixoatv JftueQtov Tzgo&Eautttv, xai ei xt dXXo Sixaoxtxbv o/QtoctfiEv,
ndvxoii dni xrfi oixeiae (tevovxtov io%vos.

CAPUT XI.
'EneiSrj 8i noXXai xivee Tjftlv yivovxai nposeXevaete
Quia vero multae quaedam nobis fiunt interppllaaipovftdvtoy xivcHv dixaaxas navxoicoi dventax^fiovae 20 tiones, eligentibus quibusdam iudices penitus ignoranxai vdftav xai 7ieigas, xai vnb ngod^vfiias duvvovaiv
tes leges et experimentura, et prone mrant contento3
ififtdvctv rols Sixaaxdis ole ovx dv xtt ovS' oxiovv
se iudicibus, quibus nequaquam quispiam quodlibet
nioxsvoEiev, eha dvansl&ovaiv latoe xal xove Sixacredat, deinde suadent forsan etiam iudicibus quasi
axde xbv xoiovxov Srj&ev nvxois OQXOV na^dxeiv. avBibi praebere iusinrandum, viris neque quid sit iusturo
8(>as ovxe o xl noxd daxt xb Sixaiov ovxe xijv avxov 25 neque eius observationem scientibus, et merito lacsi
na^axfiqrjaiv djitoxapdvove. xai eixorwt ^Xnfidvxes aiipsi rursus volunt examinari negotium obliti iurisiuxovaiv d^exaa&^vai xijv vno&saiv dmXa&dfitvot xu>v randi quod iuraverunt, causa nobis subversioue digua
OQXCOV cov ajfioaav, xb jtQnyfia rj/ulv dniaxcxHprjS aiov
visa est.
1 ivofxia&rj. xal dTXEtSrjTisp kyvtofuv dx xrjs xwv
1 Et quia cognovimus ex rerum experimento in>
nqaypdxav netoas o<paXEqbv elvcu xb xoiovxo, freoni- 30 cautum hoc esse, sancimus de cetero nullum fieri
^oftsv xov Xomov firiSdva yiveo&ai navxe?uos 8ixaomniuo iudicem arbitralcm et cum iurisiurandi cauaxijv atQexbv xal fiexa xrje d OQXCOV aotpaXeias Sixdtione iudicare, ne ex hoc in periurium invitum incieod-at, Xva ftfj dvxevfov eie dmoQxiav dxoioiov d/idant bomines propter iudicum ignorantiam peirrare
ninxcoaiv av&Qomoi Sia xfjv xHv Stxaoxdiv dfia&iav
compulsi, sed omnino qui iudiccm aut iudices eligunt
imooxEiv dvnyxat,6uevoi, dXXa ndvxtoi oi xbv <?*xa-35cuin poeua eligant eos, quatonus partes adinviccm
OXTJV t} xohs Stxaaxae aioovfteroi /isrd noivrjs avxole
coeant, et necessitatem babeant aut coutentae esse
tTiiXeyda&toaav orcoarji av xd udoij ngbs dXXrjXa
ovtifiaZev, xai avayxrjv d%dxoaav TJ dftfidvEiv xfi XOIOEI
tulionum nostrarum facere), maneat id ttunc quoque in eadem forma custodiendum; atque illud solum
addalur, ut si iusiurandum de expensis iudex victori deferat, scilicet definita simul quanlitate quae ipsi
recte habere videalur, quatn quidem taxationem leges vocant, ille vero iuraverit, ne liceat iudid in minores expcnsas quam iuraturn est condemnare. ncve videatur humanior esse lege quae haec statuit. Si m o
neutram partem expensarum rationi subiciendam esse duxerit forle projpter rei yarictatcm, id ipsum
sententia decernat. Cetera autem omnia quue sunt de appcllaiionibus,
uti supra diximits, et de recusationibus, et ne praepropere et per vitn lilis contestationes fiant, sed terminum viginti dierum habeanl, et
si quid aliitd iudiciale constitmmus, in sua firmitate permaneant.
XI. Quoniam vero multis petimur sitpplicationibus, cum nonnulli iudices eligant et legum et usus
forensis omnino ignaros, ac prompte iurent se iudicibus acquiescere quibus haud facile quisquam quicquam
commiserit, deinae forte etiam iudicibus persuadeant ut eiusmodi quidem iusiurandum sihi pracstenl, scilicel
viris qni neque quid sit iustum neque quomodo observandum sii cognilum habeant, atque non sine causa
damno affecti iam ut res denuo examinelur pelant iurisiurandi quod iurarunt obliti, ea res nobis animcui1 versione digna visa est.
Et quia ex rerum experientia pertculosum id esse cognovimus, sancimus ne
quis omnino in posterum fiat arbiier neye quis cum caulione iureiurando praestita hligel, ne xnde invili
tn periurium incidant homines propter iudicum ignoraniiam peierare coacti; sed omnino qut iudicem vel
iudices eligunt, cum poenae stipulatione eos eliyant quantaecumque inter partes convenerit, et necessc
1 noiTjOao&ai B? | ftevdxto] maneat ergo e || 2 xalxov
hoc e fl 31 q. aigexbv Stxaaxfjv Bt (j 32 xai] mah'm
ex corr. (ZalxoZ */?) M) xov ainov LB\Z ^omx^
MSi, , 3 4 # P ] oi ^ B 11 35 oi om..'
3 7 onoar e
topivov ineoen&ifUvovBr) xai tpvXaxxotidvov xoZ B}
'
" ^ <l uatenu (PW ") s
5 avxoiie L || 6 xa^axiaiva Bc vufg. |J dxetvo M K dnouoaoixo [iTtiofioaoixo Bc) libri, corr. ffeimhach J 7 iXdxxova
MB*] iXnxxov Bf (minna e) tis iXdxxova L \ 9 xov
4 ei nisa R iussa ei V1 | 7 a om. vnig. \ disponit
vofiov xov xavxa AfB0] xov vofiov xavxa L xov xavxa vulg. || 8 tantum Tx Q 9 uarietatem forte negotii R \ ll) devdfiov Bf | Staxdooovxos L |f 10 Gvvi8oi LB^ CweiSot
ccrnebat 7 ' J II sicut P | et ut Tvulg.] et om.RVj
Mlif | xabv fitQviiv om.e I xa> Mlif\ xbv LBe \\ 11 vno12 pronte T% | contcstationi Rl contcstationem T* g
&ETVCU Xoyco M] VTXo&tivai Xoyov TJ Xbyov [X6yq> B?)
13 incedutiaa Ta || 19 rubr. Ut arbitri per compromusum
vnofrtivat B g 8ia\ et propter e \ 12 ZooJi om. Bf || non per sacramentum assumantur RTmg. {ex /u/.JJapV'Wq>] aua sententia s | 16 c/. nov. LIII c. 3 || 18 ndv- pellationea Rl H 20 cleg^pntibus RT^T^2i
prome P jj
x(oi\ jtdvxcav L, om. c|l fidvovxos Bf \ \8i om. Bf J| noX- contemptos RT et tentos F 1 J 22 se om. Rl | qulibet
x
1
l
Xal rjftTv xires L* ixoXXd fiftiv xiva L | 21 xal vbfttav F quilibet V* | 24 uiris R*VT*\ iuris T vul9.
Rl l quod R H 25 obscruationes T |J ipsi lest V || 26 examixai ntigai] xal aTtsloovi voumv Bf, priut xal om. c R
ex] et V\ initqo&eofiiat Bt D 21 xov xomvxov om. f 8 25 *ovxe] ov8i nare R* [| 27 causatio T* () 28 iussa Ffl 29
l
MB ov8sv L \ ovxs LB] ov8e M R 26 naoax^qrjaiv Af] cantum T* | 30 hec FJa 31 arbitrare T | iurisinrandil
e
XTjfnjotv LB I aixovaiv MB^] aixditv LB ipsi rursus quod iarauerunt add. R |J 32 invitum nm. T\ 34 compelli R\ 36 cobeant i 2 r | | contempte RT
volunt (i e. aixol av&te alxovaivt) e \ 30 xb xotovxo]

ET UT NULLATENU8

407

Nov. LXXXII 1113

j,
Q y ^ f j
pj&Bisv,
itQoxeQov Sovvcu
iudicio, aut si retractare voluerit alter, det multam,
10 7t(>6Tif/or ovrctf re aStiav %etv ava^ta^eiv x&v XS- et sic licentiam babeat discedere ab his quae iu
xni l(p* ixf.gov xcooelv SixaoTTjv xtbv $fie- cata sunt et ad aliud venire auditorium; nostris iuditl ys noosefova&eZev, ix/3ipa6vxcov cibus, si aditi fuerint, exigentibus multam et hia qui
xal roTe ravra TtQOixnx&iiGi kapeiv ano- 5 eam iussi sunt accipere restitui praeparautibus. Scien7tn^naxtvn^6vi(ov. eiSoroiv xmv rovi i- tibu8 his qui iudices eligunt, quia si non hoc egerint
alQovfiivcov, cos ei UTJ XOVTO Tx^n^aiev ftrjBi neque stipulati fuerint poenain, sed aestimaveriut BufQrjoavGi TIOIVSJV, aXl oitj&uiaiv ayxeZv avioit ficere sibi ex iureiurando cautionem, deinde iudices
thv ix xwv OQXWV ntsfdXetav, ilxa oi Stxaaxai oi sic electi noceant ds, si quidem ex studio, a domino
OVTCOS aiQe&svxn pXayovaiv avxovs, si fiiv ienlxT)- 10 deo poenas periuni sustinebunt, si autem ex ignoranSts, x<# SsanoxT} &e(5 xfjv noivrjv xr\i imogxiat itp- tia hpc passi fuerint, nihil praeter iusiurandum erit eis
H-DVOIV, e/ 8i i | afiad~lne xovxo vrtoaxaTsv, oiSiv amplius: quia neque periurium volumus ab aliquo fieri,
Tinoa xovt ooxove aixols iaxat nltov. ovxe yag imneque rursus litigantes damnum sustiuere magDum
eqxinv nngd xivos ylveofrat fiovXofis&a, ovxe av&ts propter iudicantium ignorantiam citra iurisiurandi
de compromiaextra necesaitatem
eixe ix xfjs doxains topo&toiat eirs tamen iurisiurandi, in propria virtute manentibus et
xal na.Q rifiiov nepi
xaiv
compromissariaw StxaaxcHv nequaquam ex hac nostra lege uovandis.
(
iS

n ini xols nt^rrois, x Q fievxot xrje negl xtovogxtov 20

apciyxTje, fuvovxutv ini xrfi iSiae iayyoi xal ovSev ix
lovot Tjfitov xov vofiov xaui^Ofierov.

CAPUT XII.
Tovt fievxotye ^/lerepove agxovxae jtaat xoonois
Nostros tamen iudiccs oinnibus modis suscipere
tiixta&ai ihe ixxXr\xovt &MJ7ii%ofiev, xai fiySevi nngappellationes sancimus, et nulli licentiam esse peniQrfiiav dvai -jiavxeXiot xovxo Sico&elo&at. nXfjv ftovov 25 tus hoc repellere, praeter solam tuam eminentiam,

iov fyovov xt]S arje vneoo^rjs, vnivt xovxo dvfo&ev

ij fiaodeia itefiXoxifirjxai
avxuiayovaa ^orj&eiav.

cui hoc ab initio largitur imperium retractationia in-

xrjv xrjs avaxfnjXapTjoeaiS troducens auxilium.

CAPUT XIII.
nHs Si Sixaax^e eixe agxrjv ixcov etxe aXXios St-

Omnis aatem iudex sive cingulum habens sive ali-

xd^wr xi;gfiro> xovs pdfiovs xal xuxa xovxovs ytQexco 30 ter iudicans custodiat leges et secundum eaa pro-

tat yrtfovs, xai xav ei avfifiair] xiXevoiv Tjfierifav

iv ftiaip xdv ti &elov xvnov, xnv ei 7tgnyfiaxix6s evq,
fonijant Xtyovra xoitotSa x(?'lrnt ihv Sixrjv xtfisiv,
axoh>vfriix(o x vbynQ. i]utit yhq ixtivo fiovXofisd-a

ferat sententias, et vel si contingat iussionem nostram

ixx medium vel si sacram formatn vel si pragtnaticam
procedere sanctiouem dicentem aliter agi, sequatur
iegem. Kos euim volumus obtinere quod nostrae

habeant aut sententia stare ant, si retractare velint, prius mnliam praestare atque ita veniam habere a
iudicato discedendi et ad alium iudicem accedendi; cum magistratus nostri, si quidem interpellati sint,
multas exigant efficianiqne ut iis qui eas accipere iussi sint restituantur. Ac sciant qui iudices eligunt, si
hoc non egerint nec poenam stipulali sinl, sed sufficere sibi iurisiurandi cautionem putaverint, ac deinde
iudices ita etecti damno eos afficiant, si quidem de industria, domino deo eos periurii poenam daturos esse,
tin autem per imperitiam id passi sint, nihil eos praeter iusiurandum esse profecturos. Nam ncque periurium a quoquam committi volumus, neque rursiis litigantes detrimenlum magnum propter imperitiam
iudicum praeter inrisiurandi religionem subire palimur. Ceterum omnia quae pnus sive ex antiqua legislatione sive a nobis de compromissariis iudicwus vel de arbitris sancita sunt {excepta tamen necessitaie
iurisiurandi) in propria firmttate permancant neve ex hac lege ullo modo innoventur.
XII. Magistratus vero nostrds omnibus modis appellationes suscipere sancimus, neque ulli omnino
licere id reicere praeter solam sedem tuae sublimitaUs, cui id ium pridem imperatores largiti sunt retructutionis anxilio tnvicem inlroducto.
XIII. Unusquisque autem iudex, sive magistratum gerat sive aliter iudicet, leges servet et secundum eas sententiam ferat, ac vel si contigerit in tnedia lite tussionem nostram vel sacram formam, quamvis
pragmatica sii, edi quae dical hoc vel illo modo litem decidendam esse, legcm sequatur. J\os enim illud valere
t fixtp HB^s) einsp ravxrjv LBe JflovXrj&tiev,nf>63 adiutorium V |J 4 additi /2'T' | his] sio liccntiam
xroovl voluerit alter g || 2 xtxpififiivoiv W \ 3 Itp'
his lia1 || 5 usi T 1 1 H properantibus R2T* || x 6 eligunt
hiqot L H dixaaxijv M] Stxnaxtjpiov Bff Stxaaxrjptot ooi. J? eligunturi? 1| quia i] qu (quasi?) T |J 7 sed]
L | 6 tiS6xa>v xovs aioovfiivtav SixrtOTat I}t fl 8 nvxdit
si R Q cstimauerunt V examinaucrint
R cstimati fucrint
l
iihri \ 9 oi ovxtot] M ovxcos Ll || 10 inixr}Stt Be || 12 ov- T* D 8 ex] haeo V fl 11 ei T || 12 fieri] hino fieri T
l
ii L \ 13 ovxe ynq\ quia neque ff (| 14 yiveafrat itnna
ius?
fieri R infcri R* |) 14 iudicum R (| iusiurandi
tiros L | 16 Sixaartop] iudicantium f fl 19 compromisTx 5 15 ante] autem
RV \ sanctiuimus F j | 17 in del.
anwv (cf. g B% Iul. c. 294)] comissaiYaw M
Siayvw
R* || arbitrius V1 arbitriis V* | 18 tantum T* P remafovcov B Staxn^ttov ftovcov L II 20 xrfi nsgi\ xaiv Tteol ncntibua R 19 ex boo FJ 23 rubr. De appellationibus et
xrjs Zachariae |) 25 nXrfv 20 vni(>oxvs] praeter solum retractationibus R tng. De prouocationibus et retractatiol
tnatn eraincntiam p H 26 q>Tv*1 oi Bt il 28 avxutayavovaa nibua T mg. (ex lul.) | 25 solatn tuara] tuam (etiam R )
1' | 29 Tftgl xov XQT}vat xoiie oixaozae xaxa xovs iyypa- Bolam R | 26 inducens V\ 29 rubr. De diuersis rescriptia
fovt vofiovS ixfnivnv (exiperiv cori.) xnt Slxns adnot. m. et prouocationibus RTmg. (ex lul.) | 31 et si uel V, et
1
l
r
c tn murg. M \\ OQXVV &Xutv MBcs\ UQXVV &QXon' L ^" del. R H 32 8i sacram] in sacram T Q pragTOaticmn]
1
X^tv Bf b 32 iv fUatf 33 Xeyoiv omi**a add. in margine acram pragmaticam i2 | 34 lege V\[ nostrum V
^B' I &tios xvitos B || 33 foixrjant Xiyoyxa Zaeharia
** f] fOtXTjOas {xvTtot ndd. Bf) Xevotv libri | xoicoaS
XQrjra xrjv Sixyv xtftiiv] aliter agi e || 34 ixeivo om. g

Nov.LXXXII 13. 14

408

DE IUDICIBUS ET UT NULLATENUS

xpaxelv, oneo oi ijnrxBpoi (iovXovxai vouot

volunt loges. Si enim sub appellatione Iis fiat, iudex
ynp
ixxXrjios T] StXTj yivtjxai, 6 ftev bixattxijs
quidem suscipiat znodis omnibus oblatam appellationavxuit rfjv iniSiSofiivqp^fipeaiv ovS' oriovr TMXVXEuem nihil penitus excusans, in quihus omuino licet
Xmi ngotpttatCputvoi, dyp* div oXeos j;eoxiv ixxaXtta&at, appcllare, auxilium vero circa appellationes omnibus
r\ Si ix xtov ixxXrjxiovfiorjfreianaot nooxiio&io, Si' rjt 5 adiacet, per quod licet laeso ct queri et tnercri cort?t.~~. T^j flXafltrt xai fitftyao&at xai xv%t\v inavrectionem aut ab bis qui de appellatione iudicaut aut
ttos rf nnna xibv itptxciv rj nuQ* r}uiln' avxiov, a nobis ipsis, si ad uus seutentia referatur.
lii rjfiai TJ xprjtpoi *-*'

CAPUT XIV.
Ei Se Ti xnivovTes oi Sixaarnl vo/tiiantsv dfupioSi quid antem audientes iudicc.s pntaverint esse
/3r}rqotftov tlvctt, SiSofitv avzoTs aSeiav ra negi tov- lOdubium, damus eis liccntiam de bis nuntiare nolns
rov (ir\vvtiv lis rjfins, xal nvvfraveo&ai T rjfiuiv xai
et consulere nos, ut discant quae necessaria sunt,
ftav&avitv xa Siovin, xnl OVTIO ro ngaxiiov vtpet ita quod aendum est explicent et faciant iusta
tjyelo&ui xai noulv Stxaiae re a/ta xai ti).6yovi xas
siraul rationabiliaque iudicta.
xpioeis.
{'EniXoyos.)
'11 xoiwv arj vneooyrj xn Ttiton- 15 ( E p i l o g u s . ) Tua igitur eminentia quao plaaravrn rj/riv xai 8ta xiqv TIOV fjpetiQtov vitrjx6(ov
cuerunt nobis et propter nostrorum subiectorutn utiuxpiXeirtv nenQayutva xnvxn ini re 7Js /3not?.tiov
litatem gesta sunt, haec et in imperiali proponat l>anQO&rjasi axoui ini xe xutv aJ.Xuiv ftegwv xijs fiiya- silica et in aiiis partibus nostrae regiae civitatis, ut
Xrfi xavTTjs r\fi(ov noXeait, dJert, annai xavxa ytveuniversis haec tiant manifesta, et discant quia per
o&ai tpav&qa, xni (ta&elv oxi Sta ndvtwv flfiiv fid- 20 omnia nobis cura est eorutn utilitatis pariter et aeXst xfjt aincov do<pn?.eiai xs xai dngayfwovvr}Z.
quitatis.

Dat. vi. id. April. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat. vi. id. April. CP. imp. dn. lustiniaui pp. Aug.
anuo XIII. Apione v. c. cons.
[a. 539] auno XIII. Appione v. c. cons.

volumus, guod leges nostrae volunt. Nam si in lite appellaiio interponatur, iudex guiilem appellationem
interpositam ommbus modis suscipiat, vihil plane praelendais, guibus quidcm in causis omnino licel ajwetlare, auxilium autem ex appellalionibus omnibus praesto sit, per quod ei qui lacsus esi el conqueri licet
et correclionem impetrare vel ab iis qui de appdlatione indicant vel a nobis ipsis, si quidem ud nos sentenlia referatur.
XlV. Quodsi quid iudices diiudicaturi dubium esse exisliment, damus eis veniam de ca re ad nos
refcrendi, ut et nos consutant et cognoscant quibus opus esl, alque ita guod agendum est expediani el
iustas simul ac ralioni convenienles senteniias efficiant.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas quae nobis placuerunt et proptcr subiectorum noslrorum utilitatem acla sunt, haec et m regia porticu et in ceieris parlihus huius mugnae civitalis nosirae propontt,
ut omnibus ea manifesta fiant, atque inlellegant perpetuo nobis curae esse iysorum et securilalem el tranquillilatem.
3 rf]v om. L || iniBsSnutvr^v B |) q<f.aiv\ fipeois iaxlv
4 circa vulg.} contra /i7>r || appellationcm R | 5 ndTJ ix SixtraTTjotov eis txtgov Sixaaxt)giot> /texayo>ytj ad- nocet Va; leg. adiaceat? Q leso licot F | | et queri] quusi V\
not. man. rec. in margine M || 4 ixxaXela&at B\ iyxaXii- 6 qui dej quidem V || 7 scntentia vu/i/.] scitntia lihri |
o&ai M, ixxaXiiod-at 6 ?EOXI om. L (| 5 Ix vm. Bc || 11 nos] nobis Rl || 12.?^. simul iusta T !| 13 iudicia] tua
Txgoxiia&iu) adiacet (i.e.7XQosxeio9-a>1) g || 8 intvt%&tiri add. 2'|| 17 in R*vul9.} om. R' VT || 22 sub.icr>ptionem
Bf\\sq.cap. 14 om.LB \\ 10 xa TIEQIXOVXOVM] de his c;| dedimus ex codrf. V el Bamb. I et Amhracensi l cap.
16 TjfttTtprov om. L || 18 xf/S fityaXr^t ravxrje] iegiac(i.e. impr. V\ don. Vdomn. Bamb.I ddnusAmbr. | iustiniano
T/js /3aoi?.idoi)ff| 22 subscr. om. Jut.; dat. XV: relicjuis Bamb.I iust. VAmbr. || Aug. otn. Ambr. || 23 Appione]
omissis M \undt dat. XV. k. Apr. dedtt Zachnriae); se- app. libri | v, c. om. Bamb. J |j COBS. Ambr. co. u . Bumb.,
guimur e et Ath., oui habet iyQayrrj p iS. (si 8idx. cod.) orn. V
J4HQIX. fiaoiXeiat Iovaxiviavov xo iy' vnaxtias Anioi~
ros. Theod.: i&travfi&T) firjvi dngiXito -irjs vnaxtiai
'/iniovoi ret tfi xijt flcunXsiae 'lovaiiviavuv

Nov. LXXXUI pr.

409

UT CLERICI APUD PROPMOS

LXXXIII. Auth. LXXXIV. Coll. VI tit. 11

nr
JR UT CLERICI APUD
nEPI TOY TOY2 KAHPIK0Y2
T0I2 ETII2K0ri012 AIIO
PROPRIOS EPISCOPOS PRIMUM
KP1NE20AI.
CONVENIANTUR ET POST HAEC
5 APUD CIVILES IUDICES R
Idem Aug. Iohanni gloriosissimo pp. secundo
cx cousule ordinario et patricio.

Avxoxoaxtoq 'lovaxivmvbt AvyovaxOi laidwrj T<$/ IvSo^ornrifi ndox<o w

avmuXtxoJV TXonncooioiv xb
S v ^ ano vndxtov 6(i8n>(t(>iu>v xal naxQixic.

, N. .
, IIoXXovs leoovs ysygafoxBS vofiovs
(Praefatio.) Plurimas sacras scribentea leges
mol
T< xwv &eofiltoxd.xatv iniaxonotv xrjs xe icp- 10 et de deo amabilibus episcopis et reiiquo omni sak
- 'i ieoarEias dndarjs, xal /ifiv xal negi xaiv ciXa/iJe-

cerdotio, Dec non de rcverentissimis mouachis et nu-

tTwv fiovaxciv xnl tvayxoi xovxo neii(>tiy6xBi y

oh fifiovXtftiiftev rovg tiXa^eaxdxovs fiovaxoLs naoa

TOS xoli xiov noXEotv. iniaxonots vf'

in fiovnarrioin xdt ivaycoyas vnofievtiv,

per hoc agentca in quibus volumus reverentissimos

monachos apud 8olos civitatis episcopos sub quibus

ovs iaxi

sunt monasteria conventionea suscipere, petiti sumus

jftrjfrTjftev 15 a Mena deo amabili archiepiscopo huius felicissimae

nnQa Mrjva xov &towtXioxaxov dgx^maxoTtov xrjs eiSalfiovns xavxrfi no/.tats xai oixovftsvtxov naxgtaoxov,
xai xoli eiXapeoxdxoie xXrjoixoii xavxr\v Sovvat xfjp

civitatis et universali patriareha, reverentissimis cle-

ricis hoc dare privileRium, ut si quis habet adversus

eos quanilibet pecuniariam causatn. prius ad deo ama-

nporofiiav disre 11 xte fyoi xtvd nobt avxovt XQV- bilctn episcopum pergat aub quo constitutus est, et
ftauxqv Sixtjv, nooxegov jtnod xbv &eofptXt'ax(trov 20 interpellet eum et ex non scripto iudicium mereatur.
inioxonov Uvm xbv v<p* ov xeXel, xal ivxvyxdveiv Kt si taoc fiat, nec inquietet eum uec trabat ad audiarrw xal dyodtpov xoianos ditoXavew. xai tCnEo toria civilia neque a sacro eum vacare faciat minirovxo yivono* firjxe ivoxXeTv aixio (ITJXB ilxeiv eie aterio, sed ex non scripto et exatninetur negotiuin
Stxaaxtjota nnXixixtt (iT\xe xrjs leods avxbv dnaaxosine damnis et accipiat formara lorsan etiam scrip-

Itlv kuxnvpyiae' dXX' dygdftas xaxtgexd&o&at Tjji'25tam, si hoc quoque partes volueriut et poposcerint,
ino&iaiv ^Tj/xias xo>(><c, xal Xapftdreiv xvnov Xoirn et liberentur aiterutro certamiue.
xa\ yyQatfin\ ti xovxo xd fiiot] ^ovXrjd^eir} xe xnl aitrjatie, xai dnTjXXd.xfrat xtjt nobi dXXrtXovi fgidos.

1 Ei Si ys SHX xrv xov ngdyfiaxos tpiow rj Std 1 Si vero aut propter causae naturam aut propter
xiva iccos ovsxoXiav oi yivoixo dwaxbv xd} &eofiXe- 30 quaudam forte aillicultatem non 1'uurit possibile deo
Nov. LXXXIII (AuthenL LXXXIV=
Coll. VI tit. 11: gloss.) Graece extat in M, pansim decurtntn in ColUctione LXXXVII capitu/orum 12 (inde in appendice Nomocanonis L titulorum cap. eccl. 10 p. 663 Voell.). Deett
in B, L non habet nisi rubr. et iuscr. Epit. Theod, 83, Athan. 1, 4 (inde Coll. consL eccl. III 1, 4 et A
%lxX. i' / . 224T), Nomocan. XIV tit. 9, J p. 535 Pitra. lulian. eonsL LXXVU.

LXXXUL

UT CLERICIAPUD EPISCOPOS RESPONDEANT.

Imp. Iustinianus Augustus Johanni gloriosissimo praefecio praetorio per Orientem ilerutn, ex consule
ordinurio et patricw.
Praefatio.
Cum multax sacras lcges et de deo carissimis episcopis et de omni deinceps saccrdotio cunscripserimus, atque etiam de retiijiosissimis monachis nuper demurn lioc egerimus I/I quibus
rcligiosisshnus monuchos apud sotos civitatum episcopos sub quibus monnsteria sunt acliones sufnre voluimus, rogati sumus a Mena deo carissimo archtepiscopo huius felicis civitatis et palriarcha universali,
ul clericis quoque religiosissimis hoc privilegium darenius: ut si quis cum iis litem habeat pecuniariam,
prius deo carissimum eyiscopum cui suppositns est clericus adeat eumque interpeltet ac sentcnUam
sine scriptis impetrel. tl si quidem hoc factum sit, neve negotia illi factssat neve ad iudicia civilia tra~
hat eum neve a sacro ministerio detineat; verum sine scriplis causa examinetur absque damno, ac forte
tliam scriptam formam accipiat, si hoc parles voliterint et pclierint, itaque a mutua contentione liberentur.
1 Si vero propter causae naturam sive forte propter difficultatcm aliquam fieri non possil ut deo caris
2ruhr. IIBQItmoxoivta&ai MLAth.] IJegl XXT;QI- Xeaxaxcp inioxonco (titiQa xbv d"eo<piXiaxaxov iniaxo*oiv ifjovxBiv xi nooi aXXrjXovS i] xal ivnyofttvfov nov app. Nomoc.) v<p' Si> xeXti CoU.Slcap. || 22 avxtp
vno xifo, xni xov fii] nXiov Stfirjvov vneofialvuv xr>v
Sixrjv, xal ti tpiontf&eiq noitrrfi dljios xXr,oixve, xi Scot
ytrtofrat Coll. 87 cap. I7egi xXrjoixtov Sixa^outvtov
Thfotl. | 6 inscr. 'O avxoe finctXsvt 'ImntfTj d^cd^xv
cap. || 25 xaxel-eTa&o&ai xrjp vnbfrioiv M]et examinetur
Tr^anwoicov xb Sevxeoov, dnb vndxtov xnl nargixiq) (i. e. xai i^exd^ta&ai) negotium s", xai rtliqui* omutis
CW/.81 cup. | 7 inaQxV Colt. 87 cap., At/i.] VTxnQxv AIL, Coll. 87 cap. | 26 tyjfiiai jwpte) sine damnis ? || xai om.
Cnll.S" cnp.v.l. || 8 oodirapia) xni naxQtxiat (xni jtaxqt- Coll. 87 eap. \ 27 xovxo] huo auoqae f | xni aixifK(O) ogStvaglto La) MLt opdtvapiutv rorr. Hutotinder |) atu om. ColL 87 cap. || 29 *' Si OM xtva SvoxoXiav reliquis omissis ColL 87 cap. | ye] aut (i. e. rj) c g 30 yi9 m. noX)jols UQOVS iynnxpaftev vofiovt cil. Alh. ( / V
ypttfttxafiev vofdovs A riygafe vouovi Colt. con$>. ecr.l.) QvTjzat Coll. 87 cap. eodd. pltrique f d"nofiXtaxdxqf om,
Coll. 87 cap.
tCfiovt) mol xr,t x&' Stnx. tov Ttidoxov xl. xov a /3.
foii xcudtxoi, xni TXtnl xfji od"' vtaodt (pTjCtv tchol. M ||
2 Ut] Ut non T" [| 4 haec] hoa vulg. {(5 iudiccnj ci10 ntQixt] xuvs xe ntQi Coll. 87 cap. | xfjs xt Coll. 87
"/>. f] xt om. M || 11 ndotji Coll. 87 cap. || 12 ivayxos) nov. oilc R 8 6 cxconsuh RV exc. T |J 12 agenttbug Tl |
LXXIX\\ 1 4 w noXtaiv] ciyitatis y J 18 xttl^xol] xal leg. voluima? || 15 a nicnua T^vulq., amen a V11| 16 patri<">i. c D 19 &tant%ouev . t. q. excidisse po*t wati putnt arcbe V1 j| 17 ut] t V11| babeat T\\ aducrsus H' 8 18 ad]
Znehnriae tine cuum || fyn Co/l. 87 cnp. v. /., e {v. I.) || ai' * R* Vx H 21 Etj ut Ffl fiat nuc] fiat non T% | 22 uacari
'ov Coli 87 eap. || 20 iiixijv om. Coll. 87 cap. codd. plrri- V | '24 scriptura T[ 29 nuturam] V1 || 30 diffi?w, ayoiyrjv cod. Vat. et app. Nomoc. || tiafpt T^ ^oy
cultatem] nccessitatem RTl

Nov. LXXXIII pr. 1

410

UT CLEBICI APUD PROPRI03

oxdxcp dntaxonq) Te/isTv trjv ijiofreciv, %6xt aieiav

amabili episcopo decidere negotium, tunc licentiam
tlvai xal napa rove noXixixovs dpxovxae Wvat, xal
esse et ad civiles iudices pergpre, et privilegiis omuibus
%u)v 7igbvofiicop anavTcov wv}.a-nouva>v, onoan iois
custoditis, quae reverentissimis clericis sacrae praetvXa^eaxdxots xXripixoit cn frelcu Siard^tie SiSoaat,
etant constitutiones, et litigare et examinationem tieri
uni dyairi&o&ai xni ntoas iniridsa&at rfj SIXTJ, xal 5 et terminum impoui liti et ita liberam fieri causam.
ovjioi iXev&epov yivEo&ai npayfidxav
rcov Xajunpo- Clarissimis iudicibus secundum nostras leges studenrnrotv dpxovrcov xaxa xovs rjpexepovs vofiovs ancvtibus cum magnanimitate et velociter lites decidere,
Bovrtov aiiv ndaj} npofrvpia xal xdxet Tcts Sixae re- ut non propter buiusmodi causas sacria araoveantur
fiiiv, ojiTt fxi] dta xdt xotavias aixias xcov UQCOV obsequiis, et cum oporteat deum placari et decenfivrovs dnaaxoltiod-at npd^eiov, xal Siov rov &eov 10 tia sacerdotibtis agi, auditoriiB detineautur et illic
ixerevstv xai xd Upeioi nQtnovxa nqdxxuv^ Sixaart]turbis atque inhaerente tumultu litLgantium animabus.
pitov dvtxco&at xai xwv dxeioe &OQV^OIV xai rr,s
iyyivotiivrii xapaxijs rals tdiv Sixn^ofiivuiv yv^rcls.
2 Ji fiivxot ntgi iyxhr^dxoiv ivdyoitno, ti /iiv m>- 2 Si tamen de criminibus convcniantur, si qiiidem
Xixixtov, ivxal&a /tiv vi itpoSfoooi dgxovxes. ini Si 15 civilibus, hic quidem competentes iudices, in proviaxuiv inapxtuiv ol tovxtov rjyovfitvo. eaxtoaav Stxaaxai,
ciis ftutem barum praesides sint iudices, nou transfirj VTTEOPKIVOVGTIS TJJS 8ixr,s fiyvwv Svo itf>od-fOfi{av,
cendente lite meusmm duorum spatium ex quo litis
u(p' oZ 7i(>oxdxa(jis yivrjxai, disxB avvxofiov intxifrtcontestatio fit, quatenus brevis imponatur causae
a&nt xu> npdyjuaxt ntpas. ixtlvov SrjXov ovxoe, cot terminus. Illud palam est, si reum esse putavent
ct ys vnsv&wov tlvat xbv ivayoftsvov vofilatuv 6 rrjs 20 eum qui convenitur provinciae praeses et pocna iudiinapxias fjyovfitvot xal noivrjS diov xpivtts, Tioore- caverit dignum, prius hunc spoliari a deo amabili
(jv yvftvovofrai TOVTOV napd xoy &eoipdeardtov imepiscopo Bacerdotali dignitate, et ita sub legum fieri
oxonov xfjt Upaxixrjs d^ias, ovxto xe vnb ras, totv
mailU.
yivso&cu l
CAPUT I.
Ei fitvxoi ixxXr]fftaoxtxov t!rj xb dftdprr]fta StofiEvov 25 Si yero ecclesiasticum sit deiictum egens castigaO(0(ppovi<jfiov xal inixtfiiatv ixxXijataanxdiv, 6 &zo- tione ecclesiastica et multa, deo amabilis episcopu3
iptXioxaxos ijiiaxonot xovxo xpivezco, firjSiv imxotvtohoc discernat, nihil communicantibus clarissimis profovvxiov td)v Aafmpoxdxwv aQx6vra>v xatv innqy^oiv.
vinciae iudicibus. Neque enim volumus talia negotia
ovSi ydp flovXofiefra xontvxae vjto9iasit SXate oiSi
oninino fidre civiles iudices, cum oporteat talia ecdeytvoioxeofrai xolt noXmxoii dpxovai, Sdov xd xoiavxa 30 siastice examinari et emendari animas delinquentium
xal dxxXrjCiaarixcJe iSerd&a&at, xai inavop&ova&at
per ecclesiasticam tnultam secundum aacras et divinas
ras yn/^rts TftJv djuapravovxtov Std rtov ixxXrjataaziregulas, quas etiam nostrae sequi non dedignautur
xtav inixifiicuv xaxd xove ispove xal &tiovs xavovae,
leges. Si vero quaedam praccontestatae sunt iites,
olt xai ol Tjfidrepot xaxaxoXov&elv ovx dnaioi>oi vobae maneant in ipso schemate velocem accipientes
fioi. Ei 8i nvet fjSij itpoxaTTJpx&qoav Hixai, avxai 35 finem; omoibus quae iam a nobis sancita suut sive
iuvexcoaav nl xavxov <r^^//TOS avvxofiov Xapfiavovviu TCtpat. nuvxojv rdiv rjSrj nag' rjutov vevofto&tpr. 2 aummarium extat 'Pan. 14, 20, ubi eitatur veapd nfi'.
c. I summarium hubet Nomoc. L tit. 20 ex Alhan.
simus episcopus causam decidat, tunc liceat etiam civiles magistratus adire, privilegiisque omnibus servatis,
yuaecumque reiigiosissimis clericis sacrae constilutiones praebent, et litigare et finem imponere liti ulque
ila a negotiis liberari. Clarissimi autetn magistralus secundum leges nostras cum nmni studio et celeritate
liles decidere feslinent, ne illi proplcr eiusmodi causas a sacris operibus avocentur, neve cum deo supplicare quaeque decet saccrdotes agere oporteat, iudiciis et turbis quae ibi sunt eaque qtia litigantium
2 auimt imbui solcnt perturbatione delineantur.
Si vero de crimtnibus conveviantur, si guidem civilia
sunt, in hac quidem civitate competenles magistratus, in provinciis autem praesides earum stnt iudices, ita
tamen ut lis non excedat duorum mensium spaiium ex quo litis contestalio facta sit, ul cito finis negotio imponatur. Qua in re iliud consentaneum est, si eum qui convenilur reum esse praeses provinciae
putaverit poenaque dignum iudicaverit, eum prius a deo canssimo episcopo dignitate sacerdotali privari
alque ita legum potestati suhici.
I. Sin autem ecclesiaslicum sit delictum quod castigatxone et poenis egeat ecclesiasticis, deo carissitnus episcopus dc co iudicet, neve ullo modo clarissimi provinciarum praesides in partem vocentur. tenim eiusmodi causas ne innotescere quidem civilibus magistratibus volumus, cum oporteat haec talia ecclt'
siiistice examinari et peccattrrum animas per poenas ecclesiasticas emendari secundum sacros divinosque
canones, quos eiiam noslrae leges sequi non dedignantur. Quodsi quae lites iam anlea contestatac sunt,
hae in eaaem forma maneant cito finem accepturae. Omnia auiem quae iam a nobis sancita sunt sitt
1 Tcuvetv v. l. Coll. 87 eap. | 2 xal xufv\ xal om. ex c] ixxXrjaiaoxixa M \ inavop&ovofrat xat dedi tx %
Coll. 87 cap. | 5 xai aytovi^ea&at] et litigare et exnnu- (iTHxnxOQ&ova&at xds Zachariae)] inixapnoia&at il j|
nntionem fieri (t. e. xnl dyaivCt^tafrat xal
i^ixaaiv
35 rjSfj om. s
yivao&ai)
s || xal ovxtoe 13 yw^nlff ow. Coll.%1
cap. I 6 iXev&epov ylvto&ai npayftdxtov] liburam fieri
causam (i.e. nqayiiat) s" J 8-ow ndar\ jipo&vfilq] cum
2 et ad] et om. R || 3 pracstantur? F" H 4 litigU
magnanimitate ff | 14 ivdyono Coll. 67 cop. || 18* ^17- V || fieri] facere V \\ 5 libcri V1 fl 8 huiusmodi] buiui
I
xat Coll. 87 cap. v. l. || intxe&fjvat vel tixtxe&alofrai
V (| admoueantur T\ 9 decenti a VTl dtcentia a T%\
codri. Coll. 87 eap. J 20 voftioet Coll. 87 cnp. coHd. pleri- 10 illic Beek] illis libri | 11 inherentes RTl inhemenque U 24 X'~lQat ytvtaStat Coll. 87 cap. || 25 eXrj) rf Coll, tia Vx || 15 competens V1 | 16 autem om. Tl | praesidc*
87 cap. v. l. || 26 castigationr ecclcsiastica et tnulta e | int] praeaideant Tl praesid* Rl || 17 patium (spatioJ1)
&eo(piXt'axaToe el firjSiv 28 iTtaoxiah> om Coll. 87 cap. duorum
|
T% 18 tit F | | componatur R \ 28 enim om. VI
28 xtov ina.px^a>v M] prorinciae p B 29 ovSi\ oi Coll. 87 29 talia ecclesiastica V talia et aecclesiiutica>- R \ 30 eoenp. H ovSi om. Coll. 87 eap. g 30 Poxt apxovatv quae $c oletiastieas V || 32 dedignentur V11 33 Sin R || 34 he
quuntur om. Coll. 87 cap. |j 31 ixxXr}ctaaxtxws Zachariat RT g 35 quae iam] quaerelam V11| tancta V

DE CONSANGUINEIS ET UTERINIS

Nov. LXXXIV pr.

411

iXxa Ini xals dyicoxdxait ixxXrjalait eira inl

super sanctissimis ecclesiis sive snper deo atnabili&iofdeardtote imaxonoie eits ini XITJ/JIXOIS Vxe bus episcopis sive super clericis sive super monackis
inl fiovaxols ir\v iSiav ia%vv iyotrxiav.
propriam virtutem habentibus.
(EniXoyos.)
7 / roiwv arj vnspoxr) xd naga( E p i l o g u s . ) Tua igitur eminentia qnae placuoravja rjulv xai Sid jovSe rov &eiov SyXovfievn vo- 5 erunt nobis et per banc sacram deciarata sunt legem
fiov faa npoypapfidTov oixsitav (pavtga niiai xaxaper programmata propria manifesta taciat universia
cxTjcajta KU* s xo Strjvexis napufvla 1 retv anevadrto.
et in perpetuum studeat cu&todiri.
Dat. xv. k. lun. CP. imp. dn. lustiniani pp. Aug.
Dat. xv. kal. Iun. Constantinopoli imp. dn. Iiistianno Xlil. Apioue v. c. cous.
[a. 539] niaai pp. Aug. aano Xiil. Appione v. c. cons.

UA

LXXXIV. Auth. LXXXV. Coll. VI tit. 12

10

IIEPI T2N 0M0riATPT2N KAI

0MOMHTP12N AAEA*2N.

R DE CONSANGUINEIS
ET UTERINIS FRATRIBUS JR

'Iovaxiviavos Avyovaxot Ioidvvrj x$ ivIdem Aug. Iohanni pp. bis, ex consule ordinario et
&ooidiq> indgxco xmv dvaxoXixuiv nqmxWQicav xo p ' ,
patricio.
dnb vndxcov ooSiraQicov xal naxotxiio.
15
(Ilgooifiiov.)
TloXXoit navxaxo&ev r\ flais xm( P r a e f a t i o . ) Multis undique natura novitatibus
vovQyr,fiaaiv iv xole ngdyaaot xqfO(i.ivT\ (eiQTjfUvov ijSt] utcns (dictum est iam in lcgibus hoc saepe proIOVTO noXXdxis iv xdii vofiois xb noooifiiov, eiQTjaejai ocmium, dicitur autem et iterum, donec illa quae
Ss xai avfrit toa av ixsivt} xd iavxfjs n^dxxj}) noX- sua sunt operatur) ad opu8 multarum nos pertrabit
Xu>y rjftfti eii xQeiav xa&ioxTjoi vofuov. xde yao Xsyi- 20 legum. Legitimas enim et cognativas successiones
rl/xas xai xai xoyvaxixat SiaSoxnt Xtyovai fiiv rtfuv dicunt quidem nol>is et veteres et qui ex autiquissimo
xi ol ndXai, xni ol ix xfjt xwv vouatv aQx^bxrjxos
iure haec sumentes descenderunt usque ad QOB, qui
lav-ta XafiovTes xaxhtot ftdxQt xai ets rj.nni, ol noXXa plurima borum correximus; perveiiit autem ad noa
xai xovtcov inrjvoiQfrcboafiev' r^X&a Si eis rjfins xi aliquid tale.
1 IOIOVXO. 'Hydyexo xu yafisx^v, xal nalSet nvr^ 251 Duxit quidam uxorem, et filii ex eadem sunt natij
yiyovaotv avxf;s- tlxa dneX&ovorjs Ixeitnqt aysxai
deinde moriente illa duxit rursus aliatn, ex qua nati
Tinhv ixiQav, i!; rjt xixxovxat nalBsi avxtp, xoli TIQO- sunt filii ei, prioribus consanguinei solum, non tameu
tigon ofiondxQKH fiovov, ov fir,v of/ojuTjiQiof tlxa xal uterini; deinde etiam tertium introduxit matrimonium
tgixov intndyexat ydfiov xni noieixat nalSas xdvxevfecitque filios et ex ea. Post mortem vcro eius ad
&tv. fiexd Se xr\v avxov xtXivxrjv ini SsvxtQov rj ywij 30 secundum mulier descepdit virum, ex quo alios fecit
XcoQtl owoixiatov, i ov i-ttQovt Intnriaaxo nalSas, filios, bis qui ex priori viro fuerant uterinos solum,
tots i% tov -nqoxdgov dvSubi bfiofirjxgiovs porov, oi
non tamcn consanguineoa. Moriente igitur matre
firjv xai bfionaxQiove. xiXtvxrjadijT]! xoiwv xrti (tr\- postea mori uuum Iratrum contigit sine filiis et sioe
i{jbi avvijiT] inixeXsvx^oat xai xbv iva xcor aSeXyxov
Nov. LXXXIV (Authent. LXXXV =* Coll. VI tit. 12: glost.) Gmece extat in M (om. B; L non habet niri
rubr. et inscr.). Epit. Theod. 84, Athan. 9,6. Iulian. const. LXXVIII.
de sanctissimis ecclesiis sive de deo carissimis episcopis sive de clericis sive de monachis suam firmitalem habeant.
Epilogus.
Tua igitur suhlimitas quae nobis placuerunt et ptr hanc sacram legem declarantur
per propria edicta manifesta omnibus faciat et in perpetuum custodire studeat.

LXXXIV.

DE CONSANGUINEIS ET VTERINIS FRATRIBVS.

Imp. Iustinianus Augustus lohanni gloriosissimo praefecto praetorio per Orientem iterum, ex consule
ordinario et patricio.
Praefatio.
Quae mv.Ua undigue in rebus nova profert natura (guod quidan iam saepe diclum
esl in legibus prooemium, sed idexn aenuo dicetur quamdiu Wa agal quae eius propria sunt) muilarum
legum nobis necessitatem atlulit. Atque legitimas et ex cognaiione successiones iam veteres quidem nobis
tradunt, et qni ex legum antiquiiate haec petierunt usque ad nos procedunt, qui multa in his quoX que coireximus. Sed pervenit ad nos aliquid hniuscemodi.
Duxit quidam uxorem ex eaque liberi ei
natt sunt; deindc illa defuncta aliam rursus ducit, ex qua ei nascunlur liberi, prioribus consnnguinei
tantum neque vero ulerini; deinde etiam tertias contrahit nuptias atque inde guoque liberos procreat.
l'o$l moriem autem eius ad secundum mulier venit matrimonium, ex quo alios peperit tiheros, liberis ex
priore marito uterinos solum neque vero etiam consanguineos. lam vcro matre defuncta accidit ut etiam
8 tuhscr. om. Iul. | xv. k. Iun. ; Ath. i/irjvl iovviq?
dimus ex V Bamb. I Ambrac. fl conatantinopoHm libri ||
pitod.)) xv. k. apr. M || CP., cons. e] cp. imp. dn. impr. don. iust. V imp. dno. iustin. Bamb. I imp. dnnus
iust. Ambr. { 9 anno tertio deoimo Bamb. I |j appione
iust. pp. aug. apione uo. oonsa. 3 / , fiaaiXtias 'iovaxtuo css. Bamb. I app. oo. oosa. Ambr. apione uice conviavdv xo ty vnax. Idniovoe Ath. rrjs flnoiXeing Siu
bilisario exconsuli R |)
/ vitaxtiq ^Anlovot Theod. I 11 rubr. /7pi dSeXao- sule V | 13 *bu et oons. VT
1
a
naida' Theod. g ran> om. Alh. | 14 vndQX"" ML |J 17 iam om.V\ praemium F g 18 dicetur Deck | ille T
RT (| 20 cognativas] ual oogita15 * 0(>3tvrn>ia> Sf, om. L | 17 iv xols TtQny^intn om. e ea
II /2 |j 19 proirahit
a
1
22 *al oi) tt qui (1. e. xal 611) S |( 25 avxtp om. S || tiuas . v. r fl 21 quidem] quidx a T || 27 ei filii V ||
28 introduxit in matrimonium T II 29 et ex c V\ ex
34 xal om. s
ea RT ex eo vulg. | 31 ex om. Tx j| utcrinis et 32 consanguineis Ffl 32 tantum J"|| 33 mori] morientem Iix B
fratrem RV
6 programata /t&ri|| propri Tl | 8 tubtcriptionem de-

Nov. LXXXIV pr. 1

412

DE CONSANQUINEIS ET

T xal Siad-qxtZv xMGlt> noXXove aSeXfovi

testamentis, multos fratres relinquentcm, alios quirols piv ofio/trjTQiove, tove 8i ofio- dem consanguineos, alios autem uterinos, alios vero
nnTolovs, -tov Si OUOUIJTQIOVS TB
xai ofionarqiove. simul et consanguineos et uterinos. t quae quittnl S fiev i^Bv^rjrai, ij, <pvou xntvovpyrjfta,
vyjfta TOIOVTO dem ariinventa est naturao novitas, talis qoodammos r,v it-toxi da TOiavvqs
naq* 5 modo fuit. Licebit autem tali principio dato nobis
q aoxris
xi StSopivTis
p i Tifiiv
if naq*
xni h'rt(>a n^os87nvufjaai &eftma rowvro r$ ab ea et alios quosdam opinan casus tale aliquid
Swufitva, tXre xtXtvxrj rov dvSgos uxt refovrrj proferre valentea, sive morte viri seu morte mulieris
elVe dXXcav vofiifiov yaftajv
SiatpoQOJv
sive alia legitima separatione, ouptils diversia boc
xf,i y v v iuxoi.
i
yf
pQ
QjTovpevov
xoivw ixilvo
ixilvo iiv,
iiv,
facientibus. QQuaestio gigitur illa erat,
x o v x o nnotraaviwv
o t r ^ a a v i w v . xo Q
j p
, si ad mortui
xoivw
ttnep eie IOV tov TsreXtvrrxoroe nStlrpov
XXIJQOV
otl 10f rfratris
i
h hereditatem
d i
oporteret
t omnes vocari,
ri et conSl
XI
navxat xaleiv, xoje t oftofttft^lovt xoye xe ofxo- sanguineos et uterinos et siraul quidem consanguinmoiove TOVS re S.fta fiiv ofiofir^i^iovs cifia Si dpo- ceos simul autem uterinos fratres.
naxoiovS.

CAPUT I.
'Enudi]^ TOIWV niQiaxonTianvtes rove vofiovt SnavQnia igitar considerantes leges omnes quas conrae ovs rjd-ooioapep xovt re naXaiovs roie re r;ftB-15 grpgavimus et veteres et nostras huiusmodi non initoovt TouiiTTjv ov% tvoofiev avmpvelanv
noott;x6t> iaxiv avrrjv 6\f>i noze xn^iv^ant

^rjrTjaiv,
ro/ap xul

venimus emersisse quaestionem, con^ruum est eam

sero tandem refrenare lege et considerare, quia fra-

j . oxi IOJV aSelywv ion nooe^ tov xtltvxrjtribas sunt ad detunctum aliis quidem cognationis
ioTi uir ra xoyvimxn Sixrun, aneQ rjuele xtils iura quae nos legitimis copulavimus, aliis autem hoc
y/iots owriyaftev, rois Si aino&tv ra leyirtfia 20 ipso legitima (communicabant enim aliqui ei circa
{i>cotrajvov>> yno vxip jieol xi[v nnxQioav yovr^v, cointo

paterQatn

proJem, sicut alii circa maternatn), alii

ixtXvoi moi rr;r tirjro^av)' oi 8e avxo&sv xa&agcHs autem illud pure babebant, et lege et natura iuvaote
tlyov xnl ^xdv rofuiv xni xtjv tpiotv porjfrovoav aiBe, eo quod ex eisdem erant procedentea matrutn
TI>(>, SIOTI y.nl ix xuiv avxdiv rtaav npoeAfrotnes f/rj~ fiiaibus eratque cis patris semen unum et undique
xoioujf x6i.ntov xal r?v avxtiii rj ix jov narobs anooa 25 veluti quoddam si^num eis germanitatis resplcudebat.
fila xni xo navxaxofrev yvi)aiov cJsneg xi ovftfiohtv
Si igitur huiusmodi frater Iitibus liberare et legem

aixoTs irtn^enev. ei piev ovv 6 xoiovxoe adtlybs

et dubitantes voluisset, ad testamentum venerat et
noayurncov anaX).a%ai xni xov vofiov xni xovt dftfiasuam senteiitiam fecerat manifestam. et per scriptupqxovvxas rt^ov).T]9fi, JZQOS SiafrrjxTjv yX&Ev dv xnl
T&Ta bonorati ad hereditatem vocarentur. Quia vero
iip' invrov yvcofitjv inoir,ae tpnvBQav, xai oi xtj ygcuprj 30 boc agere ooluit aut noD potuit (multa nainque sunt
xtttfir^uivot nods xbv xXijoov ixaXovvxo. intiSq Se
bominum et anxietates iunumerae et repentinae morxovxo noagrti ovx rifiovXri&q ?j oix ySvvTJ&q [jzoXXa tes), haec nostra Jex causam determinet.
Si xa av&gcbnioy xai negiarnaeii fxvgint xui alg>viSiot &dvriTt>i), bSs rjjidiv 6 voftos xto npnyfiaxt oirti1 TTjoet. Bovlsrai Si olxos 6 vouoi, aiixs xove ixa- 3 5 1 Tult autem haec lex ex utroque decoratos et
liow&tv xtxoa/iTiiirroys xai apa /tiv ouojrajgiovt afut
siniul quidem consaoguineos simul autem uterinos
Se ofiofjTjxgiove nSeXfovt tle xhv StnSoxhv xov xeXevfratres ad 8uccessiouem morientis meliores esse
xtjaavios xdXXiovs dvai xwv TJ /IOVOV bfionaxQimv r^ qtiam illi qui solummodo consanguinei aut soluraxovov bitourjigiuiv. xnl ov xnranXri-ei ye rjuns tj
modo uterini sunt. Et non nos faciet haesitare

a, aXX' tjfttli avxiji xiis xuiaixae if- 40 uaturae varietas, sed nos huiusmodi adinventionea
unus ex fralribns decederet sine liberis et sine testamenlo, relictis tnultis fratribus, aliis uterinis aliis
consannuineis aliis shnul et uterinis et consanguineis. Alque quod qiudcm novum natura invenit, eiusmodi fere erat: licet aulem lali principio nobis ab ea dalo alios quoque casus insuper excoyHare qui
quid eiusmodi afferre possint, sive per mortem viri sive pcr mortem mulieris, sive aliae legitiniae nupliae
diversae id effecerint. Itaque quod quaerebutur illwl erat, num ad defuncti fratris hereditatem omnet
oporteret vocare, et uteriuos el consanguineos et eos qui simul et ulerini et consanrjuinei essent.
1.^ Quoniam igilur circumspectis legibiis omnibus quas cotlegimus tam veteribus quam nostrii
eiusmodi quaestionem non reperimus ortam esse. decet eam sero landnn lege coercere, cum consideremus
fratribus cum de/uncto aliis csse cogvationis iura, quae nos lct/itimis coniunximus, aliis ipsa legitima
{comtnunem enim cum eo paternam originem hubebant, sicuti illi matemam), alii vero pure el legis et
naturae auxifium habebant, quoiiiam et ex eodem matris gremio prodierant et ex patre iis procreatio
una eademque erat alque germana undique origo veluti signum atiquod eos decorabat. Jam si lalis
fraler et ius et avibigenles liberare negoliis volutsset, ad lestamentum venisset snamque voluntaian manifeslam reddidisset, aique qui per scripturam honorati essent ad hereditatem vocarenlur. Quoniam vero
id facere notuit vel non potuit (vanae enim sunt res hominum et sescenti casus el mories repentinae),
1 haec nostra lex rem dirimet.
Vult autem haec lex ab utraque parte dislinctos et consanguintos
simul atque ulerinos fralres in successionc defuncti praestare iis qui unt consanguinei solum aut soium
uterini sunt. JSeque perturbabit nos nalurae tsla vdrietas, sed nos tales eius inveniiones Ugitimas red5 / | m ] licebit ? |) 8 nXXav voplutov] alia legitima hereditatem F11[oporteret RTvufq.] oportet V\\ 15 notrM)
tcparatiune (". e. aXXiy voui/Mp xotgtufiipl) s H 12*q. xoie nouas V3 || 17 legem V R 20 aliquid R%vulg. | 21 maxe itfia ofionargiovt] ct simul quiilem consanguineos
terna V matprnam prolum T [) 22 leg. ilico pure hahcbant
aimul autem uterinos frutres ? g 21 avxip] uliqui ei e;
et lcgem et naturam iuvantem se ? | iuuantes VJ | 23 te)
aixnl walit Znehariae m>n recU (j 22 avxotfev] illud e || et T 1 |1 eisdcm T] bisdem RV | 24 finibua (finimas R')
*xa&ftf)a>g scripsiex s) xa&agov M |J 24 Sioxt xnl] xal R V\\ eiui R (| patribus Va\\ 25 germanitati eis R J reiplenom. c || ngotcX&ovxtt M Q 33 TO av&Qointva malit Za
deat V respendebat R (j 26 frater] T* g 27 ucniant T%
ehariae tine cau.su || 40 avtfjt om. s
oenisset T2 || 2% fecisset T% II prae scriptura V Q 29 uocantur Tl oocaretur V* D 30 multe R (mulUe vulg.) H
31 bomini RT j 32 deterniinat R ( 36 consanguiseos)
1 testamento R vuly. fi fratrem V% { relinquentes V* | fratrcs add. T\ 38 illos vuly. g aut soluTnuiodo om. V X
l
3 simus V1 | 4 quodcra modo V* ^ 7 mulieris morte R \\ 39 rint T \ nos] eos T II
faciet V\ faciat RTvulg. ||
1
40
sed]
si
V\
eiuemodi
V1
8 hoo] JK B 9 iila erat igitur V Q 10 hcreiiitatem) ad

Nov. LXXXIV 1. 2

413

UTERINIS FP.ATRIBUS

ffiove ttal xoivovfitv, toit re- ostendimns legitimas atque discernimus, perfectioriXtuxiqini anudioovTes ia xnXXiut xnl rovs dXnrrovs bus distribuentes quae meliora sunt et minores ex2 ifiaovv av-iole ov* drexofierot. xal Tiolla ye rjuni 2 aequare eis non patientes. Plurima namque nos
i'n tovxo ngoT()tf>e. ngbreoov /tiv yao SXEQOS rtfiu>v ad hoc invitaveruut. 1'rimum quidem altera nostra
vo/ioi, (' naii reXevTTjoets nalSus ovx 'xa>v, [rj] sis 5lex, si filius moriatur filios Don babens, deinde exi
Tit ovta avxio /uTjrguia tvybv r\ xai anb ynfiix^t ij stentibus ita forte maternis rebus aut ex nuptiali
>.<ti '; dllrji airias anQoenoQtcxn ngnyfinra nQore- aut etiam ex alia causa, quae DOn adquiruntur, prius
fov tovs K nb avrtov vafHov aSsXtpovs eis ibv xXrt- ex eisdem nuptiis fratres ad hereditatem vocari, deQOVxaXei, elm tovs d sriocov, xnl fter' ixehovs rbv inde ex aliis, et post hos patrem: quod probatio
naTiorf onso anvSeil-is r\v xov ndXnt rnvxn rrjv rjne- 10 erat eo quod dudum talia nostra legislatio conceiigut' vo/jofreaiar (uSivetv. ei yafj xnl nnrobs vnovpisset. Nam si et patre cxistente suo patri et his
avrov xt xov naroos xai xuiv i ixigov ya/iov qni sunt ex aliis nuptiis praeponi consanguineos et
Ttfihafrot xo'u$ ouourjrgiove xai ofionaroious aSeX- uteriuos tratres contingit, consequens est, licet pater
yovs irv/ipaivti, dvAiXav&ov iaxi, x/iv ei f*i} naxijo vn- non existat sed fratres solutnmodo, praeponi his
t<sxiv dXX' OSSXTHI fiovov, nQoxiftaa&ai ta)v t | cVo 15 qui ex uuo parentium solummodo copulantur moxu)v yoviutv fiovoi' owanxouiviav xq) reXsvxrjanvrt rienti eos qui similiter quidem consanguinei similiter
ioi>s ouuiojs fiiv 6f*oitT}Toiovs duoiios Si ofionnxginv* autem uterini suut. Et his conveniens erit illud
ovias. xni xoixots av/ujSalvov nv sXtj rb notorjv ini quod dudum et in maternis et in bis quae ex nuptiall
Tt TOIS fnycoivote xni TOIS dnb yatuxijs nixine ^ xnl causa aut aliter non adquirantur saDcitum est, hoc
alhns driooinopiaxois vevouod-ex^fiivov xoiixo xni inl 20 etiam in reliquis morientia rebus valere atque trac-

ioii loinoie TOV xefayxrjGarxos nonyfmai xoaxsiv re tari. Haec isitur lex in isto casu data sibi occa*ai na/.txEVEufrai. Ovxos rolwv 6 ro/ws ini xovxov sione, sicnti uictura est, poaita sit. Et quia ex tri70v duvxos avxof rrjv no6<fnaivy cot euiTjxni, xeio&ai bus matrimoinis baec processit novitas naturac, nihil
d'iftaTos. xni infinsQ t<c rouov awoixsaiatv avxrj probibet, vel si quid ponat ct iu duobus solum
notirjkd-er t} xatvoxouin xrjs fvasat:, ouSev xwXvti, xdv'lb matrimoniis alios quidcra esse solum uterinos (aut

ii xn vnob-otxo xai ix Sio fidvav ydficov xovi uiv

consanguineos), alios autera consanguineos simiu et

xui ovxais tis xd romvxa XMV d~endro}v, 30 fratrum, lex babeat suam virtutem, et excludaut

t'v9a xotnvxai xnes sitdyovxm xdeis dSeX<pdiv, 6 vo/mS i-/tX0 Trjir oixtinv i(5%vv, xai dnor.Xtuxatonv oi
dtn/.oli %0(o[itvoi Sixaioii xove iri ftovqt ^o^ff^o
Svvauivovi.

duplici utentep iure eos qui uno solo uti possunt.

CAPUT II.
Ei 3i oi joiovxbv toxi xb &e'fia, dXV rj fiorovib
Si vero non talis est casus, sed solummodo conxi&toxhaw 6/iondxoioi fj 6/iofii)j(tnu, xnl reXevxr';(sf.ie stituti sunt uterini aut consanguinei, et moriatur

rs x<br dSeXftbv, xavra rols nQoxtQots dtmxeiatho aliquis fratrum, baec prioribu8 subiaceant JcgibiiB,
rci/iotj, ointQ avxdiv fjSr) xas SmSoxds Sisxvncoanv. qnae eorum iam Biicccssiones disposueruDt. Locum
Xriqap fitixot olroe 6 vbfiot i%ixa} fjrj /wvov inl tamen haec lex habeat non soliim in hoc casu qui
tov xijv ^r,aiv xiv7\anvxot d-iuaxoi, aXXa xni ini 40 quaostiouem uovit, sed etiam in hia qui postea futoii fitxd tavxa ioouivon

J] i'xt xai vvv

ToxjfoS'

dcmus et discernemus ita, ut perfeclioribus meliora tribuamns nec inferiorcs illis exaequari patiamur.
2 Ac multa quidem nos ad hoc impulerunt. Primutn enim alia lex noslra, si filius morialur liberos
7>on habens, in bona quae ei sunt malerna forte vcl ex nuptiali vel ex alia causa adventicia prius
fraires ex eodem matrimonio natos ad hereaitatem vocat, deinde ex alio nalos, ac post eos palrcm;
quod argumento est iani olim legislalioncm nostram haec parlurirc. Si enim etiam patre superstite
el ipsi patri ct iis qui ex alio mulrimonio sunt praeponi uterinos et consanguineos fratres contingit, coHsequens est ul, etsi patcr non supcrest sed soli /ralres, iis qui ex uno parente solo frairi defunclo coniuncti snnt, praeponanlur ii qui simul et uterini et consanguinei sunt. Atque his conveniet, ut
quod antca et de malernis et de iis quae ex nupiiali causa adquisita sunt vel eliam aliis advenlkiis sancitum est, idetn cliam de reliqnis defuncti rebus valeat et in usu maneat. Haec igitur lex de twc casu
posila sil, qui ei occasionem, sicnt diclum est, dedit. Et quia ex tribns matrimonits ista naturae novitas
profecla est, nihil prohibet, si quis supponat etiam cx duabits solum nuptiis atios esse consanguineos sive
uierinos, alios swiul cl consanguineos cl uterinos, vel si quis concedat extendi matrimonia et eo magis
ciiis gcneris aliquid (ieri: ulque ila in huiitsmodi casibus, ubi tales ordines fratrum introducuntur, Ux
suam vitn habeat. et qui dnptici iure utimlur exdudant eos qui uno solo uti possunt.
II. Si vcro non eiusmodi ca<n$ est, scd vel consangutnei sotum adsunt vel uterini, et quis ex fraIribus moriatur, liaec prioribus legibus obnoxia sint, quae successiones eorum iam constituerunL Celernm
locum haec lex hubeat non solum in eo casu qui quaestionem movit, sed etiam in iis qui postea fuluri
4 TtQnvcQov M~\ leg. Ttowxov (ff)? cf. tamen nov.
LXXXlXc.
tbpr. | 5 vofiot) Cod. 6, 59,11 jj ij tii ra M
deiude (>'. e. tlm) e. Secluxi r\ || 0 avxu}\ ita (i. e. ovxta) e P
9 xniU.r) vocari p 9 10 tavta] corr. rotnvxn ex (? ||
11 tinovroi M^corr. Scrimyr.r\ 14 Ovfjftaivuv M, corr.
Scriwger^ 19 rj xni dXXoH Al [c/. Iul.)] aut alitcr (t. e.
aXXwt) f || 35 dXX* rj] rj om. e (" matit Zachariae)
41 ij ijffTTjfitvoiS om. e

4 hoc] haeo R2 J mutauernnt RlTx J p**mutn V (|

let nostra R || 8 isdem II bisdem (his V) VT |) rocat
Beclc | 9 aliis] fratres ad hereditatcm add. T* g hos] hoi
ad JT Bx 10 eo quod] eodtm V1 H 11 i et V] et ai1 T
etsi et R et R* fl 13 contigit RV \ 14 scd] s. V ||
15 parentum T* Q solummodo] latere add. V*
| 20 3in]
x
|| ut in i ? T || moricntis om. R || 21 casu] V cau V \\
22 sicut V \ 24 solum] non solura V |j 25 *aut oonsanRuineos aHdidi |) 27 exstendi T g l 28 aliquid tale T |
eiusmudi Tl 29 quidam om. R qui T | 38 iara om. RT jj
39 tili T autem R

414

Nov. LXXXV pr. 1

OE ARMIS

turi sunt. Qnocirca priora, si aut iudicis sententii

Stxa T nooTena, tXntQ rj Sixnaxov VI79P9 V
aut pactionum expedita sunt formis, habeant pro
TI;<H'<IIS dnTjXXaxxtti TV7to*s, ix,ixta xr\v oixsiav
priam decisionem huius legis iudicio non egentia.
xi;i x xovSt tov vouov ftfj Bebfieva xQiaecot.
(ETZiXoyoe.y
H toivw arj w w c ^ T nepn<Epilogus.) Tua igitur eminentia quae placueornvxn ijulv xai Sm tovS idv &eiov SrjXovfieva v'o- 5runt nobis et per banc eacram manifestata sunt
uov Sta 7iQf>yQ(tfiftax(ov oixtiaiv tpavtQa nnat xaxn legpm per litteras proprias declarare cunctis et in
Oitjaiixio xai eis ib Strjvexit naqafvXniitiv
ansvaaxot. perpetuum observare festinet.
Dat. xv. k. Iun. CP. imp. dn. lustiuiani pp. Aug.
Dat. xv kal. lun. CP. imp. dn. lustiniani pp. Aag.
aunoXlil. Apiuue v. c. cous.
[a. 539] anuo XIII. Appione v. c. cons.

LXXXV. Auth.LXXXVI. Coll.VItit.13

10

DEPI T2N 0I1A2K

AvxoKQaxag 'fovaxtviavbe

Avyovaxot

R DE ARMIS R

BaaiXctSg TQ5

Idem Aug. Basilidi magistro sacrorum officiorum.

Tbv fy
fiiyav &e6v xal aanfjoa
f)
j
jprj
(Praefatio.) Magnum deum et 8alvatorem no]
Xntaxov xai
ai rr/v
rr/v aixov
aixov jlorfteiav
jloftea
dia
da nav- 15 8trum Iesum Gbristum et eius auxilinm setnper inibt dnixaXovfieroi ontvfiofiev nnvras tovs rjfiextQovs vocantes studemus omues nostros Bubiectos, quorum
ijiTjxoove, tov xi]v SiotxTjatv 6 &ids rifiiv iniaxevaev,
regitnen credidit nobis deus, inlaesos et sine caa/?xa/?t xni avenrjosaaxovi avXdxxeiv, xai xcolvetf
lutnnia custodire, et inbibere bella quae per suaui
xoie noXifiove, ovs ix xrji tavxdiv ajiovXias aloovinconsiderantiam 8uscipientes adversus alterutros
utvoi xovi xnx' aXXr,XoJv iQyatflvxai tpovove, StnXijv20operantur dolores, duplex ex hoc coiitra se suppliix xovxtrv xnd1' inviwv XTJV xifiojQtnv iniiyovxes, rovxo
cium inferentf8f tam quod sibiraet inferunt quam
uiv r,v iavxole imcptpovoi xvTno Si fjv Ix xcov vofiav
quod ex legibus vesaniam eorum punicntibus paiiov xfjv fiariav avxaiv xoXaZfivxtov vfiaxavtai.
tiuutur.
CAPUT I.
BovXotuvoi tolwv riov roioirtov &avar(ov roie
Volentes igitur buiusmodi mortibus homines libcdXevO-eocboru aweiSofisv xb xt]t oizXonotias 25 rare perspeximus armitacturae opus nullum privafyy
fjiva
/iiv iStcoxrjv d(>yaeo&ai, ftovovt di
tum operari, solos autem illos arma facere, qui in
ixtivovs xa onXa xaxaaxtvaCjtt-v xovi iv xnlt 8rltiu>- publicia deputati sunt anniiicatoriis aut qui dicuaoimi xaxaXtyofiivovt OTtXonoUais yxoi talt Xtyofiivms
Nov. LXXXV
(Authent. LXXXYI
= Cnll. VI tit. 13: gloss.) Graece txtat xn ML (fuit B 57, 9). Eplt.
Theoil.Bb, Athan. 20, 4. Iulinn. const. LXXIX.
e. 1 KeXtvofiev xb Ttjs onXonoitae 415,7 axqartvovxat ex B habet B* 01 p. 532 Zack.
sunl vet etiam nunc pendent. Nam priora, sive iudicis sententia sive pactis composita sunt, suam decisionetn habeant neve iudicio ex hac lege egeant.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas quae nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarantvr
per edicla sua manifcsla omnibus faciat et in perpetuum observare sludeat.
LXXXV.

DE ARMIS.
Imp. Iuslinianus Augustus Basilidae gloriosissimo magisiro sacronim officiorum.
Praefatio.
Mafjnum deum et servalorem nostmm Iesum Christntn eiusque auxilium semper invocantes opcram damus, ul omnes subieclos nostros, quorum vobis gubernationem deus credidit, a ilamno
atqite iniuria immunes servemus, atque hella prohibeamns, quibns per imprudcnliam suam susceptis mutuas
cacdcs edunt, duplicem inde sibi poenatn Ulaluri, cum eam quam sibi tpsi irrogant tum quam ex Ugibus
furorem eorum punientibus subcunt.
I. Cum iyitnr eiusmodi caedibus homines liberare velimus, placxiit ne quis privati/s armorum fabricandorum o/tns exerceat, sed ut illi soli arma conftciant, qui in publicis annorum officinis vel fuhricis
6 tfavtoa Ti~tat xaxaaxrtanxa>\ tkclanire cunctis sr
8 dat. cons. e]] dat. xv. iun. cp.
p imp
p dn. M,
, i yQyj
Xi
't
fi' xo ifi' ((corr. iy')
') 7tob
b te'' xnXnt"
fiaoiXtiaS
'tirvoxiviarov
8tov'luvvitov vjtaxBini stziiutvoS Alh. l^ttpwvri&Tj ur,vi
iovXiqt
(corr. iovviw) {taaiXeiat
exei ty viinxstq AnioX
X
vot Theod. dat. kal. iun. imp. iustintuni anno decimo
w
tertio Iul. , om. Iul. cdd. cett. || 10 ruhr. Jleul onXntv
T/ieod. || 21 ix xnvtotvs xa&y eavrrjv L \ 22 iirols .1/]
iv eavroXe L || 28 onXonotimt 415.2 avyxtiTttXryouevovtom. Af || fjzoi xali Xeyu/itvatS <pa()(>^i (faiai^t? Lx)
L(s)] am. B>

ang. V Damh ] a. Ambr. Mon. Q 9 an. XIII Ambr., om.

celt. || app. VMon, a. pp. Bamb. pp. Ambr. Q u. c. cons.
V uo. constan. Bnmb.

viciT. Mnn. con. Ambr. |j 10 Nuv.

LXXXV = Authent. LXXXVl

infra intfr extrnvagantes Authentici post nnv. LXIIl repelunt R f. 74' ( = s)
et V f. 134 (== v) H 11 ruhr. Titulo de armis V, om. rx 3
12 bassilidi v || magistri V'|| sacrorum om. ItTh t4 dcumj
dig
deum(sic)v', di<?num deum v 3 , ted tatlem m. dti
di^num H et om. v || 15 auxiliam om. v j 17 regitneo]
rugi Tl | credit RTl g illesos deus T || 18 et inibere Vli1 etiam ibere z f 19 inconsidernn'iim fftimbach] considerantiam vz considerutidnem R VT g altutros T altcroe alturutros v |j 20 operuntur om. RT |
1 i om. It'T* H 5 manifestata Tvulg) manifesta RV J ex om. z | huo om. v || 21 tiim quod) tam qui V tamv || penitcntibus V \ 24 uoteoti6 pcr om. V Q 8 subscriptionem pruestant V Daml>. I Atn-quam v || 22 uesanique
1
1
brac, item cum rubrica novellae seq. confusam cnd. Mona- bus vz II 26 solas V solum T |j qui inj dl * || 27 puni\ aut)
eemh tat. 6359 (olim Fritingensi* 159) saec.XIV Q xv.J cis v |J deputati om. vz || armifncturiis vz {cf. 415,3)
i< (t. e- id eat) s. v. V | qui dicentur v quidam Tl quicr. V\\ Cr.] ep. VI dn.] don. V dOnus Ambr. dnn. Bamb.
dui M>>n. |j iust. libri 8 PP- V) om. Bumb. Ambr. Mon. j| quid dicuntur z

415

DE ARMIS

Nov. LXXXV i3

pyaoftdvove T onht firjStvl niji(>a- tur fabricensii; eos autem qui operantur anna nulli
dXV oi/Si rove iv roli npi-3-fiole avy- vendere privato. Sed neque qui in numeris statuti
onXonotovs, ove xni Senovrarovs xosunt annificatores, quos etiam deputatos appellant

lovot, xovs Ttntja xov Srjfiooiov xofAiCojievons airrjaeis

qui de fisco anuonas accipiunt, permittimus operari

ovyxtoQovfiBv ipyd&ofrai f\ rtvt nm^naxetv onXa, dXXa 5 aut alicui vendere arma, sed 8olum diligentiam baftutvf tniuihofrai rdiv onXatv xdov axgnxtonwv xtov
bere annorum milites in numeris constitutos in quitv rols aot&uolt xaxaXeyoatvatv ti> olt aroarsvovxnr
bus militaut; si vero novum aliquid faciunt, hoc
u 8i TI viof xnraaxevaaovai, rovro dtpnipelo&at auferri ab eis et in sacro nostro inferri armameuto
xnp' avTcov xnl iv rco &tiq> rjfimv eisfeueo&ui p- adiciendum ibi repositis publicis armia.
finftivrio Ttgnexefrqooftevov xdle ixelaa anoxeifttvtns 10
irjuoaiuti onXott.
CAPUT II.
Jvro Si rovro tpvXarreiv povlofie&n xal rovs iv
Hoc autpn) observare volumus et eos qui in orditolt taypaai, rwv fiaXXtazQapitoi; ovs xaxa Siatpo- nibus balistariorum sunt, quos per diversas statuiQOVS ovveoTTjoafte&a jtoXns. ta^avrn iv avrols xal
mus civitates, ordinantes eos et arma facere Bcienxovt onXn xaiaaxevd&tr tiSoxaf ai*xe xai avxohe 15 tes, ut et ipsi sola publica arzna in armamentis
fiovn xa Srjftoaia oTiXa xa iv xais Srjfioaiate oxXo- publicis uniuscuiusque _ civitatis recondita corrigant
9fi*mt ixdoxrjs noXewi dnoxsiueva inavogfrovv x$ atque renovent. Si qui vero novum aliquid armoxai dvavtovv. ei Si xnt xi viov onXov xaxaaxevd- rum iustruxerint, boc similiter et ipsi inter publica
aovai, xovxo opoitoe xal al>xoi ite xr\v xdiv Srjfioaimv arma praestent et nulli alteri peuitus vendant.
X naQf%ixu)Onv tpvXaxrjv, xal ftrjSevi ixe^to nav- 20
i
CAPDT III.
TOVTO 3i iraQatpvXrigovotv oi iv xoXs (laXXiaxQnoiots
Hoc quoque custodiant qui in balistariis depufati
naxaXtyofievm xivSvvq xcbv naxegcav rcHv noXsiov, Bunt periculo patrum civitatum, sub quibus et ipsos
1
itf ovs avrovi xs xove BaXXtaiQaoiirvt irn$ctfiev xal balistarios Btatuimus et pubiicorum armamentorum
ttjv raiv Srjfiooiiotr 6TIIO3-T]XU>V intfisXetdv xe xnl 25 diligentiam atque custodiam constituimus: quatenus
jiaoa<pvXaxi]v xaxeax^tsnuev. Ssxe ei nvss tpaytHsv si qui visi fuerint aut deputati aut fabricensii veafj Senovrcnoi ij <pa/3otxrjowi StaniTtpdoxorxee onXn,
dontcs arma, provideant
per loca iudices eos supp
p
p
nqovur]<sovaivolol
xnxdxojiov
xojiov ^oiTte
xtfiioQiais
suhderc
insuper
et arma
hiseaqui
ea cora
nqovur]<sovaiv
xnxd
xtfiioQiais
xovt xovt
piiciispiiciis
suhderc,
insuper
et arma
ab hisabqui
corarotovxovs vnofidXXeiv, nQoe
xai xd onXa jzaga
parant sine pretio anferre et publico vindicare.
juy rnJ^a o>vi>vfivcof rtfiT]/idruiv x
f
lldiic igitur guberaante nos deo cogitationem per
*ai ixStxtlo&M xto Srjuoaiio. xavxrjv xolwv
Q
lov Sutxvfieffvdivxoe TjfiaS d~eov Xn/36vxes xrjv evvoiav
v. 24 argumtntum ex Ath. repetit lib. neoi Sincpoocov dvnyvcaafidnov

21 p. 198 Heimhach.

quae dicunlur referuntur, qui vero arma fabricanlur, ne ea ulli privato vendant. Sed ne eos quidem qui
tn nunuris una recensenlur armoriim artifices. quos etiam deputatos vocant, qui a fisco annonas accipiunt, permiltimus arma fabricari vel cuiquam vendere, sed tantummodo curare anna mililum qui in
numeris recensenlur in quibus ipsi militant; si quid vero novi confecerint, hoc ab iis au/eralur et in
sacrum noslrum armamenlarium inferalur armis publicis ibi repositis adiciendum.
II. Hoc ipsum autem eos quoque qui in ordinibus ballislrariorum sunt observarc volumus, quos in
diversis urbibus constituimus, quo in ordme etiam armomm fubricandorum peritos disposuimus: ut ipst
quoque sola publica urma in publicis cuiusque urlris armamentariis reposila re/xtrent el renovent. Quodsi
qnod novum armorum genus confecerint, id similiter ipsi quoque in publicorum armorum custodiam
tradant, neve ulli omnino alii vendant.
III. Hoc autem observabunt ii gui inter balUstrarios recensentur periculo patrum civitatum, sub
quibus et ipsns ballistrarios ordinavimus et pubUcornm armamentariorum curam et cuslodiam conslituimus.
Uaque si qui sint vel dcputati vcl /abricenses gui vendunt arma, tnagistratus qni ibi sunt operam dabunt, ut hniusmodi hormnes potnis subiciant, praelerquam qnod arma ab iis qui ea emerunt, sine pretio
auferenlur et fisco vindicabuittur. Hoc igilur cotistlio a deo qui nos gubemat accepto pcr praesentetn
2 xoi/s ITnlonnder] xoit LB* fl OvyxaxaXtyofiirovS La] armorum habere vz || 6 numeris V3] numero RTvz nu
ovyxaxn).tyout't>ois Lb, xnxnXeyoftivott B* \\ 3 bnXo- V1 || 7 militatur Rx | haeo v \ 8 inferre vz aufurri Ta fl
armanto (in ras) V armatorio R || 9 addicendum Rl adnotovi ovt Mg\ ovg onXtmoiovs LB* |j Stnordjove MB*
Samornrovs L 6 ftovcot L, v. l. B* || milites in numcris diciendum /i* | ubi RT || 12 Hoo vulg.) hic RVTz
constitutos j-1| OTQaxnaxixiov L || xu>v om. L, v. l. B* || Sic v H aut z U observare] hoc scruare F"|) 13 balistatorum
RT balistratorium Vx balistratorum V balistorum vz
13 npdyunot L || finXtar^nniatv L (inXXtoxaoiov rutg. II
14 iv nvxdli M] iv enirtols L eos e || 17 vnoxeiuevn Z.|| ballistariorum vulg. || quos om. V\ diuersas pcr z [| 14 eus)
1B tiSi xni) si qui vcro f || 19 eie 2 ipvXnxt)v) inter inter eos Beck |) 15 ut et] et om. Rv | ipsa v || publici
yilarnnntis F|| 10 publipubltca arma praestent || 22 fl"XXt<rxtt(>iote, 24 finXXi-armav cap. armaz armapublica
cus z Q unuscuiusque Rx || recondant Rl || corrigat v Q
axn^iovi vuly. {fiaXXtaxQnoiot eliam Ath.t finXXiaxdoioi
x
3'hcod; Iul.) || 26 7inon<fvXnKTjv M] tfrvXaxrjv L |) ei Xiret) 17 remouent R vt || novum Beck] unum VTvz nui ( = nu1
oi Ttvtf Ll jj 27 dntirxdxoi M Sutiixnxoi L $ qafi(>t- ineri) R J| 18 instruxmt libri, corr. vulg. \\ hoc) hos /Z et
haec T \ et ipsi Beck] et ipsis RTvz^ om. F | | 19 ucndent
xrtatot Ifiilonndcr] <pnfigixiaiot A/ <f(7itj3ixiioioi, s. vonlonotoi L {(pnfloixrjoims Ath., (fctfipixtvoioi Theofi.) || V | 22 quisque z || qui] quod v || bulistrariis V ballistarii
2h xovi Towvtov*] eos f li 31 xavra L' || naga xov et vulg. U 23 sunta dcputaci vz || super R || quibus] ciuitatutn quibus R || 24 balistrarios V ballistarios vulg. ||
32 iafluiTte om. s || 32 xvfieovujvxos L
publicorutn] post paucorum z || armorum T \ 25 custocliain
om. v | 26 iussi Rz usi v Q dcputati sunt aut T Q
1 fabricensii vutg.] fabricentii RTz fabriccnnii V fabriaut om. s U fabricentii /i'6rj, corr.vutg.; fabricenses Beck
cenii w, fahricenses Beclc, quae forma in teqq. respondet
$rr<iecoya/?(><xtC (416,4.10.15. 37. 417,24. 418.2.12.17); sed {c/. nd v. \) il 27 arma om. Ffl prouideat z || 28 ct insupcr z
z |j 29 auferit et a
c/. v.2 | autem om.v f arma nulli] armant li Rl arjnuili et insuper et v I eis T\ cotnparatur
3
v | 2 in om. T \ muneris II F l U 3 armifactorcs z || publico z || 30 gubernantes RTV gubcrnantcin v U cogniquoj] set x I 5 aut om. v || alieoi v || diligentia T' v \ tiuDtiffl V

Nov. LXXXV 3

416

DE AEMI9

Sta rov jtagovxos 9sanlt,ousv voftov, xara firjSfuiav praesentem sancimus legem, in nulla civitate aut
noXiv fj xdfgav TJS rjpexeQae izokixeias iv aotiav
provincia nostrae reipublicae habere liceutiam prirovs iSiunai fj SISQOV xtva onXa nottlv fj TinxodaxEiv vatos aut alium quetnpiam arma facerc aut vemlere
j xa&' oiovovv tunoQevea&ai roonov, dXXa fioiovg
aut quolibet niercari modo, sed solos qui inter fabrixavxa xaxa- 5 cenaea reieruntur haec instruere et deferre ad sar o ii e i v x a l ls p ffi^i ^ avacpeoopevovs
pp
i xbb d~ilov
dl
i ddoiiacrum nostrum armamentum. Et boc a tua celsituv xai cisxoftl&iv eis
rjuuiv
xnl xovxo nayd
y TJJS
J atjs
j vneQoxqt
Qxq xni xtZv dine et qui post te susceperint cingulum custodiri
X
d dyxrjv tpvXdxxeo&ai &e~ sancimus, dcputantitius vobis aliquos cartulariorum,
rd ae jtrtonXrjxpofiivoiv
xfjv
i^oftev, d<poot6i-xu>v xiras xu>v vnb xr\i> OT)V VTISQ- qui sub tua ceJsitudine in scriuio constituti siint
xhv ytovXaoiiav iv xca oxgiricp xtxaypivovs xuiv 10 ialiricensium, pcriculo quinque iuter eoa priorum,
xivdvvco xciiv jreVxe TWV V VTHIS nQw- bonam opinionem babeutes et oportuaos, qui et eos
v, ev {nioi.r;yeias h'xovXas xal initTjSeiovt, ol
qui in hac felicissinaa civitate et in aliis civitatibus
xovs XB xaxa xfjv evSaiftova xav-rrjv jtohv xovs xt nostrae reipnblicae arma iaciunt requirentes jirodllats ixoXsat TJJS TjfttxeQas noXixeias bnhmowvs dv~ hibeant privatos aut etiam alios quosilam, citra eos
toewuifievoi SiaxcoAvoovotv iSicoxas xal szeoove xivae 15 qui deputati sunt iuter fabricenses, armifacturae
itXijv xasv xaxaXtyufiivtav dv xale UoaZi <fdj3ot!;i x6 agere causam, et in quibuscumque repererint locis
iijs onhwoiias fieznxeiQi^ea&at TtQayfia, xni iv ok av
aiiqnos privatos bcc auileutes, baec auferri et fisci
ilgiooi xonoit xtvas idtwxas xovxo xuXnuivxai, xavxa
applican armamcnto. Si autem iuter operarios pritt<paioiiafr<u xni xw Srjfiooi(>) ngosxvQoiv doftufjirxo).
vatos artitices oportunos invenire potuerint his, si
i Si iv xcile loyal^ofiivois iSuoxatg xsy^vixai dntTTj- 20 volunt, in militiis statuere et in descriptione nomina
ihiovt evoslv SvvTi&tUv, xoixovs ttjxtg fiovXrj&Elev eorum facere et destinare uobis descriptionem artiaxpaxsints iyxaraXeyrjvat, iv dnoypnffj xds ovofta- ficum, ut per sacrum nostriim rescrip^tum in illis
aint uvjuif noteiv xal ixnsfinetv rjinv'xrjv dnoyQaBtatuantur locis in qtiibus sunt publicae fabricae,
<ffjv xu>v xBxvixdii>, diere Sid &eins rjuav dvxtyontp^s
quatenus ipsi operantes arma et de tisco annouas
iv ixelvois avxoig xaxaxdxxta&m xole xonois iv ols 25 accipiant. Hoc enim facto et subtiliter observato a
tlai Srj/ioaiai fdfioixes, iy' oj Srjfioaia aixovt iQya- praedictis personis licentia peniius nulli dabitur, ne^optvovs onXa xai xas dx xov Srjfioaiov anrtaeis xo~ que civitates inhabitantibus privatis neque villas iufii^ea&at. xovxov yaQ ynoutvov xnl dxoiftaie tpvXnx- colentibus rusticis, armis uti adversus alterutros
xouivov Tfnoa xoiv ffinQoafrev el^njutvcov noosiona>v nocesque praesumere, et ex boc plurimos bomines
ddeia navxeXtos ovdeti So&qaexnt, ovxe xols xds no-30occidi, publicas vero perire functioues, dura terrae
Xett oixovaiv idiwxaie ovxe TKIS xd ^w(a yecooyolatv cultorcs vitam amittere metueutes luga propter tidypoTats, onXots xfxotja&ai xar' nXXr/Xcov xnl yovovs
morem utuntur.
toXf/dy, xni dvrev&tv noXXovS av&pcoTtovS tpoveveafrrti
xovt xe Stjfioaiovs vaxtQtlo&ai qowrve, x<av xrjr yr\v
yeo)Qyovvxa> xb fjv d-jntXinTiavovxaiv rj Soaafitp Sin 35
1 xbv fofiov xqiofiivtav. Jti de xoiit nsunofiivovi
\ Oportet crgo eos qui diriguntur a tua celsitudine
naqd Tj arjs vntQox^ &* ^ot; eiorjnefov xdtv fpafioi- ex memorato fabricensium scrinio ad probibemios
oxQtviov ftsxd xb xatXvaai xove iSitoxae xije OTZXO- privatos armorum factione confessionem accipere,
legem sancimus, ne in ulla civitate vel provincia reipublicae nostrae privalis vel alii ulli liccat anna
conficere vel vendere vel ullo modo commercium eorutn facere, sed soli gui in fabricis referunlur,
ea conficiant et sacro armamentario tiosiro inferant. Atque hoc ut a tua snblimitate iisque qui posl
(e magistratum suscepluri sunt observelur sancimus, ut c/iartvlarii gui sub tua suUimilaie sunt aliquos
designent in scrinio /abricensium constitulos periculo quinque primorum gui inter eos snnt, viros bonam
existimationem habentes et idbneos, qui et eos, gui tn hac /elici civitale el qui in ceteris civilulibus
nostrae reipublicae arma conficiunt, perquirentes prohibeant privatos uliosque praeter eos qui in sacris
fabricis recensentur armorum fabrlcationem exercere, et quibuscumqne locts privatos al/quos id audere
reppererinl, illa udimunt et pubtico armunutiturio addicant. Quodsi intcr privatos operanos possini arlifices idoneos reperire, hos si guidem in tnilitiis inscribi velml, in malnculam nomina eorum redigant
nobisque matriculam artificum mittant, ut prr sacrum nostrum rescriptum in illis locis slaluantur ubi
publicae sunl fabricae: ita ut publica arma /abricanles ilti ex publico elium annonas accipianl. Hoc ctihn
si fial et diligenter ab iis guas supra diximus personis custoaiatur, uulli omnino licenlia dubitur, ueque
pnvatis gui in urbibus habitant neque-agricolis gui praedia colunt, armis adversus se invicem ulendi et
caedes committcndi, unde tnutti homines occidanlur algue publica tribula dcficiaiit, cutn qui agrnm colunt
1 vel vita priyenlur vel fugam propter rneiutn pelunt.
Lhtortet aulem eos qui a tua snblimitate ex
vraedicto fabricurum scnnio mittuntur, ubi privatos arma faccre prohibuerunl, profcssionem accipere
fabrinca Tl Q arniifacte v arma fatiunt 11 16 quibuscumquc] quibus R || repcrerint JIT] compcrcrint V compericrint v comperint 2 | 17 aliquoi] alio quoque zjpriuatos 18 Si in ras. 1 versus scr. R* )) liocj haeo Rl*)! S
audientes libri, corr. vulg. H affcrri F* aulcrre vufq. I
18 oplicari fi(*)T amplicari 2 applicarc vvlg. | sio T* |
priuutos (et ins. T"1) uperarios T || priuatos et artificci
Rx et priuatos artifices R1 fl 11) inueniri V\ hosvulg. |
pt
L
20 noluut z uoluerint Rvulg. (| niilitiam vz | 21 nobi
x
1 in] etiam z \ aut in prouintie R\'l liccntiam habcre v descriptioneni] et nobis destinure v || artincium R \ 22 in
om. V U 23 fabricae vulg.] fabricenses R Vvz statuente "P
licentiam babet z || 3 aliam 2 || qunepium v || 4 quods
libet Tx\ modo om.v 0 fabricetes V1 J 5 Jerantur V | frabricantes l 7' || 24 arma et] armaa v || 25 accipiunt T R
a) quod a T |) 26 licentiam R || 27 ullas incolentibui R'
boo z | instituere et defendcre 7'|| 6 armnmentarium V
v uillis incollentibus V incollentibui
annentum R || haec 72a || 7 ct 9 celsitudine otn.z II uillas incollentibus
1
gusceperunt V Q custodirij custo v || 8 deputatibus v (j (collentibus T ) uillas T 28 arniis] animis z j 29 ne%
nobis RVT\ nobia vvulg. || 9 Bcriniu (scriueo T ) sunt cesque] nucesse v ncces T neo cum spatio varuo 4 liilf
constituti Tvulg. || 10 fabricesium V |[ periculo orn.z || rarum z |) homines om. Z* Q 30 publicatn vz H reperire V\
31 uita v | fugam R" V* |j 37 adj et ad T |! 38 priuatos]
(juinquej quique TxVbR2 quoque 2 || cos qui priorum
(priorum del. T*) T || primorum Contiun j| 11 qui et eos] arcensium scrinio ad proibendos priuatos add, z () armoquietos V qui eua v || 12 qui in] in v et z U 14 nutj rum] armarum V1, om. in lnc.l ftrt litt. v | 'factione
autem R \ etiarn] et vz || 15 qui om. z | fabriccnsens V1 UTvz factores Vvulg. | confissiones vz

2 rjfiextQOiS L J) 4 fiovov L \ 1 xal xa)v\ aixdt M |

9 atpoQ^ovxotv M (deputantibus vobi s)} acpool^eiv L
11 tpafjyiaxurv L || 15 xal] aut etium C || 1G leonii om.s \\
21 xovxovs] his (i.e xovxon) e || 22 oxQttxiais L || iv Af]
xal iv Le || 26 Srjiioont om. c {J 32 dygoxnte M) riyooixo* L | 34 -xovt xt M] xove Si Ls || 35 nnoXijtnnvovxtav jj 8(>aofiu}] amittere metuentes fuga e | 37 ya-

DE ARMIS

417

NOY. LXXXV 3. 4

Xafleiv rtov xs xira xonov nQ%6v- etiam per loca iudices et subiecta eis officia et cixai xioi> jiti&ofiivojv avzoTe xdJ-tmv xai rcuf iks
vitatum defensores et patres, quia nihil valebunt de
dxSixovvrwi' xal Tzmeoojv, dn oidevl ovy%to- cetero horum quae a nobis probibita sunt aiiquid
1
i tov Xi7t<>i> xcHv n<tf> rjitibv t xEX">lvfiivaiv
agere. sed quae per praesentem saucita sunt legem
, dXXd in Sta rov nnodiros &e<i7tiofrevravo- 5 rostodient, poenam et in pecuniia et in ipsum fonniotwjv irjv re iv xQr,fiaai ITJV xe ets dautes caput. Sancimus enim magnae quidem Alep f
i
rrjv xeyalyv. &eoniZ><>nBv yag tov
xaudriae mdicem ueglegentem quae a Dobis sancita
rfjt ueydXrjs TIU l^h^nvSgitov nokeoit a^ovra
Buat XX auri libras exsolvere poenam et cingulo ca7iaQoo(oiiTa xd Tfno' ijucav vtvo/io&trTjfievn etxoai %uv- dere, et huius ofticium similiter XX auri libras dare
aiov iiruajv xamTiV-evat 7i<nvr,v xal TJJC (>^S ix-10 poenam et capitale sustiuere supplicium, aliarum
, xni rrtv rovrov xdgiv 6finiu>s iixooi %(*vaiov vero provinciarum iudices damuum quidem X libraSiSovnt nmviqv xni xsfaXtxyv v7tdxelv itucorum auri sustiuere, similiter autem et ipsos casui
(iar, rovs Si rdiv alltov inaQxiwv agxovras ^rjfiiav cinguli subiacere et horum officia, detensores autPm
ftiv Sixa XUQWV xgvaiov itpiaTnod^at. ofioicot iie xal et patres civitatum triura auri librarum multari
itinove ixnrmaei rfjs nQxffi vnoxelo&at xal xae xov- 15 poena et in capite sustinere periculum, si quid tale
tmv Tftlcts, tovs 8i ixSixovt xai nazeoas rtov jrd- factum compenentes non punierint aut boc agere
Xuov XQUOV XB y/rvaiov Xixqdtv ^rjftiovad^m TtootTipov valentibus non uuutient, Bed latere permlserint.
xal ibv eis xetpnXijv vnouevsiv xivSvrov. i xi roiovro yiro/iEvov evQovxee f*-n xtuotQ^aovxat fj rois xovxo
n()o| SwafiEvois /tff firjvvaovaiv, dXXa la&elv avy- 20

CAPUT 17.
'Oncot 8i 8>}Xa xaxaaxalsv xa TCOQ* r,fia)v xexcoDt autem palam fiant quae a nobis probibita
Ivfiiva naoa idicorcDv rj xai rrtgcov xivmv, jiXijv 8unt a privatis et aliis quibusdam, citra eos qui
xiov iv xait ieonle rjfioiv tpdfioi&v avaytQouivoiv,
in sacris nostris fabricensibus referuntur, fieri aut
ytfta&at fj iSiarrats ntnodaxea&at SnXa, xal xovxo 25 privatis vendi arma, et boc per prapsentem legem
lia xov naQovxos vofiov eq/tijvai aweiSoftev. XOJXVO- significare curavimus. Frobibemus eaim privatos
fiev yag xois iStioxns ipyfi&o&ai xai oivslo&ru xol-a operari et emere arcus et sagittas et sparbas et
*ai pilt} ond&ae xe xni itpTj (tinfQ xaXeiv eiwfraot
euses (quae vocare consueverunt semispatbia) et
naoafi-qoia), xtd xae Xeyopivai ^nfiae rjxoi Xcopixta, quae vocantur zavae sive loricae, et contos et quo*ni xovxovs xal xat xafr' oiovSqnoxe xgonov.t, ff^wa30libet modo vel tigura factas lanceas, et quae apud
yivofiivnt Xoyxae, xal xa nann 'iaavgoit ovofmtpIsauros numinantur monocopia, et appellatos siginfttva ftovoxovxia, xai xove xs xaXovfttvovt tfiuvrove
nos seu missibilia, insuper et aspides sive scata et
r,xoi ftiootpiXin, nods xovxott bi xai daniSas rjxoi galeas seu cassides: nec euim ista alio cuidam
axovxaQia xai naotxefaXuiat rjxot xaaaiSue' ovSi

et a magislratibus gui ibi sunt et ab offidis illis subiectis et a defensoribus civitatum et patribus, nulli
te in posterum concessuros esse quicquam eoruin quae a nobis proitibita sunt agere, sed ea quae per praesentem legem sancila sunt servaturos, poenam verilos el quae pccuniis et quae ipsi capiti immmcal. Sancimus enitn, ut magnae Alexandrinorum urbis praefectus, si ea quae a nobis consliluta sunt neqlegat,
viginti Itbrarum auri poeitam solvat et magistratu exuatur, eiusque offxcium similiter viginti iibrarum
auri poenam det et capitale sitpplicium subeat, ccterarum autem provincinrum praesides multae decem
librarum auri subicianlur simililerque et ipsi eorumquc officia in periculum magislratus amittendi incurjrant, defensores autem et palrcs civitatum trium librarum auri mulla puniantur et periculum capitis subeant, si quid eiusmodi fieri edocli non punierint sive non indicaverint iis qui hoc agere possunl,
ted latere passi smt.
IV. Ut autem manifesla fiant quae arma a nobis vetita sunt ne a privatis aut aliis quibusvis,
praeter eos qui in sacris nostris /abricts referunlur, conficiantur vel privatis vendantur, id quuqne per
praesenlem tegetn significare placuit. Prohibemus enim privatos fabricari et vendere arcus et sagittas el
spathas et gladios (quae parameria vocare solenl), et zabas quae appellantnr seu loricas, et conios alque
Canceas quocumque modo aut forma fiaut, et quae apud lsauros nominantur monoconlia, et zibynnos qui
vocanlur seu mtssibilia, praelerea clipeos sive scutaria et galeas seu cassides: nam ne haec qnidem alii
liberorum z | militari Rx \ 15 quidcm tale T qui tale z
tale quod v || 16 puniuerint vx punierunt It puniuntur
7 1 puniunt T1 fi 17 uolentibu T Q nunticntur Tl | pcrnjiaerit Tv J 22 uut x | fient z Q 23 eas RXT 0 24 nustrts
om. z || aut] autcm v aut a /2 | 26 privatos] praescntcs
T B 27 patas R VTz (*k et JuL) asparas v || 28 enseDs ^" l
vocarc om. z || consuerunt Tv \ Bcmispadia R semisaphiam
T || 29 zaue VR* (sie tt lul. coihl. optimi)] zauie T raui R*
zane v: zabae vulg. || contcs v | 30 vel] ut V || figura fuctas]
factas figuras z | et om. z ] 31 isauroa :] bisauros T hu ati1 etiam) et v | cis] eiug feoius pr.) v R 2 defensioues rua V his aureos R is auiros v | noniinatur Rz, om. v fl
Tx | ".artes T | qui oichil ualebit de ceterorum qui raonocapia TBamb.I. II{sic etiam lul. v. l.) monacapia i? jj
sitinnos Bamh. 1 tin(quae R3) R | 3 a R'wlg.] om. IVVTvz H 4 agitur i | * siginnos (ita vel siginos lulianus)]
tinnus R Btntimos in ras. V1 sitinus T lititnos v fitimos t
ed quae om. vz || 5 peccunias T | 6 Alezandriac] auxiliaote vfl 8 exsolvcre) dare Tz \ pena V\\ cingulos x Q sithinuos Batnb. II, eibinno litck \ 32 scu niisaibilia1 V\
9 hoius] in huiusmodi K || XX libraa auri T auri (et BCU raissabilia Rv seu misabilia T* ieu nusabilia T n
uri V") libraaXX V\\Q capitali V11 11 rcru om.z (| uniuersabilia z | insupcr et] et insuper et v insuper lz ||
qoidem dampnum T \ 12 aat z g et om. v (| casu v J 13 cin- aspidas vz vuly. \\ 33 gallcas V \ casidcs v | neo om. RT |
gulii Rl || 14 ciuitatum patres vz \\ uuri trium R Q enim ista alio] ista enira nulli alii R'

1 xaxd&eow] xal xaxu&eoiv L J| 3 oiSevl

yx
pf/Oovai M] ov avyxtoQtjoovoi (avyxcjQovoi La) L nibil
x
ralcbunt ? | 5 dXka om. L \ 10 ixninxtov J/|| 14 xai
em. L | 16 xovt d'i\ xovS xe, commate post inoxela&at
pofito, Zuchariae R 23 TJ xnl\ et e H 26 arjfinvni L II
29 nnqafifj^ia (id.Iul.)] semispathia r | 31 yivopivat L ||
ioavQQis M [cf. s") || 32 ftovoxovxux Af] vofioxivxui L
monocopia e f Jul. Q t,ifivwovs M siginnos (vel siginos)
Iul. (r/. e) || 33 fnaiBUta ML (c/. e)

Nov. LXXXV 4. 5

418

DE ARMIS

tnvra yao ertoio xwl xaxaoxevn&tv iifitfiEv JIXTJV instrnere sinimus praeter eos qui deputati sunt in
tcbv xnxaXeyofiivtov iv Xuii leoaie rjftwv (pdfioit;t. sacris nostris fabricensibus. Solos autem iieri a
ftovas Si yiveofriu nnoa iSiioxcov xai iStojrais mprivatis et privatis vendi permittimus cultelloa minores, quibus nullus in proeliis utitur. Praesentem
nQaaxeo&iti avyxaQovuBV /m^nignt ftixoae, als ovx
av xit tls 7io).fiov %or)oaiTO ''. Tbv jiaqovxa5igitur generalera legem tua celsitudo in hac proponat regia civitate nec non et per alias civitatea
IOIWV yevixov rj/toiv voftov rj ah vntQOXf] xaxa
nostrae reipudlicae, ut omnes agnoscentes quae plarnvTTjf TtQofrtjoei xrjv ftaatXiSa jtoXtv xai firiv xal
xaxd xat dXXas TtoXetS xrje rjfiereoae noXixeias, aiexs cueruut nobis haec observeat.
ndvxae yivcoaxovxas xa naqaaxdvxa rjfiiv xavxa <pvXdxxtiv.
10

CAPUT V.
Dcnuntiamus autem futuris praeesse huiusmodi
Hapfy/vrjoete Si roie fiiXXovatv itpeaxdvat xy TOIcartulariis ex memorato fabricensium scrivTTj jta(>a<pvXaxfi %a.(>TOvXnQioiS ix xov siorjfisi ov custodiae
xuv
toi d& dfieXeias
oi ftovov
XQV~ nio, quia ex neglegentia non Bolum pecuniarias supp oixoiv axQiviov,
Q
f
f
XQV
stinebunt
poenas, scd etiam in corpore supplicia
vnoarrjiJovxdt noivds,
noivds dXXd
dXXd xai
xai xds
xds tis
tis aioua
fiaxixat vnoarrjiJovxdt
aioua
TifuopinS v<ptovai xai xijs axgaxeias
g
6s xto
to (JTjSe
(Se
b xbxb a axoiviov
i
i ixt
7in6s
nvxb

ixntaovvxnt. 15patientur et militia cadunt, insuper nec ipsum scrinium ulterius permitti a nobis in huiusmodi adesso
avyxtlo&
yxf

7iag* rjficav noot xb xoiovxo jiageivai tppovxiafta, dXX' Bollicitudiue, sed aliis committi fabricensium curam.
dxepots imxQanrivni XTJV xcov tpnfSoixcov intfieXeiav.
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis et
(^EitiXoyoe.)
Td xolwv naoaaxdvxa r\fiiv xal
8in XOVSB XOV vofiov SrjXovfieva r\ afj vnepoxfj xai oi 20per Lauc legem declarata sunt tua celsitudo et qui
fiexd <re xijv npxrjv i^ovxss (?Qy(p xal ntpaxt itnQa- post te in cingulum fuerint operi tenninoque contradere festinent, indignationem nostram et ipsi me*
Sovvat anvadx{oaav, dyavaxxrjatf ijpextgav xai avtuentes, nisi rem sic utilem reipublicae custodieriut.
xol SeSioree, tl ftrj ngaypa ovxat Xvoixe/.is T*J noXi-

Dat. vu. kal. Iul. Chalcedone iinp. dn. lustiniani

xBtq fvXdgauv. Dat. vu. k. Iul. Chalcedoue imp. dn.
Iustiiiiaui pp. A. anno XIII. Apioue v. c. cous.
[a . 539] pp. A. anuo XIII. Apione v. c. cons.

ulli conficere permittimus praeter eos qui in sacris nostris fdbricis recensentur. Solos autem a privatis
confici et privaiis vendi patimur cuUellos, guibus nemo facile ad belli opera utatur. Praesentem igitnr
generalem legem nostram tua sublimitas in hac reg^a urbe nec non in ceteris reipublicae noslrae uroibus
proponet, ut omnes cognoscant quae nobis placuerunt eaque custodiant.
V. Denuntiabis vero iis qui eiusmodi cusiodiae praeerunt chartulariis ex fdbricarum scrinio, de
quo diximus, eos ex neglegentia non solum pecuniarias poenas subituros, sed etiam corporalia supplicia
passuros esse et mililia pnvatum iri, praelerquam quod ne ipsi quidetn scrinio amplius pertnittetur a nobis
ad eiusnwdi curam acccdere, sed aliis committetur fabricarum curatio.
Epilogus.
Quae igilur nobis placuerunt et per hanc legem declarantur tua sublimitas et quipost
te magistratum gesturi sunt, ad opus el effectum aaducere stuaeant, indignalionem nostram et ipsi venti,
nisi rem adeo utilem reipublicac cuslodiennt.
5 eit TtoXipov xqriGatxo x$s{av] in proeliis utitur s || gnoscentes R; |scentes 8 obseruent in ras. ter. V K
6 Tjfiwv om. s || J atj vneoox^ om. L || 7 ngoe&qotts 8 hooz | 11 denunciauimus 2; leg. Dcnuntiabisf | futuris)
L || 11 nnofyyvrjaeii] denuntiamuB g | 13 tpa^qiav L || futuri Bumus v | 12 custodiant R || tnerato v J fabricen21 TtnpaSidovcii L U 24 subscr. om. M et IuL. recepi
tium T (id. 17) || 13 non solum] neo non vz H 14 etiam
ex c; iyQdtprj nob s' xaXdvStov 'lov. finaiXeias 'iovoxi- om. R | 15 milia v | eadunt Vvz] cadant TR cadent
vtnvov xb ty vnaxetas Idntavos ivS. 8' (corr. /9') Ath. vulg. P 16 ulterius] utentes ulterius vz | praeesse soli^Efa>itrld'r] fiTjvi iovvCco XTJS (taaiXtias Exei ty vna-lioitudinem T\ 17 alias R\ comtnittenti 20 \ cura Tz,
xtif\ \4niovoi Theod.
om. v I 20 legem om. v | deolarata sunt] declaratas V |
et om.v g 21 post te] postea T || in om. RlT \ ctgul
l
T j| operi] tempori Rl [
1 instuere R instituere T g sinimis T sirainug 72 \ lum T cingulo vulg. fj fuerit
F | 22 festiiietur Ta festinet T"vz H 23 sic] sicut
qni dcputati) qnidem jitati v | sunt om. Tvz || 2 aut z || tradere
V1 H utile F, om. Rl | 24 subscr. dat. vii. kal. inlii calfieri] fieri et uendi libri || 3 et privatia om. Rv, uendi
del. Rs J 4 quibue] quus T quas z quo v | 5 legem gene- cedone impr. dunno iustimano pp. a. anso XIII apiont
ralem vz | hoc vz U praeponat F[J 6 et om. Rxz | 7 co- uice consule V, om. rtll.

UT DIFFERENTES IUDICES AUDIRE

419

nc

Nov. LXXXVI pr. 1

LXXXVI. Auth.CXXVin. Coll.IXtit.10

S12TE YHEPTieEMEN0Y2 T 0 Y 2
fy
UT DIFFERENTES 1UDICES AUDIRE
APX0NTA2 AKOYEIN TfiN TOY I1P02I0NINTERPELLANTllM ALLEGATIONES COGANT02 AIKAISIN 2YNEAAYNE20AI IIAPA TS>N TUR AB EPISCOPIS HOC AGERE; ET UT
EniSKOIiaN TOYTO IIPATTEIN- KAI 2 2 T E 5QUAND0 1N SUSPICIONKM HABUERINT IUDIHNIKA TI2 EN YnONOIAI EXEI TON APCEM, PARITKR AUDIAT CAUSAM ET CIVIXONTA 2YNAKP0ATHN TH2 AIKH2 AATATIS EPISCOPUS; ET DE CAUTELA QUAM
BEIN TON TH2 H0AES12 EI1I2K0I10N- KAI
OPORTET OMNINO EPISCOPUM AGERE R;
IlEPl TOY T 0 Y 2 EI1HPEAZ0MEN0Y2 YHO
APX0NT02 TS2I EI1I2K0USI DP021ENAI-10
KAI nEPI ETEPA2 nAPA0>YAAKH2 YIIO
ElimtOriSN (XPEIA0Y2H2 I1ANTS22 KPATYNE26AI [DAPA APXONTfiN rENE20AI].
Ev ovofiaxt rov Stanoxov 'lt}<sov Xoiaxov tov &eov
Imp. IuStiniailUS Aug.
Tj/mv AvioxoajtOQ Knlaao <PXafiios ^lovartviavbi idXa- 15
finvtxbi Pox&ixbi 'Pgayyixbs Pepfiavtxbt
Avxixbi
(/t).avtxoe OvavdaXixbs) *A<pQixbs evasprte evxvxrfi vSo!-oi vixTjTTjs TQonatovxos aetoe'f3aaxos Avyovaroe.
fv.)
*E% olne^ rjfias 6 &ebe TTJ *PCO( P r a e f a t i o . ) Ex quo nos deus Romanornm
iniaxrjas fZaaileiq, jtaoav ri&ijue&a anovStjv 20 praeposuit imperio, omne habemus studium universa
rit Txod-riEiv del ia nobs uxpeltiav riov vnrjxoov
agere ad utilitatem subiectorum commissae unbis a
i/tmaTev&eimjs ^ftiv naQa IOV &tov noXneias,
deo reipublicae, et illa facere quae omni ditficultate
xelra naavcuv anep naajii avxovi Svsxsgsiat xal et laesioue atque contritione privent, ne occasione
tipqi xai owiQiftris analkdooei, Xva ftrj nQoydoet
litium et aliorum quorundam discedere cogantur a
Sixwv xai irc\)o)v iivdv aitoSqueiv dvayxd^covrai TJJS 25 propria patria et in peregrinis attiigi.
iSias naioiSo: xai Ini i'vT]G X i &
CAPUT I.
Jih rovro toivw xai M TOV jtaQovroe aweiSoPropterea igitur et in praesenti perBpeximus praeuty tb mtQbv eSixxov eie anav xazaneftyai tb V7irj- sena edictum ad omnes dirigere subiectos et palara
*oov, xai SrjXov TroirjOai rois -naaoiv iuv noXeiov xai facere ornnium civitatnm et vicorutn habitatoribus,
H~I>V xwudjv oixfeoooiv, l<py <>5T, et7ieo %%oi ttt dp- 30 quatenus si quis babuerit contentionem adversus
fia^r^iTjaiv tiobs irsgov, eire neoi xovtin'lli<Vt 'Ti'nc alium sive de pecuniaria causa sive de sublatione
ihs 7ti(>l afntoidtios noayftdrcov xivrruov rj dxivrjrerum mobilium ot immobilium seseque moventium
Mov rj ninoxivrjTOJV etVe jxsol tyxhjfiuTcov, TCQOTBQOV sive de criiniualibus, prius iuterpellet clarissimum
Nov. LXXXVI
(Authent. CXXVIII = Coll. IX tit. 10: glost.) Graece extat in ML, A f. 197T (rixXos y'),
f. 10 B 6, n. Epit. Theod. 86, Athan. 1, 3 (inde Coil. consL eceU 3, 1, 3), paratitla ad Coll. const. eccl. 1, 4
p. 1283 Voell.t ubi cilatur nov.qxS'. Iulian. const. LXIX.
LXXXVI.
UT PRAESIDES SI SVPERSEDEANT AVDIRE JURA EWS QUI JPSOS ADIERIT AB EPISCOPIS 1D AGERE COMPELLANTUR; VTQUE SI QUIS PRAESWEM SUSPECTUM HABET,
EPISCOPUM CIVITATIS PETAT LlTEM SIMUL AUDITURUM; ET UT II QUI A PRAESIDE
IMURU AFFECTl SUNT EPISCOPUM ADEANT; ET DE ALIA CUSTODIA QUAM EPISCOPI
OMISINO FIRMARE DEBEANT [A PRAESIDIBUS
PRAESTARI].
In nomine domini Iesu Christi dci nostri lmperator Caesar Flavius Iustinianus Alamannicus Gothicus
Francicus Germanicus Anlicus (Alanicus Vandalicus) Africus pius felix inclutus viclor ac triumphator
scmper Auguslus.
Praefatio.
Ex qno deiis nos Romanorum imperio praeposuit, omne studium adhibemus ut
omnia semper ad ulilitatem subiectorum reipublicae a aeo nobis credilne agamus, eaane faciamus qitae
onmi molestia et damno et vexatione eos lioerent, ne propter lites ct alia guaedam aiscedere ex patria
sua et pcreare aerumnas pcrferre cogantur.
X. Proplerea igilur eltam in praesentia placuil praesens ediclum ad omncs subiectos miUerc, et palam
facere omnium urbium el vicorum tncolis, ut, si quis litetn cum aliquo habeat, sive de pecuniaria causa
vtl de rebus mobilibus aut immobilibus aut se moventibus sibi ablalis sive dc criminibus, prius clarissimum
trubr. 2nrB xbv inioxoTtov ovvctXQoaa&ai rcS p* 24 dnnXXdxrei A dnaXXaaet L | 25 nvdiv] airicov A |
dvayxftZfOvxai L \ 2(> (Jtnc] oixtint A H 27 HvveiSofiev
XOT, iav ).iyrj rtt aStxtla&ai int' avxov A Tleol xov
ovvaxpoao&at vnonxta ovrt &Q%ovTt ibv Inioxonov rb nagbv ivc. B || 28 tSixxov tis nnv rb VTtfjxoov xnrnIhtnd. \ 3 xov 7T(iott6vxoi] interiiellantium c | 4 napa nJfirpat A | 30 xwv om. Bc J 31 aixlnt sixt) airicie fj
B \ 33 iyxXrjudxuv MAB] iyxXrjfiaxtxutv Z,p, quod proMLXB\ vnb Ath. xnl rrapa L* [| 5 tavxa B | xai
aioit 13 ytvia&at MLB*] xal xa i^tjs Ath^ om. Br || bat Zachariae | nporeoav TtyoHevat MS^e] tSffrt npo
e
TXQOStivni (ngottevai TIQOXIOOV A) LABe
7 avvaxgoctxTjv] axQoa om. in lac. B | awaxgoarijv TJyS
iixrjt Infitiv] pariter audiat cauBatn g | 11 ireoas om. s |
tfvlaxTii L K 12 xQaxvvtafrat naQa (itaga
tuvMinin'
2 adire R* | 4 nt om. 7*0 5 saspicione vulg. \ habaerit
dice) npxowttfv] om. g\ ultima verba reele in tuspicionem V B iudiccs T \ 6 audiant VT || causam] eam V | 7 cauvocnvit Zuehariae J 14 inttcr. inteyriorem tervavit A; aixo- tela] alia add. R1 vulg. |) 8 episcopos T | 14 inscr. om. T |
xpaTO(> xdiartQ tfXa. [xaianp yXd. om. Le) iovaxtviavbs 21 commisse a nobis R" comrnissis le nobif T | 22 omnem (omne V) difficultatcm et lesionera ntque contritionem VT\ 23 prirent] peruenit T\ 24 licitum F | a ] in
a T* \ 27 et in 28 ediotum ad et 28 et palam 32 in*oe $upplevi [rf. intcr. nov. XVII. XLIII\ edict. VII. mobilium rerum et add. R* in ras. 2 venuum | 29 habiCorp. inter. Graee. 863R) || 19 ^oiftivoiv Ll H 21 atl tantibus T | 30 ooatemptionem T | 32 immobilium] mofli. f H 23 Sva%tQtlat ndorjs aixovt A, avrois om. f fl bilium (c/Iac/27) R

Kov. LXXXVI 1-3

420

UT DIFFERENTES IUDICES

xco XafinQoiarto TTJS Arwp^/as aoxovxt, tp'

provinciae iudiccm, ut et ipse secundum nostras leges
OITB aixov xrtTn: rovs rji/ereoovi voiwvs-dgernoat xa
examinet ea quae proponuatur et unicuique iustitiam
nooinyyeXXofiEva xai ixdoxut xb Sixaiov tpvXdxxEiv. servet. Si vero dum aliquis adierit iudicem provitiEC Si ngoitutv TIS rq> dpxovxi, TJS ^WOS /IT] TV/J; ciae non meruerit iustitiam, tunc iubemus eum adire
xwv Sixnicor, xore xehvo/iev aixov rigoseX&elv zio 5 suum sanctissiinum epiacopum, et ipsum mittere ad
xaxd xbt> xonov ooicoxdup intaxoTzu), xni al-xbv nificlarissimum provinciae iudicem aut per se venire
Y'* ngos xbv Xafxngoxaxov xrji innQYtas do^ovxa, rj ad eum, et praeparare eutn ut oinnihus modis audiat
xni St' iaviov nnpayeveafrai jiads uvxov, xal nagainterpellantein et liberet eum cum iustitia secunay.fvutjai avxov iV# nilat xgonois dxovaj} xov ngosduni nostras leges, ut non cogatur peregre de sua
i6i-xoi xni aTiaJMigr] airbir ftexa xov Sixniov xxlOpatria proficisri. Si vero ctiam sanctissimo arcbiTOCJ rrfte.xioovi vofiovs, aiixe ftrj avayxao frfjvm avxbv
episcopo cornpellente iudicem cum iustitia detertiijaSi;fiEU'\?jS iSias naxgiSoi. si Si xai IOV bauoxamiuare interpeJlantium causas iudex differt disrertov 7iiux67tov ineiyovxos xbv do%ovxa fitxa xov Siiiere negotium et non servet litigautibus iustitiam,
y.niuv Sitt/.vani xh xiov Tigosiorzcov Tcgnyfinxa 6 dpxov
iubemus sanctissimiini civitatis illius episcopum dare
Siavafidllcxai,
T} xnivet fiiv ir]v vizofreoiv, firj qv- 15 ad nos litteras ei qni non meruit quod iustura est
/|t Si xols xoivo/jivois xb Siy.aiov, inixgcnofuv np
iosinuantes, quia coactus ab eo iudex distulit audire
vauordxta iniaxonu iytivrjs xfjs nuleios Sovvat noos
iuterpellantem et iudicare inter eutn et qni ab eo
r]nt~is yod/iimxa xrp /irj xv/fivzi xov Sixaiov 8rj.ovvxa
conventus est; ut haec cognosceotes no8 supplicia
oxt inetxfcii nctQ* nvxov 6 dgxwv dvefialtxo axoiiaai
iuferamns iudici provinciae, quod interpellatus ab
iov npoiiovxot. xnl Siaxoivai xd fiExav aixov xe xai 20 eo qui iniustitiam passus est et coactus a sanctisxov nno' avxov iv aixtdaet ysvofiivov
Xva xavxa
simo archiepiscopo non iudicaverit quae in dubiLayvovxsi rjfteis ziucooiat inn^to/tev xa) xrjs iitngxitts ngtiouem veuerunt.
XOvxt. df' oli xal jzyoselevo&eis jiapa rov dSixovfievov xni Ineiz&eis nagd. rov oonoxdxov intoxonov
ov Siixoive xd dp<pis{ir]xovfiEva.
25

CAPUT II.
Et Si avfipfj xiva xatv rjuexiooiv inrjxocov iv inoSi vero contigerit quendam nostrorum subiectnyia /tiv xbv dqxovxa% xtUvofiEv xto oaKoxdxta inirum in dubitatione habere iudicem, iubeuiua sanctisaxomo owaxoodofrat. xto Jin/i7ipoxd.rcp doyj>vxi, OJSXB sitnutn archiepiscopum audire cum clarissimo iudicc,
dtfoxioovi T) xnxa tptXtxrjv ovfiflifiaaiv btnXvaai xa
ut ambo aut per amicabilem conventum dissolvant
va r\ xaxd nnoOT]iielajotv gyyoa<pov tj 30 quae dubia sunt, aut per aduotationem scriptis
y
dinxolpni xd fiexagv rd)v SixaX^ofiivtov, tactatn aut cognitionaliter iudicetur inler litigantcs
x* xvnov Solvni xbv xia Stxaito xai xoli ronots
et forma detur iustitiae legibusque conveniens. ut
avftfinivovra, aixe fifj xnxavnyxd^ea&at xoj>s Tjfiexi- non cogantur nostri subiecti propter buiusmodi cauQOVS vnrtx6ovs Sid. rds xoiavxas aixias dnoarijvai
sas recedere a propria patria.
xiji iSias naxgidot.
35
CAPUT III.
E 8e xte oiouBvoe Zxetv ^axa xivot aycoyijv oiav
rjnoie fifjxe xio XapnQoxdxqt xr,s dnapxias doxovxi

Si quis vero aestimanB habere se adversus aliquem quamlibet actiouem neque clarissimum pro-

provinciae praesidem adeat, ut il'e secundum leges nostras quae demmliantur examinet, et suutn cuiqne
tus servet. Si quis vero cum praesidem provinciae adierit, ius non consecutus sit, tunc praecipimus ul ad
sanctissimum iUius loci episcopum accedat, alque is ad clarissimum provinciae praesidem mittat, vel etiam
ipse eum conveniat, alijue e/ficiat ut omnibus modis actorem audiat cumquc cum iure secundum Uges
noslras dimiilat, ne ille ex pulria sxia peregre abire cogalur. Si vero etiam sanclissimo episcopo praesidem compellentc, ut iuste negotia interpeUantium dirimat, praeses differut, vel catisam quidem diiudket,
liligantiOus vero ius non servet, permiuimus sanctissimo illius civilatis episcopo litteras ud nos dare ei
qm ius suum non consecutus est, quae declarent compulsum a se praesiaem supersedisse actorem audire
atque litem inter eum el qui ab eo .poslulutus sit dirimcre; ut his cognilis nos poenas infcramus provinciae praesidi, quod et tnterpcllalus ab eo qui iniuria ajfectus est et compulsus a sanclissuno episcopo
lilem non diremeriU
II. 5 quis vero ex nostris subiectis forte praesidem suspectum habeat, iubemus sanctissimum
episcopum una cum clarissimo praeside causam audire, ut ambo vel amicabiti compositione lilem componanl vel per adnolauonem in scriplis faclam aut cogttitionaiiter inter litigantes aiiudicent, et sententiam denl iuri legibusquc consenlaneam, nenoslri subiecli propter eiusmodi causas ex patria sua discedere
coganlitr.
III. Quodsi quis quamcumque adionem sese adversus aliquem habere ratns neque clarissimum proQx
TTJS inagx^ B? || 2 avxbv] et ipse e
35 iSiae om. A || 36 olnvSrpioxt aycoyijv A | 37 /urtis A]
jiTjSi LB ftij M
ii-erd&tv A D 3 exdaxuv A (| 6 ne/iif/ai] fj ntftyat A
c
8 t)'' nvxov li |J 9 avxbv om. A fl 13 fitxn. xov 8txaiov SiaXvoai] Sixdoai uexa xov Sixniov A || 15 SiavafidXqxa$ A || StavafiaXXsxat, fj xytvti] differt discer1 et ut RT \ 2 praeponuntur T Q 3 aderit Tl J 4 menere s |j xyirei] r.oiveiv Ll xgivrj Bc, xotrel firrimger || ruit V U cum om. Hl || 5 suum om. V \ 7 eum] oum V J
B || 17 &7tKJxonq> ixBivr; xijs TCUXEO}! M] iitf
9 de sua propria fisci R 10 sanctus archiepiscopm
xrfi jtoXtcjf ixElvrfi A xvfi noXeco: Ixtlvrfi [ixei- compellentcm (compcllet V3) V\ 12 differt om. T\ defert li* differat vulg. \ 14 sanctissimum ciuitatig illius
Vvulff.] ciuitati8 illius sunctissimum T sanctissimum
Ulius ciuitatia li || 16 insinuantera Z"3 | 18 haec] nioliil
V\ drl. V* | 21 archiepisco V |) iudicauit T\ dubiU||
Q
LA B) xal om. Me | 24 iml
oxonov] archiepiscopo c || 25 afitpifiakXbfitva A || 27 xbv tiune K | 261 qaaedam T |J 27 dubitationeni flTft mbenius]
babemus
7*
||
28
episcopum
Rvulg. jj audire) causam s. v.
oouoxnxov iniaxonov A sanutisdimum arcluepiacopum e U
29 uiupotiffcov A U ovp(ii(iaaiv ML\ ovftfiaoiv AB \\ add. T* | 29 aut om. V1 | amicabile V 0 30 annututione
l
31 xn oTn. A || 32 Sovvtu mn. L || xbv om. A H 33 xara- R l 32 legibus quae II || 33 cogatur R Q nostm H j)
36
extstimaus
R
vulg.
Sixd&ofrat L avayxdKflO&tu A l| 34 dnoSrjueiv A jj

AUDFRE INTERPELLANTIUM

421

Nov. LXXXVI 35

noou).-9oi /iTjxe xd} oaionnxq xtje noXcios imaxoiKg

vinciae iudicem interpellet neque sanctissimum civii>ii>Xj), xal ovxios '/.Jbj Irxavfra ^ws yoapftdxiav
tatis episcopum adeat, et ita veuiat liic absque
Tot' oatujxuxov intny.oTiov, Xaxta oxt xoiavxm xai ai~ litteris deo amabilis episcopi civitatis, sciat qnoniam
T()j vnoaxrjntxat xipiooiui oXiti sfiiXXev inoftdvstv 6
et ipse tales sustinebit poenas quales futurus easet
agx<ov, ti ye noostfovtjD-tls nap' nvxov ovx ianovda- 5 sustinere iudex, si interpellatus ab eo nou studuisotr ahxio <pvXaat xd dixawv.
Tavxa Si ndvra &e- set ei Bervare institiam. Haec autem omuia sancire
anioat avvtiSo/tev 8S coftXeiav xibv otxovvxiov xde perspeximuB propter utilitatem eoruna qui inbabinvhts xai xds xcofiae, tra ftrj dnoXtpnavo/itvot xiov
tant per civitates et vicos, De privati propriis proiSiioy naxoidiov xni avxoi inl ^(.vrit xaxoxa&wot xai
vinciis et ipsi in peregrinis afttiganiur et res eorura
ta npayfiaxa aixotv ^XdnxTQxat. Sid xovxo yhy xai 10 laedantur. Propterea enim et iudices gratis facimus
xo!i dnxovxas Tioolxa noiovfisv xni ooxov amove
et iusiurandum eos subire iubemus, ut unicuique
vnoa/jlv nuQaxeXevoufd-a, 'ivn ixdaxia nQosiovxi av- interpeHaoti iustitiam servent secuudum nostras leges.
toii xa dixnta <pvXdt;woi xaxd xoiit TjfiExtQOvS vofiovs.

CAPUT IV.
Ei fieiToi ovftpj] ttva rtitv rifttxiQoiv vjtrpowv
Si tamen contigerit qucndam nostrorum subiectonnn' nvjov IOV ?.au7i{>oxdxov xrti xtoaas ayxofxos 15 rum ab ipso clarissimo provinciae iudicc laedi. iuhe<tiStx7]frrjra4, xilevouev avxov nooiek&tlv rai oattamus eum adire saiictisaimura illius civitatis episcojdju> -fTjt noltun ixtivrji intaxoTiut, xnl itinbv Sia- pum, et ipsum iudicare inter clarissitnum provinciae
xpivai xa ftsxn^i' xov '/.afinooxcixov uQ%pvxoi xni xov iudicem et eum qui putattir laedi ab eo. Kt si
oioftirov aStxtla&ai Ttao avxov. xni ei ftev av/ifijj
quidein contigerit ludicem legitime aut iuste adiudiibv anxovxn vofii/itot xni Sixaiwi xaxaxgi&rivai napa 20 cari a sauctissimo epiacopo, satistacere eum omnibus
lov oirHiixnxov imaxontr, xb ixavbv avxov noulv
modis ei qui interpellavit adversus eum. Si vero renavrl jgaTtto xu> ivxv%6vxi KT' nviov. Si JHIQfutaverit iudex hoc agere, et pervenerit ad no8 ipsa
unqanai o aoziov xolxo notqOftt, xni iX&rj eis lis, si quidem invcnorimus quia :uste et secundum
r)nu 1} aixTj Sixrj, ti fiiv evootftev Sx* dtxaitat xnl
leges addictus a sanctissimo episcopo ea quae conxma xovi rofiovs xaxnxoi&eis nQn xov ooiaxdxov 25 demnatus est non fecit, novissimis 6uppliciis subdi
toxoTTov xa xQt&erxa ovx inofyoe, rtxis iG%dxais praecipimus, quoniam qui debet vindicare oppressum
&ijrat xi/tiooiais rovxov xeXevouev, <p' oli ipse opprimere reperitur.
htfiU.utv exStxsiv xuvt uSixovfiivovt avxoe aStxcbv evoioxn 111.

CAPDT V.
Knl xfjv nft&onivT]v Se airip rdgtv xtXtvofiev fttxc 30 Sed etiam snbiectiim ei officiura iubemns cum omni
n(tor>i onovfiiis xal xovt vmjoexovvxai xoli Xafi7ipoxd~ studio et iniuistrautes clarissimis iudicilms interpelTOIV aoxovai IOVS Ttooewfxm nnaXXnxxetv, /trjSiy xo- lantes absolvere, nibil accipientes praeter illa quae
HtCojuivovt i'2-M xtbv iyy.f.t(tiva)v xals rjftexioatS $tnvinriae pracsidem adeat neque sanctissimum civitatis episcopum conveniat, ilaque siae litterls sanctissimi
epiicopi huc venial, is sciat lales se ei ipsum poenas snhiiurum, quales praeses passurus esset, siguidem
ab eo coniientus non studuisset ins ei scrvare. Haec aulem omnia propier muilatem eorutn qui urbes
el vicos iitcolunl santire nobis placuit, ne patria stia rdicta et ipsi peregre a/fliganlur et res eorutn
damno af/iciuniur.
Proplerea enim praesides et gratis conslituimus el iusiurandum praeslare
iubemus,
ut suum cxtique ipsos adeunti ius secundum leges nosiras servent.
IV. &i quis vero ex subiecl/s nostris forte ah ipso clurissimo prnvinciae praeside viiuria affectus
sit. praecipimus ut adeal sanctissimum ilttus civitatis episcopum, isque inter c/arissimwn pratsidem ct
eum qui se ub ilto iniuria affeclum pulat diiudicet. El si conlingal ut praeses legilime et iusle a sauctissimo cfdscopo condemnelur, ille ommbus modis sntisfacial ei qui lilem adversits eum egit. Si vero praeses
<d faccre recusuveril aique eadem lis ad nos dcferalnr, si quidem reperiumus eutn iusie et secundum leges
a sanciissimo episcopo condemnalum iudicala non fecisse, ullimis suppliciis eum subici iubebimus, quod
qai vendicure iniuriam passos debeat ipse inturiatn facere
convincalur.
V. Officium guoque quod illi obsequjiur et qni ministrant clarissimis praesidihus iubemus cum
omni sludio eos qnt adierint absolverc, nilril accepluros praeter ea quae constitulionibus nostris con1 fn]xB A\ nrjSi MLB H 2 tVri-xo A || ovxos A || eus actor accipiat || 30 avxia om. A \ 33 fto&ev A ||
(Xffr/ Mtl) tX&ot A napi/.&oi L || 3 imoxonov] epi- Sutideoir] Cod. 3, 2, 5
*ci>|p| civitatis p || vnoaxrjotxut nfiwoiai xni nvibt A ||
1 interpellet) neque Eanctissimum prouintie iudicem
4 rtfiik)j:v A H K yvXdet Bc || 7 dV oifiXsinv] node wcpiintcrpellet a<id. Rl || 2 huc ll'lT* vulq. || absque] et abshtav A II 8 nnoXiunavofiivutv nvxwv xrtt oixeiat n<tT[>{$oi A jj 10 ftXaTixwvxnt A (2)Anxotvxai L || 11 noolxa que T l| 3 ciuitatis episcopi I\ ciritatis deleri malit Heimbach |J quoniam) eptn V\ del. / quod autt tales add. V3
tmi aoyjivxat A jj 12 iV) oncoi A \\ nvX"ls nm. Ae
4 tal>;8 om.T\\ BUstiQebis T1 | poesa9 om. Rl \\ 5 si om. Rl,
Wicpvlii^ovct h <pv).dxxu>oi A || 14 ovu^nlrj A j| 15 nnp
post eo coll. V | 6 eis V \ omnia sanccire omnia Tl;
aviov iov} napn xov A || TJje x^tfrtS otn. A |l 16 ito
T>*S nohtoe ixtivTji oaiMidxq A I) 18 TO fitxagv A) omuia om. R || 7 inhahitabant T babitant vulg \ 8 per
om. T || propriis om. R% | 10 gratis iudiccs R g 11 iubeftiTai MLB |j doxovxoe MLB\ TJSx^P"*dQvovxot Ae\\

20 x>ti A [cf. 24)] rj MLBc \\ 22 XT'] nng La fl na^

mns om. Rl || 14 tili R || 19 iudicem] iudicare (ore eras.)

1

viTTjOTjxnt T/teotl. I 23 xovxo 7i(>fitit xni nobs rjf*at 17 T adiudicari .1] adiudicans V iudicari vulg. jj 22 baeo
7"|| et ow. V \ ipsa om. R Q 23 secundum lege secundum
alxrj Sixrj SX&rj A || 24 tv^oi A l| 25 nyitaidxov A j|
kges K|| 24 addictus V] aditus (aditum Tl) RTvulg. H
27 VTiofilq&rjvni xtjuu/pints xovxov] avxov
xtiKogintt
ea om. V H 25 est om. T* || fecisset V\ 26 debet Tuulg.)
inofilrfirjvai A: xovroy om. e fj xtXevao/utv B j 28 xovS
l
n&iKiwuivovt} opprossurn f || nviovt L* || 29 addit lulian. debubat V debeat R\11 ipsum R | 31 et ministrantes]
ei niimstrantes Rx eministrantes Tl administrantcs T*
(c. 2.50) sin autcni innncentein eum inrcniamus, ucoitsse
ministraates V
cst ut nullura resiionsum a nostra clementia calumnio-

422

Nov. LXXXVI 59

xd$otv. ei Si fxfj xovxo ipvXdl-ovGi, xaie iaxdxmt

UT DIFFEEENTES IUDICES AUDrRE

nostris constituta sunt legibus. Si vero hoc non cu-

avxobs vnofiXiifrrivai Ttiuooiats xeXevoftsv [rjxoi iTj xov

xerQanXaaiofOi dnoxiaei xal jiotvrj].

stodiaat, iubemus subdi suppliciis.

CAPDT VI.
Et pivxoi evQoiftdv xiva xa>v oaitoxdxav imoximaiv

Si tamen invenerimus quendam Banctissimorum epi-

jtpbe xdoiv xivbe nagiSovxa xb Sixatov, xuvovixdv 5 scoporum pro gratia cuiuapiam prodere iustitiam, reavxq? awfQovtOfibv inaxd~l;vai xeXevofiev, ivu onov- gularem ei castigationem inferri iubemus, ut studean
Sdacoat fttxd xov wo^ov xov &ov xa Sixaia xoiveiv
cum timore dei iuste iudicare: ne non itnpetrantes
Xva fiij Sid xb fitj xvyxdveiv xdiv Sixaiav dvnyxd- iustitiam cogantur bomines relinquere proprias civia)vxai dvd~oo)7tot xaxaXi/iTcdvetv xds iSias noXets xai
tatcs atque provincias ct loca hicque coucurrere.
Xaioas xal xonovs xai njjosxgexetv ivxav&u.
10

CAPUT VII.
' Si xals TioXeatv,(>VTae
iv al: oix dvSrjftovatv aQxovIa civitatibus autcm, ia quibus non sunt iudices,
T*C, xehvofisv xolt x
nodypaxa nQonivai xr$ iubemus cos qui babeut causas adire defensorem, et
ixSixu, xni ainbv Stnx^ivetv xd /texat-v alxwv. ei 8i
ipsum discernere inter eos. Si vero litem habentC3
oi xijv Sixr,v i'xofxet pTj puvX^&ioa. xbv ixSixov, dXXa voluerint defensorem una cum sanctissimo episcopo
xbv oatwxatov ijiioxonov Sixdaat, xai xovxo xefevo- 15 iudicare, et hoc agi praecipimus.
fuy yivto&at.

CAPUT VIII.
Ovxt 8i fjovnypv ovxs xXrjQtxbv ovxe tniaxonov xe-

Neque autem monachum neque clericum neque epi-

XSVOUEV gpzeo&m ivxav&a dvev yQapfidxojv xot ooiioxdxav dvxaiv jinxQtdgxov, r\ eiSexcoaav tos dva&ovs

iavxovs xov cyj,uaioi 7ioir}oovoiv.

scopum iubetnus venire hic absque litteris sanctissimi

sui patriarcbae.

Si vero hoc fecerint, sciant quia

20 semet ipsos scbemate faciunt iudignos.

CAPUT IX.

Ei 8i xtt ftayiaxgtavbs

rj inaQxixbs ft olaeSrJTioxs

Si quis autem magistrianus aut praefcctianus aut

Tt^e
xv>v atgiafiivtav
cuiuscumque
tortunae existens acceperit
q
p
pamplius
p aporyfi tov Xdfir]fi]nXeiova anogxovXa
g
qf
rtia &elate r,fuov Staxaj-eai, xeXevo/nev ndat xoonon tula quain dctiiiitum est sacris nostris constitutioni] inaQxin'
Qx xtrSvvta iSiio xnxd xdv tjftejf
bus, iubemus omnibus modis iudicem provinciae pei d x
xi]i
voftov xovio ixdixelv
xni ao>fQoviaiibv
indyeiv 25 riculo proprio sccundum nostrani legcm hoc vindicure
d
b id
xoii xd xomvxa xoXpwatv.

ei Si firj ixdtxrjaei xavxa

6 df>xwvi dSetav SiSo/xsv xip 6aiajtdi(o xrts jioXtai:

c. VIII summarium hahet Nomoc. XIV

et viudictam inlerre haec praesumentibus.

Si vero

non vindicaverit ipse iudcx, liceutiain damus sauctis-

tit. 8 , 2 ; exscripsit Nomoc.*'" ib. ex B.

tineniur. Quodsi hoc non observent, ultimis suppliciis eos subici iubemus [quadrupli scilicel solutioni
et poenae].
VI. Si quem vero cx sanctissimis episcopis invenerimus in grattam aKcuius ius contemnerc, canonicam ei casligalionem inferri iubemus, ut stuaeant cum ttmore dei iusle iudicare: ne homines proplerea
quod ius suum non coiisequantur urbes et provincias et loca sua rdinquere atque huc accurrere
cogantur.
VII. In civjtatibus vero, ubi praesides praesto non sunt, praecipimus ul ii qui liles hdbent defensorem adeunt, et ille inter eos diiuaicet. Quodsi litigantes non defensorem, sed sanctissimum episcopum
iudicare velint, hoc quoque fieri iubcmus.
VIII. Cetcrum neque monachum neque clericum neque episcopum huc venire iubemus sine litteris
sanctissivii patriarchae eorum; aut sciant suo se stalu indignos sese reddituros esse.
IX. Si guis vero magistrianus \in rebus agens) vel praefectianus vei cuiuscumque condicionis alius
maiores sportulas acceperit quam quae sacris noslris conslilutionibus definitae sunt, iuuemus omnibus modis
praesidem provinciae suo periculo secundum legcm nostram id vindicare iisque qui lalia audeanl casiigalionem in/erre. Si vero praeses haec non vindicaveril, licenlinm damus sanctissimo illius civilatis ejii1 d Si 3 iiotvri om. L Q xovxo /117 naQtttpvXderdvxoiv. inei ytrotaxcxtoanv nagd xavxn itotoitnis
^toat D J
| xctii loxdxais avxovt om. ?, aixovt om. A [| avaj-iovt eavxoit ov neoixsivxat ax^ftaxoS A |j 19 iy| >
2 rjxot 3 TWirrj M, om. ABe (Iul.). Glossema petilum rero hoo fecerint c J iSexmonv LBC |j 21 c.IM om.B(\
aut ex Cod. 3, 2,5 (u6i tale qnidperscriplum fuisse ttstantur finyiaxgtdvos M || ij oinsS^noxt Ae (cf. Inl.)\ y om.
Inst. 4, 6, 25; cf. Corf. 3, 2, 2j>r.) aut ex nov. CXXIVc. 3 | MLB y 22 J>v Lx \ nXtiova owrj&eias L nhlorai axt4 xui ti fiiv A R tvocouBf ABC \\ 5 xird A | 6 aonpQO- j]&slat B amplius (/'. e. nXtlov) spurtula e | 23 8iftr<^iat]
viOfibv] innlfitoy nobi awwpoviopbv A (] amwSdt,ojai
Cod. 3, 2,ft(et 6T) I) 24 fbv apxovxa A |j 25 ri;Trt 8itx8tA || 7 xov <p6poy MAB*) yofiiov LBt | xov &ev MB*] xsiv A | 26 xd totavxa] xavxa Ag || xoXfiqoaotv A \8i\
fteov LABl || xb Sixmov Bf iuste e B 8 iva] oncot A^ ydo A Q xnvxa 6 M] b L avra 6 B 6 aixbt A ipsc s [
ftrj xvyxdvetv\ dnoxvyxdvnv A I 9 av&^tanoi] oi dv27 xtje noXeoJt ixtivtje] ixdaxye jtoXecos As
&otonoi A || 11 a(>^o^rc] 01 dgxovxte LB 14 /xrj (ov Br)
povXrftuiai xbv x8ixov, dXXa xbv oatcbxaxov iniaxo1 constitu F 1 g haeo T\ custodiatur R (noTissimii eot
nov (sin autein cpiscopum iudicare sibi maluerint /<</.)]
ndd. Beck) g 4 Im R | qucdam Tl || 5 gratiam V* 9 reguvoluerint dcfensorem una cum sunctiasimo cpiacopo (1. t. lare T* Q 6 ei om. V\ iulerre 71( 7 iudicare iusto V \ noa
fittv?.Ti&(o(Ji xbv fxdixov aua xio oaKoxdxm im- vulff.] DOS lihri || impetrantcs Vvulg.] impcrantes RT |
oxontu) c; sim. Theod. xoiviita 6 x8ixos aitn xq> int9 atque provincias om. V|| *hicque] in qu^ Rl iniquij/J*
axo7i(o, Athan. ti 8i vnonxot eioiv, awSixa^txaiaav
iniqua 7', in quelibet alia V* in spat. vac. versus flimidii |
nvruls oi tniaxonoi || 15 8ixdont\ xd xax' avzovt 8tconcurre F 1 |) 12 habet Rti 13 descernere Tl \ 15 iudiy.drsai A 0 xeXevo/iev yevto&ut LB ytviafrn xtXevofitv cnri Rl || 18 huc vulg. \ aui sanctissitni T\ 19 haco T |
<im
A || 17 8i om Nomoc. || xtXevoftev 20 itoirjoovotv]
20 cbematc K(J 22 forme R* (J acciperit V* R sportalarun)
fj urjrgoTtoXtxTjv &eoTtio/t8v nanayiveofrai oXcot iv- vulg. | 25 uindicare li vnlrj.] iudicare VT fl 27 rindicsxav&a fQOLfifidxtov %i{>li xnvovixutv xtav avxove XOT- vcrit vulg.] iudicaucrit RVT

DE MORTIS CAUSA DONATIONE

LXXXVII

ixtivtjs imoxonco fir,vvaat rjfiiv xd negi xoyxatv xai

simo uniuscuiusque civitatis episcopo nuntiare nobis
oiaf tzn moaTsiav rj a^iav 6 laixa rolftr;aas, iva
quae de liis aguutur, et qualem habeat militiam aut
Krti xq> aqyftvxi xbv xlvdwov ina^iafiev xq> ovyxaigr}- dignitatem qui haec praesumpserit, ut et iudici periaavrt xai jtaoiSovxt rfjv fjuexeQttv xsXevatv, xai avxbv
culum iuferamus permitteuti et despicienti nostram
Si xeXtioco/iev xt/nofnj&rjvai xbv xa xoiavxa. xoXftr}- 5 iussionem; et ipsum quoque iubemus puuiri taliapraecavxa. (Dat. xv. k. Mai. imp. dn. lustiuiani A. sumentem.
anno XIII. Apioue v. c. cons.)
[a. 539]
Dat. Appione v. c. conB.

nz

LXXXVII.

JTEPI M 0 P T I 2 KAY2A A2PEA2 <DE MORTIS CAUSA DONATIONE

EK B0YAEYT2N riNOMENH2.io
A CURIALIBUS FACTA.)
QQ 'lovoxtviavds Avyovaxot ^lwawrf xip 4v8ooidxio indoxqt iwv avaxoXtxwv noaixwgioiv xb (?
anb vnuxtov opdtvaguuv xni
i

Imp. lustinianus Aug. Iohanni pp. sccuudo.

(
f
)
Tasxaiv (IOVXEVTWV xaxoyQyCasfiTi( P r a e f a t i o . ) Curialinm malignitates nullam vaiiv Swao&at figetv fildfios xtp Srjftoaiio, a/.X' *ft-15lere adferre laesionem fisco, sed resistere legem talinQarxetv xbv vofiovxals xotnvxats jlovXdis xaxa nnvta fans voluntatibus omui volumus modo. (Cognovimus
(!ov).6fi&a XQOTIOV. eyvcouev yaQ, cbe insiSrjnso ajtsienim quia, quoniam interdiximus curialibus donationoftv xols jiovXsvxais xbv xaiv Sioueuiv TQOTIOV OV num modum) non concedeutes eis rem immobilem do-

Q
plor, xn naoa xiav nXeiovcov elegentes Jegatum eam esse pure detiniviinus et neque
xi x* aQiarwv vo/jo&exwv ixX&avxes Xrjydxov alxrjv
gestis monuinentorum iudigere, sed licentiam babere
that TinvxeXtdt anewTjvdfied^a, xai (ITJ noa&tai vnoiivriUeri eatn et iuseri ei et aliquas coudicioncs quas
^ l ^ , , aXX' dSetav %EIV
notslofrai
rtT^30
f
%
xal ivtifrivat avx?] xui xivni ooovs ove av 66
Nov. LXXXVIJ Graece extat in ML, prooemii maior pars (v. 24 'Hftsie evQovxet 424, 13 avaxaXela&n*) in
B 47, 3, 4a- Latine leyitur in uno Authcntici .codice V: quem textum primus ediitit A. Krxegtl Symbolat criu ad ovrllat Justiniani (Lips. 1832) p. Wsq. Epit. Theod. 87 (inde B \ Athan. 8,4. lulian. eonsL LXXX.
scopo indicandi nobis de his et qualem mililiam vel dignUatem habeat qui talia austts est, ut et praesidi
pericnlum inferamus gui liaec yennisit ac nostram iussionem conlempsit, et ipsum qui taliu ausus esl
supplicio affici iubeamus.
LXXXVU.

DE MORTIS CAUSA DONATIONE A CVRIALIBUS FACTA.

Imp, Iustinianus Auguslus Iohanni gloriosissimo praefecto praetorio per Orientem iterum, ex consule
ordinario et patricio.
Praefatio.
Curialium fraud.es ne quid damni publico afferre possint, sed ut lex eiusmodi consiliis rcsistat, omnibus modis volumus. Cognovimus enim, quoniam cunalibus donationum rationem interdiximus, cum iis non permitlcremus possessioncm immobilem donare neque lestamento ultra tres uncias n'~
linqnere, sed novem uncias omnino curiae servare praeciperemus, illos legem eludentes huiusmodi fraudes
aliquas adversus lcgem. excogitasse. liam cum scirent nos cognita veterum legislatorum dubitalione de mortis
causa donatione, utrum donalio an legatum esset, aliis eam in donalionis aliis in legati loco numerantibus, et plurium et optimorum legislatorum sententiis seUctis declarasse eam omnino legalum esse neque
aclorum confectionc indigere, sed licere eam facere cl condiciones quoque aliquas viserere quascum1 xa om. A H 2 nolav A fl 3 xbvam.A fi Innyayny
LW. 10, 34,4.5. 35, 3.4; ef. nov. XXXVIIIpr. g 20 xaxafitv cJt ovyxoJQTjaavxi A jj 4 xf]v f/fiexeqnv xtl&voiv] Xiujiiivcay L || ovyyiaiv L | 21 irnovyxiov L I 23 xnxa
xileveiv Tjutxspav A || 5 xeleiaofiev L xeXtvofitv be I ! Mc\ ntpl L | yap] outem ff | 25 /IOQTIS xnovan Af,
JQTj&Tjvai xeXevaaJfitv xbv xavxtt inixttgrjOavxa A |( &avaxov aixiq (et sic constanler in seqq.) LB ||
]
6 tubtcr. om. M Iul.; quam supra exhibuimus, primut quando (t. e. noxt) e H noxtpov 26 ScoQiitv om. M\\
F. Pithoeus in ed. Iuliani suppeditavit nescio unde de- 20 Xriyaxov B] Xeydxov L fl 27 TS B* || 2S Xrjydxov B)
prnmplnm; covfirmnt Athannsius: lyQnfprj JIQO tt xnXnvi.Xeynxov ML \ 29 nnvxtXat AI{Bf)e] ndvv LB* f nnMatcay fictffiXtlae 'Iovoxtvmvov fcovi iy' vnnxeins
f j f ] fr] Cod. 8,56,41| ftrj\ neque (i. t. firjSi) f | 31 tv'Aniwvos (iSetpWTJdT] Srti */' TJJS (inOtXrlae vnaxila xi&tvai LJi] i 9 }
M()
^Anlovoi Theorf. dat. Appione ro. cons. z). (| 9 rubr. IJepl
$a>Qicap eie (lovXevxai ytvofuvoiv Theod. De dircrsu
2 et] Si F J habeat RT) habet Vvulg. |) 3 pracsumpsit
donationihus a curialibua faciemlis Iul. K /IOQTH xavaa F | 4 dispitienti VT \ 5 et om. V | iubearaui vulg. \
MAth.] &uvaTOv aixint (*ic) L | 10 ix fiovXevTaiv ML\ 1 sulmcr. dat. consnl. appii rio oonsul. Neoburgensit; om.
X
Td
2 ii
Si
refl. | 9 rubr. om. V\\\ impr. iiut. V R 16 CognoTimus-
M povXevrae
Ath. (cf.Theod)
\ 12
inripxV Scriwger]
rnnnxoj
ML Jj
Jj 13 *6odiva(>ltD
ML | | nnTgixlrov
L)})} 18 modum in Vomi.ua arididit Beclc j 20 curte V || 21 bux
(
g
iti8modi Kriegel] huiut V | 23 uetcris V | 25 quidam V ||
flX
LLs (it
i
M
(X
14flovXevxiov
(cit. Ath
Ath. 7'Arf)]
7'Acorf)] xtievxcoy
M (taXevi fiovXtVTcHv coni. Znchariat non reclt) | 1$ sq. donationem V

Nov. LXXXVII pr. 1

424

DE MOKTIS CAUSA DONATIONB

iJjjd-j,, xal ei xovxo noii^niev, aintt fyeiv donator volnerit, et si hoc actura fuerit, licentiatn
at xai almo n7> Svvua&m rov fietn;it?.ot> b.abre renuntiare et hoc ipsnm possc per paenitentiain
ibv ini xait rotavzait dtoorrus avaxaXna&m xul ovi
buiusmodi donationem revocare et quas yoluerit COHav povXrjd-itev boove Iviarikiv rme noons tcnlan Sca- dicioues inserere mortis causa donationibus, secungrali xa&nTxeQ^loXinvos 6 ooyxojcnoi dvonofririjat, 5 dum quod Iulianus sapientissimus saucivit, hoc quod

xoiwv tiOoiti tpijtfrjotiv xt>nvai xaT<* fovxov

dum tieri aliquas mortis causa douationes et iuseri
xbr Toonov noula&ai xtvas /uoons xalaa Swoeat xai 10 placitum secundum legem tolleudi eis facultatem suIvn&tvtu ainffiovov xmd xbv vonov xov dvaigeiv
per donatiouem paenitentiatn revocandi, aliam autera
eavioii ib Svvna!ti>t rbv ini xy 'Soigtq fierdueXov
condiciotiem quac eis placet addi istis donationibus,
aritxfUttathit, dXXor 8i ogov avxols Soxolvxa noogut exiude bis liceat facere donationes revocacione
ufrtvat xxinois xnJs Hwotnii, iva aliofrev avxole
liberas et ita suas imniiuucre facultates.
Sij&ev dj-jj noitlai^at Hcooias xfjt avctx/.ijotius iXtv&i- 15
quS xai oviat xds iavxtov IXaxxoLv neoiovaiaS.
CAPUT I.
Kahoiya i cov rjSrj vero/tod"T^xaftev ndoTjS aixias
Etcnim ex llis quae dudum BancivimUB omni C&U3A
arp(iTjntvTjs nvxote xov nXiuv xt Svvuofrat xov xpiovysulilata eis plus aliquid posse trilms unciis aut iu
xiov rj iv 8ta,t-txTi xarakifindveiv rj xaxd Sojotat XQO- testiimento relinquere aut per donationis modum alienov ixnoitjoat, oftoje iva k'it xal fidXXov aixtov r^y20nare, tameo ut adbuc et matds eorum maliguitatein
xaxoiQyinv nnioiofiev, Sta xovxo xai vvv ^eani^outv,
compescamus, sancimus nulli curiali ueque per morfir}8evl povXevxj; fJtjSi xaxd ftboxte xnvaa Siootdv t | t l - tis causa donationem licere donare aliquid, nisi sovai Staoela&iii xt, nXfjv rj povov xaxd nooyafitnias
lum per ante nuptias donationis modum pro semet
Scootdt XQOTIOV vnig atpiov avxuiv rj xdiv oixtiutv natipsis aut propriis tiliis factae, aut ]>er dotis occasioSiot ytrofidiijs, ij xaxd ngotxbi Ttgocpaoiv xafr' uoov25nem secundum quautitatem ut nostra dicit coustiuirj Tjnexeya Xdyei S<dxn xui &vytngdoiv imSiSovm
tio et filiabus conferre pubentibus; namque alitcr
yauovtiivaii.
dnsixviye dXlioe avxine />TJ Svvaofrnt
eos uon posse dooare res iinmobiles, sed bas manere
ilutoelo&at ytgdyuaxn dxivrjxa, aX/.d xavra fievnv
semper apud eos curiae subiectas adminibtrationidei mtp' avrois xaie fiovXevxixale vnoxtifieva Xeixov^- bus, sola eis venditlone indulta, et ijisa secundnra
yiais, /tovrjs alxms xijs izgdoeios ovyxexo>or,uivr}s, xnl 30 novellae uostrae constitutionis observationem MorTrttTjje xaxd xrjv rijs vtagds rjutov Sundt-tws nnontis causa donationibus habeutibus propriam fortituxfjOTicnv. xdiv pogxte xauoa 8a>ged>t> dxoiodti'xrjv iSiav
diuem, et valentibus aliis quam curialibus facere
iaxvv, xai ifwa/Jtrafv xiov aAXcitv xdif naon xois
praedictas mortis causa donationes in quas voiueriut
avXsvtat nouia&at xds elorjftevas fwftxis xavoa 8ca- personas et condiciones eis iiiserere ct recusare. si
>.ds tii ct7iE(> av (iorXtfteiev nQOitona xal oQOvt av- 35 hoc voluerint, paeuitentiam de placito revocatido;
Talc dvxtif-dvat xai dnoxdrxea&ai, et ye xovxo fiovXtj- mauere quidem causam el ita iu mortis causa du&tiev. xio uttaiiihp xcu nepl xov avftyoivov xrje araxXi]aeu){ fitvetv ftdvxot xb ngdyfta xal ovxot iv xols
v. t sq. argumentum notatur B% 47, 3, 48.
gite donator voluerit, atque si gui hoc fecerint licere etiam renuntiare ipsi facultutx ex paenitcntia
einsmodi donationes revocandi et quascumque volnerint condiciones donationibus rnortis causa iiiserendi,
guemadmodum htlianus vir saftienttssunus statuit, id guod nos in Irigesimo notw libro diyeslorum nostrorvm perscripsimus (omnia eittm breviter complexi sumus, cum quae a veteribits Uim quae a nobis caula
su/tt): hoc tffiiur cum scirent, existimaverunt ad eum modum quasdam mortis causa doriationes sibi esst
faciendas el inserendum secundum lcgem placitum, quo sibi ipsis pntestatem auferrenl donationan ex
paenilentia revocandi aliamque condicionem si quac ipsis placeret his donationibus addendi, ut scilicet
ultro licerct iis donntiones a revocatione liberas faccre itaque subslantias suas imminuere.
I. Quamquam aulern per ea guae iam sanximus omnis cansa iis subtala est ultra tres uncias
quicquam vel in testamenlo relinquendi vel per donationem alienandi, tamen ut eliam magis eorum
fraudes perimamus, propierea nunc quoque sancimus, nulli curiali ne per ipsam quidem mortis catisa dona'
tiunetn aonare quicqnam licere nisi per modum uitins ante nuptias donationis pro se ipsis aut liberis suis
facitndae, vel aotis causa in quantum nostra constilutio ctiam filiabus nubenlibus eam dare jjen/iittit. A'egue enim aliler eos donare res imtnubites posse. verum has semper apnd eos manere curtalibus mutieribus ohnoxias: ila ut sola vettditio iis concessa sil, eague secitndum novellae nostrae conslitulionis observationem. Cetemm mortis causa donaliones vitn suam habeant, liceatque ceteris praeter curiates mortit
causa donaliones quas dixinms in quascumque voluerinl ptrsonas fucere et condiciunes iisdcrn inserere
et, si hoc voluerinl, paenitentiae de revocundo placito renuntiare ites autem sic quoque in coudicionibus
1 tt\ $le L 1 Ug. ngd^ettvt \ 2 avxu) rd} L(Bt% fuil Cod. 10,34,4; cf. Kruegeri utlnot. II 30 ftovon av~
boo ipsum e)} avxa} xb M avxqt BP \\ 3 ini xats roi- xr\Z L | 31 veaQtis rjfiobv dinxdea>s] fuil Cod. 10,31,1;
aixait 8u>ptais] tiuiusmodi dunationem f || avaxaXel- cf. nov. XXX Vlllpr. 2 |} 35 avxovS L
o&at 4 Scovenls om. L || ove] dXXove ovs Bv |j 4 /SovXij&tlep] voluurit s fiovXrj&elr) Htimbach (cf. ad v. 1) ||
1 donatos V | 3 et Kriegel] sct V | conditione V (j
ivxdxxta9ai B \ 5 ivoftiadyi 4 ) 6 X&'] triceimo octaro ff. Diy. 3t), 6.13 | 7 *<7. iv /9JIO^I 8$r{- 7 omni V J comprehendimus] in brevi et a veteribu et
yoQSVfUvn om. f || iJ xavta L B tprjfrqoav .1/] WIJ&TJ- a nobis dcfinita add. Btck || 9 dunationis V\ 12 atldidi
V, corr A'tye/|| 13 reuocare F, a revocatiune KritgttJ
fitv LBe H xaxd] et secundutn e jj 11 ivrt&tvm] in17 enim V g 18 tribus] a tribus V\ autetn in V\ 20 maeri s || *xov dvaiQslv scripsi ex s] xb avntpelv MLJ3,
lignitate compesceatnus V\ 21 (idcirco et nunc) sancimus
xb avaiQOvv Halanndrr \ 12 aviole L fi 13 KffiiXtKriegel Q nulli] in illa V || 24 factae Kritgel] factas V {
&ivat] add ffj 15 Sfifrsv om. s \\ VJ xarnJitftmiveiv.Sf]
xnxakijtelv L li 20 ir* xal Ms] xni om. L \\ 21 naiam- 25 quantitatcm ut] quantum Bck H 26alter V\ 32 quam
fuv L H 8ia xovxo tcal vvv om. S \ 25 ytvoftivne M || curialibus facerc praedictas Krfegef] qnae a curiuhbu
fieri praedictis V\ 35 revocandi V
xa&' oaov] sccundum quautitatem ut c|| 2G 5tdxati]

425

DE DEPOSITO ET DENUNTIATIONIBUS

Nov. LXXXVllI pr. 1

nationis condicionibus (hoc enim adicientes sanciinus) <et> buiusraodi donationes validas esse et firOTUQ ov vvv TIQIOXOV vouolteioifitv. oXi.a maa. Et nou modo prius saocimus, sed quod sanctum
tTTjiHv TJSTJ xcd vvv St* ^fieteont sgftTjvevo- erat dudum, et nimc per nostram interpretanmr et
i nnvxu>v tw< akXutv
kX
xt xnl fitfinwvfttv tfiavrjt ini
5 confinnamus vocem super aliis omnibus personis,

fi6(nit xaioa Scopf.as opots [IOVJO yp Q

rovutv), xai ras xomvxae Aiogfas iaxvQni xe ehni

nqoiwnuiv, 8ix pevxot fiovtov o> etprjrm povXeviaiv,

exceptis dumtaxat solis eicut dictum est curialibus,
uai xovxo Sta rrtv mol rb Srjuoatov anovSrjv.
et baec propter pubJicam industriam.
(EnlXoyos.)
Ta xoiwv nnpaaxnvxa rjfuv xai
( E p i l o g u s . ) Quae igitar placuerunt nobis et
%$$t np voftia SrtXovfitv ij arj irSo^Srrjt tpiXagm bac Jege mauifesta sunt, tua gloria obser?are festiantvoaxto, pdXiaxa navxtov xfjs (owBUicvi IOV Sr,fio- 10 uet, praecipue omnibus qui pro iuvamine pubtico
aiov naanv nQovotav ti&Bfitvr}. I)at. xv. k. lun. oninetn proviiientiam ponatit.
Dat xv. kal. lun.
Septimo imp. dn. Iustiniaai Aug. anno Xlll. Apiune Septimo imp. dn. lustiniani pp. Aug. anno XIII.
T. c. coiis.
[a. 539J
Apioue viro clarissimo consule.

BB

LXXXVIII.

ColLVI tit. 14

n E P I nAPAKATAis K DE DEPOSITO- ET DENUN0HKH2 KAI A1AMAPTYPIA2 TIATIONIBUS INQUILINORUM,

EN01K2N, KAI IlEPl ANAPTH- ET DE SUSPENDENDA ADMINI2E22 XOPHriAS APT2N.
STRATIONE PANUM R
ylijoxpdrafp ^lovaxtvtavbe j4vyovaxot 'fcanwrj xta h<Idem Aug. Iohanui pp.
io^oxaxio inaQxW xatv nvnroXtxdiv ixgiuxioolwv xb (?, 20
artb vnvLxmv oodivaQiatv xal naxotxiqt.
{TJpoolfitov.y
Jixye Svayxot axpocofievwv ijuiuv
( P r a e f a t i o . ) Litem nuper audicntibus nobis
(rorro Zmq ini twv paadiiwv
Srjuoaia xa&fjuBvcn (hoc quod in imperio publice sedentes multotiena
noWtxa niiiixxofiev) avttpvr/ xtt ZqT^ovi, 1]P SuXiagimus) orta est aliijua quaestio, quam resolvitnus
anutv civxlxa- xoiavxa M find-orxts dntavft^uifttv 25 statim: huiusmodi vero discentes coutingcre nmlta
nolkn xoivij xai ytnxco vifiia Swgiaat rnixa Sixmov
communi et generali lege defiuire baec iustum arbivTnXajiofitv.
trati sumus.
CAPUT I.
Ei yao rtt na^a xtros XnBot /ovfftov r, ngdyuaxa
Si enim quis ab aliquo accipiat aurum aut res
nra Eitoa nciQnxaxa&fixrfi Xoyip ini xiaiv OQOH, dxa
aliquas depositi causa in quibusdam condicionibus,
AW. LXXXVIIl (Auihent. LXXXVIII^
Coll. VI tit. 14: glost.) Graece extat in ML, cap. 1. 2 B 13,2,40.
Epit. Ttieod. 88 (inde B*), Athan. 6, 3. lu/inn. conxt. LXXXI.
c. I summam habet Epitome 18,14 {Zachariae lus Gr. Rom. II 406).
mnriis causa donationis maneat (hoc enim insuper sancimus), et eiusmodi donationes validae sint alque
firwae. Quod no?t ttunc primum sanchnus, sed lam dudum saticitum nunc quoque per nostram vocem
inlcrpretamur et coufirmamus in omnibus reliquis personis, exccplis lamen solis, uti dictum esl, curiaiibus,
idque propler nostrtun in (isciim studium.
Epilogus
Quae igitur placuerunl nobis et hac lege declarantur tua gloria servare stadeat, ui
maxime omnium utiUtati fisci omnem curam praeslel.

LXXXVlll.

DE DEPOSITO ET nENUNTIATIONE INQUTLINORUM DEQUE

SUSPENDENDA EROGATIONE PANUM.
Imp. luslinianus Augustus lohanni gloriosissimo praefecto praetorio per Orientem iterum, cx consule
ordinario et palricio.
Praefatio.
Cnm nuper litem audiremus {id quod in regia publice sedenies saepe facimus),
quaeslio quacdam cxnrla est, quam slatim decidimiis: sed eius generis cwn multa contingcre comperiamus,
communi et generali legc haec dcfinire par esse duximus.
1. Si quis emm ab aliquo aurum vel alias quasdam res depositi nomine sub condicionibus
1 xovxo yng] XOVTO yap iaxl {del. taxl) Mb, om. Ma ||
2 ct add. Kriegtl Q 3 Et prius] Quod non nunc
3 oTxio oi vvv 7igoJTOi'] et nun modo pnu* c | 6 fio-primum Kriegel !| 7 hoc A'r'eye/||public:m \cf. v. I0i] j. V
vov L\l xni xovro} et hai-c e H negi xov drjfioalov LII publici Beck | 9 lcgem V\ mauifestata Krirqtl \ K) otnnilOiq. navxotvxtfre/n'vtj] omnibus qui ponant e || bus qui] omnium Kriegel I iubumine V | 11 ponens
xffi tuytUins bis scr. M Q 11 7iixanv Ls\ om. M | suh.tcr.Krirgel\ 12 Septimo (i. e. Septimo Milinrio urbis Conpraotnt e; lat. reliquU omusis M; iyQii<pr) TXQO I/9' xnstantinopolitanae in novo cunsistorio palatii luitiniaui,
lurSwv (arltl, 'lovvitov) /3npiXitnS 'lovOTiviuvov i o ty qnne tst conxtitutionis d. ftl. k, Nov. Decio ro.t. o. 529 in
VTWtiinf Anioivot Atfi. i&iptoi^&j] firjvi iowito i'xei Codice aubncriptia, vid. Krueijrri nppend. p. *4t>; c/. nfcty ptiothiat vnaTtiq Idxiovos {v. I. *Annio>voi) Throd. acr. nov. CXVIII)] sfptto V (CP. vutg.) 8 impr. drifi.
lat. k. lun. imp Iu*tiniani Iul." (om. fl. coild. cett.)^ iust. F | 13 clansinio V g 15 De om. V \ et de denuntia15 jtrtprtihjx^e A(h. Theod. fti xaTtzfrqxtje inder L fl tionibus inquilinorum TV\ om. V1 J 18 panium KT* |j
17 Tttpi om. Ath. II 18 xoorjylni] jtohxtxotp Ath. g 2n in- 23 in ow. RT || 24 horta V|| 25 disccnduntes R disocrQQXV Scinifftr (i'na^xov xaiv jXQntreooia/y dlri/ li^)\ mntes V3 || cntjng (contingcre corr. V3) suppl. F*
vnripxtt ML || 7tpatxiooiofv vm. L> 21 OQSivapiujv lln- in xput. vnc. | 26 Imcc iustum] hoc iustum esae T1 vulg. |j
loamler] O(idivapiu> ML || naxQixitav L |! 27 i>7ttXn-arbitrum Ii || 28 aliqua IV J| 2 ia] sub T
Pfttv L | 28 E'i TIC inc. B \ lufirj B D 2'J Sxe^a M]
om. LBs

Nov. LXXXVIII 1. 2

426

DE DEPOSTTO ET

OVTO* rtoax&elev, ivayxrjv l%ixto naanv djxnxnxaGxij- deinde illi agant, necessitatem habeat omnem restio xb xqvoiov rj ia jtgdyfittra, icov OQIOV ana^ nXt}- tuere aurum aut res, (et) condicionibus semel imi
ovStfitat navxsXdJe uSetas ovorts iiaiv <o- pletis nulla omuino liceutia sit aliquibuB extrinsecus
yekiais o>j/afru xal f4ne'xetv xr\v xfje ita~ iuterdictionibus ati et retinere depositi restitutionem,
dnoxax/taxaaiv, yneQ xal dXXn noXXh 5 cui et alia multa privilogia tam a praecedentibus
nnon ae tthv ngb Tjfiujy vopo&eidiv nayd
legislatoribus quam a nobis ipsis data sunt. Liienavrdiy SiSoxm. dheia yag
redditionem eum qquidem cui
jf
yg iart x<5 XIO- tia enim est probibenti
p
]V dnoSootv
TTJV
creditum
eum vero
vero
Xiovrt IT]V
dnoSootv xd>
xd> ftiv
ftiv vitntvfrtvu
vitntvfrtvu
TTJV nrtga
nrtgacreditum est
est depositum
depositum non
non molestare
molestare, eum
xtxTa&yxijv fii} SieroxXtlv, aino Si 7tsgi jd>v nycs
de rebus quae in quaestioue sunt qui aurum aut
aiiov ofififioXcov T4 TO xqvalov % xd n^dyuaza Xap-10 rcs accepturus est litem sortiri et iustitiam et legem
fiavetv piXlovn TTJV Sixtjv Xayxdvnv xai tov Stxaiov
promereri, sed ne per hanc causam damnis magnis
xai rov vofiov ivyyaveiv, diXd ftrj Sta vav-ztjv ir\v
subiciat eum qui interdictionem suscepit, et compelahiav t,r]fiiate fieyaXaie Inaysiv tbv ir\v StafiaQrvlatur aut defensiones expetere aut res babcre et
(jinv Se^df/evov, xai avayxd^ea&at rj defensionas dnainon possit voluntarie cum deponente beuigne agere.
xtlv rj ngnyftara fyeiv xai fiijSi kxowa dvvao&ai 15 Quodsi tale aliquid egerit (oinnino euim oportet non
n()6e iov nnoaxaTalttftsvov evyviofiovelv. ei Se T sola delictorum nos contentos esse probibitione, sed
xoiovto noni-euv oXtot (Ssl yag fiij u6%>rj xjj xoiv
etiam timorcm inferre iustuin transgressoribus), sive
dfiaQitjfidxtov doxea&Tjvai xaiXvaei, aU.a xal Sios
perditionem contigerit rerum aut pecuniarum tieri
dmaelaat Sixaiov xols jtn^n/3aivovaiv), elxa dnoiXstav
et hoc probetur sive alium quemcumque fortuitum
ovftflniti xciv nQaypdTiov w xdw xeVf^'rtOv yevsa&at 20 rasum, lpsum respicere qui contestationem direzerit;
xai xoZxo Setx^eirj tlixe dXXrjv oiavoiv xvxnodv negiinsuper etiam ex quo facta est buiusmodi couteaxnoiv, aixov OQOLV TOV TIJV StafirtQxv^inv axsiXavxa'
Btatio, usuras pecunfarum tertiara centesimae agnor.ai ixpos ys xni JP* ov yiyovev 17 xotavxrj Sinftapxvscere probibentem accipere propria, non solum si
1 11
(>ia xoxov xwv xeot "' ''*' ibv nnb xQirrjs ixaxoairj:
aurum fuerit quod depositum est restitui vero prointyivtoaxeiv xw Xafltiv ra oixtla xtoXv&ivxi, ov fto- 25 bibitum, sed et si aliae sint res: ut boc timore
va ov
ro' ti xQ i
ttrj 10 naoaxe&etftsrov ftiv dnoSo&rj- Btultorum simul et perversorum maligne versandi in
vai Si xtxtoXvfitvov, dXXd xap ei fxeoa jzody/taxa'
dcpositionibus homines cesBcnt.
Tva xovxcp xu> Stei xtbv (laxnlav re afia xal fiaoxdvav xfji evyvto/ioovvqe Inoyfliv dr&oa>7ioi navaiuvrau

CAPUT tt
l4XXa xnl SXov Sxj xovxo ro TTSQI XU\V
qy
Sed et totura boc quod de mandatis est et aspinal &ewQTjani
xal xdl-ai xaxd vo/iov
avveiSo/ttv.
cere et constituere secuudum lcgeiu
praevidimus.
Qj
/
/
g
g
p
d
dt
i
Yid
i frequentari
f i
h
i regia
i hhac praeyuQ oaodpa
ovxvdtpv
xovto inl
xr,s paaiXiSo; Yidemus
enim
hoc
in
ixrjs fxduaxa noXsus, xai nvne ituaayyeXXuvxae cipue civitate, et aliquos interdiccntP8 eis qui minixois %oor]yo\)ai xb Srjpoaiov oixTjgeGiov rj xni ynjyove
strant publicas anoouas et tesseras accipiuiit ab
7ioQttofiivoit naga xov xaiv avvovtav V7iu$xv, fiov- 35 aunonarum praefecto, volentes suspendi aduiinistrapiibusdam acceperit, eae si impletae sint, ille utique necesse habcat aurum resye restituere, neve cnndifionibus semel impletis ulla omnino licentia sit guibusdam extrinsccus denunliationibus utcndi et inlnbaidi
depositi restitulionem, cui quldcfn alia quoque privilegia multa cwn a legislaioribus ante nos lum a nubis
ipsis data sunt. Licet aiim ei qui restitutionem pronibet, nulla tnoleslia exhibila ei cui depositum cre{iitum est ipsi illi qui aurum vel res receplurus est, de quibus inter eos conlrovefsia esl, iitem movere
et quod iuslum et tegitimum est impetrare, neque vero propter hanc causam damnis magnis afficere eum
cui denuntialum est, ul cogalur vel defensiones petere vel negotia habere ac ne si velit quidem deposilori
fidem praesCare possit. yuodsi quid eiusmodi utique fecerit (neqne enim delictorum prohibitione sola
acquiescere par est, sed etiam tustum limorcm ddinquentibus incutere), inde si forte res pecunicuve
interierint idque probelur sive alius quallscumque casus fortuitus iis acciderit, hoc ad ipsutn qui denuntiationem misit pertineat; atque insuper etiam ex quo eiusmodi denuntiatio facta esl, usuram pecuniae
tertiam centesimae praestet ei gui sua recipere prohibitus est, non solum si aurum sit deposUum idemque
reddi prohibilum, sed etiam atiae rei: ut hoc meiu homines a vanis simul et invidiosis fidei praestandae
impedtmentis abslincant.
II. lam vero totum hunc locum qui est de denuntiationibus et perpendere et secundum legctn constituere placuit. Videmus enim hoc admodum frequentari maxime in hac regia urbe, ut quidam denuntient iis qui publicas annonas miuistrant vcl etiam tesseras a praefeclo annonurum accipiuut, cum suspendi
bru(/</en] cum libri \ 6 licentiam V1 g 7 enim dtl V* j
Q v ] agant s I dx*Tta ndaav M(s)\ ^
aav L ixixoj B \ 3 Qco&ev] xwv tfSa&ev Znchnria* \\ reilitionera V | 8 depositum] depositum tst R* \ mole-l
4 x(?yaaa&at B R nnQn&Tixrje B \ b intiSrpisQ B? j tari R* g 10 res] rcg aliquaa R^vulg. H 11 magis Rx I
R\
7toXXd om. Bf |1 6 rjfiaiv] t}fit5y avxtov Bc || 8 dnoSca- 13 dcfcnsores IOTl g 15 Quodsi] uel si V* | egerit om.
T g 16 solum V\ contemptos RT1 cunaiv M | xbv ftiv maxsv&ivxa LB || 9 ^Si ivoxXelv oportet et non
l
1
e
B H 10 Xafielv Bf H 11 rfjv om. LB R 12 vo/iipov BJ temptibiles 1 T |j 17 timore ^ l [| transgressiooibus 1T* \
coditionera T , std
14 dcfensiunas Af, de<pevoicoras L SuxStxrjOtis B\\ 15 Sv- sivej sui F | 18 perditione Jl per
tunt | contigit Rl contingverit T' \ pevao&ai\ yiveo&at L \\ 16 tvyvu>fU>va.L'l\ 17 nqd^nuv litterae co erasne
1
B\Y$ tlxa MV\ eixe L?Be g 20 avfifiaivst B jj rj] etx$ culiarum V peculiorum V* | 19 quaeoumque VTl \
Bf | xdtv om. B jj 24 tbv\ xcSv Lx | tgixov Be Theod. At/i. 20 *direxcrit] dixerit tibri V 21 etiam onu V \ 22 trtiam RT] usque ad tcrtiam Vvulg. (usque ad $. v. ad(tertiam ccntesimae Iul.) |j 26 ytaQaxt&t/ievov B !| 27 ti
ML) T] B (i'17 cum Haloandro vulg.) j| xepa xd TiQnyftaxatcr. schol. T) | 23 prohibente Tx \ accipcre propriam
B* I 29 T^C tiyvtofioavvris (dyrtofioavyrjS L) ITZOX&V
30 et totum tcr. R1 in rns. 1\ versuum g 24 auorura
MLB] muligne vcrsandi in depasitionibus c H 31 xaxa Ta | quod] quidcm T \ 25 et om. /*(*) | unt V
xbv vo/xov Bt | 34 aj om. Bcc J 35 noQi^opivoiS L*s] 7* D 27 cesset Tl g 30rubr. De his qui dcnuntiant (de^ i
MLlB | ind^xov Bc || fiovfo/itras M
nuntiaucrunt R) ut ciuiles annone rel pcnsione noo
oluantur RT in marg. (cx Iul.) % Sed om. T \ hoo
1
1 deinde] qui deposuenint add. T glossa, quae eliam 31 ct consti) in ras. R]t 31 praeuidemus V* | 32 frequenin Ji s. v. adseribilur, in textum intrusa | liabcunt T | taribus hoo r noo frcquentari T g in om. Rx |) 1pratcipu
T | accipint V 1 35 anoomne VTvuly., om. R || 2 aut] ut Rl \ et hic inserui VT H 34 anonas V | tessaraa
l
(ante nulla add. vulg.) |j 4 indictionibus / ' || 5 cui O*en- narum R (j pcrfcctu V

DENUNTIATIOtflBUS INQUILINOBUM

427

Nov. LXXXVIII 2

lonivovt drrtftTij&ijvai tfjv xoQr\yiav xal rbv Svrev&ev tionem (et) eos qui ex hoc soluramodo forsan nutriunftovov u)t eixds tqtipofitvov (inoaxeorjarn rrjs xoptjylns,
tur defraudari administratioue, per quatn ei omnis
J' tji avri&i naaa nooi&xai xov piov nooyaais. xo tribujtur vitae occasio. Huic autem rei seyerius et
Si fot rovrov xaXsnwiegov xal SvexokcuTtQov ixelvo
diificilius illud est. Multi enim domos possidentibus
tau. noXXoi yao xoit oixtat xexxrjfiivois xaxa. inv- 5in hac felicissima civitate [inbatiti] invidentes mox
TJ;V XTJV evSaiuova jioLv jSaaxaivovrcs, rivixa fiiX'
futuris pensiones ab inquilinis accipere calumniaaiouv xa. cxtyoionia nnoa xuiv oixavvxwv Xniifidvuv,
tur per interdictiones inquiliuis dirigentes, ut non
lnTjgta$ovoiv ixfiaorvQias roit ivoixovai areAXovzss, interant eis; illi vero ultro eas suscipientes quidam
wixs fitj xaia/3aktiiv n' aitovf
oi 8i aofievot xaipropter iuopiam forsan comedunt eas. quidam vero
%m Stj-ctfitfoi oi ftiv Si* anooinv Xami xareo&iovotv 10 etiam exules a magna bac fiunt civitate, et decidit
airn, oi Si xni ZxSrjfiot xfjs fieyai.r,s xaixT]s ylvovxai
omnino peusionum ministratio bis qui ex hoc forsan
Tibhtot, xal Sianimei navxtkwe t} xwv axeyovofiloiv
solo nutriuntur, secundum quod occurrentes in ciXogr,yla xols ivxevifsv d>i eixbi xai fibvov anoxyMpo- vilibus annouis diximus.
fiivms, xafruneg (pfrdaarxeg inl roiv naXtnxwv at1 xr;oEoliov eiorjxrtfiev. OvSevl xoiwv rovxov Si8o-151
Nemini igitur huiusmodi damus licentiam, sed
fiev nSsini', o)l' 1'xaaxos xn-a fyot Xoyov noot xov unusqtiisque si aliquam habeat causam ad obnoxium
Inivfrwov rbv avxov, fitj xovxcp f*iv inntn&evSixai,
silii, non obdormiat, inliberalibus autem et perverSe aveXevfregove xai fiaaxaviai anaarjs fisoxat
sitate omni pleais adspiret interdictiouibus: cognooiira) Stnfiaoxvgins, t) yivwaxerto oji ti xi roiscat eniin, quia si tale aliquid egerit et per occajzgdeu xni nnga xr,v aixiav rrjv aixov Sia- 20 sionem eius ceciderit aut ministratio parium aut
i ij xa xij %0QT\yias xdiv dfrtav rj xd xrjs xdiv
peusionum datio, ex hoc accidens ipse sustinebit
icav Soaeas, xbv ivxevfrev avxbs vnoaxTJaexm periculum, mox quod interdictioiiem inquilinis et
T>tvixa 8ictfia(nvQiav xois ivotxovaiv % rols
miuistrantibus panem miserit aut suspenderit aunorbv dgxov areiAsiev jj dvaqx^oete xb aixrjnam. Nibil enim borutn agi omnino volumus, sed
lSev ynp xoixiov Ttpdrxea&ai nnvxeXwi fiov- 25 ex quo intcrdictiones egerit, sancimuB eum omne
dXV i$ ov xd xrje Siafta^xvQins nod&ie,
damnum sarcire doraino rerum, super boc et usuaxnbv naanv t,riftiav &eya7zevetv r<j5 xv- ram tertiam centesimae agnoscere pecuniarum aut
xiov Tt^ayfiAxfov, xnl noos ye xai xoxov xbv anb rerum, quas non accipere per eum is qui secundum
ji txaxoaxrje imytvaiaxeiv xwv xQrjudxcov r\ noayhuuc mudum laesus est valuit. Et neque aliquis
ftdrav, ane(> dv ftr} Xafisiv SS axnbv 6 xaxd xovxov 30 opponat defensioues, quia praesenB est ei exactionis
xbv xQonov TjSixrjutvos iaxvoeie. xai pr) xit drxtrtdomino danti defensionem aut in depositum aut in
&'
xns dffeiisiuDni, oxi itdQEOxtv avrqi TW xrjs aliis recipere propria. Non euim omnibus est facile
i xvoiro Sovxi defensiona TJ 4ni xrfi naqatideiussorem praebere, nostris legibus uullam defcns fj ni tdiv dXXtov dvaXafttiv xd oixeia.
sionem omnino ratam esse poDeutibus nisi cum tideyQ dnaaiv ioxi q8iov dyyvrjxyv inl xy defen- 35 iussore fiat, fiileiussorem vero otnuino dandum idosioni rtnQixrtv, xiav rjusxiQoiv v6[itot> fir^Ssiiiav defenneum non facile neque possibile passim est. P r o siona 7tai'xeXwi d};i6)u>yov elvat xi&ivxiov ci ftrj fisx'
iyyvtjxou yivoixo, iyyvrjxov Si ndvxcos evno\>eip ov
xixiv oqSicov ovSi xcov Swaxuiv tixcXcoS iaxl. Aia
crogalionem veiint atque eum gui inde solum, ut ferme fit, alilur erogatione privare, ex qua ei omnis
victus ratio suppedilat. Sed hoc etiam gravius alque difficitius illud est. Multi enim invidentes iis qui
domos in hac fcllci vrbe possident, cum pensiones ab inquilinis accepturi sunt, eos vexant denuniialiones inquilinis mittentes, ne illis solvant; al hi denuntialionibus libenter acceptis partim propler inopiam
forte pensiones consnmunt partim peregre ex hac magna urbe discedunt, itaque plane iutercidil pen1 sionum dulio iis qui inde ut fil solum alimtur, siculi modo de civilibus annonis diximus.
Nemini
igitur huius rei liccnliam damus, sed si quam quis Itabcal causam adversus eum qui sibi obnoxius
est, ne ei causae indormiat atque Uliberales votius et omnis invidiae plenas denuntialiones excogitet: aut
sciat, si quid eiusmodi egerit atque sua culpa vel panum erogatio vel pensionum datio intetierit, periculum eius rei se ipsum subiturum esse, cum denunttationem inquilinis iltisve qui panes ministrant mtserit
vd annonam suspcnderit. Neqne enim horum quicquam omnino fieri volumus; sed ex quo tempore denunlialioncm feceril sancimus eum omne damnum rerum domino msarcire, alquc insuper etiam usuram
praeslare terliam centesimae peeuniarum rerumve, quascumque propler ipsum accipere non poluerit qui
hoc modo damno affectus est. Neve quisquam defensiones opponat, quippe ei ipsi, qui ius exigendi liabeat,
dala defensionis cautione vel in deposito vel in }-eiiquis sua rccipere licere. Iseque enim omnibus facile est
fideiussurem ob defetisionem praestare, siquidem ieges nosirae nullum plane defensionem tdoneam esse staluunt nisi qnae per fideiussorem fiat, neque vero fxdeiussore semper frui fucile est et sine negolio contingit.
1 tq. xbv Xitp6fiivov\ eos qui nutrvuntur e || in bacis Batnb. II in actu R* al. in hae uti *. v. T* uti
5 T^S 3/ H xtxTTjfitvoit oixias Bf || 9 xnxafidlXetv cum Bnmb. Icorr. (imbanchiti vutg. fJaaxaivorxeS Cuinciut).
Contius) non uidentur (uidctur K') libri
Scrimgero vulg. || 10 oi fiev om. Bf in lac. \ 11 avxbvi t9ec/u5i'[[iimdentes
V1 T1] futuri sunt RT* futuri V3 { possessioLl | xai Me] om. LB || 13 djiooxQtrpofiiroit La !| 15 xov- 6 futuns
1
ncs 7' H calumpniatur Rl g 7 intcrditiones R || 8 ultra
ios Tl 1 9 comwedunt R VT\ 10 etiam V) et RTvulg.l
liuc poxl ciuitate coll. T \ fiunt vulq.] fucrit Rx V fuerint
%
possessio Tl U boo
tol om. L U 24 dvaQxrjou L ivaprr;Oeie B || 25 narxe R T \l l11 omnium T* fl piTsionum]
1
Ii vulg.] babet
laii LBe] om. M H 26 nqii^auv Bf Q 29 fj noayftaxtov om.R T || 12 adcurrentcs V ( 16 habeat
&dj aut JT (| 17 autem] aut Rl a V || peruersitatem
om, L | 32 defensiouas M, Stfivaitovat L SuxOixrjaeiS V7'||
a a
x
V T | 18 plcnius R I 19 quia ij quasi Tx \ 20 aut
/? | 33 dcfcnsiona M, Stftvaiora L SuxSixrjatv B j|
R \ panium Tl pannum Va ||
35 inl XTJ Stcrevaiovi L ni XTJ StexSixrjasi B, om.ff|] (eiug IV) adtmmstratio
x
36 loiv om. B U defensiona M't dtyevoiova L ixSixr}- 22 quodj quidcm R qui R* | et] aut Drrk || 27 pecuniarum] >p- V | 28 quas vulp.] quae RVT | non om.
civ B I 37 xefrttTiov B
IV | pcr eum accipure T \ Uis RV \ 30 uppunatur
IV Q quia] quia quae (quod V) V$ 32 propriani ^ F T | |
1 et adii. vulg. \ cx om. RT | nitantur defruJari V || cst om. T || a33 fiduiutsorem] uero omnino clandum ido1
l
2 miDistrationcm IV aministrationcm R || omnes R || ncum add. T \ umnino defensionem R || 34 fidciussione V
carr. T\ 35 vcro] enim F
3 cuius R1 /' |] 4 tnulti Beck) nmltis libri { 5 inba- iidetiussione ex fideiiussionem
1
titi IV Bamb.Ipr inbaciti Tl imbat V1 imbacati V3 darc Beck R 36 pawum V \ cst] et R, om. T

Nov. LXXXIX pr.

428

QUIBUS MODIS NATURALES

tovxo rotwv in' aatpaXslq *a>v r,uexiQ(ov vn^xotov

pterea igitur in observantiam nostrorum subiectorum
fiovk6fu&a xavxa nuQnyvXdxxta&ru anb tv vvv xal volumus baec custodiri amodo et de cetero ouini
cti> xov e^ijs anavxa %o6vov, a>sxs a&avaxov elvai
tempore, ut immortale sit huius uostrae sanctionis
tavxrjs rifitov xrji vofto&aains TTJV catpiXeiav xtp JZOXI- iuvamen reipublicae, iudicantibus quidem nobis iu
Ttvi/T. 8tx(iX,ovoi ftiv Tjuiv iv vd) ^evoftivrts, xbv Si 5 mentem vemeutis, praesentem vero legem commune
nagovxa vdfxov xoivijv a><pt'Aetav %io r^Ejtou imoviuvamen nostris parientis subiectis.
OTJi ITtTJXOlil.

('Enikoyos.} 'H toiwv aij inspoxh ta. nttQa(Epilogus.) Tua igitur eminentia quae placueoxiivru rjf4.lv xal 8ta IOVSS xov &iiov Hr/lovfitvit vo- runt nobis et per hanc diviuam manuVstata suut
fiov i'gytp xnl ntonn nnguSovvat xni tii xo Strjvexis 10 legem operi eflectuique tradere et in perpetuum obnaoutpvkatxnv onevadrm.
Dat. k. Sejit. CP. imp. Bervare festinet
Dat. kal. Dec. CP. nnp. dn. lustidu. iustmiaui pp. Aug. anuo XIII. Apiune v. c. cons. niaui pp. Aug. anno Xlll. Appione viro clarissimo
[a. 539] consule.

D6

LXXXDL

nEPI T2N NO02N.

QUIBUS MODIS NATURALES

EFFICIUNTUR SUI, ET DE EORUM EX TESTAMENTO SEU AB
1NTESTATO SUCCESSIONE R

jivroxqnrtoQ yIovojivtavbs jivyovaxot 'ituavvr} T<J> ivSooxdiip ijioQXQ TWi' avaxoAixiov itQatxaQtav to fi', 20
dno indxwv 6(>dtva.QiaJv xal naxoixidj.

CoU.Vntit.1

Idem Aug. Iohanni pp. secuudo.

v.) Tb xuiv ro&oiv Svo/in xfi'Po)fial<av

^ P r a e f a t i o . ) Naturalium nomen Romanae legisvouo&taiq npoirjv ov SuanovSnnxo ovSe xts r\v Tifgl lationi duiium non erat in studium, ncc quadibet
avxb ftlavfrotonia,
dXX* (6s txfvXov T xui navrecirca buc fuerat bumanitas, sed tamquam alieuigeXroi dXXoroiof rov noXixsvfiaxos du>/uitw dx Si xu>v 25 num aliquid et omuino alienum a republica putabaKfovaxavririjv rov xijs evttsfiovs Xr^ecos xgovwv iv
tur; a Constantini vero piae memoriae temporibus in
TOIS xatv Staxdiftov iveyodfTj piftXiou, diax&xd fiiconstitutionum scriptum est libris. deinde paulatim
xgbv s fiXQioxr,xa xai tfiXdv&otoitov yvcofirjv oi in mediocritatem clementemque seutentiam imperatoavioxonroots fiexek&dvxte vufiovt tfrivro, ul /uiv xal rea transeuntes leges posuerunt, alii quidem et dari
Siduofrai xal xaxaXifiniivta&ai xt xovxois naga xoiv 30 et relinqui aliquid eis a patribus coucedentes, alinaxiqfov dgiovvTts, oi Si xni dmroovvres xoonov Si'
qui autem etiam adinveoientes tnodum per quem uaov xri ro&eias cmaXXayavxee TJ fynooo&ev ytvotvro
turali iure priori liberati legitimi fierent et paternae
xal xij tiaxocpas neoiovaiae StdSoxot' xal
Bubstautiae successores; paulatlmque etiam ad nepoNov. LXXXIX ( Colt. VII tit. 1: gloss.) Gratct extat in ML, cap. 8 in B 23, 4. 43; enp. 12 2-6. 13. tS
fuisse in B 32, 2,4 testantur B* tt Tipucitus. Epit. Theod. 89 [inde B* 28,4,48; Epitmne legum 24, 34.97.
89.41-43), Athan. 11,4 [et inde in paratirlit 8 5 10. 9 17. 13 13). Iulian. comt. LXXXII.
Proplerea iyilur ad secnritatem sttbiectorum nostrorum haec custodiri volumus inde ab hoc tempore in
omne fulnrum acvum, ut immortalis sit rei publicae ulilitas fiuius noslrae leyislationis, quae ut iudicanlibus nobis in mcntem venit ita praesenlem Ugem ad cotnmunem iilitilalein subiectis nostris peperit.
Epiloffiis.
Tua igilur sublimilas quae nobis plucuerunt el j>er hanc sacram legem declaranlur
ad opus et ejfccium adducere et in perpeluum observare studeat.

LXXXIX.

DE NATURALIBUS LIBERIS.
Imp. Iustinianus Aitgusius Iohanni gloriosissimo praefectn praetorio per Orienlem iterum, ex consule
ordinurio et palriao.
PraefaiioNaturatiwn liberorum nomini in tegislaiione Romana olim opera data non erat negue
xilia ej hurnnnilas favcbat, sed tamquam percgrinum et plane alienum a repuhlica cxislimabatur: a Constanlini vcro piae memnriae temporibus in libris constuulioniim scriptum est, deinde pautnlim imperuloret
ad modenuioncm cl humaniorem sentenliam progressi leges tulerunt, quibns atii ut iliis a patribits aliquid darvtur ct relinqutrretur permiserunl, ahi etium modum invenerunt quo priore naturalium condicione
liberati el legilimi et palernae substantiae heredes fierent; ac sensim cliam ad nepotes legislatio processit,
2 zttqirpvXdrxto^ai B ' R 4 rfjv om. Bc || 5 jf
1 obseruantia R || 2 amodo R \ 3 ut] et Rx \ 4 iuua(vftTv Bc) xai iv B il ysvOftivrfi Af{:)] ytvofitvrjv [ytvo- mur VyTx in nostram Rx (j iudicant lindicant Vf libri,
(tevov L") LB U H xtxoliarji .\f~\ rexovoav B, om L |) corr. Contitts H quidam V (| 5 mente Vb \ *ucnientes libri\
11 tubxcr. om. M. prtnstnnt c, Iul.w el Iul. Huenelianiis, praesentem) ct praesentem F | | cummunem F^jfJGiuAth., ThtodA k. Scpt. Iul. Ath. ififjvl amxtft^Qii^ Tkeod.)] uamur 7'1 { paricntem libri | 9 uobis om. F | manik. Dec. s B Cl\ imp cuns. e] imp. dn. lustiniani pp.
fesla RT || 11 tub.tcr. unus praesiat Bamb.I\ dnn. iuaugus. anno XIII (XIIII Haeneliantis) Iul. fiaatXtiaS
Etiniano Bnmb || 12 XIIl] XII Bamb. g 15 naturas R 1
'lovoxivtnvov xb ty' vnnxeins ^Anitovoi Ath. Sxtt rijs
22 nomen] nomcn secundu legis V1 | lcgislationis R* \\
paniXtiaS ty' vncfieici sinlovos Fheod \ 15 rubr. Ilr.ol
23 in studio Beck !j 24 haco T || fuerat RT vutg] fait
vo&iovThe.nd. R 20 VTtrtQXCP MI rort.Scrimgcr |j 21 6(>8iV|( alicnignriuni R || 25 et om. Rl (] ornni roudo R \
vapiaJ ML. corr. Haloander || natoixiiov L |l 22 Tb TU>V 26 rero om. T || 28 in vutg.] om. R VI \ iraptratoris Vx j
vo&iov ovofia M Ath. ThtnA. (s)] Tu> xwv ro&wv bvb- 29 clari Tx || 3U a om. 11 jj 31 moum Ilx | 33 uccc*ftart L H fj QoDfiniMv vouo&eoia L |j 26 Kiovaxavxivov\ sores om. li1
Cod. 5, 27,1 |j 32 vofio&eaiai L

EFFICIUNTUK SUI

429

Nov. LXXXIX pr. 1

xnrrt fuv.oov xnl eie ixyovove jtgoTJl&ov al vo/tofre- tes processerunt buiusmodi legislationes, et quoniam
oint, xallneiSrj xnl eie rovt ^ftertpovs xs xni sis rovs
m nostra tempora venerunt et eorum qui paulo ante
uixoto noo Tjfiwv afpixovro x^ovovs, itoXXrv xo Tcgnypa nos fuerunt, multam varietatem causa suscepit. Nos
ri;r noixdiav iSi^nro. xai rjfieii yao Stnlovv t<jyj>- enim duplex habuimus studium. plurimos in liberftev onovSaofia. noXXovs xe eie IXevfreoiav ayaytiv 5 tatem perducere botnines ex priore servitute et ex
avd-Qtbnovs ix T7je fyiTtgoo&ev SovXstas ex xe VO&OJV
naturalibus ad legitimos elevare. non enim ultio et
n'j yiTjoiovs avatpegeiv ov yag no Tiftcogelofrai re xni interdictio respicieada est, sed quod est in necessiannyoothtv Ttgosexrcov, aXXa (T<W) X6 xdfivov iao&at
tate curandutn est, et fugiendutn quidem quod raaxai fsvyeiv ftsv xo xaxbv evgiaxeiv Si navxaxofrev
Jum est, inveniendum vero undique quod melius est.
10 aptivov. innSrj xoivw xiva uev iv xa> xcov Sia- 10 Quia igitur aliqua quidem in constitutionum codice,
rn^scovfft/SXfy,oneg i^ amiarjs xtje i'[tnqoa&ev xcov quem. ex omni priorutn imperatorum legislatione colfiitadevopxcov vofiodsaiat rjd^goiaaftev, neoi xwv vo- legimus, de naturalibus Bcripta sunt filiis, quaedam
&iov yiyonnxai nniScov, xiva Se xal iv x$ xdiv imvero in libro iustitutorum de his aut nos constituitnonoiv yevouevoi Xoyio nsgi xovxiov xa. fiiv ivopomus aut iam perfecta cotnperimus, et nos ipsi pluri&rt>'joa[iEv xa. 8i eigofievfjSr} MaTBtQyaoudva, xai rjuets lbva&s fecimus de his constitutiones, alias quiilpm in
Se nvrol noXXks iTzoirjoii/ie&a negl xovxiov Stmdt-ets,
praedictarum collectione constitutionum alias autem
ras fiiv iv T(Z xoiv etQtjfuvtav a&goia/iaxi Stnxa^soav etiam postea: ne causa dispersa sit, bene se babere
rtic Si xai uex1 aixo, iva firj xo ngayfia SisanaQ- credidimus in una constitutione totum colligere, quae
ftiiov rt, xalcos x?iV tprj&iipev iv fiia diaxagei xo pro omnibus sufticiat ea quae de naturalibus sunt
nriv awnyaysiv, ijxis avxi navxcov aQxiaeu xa negl 20 corrigere atque sancire.
Ta>r voboiv diog&woai xs xal
oio&aa
CAPDT I.
npoSrjXov yng iaxtv, cae xcov av&ownoiv oi fiev
Palam namque est, quia hominum alii quidem
Ihiihnoi xe a/ia xn&eatnai xal Iv yvrjaloit eiaCv. liberi simul consistunt et inter legitimos sunt, alii
oi Si tovxo TtQoxegov oix tyjovxes vaxegov yivovrat
vero hoc prius non habentes postea tiunt et ex
i'x XB SovXevovxatv eie iXsvfrioovs aviovxes xal ix vo- 25 seryis ad liberos ascendunt et ex naturalibus ad
9oiv ti: yvrialove, oi Si vo&ot xi tiatv avxofrev xai legitimos, alii vero ex hoc ipso naturaJes sunt et
rivit eioiv avxols StaSoxai, xoTe Si ov3i xo yovv vo- quaedam eia successiones existunt. alioa autem ne&ov ijiTtginei, aXXa xui xovxov nef^vaaiv avdt-ioi.
que naturales esse decet, sed etiam hoc monstrantur
Sil xoiwv r,fius ovxo) noirjoaod-at xttv Siaxatv, aiire
indigni. Oportet igitur nos ita facere constitutiolir^f.v ayvofjnnt xa>v nooiTjxovxoiv ini xwv vod-mv 30 nem, ut nullus iguoret quae pos8unt in naturalibus
xonxnv. iQovftev Se agxofievot xov vofiov, xlvtt fiev
valere. Dicimus autem mcobautes legem. qui contta^taxnat vo&oi, xiat e xgonots Ttgotaatv eie ytnjsistunt naturaJes, quibusque modis procedunt ad
ciojTjxa (utv xovs jtoXXovt i!-evpoftev i'iftels), xivee xi
legitimos (quorum plurimoB invenimu8 nosi, et quae
nVii' ai xovxtov 8ia8oxai, xai OTIOJS /uiv r\ naXaioxrjs suut horum successioncB, etquomodo quidem vetustas
/xor;unro xoixoie ntxgcoe, oncot Se rjfteis <piXavd-(j(6-Zb usa est his amare, quomodo (yero) nos humane. Nec
Ttvii- nngn?.tfd-r,aerni Si ovSi ixsivo xb xivat oiSe
illud quoque relinquitur, quod quidam nec naturalium
T7> xmv vo&tnv JI-ioiKj&ai, Ttaoa xoiv vo/iav xa&adigni tiunt, sicuti diximus, appeilatione. JSatura sinto etgTjxai npostjyogias. 'II fiiv ovv tpiaiz i!- aQxrfi
et quomam ad noslra qnoque et quae non multum ante nos fuerunt tempora pervenenmt, magnam
tanciatem res acccpit. Elenim nos duplex studium adhibuimus, ut muUos homines et ex pristina servitute in liberialem perduceremus et ex naturalibus inier Ugilimos referremus: neque enim ut vindicemus
et velemus ayendum poiius quam ut medeamur ei quod taborat et tnalum fugiamus, inveniamus undique
quod melius sit. Quoniam igitur nomiutla in libro conslitutionum, querri ex omni priorum imperatorum
lei/tslatione collegimus, de naturalibus liberis scripta sunt, nonnulla etiam cum de tutoribus ageremus de
his parlim sanximus parlim iam repperimus absoluta, atque ipsi quoque mullas de his conslitutiones
ftcimus, atias in dictarum constjlutionum cotlectione alias etiam post eam: ne res dispersa maiteat, var
esse duxinvts in unam conslilutionem totum argumentum congerere, gttac inslar omnium sufficial aa ea
quac naiurales specumt et emendanda et constnuenda.
I. Manifeslum etiim est hominum alios simul et liberos et legitimos esse, atios eo prius carere
postea potiri, cnm et a servis ad liberos et a naturalibus ad legitimos ascendant, alios ilico et naluraUs
valere
ad
leyitimorum ius procedant (guorum nos maximam partem cxcogitavimtis), quaeque sint eorvm successiones,
el quomodo antiquitas eos acerbe tractaverit nos autem humaniler agamus; ac ne illud quidem praetermiiutur, quosdam ne naturalium quidem appellalione, uti diclum est, a legibus dignos haberi. Alquc
1 ai vofwfrtalai] huiuamodi lcgislationes s Q 2
^
*al) xai om. p j| 3 iro)J.i;v] xal jioXXt]v L (( 5 xe e/s] XB
a
xai tli L 1) iktvd"egiae L |) 7 xqi] xov L (] xt om. L jj
8 Tcp udd. Znchnriae \\ xo xaitvutO&at Ll || 9 ulitur proverhio tyvyov xnxbv evqov d/uivot' || 10 3taxaea>v /?plltif\ Cod. 5, 27 0 13 lyiyqanxtu L\ Iv xa> xiov intiQontovyevofievot X6yot(i.e. Cod.b,2%sqq.) ML(ulriusque
liliri hctio ctrta)\ in libro instit torum t: H 15 xnxenynafivn L | 18/T avxo) nov.XVlllc.h.
XIX. LXX!V\\
19 r\ V U 21 StatQd-tuaat M \ 22 ioxtv om. L g 29 ovxto
M;] Stn xovxo L H 30 firtSev\ nullus {/. e. firtSiva) c;
hg. fitjSiva fitjtfif? || ayvotltr&at coni. Zachariae !) 32 8e)
ri L U 33 xe M{:)] Sd L vulg. || 36 naQaXrjfd-^atrat L j|
tivaS L (cf. ad s) |J 37 jtnga twc vofitov om. S

rcapicienda Beck] despicienda (despitiendum T) libri \\

9 vcro] est uero /? | est om. Rl fl 10 alia Rs Q codiccm
Ra (| 11 imperatorum om. R1 g 12 quacdam om. V1 $
13 uero in libris V* in libris (libros Va) uero T", ro
om. R Q institutoruro] institutu* V1 institutionum V*
vuiy.; Itg. constitutt tutorum? \ autcm no3 RVl || 15
fccinius om. R \ constituti V1 constitutiuuibus Rl
TXVS | 16 constitutionum] totum colligere add. Ra H
17 nu) et ne Ffl 18 credimus RTl constitutionum /2 |j
quae pro] in T1 \ 19 suffitiant RTl 120 colligere /JJ [(
22 numque tst Tvulp.] cst namque tiV\ omnium Rx \
quidem alii T* J 23 liberi] liberi quidem Ra || 24 fucrit
Rl H 25 adtendunt / i l || 26 boo om. R* R ipsi T\ 27 ei
T i| *2S hoc] in hoo V g 32 quibuscumque T g 33 et
quae vulg.] ntquc R VT | 35 rero addidi (aiitnm add.
a
l
a
1 proferunt R trnnsierunt V | ad buiusmodi R \ Dteh fl hos T | 3G qnod i|uidam) qm i.e. quoniam R VT
^cgi nea [sic) V1 \\ quoniam] 1 qui *. v. T1 Q 3 cau- qn quidctn (i.e. quando quidcm?) t.v. V, qui vutg. (c/.
a /{'fi5 ex priorc] ct ex priore RT\ 7 interdicto lil (j ad s-)|37 fiterit RV

Nov. LXXXIX 1. 2

430

QUIBUS MODIS NATURALES

r;vixa xd negi xr,e xexvoyovlae iyofio&drei xcov yoaquidem ab initio, dum de filiorum procreatione sanmciv ov7uo xeiuevav voficov, anavxas ofioioii fiiv
ciret scriptis noudum positis legibus, omnea similitcr
Xfr
ofioicoi Se svyevtie nQorjyaye. xdlt yap Srj quidem liberos similiter autem produxit ingenuos.
is yovtvotv oi nQcixoi izaiSse oftoioe ftev iXsv- Primis namque pareutibus primi filii similiter quiQ ofioCcoe Si yvTjcioi Tcaoa -vrfi SrjfuovQyiai iyi- 5 dem liberi similiter autem legitimi a creatura tiebant
vovro. noXspot oe xai (idxai xal tjSovai xai imBella vero et lites atque libidines et concupiscentiae
dvftlai xb nQaypa xnxyyayor eis dXXoioxeoov a-^fia. causam deposuerunt ad aliud schema. ijervitutem
SovXtiav fiiv yag igtvoa nuXsjuos, vo&einv Si aa>- namque invenit bellum, naturales autem castitatis
(pooavvrje ixTzriooii, 6 voftos re avfrte xd lotnvra
casus; lei autem rursus huiusmodi delicta curans
tiov aftttQTTjuaTtav itopevos iXev&EQiav re TOIS SOV- 10 libertatem servis molita est et multum de his tractaXevovaiv iftTjyavT)ocno xai noXXd ye nsoi rovrtov
vit modos introducens dena milia; imperatoriae vero
tnqnyiiaxByaato roortovs tiirjyovfisvos fivgiovs' al Si
constitutiones aperueruot his quae oon recte facta
(iaoiXixal Staxdjjeis dvecogav xolt oix OQ&OJS ytvoBunt ad ius legitimum vias. Quod non transitorie
fiivoie Trie ini ib yvijaiov oSovs. oneo oi naQtQycos neque oos sancimus, neque subiectos hanc legem
ovSi rifitit vofio&eiovftev, oiiSi tovs imjxoovs TOVSS 15 neglegenter audire praecipimus.
xov vofiov TiagTjfisXtjftevcos xazaxovetv fiovXofie&a.
1 Fvrjaioi ftiv ovv nootaat Siddoxoi dv&Qconois i
1 Legitimi siquidem successores procedunt hominiwv awaXXdrjovai ydftiov TJ fterd ngotxcptov avft/So- bas ex nuptiis quas cootrahunt aut cum dotalibus
Xaicov fj xai toixtav ^wtiis, ovxto nobe xas &rjXeiae instrumeutis aut etiam absque his, sic ad feminas
xdiv aQoivcov awiovxcov,*aisxe i^ d^xve i'xstv jrpos20masculis convenicntibus, ut ab initio habeant ad eas
avxde
d yydntov
d
Sid
Sd&
l gi i
ff
h
i in
i
xaii xovxo yq
yaq avnuptiarum
legitimarum
affectum.
Et hoc
enim
yyvr,ai(ov
,
p i
xopaxoiiBo
OQOOQCOVXSS roftco
Si
l
i positum nosi irespicientes
l
d i discrevimu
i
xoepavxoifiBvovTjle
Tjftele
Suxoivafisv,
xll i calumnia
lege
fiev
ini xwv
xrje xvxqs
xvxqs eis
eis aiai
aiai
aiai rg/utvcov,
r/g/utvcov,xixiSiSi quid
quidininhis
hisquidem
quidemqui
quitortunae
tortunaedignitate
dignitateprovecti
provecti
fiev ini
xwv ino
ino xrje
xje
eis
d&
ini xrje
Si xavxqs xuiv dv&qconiav
xaxaaxdsunt,
bomiuum
Btatu
j utarjs
j Si
d
t quid
id autem in
i mediocri
d i i boc
b
b i
nQxxio&a SstodsdnoSei^ivydftaJvjfaicavib&gendvim
sitad
addemonstrationem
demonstrationemlegitimarum
legitimarumnuptianuptia
j j ^ g
sit
ascos nQaxxio&ai
yx(]
q
wexe xdiv rum, quid vero deinceps permissum est plebi. Quaxi Si xco XOITMZ ovyxex&(n]xai
(ix xdiv) ydfieov
xoixtov
nooiovxtov
avxo&ev tialv al
propter nuptiis procedentibus ex hoc ipso sunt sucd
i
io
SiaSoxai
iv xoisyiyvriaioit Qfi
aQt&ftri- cessiones certae,
connumerentur,
x nqoSrjXoi,
q j , xai ei'ye
y
, et si inter legitimos
g
,
5"te>', evfrve
evfrve 6
6 voftos
voftos vaiTjyeTxai
vaiTjyeTxai xovs
xovs xuJv
xuJvStaSoxcov
StaSoxcov mox
moxlex
lex introducit
introducit successionum
successionu modos,
d plurimum
l i
5"te>'
xQonoyz jtoXXa Tteoi xovxcov nQay/iaxevadfisvos. xo 30 de bis tractans. Legitimum siquidem ius sic se haftev ovv yvrtaiov ovxco na>e ^ , xd Si UTJ xotovxov, bet; quod vero non est huiusmodi, sed liberum quidXX' iXsvdsQov fiev ovx ix vofilfitov oe nooeX&6v dem non tamen ex nuptlis procedens legitimis, aut
yducov, rj xai iv SovXeiq xsxfrev, ei iXev&eQiae.fiev etiam in servitute natum, si libertatem quidem mcniicaO-eirj fieiveie Sa vo&ov,^ xoixo XQOXOI noixiXoi ruerit, manserit autem naturale, hoc modi varii ad
7t(we yt'rtat6xf]xa yeoovetv, ove Siayi&fitjodfievoi ovxai 35 ius legitimum ferunt, quos enumerautes slc etiatn
xai xd Xotna vofwd~exrtaoftev.
reliqua sancimus.

CAPUT II.
TIQCOTOS fiiv ov xoonoe avxois yprjatozTjxoe inr.Qx**'
Primus itaque
dus eis legitirni luria existens
6 xctl xae noXns ev&vs a Xcbr, ov OcoSoaioe o xijs ciritatibus mox utilis, quem Theodosius piae et noevoefiovs xs xal viae eiirjY7,aaxo /ivr^ftrjs. vevopo&i- vae introduxit memoriae. Sancitum nainque est ab
dg in' avxov xo oivaa&ai xovs ro&ovs 7taZ-40eo, ut possit naturales filios aut omnes aut aliquos
natura quidem db initio, cum quae ad procreationem Uberorum spectant sanciret, scriptis legibus nondum
latis, omnes aeque et liberos et ingenuos produxit. Primis enitn parentibus primi filii pariter et liberi
et leyilimi a rerum crealore obtigerunt. Bella vero et pugnae el Rbidines et cupiditates in statum longe
alium rem deduxerunt. Servitutem enim bellum, naturalium condicionem casiilas amissa vrotulit; ac
rursus lex eiusmodi peccatis medelam afferens libertatem seryis molita est, multumque in liis laboravit
sescentis modis introauclis; imperatoriae vero constitutiones iis qui non iuste nati sunt vias ad ius Ugilimorum aperuerunt. Quod neque nos obiter sancimus, neque subiectos nostros huic legi neglegenter ob1 temperare volumus.
Atque legitimi quidem successores hominibus ex nuptiis procreantur quas contrahunt vel cum instrumentis dolalibus vel eliam sine iis, siquidem masculi feminis Ua iunguntur, ut ab
initio animum legilimas nuptias cum iis conlrahendi habeanU A'am hoc quoque cum calumniis expositum
videremus lege distinximus, quid in iis quidem qui fortuna ad dignilales evecti sunt, quid autem m medio
hoc hominum statu ad legittmas nvptias probandas agendum stt, quid denique reliquae multitudini concessum sit. Jtaque qui ex his nuptiis procreantur eorxim ilico succcssiones manifestae sunt, ac siquidtm
inter legitimos numerentur, statim lex successionum tnodos ostendit, quae multum in his iaboravit. Lcgitimi igitur ita fere se habent, qui vero tales non sunt, sed liberi qutdem nec tamen ex tegitimis nuptjis
procreati, vel etiam in servitute nali, si libcrtate dignali naturales maneant, hos varii modi ad ius iegitimorum adducunt, quibus enumeralis eliam reliqua sanciemus.
II. Atque pnmus tnodus illis legitimorum iuris praesto erat qui idem civitatihus statim utilis extitit, quem Theodusius piae recentiorisque memoriae introduxit. Sancitum enim est ab eo, ut filii naturales
1 Ivouofrtxu xon> Jl/gr] tvofio&exelxo L H 3 8i om. 1 de om. Vx \ sanccire Rl || 2 scriptnm Tl | 3 proL j| 9 te\ autem c | 10 oioptros Ll \\ 13 rjvitu^av L J duierit R \ 4 filiis Va \\ 8 nataralis VTl 3 11 modat
ytvOfttvoiS cum Scrimgero vulg. (j 17 ow om. X | 19 ovxto F 1 H imperatorie Rl | 12 apperuerunt RTl { facte V |
xale aXrj&eiaie fiQOS xas 9t)Xtiae L || 21 yaq om. L II14 leRem] legenter T11| 19 autj at 7 | his om. T1 j 20 ntj
22 vofiip] nov. LXXlVe.A B 23 inl M] vno L fl ino aut T" B 21 effectam RlTa fi in om. Rl | 22 legem ii 1 1
xrfi (TTJS om. L) xixjje tis atas ML\ fortunae digm- decreuimus libri || 23 quid] qni V1 || eis T | 24 tnetate e \ 24 tni Hombcrqk ex s] vno ML J 25 8ti om. diocris T\ hoo om. V\ bominU statui agendum fit T ||
L f| 26 xtbv ix Ttov yaftcav xovxuv (vel ix yd/ttov xoi- 26 qaod Tgplebi] geri V\ 27 nuptiis] nuptias V1; Ug.
ovxtov) Zachariae] xiov ydftotv xovxtov ML, xoxnatv
nuptiia his? | 30 contractans R \ 31 est] et ia T* 0
om. s D 29 xeHv om. L Q StaSoxafv ML, corr. Hafoan-32 tantum R VT | legitimus Rl T* \ 34 hoo om. Rl fl
der tx s | 32 nQosX&iov L" || 33 ti Lt\ om. M \ 34 *(ie(- modo uariari R*T \ 36 eanciemus vulg. | 37 eiua R Mt
vot blL B 37 yvTjaioxrjxos LPs {cf. 432, 26)] yvyjatos M vulg. I) 39 sanctum V11 40 alios V
yvrtal(ai Ll | VJITJQXBV 6 xnl Zachariae) VTi*lQXB xal L
i^VQX^V *"* M existens e g 38 Oiodoatoe] Cod. 5,27,3 J
3!) vaae] Xt^twi add. Lm

Nov. LXXXIX 2

431

EFFICIUNTUR SUI

int f[ navrae rj rtvae 4jttSiS6vcu role /SovXevr^oiois offcrre curiis aut filias curialibus copulare. Et quonrt TJ d-vyardQae aofi6t,ttv fiovXsvxdis. xnl ineineo 6 iam modus iste uon simplicem habuit legislationem,
iQonoi olnoi oix aTilfjv el%s zijp voftod-eaiav, akXa sed varie et de oblationibus dictum est et de sucnoixdwe T xe Ttsgi xtov intSoaetov eYorjrat xa is
cessionibus, quomodo ipsi et qaorum heredes exineoi xu> StaSoxcov. jtuis IB aixoi

xai rivmv

xXijgovo-

5 stant et qni rursus ad eorum hereditatem

accedant,

fiovai xal naQa xivtov aifrts xkrj^ovoftovtTat, Sixntov iustum credidimus hoc primum legislationis dispowdyfisv rovzo $TJ nocoxov vo tve vo/io&taias Sta&ev- neiites capitulum ita ad reliquos modos qu| ad legiiii xzfaXatov ovj(oi inl robe Xomovs roonove xuvt
timonim ius ferunt accedere; quae enim inde suut
s yvrjatoirjxa (psQovxas iX&elv xa yng ixrl&tv ev- facile omnino est dicere.
1 xoXa navxoiwi iaxiv.
Et xte xoiwv fy vod-asv 101 Si quis igitur fuerit naturalium filiorum pater,
naitSuiv naxyg, Y (JovAevxije otv eixe iXel&eQoe @ovkrti, ilSeiav Mget xotnove f\ xivat % nvxcov (ttxe yvrj-

ciiov nniSmv etrj naxrig eixB xal fti] fwvtov Sivo&wv)

imStSovai

XOJ ^ovXsvxrjoiaj,

xav ei xv%bv illustrine

sive curialis existens seu liber a curia, Jicentiam

babebit hos aut quosdam e x e i s , sive legitimorum

Bit tiliorum pater sive etiam non sed solumtnodo

naturalium, offerre curiae, licet forte illustris diirni-

ajiVts ehv oi naldes dnedrjfijuivoi, nXrjv ei fit] xr^Xi- 15 tatis sint filii suscepti, nisi tamen talis quae homixnvTrjs rptsQ avd-Qionove,

xav

ei flovXevxai

xa&si-

nes, Hcet curiales siut, ab bac fortuna libpros facit.

aif;xtanv, xavxrji dXev&egove inoiei xf;s rtJ^s. 6 Si Oblationis autem modus, sive fiat a patre adbuc
T^ iniSoaeioe xgonos eixs yevoixo naqa xov jtaxgbs
superstite, cum quispiam in commune tilium offert
ki neqiovxos, fjvixa xis iv xoivqi xbv vibv imSoit]
(boc aamque gestum est in Philocalo naturali tilio
(rovxo ynQ tni <PtXoxnXtp nangnxxat vo&cp natSi, 20 curiali a patre in Bostrena civitate) et boc ipsum
PuvXevxri naga

xov

naxgbs

iv xfj BoaxorjvcHv

vevo-

dicit secundum inBpectionem ibi factam

et ita eum

jiivtp xai xovro alxb dvemovxos xaxa xr\v ixeloe

ofiert, sjcut a Leone piae memoriae scripta dicit

&t'nv xai OVJCJS avxbv

constitutio,, sive ergo

g secundum

dntSiScoxoTos, , xa&antQQ r\\

bunc modum

fiat

p
X&
l
laliquis
ii
it
ili
iaive eum pater
Aiovxoi %abb trje evaepove
Xr&a>s
yeyQnftftevTj tprjal
a patre pronuntiatus
curialis,
Sidja^ii), rr ovv xari xovxov xbv Xftonov
f
ysvotxo
y
25 sub gestis
g
monumontorum offerat,, sive moriens in
Ti> vnb xuv
s poyXevxqs,
poyXevxqs eha avv
testamento coDScribat oportere fieri curialem,
curialem deinde
xov 6

jQ

Qg

fJTjfiaxotv

imSoirj,

eX-ta

ille amplectatur scripturam,

legitimua m o x fiet na-

ultvxdiv iv Siad"T]XT) ygaxput Stlv yivca&at (tovXtv- turalium iure omnino liberatua. Sive etiam [a] morT;', tha ixelvos l'Xt]zai rrjv yQatprjv, yvrjaios si&vs
tuo patre semct ipsum filius aut filii offerant, non
yivsxrn trji vofreias xa&ana!- anriXXayftivos. si Si 30 existente quidem legitima sobole, etiam sic erunt
xnl xsXsvxvaavxoi xov naxQot iavxbv b nalt ij oi legitimi et curiales. Proinde pater quidem etiam
nmSts inioolsv, ovx ororje fiivxot, yvrjaias yovrji, xal existeutibus Iegitimi3 offeret curiae non legitimos
ovrcoi ioovTM yvTjOioi re xai fiovXevzai. a>sxe jiarrjf)
uev xni vnovxcav yvqaicav imiiiooBi xrt fiovXfi xovt

filios;
qui vero per scmet ipsum ad hoc procedit,
tunc BoJummodo audietur, cum nullus legitimorum

olxi yn]oiovs nalSas, 6 Si avxofiaxtas cie xovxo i<v 35 filiorum existit. Hoc itaque de oblationibus sit, quod
tqvixaira fiovov dxovo&Tjoexai, r\vixa av ovdeii xwv indifferenter sancitum est a nobis in hac praesenti
yvrfiloiv naiStov vneirj. o"ra ftsv ovv xh tmv irti]ege recomJitum. Non autem simpliciter iieque forSooetov itrro, xb Sict(p6pa)i rofio&exrj&ev r\(ia>v etff
i'ov naQovxn voftov ano&epivwv.
ov% anXwi 8i olSe

vtl omncs vel aliqui curiis offerri aul filiae curialibus coniungi possint. Et quoniam hic tnodus non
simpliciter lege conslitulus, scd varie tam quae ad oblationes quam quae ad successioncs perlinenl dicta
sunt, et quomodo ilii et quonim heredes existant, et qui rursus ipsorum heredes sint, par esse existimavimus hoc quidem legislationis capile jmmutn disposito ad reliquos tnodos qui ad ius legitimoruin ducunt
1 venire: quae etiim inde sequunlur prorsus expedlta sunt.
Si quis igitur naturalium liberorum paler
sit, sive curialis sil sive liber a curia, licentiam habebit eos vel aliquos eorum (sive iegitimorum liberorum
pater sit sive non sit sed naturalium solum) curiae offerendi, eliamsi forte liberi illustrem dignitatem
adepli sint, dum ne taletn quae homines, quamvis curiales essent, ea condicione liberos esset factura. Oblationis aulem modus sive a patre adhuc superstite fial, cum quis in publico filium offerat {id enim in
Plulocalo filio natnrali actum est curiali a patre in Bostrena civitate reddito, qui quidem et hoc ipsum
in theatro eius loci pronuntiaverit et 'ila eutn oblulerit, quemadmodnm Leonis piae memoriae scripta constilutio dicit), sive quis igilur hunc in modum fiat a patre pronuntiatus curialis, sive eum pater actis
interposilis offerat, sive moriturus in testamenlo scripserit oportere eum curialem fieri ac deinde ille
scripluram amplectatur, statim tegitimus fit condicione naturalium plane liberalus. Quodsi etiam defuncto
patre filius vel filii se ipsi offerant, legilima tamen prole non reticta, sic quoque el legilimi et curiales
erunt: ut pater quidem vel si praesto sint legitimi curiae oblaturus sTt liberos non legitimos, qui vero sua
sponte ad hoc fertur, tum tantum audiendus sit, quando miitus ex legilimis liberis praeslo sit. Atque
ila oblationes se habeant, cum quod dispersim sancitum erat, nos in praesenii lege reposuerimus. sec
9 tvxoXa navxolcoe iaxlv\ facile omnino est dicere c ||
13 ttrj nniSwv L g 14 illstrias L iXXovaxgias M ||
16 xa&toxaair L [| 17 inoitC\ iacit e; malim ttioUi av
(ef. lul. c. 309 ptr quas a condiciono rolaxati fuisicnt) | 21 BooxQT\va>v (c/. e)] poexpivav M /Joijtriv/wv
(tic) L \ ytvoftivip om. g | 22 avimovxoe et 23 imSeSwxoxof [fombergk] dvnnovxi (av tino yti L) et imStSmxoxt ML dicit tl otfert c B 25 Snixa^n] Cod. 5,27,4 8
26$<j. tixi imdob? om. L j 30 <(' 3i] sive ji.e. <rrs?) f |j
31 0i om. Zi | 34 xnl Afe] nm. L % 37 o?ra>] boo f '
33 Sta<p6()ws] indiffcrenter e | tis] cos M

1 oferre 11 \ 2 habuerit V || 3 obligationibus R% D

Mt om. Rl g et de lucccssionibus om. V1 | 4 ipsi RV*]
et ipii V* T [| et quorura (lieredes in *pat. vuc. ad<l. V1]
tt quorura heredes F 1 , corr. V* || 5 et om. Kl |j *ad eonim hcreditatemj ad iua eorum hereditatum R V ad iua

eorura bcrcditarmm T vu\g. \ accedunt RT | 6 iustara

V1 H credimus R R legislationibus V B 3 fueiunt Vl R
quem R [) inde] postca s. v. V3 8 10 ruhr. Si quis filios
naturales curie dederit (dedit Tf) RT* m marg. \ naturulium fuerit T |J 12 sive om. Rl | 14 dignitas Rl \\
15 tantum IV || talis] dignitas add. T, sit dignitas add.
R* I 18 im commune V g offerret /iftri otferat Deck
{cf. ad 22) D 19 haeo T | filocalo V philocanolo R ||
20 buatrena RVTl 21 factam ibi TJ 22 otfcrret iJTg
a] et a T\ scriptura Rl | 23 sire] si uero T Q 24 eum
cum R* V H 25 iestia r | | offerret R g 27 fiat R* faciat Rl
28 Hbcratur R1 | SiTe] leg. Si YCTO? H a om. vulg.
29 aut) a . . . F 1 B offtratur R% g 30 quidam V \ etiam]
et R\ om. V B 32 offeret R*) offcrret /i* ofiferat V offerre T offert vulg. | non om. Tl Q 33 per] se per R* II
34 auditur V | 35 obligationibus Rl legationibui Tl II
37 fortuite V} fortune RT

Nov, LXXXIX 2. 3

432

QUIBUS MODIS NATURALES

ro rije intSoaeojs gaitu- StT yap *ai rove

tuite oblatio est; oportet enim et modos faceremaninottjaat yavegove xa&' ove intSod-ricovxat.
festos secundum quos offerantur.
2 Ei fjiv oiv xts t'x nvot opfttoxo nohws, erre fiov- 2 Si quis igitur ex qualibet oriatur civitate, sive
Xtvxrjs eht iXev&sgos TTJS loiavitje eirj xvxrje, '<m curialis sive etiam liber huiusmodi sit fortuna, Hcetov iaviov vo&oi iixtSovvtu TW fiovXevxypiat xrjs TXO- 5 bit ei suum naturalem otferre curiae illius unde oriAeios ixeivrje o&tv oioftr^jo. ti Si ov TCOXITTJS ovSi
tur civitatis. Si vero non civis nec ipse cousistat,
nvxds xa&eaxijxot. ix %u>oiov Ss ttvoe r} xdfirjs WQ- sed ex villa quadam aut vico sit oriundus, illi a
fiTjtat, ixEivT) naoa tov jiargbs iniSiSoottio vij no- patre offeratur civitati aut seraet ipsum offerat, sub
Xtt rj iavibv ijiiStSotai. iq>' TJV XO x<Qior ? ia xije qua civitate villa aut vicus tributa persolvet. Palam
tje xsXoitj. nQoSijlof . tos ei fiiv 6 narrjo uv- 10 vero est quia, si quiiiem pater eum aut avus offerat
rj jidnnos imSuirj ij xai xte tvitv avaiigu) npo- aut aliquis ascendentium parentura. et liberos habens
ov, xnl yvrjaiovt i'xiov jtritSae tolxo nQamiv filios hoc agere poterit; si vero ipse quispiam semet
f ti Se avros ns invzcv iniSoirj, rovro Irpie- ipsum offerat, boc permittimus, cum QOQ alii legifttv. rjvixa [ITJ Srtgoi yvrjoiot xa&taraatv dSeXwoi. timi 8Unt fratres.
3 Ei fiivxoi rts rdiv imSovvat Swa/utvcov rovs eav-15 3 Si tamen aliqujs offerre volentium BUOS naturales
tov vofrove roTs ^ovJLevrrjgiois rj ix lijiSe irji /teyriXijs curiis aut ex maxima oriatur civitate aut ex seniore
wQfJT]io noXecDi r\ ix tijs n npKjfivTions 'Piofirje, Roma, buic damus liceutiam in quam volueht metrotovup SiSoftsv aSciav eis fjv av fioli.r\-iai firjjQonoXiv polim oblatiouem celebrare. Et hanc esse reguiam
t)v iniSoaiv wnjaaa&cti. xai TOVIO tlvai iov xa- etiatn in tiliabus, ut iungat eas curialibus aut ex
vova xai ini itvycniotov, tosxe liofw&iv avrae fiov- 20 civltate ipsa, ex qua orti sunt aut sub qua villa aut
XevmTi fj ix tr,i noutoe aviijs. di r;e dipftnznt rj v<p' vicuB tributa persolvat, aut si quis liber simul et
rjv 16 xtoglov jjrj xriprj rsi.oirj. rj et ns dXerfrepos apa
Romanus aut Byzantius fuerit, cuicumque curialium
xtti '1'toftnlos fj Bv<ivrios tXrj, vivi TUJV ^ovXevrrjpicav alterius cuiuspiam, metropolis tamen. Sic itaque
eripni oinsSijTxcne^ fiTjrpoTioAsuts ftivrot. Kai OVTCJS nobis curialium diligentia est et iste modus placet
ruilv rujr pov).VTT]oiiov jiikei xai ovros 6 Toonos 25 iuris legitimi, quia damus curiali naturalium exi*
aoiaxu rfje yvqotoTijroe, 011 SiSo/*ev T(O /3ovXtvzfj vo- stcnti solummodo tiliorum patri, licet ex aucilia ens
&ut ot'7i fioriov naiSatv nnrpi, xni- ix Sovkrjt nv- habcat, et liberos lacere et offerre curiae secundua
xovs oxolrj. xni iXtvfreoovv xal inidtSorcu xjj fiovXrj quod praedictum est. Et adhuc amplius de causa
xaua xo e/iTTpoa&tv rjfiiv eigyuivov xal ifri fiti^ovios
sancimus, ut vel si non pater oiferat, liber autein
16 npnyfta vofjo&txoifiev. uiire xav ti /irj 6 naTtjg 30semel tilius fiat, possit et semet ipsum otlerre cuintSoiri. iXev&tpos Si anag 6 naie yevrjxat, Svvaa&ai
riae, etiam hic legitima noa existeute prole.
xai iavxov dxiStiforat xiT> povXexrrrjokp, Sr^XaStJ xavtav&a yvriCias oi>x inovarji yovije.
Q

CAPUT m.
Kal inetS^TXBo notxiXtos *ai xa ini vrjs xS>v roiEt quoniam varie etiam de huiusmodi personarum
ovxtov TioozioiMov SiaSoxTjS vBiopo&ixTjx"*, olx ano35 succcssione sancitum est, non videtur absurdum noTponini Soxovv iaxtv r,fih' xai xa ntpl ir,s SiaSoxrjs, bis et de succpssione, Bicut praediximus, tfrminare.
Hud-n tiQoemovrei fy&rjftev, Stopioaa&ai. Ei xoivvv
Si quis igitur naturalis secundum hoc scbema (id
T<S vofrus xaxa xoiio xo axj,fta (xo ix xrje imSoeBt oblatiouis) fiat curialis, erit patri et ab iutestato
aetoi <paftiv) ydvono (iovXevTTjS, iaxat TW jiaxgi xal

vero simplicittr neque fortuito oblatio fiet: nam et modos quibus offerendi sint manifestos facere oportet.
2 Si quis iyilur ex civitate aHqua ortundus sit, sive curiulis sive iiber sit ab eiusmodi condicione, licet ei
filium suum naturalem curiae urbis illius unde ortus erat offerre. Si vero ne ipse qnidem civis sit, sed
X agro alitjuo vel vico oriundus, illi civitati a patre offeraiur vel se ipse offerat, sub qua ager vel vicus
censeatur. Manifestum autem est, si eum pater vel avus vel quis etiarn ex ulterioribits proavis offcrai,
etiamsi legitimos liberos habeat eum hoc facere posse; si quis vero se ipse offerat, id permitlimus, ttisi
3 alii Ugilimi. fralres adsunt.
67 guis tamen eorum qui fiitos suos natnrales curiis offerre possunt
vel ex hac magna civitate vel ex vetere Roma oriundus sil, nuic licentiam damus cuicumque velit melropoli oblationem praestandi. Alque haec regula valcat etiam de filiabus, ut eas iungat cnrialibus vel
ipsius civilatis ex qua ortus est vel sub qua ager aul vicus censetur, aut si guis liber simul et Romanus
vel Byzanlius sil, curialibus ex curia aliqua allerius cuiuscumque civitalis, melropohos tamen. Atijue
adeo nobis curiae cordi sunt et hic modus turis leyilimorum placet, ut concedamus curiali, qui naturatium
solum liberorum pater sit, etsi eos ex sa-va susceperit, el liberos eos facere el curiae offerre secundum ea
quue antea a nobis dicta sunt; alque etiam amplius ea de re sancimus, ut eisi pater non offirut, filius
vero semel liber sit /actus, is se ipse curiae offerre possit, nimirum in hoc quoque casu dum ne legilima
proles praesio sit
il}. Et guoniam varie etiam de huiusmodi personarum successionc sancilum est, non alienum visiim
esl nobis ttlam quae ad successionem perlinent, sicuti prius diximus, definire. Si quis igitur filius mturatis secundum Itanc formam (dicimus per obiationem) curialis fiat, is patri el ab inlestaio ei ex tesla4 tixt iXev&tgoi] sire etiam liber s \ !toxt] lice- qaod oiFeruntar V | 3 qaalibus Tl | oriatnr om. V 3
bit ei c; xq> naxgi et ante litiSovvai w. ij rtp vo&cp 4 fortuna it R S 5 eis T H 6 nun] neo Vvulq. | ciui)
iavxbv detiderat Zachariae (1 6 aipfit]XO 7 rj xoifirje Lz\ cuius R1 || neo om. Vvutg. g 7 srd] ri V11| rilla] nulla Vll
om. M || ovSi 6 naxrjp nntr Ov8i avxbi interi mnlit Za- ille V\ 8 auferatur Tl g 9 persoluat a/., penolrit vutg.\
ehnrin* || 7 8i xivot L*e] 8e tivne iXev&igov La vulg.
10 quia ai] quasi F|j 11 babens filios tcr. Vx in rat., ha9 intSoxio Af\\ 10 toe ti Afe) intl L |J 11 xal ow.f
bens om. T Q 12 si vero] iive Rl B ip36] ^Hus s.v. add.
12 yinjotovs) liheros c || 13 ia/vti\ poterit e B ei 8i Afe] F J S 13 heo T\ 15 tantum Rl | 19 utj aut/J" | eot VH
ti oi xai L Q 16 xov fiovXtvxrjpiov L" | T>?cd (^/ 17 /T<) 20 ortae Beck perperum D 21 persoluat V] pmoluet RT\
om. c H 21 aipfiTjxai] orti sunt 5 | tj om. Ll |) 22 17 "n. 22 bizantius IPT bisantius Rl V\ utque V1 cuiuscum/v || 23 w 25 pinjXhvrqpicov] curialium (f. e. (iovhvxdiv) z || que R11| ouriahutn om. V J 23 tantum R g 24 diligroti
25 7/'*v TaJf] 171111' xoi OITWC piivxot L \ olxos Ls] est 28 de causa san| $cr. R* in ras. 4 w. | placcat V }
ovxios M |} 26 fo^to L 1
25 quia] quod R[*) T3 || curinli Berk] curialium libri |
27 liberas R(2) || 29 ut otn. R grinon] sine Rl | 34 etiam
om. R | de] in R, om. V1 H 35 sancitum] oonccwum V <\
36
dtteruiiuare R U 38 tcatato / i l
1 oblatio est Heimbach] oblatiooe libri |] 2 Kcandum

433

EFFICIUNTUR SUI

Nov. LXXXIX 3. 4

SidSo%oi xal ix povXrjatcos, oiSiv ftn-

successor et ex voluntate, nibil dissirailis legitimls,

i rcov yvqaiiov, xal ix Satota XapfinvEiv Swa-

et ex donatione percipere poterit patris, ita tamcn

xov narpos,
s

ovxto pivxoi

uiets (irj nXiov &'%eiv u t Don amplius habeat u o o boruin qui ab iuitio legi-

il aQxn yvtjalwv ivds rov xb ndvrcov tXd- timi sunt et inter omnes rainus habente. Cum Bemel
X
fyorios.
ana^ Si tcaraSt^afuvove ixdvove thv 5 auteru illi susceperint oblationem et proptcrea ad
iniHoa$v xnl Sia TOVIO tis yrrtaiovs dva^avxai ovx ius legitimorum ascenderint, non Binimus eos abstiii
Q.bBtinaxevin> invzove xijs xdjp nnrdowv yXrj- nere sse patrum hereditate aut videri quasi donatios, rj Soxeif Srftev xfjv dcoqeav xfjv eie avxovs
nem in se factam et ratam habitam ab eis relinxai axeQxfrtXonv vn' avxdiv atpuvtii xal quere et fortuna recedere: manentes itaque curiales
,raxu>Qdv fiivovitt pi yao /HovXsvxai xo 10 relictam aut donatam, sicuti dudum a nobis dictum

X
ij SeSwfnjfievop xaxd xo fynqoa&e-v
1 t.fdv tiQr,fiivov i^ovat. /IXQOV.
ei (tevxot ys ig agX?ts nftQtuxoIvxo xijv iniSuou' xb ftiveiv iXsv&soo^

est, habehunt mensuram.

1 Si vero ab iaitio refutaverint oblationem, manere
liberos praeponeutes licet naturales quam fieri ditio-

YUV h vofreiq xov yevea&at nXovoiahepoi xai fioyXsv- res et curiales, deinde videantur postca aut iu totum
Trti nooxoiroiTes, eha yaviitv vaxsnov % eis OXOXXTJ- 15 aut ex parte possidere res donatas aut relictas sibi
(Ki' ij ix fieQove vsftv/ierot

xh Sio^tjb-evra f} xaxaXei-

aut etiam

tf&irxa avroU TCQayuaxa rj xai ixnottjauvree, ivigoviat ndvxois xjj flovXevxixjj xvxg xni axovxee, 'iva firj

v$tloi-xBi rjftiv fnvilev

alienare, tenebuntur omnino

curiali for-

tuna etiam iuviti, ut non adulterari nobis vidcantur

legislationem

XTJV vofiofreainr, xal xa fiiv

et lucra

quidcm

venentur

quae

oc-

casione oblationis sunt, repellant autem lortunam

tci\>Sri &t]of6fievoi xa ngoyuoei xrjs iTnSoasats, ajio- 20 propter quam lucra promeruerunt. E t haec Binoiotwfifvui Si xfjv xvxflv 8i' tjv xaiv xeyScov i&ai&Tjoav.
liter sancimus e t in masculia oblatis curiae e t in
nai xavxa ouoicns vouo&exovfxev ini xe ctQQsvaiv 4mfilial)U8 nubentibus curialibus: nulla existcnte diffeSiScutfioy xji (iovXft dni xe xwv yauovftivtov
fiovXevrentia, sive per masculos quispiam curiae munia
tali &vyaxi'{)O)v ovSefuue OVOTJS OiacpoQcle, sixe St'
agat sive per generos curiam in filiabua au^ere v o -

aQoivmv rts (fovXtvoi nniScjv tXxe Sta TWC inl TaTs251uerit et per iltorum tilios novos adicere prioribus
&vyax(>dai yauflgutv xo ^ovXsvx^tov aigtiv fiovXoixo curialibus tilios eoruin.
wii xo ye irt avxio Std x&v ixeiviov nniStov xaivoii nQol
nQolxiltivai xuli jtgojtfiois fiovXevxds xovi ixei~
viuvt.

CAPDT IV.
Si xnxa xoiavxrjv aUtav etsnoiov/iivov xfi 30
Filium vero per huiusmodi causam factam legitinalSa avxiy ftovip xtv tpianvxi vofupov
mum ipsi soli genitori Jegitimurn facimus, non etiam
, ov fifjv xni xrj xyixr) xavxTj avyyeveitt
extraneae cognationi patris (dicimus autera et ex
Si xior re dg'
quibus
q (tpttfiev
pf
g wv Ixtivoi yiyove
y y
q
s illee natus
n u s est
e s t et qui
q i ex
e utroque
u q esunt etqqui
u
&
XfrTiov)
t f ifacimua eum velut
lt
d
xt sxaxtQa)&ei>
xtov xsigig avrov ngoeXfrovTiov)
ex eo processerunt)
ex quadam
avxov tot t* xiroi /irjxav^ftaxog avyyevfj. 35 macbinatione cognatum. Sancimus enim oblatum cufv ydo uitxa xbv imSeSufterov xu? fiovXtvxrj~ riae naturalcm tilium solummodo patri legitimum tieri
i'<j yvoixbv vtbv fiovqt xto naxgi yvrjaiov ytvea&ai
successorcm, nullum tatnen habere participium ad
oinHoxm', jiTjdefiiav uivxoi fitxovoiav fyetv eis xoiie ascendentes aut descendentes aut ex latere agoatos
dnofxnt ij xuxiovxat rj i* nXnyiov ovyyevtis adguavel cognatos patris, aut illos aliquid babere particitoifS, Tj coguatovff TOV Ttaxoos, tj xtva i%eiv ftsxovaiav 40

mento heres sit, nullo pacto dissimilis leyilimis, atque ex donatione patris capere possit, ita tamen ut
non ptus habeat quam eorum gui ab inilio legitimi fueruni untts qui omnium minimam partem habeat.
Ubi auiem illi semel oblationem acceperunt et propterea inler legitimos retati sunt, non permiltimus iis ut
abstineant se ab heredilate parentum aul videantur scilicel donatiunem in ipsos collatam et ab ipsis agnitam
relinquere el a condictone illa reccdere: manenles enim curiales quod relictum vel donatum est secundum
1 eum quem prius diximus tnodutn habebunt.
Si veio ab initio oblalionem recusent, malintque liberi
tnanere quamvis nalurales quam ditiores et curiales esse, posiea autem appareat eos vel in totum vel pro
parte possidere res ipsis donatas vel relictas vel etiam alienasse, omnino curiali fortunae quamvis invili
obnoxii erunt, ue vtdeantur legetn nobis adullerare cl lucra quidem oblationis causa proposita captare,
forlunam antem propter quam iucris digni habili sunt aspernarl. Et haec sbmliler sanchnus tam in
tnatculis curiae oblalis quam in filiabus quae curialibus nubunt: ut nullu sit di/fcrcntia, sivc quis per
masculos curiae munera subeat sive per generos jiliabus coniunctos curiam augere et quanlum in ipso es[
yer /ilios illarum novos curiales vrioribus illonan filios addere velit.
IV. Filium aulem ex lali causa ad ius legilimorum adductum ipsi genitori soli legitimum rcd*
dimus, ueque vero etiam triplici illi cognationi patris (dicimus et eorum ex quibus ille natus est et qui
ex laleribus stmt et qui ex ipso sunt prognati) entn tamquam ex machinatione quadam cognatum facimus. Sancimus enim, ut nalumlis fiHus ctiriae dalus soli palri legiiimus sil successor, neve vero qxdcquum commune habeat cum asccndenlibus vel descendentibus vel a latere iunctis adgnalis vel cognatis
2 Hvraafrio M (poterit e)] Svvufievo; L j| 4 iros]

Iv

10 reluctanrns T \ 12 rcfutauerit Rl 1 ablationem 72

ohi Ll | 7 abstinarcvfiv M) otaxcootlv L |) alxovi L\\ 13 libcri vuly. Ijditiones J 1 ' diditiores/2 1 donationcs V
13 inrtoaiv Le Alh.] Sooiv M || xuj TOV Ll xni L* \\ 14 antur II1 || in om. Tx U 15 possideres V || relicta
14 xav Mf\ xnl L Q nXovot(oxenoi) xni TiXovaiuixe-Jil V B sibi om. 10 fl 16 omnino] aut omnino Rl | fur-

tfnvijvni L || 24 ] OVT tunc K|( 18 uenantur T1 ucnerctur i i 1 uenercntur 72* ||

19 suntj fuerit V \\ 20 lucratn Va I| merueruut V* proovi.tvxrloiut Lx \\ 27 xo
L \ 28 /3i>vXevxas] curia- mcrentur r | | Et] Set K|| 21 et in musculis) ct om. /27'
T(>>7 TVT^1 estranfae p 23 mascules Va |j munie V1 niuni-ra K 3 T 3 | | 24 affit72
agcre 72' Q uolunt 2'fl 30 sq. pcr etiam extra| scr. 72
|j 36 adgnatus ji/ udguanatus Z/1| 40 cognatusX xoyratove M^ xivn\ ixtivovs in ras. uniu* vertiis || 32 copnatione 72 Q et ox) et om.
lix |! 33 extroquo T\\ sunt Vvu/r/.] sint RT fl 35 enim
om. V | 37 tantum 72 || partipium V (j 38 ex om. V H latere
V%inras. || 39 illosl alios T |) sliquid RV\ aliquoa T
1 legitiniis dissiniilis R \ 1 ita] a V'1 \ tantum R
aliquod vulg.
3 corutn R* g 4 habcnti HT\ G ea V1 |j 7 se om. V

(Wi Z/ 8 15 nw>XQtviyi>xni tltn

/.B 25 ^<>v/*t'* / . * || 26 t w
vt ^ ' VT<M w. c !| Ixtivov
ltbus (i. e. /HovXeirrms) e |j 32
T(i7i/.^ lavTj; coni. Zachariar.

Nov. LXXXIX 46

434

QUIBUS MODIS NATURALES

eie rfjv ixtlvtov 8iadoxTjv, TTJV Xarjv xni avrtp SiSovpium ad illorum successionem, aequnm etiam ei danies 7tgovofiiav, aisxs xn&nittg avxbe ixehots ov yivttes privilegiura, ut sicut nec illis tit iste snccessor,
xtu SniSo%os, ovrci) ptTjSe ixsivove sie xtjv aixov xaXtlnec illi ad eius vociintur Buccessionem, nisi forte
a&ai SwSoxrjv, nXfjv ti fti} yQaytisv rj aixbe ixsivove
scripserit aut ipse illos aut ab iliis scribatur. Soli
tj nap' ixeivcov yQaqnirj. (idvcp yag np naiql yivov- 5 eaiin patri iiunt legitimi et cognati esse creduntur.
%cu yvi)oiot xal avyyeveit elvtu nuJxevovxat.
CAPUT V.
fi
rlvei xo7s ovrco yf
yevofiivots yj
yvrjErgo
g sanciendura est,, quji
qj factis ita legitimis
g
efficlott anoTtlovvrai 8ta8o%fli.
tii fiiv
ciantur
successores. Si
habuerit
8
i yag oxoit)
i muSae
S
i
S i quidem
id
h
b filios
i fili quii
6 rotovros rj iyyovovs ano yvr,oi<ov aintu ysrofiirovs
talis est aut nepotes de legitimis sibi procreatos
yafiETiov, xni EIXOXOJS xal fiovXsvrae xa&Eoxwxag, nav- 10 uxoribus, et merito etiam curiales constitutoa, moTfl avrov SiaSextofrcoonv' xi ydp vofiificorsQov yvrjdis omnibus ei Buccedant: quid enim legalius est
aiov naiSds jtgbt nnrQcoav StaSoxqv; ei Se ye nnlproprio filio ad paternam successionem? Si vero
3n fyoi fiij (iovlevTas ortSrjTtore yevo/ievovs avxco,
tilios habuerit non curiales quandoque sibi progenirrjvtynvra ro vdftifiop /nijQov sii TTJV /3OVXT}V re xa tos, tunc legitima metisura veniat ad fiscum et CUib Srj/woiov diptxrtiti&ci}, to Xontov 8i oaov av ei^lSriam, reliqua vero, quantumcumque fuerit, ad illos
eie dxeivovs roi>B TtaiSas roie fifj (JovXtiovxas r\xixto. filios qui curiales non suut accedat. Si vero etiam
si 8s xa&oAov firjSe/iia xts avxqi xft&tarrjxoi yovfj,
generaliter nulla ei sit prolea, et moriatur intestatus,
q
Si dSid&troe, xb fiev iwaovyxiov i\ /SOVXTJ novem quidem uncias curia et fiscus bahoat secunxo Srj/toaiov txixcoaav xaxd xb nocoriv Srj xotno
dum quod dudutn saucitum a nobis est, in reli' fj
vevofioO^htijuevov, eis 8i xb Xemouevov 20 quis autem tribus unciis qui ex lege vocantur omniQy
oi ix xov vdftov xaXoiftavot ndvxee tj^ovDus modis venient, aut si testatus fucrit ad scriptos
ow, % EITIEQ Sid&oixo ijti xois yQanxovs iXevasxai
descendent beredes. Semel autem factum curialem
xXqoovofiovs.
a n | | yg
ydg avxbv yevouevov
POVXEVXTJV lex suscipicris et inscribens curiae et successiones
qf
y
voftoe Xaflojv
Xaflojv xni
xni iyyodyas
iyyodyas x<o
x<o BovXEvxrjQic)
xni et aliam omnem ordinatam dedit vitae successioncm
66 voftoe
BovXjQ
xds SinSoxde avxav xnl xi\v dXXrjv dnaaav xExaypi- 25 et quaestum. Si quis autcm vel ex genere vel ex
VTJV eScoxe xov ftiov SiaSoxw xe xal noosiav. ei Ss traneus, scriptus iorsan aut ctiam no scriptus, voTS ij xwv ix xov yivovt r\ xal e^co&Ev, r} xal ysluerit adire imperium et semet ipsum offorre curiae,
yQapfiEvoi xvxov fj xal firj yEyQaupivos fiov?.T)9-e(rj licentiam habeat hoc agendi, et distributam curiae
nooseX&Eiv xfj (iaciXeiq xal iavxbv imSovvai xfi /JnvXjj, partem accipiens fieri curialis et tam fortuuae quam
aftsiav ixixcu xovxo ngdxxEiv, xal xb dycogKjiuvov 30 functionum successor, si hoc imperium anuuerit.
Tfj>fiovXevTTjQicpfitQOS Xanfidvtav yEvia&ai ftovXevTTjS
xai xrje 18 xvxrji xdif XE XsiTovgyTjfidxcJV StdSoxoS,
ei xovxo r\ fiaotXiia ijtivevaetBv.
CAPUT VI.
Et 8i xis yvrjalovt ftiv itaiSae oix fyoi, v69ot 8e
Si quis autem legitimos quidem filios non habeat,
aixto xnl fiovoi xa&eaxdoiv, ll-ioxaj ftsxd xov zijf 35 naturales autem ei solummodo sint, liceat ei (cumx
fiovXije dx&ovs avxfp yodtpstv xovxovt xXr,Qov6fiovs' curiae onere Bcribere eos beredes; ct scriptura pro
*tai rj yQa<prj ye dvxi ndarjt iniSooews Saxto, xai fifj omni oblatione consistat et non egeat hoc antiquac. VI ( 435,38)/erc repelitum est ex nov. XXXVIII

e. 1. 2 (249,8 250,10)

patris, neve in illorum successionc ullam partem habeat, aequale privilegium et ipsi dantes, ut guemadtnodum ipse illis non fil successor, ita ne illi quidem ad eius successionem vocentur, nisi aut ipse illos
heredes scribat aut ab illis scriOatur. Soli enim patri fiunt legitimi atque cognati esse credunlur.
V. Sanciendum autem est, quinam iis qui hoc modo legUimi facti sunt successores efpciantur.
Atque si quis eorum iiberos vel nepotes habeat ex legilimis coniugibus ei natos, quique mertlo eliam
curiales sint, omnino ipsi succedant: quis enim rectius ex lege ad paternam successionem vocatur filio
legitimo? Sin autem fitius habeat gui curiales non sint utcumque ei natos, tunc ler/itima portio ad curiam et fiscum perveniat, reliquum vero quantumcumque est aa liberos illos qui cxtriales non sunt veniat.
Quodsi prorsus niilla ei proles sit, et intestalus decesserit, novem quidern uncias curia et ftscus habeant
secundum id qnod nuper a nobis sancitum est, ad reliquas vero tres uncias omnes venient qui a lege vocanlur, vel siquidem testamentum fecerit, ilfae ad scriptos heredes transibunt. Lex enim cum eum semel
curialem factum susceperit et curiae adscripseiit, et successiones eius et reliquum omnem vilae ordinem
atque cursum dedit conslitutum. Si quis vero aut ex iis qui ex familia aul qui extranei sunt, sive
scriptus forlc sive non scriptus heres imperatorem adire seque ipse curiae offerre voluerit, liceat ei hoc
facere, et accepta parte curiae deslinata fleri curiali et fortunae atque munerum successori, si id
imperator adnuerit.
VI. Si quis autem legititnos Kberos non habeat, sed naturales ei sint soli, liceat ei cum oncre
euriae hos hcredes scribere, et scriptura quidem pro omni oblatione sit, neve ulla (id quod ex vclenbus
3 ovxot ft7]8i lif] ovxca xal? Lx ovxe L* nec c || alios VT* Q eribantur V U 5 fucrit Rl | 7 pott legitimU
5 yoarpr} L |j 8 ynq om.ffJ 9 ainoiv Z>* || 11 avrdiv spatium vac. 1 0 - 1 2 litt. lt g efficiuntur R | t l ei vulg.)
L || 14 sf. tii 8t]ft6au>v] ad fiscum et euriam s g 17 eis RVT || subcedant T Q quod VTX | proprio filio cst
T | 12 ad] habure V g 13 quandoque dtl. /i* | 14 et
8i) n vcro etiam e || 18 ivaovyxtov L (et sic infra) fl
2(1 vtvofiofrtXTjpivov] nov. XXXV'III e. 1 Q 21 7iavxte) om. Rl 0 ouram Tl |) 15 reliquu VT\ rcliquam ^ 1 reliomnibus mudis (>'.. ndvxios) ? II 23 avrbv om. s II 26 Sta- quum R1 vulg. Q quantacumque T | 16 filios om. V\ acceSoxqv] leg. Siaytoyyvi || 27 rj xul yeyqaupiroi] JJ xai dant Va 11 17 ei om. V\ 18 quidem om. V\ habeant al.[
om. e h 31 ylvtofrni povXtvxijv L H 33 rj] ti Al | 34 ovx 19 a nobis sancitum Tvutg. \ est om. R g in) nt V }
6x<ii naiSns L || 35 xafreoxcSoiv 249, 9 |) 36 xovxovt M) 22 descedent V dcscendet R descendat T ( simul V1 \
25 vel ex] vel om. IV | 26 autem K' | noluerit R1 nolunt
avrois L || 37 y M] Si L
R* || 28 curiae] in curiae V1 fl 29 fortu Tx | 30 functionis V H 35 autem om. R || cnm add. Btck || 36 onere Btck)
1 etiam om. T || 4 icripserint R* ] ipse bm. Rl | illos] bonore libri

EFFICIUNTUR SUI

435

Nov. LXXXIX 6

(roirro 10 rtov nnXmcov vofttov) SrtQae rtqoG- rum legum alia adiectione, neque oblatione d
&r,xr,s firjdi XTJS iv ip neou;aav intSoaetoe, dXX' av- superslites essent, Bed ex boc ipso scripti, si liberi
lofrsv y(>a(ptViee, eX ye ikv&egoi xa&eoTaat, fiovlev suDt, curiales simul et heredes fiant et habeant et
iai afta xnl )cAr>Qov6fiot yivtofrioonv, xal ixexojaav
ipsi substantiae novem uncias, sietU pater eis di8trixrt aviol xb tije nt^iovoiag ivntovyxiov. xa&n7tE(> 5 buerit. Sin autem etiam totum eis relinquere vonv 6 nmt}o avrols Staveiftrj. ei Si xnl xo n~'v avrvTs luerit, adhuc faciet melius: verumtamen usqne ad
povlrjfoiTi xnTcdtneiv, ir jtongEi xdXXiov nXijv dXXa novem uncias omnino eia relinquat, sciens quia si
fiijQi rov ivvaovyxlov navrtos avroile xaraXif/naverta,
reliquerit niinus, a Jege modis omnibus supplemenymoaxov cos, xnv avxole xaxaXimu k'Xmtov, dXX' ix tum substantiae fiet. Illi vero si voluerint, curiales
xov vofiov navitos r/ avitTiXfecoaie TJJS ovaiae eaxai. 10 fiant; si vero aliqui quidem eligant aliqui vero re0/ Si nnsQ fJiotvTO, ^ovXevrai ytvee&eoaav ei Sd xt- futent, ad eos qui eligunt retutantium veniant porvtt ftev fAoivio rtvi Si nn^nirtjaaivro, ini xove ai- tiones. Si vero otnnes renueriut, tuuc tamquam filiis
Qovftivovs xa rtov naoanovuevajv acpixio&co fttgrj. non existentibus ita ad curiam vcniant noveni uncine
' Si nnavres antinouvy rtjvixnvra i6s dnaiSias ov- omnes. Si vero ille quidetn tacuerit, filiorum vero
erjt OVJWS ini rr/i' fiovlijv dQxeo&io TO ivvnovyxiov 15 legitimorum ei non sit proles, tunc legitima quidem
anav. Ei Si 6 (tev oiytjaue, nnlStav 8i avxy yvr\- pars ad heredes ab intestato veniat, tilii vero natueiioyovx t'Cr\ onood, irjnxavTa TO /tiv vofiijiov fttQos rales, 8i voluerint semct ipsos offerre curiae, hoc
inl xovt i aSut&txov xlrjQovofiovs doxt'o&(o, oi nal- faciant sicuti voluerint, sive omnes 8eu quidam ex
iti 8i oi vo&ut, ei povXoixm iavxovs imSovvai xto eis, et modis omnibus novem unciae substantiae ad
povlevxTjgicp, xovxo noteixa>aav xa&dntQ av id-tXrj- 20 curiales aut curialem perveniant. Si vrro otiam ex
aetnv, tixB navxes tixs xtvie i nirdiv, xai ndvruiS
ancilla ei nati sunt, si eos manutniserit aut vivens
16 twaovyxiov irfi TteQiovaias tit xove fiovXevovxas aut in testamento (et) obtulerit eos. ctiam sic susci^ tbv (lovltvovxa neqioxri<sB.xai.. ti Si xni ix SovXtje piantur et sint curiales, sicut testator voluit aut
ovT<jj xexiKvxes tUv. tiy ye nvxoiie iXav&epcooetev
p
} 7} sicut eorum desiderium fecit: offerentes enim semet
t b r rj
j iiv xfi
f S&
l i iniSiun
S n xoixos
Stn&r/y.r] xnl
xoixovs., t
xtovrto
ovrto2525ipsos
ipsos curiae
curiae percipieut
percipieut, Bicuti
Bicuti dictum
dictum est
est,novem
novem
Vajaat' xai sanoanv fiovievxai, xa&dneQ 6 UDCias. Undique enim volumus, vel si testetur vel
i tjpovXrjd-ij rj xa&dneQ rj aixmv im&vpta
si non facta voluntate decesserit, eos qui ad curiara
V imSovxes yag iavxovt trj fiovlfj X^yovxat
veniunt novem uncias accipere. Si voro manumiserit
KaQantQ tfyqxat xb iwaoiyxiov.
navxax<>v ynQ / W - quidem solummodo nou tamen obtulerit, at illi etiam
X6fif&a, xav ei Sid&oixo xnv ti fii] finvXevanftsvos30 sic volunt aut quidam ex eis ad curiam respicerc,
anild-ot, xove eis XTJV ^ovXijv iQxofiivovt xb iwnoiyetiam tunc novem unciae curiam agenti aut agcntixiov XnfifiavEiv. ti Si iXev&eooxiets ftiv fiovov ov bus secundum quantitatem dentur. Si vero nullus
piiv iniS^it}, oi Si xal ovxca (fovXotvro 1? xts rj nvte
naturalium aut velit aut otferatur, tunc m>vem uncias
i axnuiv nnbs xb fiovXevxyQiov iSelv, xaxelas xb ivcuria percipiat: palam quippe est, quia simul sevaavyxtov xio /StwXevovrt 1} xols povXevovai xnxa xrjv 35 quitur ubiqne fiscus secundum constitutionem de hoc
avnXoyinv StSbafra}. Ei Se fiqSsie x<5v vo&otv rj (lov- a nobis positam. De naturalibus itaque qui per
Irjfrtit] rj iniSnfreiri, xrjvixnvrn xb iwnoiyxiov TJ ^OVXTJ transitum ad curiam fiunt legitimi et de modo selafipnvixto * 8rtXov Si 6x1 avfmn^nxoXov&qaet, navxacundura quem offeruntur et successionibus haec a
%ov xb Srjftootov xaxa xrjv neQi xovxov xe&eiftevrjv uobis pure Bancita Bint.
na^ Tjftoiv dinxa&v. xb fiev ovr TICQI vo&tov xa>v 40
SM xi]i eS iip> povXrjv jtaooSov yivouivoav yvr\aiat
xal xov XQonov xaO" or entSidovxat xnl xaiv SiaSo%on> xavrjj xafraows rjftiv
&&
Ugibus erat) adiectione altera neve oblatione dnm superstites erant facienda indigeat, sed protinus scrijtti,
si modo liberi sunt, cnriales simul et heredes fianl, habeanlque ipsi quoque novem uncias substatuiae,
qucmudmodutn paler illis distribuerit. Quodsi vel totum assem iis relinquere voluerit, etiam melins faciet:
certe usyue ad novem uncias omnitio iis relinquat scialque, etiamsi iis minus reliqueril, at ex lege omnino
substanttae iis supplementum fore. llli vero siquidem acceperint, curiales fiant; sin eorum alii acceperint
alti recusaverint, ad eos qui acceperint recusanlium partes veniant. Si vero omnes repudiaverint, tunc
proinde quasi liberi nulli adessent ad curiam omnes novem unciae pertineant. Qttodsi ille qnidem lacuerit,
mc vero Uberorum legilimopim ei proles sit, tunc pars legilima aa heredes ab intestato veniat, tiberi vcro
naturales, si curiae se ipsi offerre velint, hoc facianl quemadmodum voluerint, sive otnnes sive quidam
eorvm, atque omnino novem unciae subslantiae ad curialcs vel curialem revolvenlur.^ Quodsi etiam ex
ancilla ei nali sint liberi, si quidem eos vel dum superstes eral vcl in testamenlo mannmiserit atque eosdem
oblukril, sic quoque recipianiur et sint curiales, quemadmodum teslator voluit, vel quemadmodum ipsorum
desiderium effecit: nam ubi se ipsi curiae oblulcrunt, novem uncias, sicuti dictum est, accipient. Utique
enim volumus, sive teslatus sit sive voluntatem snam non professus decesserit, eos qui ad curiam vemant
novem uncias accipere. Si vero eos manumiserit tantum nec vero obtulerit, atque illi vel unus vel nonnulli eorum ad curiam respicere veiint, tum quoque novem unciae curiali vel curialibus pro portione virili
dentw. Quodsi nemo ex naturalihus aut voluerit aut oblatus sit, tnnc noycm uncias curia accipiat; manifettum aulan est fiscum utique simul esse successurum secundum cnnstilutionem a nobis latam. De naturatibus igitur iis qui per transitum ad curiam legitimi fiant et de tnodo quo o/ferantur deque successionibu*
ita a nobis dilucide sancitum esto.
1 *xb rav (Idem corr. 249.12)] ruip Af ix xibv L R 41 xfjv om. L || 42 xoi om. L g SiaSoxov L% \ 43 tav~
4 a/ta M) xi ri/ia L \ 6 Sutfitivr) La |j avtoit Le {cf. ra L*e
249,!7)| om. M | 7 *jrpf (c/. e e.t adn. ad 24U, 1^)]
npfltt ML | 9 ainoie nm.e II iyxajaXlncn L J 12 *np2 scripto V | 4 ei T\ 5 si etiam ant V\ oolucrint V ||
aiirjooivro ML || 18 xXtj(>op6p<nS L \ 19 ixSovvnt vulg. 7 relinquatur 7* || 8 relinquerit li V \\ 9 si uoluerint pott
l
rnalt || 22 tovt (iovXevxae l. \ 24 nxtM\ avxoii L | 28 Xrj- currales add. V\ om. V1 | uoluerit R | 10 aliquid V
yrrni Z,1 | 30 (iovXqoafitvos />*fl31 i^xoftivovs Xrtfifid- JV | aliquid V B 12 rennunt R J tuno om. T | 15 Bint V |
sint
Viiv ivaovyxiov L | 32 *tXiv&tQU>ottB {c/. e)] iXsv&effci- 18 uoluerit R J 19 substantiae om. T | 21 eunt]
2
cu blL (cf. 250,4) U 33 fiovlovxm Ls | ^ ne ij xivts] R || 22 tt add. Beck || 23 ct sint] et si K< sint1 V g uotnt quidam g g 36 Ei\ fj Ll |j rj PitvXri&elT] Halonnder ex eluerit T\1 25 pcroipiant atcut R | 27 fac* V | 28 ac(e/. 250,8)) povXri&tiv ML \ 37 ini8ott] L \ 38 SijXov 8e] c*per*%V H 29 quidcm] cos quidem T* | tantutn R V \ at]
li R* sicut V \ quidcm V \
ifl\ M* infine verswi, OTJXOV M* Q ovfinaQaxoXov&ilor) L ||t T autxvulg. || 30 sic]
x
m
40 tuixaZiv} videtur/uitte Cod. 10,35,4 (cf. 1,3,62 j 1) || 31 curam V || argenti R fl 39 pure om. R | aunt RT

Nov. LXXXIX 7. 8

436

QUIBUS MODIS NATUEALES

CAPUT VII.
TpidJv Si ereocov Siaxd^Ecav yQafpsioiov Zijvtov ftev
Tribus autem aliis constitutionibus scriptia Zeno
6 xrjt cvoeftovs Xrfecos ov jteyi rd>v fteXXovriov n quidem
d
piae
i mcmoriac
i .non de
d tuturis
t i
aliquid
l i i d paene
6%e8bv vofiod^Btsi, dXXd jttgi idv fjSt) nai<iyxrtx6xo}v' Bancivit, sed de iam praeteritis: quam scribi ideo
lva
rjv
rovxo fiovov
fiovov ovrexargqanfiev,
j
'i
Bolummodo permisimus, ut eos quibus illa forte con\v yeygdy&nt
yBygaq>\rai Sia
ota xovxo
'ove i ixsivrjS 'iaajs ajtpBXovjuevove xrfi Siaxu^eaii Sta5 stitutio prodeBt,* quod descendat eorum exinde proles,
xo
:6 xaxtsvai
xaxtBvai avxois
avxoTs txsi&sv
ixEi&EVxas
xdsyoras
yovds /<>;
/<>}xt,e
xtjetvxtvivxsv- non hac utilitate privaremus. Sicut etiam Anastasii
xfjv 'Ava~
'Avapiae memoriae, quae naturales adoptare contribuit,
fsv axpeXeias
wweXeiat d:tooxeoy(r(ojiEt:
dnooxeofiirtouEv. uisneg
cosnep xal
xai xhv
arnaiov ruv z^s tvatfiovs X^EOJS TTJV XOVS VO&OVS non esse inportunam de cetero nostris subiectis
SiSovaav ovx ivoxXnv xov Xomov rdli
permittimus, nisi ad hoc positam Bolummodo siniinrjxooie ovyxcogovfiev, nXi\v ini xovxtp xtt-lOmus, ut si qua utilitas aliquibus inde reposita est,
o&at xal povov dfpituiv, oisxe et xis tofsXeid xtaiv
banc non vidcamur pcr nostras amputare leges:
ixtifrsv dnoxstxat, ravxrjv /trj Suj-at Stii rcov rjuExi- oportet enitn semper aliquod incohare bonum, non
qtav dvaiQElv voucov Ssl yctQ dei nvos i^noxEtv dyaea quae a quibusdam praoexistant destruere. Nostri
&ov, ov uijv xd xioi jxgovnr/Qyfieva SinXvnv. xijv
euim patris approbamus constitutionem temporate
ydp xov TjftBxtQov naxQbs dnoSsxo/uB&u Sidiat-iv out- \5 quidem introductam et ornate positam. qnae adoptioyoiJiwf fiiv tisTjyij&tioav xoafiiws Sixs&stpEvrjt', ijxis
nes naturalium probiltuit multam absurditatem batde vionoitae xds xdiv lofrtov ixa>Xvos noXv xb dxonov
bentes et indiscrete veiut advenas quosdam legitimis
ixovaug xai dSntxQixios aisnEQ im)Xvdde xnai xjjyvtjnaturales superintroducentes.
aioxrjxt xovs vo&ovi vnayovoas.
CAPDT VIII.
'Tn6?j}moi xoiwv eiaiv oi jtrtQ* rjftcov igsvoBd-ev- 20 Reliqui igitur sunt modi qui a nobis inventi sunt,
xts tQonot, ovt StEXEvooiibftay xb yvfjaiov TiaotxovxEt quos percurrcmus, legitimum ius praebentes eis qui
xuit siinQoa&Bv loitote. m>> ovHi mol xi\v StaSoxrjv
erant primitus naturales. Circa quorum Bticcessionovi)ao(*si> cinaj; yag nvxove dnoxBXiaavxES yvr\aiovt
nem non laborabiinus: serael enira eos efficientes
SiSoftBv fyBiv xal xrte SmSoxde ixslvae, at oi d d^~ logitimos damus habere etiam successiones illas, quas
Xrjs tv yvrjoiots xEAiaavxEi fyovoiv. Et xts xolwv 25 habent hi qui ab initio legitimi sunt. Si quis igitur
nooixioa ygdxpEiB ngbs iXBv&toav xrtv aQxijv fj xal
dotalia scripserit ad liberam iu principio sive liberdntXtvfr^a ywalxa, yneg bXcos 81-HJXI ovtoixtlv, iv
t&tn mulierem, cui omuino licet copulari in concunaXXaxTje axrjfinxi owoioav OVXM, fj voftifiav iralbinae scberaate sibi, aut legitimorum filiorum iam
Siov rtSr) 7iaxi,Q xn&Baxvjt fj xal naiScov ov ysvofiB- pater cxistens aut ctiam filioium non talium pater,
vos xoiovxwv Tiaxyg, yvi)oiov elvai xbv ydfiov xal 301egitimas esse nuptias et tilios vel praecedeotes vel
xoii naiSas xoit xe itQOEiXrjtpoxas xove xe xvoyopovconccptos legitimos ei esse sancimus. Et licet noo
/iVovs yvjjalove aixqi xa&eoxdvat &BaniKofiv. xal
nascautur postea tilii ei, aut etiam nati moriantur,
xdv ti firj yivowxo fiBxa. ruvxn jtalSse rwxfi, TJ xai
nibilominus prior soboles legitima consistit. Atfectus
yevofisvoi xtXEvtrjaaisvy ovbiv TJXXOV rj ngoxiga yovrj
eniin circa hlios ita ei procedentes, qui eum etiatn
yvrjoia xa&toxqxsv.
n yug yic^i rofs uvxoi ysvo- 35 ad dotale provocavit iastrumeatum, ipse dedit seftBvuve nalSaS nvxtp SiafreoiS, rjxtt avxbv xnl nobe xb
-r - - - ovfifSoXaiov dvrjOB&iaev, avxt] SiScoxs xal
e. YIH (25 Et xte Si ngoixqia

) legilur tn B 28, 4,48 ( 32 9tanit,0fiBv in B* F 1,10 p. 145 Zaeh.)

VII. Tribus autem aliis constitutionibns scriptis Zeno guidem viae memoriae nihil fere de rebus
fuhiris, sed de iam praeteriiis sancit: quam yropterea tantum iiiscribi passi snmus, ne eos qui fortasse
ex illa consiitutione uiilitatem perceptun essent, quia inde iis proles descendereni, hac utilitate privaremus.
Quemadntodum Anastusii piae memoriae constilutionem, quae naturales adoptare pennittit, non magis patimur in posterum subiectos nostros molestia afficere, verum ideo lantum eam positam esse sinimus, ne
si quae inde utilitas aliquibus suppedilat, eam per leges nostras au/erre videamur: decet enim semper
boni alicuius auciorem esse, neque vero quae in atiquos antea collata erant perimere. JSam patris nostri
constitulionem amplectimur el sapienler itilroduclam ei opportune positam, q.uae adoptiones naturalium
prohibuit plurimnm absurdilatis habentes atque sine discrimine naturales tamquam advenas quosdam iuri
legitimorum subicientes.
VIII. Jieslant igitur modi a nobis excogitati, quos iatn perscqnemur, qui ius legilimorum iis qui
prius naturales erant praebent. Quortim ne de successione quiilein laborabimus: semcl enim legiiimis
factis concedimus eliam ut successioues illas kabeant, quas hubent qui ab inilio in legitimorum nnmero
sunt. Si quis igitur cum muliere ab initio libera vel etium libertina, cui quidem omnino matrimonio iungi
licet, quam concubinae ioco coniunctam sibi habebat, dotalia instrumenta conscripscrit, sive legitimorum
liberorum iam pater extiterit sive eiusmodi liberorum tion sit pater, legitimum esse matrimonum atque
liberos et quos ante suscepil et qui in utero sunt legitimos ei esse sancimus. Et licet postea libcri ei non
nascantur, vel etiam nati morianlur, nihilominus prior proles legitima extitit. A/fectus enitn eius erga
liberos ita ei natos, qui ipsum ad dotale instmmenlum conficiendum excitavit, idcm eliam secundis liberis
aliquibus inde posita V* (| 11 uideantur V11
q
Vvulg.] aliquid RT\\ non] et non T\\ 13 ea quae] enim
b
l
sempcr (semper del. R ) ea R | prueexiatunt vulg. | destituere R || 14 appropriamus Tl \\ temperare Tl temptate R1'(
15 quae] qucm R* || 16 multotam V B 20 igitur] uero VT
uero igitur R\22 successioue FQ 23 nos V* | laborauimua Ubri, corr. vulg. \\ 24 lcgitimoB om. Rl || 25 bi) hii R
filii T J 26 prinoio R || libertam R V] ud libertam Tvulg. i
27 otnni V1 || 28 Ug. schemata (sociaU) sibi? (c/. 442,1*7) g
1
29 *filiorum non taliuni pater] filiorum naturalium pater
2 de futuris] dcfunctis V (| *paene] pleae libri |j 3 iam
de V | practeritis] ptis T || 5 quod] eo quod T*3 H 6 pri- RTvulg. patcr filiorum naturalium V | 30 rel pracccl
1
l
unrcmur T fl 7 piae] proprie V g adop* R B 8 opor- denti] vel om. V |) 32 ei aut etiam] ci aut (autetn IV)
tunaro V3 || 9 positam om. R || scinimus R siniuimus V1 etiam ei RT etiam aut ei Ffl 33 consistes lT\ 34 procedens libri, corr. Beck |j 35 aecundii om. T
iauimua Tl siuimus T* |) 10 a quibus in re posita Vx
1 Tgtdiv dtaxdl-Bcov] Cod. 5, 27, 5. 6. 7 (| 4 ov ytygdrp&at SI av yBygtttpfrai Ll r\v dvayeygnqt&at L% \
5 ixtivovs Lx || 7 dnoaxeg^aofuv Lx \ U xove rjuxsQ(rvi vmjxoovs L U 11 itplifttv Zachariat [] 18 inr^XvSat]
npoaeXinove s. v. L1 || 23 novrfiafitv L [j xiXeaavxBS
L II 27 k"l-Eaxiv oXco: B' H 28 naXaxrjax^axi L || avvovaav om. e 9 avxfi L11| 2(J xafrtaxcot] ytyovtoe B* v. l. ||
37 avxt]] ipse (. e. avxij) e |) xal om. e

EFFICIUNTUR SUI

437

Nov. LXXXIX 8. 9

rolt Stvrsoois itmaiv nfOQfiVfV TTJS vartQov yvr\oi6cundis filiis occasioneni, qui pnstea nati sunt. Iftgiaisre azonof r/r ii)v aya&hv 7io6(paon>, tfv timi iuria. Quapropter
abstirdum erat benignam
ocQ p p
g
Xa
i
ilii iinvenerunt
t
iib
casionem,
quam posterii f
filii
ex prioribus
a tnvra nulSte ilevgov
il-evgov ix xa
xa>v Ttgoriotov
Ttgoriotov Xafiij xnl xols fyjtooa&ev
xb yfl
, rnirijv
j fj
fy
sumentea, eam non etiam prioribus legitimum iua
aovd
I tae TIOV naxeoiov 5 simul et sine calumnia circa patrum dare successiocifia xnl aovxotpdvTT]T>v
TZS^I
Soxyat StaSoxds- no6Srt).ov Sv, toi oi (tev vitoreQtn nes: palam enim est qnia iuniorcs tilii ex lege facti
tinlSes ix rou vo/uov ytyovaai yvTjawt xov ib vgoisunt sui, hoc iiiitium dotalihus praebentibus. Quatuuov rticxvrofitrov, xo bt Sq Ttqotxwov alnb rfjv aQxrjv propter unum ainbonim fecimus ordinem et de cesv
xal TT]V 7i(>6<paoiv ix rrje e^mooahtv i'ax oixetoTij- tero calummas plurimis abstulimus constitutionibua,
toi. aisxs ftiav afifoxt^cov Inoirjonfit&a ta^iv, xntlOillud dicentes, ut vel n non habuerit filios postea
tat ifs^rtg auxocpaviias Std nktiovtov avsiXofiev Stn- pater, dotalia tameu exposuerit instrumcnta, ctiam
in^ecov, ixiivo <p^aavxee, ios xav ti /tfj nmSo7iotr;<Tetv Bic nihilominus auo3 habeat filios. Ut enim nasceiartQor 6 narrjo, nQoixtiia 8e O/ICOB &ulxo avfifioXaia, rentur ei filii alii, casus quidain forte potestatem et
xoi ovzeog ovSii' r\vtov yvrjofovs gei rovs nnlSas.
licentiam bahuit, sicut etiam natos auferre, affectiofov ytvia&m /ie yaQ nvrcp nnlSng exegovQ TV%I} ni 15 nis vero probationem quae in prioribus fuit natis
io(os ii]v i^ovaiav rs xni -irjv aSttav el/sv, uisntQ (hoc est aute dotalia instrumenta) praebentem legiual ytvopirovi arpeliafrai, xrjv Ss TTJS Sm&taetoe dno- timum ius nihil tale fuit quod auferre omuino poSei!-iv xrjv roT ewnQoa&ev yevoiiivoii (<prtfiiv Si TIQO tuorit.
IOJV nQoixiotov (fvnpoXaiutv) n/igaoxovoav xrjv tvyivitav oiiStv fjv rotovTOt' iineo av dtpeXta&at nnvreMos 20
1 r;dvvaTth xai irt fiaXXov i^ eiXoytav TOVTO noos1 Insuper etiara ex rationabilibus hoc adiectnm est
tiO^enai Xoytafuuv, toe ei nob xwv ngoixqitov ixvocausis, quia si ante dotalift CODCCptus quidem O8t
foofho /tiv 6 TiaTs, rt'x&r] Si iiexn xo nQoixwov, iilius, natus autem post dotalia, auxiliator sui fit,
fioqdos iaviai yivsxai o ya xni xoii nob nvrov xovxo
qui etiam prioribus boc facere potuit. Et quaedam
Ttotiiv hvufierot. xni xte TJUIV xai Mnvovixoe i^ev^rj- 25 a nobis atlinveuta est ratio regularis optime narTfii Xoyoi nQiaxa vfpTjyovpevos xa negl xrjs xrov xtxxoratis de ordine nascentium. Cum enitn dubitetur,
fiiviav xaxaoxdoccoe. axaatnto/iirov ydo, TIOXEQOV Sei utrum oporteat conceptus an partus respici tempns,
TW T>;S avXX^weto; rj xq> xijt yewrjattoi noostxtw
sancimus ut non teinpus conceptus, sed partus inxaigqi, Sinwftotfexrjoa/nEr, rosxt ftr\ xbv xatobv xrjs ovX- spiciatur propter filiorum utilitatem: si vero contiXrty>iMi, aXXn tbv xov xoxsxov axontia&at Sta xb xiov 30 gerit tales aliquas excogitare circumstantias casmim,
TiaiSiof avpcpi{>oi>' (os i ye avfifiaiT? xotavxas nrae
in quibns utilius est conceptionis tempua quatn partmvoTjfriivru Tie^mtxeias O-efinxotv, iv ols XvaneXe- tus tempus, illud valere magis praecipimus quod
ortfoi iaxtv 6 xt;e avXXfyetos xatoos naQci xbv xov utilius bit liascenti.
xoxtxov %oovov, ixtivov xouxtiv fiaXXov nnpexeXsvodfu#a ot av/ifOQtoxBQOi xiji xsx&evn yevtjosxai.
35
CAPDT IX.
Knxtivo fiivxoi Ttag1 rjftd>i> veroftod"ixT]xai, Tvn et
Illud tamen a nobis sancitum est, ut 6i quis vorti fiovXoixo yrrtaiav xrjv iavxov xaxaaxr^am yorr,v,
luerit legitimam suam facere Bobolcm et non habuerit
oix tvTxoQvir] Se yafisxfjs xrje xiSv xoioxntov frniSotv
uxorem taiium fiiiorura matrcin, aut filios quidem
/JT(IOJ, J? xovs fiev jrnlSne vneQayanuiv, xa Si xijt
valde diligat, muJicr autom non sine peccato sit
copiam dcdit legilimorum iuris postea acquirendi: unde absurdum esset bonam occasionem, guam liberi
poilen nati invenerunt a prioribus acceptum, enndem non prioribus quorjue legitimorum ius simul praeslarc omnique eos calumnia in patrum successionibus liberare; cum manifeslum sit poshriores liberos ex
iege legilimos esse fitctos, quuc dotale instrutncntum vereatur, ipsum vero dolale instrumentum initium
et cansam ex priore consueludinc habuisse. Quapropter unum utrorumquc effechnus ordincm, et calnmnias ddnceps ortas pcr plnres constiluliones suslulimus, qui illud dixinms pulrem etiamsi poslca
libcros non susccperil, al si dotalia instn/menta feceril, nihilominus sic quoque legitimos filios habilurum esse. Alam ut alii ei nascerentur filii, ad fortunae ferc poleslalem el arbitrium perlinebat, quemadmodum etiam ut twli eriperentur^ affeclus vero probationcin, quae antea natis {dkimns ante dolalia
1 instrumeulu) ingcnnitatem praebutt, nihil erat quod eripere omnino possel.
Ac magis etiam iustis
tx causis illud adiectum cst, filium si anle dnta/ia instrumenta quidem conccptus, pnsl dotalia vero natus
sit, sihi tpsum auxitio esse, quippe qui iis qnoque qux anle emn tiati sint hoc praestare possit. Alque
est nobis etiam ratio quucdum inslur regulae invenla, quae ea quac ad statum nascenlium pcrlinent opttme
cxplicat. Cum enim dvbiiaretur, utrum conceplionis an partus tenipus respiciendum esset, sanximus non
tempus conceplionis, sed partus esse spectandum propter utilitalem liberorum: quemadmodum si qui forte
eiusmodi rerwn casus excogitenlur, in quibus tempus conceptionis utilius sit quam partus tempus, itlud
polius valcre praecepimus quod nalo opportunius fulurum sit.
IX. Vertim tllud quoque a nobis sanciliim esl, ut si quis legitimam reddere velit subolem suam,
neque vero uxorem habeat eiusmodi filiorum malrem, sivc liberos quidcm valdc diligat, mulicris aulem res
1 legitirnis Vx | 2 crat] cst T g 4 etiiim del It* ||
t lijt voxtpor] qui postca nati sunt (i. e. xots vaxtx
x
(KW) e U 5 xt /'] XB ri/ta xt Dl Ij avxotpnvTtjxoy Lx U5 dare om. T || 7 pracsentibus R \\ 10 illud] ut illud 7^f|
11 tantum RV\\ 12 sio] si T || 13 quidara Tvuttj.] quidem
7 xov xb jzgoiy.qiov 9 oixtioxrjios] hoc initium doprobatione V3 |j
talibus pracbcntibus c || 8 avxo M] avxos Ll avxrp D\\ TJrfl 14 anfTerre <T j| actionis K jj 15
1
9 toxtv ix TJJs Ifntooa&tv L || 11 oiaxd&ar) nnv. XII 163 hcc V|| praebente T | 17 fuerit It \\ offerre (autferro
e. 4. XIX. LXXI rr. t. 2 | 12 ^aavxos L" || xav LBs) V ) omnino V omnino offerre T \ 21 super RT | ratiovx av M \ J3 fttlxo cum Scrimrjemvnlij. (&) | 16 xe nnbilibus VT] rationalibus Rvulg. (i 22 quia tx\ quasi
23 dotalia auxilia auxiliator F | | fit] sit T* fuitT
om. B l 18 ytrofiirrjv L | Si] Si] B 8e XTJV L11| 21 ngos- IIVT\\
1
T* || 25 inuenta
lfo
B || 23 txdx&i) f-a || 27 axnaiat,ofiivov Me] oxa- 7' H 24 prioribus] constitutionibus add.
T" || 27 concept V1 concepti V*T ||
LBf axnaintpfttvov
{ultimnm o in ra.*.) Bl | r [ | 26 dubitentur
tyf
pf
X
a
on om. V KT \\ partum V \\ 28 leg. ancivimusT Q ul]
f
r
Sl
i&
28 ytviattos LL \\ 2
29 SSitvofiofrtxrjaafxiv]
Selv
vulg. \\
rtjtfa/ttv B1 (dtsfrcOfJofrtxtjaa/iBV Zachariae). Conxtiiulio itaquo ut V || '29 contingcrit R \\ 30 excogitori
cst tetnpus Rl (j 32 tempus
non extut H 30 xov om L \ 31 de tt ye] si Yero e !f 33 TJJC] 31 contemptiunis II J tcmpus]
x
T^ Lx | 34 ixelvov lif || 35 avfitpt(>wxiQot libri, corr. del.R? \\ 33 nasccn.. V || 36 tantum RV\ ut (a corr.
V) nobis Bancitum cst scr. V* in rat. | 37 legitimaa
8arimger Q 37 xaxaaxr\oii Lxxaxaoxt)ativ
)
Z*
suas faccre sobolcs V | 39 diligit V

438

Nov. LXXXIX 9

QUIBU3 MODIS NATURALES

yvvatxbe <ri>x avafiaprt]ra jrpdc a&xbv ET>] ovSi a&av

apud eum nequc digna sit quolibet legitimo nomine,
avxqv tjyoiTo vofiifiov xivbt ovopaxos, xai Sia xovxo
et propterea aut moriente muliere aut lcgitimo iure
isXevTTjoaoTis xrts yvvatxbe [rjyow TTJS yafietrfy 17 yvrjnon digna in matrimonio putanda, aut causa a filiis
aiorrjros oix d^iae neQi xb awotxeXv vofiiofte'vj]s, fj maligue tractata aut ex studio muliere celata aut a
xai rov TigdyftaTos vnb idiv naiSiav xaxovQyovuivov 5filiis aut aiiter fofte ei divitiis accedeutihus, ne iure
xai iienirijSse rfje ywatxbt dnoxQvnxofiivrje r} naQa
legitimorum usum patcr et tructum defuncta matre
xdiv naiSaiv rj alltot 'iacos evnogias avrfj ovfipdorjs
tamquam 8ub potestate filiis constitutis habeat: si
xivos, iva fiij xjj yvTjaioxrxi TTJV xQ*i<siv O'T^> xal
quis ergo filios legitimos non babens, sed tautumiQOTtlevTTjoaoTjs TJJS firj-tgds <os naga. modo naturales, ipsos quidem legitimos facere vo01 e
6
iSwr 6'x ' * i* *>v ndlSae yvrj- 10 luerit, mulierem vero in promptu non babeat omnino,
aiovs ovx ixa>%' vo&ovs Se ftovov, avrovs fiiv yvrjoiovs
aut babeat quidem non tamen Bine peccato, vel w
not/jonofrat. povltjfreiri, XTJP ywalxa Si ovx k'%01 navnon appareat, aut aliter dotalium instrumentorum
lekws, fj fyot ftiv oi pijv avafid.QTr,rov rj oy <paivo~- non babeat facultatem (quid enim si ad sacerdofiivrjv, T; akXws Ttftoixqiov ovftfioXaiiov not^aetas eitium alter eorum ascendit?), danms eifiduciam(hoc
noQiav olx fyot (ri yap oxi TXQOS Ugioavvrjv axBgoe 15 quod dudum gessimus) ad legitimum ius filioa eduavxmv av7ji.&e;), SiSoftcv avrcji naQQr\aiav (xovro iintQ
cere naturales, legitimis sicuti pracdiximua non exi*ai gpnQoofrev inQn^nfisv) Tigos yvrjaioxrjxa xove nttistentibus, per quaudam buiusmodi viam. Sicut euim
Bunt modi qui servos ad Jibertatem simul et ad inSas ayayeiv xovs vofrovs, ywpiiov xa&dneQ tw&tjeinovxes olx Svxiov, oid xivoe Toiavrrje oSov.
genuitatem deducunt et naturae restituunt, ita si
Q yd.Q eiot xQonot xovt oixixat eie iXevdsQiav re 20 pater non habuerit legitimatn prolem et voluerit eos
a/ia xal eiyevetav ayovxee xai anoSiSovree xfj ipv- restituere naturae et antiquae ingenuitati, sive es
aet, ovxoit tineo 6 jtaxiw oix Evnogoit) yvrjaiae yo- ingenua ei nascantur, et legitiraos de cetero ct sub
'/s, fJovXoixo Si avxove aTtoxaxaaxtjaat T? <pvaei xal
potestate babere, boc agat per nostrum rescrtptum.
rg aviodsv elyeveiq, et ya 4g dXevp-egns CLVTI? ye- Non enim fuit principio, quando natura hominibuS
roivxo, xai yvrtaiovs xb lombv xal ine^ovalovs ifaiv, 25 sanciebat sola, antequam scriptae procederent leges,
JOVXO nqaxxixto 81' rjfiexi(>as avrtyoafpie. ovSi yag
quaedam differentia naturalis atque legitimi, sed priSij xijv agxTjv, oxe 17 (pvois rois dv&^eonoie Su&eoftomis parentibus primi filii, sicut incohantes pracscn&e'xei fiovrj, KQIV TOVS yqanxove eis<potxr;aat vdftovi,
tem diximus legem, ipso processu nati lcgitimi suat.
ijv xit Swq-oga vb&ov xe xal yvrjalov, dXXd. xoit ngm- E t Bicut ia liberis natura quidera fecit liberos omiev01
xois yovevoiv ol ngdixot nalSes, xafrdneQ agxf 30 nes, bella vero servitutem adinvenerunt, sic etiam
xov naoovxos fyafiey vofiov, apa xfi noooStg yeyobic nobis natura legitimas protulit soboles, ad convaot yvrjaun' xal aitneo inl^ xatv iXev&tQtov fj fiiv
cupiscentiam vero facta conversio naturale iua eis
<pyoit nBjioitjxtv iXevfrigove annvrnt, oi noh/io^ Si inseruit. Quapropter similibus passionibus exortis
XTJV SovXeiav igevpov, ovxto xavxav&a rj uip cpvott couvenit curam ex aequalibus inveniri, aUam quldeni
yvrjaiae nQorjyaya TC yovde, J 8e its imfrvpiav ix- 35 a prioribus nostria aliam vero a nobis.
xQonf xb vo&ov avxale nQOiavsfid^axo. alsxe bfibiov

Qov

&efidxtov xfjv ftrjxega ini xov ^

xaxaXifindvovxt Sirjoiv imSovvat

c. IX (438,10 tt TS ovv

Sit igitnr licentia patri in praedictis casibus na- 40 trem in priori scbemate relinquenti imperio preces

) X. XI t. 2 (439,35440, il) magna exparte repetita tunt ex nov. LXXIVc. 13

advcrsus eum probro non omnino careant, neque eam legitimo nomine ullo dignam existimet, ideoqitt
mortua muliere [uxore nimirum] vel legitimo iure per conubium digna non habila, vel etiam re a liberis
irnprobe tractata et muliere de industna occultata, cum aut per ftltos aut aliunde fortasse opes quaedam
ei obvenerint, ne iure legitimorum pater usumfructum praemorlua matre tamquam a liberis in potestate
conslitutis habeat: si quts igitur legitimos liberos non habens, sed naturates tantum, eos quidem lcgitimos
faccre velit, mulierem autem omnino non habeat, vel habeat qttidem sed quae probro non careat vet quae
non appareat, vel alio modo dotalium instrumentorum faciendorum copiam non hubeat (quid enim si alteruler eorum ad saccrdolium ptrvenit?), licenliam ei damus (id quod prius guoque egimus) ad ius legitimmim
naturales fitios, legitimis uti supra diximus non extantibus, pcr huiusmodi viam duceudi. Stculi cnim
modi sunt quibus scrvi ad Ubertatem siinul et ingenuitalcm ducantur atque nalurae rcddantur, ila pater
si quidern tegitimae subolis copiam non habeat, illos autem nalalibus et antiquae inQenuituti rcstituere
velit, si modo ex libera ei nali sint, et legitimos in posterum et sub poteslate habere, hoc per rescriptum
nostrum agal. Ifeque eiiim in principio, cum nalura hominibus sola lcges daret, anlcquam scriplae leges
inducerentnr, differentia erat ulla inter naturalem el legilimum, sed primis parentibus primi liberi [quanadmodum initio praesenlis legis diximus) simulac progeniti sunt, legilimi extiterunt; et quomodo inliberis
hominibus natitra quidem omnes fecit liberos, betla autem servilulem prolulerunl, ita liic gttoque naltara
quidem legilimam produxit subolem, conversio autem ad libidinem naturalium nolam iis impressit. Itaque cum similes affectus facti sint, remedium quoque ex similibus excogitari par erat, allerum a decesso1 ribus nostris alierum a nobis.
Liceat igitur patri in supra dictis casibus matre in priori statu re1 a(at> avxijv rjydlxd] digna rit c || 2 vofUuov nm.
La fi 3 *xtje ywnixot tjyow xr\i yafttxfjs M, xr\iyafiexrfi FJ mulicre e | 5 xnl om. e || 6 xai] aut f g 7 tarjt L II
9 naQa om.ff| 10 rrs ovv Me] &eoniofitv TiS L
11 urjv L H 12 ovx fxot) in promptu non habeat^ r ||
15 isQoovvTje L I axeQot MLl\ 6 SXIQOS L1 \ lfi 071*0
Koi ont. M in lar. 5 litt. || 17 ffijtQoa&ev) nov. LXXIV ||
23 anoxaxaGirtoai Me] dnoxaxaaxrjvai M in marg., L II
24 et ys] Bire (1. e. tits) e || 30 xad-dnep om. M\\Zi f\
uiv\ nobis (1. e. rifiiv) e II 37 xal om. e
3 oausa] eam V1 |l a om. RT |) 4 retractata R || nut ei]
et ex Btck || 5 altcri V\ ei] ex V \\ 8 legitimos filtos V ||

9 legitimos non habens facere Ra | uolunt T \ 10 im

promtum VT g habet Vjl 11 tantum RVl peccato ctu)
cato 14 hoo quod da| scr. II* in ras. 2 vertuum >J
om. V B 12 non habeat appareat Ta |j 14 *ascendet R
asceoderet V ascendut Tvulg. ||fiduciarn]licentiam fidtttiam T B 15 ail] ct FH legimum Tl || duoere R | 16 VAturas, rorr. natura V \\ sicut RT Q 18 mudi sunt V ||
19 restitu T1 rescistunt Hl 20 eos om. F | 21 nature rcstituero V || 24 omnibns RV | 26 natalia V II
28 natt om. V\\ 30 adinuerunt Yl \\ 31 protulit om.R%\
32 factam W j coouersatio Tl (J naturalea IV \\ ei V)
34 ex qualibus inuenti T ex equalibet conueniri Fjjali*
Rl B 35 alia Rx

439

EFFICIUNTUR SUI

Nov. LXXXIX911

offerre boc declarantes, quia vult naturales suos

fiaoiltlq xovxo Xiyovaav, d>s fiovXsxni rove vofrovi
avxov nulSai anoxaxaaxrjvni xrj tpvaei xt TJJ dvia~ filios restituere naturae et antiquae ingenuitati et
9ev evysreiq xe xal ytnjOioxTjTt, oiexe vnegovaiove
iuri legitimo, ut sub potestate eius consistant nibil
avrro xi9"ffTj'rtt ftVjSiv xcov vofiifiaiv naiSatv StaX- a legitimis filiis differentes; quo facto ex hoc filioa
Xa-iToviuS' xni tovxov yivofisvov xb dvrev&ev xove 5frui huiusmodi adiutorio. Uuo namque hoc modo
7iai\Vas dnoXnveiv xrjs xoiavxi]S ftorj&slne. ivl yctQ dtj omnes buiusmodi naturae digressiones et opinionea
Toirio xco xooniy nciaae xde xoiavxas rrje tpvaews ixin his qui legitimos non habent filios curamus, sic
flaaeiS xs xnl inivotni ini XMV roftiuovs ovx iyftvxoiv brevi solacio tantum impetum naturae corrigentes.
naiSas &ega7isvao/ier, ovxco ovpxojuqt cvfifia%lcL roaavxrjv OQ/UTIP inavoofrovfievot (pvaeuti.
10
CAPUT X.
Ei fievxotye 6 fiovcov tpvaixdiv naiSoiv jtaxr^ Sid
xivas xvxt]Qns neQioxnoEis ovx ioxvaets xovxo ngagai,
xtXevxwv di ini xivos xtov fyinQoo&ev tiQt]uv(ov &eftntiov yQiiyjeie StufrnxTjv, fiovXoftevos alxto ytTjaiovs

Si vero is qui solummodo naturaliuiu filiorum est

pater per quosdam fortuitos casus non valuerit boc
agere, morieus autem sub quodam praedictorura casuum scripserit testamentum, volens sibi legitimos

tlvai xois TtulSae SiaSoxovt, xai xovxov SiSouev avxcv 15esse filios successores, et iu boc damus ei fiduciam:
nuQQTioiav Seofidvcjv ftdvxo^ xal OVXOJ xwv jtaiScav

supplicantibus tamen etiam sic filiis post mortcm

fiBxn xeXevxr;v xov nnxpoi, xai xovxo SiSaaxovxtov

patris, et hoc docentibus et ostendentibus patris testa-

xni Sttxwovxcov xnt xov naxgbs Sia&rixae, xai KXTJ' menta, et heredibus existentibus secundum legem,
Qovopovvxwv xaxd xbv vo/iov' xai xovxo Sdigov %e- bocque donum babeant patris et priocipis, idem est
riooav nnxgoi xe xni fiaotXeias, xavxov Si iaxtv si- 20 dicere uaturae simul et legis.
ntlv fvaeiue xe xai vofxov.

CAPUT XI.
Ka&6Xov Si icp* andvxtav xcov Sid xd>v '/ingoGeneraliter autem in omnibus qui per praedictos
a&iv eiorjfievcav xgontov dyofiivtav

eis yvrtai6xr\xa

modos deducuntur ad legitinium ius tunc haec vo-

TOT xaixa xgaxeivfiovXofiefra,fjvixa xal oi nalSee lumus obtinere, dum et filii hoc ratum babueriut.
xovxois oxtoyoiev. ti ydg Xveiv xiis vTxe^ovatoxTjxae 25 Nam si solvere ius potestatis invitis filiis non pcrnxoncov x(uu naiSiov ovx iyeifidvov laxi xoli naTwtff, noXXip fiaXXov xb eis ijxei-ovoioxTjxa tpeqsiv
axovxn xbv jialSn xnl pr) fiovXofievov, eixe Std xrji
tU fiovXrjp imdooeats tUs Sid xrje x(ov jtpoixcptop
avufioXai<ov noujaewe tirs SS erions oiasSf;noxe /ttj%nvr}t, iaajs xal XV'/T)P SeSioxa naxgeoap, ov Sixmov
ovSi fiaffiXeinS xe xai vofiu&taias xi&e/iev idiop.

missurn est patribus, multo magis sub potCBtate

redigere invitura tilium et nolentem, sive per oblationem ad curiam sive per instrumentorum celebrationem sive per aliam quamlibet machinationem, tam30 quam Bortem metuentem pateruam, iustum non est
neque itnperii et legislatiouis pooitnus proprium.

1 Ei Si nXeiopcop ovxcap xiov nalStav oi /iip iXoipxo

1 Si vero plurimis existentibus filiis alii quidem

ol Si nagatTrjaatpxo, xovt eXoftevovs yiveo&at yptjeltgant alii respuant, hi qui volunt Jegitimi fieri,
oiovi, xuip d/.Xcov tv xfj vo&eia fiepopxtop. xal xnvxd 35 aliis in iure Daturali manentibiiB. Et haec dicimus
fa/ttp ovSipa xtop i'/lixgoad-ep pofii/xojv dpatgolvxes
nullum priorum legitimorum peritnentes modum, sed

rooncof, nXXd xal xovxov nootxi&trres xole dXXots bunc adicicntrs aliis in quibus illoa accipere non
if'(UP dxeipove Xafitip ovx oxtp.

olcoe ydg yvrjatcjv

Jicet.

Omnino enlm legitimis existentibus, deinde

licta impcralori preces offoye, quae hoc dicant velle se naturales suos Uberos natalibus et pristinae ingenmluti et legiiimorum turi restituere, ut sub potestate sua sint neve quicquam a leyitiviis liberis dijferant:
et hoc faclo tiheri dehinc tali auxilio fruanlur. Uno enim hoc modo omnes eiusinodi nalurae lapsus et
hventiones in iis qui hgilimos liberos non liabent sanabimus, cum tam exiguo subsidio lantum impctum
naturae corrigamus.
X. Si vero patcr naturalium tantum liberorum propter fortuitas qnasdam necessitates hoc facere non valcat, moriens autem d'e uno ex casibus supra dictis festamentum fecerit, volens liberos sibi
legitimos esse successores, huius quoque rei licenliam ei damus: ut lamen sic quoque liberi post mortem
patris supplicent et hoc doceant et palris testamentum oshndant, et heredes exislant secundum legem,
alque hoc donum habeant ct patris et tmperaCoris, vet quod idem est et naturae et lcgis.
XI. Omnino autcm in omnibus qui per supra dictos modos ad ius legitimorum adducuntur tum
demum hacc valere vohimus, vbi liberi quonue ea rala habeant. Nam si poteslalcm solvcre invitis Uberis
non est permissum palribus, multo magis filiurn invitum et nolentem sub potestatem redigere, sive per oblationem in curiam sive per confectionem dotalium instrnmentorum sive per alium qucmcumque modum,
cum forie etiam patemam condicionem metuat, neque iusium tieque imperatons aut legjslalionis proprium
1 ducimus. Si vero plures sint libcri et eorum alii voluerim alii recusavcrinl, ii qui voluerint legitimi fiant, cum ccteri in naluralium condicione maneant. Atque hacc dicimus nullum ex prioribus legitimis modis tollenlcs, immo hunc addentes reliquis, ubi illos adhibere non licet. Vlique enim si tegitimi
2 avrov ML || leg. dnoxnxaaxrtaat (cf.cet313, 10)? ||
9 frtqantvonEv 373,19 l| 14 avxtp (alxdb Ll) Le] ovxtus
M{cf. 373, 25) H 15 xovxo La || 17 /texd xfjv xov naTpo xeXevxfjv L \\ 19 xaxa xbv rouov om.L\\ 20 8d]
ydf; L |j 25 axiQyttev L || 29 ngotxt^ojv om. e || 34 *naQntxTjdotvxo (jirtgrtJtrjffM' xo Ll) ML H VEviofrai L ||
36 vofxifiwv om. L \ dvatQovvies] tpafiBV avatQOvutv Ll
1 hoc] haeo R, om. Tl || filios BUOS T |) 3 iure V
inro Ta | 4 exj et ex R | 5 uno R3) una RxVvul<j.
unatn R}'J' )| 7 hnbeant R || 8 impccum V* |J 11 his
VRl 7 ' g naturalium solummodo T || 12 hacc R || 13 morieai u autem V 8 15 in om. Tl J *fiduciam] licentiam

fiduciam (fidutiam del. T1) R VT licentiam et fiduciam R9

vulg. Q 1G supplicationibus Tl \\ tantum R J etiam sio

19 principis id scr. Rs in ras. 2 versuum}\ sic om. V \\

17 baec /?(*) || *dicentibus libri^ patrem K11| tcstamentum vulg. U 19 hocque] hoc VTl | habcnt V (| idem eat
dicere] idetn diccre est V1 id est dicere RT P 22 qui]
quibus VTtR1, om. Rl ([ per om. R (| 23 hao V g 25 si
om. Tl B 26 sub potcstate R V1] potestate sub (sub dd. F*)
Vx Bttb pottstatem T vulg. | 29 eive per aliam quamlibet machinationcm otn. V() 30 fortcm /2 (J 31 lcgialatoria V H 34 cligunt V g respitiant Tl B bii RVTQ fieri

(filii Rl) RT] fiant glost. s. v. T*,fieri,fiantVvulg. ||

35 baeo RT) hoo Vvulg. \\ 36 propriorum B J || cd RT\
et V U 38 enim] cum Rl, om. Ta

Nov. LXXXIX 11. 12

440

QUIBUS MODIS NATURALES

vnovratv, tha v69a>v imyeroftivtov / ngoyevo/iivtov

naturalibus provenientibus nequaquam ius legitimooix av 17 yvtiatoirfi nvrote nQosxc&elrj, ei /ITJ nnvxots
rum eis adicitur, nisi omaino aut per curiatn aut
fj 8ia tfjt /3ovtfe ij Sia idiv ^ftsreptov Siaxd^etov,
per nostras coustitutiones, quae dotalium iustrumenaintQ ibv tcov TIQOIXIOCOV avfijioXaifov tUqyrjoavro
torum iiitroduxerunt moduni.
2 TQonov. T6v Si rijs vio&eaiae TQOJIOV, os rtv nd- 5 2 Adoptionis autem modum, qni fuit olim quibusXtu Tioi ttov nQo rifuav avToxQazdpcov ini i&v vo&a>v dam ante nos imperatoribus super naturalibus puvoftto&eie ovx aSoxijuos, axonov evgovxes xaxa ifjv
tatus non inprobus, iovenientes secundum paternae
ii]t itazQcpas Staxd^ecos Svvaptv xal rjfisTe, xa&a etconstitutionis virtutem et nos, sicuti dictum est, ex(njvat ixfidXXofiEv, inetSrj auKpQoavvrjt axoifiais iarocludimus, quomam castitatem non perfecte consii xal oix av tXrj noenov xa xaXais ixfie^Xrjftiva 10 deravit, et non erit deceiis ut quae beue exclusa
eis noXixtiav xaxiiyeiv. Sexs xovxtov TJ/HV voBunt in rempublicam rursus introducantur. Qua(Tj&dvreov
xai <puvtoix>v ysvouivtov ov Ttposr/xsi propter his a nobis sancitis atqne manifestatis, quo
xoonov c noXixtiav xe xai yvtjoiozTjza ftexaxcogelv, conveniat modo ad civitatem romanam legitimorumOVSBV evQOfiev ntgi xfjs SiaSoxqe xrje ini xtov xotovque ius transire, nihil de successione super talibus
xav Xsxxtov cos yag ini xiiiv Xomiov TCHV avto&sv 15 est dicendum: nain sicut in ceteris ab iuitio Jegitiytniaitv Sel xai xas in* aixois yivea&ai StaSoxde.
mis oportet et in eis fieri successiones.

CAPUT XII.
Qifieviov xoirw xdtv xs ytvouivov yvrtaian>
Discretis igitur et bis qui facti sunt legitimi et
xa>v xe (itivavxtav vo&cov taxxiov f,Sq xai xa rceol bis qui mauserunt naturales ordinandum est iam
xa>v xax' avxovs 8ia8ox&>v. BdXevxi ftiv div xai
etiam de successionibus eorum. Valenti siquidem et
BuXevxiviava) xai FQaxiava) xois xije &etos Xyt-ecoe 20 Valeutiniano et Gratiauo divae memoriae primis planpdxois infjX&B tpiXavd-gtonevoao&ai ti 7100s xovt
cuit bumanum aliquid agere circa naturales: et st
vo&ovf xai ei ftiv eit] xto xdiv vo&cov nax^l yvrjaia
quidem sit naturalium patri legitima sobolea, una
yovrj, fiovrjs oiyxiae aixove rfeimoav, xai xavxrjt ftcxa
uncia eos dignos esse fecerunt, et hac cum sua
xije avxdiv firjxoos, ovxe Scooeiad-at ovxe ix xtXevmatre, non donari neque ex ultiraa dari voluntate
xalae 8i86vai flovXijoecos neQatxioa xi ovyxoQoZvxes' 25 ulterius aliquid permittentes, si vero filii quidem non
ti pivxoi jtalSes ftiv oix tltv vo&oi, naXXaxfj Si xni
sint naturales, concubiua vero solummodo iiia qui
ftovT) (SrjXnSi} xoXt oix fyovai yvrtaiav yafitr^v' xovnou babent utique coniugem (hoc etenim tantum
rote yag Sfj xal ftovote naXXaxrjv t'xttv ijuxtxQanxai),
concubinam babentibus est conscriptum) mediam
xb rjfttovyxiov fiovov xaQt&uevot. ei fuvxoi naiStov
unciam solam donantes. Si vero iiliorum legitimorum
yvijaitov ovx ehv yoviii, aXX' ovSi naxiga fj prjxiQa 30 non sint pareutcs et neque patrem et matretn hafxouv, pt'xoi xQutvyxlov xaxaXiundvetv avxois f\ Su>- beant, usque ad tres nncias relinquere eis aut doQtTo&cu awexwQrj&T], xal xovxov fuxa xrjt ftrjxQoe, nare pennissi sunt, et haec cum niatre, et si quoxal ti xa&1 olorS^noxe xQonov Xdpoiiv T I , tis xovxo
libct modo acceperint aliquid, in boc reputari soawtuQtia&ai xal ftovov, xov nXeiovos ini xovs ix
lummodo, quod autem plas cst ad eos qui vocautur
xov vofiov xaXovftivovs iovxos, xovxo onep xni vi 0e<>- 35 ex lege venire, hoc quod Theodosii senioris tilii
Soffiov xov nQtopvxBQov jtaidss ei xai oi xsXtitos ivolicet non perfecte sanciverunt.
1 ftofrexijoav. TJUB"H roivw, ei xal itQunqv yiXav1 Nos igitur etsi prius bumana usi lege pro tribus
praesto sint et naturales postea sive anlea nati sint, ius legitimorum iis non imperlieinr, nisi omnino aut
er curiam aut per conslilutiunes nostras, guae modum aolalium inslrumenloriim
introduxerunl.
Adoptionis vero modum, gui olim nonnuilis eorum qui anle nos fuerunl itnperatorum in naturalibus
filiis non indignus iudicatus est, cum absurdum esse intellexerimus, secundum palernae constitutionis vim
nos guogue, sicuti dictum cst, explodimus, quoniam caslilatem accurate seclata est negue dccet ta quae
recte explosa sunt rtirsus in rempublicam revocare. Itaque his a nobis sancitis ac declaratis, quo modo
deceat ad civitalem et ius legitimorum transire, ni/til invenimus guod de successione in his talious dicendum sit; nam sicut in reliquis gui primitus legitimi sunt, ita in illis quoque successiones fieri oportet.
XII. Discretis igitur iis gtii facli sunt legitimi et gui manserunt naturales, iam etiam quae ad successiones eorum pertinent ordinanaa sunt. Atque ValeiUi et Valentiniano et Gratiauo divae memoriae

primis placuit humanius consulere in natitrales: gui si naturalium patri legitima suboles sit, eos sola
uncia aignos habuerunt eaque una cum matre ipsorum, neque donare neque ex ultima voluntate dare iis
ultra gwcguam permittentes; $i vero nalurales liberi non adsint sed sola concubina Uis scilicet gui legitimam uxorem non habeni: natn his guidem solis concubinam habere concessum est), dimidiam tanmm
unciam largiti. Quodsi liberorttm Ugitimorum parentes non sint, ac ne patrem guidem aul vtatrem habeant, ad tres usque uncias relinquere vel donare iis idque una cum malre permissum est, et si quid qnocumque modo acceperint, ad hunc modum redigere solum: ut qxtod excedit ad eos qui ex lege yocantur
1 pervaiiat, id quod etiam Theodosii prioris filii guamvis non perfecte sanxerunt. ftos igitur, etsi
1 peruenientibus RVTa (1 eiua R1 g 2 aditiatur FJ
3 instrunientorum om. Rl | 5 quae Rl |j 7 inprobe V inprobet Tl | invenicntcs] absurdum inveuicutes Beck
8 seruitutem Rl || 9 castitctem T* | 10 erat H \ 11 quaeRx | 12 Rancitis] sanccita sunt Rl |j maniffstis
11 xaxayot Ll xaxdyotvxo * || 13 jtoXixtiav] cmta- proptcr
VRl | quod V1 B 13 legitimorumquae 72' legitimoruro
tem romanam r R 14 ovSev svQoptv del, L*, ivqopiv
qnoniam V1 |j 16 et RV] etiam Tvulg. | 17Diacretisctt.)
om. c B 16 yevio&ai L || 17 yvrjalcov yevoftivoiv L
iscretis
19 Bucccssionil *cr. V1 in ras. 2 versuum H factij
19 8ia86xu>v L | /3dXXsvxt et 20 /iaXXevxtviavdi L
sancciti
7 1 Q lcgitiniis qui manscrint natalca F(2) | 19 uo*
20 F^axiavM Lt) XQaiavai Af. Coil. Thead. 4,6,41| 21 ftX~
lenti
V
| 26 sunt V U concubinae libri, corr. Btck |
av&^tojtsvaat xi (xe pr.) L | 23 rj^ltaat L U 24 avroii'
l
1
Haloander) kavxwv ML \ *ov8i oi8i ML B 26 *] 27 coniungere R R hoc etenim RV] hoo {dtl. T ) et
a
hoc
enim
T\\
29
lcgitimorum
filiorum
RTJH
30
sint
R
o Z. | itaXaxi] L, tt ita fere conslanier U 27 TOI;TO*S]
32 et
hoo p | 28 &xetv] babentibus e || ^tTrrcaTrrai] cst con- vulg.] sunt VT fl ct ncque] ct om. V\ habent V\
1
BCriptum (t. e. littytyQanxat) c () 30 ^] et c J 32 avye- si] si R\ et hoo (del. hoc) si R* Q quaelibet R 1 33 aeXOJQrj&rjOav ZPe || xoirxov Zdchariac] xovxott ML (haec c)cepcrit K | reputati V\ l35 filiis R jj 37 etai] et V\ usi]
TOVTO cum Haloandro vulg. || 35 xra* om. f || 6eo8oaiov nisi F, del. T*, om.R
xov TtoeopvxtQov
nai8es\ Cod. 5, 27, 2 | 361 *] ^ / . ' |j
1
1 intyivofiivav

37 1 rj L

373,36, ijiiyevopevcov fj om. e | 2

EFnCIUNTUE SUI

441

Nov. LXXXIX 12

p xQif
vofico avxl xov fQiovpciov tb - unciis sex nncias eia, filiis legitimiB non extantibus,
ovyxiov aiirois, itaiSw yvTjoiov ov% inovrwv, xaxd
per patrum munificentiam dedimus, sed tamen ex
tijv xav nartocov piXarifilav deSwxaftev, dXXd vvv
nis quae Bubinde proveniunt causas perfectius simul
ix IUV ifs^TJe ovfipeprjxoToiv xd jtQayfiara ttXticneclementiusque considerantes praesentem ponimus le$6v it Sfia xal cptXav&qoinoxEQov oxenxopevoi xbv 5gem: plurima utique suot et prius commissa et in
naQovxa xl&s/iev vojuov. noXXa yovv xoiavxa xai nostris temporibus delinquuntur, quae correctiono
nooxt^ov aftaQXTj&dvxa xal inl xwv ijfiexiqcov xaiQcbv dignamur et ideo ab impietate homines liberamus.
n\ i/uftelovaeva SioQ&ciaeoe agiov/iev, xni aaepeias dvQuidam enim non habentes licentiam quantum vo& (onovs ajiaXXaxxojuBv. xivie ydg ovx &xovxes aSeiav
lunt suis naturalibtiB iiliis relinquendi, eligunt quasi
1 w fiovXovxai xole iavxtBv wvotxols xaxaXtfindvetv 10 viros et scribunt heredes, quatenus restituant tiliis;
naiaiv intXtyovxai Srj&ev avdgas xal ygdfovoi XXTJ- at illi aut ex hoc impie agunt et praevaricantur voQovo/iovSt i(p 4>xs dnoxaxaaxTioai xdis naiaiv, oi Si r) luntatem scribentium, aut quod omnium levissimum
aixo&ev aoepovoi xal napaBalvovat xa Be^ovXtvfiiva putant peieraut: et tacemus ea quae tradita sunt ex
Tott ypdyaciv, r\ xb yovv navxtov iXatpQoxarov imoqmemoria nobis in personiB gloriosis talia delioquenxovar xal otyaifzsv xa napaSeSo/uira 7iaQa XTJS firq-15 tibus priscis temporibus.
ftrjt yfilv inl nqoubntov it>o6a>v dfiafnovxcov iv xoii
2 fynQood-tv XQOVOH xoiavxa. 'iva /ifj xoiwv fii%oi 2 Ne igitur semper tale fieri delictum sinamus, nec
navxbs xoiovxo yevea&at jtXijftfteXrjfta ciyxatgatfter,
quod agere Jicet in extrancis et ignotis hoc in profit]Ss 8 nqkxxuv ieoxiv inl dvois xni }ir)Saft6&Ev priis naturalibus filiis homines agere prohibeamus,
yvoiQluois xovxo inl tav iavxtHv yvatxwv naiScov 20 propterea praescnti lege sancimua, ut Biquidem quisrovt av&Qcbnovs nqdxxaiv xaiXvotfiev, Sta xovxo &eanipiam habuerit filios Jegitimos, non possit filiis eotpfitv xtp naqovxi voftip, oiexe ei pev xit S%ot nalSas
rumque matri ultra unam relinquere unciam aut doi] Svvaofrai [xoie nmal xnl xy xovxaiv
nare naturalibus aut concubiuae (hoc enim proprium
] Qixiqta fiins xaxaXtfmdveiv ovyxias rj Sto- prioris iudicamua esse constitutionis), sed etiam si
oair
xdie yvoixois naioiv rj xfj naXXaxtj [xovxo 25 quid ampliuB dare temptavcrit quolibet modo, hoc
yao xvotov rfjt gfingoo&ev rjyoifie&a Staxdgecos), dXXd tiliorum neri legitimorum; et vel si lilii non sint, conxai r rt nXeov tniytiorfitis Sovvcu xa&' oiovSqnoxs
cubina vero solummodo, huic mediam unciam relintponov, xovxo xa>v TiaiScov viveo&ai rdiv yvr\aiav.
qui aut donari concedimus.
xav ti TtnlSee Si ovx elev, 7ia.XXn.xT] Si ftovrj, xavxrj xb
fjpwvyxiov xaxaXifiitdveo&ai rj Scogslo&ai Gvy%cogov-Z0
3 fuv. Ei ftevxot nalSm oix fyot yvriaiovi rj xtva
3 Si vero filios non habuerit quispiam legitimos
Taiv artovxtov, ols dvdyxj] vopov xaxaXifmdvuv [tiaut quemquam ascendentium, quibus necessitas cst
(joi xrjt oixeiat neqiovaias nQosrjxEi xovt Siaxi&tpilegis relinquere partem propriae substantiae compe*ovs, nSeia forco xai eie xde SoiSexa ovyxlae yqdtpew
tentem, testaton licentia sit etiam in duodecim unxovt fvatxoiie nriiSae XXTJQOVO/WVS, xal Slaiptlv- eis 35 cias Bcribere iilios naturales beredes, et dividere
avrovs xa&' ov dv JiovXcovxai xqonov xa ngayftaxa,
intcr eos quocumque voluerint modo res, et per doxal fj xaxd Swotde dnXde rj jtQoyafitalae rj xaxa rtQoi- nationes aut simpllces aut antenuptiales aut per doxa: fj xal xad"' SXSQOV olovB^noxa xgonov vLfHfiov tcs aut per alium quemlibet modum legitimum suas
xae iavxiov eie ixeivovt ftsxayeiv oiaiat. ovxoa ydq iu illos substantias transponere. Sic enim nequac. XII 2 e. XIII txcerpta et decuriata habet B* K 15, 2 p. 419 Zach. ex B 32,2, 4.
c.XII 26 mmma extat in Appendice Eclogae 4 p. 186 Zach. = Anon. Bodleiun. 11 p. 214 Zach. (inde in
Ecloga ad Prochiron mutata 28,10.11).
nuper humana lege usi pro tribus unciis scx undas tis, si filii legitimi non extent, secundum patrum
liberalitatem dedimus, ai nunc ex iis quae deinceps acciderunt rebus perfectius simul et humanius consideratis praesenlem legem ferimus. Certe tnulta eiusmodi quae et prius sunt commissa et nostris temporibus
delinquuntur correclione dinnamur et ab impietate homines liberamus. Honnulli enim cum licenliam non
habeant liberis suis naluralibus quantum velint relinquendi, eligunt scilicet viros eosgue heredes ea condicionc
tcribunt, ut liberis restituant; illi vero aut protinus impie agunt et voluntatem eorum qni scripsenint transediuntur, aut quod quidem omnium leyissimum est peierant: ac tacemus ea quae memoria nobis prodita
sunt de personis iltustribus quae talia temporibus praecedenlibus commiserunt.
JNe igitur per omne
tempus eiusmodi delictum commitli patiamur, neve quod in extraneis et neutiquam notis agere hcet, id in
propriis liberis naluraiibus homines agere prohibeamus, proplerea praesenix lege sancimus, ut siquidan
quis lcgilimos liberos habeat, [liberis eorumque matri) ultra unam unciam relinquere vel donare naturalious liberis vel concubinae non possit (hoc enim ex priori constitutione ratum habemus), scd etiam si
quid amplius dare quocwnque modo templaverit, hoc liberorum fiat legitimorum. Quodsi liberi non ad3 sint, sed conciwina sola, huic dimtdiatn unciam relinqui vel donari permittimus.
Si vcro non
haheat filios legititnos aut aliguem ascendcntium, quibus ex legis nccessitate partem bonorum suorutn
relinquere testatores oportet, liceat eliam in duodecim uticias nalurales liberos hcrcdes scribere, resque
inter eos quocumque modo volunt dividere, et vel per donaliones simplices vel anttnnptiales vel per dotcs
vel cliam alio quocumque tnodo legilimo substanlias suas ad eos transftrrc. lta enim non amplius

2 tantutn VRl D 4 clementiu Rl et clemcntius R2 ||

1 vofiy] Cod. 5,27,8 | 2 ovx L 8 3 dXX' ovv vvv L
(ed tamen r H 5 fiXnv&oanoxtQOi Lx \ 6 xoiavxa om. g g 5 plurime /2'Tfi commissas R1 commissc T\\ 7 libera8 itXi)ft(itXov[teva SiOQ&daicot afciovuev xai] deHnqunn- uimus R*\] 10 heredes] quasi hcredea RT \ filios Tl |j
tur, ct ideo e \\ 12 oi Si rj (cf. e)\ o< Si oi M oi Se L { 11 .at om. R | aut] autem aut R\ om, V | 13 perierant
13 aatflovai 14 inioQxovOi om. L | 18 <svy%wQovfttv T 1 V praeerant /J1 | 17 nco VT\ nequod R (ncque
ML, eorr. Scrimger R 19 fttjSi] om. L\ xal h% | 21 xto- vulg.) 5 20 ut om. R g 24 iudicauimus VT || constitutione
Xiofxtv MLl | 23 TOtf nmal xaX xt) XOVXOIV ffJxQi a Ta || 26 fieri T] om. RV g uel R vulg.\ ct uel VT \
Zachariaeo in suspicionem recte vocatn stclusi | 29 fi) sunt T\ concubinos Ta g 27 vero oro. Tl H 32 qnemo*3/ | 30 do)Qovf Ll || 31 tjc" LB* habuerit quia- piam V quequam Tl | 33 patrcm Tl | 34 tcstatori*
piam (i".. gxoi nsi) s* Q 32 avdyxrj) necessitas est (i. e. R11 in duodecini) undecim Tl | 36 uolucrit Rvufq. (I
ttvnyxrj) p | povovL1 | 33 jiqosrjxet] competentem (i.e. 37 aut per iimplices V | 38 per quamlibct alium V |
n^os^xov) e g TOVS Sia&cuivovt L testatori (i. e. T<j Buof in illo T
tau9t/u'vtp1) r D 37 xal rj) t, om. e g anXas] r) dnldt
M 138 xai M\ om. L fl 39 iavxdr L

Nov. LXXXIX 12

442

QUIBUS MODIS NATURALES

( Ssrjaovxai xiveov itpbs daifieiav fj JXQOS imo^quam egcbunt quibusdam ad itnpietatcm aut perxiav exoifteov, dXX* ainofrev xrjv invxeop xafraocHs iurium praeparatis, sed ex ipso suam disponeut pure
Sta&rjoovat yv(6ftr]v. ei Si i'xoie'v xivnt xd>v dviovxcov,
sententiam. Si vero habucrint hi quos praedixiinua
xr)v vofiifiov xnxaXtfinavixojaav avxols fioiQav, t}v 6
aliquoB ascendeutium, legitimam eis reliuquant partem,
voftos xrd fjfisls ixdl-aftev, xb Si Xombv anav eis xove 5 quam lex et nos constituimus, reliquam vero totam
tpvaixove itaiSas dSeiav ixdxaaav naqa.nifinetv. xal
in naturales filioB babeant relinquendi licentiam. Et
xavxd cpaftev ini xatv iyygdcpois fj vo/iiftois flovXijoe- hoc dicimus super bis qui in Bcriptis et legitiruis TO4 civ dnoxid-e/iivtav vrjv iavxuiv yvioprjv. Ei (iiv4 lnntatibus disponunt suam sententiam. Si quis
xoi xeXevxTjaetd xts ytnjoiae avxta jiavxeXcos yovrje ov% autem defunctus fuerit legitima ei omnino aobole
vnovarjs, naiSo>v tpaftev rj iyyovoiv rj xrje dyegfjs 10 non extante, tiliorum dicimus aut nepotum vel deinSiaSoxrjs, ovSi vofiifiov ya/iexfje, elra xeXevxyoeie firj
ceps successioiiis, neque legitima coniuge, deiude
Sta&tjuevos xijv ovoiav, xal dflxoixo avyyeveia xvmoriatur non disponens de substautia, et veniat coxbv T} xnl iXev&eQioxijs taois XTJV Siaxaxoxrjv xaxagnatio forsan aut etiam manumissor utpote bonocsltov xe xnl inavaxeivofiepoe, rj xal xb r,fidxeoov rutn possessionem tnovens et insurgens, aut etiam
xa/iuTov (ovSi ydo ixeivov xo ye iiti xovxtp (petSS' 15 nostrnm acrarium (nam nec illi quantum ad hoc
fte&a), eirj Se avx(p xaxa xbv olxov icae negtrjp iXevparcimus), sit autem ei doncc vixerit libera mulier
&d(>a xe yvvi] iv TcaXXaxtje oxvf****1 owovaa, xal
in scbemate concubioae Bociata, et filii ex ea (talinalSes dg avxrje (roTs ydp xoiovroie fiovoie xavxa vobus enira solummodo baec sancimus, ubi omnino infiofrexov/uev, ivfra navzeXwt dvafiifii^xrfcoi iaxtv r\ dubitatus est et concubinae in domo affectus ct
xe x/je naXXax^e xaxa xbv olxov axiais rj xe xd>v 20 tiliorum ibidem proles et alimentum): damus eis et
naiStav ixsiae yovfj xal xgoyy)' SiSoftev aixoTs xal
intestatis parentibus defunctis duas paternae subdSia&dxtav xu>v yovdoiv xeXevxtovxtov Sio xrjs naBtantiae uncias babere cum matre partiendas, quantitQioat ovoiat fyeiv oiyxiae, afta xjj ftrjxQl ftsQttocumque fuerint filii, ut unius iilii portionem et mater
fdvas, baomeo dv eJev oi nalSes, WSXB ivbe naiSbi
accipiat. E t haec dicimus, si uni coucubinae so\ngoi) dvaXoyiav xal xrjv firjxdga Xafi^dvetv. xai 25 cietur et filios ex illa babeat, aut etiam praedecexavxd yafiev, ei /*tq naXXaxh awoixoirj xai naiSat
dente concubina, inorte forsan aut separatione, filii
i | ixtivrfi i'xoi, rj xal nQoansX&ovarjs xfje naXXax^s ei domi Bint. Tunc enirn damus eis ab iutestuto ad
&avdxq> xvxbv ij ^(wpjcr/up oi nalSee avxd} xaxd xijv
duarum unciaruiQ vocationem.
oixlav elev. xoxe ynp SiSofiev avxole xr\v i dSia&d5 xov nobs xb Siovyxtov xXrjaiv. Ei ifi dxxexvudva 30 5 Si vero effusa concupiscentia ei fuerit et alias
T xTjs tmfrvftiae alxip ydvotxo xal dXXae in* dXXait
super alias introduxerit priori concubinas, et ioultiinenaydyoi xfj ixQoxdoq naXXaxds, xal nXrj&os &x* tudinem habuerit mulicrum foruicantium (sic cnim
yvvatxdiv noavsvofidvaiv (ovxto ydi> eineiv xaXXtov), dicere meliua est), et ex eis filioB habens moriatur
xai i avxdiv naiSonoiovfitvos xeXavx/joeu 7IOX?MS tnultas simul deserens concubinas, odibilia quidcm
6ftov xaxaXnxibv jtaXXaxds, fitffrjxbs fiiv 6 xotovxoe, 35 est iste talis, procul autcm bac lege modis oninibus
noQom Si xov vopov xa&dnaj- /xexa. xaiv xotovxiav
cum talibus filiia et concubinis excludatur. Sicut
nalSiav xai naXXaxcHv dneXavvdo&aj. uisneu ydp et
enim si quis lcgitimae copulatur uxori, alias superxie voftiutp awoixoirj ywaixl, dXXae ineitdyetv olx
inducere non poterit matrimouio cousistente et ex
dv Siivmxo xov owotxsaiov cweoxaixos xai dl; aixdrv
his legitimos procreare, ita neque post agnitam quo
vofiifiae jxatSoTtoielofrai, ovxais ovSi fttid xfjv yva>~ 40
4. 5 paucis mutatis repetitae tunt ex nov. XVIII

c. 5 (131,14132, IC).

egebunt guibusdam ad impietatem vel ad periurium paratis, sed prolinus suam ipsi voluntatem pure praectpient. Si qtios autem ascendentium habeant, legiUmam iis pariem relinquant, quam lex et nos consttlui~
mus; reliquiim vero omne ad liberos naturales transmittendi licentiam habeant. Atque liaec de iis dicimus,
4 gui scriptis et legitimis testamentis voluntatem suam mandent.
Si quis vero defunctus sil legitirna
subole omnino nulla relicta, liberis dicimus aut nepotibus aut reliqua deincevs successione, neque legilima
coniuge, isque non testatus de substantia sua decesserit, ac veniant cognali /ortasse vel forle etinm manu~
missor gui bonorum possessionem agitet algue intendat, vel eliam nostrum aerarium {nam ne illi nuidem
quantum ad hanc ran parcimus), tlle vero domi dum vivebat et liberam mutierem concubinae liuotlu sibi
tunctam et liberos ex ea habuerit (taiibus enim solis haec sancimus, ubi nulla omnino dubilatio est neque
de concubina in domo habita neque de liberis ibidem et procrcatis et educatis): concedimus iis, ut etiam
intestatis parenlibus defunctis duas uncias paternae substantiae cwn matre dividendas habeant, quotcutnque fuerint Uberi, ita ut pro rata unius /ilii mater quoque accipiat. Alguc haec dicimus, si una concubina usus sit et ex ea liberos susceperil, vel etiam st cum prius discesserit concubina morte puta aut
separatione, liberi eius domi sint. Tunc enim concedimus illts, ut ab intestato in duas uncias vocentur.
5 Quodsi effusa libido eius fuerit el alias sitper alias post primam concubinas adsciverit, et multitudincm
habeat muherum scortantium (Ua enim dicerc praestat), Iwerisque ex illis procreatis decesseril tnultu
rimul concubinis relictis, el odio dignus est talis homo et procul a lege protinus una cum eiusmodi Ubeiis
et concubims depellendus.
Quemudmodum enim si guis lcyilima utitttr uxorey alias insuper adsciscere
dutn conslal matrimonium et ex iis legitime liberos procreare neqtiit, ita neposl concubinam guidem quem1 quibuB V (! aliquibus s. v. V3) Q per uirum R |j
3 tl Si t'xottv] si vero habuerint bi quot pruedixi-<. g H 4 nvjolt xaxaXifiTio-viioxsnv B* (f) | ftoiQnv 2 scd om. Rx, aed et V* g disponant F"|| purem T* pumus
rjy in litura L || <> TTaQandprtetv dSeiav ixtxoJdnv li* II ram R \\ 3 Tero] uero non IV || hii R* in VTX, om. lix 8
7 Tnvxa] hoc g || 10 ixyovtov L | 11 *xtXevxyaot ML \ 4 rclinquatur Rx || 5 totum V || 6 habent V J 7 haeo
15 xovxov L (cf. ad 131, 20) || peidofttvot Ll || 16 xnrd
vuti/. H uoluptatibus Vx j) 8 leg. dcponunt? || 0 sobole omibv olxov om.ff|| 19 dvaftflxrjxos L, || 21 nniScJr] vo- nino r y 10 eihistante Rx eiistente II7 |j 12 de sua sub9-tov 131,25 || 24 onoaomtQ 131, 29 g 25 dvaXoyiav] stantia T de substantia aua vulg. {) 14 possessionum T' |j
fiBQiSa B't; TtQOS supp/evit Hombergk ex 131,29 H 26 fa-15 neo om. Rl | 16 sit] si V || donec] donec ipse T* \\
t>ev\ fiiv L \ 27 axoirj 131,31 0 31 ylvoixo 131,35 J aixeris Va || 17 concubinae cet.] cubinao 24 tlicimus ti
35 xaxaXmeivt L1 U ftiv\ p*v qftiv 131,39 jj 36 xov $cr. R} in rus.b versuum || 18 haeo om. Tx 0 23 filii fucrint
v6fiov\ loivSe xov vofiov 131, 40 hac lege c |) ftexd 7?() 8 ut] aut Tx \ 25 *et] aut libri, ao Beck fl etiara
37 naXXaxaiv om. 131, 40 || 38 vopjfir) 132, t |j inttSftyaom. R || pracdescendento RXTX praccedcnte V\ 26 forte
y1v 132,2 || 40 yt>a>Qiof*evT]v] xij> vo/ttp add. 132,4 R || aut] aut etiam T || 28 dnas uncias vulg. I 32 habuit
R U 35 procul autem] procu*iit Rl Q Imc] ac K | 36 Si
quia enim sicut T 0 37 compulatur V || 38 potuit Rx
potuerit II* ;| oonsiatere Tx || 39 quo Tvulg.] quod RV

EFFICIUNTUR SUI

443

Nov. LXXXIX 1214

(fyfiv
xad"' Sv eigqxrtfiev xqonov naXXaxrjv xal diximus modo concubinam et ex illa filios dabimus,
xovi i ixeirrjs naiSus Sciaofuv, ei xai xi jidoegyov
si etiam aliquod opus liliidiuis aliud fecerit, ctiam
TjdovrjS dXXo noii.auiro, xal xovxo eis r/)v $in8oy,qv
hoc ad successionem eius introduci, si mortuus fuerit
tiiaytofrat xfjv avrov, ei ye rsXtvxrjoetev adidfrexos.
intestatus. Nam si non hoc sanciverimus, indiscreta
ii ya<>
aSinxQiia
y< fjfiij xovio vofio&exrjaatfiev,
f j f ,
Q f fiiv eaxai 5q quidem eruntq quae muliernm sunt,
, q quamp potius aut
di xivos
i
dXX Ij
l
X

i
i iiudiscrcta
di
id
iili
\a xwv yvvatxdiv,
ftdXXov
Ij xlvoi
eXnxxov
pq,
quam minus
amaverit,
quidem
quae iilioaSiaxpixa Ss xa xiav nniScoi>- xal ijtiBii ov didofiev
rum: et nos non damus Juxuriantibus, sed pudicis
tuii naeXyalvovatv, dX?.a role ocofgovovot xbv vdfiov.
legem. Non autem difierentiam facimus de iiliis, sive
Ov SKifeQouefra Se neol xu>v naiStov, stxs agoerts
masculi sive sint feminae. Sicut enim natura nihil
tixt &t}Xiai y.afreoxTjxoiev. ojirisg yng r\ yvois ovSiv 10 circa talia tractat, Bic neque nos aliam in masculis
ntol xa xotavxa rex>'oXoyel, ovxcog ovSe r,fteie aXXov et aliam iu feminis secundum hoc poniinus lcgem.
in aQQtvoiv xai dXXov ijti &t}Xeicoi> xaxa roiixo ti6 d"t/iev vofiov. El fiivxoi (Ssi ya$ Sia ndatje 6Sov 6 Opprtet enim per otanem viara subtilitatem sinjuloxoipEiae xe 6fiov xni eiioefleias dX&eh>)fywvxte nal- que pietatom transire. Si quis igitur liabens filios
Sas yvtjaiovi xaraXinoi xai vofrovs, il- dStafrtrov fiiv 15 legitimos rclinquat et nattiralcs, ab intestato quidem
vltiiv aviols vnaQXBiv Ttavxekws /3ovX6fie&a, UTIOTOS' nihil eis existere omnino volumus, pasci vero natu-a^ Si IOVS vo&ove jtapa xwv yvrjaCutv &eonio- ralcs a legitimis saodmus, ut decet eos secundum
xaxa xb jtQinov xe xai nodi xb xijs otoias ft- substantiae niensuram a bono viro arbitratara, quod
IQOV jtaga dvSods dyafrov Soxifta^ofterov, xovxo STJ videlicet apud nostras leges viri boni arbitratu diio naoa roTs rjftejeooie vofiois boui viri arbitratu 20 citur. Hoc ipso custodiendo, vel si coniugem quihyoftsvov. xavxov xovxov tfvXaxxo/iivov, xdv ei yadem habet, filios autem naturales et ex defuncta coufiExrjv piv xol< naldas Si vo&ovs ix XTJS nooxeXevrr]- cubina sibi natos, <ut) et illi alantur ab eius BUCanarjs nnXXaxije avxd} ysvofievovs, oiixa xdxeivove dno- cessoribus. De nepotibus enim naturalibus quae iam
rgifea&at nagd rdiv alxov SiaSoxtav. negl yag a nobis specialiter etiam de ipsis disposita Buut
ixyovmv vbfroiv xa tj8rj naq* rjfidtv Qtjxaii neql av- 25 obtineant.
xo)v Siajsray/jiva xQaxtixai.
CAPUT XIIL
1

'Ef av Si &eftdxa>v xovs vo&ove nalSas ixaUttaIn quibus enim casibus naturales filios vocavimas
fttv tii xfjp StaSoxqv, &ni tovxaiv xai avxoi XTJV 7IQB- ad successionem, in bis quoque et ipsi deceutem
novaav xols (pvatxols naxodotv evyvco^oavvrjv XTJQU- natnraiibus patribus devotionem servent, eademque
xuaav. xai aixip xip plxgtp lanso oi yovtis HQOVOOVOI 30 mensura sicut parentes prospiciunt naturalibus tiliis
xiiv tpvaixav naiStor xaxd xdv rjuexegov roftov, xnl secundum nostram legem, et ipsi parentibus comavroi xois yoveii apeifleo&oaav eixe eie xat ia$o%ni pensent sive in successionibus Beu ia alitaentis, sicut
tiTB tii Tas dnoxQOfds, xafrdneg in' avxdtv vtvuftosuper cis sancivimus.
i
CAPUT XIV.
j Si xai
fv rt<n taiv Siaxd^siuv 35
Qiioniam vero et dudum in quibusdam constitnBeiv eis ansQ oi naxeoe: S&Qovrxai xule tionibus dictum est oportere in quibus patres donant

admodum diximus agnifam et liberos ex ea susceptos concedemus, si quod aliud pmeterea Hbidinis opus
prolulerit, ut id quoque ad siicccssioucm eius oiimillntur, si intestatus decesserit. Tfisi enitn hoc sanciamus, nullnm erit discrimcn in mulieribus, quum magis qttamve minus amaverit, nullum discritnen in
libcris: neque ttos iis qui luxuriose, sed qui caste vivttnt legem damus. I\lec vcro distinyuimus in liberis,
sive masculi sive feminae sint. Quemadmodum enhn nalura nihil circa haec talia argutalur, ita ne nos
6 quidem aliam de masculis aliam de /eminis hac in re legem ferimxis.
Si quis vero (oportet enim
omnem diligenliae simul et pietatis vtam inire) legilimos liberos habens etiam naturales refiqucrit, ab intestalo iis ut/til omnino adquiri volumus, tamen ali naturules a Ugithnis sancimus uti decet aiqxie pro tnodo
facultatum a viro bono uestimando, id quod in nostris /cf/ibus boni viri arbitratu dicitur. Alque hoc
idem custodiatur, licet quis et coniugem habeat et naturales tiberos ex concubiua anle moriua ei natos, ut
illi quoque a sxicccssoribus eius alantur. fiam de nepotibus naluralibus valcant quae iam a nobis diserte
de its constituta sunt.
XIII. ln guibus autem cnsibus naturales liberos ad successionem vocavimus, in iis et ipsi patribus
naturatibns eam quain deccl fidem servcnl. Alque eadan mensura qua parentcs liberis naturalibus secundutn legcm nostram prospiciunt, ipsi quoque parcntes suos remunerenlur sive in successionibus sive in
alimoniis, sicuii de iis sanximus.
XIV. Quoniarn aulcm iam antea in quibusdam constilulionibus diclttm est oportere patrcs in iis
4 tfyt]Tti 132,81| 6 xtvos paXXov TJ xivos Le(c/. 132,10)] dem filii corr. R* H quideni] autem Jitck || 7 nos om. TiTx j|
sanctimus VI 9 masculis V jj siue sint V) seu
ftuXXov qoxivo: M | 8 xbv vofiov) xo vofiifiov 132,12 j| 8 facimus]
x
1
10 oi/Siv om. M initio paginue j| 13 El fievxoi h. l. oin. G '! sint R T aint seu R | 10 aliam in niasculis om. V ||
14 X%oiv xis] Si quis igitur habcns p I 18 xe xal om. s [] 13 subtilitatis simulque pietatisl Contiun g 15 quidcm om.
V\ 21 autcm] aut VT", om. T J ct ex| et om. al B con20 uoniuitra nrbitrarov 3f, viri boni arbitratu e dvi^ot dyn&ov Soxtfiaoiv {Soxl/iaatv >*) L dvSpbe dya- cubina defuncta JPJ 22 ut a<ld. Dtck || alantur V) aluaDeponentibus Tx ||
&ov doxifiaoia Ath. || 22 ix xrje 7XpoxtXevTT]adort{] ct extur RT | eis T fl succcssionibus.
1
dcfuncta g || 25 lyyavwv Theod. Ath. || KCQI avxaiv] ctiara 23 enim] autem enim /i | 24 dispoaita vufg.] postta
de ipsii f |) 26 8taxtxayfte'va) Cod. 5, 27,12 | 35 Sv xtot RV2'\ 25 optinca V | 27 enim] autcm tm/y. | uocaucrimus V uocamus T (| 28 ipsis T | deccduntein Rl 0
twv 8taxdia}t'] Cod. 5, 29, 4. 35, 3
29 naturalibut om. Rx J 31 cumpensct F 1 | 33 super
eis
V] supcrius UTvulcj. \\ sanctimus F | 36 donauit R*
3 fuerit om. R |) 4 hoo non V | 5 tunt del. R* | 6 midonant V
Hui] minus aut quam T* | amauerint F*j| indiscreti qui-

Nov. LXXXIX 14. 15

444

QUIBUS MODIS NATUBALES

Ttaialv rj xaxaXtftndvovatv eis xavxa xal xrjSsfwvas filiis aut relinquant, in his etiam curatores eis praeavxdls Ttapixstv, con&rm&tsvo/itrove ftivroi, xovxo bere, confirmandos tamen, boc ratum esse etiam
XVOIOV tlvai xal vvv xi&epsv, StSdvrce xal xp firjTgl nunc ponimus, dantes et matri secundum quod iam
ttara xo jjStj Tiepi xovratv Staxsxayftivov xal xtov de bis dispositum est et naturalium tutclaia agere
tpvatxmv inngontvuv yvniScov, ndvxa ngaxxoia^ baa 5fiiiorum, oinnia agenti quaecumque in legithnis definita sunt iiliis.
tjti yvt}oi(ov diotorai naiSav.

CAPUT XV.
Tehvralov Si tjjuae rov vo/tov fiigoe ixSixexat
Ultima siquidem nos pars legis expectat, ut ipsa
tSere xai avto xi]v ttQosTJxovoav xdl-iv Xaxelv, xai competeutem suscipiat ordinem et enumeremus, qui
iluoifrfiTiaao&at. rivss oiSi aviov xov xwv vo&tov neque ipso imturaiium nominc digni sunt. Primum
agtot xafreaiaatv ovouaxoe. nobttoov /tiv ydg nae 10 quidetn omnis qui ex complexibus (non enim voca6 i* aweXtvasaiv (oi ydg xaliaofw yufiav) fj nelariwv bimus nuptias) aut nefariis aut inccstis aut damnatis
ij incv&tiov rj damnato>v nQosX&wv uvios oids <pv- proccsscrit, iste neque naturalis nominatur neque
cixos ovofiaa&rjaerat, ovSs dnorgayijoexai naga xoiv alendus est a parentibus neque habebit quoildam ad
yovdcav, ovjSi i'gei xivk TCQOS XOV naQovra voftov /ter- praesentem legem participium. Unde licot a Conovaiav. aisre el xai Ktavaxavrivqi T<M xijs evotftous 15stautino piae meinoriae iu constitutione ad GregoASj&cos iv xfi Txgbt FQrjyoQiov ygiKfsiarj Siaxagei xird rium scripta quacdam de talibus dicta sint liii
negi xoiovxiov itorjxai naiSiav, xavxa. oi iiQOsiiue&a, baec non respicimus, quoniam ct non utendo perinsiSfj xni 3ta xijs axQr^iai avriorjTai' yoivixagzcov empta est: phoenicarchorum enim et syriarchorum
yitQ xai avQtaQx^v xal axQaxr,yioy xnl Staarjfioxdxcov et magistratuum et iusiguium meminit ct clarissimoftefiVTjrcu xal Xa/inoordxwv, xai ovSi tpvotxovs Zri20rum, et neque naturales esse vult ex his procedenpovforai xovs ig avxmv noosX&ovxas, xoditov nvxols tes, amovens eia etiam imperialis muniticentiae mannai irjv ix paoikixije yiXoxifilae ttqftegiav. rjv STJ Biietudinem. Quam videlicct constitutioucm ctiam
1 Sidral-iv xai navxtXtot avatgov/uev. " Tavia jjftlv 1 omnioo periminius. Haec a nobis saucita sint,
g/ XH
jf
pi
&fr
i iS
t
lli
i
i
nostrarum erit lcgum,
vsvoHO&exTjefrai, xai oiSevl navxtXoHe nyvoia xmv et nulli penitus ignorantia no
tiftsjioatv i'oxa$ voftcov, ovSi xives piv evytvels xivte2bnec qui sunt legitimi qui veronaturales, nec quoj yyvr^oioxrjxos
^ j
g
, aut quomodo etiam
Si voifoi,, ovSi oncot avxdls xd Tieoi xfje
modo eis legitima
iura dantur,
iiSoxai,
T] ontae xal
naturales
permanpntes
promerentur humanitatem, et
iS
l vo&ot
& ipivovxesd*d*iovmai (ptXnv
X
t l
t
0~Q{onias xnl oncos xal avrol jiQoir,x6vxtos xexifiqvxai qtioniodo etiam ipsi competcnter booorati suut ab
tovsovSi vofrove yl-icopivovi ilvai xoivtovias eorum qui neque naturales digni sunt communionc
30 Begregati.
anozowta&evxee.
t
^ y y
Ta TraQaaxdvxn xolwv rj/uv xai
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis et ad
ele dvfroibniov &enaneinv xnl xtjs <pvaeate avanXt]Std xovSs xov vo/iov SioQKJ&tvxa r] ar; vntgoxfi
andoi nottjadxta nQoygafiftdxajv xt&epdvav, St

boinimim inedelam atque naturae suppleraeutitm pcr

banc legcm dccreta sunt, tua sublimitas faciat oranibus manifesta programmatibus propositis, per quae

quae liberis donant vel relinguunt etiam tutores iis praebere, confirmandos utique: hoc vt ratum sit etiam
nunc statuimus, ac tnalri quoque secundwn id quod iam de his constiiutum est concedimus, ut etiam naturalium liberorum Uttelam suscipiat omniaque faciat quaecumgue in legitimis liberis dejinita sunt.
XV. Denique ultima legis pars nos exspeclat, ut et ipsa convementem ordinem cotisequalur, atque
ut enumeremus, qtii ne ipso quidem nomine naturalium digni sint. Ac primum quidetn quisquis ex cvmplexibus (neque enim nuptias vocabimus) nefariis vel incestis vel damnalis procreatus est, is neque naturalis vocabilur neque apulribus alelur neque cumpraesenli lege quicquam commune habebit. Jlaque licet
a Constanlino piae mcmoriae in conslitutione aa Gregorium scripta quaedam de eiusmodi libais dicta
sint, ea non aclmillimus, quoniam ipsa desueludine sublata sunt: phoenicarcharum cnim et syriarcharum
et duumvirum et perfcclissimorum et clarissimorum meminil, ac ne nalurales quidem esse vult cos qui ex
illis nati sint, ipsa imperialis munificentiae opportunitate eos privatura. Quam guidcm conslitutionan
1 omnino tollimus.
Haec a nobis sancila sint, tiec quisquam omnino ignorabit leges noslras, neque
qui sint legilimi qui naturales, neqtie guomudo iis iitra legilimorum denlur, aut quomodo eliam nalurales
manentes /tumamtatem mereantur, ei qnomodo ipsis quoque idoneus honor datus sit ab eorum commu'
nione separatis, gui ne naturales quidem esse digni existimati snnt.
Lpilogus.
Quae igilur tiobis placuerunt et ad liominum curationem atque naturae suppletnentum
per hanc legem de/inita sunt, lua sublimilas omnibus manifesta faciat ediclis proposilis, per quae Ux
2 confirmatcuomenus M{y.ovUgftaxev6fievov Ath.,
f
ipiQfiuXEvo(ttvov 1'licorl.), /3e/3niovuvovS L |) xovxois L Q
4 otaxexayttivov] Cod. 5, 35, 3 II 5 ndvxa 6 nniStov
om. L B 7 oi] siquidem c ; Uy. JiJ? H 8 x *TO] xal
om. e || Xnxtlv] suscipiat (t. e. Xafielv) c || 10 7tQoxtQOv\ (eg.
JTQCOTVV (c)? cf. tnmen 413,4 Q 11 aweXtvOEOJS Ma ||
yd/toi1 L || vnpnQieov fj inxtmiop rj Sajtvdxcov M (cf. e),
vefarieon 7} ivocBtuiv rt Sid xutv xexioXvfuroty L\ 12 ovx
L% 112*9. lcg.ovxe ovxa ovre? || rpvffix Lx\ 13 oiSi
dnoipacprjOtTcu nnod XCJV yoviorv\ nec alimonia eis parcntea vul f r a t r e s debcnt IuL oi xXrtgovofiovatv xbv
naxtQa olSi xgtipovxai Ttag7 avxov Ath. (c/. Heimbach

1 filiis om. V | relinquunt vulg. |J eius V g 2 tantum

RTa I) boc] et boo V g ct nuno ponimus T et in componimus Rl |{ 4 bis Rvultj.] hisdem F7'|| depositum Rl || 8 compelem Rl Q qui nequc] quicumque V1 || 10 omnes R%\
cnim] enim boc7i 2 7'|j uocabimus] uocauimus RlVT uocamus R*vulg.\\ 11 aut in dampnatis /? || 12 processerint RTa || nominatur RT\ nominetur Fg 13 est om.R f
a parentibus] upparcntibus V D 14 lcgem om. Rl J*licet
a] certa RT ccrta a Vvulg. fl 16 de taltbus] datalibm Tl [
sint RT] sunt Vvulg. g 17 rccipimus vulg. g 18 pbenicarpborutn V phenicathorum R phcnicartorum T [ enim
om. R P siriarchorum RT siriathorum V g 20 et oeqae]
p. XCVll); ut nec aluntur a patre Aulhent. Corl. 5, 5, 6 | et om. F | | 21 munificcntia V* || 22 etiam F] et T, om.
16 yQriyoQav L \\ tfinxul-ei) Cod. 5, 27,1 |j 18 dxgrjolrte M
R vu/g. || 23 Bint vulg.] aunt R VT \ 24 nulli Beck] nulU
XQvciae Ll \\ 25 rjfuxtQto Ll || Eaxu) La | 26 trje] xdis
libri U 25 aunt Vvulg.] sint/i7'|| 26 legitima iura eis T [
Jl/ |) 27 Svvaxnt Jfi || 28 nqoar\xovxui
xBtiftrji^xat
27 pcrmancntes 29 naturales om. R | bumanitatemj
7t(>ooT]x6vxto 9tvei ftevovxoe d&ova&at tpiXav- et quomodo ipsi competcntur humanitatem add. V1 ^
t
xtxtfttjxtu L% | 31 xd xolvvv nagacxavxa
L
28 etiam om. V || competentur F 1 g 29 leg. naturalci (cue)
digni Bunt? | communione] qnae cotnmune V1 Q 31 et
om.RV^ 32 omnium R g medlara 7" g 33 dcclaraU V \
34 programatibus libri || positis V

Nov. XC pr.

445

DE TESTIBUS

av anaotv 6 vofioe garai aatpf;s, ytvcaoxovoi xnfr'

omnibus lex erit aperta, cognoscentibus quomodo in
ov negi xa>v TOWVTCJV nohtsvaovrai. xgonov, xai xrjv talibus conversentur, et nostram considerantibus prownepav iwooiat npovotav, on naatje aaxoXias irs- videntiau), qui omni aliae occupationi eorum praeff xqv avxwv wrpiXsiav npoxi&efiev.
ponimus Utilitatem.
Dat. k. Sept. CP. imp. dn. lustiniani pp. Aug. 5 Dat. kal. Sept. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
auno XIII. Apione v. c. cous.
[a. 539] anuo XIII. Apione v. c. consuic.

XC.

IIEPI MAPTYP&N.
Iiap. Iustinianus A. >/<w*''jj xttj 4vSo!-oiux(p
pxv
%d>i> avawXtxwv noaiTuioiiov rb 0', dnb vndxotv ogSi- 10
vaulioi' xal jtaxpixitp.

(IJpooifitov.)

Coll.VIItit.2

K DE TESTIBUS R

'n x(5v ftaoxvQCJv nQos xae ano-

Idem Aug. lobanni i>p. secuudo.

(Praefatio.)

Sei^sti xpein igevorjxat fiev ndf.ai Sik xb ftfj Xavfrd-

Testium propter probationes uti-

litas adinventa quidem est dudum, ne quid lateat

veiv TI QqMtoi xdiv itQaxxofiiviov, 7iovr\oiat t\e nol-

facile actorum, et callitlitate plurima hominum ad-

Xr,t tali avfroainivaie ijtiytvofievtje xfn>x>ns xivSweiet 15 veniente animas periclitetur migrare in contrarinm

fitid&elv eis xoivnvxiov 17 xol nptyfiaToe T'<*. ov

ordo causae. Non enim ut patefiant quae gesta sunt

ynp oncos iiv <pnvelt) xa ireixqayttiva /lagTvgovoiv oi

testautur plurimi, Bed quatenus adhuc amplius 0 0
nokloi. uXV OTUOZ av ixt utiiXov xnxaxovpelij. oi ya.Q cultcntur. Nam alia quidem scientes alia yero proixton uiv elSoxes htpa oi ajcayyeXXovxes >" uTteg ovx
nuutiautes aut quae non sunt diccntes boc ipso coataaei Xiyovrte nvxodsv o/w?.oyovoiv, toi xn xati akt]- 20 fiteutur, quia ea quae vere fiunt neque volunt pate&tUus ysvofisia oiSi fioikovxai yivtoOtai. ynvtpa fieri neque secundum ea proferri iudicia, aed quae
oiSi xnx' avxa nooisvai xae xgiaeie, aX/.a ia firjSa- numquam facta Biint hacc et pronuntiant et ad iufioii yevofitva xavxa xai anayyiXXovai xul eis xuiaiv
diciuni deduci qiiaerunt. Omuino itaque perimere

axfrqvai t]Toi>ot.

T6 fiiv ovv xn&dna$ avehlv T

testimoDia usui rerum incautum est, pluritnis existen-

fiaprvpiat xfj xwv npay/>dx(ov xqrfiet <r<pfi/.et}6f. noX- 25 tibus qiiae noii aliter patetiuut nisi testibus pronun-

luv Svxcav tniEQ ovx av a).).u>t xaxatpuvr, yivono tiautibus, licere autcm onmibus etiam valde vilissimis
firj ftnorigoiv xavia dntyysM.dvxatv, xo Se ttfeiym tcstimouium perhibere et ante nos prohibuerunt legianaai xni xois orpnSon evrtXeaxdxois fiaoTVQtiv xni oi latores: scHicct multas cxceptioues facientes et plunno r;uuji t-nwXvisav voftotrarnt' xotyttQovv xnl nokki*
rimos excludentcs etiara ipso testium noruiue vel
ij-tuoiatK noiovvini. noXijths dneiavrovits xni avxov 30 Bchcmate. Quia voro neque post bas probibitiouea
xuv riitv fjaQTvvwv uv6/im6i xt xaiaxquaxoe. inuSh
adhuc purum est testium opus, aestimaviuius oporSi ovSi fttxa xnvrni xni xtuXvatte iri xa&KQov 10
XCOP naoxvQcov daiiv, (prj&rj/uev xQ'jv<u " a i 'J/****
Nov. XC ( = Coll. VII tit. 2: gloss.) Graece extat in ML, cap. 19 in B 21,1, 46 c. schol. Epit. Thtod. 90
(indt fi2; Prochiron 27,26. 16. 1921.28, Epnnagoge 12, 13.14. 21. 25. 2G. 30. 35), Athan. 5 , 5 ; excerpta praettat
Anoti. Uodleianus p. 214 sq. Zuch. Intian. const. LX.XX.llI.

omnibus patefiat, ut corjnoscant quem ad modum in eiusmodi casibus versaturi sint, ac nostram provideniinm mtdlegant, qui vmni alii occuputioni uUiilatem eorun praeponamus.
XC.

DE TESTIDUS.
Imp. Iustinianus Auguslus Iohanni gloriosissimo pracfeclo practorio per Orientem iterum, ex consule
ordinario et patricio.
Praefalio.
Testium ad probationcs usus ofim quidcm incentus est, ne quid facile lateret eortim
quae acta sunt; cum auiem tnayna improbilus /lominitm animos occupavcrit, periculnm est ne in contrarinm vertat rci condicio. Neque emm ul palefiant ca quae acia sunt plcrique teslimonium perhibent, sed
ui cliatn magis occnltentur. Aam qui alia sciunt alia pronunliant vel quac nesciunt dicunt hoc ipso confilenlur ne velte qitidem se ea quae revera facln sunt mani/esla /leri aul secundum ea iudicia procedere,
ied quae numquam facla sitnl liuec el prannnliant et in iudicintn deduci volunt. Jam vero (eslimonia
plane tollcre rerum usui periculosum esl. ciun mulla sint qnae non aliter manifesta fiant nisi testibus ea
enuntiantibus; alqui ne omnibus eliam vilissimis tiicere tcstimnnium permitleretur anleriores quoque legislatores proltibuerunt: ilaqne inuluts excepihmcs faciunt multosqne ipso tcslium nomine et statu privant.
Quoniam vero ne post has quidem prohioiiioncs integra est teslium ratio, existimavimus nobis quoque ad
4 invxiov M I) 5 subscr. om. MIul. || dat. COIIB. {c/. c)] lex aperta erit omnibus T |) 2 considerauimus R coniyQa<ft) xnXuvScoi' ^tnrm^oian' /3"0tXtinS 'lovorivnt- sideranti V'1 g 3 pruponimus / B 5 subscr. Data kl.
vov ib ty Ath. dS-i.yiovrifrrj fitjvi oenxeuflQup xu xijs Sept. constantipolis imperante donno iustiniano pp, aug.
{InotXtlni ty' vjtaxtin \tnlovoi Theod. || 9 inip. iu^ti* nnno XII apinera consule V, dat. kl. sept. constantinooianus M avruxgatioo iovaxiviardi avyovaioi L || pulin Bomb. / / , om. rell. R 14 et| at vulg. Q caliditate
*vnaoxot ML | 10 oySivaoCto ML, corr. Hulonndtr ||
Tx | ornnium R* || adinueniente (adinuenientes Te) R V7\
11 naxgixiuiv L || 13 Xavfravvnv M\ 15 xtvSvvevtiv
corr. vulg. Q 15 periclilatur vulg. | 16 ut pctefiaut Tl
ML%\ 20 Tffftffi iV/] Toff Z/ sunt f B 21 yttoutva L" || utpote fuciaut Rl ut patefaciant /2 3 j| 18 nliam uero R
23 ytvo/itva L || 24 ^raiatv L || 26 }'*VOT<U L ||
19 ipsum T J confitentis lla [[ 20 fiunt] sunt R | 21 prae2S AtarnToiS (i liturn) L \ 30 f|fi'p^on; A fl jro*fcrn V prufiteri R || iuditia scd que /2* in ras. J 22 haeo
oit^rm] fucientes c |j 31 T< xut] vcl c | 32 ot^i 3/r] ct] et om. R B 24 uui Contius) ubi [om. V1) RVT fl

ov L
1 onmibus lez erit apcrte V lex erit aperta omnibus R

25 patefuerit II1 (| 26l honiinibus

V* J etiam vulq.) et tam
It VTflutilissimis R Tl \ 31 adhuc] et adhuc V l panuu

II1 B ctt otn. V1

446

Nov.XC pr. 1

DE TESTIBUS

n rjj rov Ttody/mros axoifteiq, xal rae tere et nos adicere aliquid causae subtilitati et falsa
y p Q o i a s xn&' oow olov xi ioxiv ilarrdjaat.
testimnuia quantum est possibile minorare. Tale
rotovro ydg rt xai vvv vnb i<o XaujiQorcnu) xrjs enim quiddam etiam nunc apud clarissimum BithyBtttw(dv inagxiai aoypvtt nQaxfriv tloo/iev ini Sia- niae provinciae iudicem gestum inveniraus in testa&T';XTJ 8ti%f>eiai]s fiaQxvQu)v naoanoiqatcos Seivrjs, aa- 5 mento osteusa testiuin falsitate pessima aperte con<f{Hs SteXe^&sprcav re xai TO ^reXevxdla awofioXoyrjvictorum et novissime confessoruno, quia cum testaadvroiv, oV -xrje Sta^rjxrje irt ytvofitvTje ireXevuiaev
mentum fieret et fuisset defuncta testatrix, testium
r, SiaTifreuivr}, rc&v Ss fiaQivQwv rtvis iminfiofievoi
vero quidam tenentes iam raortuae inanum ita per
rexgas rjifrj xijs xeiQ* ovxco xaxd rov xdgrov TT;V rs
cartam virgam rectam et ex latere ductam traxerunt
Bv&tlav TTJV IB nkayiav eiXxvaav xal ib avftfiolov 10 et signum venerabilis crucis videri scripsisse defuncrov xifiiov aravQov Soxelv ysyQayivat xfjv TsXevxrjoa- tam praeparaverunt. Nos igitur ad haec respicientes
anv nrtotaxEvnanv. 'JI/IEIS toiwv eie tavxa ogiovree
alia quidem de modo testium alia vero de eorum
xd ftsv Tvfgi iov XQOTXOV xav fiaqxvqoov xa Si Tttqi
statu aestimavimus oportere definire. Quae itaque
r^e avTu/v xnxnaxdaecos ^TJOT^IBV XQ^fat Siogioadicta sunt ab antiquis legislatoribus in prohibitione
ofrai. i fih> oiv eiorjfiiva xots ndXai voftofrtxats inl 15 borum quos siispenderunt testimonium perbibere rata
xfoXvoet xovxiov ove iJ-eiQyovai fta^xvQlae ndvxa xv- omnia pouimus:
CAPUT I.
9eaniZ,otiev Si, xal udXtarn inl rjje fieydXrje xavsancimus autem, et praecipue in hac maxitna et
xr]S xai tiSnlftovos no&etos, trfra nXeiaxr) xa&iaxnxa
felicissiina civitate, ubi pllirima COnsistit (dco favente
i&eot Se qysio&to xov Xoyov) iwXXaiv xai aya&cov av-20 sermoni) multorum bonorumque copia virorum, bonae
Sodiv tinoQla, eivnoX>]7txove SeZv eJvm xovs fidfnvopinionis esse oportere testes et aut carentes huiusftas, xni rj xQsixxovs tfjs xoiavxr]: StafioXrfi Sid xb xrje moiii derogatione per diguitatis aut militiae aut diugiae fj axqaxelne ij sinoQias rj inixrjSeiaeois dvrtfivitiarum aut officii causatn, aut si non tales consitptefitjxijTor, T) eiTtto ov rotovroi xa&eoxaaiv, vip'exestunt, ex utroque tamen quia sunt tide digni testiotav yovv oxi xafrEoxaaiv dl-toniaxoi (taQxvoovpsvoi' 25 monium perhibere, et non quosdam artitices ignobiles
xni fjrj itras imSitpQCovs frjSi ^a^fp/rels /njSi nnvneque vilissimos ncc nimis obscuros ad testimouium
toiwt darjnove inl ftaQxvgiav Uvm, aXV cotrs eirttQ procedcre, sed ut si qua de bis dubitatio fuerit,
dpyisBrjxTifrtiT] rd xax* avxois, Svvna&at QqSimi dno- possit facile demonstrari testium vita, quia inculSeixvwanbv
xwv finQxvgriodvxaiv fiiov (bi d/ieunxos
pabilis atque moderata est.
1 xe xnl imeixTjs eirj. Ei Si dyvaiaxoi rtvsi ehv xai 301 Si vero ignoti quidam fucrint undique et aliquid
navxnxo&ev d(pat cls xal T* tpavsisv oXtoe ntoi xrjv
apparucriut circa testimonii veritatem corrumpere
ftttQxvyinv xa>p dXrj&div Stn^p&etgni anevSovxte, Sv- festinantes, posse eos etiam verberibu8 subiacere; et
*aa9ai xal paadvots ai<xoi>s vTtoxtio&at, xai rovs
iudiccs, si quidem administratores fuerint, ipsi hoc
dixaarde, ti fiev dgxvxes tUv, aixovs xovxo Tiodxreit-, agant, si vero alii practer eos qui admiuistrationes
* Si Zxegoi nctQa xovt xds ^ s fyovTas, ivxnv&a 35babcnt, ibi quidcm assumant apparitorem magnififiv TtaonXnfipdveiv xbv vnovoyovvxa xa) (teynXoziqr.- centissinii praetoris plebis, in provincia vero locornra
neaxdxtp noaixmQt xd>v Srjumv, xaxd. x^Qnv Si xbv
defeusorem, et per eos inferant eia verberum experiicov xojxtov 1'xdixov, xal Si avxdiv jtQosdyeiv avxois
e. I habet Nomnc.dm XIVtit. 9, 2 ex B. Summarium tst in Proekiri cod. Bodhiano 264 p. 176 n.7 Zach.; v. 2426
notat Prochiron 27,1. 1 in. aryumtntum repetunt paratitla Athanasii 4 10 /n.
rei sublilitalem aliqvid addendum alque falsa testimonia gnanium fieri possit imminuenda esse. Nam eiustnodi guid mmc guoque sub clarissimo Bilhyniae provinciae praesiae factum invenimus in teslumento
gravi teslium falsiluie probata aperte conviclorum ac postremo confessorum, testalricem, cum testamenlum
adhuc conficerelur, mortuam esse, nonmillos aulem tesiium iam mortnae manu prehensa inde in charta
rectam el iransversam lineam duxisse alque effecisse, ut defuncla signum venerabilis crucis scripsisse oderelur. JS'os igitur haec spectantes alia de modo testium alia de eorum statu definieuda pulavimut.
Atque gnae a veteribus legislatoribus de prohibilione eorum guos a testimonio removent dicta suni, omnia
rata reddimus:
I. sancimus autem, praecipue in hac magna et felici urbe, vbi maxitna extat (deus sit auspex
sermonis) mutlorum virorum bonorum copia, ul testes sint bonae exislimationis, et vel propter dignilalem
vel mililiam yet divitias vel^ indubilatam officii rationem eiusmodi calumnia superiores, vel si tales non
sint, certe aliorum testimonio ut fide digni probali, neve gui sellularii neu humi repentes neu plane obscuri
ad teslimonium veniant, sed ut, siquidem de iis dubitetur, facile demonstrari possil vitam testium inte1 gram et moderatam esse.
Quodsi gui ignoli et plane obscuri sint, atque omnino quid videantur de
testimonit veritate corrumpere velle, liceat etiam tormenlis eos subici; et iudices, siqnidem magistratus
sint, fpsi hoc agant, sin aulem alii praeler eos qui magistratus habent, hic quidem apparilorem magnificentissimi praetoris plebis, in provincia aulem locorum defensorem adhibeant et per eos tormeittorum
6 iXtyx&ivxav L Q 7 /r om. c (] 10 tiXxvanv ex
corr. L || 11 tyytyqatpivtu L \ 15 jtaXatoTe L || 16 i^tlQxovai Ll || 18 8i om.B^ 20 7to?J.d>v] xaXdiv Haloander
male 8 21 evnoX^nxovt M, Nomuc.m pr. \ Sei Nomoc.dm ||
22 xrfi om. L Nomoc.dm | 8ia rb dvafitptapfixrjxov\
per causam e || 23 oxQaxtiat rj dlas B || 24 sq. xxp
ixiQcav ftagrvpovfievo$) ex otroque testimonium
perhibere e II 25 maliin fxnprv^ovftivove H 28 8ivao&ni\
Svvao&at dStiav i^eiv B | 29 xbv om. M | 30 r om. B ||
30 xnl navraxo&sv dtpavfii] undique g | 31 xal xi\
xai rot Nomoc.m || oXatl om. e || 31 sq. tr\v {om. La) xvav
nltj&aiv ftafnvQiav L || 34 aQxovraS La [| 36 ftiv] fifj M ||
38 tdiv om. Nomoc.mpr. | avxoli] avxovs La
1 BubtUitatiB V

|| 2 posaibile est T\

est om. Tl fi

3 tuno RVlT\
bitbiniae libri D 5 pcssimum /2 1 1 6 so*
uissima R || 9 rectam Beclc] factam libri g ductura R 1
10 uencrabilis 14 probibitione $er. R1 in ras.4 w. i
nide**** V1 || 12 demodo] de domo V*in ras., /?(*) demo
Tx R 13 existimauimus /{(') || *definire] detinere libri |
ita V || 15 eoruin V || euspenderont R V1} suspensant V1
usccpcrant T || 16 omnibus V\\ 18 et] etiatn T\ maiimi
et om. /2 || 19 ubi] vXV \ 20 sennone R" | multorum
bonorumqae copia rirorura vulg.] bonorum multorumqne
copia uirurum (uirorumque R") RT multoruin uirorum
quae (qnae del. Vh) copia bonorum V [j 21 carcntea] ea*tef
V* Q huiusmodo Tx | 23 non] nuno T \ 24 tameo]
tra T V1 0 25 non om. V H 27 eia F | 28 vita] iura T' |
30 aliqui* Tl 8 31 apparuerit R VT, corr. vuiy. | 32 eum
V\\ et om. Rl || 34 alii] aliter R |) 35 *ibi] ipri libri I
asamant RVl j| 37 defensorum RVTX

DE TESTIBUS

447

Nov. XC 1. 2

ifjv ix iiov fSaoavtov nsiQnv, onios av xavxrj yovv mentum, quatenus propter hoc nihil celent veritafis,
fir,Siv xaiaxQvymiev xcov dXrj&cov, rj *ai akolev Sia aut etiam capiantur per hanc viam pecuniis testilaiitjs rijt 6Sov xQtifiaitov TTJV /laQrvQiav notov- inoniiiin perhibere aut etiam aliter circa boc nialignailtes.
fuvoi rj xal dXXms HBQI aviijv xnxovgyuvvxes.
CAPUT IL
Ei 8i xnl rjSyj ftri^tuinv inl xofcoiv iyygd<pois 5
E t licet dudum nullaxn in debitis ex scripto factis
iyodcpav %arzafio\a>v anoSstgtp SiafiaorvQtov Sixe- non scriptarum solutiouum probationem per testes
e&at vtvofio&sTTjxafiev nXijv ei ^trj xnja tr\v ixeias
suscipi sanciverimus nisi secunrium observationem ibi
(njfcioav nngariigrjOiv, qv Sr} xni xgaielr fiovXtifte&a, dictam, quam scilicet valere praecipimus, attamen
alV ovv xni rvv\ovxo avavovpe$a. el ydg iyygaetiam nunc boc renovamus. Si enim scriptura sit
fov tl'i} xo xye''*, xai dygdyov xaxafioXTJe nftoreivoiro 10 debitum et non scripta proferatur solutionis a litinaga xwv fiixaZpnEviov t) 3ia JIOV ftagxvQaiv anogantibus per testes probatio, tunc susceptibiiera eam
8ii$u, rote 8txxip> avTrjv nngn Sixnaxtus ilvat, fjvlxn
apud iudices esse, dum ad hoc ipsuin assumantur
in' ainw xovxco nanttlafipavoivxo fingxvQBt, ip' <a testes. ut pro facienda solutioue aiit memoria factae
ti} yevrjaofisvT} xaxa^oXji
alicuiu8 iara solutionis et confessione eius qui pecuj f[ xj) fivTjur] -tou yeysvrjo&ni
ura
arpok
jSj xaii xvxo
o/wXoysIofrui
7i(>rtl5nias accejnt testimonium perbibeant viri iide di^ni
ura xarapokTjv
ijSrj
xo
/ y
fi /(>xv(>rjoaiev
ntSgee |iwconstituii, aut etiatn causam testimonii forte faciant
rov ra xQ^onxa Xttfiovioe
/ua(>xv(>rjoaiev
n
s, ij
ij xnl
xnl iv
iv ixfingxv^iots
manifestam. Haec autem inania et cx transitu perroi xa&iaTcoTes
ixfingxv^iot lawt noipiv
favt.gov. xas Si pnxalas xavrag xal ix xov
hibita tcstimonia nulla modia omnibus valere ratione,
naQr,xovxos yivofiivnt /mgxvgiae firjSevi ita.vxa.nnai et huiusniodi quaedain fingere testimouia, ut propter
Uyto xQaxtiv, xai xomvras xwas dvanXdneiv pao- 20 aliud quoddam opus adveniens audiat aliquos dicenTMiit, wi Si' dXXr\v xtva xgetav naqaxv%(ov axoioeie
tes accepis.se ab aliquo auruin aut debere alicui:
rolSe Xiyovxos riXr;werat jinod xovSe xgvaiov r, 6feihaec namque aperte nobis susj)ecta sunt et nullius
ittvrwSe' avxni yag anfdJs fjfuv vnonxoi xnd-taidai
digna ratione. Quando et tale aliquid in iudicando
xai ovSevoe |m* Xdyov. bnoxe xnl T* xomvrov iv
inveuimus, dum eo quod multae pecuniae dicantur
T'j 8mieiv evgo/tsv, toe xaixoi noXXiov xQr,fxdxaiv Xs- 25 solutae, tabularii duo tantutnmodo boc dixerunt auyofiivcov xata^h^XJja^at xa^ovXdqioi Siouovoi xovxo
disse se, teste praesente nullo et dcbito iu scripti3
fyaoav dxTjxoevai, /idgrvgoe nagovxoe ovdevos, xnlconstituto et fatente scribere ex hoc Bciente et vaioi tov xQ^ovs iyygd<pov xvyxdvovxoe xal xuv xaxa]eute per proprias littoras haec maiiifesta facere.
i&tfiivov Srfiev ygdyeiv inioxaftevov xal Swnfiivov
Quod ex illo odio habeutes occasiouem praesentis
h' vlxflwv ygaftfid.x(ov xavxa <parega xaxnaxr,aat. 30 accepimus Jegis. Et iterura addnctus est aliquis alius
ortfo i!; ixeivov fnar^aavies atpogiirjv xov nagovxot
Bimilis caliimnianti, ct praesentibus testibus ad boc
ilh\<fiiutv vdfwv. xni av&ts naurtx^n TIC iiegos xo
et coram tabulario deposuit apud semetipsum debita
W iotxcot xio avxotpavxovfitvuj, xnl inl fiagxvgtov
iifttv xai ini xnfiovAagioiv xaxtxi&txo xa&y iavxov
c. ll-lV
ex B hahet B' M 6, 30. 31 p. 484 Znch.
e. 11 in. ( 18) summam Athanasii repetunt paratitln Athan. 14 3.
.1824 Tds fiaxaiovt xal ix xov
!<' Xoyov habent Prochiron 27,18; Epanagogc 12,22.
pericntum illis admoveant, ut hoc quidem modo nihil de veritate occultent, vel etiam per hanc viam coarguanlur peciaiiu accepta testimoniutn dixisse vel aliter in eo mala fide versali esse.
It. Quamquam autem iatn dndum in debilis quae in scriplis relata sunt solutionum non scriptarum
probalionein per tesles millam admillendam esse sanximus nisi secundum observationem ibi dictam, quam
nuiiUm eliam valere volumus, allumen nunc quoque hoc renovamus. Si enim iti scriptis relatum stt dehilum, et solulionis sine scriptis factae probutio a litigantibus per testes proferatur, tunc eam admitlcndam esse a iudicibus, cum ad lioc ipsum tesles adhibeaniur, ut de facienda solutione vel memoria iam
factae solutionis el confessionis de ea re ab eo quipecunium accepit praestitae testimonium dlcant viri /ide
dujni, vel elinm attestationibns forte id manifeslum faciant.
Vuna auletn iila et in transitu facta teslimonin nulla pmnino ratione valere, ubi vel eiusmodi quae fingat quis teslimonia, se cum propler aliud
alitjnod neyoiium intercenerit, hunc dicenlem audisse se pecunium ab illo accepisse vel illi deuere: hacc
emm plane nobis suspecla sunt nec diijna quorvm ulla ratio habealur. Quandoquidem elin/n tale nnid
in iuaicando deprcltendimus, cum tametsi manna pecuniae siimma soluta essc diceretur, dno tabularii
soli se id audisse dicerent, teste praescnte nullo, quamquam debitum in scriptis relatum essei et is qui
deponehat uligue scribendi esset gnarus posselque per suas lilteras haec manifesla facere. Quod cum
ah illo tempore in odio nobis cssel, occasionem huius legis ferendae arripuimus.
Jtursus alius quidam
productus est vultu similis ei gui insidiis petebatur, et coram tesiibus scihcet atque tabuluriis contra se
1 xwv om. Nomoc.dm || 2 ftt]Si Nomoc* (J ^] Nomoe.m || 8 tfpraeccpimua Contius \ attamen vulg.] et tamen (et tm
(| 12 essc]
iXXolty l. \ 4 xal om. L NomoeJ" g 7 varoftofraxrjxnfttv] F , om. R*) libri3 (] 10 8criptura R; Ug. scriptae?
uolumus add. R in mary. | ipsum om. Rl | asumantur R \\
Cod. 4, 20,18 H 9 xovxo xai vvv L || ydg\ ydp xnl D*
1
13 memorie /i'F'7 !! 14 alicuiu Osenbrugyen) alicui
1.1.1 11 T) om.B'v.l. | 14 ytvrjanftevT] Sl\\ yerio&ai
1
x
B'v.l. | 16 [ntQXVQTjOaiev] pafnvQsiv, xai finprvo^anitv /i'6ri || confessionem V 1 15 perhibeatur T | 16 causa Vl ||
x
1
VR II
coni. Zachiiriue || 17 ixfxagxvgiais L ixftngrvgiaS L Q testinioniis Otenbriiggen non recte || 17 prohibita
%
1
18 ftnxnlovs Procfi. Epan. \ 19 nagtixovxot AIL !| 20 xga- 19 fin-;.e T\ ut] aut T\ 1 20 adueni lt || dicentcs V
ab] a F fl 22 nubii aperte V II sus***
Tilv) fiovXofiafra aiid. Hrock. 0 xai] lcq. xb xnli (] nXdx- in 1ra*. 5 litt. | 21
F B nulla R V3) uullius F T g 23 indigna /i || *quando]
TUV Prorh. H 21 *<ixovcoi libri D 22 xovSe Xtyovxos)
1
ftliquoi dicentea p | X9va^ov naga xovSs B? \ 23 x6S dum ( II ) quando libri; dum iranxposui (cf. v. 24) ||
Pmrh. g f}(uv om. Prorh. \ 24 loyov autt Bf || 26 xa- etl om. R || 24 *dum eo quod] eo quod libri |) 25 tbulariil
Beck] debitum (dcbitis T )
PovXhigwi MLB' || 27 xn/roi) et e || 31 t om, La || R fl duxerunt V || 26 dcbito
libril 27 constituto Vl7 Beclc) constitutum RV^T^ fa32 xb tlSot dotxrit] aimilis g || 34 inl xaftovXXagiaiy
tente V] faciente RT D ex hoo Tvulg.] et (om. R") hoc
Alli' coraui tabulurio e
R> et ex hoc R\ om. V\ 28 per om. V | 29 hodio R VTX\\
aliqui
2 hao T* 3 etiam om. RT, aliter om. V\ haec R || 30s accipimus VT Q aductus R ductus V | alius
F in ras. g 32 et ooraml et om. V g dcbitam Tl
6 scripturarum T11| 7 Busciperi R |
malignitates

Nov. XC 24

448

DE TESTIBUS

XQ' xal O fi&v fiio&ov xovxo jr^nfrts dnrjX^ev, xe- esse; et is quidem qui mercede boc egit decessit,
(>os 8i eieeJTQax&T) 16 X9soe r itaq* ixtoov xtvbt (OS alius autem exactus est debitum quod ab alio quojrrtp' ai>TOv Siji^ev ofioXoyq&ef xoX xovxo vaxeqov darn tamquam ab eo scilicet confessum * deo
ov StiXu&e, zov &tov xd xoiavxa ftt'xgt navxbi ov
huiusmodi omnino non indulgente occultari.
uvyxaiQovvxoe xaxaxgvnxca&at.
5
CAPUT III.
Ovxe ovv rate rotavxaie ntoxevopev finqrvQlms
Neque igltur huiusmodi credimas testimoniis aut
ij xaie tiiiv xapovXaqicov (xn9dneQ Einorxes fyd-Tjuev) tabulariorum, sicut praediximus, dcpositionibus, eo
xnxtt&effeotv, ^vixa yqa^ftaxtov imaxquovei elsv oi quod litteris eruditi sint qui confiteri volunt apud
xarafrio&ai Aeyo/iavoi, nngbv xai yQayau ij tv Stxaquem et scribere, aut in iudicio confiteri et dare rei
cir,giip xnxa&ea&at^ xal Sovvai xtp n(>ayfinxt niaxiv 10 fidem indubiam, nequc manere eas veracibus pestieipateprjxjxov,
oixe piveiv aixds xole aXrj&dai Xv- feras conccdimus, ueque si tale aliquid factum est
avyx^Qovfiev, oixe ei xi xotovxo yiyova
recipimus, sed exigimus quod deprecatum est ab eo
' aXX' dnatxovfiBv xb izaQaxtxlrjo&ai naqa
qui deduxit testes iu lioc ipso, et hoc per testatiotov naoiiyovxos xovs fiaQTvnas in* avxco xovxip, xni nes demonstrari, et esse et eos (hoc quod in testaIOVXO fiia (taQTVQiae ano$tixwo&at, xal elvai xai av- 15 mentis) rogatos et bonae opinionis constitutos, et ita
xovs [totno Si] XO IU>V dia&rjxiov) rogatos, xal evvnocausam suscipere ab cis probationem, et ueque adXxovs
xa&saxdvat, xal ovxa> xo n^dy/tn Sixtafrai
testationem deinceps neque testium habentem prae avxoiv dnoSei&v, xal (ir,Se ix/iagxvoiar rov
sentiam et depbsitionem et subscriptionem tenere.
ov fifj xal fiafnvQaiv Kxovoav xal naQovaiav xai Si vero Don huiusmodi constituti Bunt testes quales
Maidfreotv xai vnoygay^v xqaxsiv. ei Hi fiij xoiov- 20 pridem ediximus, et Buppliciis eos aubdi praecipimus.
101 xa&eoxaoiv ol fidgxvpee onoiovs XfinQoa&Bv ei- Si vero quidam aperte contraria dicant sibi aut
Wxauev, xai fiaadvote aixovs vnoxelo&cu xeXtiofiev.
alterutris testificeutur, maxime iudices iioc animadei Se XIVES xa&agcoi ivavxia oiplaiv avxols rj xnl dX- vertere, et si veraciora testiticatis adversitates inXrjXoit y&iytaivto, xove Stxaaxde fidXtaxa xoixio JTQOS- veneriut, eiciant quidem buiusmodi testationes, ea
xuv xbv vovv, xal ei TCSQI xd xaiQiwxtQa rtov ftn^- 25 autem quae a dignioribus tide et plurimis dicta fuervoovfuvtov xde ivavxi6xr}xas evpouv, ixfiuXXetv iae
rint coDsiderent. Si vero astu apparuerint malignanxoiaixas ftaQxvQiat xoit naQu xdiv dj-ioittaxoxieatv
tes et ex boc incidentes ia contrarietatem, neque
xni nXtiovmv nqoiixovxat' ei Si igentxtjSei tpaveuv
inmunes eos derelinqui nisi secundum aliquem erroxaxovQyovvxse xni IVXSV&EV ixninxovxes eii ivavxiotrem fortuitum et nou astu contraria dlcentes demonOiv, ftrjdi dfrwovs avxovs xnxnXtftTtdreiv, eiTiep fif} 30 Streutur.
xaxd xiva nXdvqv ois eixbs dXX' dfeTiixr^Sce xd ivavxia Sstx&siev ).iyovx6i.
CAPUT IV.
EnBtSi} Si noXXol noXXdxit uaQxvQae nagaaxr^adQuia vero multi saepe testes producnnt et tertio
juvoi xai tQiaadxis xovxo noal-avtes elxa, ineiSav
hoc agentes postea, mox ut concluserint ct cxcepU
y

c / / / 620 mmmatn ex Ath. repetit liber negi Sta<p6go>v avayvoHtfidxtov 7 p. 194 Heimb.
c III 23 ^Edv xtvae xrtfraQcHs .... 32 habet Epanugoye 12,33.
c / Vpr. ('EnetSn noXXdxie noXXol
449,11) habet Epan. 12, Sl; 449, 2028/cre eitnt schol. Epan. ib.
Summat praestant H* i k p. 422 Heimb. ex Athanasio (transponenda enim sunt lemmata OtoSwQOV el Id&avaaiov)
( Philoxeno.
ipse debitum confessus est; atgue is quidem qui mercede conductus id fecerat discessit, alter vero exactus est debitum ab altero tamquam ab ipso scilicet confessutn: neque hoc postea laluit, cum deus eiustnodi res in perpetuum occultari non patiatur.
III. Neque igitur eiusmodi testimoniis tabulariorumve sicuti modo diximus depositionibus fidem
habemus, ubi Ulterarum perili sunt qui deposuisse dicuntur, cxan in promptu fuerit etiam scribere vel in
iudicio deponere atque rei fidem inaubilatam addtre, neque manere eas veritati nociiuras patimur, neque
si qnid riusmodi /actum sit admiltiinus: sed flagitamus, ut ab eo qui producit testes ad hoc ipsum
rogati sint, idque per teslimonium prbbetur, sintque ipsi quoque, id qxiod in testamentis fit, rogati et
bona existimatione utantur, atque ita negotium per ipsos probationem accipiut, neve attestatio in posterum valeat nisi quae testium et praesenlia ct depositione et subscriplione instruatur. Quodsi tales non
sunt tesles quales supra diximus, etiam tormentis eos subici iubemus. Si qui vero aperte contraria sibimd
ipsis vel etiam inter se locuti sint, iudices huic potissimwn rei operam dent, et si in ipsis quae totam
causam continent contraria testimonia deprehenderint, eiusmodi testimonia reiciant ea secuti quae a fide
dignioribus et pluribus dicuntur; sin vero de industria videantur dolo agere et inde in contraria prolabi,
ne impunitos eos relinquant, si non per errorem ut fit, sed de induslria contraria dicere probali sint.
IV. Quoniam aulem multi saepe lestibns productis atque ier hoc facto deinde, ubi rcnuntiaverunt
f
L || 2 xb itnQ ] xo om. Ii' || 7 xafiovXXa1 bis RxVTa H qui] qui ante nos T* J boc] ab eo
qltov LB |) fy&tjftev einovxee Bf || 9 XcySfievoi] qui
hoo 7 J 2 quod] que V\ 3 hiatum notavift deo) de F 1 |
volunt e )| nagov] apud quctu (>*. e. nag' ov) e \ Vi xo\ 4 omnino non] omnium T1 | omnino occultari non inro xal J3* v. l. J| naQaxaXiia&at L |j 14 ivayovxos B? [j dulgente FgiodulgenteJ al. indigente R1 in margA 6 testiln avxb rovxo Ii' || 15 xuZro om.Bf || 16 7] Si Bf \ monium Ta | 8 sunt T \ 9 et om. Rl V1 uel F* | conrogatus Af, na^axexXrjfitvovs LB TCQoaxBxXrjfUvove Macribere V g aut) et T g 10 aeratibus T ustcibu F 1 g
s. v. U dwTtoXr,nxovt JW Q 18 ix/ia^xvgiat B* v. /., Bf | 12 depraecautum Vx depraecauta V1flest del. F* | 14 de19 fii) xal MB) fiqSi Lt \\ itaQOvaiav] fiaoxvglav B'
inonstiare R | et esse et eos Bech) necesae est (est otn. Y)
v.l, L U 23 atfiaiv iavrois ivavxta Bf contraria dicant eos libri | hoo] ex hoc V1 J 16 causam Vx\ cautam RT
sibi (1. e. ivavxia (paalv avxoWt) c fl 24 *tp&t'yoivxo causae V* Q atestationem T\ 17 babere R g 19 int tetd
libri || lovxtf LbB*e] tovxotv B( xovxo La roxe M del
T*> testes sint R g 20 eduximus Tl g 22 alterntrie V
xoinoiS Epan. Q 25 ei xal Bf (] ixtoi om. e l| xaiquareQa altcris R | boo enim aduertere Tl boo adaertere Rl[
{xaiQioixaxa Bf) LB Epan.] xvQKaxeqa Mvulg. vera- 23 aducrsitate Tx aduersitatem T s | inuenerint etint
ciora c (r/. nov. XXII pr. CXLVl c.3) 1 26 ixfidXXetv Tx inaeniunt eiciant Rx inuenerin V1 g 29cooMB] ixpdXXoiev L ixfidXXetv fiev Epan. f | 27 xait Bl || traria F a g 34 coluserint Vx
31 xiva om. B* || 33 Si om. B* \ 34 xgiodxts B Epan.
(idem 449,5) || inetSdv 449,1 pafrtvQlas] fitxa xijv xqtXTJV twv fM(>xv(>(0v na^aycoyrjv Epan.

DE TESTIBUS

449

NOY.

XC 4

f
ixXdpouv TS ftaorvplae, neigct/v- fuerint testimonia, temptantes intcrpellationibus noQoseleioEaiv rjftue ivotfxiv xai fiov).eo&ai y.ai bis importuni esse et velle et quater deducere testes,
xis nagayayelv fidgvvQas, &Eanit,ofiev tovs rt[ie- sancimus nostros iudiccs baec maxime considerare,
i Sixuajat rovrots ftdhara 7tooe%eiv, xal ei et si tertio iam producti sunt testes, et ab eo qui
d
rjSt; naQTjXd-ov^ oi fid^rvQes xal naQa rov 5 testes dediixit concludente et editum accipientc iteae nagayapovToi xai dnora^ajusvov xai rum petantur testes, hos omaino non adesse, utpote
nafov aixowxai uaQrvQss, xovxovs nav
suspicione habita, ne forte relictis quidein prioribus
firj jiQosiea&ai, tos vnoxpias ovarje, ft?]7tors et dudum manifestis propter horum testimonia factis
Qnovxcav n twv n^oxiqav xal tjSij <pave(>uiv ille non productionem testium, sed de praecedentiVTCOV Sia xr,e fia(nvgiasjavoftdvcov ixelvos ov naQ- 10 bus aut noQ testificatis additamcntum aut eorum
ayuyrjs paQxvQtov, dXXd XTJS XWV efiTtpoo&sv rj oi ftagdepositionibus emendationem desideret. Si vero defvoij&tvxeov TCQoi&fjxTjS TJ paQxvfiTj&evTaiv irtavogfrtoducens quidem testes editionera nondum acceperi
ocwi inifrv/iel. ei Si 6 Txaqayaydiv fiev olx ixXdfloi neque perlegerit testatioues nequc ipse neque ahquis
oiSe h<xvypi xuis fiatyrvQiais ovxe aixds oixe TS xiav
advocatorum eius, adversarius autem eius acceperit
owrflOQcov alxov, 6 Si dvxixExayfievoe ixXdfioi uo- 15 BOIUS et fecerit disputationem, non tamen eam devot xai noirjaaixo nagayQcupas, ov fifjv ravxas dxooirj derit ei qui tertio dudum fecit testium productionem,
TU> rgli fjSt] notTjaafiivto xrtv xdiv fiafrcvQcov nd(>- neque per disputationem edoctus sit is qui eos proooov, oisxe pr} Sia raiv Tcagayguydiv fta&Svxa xbv duxerat, quae testimoniis desunt baec adici, tunc
xovxovs naQayayovxa xk iXXeinovxa xaie (ia(nvt>ia.i$ dandum est et quartam productionem testium ei qui
nqoid-eivai' TTjnxavxa Soxtov xal xexagxtp20hoc petierit, pnmitus Bacramento dando ab eo, quod
q fiaQrvQcov XM xavxrjv aixovvxt, TXQOXBQOV neque Bubtraxit neque percunctatus est testationes
yr\v
naoaywyr\v
fiQ
' uvxov, toi ovxe &%eiXr}<pEv ovxs
neque ipse neque aliquis advocatorum eius aut omooxuv
SiSofiivov
iais OVXB aixds ovxe xis rj awnino pro eo agens, neque per aliquem dolum aut
iit'Tv%e xais [l
avxov nQaxxtov, oixe xaxd nva
machinationem vel artem quartam productionem petjt
v OXOJS
fjxj
ovSe xe'xvi]v rfjv xexdqxvv nag- 25 fieri testium, sed propter hoc quod non valuit priovSe
aixsl Ttoirjoaa&ai %cov fiaQxvQav, dj.Xci Sia mitus uti denuutiatis testimoniis. Et si boc factum
ft xsQov xals dnayyeXXo/tevais XQV~ fuerit, neque iussione pro talibus imperiali egere,
(QQ
xal ei xovxo yevoixo, prjdi xs- sicut pridem erat, sed ex bac lege sufficiant eis haec
hiaeoi inio xovrtov Sela&at ftaoiXixrje, xa&dneQ fy- quae permissa sunt; et usque ad quartam testium
7iooa9tv rjv, dW alxo&ev xov vdfiov aQxeiv avxols 30 productionem licentiam esse testimoniis uti, non tarov xa xoiavxa itpidvxa.' xai d%Qi fiiv xexdfnrjs fia^men per longutn intervallum, ut non ex hoc protra-ivoiov naqaymyrie uSetav elvtu rals fiagxvgtais XQTJ- bautur lites, eed oportere omnino velocitatem eis
oJni fiTj fiivxot Sta yporpv, alexe fiqSi ivxel&ev
imponere, Becundum quod iudex aestimaverit hoc
i xds Sixae, aXXd Seiv nnvxcos xdxos alxais
fieri.
, xa&dnep dv 6 Sixd^av oirj&eirj xovxo 35
'Exsivo ftivxot xwv dvm/ioXoyrjfieptov 1 Illud tamen indubium est, quia etsi semel proc. IV 1 (*Edv ana$ T*S

) habet Prochiron auctum 27,165 tx JB.

produclioni et testimonia exceperunt, interpdlationibus conantur nobis importuni essc ac velle testes etiam
quarlo producere, sancimus iudices nostros his maxitne operam dare, et si iam ter prodierunt lestes atque
ab eo qui testes produxit et renunliavit productioni ct testimonia excepit, denuo petuntur testes, eosnullo
modo admittere, siqtiidem suspicio est, ne forte cum quid priores omiserint idque per teslimonium iam
mnnifesium factum sit, ille non productionem testium, sed aut eorum de quibus antea testimonium datum
non erat uddilamentum aut eorum de quibus datum eral testimonium emendationem desideret. Si vero is
qui lestes produxit testimoiua non exceperit neque cognita habeat neque ipse neque ulhis ex procuratoribus
eius, adversarius autem sotus exceverit et exceptiones opposuerit, neque tamcn eas ediderit ei qui tam ter
lcstes produxit, ne is qui hos proauxit per exceptiones edoctus de iis quae testimoniis desint haec adiciat:
tum etiam quurtam produclionem tcstium concedendam esse ei qui eam pctat, iureiurando priiis ab eo praeslundo quo dcclaret se neque excepisse neque cognovisse testimonia neque ipsum neque advocatum ullum
aut omnino pro se negolia gerentem, neqxie dolo ullo aut machinatione aut arte quartam se pelere testium
productionem facere, sed guia testtmomts nunlialis prius uti non potucrit. Atque hoc si facium sit ne
iussione r/uidem imperiali de his indigeat, quemadmodum antea eral, sed ultro tex iis sufficiat quae
isia penniitit; et usque ad quartam testium productionem testimonus uli liceat, neqxie tatnen pcr longum
tempus, ul nc inde quidem lites protrahantur, sed utique iis fcstinalio adhibcnda est, prout iudex id facien1 dum existimaverit.
Illud tamen in confesso est, si quts semel vel bis productis testibus renunliaverit
\ * axoxdi-otrxo
MLB fl SictfjaQXVoias B? \ jtetQcifitrot ZK? Titiocovxes Ma I 2 ngoseXevoei Epan, || fiovUa&at TT()ft'xi5 Ttnpdyuv Epan. || 5 Ttag' nvxov xov
Epan. || 6 naoayovxot
Epan. || xal om. ff, *ai 7 ix~
Xafiovxos om, Epan. || 7 ixpdi.htvxoi
B' u. l. | xovxotS
Epan. \ 8 7i(>oiiea&at] adesse s H 9 Twr ixQoxegcov] rdiv
ftagxi^att' xviv nooxiqoiv
Bf ff xai ijSi] 13 dm&vo ovfHpiQeiv tr6[*it,ev nvxq, rj xal ngosfrivxtov
xb
ifopov
ixtivos
xT]t
ifO
ffp,
] xofrv ftagxvgrjd^evxtoy
fggj
fQ
e at e at
pd~f6aeo)5 aXX'
ov ov
xs *xs * dXXrjs
SvtxSvtxa ngo
e&tv inavopd~f6aeo)5,
aXX'
dXXrjs

L 5 29 rovxov L H 30 aXX* avxo&ev 3C itQaTTeiv cm.

B* Q avxo&ev 31 icptivxa] ex bac lcge sufficiant eis
baec quao permissa sunt c | 31 xov om. L(e) || 32 xals om.
LB || 33 Sid XQOVOV if\ Stn ftnxgov L hik ftaxgov XQ~
vovBel 34 avxois L, otn.B Q 36 utfioXoyrnxivaiv B>

1 interappellationibus R* || nouis RVT g 2 inportunium R1 B duccre R% 3 boo /J ( 5 aditam R |) 6 tantur Tl | hos vulg.] hoo R haeo VT fi 7 suscipione V ||
relictis orn. R\ 8 eorum Tvulg. | 10 non de testificatis
1
t$iv(>iaxitv fiaQXVQnS ifteXtxrjaep Epan. g wavtQtZs L (teficatU lV) V | additamento T aditamonto V addieorr.vulg. g horum R II
10 yivofttvo/v li> | naqayoiyrp Bt\ 11 fj ov\ rj om. B' | mento T additatncnta V*T*f %
11 emendationes R Q15 ttn RV \ 16 dudum tercio R ||
13 intfrvfiji cum Serimgero vulg. | 6 napnyaywv fiev
17 per om. Rx | *disputationem] dispositionem libri | prodeduccns quidem teatcs s |j ixfidXXoi Ll H 14 mov8i avduxerit
V fl 18 dcsint F l 21 p c r c t i u F 1 J 23 dunam
rbi ov3i T*S libri | 16 *noirtoono \ibr\\ 18 xov om. ZP
tt
T
R
24
fecit V\ 25 fioo V] om.RT^ non om. T11 uoluit
19 naodyovxa B' v. 1.1 20 ravxa LB's\ xavtais MBf ||
1
a
1
esse] etiam V ||
21 xavTT}v) hoo ff B 22 l$t'iXti<pBv B' i ovxe Br,schol.T | 27 imperialo T Q agcrc V M 30
1
Epan.] oi/Si MLBS II 23 ovxt avxos OVXB schol. Epan.] 31 utj aut T* | hao R II protrahatur F ||l 32 uelociterx
oiSi avxot olSi MLB \ xts fj awriyoQOs] aliguis adroca- V\ 33 1eatimauit V | 36 ttn R I cst om. R | eUiJ si R
torum eius s Q 25 fi'x*'t] || 27 inayytXopivais {ex corr.) si et R

Nov. XC 4. 5

450

v, o5s ti xal artai- TS naoayaydbv [UXQIVQCLS fj Sls

elra anoja^eifli, xai tj lxdfiot rds uaQjvgias xal
Ttaxaoxeyexai r) xov dvxixexayfitvov xovxo not^aavros
aixds xde naoayQcupas ixXdfioi xdxeifrsv pa&oi xd
fisfiaoTVQTjficva, oi% | navtsluis aSetav ovStfua
jteoairtpa) xgqa&at fiaorvQtJv na(>aya>yjjt oiS* av ei
&eia xoiixo xtXsvaiS nogia&eii].

DE TESTIBUS

ducens tcstes aut bis aut testificationes tractaverit,

aut adversario hoc faciente ipse disputationem acceperit et ex hoc didicerit testificata, non babebit
omnino licentiam ulla ulterius uti testium produc5tioue, neque si divina hoc iussio praeceperit.

CAPUT V.
^ETTEIS}] Se Yofisv TJSTJ yevofisvov voftov, tosxs ei
Et quoniam scimns dudum factam legem, ut sf
TS ivxav&a Xiyoi SixTjv, Sslxai Si nl irjs %(6(>as quis hic litem exercet, oportet autera in provinciae
fttptt iivl avctfjvai Tqs Sixr^, d^etiat tov Sixaarov 10parte aliqua adprobari, licentiam habere iudice hoc
IOVTO xpiroifos xal trjv aoxovaav rtgo&ea/uiav 6(>i- decernente et sufticiens temporis spatium detiniente
tpvxos nctQayttv ini TJ/S inngxias xovs ftdgxvgns ivdeducere intta proyinciam testes et huc transmittere
rav&d xs dvane/inea&at XTJV dlxijv riov nenoayftilitem gestis perlatis et ab eodem iudicari iudice,
vcav <pegofieva>v xal vno xaixqi xoiveafrat Sixaarfj,
multae autem huiusmodi interpellationes nobis fiunt,
aoXXai Si roiavrat itpossXevoeis rjftlv yivovrai fiovXo- 15 volentibus aliquibus, qui in provinciis quidera litifiivcov TivdJi', oineo iv lnno%ia ftiv Sixdtpvrat ivgant hic vero testes habent, ut teneantur et in huxavfra Si roie fidgrvgas i'xovotv, disrt xoarciv xal iusmodi lege, et licentiam esse in provincia iudicanti
inl ttav loioixoiv xbv vbuov xai dSeiav tlvai xio iv
dirigere huc, ut praesententur testes aut testationes
inaQxiq Sixdovrt axdXXstv ivxav&a, eSsre nagtevtu
omnino dentur, et iterum ad eum referri Jites, et si
toi/s fidoxvQas j? rds dnoSeigus oXaisJiSoofrai xnl 20 a provincia in provinciam haec petantur fieri: sanndXtv eie avxov <pQta&ai rde Sixat, fj xai dnb n- cimus propter probationum abundantiam et boc va*
agxias eis iitaq^iav xavxa aixilv ylvta&ai' &taniolere, et posse etiam a provincia huc ab eo qui iuiiex
ftsv $ta xi}v T&V nnodeigetov einooiav xai xovxo
est in provinria destinari ^ et ab uno qui a nobis
xoaxclv, xal Sivaofrai xai dno irtHQxins ivxav&ol
definitus fuerit eloquentissimorum iudicum, interlona(>d xov Sixd&vxos iv rfj x^Q^i oxeXXeofrat xai 25 cutione de eo a iudice facta, testationes dari, et a
nag* ivl xabv i jfidiv toQtapiv<ov iXXoyifiwxdxtov
provincia alia in aliam provinciam aut apud defenSutaaxdiv, -yriyov ntql xovxov nn^d xov Sixd^ovxos
sorem aut apud praeaidem testiticationibus ex interytrofurrjs, xds ftagrvQiat SiSoo&at, xal dnb innQxins
locutione iudicantis datis; illic videlicet detinitiva
ixfQtxg eis ixiqav naqd. xd} dxSixio tj nagh xtv dqxovxi
Bententia danda ubi et lis contestata est: ut quemxuv naqrtvQtav ix yrqyov rov Sixdtovxos SiSo/iivtov 30 admodum hinc in provincia apud iudices aut deixeioB StjXaSij xrje alxoxeXovs yrjyov SiSofievrjs Jfv&a fensores de productiooe testium agi sancita sunt,
xai ngoxaxr^x^n" *va oisiteQ ivxevfrsv iv xg XCOQ^ ita et a provincia in provinciam et a proviucia buc
naQa xois aQxovaw ij TOIS ix8lxots T neol xrje nag- teneat, et perfecta per omnia sit probationuin omniaytoyjjs xdfv (tttQxvQav jtpdxxeo&ai vevofio&txrixai,
bus facultas; testimoniis quidem non editis neque
ovvto xal dno %wgas ets %toqav xal ano inaoxlne iv- 35
xav&oi xpaxottj, xai xeXeia 8ia jtdvxaiv tiij fj xtHv
ano8&ieo>v anaaiv evxoXla. xdiv ftivxoi /xit()xv(>taiv
c V^EneiSrj Tajutv Z6x(>axoli] habet Epanagoge 12,29.

productiombus, et aut teslimonia exceperit atque inspexerit, aut ubi adversarius hoc fecit, ipse cxceptiones
acceperit et inde testimonia cognoverit, eum nullam omnino licentiam habiiurum ulla lestium pruauctione
amplius utendi, ne si divina guidem iussio id praestilerit.
V. Quoniam autem legem iam laiam esse scimus quae constituat, ut si guis hic litem exerceat,
necesse autem habeat partem quandam litis in provmcia confirmari, liceat iudice hoc decerncnte et diem
sufficientem definiente in provincia testes producere et huc remiltere litem actis perlatis atque per eundem
iuaicein decidi, multis vero eiusmodi interpeUalionibus petimur, cum nonnulli, qui in provinda quidem
litigant hic atitetn testcs habent, legem velint etiant de eiusmodi rebus valcrc ac Ucere et qui in provincia
iudicei huc mittere, ut testes adveuiant vel probaliones omnino dentur et rursus ad ipsum liles ferantur, vel etiam ut de provincia in provinciam id fiat petant: sancimus, utpropter probaUonum copiam hoc
guoque valeat, Uceatque et de provincia huc mitti ab eo qui in provincia tudicat atque apttd unum cx
spectatissimis iudicibus a nobis designatis, decrelo de ea re a iudice faciendo, testimonia dari, el de alia
provincia tn aliam apud defensorem vel tnagistralum lestimoniis ex decrclo iudicis dalis; xitique tamen
senientia definiliva ioi feratur ubi lis contestata esi: ut sicut hinc in provincia apud magistratus rel defensores productionem testium fieri sancitum est, ita etiam de provincta in proviuciam et de provincia in
hanc urbem constet, et per omnia perfecta sit omnibus probationum facilitas. Verumtamcn ne in provin*
1 Tis om. e | v, *nl Si B" l- II 2 tha LBt\ tl M,
om. Bs v. l. H elxa dnoxd^sxai xai om. $ || dnoxdfrjTat B^\\
xal om. La |j xXdf}rj B* v. l. || xnl xaxaax\yrtxai Bf\
om. s || 4 ixXdfiot] dnb xov avxi8(xov add. Proch. auct. ||
pd&f] B' v. l. || 5 JtdvxotS Proch. auct. (j olStplav L1 |j
6 pjjtfrt<x#"u LB Proch. auct. Q ] J Proch. auct., om.
M y 7 xovxo MLPBte) xovrq LXB* Proch. auct. | TIQOO&sir) L B 8 'Enel B Q voftov) Cod. 4, 20, 16 g 9 Xiyoi
MEpan.] Xt'ytt Bie) Xiyttv L | rr}t\ xtvoS Epan. ||
10 peQti xtvi (xtva La et iterum L2) avor^vai MLs] fteprj
rtva avaxTjvai Bf, cum Halonndro vulg., iv fttpet xrjv
aiaxaaiv liiv Epan. Q xrje 8lxrjs om.s Q 12 nagayayiiv Epan. || t6 Xivoiv ex corr. L | 18 xal aSetav]
xal om. L | 21 TJ xal) ctsi (i. t. ti xnl) ? |) 23 dno^iav
Epan. | 26 ab uno qui n nobis definitus fuerit (i. e. xa>
l rifiviv tOQiOfttvtpi) $ U 28 ytvofttvqs, rovs ftdgrvoas B \ 29 iriqas om. L fl ixiqav $ na^a Epan. s |
^ naffa] itaqa om. B | 30 tav fta^rv^cov L Epan. jj

xov om. B | 35 ivrav&a

B Epan.

1 bi aut] bis et RT tractauit F j 3 dtdicit F | instificata T% B 4 ullam T || 8 eimus Tl i 9 oporteat V1 g

10 partcm R |) exprobari FB habcre iudicc] iudiccm habere FQ 11 dicernente Rx discernente (al. decerncnte in
marg.) R* || temporis spatium RT) spatium temporii V
vulff. | defitiente Tl | 12 rctranamittere T R 1 3 iudicart
V\ 14 nobis fuerint F> fiunt nobis 7*8 15 litigatur Rx 1
17 proTinciam libri\ iudicari V11 18 ut praesentcntur
huo T*J praesentctur V l| 19 ct si] i ri T1 I 20 in
prorinoiam om. R J 22 ad prouintiam V Q 23 dcstinari
ante buc (22) coll. R g 26 alia] illa R | 27 interlocutionem T* 1 30 bino vulg.] hio R huo V, om. T | iudices ctt.]
ces 33 teneat scr. V% in ran. 2 | rv. j| 31 produtiont
F( J ) g 32 ita et a] a om. Ta J 33 teneat] redeat teneat
(*ic) Fl 2 ) D 34 teatimonio V1 Vatimoniia is R ""

451

DE TESTIBUS

Nov. XC 57

oim txStSoudvtov ovSe iv rals #c>/us, aXXn rdiv ne- in provinciis, sed gestis datis eia a quibus produitqayuiviov SiSoutvtov avzoTs tois napayayovotv ij cuntur aut eorum adversariis sub gestis monumenxai xois avxwv avxtSixois ini jr(|eo>s vnoftvrjftdriov
torum signa percipieutibus^ et ita huc aut in proiiivaiv, r.ai ovrtos ivxav&a rj iv inayxi'"*
vinciis destinandia a iudicibu8, ne quando forsan
p miQa xtov Sixaaiufv, /xtj nore c6s eixds 5 et aliis egeat testibus causae natura et excludatur
tlr) xal irepaiv finfnvQtov rj rov ngriypaxos y>v- propter editionem testium adiectio.
xal anoxXeio&eltj Sia %r\v ixSoatv TJ tcav finoxvQtav noos&rtxr]. tovxa>v anamatv ini tmv xQV 1 Haec omnia in pecuniariis quaestionibus intolle^
voovfieviov ini yap iyxXrjfiartav^ gentes; in crimiualibus enim, in quibus de magnis
Jf

JL

/%

* *

MA

A f\ c\a

yf
paoa
viov tatos sarat xatyds xai Ttjs aXXrjS andarjs jtafta-

n o M / i n lii m

t wi H I K I I H

*v\

j-vri in

Ann^

in/iifiAa

*\v*A Ao An

tempus
Bervationis.

CAPDT VI.
Ei Si Xiyono SovXtxjje clvai rixne 6 fiovXSfavoslb Si yero dicatur servilis esse fortunae qui testari
painvptTv. 6 Si ilev&sooi iaxvQit,srat xa&earavai,
voluerit, is vero liber aftirmetur constitutus, si quiti ftiv ix ytvExrfi \xv%bv iXev&epos], nXrj^ova&ca uiv
dem ex nativitate, impleatur quidem testimoniunij
i) fiaoTvpia, xuTs Si nnoayoag>nis 6 negi xrjt rvxrjs disputationum vero de statu servata ratione, nt si
TI
S
io&io Xoyos, oiSTa sl tpavtlri ^W olxextxTJs apparuerit fortunae servilis esse, eius testimonium
uv, x avror ftrtQxvQtav avxi /ttjSi yevoftevrjs elvai 20 ac si neque datum fuerit ita 8it. Si vcro libertura
freQcofrTjvat yqaets, avayxat,ea&nt Setxvivat
se dicat, compellatur demonstrare primum instrud ii
aixbv xb avftfloXaiov iy ey rijs dXevfreota? mentum ia quo libertatem percepit, et sic testetur.
i , ovxco re finoxvQBiv. si fidvroiyt iv ixiqq
Siu vero in alia provincia libertatem dicat perceptam
%(uoq xijs iXtvd-eoins pnoeie -tvxelv, ij ovx elvat -JIQO- aut non esse in promptu sit>i probationeB, et hoc
Xtitiovs avxiji xas dnoSeigeis. xai xovxo prxiin in- 25 evidenter iuraverit, testatio quidem scribatur. non
ofiunerm, rj fiiv fiapxvQiu yQapta&oi, ftfj Sei^evros
monstrato vero manumissionis instrumento is quideSi xov tTjt tlevtttola: avfi^oXaiov 6 naqayayav ov duxit eum non utetur eius testimonio.
XpijotTat rp ixeivou ptaQxvfjiq
CAPUT VII.
El fitvxoi xts tpTjasiev a.ntx&h "lv naQiovxn. nobi
Si vero quis dicat odiosum praesentem ad tcstf/tnprvpinv ain(o xad-eoxnvai xni rvxbv xal vnb al- 30 monium sibi constitutum, et adprobaverit statim quod
tiuatv nm/ avxuv ysfto&ai, ei fiiv Ssil-suv ei&vs cos criminalis uiter eos lis movetur, non adsit ad testityxlrj/jnxixfj /texat-v avxiov xtveixm Sixt], fijj naolxto
monium qui USque adeo iufestUB est, donec de crim>bs finoxvQiav 6 fu'x9* xoooviov Svtftevrjs toi xnl mine iudicetur. Si veru aliter odiosus esse dicitar
nifii iyxXrjfinitov 8txat,so&nt. si Si nXXioe anex&qe aut conventus pecuniarie, procedat quidem testatio,
thatXtyotxo rj xai alxiuana&m xQT]fimixtos, npotxm 35 tempori vero disputatiouum serventur huiusmodi
/uV ia xijs finpxvpias. T<o Sk xatfitjt xcov nagayQaquuestiones.
Y<ov fvXuxxicfrio xa raiv TOIOVTUW ^t^a
Summnm Alhanasii e. V I repetunt pnratitla Athan. 4 5 10, c. VI B^ n p. 424 Heimb.
e. VIVIII habet Nomocdm XIV tit. 9,2 ex B. c. VI retpic.it Leonis novella XLIX.
e. VII-IX
(.... avxixi&tad-ui ftrj Swafuvov 453,10) habet B' M 6, 31 p. 487 Zach.
ciis guidcm lesthnonia edanlur, sed acla ipsis qui testes produxerunt vel eliam adversariis eorum danda
sub gtstorum confeclione signis inslruaniur atque ita huc vel in provincias millanlur a iudicibus, ne forte
1 ulfitaliis quoque teslibus causae natura egeat et proyter editionem excludalur testium adieclio. Alque
haec omnia dc quaeslionibus pecuniariis intellegantur: tn criminibus enim, ubi de maximis rebus est periculum, necesse esl omnibus madis tesles prodire ad iudices quaeque comperla habent edocere; ubi et
tormtnlis forle locus erit et omni reliquae observutioni.
VI. Si vero servilis condicionis esse dicalur qui testimonium perhibere voluerit, ipse autem se libe~
rum esse affinnct, siquidcm natum ingenuum, con/iciatur quidem teslimonium, exceplionibus aulem de
statu quacslio servetur, ut si servilis condicionis esse probelur, testimonium eius pro nulio habealnr; si
aaiem manumissum sc dicat esse, prius oslendere cogalur instrwnciUurn in quo liberlatem conseculus est,
aique Ua leslimonium dical. Si vcro in alia provincia se libertalcm conseculum esse dicat, vel in protnptu
sibi non essc probationes, idque diserle iuraverit, teslimonium quidein perscribatur, non monsiraio aulem
manumissiunis inslrwnenlo is qui eum produxit testimonio eius uon uieiur.
II1. 5/ quis vero inimicttm sibi esse dicat eum qui ad leslimonium dicendum prodit, ac forte etiam
se ab en accusalum esse, siquidcm stalim probuverit causam critninalem intcr ipsos agitari, non prodeat
ad testimonium qui lantopere illi inimicus est ut eum eliam criminis reum agat. Si vero alio tnoao inimiats esse dicntur vel etium pecuniaria actione etnn peliisse, procedat quidem lestimonium, in tempus autem
txceplwnum eiusmodi quaesliones reserventur.
1 ol$) rjfir] B H 2 nQoayayovaiv B 0 9 ivvoovpivav
3 aut om. V || 4 destinatis Vfi5 nature RXVX \ exB || iyxXtjfinxtav M Alh.. Theod. ap. B^) iyxXrjunnxcbv dudantur V1 Q 6 electioncra H% J 12 *aliis omoibut obT Q 18 disposilionum
LB Theod. c Q 10 avayxt) om. f || 11 vnb xovs StxaoxaS seruationibus libri | 15 fortu*ne
1
|I 15 3i om. Nomor.d"1 U 17 xvxbv (xvxtbv B) iXivfrt- Ffl 201si Tero] ai uero si /2 Q 21 compellant deraonstradm
MB,om. L Nomoc. S A 21 *y>rjaot libri |j avayxa- rem V g 22 perccpit Vvult/.] percepcrit T acceperit R ||
prouintiam R || 24 in om.
fr Nomoc.dm Q 22 nvxdi Nomoc.m Q 23 TTV^I?XV] 23 sin RV\ i Tvulg. | alinm
prouintiis Z"1 |j 25 euidentur V11 26mo**x Nomoc.m IM tvxiiv omissis verbi.i ovxo> tt jR || promptu]
l
adser. Ts) Q is om.
24 rvxnv Nomoc* \\ 24 *<pr,aoi libri || 25 avxoit L |J Btrato T || vcro om. T (set mper non
l
infeotus RV\\
26 /tiv om. Nomoc.1* j| 29 fidv xi TIS Nomoc.m \ 30 xal F|| 30 probaucrit 7 | 31 ad om. R Q 32
1
a
". B' || xvxov 31 ftiv om. e R xnl um. Nomoc."1 || 33 dicatur vulg. \ 34 ut R \ pccuniare V 1| procedet T ||
1
dn
32 fttrnfcv xal airxcov Nomoc. * 1 33 xal om, Noinoc. R 35 tempori Spangenberg] tempore libri
34 ntyi iyxXrjfutTOiy] de crimine s B 35 Ttfwtxco /tir] oi
wl
L

Nov. XC 8. 9

452

DE TESTIBUS

CAPDT VIII.
Quoniam vero posuimua legem, ut in pecuniariis
i e id-qxa/tsv vopov, cSore xal tol xyif
causis nolentes testiticari iilos non compellendos
Sixwv axorras fiagrvosiv, ixtiviov ovx avayxaflov
rrjv (xaQxvQiav vtfieiv oaot fitdlxau yeyovaaiv testimonium dare qui ante mediatorea facti sunt ipsis,
avroTs, xai rives dnoxpdivrat xovxa* xai fiagxvgiav ov et quidam abutuntur hoc et testimonio nolunt uti,
fiovXovxai vifietv, &eoniofiev, ei'neg exdxtgov /JSQOS 5 sancimus, si utraque parB consentiat, quod mediator
eorum fiat testiticator, componantur enim ea quae
owaivolt] r<p fisffirrj aviwv yevo/ievro fiagxvgqocu
ab eo dicuntur, compellere eum et nolentem testimoTOTS nao' avtov Xeyofievots, avayxa&o&ai aixov xal
anovxa xriv ftnoxvqiav viustv
xov xtoXvftaros, Sw~ nium perhibere, prohibitione propter quam eum noneg aixbv axovra ftagxvgelv 6 ngoxegos rjjuuiv oix lentem testificari primitus nostra noluit lex propter
rifiovXsTo vofios, Sta xtji avvatviasas ixaxiQtov ttav10 consensum utriusque partis sublata.
d
CAPDT IX.
Kal rovxo 81 noXXdxis Ttgaxxoftevov Tofiev, ais
Et boc vero multotiens actum scimus, quod quirtves 17 Ttaga TOTS idiv xoTtoiy ixSixoie r} jictga TOTS dam aut apud locorum defensores aut apud claris*
hxfinQoxdxon xaiv inagx^v agxovatv TJ xai cas eixds
simos provinciarum iudices aut forte (ut adsolet) hic
ivxavd-a rtaga 1$ Xajungoxaxqt fiaytaxQt? rtov xt]v-15 apud virum clarissimum magistrum censua ingreawv tteiovxcs xai fieftyofievot, 165 naoa xovSe jre- diuntur et queruntur, tamquam ab aliquo sustineutes
nov&oxss T^ naQavofiov rj aXXws rjSixTjftdvot rj itflaliquid contra leges aat aliter laesi aut damnificati
^fafrrvQa: flovXovxai naqaaxriaaad^af xal
testes voleutes producere: (et) ut non in posterum
] vaxeQov avnre&ebj ainoig, cos xara fiiav
opponatur eis, quod ab una parte gesta sunt, oportet
Qv TO nengayfieva avvearij, Sel xdxeivov iv avzfj 20 et illum in ea civitate constitutum in qua testationes
^ noXsi xad-eaxtaxa ivfra al fta^xvgiai SiSovtal,
dantur, adinonitum a iudice sive defensore praesenxa jxaga rov ^OVTOS 7} XOV ixSixov natem esse et audire adtestationes. Si vero uoluerit
xal axoveat rtov ftagrvQiaiv. ei j$s fttj
advenire, sed respuerit, ut ex hoc ab una parte
yCr] naQayevda&at, dXXa Stanrvaeuv, oisre ix
testimoma dentur, ut Eecundum hoc ipsum inutilia
xaxa fiiav fidlqav SiSoa&at ras pagxvglas xar' 25 esse, sancimus huiusmodi testationes ita tenere ac
avrb xovxo dxgrjotovs $lvai, &eoiti,ofiev xds xoiaisi non ex una parte constitutae sint, sed tamquara
xas fiaQxvQias olxoi xgaxsTv, o>s av ti ftt) /uovofieoeis eo praesente factae sint. Si enim recusaverit et adixvyyttvov
ovaat, dXXd xal avxov nagovxos
iyeyovetaav.
ei ydg 7iagani]Cfaixo
xal iX&elv firj
fi&i
e. IX in. (.
453, 5 ridebuntur quidem ex utriusque praesentia facta) versionem latinam altquanto emendationm
ea quae in Authentico est exhibet Gregorius Magnus in epistula a. 603 icripta Epist. 13, 45, ubi citatur 'constitutie
novella quae de testibus loquitur c. 16 (Gregor. Opp. 11 1255 ed. Bcnedictinorum; accurathis epistutam tx eodicun
fidt edidit Baudi di Vesme Atti della R. Accademia delle Scienze di Torino V (186970) 250 sqq., unde Uctionis
diserepantiam enotavi).
VIII. Quoniam autem legem tulimus, ut etiam in pecuniariis causis inviti testimonium dicant, ne
tamcn illi testimonium perhibere cogantur, qui medialores parlibns fuerunt, et nonnulli hoc abutunlur
neque testimonium perhibere volunt, sancimus, ut siquidem utrague pars consenliat eiim qui mediator
ipsis fuerit testimonium reddere eornm quae ab ipso dicla sint, xlle etiam invitus tesiimonium perhiberc
cogalur: cum impedimentum propter quod invilum eum teslimonium dicere prior lex noslra noiuit per
consensum utriusque parlis sublatum sit.
IX. Ceterum hoc quoqne saepe fieri scimus, ut guidam vel ad locorum defensores vel ad clarissimos provinciarum praesides vel etiam hic ut par est ad clarissimum magistrum census adeuntes seqve
ab aliquo iniqni aliquid perpessos vel aliter iniuria vel damno affectos esse querentes testes velint producere: alque ne poslea iis obiciatur una solum parte praesente quae acta stmt probata esse, oportet illum
quoque xn ipsa civitate degcnlem ubi testimonia dantur, admonitum a praestde vel defensore adesse tt
testimonia audire. Si vero noluerit adesse, sed respuerit, ita ut ex eo ipso quod una tantum parte praesente dentur testimonia inutilia sint, sancimus, ut eiusnwdi testimonia ita valeant atque si uon ab una
parie essent dicta, sed ipso quoque praesente data fuissent. IVam si recusaverit el vcnire atque audire
1 vofiov) Cod. 4, 20,16 (c/. 19) fl xai om. s fl 2 81- luit T$ 10 patri V1 B 12 At V1 f| Hoc quoque saepius
(leg. agi novimus), quoniam quidara Gregor. l
xStv om. Nomoc.d | 3 ocoi\ q^ui anto 5 || 4 rovxtp] xal agnovimus
quidam vulg.] quidcm quitoixtp La (| 6 xa ptolxri avxcbv yevofiivto fntfnvprj- sitnus Ta eancimua V1 fl quod
acu M] xdi ftBaixTj avxcjv yevouiva netfrqaeo&at No- dam T qnidam (idem *.v. V1) quidam V1 quidam /2KJ(
moc.dm xov fteaixrjv aixtov ytvo/itvov fiagxvgrtaai' ag- 14 forte] etiam Gregor. (] 15 inpredientes ct quercntcs
Gregor. | 16 quaeruntur RVT || ab alio passi aliquii
xta&fjatxai ya.Q L xov fisaixrjv avtcHv ytvofitvov ftagTVQTJoai {uagrvQtlv 2?*), xal dpxea&Tjatofrai {&tjeeo&cu Gregor. U 17 lacsij iniustitiam sustinentes Gregor. || 18TOomi.iso xal B* v. I.) Z??, cum Haloundro vulg. quod me- lunt Gregor. | et add. Der.k || et ut non 19 gesta sunt]
gcsti
diator eorum fiat testificator: componantur enim (1. c. et ne postea obiciatur eis quia 1pcr unam partcm
owfrrjaeo&ai yapi) s (xai tpjj avvxi&ea&at ex Epitomc confecta aunt Gregor. || 19 qui JR || gesta sint RlT gestum
ad Prochiron mutata 27, 56 cit<it Zachnriae) \\ 7 yevofie- sit R* | 20 ct om. T 9 illum] illo R VT* g ea] ipsa Gregor. ||
voii L |j 8 xrjv om. Bf || 10 ifiovXexo Bs | 13 xwv om. L || constituto RVT1 | ubi tcatimonia dantur, admonitum
14 7 xal] xal om. B* v. l. Q 18 @ovXorxat fiagxvgas B' iudiccm aut defensorera Gregor. || 21 a] ad V1 \ defentestcs volentes s J nagioxaa&at B' v. 1.1| 20 Selv L, Bs soretn RlTa a defcnsore Vvulg. fl praesentem esse] adVT teates Gregor. \ noV. l- 1 28 txiyxavov ovaai] xvyxdvovoat B' v.l. 0 aXXa venire Grcgor. Q 22 atcstationes
mpuunt Tl rcspuit V contempscrit Gregor.\\
xai] dXX* tos xal Z.3 sed tamquam g 29 *nagaixr}- lunt VI 23
%
ut] u* V Q ut ex una parte testimonia adrerstu eotn inOono libri
ntilia sint Gregor. g 24 utilia Rx g 25 esae RlVl) emat
3
R*V
Tvulg. |tetatione Rl tcstimonia Gregor. \ tenere]
1 proposuimus Tvulg. \ tit om. vulg. [) 2 illis non comvalcre
Gregor. | ao] hac V1 tamquam Gregor. | 2fi constipellendia Beek f| 3 ipsi V* | 4 bacc Vb quod V) quud
1
1
tutae

2T factae sint] consisterent, sed ctiam ipso praeet RTvulfj. 11 6 ea Vfl7 duountur V |) et R V T) etiam
x
V3vulg. | nollentem F J 8 probibitionera^FI) 9 *primi- sente fuissent facta Gregor. jj sunt R Q 27 rcpudurerit
l
3
et
Tenire
Gregor.
tua] penitas libri Q aolait R , T in marg., vulg. Q lex no-

DE TESTIBUS

453

Nov. XC 9

*ai axolam tSiv xaran&sfitvtov, xairoi Srjjwaievcov venire noluerit et audire deposittones (etenim publiii xal ovx i% aTxnQmxjjrov nvds avayxrje cupixeo&at cabuntur) et non per inexcusabilem aliquam necesfiv Svrafievos, iv lot? rdte nagayevofidvois ZOTM, xai
sitatem deduci non possit, similis advenienti erit, et
oxSiv 6(pe).os ix rfje avrov TiQOTtereias avxco yEvr,ae- nullum iuvamen ex sua protervitate ei efficietur, sed
T<U, n).).a Soxelrtoffav fiev ovordSrjv ysyowlni, 6aa 5 videantur quidern probationes factae, quaecumque
Si av aQfioasuv avno naQayQacpio&ou negl aixdiv,
vero competierint ei ad disputandum de his, licebit
Qtivai rovToie xoqo&at, (idvov tov Soxeiv alxas slhis uti, solummodo quod videntur esse ex una parte
vat fwvofiegsls dia rfjv avrov jtQOTtdxentv, ola Sfj propter eius proterviara, quasi propter audaciam
*ax' av&ddetav (ir\ nnqayavoftsvov, xais fiagxvqtaie
minime advenientis, testatiouibus opponere non vaavzixi&ta&ai. prj Swafievov. Tc5v aXXcov anavxiov 10 lente. Omnibus aliis quae de testibus et ab his qui
onoou ne()i fiaQTVQcov nttQa icov 7i()d ijfxwv TJ xal
ante nos et a nobis ipsis dicta sunt et sancita fixis
Ttuo' tjfuuv avxcav eiqrjxal is xai vevouo&sri^rai xvmanentibus et a nostris iudicibus observandis, sive
qiov ftevovrav xal naQa. tcov qjtsTepcov Stxaarcov
maiores sive minores sint et sive in hac magna citoy, eiVe usi^ovs ehe dldrTovs elsv, T vitate aive foris in proviuciis, ut et ea quae de teBtij irts fieydlrji noXews etre iv rals i'j-ia %a- 15 bus sunt quantum possibjle nobis est corrigentes
S, iva xal ia i6>v finoxvQtav bnboov Swaxol xa&adbuc purius et sanctius lites agi praeparemusj per
inavoQ&uiaavxes ixi xa&aocoxegov re xal
quas et cognitiones fieri a iudicibus omnibus divinis
ras Stxas nQdxxea&ai Ttagaoxevaocouev
propositis evangeliis sancimus et iusiurandum subire
J' as xal TS dxpodasts yivea&ai naQa xols oixaet pulsantes et pulsatos et advocatos praecipimus,
axals anaoi xdiv &eitov TXQoxeiudvaiv Xoyicov ivofto- 20 ubique deo inspectore et eorum qui iudicant et qui&ixrjoa[iVy xal OQXOV v7ie'xeiv xai xovs ivdyovxas xal
bus iudicatur et qui testimonium praebent animaxovs ivayofievovs xal tois ovvyyopovs nagexeXevaa- bus, ut perenniB dei commemoratio et praesentia
fu&a, navxaxov xbv &tbv iftaxnvres xals xwv dixamunda litium et citra suspicionem litigantibus fiat.
t,o[tvcov i8 xal hixatpvxoiv xnl ?a>v fiapxvQoivxiov
Quam vero legem tenere volumus de cetero omiii
yx^nts, Xva Sia ndvxoiv T^ XOV &eov UVTJUT} xe xal 25 tcmpore.
naQovaiq xa&aqa ta xtov Sixcov xal avimonxn xoit
Stxa^oftiroiB yivoixo. ov Srj vofiov XQaxeiv flovXofte&a
els xbv iats^Tjt anavxa %QOVOV.
('Enif,oyos.y
Ta xolwv -naqaaxdvxa jj/uv xal
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et
Sia xovSe rov &e!ov drjkovfisva vbftov 17 arj vneooxrj 30 per hanc divinam manifestata sunt legem tua emitgyto xal vcepaxt napaSovvat ansvadxto.
Dat. k.
nentia operi efifectuique tradere festinet. Dat. kal.
Octob. CP. imp. dn. Iustiniani pp. A. anno XIII.
Octob. imp. dn. Iustiniani pp. Aug. anno XIII. Apione
Apione v. c. cons.
..
[a. 539] viro clariBsimo consule.
tesles deponentes noluerit, cum utigue in publico verselur ac non ex inevitabili guadam necessxtate c4venire ncqueat, pari loco cum praesentibus erit, negue ullum commodum ex contumacia ei oblinget; sed
videantur gitidem testimonia utrague parte praesenle facta, guaecumgue vero ei exceptiones de iis competent, his uti liceat, nisi guod hoc unum, ab una tantum parle ea facla videri, propter contumaciam
cius, quippe qui per fastidium non adfuerit, testimoniis opponi non possit. Heliqua autetn omnia, quaeeumque de tcstibus a decessoribus nostris vel a nobis ipsts dicta et sancila sunt, rala maneant alquc a
iudicibus nostris, sive tnaiores sive minores sint, sive in magna hac urbe siye in provinciis, custodiantur,
ut iis quoque quae ad testes pertinent a nobis guantum fiert potest emendatis efficiamus, ut etiam purius
et sanctius lites agantur; propter guas etiam cognitiones apud iudices omnes fxeri divinis litteris propositis sanximus, atque iusiurandum subire et actores et reos et advocatos iussimus, deum ubique et litigalontm et iudicum et testium animis praesentem proponentes, ut dei memoria ac praesentia per omnia
lites integrae et suspicione vacuae litiganiibus fiant. Quam quidem legem in omne tempus deinceps futurum vatere volumus.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarantur tua sublimitas
ad opus et effectum adducere studeat.
1 xaiioi SrjfiOOiBvtov xi (dvxl rov ivSrjfiotv M s. v.) liter eis erunt (leg. erit) tamqaam si adrenissent, et nulla
MB'] xai oxt SrjjUOOieicov xi Ll xal bxi 8r][ioOtevo- ntilitas ex contcmptu suo ei adhibuerint (adhibebitur
(tit>o}v(1) L7, om. (, etenim publicabuntur ; ] 2 xai vulg.), sed videbuntur quidem ez utriusqne praeaentia
facta Gregor. \ publicantur V\ 2 non F 1 ? RT) niai F 3
om. B' v. l. Q 3 TOTS nnQayevriaofitvoit B* v. l. advevufg. J aliquam inexcusabilem 7'(| 3 possint V*T\ adinnienti y || 5 ovoxdStjv) probationes s || yeyovtvcu fln
ucnienti/?'||4propteruitate F | 6petierint F||hia] eig F||
loandtr yeyovrjvnt Br || 7 tlvm avxds L || 8 8i} om. LB'
7 is V |{ 8 propteruiam (propter niam V1) R V proter11 ji(i] ct ab s || V om. sr || 14 ctre ini) et sire in e [
19ytvio&tu L\\ 20 ivo/to&exqaafiev] sancimus s. Cod. 3, uitatem T* || quasi] quae libri || 9 testationibus] al. ad1.U Q 22 nrtgextXeioafiev L praecipimus ? || 23 ia>v 8ixa- testationem T* in marg. |) 10 et] ad I et T*, et om. V1 ||
11 ipsis om. R Q 13 minores siue maiores sint in ras. F 1 ||
Qofiivtjp xe xai 8ixnt,6vxcov] et eorum qui iudicant et
et Bire om. V || 14 foras V || ut] aut Ta | et om. VT ||
quibus iudicatur s || 25 9. ira 8ixu>v] ut perennis dei
15 est nobis corigentes T | 16 adhuo] et adhuo R* | purus
commeinoratio et prau*entia munda litiutn s fl Sta] tav
Sut Bf || 26 %a>v om. Bf || 27 8rj\ Tero (1. e. 8i) ? || Rl prius Tl H sanotius 22 et prae| scr. R1 in rat. 4 w. ||
31 dat. cons. ?, lyqatpri xaXhvowv 'Oxratfifilafv /9o- per] et V1 J 17 et om. V, uel ins. V* \\ 18 praepositu
FT|| 19 et pulsantes om. Tx \\ 20 deo ingpectore Ts in
aiXttai 'iovoxiviavov xb tfl' vnaxtlat [sic) Ath, ittpa>marg.] deum inspcctorem RVT; dantes vel impouentea
yri^rj fitjvl bxxcofioUo XTJS fiaatXeias JU ty vjtaxtia
addendum censet OtenbrGggen J 21 et qui| al. eorum adscr.
Aniovos Theod., dai. xv. k. stpt. CF. post css uilisario
T3 in marg. | 22 perennisj V1 per V* || oommenioraus. anno II M
tionem F* || 23 munda om. Tx \ litiganti F l litigantium
R V* \ 24 quam uero in ras. V | certo R | 30 manifesta / i F | | 31 subscr. data kl. ootub. impr. don. inat. pp.
1 dispositiones RlT quae deponuntur Gregor. \\ etaug. anno XII. apione uiro clarisaimo oonsole F, dat.
enim 5 factae] cura utique in publico sit et non ex
kal. oct. omisiis rcliquis Bamb. II
inetitabili quadam neccssitate venire non possit, aequa-

Nov. XCI pr.

454

UT EXACTIONE INSTANTE
XCI.

Auth.XCIH. Coll.VIItit5

Rr UT EXACTIONE INSTANTE DOTIS PRIMAE

!2TE AIIAITH2EG2 0 Y 2 H 2 IIP0IK02 IIPSET SECUNDAE VIRO AD SECDNDA VOTA
TH2 TE KAI AEYTEPA2, 8 2 TOY ANMIGRANTE PRAEPONATUR DXOR PRIMA VEL
APO2 AEYTEP0rAMH2ANT02, IIPOTIMA20AI TUN DPOTEPAN TYNAIKA H T 0 Y 2 5 E X PRIOKI MATRIMOUIO F I U L ET UT SI
VOLUERIT UXOR AUT IS QUI PRO EA DOEK TOY HPOTEPOY TAMOY J1AIAA2. KAI
TEM SCRIPSERIT DARE VIRO QUAE SCRIPTA
2 T E EI B0YAH6EI2H2 T H 2 TYNAIK02
SUNT, DISTULERIT AUTEM VIR SUSCIPERE,
HTOI TOY KATArPA*ANT02 YIIEP AY5OLUTO MATRIMONIO EXIGI EUM AB EA
T H 2 THN DPOIKA AOYNAI Tfil ANAPI TA
KATArPA<PENTA ANABAAAETAI O ANHP10 CONSCRIPTAM ANTENUPTIALEM DONATIONEM R/
YJ10AEEA26AI, AY0ENTO2 TOY TAMOY
AUAITEI20AI AYTON THN YII' AYTOY KATArPAO>EI2AN HPOrAMIAIAN AftPEAN.
uilroxQaTtoQ 'Iovexivtavbs Avyovaxot 'iionvvTj xrp ivIdem Aug. Iohanni pp. secundo ex consule
So^oxdrcp iitd(>x.tp xdtv dvaxoXixtav nQanwoiatv xb @f, 15
ordinario et patricio.
dnb imdxtov ogdivaoitov xai narQixico.
.) Ijnorqv $ixa,6vr<ov ripwv Tjftyis( P r a e f a t i o . ) Dudum iudirantibus nobis in duj gyta
noXXrjs agiov imatQOf^i xal oatpebitationem venit causa muita correctione digna et
ps vo/io&eolas ovx avaj-iov. xai yag xis jtQoiigas
legislatione clarinri non indigna. Etetiim quidam
yevofievos yaftexye avrjg xal ravrrjv dnoftaXcov, elxa 20 prioris factus uxoris vir cum eam extulisset, deinde
SetntQas, npolxa re vnoStgdpevos nag' exmeons xal
secundae, dotera suscipiens et filios ex priuri relinrtalSae ix r^s Ttycinjs xaraktncay dnrj/L&e rijs Sttrre^as
quens obiit adhuc secunda superstite. Volebat igiirt TteQiovarjs. r\Boii.eTo roiwv rj Stvriga yafierrj ITJV tur secunda uxor dotem a se datam exigere priviitQoixa ii]v jtag aijrfi deSofiivrjv anaixtiv nj> ngo- legio utens a nobis dato, coutradicebant autem ex
rofiiq> xQOJfievrj rco JICIQ' rjf/dir StSo/xevco, avtiXeyov 25 priori matrimonio filii et ipsi maternam obicientes
Si oi ix ru>v itocariov yn/itoy jxalSes xni nvroi firj- dotem, et dubinm crat, utrutn etiam uon superstite
iQcpav TiQoTEivofxeyot jtQolxa, xai afiptsfirjTTJoiftov rjv, priore uxore oporteret guscipi tilioa contra secuuei xai firj neQurvoTjs irfi nportgas yafttTrjs Set Stl-ao&eu dae dotem litiganteg. Non enim aliis dedtmm durovs ixeivrjs jtaiSas xara ifjs Stvrtpas nQombi dyaivtdum et damus boc privilegium aut heredibus aut
o/te'vovs. ov yccff erigots Sedcoxa/iev T TJdn xni StHt>- 30 creditoribus, sed Bolis iiiiis. Plurimae siquidem dubiftav rovro xb noovopiov ii xlrjQovoftois rj Savstaxais,
tationes extiteruut in bac causa, diceute secuuda,
aXXa ftorots naioi.
noXiai ftiv ovv afifte^r^aeis
quoniam expendisset et ante quam ad eius venisset
yeyovaoiv tv ra} nody/ian,
Xeyovorjs ifji d*vri(>as matrimonium prioris uxoris doteui, et non esse iustum
ya/iBTrjs, caS iavaXaioaS iy&tj xal nqh' dnl rbv TT^OS
avxijv iX&rj ydfiov 6 avijQ rrjv rq? jtQOTBQaS yapsxijS 35
Nov. XCI (Authent. XCIII = Coll. VII tit. 5: gloss.) Graece extat tn ML, epilogo exccpto in B 28, 13
(inde B* II 29, 6 p. 569 Zach.). Epit. Theod. 91 (inde JS2), Athan. 10, 5. Iulian. eonst. LXXXIV.
XCl
UT CUM DOTIS PRIORIS ET SECUNDAE EXACTIO FIT, SECUNDIS NUPTIIS A VIRO CONTRACTIS, PRAEFERATUR PRIOR UAOR VEL LlBERl EX PRIORIBUS JXUPTUS PROCREATI.
VTQUE CVM VXOR SIVE IS QUI PRO EA CONSCRIPSIT DOTEM DARE EAM MARITO VELIT, SIMARITUS QUAE CONSCRIPTA SUNT ACCIPERE DISTULERIT, SULUTO MATRIMONW
DONATIO ANTE AUPTlAS AB IPSO COIfSCRIPTA AB EO EXIGATUR.
Imp. lustinianus Augusttts Johanni gioriosissimo praefecto yraetorio per Orientem itcrum, ex consule
ordinario et patricio.
Praefalio.
Nuper iudicantibus nobis in controversiam vocata est res multiplici animadversione diqna
neqne indiyna luculeniiore legislatione. Quidam cnitn cum prioris uxoris eaque amissa secundac martius
factiis esset, dote ab utraqne accepta et liberis ex priore relictis decesserat secunda adhuc svpcrstite.
Volebat igitur secunda uxor dotcm a se datam exigere privilegio usa a nobis concesso, coutradicebant
autem liberi ex priore matrimonio nati ipsi guoque malernam dotem praetendentes, atque dubium erat,
num etiam priore coniuge non superstite libert illius recipere eam deberent contra secundum dotcm coit'
tendentes. Hieque enim aliis hoc privi/egium et dedimus iam et damus sive heredibus sive creditoribus,
sed soUs libcris. Multae igitur controversiae in ea causa extiterunt, cum secunda uxor diceret maritum
iam ante quam ad nuptias ipsius venisset, prioris ttxoris dotetn consumpsisse, neque par esse se quidem,
1 rubr. IJKQI SVO jtQotxaiv XQttacrovfiivtov, xal ntpl
xov /7 povXofiivov XTJV ngolxa Si^aa&at Theod. |)
2 anatxrjacu Ll jj npotxbi] TJ/S TtQoixos Bf^ 3 om.
Ath.\coi 13 Scapeav] devxeffoyafiovinros (Sevxepoyafivoatnoe index) xov avS^bt xai xa i^$ Ath. | 10 dva(taXXexat) Si *.v. add.L11 12 vn* avxov) ab ea r |j ygatpeiaav L \ 13 8a)(>eav\ firj vno8edfut>ov 8i ngoixa
fiT]3i itftoya/tialav SiSovai ocooedv ndd. Iialoander(Bf) j]
14 T<p iv8ooxdxq> om.L | 15 vixa(>x& Af H 16 opStra

LB | xe et ttaq ixaxiqae otn. S (j ixattQcov Bf \

^
TtQoriQnf anoxextbv dnfjX&ev L || 23 ittQiovvias Ll
\id. 28)J iflovXexo B'1 B yvrij B |j 24 rijy 8t8ofit'vtjv
itag* avxris B' | ainrji CGEHeimbach ez s\ 25 itaQ*
B Cf.Cod.8tn,ll
Q avrdXtyevL1 I 2avxi]vLx

(avtol xnv raalit CGEUeimhach) || 29 ixeit-qs om. s \

T^S T^S Sevtepas L11| 30 c/.Cod. 8,17,12 $7|j31
f
Ll \\ 32 itatai] xols naiai CGEHeimbnch mule | 3-1 ya~
a
fUTfjs om. s B 35 nvT^S L \ SX&oi B' | 6 avrjQ om. s
2 extante dotis V dotis intante R | 4raigranUR YT
vulg. |) prime T | 5 et ut] ut et RT et Vvvlg. R 6 noluerint V* || his V B dote Rl \) 8 distulit Kfi aut 7 \
9 ea] leg. eo? || 10 conscriptom] cam scriptura V tiam
conscriptam RTvulg. Q antenuptiarum V H 14 excoos. 11V
exconsuli T | 17 dubitatione R || 18 cauaani R* | correot. Vx H 19 legi V | 20 facti Tl | rir) ucro Hl j
ea Rl || deinde] et dcinde T^ 22 adhuo Becunda] ad tecunda R% seoanda adhuo T || 26 et dubium) et om.
B>T \ atrom F* || 27 oportere F> oportct V3 [| Ug. filios
(illiua)?

D0TI8 PRIMAE ET SECUNDAE

455

Nov. XCI pr. 1

rrpolxrt, xal ov Stxawv iaxi, xfjv iiev avxns ngoixn^ suam quidem dotcm, quod tantum inventus est reliSwxt xoaovxov evge&q xttxaXmdtv o avt]Q oaov dgxei
quisse vir quantum suificeret soli secundae doti, eam
fiorri rfj Sevxegq ngoixi, avxrjv dnoXeaai, xovs Si XTJV perdere, illos autem expensam iam dotem percipere;
QavaXaifrtlaav 7Jq ngolxa Xaflelv dXX' ol naiSes sed filii hypotbecas proponebant, quoniam omnino
ids vnnfrrjxas ngotaxovxo, oxnteg oXcoi ngayfidxa>v 5rebus existentibus morienti hypothecae seniores pooviwv xcn xtXevx-qomft ni xfjs xeXevxTjadarfi vno&rpeat tiores quam secundae essent.
nyeefivxegrtt xrfi Sevxtgas eiai

CAPDT I.
Tolxav xoivtiv aptpief}r]xnvfivtDv ixslvo xdiv avoi/ioHis igitur in dubitatlonem venientibus illud cerloyrrfiivaiv ie tjSrj xai vEvofiod^extjfievtov naq* t](iu>v tum et iam a noliis sancitum est, quia 8i aliquid
laxiv, ws fiiv xt tpaivoixo dx xaiv ngayp.dxtav XTJS 10 appareat rerum prioris aut secundae dotis, hoc neTtooxioas fj xr,s Ssvxsons jtQotxos, xolxo dvdyxn rj cessarium filios prioris aut secuodae babere, aut si
T TtatSue xfjs Tigoxigus t} xrjv Sevxioav &xeiv> rj ei moriatur et illa, filios eius, siugulos quod proprie
7t).tvri,cfiB xaxeivrj, TOVS naiSae nvxijs, ixnaxov jrgbs habendum suum ostenderint: hic enim ct in rcm
bmp av oixsias fyeiv iavxbv djtoSei^etsv
ivxav&a
quae de proprietate est corapetit pure, et uuumquemyno xui JJ u\ rem rj IZFQI Seonoxsiae ayfw&t xaO~aquJs, 15 que quod Buum est habere nullo privilegio indigens.
xiu fxaaxov Ssl xb oixelov fyetv firjSev nQovofiiov oeo- tii vero nibil appareat utriusque rerum, aut aliqua
fierop. ti fii oii (paivotxo xotv exaxiqai nQayfiaxtov
quidem appareaat aiiqua vero desint, sive supurstiovHev, fj xiva ftiv tpnivotxo xtva Si kXXtinoi, ehs
tes sint mulieres, repudio forsan priore matrimonio
TTfohtatv ni ywriixee {AenovSiep xv^ov xov nQoxigov
dissoluto et competenti mulieri dote, sive defunctae
yn),i>v StaXv&evxoe xai ngftoauarjs xfj ywaixl xijs nyot- 20 sunt filiis ezlstentibua ambae aut etiam una barum,
xo>) tixs xexeXevxrjxaoiv [^] ijti jiniaiv afitpo) f} xal
ia his quae desuut Buperiorem esse priorem et filios
fiitt xoixav, ini xoli iX)Mnovai xvgitoxeoav clvai xfjv
ex ea antiquiorem dotem proponcntes, idem est diTtoouonv xtti xove !; avxrjs nnlSae n^eafivxQav TiQolxa ccre nepotcs et pronepotes et deinceps successionooTfivofiivovs' xuirxov Se iaxiv tintiv xal lyyovovs
nem, cuiuscumque naturae fuerint. Sicut enim si
xui nmyyovove xai XTJV ifi^Jjs SinSoxqv, 6noiaeS^-2f> duo dcbita publica fuissent, necessario antiquum
ntnF, yvatojs eJev. wineg yag ei Svo Sr,fi6ata oyXrj- posteriori praeponeretur, ita et bic privilegia neceaftaxa tjt>, nvnyxrj xb ngta{IVXBQOV yvquoxtqov xov
sarium est priori doti dare priora, et ita 6ecundae,
litxaytveaxiQov xa&eoxdvat, ovxoi xdvxaii&a xa ngoet dotcm non praeponere doti neque bypotbecam
toinn dvriyxf] xrj ngioxrj IIQOIXI So&ijvai ngoxega,
bypotbeciB, sed quoil aatiquius est et tempore amolrm rs xT, Sevxioq, xni ngolxa [ITJ ngoxQiveiv ngoixl 30 pliuB manere proprium robur habeua et privilegium:
firfii vnoU-r^xTjv vnod-^xTj,' aXXd xo ngta^vxtgov xai
tempora namque bypothecarum permutare aut inXQonp nohbv ftivttv xr\v oixelav k'xov ia%vv xt xai
terimere nullo modo patimur. Et baec dicimus non
noovofiiav xovs yctQ xQovovS xoiv vno^Tjxdiv dftiixpai,
T} avtXiiv xar' ovStva xqbnov aigoifie&a. xai xavxd
e. I swnmaria ex Theod. habent Prochiron 9,14; Epanagoge 18,30; ex Ath. paratilla Atk. 15 { 15; v. 2G28
aryumentum ex Ath. repetit liber itepi Sicupoooiv ava.yvcoofia.xaiv 14 p. 195 Heimb.
quonium vir tantum reliquisse inveniatur quantum soli secundae doli sufficiat, suarn dolem amiltere, illos
aulem dotcm iam consumplam accipere: at liberi hypolhecas praelendeoanl, quod cum omnino bona haberel defunctus, defunclae coniiigis hypolhecac anltquiores essent quam secundae.
I. Cum hacc igilur in controversiam vocata sint, illud et exploratum. iam et a nobis sancilum est,
JI quid ex rebus prioris vcl secutidae dolis appareat, id necesse esse aut liberos uxoris prioris aut secmidam habere, uut si illa quoqxte dcfancta sit, liberos eius, quantumcumqtie ad se quisrjue pertinerc
probaveril: Iric euim et actio tn rem quae est de dominio pure compelit, et suum quisque liabere
debcl privUegio minime indigcns. Si vero nifiil ex rebus utriiisque appareat, vel quaedam appareant
qnaedam deficianl, sive supersint mulieres (repudio forle prioribus nuptiis solutis el dole mulieri compelcnte) sive defunctae sint rcliclis liberis utraque vel eliam allera earutn, in iis quae deficiunt potiorem
tsse priorem liberosqne ex ea natos anliquiorem dotem praetendenlcs: idem aulem dicendum est etiam de
nepolibus et pronepotibus et reliqua deinceps successione, ctiiuscumque sexns sbit. Quemadmodum enim
si duo publica dcbita essent, nccesse csset anliquius poslcriore potius haberix ila hic quoque necesse est
privileffia priori doli prius dari, atque ita demttm secundae, uequc dotem doti praeferri ncque hypothecam hypolliccac, sed quod antiquins est et tempore consenuil suuin et robnr ct pnvilegium relinere: neque
enim tempora hypoihccarum mulare aut tollere xillo modo voiumus. Atque hacc dictmus non ignorantes
1 xal ov ngoTxn om. L xnl ovx elrat Sixatov XIJV
1 dotcm om. vulg. | tatnen Rl J 2 vir] ubi Iil || *doti]
Oixiinv fiip TJ% in tiiarg. (ex s) )| 3 ftorj] Ms] fbrov LH ]] dotcm libri || 3 iam om. 72' || 4 ypothccas {tt sic constanter) libri || 9 ct iam] etiam libri, vulg. { tl filiug Rx |j
priorcs V\ sccundam Beclc || 12 moriantur F || 13 suum]
eiuc Tl | huic V3 9 in rcm quae] in rc V | 14 est del.
H* H putare II1 || 16 apparet (et add. V2) RVJJi 17 appareant quidem aliqua V* in marg.t om. Vx | 18 mu1
3
vulg.) || dote T2]
Q) y|| 13 *xeXevxr]Ooi ML xtXevxrjoet B\\ 14 aizo- lie8 V 1| 19l computcnte V (competere
l
dotem
R
VT
vulg.
||
sive]
suum
R
||
20
sint T' ((ambae
8ti$eur MIi'\ intSti^tuv LDf || 15 17 in rfem 3/J dycoyrj
om. Rx fl earum RT D 21 desunt] sunt V1 1 22 est ora.
iv rem L irtl (ij ini B' ed. Leunclavii) iq> ngdyftaxi
X
aycjyrj B || ^) rj cum Hnloandro vulg. (B?) H 16 Stl om. s || RT || 23 et pronepotes om. R\ et om. T || 24 fuerit R (|
(pracponentur R'l
(trflirbs lif | 17 ixaxiqiav B( (| (9 QtnovSioj M\ Sia- si om. V 0 26 postcriori pracponerctur
x
tyity LB H JtQtoxovBi U 20 Xvfrivxos Bf B 21 ttxe] fj R V\ pracponeretur 1(pracponentur T ) poBtcriori Tvulg.\\
V || et ita] et om.R* H 28 proponere
B' | T) om. ? ante a/ifa) collocaurlum censet CGEHeiw 27 priura] prior
ponero Rl g bypothecam] ypotheca V Q 29 antiquus
bach g 22 M xali iXXeinovoi om.B1 || 24 Si ow. Ll j| T*
x
x
R B ct om. R || 30 proprium] priorum manero F 1 , del.
xnl om. j- || ixybvovs xal antxyovovs LBt* || 28 ro
x
a
1
f
Rl || 32
lll
n^ovofiiov I-> 1 29 nffoxipa MB ] npoxtpn LB s ngb- V* B 311 tcmpore Vx || namque] neque
1
1
nulla
F
nullum
R
nullu
(ftc)
R
^
Et
om.R
n^ov B' || 31 V7u>&r,x$ hypothccis sr || 32 nohbv MB }
nXiov LUt$ II pivtt L y^ 33 a/teiyaod-at B* B 34 Koi
Xavxa 45t*r" xaxaaxrjawftBV om. B*

Nov. XCI 1. 2

456

UT EXACTIONE INSTANTE DOTIS

tpautv ovx Ayvoovvrss tos Sqnov xal higio&i T?JS rjusignorantes, quoniam iam et in alia quadam nostra
Ttpas vofto&saiai xavxa dtcooicnai, dlX' inetBijnso
legislationc haec decrevimus, sed quoniam oranino
1
SXais xexivTjrai nctQ runv xai nvae Sayjsv aXloioieoae motum est apud nos et quasdam habuit aliquo
To nqayfia ^TjTrjoeis, Sia xovro xal eis xr\v tov nag- modo causa quaestiones, propterca et ad praesentia
ovxos vofiov xgeiav aytxofte&a, olx >Va vvv it ngdi- 51cgis opus accessimus, non ut nunc aliquid prius
IOV vofio&etTJoatfiev, dXX' iva aayiojEQov aixb ndac
sanciverinms, sed ut clariorem eam omuibus constitueremus.
CAPUT II.
KnxtXvo ys ftfjv jtQos&eh-at T<W vo/ita xaXdv, SJISQ
Illud quoque adicere legi bonum est, quod mota
xivrj&tiaa ^tjrtjais ofioiios dvnyxniov yfiiv s vopoquaestio similiter necessarium nobi3 ad legislationem
&toiav inoirjasv. ci ya^ inofeiXn nqolxa ywfj, xat lOiecit. Si enim debeat dotem mulier, et illa quidera
ij ftiv Sovvat fiovXrj&firi, a^V ivxbv rj 6 VTCSQ ayTtjs
dare voluerit, ipsa forsan aut qui pro ea promisit
jzaofxofievos avxj;v, osxie noxi av ejrj rj xdiv iyyv&ev
illud, quicumque fuerit aut proximorum aut extrarj tiov e^cofrev, disre rj profecticiav ij adventiciai/ elvm
neorum, <ut) aut profccticia aut adventicia sit dos
ni}v itQdixa {xavrti Srj t a rov vouuv Qt)fiuxa), 6 Si (baec enim legis verba sunt); vir autem, aut eius
avijQ TJ 6 roixov TtaxijQ xv%6v rj O nannos vnohtj-tt- 15 pater forsitan aut avus suscipere eam nollct, pars
a&ai xavxrjv ftij fiavXrj&aliv, xb Ss xr-s yvvatxos ixautem mulieris contestetur et parata sit hoc solftaoxvqexai fieooe, xai iroificos Sxsi xaixtjv xara^nXclv,
vere aut etiam aliquid maius peragere, et offerat
jj xai xt /tiitflv rcQat-ete xai TtQosaydyot xv%bv xat, forsan, et si mobilis sit, signacula etiam imponat et
ye xivrjxi) xa&eoTrjxoi, xai jxtpgayiSae tTttbeir] xal secundum Jegem recondat, aut secundum unam parxnxa xbv vofiov dno frotxo, fj xal xaxa fiiav uoiQav 20 tem ingrediens in iudicium petat haec iieri et pertitfiaXXov els Stxaaxqotov dgiot xavxa yevea&at xni gentes ex iudicio quidam denuntient haec ad partem
StaBdvxss ix xov Stxaatov XIVES dnayysiXeiav xavxa
viri, at ille permaneat etiara ita differens, non poiipos xb xov dvSobs /UCQOS, inifiiivy Si xal ovrtos
terit soluto matrimonio antenuptialis douationia exdvaj3aXX6f*evov fir) Svvaa&at SiaXv&evxos xov yd.fi.ov actionem declinare tamquam dote non data. Qui
i T^S 7tooynftiaias ScjQede ixxtatv ixxXivtiv (6e Sij 25 enim dare voluit, dum perceptionem recusat is qui
ixot ovx
6 yg
yag Sovm
Sovvm flXj&eis,
flovXrj&eis, suscipere
suscipere postulatur,
postulatur, proximus
proximus est
est danti.
danti. Et
Et hoc
nQoixot
ov intSo&slarjs.
intSo&slarjs. 6
hoc
TJV Xifjifnv
Xifjifnv 6
6 Xnpjidveiv
Xnpjidveiv qia>fte'ros
qia>e'ros nagaixcZxat
iv to XTJV
nagaixcZxat, cum
cumaliis
aliis inin dote
dote valeat
valeat. Sicut
Sicut enim
enim nist
nist dederit
dederit
naoanXrjoiot iaxi xco SeSojxbxt. xai xovxo psxa xebv p
per
dilationem
dotem,
negationem ei
ei antenuptialis
r d
ilao
o m , negionem
anenupis
dXXiov tnl xr\% npoixbs xqaxtlxto. disnso yaq ei fiij d
t i i
iinferimus,
fri
iita vell sii voluerit
l i ddare et perdonationis
8oltj xad"' intQfrtotv XTJV rtQolxa, aQvrtatv
nftoyctfiiaias Sio^tas inrjydyofttv, ovxto xav ei
Anle e. II in L et B insertum est novellae II eap. 5 (p. 17,630); pariter illi loco (p. 17, 1025) adiungitur
cap. II iv. 10 ti Si tj ftiv Sovvcu povXij&fi XTJV nooixa 28 TW SSSCOXOXI) in ProcMrod, 12; Epanagoye 19,2.
v. 2628 ex Athanasio citat lib. negi SiatpoQCJv avayvoja/tdxtov 14 p. 195 Ileitnb.
etiam in alia parte nostrae legislationis ea definita esse; sed quoniam omnino apud nos res agitata est
et varias quasdam quaestiones est complexa, propterea etiam ad praesentis legis necessitatem pervenimus,
non ut 7iunc primum aliquid sancirenms, sed ut manifestius id omnibus redderemus.
II. Verum illud guoque legi adicere par est, quod ut lege constituatur, quaestio tnota pariter
nobis necessarium reddiait. Si emm dotem mulier debet, si iiia quidem dare eam voluerit ipsa forte vel
qui eam pro ipsa praestat, quicumnue sit sive propinquorum sive extraneorum, ila ut aut pro/eclicia aut
adventicia sit dos (quae quidem verba sunt legis), vir autem vel forle pater eins vel avus eam accivere
noluerint, mulieris vero pars testationem faciat et parata sit eam solvere, vel si etiam maius aliquia fecerit atque obtulerit forlc et, si quidem mobilis sit, sigillis quogue impositis secundum legem dcpositeril,
vel ex una parte iudicium ingressa haec ut fiant petat atque a xudice missi quidam denuniient haec parli
mariti, eaque sic quoque perseveret accipere differens: nepossit solulo matrimonio donationis ante nuptias
solutionem declinare tamquam dote non data. Qui enim dare voluil, cum qui accipere iubetur accipere
recusat, similis est ei qut dedit. Et hoc cnm reliquis in dote valcat. Quemadmodu/n enim ei si per dilationem dotem non dederit, ut denegelur donatio ante nuptias staluimus, ita etiam si dare voluent el is
2 axna Bf Q Suogioxat) Cod. 8,17,12 || 3 dXXotoxions}
aliquo modo (i. e. dXXoundQOJii) s Q 6 VTO 2?) avxbv
MLe | 7 xaxaaxr,aatfttv B jj 8 /frtxeiVo yc 10 inoit]atv om. LB || 10 yag] ftivxoi LB Q inoaaiXot Ls (j 11 17
avxrj xv%bv B^ om. B* Proch. Epan. Tavnys Proch.
Epan. || 12 vrf;v] illud y || offnc] ^ 6'ffTiS Proch. Epan. fl
av jroT8 J3^ fl 5 TJy iyyi&tv 14 ^rjfiaxa om. B'
Proch., aioxt rj ^fjftaxa orn. Epan. |) 13 ^ praefectician ^ aduentician A/ (c/ ?), 17 nnpa iraxpbe SiSopevrjv
jj rrapa i^cortxov SiSouivr]v L fj jtaga rov ixpvxoi xrjv
%6(mv V7ieovoiav fj jtaqa i^artixov ScSofttvrjv B? 0
15 T}] xnl Bf H naxrjQ fj 6 nditnos xvyjbv B* | 16 xaiTtjv] avxijv Epan.f om. Proch. Q povXrjfrr) B? Proch.
Epan. f U dxfi(torv()T]Tai Epan. (e) | 17 ftigos om. Bf fl
x** MBl Proch. Epan.] fyot L B'fe \\ avxrjv Epan. hocff\
7tixn(idXXeiv Proch. v. l. \\ 18 3t(>dtie) peragere (1. e. nga|f?) e || ngotdyot Proch. v. l.y B"[ 19 X^TOV JB^ Q xal
OcpoaylSai LB Proch. Epan. c] xal om. M \\ 20 rj xai LB
Proch. Epan.\ f) Ms || 21 tiafldXXov M] eiafldXXvtv Proch.
eiepaXdtv B*La ifoJ3aXbv LbB'Epan. || 22 Sixaaxov MLb
Bf, Prock. v. l.] StxacxrjQiov LaB'Epan.y Proch. v. l. || djtayytlXttav Scrimger (cf. e)] dnayyelXtt M an^yyttXnv
(na^TjyyetXav Proch. v. I.) Lli Proch. Epan. || 23 dnifttlrf]
B'\ int/itivoi ML B' Proch. Epnn. intuivei Bf inipivoi
cum Scrimytro vulg. | 24 ava(JaXX6fuvov AlProch.] dva-

paXXofievoe B* Epan. (f) dva^aXouevos L

voe Bfl U ov Svvarai Epnn. | 25 TJje nQoyafttaiaS Siootai
xi]v ixxiaiv Epan. || Srj&ev B' v. I. || 27 iv <M rjtcjfiivos] xdv 6 Xa^eiv diovfteroe Epan. | 28 iffrij /IBT
iaxlLa toxai tl fioxto Proeh. v. l. | 31 Stootnt om. B*
ijiTjydyo/uev (rjydyofitv B')) nov. 11 e. 5 Q et om. Bt
2 sed quoniaro] quoniam et V | 3 Ug. alio tnodo ? \
4 causa] que causa Ta l| et om. V g ad] a V1 Jj 5 non
ut V] ut non RTvulg. | 6 sanciremus vulg. g 8 rubr. Si
per maritum sit uel crit (corr. steterit) quuminus ei dos
promissa pracstetur T in marg. (er Iul.) |j 10 fccerit/t |
lllam VTl | 11 ipsnm /2 ipao T\ forsam R\ om. Rx \
12 illud] illam vulg. g 13 ut ndd. Beck B aduenatici /2
adinaentia 2' 1 H 14 vir] ubi V1 Hx || aut eius] autcm
eius (aut add. V) V, aut om. R1 g /5 nolet li nolit
vulg. H 16 hoc] et hoo F" Q 17 perapat Beck | 19 secundamiJ || 20petet V3 pUt V11 haeo om. T% || 21 patretn
V\ 22 at] ita at T 1 B non poterit om. Tl \ 25 recusct
F> | his lix j| 26 et cum boo T hoo et cutn iil || 27 nisi]
non Iil si non R* || 28 dotem 457, 7 tradcre festi) scr.
R1 in ras. 4J vv. || ticgationem] dilationcni V g ntennptialis vulg.] et nuptialis R VT^ 29 donationis] et donationis Tx \ vel] et R(2) | percepturum V1

DE INMENSIS DONATIONIBUS

457

Nov. XCII pr. 1

&titj Sovvat xal 6 htpfiavtov dgeitiT7]dee 7taontrsTrni

cepturns ex studio recusaverit perceptionem, damus
rrtv Xrjtpiv, ScSofisv avrfj rr,v xije nQoyafimias SwQsae ei antenuptialis douationis matrirnonio soluto peti1:
J l
tov awotxsaiov ?.v&evxos anaftriatv, xalxoi xrjv nqciixa tionc-m,
* : '~ licet
*"dotem
~ propter*viri
" : - : causain non iuiia xitv xov dvSgbs aixiav olx eiisveyxovarj.
tulerit.
CEniXoyoe.)
Ta xolwv nagaaxdvxa rjfnv xai 5 ( E p i l o g u s . ) Quae igitur placnnrunt nobis et per
Sia xovSt xov &eiov SrjXoifteva vofiov JJ arj vnsQoxt} hanc sacram declarata sunt legem erainentia tua
fgyy xal ncQaxi naoaSovvai anevadxta.
<Dat. k. operi effectuique tradere festinet.
Dat. kal. Oct.
'" imp. dn. lustiniani
- - - pp. A.
- anno XIII. Apione
.
p (jmp. lustiniani anno XIII. Apioue v. c. cons.)
Oct. CP.
v. c. cons.)
[a. 53UJ

qB

10

XCII. Auth.XCI. Coll. VII tit. 3

IIEPI T2N E12 IIAIAA2 AME- R DE INMENSIS DONATIONIBUS

TP2N A2PE2N.
IN FILIOS R
'O avxbs paoihvs 'leodvvr] xaj ivSoJ-oxdxtp ind^xv
Idem Aug. Iobanni viro clarissimo praefecto sacroxav ieguy xije t'co ixQaix&Qiiov xb p', anb vndxiov
rum per Orientem praetoriorum sccundo, ex consule
dgdtvaqiaiv xai itaxQtxlcp.
15
ordiuario et patricio.
(Iloooifnov.)
"HSrj xa neQi xov <I>aXxi5(ov xni
( P r a e f a t i o . ) Dudum de Falcidia et illiua parte
r^e ixelvov fioioai Snoniaafuv, avj-ijoavxes avxby ovx decrevimus, augentes eam non ignobili incremento.
aytwii nfios&rjxrj xb yaQ Xiav aviaov ov o<p68(>a. Quod enim nimis inaequale est, non valde placet
imas Tjoeaev^ aX'Xa SsTv ftiv itQoxQiveafrai xd>v ziainobis, sed oportere quidein praeponi filios quos pater
omv ovs dv 6 Ttaxfjg JiovXfi&eit], ov xoaovxov Si iXax- 20 voluerit, non tamei) in tantum inmifluerc alios, ut
xoiv xois dXXove, diexs avxols d^oQrjxov elvui xr,v inportabilis eis Bit dimiuutio.
iXdxxoJOtv.
CAPUT I.
Tov xolwv Ttao' rjfidiv xf.9ivxot vcftov fiivovxoe
Posita igitur a nobis lege in sua virtute manente
inl xrts iSias ia%ioi ixtlvo povXofie&a, disxt eX xis illud voluinus, ut si quis donationem iuraensam in
&<0Qeav afiexQov eXe xiva fj xtvas x(Zv naiScJv Ttottj- 25 aliquem aut aliquos filiorum fecerit, necessarium baaano, avdyxr\v fyeiv it> xjj Smvvfir, xov XXTJOOV xoa- bcat in distributioue bereditatis tantam unicuique
olxov ixdaxqt xdiv aaiSwv ipvXdxieiv xb ix xov vo- iiliorum servare ex lege partem, quanta fuit priusfu>v ftdoos, ooov r,v TTJV xr,v Scooeav 6 naxrto eie quam donationem pater in filium aut filios, quoa ea
xbv naiSa f, xovt nalSaS xovs ravxj} xsxtfirjfitvove
Nov. XCII [Authent. XCI = Coll. VII tit.Z: gloxs.) Graece extat in ML, c. I in B 41, 6,1 (inde B1 <P 1,22
p. 663 Zach.), Prvcfiiro 32, 4 (inde in Proch. aucto 3 2 , Sl, Epitome legum 32, 25. 2fi), Epanagoge 34, 3 (Epun.
aucta 33, 6). Epit. Theod. 92 (inde B%), Athan. 9, 7. Iulian. comt. LXXXV.
qui acceplurus sit de industria accipere recusel, damus ei matrimonio soluto donationis ante nuptias exaclionem, iicet dotem propter viri culpam twn intuterit.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarantur tua sublimitas ad
opiu et e//'tctum adducere studeat.

XCII.

DE IMMODICIS DONATIONIBUS IN LIBEROS

COLLATIS.

ldetn Augustus lohanni gtoriosissimo praefecto sacro pcr Orientem praelorio iterum, ex consule
ordinario et patricio.
Praefatio.
Iam quae ad Falcidiam eiusgue portioiwn perthient definivimus eamque non ignobili incremento anximns: neque arim quod nimis inaequale esl valde nobis placet, sed ut praeferanlur
quidcm liberorum ii quoscumque pater volueril, neve tamen reUquorum condicio adeo imminualur, ut non
ferenda sil iis imminutio.
I. Lege igitur a nobis posita in suo robore mnnente illud volumus, ut si quis donationem immodicam in aliquem vel atiquos ex liberis contulcrit, necesse habeat in dislributione heredilatis tantam unicuique ex liberis servare partem tegitimam, qttattla erat antequam pater donationem in filium vel filios per
2 antcnuptialis] in nuptialis V nuptialis T\ petitiono
] Xapflavcov] xaxaXtftndvcav Ltt Q 3 xaixoi] xal B' ||
7 subscr. rettituit Contiux (c/. c), om. Af lui; iy^dffTj xa- F " H 3 non tulerit Tl |{ 7 tubscr. dat kal. ob* Bamb. II,
datum kl. octobris Constantinopolis ed. prine., om. cett.
XavStuv 'OxxtopoioiV fiaotXciaS 'lovaxivtayov xb ty'
innttlat 'slnltovos Ath. iv xei xrje fiaoiXtiae vTtaxelq Religua suppl. Contius | 11 rubr. De in filios HT) De
Anlovoi Theod. cod. || 11 rubr. IJeol dfiexgtoy SOJOCWV innicnsis donationibus Itcm nug. uiro gluriosissimo precit naldas yevoutvtov Alh. Utgl afiixpaiv SIOQBWV ytvo- fecto (ic) V || 12 in tilios factis vulg. H 13 praefecto] pp.
F | | sacrorum om. R \ 14 praetorium T\ ezconsuli orcJifitvov tk naiSae Theod. || eis jxalSas LB\ tii xovS
nnlSas M l| 13 vnd.q%(o ML, eorr. Scrimgtr | 14 icoa<i nario T excons. ord. R eicons. ordo V || 15 ct om. V [|
L | xb 0' anb vnaxtov om. ML, add. IJaloander |j 15 op- patri T fl 16 Dudum de] dude Vx Dude F s | faltiiivaodo ML, corr. Haloander \ 17 Siojoiaaftst] nov. diiim et illius partora V3 || 17 non om. R || nobili /2Z1* ||
XVilll 19 Sei L H naiScov] . . . < W Lx (| 20 iXaxxolv incremento] clementia F | | 18 nimis om. R%\ 19 opurtct
T% || 20 tantum R*V\ alios Beck) aliis libri g 21 eius
ToisJ iXnxxovvxm La fl 21 avxovt La || 23 57. 6eanit,ofuv UXJTE et TIC StOQtnv inc. B, EX xtt oiogtav inc. sit R ei sit V sit eis Tvulg. || deminutio R | 25 habet
Proch. Epan. || 25 tioirjorjxai Epit. || 26 i^ Proch. Epnn. [| R l 27 quantam Rl fl 28 quo V11| ca] ox ea V
27 xb ix xov roftov fttgos l>eov rjv] boov xb ix xov vofiov /utooi Tjv L !| 28 JT(>tr] TXQIV nv Proch. aurt. || 2'J xbv
naiSu rj om. Proch. Epan. |{ xovi] lii TOVS B*

Nov. XCII l

458

DE INMENSJS DONATIONIBUS

noirjaairo. ovrca
ydg oidev Pu raJs SIOQEOIS iy*a- honoravit, faceret. Sic enim nihil ulterius in donaXiaovaiv, ?xov*tt /tiv iizi naor) xf/ ovaiq TOV naxgds tionibus querebuntur, babentes quidetn in omni subid anb rdiv v6fiot%'y xara TOOOVTOV Si alo/ie'vov Btantia patris quod legitimutn est, in tantum autem
xovxov rov /uxgov, xa&' oaov xal xd irgdy/iaxa el%e aucta quantitate, quantum babuit substantia patris
xov naxgos ngiv TIS Scooeale i^avxXrj&tir]. ov Swa- 5 antequam donationibus exhauriretur; non valentifiivtav xa>v xats Scugeaie xextutjfievcav naiStov <paaxetv bus fiiiis qui douationibus honorati sunt dicere condgxcta&at fiiv xais afiexQois xavxais Seageais, Soxelv teutos quidein esse inmensis bis donationibus, vidcri
Si dfioxaofrat xov naxowov KXTJQOV. dXX' olx avuyxnautem abstinere paterua hereditate, sed neque cotpuivcov fier, et dgy.ovvxni xals ocooeals. xaxaSixeofrai
gendis quidem, si contenti sunt donationibus, ausci-

ibv XXTJQOV, avnyxTjv Sk ixovxwv naai xqonon in-10 pere hereditatem, iiccessitatem autcin habentibus
avtoovv xdli aSel.cpdls xb drxev&ev Siatpioov xa&' oiunibus modis compl<'re fratribus quoil hinc diilert
oaov tioijxapEv fiixoov, w;xe /urj i'Xnxxov avxois e%iv sccundum quam scripsimus mensuram, ut 11011 niiuus
xo x xiov voftiov alxoTi ofetkoftsvov Sia xitv yevoiili habcant quod ex logibus pis debctur propter
ftivrjv ittl Trtls Htooealt nfiexoiav onov ye tt-eou xoi
factam iti donationibus iiimensitateiu: dum liceat
IXUXQI fitxQin <foov/]aavxi negi xijv naoai' yovtjv xal 15 patri mpdiocriter sapienti circa oinuem prolein etiam
xdit nag' alxov fiiiXkov ayantofuvots x^oiauaO-ni xi
his qui ab co potins (liliguntur donarc aliquid awnXiov xai firj xoi/s Xomobe nalSat Sia TT/S ei* ixsiplius, et non ceteros lilios per inmensitatern in illos
vovs yevofiirijt dfitxgius fi?.dyat xal xbv ttftixeyot'
factam laedere et nostram transcondere intentionem.

ftagn^/jvm axonov. xai xovxo iytrsio /uit> ^ftiv i* Et hoc quideni nostra ab iuitio cogitatio est, tlitfeiviHfitov, dvaflaXXofievot Si alxo noiotjv xai 20 rentes autetn illud dudura et humanarum experti
dv&Qa>niva)v neiQcofievot yn>xiov, insiSrjneo eto-

animarum, qtioniam videbamus eos iu buiusmodi pas-

gutfiev avxovs tie xas lomvxae nyosnaO-eias egoXt- siouibuB labpfactari atque descendere, propterea nuuc
o&aivovxds xe xal xaxacpeaofiivovt, Std xovxo vvv
jigos&yxijv Ixeivw T5 vofiio %avxrtv notov/je&a.

augmentum illi Jegi Loc facimus.

1 Tavxa ftdvxoi tpaplv ntql naiSwv xfxaota/iertov 251 Haec Jtaque dicimus de filiis gratia existentilms
ovxoiv avxoTs, ov fiqv negi xa>v dyvcofiovoiv xni oh eis, non de ingratis et quibus pater iustam et legiti6 naxijQ Sixaiav xc xai vo/nftov dxnotaxiav indyet.
mam
ti ydg xovro ovxtos fr/pv yavtit] xai dnoSeix^tir^aav
bere
ai xrjS dxaQiaxias airiat, iarto ra xwv voptov xa>p sae,
Ini xols dxngiaxote xetuevu/v xiipia, ovSiv x xrjsSe 30 nibii
rjfxdiv xrjs voftofreoiae
ikaxioifiiva.

ingratitudinem infert. Nam fii boc ita se haapparuerit et approbentur ingratitudinis causiut ea quae lcge de iagratis posita sunt raU,
bac uostra legislatione miuueada.

('EntXoyos.)
Td xoiwv nagaaxdvxa rjfiiv xal
(Epilogus.) Quae igitur placuerunt nobis et per
^m xovSe SrjXovfteva xov &siov 7]fidiv vofioy rj orj banc sacram nostram declarata sunt legem, tua celvnegox^ ^C/y x* jiegaTt iraoaSovvai anevadxot.
situdo operi eflectuique tradere festinet.
l)at. n . id. Oct. (CP. imp. du. lustiuiaui pp. A. 35 Dat. vi. idus Octob.
anno XIU. Apione v. c. cons.)
[a. 539]
eam honoratos conferrel. Ita ettim non amplius donationes incusdbunt, cum et ex omni substantia palris
habeanl qtwd legitimnm est et is modus in tanlum auclus sit, quantum substantia palris liabuit antequam
donaliombus exhauriretur. Jieve liceat iiberis donulionibus honoratis dicere se conlenlos esse immodicis
ilds donalionibus, videri aulem a paterna hereditate abslinere, sed ne cogantur ilti quidcm, si donationibus conlenti sint, heredilatem adire, onmibus vero modis necesse habeant fralribus id guod inde di/fert
ad eam quam diximus menswam exaequare, ne iis quod ex lcgibus debelur imminualur propter donaliones uitra modttm factas: cum liceat patri animo viodcrato erga ttniversam prolem affeclo ei iis qut
magis ab ijiso diligunlur amplius aliquia largiri nequn reliquos liberos per donationem in illos immodice
factam laedere rioslrumque circumvenire propositum. Et hoc quidcm nobis ab initio in animo fuit, cum
aulem id prius differremus et hominum animos iemplaremus, quoniam eos ad eiusmodi affectus delabi
1 atque deferri yidebamns, propterea nunc hanc illi legi adiectionem facimus.
Haec tamen de liberis
dicimus qui grati sunl erga tpsos, neque vero de ingralts et quibus paler iustam el legilimum inyraliludinem altribuit. flam sl hoc ita se habere apparuerit et causae ingratitudinis probatae sint, legum de
ingralis lalarum praecepta rata sint neve ex hac lege noslra ullo vwdo imminuautur.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et.per hanc sacrum legem nostram declarantur tua
sublimitas ad opus effeclumque addnccrc studeat.
1 ydg] ydg dv Proch. aucL, ydq yeyovbt Epan. aucta || S iSaJy 'Oxxcafigiaiv fiaoiXeia: 'lovoxtviavov xo
vnaox$ B' v. l. || ixi\ inl B ulterius tn ? || xait ScogeaTs om. xtias 'Anifovos Ath. i&cpiavrjfrri firjvl
f
iaaProch.v. l. || iyxaXovotv Proch.v.l. |J 3 al^avoftivov B*
xelq 'Aniovoi Theod.
l\och. v. 1. EpU. (dvxe^o/iivov E/mn.) j| 4 xovxov xov)
xov xoiovxov Epan., xovxov om. B*v. /., Proch. auct., s |)
tuxgov] fiigove Mx.v. J xal om. s || elxov Proch., Epan.
1 honorauerit R* | faciens Tl fl nihil] n V1 non Y1 {
aucla H 5 HsavxXrj&r) B* Epit. R 6 xdis] ini Tnls Proch.,2 quaercbuntur 7 J F / ' | | *habentes] habcant R habentiP
Epun, aurta (J 7 a/uxgais La j| 8 dtpixio&ai La fl ovx\ cum babent V qui babent T*vulg. | quidem del. T% |
neque f II 9 ftiv] fiovavt La | 12 tigrjxafiev] scripsi- omnia V1 || 3 quidem Iil H 5 exaurirctur (cxarietur V1)
mus s1 B avxole (om. 13 avxdls) Epit. || 13 xu>v om. Proch. RVTl 6 contemptos RVTD 7 quidem] se quidem vttlg4
Epan. H 14 onov ye 24 noiovfiefra om. Bs, 19 xal
esse in imnensia T 9 contempti RV^ 11 quod] quidem
xovxo 24 notovfie&a om. Proch. Epan. || 21 ccagovftsv
WT1 quod cst V11| buic R V, uel hio R2s. v. \\ al. quod hU
L 9 26 ovxtav avxois MLB Proch., Epan. aucla] xdis yodeest gloss. Ts.v. | 13 habcnt V1 || quod] quam V1 (quam
vivatv Epan.) oin. Epit. II 28 ex<ov <pavelrj\ ipavfj Epan.quod vulg.) \\ 14 Hcct Rx |j 15 sapiente R* U 16 aliquod
aucta || 29 xd xa/v vofiav 3U xetutvcuv (xeiftsva Proch, li l 17 certos T\ in om. /d> || Ulo V1 \ 19 hoc VT] haec
v. /.)] ea quae lege posita sunt s || T<UV ini] xtav om. Jivulff. |{ nostras VlT\\ intio T1 | cogitatio est] cogiUL H 30 ovSiv] [iri$ki> B* [om. B* v. /.) H dx xijs ^ftdiv ro-tione V1 cogitationem R1 cogitationea Tl Q 21 eas V \
fio&eaias Bf || 33 3td xovSe ir\Xov(ieva &elov rjfidiv v6- in huiusmodi Vvutg.] huiusmodi in RT\ 23 aucmentum
ftov M Std xovSe xov &eiov SrjXovfitva voftov L |j
Vfi \egeeRV*Tl \\ hao / 2 T 1 1 | 26 de] de et V, om.R B
35 subscr. otn. M; dat. vi. idas Octob. s; d. vi id. oct.
27 fert Tx 8 29 lege RT\ in lege Vvulg. | 30 hac nichil
ind. V (immo ni) imp. Jul. cod. Coloniensu dat. id. octob.
T\\ 32 igitur] ita T || 33 nostram om. R Q 35 subscr. dat. vi.
indict VH. mcns. Mart. Iu!.w (om. IuL codd. cett.) iygdipij idus octub. V, om. celL

Nov. XCIII pr.

459

DE APPELLATIONIBUS

qf
IIEPI E<DE2EN.

XCIII. Auth. c. coii. v m tit. 2

IV DE APPELLATIONIBUS IV

S2TE EI KINOYMENfcLS A I K H 2 IIAPA E<J>ETHI EIH A I P E T O Y 2 EA0Si21N OI A I T i r A TOPB2 KAI EN T 0 2 0 Y T J H AIAAPAMOI H 5

AIETIA KAI 2 Y M B H I EHI T O N EO>ETHN
AY612 THN AIKHN EHANEAOEIN, MH ANT l T i e E S e A I T H N T H 2 AIETIA2 IIAPAAPOMHN |AHO T O Y N1K.H2ANTO2].
'0 avxbt fiaotXsvs ^lwnvv^ xco ivSo^oxnxtj) innQyco tolmp. lustinianuB Aug. Iohanni pp. secundo ex conxwv XTJS o> nQaixioftiiov xb /2', anb vndxov SgSisule ordinario atque patricio.
vnQioif

xal

7iar(>ixi<a.

{Iloooiiutov.y
J4'I xwv vnT\xbiov xrov rjftextQriiv
( P r a e f a t i o . ) Silbiectorum nnstrorum interpellanQozayye/.iat voficov r,fnv 7ia(iexovatv ntpoouns ni tiones legum nobis praebont occasiones pro salute
atit^mn xwv vnoreXwv avyyoatfouivayv. noo*iXevon> 15 subditorum conscrittendarum Aditionem naraque noyho trfitv rtvei inoiifiatno, tot xov rouov fidvlo/jc- bis quidam patronus lecit, quia lcge volente appolvov xov eyirxa xni ini Suxinv aiyr,anvxn, rj xnl
lantem et per bieunium taceutem. aut certe exerayomaaftevav fiiv ovx ine&X&ovxa Se xu>v i<pezt- centem qnidem non tamen perexequentcm appeJlaxuiv ixTtinxeiv nywvtov xai pBftawi&tiarji irjt yijyov
tionum cadere certaminibus et contitmata sententia
/iijxti Sivaofrnt neoittrtoa) 7tQo'uvat, nlXh xvyiav 20 non posse ulterius proceilere, sed ratam fieri utrique
yhtafrai d^mtoto xi}v xgiotv, [avxbv Si xni xbv uvsententiara Hisychiiim autern et adversarios eius
tidtxov xov alrol] T^S Sixtjs iv xtp Sixaarrjexercuisse quidem litem apud pedautuim iudicem,
QWJ xi,e aije vneQoxrfi nywviCofievrjs nnoarr^ai piv
addictum autem eundem Hisychium appellasse; et
x<<,v nya'n>iav xwv Ttuga aoi, Siayvwfiovas Si iXia&ai
cuusam contigit recurrere ad tuam cognitionein, et
xotvois dyyvntptoi. xai jzng' ixeivovs OVVBX&BIV xai 25 dum HB in iudicio tuae celsitudinis exercetur, recesxiva xni nyioriana&ai, vaxeoov Se neoitpQovtioai ftev
sisse quidem a certaminibus apud te gestis, arbitros
rwv nioexihv Sixnarwv. oxx lneeX>%iv Si xfj nap'
autom elegisse communes ex 8Cripto et apud Hlos
nvrolf xiTovitivr) Sixr,. a).Xh SmSonfiovarfi xrjs Sierius
concurriBse et quaedam exercuisse; postea vero neganoxQri<taofrat \ovt avxiSixovs rovs avxov xto /iqxexi
lcxisse quidem electos arhitroB, non antem perseSvvnn&ui xQtjod-ai xaxa xb cbr Stxaovtjmov xff TO-30CUIO3 apud eos motam litem, scd transarto biennio
airrj dtxq, aXXa Stlv dirrrjv (iefiaiaifrqvai ana^ TT;S uti adversarios eius. quia non possit a condemnato
exerceri iu tuo iudicio talis lis, Bed oporteret eam
Nov. XCIfl (Authent. C = Coll. VIII lit. 2 : ghts.) Graece extat in ML. excepto prooemio
B' E 9, 25 p. 295 Zach.). Epit. Theod. 9 3 , Athun. 7, 5. Iulian. const. LXXX
VI.

in B 9, 2,6 (inde

XCIII.
DE
APPELLATWNIBUS.
NE SI LITE APUD JPPELLATIOMS
WDICEM MOTA LlTIGAXTES AD ARBITROS VENERIAT ET JATEREA BIEANWM TRANSIERIT ATQUE LITEM ITERVM AD
APPELLATIOMS
WDICEM REDIRE CONTINQAT, liECURSUS BlElXKll OPPONATVR [A VICTORE).
ldem Auyustus lolianni gloriosissimo nraefecto praetorio per Orientem iterutn, ex consule
ordinario et putricio.
Pracfatio.
Subiectorum nostrorum interpellationes vobis legum occasiones praestant ad salutem
subiectorum conscribendarnm. Adierunt enim nos quidam dicentes, cum lex iuheat eum qui appellarit et
per bicnnium tacucrit, vcl liletn egern qutdem neque vero persecutus sit, appeltntionis ceriaminibiis privari utqnc scntentia confirmata iam vlierius proccdere neqnire, sed ratam fieri utrique stnlenliam, [ipsum
et oHversarium eins\ lite in iudicio tuae sublimilatis agitata destilisse ab aciione apud te mola,
arbiirox aulcm comimtnes ex scriplo e/egisse, alquc apud illos convenisse et quaedam etinm discepiasse,
postcn vero neglexisse electos iudices neque lilem apud eos motam esse persecntos, sed biennio exacto
adversartos eius abnsos esse eo, qitod iti luo iudicio eiusmodi lis exerceri non iam posset, sed con/irmuri
2 ni/ir. IJtol irpHJuov Theori. Aih. ff tieQt
ixxlrpcaiv
indtx L in my. || lyiatoiv
M\ itpioetos L vultj. j| 4 oi
Itriyiiroote]
ol xotvoptevot inde.x L in marg. \ 9 IXTZO
xov vtx^aavxos M, nm. L || 10 innpxv
Ath.\ inaQx***
Ml. b 11 xrjs om. L \ 6(tdit'no{(0 ML, r.orr. Hnloamie.r [|
13 rotv] Tjyr? / , ' (| 16 n r t s lT%oir,<tnvxo\ quiriant patroDU8 fecit e || fiovtxtftivoi La |) 17 ifivxn
xai Le (rf. nd
400, -I)] ipixtjv
M U 18 ayatviodfieroi
Lx \ 20 $v%>a~
o&at om. L \ 21 avxov di xai xov avxiSixov
xbv
aviov (in martj, tacunae notum habet L) ML] hnec pottmoilutn inlerpolata sunl, cum nnvellamtn collectio institueretur, resectis eix qune ad certam litem nominatim retpiciunt [cf. ml v. 16. 400, 4): verba genuina servavit relus
interpre* llisyobium autcm et adversurios eius cxercuisse
quidetn litcni apud pedaneum iudictm, addictum autem
tumlcm llisycltiuni appella^se, t t causam cunti^it rccurrcre nA tuum co^nittunem s |j 23 nya)i'i^o/ta'rovS L %
25 lyy{tntpci)S Mi\ xnl iyy^aipios L [nyQatptoi non rerte
eoni. Zanharine) Q 26 * OM. f " Si e(iy<i'^ffrt* Ls]
(t&v/ir/OM M. guod vidttnr rorrupfum r.x pnt^v/ji^aat vtl
QnoQQa&vfitjOni (afrextjaru ffomberpk, aftelTjaat O$enbrutjytn) | 27 TU>? naq* avxole xtrovuirwv
La \ 29 xovS

avxtSixovs

xoiis avxov

Lz] om. M || T<J5 (xb L) /trjxtx^

31 Sixri) quia non possit a cundemnatu excrceri in tuo

iudicio talis lis s
10 Imp. nm. T B Aug. om. R fl pp.] pporutn V praepositorum jT|| excons. R V exc. T P 11 ordinarios R or. T^
atque R V] om. T et vulg. \ patritioa II patri T || 13 interpollatiune8 cet.] onea 18 appellationum scr. R* in nts.
3 vv. (1 14 occasioDem T \ 16 uolentem V || appcllationem T appellatioa V1 | 19 cadere] cadetn Vx | et om.
R{ II 20 utrimque /2* | 21 ententia F 1 ficri sentcntiam
Ha \ Hisjcliium autem) histichutn autetn chiutn eius R
sychium autem thium eis V insithium autem eiui T llesychium autem vulg. Hcsychium auteni thium (t.e. &elov,
cf. nov. CXVIII c. 3) eiua cx Otenbruggeni opinwtie
Heimhach II 23 dictum O*enbruggcn deUto voc. eunderaj|
ysichium RV insithinm T Ilcsychium vulg. | 24 contigi8e Brck || rccurre T | 25 exeroetur RV] exerceretur
Tvufg. H 27 cotnraune V% | 28 neglegisse Kfl 29 clcctos
in raf. R* | pergecutu R* [| 31 quiaj quam Tl || a om.
RlVl | 32 lis om. Tl { Bed] et /ifloporteret VT] oportet R oportere ah

Nov. XCIII 1
Sierlat Jtapqjfflxvtas, ixsivov Si Sta xovxo ovx
d"tlv jiO-Qn xfj arj ivSo^orrjxt Stii io xrjv Sixt]v
zols aiQB&eioi Xtyso&ai dixaaxnXe.

460

DE APPELLATIONIBUS

confinnari semel biennio transacto; illum vero propterea non perexecutum apud tuam gloriam, eo
quod litem apud elcctos diceret arbitros.
CAPUT I.

p
xolwv rfjv ftsv eiprjfievrjv vno&sotv,
Sancimns igitur memoratum qnidem negotiuin, ex
rjs xavta fjftiv n$os?'iyysXxai, firjdiv pXaPqvat rjj 5 quo haec nobis nuntiata suut, nihil laedi ex cursu
xou %o6vov 7ta()a()O[irj, ftrtSe XVQCUV elrat TJJV rov 8i- temporfs, neque ratam esse iudicis sententiam semcl
xnarov yfjtpov ana^dxxXrj&elaav, alXa xai ftoosegappellatione data, sed perexerceri apud tuam glo&j
naga xf, ajj tvSo&xrjxi xal Ttipai vSfttfiov
riam et terminum legitimum Buscipere, etiamsi deHUV ei ftvgiaxts jiXeiiov xrfi Sieiias %o6vo? cies milies plus quam bieunii tempus excessit aut
nnoiSonuEv rj xai jiaooSgdtioi.
xov Xomov Si ini 10 excedat. Deinceps autem in omni negotio, in quo
ndarjs vno&ioecos, iq>'rjs roiovro TI yevrjxm xal iv
tale aliquid agitur et in medio motae causae apud
ptaip xirov/uevqs TJ/S Sixqe naoa xili itperjj Sixaarfj
appellationis iudicem aut non motae aliqui eligantur
T/ *ai fii] xtvovfisvTjs rivisjtlge&cootv &IEQO\, xai Sia
alii, et propterea biennium transeat, intra quod oporTOVTO 7j Steria naQsX9oiy jjs dvros iy,Qrjv rove lyixas
teat appellationis iudices litem decidere, et per quamTIJV Sixrjv reftsJp, xal xaO"' oiavSrt7iore neQiaraatv 15 libet circumstantiam rursus revertatur iternm ad iuinaviX&oi naXiv inl rois iyezas TJ Sixrj, xois ftiv
dices appellationis causa, aliis quidem omnibus liceat
aXXois izaatv i^iara %o7i<i&<u TOIS (itQtaiv, toe av ti
uti partlbus, tamquam si eos non contigisset defirj 1'TVXOV anoXmovres juiif xd i<psxtx6v SixaoxfiQiov serere quidem appellationis iudicium, ad clectos
ini Si xoie aloexove iX&ovres, fxrj pivxot Svvaa&ai
autem veuisse, DOU tamen posse uti quod bicnnium
xorjofrai TW xijv Sieriav jzagaSgaf/tlv.
6 ya^ iina^ 20 praeteriit. Nam qui semel iudices alioa elegit, non
Sixaarae dXXovs iXofisvoe oix av eirj Sixatos auoTtijv est iustum ut taciturnitatem cuipct eius qui proiyxaXtiv xtb Sia xovxo dStxjj&evxi, Siou xols jteQi pterea laesus cst, quia his quae gesta Bunt de
xiqs aigtaeios xiov Sixaaxdiv yero/itvote iniaxtvae xal
electione iudicum credidit et ideo uon est executUS
Sia xovxo ovx int^rjkd-ev ovSi inXrtqtaaa xrjv Sixrjv neque complevit litem illic, eo quod apud iudices
ixBtae Sid xb naga xoTs Stxaaxale ixeivoi? ayatn- 25 ilJos sit exercitatum uegotium.
e&ijvat xrjv vno&eotv.
('EitiXoyoe.y
Tavxa xoivw inl itaarfi vno&e^ E p i l o g u s . ) Haec igitur in omni negotio scraecos fvXdxxeofrcu jtaga xov auv Stxaaxrjoiov /3ovX6- van apud tuum forum volumus et (ab) omni alio,
fts&a xal naga navxbs drigov xaia xo iysxixbv dtubi secundum appellatiouis iudicatur scliema, quaxa^ovxoe axjifiit, wtxt firjSiv axttQi neol xovt vnrjxoove 30 tenuB nihil iniustc circa nostros subiectos agatur.
xoits riftextgovs irgaxxeo&ni. ei fiivioi xai ftsxa xb Si vero etiam postquam descruerint electos iudices
dTcoXeHp&rjvat xiov aiqtxtov Sixaardiv ifisT^s naQiX- biennii transeat tcmpus, tunc coniinnari sentcntiara
&oi xQovm, xrtvixavxa ioQcia&at XTJV iprjtpov xaxa xas Eecundum constitutiones de hoc factas a nobis.
negi IOVXOV yevofitvas nag' rjficip Siaxdgtie. ojtcQ Quod etiam deinceps in omnibus futuris secundum
inl xdiv iftgrjs avft^mvovadiv xoiovxoxooncov vno- 35 bos modoB negotiis valere volumus, aliia oumibus,
&eatwv XQaxsiv ^ovXo/ue&a, xaiv dXXcov dndvxtov oaa

eam oporteret biennio semel exacto, illutn autem propterea litem persecutum non esse apud gloriam tuam,
guod causa apud electos arbilros diceretur.
I. Sancimus igitur praedictam causam ex qua nobis haec nuntiata sunt nulto detrimento affici per
decurstim temporis, neque ratam esse sententiam iudicis a gua semel appellatum sit, sed praeterea apud
tuam quoque gloriam examlnari et legitimum finem accipere, licet sescenties longius biennio tempus excessertt excedatve. In posterum vero in omni causa, in qua ciusmodi aliquid contigerit et in media liie
apud iudicem appellalionis mota vel etiam non tnota alii quidam electi sint, ei propterea biennium trans~
ierit, intra quoa appellalionis iudices litem decidere oportebat, ac quocumque casu ad iudices appellationis lis denuo redeut, reliquis qttidem omnibus uti liceat partibus, tamquam si iudicium appellalionis non
deseruissent neque ad arbitros yehissent, eo lamen quod biennium praeterierit uti nequeant. fjam qui
semel iudices atios elegit, nulto iure silentium obiciet ei qui propterea damno affectus est, quod iis fidan
habint quae de iudicitm eleclione facla sunt et propterea litem hic non persecutus est neque complcvit,
quod apud iudices itlos causa agitarelur.
Epilogus.
Haec igitur in omni causa cuslodiri a tuo iudicio volumus et ab omni alio, quod secundum formam appellationis iudicat, ne quid iniqui adversus subieclos nostros agatur. Si tamen etiam
postquam ab electts arbitris recesserunt biennii tcmpus transierit, tunc senteniia prma sit sccundum constitutiones de hac re a nobis /aclas. Quod quidem in eius generis causis deinceps futuris valere volumus:

2 persccutum V3vulg. per eiercitium T7 (s. v. ire

4 0eO7tioftev firjSiv /3XafJi}va$ xbv iwivxa xjj xov
litis fftoss. T m. rec.) |) 3 quidem Rl || arbitris T haXQovov nagaSgqfifj ine. B || xr\v uiv tigrjftivrjv vnobitroa V || 4 igitar] autem V g 5 ourso V1 | 6 eme
&eoiv 10 xov Xomov di om. Af {] 6 nagadpoftfj L
nccQayQawjj Bc || ftrj De (irjSeulav B* v. l. U XTJV om. Jil || 7 sed pcrexerceri] semper exerceri Tl cd eroeri R3 Bed et exerceri vulg. \\ 8 deoiens V \ 9 biennium
Be Q 7 ixxXq&cioav B) iyxXrj&eloap L Q xal om.s II
Ra B 12 appellationes Tl | aliquid T* R 13 oportebat
8 xal TiiQat Si voptpov intSt^aa&at B* Q 9 nXtlov
B*\ nXiotv Br JIXTJV Be, om.Lvulg. | 11 yiyovi B? || Beck | 14 iudicem T 0 qualibet Vx | 19 tm posse T%
12 xivovft&vTjs om. Be || 13 eiiQE&aJoiy B* || ereoat B' posse tamen (tm Rl) R | nti om. V11 quia F 3 | 20 praeterit R praetiit V |j nam] namque Tx fl 22 quiaj qui
v.L 8 14 nagiXd-oi Bc || 22 &o vovxov L \ 23 yzvoftevois MBa\ yivofttvois LBf |j inloxevoa om. Bc | ab V || qui F T || 23 consecutua T | 27 Hoo T \
27 Tuvxa 31 HQaxxta&ai om. B* R vneQ&iatcos De |j iuditio V | 28 *ab] om. libri, in vulg. | 29 scema iadicatur R g 31 descruerit T%
30 axgt (JI'C) negl xovt rjftextgovs ym\xoovs B* || 32 ai(terixwv Be | 34 yivofiiras Br H OTXBQ 461,3 ia%ioi
om. B* || 35 inl xtov i^rfi ovfifiaivovotov B etiam deinceps in omnibus futaris s | 36 navxcav LBC

CT SINE PROHIBITIONE

Nov. XClVpr. 1

461

negi xu>v ttfexmwv aycovtov TOIS fyrt^oa&sv si(njrat qtiae de appellationis certaminibus priscis dicta sunt
voftois xai itaQ* rjfiatv iv xols xatv vofitop dvayilegibus et a uobis in legum conscnpta codicibus, in
propria virtute manentibus.
yqanxai (iifiXioiz ini TJJS oixeias ftevovTcov iaxvos.
Dat. VIII. bal. Iunias CP. imp. dn. Iustiniaui pp. Aug.
Dat. v. id. Oct. (CP. imp. dn. Iustiniani pp. A.
anno XIII. Apione v. c. cons.)
\a. 539] 5 anno XIIII. Iustlno viro clarissimo consule. [a. 540}

qA

XCIV.

Auth.XCII. Coll.VIItit4

22TE AK2AYT22 EIIITPO

R UT SINE PROHIBITIONE
nEYEIN TA2 MHTEPA2 T 2 N MATRES DEBITRICES ET CREDIJIAIA2N, E I K A I YIIEY0YNOY2 TRICES TUTELAM GERANT MIAYT0Y2 EXOIEN HKAIEIENioNORUM, NEQUE IUSIURANDUM
AYTOI2 YnEY0YNOI, KAIMH- PRAEBEANT QUIA NON VEAE OPKON YIIEXOY2A2 2 2 OY NIUNT AD SECUNDA VOTA R
AEYTEP0rAM0Y2IN.
'O aixoi aai).Bvs 'itodvvrj xrj ivSol-oxdxqt
xuiv dvaxoXixcov itQiuxwQlatv xb fi', anb indxtov 15
6odiv<tf>ia>v xai nnxQHcico.

Idem Aug. Iohanni pp. secundo.

(nQoolftiov.)
"Evayxot iyQaxpitftev vofiov inl xfj
( P r a e f a t i o . ) Nuper scripsimus legem super cura
xwv vitov xTjSefioviq, xd jtegl avxovg ytpo/ieva xaminorum, malignitates quae circa eos fiunt ex frexovgyrjfiaxn ix xov avxvov xa>v Sixd/r xiov jiag' rjfiiv queutibus litibus quae apud nos agitaotur inveuicnxpnv/ie't>o>p evQioxovxes, oncai dv fiqSeis xdv vnsv20 tes, quatenus DUIIUS obligatus existens minoribua aut
ifivtov ovxoiv role teoii tj i'xstv avxovi vnsv&vvovs
obligatos cos babere se dicens curam exerceat, ne
Xiyovxaiv xqS^fiovevri, ftr} jzoxe inl xr\s i^ovaini xa>v
forsan in potestate rerum factus agat aliquid circa
nony/idxwv yiPOftsvoS 7t()d!;ie xt itEQi xbv piop xa- minorem maliguitatis. t lex ipsa rata nobis sit et
xoiiQyrjua. xai o yt vo/toi avxds xvQtos fjfiiv ax<o tcal cx praesenti imnata:
(x xov naqovxot /S
25
CAPUT I.
xai aitovaats

flovXofiivais xrjSeo&ai. XCOP vtwv

xaxa xoiis naXcuois xe xal rjpexiqovs

quia vero matribus volentibus curara babere minorum et petentibus secundum vetercs et nostras

Nov. XCIV(AuthenL XCII = Coll. VII tit. 4: gloss.) Graece extat in ML (fuit in B 37,12,1, c/. B* E 39, 5.
A 54, 3 p. 348. 87 ZacL). Epil. Thtod. 94, Athan. 13, 2. Iulian. const. LXXXVII.
ut tamen cetcra omnia quae de appeitationum certaminibus prioribus
libris perscripta sunt in suo robore maneant.

lcgibus statuta

et a nobis in legum

XCIV.

UT MATRES SINE IMPEDIMENTO TUTELAM GERANT LIBERORUM, ETIAMSI EOS SIBI OBLIGATOS HABEANT VEL IPSAE IIS
OBUGATAE SINT, NE IUSIURANDUM QUIDEM PRAESTITURAE
DE SECUNDIS NUPTIIS NON INEUNDIS.
Idem Augustus lohanni gloriosissimo praefecto praetorio per Orientem iterum, ex consuie ordinario
et patricio.
Praefatio.
Nuper lcgem de cura minorum scripsimus, cum quae in eos commiUerenlur fraude$
ex frequentia causarum apud nos disceptatarum cognosceremus: ne quis eorum qui minoribus obligatus
est vel se eos obligatos habcre dicit curam eorum gerat, ne quam forie cum rcs in sua jpoteslale habeat
fraudem adversus minorem committat. Atque ea lex ipsa raia nobis esto et ex praesenli con/irmata:
I. quoniam autem malribus quae minorum curam habere volunt ac secundum leges tam veleres
3 toi'oc] Jtas JB* \ 4 $ub*cr. om. 3f; dat. v. id. (iVTjeo xal xov ).y xe<p. xrjt x/f vsapas schol. M) Q 21 rj
octab. indictiune imp. dn. iustinianus aposs. (t. e. ap. i'xtlv] vnixeiv La jj 22 Krjdepwavet L \ 26 xwv om. L })
conss.) Iul.w dat xn. id. ootubres ind. v iinp. Iul. cod. vitov 3/f] naiSa>p L vuly.
Colomttm* (om. Iul. codd. cett.) iyQntprj JXQO t' iSatv
{addSOxKopQioiv) (JaoiXaias 'fovoxiviavov xb iy vita1 de om. V1 appellationi R* V* T] appellatiuus R
ttius '//niwyos Ath. itfa>vf}dy ftrjvl oxxcjfipiip vna1
l
r
iiia \stnlovos The.od. 1'lane diversa tst tubscr. ?, ubi vid. || appellatiuii V vulg. j| 2 conscripta R V] lunt add. R T
7 rubr. Ilegi rov dxtoXvttas rat ftrjxi^ai Inixoomvtiv vulg. | 4 tubtcriptionem unus praestitit JEscorialensu, ubi
twv nalSatr xai firjSi OQXOV jtapextiv Ath. IJegl im- pratscribitur eonstitutioni CI inter txtravagantes positae ||
ffontav (add. fitjxiptuv cum ind. Reginae) Theod. (| 10 ^ cap. imp. dnL A. iust. pp. oog. an. XIHI Escorial. |j
' xal L | 11 ftTjSi] fifj index B \ 13 8evxtQOyaftovOiv] 8 dobitricis V et debitriocs T || 11 quia RT] que V
xai ntQl xov inoxelo&ai avxds xoit dmxpoTitxoTs Xo- quod vulg. H uenianti^ vcnient vulp. j| 17 Nuper] Super
ytdftoTt add. index Bf (cf. B' p. 348) jj 14 indpxto AfL, Rrubr. 6 curam RV\\ 18 fuerit Rl 19 nos] eo II ||
corr. Scrimgtr || 16 opSivaglot ML, corr. Huloander | 20 obligatus nullus V || 22 oiroa malignitati minorem
17 rofiov] nov. LXXIl (ne^l xrjs ofi" veaqas ftjoi' fiiT|l 27 potentibua V1

Nov.XCIV 1. 2

462

UT SINE PROHIBITIONE

vSftovs rfjv ttfjStftovlav vneX&eiv avrexi&tj napa xbv leges curam subire obiecta est contra nostram inmtixBoov oxonov vno rtviov oix og&ws r\ roiavTr/
tentionem ab aliquibus non recte buiusmodi conSidragis, (lovXofte&a. IOV rouov xov tavra Xiyovcos
stitutio, volumus in lege baec dicente matrum exxiov firj-itQcov fi-atoeia&ai xd noosionn. nocoiov fxiv
cipi personas. Primum quidem causam introductam
ydq iiQayfia eiienjveyfjevov vnio raiv ve<ov aei xto- 5 pro minoribus semper prohibere modo ineptissimum
Jvaai vlv icov aiunuixaxtov rjyovpe&a, fnetra ovx aestimamus, deinde nullus eandem <pouet) constituav TS TTJV aiir,v &6ixo xd^iv rfj rs ffjTai xois re
tionem et matri et aliis: cum illam namque naturae
aXXois. ir\v /jiv yttQ fvaecos eQioe evaefrje nfoi xovs
amor pius circa tilios Bine suspicione faciat quam
ndiSas awnonxov anoxeXel xa noXXa, xoie Si ovSeplurimum, illis nullam baheutibus ad filios favnris
ftiav exovai IIQOS xois nalSas dvdyxrjv eivoias eixo- lOnecessitatem, recte non est matribuB derogandum.
tioe ou naQapXtjxia xa rcjv fnjxeQiov iaxiv. aisxe Ideoque licentia sit matribus secundum antiquam
aSsta iaxio xali firjxodai xaxd XTJV aQxaiav nnQatrjobservationem abrenuutiantibus et obligantibus suas
djzoxaxxoftevais xai vnoxt&f.uevant xa iavxtHv
rcs, sicuti prius scbema fuit, et tueri tilios et talem
, xa&drteo TZQOXSQOV axrjfturos T]V, xai avpraescriptionem uoo forraidare. sed ita Buper bis
o&ni xtbv naiScov xal xr\v rotavxrjv na^a- 15 esse ac si nec ab initio contigisset legem in hoc
YQpi
fTj SeSuvai, dXX' ovxa xd in* alrais tlvai,
scribi. Qtiapropter eive dotes sive sponsalicias exa>s dv ci firtSi rfjv nQ-/Jtv fcvy/avev 6 vofios inl IOV- igunt largitates sive alia debita habeut sive matres
xqt yeygaftftsvos. caixt t'ire jtQolxae eixe nooyafnains
ad minores sive minores ad matres, ex pateniis forsan
dnatxovai Sajosde eixe ixe$a 6<pXrjfiaxa i/ovatv tXxe occasionibus aut etiam ex propriia (rnulta namque
al ftrjxtQss nQot xoiis viovs eire oi viot nodt xae ftrj- 20 quilibet cogitans et considerans adinvenict), sint haec
xiQas, ix nniQLpiov tctos nqotpnotwv rj xni i* oixeiiav
integra utnmque secundum priores consiitutiones iu(noXXd Si dv xts fiepiftrdiv xui negiaxonwv ev^aeiev),
dicauda et tractanda, sive legitimorum sive naturaSaxto xavia ixnxeoat&ev dxtoain, xaxa xns JffiTZgoofrev liuin mat6r tUiorum tlltelam gerat.
Staxdj-ns xoivofitvd. re xai noXtxtvofieva, eiixe ynj'
aiiov eixe cpvoixwv rj ftrjxijf) naidcov iniXQonevei.
25
CAPDT IL
'EnetSfj Si noXXfjv fyopev evXaftsKtv rov fttj nqo'
Quia vero multam habemns formidinem, ne facile
%etoa>s ooxovs xaxd xov fieydXov &eov StSoa&at xai iusiurandum per magnum deum detur et hoc praevat
xovxovs napaflaiveod-at, Std xovxo ipq&riftev x?n
varicetur, propterea credidimus oportere et hanc
xal xovxov djtavogd-tooai xbv vofiov, ot fiovXexai xds emendare legem, quae vult matres, dum suorura
fitjxepns, inetSdv xiov oixelcov naiStov xrjSeftovevetv 30 filiorum curam gesturae sint, iusiurandum iurare quia
fitXXviev, OQXOV ofivvvat a>s inl SewtQovs oix dtpigoi'- ad secundas nuptias non venient: et totiens scitnus
xai ydfjovt' xal xoaavxdxit Xauev nuQnpn&evxu xbv praevaricatam legem et iusiurandum peiurum datum
voftov xni Sgxov iniouxov SeSo/ievov oadxis axeSbv
quotiens paene datum cst, ut peccatum apertissixai StSoxat, aisxe dfia^nrjfia oatpiaxaxov elvm oxi mum esset quia boc intulimus iusiurandum ad praexovxov inayoftav xbv ogxov, Ss ineiSdv So&rj naoa- 35 varicandum. Non euim eo quod aliquae servaveruDt
Pad-qaerai. ov yag dntiS/j xivss lyvXn^av \bv oq- iusiurandum, propterea oportet et eas quae exbonorant
xov, Sid xovxo d8t xal xde dxtfiaovoas nixbv i'xftV
cum babere occasiouem inpietatis in deum.
nqbwaaiv rije tis &ebv doefieias' xb yd.Q annvitos
JSam quod raro tit, sicut et vetus sapieutia docet,
yivoftevov, xa&d xai r\ naXaid Xiytitco<pia, ov xrjquam nostras curam subire desiderant, praeter consilivm nostrum a guibusdam non recte illa constilutio
opposita est, a lege quae haec dicit matrum personas excipi volumus. Primum enim rem pro viinoribus
semper inlroductam nunc prohibere absurdissimum existimamus, deinde haud facile quisquam eundem
locum et malri et ceteris tribuat. lltum enim ttaluralis umnr pius erga liberos a suspicione libcram plerumque reddit, iis autem guibus nulla aim liberis necesstlas benevolentiae intercedit merito jnatres cotnparandae non snnt. ltaque liceat matribus secundum veterem observaiionem renuntiantibus et suas res
obligantibus, sicuti pritis in usu eral, el liberorum tutetam suscipere neque eiusmodi exceplionem meiuere
scd quanlum ad illas ita res sit, tamquam si nulla ultque lex ea de re scripta fuisset. Quapropter sive
doles sive donationes ante nuptias exiyunt, sive quae alia debcnt sive matres minoribus sive minores
malribus, ex paternis forte vel etiam ex propriis causis (mnlia aulem inveniat si quis rem consideret <t
circumspiciat), haec utrimque integra sint et secundum priores constilulioncs iudicenlur atque traclenlur,
sive legilimorum sive naturalium liberorum mattr tulelum gerit.
II. Quoniam autem admodum vere/nnr, ne temere iuraiuranda per marjnum deum praestentur caqtte violentur, proplerea etiatn hanc legem corrigendam putavimus, quae matresy cum liberorum suonm
curam suscepturae siitt, iusiurandum praestare vutt ad secundas se nuptias non esse iransituras: ac scitnus
toties legem violatam esse ct iusiuraudum falsum dalum, quoties fere datum est; ut manifestissitnum essel
peccatum, quod hoc iusiurandum exigimus, quod simul atque praestilum est violetnr. Neque eiiim quia
nonnullae tusiurandum servarunt, proplerea etiam eas quae td conlemnunt occasionem impietalis erga
deum habere oportet; nam quod raro contingit, sicut etiam antiqua dicit sapienlia, non observant legn1 ineX&eXv L \ 3 xov rnvxa] rov om. L | 7 frtXxo
Serimyer, vu/p. || xdgiv} constitutionem s |j 11 ov nagapXr,xda xa 'xojv firjxeocov daxi) non est matribus derogandum ? fl 16 aixoTs M || \\) dnoxovai Ll |j 26 xov)
xovde Lx B Ttpoxiigovs L || 29 voftov) Cod. 5, 35, 2 (cf.
6, 56.J5; nov. XXIIuC. 40) || 33 iniOQXov Haloander cx s]
ini OQXOV L ini OQxon M \ SiSSfievov cum Hnloandro
vulg. H 34 aatptaxeQov L fl 35 os ineiSdv Sofrrj nngapa&rjaBxat] ad praevaricandum ? | 37 Sti om. L H 3U 17
itaXaia Xtytt ooyia] Theophrastus ciL o Paulo Dig. 1,
3, (c/. ib. 3)
1 subire] et subire V || abitcta R || nostram] na-

turam R |j 3 legem RT J) dicentem RVT | 6 estiraaaimus T 0 * ponct interui, obiciat po*t coustitutionem add.
vuly. | 7 cum] eum? Tx Q illa RVT1 I 8 prius V 1
16 siue soribi dotea Ta Q exigunt vulg.] exiguntur Hbri\
17 siue enim alia Ra | habeant Rvulg. Q 18 minores ad]
ad maiorea ud V11| 20 adinueniat RlT\\ haec integra sint
R H 21 *utrique libri || 28 oredimus H | 29 matrcs om.
R* H 30 sint V] unt RTvutp. | quia RT3] qui T* quod
Vvutg. |j 31 non om. Tl | licniunt T \ 32 et iusiurandum 35 scruaucrunt tcr. V1 in rax. 3ro. H peiurum)
peierum (ul. peieratum in marg.) R peiorum V lal. priurio V3 s.v.) periurum Tvulg. l| dandum Tl \ 35 eo quod
aliquac] aliquod eo quod T || 36 exhonerant R* | 37 occasiunes R

MATRES DEBITRICES

463

Nov. XCIV 2 ep

fotJ<rv oi vopo&erat, dXXk tb yivo/itvov coe inlnav

non observant legislatores, sed quod fit plerumque
%al oQcHoi xal &eQnnsv6vai. dia rovro loivw &s- et respiciunt et medentur. Propterea igitur sancioni%o(ttv rrjv fiiv aXXrjv anaanv naQnrqQyoiv tfv inl
mus aliam quidem observationem quam in matribus
i<at> ftrjrigoiv tpvXattofiev xpareiv xaxa xb nootsoov
observamus valere Becundum schema, et abrenunoxijfia, xal anoTaTzeofrai niras xnl tco BeXXtaveitp 5 tiare eas ct Velleiano senatusconsulto et omni auxilio,
Soynart xal anaajj fioTj&eiq xni nTtnvza nQaxieiv
et otnnia agere quae prius decreta sunt, iusiuranbnbaa tftnpoo&ev 'SicoQwrai, xbv Si OQXOV fiq 7ia^- dum vero non praeberi, sed sufficere abrenuntiatioi%ta9ait dXX* aQxtia&ni xfj dnoxdget f*6vt] ivov te
nem solam et aliorum omnium et de sccundis nuptiis,
aXlwv anavrcav xai xfj neol xwv Sevrioiov ydftcov,
nullo iureiurando de hoc dando; mox tamen ut seovhvos OQXOV ntQi roviov StSofUvov apa ftevroi T3 10 cundas contraxerit nuptias, repeute expelli tutela
Sttnigois avxrjv o/utXrjani ydfiots ev&ie igcod-eio&at et ea agi quae, si eam contigisset et iurare, perferret
ir<$ imr(>07i7J$ xal tavra n^axtta&ai aneo, ei xal semel in iudicium meiitka et praeponens propriae
hv%iv ofuofioxvla, iitifievtv (av) anai- ivdtxaarijconfessioni et depositioni secundas coacupiscentias.
(l(p rptvOafteiTj xai TtQOXiurjcaaa tffi oixeiae OftoXoyias
ii xal xara&eaecoe iae oevreoas im&vfiiae.
15
^EitlXoyoe.) Ovros xoCwv 6 vo/uos iit* eiaepeia
( E p i l o g u s . ) Haec igitur lex super pietate sit
xilo&a (8ta ya.Q xo fifj i^Qi^ead^ai xara T< ir\v eis posita: ut enim non iniurietur in aliquo honor in
dtbv Ttfifjv ravra rjfilv vBvofio&trrjxat) xal dno rov
deutn, haec a nobis sancita sunt, ut ex iiunc vavvv xQcneira), rijs arjs vneQoxrjs fnvEgbv noiovoys
leant, tua celsitudine manifesta faciente hanc legem
roinov TOV vonov iv mis inaQ%irtis anaaats. ivxav&a 20 iu provinciis omnibus. Hinc enim gloriosissimo praeyaq rio ivSoJ-oraxtp inaoxfo tfjs evSainovos TavTrfi fecto huius felicissimac civitatis, cui baec curae sunt,
noXicoe, 4 T roiainn fiiXu, xbv nsQl tovxcov xaxade bis transmisimus lcgem, ut providentia eius et
nifiyjofiev vofiov, tosxe rtQovolq vviov ie xai xov Xafi- clarissimi praetoris, cui buius partis cura est, in
nqoxaxov ngaiTcooos, tu xovrov fiikti xov ptQovf, * omni tempore servari.
tbv anavxa %oovov yvXaxxso&at.
25
Et ex nunc teneat, quatenus in omni pupillari
xal cmo xov vvv xgnxttxto' wsxe inl naotjs o^substantia omnis cautela liat circa rea miuorum
yavixrfi ovaine naaav acfpaXuav yfoeo&at nspl
custodiae, et praecipue ut cum subtilitate descrixa npdyfima xrjs xu>v vitov yvXnxTJs, xai /laXiaxa
xov avv axpifieia ras anoyQCHpas ylvta&ai, nnpptioues tiant, praesente quoque clarissimo scriba,
ovxos xai xov XaftitQOraxov oxoi/ia, wneo rj negi 30
cui de talibus cura commissa est, et aliis qui
TC5V xotovxtav tpgovxls Imxtroanxat, xal xu>v aXconsuete talibus interveniunt, subtiliter et tideXcov xwv d i'frovs xois xoiovxois 7ta(>aytvopivu>f,
iussionibu8 dandis et omnibus agendis, sicut noixQififos xcHv xe iyyvaiv Stdoftivtov xai ndvxatv
stris decernitur legibus, providentia clarissimi
nQaxxofitvotv, xa&a xdis rjftexeoots Sirjyootvxni vopraetoris, cui buius partis cura est. ProponatfiOiS, TtQovoiq xov Xa/xnQOidrov noaixcoQOS, a> xov- 35
que eara jpse in bac regia civitate, ut omnibus
xov fiiXsi xov fiigovs. npo&r^aeis XB alxbv avxbs
sit maoifesta et nullum lateant quae a nobis
inl xavxtjs xfjs fiaaiXiSot noXttoSy otixe anaatv
saucita sunt. De hoc enim iegem, aicut oportet
avxbv elvai <pavt(>bv xai firjSeva StaXa&elv xa nn.f>'
ijfioiiy vofto&exijfrdvxa. xbv ya.Q jtepl xovxov vofwy, xa&dneg oel iv xats innyxiais tpvXaxxta&a^ 40

lalores, sed quod plerumque fit et respiciunt et curant. Propterea igitur sancimus, ut religua quidem
obscrvatio quum in matribus custodimus, secundum priorem forinam valeut, ulque eae et Vetlciano SCto
et omni auxilio renuntient omniaque faciunt quaecumque prius definila sunl, neve tamen iusiurandum
yracstcnt, verum salis habeant solam renuntiationem facere cwn de ceieris omnibus tnm de secundis nuptiis,
nullo iureiurando ea de re dato: simulatque vero mater secundas nuptias contraxerit, slatim a tutela expetlatur atque ea aganlur quae etiam si turasset subitura esset, quae quxdem semel in iudicio mentita sit
et suaevromissioni et depositioni secundas cupiditates praeluleril.
Epilogus.
Haccigitur lex pietalis causa lata sit (etenim ne ullo modo honor dei iniuria afficlatur, haec a nobis sancita sunt) et ex hoc tempore valeat, cum tua sublimitas hanc legetn in omnibus
provinciis manifestam faciat. Hic enim gtoriosissitno prae/ecto fclicis huius urbis, cui haec talia curae
tunt, legem de his latam transmittemus, ut providentia et ipsius ei clarissimi praetoris, cui huitis parlis
cttra est, in omne tempus cttstodiatur.
et ex hoc tempore valeat: ut in omni pupillari substantia omnis cautio adhibeatur de rcbus quae
ad minorum custodiam pertinent et inaxime ut inventaria cum diligenlia conficiunlur, praesente el
clarissimo scriba cui eiusmodi rerum cura commissa est et ceteris, qui ex more eiusmodi rebus intersunt. atque diligenter et satisdationes fiant et otnnia aganlur sicuti legibus nostris praeceplum est,
providentia clartssimi praetoris, cui huius partis cura est. Ac propones eam ipse in hac regia
urbe, ut omnibus mantfesta sit neu quemquam fugiant quae a nobis sancita sunt. JNam legem de
1 ob8eruatur R1 B quod 6t V3 in ras. f 2 ct respi1 Intlnav 3f(| 2 9tcnKp(iiv /iev L fi 3 naanv X,
*>" S X 4 r^firxiqoiv L || xnxa om. La || iXQoreQov om s IIciunt] et om. /i [j 3 quam] quia T l\ 4 aecundura prius
5 fitXutvlm LTheod. jj 13 *av addidi || 18 ij/nv Lg] sohetna Btck Q 5 neile iam non It (j 7 vero om. V II
T) sola libri, corr. vulp. ||
om. 11| xal) ut s* j| 19 tpaveponotovoqs L |j 20 xovxov abrenuntiatione (abrenuntiatio
1
m. L || 22 ftiXXei L || xaxanifttpoftev) transmisimus (i. e. 8 de sccundis] desideriis F (] 9 tia H (| II agi qaasi eam
a
xaitnipyaptv cf. 464, 2) rr B 24 fiiiXti M L || 26 x mori contipisaet V 0 et VT\ om. R vuig. \ iurare vulg.)
V proano rov vvv xgartixa repetita ex initio epilogi (t>. 18); iure R VT | perferret vuty.]1 perferre T perfert
Ji |] 13 dcpositionis V || 17 iurietur Tl t| honorc
uquitur enim epilogus exemplaris ad pratfectum urbi fert
l
3
transmitii {c/. v. 20 7.) || 27 yevia&ai L || 28 xrfi artte R || 18 sancta K |l 19 manifeatam F || fatientem T ||
leg. llic? |) enim om. V 0 gloriosissimoa praentol (27) eoll. Zachariae || 29 dnoaxpofds La |j 36 fteXXtt 20 Hinc]
1
L \ noofrjou flaloander u r | aixbv avxov Ll avxbs fectoaii Hl 22 transimua II | prouidentiae R VTfl23 olarissimis R | partes V |) cura vulp.) curae libri fi 26 teavtb L* | 40 xad-dnaS M Q 17 ML*
neant Rl R quamuis V || populari T || 28 discnptiones
R*T\l 29 fiant} fuerit R* V \ 34 cura vulg.] ourae RVT\\
35 ha V [| 36 et] ut T\\ 37 lege RTl

464

Nov. XCV pr.

DE AD&UNISTEATORIBUS

xole irSogoTaroie tjtd(>xoie xwv UQCOV ijfidir itgatin provinciia servari, gloriosissimis praefectis saTCOQIOV xarsndfirpafxBv.
crorum nostrorum praetoriorum destinavimuB.
Dat. v. id. Oct. <CP. imp. dn. IuBtiniani pp. A.
Dat. v. id. (Octob.)
anno XTIT. Apione v. c. cons.)
[a. 539]

qE

XCV.

Auth.XCIV. Coll.VIItit.6

2TE T0Y2 APX0NTA2

R DE ADMINISTRATORIBUS X
nENTHKONTA HMEPA2 META
THN APXHN EN TA12 EIIAPXIAI2 AIATPIBEIN, EITE 2TPAT12TIKHN EITE IlOAlTlKHNio
EXOIEN APXHN.
AvToxQdrtoQ *lovoTtviavbs j4vyovaros 'Jtodwij xqi ivIdem Aug. Iobanni gloriosissimo praefecto sacroram
8ooxdxfp dnagxv "*v dvaxoXixcbv nQancoolcov ib ty practoriorum per Orientem sccundo, ex consule et
dnb indxojv ogSwaptcJV xai naxgixlco.
patricio.
(nftoolpiov.y
"HSrj ftiv Zoftsv xtlfxevov v6fiovl5
(Praefatio.) Iam quidem novimus positam lexbv povXofievov xois iv dqxate yevoutrovs sixe noXt- gem volentem eos qui in cingulis fiunt sive civilibus
TIXCUS eixB oxQaxiwxwais /urjSi ei naiaaivxo xns ao- sive militaribus neque si removeantur adminibtra%rfi avaxcoQ&v ixel&sv Svvaa&at, jtQtv av rjpegas
tione discedere inde posse, autequam dies quiuqiuTtevxqxovja tnl xmv fiqx(>on6Aswv Siaxgfyatev Srjfio- giuta in metropolibus commorentur, publice appaalq paivdfisvo^ ttai xoils ivayeiv fiovXofidvois anoXo- 20 rentes et convenire volentibus satisfacieiites, et ut
yov/uvot, xai cSsxe fir,Se xaxa nqotpnatv xrjs ivxav&a
Dec pcr occasiouem hic evocationis possint a proKXyoeos Svvac&at xijs inapxias avaxotQiZv, aXXa xav
vincia discedere, et vel si quid egerint tale, rursus
av
et xt Tipdfceiav xoiovxov, av&n avxoiis ini xtjv x<^Q
608 ad provinciam destinari. luvenimus autem aliIxndftneo&ai. evpoftev 8i xtvas ovrtus Stnas &gaaeis,
quos sic existeutcs audaces, ut etiatn bac posita
wsxt xal xoixov xtt/tivov xov vofiov, nglv ytnvaatvxo, 25 lege, antequam discingerentur, praesumerent dereliuxoXftav anoXiftndvsiv xas x^Qf-s xai eis xavjrjv aw- quere provincias et ad hanc vcuire felicisaimam civiixveio&at XTJV eiSalfiova noXtv, Seet xciiv nq<>* nixojv
tatem, timore a se gestorum et ne iusta perierrent
nsnQayfiivav xal iva firj Sixas vnocxoiev tuv inXrjfi- horum quae deliquerunt.
fiiXtjaav.
Nov. XCV (Authent. XCIV = Coll. VII tit. 6: gloss.) Graece extat in MLt c I maior pars et epilogut in
JB 6. 3, 8.16. 40. Epit. Theod. 95, Athan. 4,18. Iutian. eonst. LXXXVIII.
Prooemii initium respicitur 'Fbn. 13,1, ubi citatur vsaQa ivevr^xoaxi) XQIXTJ (v.L n
his, quemadmodum in provinciis custodiri oporteat, gloriosissimis praefeciis sacro noslro praetorio
transmisimus.

XCV.

UT PRAESIDES QUINQUAGINTA DIES POST MAGISTRATUM DEPOSITUM 1N PR0V1NCIIS COMMORENTUR, SIVE MILITAREM
SIVE CIVILEM MAGISTRATUM GERANT.
Imp. Iustinianus Augustus Iohanni glonosissimo praefecto praetorio per Orientem iterum, ex consule
ordinario et patricio.
Praefatio.
Iam quidem latam esse novimus legem, guae iubet eos gtd in magistratibus sive ci'
vilibus sive rnilitaribus constiluti siint ne deposito quidem magistratu inde discedere posse, aniequam
dies quinquaginta in tnetropolibus commorati sint in ptiblico versati iisque qui eos convenire velint saiisfacturi, ac ne ea quidem causa inlerposita, se huc vocatos esse, licere iis de provincia recedere, verum
etiam si quid eiusmodi fecerint, rursus eos in provinciam remitti. Repperimus vero quosdam adeo audaces esse, ut etiam hac lege lata, antequam magistratum deponant, provincias derelinquere audeatit
et ad hanc felicem vcnire urbem, tnetu eorum quae ab ipsis commissa sunt nevc poeiias dclictorum
suorum subeant.
1 *vnd(>xots ML U 3 subscr. om. M; dat. v. idus s,
2 praetorium V\\ 3 sub$cr. dat v. id. Bamb.II, dadaUyii. ootubr. anno XIII imp. dn. iustiniano pissi/uf." tum v. idus octobris ed. princ, om. eett. l 6 De amini(om. Iul. codd. cett.) ly<>a<pr) i8. 'Oxxat0(>iatv fiaotXelae strationibus V De aministrationibus R || 12 gloriosissimo
Iovoxiviavov xo tv' vnaxeias *Anitovos Ath. ij-etptovrj&rj om. V [| ppo gacrorum praefectcram hurum V || 13 ex
urjvi 6xxa)f$()la> irret XTJS fSaoiXelas tS' [corr. ty) vnu- cons. R V exconsuli T g 14 patri R g 15 quidam Ffl noxeiq *Aniovos Thtod. j) 6 rubr. Jltql aQxbvxtov Theod. s uiwimus V" |j 16 uolentem Tvulq.] uolentcs RV \\ qui
Nbftoe HBQI XUV aQxovxotv Aih. \ 9 tXxt cxQaxuoxi- om. V1 | fiunt VT\ fuerit R faerint vulg. fl ciuibui Tl
xijv &xouv e*f noXixixrjv (om. OQX^V, in indice om. w.
in ciuilibus R || 17 administrationcm V1 ab adminttXxa noXixtxf}v aQxvv) & II 13 ind^xV Ath.] vndpxo* stratione vulg. || 19 metropolis T^ commemorentur V1 [
ML\\ 14 OQSivaqia MLy corr. Haloandrr || 15 vofiov]
20 et ut] et del. T* || 22 egerit F|j 23 destinari vulg.]
Cod. 1, 49 (/&. a xov HOJSIXOS xl. fid"' didxa^ts a
deslinare RVT \\2i existentea sio Ta R 25 diatingucrenaehoL M); c/. nw. VIII c. 9 | 17 *navaoivxo ML Q tur V fl relinquere T || 26 aduenire T | 27 a om. V1 H
19 8tax(>iipat tv M || 20 tptQOfievoi L g unoXoyovpt- se gestorum] segetornm Rx |J perfcrent V\ 28 dereliquevoi\ inayo/uvoi La (| 23 nvdeiey La || xooovxov L || runt RVl
25 navaoivxo MLt corr. Scrimger

DE ADMINISTKATOEIBUS

4G5

Kov. XCV 1

CAPUT I.
Qwnltpusv xoh>vv pqStvi navrehos aSeiav tlvai
Sancimus igitur nulli penitus licentiam esse cpiustijs oimovv inaQxius a^xovtt tib TS eiocov tia%> te
cumque proviociae iudici. et orientalium et occidenioni(jiu)v tmv te exartoaifrev iav-ri}v anoktfinaveiv,
taliura et ex utroque, eam relinquere antequam denpiv av xaia&oiio tijv dqxh"^ ak).a xal fiera xavpouat cmgulum, sed etiam postea (renuvamus enim
ir\v [avavBovfiB&a ydg zb nahtiov) rat nevrtjxovra 5 vetustatemi quiuquaginta commorari dies publice apHtaxQi^eiv rjutgas Sjjftooict yatvofitvov xaja ii\v xcogav parentem in provincia in qua administravit, gesta
i}s rjo!-e, 7i{"5|iV re vnofivj]ftnTcov awiaiavai xnft'
qnoque nionumcntoruni conticere, sccunduui quae adTJV nnotfona tijs x&V** W^Qavt "' xa&eoirpcot Sij- yeuit provinciae, ut sit palam sive tiduciam babet
Xoi tire &tt()(>eT JOU invri^ Tisngayfievots CITS xal p.r\.
in suis actibus 6ive etiam non.
1 Ei Se rti tj agxvv <^xalv *iy" atpnriforixTjv rj 101 Si quis autem administrationem administrans alinohnxrjv r/ xni navati^ievos ravTtje dnokinoi ii]v
quam tnilitarem vel civilem aut etiam remutus ab
W>Qnv, 6 /liv aqxtov 6 ravrr}v anoXeinaiv x^Q^ V,ue~ ea rclinquat provinciatn, administrans quitlem adbuc
vioai xifoiioecos ttvrds fiiv xafroouooeins 6'voxos i'oT(o, eatn dum relinquit citra iiostrum iussioncm, ipso
iii Si rijy inaQ%inv avfris txne/jyfreis (ifia ib TOTS quidem maiestatis reus sit. iu provincia vero denuo
lyxalovoiv dnoAoyTjana^ai rrjvixaina ir,s xa&oawi- 15 destiliatus postquam accusantibus satisfecerit, tuuC
oiuit xas s faxaiav vnsxtrco noivds. ei Si xcnafretnau>tatis novissimas sustiiieat poenas. Si vcro defiirot rr]v doxrjv elxa fifj Stargixpsie rae vevopiafiivas
poueus ciogulum deiDde non morctur legitimos dieB
t]uioai br/ftoai(t nnaiv eawov intSeixvvt, oXXa dyapuhlicc cutictis 8flDet ipsum ostendeus et tu^iat de
mitvotts tt,s ^w/mtf, T rjSi] TMU* TJ/IWV iztoi xovxov
provintia, quae dudum a uobis de boc sancita Buiit
2 ycrofto^ertjfitva xQmslv.
'Exelvo Si nnaai ngo- 20 2 valere.
Illud autfm omuibus prai-dicinius, ut
r
ayaytrofuv, (bre intiSav xtva jiaoaXafloiev noxj t
dum aliquod acceperiQt cingulum, tueantur illud,
anr/holtai TavTTjs' TOIS Se StaSoxovg aiiots JTJS (>- successorea autein eis ciuguli lactoa soloa nun ulira
%t,i yivofiivovs firj vneooouoi ntpneiv TO xnXovutva
tenninos mittere quae vocautur interdicta, nuque reiuudyftaTn, fiTjSi navetv piv TOVS fjyovfttvovi, avzovs
inovere qnidem praeides, ipsoa autom aut uiurose
hi xntn axoXijv rj rns oSomoQins notelofrat fj dvzav- 25 iter agere aut bic degere aut ad aliquas aliaa priuB
Ooi btnjfii^eiv ij Ini xtvat ixeyns Tigoxeoov ievai
ire pruviDcias, patriatn visuros et quaecumque lorXu>p(ti, iuapiSas ie b\f<ofiivov$ xnt oon xoit tvrvxovai
tuitis et blandifiitibus bomiuibus COUBiieta BUiit, sed
1
TC xni xnj(tfi?Mxei'Oftiroie dvfrowTxois awTj&Tj xud - vt-luciter ad aduiiniatiatiunem irc cuius reginiiua
v
iatijxtv. n/Art &aTTov ini xrp> aQxh *VB ^S rns
susceperunt, ut uou alij quidem remuveaiitur alii
riviaf nagiXafiov. cusxe /ifj xovi /iif naxea&m Tots30vero uun sint et proviiicia sine iudirc maucat; sed
oi oix ilrut xai rf]v x*>>ghv avagxov (idveiv. aXXa nyo
ante duos solutn dies
q quani ad
p pruvinciain accedat,
,
bw fioituv Tjfugcov 7ov xjjs Inaqxim ini(?tjv(tt. xaif1 iuiu qua
qua qui
qui cniuuluin
cniuuluin babft
babft est,
est mittcre
mittcre ail
ail eiuu
eiuuauiiauiinr 6 rijv aQxjjv e'x<ov daii, aii/.Xtiv HQOS al-xov tpi- cabilem epibtoiam voluiitem ofticium destinari ad ocAiav ijttatoArjv (iovXofiivrjv rrjv T' ixneuf&qvcu
clpr. 6 Srj/ioaiq tpaivSfitvov 9 ene xai fifj habet 6 , 3 , 8 adiuncta locis ex nov. VIII, 9 tt
CXXVIII,2Z
petiti* [cf. p.'i2 nd v. 2C).
1 Eav de TIS 16 notvas habet B 6, 3,15 {indr Ecfoga D). Summnrinm hnbet C 6,1, 49.
2 e/ epil. OeaniZfipev ixslvo annat ngonyoytvoiiei. diize 466, 2fi djziStiijj habet B 0, 3, 40. Summarium 2 extat Pon. 4, 1 (cf. p.'A\ Zuch.), ubi citutur vtnQa iretTjxoarrj rgirr]
1. Sancimus igilur, ne ulli omnino magistratui cuiuscumque proviuciae, et quae Orientxs et guae Occittenlis el quue utriusque sunl, eant relinqucre liceal, aniequam magtslrultnn dcposueril, seil ul eliain post
eum deposilum (renovamus enim quod anliquilus /uit) quirtr/uaginia dies commoreiur et iu publico vcrselur in provincia quam reccit, utque aclu publica conficial qua die Je provincia dccedal, ut munifeslum
1 fial, utrum refms a se gestis confidat an non.
Qiiodsi quis aut mugistralum gercns mititarem vei
civilem aul eltarn eo deposilo provinciam derelinqual, ipse magislratiis qui eam sine iussione noslra dereliquit, maiestalis reits sil el in provinciam denuo remissus, ubi accusanlibus salisfccit, lutn maiestalis
ullinium supplicium subeat. 67 vero deposilo magistralu iwn commoreiur per lcgiiimos dies in publico
omnibiis sese oslendcns, sed e provhicia au/ugial, ea quae iam a nubis liuc de re sanciia sunt vuleanl.
2 lllaii vero omnibus praecipimus, ut cxtm quem magistralum susceperini, eum tueantur; qui aulem succcssores illis in magislraiu jiant, nc percyre miliant dialuf/mala quae vocanlur, ueve praesides quidem
remuveant, ipsi mtlcm pcr olium aul ifcr faciant aut hic cominoreniur aut ad alias aliquas prius pro*
vincias proficiscantur, palrium visuri et quaecumque facere solcnl /ortmtali et molles hommes, sed celerilcr
magisiralum obeant cuius frenos susceperunt: ne cui/i alteri removcantur, alleri non adsint atgue provincia
sine magislratu muneat. Sed ante duos dies solos quam provinriam ingrediantur, in qua qm magislralum
gcril versatur, amicalem cpislulam ad eum miltant, quae o/ficium destinari iubeat ipsi ubviam itururn.
1 pcnitus nulli V Q 2 iudicem V% | occidentium R |
3 utro RTl H 4 postea om. V \ 5 commemorari R | 6 administrauerit R || 8 habcat R vulg. \ 10 qui V1 8 aliquam
om. V J 13 dum] dadum Rl || relinquitur V relinquant 7^
rulinquerit 7'* dcreliquid (add. dum relinquitur /?') R [j
citra] utram V | 14 prorinciam vulg. | 15 Batisfcccrit
18 ostcnduns scr. R% in ra.'2w. |j 16 nouisaimus V1 |
17 morietur T* || legitimos dies I r i 7^ (al. U-gitimis dieoft/joy 6 TrtVT;*'! administrans quidcm adhuc eam e ||
7
diebus F*ff(*)
ttnolttoatv *!/(?)) dnoXinwP f,vulg. J 13 xa&ofioiwoetos bus . v. T )) tunc <pcr add. V) legitimia
c
vulg.\\
18
s. non tuper ostendena udscr.T11| tt] sed Beck\\
L" | (ato) om. B J 15 T/;S MB) avxbv jrti L j| 16 VTCO19 bac R | 20 praediximus V |) 22 eis] e i u s / i 1 ^ 1 / ' 1
itftTa) L \ ti Si\ ei Se xts L || 16 8r,poatov L I! inosoloa
YT*) oli RTl solere s.v. V%vulg., del. Brck II
inxvvt L | ^Qnntttven ML, corr. Zuehoriae {Sgrnie23
tcnninos]
nos lll |] 24 pracsidis R* | autem aut] aut K*
I'OIJ Scrimifer) || 20 iXQOOnyoQtioptv L Q 22 xavxrte\
3
e
autem
V
|
moreae R%VXT* || 25 inter R \ drgerere
"vtr/il L \ ai-tols Le] avrov MB (avxijs Hahander) "
1
T
|
ad
T*
vu/g.]
om. RVT* J 27 consccuta R VT, corr.
23 yivo/urovs) factos olos (. e. ytvoftivovt p.6rovs) s
vutg. |j scd] sit RT* V1 | 28 ad om. T I 30 int om.
fr,\ f,itSi L \ vnegopfovs L" \ 24 navtiv) nifinnv L
Rt\\ mancant? V* || 31 aocedat VT'] accedant RTavulg. Q
29 xuxnxtfot uurois La || 30 fifj om. M |j 31 nQOS Ll
l
32 quis V3 || est tnittcre] emittcre V || 33 dcsti.... V 1
^3 icxi) t'u U L
destinari ex dcstiuare V1
2 itov L\h yag om. L || 7 oweoravai L \ x5"' r,v
ano<pnix(i rtje ^woas rj/tigrtv] secundum quao advenit
provinciae s II 8 Va xfoirrn>:ov S7,loi tnt &O^QOVoiv toli iaxrtuiv D || 10 Ei a xii fj OQX<V 16 notviif post vv. 16 ti 8i Tif xaxa&ifitvos 20 xQartlp roll.
L | f\ om. Bs 1| tiva. om. B || 11 rj xai navcd.pt.voi
Tar-rijs et 12 6 p.iv anoXcintav om. B \\ 12 6 ftir

Nov. XCV l ep.

4G6

DE ADMINISTRATORIBUS

ngds vndvxrtaiv aixov. xnl fie'xgt xoxe xde aixrjoets

cursionem eius. Et usque timc annonas accipere in
xofii&o&at xbv ini TJJS dox^fi ovxa xai Sunxovvxa
ciugulo existentem et gubernantem eum; et uon ex
xavxrjv xai /jfj xdlt ovfifioXois xrjs dgxr;t xgivta&at
codicillia cinguli iudicare teinpuy neque praereptis
xov xpov0^ PV$* Tf*s nyosxdfcat xov &y6vov xov tuae sedis, sed ex quo, sicuti dictum est, in (jrooov, aXX' ntp* ovneg dv u>s eigqxm xrjt ^wtias avxbs 5 vincia ipse accesserit, illitis accipere rei publicae
inipair,, ! ixtivov XafifidvEiv xds Srjftooias aixrjatis,
cmolumeuta, usque tunc (vero) eum qui iu rebus
(iix,gi/ Si xoxe xbv ni xtov ngnyfidxtov ovxa xnvxns
extitit ea percipere et alium nullum omnium. Non
xofii&a&at xni freyov ftr/Stvn xdiv ndvxurv. oi ydg
enim possibile neque portabile cst omnino sine iudvexxov ovSi <pop7]xot\ oXats dvagxov xaxaXifinuvsdice relinqui provinciam, statuto quidem quasi alio&ai xi]v xuioav. nuofinX/.oftvov fiiv xtvot STi&sv 10 quo ali co qui a nobis ordiuatus est, ut eius implt-at
vnb xov Tiag' rtfiiov ^c/^oTOfijfoVros. Se avxov nXrj- locum, bomnie torsan rerum iiou habente experigcoati xbv xonov. dvSgbt 1'aios ngnyfidxaiv drentmentum. illo vero qui in ipsis cst operibus et disceaxrifiovos. xov Si iv ITOIS ovxos xole igyots xal
dente de proviucia, antequam adveniat temptis. et
dnoxtogovyxos xijs %nigas, ngiv nioxi]vai xbv xQ~ fraudando emolumeutis quae eum accipere oportet
vov, xai dnoaxtgovfxivov xutv atxqoeiov, s avxbv xo- 15 donec deponat cingulum. Deponet autem euin, dum
fii&oifai xvh * w * xrtxdfrnxat xi\v dgxhv- xaxasuccessor accessent iu proviociam. ante duos solum
&/jaexni Si avxyv, rjvlxa 6 Stdooxos iniaxniij xr\ xwgti
dics quam proviuciam ille ingrediatur.
Svo fiorov TjfitQfns ZfinQoo&Ev xov xijs 7iap%ias ixelvov dntfirjvnt.
(^EniXoyos.)
"Amg anavxa naga<fvXdxxead-ai1^
( E p i l o g u s . ) Quae omnia custodiri a sede tuae
nn^d xov &(>6rov T^S orje vTzegoxije eis xb Sirjrsxit
celsitudinis in perpetuum volutnus, et mox ut coj;nopovX6fxed~a. xnl r,vixn dv fidfroiz imaxdvxa alxbv
vcris adstitisse eum provinciae, ex illo transponere
xf, xa*\.i' * ixeivov (iixaxi&ivai xas anijaets eii xbv einolumenta in Buccessorem, aHoquin ministrare ea
Sidboxof, ineixotye xoorjyetv avxds xip nQoxegto xaxd
priori secuudum quod a nobis depositum est, donec
xb nag' rjftcav Smxexayfiivov, icot dv ni xrfi ^woas 25 m provinciam successor venieus seniet ipsum sub6 SiaSoxo* iXfrtbv iavxbv xois VTITJXOOIS imStiJ-rj.
icctis ostendat.
Td xoiwv naunaxdvxa rt(xlv xni Sid xovtfe rov
Quae igitur placuerant nobis et per hanc eacram
&eiov drjXovfteva vofwv TJ aij vnegoxy fyycp xal
insinuata sunt legem, tua celsitudo operi eilortulnioaxi nagnSovvat anevadxca.
Dat. kal. Wov. CP. que coutradere festiuet.
Dat. kal. Kov. CP. imp.
imp. <dn > Iustiaiaui pp. (Aug.) anuo XIII. Apione 30 lustiuiani pp. anuo XIII. Apione viro clarissimo
v. c. cona.
[a. 539] cous.
Et usque eo annonas accipiat qui magislratum gerit eumque administrat; neve temptts ex codicUlis magistratus neve ex praecepiis tuae sedis iudicetur, sed ex quo tempore, sicuti dictum est, provinciam ipse
ingredilur, ex eo publicas annonas accipiat, usque eo antcm is qui rem adminislrat eas auferal nete
alius omninu ullus. fieque enitn lolerandum esl aut ferendum prorsus sine magislratu provinciutn relinqui, cum qttis forte delegelur ab eo qui a nobis creatus est, qui ipsius iocitm impleal, hvmo fortasse
rerum imperilus, is vero qui rem ipsam administrat et de provincia decedal, priusquam tempus adveniat,
et annoms privetur, quas eum accipere oportet donec magistratum deponat. Deponel aulem eum, cum
successor ad provinciam accedat, duobus sotum diebus anle quam ille provinciam ingrediatur.
Epilogus.
Quae omnia a sede luae sublimitaiis in perpetuum cuslodiri volumus. atque vbi eutn
ad provtnciam accessisse cognoveris, annonas a decessore tn successorem iransferri, alioqui eas priori
secundum id quod a nobis constitutwn est praeberi iubemus, donec in provincium successor venerit scque
subiectis ostenderit.
Quae^igilur nobis placuerunt et per hatic sacram legem declarantur tua sublimitas ad opus effeclumque adducere studeat.
fxQ xoxe MBs\ fitx?* xovtov L (CJS TOXL 'Fon.) fl accesserit Val.) accesserint RT vulg. Q illinc accipen
4 n^n^eat L || 6 i ixeivov] illius s fl 7 rov] xiov M\ publica emolunienta Beck || 6 vero addidi (autem add
xavxa voftfl^eo&ai M I! 8 ov] ovSi L Jj 11 sq. xbv xonov Beck) || qui in rcbus] qui oranium in rcbus V* in ras.'
nXrjQCoaet L |) 17 ijttarair) Zachariae]. imfiair) libri B 7 eiistit aBeck || accipere 7"|] oninium] 1uirum R" \\ 8 por
T | 9 statuo V" g aliqui V J| 10 ordinaudu
29 subscr. om. MIui. \\ dat. kal. Nov. cons. s, tygdtpr] 7t(>o tabile
Tl H 11 hominem habentem libri, carr. vul<j. \ 12 illi
e naXavSdiv Noeftftotaiv fiaotXefas 'iovaiiviavov xb iy'
1
1
vnaxtias lAnloivoi Atfi. i^E^covrjd^rj ftrjvl voeftftoiqf Vl 1| discendente 72 l descendente V x\\ 14 emolumentum
R iji eum] cuius? R (| 15 ponat R |j deponet] deponat
fiaotXetas itei ty' inarelq 'Antovos Thtod. Praestare
nolam diei in $ quam apud Ath. traditam ex subscriptione VT* || dum om. V\ 16 solum duos1 TJ 21 celsitudu V\
22 adstctisse V Q ponere V || 23 ea vulg.) eas
nop. *eq. efficit Zachariae
libri j) 24 depositum R || 27 nobis Om. T l 29 subter. dat.
1 Et om. F 1 fl 2 cingulum / i [| et guberaantem] et kal. nO Bnmb. II datum kls. nuuembris cp. Imperatoris
Iustini. prepo. anno XIII. apione uiro clarissimo *&
om. V11 3 iudicari Beck (] 4 sicuti] om. V% ut V3 |j in
prorinciam vulg. || 5 ipse Beclc] ipsa libri ipsam vulg. l princ.y om. relL

4G7

DE EXECUTOEIBUS

Nov. XCVI pr. 1. 2

XCVI. Auth.XCV. Coll.VIItit7

TIEPI T2N EKBIBA2T2N

K DE EXECUTORIBUS
KAI T2N AITI2MEN2N KAI ET QUI CONVENIUNTUR ET REANTA1TIA6ENT2N [KAI AIKACONVENIUNT R
ZOMEN2N].
Avxoxgdxtop 'iovoxivtavde Avyovaxos *lo>dvim TW ivCoiOTarcj} e7iagxv Tfl>*' ctvcnoMxiov nonircuotciJt' xo pt
anb vndroiv ogStvagieov xal n t

Idem Aug. Iohanni pp. per Orientem Becundo,

ex consule oruinario ct patricio.

ty xas ovxotpavxias fttoovpcv

( P r a e f a t i o . ) Quoniam calumnias odiraus et omxoi ndanv noXvngayfioavvrjv dnoaxgewofie&a, Sia 10 nem tergiversationera aversamur, propterea huiusxovxo xns xoiavxas jtydgets xrjs ix vofitov Sela&ai
modi actus egere legitimis medeha aeBtimavimus.
&epanslas ^rtd"ri(tsv. iSiSdx&rjuev ydg, ais xtres ovx Didicimus eniin, quia quidam non babentes ullam
i'xovxe$ naiTeXws ovSejiiav evayaiyrjv, dXXa ftlav iX6- obligationem, sed unam atatuentes voluntatem cum
fiivot yvoifiTjv fiexa xa>v r a s Ino&daeis nXrjgovvxcnv his qoi causas execuntur conveniunt unosdam, deaUtiovTai xtvai, tha xal fiifilia axeXXovai, xai in- 15 inde lihellos dirigunt, et dum damoura pertuleriut
uSav ^rjfiinv vnoaxauv oi ftvyovxee, xuxaXiftndvovfugientea, deserunt eos et proticiscuutur incurabile
aiv alxovi xnl ixSrjpovaiv d&eijdTitvxoi' avxols Sovxes eis dantes dispendium. Kt hoc adbuc amplius in
xrjp pAdpTjv. xal rovxo tieexi fiuXXvv ini xwv inprovinciis committitur, comnmnione iucrorum ipais
aoxiwv afiagxdvtxni, xoivavins xmv XEQSWV nvxois xe coavcuieutibus et causarum executoribus proticieute.
TOIJ aixKOfiivoiS

xal xois xdtv vno&iae.utv

TZXTJQWICCTS 20

CAPUT I.
"ivn (ir\ xolwv xavxa fte'xQi nnvxds 7tXr]fifteXt}xcci, Ne igitur haec iugiter committantur, sancimas non
&toni$o/*ev ftTj aXXats xove ivdyovxas nifinttv piflXtov
aliter actorcs libcllos dirigere et damni occasionem
xai tfiuiat dfogfiTjv naoixetv xols ivayoftevots, noiv
prachere conventis, antequam cautionem exponant
av docpdXetav ix&oivxo eis xe xov tpevyovxa xal xov 25 et in fugiftntem et uegotii executorem, q^uia intra
xrfi vno&iaecoi nXrjQioxriv, a>: (ir}va>v UCOJ SVO jtaai
duos menses omnibus modis litis contostationem faxQonon Ttqoxaxdq%ovxnt naga xu} StxaoTrj, q ei ftfi ciuut apud iudicem, aut si non hoc egeriut, omne
rovto Txodaiev% naaav ^rjfiinv TtQoeyero/tevTjv xio ai- damnum eveniens convento restituunt duplum; non
iia&evxt dnoStSoaot SmXaciova' ol<x iniQ^cuvoiarii transcendente
t
d
cautlone sex ct trigiuta aureos.
dofaXeiae c xal xqidxovxa %(n>oov5.
30
KdxsTvo fuvxot TJJS
aia>i Sel.
jXfr y

CAPUT n.
j q
xvxeh> iitarog&foIllud quoque promereri competentem correctionem
xis Siddaxwv, wt iv alxiais
decet. Adiit enim quidam docena, quia in conven-

Nov. XCVI(Authent. XCV=* Coll. VII tit.l: gloss.) Graece extat in M et decurtata in L, e. II 2 in 131,1,1
(inde B' J 26, 5 p. 227 Zach.). Epit. Theod. 96, Athan. 5, t. lulian. contL LXXXIX.
c I tummarium extat 'I\in. 14, 21 (ubi corr. vtaQa <}$' pro xti').

XCVI.

DE EXECUTORIBUS ITSQJJE QUl CONVENIUNT ET RECONVENIUNWR [ET LITIGANT).

Imp. Iustinianus Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto praeiorxo per Orientem iterum, ex consule
ordinario et patricio.
Praefatio,
Quoniam calumnias odio habemus omnesque molestias aversamur, provterea huiusmodi facta remedio ex legibus egere putavimus. Edocti enirn suinus nonnullos nullam piane habentes
actionem, sed uno consilio cutn iis qui causas exeqnuntur inilo convenire quosdam alnne etiam libellos
miltere, et ubi rei delrimentuin subierunt, relwquere eos et percgre abire, insanabiti damno illis illato.
Atque hoc magis adeo in provinciis cotnmittitur, communicuto lucro inter ipsos actores ct causarum
txecutores.
I. Ne igitur haec per omne tempus committantur, sancimus, ut non aliter actores libellum mittant
et damni cansam reis a/ferant, nisi prius caulioncm praestiterint et reo et caiisae cxecxitori, se intra duos
menses omnibus modis apud iudicem litem esse contestaturos, aul nisi hoc fecerint, omne damnum quod
inde evenerit in duplum reo restiluturos; ne lamen caulio sex et triginla attrcos excedat.
II. Verum illud quoque idunca correclione imjierliri oportet. Adiit euim nos quidam docens
2 rvbr. JTspl ix/3t/3aaxa>v xal JltpJ aixia&evxcav cundo om. R B 7 exconsuli ordinario T excons. ord. R
Tlttnd. | IJi(>i] Nofios negl Ath. H 3 xai aixm&ivxaiv cons. ordinr. V \1 101 tergauersationem V1 || aduersamur
V\\ medclus V1 fl aestiindtx Bc XB xul itvxatxia&ivxuiv Alh. (in indirtt Ath. HT\ 11 agere F /* 8 lcgitimus
l
quia] q* V1 qua R' |j
T* ora.) H 4 Hai (xoiv ndd. Bf) Stxaofit'va>v MB Sixat,o- mauinms] oportere add. R | 12
l
l
ftivan' {om. xai) iiulex M, om. L Alh.s || 7 inrtQXV Alh.] quidcm|am (sic) V I 13x una T |) uolun| Tl fi 14 qui
vnaQxa) ML J 8 *6g8tvaplta ML \ 10 xal xaxa nneav oum causasX ezcuntur R \ \h pertulerit RT 1 \\ 18 cumL | 12 po*t i^T}d"TjfiBv retiguam parlem prooemii et cap. Imittatur R T committantur /2*j| comuninono F1 1) 19 proom. L, laninue notu in marg. adtcripta {cf. ad 31. 32) || ficiscente T(corr. in marg. T*) || 23s dircgcre V g 24 prae 25 execu| scr. / i in ras. 1 v*. | 26 duos)
13 navxtXwS om.g | 15 xnl om. e fl 19 liiixi Scrimyer bere conucnto
1
1
tx s] ti IV M | 23 (lipXiov) libcllos jr fl 31 Knxtlvo os V' g 27 cgcrit V | 29 aduenicns R 1| restituant R* ||
1
duplum]
in
duplura
Fg
29
sex
ct
XXX
aureos R] XXX
(iivxoi) xal L \ 32 Stl om.L | T i
et 8cs aurcoo T vulg. scil. aureos triginta et sex V ||
l
a
32 decet om. R |) docens] cos add. T J quia] qui Tl i
3 rcconueniunt ll\'] reconueniuntur Tvulg. | 6 BC- in conucntiono T

Nov. XCVI 2

468

DE EXECUTORIBUS

dnoifjaaro rov vnev&wov ibv alrov naan nvi xoiv tionem fecit obligatum sibi apud quendam gloriosisivSo^oraTiov r.uutv aovoi^rtov, elxa 6 yevo/teros iv
simorum Dogtn)rum iudicum, deiude qui factus est
fl&vvuti o>i Sr\ xai avxbs xbv dvdyovra vnev&wov
in conveDtione tamquam et ipse actorcm oblicatum
t'xwv nag' itio(j> IOVIOV tlXxvae 8ixaaxf\. xai rt
babeos apud alium eiun traxit iudicem. Kt aliquid
jiapudoov iyivtro- inetSij yap ixdxegot iSiq rrjv xov 5 inopinabile ticbat: quia enim uterqne seorsura actoivuyovios intlyfi xdtv. eXeetvov xt xai ytXolov xaxa
ris obtinet offieium, miserandum quiddani et risibile
iauiov awifinivev.
apa ydg ftovXrfieir} TIS TTJV in idem veniobat: mox enim cum voluissct aliquis
oixfiuv xivfjani Sixrjv, elfrie 6 atnainaaaftevos nagd
propnatn movere litem, repeute is qui e diverao
fri
itbv StxaaiaJv elXxev avtov nag' ov ai-ros
couvenerat apud alium iudicum, trahebat eum apud
otrto Sixaatjv. aXXqXovs xs ntgtiixomBS a&ri- 10 quem ipsesortitus fuerat iudicem, et alterutros protra1 yara Sujievov Sixa6fjei-ot.
Oeoni&fiev toivw,
1 bentes inmdrtaliter pennauserunt litigantes. Sani'i TS vnev&vvnv oisiai i'%etv xbr xar' aviov ir\v ai- cimus tgitur, si quia obnoxium arbitratur babere eum
linatv ano&i(*Evov. firj TxttQ* irtoio Sixnarfj. aXXa qui contia se conventionem exposuit, non apud alium
nann ratni^ tv&bs i agx>,s nhiiiofrai, xai rov av- iudiceoi, sed ajiud eum mox a priticipio convenire,
tov tl,ut 8ixaoTT)v l<p' ixnripns vno&iata>s. ei Sd yt 15 et eundem esse iudiccm in utroque ne^otio. Si vero
tx>x6v opooiatitv aiT<[i 6 TWQ* IO %T\V Sixrjr anexXtj- torsan displicuerit ei apud quem litctn sortitus est
Qiitaaio StxaairjS, i'1-eoTtv avrtft xai IOVIO inatog^ovinaex. licet ei etiam boc emeudare. Viyinti enim
otfat. eixooi yhg nfjfoaiv nuofrfOfjiav drdoviuty rjfitov dierum indutias dautibus nobis post libelli tranBinisfina tijv IOV flipXiov 7ii>ti7irji' fie&^ t\v Sel ngnxarsiontm, post quam oportet litem cotitestari, licet
npx.taD-ai, tanv i-iaai ir,i liyrjfityrjs avaxto/Tji ingm- 2d intra praediciam suspensionem retutare quidem illum,
ir/aaa&at fiif dxslrov. ijigm> Si tvxtlr, nau' 10 ntiXiv
alium vero mereri apnd quem iterum simiiiter utram6fjoiu>s kxmigav ayait'i$tofrnt noosijxsi Sixt]tt'xni ras
que exerceri competit Htem, et eiusmodi artes in
toiavrae ii%vai xuiit uijOii' yivea&m, aXX' Sxnatov
nullo tieri, sed unumqucmque proprio iure uti. Si
Toie oi-iion xpijofrat Sixnlots. ti fiarrot atyr^ansy,
itaque tacuerit, deinde postea voluerit causam apnd
tha voitgnv fiovXrj&eiri TTJI- Sixtjv nng' htoiu dixnoijj 25 alteruiD ludicem movere, nccessitatera babere eum
tavtlvy atnyxriv i'xuv avidv nntfxivtiv ib nioas tifi
Bustiuere terminum cius litis illatae sibi ab eo qui
di'xf7$ iffi dnnyiutrt]* avtio naqa IOV tts Sixnair^otov
eum in iudicium traxit. et diiin tinem lis acccperit,
alibv iXxtarttToi, xni inttSav ntgns rj Sixrj Xdfioi, tunc eum 8uam causatn apud alium iudicem pro*
ii]vixavxa avxov ITJV oixsinr Sixqv nng'drepoj dixapouete, ut ita tales eoruin auteramus artes et in
Oi[i ngoxi&irai, tva ovtca TS tuittvtni avxa>v avtXto- 30 alturutrOS caluninias.
ftrv rixvot 11 xnl xm' dXXqXtOv dnrjptiaS.
('En iXoyot.)
Tn xoiwv nagnainvtn rjfilv xal
(EpilogU8.) Quae igitur placucrnnt nobis et
Stn tovSt rov freiw SrjXovuevn vdfiov rj or\ vnegoxi] per banc sacram declarata sunt legem tua celsitudo
fgyip xni ncgmi nagaSovvai anevaduo.
Dat. k. operi etlectuique tradere festinet.
Dat. kal NoHov. CP. imp. dn. lustiniani anno XIII. Apione 35 vembris CP. imp dn. lustiniaui pp. Aug. amio XIU
<v. c.) cous
[a. 539] Apione consule.
1821 argumentum notatur 'Foit. 10,2, ubi cilntur veaga ivevrjxoaxij rtiaQxr}.
se aliquem sibi obligatum convenisse apud unum ex gloriosissimis nostris viagistratibus, deinde eum qm
reus /acliis esset, qmppe qui el ipse actorem sibi obliqaium haberel, ipsum ad alunn iudicem traxisse. Alqnt
praeier ojtinionem aliqiiia facitun esl: quoniam eirim pro se uierque acloris locutn oblinebal, res miscru el
ndicnla siinnl eveniebat. Nam sirnitl ut suam quisque causam rnovere tellel, statim qui eum apud a/lerum
iudicem recnnoeneral irahebat eurn ad iudicem qutm ij>se sortitns eral, atqne ila se invicem huc illuc tra~
1 hentes immorlalem lilem exercebant.
Sancimus iyiiur, si quis obnoxluin sibi hnbere putat eum qni
conlru ipsnm causam deluht, ne eum apud ulinm iudicem, sed apud eundem sialim ab inilio convemat,
atque idem i/i ulraqne causa iudccc sit. Quudsi forle displicuerit ei iudex apud qnem litem sortiius esl,
hac quoque ei ewendare licet. fiam cum nos viyinti dierum spatium pnsl tlbeHum missum dederimus,
pnsl quod litem conlestari oportcat, licet inlra dicias indurias illwn qui<lem recnsare alium vero cccipere,
ajiud quem rursus utrumque iitcrn simililer disccptare oporleal. ncve eiusmodi aries ulio pacto fianl, sed
suo qmsqiie iure utnlur. Si vero tacuerit ac postea dcmum lilem apud alium iudicein moyere votuerit,
necesse habeat finem expcclare lilis sjbi malae ab eo qui eum itt iuaicium traxit, et ubi lis finem acccprril, lum causam suam apud atium tudicem proponat, ut hoc modo einsmodi arles eorum et insidias invican paratas aufcramus
Epilogus.
(Juae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram lcgem declarantur tua sublimilas ad
opus efjectumque adducere smdcat.
1 avxov ML, corr. Scrimqer II 2 lv\ xnl dv La [|
5 iditt Le] iSiav M Q 7 tifiovXr]&ei'r}Ls) rjfiovXq&T]
M j) 11 0toni/xtv. tX Tfi inc. D || 12 airiav B* v l. ||
14 nngn xto avrip Theod. Alh. <//.)] nagJ al-tcp M
LBs || d
ngxTjt
gxj oin. B* JJ ni-tiaa&at M\\ ttiridaao
iS
LD |J 15 SSi y) S
Si x* B
B' \\ 1" ivSovxtov
rjfidtv) twv.
Llll c. 3 I II 19 7tgoxnrdg^aa!)-ai li* v. I. || 20 avnxoxrji L H 22 6/ioicos] tos B( || 24 oixe/oiej i8iois B ||
'25 nag' ijigio Sixnarf) tijv Sixrjv Bf || 2G avrbv nm. B' \
Tje Sixrts] eiu litis e || 27 arr<j"] xnx* aixov L || 2S XdfiH Bf || 31 dnivolae Bt || 33 freiov Ms] 9tlov rjn^v
L% 34 subacr. om. M |) dat. cons. f] Uat. k. nuucm.
imp. dn. iustiniano pp. anno XIIIl Iul."1 {om. lul ce't.)
tyg. xaXavSdiv NoBu^oltav finaiXsinS 'lovaxtviavov xb
iv' vnnxiCnt *Anitovoi Ath. H-i<fQ>vr\$T\ fiqvl v
vTiaxiiq 'Aniovoi Theod.

1 fccit] actorem fccit T | 3 et ipse tamquam R J auctorem V || 4 apud aliuni eum 71 apud eum alium V cum
apud eum (eum deL R1) alium fl eum tipud alium VUIQ. |
5 auctoris F | 6 obtinent Tl Q 7 cum uoluioset 7"*t'u/A]
conuoluisset V uoluisset RTX fl 9 iudicum] iuditium RV
iudicem Tvutg. || 10 quiem V || alteroutros /? | 11 nmnscrunt corr. Vb \\ 15 si rcro] suo K1 || 16 displicuit
V* B ei *] et R* VT\ 18 indutia /?' \ 19 quas Berk B
20 inter R*T pratdictum suspcnstnnem] contestationem
/* |) illum] altuni RlTl H 21 utrumque r y 22 huimmudi
F | | arce R* || in illo Tx R 23 proprio] priori 7 ' g 24 deinde.inde V^ 25 altprum] alium 7'|| eum 28 proponcre
scr. R* in rns. 2 vv. H 2B sibi illate /?( s | J 2" eum om. /?(*) g
28 apud alium iudiccm suam causam /?(*) ( praeponere
Ta |j 29 ut om. V B ta tales] italea R* || ar<;-s /?' || 34 *ubser.
dedimuB tx Vet Bamb. 111| nou. Bnmh. II | 35 CP.] con.
Bamb. II, om. V || impr. don. libri | iusti. pp. aug.
apionu consule V iu.o. reliquis omissis Bamb. 11

DE AEQUALITATE DOTIS

469

Nov. XCVIl pr.

XCVII. Auth. XCVI. Coll VII tit.8

Rr DE AEQUALITATE DOTIS ET PROPTER
NUPTIAS DONATIONIS ET AUGMENTO DOTIS
ET PROPTER NUPTIAS DONATIONIS. DE PRI5VILEGIO DOTIS QUOD ALIIS PRAEPONITUR
PRIVILEGIIS. UT EXCIPIANTUR HOC PRIVU
LEGIO CREDITORES IN EMPTIONE ILITIAE.
DE DOTE REMEANTE AD PATREM ET RURSUS DATA PRO EADEM FILIA SECUNDO
10VIRO, ET DE DOTIS COLLATIONE INOPE
MARITO MORIENTE R,
wri tco ivSo^oTnrco irtapxq tfi>v ieodiv
Idem Aug. Iobanni pp. pcr Orientem secundo.
xo /?', nnb vnnxuiv (pgSivagicm-) xal

IIEPI I 2 0 T H T 0 2 I1P0IK02 TE KAI

HPO TAMOY ASJPEA2. EXEI AE KAI AAAA
KEOAAAIA.

Timoixiio.

p / o v . )
'EnetSr/ xa noXXa reSv iv TOJS VO- 15 ( P r a e f a t i o . ) Quoniam plurimas in legibus quaes ^rjrt]ae(ov oowfiev neoi re xae noiorat ^fiwv
stiones videmus et circa pnmas uostras nativitates,
iatn, TovrfMi yd/wvs xe xai naiSonotias, xivovid est nuptias et filiorum procrcationes, motas et
a ntgi xe T TtXevrala, onoiov 8ft xt ro xwv (iovcirca novissnna, quale est aliquid voluntatum et testaji' te xal Stnd~7]x(ov iaiiv, Swoia yiyovtv rj/iiv mejitorum, cogitatio facta est nobis ouper perscruos nolvTxouyuovqaat. xai uadsTv, ri Sf^noxs flov 20 tari et agnoseere, quid volcns nobis autiqua lex
l-ofttvoi fj/iiv 6 na?.atoe vo/tos dnl xwv rfj? nooixds
suj)er dotis instrumentis monsuram quidem pactioovujiolnicov TO fiir fitioov iwv ngoe ullf;lovi iv roTs mim nuptialium inter alterutros aequam esse et masyduon avfj(f(6rcoi> iaov elrai roli le dooeoi rals re culos et fetninas vult et acqualitatem pensat enrum
OTthims poilertu xal n)v iaozTjta talavrEvu ia>v qui adinvicem copularitur, non alio quidem mediam
oiXr^Un avupakkovTiov, xai o!>xi rcp fiei> xvxbv xr\v 25 forte dat stipulari partem alteri vero tertiam aut
r^fiiauav SiSiuaiv ineQairav fioionv d^artQoj dsTQirriv
quartam, seu ex meilio trahons aequale utrimque
q TToTjji', aXl' ix fiiorje tlxvam iaoggonov ixaexigit fieri pactum, aut mcdiam dicimus in utroque
rtpat,fev nnaiTeT yeveaQ-at ro avfi<ftovov, rj xr,v r\fdconstituens aut tertiam aut quartam aut quantumouav fn/iev iw' exaTtuto xuxxutv 17 xf;v xQtxrjv rt xijv
cunique contrabeutes voluprint, boc antem non multtnioTr,v, OTTOOOV av'oi ovfi(id?.Aovxes pov).Tj&eTer,30t\xm prius quaesivit, ut ipsorura quae dartfur acquae
XO7JO Si uv Tiokho ngoxEoov ene^rjxrjas ib xai avxrov
sint mcnsurae, sed aliis quidcm pcrmisit in tnille
rtov SiSonivcjf laovelvat xo utioov, tilla xols fiev
forsan aut in duobus milibus aureis facere dationem
ifirjatv iv x^iou xv^bv fj 8t>%uiois xpvaoU 7totr)aa- aut in quantumcumque voJuerint, aliis autem non
a!>ut xhtv iniSoaiv ", if' onaaou av flovbj&ehr, xciis tantum scd et minus, ut acqtialitp in verbis solis et
Si ov TOOOVXOV, dXX' in' EXaxxov, weneo x7;s iaoxrjxos 35 litteris puris, Bed non in rcbus ipsia quaererctur.
iv Qtj/inxiots poroiS xni yon.fj.uaai xpiXdit aXX' ovx tv
ioli ngdy/tnotv avxuis
i Z i
Nov. XCVIliAutbent. XCVl*=* Coll. VIIlit. 8: gloss.) Graece extat in ML, cap. 25 J329,2, cap.6 2?41,7,38,
Epii. Thtod. 97 [incle # - ) , Alhan. 10, 6. Julian. const. XC.
XCVII.
LE AEQVALITATE

DOTIS ET ANTE NUPTIAS D0NAT10N1S.

HABET AUTEM ALIA
QUOQUE CAPJTA.
Scripta esl lohanni gloriosissimo pracfccto sacro praetorio iterum, ex consule (ordinario) et palricio.
Praefatio.
Qitoniam plurimas in legibus quaestiones lam de primis ortus noslri causis, hoc est
nupliis el librrorum procrealione, gttam de rebiis extremis, quales sunt ultimae voluntales et testamenta,
molas viilanus, in menlem nobis veuit nuper perscrutari et cognoscere, quo tandem consilio anliqua lex
in dolalibus instriimentis modum quidem mutuorum paclorum in matrhnonio aeqitalem esse velit et mas-^
cutis et fcminis alque aequulitalem inter se contrahenlhun pnnderet neque alleri fortasse dimidiam alteri
lalimn vel qunrtam partem slipulari concedat, sed ex medio lihrans pactum ulrimque aequilibre exigat,
iil csi aul dimidiam in nlroqne consliluens aut tertium vcl quariam, qnanlamcumqne conlrahentes voluerini: ncqne vero illud inulio pritis quaesiveril, ut eorum quae dantur aequalis sit mcnsura, verum aliis
quidem pennitlat iti tnillc forlc vel dno milia aureorum vel qnotcumque voluerint facerc donaUonem,
aliis antem non in tanlum, sed in minus, lumquam si aequalitas in verbis solis et nudis litteris ac non in
rcbus essel quaerenda.
2 Tu.br. rttqi iffoTT/XOi 7CQOixbi xnl xrjs 8ia xov y 1 qualitato UXV \ 3 donationi] Dc priuilepio dotix
fiov dojgeas, xai ixiQan' xtffnXnlatv At/i. FltQi inavs^- add. Ta H et] et dc vulg. | 4 propter RV] ante Tvulg. jj
Tvulg. Jlpraeponitur V] pracponatur T
otoJi nootxos xnl ngb yrifiov StooenS xni nooropiuiv 5 quod R V] quia
niT(?n' D 29,2 [cf. s) llegi Stxnitov npoixoS Tkeod. || praeponetur /v'i praeponent Rl || 8 dc] et de R*vulg. |
10 de om. /2> 1] 11 moriente IV LXX- V || 12 iccundo
4 xnpriXitin ML\ xitpnXntn' tftoi rtepl ngoyoftitov xTjt
Ii, per om. K|| 15 qucstionibus T* j) 18 no}Tt>atxbi xni XIOP u/.Xcot' Snrtioxutv tov xg^ifaai xttjfut pnr orientcm
uissimas Rx |J 19 nobis factacst R nobis facta est nubis
<txf)nttia ifcoipq&rjrat xni [del. xni) Xiyttnt' xai xov
Tl 20 quidcm T nobis] nobis nul Va | 22 et masculit
iSoa&rn xrjv avxijv Ttgolxn naga xov nnrgbs tis xbv
g 23 vult et] ct om. RT | 24 non] et non
itvttgov -tfje &vynxgds ynftov index L H \2inxcr. 'O av- et feminis Beck
Brck | alio RlT'} alit R*T*Vl 25 forte T | 26 quartb( {jaatXevt T(p avxtp Alh. jj vndpxaJ /< 0 13 6g8ivatam] qaartam aut quantumcumquc T" J aequale] equalem
(Ititv aiJdidi cum Zachuriaeo \qui o^8tvagiq>) | 15 T<X
noXXa MAth. ThroH.) noXXh L\ 17 xt om. L || 22 roiv] VT, om.R* || utrumque 7' J 27 medium V | 29 non] cum
et r om. V, ut ct vulg. J 31 unt T|j
'0 L" II 26 xglitjv] TTJV xgixr,v cum Scrimrjero vulg. || /f J 30 ut ItT*]
1
29 fj xt\v rtxd(ixt]v Le] om. M \ 30 onoaov av] aut 32 aureis V | rationem libn\ cnrr. Hombergk \ 33 quan^nantumcumque s OTtoarjv av mnlit Zucharine \\ avfi- tamoumque R | uolutrit R noluerint V \ 34 tamen R Q
fidXovxti ,1/ g 31 tovxl L Q xal om. s | avxov L' Q et minus RT\ minug V in mintts vulg. (| ut aequalitas]
35 iy. wanijj iniZfizovfitvris] ut quacrtretur y || inequalitas R
36 faftaxioiS M] Qtjftari ok L% grjpaot L1

Nov. XCVII 1. 2

470

DE AEQUALITATE DOTIS ET

CAPUT L
Tovro rolwv noo r>v dXXcuv nndvxcov inavooHoc igitur ante alia universa corrigimus, aequalia.
&ov(iev, disxs taa -ta iv rals nooi^ir tlvai xai xals
in dotibus esse et propter uuptias donationibus et
negi xbv y&ftov SoiQeais id xs rdiv dmSeSoiievtov ia
ea quue offeruntttr et ea quae in stipuiatione deduxe rtov inegcoTTjoeav avfitpava, xal toaoviov /tiv nocuntur pacta, et tantam quidem quantitatcm conabv xaxayoaipEiv ibv avSya onoaov xai jr,v yvvalxa, 5 scribere virum quantam et mulicrem, tantum quoroaovzov dc xai xb xioSoe ineQOJxav xai ix xoaovxov
que lucrum stipulari et ex tanta parte ex quanta
ftsoovs i ortoaov povXrj&eiev, iao/xeoovi uivrot. oi
volueriut, aequalis tamen mensurae. Non euim aliter
ydo av aXlcoi 6 TJJS 8txtuoovv7]S re xai iaoxr;xos yviustitiae et acquitatis servabitur ratio, si negotiative
Xax^tirj Xoyos, ttneu iunooixws dXif,Xovs neoiyou^oitv
alterutros circumveniant et videantur quidem aequa3
ttai SoxoTev ftev taa noielo&ai xn ine^atjr-fiaxa, ralslOfacere stipulationes, pro vero autem inaequales maSe dXrj&eiais anoa (xivot xd aTtojeXiaftaia {ITJ TZQO- neant efiectus, uon prius quantitate datorum eadem
xfje noaoxrjxos xutv iniSiSofieveov T}S avxqs
consistente; et irrideri videatur undique Iex, si ille
xwor.s' rj xaxaysXaaxoe av eirj navxaxo&ev 6
quidem conscribat duo inilia aureos, mulier auteui
va
ti o ftiv ygdyue StsxiXfovs xa v, 17 Si ywfj
torte scx milia in dotem otferat, ct stipulentur alterTvyjbv iaxtsxiXiovs eie nQolxa imBoir,, xnl ine^toxri- 15 utros quartam conscriptae in lucro percipere, proaaiev dXXrjXovt xb xiragxov xuv ypafivzog eis xeoSoe inde eveuiente lucro illa quidem nibil aliud lucrabiXapetv, elxn dnofiavxos xov xigSovs 17 pev oiSiv i'xe- tur nisi quingi-ntos aureos ex quarta, ille autem
QOV xeoSnvtl nXrjvrj nevxdxooiov* xQvaovs ix xov xequingentos et niille ex cadem quarta, et tatnquarn in
xdpxov, 6 $i xdtovs mvxaxoaiovs tx xov avxoi xexd^- aenigmate multo videbitur quarta alterius quartae
xov, xal ws iv aiviypaxi no/.Xi5 tpaivono xb xtxagxov 20 minor: ex suspccta namque velut aequalitate quanta.
&axe'gov fuiw
ix yag vnovXov dtjfrev iooxrixus d.xo' inaequalitas ex lioc ipso proccdit. Quae igitur prius
noi dviaoxTje aixo&sv dnoxeXea&qotxat. Ta /uiv ovv
exposita sunt dotalia secundum quem constituta suut
fynooa&ev xiftetftsva nooixioa xafr' Sv ovnneywvijmodum habeautur (quod euim tactum est iufectum
xat xvonov irexco (xal y/ip xo ycvoftevov ayivrjxov
manere inpossibile est), de cetero autom \\\ oniui
pivtiv xdiv ovx iyxtoQovvxwv iaxi)- xov Si Xomov ivlb dicione saucimus aequas quidem esse oblationes,
ndarj xfj vnrjxoui ittonCCpntv Xaas ttev tlvai ids intipsos autem mediocria lucra pacisci, ut per omnia
Soatts,' iffrx Se xd fiexqa xwv xegSiov ov/u/pojveTofrnt, iustitiam apquitatemque honorcmus. Si enim aliquis
Tva Siit ndvxtov 8txnioaivrjv xe xal iadxrixa ttu^aioamplius alio dives est, licct ei per aliuin mndum
ftev. si yd'Q xis fthXXov &axioov nXovxoir), g&axiv
leguiinuui tamen et agnitum nostris legibus cletnenavrq Si' ixigov XQOTIOV vofii/tov xai iyvwaftivov xolt 30 tiam pracbere alio, et nou per inaequaiitatem rediens
mierfpote vdfiois cptiav&Qainevto&ai ntoi xov ixeyov,
ad aequalitatem lucrum uiaius alteri adquirere. Et
aXX' ov Sia xrjs dviootTjxos vnodvoficvrjs iaoxrjxa xo
haec quiriem de hoc lex ita quodaminodo babe&t
xt^Sos fttl^ov 9axdQcp Tiegtnoulv. xai 6 fiiv ntgi
Buam iustitiam universis osteadens.
xovtoy roftos ovxa ncae ixtxto xrtv iavxov Sixaioavvrjv anaaiv Ivdeixvifitvos.
35

CAPUT II.
Aliud quoque quod circa nuptiales oblationes fit
inspexioius atque consideravimua, dicimus autcm de

Kal Sxsoov Se xt xtov ittql xa$ yctftixas irxtSooetS

yivofiivaiv ifreajffqoafiev xe xnl xaxeaxtrpdfie&a, <pa-

I. ffoc igilur ante cetera omnia corrigimus, ut paria sint in dolibvs et donationibus propter nuptias
pacta tam in iis quae dantur quam in siipulationiuus, et tanlam quunlilalem vir conscribul quantam
mulier, paritwque tantum lucrum slipulelur alque pro tanta parle pro quanta votueriut. moilo aeqnales
sint parles.
btcque enim aliter iusiitiae el aequalilalis raiio servabiiur, siquidem negotiatorum moilo tc
invicem circumscribant el aequales quidem stiputationes /acere videantur, revera lamen inuequalis effeaus
mancal, non prius quanliiaie eorum quae ilaniur eadem conslltuta
Alioqui deridenda ulique lex sit, si
vir duo inilia aureorum scripserit, mutier attlem forte sex milia in dotem dederil^ et slipulali sint invicem
quartam partem cius quod scriptum est in lucrum accipere, deinde evenienie htcro allera tiihil almii
quam quingentos aureos ex quarla parte lucrelur, alter autem mille quingenlus ex eadem quarta, ac vetul
m aemymate altera quana muUo maior allera a/>pareat: ex ficticia entm aequalitale absurda inaeqvaUtas ultro efficietur. Atqne dolalia quidem insirumenla anlea facla secundum quem composila sunt
modum se hubeant (negue enim fieri potest, ul quod factum esl infecium maneal); in posterum autem ycr
universam dicionem nostram sancimus pares el daliones esse et lucrorum mcnsuras componi, ut per
omma iuslitiam et aequitalem colamus. Si guis emm allcro diiior esl, licel ei per alium moanm tegitimum
nostrisque legibus probalum Uberalilatern crga alterum exhibere, nequc vero per inaequatilalem quae
aequaluutem simulet maius lucrutn alleri impertire. Atque lex ea de re ita sc habeat, quae iusiitiam suam
omnibus detnonstreU
II. Sed aliud quoque quid eorum quae de nuptialibus donationibus fiunt spcctavimus tt consideratitatem Ra quantite V1 | 12 et 72] om. VTvulg. aut
Beck || si] ut si V \\ 14 6tipuantur Tl | 15 conscripti
Contius | luoro] libro Tl | 16 ueniente V | luctabitar
Tl l 18 et tamquam 20 aequalitate scr. R1 in ras. 1 r*. |
19 enicmatc/ii2) | quanta V" g quartae iniuria detendum
censet O*enbrbg<ien || 20 ex] et ex /?(*) | tuscepta RT |
uel aequalitate Vvnlg., inequalitatc Tl aequnlitatp Rf)
T* || quanta] inepta Contius || 21 meaqualitas K f| 22 qucm)
quuc V\ 23 faciuntum Ra | infectum manere infectum
Rx | 24 autem om. V \ 25 dictione R \ 27 aliquis) aliquis alius T" g 28 diuis R* \\ 29 tui RT |J 30 alio Rx
V* Tl) alii R* K T * vu>g. K non om. F ( rediens ad aeqiu1 rubr. Oe exaequatione dotis et propter Duptias donationis RTmg. (ez lul.) Q Uec V\ corrigemus Tx g 3 in litatem om. 1V\ 32 haec] hoo V | 36 quoque circa nuptUlea quod F quod drca nuptiales quoque V | qaod)
jtipulutionem vulg. | 4 et tantam) et om. FB 7 tm RTal
l
l
8 negotiaue Rl negotia V\ 9 eqnalcs JT* ]| 11 quan- qui T || oblationes] donatione T\ om.T

3 nsgl rav ydftoiv L |j 7 iaofiirQovi L | 9 tintf? Ms\

tXntg ftrj L (I 11 fiivoi flaloander ex f] fiivu ML ||
12 ijiiSeSofiivuv Haloander \ 13 fj] et e | 18 XQiaxtyalovs L || 21 TtmosJ quanta (1. . onoarjj) ? | 24 dyevvrjxov ML | 27 taa 8i xa fitxga xciv xegSaiv ov/itjcarvtio&at] ipsos uutem mediocria (1. e. xa ftixpnt)
lucra pacisci 5- | 30 vofilpov xal iyvcoa^ivov] legitimum
tamen et aguitum 5 || 31 71 tpi om. L || 32 ino8voftivrjs]
rediens (1. e. vnoSvoptvovi) ? || 36 idXXa xal Vxepov n
xa>v inc Hf, "ExtQov xi T5 inc. Bl

PROPTER NUPTIAS DONATIONIS

471

Nov. XCVII 2

fih> 81 ib jxepl xrjs tnavlr)<ja)s. inttSr) ydp xal xols

augmento. Quia enim et (ab) anto nos legislatoriUQO TjiiHv vofio&exais xai rjfuv avxols xd neol xcov bus et a nobis ipsis de augmentis dictum est, plurima
inav^aetov eipirrai, noXXa Si nap' rjfiiov nspi xcov aiitem a nobis et non facilo uumeranda etiam in
IOIOVXOJV xnl ovSi dpid-pTj&rjvai QaSia xdv xoi<xot$ bis super antiquitatcm pbilosopbata sunt, adinventas
ngds xb naXmbv jistpiXoaoiprjxai^ xds imvoovfuvas 5 ab aliquibus circumscriptiones pcrimentes et puram
naQn nvaiv neoiypafds dvaigouvies xal xa&agdv XTJV iustitiam servari volentes et illud corrigimus. Privihiy.aioavtfjt' tpvXdxxea&at ftovXo/tevoi xdxtivo innvoolegium enim dedimus dotibus, ut contra antiquiores
ftovjitv. noofofuov ydp SeSioxauev xais.nQoij-iv, disxt
hypothecas babeant bonorabiliora iura, utpote dum
xaxit xwv 7iueafivre'p(av vnofrijxaiv e"xeiv xifutoxepa
coutrahentes cum viris eorum credant substantiis et
Sixitta, oln xiov avfi^nXXovxfov xols dvSpdai xali av- 10 non mulierupo et quae forte tunc neque competexwv ntaxevadvxcov ntoiovaims. dXX' ov jals xiav yvbaut his qui prius contraxerunt. Dedimus autem
vaixcbv Kov yt tacos xoxs fif}Si Tjpfioofiivmv xoU efi- licentiam (boc videlicet quod antiquitus) et ausraenta
nooafrev avfifldXXovoiv. dtSivxa/iev 8i dStmv [rovxo
facere permittentes et viro et mulieri, sive ambo voSr, xb nnXawv) xai knavgqaeis noulv ipivxee xnl x<? luerint sive etiatn horum alter celebrare augmenav\>i xai rfj yvvaixl, etxe dfi<p6xcpot ^OVXTJ&EIBV etTel5tum. Primuin quidem iilud sancimus. ne aliqua fiat
xai xovx(Dv'&dTpoe noulo&at xiiv Inav^aiv.
IJwocircumscriptio, sive augere volufrit dutctn aut proptcr
xov piv ovv ixtlvo &ani^ofiv Stn xb firj xna yiyenuptias donationem, non licere alio quidem facere
a&at ntotyQnfrjv, einep t7iavfjaai povir/frtiev xf;v alio autem in prioribua manere, sed utrumque celenoolxn q xr,v Sid xbv ydfior Stootdv, prj d^tlyni x$
brare omnino augmentum, et non in electioue sicuti
ftiy xorro nottiv xa> Se Inl xiov npoxipmv uivsiv, 20 prius sed in uocessitate causam consistere, omnino
n)X ixdiEpov noteiofrai ndvxtat xfjv iTzavl-Tjoiv. xai
tamen quautitate aoquali, hoc quod etiam nostri
/irj iv aipiatt xafrd TIQOXEOOV dXX' iv avdyxji xb patris dicit constitutio. Et ne contingat augmentum
nyayfia xud~Oidvnt, ndvxoi fterxot noaoiTjios i'ff?s, non ipsa fieri veritate sed schetnaticum, et maxime
IOVXO oriEp xnl i) IOV Tffisxeoov Xiyei naiobs Sidxagis.
JD parte mulieris, et viri crcditorea circumscribat
xai ivn fii] ovfiflnirj xrtv infn^rjatv ovx airrals vive- 25 privilegio uteus, si quidem balmeiint utrimque ina$an mli dXrjfttiaiS dXX* iaxrrftaxiOfuiviVy xai pdMaxa
mobiles res, mellUS est ifl illDioliilibuS tieri oblatioinl xov fiipove xrjs ywa.iy.6i, 'iva rois xov drdyos
nem, quatenus sit palam et indubitatum, quid quihnvEtaxhs ntyiyodyeie xta npovofiuo xQoiitrt}, ' /' dem ab initio fuit, quid autem postea additum est,
hoitv ixajEpcoffev dxivTjxn npdyfiaxa, xdXXiov Iv xols Si autem non utrimque inmubiles res fuerint, mulieaxtyijiots yiva&at xrtv iniSoatv, onwi dv eirj SrjXovSOTcm omniuo per inmobiles res celebrare atigmeututn,
T< xni dvafnpn^xT]xoi', ii ftev xb l dpx^s rjv, xi Si
ut et dos et augmentum similiter baheat adversus
xaxipoy npoiyiyovv. et Si oi<x sxnriuio&Ev dxiv7]xa antiquiores creditotes privilegium undiq^ue ittdubitato
T
npay/4Trt 77, 7'' ftEv-.yyvaixa ndvxas Std dxtvjfxioy
augmento existeute, vir autcm etiam m rebua monQayuditov nottia&nt xt]v inav^rjaiv, iva xal } nooi^
xni tj inavZr^aiS dftoiios t\oi xnxa xotv TiPEO/ixneyiiiV 35
iavttaxiov xb npordfiiov navxaxo&ev dvaficpie^xTJxov
Tijs nyoifr^XT]! orarjS, o 8i dvrjp xai iv xirr,xols ixotr
16 Ilpuixov piv ovv ....

472,18 ytvopivtav

tx B habet B' JJ 30, 2 p. 574 Zach.

vimus. de augmento dicimus. Quoniam enim et ab iis qui ante nos fuerunt legislatoribus el a nobis ipsis
de augmcnlis diclum esl, multa vero a nobis in eo genere quaeqne numerari haud facile possinl in fiis quoque praclcr anliqua tlla investigala sunl, fraudes a qmbusdam excoyilalas sublaturi et puram iuslitiam
cusioiiiri volenles Wud quoqne emendamus. Prwilegmm eniin dotibus dedimus, ut adversus antiquiores
hypolhecas poliora iura habeanl, qnippe cum ii qtii cum viris conlrahunl subslantiis ipsorum fidem naheanl
tiec ve.ro subslaniiis muliennn, quae /orle lum ne coniunctae quidem fuerint iis qui anlea conlraxerunt.
Dedimus auiem licenliam [id quod anliquitus valuil) eliam augmenln jacere et viro el mulieri permitlert'
les. sive ulcrqne sive ullcritlcr hnrum augmenlum facere veiit. Primum igilur, ne quae fiat circumscriplio,
illud sancimus. si quts uuyere volueril antem vel donnlionem propier nuplias, non licere alteri id facere
alieri in prioribus manere, sed utrumque omnino augmeu/um /aeere, neque in arbiirio queniadmodurn
prius. sed in necessilaie rem versari: ul tamen ulique quaniitas ueqnalis sil, id quod eliam patris nostri
consiilinio ilicil. Ac ne augmenium contingut nou re vera fieri sed simulalum, ei maxime ex parie muUeris, nl creditores viri cireumscribat privileyio ulens, siqnidem ab ulraque parle res iinmohi/es habeant,
prueslal in immobilibus fieri donalionem, qno manifestum el iudubitalinn sil, quid ab inilio fuerit, quid
poaiea accesseni
Sin aulem nun ab ulraque parle res nuinobiles sinl, mulier quidem omnino per res
immobilcs uugmenlum /aciat, ut et dos ct uitgmenlum shnililcr contra anliqtiiores creditores priviltgittm
habeal, cinn adiectio ab omni parte indubitala sit; muritus vero etiam in tnobilibus auymenlum faciut:
1 ai$i'ioecos LB' j| 2 vofiofrexaiS om. L \ 3 zztQl xtHv om. Ma (| 35fyn ] x
MLBt11|
1| nQtafivxiQtav
MLBej
QfiQ
XOiovtiop om. ? || 6 nnpd xtvoS L \ 8 SiSwxev L. C/.
l [| 37
i
B
l
cum
Scrimgero
vulg.
[|
37
Tioitixta
B'
v.l.
Co>i. b, 17. 12 fl 9 xnxd MLs] xai D' xni xaxd B'\\
10 ovftflaXoncov L \ 12 xdiv yt firjdi rjpuoofiivtuv]
1 ab ante nos vulg.] ante nos Rl VTl ante nos s
et quae
nequr tonipctcbant y g 13 avfta)Mvaiv M || WT71| 3 Dunieranda 7<0|| etiumj ct V{\ 4 his quae supcr T*\i
14 xni inavtjatis) Quae sequuntur (471,14 475,22) filusofata V filosuphatu T phylosophata R | 5 ab om. R ||
in M fulim nrchriypi turbatis hoc ordine sese tTcipiunl:
circumspectiones V\l ut] et /txl\ om. Vx \ 8 babcbant
yirtofrai nap' avxeHr ov fiovov 472,13 473. 15 (2) honorabilia 7'1 || iura om. IV |J 10 et quae] et JeL Brck \
nottlv tfivxes - xn xuiv inavr;0ta)v41l,\4 - 472.13(1) II autem] autem hoc Ii | 13 pcnnittente Rl g 14 eorum
ir/S natSbs
/ifj nXtiov 474, n 475, 22 (4) ovSi tls T\ 15 aliqua) aliu V11 fiat] sit T \\ 16 sive] ii Btck |J
yivtxai dfixvovftirrjS ydftovs 473,16 474, 21 (3). augeri V agcre Rx | 17 et 18 alii R*V* T*vulg. \ 19 non
Nimirum jn exrmplari ei guo M detcriptus cst bininnis intclloctlone R !| 2n scd] ct R | oeceuitatem V\ 21 tro
foliarum paria interiu* et txterius locum mutaverant, ut IV | etiam om. V g nostri RTa B 24 et riri] \tg. ut viri ? \
folia complicata 125,4 ita liyarentur 21_43 [nliter rem nec 25 utrimque Vvulg.) utrique RT, t.v. V3 D 26 mcliu est
vera rtrlt trplicat Zachariae) || ifivxtS ML\ iyiivxis in om. /?', est in om. V, in om. Tl A 27 quid quidem T1)
B> laytvxes Scrimyer, Df) U 1 xal LBs) ix Af \\ *- quod quidem VTvulg. quidem quod RT* % 28 quid VTX\
xiQot LD] txtoos M || 18 tintQ] sive (t. *. m?) y {H
quod RT* vulg. Q uditum R \ 29 autcm non (non erasum)
xis coni. Hnmbach) | ftovXti&tlev Zacharint] fiovXij&eiT} t.v. R\ om /?' utriquc V* || rcs noa fuerint R\) 31 ut
libri | 23 noao"**' [JIOOOXTJH L*) Xatos L R 24 Stdxagis]
et dos et augmentum om. 'P fl habcant V autetn babeat
Cod 6,9,19 H 29 itQuyfiaxa dxivrjxa B* v. I. \ 34 ha T1 U 33 rir] u (i.e.ubi) RYX Q ctiam] etiamsi V

Nov. XCVII 2. 3

472

DE AEQUALITATE DOTIS ET

ela&a> xijv ijtav&ieiv ov8b> yag irxevfrev dvcKpvexai bilibus faciat augmentum; nulla cnim hinc oritur
pXdflos. ti Si TJ ywi] dxivtjxov ovx fyovoa nsgtovlaesio. Si autem mulier inmobilium habens rerum
einv iv xtvriiois y(xitf>eu xijv inavgyoiv, iaxco xb ngo- substautiam iu rebus mobilibus scribat augmeutum,
voftiov olx Qovoa ei ftfj ini xrjs agxaiat ftovrjs ngoixos,
sciat privilegium non habituram nisi in antiqua sola
ov fiijv inl TJJS doxrjftanoftv7]S laais inuvi-naEias. xb 5 dote, uon in figurato existeute augmeuto. Quod
e
fiiv ydg dl- dgxv ytvoftevov tos ininav avvnonxov
enim ab initio factum est, in toto sine suspicione
lan, xb Si vaiegov ngosemisxviofievov irjv xaxd tdiv
est; quod autem postea inachinatum est. contra creSavtiatdiv alxo&ev tisdysi fieXe'iT]t>, xal fiXdmead-ttt ditort>3 boc ipso introdticit meditationom, et laedi
TOt'5 dv&Qionovi ix xov nag* rjfuov i(ui jigoi^i SeSo- homines ex dato a nobis dotibus privilegio nullo vo(iivov jxgoiofuov xax' ovSiva xgonov povXouefra. 1 0 lumus modo. Si vero uon fuerit debitum comra viSi olx etrj xard xov drSgds x?toi olSiv oioe vnoxpia rutn uitiim neque suspicio coutra creditores circumifje xaid xa>v Bnveiaiijjv negtygayrjs, IOTS xai iv
ventiouis, tuuc et in pecuniis et ut voluut auginentum
xgqpaat xai lot fiovXovxnt xd xu>v dnav^ijaeatr yivsiiat ab eis, utrimque tainen auginento etiam sic fay
oitat nng avxdJv, ixaiegwfrsv fiivxoi xfje inav^ijacajs
ciendo et aequalit&tem habente, ut aequitatem serxai ovxco yivoftevtjs xai xo XOOP igoiW/s, tra xr\v ioo-15 vemus. Quae enim erit circumventionis suspicio, viro
xtjia fvXa^iouif. nola yaQ av eirj negtyQafr^ vnobligato uutli existente et propterca augmentis siue
oyia, IOV dvSgbs vnev&vvov /ur/Sevi xafrtaxunos xul tergiversatioue lactisV
Sta xovxo iiov Innv^ifiitav euigayfxovwS yivofiivtov;
CAPUT III.
Tovxote dxdXov&ov iaxi xaxelvo Siogioao&ai dni
His consequens est et illud decernere in casibus
&e'fiaoi xoiovxon dfupispyxTj&ev. Xoftsv xai xcHv ngs- 20 huiusmodi dubitatum. Novimus et antiquioribus creof}v-iigu>v SavtKJiaJv xtvns vno&rtxat negiyino&oi
ditoribus aliquas bypothecas praeponi iuuiores exivia>xi(>ns ovaae ix noo- fiitav vno iriiv vo/ttov avxdle
steutes ex pnvUegiis a lcgibus datis, quale est quando
ieSofuvaiv, olov onoit ne oixsiott xQVfutot nagnaxevdaliquis propriis pecuniis procuraverit navem comaeit vavv rj torrj&Tjrai rj xuxnaxevaa&ijvat ij intfitXrr
parare aut fabricare aut reparare aut domum forsan
&rjvai, ri oixiav ivxov oixoSoftrj^rnt. rj dygbf rj xi25 aedificare aut ctiam emi agrum aut aliquid horuni:
xatv aXXaiv ini ydg xoixiov dndvxmv xvgttviegoi
in his enim onmibus priores existunt postcriores
,v oi ftexayertaxegot Snvnaxai, cov xols creditores, quorum pecuniis empta aut renuvata res
/#v
*dvereajdrj ia jtgdyfiunt, iu>t> noXXi est, his qui etiara multum antiquiores sunt. Qnac_ litjfti] xoirx>v, ei y\<vi) itQoitivoftenj
situm est igitur. mulier praetcndens privilegium super
ib itQovoftwv ib ini iris dgxuins ngoixbs rj rijs ngoi- 30 antiquam dotem et auguientum, in quo et buic scrav&otwi (iv tif xal avxrj ifvXdxxexat ib ngovopiov
vatur privilegium, sicuti praedictum est. si prioribu3
xn&dnsg ffinunofrev ttgijxnt) elxa xa>v ngoxigiav pov- voluerit pracpoui creditoribus. veniat autem et alter
Xono xpaieiv Saveiaxuiv, X&oi Si xni ixtgo Savstcrcditor, posterior quidem praetendens autem \xiiff, fisxayevdoxtgos ftiv Tigaxetvoueros Si xb iois
c / / / 26 28 inl yap xt5v xotovxov anavxtov xiov jtoXXip ngeofilvieg&v et 473,911 noXXa yaQ pov
Xtvonftevot ngovojuiip tx B dlat Traclatu de creditix 3 (Heidelb Jahrbucher 1841,2 p. 515) = Prochiron auctum
paratitl. 24 p. 423 Zach. Summam Ath. repetunt paratitla ad Ath. 15 1C.
neque euim ullum inde dammim orilur. Quodsi mulier bona immubitia non habens in mobilibus angmentum scripserit, scial sc privileghnn non esse habituram nisi in sola pristitia doie, nec vero in augmenlo
forle simuluto Quod enim ab initio faclum est ylcrumgue susplcione caret, guod vero poslea per r/iachinationein adiritur, iiisidias credilonbus faclas ultro aaducil, neqne ullo pacto homines iniuria affici ex
privileyio dotibus a ttobis dato volumus. Si vero nullum sit debitu/n viri neque suspicio fruudis crediiarious faclae, lum el iti pc.cunia ei prout velint augmenla ab iis fianl; ab uiraque latnen parie augmentum
sic quoque fial et parcm qitantitalcm habeal, ut aequalilalem servemus. Quae enim fuerU fraudis suspicio. cttm tnaritits nemini obUgalus sil el propterea uugmenta siue negotiis fiant?
III. His consequens esl il/ud quoque definirc de quo in huiusnwdi casibiis dubitalum est. Scimux
etiam antiguioribus crediloribus quasdam hypolhccas licet posteriorcs ex privilegiis a legibus iltis cunce.ssts pruelerri, vclnti ctim quis sna pecunia navem curaveril vel emendam vel exlruendum vel reficiendam, vel aomum forte ttedificandam, vcl agrum (comparandum) vel quid aliud: in his enhn omnibus posleriores creditores, guomm pecuniis res comparatae vel renovatae swti, potiores sunt iis qui tnuito sunt
anliquiores. Qnaesilum igilur est, si mulier praelendat pnvdegium anllquue dotis vel angmenli {quuUnus
huic gaoque servatur privi/egium, sicul modo diclum esl) itaquc prioribus crediloribus pruestare vetit,
venial auiem alius quoque crcdilor. qui elsi poslerior sil, pructendal pecunia sua etnptam vel paralam
1 nullatn R nulli V|| hio Tx \ oritur Vut.) orictur RT
viilg. || 2 sin R || rerum babens 7\ Itg. (non) habens rerum? g 4 sole Tl U 5 in HT* vuly.] om. Vf% ( 7 contra
ow.R1 || 8 introducat Tl B 9 dotibus] in dotibus J J
11 illuin R I 12 uoluerit Tl (J augmtntum cet.] nnntutii
16 nulli exi| scr. R1 in ras 2 vv. $ 13 utrique Tl utruque
Ri1) H aucnicnto R || etiam R V~\ 01. Tvuitj. | 15 circumuentiuni V1 B 16 nullo VlTx | existcnti tibri J ct om.
RJtll tcrgis uersatione Tx B fact V1 \ 19 rubr. De priuilegio dolis KT in marg (er lul.) || is V% | in] quod
QS om. L || ttjj xr,s negr/gniprjs rum Scrim
in R*T | 21 aliquas om. V et aliquas Tx \ prueponi KJ
vulg.(IH) U 21 nnQaylvto&at La \ 22 aviait om.
vulff.) praeponere RVXT | rninorcs R' J 22 quando ali23 Sidoftivcjv B' | xis] xoTs L \ xR^l(taai\ X?1?/""" *te quis quale est Vx || 23 procuraucrint R\ 24 donutn R S
L ntt^aaxevdoeu LBs) xaxaaxcviiaets i1/j| 24 t} dnnj- 25 etiam] et Rx Q 27 aut] autt-m V g 28 multum om.V\
&ijvat] tj om. s fl 25 r) aygbv MLB1] aut etiam emi
29 auper antiquum (supcratiquam Vx) dottm Val.) luper
JigruiD e, unde xxrj&rjvcu add. f/ahander, B^{ff- 473,20)|| autiqua dute RTvulg. J 30 et om. R'7n | augniento tulg. \
26 xav aXXioy] horum f || 28 ixxe&rj MQ 29 *] rj Ll, hio libri, hoo vulg. || 32 uoluerint RV \ 33 creditori
s\cf. nd 32)fi30 xb inl 31 nqovo(nov om. L || 32 eigij- Rx || poatcrior] et posterior V
xcu fynQoa&sv Bl || tha) si j-

1 ov8i B' v. l. B 2 flkaflrj' {v. l. /3Xdfirjt) B* | tt\ ij

B1 j ij om. B' f| oix om. e U 4 dnl T^S d7t'agx"iS M ||
5 dni xoii lox*tycyitajtivots Lx |j locos] existente (/. e. ovorjf?) e || 6 ydg . B' \\ yivofttvov B1 | 7 n(>oieniiexvcvfxtvov LB\ dnnexvoifievov M macliinatum f || 9 dx om.
JB' v. I. B SiSofxtvov Lt v. L B* StScogrjfiivov B' || 12 TJS
BL{s)] lis M (xivbe coni. Zachariae) || 13 a>t\ oU B'"
xd xtbv dnav^rjaecov] augmentutn s" || yivia

PEOPTER NUPTIAS DONATIONIS

473

Nov. XCVll 3. 4

t IOTS airov icovyad-at f^ nf.^insnoiiqa&at rj cuniis suis emptam aut reparatam navem aut dooixiav ft aygbv y.al ngosrjxeiv aixbv inl xolmum aut agrum, et competere eum iu his rebus
TOIS ixodyfiadt. roTs Sia rcop avxov xfWfuTcov
quae eius pecuniis emptae aut reparatae sunt habere
iv tj neginoiTj&ciotv exeiv ib dgr^ivov ngopraedictum privilegium. utrum oportet dotcm eriam
rofiiot', noxegov J jfjv ngolxa xnl ia>v totoita>v 5 talibus praeponi an aliis quidem praevalere crediTtQoitfiaod-ut rj xuv fiev oXXcov xoaxtlv Savetatuiv,
toribus, quicumque non talia praetendunt, bis autera
oooi pfj roiavra jiportiromai,
xovxois Si nagaxtocedere, quoniam ex eorum substantia res adquisita
ffif, innSrjTitg ix xr,i avidiv jteguivaiaS xb Ttgay/ia
CSt. Plurimum igitur SUper his COgitantes non itli
itoXXa toivw inl xovxoti fiovXsvadfievot
venimus inulierem iuste existentera cedere alicui tali
irtv ywulxa Sixaiav olaav nayaxajoT^oai 10 privilegio. Videbamus enim qiiae causae absurditas
int ioiovr(p 7i(fovofitii>. iwguifiev yag xb ix TOV TiQiiy- est, quia aliquis quidetn fornicantibus mulieribus ex
ftaioi aronov, oxt mle fiiv ovx ev ysrofidvats ywaiproprio corpore adveuit quaestus et vivnnt ex hoc,
iV ix xol oixeiov aiafimoi ngoeigxextu noQos xal
adversantibus autem et semet ipsas atque substananot^ioaiv ivrevfrev. xals Si ei ib&nafjftdvais xai iavtiam ad virum introducentibus nou solurn nullus fit
xiii XB xai Tifv ovaiav tU avSobe ayayoioais ov fiovov 15 quacstus a viris male dcgcntibus. sed etiam minuunolSi tk yivtrai noooi jtaga rcov xaxdJs Stuyivo/itvfov
tur et spes eis nulla sit. l ude secundum hacc voav$Qav, n).V fjSq xni dXaTxovvrai xai fativ avials
lunms, ut etsi quis domum renovasse aut etiam
tknii ovSsfiin. oiext xard xavin /Hovkofiefra, xav e? agrum, non possit ta/ia privilegia muiieribus oppo7u ayQov dogeu S/j&ev aXlov xg^/tnaiv covt'jG<tod-ai ncre. Intirmitatem uamque muliebri- naturau et satis
xav fr xts oixinv dvaveioam tj xai x<0Qivi (**} tSvvn- 20 novimus et quia tacile circumveutiones tiunt adveral}nt xa xoiavxa nguvofua rnle yvvml-iv avxni&esus eas, minui autcm eis dotem nullo sinimus modo:
a&nt. xb fiiv yikff ao&evis xr;t ywnixeins tpvocajs xai
sufticit quia lucris cadunt, etsi prior antenuptialis
OfuSga inioxdfjefra xai ws svxoAioi nBuiygatpai yivovdonatio inveniatur, et sutticiens quoddam extet eis
im xar' avxwv, ikaxiovo&ai 8i avxats iijv ngolxa
ex boc damuum, non etiam eas voJumua et circa
xar' ovSivn ovyxtogoifttv xgoTiov, ixarbv vv OT* xtbv 25 ipsam dotem puriculum sustiuere.
xtoSuiv ixTtinxovaw, e'iyt ngoysrtaxsgn xtjg JIQO ydfiov Smgens evge&eitj, y.ui ixarov xi xn&iaxTjxtv aital, t} ivxtv&Bv f]fiia, ov uriv avxas flovlofts&a xal
nipi avxijv xr\v ngotxu xtvSvi-eieiv.
CAPUT IV.
'EmtSr, Si xai xotavrat xtvcs nQostltxaeis J)/<7' 30 Quia vero et hulusmodi qnaedara aditiones nobis
yiyoruoir, uis XIVES ibls ittQuip oipcnevoviat %oi'i- factae sunt, eo quod qtiidam aliomm miltiaiit peftaai xai Sii xovs tii xavxm Havtiauvxns xits ahias
cuniis et oportet eoa qui in bas crcdiderunt causas
ngonpaofrat, &saniZ,oftev, et rti xals a/.q&eiais Soirj praepoiii, saiiciiuus, si quis vere dcderit aururn ocXaioior 7n>oftiaet cxgnxiiag ij xov axnxovxov ytvicasione militiao sive Btntutum &vx\ vel pro aliis quiodut %ov naiSa r, xax' alhts xtvas xotavxas atxlas, 35 busdam talibus causis. et expressim boc ipsum inBcrir. IV 'EnetSi) toiui>xai ngossltvaets ytyovaatv Tjftiy 474, 4 nngaxiogtiv xijf yvvnlxa ex B citat Tract. de
crtditis l. l. = Prochiron aurtum l. l. Hummam Alh. repetunt paratitla Ath. 14 8, 15 16.
sst navem vel domnm vel agrum, alque par esse ipsum in illis rcbns pecunia sua anplis vcl re/ectis
pTuetiictum privileyium habere, iilritm doletn etiam his praepom oporleat an reiiquis qitidcm creditnrlhus,
quicumque haec lalia itou prueienduni, potiorem esse, his vero cedere, quoniam ex ipsorum siib.tianiia rcs
parma est? Mnlluin iyitur de his medilati iniellexirnus non par esse muliercm ciusmodi privileyii) cedere.
Videbamus cnim rem esse salis ubsnrdum, qnud itthoneslis mulicribns ex corporc suo quueslns paratur
taofiie inde vitatn susteniani, bene educalis aultm quaeqne sc ipsae et substantiam suam ad virum conftruui, uon solurn nutlits u viris rnale se yerentibus quaestus fil, scd etiain damno afficinniur ncque
uila iis spes relinquitur. llaque secundnm haec vulumus, vel si quis aUerius pecunia agrum forle einisse
vel si domnm vel eium pracdinm renovasse videatur, ne liceal eiusinodi privileyia mulienhtis opponi.
Aam iufirmitatem muliebrts nuturue probe novimus, ct quam facile circumvenliones fiant cnnira eas; imrninui autem dolcm iis mdlo modo pulimur, cum suf/taal ens iucris exui, si modo ifla privilegia priora
donalione prnpler nuptias invenfaniur, siique iis sufficiens damnum quod inde oritur, neque vcro cas ve~
limus etiam de Ipsa dole pcriciilari.
IV. Quoniam auiem etiam huiusmodi guaedam intcrpcllaliones nobis factae sunt, quosdam afiorum
pecunia mililare eosque qui in hns causas crcdiderunl praeponcndos esse, sancimus, si quis revera militiae causa vel ut /itius fiat slalulus vel ob alias ciusmoai cuusas mutuum pecuniam dederu, alque disertc
\ ntgtntjxouiofrat Bri |) rj vnTv] r\ om. e U 5 Stl post
T00VTOV coll. Bl U Ttiivl xr,v L || 1(1 Sixaiav ovoav om.
Tract dt creditis (| 11 xowtncp ngovofiiqf Af{e ?), Tract. de
crtdilii] roiovxov ngoroftiov L xoioiixiov jtgoroftiior Ii1
xoiolxor ngovo/Miov B< |j ogiufttv L* gaptv L* || 12 rols
ftiv) aliqim quidtm ffjj 13 npoitgxtxat M;] ngodgxexai
LB | 14 Tftle Si BV rt&gafiuivnie] advcrsantibus autcm
(i.t. xtxgitftftivaisi) s \\ avxat xi L || 15 dvSgas Br J|
17 tj$r) om. e || 19 nXXov] xole avxov Osenbruggm male
20 xtaglov] xxi,aao&ai supplendum cen.stt Zachariae (c/.
ad 472,55) 8 23 ntQtygnfui elxoXats B< g 25 ov B" J|
26 tiye LB) tixa AI etsi y, unde ei xai GEHeimhach
proltgg. ad Athnn. p. XCI (xav ngoxtgevti xnxa xovi
XforovS r) nvxi) Sagta Ath.); cf. Cod. 8, 17, 12 $ 8 |
nooyiviaxega MB] ngoyirioxBoov xi L ngoytviaxega
xa Utimbach {e/. c) || 27 ixavt) xts L | 30 'jEnetSij
476, 24 ^tvyvvvxn om. Bl duobwt foliii txcisis Q xal
on. L" l 33 et TI L I 35 tbv nnlSa M, Tract. de
freJiti] om. LDg [tdv xi$ Saveiorj tni xq> ibv ardgn
? roit Tfal3as avifjS oxgaxtvfrijvai Thtod.) Q aixtaS

noiavxnt Tract. de creditis

2 et Beck] aut libri\\ 3 aut] et F | | 7 adquisitum Rl J
9 iustara Contiux || i l uliquis] Itg. aliis? || |,'i ndversnntibus] bcne versantibus Beclc || substantias IIT\ 14 intruducentibus V*vulif.) iutroducet V1 introducent Rl"1
introducet T1 B fit RT] sit Vvulg. f| 15 agentibu V j|
10 eius RXT \ sit] Ug. est? | accundutn baeo ande
j|uolumus R1 VT sccundum hoo uolutnus, om. unde Rx ||
17 ut V] om. RT H hhlum notavi; tupplendum fert ut
eUi quis (agrum Tideatur forsan alteriui pccuniis etniase
et ii quis) dumutn rcnovosse g renuuossct V^vulg. || 19 naturae muliebris T g 21 eas om. llx fl 22 sufiicit] enim
add.Txvulg. Q 23 quodam V qui*dam Tl \\ Ug. cztat
vel exUtit? (| 30 rubr. De priuilcgiis crcditoris (dotis creditoris Ta datia creditori R) qui militie causa marito
mutuauit RT in marg. (ex lul.) | 32 ct om. R* I! 33 sancimus] sancimus quidem R \ nero dederit V uere dedit T
uendidcrit iJ> g 34 aive om. R 1 35 *6cribatur RVT*
cribator in T*vulg.

Nov. XCVII 4. 5

474

DE AEQUALITATE DOTIS ET

xal ^rjreSs avrb xouxo iyyoayslrj ra} avfjfioXaico xni

batur instrnmento et in hoc fiat pactum, ut casu
ini Tovzip ydvrjTai ovfi(pa>vov, (bsre XOV xaaaov yivoproveniente prior sit solus qui ad hoc credidit, huic
(tivov XVQHOZSOOV tlvat ftovov ibv ini Toxnio SaveiBOIO casui cedere mulierem, neque facile credendo
oavia, Tovrq> [idvip ii$ &t'//axi napaxtopelv rfjv yvneque per testes, sed negotio et scripto gesto et
vatxa, ftt]8e airup ngoxeigcos nuntvofievio /urjSe Sta 5 testlum babente subseriptiones et ipso opere procefiagrvpcji', dXXa xov noayfiaros xal iyyQacpios ngaxdente. Tunc enim si per omnem buiusmodi viara
roftivov xfd finQxvQtav fyovxos vnoyfjuwns xai alrfo
causa procedat, suspicionem non habeat, et comT<P &'py<i> TTgoflaivovTos. xoxe yaQ el oia ndarjs TT;S petit contrahentes propriis non privari: aliis otnniToiavTTjs 6Sov xb Tigayfia nQotXfroi, 16 avvnonxov
bus praevalere mulierein secundum quod iam a nobis
t'xet, xal ngosrjxei xai toi/i ovfifldXXovxas ftt] xatv ot-lOeis dutum est privilegium.
xtiutv dnooxegeio&ctt xajv 8i dXXiov dndvxcav xgart\v xfjv yvvalxn xaxd xb ft3ri nap' rj/uuiv aixais 8eSofttvov noovdftiov.

CAPUT V.
'EneiSf; Si rjSrj vofiov iypayafiBv, WSTS rbv naQuia vero iam legem scripsiinus, ut patrcs semel
xtga dna^ dntSovra ngolxn vnio dkvyatQoS vnigov- 15 oiFerentes dntem pro tilia sub potestate, ailt suae
aim, tj alit^ovaias ftev, rrjv Si dnavdSoatv cis eawrbv
guidein potestatis, reversionem autem in semet ipsum
TTenoitjxoTa ****, i^rjTtjd'!] naod iiatv. ei noosfjxov
facientem, quaesitum est apud aliquos, si compeian reAevTjjoavTos rov ya/i^ov
xnl inarel&ovarii
tens est moriente genero et remeantc ad patrem dote
s xov jiatton T^S nag' ainoi Sedopievrjs potxos
quae ab eo data est, banc patrem semel offercntem
rainrjv tbv naTtgn ibv ana imSeSioxora
Svvao&at 20 posse ad secundas veniente filia imptias minuere,
tis Sevreoovs ucpixvuvftsvrjs T?JS naiSbe yufiovs iXmaut hoc non tacere, cogitantem quia semel alienata
TOVV, fj TOITO fiij nouiv, dv&v/ioi/fievov die VrS *est ab eius substantia, scd ipsa mensura ei nubenti
nenoirjiai xr,s avioZ neotovoiae, dXXa rto avrw fiitQto
rursus tlare, tamquam si ucc contigisset viduatam,
aiifi yafiovpirji
naXtv StSovat, uisTieQ Sv ti [irfie
Hoc enim nobis nuntiatum est, quia triginta librafrvx* xii'E^ana'affvro yao vvv rjfuv 7igo?T]yyiX'hj,2b rum auri quidam pater existens obtulit dotem, deOTI tQiaxovxa %OVQIOV XITOUJV TJmrjo TIS iniHcoxs
inde tilia viiluata et ad secundas vcniente nuptias
jrpolxa, elra Tfjsfrvyargbs
xie^&eiarjs xai Ssvreoon
non iam trisdnta ipse obtulit. sed quinque et decera
bfttXqoaoTjs ydftots ovx V xas T(ttiixovrn xainas intStsolas. quoniam contigerat mulierem lucratam rnediam
Smxiv, xAn TievjexaiSexit fiovov, inu8rtnso TV%IV f\
anti-nuptialis donatioms partem in quinque et deccm
yvvrj xegSdvaaa rb rjfnav xrjs nQoyit/nitini Siogsat 30 anri libris cxistentem, et pater neqiiaquam de suo
fitoos ivnevxexaiSexa
x$vaiov XiTpms ov, xni 6 n o i ^
obtulit triginta libras, sed quiuque quidem et decem
ovx iV* ix TU>I> iavxov xds xQidxovxn dmdeSioxe Xiipse quiudecim vero ex lucro mulieris. Non iustum
Tpas, dXXd netiexaifiexa
pev avxos, jiEvxexaiHixn 8i
igitui aestimavimus hoc esse, sed similiter in diviix xov XIOSDVS xTji yvvatxos.
ov Sixatov xoivw *!/?/- sioue habere quidem eara praecipuum antenuptialis

d&

xoixo xa&tojdvnt, dXV 6/ioiios iv xfj Ota- 35 duuationia lucrum, ex paternis autem quinque et

f
i i
i^ ,
b/ ij
i
voftQ t'xetv tiiv ai>XTjv i^aiQexov xb xijs
y
Sa>(jedg xtgoos, ix 8i xiov naxQwotv xds nsvxexal*
e. V summam habet Epitome ad Proch. mutata 8, 63 [Zachariae in ed. Novell. II p. 118).

hoc ipsum in insirumento conscriptum

et pactum ea de re compositum sit, ut casu existente potior sit
solus gui in eam rem credidit:
ut huic causae soli mulier ccdat, uc ne ipsi quidetn lemere nere per
textes fides habeatur. sed res et in scriplis ayatur el lesiium habeat subscriptiones ei ipso opere pmcedat.
Tunc eni/n si per omnem eiusmodi viam res processerit,
suspicione caret, alque convenil ul qui contraxerint rebus suis non priveitlur:
celeris autem omnibus mulier praeferalur
secundum privUcgmm iam
a nobis mulieribus
datum.
V Quoniam autem iam legem conscnpsimus,
ut pater qui semel dotem dedit pro filia sub eins
potestaie conslituta,
vel sui quidem iuris facta, sed ut restilulio sibi fiat pactus est , quaesitum est
apud tionnullos, utrum conveniens sit ut defunclo gaiero el reversa ad patrem dole quam dcdil, eam pater,
qui semel eam dedil, filia ad secundas nuplias venienle minuere yossit, un id facere nequeat rcputans
eam semel a subslantia sua esse atiaialam,
sed eadein mensnra illt nubenti ilerum dare deoeat, tamquam
si vidua facla non esset.
Hoc etiim nunc twbis nuntiatum est, patrem quendam triginla librarum auri
dolem dedisse, deinde filia vidua facla et secundas nuptias comrahenle non amplius triginla illas, sed
quindecim lanlum dedisse, quoniam wulier forte dimidtam parlem donationis anle nuptias in quindecim
libris auri constantem lucrala eral atque puter non iam de suis rebus tripinta iilas libras dcaerat, sed
quindecim quidem ipse, quhidedm autem ex iucro mu/ieris.
Non iustum tgitur hoc esse existimavimus,
verum panler in divisione eum tucrum donalionis ante nuptius praecipuum habere, ex patanis autem bonis
1 factum RTl ut Vvulg.] ct RTl ct ut T* g 2 qui]
qnia V | huio Deck] 't buic libri |J 3 credcndum hbn,
corr. Beck || 4 et ecripto RV\ ex scripto Twtg, l gwto
otn. R1 D et om. R fl 5 habcntcm Tl || 6 si per omnemj super
T 8uperem/i 1 |j 7 causam Va J sutioncm
ovxta avuBa-omneni
x
\ 8 aliisj vero add. Beck | 10 ei datum T
lovxns [in liiura ex ijiixvyxdvovxat) L avxtp avppdXkov- T \\ babet Beck
1
1
xas B |j t2xaTl xd L'\ 14 voftnv] Cod. 5,13,1 13.14 | eas aatum V datum eis /2* datum ^ H Hrubr. Ut eadera
xbv naxdgn ann dnt86vxn\ pntres senit-l otfcreotes 5 || | quantitas dotis in sccundia nuptiis filie a patre conscr16 tis iavxbv ntnotrjxoxn d^rjxr^ri nnqd xMttv MBz, j uetur T in manj. (ex lul.) | 15 suae quidcm] siue quidam
om. L\ tit avxbv noiovuivriv Kvrelxni nagd xirdiv
R% | 17 facientcm] faciuntea T3vvlg. fl alios R |) sic Rl \
18 dotem R \ 19 'stmel om. V\\ 20 filia om. Rl J 21 cogi{ex ff) L* Ifaloander, qui tacunam notnvil: qune videtur
tante R Q 22 cis Vx | 26 ad nuptiaa secundaa ueniente
in hanc fert lententiom supp/enda SiaXv&evxot xov ydpov
irjv TiQolxa inavaXafieiv JJ 21 BtvxtQov L || dcpixvav- I R H 27 non iam] n T% \ quinque et deccm] quindecim T1
ftivrjs] ydfiovi add. M (cf. ad 471, M) || yafiov L* U 23 TW XV V s P 28 sola T11 quoniam] haw> quoniam T 1 1| oona\nqp ftixfttp CGElleimbuch] aitxio xq> fiixqqt
MB$ tingat T\ 30 libris R] libras VTvulg. 1 31 triginta auri
ainb xb ftixQov L j| 25 vlv om. s | 20 nnxrjq xis\ qui- librua Tvulg \ 34 eum RXV%
dam pater existens e Q 28 xrtvxat] ipsc (i. e. avxbe) s ||
31 #pvTiov Xhonu] xgorots La J 34 xig8ovf\
i
B |1 35 xa&toiayat xovxo L
2 avfttptovia Trac.l. de crediti.s Q xdaaov
cum Scrimgero vulg., foyov D (cusov xtvbs
TOS Theod. in casu mihtiae Iuf.) |[ ytvoftivov
creditis |) 4 fiovov LD || &fta7t L \ 10 /*]
l om.LLs |||| avfifidXXovxas
dXX
M]Ms]
xaii xove]] xal

AfL] xdaov
av/tfiaivovTruct. de
habeat j |

PHOPTER NUPTIAS DONATIONIS

475

Nov. XCVII 5. 6

<J Xapeiv TS Aet7tofivas, tue ansiaavros xav nadecem percipcre reliquas, tamquam Btuduerit pater
l(ni aSixrjoai xr\v &vyaxe'ga. xi ydg av inoal-ev, ei laedere filiam. Quid enira egerat, si non contigisset
(iti avript} SevTegois axxr^v ofidtjaai ya/wts, dtt.a
secundis eam nuptiis copulari, sed manere eundem
ftihct xbv aiuov yci/ipodv nfQioma; ij nais rjuskXev generum vivum? aut quomodo futurus erat minuero
1
llnnovv rrjy ngolxa jrjv ijSrj nng avrov StSofievrjv, 5 dotem iam a se datam, aut proprium illius lucrum
ij to iSiov airt.s xsgdos oixeiovo&ai xai els ngdixa
suiiin facere et in dotem secundi viri deducere? cum
xov StvttQov dvSgbs dyetv; xairot Ssov avrrjv iv
utique oporteret eam in paraphernis haec hahere, et
nngafi^vott xnvxa fytiv^ xal Zatos Sia tnvxrjv xr\y forsan propter banc causarn ditiori nubere viro, non
aitiav tvjiogaxigijt ovvotxelv dvSgi, ov /uorov xgidsolurn triginta librarum domiuam factam, efr quinxovm kiTQiov xvQtnv yivofiivrjv, xuiv te TtevjExaiSexa lOdecim anteuuptialis donationis et quindecim a patro
T^S ngoya/uiaias Siovsas xai xav neyxsxaiSexa icHv oblatis, et Aon quadraginta et quinque, lucro quinana TOV naiobs intbtSofiivotv, dV.a nivxe xal iiadem in paraphcrnis ei constituto a fortuna ei dato,
an^axovta, xov fisv iv nagnysgvote nixfj xa&earwquod autem ex largitatc paterna oblatum est maTi>s ioi< nitoa xijs xvffls nvTTj SeSofievov yeoSovi, xov
nente integro. Haec autcrn sancimus, si et patris
Si iv. fiXoitfiins jiaiQume iniSedofievov xal fiivovxoi 15 substantia manserit in ipsa figura in qua prius fuit.
axtoaiov. mvra vofio&exuvfiev, ti'neg xai T/ TOV Sin auicm fortuita qnaedam clades miauerit ei subvniyos ntQiovaia fieirtis ini IOV avxov axr,fiaxos itp'
stantiam, ut ncque voleuti sit possibile aoquae menolnip n(i6uoov riv. ei yaQivxnqd ns negiaxaois iXax- surac quam prius dare rursus dotera, et probetur
tuamv avrco %i\v oiaiav, alfre firjSi f3ovXofitv(j> yeaperte fortuita dttninutio substantiae patns. tunc
via&at Svvaiov iaoftttoov xfj nyojtoq Savvm nnktv 20 non amplius cogi patrcm dare secundo tiliara iunnQolxa. xni dnoSeixviiotro aatpdis xd jr,e rvxrjons thtxgeutem nisi in quantum substantiae virtus est; sed
xwoiwi Tijt oiaine tov naiQos, tijvixnixa fiij nktlov
lucrutn quidem prioris anteuuptialis douationis bailvoyxd&o&ai xbv narign SiSovm Sis TTJV frvyaiiQtt bere integrurn, tantum vero percipere a patre in
fyvyvvvia, ei firj xafr' oaov TJ XTJS neyiovoias airov
secundo ordine dotem qiiantntn substantiae eius meaSivmnt Sivnuis dlXd xo ftiv XCQSOS rys ngmeqat 25 sura 8U8ceperit. Palam enim est quia boc lucrum
nooyafitaias ootfjtde fyuv dxsgntov, xoaavrijv di lnfi(quod ex aotenuptiaii dicicnus donatione, cuius sofiitntv naga xol jratgds xarn Sevrtgav T|JV nooixa
lum ei usum damus) ex omni necessitate moriens
onootjv dv to XTJS oioias aixoi fiixQov vnoygdytie.
restituet tiliae proprictatis antenuptiaiis donationis
nmi&rjlov ybg tos xovxu xb xtpSos (xo ix xrja nyoyadominae omnibus modis factae.
fitatat Siugias ffap.iv, ovntq ftdvrjv nviip xr\v xgrioiv^Q
liHousi) ix ndarje dvdyxrjs xtktvxatv dnoxaxaaxi)oti
tfj jioiSi Tij xni xrji Stanonias xijs npoyafiialas dcoQcai xvQiq naai xqonoiS' yivofiivr^
CAPUT VI.
Kdxelvo Si voito&BXTjaai xdiv arayxaioxdxatv r,yovIllud quoqne sancire necessariura aeatimavimus in
fttfa iv nullols xnl dfiv&tjxots ngdyftaoi ^tjxovfuvov. 35 plurimis videlicet et innumeris rebus quaesitum. Obv. 31 tq. argumtntum ex Ath. repelit libeltus negl Sta<poocot> dvayvcaa^idcov 15 p. 196 ffetmb.
e. VI (....477,1 xnl xrjv imfldXXovoav avxfj fidignv ix xcav naxgcytav Xaupdvtiv) ex B habet B* K\A, 69
p. 414 Zach. Ath. summum citant paratitla Ath. 9, 16.
reliquas quindecim accipere, tamqnam pater filiam damno afficere sluduerit. Quid enim egisset, si non
contiyisset cam ad secnndas nuplias venire, sed generum eius superstitem manere? vel quomodo diminuturus eral dolem a se iarn datam, vel proprium tl/ius lucrum sibi viwiicalurus el in dolem secundi tnariti
daturus? cum utique illam in purafiherriis haec habere oporteat, ac fortasse ob hanc causam diliori vtro
nubere, quue non solum triginia librarum doniina facta sit, tam quindecim donationis ante nuptias quam
quindecim a patre dalarum, sed quadraginta quinque, cum pars tn paraphernis ei consiet lucrum a fortuna ipsi datum, pars ex liberatitate paterna donata sit et xntegra maneal. Haec auiem sancimus, siouidem elium patris substanlia in eodem slatu manseril in quo antea erat. Kam si qui casus forluitus
hona ei dimitiuerit, ul ne si velit qindem dotem priori aequalem iterum dare possit, ac manifesto probetur
fortuita diminulio bonorum patrts facta, lum plus dare ne cogalur pater filiam secunda vice copulatunu. nisi in quantum subslantiae eius vires valent; sed lucrum illa quidem prioris donalionis ante
nuptias iniegrum habeat, (aniam autem a patre datem secunda vice accipial quantam subslantiae Ulius
modiis designaverit. Manifestum enim est noc lucrum (sci/icel ex donalione anle nuptias, cuius solnm
usvm fructum patri damus) morientem eum ex omni necessitate filiie restituturum, guae etiam proprietaiis donationis ante nuptias domina omnibns modis facta est.
VI. Jllud guoque sancirc maxime necessarium existimamus, quod in multis atque infinitis rebus quae1 rcliquas] et rcliquas R1 (et?) reliquam V1 rcli1 d>o neiaavxos M fl 4 xbv avxov\ eundem (/. e. rbv
qua V jj 2 egerat] leg. apcret? | 6 et om. V\ secundis
vvtbv) f U 7 8dov\ Si L% Stl L* | 8 naga^tgtois]
1
itwnoolxois D {ulem 13) Q 10 yivofnv<ov Ll ytvo/is- Ji 1 7 inl parafernis iR imparcferuis V H hoo li | 8 ditiorem T \ 9 domina facta libri, corr. vulg. \ * et] est
vr,v u \ xt LBs] om. M || 12 dXld nivxt xal xiax
GaQOMOvxa vulg.\ dXXa A1L1B dXXa fte xov xegSovS(om. R ) libri\ 11 et non] sed vulg. \ 11 sq. lucrum
(fjr f) L7s.v. {tim. Haloander omisso v. xtpdovs 14) et constitutum 1 datuin libri, corr. Beck [| quidem] quiX
DOD quadraginta et quinquo (i. e. dXXa /ttj ftt'1) ; )| dem lucrum V I 12 parafcrnis F J i ^ F ] om. R T
13 pott nagnipigvots vv. xavxa E%uv aixlav (8 *q.) vulg. | 15 substantiam V || 16 inminuerit Tvulg. | eius
Vvulg. |j 18 quam ed.pr.] qun libri, vu/g. || daret RVT,
trrore repetit La | 15 xal fiivovxos MLD] xai om. ?,
Beck\ a parte Tl
xaxafUvovxos Haloander\ 17 * ftilvoi libri\\ 18 ' ydg] corr. vulg. \ probcntur IV g 19 aperte
Vl'r$ 22 antcnuptialis
sin autera y II 19 avxov B | 20 xrjs ngoxignt ndXtv a patre RVT*vulg. | dcminutio
donationis habere prioris Tf R 23 tanturaj tamen Rl
bovvm B I 23 xbv naxiga LBs\ om. Af fl 24 nvxov
om. f J 28 vnoygnyiu] suscepcrit $; inixgtytiB coni. tantam vufg. I) 25 cst cnim T | 26 dicimus donatiodicirous T j) 27 usum ci V || 28 reCGEUeimbach et Zachariae iine cansa U 21) xb ix) xb nem V donatione
l
l
om. U' | 30 ftbvov Bl 8 32 natSi) dvyarpi & \ Sc- stituetis R | donationis et 29 modis om. R II 29 dumina

facta
libri.
eorr.
vulg. || 34 rubr. De collatione dotis
onmiai M Q trfi om. B
R, De dotis collatione T in marg, (tx Iul.) |) 35 pluri-

bus 71et om. T

Nov. XCVII 6

476

DE AEQUALITATE DOTIS ET

SiScuxe ydg naxqg Txgdixa r\ firjrijg ivyov vnip

tulit euim pater dotem aut mater forte pro tiha
naiSbi oixeias, i] Si xavxrjv intSiStoxs icp dvSgt. xai sua, LanC autem illa obtulit marito, et defunctus
ireleixr\atv 6 avriq ariooos eha IOV naxgos rj XTQS est vir inops; dcinde patre aut matre n ortuis exftrjxgbs Te?.evTTjadvT<av d.7tane'nai xai TJ yrjfiuoa awigitur et quae nupsit conterre suam dotera ant tnieistveyxrlv trjv iavjfji ngolxa tj nagd roaovrov Xa- 5 nus tantum accipere. Si quidetn vir idoneus est,
fitlv. d IISV oi>v 6 dvT}<> evnopcos Sxot, xb ngdyjia
caBa undique absoluta est; si vero nuliius alterius
TtavrnxoO-ev evXvrov lonv
ei Se ovStvbe sxtgov xvgla
domina consistit illa nisi actionum quae contra marixafrio rrjxf.v ixEivTj Tilrjv y rcov dyoiya>v nov xaxa
tum sunt, at ille tninus idoneus est, et obiciatur
rov avdpos, ai Si dnooot xa&eojrjxaot, xai dvuximulieri quod iam data sit dos pro ea, illa vero
&oiTo TTJ ywmxl tos rjSrj intSeSoiai nooi^ vnig ai- 10 actioncm conferat nullum habeutem penitus eifectura,
i7}e, *} Si xtjv dyioy!p> GwewpiQoi firjdev %ovaav navlegis causa nobis digna putata est. Et novimns quiriXwi nTioriXtOfia, vofiov xo nouyfia ijulv d^iov
dem iam in plurimis iudiciis duritinrn postea sic
ivof*(o&rj. xai 'io/iev tjSrj iv noXXale xgioeatv dnqviiudicatam, et niulierem coactam conferre dotem aut
OIEQOV niro xyi&tv. xai ITJV ywalxa avayxaofrelaav
certe reputare pro se datam, ex qua nullum ei omowfisereyxtlv
ii}v itQolxa fnot Xoyiaaa&at trjv i57r^15nino contigit eilectum in ipsis rebus recipere: nos
avrfjs SeSofxivi}v, i ys ovSev airzrj yiyove jinvxsantem ex aliis nostiis Jegibus iuvatnus causara. Quia
Xd>s dnoiiXfOiia iv airois rols ngayfiaaiv uTtoP.a^Eiv cnim dedimus mulieribus electioneni et coustaute
rjiels Si i^ ersucov voucov fioij&ouusv xio nodyftnri.
matrimonio, si male res maritus gubernet, et acciaQ SeSibxaftev rale yvvaiiv aiotoiv xai awpere eas et gubernare et secundum decentem tnotov yd/iov, ti xaxtos ia Tzgdyficna 6 dvrjg 20 dum et siculi Dostra constitutio dicit. si quidetn suae
IT], xni Xa.fifiu.viiv avia xai Stotxeiv xaja xbv
potestatis et perlectae aetatis tnuiier cst, sibimet
vra xgonov xai xa&dneg TJ rjfteTtga Xeyei Sid- culpam inferat, cur mox viro incobante male sub| - ti fiev avxstovoia x<d reXsin ?r,v rj/jxinv ij
stantia uti non percepit et auxiliata est sibi: sic
yvvfj xa&saxrjxoi, invr?] fiifixptv inayixia, ii dqnoxs
enim babitura erat in coliationis ratione proprias
dgri TOV avSgd? ciglttftivov xnxcHs rrj neowvaiq %<)*]- 25 res undique sine diminutione, et in ea minus tautum
a&nt fir] xai dvT?.dfieTO xal i/Sofj&Tjotv iavxy' ovzat
collationem faccre.
ydg av EfteXXev t'xttv iv ia> xr\S awtityogdi
Xoyco xor
oixela ngayfinxa 7iavxax,6d"(v dfxiiiota, xal v r(p
1 Ttaod loaoinov ITJV ovvt.is<poodv TioitZofrai. ti 8i
1 Sin autcm sub potestate est ct Bine patris volucvni-^ovain xad-earrptot xal yvu>ntji IOV naigbt #wots30tate boc agere non poterat. si quidem ailiens patrem
rov-io ngdxxetv ov Sivano, si fiiv ngoieX&oiaa rt[t haec dixit et coutestata est, ut consentiret ei et
nnrgi xalxa dni xe xal dj-e/uagrvgaTo, diixs awaires percipere etiam coustante adbuc matritnonio et
riaat avTrj xai TO ngdyftara Xafitiv xai avviaxcozos
secundis temporibus eas eervare, et boc egit pater,
i'it xov ydftov xai rul; Sevregois avxd xatgols fvetiam rursus hinc integra Bua babebit iura rebus ei
Xdat, xai JOVTO eTtga^tv 6 naxr,g, izdXiv xdvitvt>ev 35 servatis, cum etiam antenuptialis donationia res vindxtpaKx rd oixtla l'!-ei SixaKt rwv ugayfidrfav ainrj
dicare etiam constaute matiimonio dederimus ci et
TittpvXay/tiviof onov ye xal xa xrjs ngofapiaias Sio- posteriori periculo omni iiberari. Siu atitera illa
tat Ttgdyfxmn ixSixeiv xid iv oweaxwTi xco ydfito
quidem baec contestata est patrem, ille autera
tdwxuuev avzTj xai rov fisid xavxa xivSvvov nnvxut
dntjXXdxltat. ti Ss r} fiiv ravta d^sfiaQTvpaxo xbv 40

situm est. Dederat enim pater vel maler forte pro filia sya dotcm, haec autem enm marito dederat, ac
marilus inops mortuus est; deinde jjalre vel malre defunctis exigitur etiam a (ilia quae nupserat, ut
dolem suum conferat aut tanto minus accipiat. Alque si marilus locuples 7, rcs ab omni parle /acile
solvi potest; sin illa nul/ius alierius rei nisi actionum contra maritum compos est, al eae innnes sunt,
quippe si mulieri opponalur iam dulam esse pro ea dotem, hacc auicm acuonem conferat quae nullum
plane effeclum habcut: res nobis lege digua visa esl. Ac scimus iurn in mnilis iudiciis durius id esse iudicntum, mulieremque coaclam dotem con/erre vel pro ipsa dalam compuutre, ex qua nuliurn plaue fruclum
ei conligerit in ipsis rebus auferre: nos vero ex aliis legibus causae subvaiimus. Quoniam enim midieribus etiam conslanle malrimonio electionem dedimus, si marilus res mate adminislret, et accipiendi eas et
administrandi idoneo modo el qucmadmodum noslra conslitutio dicit: si quidem mulier suac potestatis tl
adullae aetatis sit, sibi ipsa cu/pam altribuat, cur tandem, ubi vir bonis male uli coepil, non receperit sihique iusa auxiliata sit; Ha enim in collalionis ratione res sttas undique illibatus hubiluru cral aique
1 collalionem tanto minore in summa factura.
Si vero sub polestate sil et sine volunlale patris hoc
agere nequeal, si quidem patrcm adiit atque illa dixit et contestala esl, ttt consentiret ei et res etiam
constanle adhuc malrimomo reciperel easque secundis temporibus servard, alque paier id egit, rursus inde
quoque integra iura sua habebit rcbus ipsi servatis: cutn etium res donationis unte nuplias vindicare tei
conslanle matrimonio ei concesserimus, ut omni dcinceps periculo liberelur. Quodsi tlla quidem patren
1 ngolxa nmrjg L \ 2 oixelas] iSias JD' |J 4 avvtvtyxiiv L \\ 5 eavxols L jj G /.ti B*z\ 8 xa&foxarat
B* U 9 ai Ss dnopot xafreoxTixaoi] at ille minus idoneus
est s J[ dvrtxlfrono MBf\ dvxixl&oivxo B* dvri&oixo
L H 11 om-eiSftgei LBf \\ i%ovaa LB || 13 tOftet'] novimus
quidem s j| dntivioiegov xovxo {v. l. avxio) Bl duritiam
postea fiic (i. . dnrjvie vaxtgov ovxoii) g j| 21 SIOIXTJOBt D' H xal Xafifidviiv LBs] xal om. M |J xuxd] et secundum (t. e. xal xaid) e !l 22 xgonov] Xoyov B' \\ BidTS] Cod. 5, tJ, 29 || 23 TjXixiav] oixtlavi La |j 24 invTtjfi B1 v. I. | 25 %griaaa9at fif || 26 avx^ B' aixrj L \
28 iv np) in ea (i. e. iv alxtpi) s J
| 32 i^iftnorvgtro
La J 33 xa ngdyftaxa tx corr. L || Xn(itiv om. Mfl35 xal
ravxn L; xal xovxo 477,1 avvfiveaiv om. B' |J 36 ia
oixila dxtqaia B |J 39 navxtXwi L
2 illa autcm V$ 3 yir] u (i. e. ubi) RVl {idem v. 5) ||
inobs V B mortuus Va Tx || 4 et om. R || confcrrc] et ferre

V1 d 7 ulla 7*' H 8 at illae minua idoneae sunt vulg. \

11 digna nobis R || 12 iam om. V \\ duritiam] duritie Tx
duriu* V1 durius Beck durius eam Osenbruggen | sic]
id Brck J 13 iudicatam flKP vulcf.) iudicata T1 iudicari R, id. 7' a in marg., iudicatum Beclc | 20 dicit] siqnidcrn nostra constitutio dicit add. Tl || 22 substantie V* \
23 pracccpit R perceperit ex praeceperit T (| et on.
VTl Q 24 abitura T habitare Rl (1 collationibu R1 J
25 et] neo RT* || tamen R* H 2.6 collatione R V\19 hoc
aoluntate R Q 30 putest V | 32 percipere vul?.} pcrci*
peret RVT\ matrimonio adhno R \ 33 agit V\ 34 etiam
ante cgit (33} coll. RT | hio V || ei R V) IUIS ei T ei
suis vulg. H 35 donationis om. Rl | rindicare] uendicare
RT* uindicare quia mulier etiam constante tnatrimonio
proptcr nuptiaa donntlonem tibi poterit upndicare K1,
uendicarct quia mulieri Tl\\ 36 etiam] et VT% g dederimuB Vvulg.) dedimus RT | et om. VT1 B 37 Sin T*vutg. j
38 haeo quidem T

PROFfER NUPTIAS DONATIONIS

477

Nov. XCVII 6

neque movit neque consensit et neque dedit Hcentiatn

xaregn, 6 fii ovrs ixivtjoev ovre awfjfsasv xai ovSi
SiSiuxtv aSetav rrj &vyaT(>i npugat xovxo. firj xnSt^- tiliae hoc agere, non eam periculum pati, sed et
conferri nudam actionem contra inopis mariti res, et
vivttv avrrjv, dXXd tcal avvsittptQto&ai yvfivrjv ITJV
TJV xaxa itovxov anogov
ovSods Q
nQayfidxwv
g
y f ,fortunam esse communem et ipsi
p et eius fratribiis,,
l i
i f i i sed coinpeienxvyrv ehai y.otvrjv
otjv
irjj re
re y.ni
ni rle
le avtrfi
avtr 5 non tamen ex coilatioue
airjj
damnificari,
uls, uij fiBvtoi ix xrjs
js
i tZa&ai,
tem ci partem dari ex paternis rebus, actionem illa
xijf ini(la)J.0vaav uv-iji fiulunr
ribv quidem conferente, ab omnibus autem movendam
iop ngayjudrcov, iije
ts
u&pe- tratribus, et hoc proticiendo universis ipsis quod
; [iiv, nagd navxcov
oiieH- fortunae eventus deilent Sed si.quidom pater in
i
<fwv, xai xoirov vBvtytvouBvou anuotv aiuole bnty 10 talibus casibus obtulcrit dotem et de eius substanav q ITJS xvxrje ixfiaois Soirj. a).k' d fti,- 6 naxijg
tia sperari futura est collatio, boc valere Si vero
ini V xoioviiav d~eunxu>v intSoirj tijv npoixa, xai
maior torte oblatio tuerii. et collatio circa illam vermvi T;;S nvtov nepiovaias ikjiiZ,oftitt zn it;s aweistitur spera ex patris iuoboedientia neque movere vofopas fiiXXot, zoi>xo xyuxtiv ti Si (ieiZ,<ov xvxpv r\ lentis neque perm"ittenfis e'i movere, tunc eano per
initioots eirj, xai rt avien<po(td neoi dxeivrjv aroeipt- 15 semet ipsam tiliain movere, et nou babere occasioxm ITJV iXniSa, ix Si rrje tov jtcnpos dneifreiue zov
netn eo quod non potuent movere. sed sibimet auxipTjit y.itr/aat (tovlrjfrevxos urjxe innQtxpai nvrFj XH-TJ- liari et futurae laesionis ex inopia vin amittere
oanKtidwtvn id trjs no-ixoi). jTjvixavra avxrjr xafr'
nietum. Et novimus Uipianum sapientissimum talia
iairtqr irji frvyaiioa xn elv xui firj i'xtiv noofaatv
quaesisse et inopi viro coniperto iuvisse mulierem
T/> fttj Svvyftrirai xivtjoai, alV iatni, r (Sorjfriioru 20 et ln quantum vir idoneus est collatiunem ei iieri
Kai TO taoukvov tTii xfj Anopia TOV drSoot dnoniftvoluisse.
fao&ai Sios. xui ta/iev xi OlXmavov xbv atxputratov th xoutxna ^qxi^oavxa xai dnoyov xoi avHiooS
i(<itt'TOf fiorifrqaarxn xfj yvvaixi, xai eie oaov o
avtj^ tunooei xnv avrit^pogav avxrj ysvio&at fiovXo- 25
2 unov. dXl iTindl.nif) v nlrj&ei x6>v voti<ov 6v2 Sed quoniam in multitadine legum existentinm,
Tttff XQIV avrovs xaxaoxijcaifikv xm i-i* tvavvontov
antequam eas constituercrnus et ad conspicuuui peraynyoiurv idiv, noXla xm xu>v avayxniuiv fjyvutlxo
duceremus ordinem, plurima et necessarioruin ignoxni ylffot xdvavxia fiovXofierot naod. iwf Stxaaifov
rabantur. et decreta quae contraria vellent a iudicitrifrijoav, i'ta /it; xis i^ajidxTj ntyi xavxa yivoixo, 30 bus posita sunt, ue ulla seductio circa baec tiat,
<$ia tovxo avayxalof ivoftiouuev, dXXtoi re xai iv
propterea necessariiim piuavimus proinde etiam in
ficnio x?,i rjiititoii* xtd~nnrti Staxd!-f.<os xfjs xni owmedio Dostrae positae constitutionis, quae et contotwtuir xajv yd/mor xrj ywaixi ftorjfrororis. ini xnX- stantibua matrimoniis mulieri auxiliatur, ad uieliorem
Lofu xoi fih/.Xov axoXoviy 686t> /.I'>OT JOV TWQct magis conaeqiientem viam venicutes praesentem
ovia &io!>tn yofiov. 'iva d'i fir/ xaxd f/eoo t^ofji^fiio- 35 ponere lcgem. vt autem non per partcs enumerefif&n xd nyosiona itp' cov xynxtlv ainbv del, ytnxd}
mus persouas in quibus valere eam oportet, geneiio obtestata est, is autcm neque actionem movit neqne consensil atque ne filiae quidem licentiam dcdit
Iwc agendi, niliil ipsa jienc/itelur, sed eliam conferatur nuda aclio conlra inopis marili bona, atque condicoucm ipsa cum /ralrihus communem luibeal, nece tamen ex collalione datnno afficialur, sed com~
petcns ei portio ex puternis rebus delur, alque actio quidcm iUa con/eralur, ab omnibus autern fratribus
vwveatur el ad omnes eos id redundel quod /vriuuae eventus dederil. Ac si quidem paier in ciusmodi
casibus dnlem dederil, et de suhstauliu ews collatio speranda sit. hoc vateat. {Juodsi forle amptior dos
fuerit, et collalio circa illam spein vertitur, ex palris antem conlumacia, qui neque ipse aclionem movere
neque itti ui moverel pcrmiltcre voluerii, (dos in periculo sil), lum ipsa pcr se filiu agat, neve praclcxiu
ulatur se ayere non poluisse, sed sibi ipsa opcm /erat ac melum de inopiu mariti fulurum auferat
Alque
icimns Ulptanum quoque virum sapictilissimum haec lulia quaesivisse, et viro inope compcrto mulierem
2 iuvissc el in quanlum vir opibus valeret collalionem ab ea /iert voluisse. Sed quoniam in tanta leyum
muliiiudine, priusquam eas cunsiitucrcmus ei in pcrspicunm ordinem redigcrcmus, multa eliam necessaria
iijnorabantur el sentenliae quae conlrarium vellenl a iudicilms fcrebaniur, ne quae fraus de his fiat,
yroplcrea necessarium putuvtmus, praescrlitn cum in mcdio posila sit conslitutio noslra quae eliam consiante malrimofiio mulieri opetn ferl, meliorem el mayis conlihuum viam ingressi pracsentem legcm fene.
Nc autctn singiUatim personas de quibus eum valcre oporleat enumeremus, gcnerali lcge definimus, ut
l xal xoixo 7t(>d^ai x7\ &i>yargi ovx fdioxev dSeiav 24, 3, 24 H 24 xai eii oaov] xa&* ooov L* ***aov L1 [|
B' jj ovx i'b'oixet> S | 3 xai om. B' \\ 5 xrjv xi%t]V 25 fiovXofie&a legendum verbis xai l'a/utv xt) yvvatxl
* (iD.a om. B' (| Tole] xrjt Ma H 6 fiivxoi MB) pivxoiyt ('22 24) in parenthesi collocatis suspicatur Zaphariae \rf.
L\b ixsiyijs] ntt(}' xtCvr,s [laioander qnnd recpit Za~ Thtod. Ath.) !| 26 nXrtdyi M \ 29 hg. povXofievart || 31 d'lcharia* \cf. f I || Ovveitiffooiusv La || 10 ntotytvopivov L Xats xe xai] proinde Ctium f|| 34 iX&ovxae malit Zacftariae\\
nnpaytvopirov vutq.(B) [| 14 ti Si fita>t> xvxbv fj tni- 35 vofiajv La |J i^aqt&ftcuped^a B\ HzctQifrfiovfttfra ML
Soan iiTj MLB; \cf. lulian. si cnim nmpla fuerit); el
R\ om. Rl (j ct nequc] nequc om. IV V1 Q
bi iriQoS xn xai ov% 6 nnx^g, dXXct xvxfiv r; fiifTqo 1 nec niouit
3 confcrrc V1 confiteri Rl J exactionom contra V3 tioiniSiuxev %r\v nooiixa Ath. eC yaQ dXXoi intHa>xtv
1
1
1
Thtod.: unde GEIItimbach prolegg. ad Ath. XCII et Za- nem V |J martires F |j 5 tm It | 6 actione V |)
ab ornnibus
ehuriae pqxfwt pro ftti^atv reponendum censent (c/. 47G, G sq. ieg. actione illa quidcm confercnda,
I. 4) Dc modo maximae dotis c/. nov. XXII c. 18 ft autcrn movcnda? || 7 confcrcntcm Rl |j mouenda T || 8 illis
Cuiaeiwi in Erpox. ad h. I. [Op. II 477) || 15 r\ om. B || V || 11 sperarij spectari V,om T\ vcro om. R || 12 fuerit
ixiivtji coni. Zachnriae H 16 8i MLB Al/i.] otn. cum s oblatio T \ illa V*\ 13 spcm] i$<s i. t. specie VlTl ||
llaloatitler el Zochnriae |J 17 /"?TC inixgiyai] ncquc pcr- ncque moucri VTX \ 16 non orr. VTX || set RVXT*\ et
raitlentis y fl 1S xivSvvtvtt xd xijt ziQoiv.ot iam Osen- F J vutg. etiam Tl (] 17 ex inopia] et inopie V\\ admittere
irSgfifn wspicalu.i est ex Alhanasio inserenda exse, qui T | 18 59. qucsisse talia KJ 19 inopc R*vuly. J iuuasse 7"1
priora quoqxtt xal i) aifBiOfOod xirrjOni nd verLum iufssc R1 y muliere V1 || 20 vir] n ( = ubi) R || 27 eas
trtcripiil (nrrm snlo librnrii errore proc/ivi po.tt fifjxt xom. VTl g 28 et om. Rx | Dccessariorum] nccessaria eovrt(sm interciderunt vv. (iovXrfttvTOS pTjxe intxQsrfiat ovihrum T* necessaria R2T2 U ignorabuntur V l| 29 ualent
xirr;oat); on. MLBc /liatu non nolato )| avrrj L \\ xaif
Tl \ a om. V || 31 etiam om. K | 33/?ot matriraoniis verba
iavtrjp lavttjv B) LBz\ om. 3/" f) 20 xo om. B\ainq
Ll 31 7. proinde in matrimonii!) errore repeiit V1 || ad]
ttiiij l? \ 21 sq. TO ianmvov Siot] luturae laesionis ct ud li2 || mediocrem Rl | 35 non per om. Tl per om.
mctum f U 22 xai OvXniavbv} xai om. s- Ulpian. Dig. VI || 36 oportere /i'6ri, corr. vulg.

478

Nov. XCVIII pr.

NEQUE VIEUM QUOD EX DOTE EST

Xoyio Stooi%ouev, aisre i<p* a>v ianv 6 rije <tvvei?(poQas rali sermone decernimus, quapropter in quibus est
Xoyos, ini rovratv xni %r\v Sidragiv XQmelv, tire
collationis ratio, in his et constitutionem valere, sive
, sive mater sive avia aut ascenden
natrjo ei-ts nannos etrs M^-ITJQ ei'ze fuipfii] uxs tuiv
pater sive avus
pater sive avus sive mater sive avia aut ascendendranepco n xafreaTrjxoi nposeomov.
tium aliqua sit persona.
{'EnlXoyos.)
Ta rolvw nagaordvra ^fi
xai 5
(EpilogUS.) Quae igitur placuerunt nobis et
Sta zovSe xov .freiov Srjkovfieva vbfiov rj ar\
vQxh
h per hanc Bacram insinuata Bunt legem, tua celsiStd TiQosiaytiattov oixsieov tpaveQa jiaoi yeviafrai xaxa
tudo per programmata
propria inanifesta
16 owqfrcs nayaoxevaoiiTco xai eis ib Sirjvsxis naqnp
pp facere uniprocuret
et in
perpetiium
servare
wvAditetv anivaaTto.
Dat. xv. k. Dcc. CP. imp. dn. 9 versis
festinet.sollemniter
Dat. kal.
Decemb.
(imp.)
dn. Iustinianl
fi
D anno
k lXIII.
D
b ( i ) d
I i i l
lustiniani pp. Aug. anno XIII. Apione v. c. cous.
[a. 539]
pp. Aug.

qH

XCVIII.

Auth. XCIX. Coll. VIII tit 1

H AIATAEI2 S 2 T E M H T E TON ANAPA TO

EK T H 2 I I P 0 I K 0 5 MHTE THN TYNAIKA
T O EK T H 2 IIPO TAMOY AS2PEA2 K E P A 0 2
OIKEIOYSOAI, AAAA OYAATTEIN THN AE-15
2UOTEIAN TO12 EAYTSiN IIA12I, KAN ELS
A E Y T E P 0 Y 2 AIH AOUKOINTO r A M 0 Y 2 .

R/ NEQUE VIRUM QUOD EX DOTE EST NEQUE

MULIEREM EX SPONSALICIA LARGITATE
LUCRUM PROPRIUM HABERE, SED SERVARE
DOMINIUM SUIS FILIIS, VEL SI AD SECUNDAS NON VENIANT NUPTIAS, USU SOLO IN
LUCRO CONSISTENTE. ET UT EX REFUDIO
TRANSIGENTES NUPTIAS, LUCRANTES AUTEM AUT DOTEM AUT ANTE NUPTIAS DO20NATIONEM ET IPSI SIMILITER DOMINIUM
SRRVARE FILIIS, USUM HABENTE PERSONA
COGENDA FILIOS ALERE. Sl VERO BONA
GRATIA SOLVANTUR NUPTIAE ET VIDEANTUR OCCASIONE DAMNl DETINERI QUAE25DAM, ET HAC ARTE PERIMENDA QUAE DETINENTUR ET EA FILIIS SERVENTUR I^
dtpri 'icodwri ToJ ivSo^ordrtp indgxip rb Sevregov,
Idem Aug. Iobanni pp. per Orientem.
dnb vndxoav (OQSIVOQIOIV) xal narnixico.
f . )
Ta /ziv nel xai taeai>rcos S%ovxa
( P r a e f a t i o . ) E a quidcm quae semper item se
oi Selrai noixiXiov, xo anlovv rt xal ndarje 30 habent legibus non egent variis, simplicitatetn et
ai dfiuyiz Si^vexdJs xtxtr^Uva xai x^otfieva voquod sine ullius diversitatis mixtura est coutinue
aicjviott TC xai &eiois xai ovSefitas innvoQ&apossidentia et utentia le^ibus seinpiternia ac sacris,
Seofttvoif ro Se xafr' rjfiae Iv ztj TJJS naXtooolai
iiulla correctione egeotibus; quod autcm secundum
XTtfiftivov ragaxji xvfieQvrjiixTjS Selrai aotftas dx nos est in redundationis comprebeu8um tumultum,
rcov tofuov iniytvopevTje zols ngdyfiaciv.
ajire ^nct-35 gubernativa indiget sapientia ex legibus superveniente
SrjntQ oiSe Stxd&iv oxiovoi noXXai nQoiiaat Sixai,
negotiis. Unde quoniam nos neque (in) iudicia segNov. XCVIII (Authent. XCIX = Coll. VIII tit. 1: gloss.) Graece extat in M (otn. LB). Epit. Theod. 98,
Athan. 10, 7. lulian. const. XCI.
inler quos collationis ratio est, de iis etiam constitutio valeat, sive pater sive avus sive mater sive avia
sive quae ex superioribus sit personis.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram legetn declarantur iua sublimitat
per propria praecepta omnibus manifesta fadenda more solito curet et in perpetuum custodire studeat.

XCVIIL
CONSTITUTIO UT NEQUE VIR EX DOTE NEQUE MULIER EX DONATIONE ANTE NUPTUS
LUCRUM SIBI VINDICET, SED UT LIBERIS SUIS PROPRIETATEM SERVENT, IICET AD
SECUISDAS NUPTUS NON VENlAttT.
Scripla est Iohanni gloriosissimo praefecto ilerum, ex consule (ordinario) et patrido.
Praefatio.
Quae codem semper modo se habent, legibus non indigent variis, cum simplicitatm
et integrilalem omnis varietatis expertem perpetuo servent et legibus utanlur aeternis ac divinis neque ulla
correctione egentibus: quod vero apud nos tn aesluum turbis agitatum est, gubernatrice indigel sapicntia
quae caxisis ex legibus adhibealur. Iiaque quoniam ad nos quos ne iudicare quidem pigeat multac lites
1 Siog/^oftat L* B 2 xal om.L || 4 T M(s)] rte LB\\
7 nQoaiayfinjtov M] nQayftdroav L nyoygafipuT&v
ex ? Haloander || 9 ansvaatco om. L || xv. k. deo. M]
kal. tlecemb. $ Iul.w Ath. /ITJVI SexepPqicp Theod. || cp.
dn. iustiniano pp. aug. annti XIII. apione v. o. conss. M,
dn. iust. pp. uug. anno XIII. e, imp. dn. iustiniani
anno XIII. ap. iss. Iul.'", fiaCiXelns^lovoTivtavov 16 iy
vnaiElae 'sinicovos At/i., inaxeiq 'Aniovos Theod. ||
12 rubr. IJegl yaiuxcov xtoScbv Theod. |J 'II Staza^ts
om. Alh. || fiTjte Aih.] /irjSi M || rb Alh. s) ra M |j
13 fifjxe Alh.] /tr,Si M \\ 15 oixetova&tu 17 yfiftovs M]
oixttovO&atj xni ra s')s Ath. || 28 ooSivaoiwv addidi
cum Zachariaeo (qui o^oirnouo) || 29 del xnl utaaintae
,1f Theod. Ath.] semper item f | 32 xal ovSe/uas) xal
am. s

2 et om. R | 7 programata R V || 8 imperpetuum V |

9 subscr. dat. kl. decemb. don. iust. pp. aug. annoXM.
F, om. cett. 0 12 Neque] Quod Rl | 16 non ueniant (ueniunt V) nuptiaa VT, nuptias non ueniant R vulg. I
17 ut ex om. V | 18 transientea T |j autera om. vulg. j
20 ipsis Iivult/. | 21 habcnte Vvulg.) habenti Vx habentem RT\ penona Tvufg.] penonam RV\ 22cogenda
V*T] cogendam li cogenti F 1 H 25 parte T j quae
om. V l dctinerentur T \\ 26 et ea V] et a RT, om. vulg. |
29 *item] idem lihri || 30 habcant RTl l simplicitokni]
pruptcr simplicitatem V \ 31 ulli ius R \ diuersitate V\
32 ao R2vulg.] R* haec T hco V1 et V* !j 33 nullaj
n alln Ta || agentibus V [| 34 tumultari Rl, turoultu
Beck H 35 indiget ct sapicntia Va || cx] ct Vx g uperueuientcs Tl || 36 *in inserui] oirca *. v. V* od add.
vulg. || iuditio Rl

NEQUE MULIEREM

479

Nov. XCVIII pr. 1

r xad-' Sxaaxov iwfie&a, anolafi/3drovTss Si

nes multis interpellamur causis, singulis quidem
' t,^xr}oiv afiq>is(irp[ovfiivr]v iavrole xe xai idli
medemur, comprehendentes autcm unamquamque
ali IOIS Tjuertooie SM vo/iod-extxrje a xen ngdxquaestionem duliitatam et nobis et iudicibus nostris
yenxws iy exdaxy tiou ^TJXTJOEIOV anwitfi/iefra.
ppr Ipgislationem quae oporteat agi geueraliter in
atjovv ixslvo noo xd>v aXXcov edoge fiiv taws sl- 5 uuaquaque quaestfone exponimus. Itaqtie illud ante
TOIS nftXrt* vBvofto&sxTifievoie ovx avev jivoe iStai- oiuuia visum quidem est forsan esse priscis legisQ s , ijfiiv Si ii-oftiadij xaXcae %EIV awfoon vofuo
lationibus nou sine quadam divisione, uobis autom
ngds dnXoxrjxa 16 jtQnyfia fterayayelv ix tov viv
putatum est bene se habere tetnperata lege ad 8imduxoftenp xai oiSev nEQtEQyn^ofiyvip roiv ffmgoafrEv
plicitatem causam transponere ex nunc incobante
ntTiyayfitvcav, Sioxi xal rjftlv airoie n^orjv ovx anuqe- 10 et nihiJ perscrurante borum quae prius terminata
axouivots xols nsoi xovxov vofwis e'do!-8 xd deirreoa sunt, quoniam et nobis ipsis prid m non clisplicentixa)Mo). xwv ydg yapixiov xeoSwv, ei fiiv xn icov
bus de boc ipso legibus visa sunt meliora secunda.
cvvotY.oivxav <pvXdl-sie rijv IVVT/V, fievovxcav naQ1 avKuptialibus namqtie iucris, 81 quidein aliquis conTOI ioxvijcjs xni xals iavtdiv neoiovoirus i^nrjyvvftiiunctorum servaverit pudicitiam, mancntibus apnd
vwv, ei Si ek9ouv eU erc\>ov nQoswTtov awdtpsiav, 15 ipsos vaiide ct coruin substantiis infixis, 81 vcro
toit ix rov nQoregov ydftov naiai <pvhrno/iivtov,
veniat ad altcrins personae coniunctioncm, ex prioaTtlto xivt xal xaA/.iovi vofj.w XTJV SITCXOTJV ravxtjv
ribus uuptiis tiliis servandis, simplici qiiadam ct
tdo&v dveXelv. Et ydg SEVXEOOIS dftilrjauan ydfiois
meliori lege duplicem hanc placuit interimere. Si
ywi\ r, xai dvqg xv%6v eis SsvxtQov iSo)v awoixiatov
cnim secuncifa tnixta naptiis oiuiier aut etiam vir
TO ix XIXEVITJS xBQSav&ima xm xn ix gsnotSiov tpv- 20 lorte ad secuudaru resfiiciens coniugem quae ex
Lnxei xols naiai, xnl ixigcav iaioe iao/uEviov avxols
niorte lucrata sunt aut etiam ex rcpudio forte sernaidujt' ix xwv inuTn ydftiov, nov Sixmov iaxt xovs
vat filiis, cum ntique et alii forsan erunt eis tilii ex
ini fjorois xols naioi xoli ix rov vo/iov aa?.Evovxas nuptiis sequentibus: quomodo iustum est eos, qui
ftij fvXdxxeiv aixols xd xiySrj xa ix xd>v XEXEXEVXTJ- in solis tiliis legitimis tnuriuntur, noa servare eis
xoruiv avxcif yovitov, dXX' ixigots avxd nagantfi- 25 lucra ex mortuis corum parentibus, sed aliis ea
'; xaixoi xi av yivoixo xifiiaixeQov naiSuiv naqd. transmittere? Scilicet quid erit prctiosiuB tiliis a
iv olx dxaQiaxovnivaiv;
parentibus non ingratis?
CAPUT I.
^f,
ti yxnij reXevxqoeie
Propterea igitur sancimus, si mulier moriatur et
xovxo xoivw
xai ovftpniri xioSos ysviafrai ra) avSpl XTJV vgoixa,
eveniat lucrum fieri viro dotem, hanc omuino serruintjv
sive etiam
j ndvxois yyvldvxEoO-ai roTs naiaiv,, eixe SEV- 30 vare filiis. 6ive ad secundas veniat nuptias
p
li
rigois ofitXr^osts ydftois eire xal uq, xal xovvavxiov
non, et e didiverso i8i mortuits f ifuerit ivir, mulier
ti tehvxrjaeuv 6 avr,Q, r\ yvv?j oe xtjs npoyctfuaias
autem * antemiptiali donatione lucra prupriis
8aptds dnoXavoEie, xai avxfjv naoi xoonots tpvXdx- filiis: usu quidetn lucrorum ex nuptiis apud eos
xttv xa. ix xf\i nQoynfttuiai 8ojQas xiodr/ xols oixeiots cuastituto, proprietate vero eorum filiis omnino sern<uai[nhai\, xije ftiv ^oijffews xdtv ix rov yd/uov xeg- 35 vauda; his quae super parcntibus ad eecundas veni$u>v nctQ1 avxois xa&axiaaT)S, xr,s Se SeoTTOTtias xols
avtmv Tiataiv ix XQOTIOV navxds yniXaxxoftivrjS' TWV
ini xols yorivai xole tis devxegovs ioioi ydfiovs vevo~
c. 1 summarium ex Theod. habet Prochiron 6,1 (inde Epanagoge 19, 12).
Atferuntur, singulis quidem medemur, promenles aulem singulas quaestiones a nobis et iudicibus nostris
in dubium vocatas per legislaioris arlem generaliler quae facienda sunt in unaquaque quaestione condimus. Illud igiiur prae ceteris in iis quae anliquitus sancila sunt forlasse visum est non sine quadam
distinclione esse, nos autem par esse exisiimavimus sana lege ad simpliciiatem rem redigere, quae ex hoc
lempore initium capiat nec quicquam eorum quae antea acia sunt curiose scrutetur: quoniam nobis ipsis
quoque, quibus leges ea de re lalae cUiquando non displicuerint, secunda consilia meliora visa sunl. wam
cum lucra nuptialia, si qui coniuges lorum integrum servent, apud eos firmiter maneant atque ipsorum
bonis inhaereanl, sin ad alterius personae coniugium veniant, liberis ex priore matrimonio susceplis servanda sint, simplici quadam et meliore lege isiam duplicitatem tollere visum est. Si enim mulier ad secundas nuplias veniens, vel etiam vir forte secundum coniugium spectans lucra ex morte et repudio profecta
liberis servat, etsi alii fortasse liberi iis ex secundis nuptiis fuluri sint, quomodo ius est cos, qui de solis
liberis legilimis soUiciti sunt, non servare iis lucra quae cx parentibus ipsorum defunctis adqwrantur, sed
ad alios transmillere? Atqui quid preliosius est liberis quibus non ingralos se parenles praebcnt?
I. Propterea igitur sancimus, si mulicr defuncla sit et lucro cedat tnarito dos, hanc omnino
liberis servari, sive secundas nuplias coniraxerit sive etiam non; itcm ex contrario si vir defunctus
tit ac mulier donatione ante nuptias fruatur, ipsam quoque omnibus modis lucra ex donatione ante nu~
ptias libcris suis servare: ut usus/ruclus quidem lucrorum nuplialium penes ipsos sit, proprietas autem
liberis eorum ex omnibus modis servetur, atque ea quae de parenlibus ad secundas nuptias transeunlibus
16 ultcrius Tl | coniunctione V g 17 quodam Rl Q 18 daplici R B 19 secunda V1 fl autcm V || 21 seruct 72a H
22 aliia filiis V |) 23 cst om. Tl || 26 quod li J a RT)
om. Vvulg. || 28 Propter Rl (| 29 ucro Rl || crvari Beck ||
30 Tcniat om. R || 31 e] cx T* vulg., om. R J si mortooB
om. Rx J rir] d li, et sic saepius || 32 hiatum notavit Osenbruggen ita ftrt supplendum mulier autcm (antenuptiali
donatione fruatur, et ipsam oninibus niodis servare ex)
antcnuptiali donatione lucra g antcnuptiali R1 al.] ante2
1 muHus Tx multum F 1 Ii interpcllamur Beck] inter- nuptialis R Tvulg. antcnuptiarum F (| donatione R'T']
%
donationcm
V donationis R*T*vulg. || lucra propriis filiis]
pellantium libri || 4 pcr] ct pcr T\\ quae om. T || 6 ius1
sum V11| forsan cst 7' (J esse in ras. V\ om. T legihua lucra propriia filiis suis 3T filii set V lucratur
1
latoribus V U 8 putatum vulg.] putata R V putantlum T\\ is sct V'\ isx 8et del. V | 33 7. uaum oonstitutura
1
9 ex Beck) om.W et / i * W \ del. T J J 10 eorum II \\ (constitum T ) Slibri, corr. Berk || 34 proprietate V ]
[| scruanda V] scruandam RT \\
1! displicientibus R 1 12 legibus vulg.) quae legibus proprictatem RV T
/ U T | i ius3a V Q 13 namque] quidem li R 15 illos R || 35 quao] qui V

10 rcErcQayfitvtov\ terminata Bunt ('. e. jtsjtepaafie\(ov) F || 14 lcg. alxcHvl || 15 ei Si t'X9otev xxX.] arj.
ittpi SEvxtQoyafilas M in marg. J SX&ouv) vcniat e ||
22 17. xobe aaXEvorxat] qui moriuntur s || 23 *>oftov] fiovov {sc. owoixeofov) coni. Zachariae non recte ||
20 xniroi] xaixi M \ 27 olx axaQioxovfuvtov] no0 iugratis s B 35 ndoi \f, del. Zachariae ex 5

Nov.XCVlII 1. 2

480

NEQUE VIRUM QUOD EX DOTE E3T

fto9-TTif/ivtin> ijxi rr,s iavxiov ragecos tpiXuxiofitvwv.

entibus nuptias sancita sunt in suo ordine servnndis
xtti IOVIO xQuit.lv ini tcov owoixeoiair w
xad"1 E t hoc valere in matrinioniis quocumque tnodo sooiotbrjioTe -tgonor Sia/.vo/nvwv ix r^r ar/fieQnv i\fiilutis ab hodierna die et in omne quod sequitur. et
(>as xai eis io ij-rp anav, xai tiav rjdij diaXeivfitvajv
in bis matrimoniis quae iam solnta sunt quidem sive
ftiv awmxeaiuiv ent Tc/.evr/j tixe xafr' MIEOOV oiov 5 morte sive quolibet alio modo, adhtlC autem pcndcnte
hrjnoxt iqonov &'n Se r/attjjiuvaiv TIO $vayovv nepieo quod uuii8 superstes sit. Nain si ambo defuncti
eivat. ei yaQ iyfrqaav autjto Teie/.exnrjxoTes xovxo
suut. boc heredibus non damus, sed tamquam semel
xt.iigor6f.iois or diSo/iev u).X' u>e ana^ nsntpaa/jtvov
tenninatum veteribuS relinquimus legibus. lllud cerToi naXtuali xa-iaX^fmavofttv ro/wit. ixtivov 8T}/.OV tum est, quia dum seinel tueriut fitiorum et proprreun intiSai ana^ yevonio iu>v itaiSiov xai io tatem lex delerens eis praeBtiterit, tuuc in successioSeanmtiav 6 vofios ayuiv alxois Soirj tTjvtnibua et aliis accessionibus ita et in biB erit, sicut
m dnt Tu>r Stttdoxwv xni itov aXkoiv nQoxwet in prioribus sancitum est tiliis, qui propter seujf oliio xai ln avioit omt tot ini JIOV noo- cundas nuptias pareutuui lucrum aliquod ex legibus
i ytroftofteirjiai naidiov nbv $ut lovi Stvnuovs
SUIlt potili.
vi iu)f yoviutv xeySovS rtvoS naqa rwv vofttoy 15
CAPDT II.
Kaxelvo f/evrot x nros Sixrjs jrpoeuyyel&eloTjs
Illud quoque ez quadam cansa denuntiata nobis
vat
fl
rffilr ei vofiofreoiav ayayelv u>t}&T]fiev xP'i - ^ei^V
d
legislationeni deducere aestimavimus oportere.
ya? Siekekvwo piv nooe at./.r)kove 5 tt avi}Q t) it
Quia enim transegerunt quidem inter alterutros et
am-otxovaa, naidtt Si avioli t.aav x ?ov ydfiov, 20 vir et uxor, tilii autem eis erant ex matrimonio. dejxtpiedor avious oi yoveis a/t<pa>, xal negirjtioav
Spexerunt eos ambo. et circuibant mendicantes. Pro4pavtZ,6fJivoi. Hia TOTTO oiij^qfitr ofoS(t(negw /tiv
pterea iudicavimns vehementiori quidem torte, contami inioToifovn
Si jzpde 16 xaidn iiyov x,trilaaod'ai vertenti (autem) ad meiius se babeus uti lege. ut
, 1'va Seet yovv ruiv noiviuv navawvrat rj xep- tiinore Bcilicct pocnarum quiescant aut lucrorum
fvexer dSixutv la awoixiain Sntonatmts rj xai 25 caiisa iniustorum matrimouia dilacerare aut etiam
dtv iSituv aftthivrrts naidutv.
si yctQ oiii r\ 1 proprios neglegere filios. Si enim omnino aut
a dtu/.voiv f, xnxik iQonor aXlov dtaoTtaod-tir) per transactiuneiii aut per modum aHum separetur
, ti fii> /jrjSevts toot Tialdes, /tevtTco ra
matrimonium, si quidetn nou sint tilii. inaneant priora
ini tr,t iavrdiv ratu>s' it di TtaiSorv in 8uo ordine; si vero filiis existentibus tiat boc, ct
yivotto IOVIO, xni firjSi rovs nolSae ipv- 30 neque tilius erubescentes deut tamen occasionem
Q S
Soltr oniot ntpoQ/irjv ixovaiae HiaXvanue
spontaneae transactionis et per cousensum tactac,
xai xma awaivtoiv ytroftiiTjs, fj xai dxovaiov TI^O*
aut etiam invitae lorsau [peccante] aut viro comTJ mi arSpde mcuoavros d&a rr dnioXtiat trtt n?6
mitteute digna amissione antenuptialis donatinnis
ynum ^Mueas r, rrjt ywmxbs a!-ia ITJS ixTtiiuatwt
aut muliere digna casu dotis. ncque yirdotem lucrett/t, n.oixoi. fjrtxe 6 dviu> TTJV nyoixa xg8aivia>Zbtx\T neque mulier antenuptialeni douationem, sed rehV* n /'*"? "/" JiQoya/itaiav Swotar, dXX' aixixa
pente casu procedente aut dotis aut autenuptiatis
tijt ixmioaeiot yivOfiivtje r, tijt nootxos rj rijs Tigoya- donationis proprietatis lucrum mox ad commuiies
fiiuias Scuoide xb inl irt ctanmtia xioSos ev&vs eie veuiat tilios et eorum tiat, usu solo apud truusigcatoii xoivovs ipzta&io nalSae xai avtujv yivio&a), vijs
XQqattus ftovrji naea rols StafaXufiivotS fiBvovarjs 40
sanctta sunt in suo ordme custodiuntur.
Alque hoc valcat in coniugiis quae gualicumqne modo solvantur
ex hodiema die et in omne futunim tempus, praeterea in coniugiis quae iam solula quidem sunt sice
tnorte sive alio qualicumque modo, adhuc aulem in suspenso sunl eo quod untts quidem supersles esi. 67
enim ambo iam dcfuncn sunt, id heredibus uon damus, sed utpole semcl delerminatum veteribns legibus
relinquimus.
lllud tamen certum est, cum illa semel liberorum facla sinl et lex domi/tium iis delulerit,
tunc quae ad successiones celerusque accessiones pertinent ita de iis futuras esse, qucmadmodum de prioribus liberis sancilum est, qui proptar secundas miplias parenlum lucrwp liquod a tegibus conseculi sunt.
11. Verum illud quoque quod ex lite quudum ad nos delalum est, ad leyislationem adducendxitn
csse exrsdinavimus.
Quoniam enim divorlium fecery.nl inter se vir et tixor, libcri autem eranl iis ex
mairimonio, neglcxerunl eos avibo parentes. alqtie illi mendicanles circumibanl. Vroplerea legc severiore
quidrm fortasse, sed qxiue speclet ad id quod honestum est, titendum esse exislimavimus, ul cerle metu
poenarum deslnanl vel iniustornm Iticrortnn causa tnalrimonia dislrahere vel etiam proprios liberos neg~
1 legcre.
Si enim omnino vel divorlio vel alio modo couiugium distrahulur, si quidem riulii praesto
sint liberi, pnora in suo ordine maneant; sin aulem id libeiis exlantibus fiut, ac ne libcrorwn quidtm
pudure habiio lamen occasionem praestenl dissolvliouis volunlute et consensu factae, vel etiam non volunlariae
forie, sive vir quae dlgna sunl amissione donationis anle nnplias sive mulier quac amissione dolis digna
sttul coinmiserit, neve vir dotetn neve mulier donationem ante miplias lucretur, sed slafim amissa sioc date
stve donutiune ante nuptias lucrnm proprietatis prolimis ad communes liberos veniat et eorum fiai, sotus
4 xni inl rcSv tnalit Znchnrine (c/. s) II 5 Cwotxeaiav
om. s ], 6 tti Scritnger tx s] tfre M (] IJ^T^fitvcov) pendenie ('. . fforrjfiivovi) s || 8 neneQaa/xitnrjv M || 10 o5s
ineiSdv xiX.] Cum autem dominium renim liberorura
esse cucperit, s i v e ad s e c u n d a s m i g r a v e r i t n u p t i a s s i v e n o n , ea iura locum habere lul. | 13 de
ini i\f] sicut et in (i. e. cos xnl inl\ s |j 21 TTrgulSov]
leg. (xnft vrl (tlxa) jiegtiiSov ? {cf. ad e) | "* yoveis om. s Q
31 6fiov eoni. Zachariae sine causa
1 iancta F | | ser|dis F | | 2 in V3] om.RV^TvuJg. J 3 ct
in bi /"] nm.HVT2 fl 4 quidcmj solute sunt add.Rc |j
5 alio quolibet Tfl autem om. VJ'11 pendentibus Btck^
6 super testes R | 7 heredibus hoo li |j 8 certum est)
ootu m R B 9 fuerit V|j et om. ltl || 10 eiu Tl |J t l ct

in aliia jTflsicuti T\ 13 parcntium RTl H lucrnm aliquid T lucro aliquo V\\ 17 rubr. De ulendis liberia (filiis R)
a parcntibus JiT in narg. (ex Iul.) | dcnuntiata flamburgensis] dcnuntiatutn lilri, vulg. Q nobis] bis V* T,
om. /i1 (] 19 transeierunt V transijjerunt T* trnnsicrunt
RV*Tl || 20 filiiB V* | dispexcrunt R et despvxerunt
(disp. F 1 ) V || 21 emcndicantcs T B 22 conucrtcndi R*V,
ged convcrtente vulg.; autem addidi B 23 ad om. V I!
25 delaccrare /?', dilacelare F* in ra.t. y 27 medium F f l I
aliud RlV 1 reparctur Tl repararetur R%V [ 30 tin
RT% || occasionc Tl | 31 spontaneae Beck] spontaneam
(spontaneas T3) tt libri Q scnsum l(a | 32 autcm Tl \
uitae Va 0 pcccante V(glnss. Tin mg.) vu/g. petente HT;
glossema sechixi |j nutcm / 2 a F J 33 digna T* g occaaion
T1 l donationis] proprictatis lucrum add. R* \ 34 Tir]
u i ? F | l u c r a t u r T\ 38 ueniant T | transegentes V

EST NEQUE MULIEREM

481

Nov. XCVIII 2 ep.

y % f
f
rov x?)v %o7,atv xegSaivovroi
tes manente, cogcndo tamcn co qui usum lucretur
tobi nalSas rove ix tov yauov v.ai anoToitftiv xui xa filios ex matrimouio et alere et alia omnia miniu"da navxa %oQrtyiiv avroTs y.ara xo xt,i xtgSitvfrelstrare eis secuudum lucratae substautiac mensuram.
2 aijS TiEoiovoiat fuxoov. *lo/iev Se xi xal xoiolxov
2 Novimus autem aliquid etiam tale factum, [et)
yn-ouBvov, on bona gratia SoJ-avxos SialeXvofrat xov 5 quia bona gratia viso solvi matrimonio et reccdere
yii/wv xal di/aza>(trtaai trjv fiiv TTQO ya/iov Siooeav antcnuptialcm quidem donationom ad ciira qui conli* xbv yqaxf/avxa rr,v Si nQoixa eii tr,v imSovoav,
scripsit, dotem vero ad eam quae obtulit, tamen ocoftas nooydaei Srj&ev gqftias xai aXXtov ahicov y.nv- casione quasi damni et aliarutn causarum auri quanaiov TZOOOTTJS ov fiexQia d"artQ(^ ScSozai fi^u, COSTB titas non mediocris utrique data est parti, ut non
/< Soxtiv tlrat TOVXO yafuxov xegSoe fitjSi <pvXdxxe- 10 videretur hoc nuptiale lucrum neque servarctur filiis
cOut xols natal XUTU TOVS TTEQI rovtov vo/iove, dX?.1
secundum de boc lcges, sed extrinsecus accidens
i';iofav nooiyEvdfievov cos i erapae airine xeaSos ylvtquasi ex alia causa lucrum tieret eius qui accipere
afrai TOV Xnfitlv avxo y.manoa^afxtvov. (osre xm xfjv
boc egit. Ideoque ex bac arte factam curantes laeL% T/*S Toiavxrjs rixvrje yivojxivrtv &soa7ievovrss fiXd- sionem sancimus, ut vel si quid tale iiat et atlveniat
jtfyr'jE(iniZ,<\uev,xav eiri IOIOVTOV yivoiro xnl nooe- 15 aliquod alteri lucrum, et hoc similiter servari tiliis,
dx^ui n &mi'g(p xtoSos, xfdrovro onoicos cpvPJ.TTfa&ai pioprietate quidem mox yeniente ad eos, usu vero
TUI 7ii(j(, r^s fiev btanoieias sv&ve afixvovfitrrji eie solo apud lucrantem constituto. Sic abstinebunt omni
^ xs^aetas
de fiovijs naQa ito xegSdvaiTi
vitio, sic omni dosiderio inrationabili, sic nec inviti
OVTCJX airi$oviai Ttnvrds iXnTTWfiaros, nec sponte 8uis noccbunt tiliis, sed erunt tcmperati,
j ni&vfiiai n?.6ynv, ovxtos uvrs axovtes oi're 20 maxime quidem circa suam castitatcm, deinde etiam
iy.uvTft toii invrcov pXnyovai TtatSae, tlXX' iaovrm
circa matrimonii aifcctuin. quem competens est habere
nuoLnhe.ooi nnXiara fiiv JIEQI ir,vavtuiv. awfgoa\vT}v,
eos qui semel coniuncti sunt alterutris: res est et
fomt y.al Tieoi tqv ya[tixrtv Suifrsaiv, yv nmnfjxov
castitate plcna et bonis moribus con^rua et paterno
(iiv iortv bxtlv tois a7Ta$ ovvacp&ivras ngbs aXXrr
maternnquc affectu plcna, ut quod eis parcntes sponte
iovi ***** nQayua r.ai aoifgoav-ytje fuazov xai roli 25 non servant, hoc post deum communis omnibus pater
ay/t,%>li rfttai ovnflntvov y.ai naroixrfi re xul fJTjTwoas (dicimus autem qui imperium babct) per legera bis
btu.9iaia)i nXfiQEi, tva OTIBQ avroils oi yoviis ixovres
qui a pareiitibus Jacsi suut servet. Et hic quoque ea
ov fvidrronai, rolro 6 fttxa &EOV xoirbi hjinai naquae de lucris et Buccessionibus pridrm disposita
rr,p (fciiiiv 8i 6 TJJI' fiaaihinf e'%a>i') Siu tov vouov
sunt tcneaut: nihil enim corum innovamus praeter
tait nrto(\ riov yovttav r,dtxjj/ta'voig r^otjar]. xdvTavfra 30 illa sola quae expressiin in bac legc conscripsimuB.
ii rn ntni T(oi> xEoSiiif xni rdtv SiftSuyjov ffijiaoafrev
SinTtrnyfiivn xQaxeijo) '' ovSBV yaQ avxuip xntri^ouev,
n).t]v fj ixf.lvo fiorov OTIEQ Qrtxwi iv xovxip XITI vuftq>
ytyompufiEv.
{'EniXoyot.)
Ta xohmv naoaoxdvxa r\filv xni 35
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et
(tint rovSe xov &tiov SrjtMVftEva vo/iov i] afj vneQaxi] per bauc sacram declarata sunt legera tua celsitudo
l'$yio xal jiepaxi TingaSoivat onevadxa>. jf)at. xvn.
operi ellectuique cotitradere festiiiut.
Dat. xvu.
k. lan. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug. auno XIII.
kal. Ian. itnp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Apione v. c. cons.
[. 5311]
uniem usnsfrucltts upud comnges divortio scpuralns maneat: ila tamen, nt is qui usumfructum lucretur,
liberos ex rnalrimomo nalos et alere el reliqua omniu sccundnm modutn suhstantiae qnam lucratus sit iis
2 praebere cotjatitr.
Scimns vero ellam eiusmodi ulu/nid accidisse, ut cum malriwoninm viderelur bona
rjralia solutum el donatio anle nuptias ad eum qin' scripsil. dos aulem ad cam quac dcdit revertisse, tamen
(juasi damni nomine aliarumque causarum nnn exigna pecuniae quanlitas alterutri parli daretur, iia ut
id nnn lucrum nupliale esse yidereiur ueque liberis secnndum leyes de ea re latas servaretur, sed exirinse(us adqidsilum qiiasi ex alia cansa lucrum Jierel eius qui id ut acciueret moliltis crat. ltaque etiam
damno cx eiusmodi frunde oriluro medenles stmcimus, ut etiam si quiil eiusmodi fiat et alternlri lucrum
aliquod accedut, hoc qnoquc similiter liberis scrvelur, afqite doininium slalim ad cos transcal, ususfrucius
uutfm solus apud eum qui lucralus sil maneat. lta umni iniuria, ita omni insaua cupidilate abslinebun(, ila neqne inviti neque volentes liberos suos dumno afficient, verum mnderuliores erunl inprimis auidem qnod altinel ud caslilalem suam, deinde eliam qiiod ad coniugalcm affcctionem, quam decet hahere
cos qui semel inler se iuitcti sunl, * rcni et cusliUile ptenam et bonis moribus convenienletn ct paicrna
atquc materna affectione referiam, ut quod iis puraites sna sponle tion custodiunl, id communis posl deum
omnium pnler, cinn dicimus qui imperiwn lcnel, per legem lis qui a pureuiibus iniuria a/fecii sunt servct.
Alque hic quoque quae de lucris et successionibtis prius conslilitta sitnl valeant: nihil cnim eorttm innovamus
praelcr illud sotinn tjtiod diserte in luic lcge sciipsimus.
Epilogtis. (Juae igitur nobis placueriml el per hanc sacrcan legetn declarantiir tua sublimUas ad
OJIUS etfeclumque addxicere sludeat.
tionem et ordine novellarum tl sr.quentium constitutionum
subscrtptionibus commendulam neqxii qnnm ex Mfnr.ili correctione tfficert dat. k. Ian. auno XIII. Iustino vc. oons.
nt nisi oltius corruplela lntent' /iac/mriae [c/. s) ||
fyi]
rcs est sr. Hintum tiotnvi || 31 G/mooa&cv Sta1 tiii li |j lucratur T jj 2 omnia alia R g 3 cos Ra. cis om.
tttay/iwa Znrlmriae ex s\ xa>v f/tTtpoo&tv SinxExnyfii- Y\\ 4 et om.vulg. |j 5 quia] quia et 7'11 viso solvi] dissolui R
< M |! 33 ixelro fiovov OXEQ M] i l l a Bola q u a e e || 37 xubdisului 2" || nmtriniouia HT || rcdire R3 || 6 nntunuptialem]
*cr. om. Throil. |j XVII. [praenttit xvin., cf. suhscr. nov. teq.) qui antenuptialem lil 0 quidc V Q 7 eam] eum RV j|
k. Ian. dedi ex At/i. is)) xv. k. ian. M, qund probat Zucha- qui V\\ tm HT\ occasioncm RV\ 9 non] neo 7'8 utreriop', k. iul. (iuliis //.') lufinni scherfae Snngallensai tt que / i ' 7 1 ut] aut n | 10 uidentur II11 11 de om. 7^1) ao/u/.*|| 3Scp.dn. iustin. pp. aug.ann.XII. M. const. (cunspl. cudens V3 |j 12 cis V J 13 actam V31| 14 ut om. Tl J 15 ct]
Sanij.) imp. domn. (.oiis S<mt/.) iustininni aug. (agusti ut /? ut ct T i| scruare VHj filii Rx \ lli proprietatcra V\
Sang.) atinu quarto decimo //.* et Sanp. imp. dn. iust. pp. 17 sohim l ' | 20 quidam K | ctiam om. R U 21 clfcctum
UR. f paoiXtiai 'tovaxivmvov Alli. |) 39 Apione vc. cotis
F | queni] quac Tl || est et haberc T 22 altcrutrius jT*g
pinttr p.520 (imaxtitts 'Aniioro: Ath.)] iust. uc. con.ss. M
24 quid eius J*1 J 25 Beruantur V* |{ communem omnibu
iiistino uc. consuk* //</. Snng. iustiniani uiri cla. consulc patrcm li |f 27 a parentibus] appnrcntibus V |! serucnt
*ut*, om.e H anliifuam in fonllbus discrepuntinm fuisse te- RTa H oa om. T | 28 succcssionis Vx \ 29 horuni R |j
Unntttr Atfi. el //., contaminatam tx dunbus diverxis tiota-37 operi ct effectuique V |j sub.scr. dat. vn. kal. ian. iropr.
bonilnii tubscriptionem txliibt'M: malui igitur Bicneri ra- donno iust. pp. aug. V, om. cett. xvn pro \ni correxi ex Alh.

482

Nov. XCIX pr. 1

DE REIS PROMITTENDI

qe

XCIX. Auth. XCVII. Coll. VII tit. 9

E DE REIS PROMITTENDI R

IIEPI AAAHAEITY2N.
'O aixoe ftaotXeie 'lcadrvT} indqxV rtQaixiOQioiv xo
Tio vjxaxcov {pgSivaQloiv) xai naxoixiq).

Idem Aug. Iobanni pp. per Orientem.

( Q i p tov.y
"loftev JZQCOTJV re&eixoTes vofiov5
( P r a e f a t i o . ) NovimuB pridem poncntes legem
Qi intXoyrjs uavSnrcoocov xt xai iyyvrjxtov xni dvxi- de electione mandatorum et tideiussorum et spontpoJVTjrabv tioXXde i'xovxa xal xotvtofeUls ioXi rjfitxi- sorum multas habeutem ct in commune utiles nostris
Bubiectis legislationes. In praesonti vero et aliud
(iote vjioxeXiot vofio&eaias' itti Se xov nagdvxos xai
nubis visum est egere quadam explanatione et increBTtQas riftlv fdo^s SeTo&ai rtroe ine^eoyaaiat xe xnl
lOraento noii exgenere neque usui impertecto et inutili
itQOS&rjxrjs ovx ayevvovs ovSi xcjj xoivio xov noXuevconsisteute.
ftaros dXvoixeXoii: xafrtozcoorjs.
CAPUT I.
El yao ne aXXrjXeyyvoie vnsv&vvovs Xnoi nvds,
Si quis enim alterna fidoiussione obligatos sumat
fiiv (iri nooiTsd-eir} xb Selv xai i'va tovitav eie aliquos, si quideni non adiecerit oportere et unum
oXoxlrjoov ivt%ia&ai, ndvras dg ioov xrtv dycjyrjv
horum in solidum teueri, omnes ex acquo convfioTao&ai. ei Si xai n xoiovxo Ttposzed-ei/], cpv-15 vcntionem sustinere. Si vero aliquid etiam tale
Xarread^at /iiv ro ovpfcovov, ovx etfrus fiivxoi. ri]v adiciatur, servari quidem pactum, non tamen mox
aoxrjv Ixaaiov oloxlrjooi- anantlofriit,
dXla iccos ab initio UDumquemque in eolidum exigi, sed iaterim
ftiv xaxa trp> fioioav xa&' r\v Uxaaxoi ivtxexai, xo>- secundum partem qua unusquisque obiigatus est,
QEIV Si nvrov xnl xaxa xd>v vnoXointov, ti ye x<d ccdere autem eum ct contra reliquos, sive et iilonei
evnoQoi xa&eajaot xai ivSrjftovoi. xal ei xovxo ov- 20 sunt et in eo loco. Et si Loc ita se hahere videaxcoe e'xov cpnvsir), ei fiiv evnoQios ^ o w i xal nngovtur, si quidcrn idonei sunt et praesentes iuveniantur,
xes xvxtevi ixeivove xivSweveiv ixnkr\oaaai ixaaxov
illos periclitari complere [inj BiDgulos in propria
eis xb oiy.slov /ie'oos xo aXXrjleyyvios Saveia&iv, i% parte quod sub aiterna promissione creditutn est,
ovneo olcoe gvoxoi yeydvaoi, xai fin xo xoivbv x^ioe aut ex quo omnino obiigati sunt, et non commune
XSiov xivtt ytvtod-io fiaoos. ei Si anoocoe i'%ovxes o 25 deliitum proprium cuiuspiam fieri onus. Si vero
Xomoi (pnrtuv, etxe ndvzee tirc xtves, eixe tis ftBQOi miuus idonee se babere reliqui videantur. sive omnes
etxe eis 6X6xXr,oov, r} xni dnovres xvxov, xal eie Beu quidam, sive in partem seu in sulidum, sive abixtlvo ivexendai OTIBQ Xafiiiv nctQa xoiv aXXoiv oix
Bentes forte, in illud teneri quod accipere ab aliis
rj&T)- ovxo) yaQ xdxsivco fvXnxd-jaexm
6 xov non potuit. Sic enim et illis servabitur pactionis
dyov XQOTIOS, xal ovSefiiav vnooxqaexat tflfxiav 30 niodus, ct nullum sustinebit dainnum actor, licet ali*
Nnv. XCIX {Authent. XCVH = Coll. VJI lit. 9: gloss.) Graece extat in ML, c. 1 (Ei xis vSftto yevio&at
483,20) in B 26.2,2 (inde 28 oix ijflt/i-jjtty in E* E 1,24 p. 281 Zach.). Epit. Theod. 99, Athan. 15,1
Iuliun. const. XCII.
XCIX.

DE REIS PROMITTENDL
Idem Augustus Iohanni praefecto praetorio iterum, ex consule (ordinario) et patricio.
Praefatio.
Scimus nos olitn legem tulisse de elcclione mandatorum et fideiussorum et conslittttae
pecuniae reorum, qnae mnllas et in commune xililes subiectis noslris sanctiones complectitur: in prae~
senlia autem alia guogite aliqua nobis indigere visa est expolilione et adiectione non ignobili neque communi reipnblicue htutiii consiituta.
I. 67 quis enim tnutua fideiussione obligatos accepcrit aliquos, siquidem non additum sil debere eliam
singulos iti solidnm teneri, omucs ex aequo uctionem sustineunt. Sin eliam guid eiusmodi addilum sit,
pactum qttitlem servetur, neve tamen stalim ab inilio ab unoquoque solidum exigatur, sed inlerim pro qua
quisque parte lenelur; procedat autem eliam conira ceteros, siquidem et locuplcies el praesenies sint. El
hoc ita se hnbere apyarueril, si quiilem solvcndo sunl et praesto fuerint, illi periclilentur explere pro
sua qnisque parle quoa sub miilua fideiussione credilum est, ex quo onwino oblujali sunt, tieve commune
debilum proyrium cuiusquam onus fiat. Sin aulem ceteri inopes apparcant sivd omnes sive aliqui, sict
pro parte sive in soUdum, vel eiiam forte absenles sint, in illud qttoque ieneatur quod a celms accipere
non poluil: ita eiiim et illi pacli modus servabiiur, neque ullum acior damnum subibil, etiamsi quid itli
3 &ixd(>xo> M]

*o> ivBo^oxnxta

vndgxai

L fl 4 OQ-

Sivaoiwv oddidi cum Zac/iariaeo (ijui o^Sivnoico) || 5 vofiov\ i\w. IV D 7 ^xovxait La |j 8 sg. xni extpas rjtiiv
i'Sois SeTa&at] et aliud nobis visuni est egere e II 10 aysvovs L || Tip xotvut] usui c || 12 Xdpy Ii' || 13 ftfj om.
J/, B* v. l. H nQoexe&ett] Zachariae) noos&eirj libri |)
17 6X6xXr\Qov Sxaaxov B'v.l. || 19 nvxiov Ll || xni
om. L || Xomcov B' || et ye\ sive (i. e. eixe) e || 20 xad"soxaxsi B* || 23 i OVTZBQ] aut cx quo s |j 25 yiveo&co]
yevia&o Ll, B' v. l. ytvio&ai B* v. /., yivto'&at Zachariae tx g || 26 eixe ndvxes otn. L || 27 xiixouv B' ||
xal om. e d 28 txslvovs 13' (ixelvo ixeirovS Leunelavius) |j
29 xdxBivco ML\ xdxttvoa Bs
2 De reia promittcndis RT Dc duobua rci promittendi V | 5 quidctn T \ ponente i i 1 || 6 electionibui

T B fideiiu8sorum T {et sic saepius) fl 7 liabentcs R*T |

9 quaedam Tl li 10 expencre] ex Tl exdegcncrc T \
usu VT1 || imperfccto et] Ug. intperii? | 13 adiccrit
Rl y et unum horum] unum et horuro V ct * Tl [
14 8olicitum Tl \\ tenerc KJ orancsT3vutp.] omnem/JK
omne Tl || 15 etiam aliquid R || tale om. R \ 16 tm IV |
11 sed) secundum sct Ra Q interitn] intm (i. e. intantum)
7 1 ' || 19 et eum contra R cum contra et contra Va \ siue
et T1} siue (si. V1) RIT* si et vulg. \ 20 ct in eo 21 inucniantur trr. R7 in ra$. is vs, g t si] ui** V1 ot
si V* || ita boo T fl 22 compelleret T* || in OM. vutg. |
24 omni V18 25 proprium debitum T |) honus RVT i
26 niinus idonci (ydonei II) RVvulp. idonee minus T '
se] unt V1 sesc V3 II sive] si uero Tl || 27 eu in RV\
ive in Trulg. || abscentes ITjl 28 teneri} tenete Mri |
tencre 30 modus scr. R7 in ras. 1 v*. | 29 pationis
T 1 || 30 actor] ictor Tl

DE REIS PROMITTENDI

483

Nov. XCIX 1 ep.

0 ivdycov, xav tX xt ixgde aXXrjXove ixelvoi avu<f(0vr\- quid inter se illi pepigerint ignorante isto qui babet
Gmtv dyvoovvxos xov rovxove %ovtos vnevfrvvuve, xai eos obligatos, et unusqnisque tenebitur quod^ ab
txaaroi ivi&xai WSTCEQ ij; dgxrjs ovveygdx/jaxo, xe- initio 6crip8it, artibus aut dolis aut transactiouibus
Xvais rj SoXotS r\ SiaXvoeaiv vneofiaireiv rn avyxeifieva praevaricari quae constituta sunt non sinendus.
1 prj ovyxatgovftevos.
Ei fiivxot xoTe avrols ivSt]- 51 Si autem eisdem commorentur utrique aut omnea
locia, sancimus negotii iudicem deducere illos mox,
jtaiuv ixdxegot rj xnl ajiavree xonois,
fttonitpiiev
ibv xr\S vnofrtaecos dxgnmfitvov dyeiv xaxtivovt ev- et communiter examinare negotiutn, communiter
vh's, xnl xotrjj ftev il-txdfn> xrjv vnofreotv, xoivvv 8e atitem inferre sententiam. Sic etenim et rei oinnes
obligabuutur, et substantiae eorum qualitas examinaindytiv rtjv yrjtpov. ovxio yttg xal oi voypi jiavxee
ivfrvv&riaovrai, xal TJ x/jjtf iteoiovoiae avxa>v naioxrje10 bitnr, ct debitum similiter quidem secundum iusti0S
i^ttna&rfiexai, xai xo XQ^ Ofioicus fiev xnxa xrjv xv tiae similiter autem secuudum legis ordiuem proSixaiov ofiolcos Si xaxd TTJV XOV VOUOV rd!-iv TtQofiri-cedet.
2 aexai. Ei de ovx ngy/ov '/ 6 xrje Sixrjs dxooio- 2 Si autem non administrator sit causae iudex sed
fitvoi dlV ixtQOS fis, SiSofiev dSetnv ij ivrnv&a zio alter aliquis. damus liccntiam aut hic competenti
6t)i0 Stxaoxri nooidtJivaiv dt%O[iErct>, f} iv inng15 iudici iuterpellatiunem suscipicnti, aut in provinciis
XOVTCOV nQoenyytXXofiiviov tto XafMQoxnrip dq- his deiuiniiatis clarissirao praesidi aut competenti
Xp T} xal np aQuoSitp Sixaarfj dvayxdeiv Sin iudici cogere per suum otndum et illos internsse
tfji ainov rd^eeos xxcV/vS nayayiveo&at rp SIXTJ
liti ct partem eius tieri, ut nullum inpedimeutum
*al fJtQos aixrjs yiveafrcu, tSers (tqSiv ifinoSia^in buic nostrae legi iiat. His omnibuB incipientibus in
rwSe tjftaiv rij> O"i(p voutjt yevan&nt. Tovriov dndv20 contractibus sequentis temporis et ab buius legis
i0v xgaTOuvToiv ini' TCJV avvai.Xnyfxnxutv rov fiexa positiouc; quod autem praeteriit |.et] aute eam poxavxn %o6vov xal dno xr,s TOvSe xov vo/tov &iaea)i'
sitis pro bis rclioquimus lcgibus.
ib ydp naviDyjixbs xoie TIQO aiixov re&etfitvois vrteo
xovrov xaxaXifiTidrofiev rufioiS.
('EniXoyos.)
Td xolvw napaaxdvra r,fuv xal 25
(EpiloguB.) Quae igitur placuerunt nobis et
dta XHVSB XOV &eiov SrjXovueva vo/uov J? afj V71BQO%T)pcr hanc saeram declarata sunt legem, tua quoque
l\>yq> xni jtigaTt nngaSovvcu anevaaxui.
celsitudo optri effectuiqne conlradere festiuet.
l>at. xvm. k. Ian. CP. itnp. dn. lustiniani pp. Aug.
Dat. xiii. kal. Ian. (imp.) dn. Iustiuiani pp. Aug.
aouo Xlll. Apioue v. c. cous.
[a. 539J anno XIII. Apione v. c. consule.

inter se pacti sint iqtiorante eo gui obligatos eos hahct, et unusquisqne tenchitur sicut ab inilio con1 scripstt, nec licehit ei urtibus vel dolis vel transactionibus pacta circumvenire.
Si vero iisdem locis
ulerque vel omnes degant, sancimus ut qni causam coqnoscit illos quoqite slalim arcessat, el communiler
causam examinet communemqne sententiam feral. lia enitn et rei omnes condcinnabunlur, el qualitas
snhsiantiae eoriun exaininubitur, el debitum pariler cl secundum iusliliae et sccundum lcgis ordinem
2 procedet. Quodsi qui causam cognoscil non sit magistratns sed alius quis, licenliam damus vel hic
competenti iudici inlcrpeUationem accinienli, vel in provhiciis his denunlialis darissimo praesidi aut
eiiam compelenti iudici, ut per officium siium illos qnnqne coganl causae inlcresse cl partem eius fieri, ne
qnod impediwentum httic nosirae sacrae legi fial. thiec anlem omnia in conlraclibus valeanl fnturi temporis atgue inde ab hac lcge Iwa: nam quva praelcrtit, lcgihus utite eam hac de re latis rclinquimus.
tpilogus.
Quae tgitur placuerunt nobis et per Itanc sacram legem dcclarantur tua sublimitas
ad opus effectumque adducere siudeat.
1 babeat R U 2 tenebitur] tencbitur in id l&T1 vuig.
I xi om. B || 2 xov xovxovi Mg\ xovxov xov B,
in id tenebitur V% in rax. || quod] qui Tl || 3 scripserit
xov om. L || 3 diojieg] quod (/. e. ontot) r JJ 4 SoXovi
M H 7 xaxeivovi] illos f || 8 xoivr,v\ communiter (/. e. Tvultj. || artibus] ct artibus RT || 4 pracuari R || quae
om.lix quo V1 | sinendus vufg. [yloss.T)} sinendos H VT\
xoivfl) ; | | 9 xijv yrjyov LB\ xijy nm. .1/, 'u/y. || xal
f>m. L \ 10 xai ij xi,i 11 izexaQ&^OExni om. L ||5 Si autcm] Sin Rx Sin autem T2vulg. \\ hisdem R*VT
12 ifioicoi Si voftov oin. M \\ 19 yevio&m L \\ isdem Rl || conionentur V1 g 6 loci Rl )| 7 et om. T% |
20freltpom. e || 21 xonxoivxcav] incipicntibus f || 23 ydp] cxaminari /iftri, corr. vulg. U 8 etenim] enim Vvulg. |
9 oblegabuntur V1 || qualitatis Rl |j 10*7. quidcra iautcni s || vnio rovrov] de his c |j 2G 17 017] tua quomilitcr om. V || iustitiae om. R* \ 11 procedit libri, corr.
<jue e |l 28 xviil. k. mn. Iul.w (om. mbscr. lut ceti.) ngd
tt)' xnXnvStov 'ittvovaoicou Ath.] XV. K. iann. M r/or/ vulg. | 13 administrator non sit T |j 14 aliter 72* [I hio
competenti vufg.] incompetenti RVlTl compctenti ^ y j
probat Zacltariae, XIII. kfil. Ian. c, ftr,vl ini-ovaolco
Theod. | CP. cons (r/. )] cp. dn. iusti. pp. aug apiuii. 15 iudicem F l ? //' iudicc R% | intcrpcllatione 7'il aut inj
nc. consa. jl/, imp. dn. iustiniani aug. Iul.w {3u<JiXtiae autem in 7 1 I! 10 bis om. V\\ 20 scquentibus Va J 21 positionc T1] dispositione {scr. V2 in ras.) RVT* vulg. ||
Iovaxtrtnvov xo ty' imnxcins 'Anitavoi Ath. fxet ty'
(laaiXtlas vnnreiq ^Aztiovot [annlovot cod. Modleianus pruetcrit R || et om. vulg. U 25 igitur] autem V || 27 COQtraberc V1 || 28 subtcr. dat. xiil. kal. ian. do. iusti. pp.
op. Ueimbach Anecd. I 262) Theod.
aug. anno X l l l , apice uc. consule V, om. cett.

Nov. C pr. 1

484

DE TEMPORE NON SOLUTAE

C.

IIEPI TOY XPONOY TH2 E n i

THI nPOIKI ANAPFYPIA2.

Auth. XCVIII. Coll. YIT tit. 10

DE TEMPORE NON SOLUTAE

PECUNIAE SUPER DOTEM R

Idem Aug. Iohanni pp. por Orientem secuudo,

ex consule ordiuario et patricio.
(IIooolftiov.)
Ki xaS avagyvgias TS dvrtri( P r a e f a t i o . ) Omnos pecuniae non numeratae
fte/iivas inl nvcov O~ei(i'trcov ovx dve^ezdarov? ol replicatioues Bubiectas in aliquibus casibus nou inrjniXEoni y.axn).t).oi7inai vo.uoi, dX).a xb fiaxgbv avrwv examinatas nostrae reliquerunt legcs, sed prolixixai ixxexvutvov avi'taieiXn/.tev, 'iva fttj xrji envriov
tatem earum et elfusionem adbreviavimus, ne sua
gcefrv/tins y xnxovgyine i'<JuiS iitnogixtoXEoov unohavouv
10 neglcgentia aut caliiditate forsan negotiose fruantur
uy&oajnot xnl ngnyftara nngiyjaiEv trtooiS. ov vag homines et causas pracbcant aliis. Nou enim sub
iv lcio Sih nnvroS iu xuiv ano^Eii^Eiov dari TOts uov- aequalitate semper probationcs erunt eas exhibcre
Vxtt xnvxus (iovXofjtroiS, jioXt.di 8E 6 %oovos nngaivolentibus, raulta quoque tcmpus refutat. Quaproleirnt. Si' artEg ev Tioiovvxee cvveaxetAn/iEv ini TJpter bene facientes adbroviavimus in quibusdam casirtav frtudxtov xai vrrig xtov dntgyvgifov fiifx\j.'is, 15 bus pecnniae non uumeratiie querclas, qua3 licet cx
antp EJ-EOTIV ix xo.v /*<)>/ nag1 TJIIWV vevofiofrtxrjiitratv bis quae iam a nobis sancita sunt **.. Quin
ku/3tli'. OTtolov dtj it xnra xo itnnov xni ini T7;e enim omne tempus matriinonii dabatur viris, doncc
Ttqoixbe nuaTToytv. dTiEi^r) yito anai 6 ^poj'O tov matrimonium constaret, queri de non data dote,
Ovroixtaioi' ddtdoro rots ardpdotv coi 6 yti/to 0vvinterpositio quoque maior facta est, ut etiam post
iaritro fii/.itpEG&oi tio /nj StSwxtvni ir\v 7iQoixa, 20 mortcm virorum, ut et post repudium, intra annum
Ttagtv&riXT} Si /iti^tor eyivero ro xni ftf.Ta T>;V TE- daretur querela. ideoque aestimavimus brevi ot com/8i'i;r TWV fivSgciiv, QJinno xai utra QEHQVSIOV, e'iaa>pendiosa lege voloccni faccre et pecuniae non nuinetvtnviov Sovvai rfjv fte/iynv, 8iu TOVIO lorjfrqnev ratae super dotom querolam et iiberare a probatioue
/?oa^*t xai avfxouq votiat TctxvTtnav Tcott^aaa&ai xal mulieies ia talibus ex longo tenjpore.
ir,v i-rti rij jfjs TIOOIXOS avn^yvoiq /tufiynv xai dnaX-25
'O avxbs ftaatXevs 'itodvvr) indgxco itgaixcopicoi- xb fl',
dnb vnuxoiv ogSivaglcov tcal. nuxgixito.

Iri^nt rde yvvnlxas

T^S ini xols roiovxott
xuoie xgovove d S i ^

uexa fxa-

CAPUT I.
El piv ovv iviai-zove Svo ftovovs awoix^aEie rte
rfj yaiitrjj

fj xai IOVXUJV XCOV %g6v(ov tldxxat,

xal

Si ergo annis duobus Bolummodo habcat aliquis

uxorem aut etiam his temporibus minus, et non ac-

Nov. C (AutfienLXCVIH ColL VII tit. 10: gloss.) Graece txtat in MLy c. 1. 2 in B 29,3,1, ubi prooemium
add. 232. EpU. Theod. 100 (inde B*), Athan. 10, 8, B% 23, 1, 76 (// p. Gl>5 Ileimb.), Epanagoge 18, 26 schoL i.
Iulian. const. XCIII.

c.
DE TEMPORE NON NUMERATAE PECVNIAE DOTIS.
Idem Augustus lohanni praefecto praetorio ilerum, ex consule ordinario et pulriao.
Pracfalio.
JSon numeralae pecuniae eccceptiones quae in nonmtllis casibus opponuntur lcgcs
nostrae non inexploratas reliquerunt, verum longinqnilatem earum effusam contraximus, ne homincs
neglegcntia sua vcl frande /orte negotiatorum modo fruantur aliisque negolia facessant. Keque cnim
pariter per omnia probationes praesto sunt iis qui eas praestare volunt, multas aulem tempus quoque respuit. Quapropler merito in quibusdam casibus querelas non numeratae pecuniae contra.vjmus, sicnt
ex iis quae iam a nobis sancita sunt colligere licel. Ctmtsmodi aliquid in praescnlia etiam in dotc
facimus. Quoniam enim lotian coniugii lcmpus dalum erat viris quamdiu malrimonium consiaret, ul de
non dala dole querercnlur, alque additanientum maius ei'at faclum, ut eliam post moriem virorum, quemadmodnm eliam posl repndium, inlra annnm qucrela concederetur, proplerca visum est brevi et succincta
lcge querelam non numeratae pecuniae dolis celeiiorem efficerc ct mulieres a probalionibus eiusmodi
rerum posl longum tempus praeslundis Ubcrarc.
I. Atque siquidem quis pcr dnos annos solos vel etiam per btvvins /iis lanpus uxore usus sit, ntc
2 rubr. llegl avagyvgiae ngoixos 7'heod. || 4 iTta
(exc. 7') ord. RT exconsuli oHinar. V pat 7'[| 7 non cxaminatas (cxaminas /{') /ibri, corr. Contius || 8 proiixitate
Tc3 ivSo^OTaxco vTtrtgxctJ (sic) > | 5 ogStvngCwr addidi incarum V1 prolixitate eorum Rl Q 9 adbreuiabitnus V
ex e (ooSwagtco Zuchariae) || 6 Kai xat] Kul xrfi B%1 abrcuiauimus R abrcuiamus 7'|| 10 caliditatc Tx \ *negoOmnes (i. e. Ildvxas) c || 8 ftoroi B%t || 9 utj xrts\ fi^- tiose [vel ncgotiative, cf.XCYIl 1)1 negotiis libri|[ I2scrtxti B*1 |1 10 1'ocvi om. B% I! a7to)Afioisv B*1 || 12 iaxi] bere T11| 14 bencfacient V1 || adbreuiabimus V adinl B^t crunt (i. t. Hnxai) e l| 13 nagaiTr,xat M |) breuianms T abreuiaraus R |j 16 hiatum non ttotant libri;
16 aaneg B^ls || fjSrj ix xwv L || vt'Ofio-d'ErT]ftivcov\colligero posl licet inxerit T 3 , post sancita sunt V3 vulq.
Co<l. 4, 30. M. 15. 5,15, 3 {/3t x8' xi. / Sty. vfi xni /5. & Supplcndum Jere sancita sunt (percipcre. Quale quid m
xov xaiSixo: xl. X' Sidxa^iS X8' (c<>rr. tS') schol. Af) II praescnti etinm in dote agimus.) || Quiu enitn 18 con19 OvvioraTat L || 20 xb L {quod recepit Zwharine) jj 8taret scr. V in rns. \\ vs. | 17 matrinionium Ty f
21 iyivsxo B^t |j xb nm. L (] xfjv om. B& || 22 ^snov- 18 niatrimonium constaret in ras. T* || qnaeri RT (ita
titov] Sia^vytov LB-11| 24 naxvxignv L" || 25 xij om. infra fere eonstnnter scrihitur in R rt V) quae V l'J interMa IJ !! 26 xdi\ xa bjxrjiata La \\ xtjt] xou B*' || pusito V interposita R1 || nt etiani V\ et /' Tl etiam
28 OEOni^Oftev ei /tiv ivmvroh: Svo uovov inc. B | lt*T*vulg. 0 20 ut om. V g intcr T* || 21 ideo vulg. \
29 rovxiov yoovov DJUXTIO mulit Zachariae
breuem l^R* || compcndiosnm lcgcni RTX 3 22 pcccunie
om. Bf
innumcrato *uper T* || 23 dotcm VT1] dote RT' vnig.\
et om. /0 || probationcm Rx || 28 ergo] igitur R \ hercat
x
l
Ffl 29 uxori V\\ his om. R
2 golutoe] consulte V |j 3 supcr dotcm om. T JJ 5 excs.

PECUNIAE SUPER DOTEM

485

Nov. C 1

fir; Idfiri xi;v irgoTy.a, /ITJSEV ix xr}? aiyrte 6 dvr,p dSi- cipiat dotcm, nihil ex tacitumitate vir laedatur, newiff'A/1, iirjSi oi y.lrtg,iv6fioi xov dvSgos xuv ' myijque beredes viri licet tacuerit ille, sed intra annum
cttev ixeiroe, dXX' eioia ixdpov ivmvrov xft xrfi /idfi- alium querela movcatur: brevitas enim matrimonii
ftai xtreia&a}' xb yrip flonxv xov awoixealov ngbs
ad hanc nos legislationem vocat. Si vero in maiua
Ttvxrv i)fjae xijv vofto&eoiav xnXel. ti fii tle nXslova 5 biennio tempus mhius autera decennio matrimoninm
T/*S auxint zpovov, iXdixovn SE SexnBiine xb awoiprotendatur, damus marito queri et dicere non illaxiotuv ixxafretrj, SiHoutv xif> di Soi ftfiifea&ni, xai tam sibi dotem aut in partem aut in solidum, et si
Xdytiv ovx eiexexofiiaO-iu avxiu xi-v npmxn tis ftdpos hoc fecerit, transmittere querelam, setuel marito queft eii 6X6xXt]oov, xni ei xovxo noirjaeis, nnoa7idu7trente et muliere quia dedit non probante.
aftat rijv ftd/txptVf hnn^ xov arSpbs utju^ajudrov xal 10
TJJS yvvaixbi oxi SiHwxev ovx anoSi i^darfi.
1 ki Se /tt) x(~>v Sdxa dmtvxwv etaco fuuxfnjxat, xr\ 1 Si autem neqne intra decennium queratur, taciturauonri xol dvSpbs avmQov/iev xr\v fidfiyiv, OVTS av- nitate mariti auferimus querelam, neijue ei post deciu) fiexn xijv tisxaeiiav xovxo Ttpriirttv avyxcnpovv- enniuni boc agere sinentes nec annum dantcs ultcrius
Tt* ovxe tbv ivtnvxoi' Si^ovxn i'xt rols aixov xX>,vo- 15 eius heredibus. Sitque etiam boc non nostra adversus
vouoa. xni ioxot xnl TOVXO ov% rjuBxipa xaxd nviov
aliquos poena, sed Jibertatis subiectorum diligcntia.
.-Toriy. dlld anpayiioavvr^s x(bv V7it]x6wv dni/iiXem.
Ubi enim licet in prolixo 8ic terapore (decennii diui yap i'$KJxiv mi /taxpbv ovxia XAIOVOV [xlv xrjs ciraus) proponere qnerelam, si tacere elegerit, palam
Hcxnirine tpaudv) npnfrtlrru TTJV /utuyiv, et xb aiynv
est voluisse, vel si nou accepit dotem, omnino eam
ii.otxo. nvoSriXos iort pvX6uevos. xnv et fii] htfloi 20 suos reddere hercdes. His valentibus et-i repudio
xi}v nooixa, xavxrjv ndvrcos xoiis avtov xXqpovofwvs
solvi contingat matrimoniura; in nullo disceruentiSiSivot. xibv avxwv xgnxovvttov xai ei pf7iovSkt> bus nobis, Bive mulier tai/iquam dotem ofierens conStalvfrqvai ovfiflairj xbv yduov firjStr Siatptgouivcov
scribat sivo pater sive alter quispiam pro ea, temtjnriiv, uxs f) yvvrt o')s xijv ngotxa dnevtyxafttvr] xaxapore in omni casu tali, sicuti pratuiiximns, ostendeute
yodxptnv ttxe nacrjo ei'is i'xtpdi xn vTrig ntrxijs, xov 25 8uos efl*ectu8 et daute veJ pcrimente qnereJam. Conxpuvov inl nnvrbe itdfimoe xowviov, xa&dneg tinovxts
tcstationem yero dicimus non 10 sermonibus solam
iffrtjftev, id oixtln Seixrvrxut djzoxeXta/iaia xai fj (saep^ enim indignationis aut alterius iucideus occa$t$6i~ios t] dvmgovvxoe xi)f fjd/uptv. Swfiagxvgiav
sio talia quaednm virum praeparat diccre. ant etiam
Si tpnutv ov xr^v iv gt]/inat /IOVIJV {noXXdxte yng r\ iile quidem dixit nibil, testes autera redempti baec
t? 6i>yf] fj dXXrj Tiage/intaovait ngotfnan xmnvxd 7fa 30 meutiuntur), sed oportet contestationem in litteris
tbv arSua napaoxtvd&i Xdysiv, rj xni 6 fiev tfaev
esse. Si autom etiam iu iudicio eam forte tacere
ovftiv /tdpxvyte Se iiovr,fidvi tavra xaxnysvSovxat),
aliquis voluerit, oportet omnino innotescere tnulieri
/./ cVl xr,v ixurigrvpinv iv ygdn/uttoiv elvru. sl Si
aiit ei qui dotem omuino offt-rro couscripsit. Nam
xni dr 8ty.a<sxr,gi<i> xv^ov 7\oirlGaoftni xts nvxr;v ^OVJ.TJ- nihil est quod probibeat raarituin iu scmet ipsum
vhu/, dtl ndviros ^ftaa^vni
XTJ yvvaixl fj ra) XTJV 35 boc agere et queri quasi, et partem qnidem mulieria
nmnxn oXcos inidowai xaxnygaipavxf iTtsixotys ov- quod agitiir ignorare, providcntiam vero sui ponere
Stf ioxi xb xioXvav xbv nvSon nvrbv d<p' invxov
nullo valero inodo et quia vcl querela ab eo facta
xni xovro 7Tpri!-ai xni fidfiyma&nt Stjfrev, xni xb ftiv
CSt nescire.
ftoot xrfi yvvaixbs xb ngnxxoftei-ov dyvoflv, ngovotav
i iavxov 0'daO'at xma /trjSdva vvaa&ui xgonov, xo 40
yt xal oxt fitfiyjii aixd} ydyovtv uyvoovv.
c. I 1 argumentum breviter indicatur 'Fon. 31, 7.
ilolem acceperit, nullum ex sileniio dumnuin vir patialur, ticve magis heredes viri licet ille tacucrit, sed
intra alterum annum querela movcatur: brevilas enim coniugii ad hanc nos legem ferendam vocat. Si
aulem in longius bienmo tempus minus vero decennio coniugium extendatur, viro concedimus ut queratur
dicaique dotem sibi pro parle vel in solidum illalam non esse, et si hoc feccrit, querela transmiltatur,
1 cinn maritus semel qucstus sit et xixor se dcdisse non probaverit.
Si vero inlra dcccm annos queslus
non sit, ob silentium muriti qucrelam tollimus, neque ipsi post dccennium hoc agere permillentes neque heredibus eius amplius anniim dantes. Ac sit cliam hoc non noslra in quosdam poena, sed tranquillilalis subicclorum cura. Cui enim licct per tam longum lempus, dccennium dicimits, querelam proponcre, si silentium
pruciulerit, manifesium est eum, etiamsi dotem non acceperit, velle eam utiquc heredes suos dare. Atque
eadcm valeant etiamsi repndio dissolvi contigerit matrimonium: neque ullo modo distinguimus, utrum
toutier tamquam illatura dotem conscripserit an pater an aliits ullus pro ea, cum tempus in omni eiusmodi casu, sicut modo diximus, suos ejfectus ostendat atque qnerelam aut det aut tollat Denuntialionem
uuicm dicimus twn solam quae verbis fit (saepe enim vel xra ncscio quae vel alia catisa incidcns efficit ut
lir haec tatia loqualur, vel ctiam cum ille nihil dixcrit, teslcs empti ca mentiuntur), sed denuntiationem
in saiptis fieri oporiet. Quodsi quis eliam in iudicio forlc facere eam voluerit, id omnino mulieri vel
ei qui utique dotem se dare scripsit, nolum fieri oportel: cetcroqui ni/iil est qnod prohibeat, quominus
tnaritus ipse per se et hoc agat et qneralur sciUcet, alque mulieris pars qmd agalur ignoret, sibique
prospicere nullo modo possit, quippe quae id ipsinn ignoret querelum sibi motam esse.
7 ivxafreh} J5 || 8 nvxot MLXB N tie fidgoi] aut
in partcm f || 12 /uj] neque (1. e. pr,8i) e || ftifiyernt
L/P II 13. 15 *oi$i ovSi libri\\ 18 u)\ cos Bt ubi c ||
finxpnl L || 19 ngod-rjrat L |J $i\ tit ML |) 22 xatv avTW*-J hts f |J xriv li li || QtTTovSia) SuitpyUv LB el sic
infm anistanter || 24 17 0111. A/ | 25 avxov L || 27 17 Sitiovxos] rj om. s fl 2!) rj xie om. e, rj om. Bf || 37 avSoav

maius RT maius ct V maius vul<j. |j 5 raatrimonii V \\

8 haeo HT || i> quia] quani V T1 fl 12 intra annum
dccennium lia [| 14 sinentcs Beck) sinemus (sinamus V)
libri | annum dantes] nudantcs Hl J 15 etiam haeo Rx
ct hacc T (I 17 diximus F 1 (| 18 cligcrit II g 19 acceperit
/? || eara Beck) eum libri fl 20 ctsi] si Tl \\ 23 temporc]
ipso V1 B 24 *ostendente] cxtendente (eitendentcs V1)
x
/.' U 38 xui OITI. (T | ngdl-eiv I. \ 40 avxov L || XOOTIOVtihri || 26 V(TO om. T || dicinius] dns (1. e. dominus) V \
Svvaa&at L Q xo yc dyvoovv Zacharine] xd} yt solam T\ solum R Vvuly. |) 28 pracparat quiJem dioere
nyvoovvxi libri, et nescire e. ude TP ye ayvotlv
T B 29 diximus Tl Q lmec/iV] boo Tvtdg. | 30 menUitnbruygen \xov ye dyvoovvxos Homhergk)
tientur V 0 oportcret 11 || 31 in iudicio] ia om. H |
33 oninino dotcn olfcrrc V2 in ras. 4 vs. | conscripserit R
contcmsit Kfl 34 quod] qui Tl | 35 parte Tl || 36 ignol
2 Hcct] liccat et T1 || inter T 1 || 4 *in maius] et rante T

Nov. C 2

486

DE TEMPOHE NON SOLUTAE

CAPUT II.
JSwsXovra rotwv tiniiv BXOCO uev Sutiat xov yn/zov
Generaliter igitur dicendum intra hiennium quiBiaXvfrivros BXXBfravdxqBXXB Qsnovdiip xal avr<o TfjJ
tlcm matrimonio soluto sive morte sive repudio
O.VSQI xd nepi xije avitQyvglae tgcort fiififea&ni xni no
et ipso marito de non numerata pecunia licet queri
ys a-iTov v.h]oovbuia
eioto ertgov
et eius heredi intra aliura annutn. Si vero nltra.
]
g ivmviov. ei Ss intg
SiBrlnvv a%ot
a%ot Sexa
Sexa ivtainaiv
ivtainaiv oo yapos
yapos ixTn&eiTj
ixTn&eiTj.xu)
xu)dvSd
dvS. 5 biennium usque ad decem annos matrimoniura exsv iijv (teuxpiv xai iu> ye alrtov M).r}oov6(i(p fiTjvuiv tendatur, manto damus qnerelam et beredi eius
intra inenses trcs. Si vero transcurrerit decenninm,
ttaio IOUOV. tl Se 71'toi'Sgnfiot rj Sexaeriit, rore orte
KJi ai^Qi ovxe ylrjoovonois atTov xa xijs ftifixftoie tunc neque marito neque beredibus eius qtierela erit,
nQosdnn^ O-ttQy.ovvioi
OtQy.ovvioi rrj
teinpore ad omnia sufticiente mulieri. E t si quidem
ioxat, xv xe
xeorov nQosdnn^
rrj yirruxi.
yirruxi
ei fiev ovv dcprjXi^
d j X ^ j tj6 6 arro xai
i "TJ /ueuipr^rat, roaov- 10 intra aetatem maritus sit et uon queratur, tantum
xov s nnotcmnaraatv avreo SiSouev %oovov, 6/ixt
ad in iutegrum restitutionem ei damus tempus, ut
fit) vnsa/3/jvui ScjStxnsTiav ix rov xmoov rtav yantov.
(non) transcendat XII annos a tnmpore nupiiarum.
Xoptv yao Tirie ofoSoa xdxtaxa ommXXdixovxnt ydNovimus enim eos qui vebementcr citius contrahunt
fiov ovx ildxxovi xajv itevxBxaiSsxa evtavraiv TIQOS nuptias non minus XV annorum ad hoc proccdentes:
IOVIO iot-tns'
oj>ie xai vnEg^rtasTai ibv niunrov 15 qua de re transit quiutuoi et vicesimuin annum et
xni tixoaxnv ivtnvrbv xni i'amt 8waros eiaca tov
erit possibilis intra vicosinium septimum queri dc
tixoaiov ipSofiov /tefiipno&at TT; rt,e noofxos dvaguon uumerata pecunia dotis Monente quuqup eo
yvpia
TfXevryovTos Se nirov tiaoi xov (fTj&evrns intra praedictum tempus beredes babere anuum ad
XQOVOV rovi XXTJOHIOUOVS fyetv tov ivinvxbv eis xrp> querelam.
1 fiiftiplv.
et Si dfrjXixts thv oi xov //17 /jeuya- 201 Si autem minores sint non qaerentis beredes, sive
p.ivav xXqoovopoi ii'ze xeXeiov ti're dxeXois. neviaeriuv
maioris sive minoris, quinque habeant solum ad
iydxioijav fiovt^v eis xd xtvrjtjat xfjv /itfixfHv eni xfj movendam querelam non nuineratae pecnniae, suftiavagyi gia. doxolrxos xov %aovov xai fii} dvaftivovioi
ciente tempure et noo expectante exitum omninra
xijv Sit'$o8ov dnavitov xwv &Xaxx'vtor XQOIWV. Svct.Q minorum teniporura. Quod nos ad praescntem le|pm
tjfide npos xbv jttQovxa vouov ixlvrjaw
xijs ydp 25 movit: multere natnque coniuncta quarto et decimo
ywatxde ovroixrjodo7;e xeaoayesxatSixaxov ivtmrdv
anno post vicesimum annum mortis patris, abutens
ftexn tixoarbv k'ms TV &avdrov IOV naxob~ nnominori aetate movebat quidain contra niatrem non
Xpumevoi rfj atfTjXixoxrjxi ixivti m xnxd x?;s ftrjuumeratae pecuniae obiciens rationem post quarttim
XQoe xbv xijs nvauyrQias nvxixi&tii Xoyov neia xtei tricesiinutn nuptiarum anniitn Quod nos iudixaqxov xni xtttnxonxbv rov owouctoiov IQOVOV. '>neQ 30 cantes curavimus. et propter has circumstantias et
Tjfnle Stxn^oirss i&epmteianfiev, xnl Sin xnixas mt
tempus aetate minoruin iu qitinqucnnium in praenepiardaets xal xov xotv difqi.ixutv Xi>oyOV *'* JVV
Bonti decrevimus lege, illo videlicet nou nuraeratam
nevmtxinv inl tov nnQoi-xos otmaauev vb/iov ixstviw
pecuniam obiciente qui scriptus fuerit dotem susceSrjXnSr] ITJV ovngyvytftv avxixt&dixoe o> 1- yeyQnftuipisse, et sccundum sua tempora, sive perfectae aetavoe ttrj trjv noclxn vnoStxnjfrai, xni xnxn xoi>- oixeioreSb tis sit sive oiinoris, causa iudicanda. Vaieute bac
XQOVOVS, tixB xtXtios titj eits dteXije, xov nydytiaxoe
c. II "Oxt Biaco ftev Siextae 487,1 xptvojuevov ex B habet B* A 39, 11 p. 68 Zach. Summarium exlat
Fon. 25, II, aryumentum 486 47 16. 15. 6 {uhi curr. rj Q reagd pro tj tf veagn).
II. Ut igilur pmicis comprehendamns, matrimonio intra biennium soluto sive tnorte sive repudio et
ipsi marito de non numerata yecuniu queri Hcel et heredi eius inlra alterum annum. Quorfsi ultra oiennium
usgue ad riecem antws mammonium extemlalur, marilo gnerelam dannts eiusque hercdi intra tres rnensts.
Sin aulem practertenl decennium. tum neqiie vir ttcqne neredes eius guerela nteniur, cum itrmpus omnim
mulieri sn/ficial. Aique si maritus minor sil et non questus sit, tanlum ad restitutionem ei tempus damus,
ut non excedat duodecim annos a tempore nuptiarum. Scimus enim eos qui mature admodum matri'
monium conlrahunt, non minores quinilccim amus ad hoc venire: ilaque et annwn viceshnum quintum
superahit el intra vicesimum seplimum de dole non numerata gueri potertt. Defuncto antem eo intra prae1 dictum tempus heredes annum ad querelam habeant.
Si aulem minores sint heredes eius qui queslus
non est, sive ts tnaior sive vdnor fucriu quinqueniiium habeant sohun ad movendam querelam non numeralae pecuniae, aique id tewpus su/ficiat neve decursum omniutn temporum minornm expectet. Quod nos
ad praesenlem lcgem mnvil: muliere etihn qnatluordccim annos nvpta post vicesimum annum a morle
palris abusus aetate minori agebal atiquis contra malrem, non nnmcratae pecuniae ralionein opponens
post quartum et tricesimnm annum matrimonii. Quod nos iudicantes sanavimus, alque ob eiusvwdi casus
etiatn tempus minorum ad quinquennium in praesenti lege definivimus: ut is sciticel tion numcraiae pecuniac
exceplioncm opponal qui doiem accepisse scriplus sit, et secnndum ipsius tempora, sive ntaior aetate sit sive
1 IZvveXovTi llnlonnder sine cnusa (| 3 T om, L ||
1 diccndum Ii'] diccndum est IisVTvu!p. (unde 3 HITBQI om. B* || 6 fir,vo>v sfaco] tiaat firjvdiv (eXaw ixiqov cere vulg.) f[ inter T {idrm v. 4. 10. 16) || 2 oluto Tl $
innvxov L") L || 7 jia^ndod/fp B* v. l. TreoiSoiifirj B11| 3 ipso TiV^T'] ipsi l'9T*vufg. fl marito] rcpuJio ma* ovSi - ovSi libri || 8 xXr^ovofioit] xoTt xXqoovonoit rito R |l non om. V% |j 5 dectm annos] dectnnium T{
CGHHeimbach, sed cf. Ath. in. \\ 9 jrpoS aTin^ MLB1 extcnderentur Tl || 6 et om. Rl | eius hcredi 7 | 8 neail oninia e J| 10 ovv om. Bf |j jj ML) tirj B || fti/xxfExm que eius ab (ab del. 7"1) heredibus T | 9 8fi Vx B
I.Bi U 12 vTtBpfiniveiy B' || 13 awnkXnanovxnt B' || 10 tamen R jj 11 in om.T\ 12 non add.vulg.\ 13 co*
ydftcov L ydfiovt B" || 14 nevxBxaiSBxn) tfi L" II 15 TOV- enim F|| titius V || 14 minores rultj. |! 16 possibilis V\ poxov B' | aiaxB xni] xal om. Bl e || 16 Bvvax L' (Svva- sibilc RTvulg. || septimura li V] scptitnum annum Tvulg. |
xbv Hnlnnndrr) % 19 xijv om. B* v. l. || 22 Tfl om. L jj de non] deinde T" fl 18 int Tl 8 20 sin V% 21 quin24 xcov\ xm B' |J OTIBQ 33 voftov om. B* (j 20 iixnQxov que HV\ om. T1 quinquenninm T*vulg. | habcat Tx \
xnl Sixnxor iviavxbv Bl, xeaffaQetxftiSexnrco Ivinvxa) 23 non om. Tl Q 24 temporum] ipsorum VTl J ad prae[cf. f) mulii Zacharine \ 27 verliis fiBxa eixooxbv ixos et Bcntetn] absentem Rl || 25 mulicre] al. mulier glois. T l
28 xaxa xtjt ftr^xQOS puncta xuhir.c.ln esse i M testaturquarta Rl || decimo] xx D l l ) T* fl 26 morte Tl | 27 quidcm
Zachuriuf iijise nihil notavi) l| 2S dg>rjXtxi6xrjXi Holoander, ll*T\} 28 post om. F J quantum V% 29 annum nuptiaBf D 29 dvxid-eis Bf H 31 3ixorxoe La || 33 vofiov L || rum T || nos om. V || 33 suscipissc Va \ 34 tempora
ixBivov in litura L || 35 vnodt^aa&at malit CGEHeimom. V11 35 minori IV || causa] sit causa RaV
bach \cf. e)

487

DE DONATIONIBUS A CURIALIBUS

Nov. CI pr.

>. xgaxovvxos Si xov vbfiov iitl xaiv varsQov

lege super bis quae postea futurae sunt nuptiis;
too/tivcjv yduatv ini yau rdiv avrenxc6xcoi\ ei fiiv
super his enim quae constaut, siquidem residuum
vnoioijxo iaxiv TJ Ssxaeria J} olx iXnxxutv dtenns,
est decennium aut non minus biennium, hoc balieat
xovxov iyi-ia> xbv %o6>ov ini xft dvayyrglq, tjxit avxqi
tetnpus in uon numerata pecunia. quod ei etiam
a xijv naQnnofinijv SiSwatv el M t, tknxxcov airqi 5 transmissionem dabit. Si vero aut minua ei biennino
xr;sfitexlnsvnoltinexni xoovot rj xnl i^xev b avfinns
reliquum est tempus aut etiam excessit tntutn decirfi Stxftsxiae xaiooe. xrjVixinza aviuis ftev Siexiav
ennii tempns, tnuc ipsis quidem biennium datnus
$i5/uev eis xb fitfirpaad^m ifj nvnoyvQia. TOIS 8e nvad querelam non numeratae pecnniae. eorum autcm.
Koy xXrtoinonois fxtia StdXtotv IOV yauov tiato xr,s heredibus et post solutionem matrimonii intra trea
xqtfifjvov, iva Sia ndvxoiv avxdls xb Sixatov tpvhx-10 menses, ut per omnia eis iustitiam servemus.
(EnlXoyoe.)
Th xoiwv naqaaxdvta i\uiv xai Sia
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et
xovSs JOU -xftiov SrJ.ovuevn vofiov rj arj vmunxr] t'oyn> per banc sacram declarata sunt iegem. tua celsitudo
xai neouxt TtayaSoivfti onevouxat.
Dat. x m . k. ian. manifesta omnibus facere festinet
Dat. xvi kal.
CI\ <imp.) du. iustiniani pp. Aug. auno Xlll. Apione 15 Iaa. (imp.) dn. Iustiuiaai pp. Aug. anno Xlll. Apiouo
v. c. cons.
\a 539] Y. C. consule.

CI.

PA

IIEPI B0YAEYT2N.

R DE DONATIONIBUS
A CURIALIBUS FACTIS SLTIS AB
20INTESTATO VEL TESTAMENTO
EORUM SUCCESSORIBUS R

'EyQtitpij 'iwdwT] rtp ivSo^orntcp inaqxw ngaiTtDglcw

Idem Aug. lobanni pp. per Orientem.
xo p, dnb vndrvnp (pfjSivagiav) xal naxjiixicp.
(TlQooifttov.)
KaXrje rjftlv vopo&ealas ayoguTjv
( P r a e f a t i o . ) Bonae nobis sanctionisi occasionem
npoitieiois xivcov Sttiioxe flovXevxwi; xni tovSs 7ioiov-2b quorundam curialium interpellatio dedit, et banc
ftt9a rdi vofwv oix ini xwtov fiavXemcav, dXX* inl
Jegem facimus non ad quosdazn curiales, sed ad
xfj vnrjxoto nnort, /.iyoftep Si oaov xt nydi iiyap iaxiv
omnes qui nobis oboediunt, dicimus ^utem quatitum
xal baov SVO/ICPOS rjXioi dfonr) xai Saop ix xdiv nXaquidem ad orientem est et quantum 8ol occidens
yliup ixnxtyiofrtp iaxtp. innStj vaQ iannvSnoxnt xolt
respicit et quantum ex utnusque lateribus est.
noo rtnuip xn ntoi xuir (lovXevxiop xai rdjp iniSoot&v 30 Quoniam enim Boilicitudo fuit eis qui ante nos
xibv tii xas (iovXai, xni xitEt fih> IXxopxat ixQoe IVXTJP fuerunt de curialibua et de collationibus in curiam,
fiovXtvrtxrjp xivts Si dXev&eoovpxat, ixtipo &toniZ,ofitp (et) qui Bunt qui trabuntur ad curiam. qui autem
xb aSetap elpat xoli fiovXevxals oi fiopov xrts avxrts
suut qui exuuntur, illud Bancimus, licentiam esse cuNov. CI [Authent. CI) Graece extat in ML. Epit. Tfieod. 101, Athan. 8, 6. Iulian. eonsl. XCIV.
minor, causa dirimahar. Atque lex in matrimoniis postea futuris valeat: in iis enim quae iam constant,
ti quidem ilecennium reliquum est aut non minus biennio, hoc lempxis habeat ad querelam non numeratae
pecuniae, qnne ei eliam iransmissionem praeslat; si vero aut minus biennio tempus retinijuilur aul eiiam
toinm decennii tempus exiit, tttm ipsis quidcm biennium damus ad querendum de non nwnerata pecunia,
heredibus auiem eorum post solulionem malrimonii trium mensium spatium, ut per omnia iis servemus
quod iusium est.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt el per hanc sacram legem declarantur tua sublimitas ad
opus e/fectumque adducere sludeat.
CI.

DE CURIALIBUS.
Scripta est Iohanni gloriosissimo praefecto praelorio ilerum, ex consule (ordinario) et patrtcio.
Pracfatio.
Bonae nobis legis ferendae copiam dedil inlerpellatio nonnullorum curialium, itaque
hanc legem facimus non de nonnulUs curialibus, sed de universa aicione nostra, scilicel el quae orieniem
vcrsus esl et quam ocadens sol lustrat et quae ab utroque laiere est. Quoniam enim a decessoribus twsiris
opera data est iis qxiae pertinent ad curiaies et oblationes curiis factas et quinam ad foriunam curialem
trahantur quinatn liberenlur, illud sancimus, ut curialibus liceat non sotum eiusdem civitatis curiales
1 Si MB<] roiSe LBfe |J 2 yfyov om. JB'j| 3 ovx'
2 cnim om. V S constant scr. V2 in ra. 12 litt. ||
DAxrtop .1/11 5 KXaxxov /, !| 10 tb bixatov avxole L || 3 non om. Tl \\ bienniu 7* || 4 non om. V\ ctiara ei T
13 f(>ya> xai jtigaxi nagadovvat M\ yavtpa nnai xara- ci om. V | 5 rainus aut Tl Q bicnnium V | 6 aut om. VII
axf,aiu Le g 14 subscr. om. Iut. |j aau. k. iann. M nftb 6.17. Urnpus totum dccennii R\l l damus bicnniam T |j
8 non] ih (r. t. inde) T> J 9 intcr T |J 10 ei RT \\ 14 subscr.
iy xalnvS. 'lawovapttov Alh.] xvi. kal. ian. g ftt]vl
dedhnus tx V\ 15 dono iust. F | | X l l l l V\ 17 conit. Cl
tapov(((>i(f) 7'lieoil. (cndem die dnlam ex.ie novellam putat
omittitur in R, inter extravngantes Autlientici hahetur in 2'
Zachariae qua XCVIII. XCIX) 1 15 cp. (om. g) dn.
iut. pp. aug, A/c, ftaatXtlae 'Iovarivtavov Ath., om. / . 178 ab altera manu tcripla g 18 rubr. om. V | 24 Mone
Theod. I anrio XIII Apiono vc consulc (g), ib t/ ina- F || nobis om. T | occasioue T g 25 hao lege tanoiinus
xtlat %Ani(ovoi Ath.] vnuxeiq 'slniovoi Theod., nm. M || T\ 26 quonditm T\ ad omnes om. V\Yi quantum qui22 intcr. O etvrbe /3aat?.eie rrprtvrij/Ath. (cf. g) U 23 6%- dem vulg.) quantum quod VT quantunique FJeimbach ||
29 utrisque vulg. || 32 et addidi | 33 *eruuntur V exiwnfiiwv addidi [oQStvnoiy add. Znchariae) \ 28 xal
ignntur T
caov Svo/ieroi 2il loxiv Ls] om. M | 31 tae povXdi] curiam e ('/ 4S8,13. 11. 41)1, 30) fl ririe rlvesL
xnit tivit J/1 nQoi xv%r,v fiQvkevxixrjv] ad curiara e

NQV.

CI pr. 1. 2

488

DE DONATIONIBUS A CURTALIBU8

rialibus non solum eiusdem heredes inatituere civinoXecot /3ovXfvrae iviarna&at xXrjoovoftovs (rovro ST/
XO Kitl ui'x<>t vvv itfUfterOv), dXXd xnl ei xtvas fiovXTjS tatis (curiales) (hoc quod bactenus licituta fuit). sed
iXn 9tgovs ivOTrjOrto&at ftovljovxfn xXrjgovoiwvS, TOVTO etiam quosdam liberos a curia si volueriut instituere
tigdxxeiv, ini -rovxqt pivxoi rip bf)<o l<p* toxe TTO- beredes, hoc agcre, sub bac videlicct defiuitioue, ut
aynyeiv ndvxtos iairjdv ibv xXrjyordfxov fj xovS xXtjOO-5 otterat modis oinnibus se heres vel beredes convonovi T/; fJnvXfvxtxri TV%T\ xov Staxi&eutvav, XOVT- dicioni curiae defuncti. id est ex qua ilie progrcssus
ianv d rjs ixtivtis dtffurjxai, xai T fiovXsnxixd fitriivu est, et curialis sit particeps functiouis, et herrdiXttiovftyrjpazn. xni rbv xXr,oov Xapftdveiv dimodiCpvxoi tatem nullo impedieate percipiat. Scientcs enim
quia haec res erit in praeseuti correctio, quoniam
10 nunc quidem adicitur curiae ex istis modis in
fiovXrj ix id>v xowvtiav TgOTzatv 7] iv xorj/iaotv vjtpi pecunia utilitas, ex futura vero legislatione et curialis et substaatia proticiet, et florebit curia corporiXein, dx Si xrje iao,uiiTje vofio&eoias xai 6 (iovAevifj
xai r) olaia neotyev/jOixcu, xai dvfrijaei xa ftovXevriJQia bus pluribua et substantias babebit eoruin:
ecoiiaal T nXtioai xul tae Tveywvaias %otTa xds
15

CAPUT I.
Sta rovro Oeanl^ousv adnnv tlvni rois ix xtov
proptcroa sanciinus licentiam esse eis qui cn'ovXevTTjpiouv Staxt&e/ievots #(>/*<TI)YU xXr,pov6nois sirs
riales sunt, dum testamenta condunt, uti berediuvXeinali xr,s avTrje voXfcas^ovXovxat \iovxo drj TO bns sive curialibus eiusdem civitatis volueriut (hoc
lege permitteute) sive quibusdam ex suo geuere sive
ro i. vo/iov) ehe xtai riov ix yivovi eixe xwv l-iodsvt
th re povXtxnni tltv ttxa x<d ftrlt aixe ets fiitjos ovx 20 extraneis. seu curiales fuerint seu non, in portionem
iinxxov xo>v Irvin ovyxicHi' etxe eis OXOXXTJOUV. imnon ininus novein unciarum vel certe in integrum,
*-*- ' -ts iierxoi Tjj povXjj xal ivovfuvois xw xavxrjt
dantibus se tameu curiae et unitis eius corpori et
xni nXrjoovaiv duifutxioi ri htxovyyrjftaxa.
cxplentibus inculpabijiter functioncs. Hoc valcnte
.-.
^_
-.
, _ ,s...
i..
c j r C a eos et circa filios et ncputes et residuos suc25 cessorcs, nou tumen sccundum modum quein aute
...
.-^
...
paululuro coustitutio promulgata circa eos qui se
s ,,.-...
ini xtov davrovs dniSiSovxtov rois (iovitvxrjQion naixtcuriae offeruxit praecepnrat prolem eorum qui se
xsXeierat xrjv yo*-rjv %d>v dntSiSofitvcov ov% vndyovaa
obtuleruut ad condicionem noii trahcns, sed taroTI'<XT], dXX' aisTifQ ei XTJV unxh" dxvy-jfnvov ovxts fiov- quam si a principio fuissent coiistituti curialcs, ita
Xtirzal, ovxto xal nixiov oirv ip oixeiq yovrj xco tr,s 30 et ipsis cum propria prole curiae unieudis et albo
ffovXrfi ivovfidvtdjy Xevxtojuaxt re'xal oiofiaxf ov ydo et corpori; iieque eilim quiC(|liam ditlert, aut eum
av T SicuptQoi fi TUV 6vra povXevrijv xfje aixr,e n6qui fuerit curialis ciusdem civitatis scribere beredem
XtcJi yqayai xXrtQOv6pov rj ibv aviixa dacfievor.
aut euin qui mox erit.

CAPUT II.
Et Si xal TIC avyyevrjf fiovXevTTje cSv rj xal dXXcog
Sed et si quis consanguincus curialis existcns vel
rfjs rotavrqe rvx>js dXsv&epos inl tov xXriqov xaXolxo 35 alter ab eadem condicione liber ad successionem cu
c. / / summarium extat 'Pon. 19 n. 31 (ex Cuiacii editione).
keredes insiiiuere (id quod etiam usqiic adhuc concessum erat), scd etiam si quos a curia liberos insiiluere
hcredes velint. id facere, hac tamen condicione, ut heres vel heredes sese omnitto offcrant curiali /orinnae
testatoris, id est ex qua ille prodiit, et cunalia munera exequantur, ilaque hereditatem nullo impediente
capiant. Cum enim tnteUcgamus hanc rei quulis in praesenlia est emendalionem fore, quia nunc quuk-m
euriae ex eiusmodi rationibus pccuniaria utilitas accedit, ex futura autem legislatione lam curialis quam
substanlia praeslo erit, et flurebunt curiae et corporibus pluribus et cum corum subslantias habeant:
I. propterea sancimus, ut iis qtii ex curiis sint teslameiita facientibus liceat heredibus uti sive curiaiibtts eiusdan civitatis velint (id quod praeceplum legis est) sive quibusdam ex cognatis sive cx exlraneis,
sire curiales sint sive non sint, sive in parlem novem unciis twn minorem sive in solidum, ut tumtn ii
curiae o/ferantur eiusque corpori unianiur et iniegre munera impleant. Alnue hoc el de ipsis et de liberis
et ncpotibus et qui deinceps erunl successoribus valeat, negue vero secundum eam fonnam quam constitutio paulo ante lata de tis qui se curiae ojferanl praecipit, quippe quae prolem eorum qui sese offerant
non subiciat eidem condiciom, sed tamquam si ab initio curiales fuissent, tta et ipsi cum prole sua curiae
et albo et corpori unianlur. Neque enim quicquam differl aut eum gui est curialis eiusdcm civitatis
htredem scribere aut eum qiti statim futurus est.
II. Sed etiam si quis cognalus qui curialis sit vcl adeo omnino Itbcr ab eiusmodi condicione,
2 curiales hoc loco inserui, civitatis curialcs ante hcrexal) jd om. Lt xal om. r H 3 ivlo-iaafrat L\l di(>~
pj
M\ tuQfirjxo L. jrjv n6Xio>i deesse ante l rte *H des (1) coll. vulg. || illicitum fuerit F fl 3 quodam T \
spicatur Zachariae (1 ra /JovXevitxa fiextivat Xtirovgyf}- a curia om. V |j uoluerit T \ 5 sc] set V \ conditione
ftnrtt] curialia sit particcps functionis (f. e. iot> fiovXevV B 6 idcm cst T || 9 hoc res V; Uq. hoo rti (sim. Oseniixov (iBttivai XeixovQyrjftaxoi) ff (J 8 XaftfJavei L S briiggen)1 || 10 cx] et V || 11 curiales VT, corr.vulg. \
9 iniaxnfievot L, imoxdfie&a Zncharine *ine causa J 17 crcdent T g utij in V g 18 boc] hanc F g 19 quiTO jxpdyfta exffnon mule tffici putat Znchariae jj 12 ino- busdam fleimbach] quibus suam VT quibusris vulg. |
fUvrfi Scrimger, vnlg.fl^oet 13 r) om. M"L 17 flovXev- 20 seu V] siue Tvulg. \\ curilca V || scu non) scjun T \
TTjffMOV L |j 18 avrfjs] aXXtjs M |J rovxo Srj ro tov voftov]in portionem] sire in portiunem vulg. U 21 ucl certe \rl]
hoo lege pcrmittente c | 20 tixt eii] efxe om. c 21 sixe sive vutg. | in intcgrum] iutegrum V in in 7'|| 22 dantes
tii OXOXXT}QOV\ vel certe (?. e. ij /?) in iutegruin e li V |) et anitis om. in spatio vacuo V | 26 paulum V\ coDintStSofievtje el 22 ivovfuvrtt L |j 24 rotnov] ovxat La || stituo T (J 27 pracciperat prole meorum V || 2S obtulerunt]
ixyovoiv L U 21) fttxgdv L || Sidran] nnv. XXX VIII || obtulerunt curie Ta || 30 ipsis libri] ipsi vulg. | curicnte
a
27
27 nngaStSovrow
ntt(>a8i86vTO)v LL \\ 20
20 tvyt]
tvyt] om
om.LL 00 *]
*]/*?
*'#? LX*a\ | V !| * unicndis] ueniente W>ri, uniti vulg. | ut ulbo vulp-]
a
b
30 *avxdtv (rf.e)] airol M avxa L avxolt (sic) h J ex aluo V ex alueo T 31 corpori vutg.) corpore VI' S
31 +evovfitvoi ML (cf. ad e) |] re xai\ xovs L | 32 nb- aut eum hcredcm om. T || 32 fuc-rit V) cst vulg. 8
Xtoii te yqdtf/at L \ 34 dXXio: 3 / ] aXXoi Ls, vltin pro- eiusdem] eiua de V\ 35 alter VT\ alitcr vulg.
ponit Zachuriae in Addtndis non recit | iXav&egoi xr\S
xouxinrfi Tvxqs L Q 35 xfje roiavtTjt] eadotn e

FACTIS SUIS AB INTESTATO

489

Nov. CI 2. 3

tdv rtkirfoavToe fiovXevxov ola Siad"i'jxae ov ygd- rialis defuncti fnerit cvocatus, tnmquam cius qtii
yarroi. fiovXoiro^ Se xdxetvos inmbv imSovvai xr; uon scripserit teBtarapntum. voluerit autem ille darc
/ W g , igelvai ninra rovro noniittv xnl ITJV iavtou
se curiae, liccre ei hoc agere et in actis voluntatcm
)va>f4t]v iv ino/tivtjfutai Sqiovv tiaot fir;vwf i'|, xnl propriam ileclararc intra sex meuses, et pariter-cuaua [ih> flovXeveiv tsvv tr, oixeiq 8iaSo%j} <ai iteowv- 5 rialem cum suis successoribus atquc substantia, pariaia,(ifia hi yr.viafrat xh^povouov ovSir navxtXws rfjs ter etiain fieri et heredrm, nibil omnino ex eadem
aiQtovoins ananovueiTjS Tiooydoei xstagxr^togiov rj substantia expetendo occasione quartae portionis seu
v, ajia^ rov Siad/ganevov ibv xXr,gov rj novem unciarum, semel eo qui successerit in hcref
xa&toruiTos rjSt] ij uvrixn ystT]aoftevov xal
ditatem aut curiale existente aut niox facto et causa
iov jioayuaros av>%e tie ii\v flovXqv ntftxvovuevov. 10 rursns ad curiam veuiente. Sed ct si quis donaverit
F.i i xitl rts SaiutjaeTni nodynnxa xije nvtov neotres propriae facultatis, aut multas aut omnino non
uvaiitt, rj Trt nXtZara 7} navtoii ovx dXdxjova -uov miims novem unciarum, vel cuiiali eiusdciu civitatis
iwiu (nyxiaiv, tj T<jJ ruiv noXirEvoftivojv T^S avTrji existenti vel alio cuidatn. oOerenti tamen et 8e et
noketoi ovxt fj xal TEQCO rtvi, ngoedyorrt pivxm
propriam substantiam atque prolem, sive quae cst
invtov T xi IJ\V ovoiar xni tr,v yorhv tfiv the uv- 15 sive quae erit, et n-siduam successionom curiae, cuins
aav tixE iaoiiiT}v xni %r\v ttp^i]* Swd-iyjv T/J fiou).fj est qui donationem fecit, saucimus valere iactam
f,s laxw 6 xrjv ScDueuv nowvi-svos, ftennit,ofitv ti;v sul) hac condicione largitatcm. Omni modo enim 110ini xntnr] T^ aioson yivo/ienjv iQQtoofrai Sioosav.
bis studii digmtm esse videtur, u t nullo modo subnnvxbi yh(> r,fiiv am>vSnafiaxot a&n- ilvm Soxll 16 stantiae curialium alienentur a curia illius civitatia
tdi uvalai xwv (iovh-vtvov XMT' vvtiiva. IQOTIUV dX- 20 cuius SUut curiales.
imntovafrm tij fiovXr;: TJ;S ncXiOJi ix,tivr\i rjs tto*
fSovXtvtai.
CAPUT III.
""Oncos Si av (ir\ in i^nnarTj ravra Sogeie yireUt antem non ad collusionem liacc ficri videantur,
o^m, xai iivee XVQIOI ysrdnevoi rwv ^ovlevxixfOf
et quidam doinini efTecti hereditatum ciirialium aut
xh\uo>v ri xnxh Scopens xgoxov r\ xaxa Stnd-r^r,! 25 per donationis niodtim ant per tcsrameritum (sccun{xabfnteo tinuvres fyfrTjfiev) fj xnl i^ ddtn&dxov Si- dutn quod praediximusi aut ab intestato difterant et
avafiuXXinvxo xni 7iagt'?.xoiev xr,v iniSoait; xnl IMV protrahaut oblatiouem, et rcbus quidem frui velint
(iiv nonyfinxojt' dfrtJ.oiev dnoAaieiv xrjv Si dTxiSoaiv oblationem auteni suam non faciant, sancimus, si
imndiv fii) Ttotoivxo, O~so7iiofiv, ei fiiv xnxa Sto- quideni per donationem (hoc quod praedictum est)
(>>' (TOI-TO Sfj xb ngoafrsv Eifnjpiiov) dmSiSotro, /ifj 30 riederit, uon prius traditionem tieri reruui, sed boc
nonxeoov n)v jtrtQaSootv ytvsattai xatv niiayudxiov,
manere apud donatorcm, donec is qui donationem
k)X i'xt uiveiv nttQa xu/ Swgrjaa/itvqt, l'o>s dv 6 xt)v acccpit iuter gosta confccta apiid iudicem ]>rovinciae
SuQeuv knfipdvtov ini Txgdl-sa) vTTOfivr^tdxcov, ngnrgratis et citra omnem donaiioiipm secundum praeioui%Ttt nnftd rcp xfjs iixayiias rjyovfiiviy ngowa xai dictum modum datus fuerit curiae et mox conwpiS ndaqs Hooemi, xaxd xbv eioTj^ievov XQUTIOV im- 35 scriptus albo; tunc enim ei etiam rcs dari voiumus.
obeiri XJI ^ovXp xal iyygatpeirj -uo hvxcjfinxr rr,viQuodsi donator tradiderit res et uecdum confcssiouc
xavxu yng rtvrcp xni td itgiiy/inxa Stdoofrai 8ovX6ptfra. Ei Si 6 Sworouitevoi nuoaSoir] rd ngayftnrn

ad heredilulem vocetur defuncti curiulis, guippe qui leslamentum 71011 scripserit, atque is quoque se ipsts
curiae offcrre velit, liceat ei hoc facere et suam voluntalem intra sex menses in actis dcclarare, ati/ue
simttl et curialem esse cum sua successione ac substuntia et fieri heredem: neu quicqvam omnino ex subitanlia exlgaUtr quartae porlionis vel novem unciarum causa, cum scmel is qni heredilatcm susceperil aut
iam sil curialis aut statim fnturus sit ac rcs rursus ad curiam redeat. Sed eliam si quis donaverit res
tx suhstautia sua, aut pjerasque aut utique non tninus novem unciis, vel uni ex eiusdem citilatis civibus
xel eliam alii alictii, qui lamen et se ipsum ct substanliam suam et prolem, quam vcl habeat vel hnbiturus sil, et reliquam dcinceps siiccesstonem .offerat curiae cuius est qui donationem fecil: sancimus donalionem sub hac condicione faciam valcre. Summo enim sludio dignum nobis esse videtur, ne curialium
iubtluniiae ullo modo ulienentur a curia illius civitutis cuius sunt curiales.
III. Ne aulem per fraudem haec fieri videantur, neu qui curialium hereditahnn dnmini facti vel
per donationis modum vel per testamenti [sicut modo diximus) vel etiam ab inteslato diffcrant alque proirahant oblalionein, et rebiis quidem frui velint, oblationem vero suam non faciant, sancimus, st qmdcm
per donalionem (id quod aitte dictum est) res conferantur, non prius traditionem fieri rerum, sed udliuc
manere eas apud donatorem, donec is qui donationem accipit, in geslorum confeclione avud praesidem
provinciae gralis et shie ulla largitione celcbrunda secundum modum praedictum curiae ohlatus sit et in
albo iitscriptus; lunc cnim ei etiam res dari volumus. Quodsi donator res iradiderit necdum facta pro1 xdxtlroi] ille ; | 6 xXr^ovofiov] ct hcredem e ]| 7 substantia om. V[J 6 ctiara T] et vulg. \ 7 expctendo]
T^J ncowvaiai] ex cadcni substantia f | 7 njratxov/if'- expcti eum spatio vacuo 6 ftre lilt. V (j S nomen unuiavov Hnloander |j 8 ivnovyxiov L (et sic sacpius) || 9 rtSrj rum V noucm untiarum uel curiali T (errore ex v. 12
om. t \ yttWfOOfiivov] fucto r Q 13.17. T<p TC5V nolncvo- orto) |] 9 curiali rulg. | *facte libri (extituro vulg.) |J 10 et
fiivtov 6vxt\ curiali cxistcnti ff | 15 rrjv ovaiav]
om.T\\ 11 facultatcs V\ non niinus] nichilunitnus V [
propriam substuntiam g g 18 ytvo/uvqv L g 19 navxos]
13 cxistcnti om. V \ alio V\ alii T vulg. fl oUtnti V \
omni modo (1. e. 7invxate) e |j 23 in* om. ML, add. Ila- ct se] 8i et BO T si adesse VJ 15 rcsidue l ' | cuius est
loander ex s {rf. 4(J0, 24) jl 25 xaxa Sia&tjxrfi] per tcsta- qui] quae est ille qui 7 ' | 1G donatiune V\ factum V ||
nientum r || 26 StapafidXoivzo M fl 32 ti fitvetv] huo
1S substantia curialiutn alicnetur T^ 23 illusioncm Osennianerc c || 6 om. L 2 35 xaxd] xa La |j 36 xai] et
bruggen ez 490, ID J| 25 per donationis modum) fj (5/c) 7'|J
tnox e 5 33 Ei Si 490, 4 povXops&a om. L
26 quod supra diximua T jj 27 protrabent V | oblationes T | rcbus Tvufo.] rerutn V || frui] uti frui T ||
30 lioc] adhuo Beck \ 3J ia) his V I qui] quod T* ||
1 rocntuB vulg. \ 2 illc] ct ille vulg. | darc se T) 33 grnns V \ donationcm V7^\ dationem vulg. || pracdictum
om. r O 34 et om. V H inscriptus Iieck [| 35 aluo VT jj
tct B 8e V, se daro Ihimhach || 3 hoo ei T \ 4 intra
om. V | cnrialem] case add. Beck (| 5 pariter ctiam 36 res om. T

Nov. CT 3

490

DE DONATIONIBUS A CURTALTBU8

x i u^
rte xma&ia$a>s yevofttvrje xfje rbv Xafiovxa
facta quae acripientem societ curiae, etiam sic devnnyoi'or;s rjj fiovlT, xai oirios ixSixtla&ai xd Sajorj- fcndi quae donata suut curiae usque ad novem uu&ivxa vnd rov fiovXsvrrjoiov fii%Qt ttov &' ovyxuor,
cias, in quibus omniuo curiam vocari censemus.
dtp1 / ndvxcoi xb /iovXevxr^gtOV xnXtia&cu fiovXofie&a.
1 El Se ix diafrtlxrje fj xlrjatojt voftov ini ibv xXq- 5 1 Quodsi ex testamento aut per vocationem legis
qui non est curialis concurrere curiam et una
pov acpixotra ryv jSorleiToi o fiij povXtvxrjs tov. Tfjncura defensore civitatis praeter omnem laesionem
xnvtn evfrli ripn rrj xeX*vx^ xov /3m>Xeviov awtivai
xb @i>vXtv7T;yiov, xnl afta tio TTJS no/.ecos ixSixat futuram rerum detuncti et dpscriptionem fieri rerutn,
10 1
^
praeseute etiam eo qni ad hoc vocatur, et res tradi
7iriarte x ?* * totfiovXtjS xuxd JCHV XOV reXtvr^aafros
xni a-noyontfijv noieiofrai xcov 10 curiae sub facto signaculo tam defensoris quatr dei
nt.inyua.Toiv, jiaQovroi xai aviov xov nooi TOVXO xn- amatoria episcopi. Et dum praedicta actio gestoXovudvov. xai rn nqtiyfintn nagitStltoa&cu xfi finvAr} nim facta fuerit apud iudicetn provinciae, et datus
ino orjttavxpa yivo/ispn rov T ixSixov xov x* &to- fuerit curiae (secundum quod frequenter dictum est)
tftKtifiaxov trov xnniov iniaxojiov.
xnl ineiSav rj cum substantia et prole, quae est et quae erit,
notiafrev tlorjfiivrj ngdt-te xiov vnofivrjndxtov ydvotro 15 tunc eum et res pcrcipere, et esse eum dorninum,
naod tip xrjt Innoxm* rjyuvfitvip, tcnl intSofreir] xui secundum quod et prior ille curialis fuit, nihil ab
pKvJ.tvTTjoiui trovrn Srj to noXkiixn QTj&ev) ai/v neoiillo difterre visura: biiiusmodi gestis sine dubio apud
trvoia *t'i yovfj otoij xs xai daontvr,, Ttjvtxnvxa avxov
iudicem provinciae babitis praeter omne lucruni at*
y.ai T nodyunra nnpnXufi/<veiv xnl elvai aixaiv
que dispendium. Neque enim ad illusionem vel ad
xvotov, xafta7ie$ 6 noorepoe povXtvxTjs ijv, oiSi ixsi- 20 dispeudiutn curiae, sed ad utilitatem hanc proferivov StaXXitrxetv 8xovvxrf xrti xvtavrrfi TXQn^sms 8TJ- uius sanctionefn, ut in perpctuum valeat augcns ct
XnSr] Txrtud rty xrjs inngxini rjyovftivio xegSovt nnv- corporibus et pecuniis ciirialium tacultates atque
xbi yfd fyfiias aniarjs xw?*s ytrouitTjs. ovSi yao substantias. Si vero is qi ab iutcstato vocatur cuin' i^itnd-xr, iSe Ini Zfl/iiq xtjt ^OVXTJS, 6XX' in
rialis heres, non tamcn existens et ipsc curialis,
tuwfXeiq xovxov xi&tutv xbv rofiov, wexa 8t7]vexc5i 25 noluerit adire et se dare curiae, curia quidem teneat
avxbr xomtlf nv^otxa xni %(>r;/utoi xal aoifiaai xnt novem uncias (et) tantummodo ipse dominus efticiexcjv fiovXevxtbv neoiovaCas xe xnl avaraaeit. Ei fidvtur triurn unciarum, quas ei dat et anterior lex vel
xotys 6 l aSta&ixov xaXovftevos xov povXsvxov xXq- si nou fuerit curialis. Quodsi plures fuerint eiusqovouoe, oix wv pevxoi xni avxbs ^OVXBVTIJS, ftrj (iovdem gradus qui vocantur ad curialis hcreditatcin,
\r,9eirj TTQoieX&tiv xai iavxbv ijxiSovvat xg flovXrj, ij 30 et qnidatn deuerint se quidam recusaverint, novcm
fiiv fiovXi] xftxexexa xb iwaovyxiov, ftovov Si aiixbe quidem uncias accipere eum vel eos qui se dederiut
xvptoi yerjoexai xov xgtovyxiov OTXBQ avxio SiScoat curiae, tres autem uncias residuos qui ex lege voxai (6) TtQOTBQot vopos, ti xai fifj xv%oi fJovXevcov. cantur accipere heredes. Studii enim nobis cst,
Ei uivxoi nXeiovee elev xov aixov fia&uov xaXovjuerot omni modo novem uncias ad curialem eiusdem civinobi xbv xov /3ovXei,~ri>v xXrjQOv. xal cn ftiv iniSidoiev 35 tatis perveoire.
iavxovs oi 8i nngnixdivxo, xb ftiv irvaovyxiov Xajipdveiv xbt dniSiSovra fj xovt ijnSiSovxat iavxois xjj
fiovXfi, xb 8i xgiovyxtov xove Xotnoie xovs ix xov vofwv
ttnXovfievovr xkr^ovoftovs. anovSrj ydp xn&iaxrixev
Tj/iiiv ndvrcae xb Ivvaovyxiov elsfiovXevxrp>xrfi avxrfi 40
negudvnt noXsate.

fessionc quae enm qui accepit cnriae subiciat, sic quoque rcs donatae a curia vindicentur usque ad novem
1 uncias, ad quas omnino curiam vocari volumus.
Si vero ex testamento vel lege vocalus is qui uon
est curialis ad heredilatem curialis veniat, tum sialim simulac morluus est curialis curia cuiiveniat, et una
cum defensore civitatis sine ulla fraude adversus res dcfuncli admiUenda inventarium /aciul rerum,
praesenle eiiam ipso qui ad hoc vocatur, atque rcs curiae tradantur sub signaculis posiln ei defensoris
et deo carissimi locorwn episcopi. Et cum snpra dicla geslorum confectio apud praesidem proviuciae
peracta sil, el ille curiae (id quod saepe diciu/n est) cum siibstanlia et prole quae et sit el fulura sit
se oblulerit, tttnc et res accipiat el dominus sit carutn, quemadmodiim prior curialis fuil, neve quicquam
ab illo differre videnlur; ehismodi aulem confcclio nimirum apud praesidem provinciae sine uHo lucro et
ullo damno peragalur. Aieque enim in fraudem neque ad aetrimenlum ciiriae, sed ad utililatcm hanc
legem ferimus, ul perpetuo valeat et pecuniis et corporibus substantias et condiciones curialium augais.
Si vero qui ab intestato vocalur cunalis heres, qui tamen ipse non sil curialis, noluerit adirc el sese
offerre curiae, curia qxiidem uoyem uncias retineat, ipse autem tantummodo Irium unciantm dvminus eril:
quod ei prior quoque lex tribuit, liccl forte curiulis non sit. Quodsi plnres sint eiusdem gradus qni nd
hereditatem curialis vocentur, el alii se offerant alii recuscnl, novem quidem uncias is vei it qui se curiae
obtulerint accipiant, trcs autem uncias reliqui qui a lege vocantur hercdes. Curac enim nobis est, ut uti~
que novem unciae ad curia/em eiusdem civitahs perveniant.

6 tov om. L jj 7 ow**ftt La \ fl xwr] xbv L |j 11 xovxo] 8 rerum om. T | fieret T jj 9 praesente T] et praesenxovxov vel TttiVrt cinn Homberykio malit Zachitriae (<"f. tem V U qui] quod T || hoc T] haec Vvulg. \ 10 dci T\
uil:) J 13 yevoueva L (| 14 xcHv xonwv om. c R 15 TXQO- de F | | 12 iudicem prouinciae] praeter omne lucrum otque dispcndium. Ncque cnim ad illusioncm uel ad dia&ev] ngbs &ebv L |j ngoaxn^ts L || 19 avxcHv Zachariae] avxbv libri Q 20 xafrdneg 6 TtgoxtQos) secun- spendium adiL T (errore ex v. 18*y. repttita) | 13 fuerit
om. T\\ 14 *crit] fuerit libri^ 15 esse enm] esse cura Vf\
dum quod et prior ille r || 21 StaXnxxsiv L \ 25 ntptXtla
17 illo V] eo T vulg. |) *Ti8uro] iussus T in uu V,
L,* || 26 av^ovxat 3/|j 31 sq. Ivaovyytov tt rgiovyyiov
L {et sic v. 36. 38.40) || 33 6 ndd. Zachariae | 35 intbouv visus vulg. H 18 praeter] pctet V |j 19 enim et nd (post
a
ucl) om. T [non om. priort toco; cf. ad v. 12) | 22 faculL U 37 iavrovs] xove L | 38 xovi} xdei Xoinois
La li 39 xXrjgordfiovs] accipere beredts efi41 ntgtuvcu tntum T R 23 hi V Q 24 hcres cnrialis om. V \
25 uoluerit F | | dari V\ 26 et nddidix autem ante ipse
ML\ Txagiivcti Zochariue non recte
add. vulg. \ 29 uocatur T \ curialis] curia I (i*. e. curiam
uel) r | 30quadam VI se quMum] siquidem V\ 31 qui5 euocationem T \ 6 hiatum non notant libri; tupdam V jl 32 rcsiduas V g 33 est om. V \ 34 curialem 71
plendum fere ad successionem vcnerit curialis, tuno mux
imul cum morte curialis (sim. vulg.) | 7 proptcr V || ourialis V corialcs vulg.

49!

FACTIS SUIS AB INTESTATO

Nov. CI 4

CAPUT IV.
El ptvTot rilevri)aeis

T*S dni dkvyar(>t, ct ftiv

Sin autem defunctus fuerit qaidam superstite filia,

(fovXeiTfr T;S alrrje nolews.

TTQodqkov o>i
si n u p t a fuerit cnriali eiusdem civitatis, dubium non
aov/.i>fnvTr-7(Os HSci id jrar^on iionyfiaxa
rj fis 0X6est quia praeter calumniam babel>it patprnas res
xXi}(>i>(/ JJ ntivrwi
Tfi iov ivvnnvyy.iov.
et ye iv^ov TO
ant m integro aut omni modo novera uucias, si
rgwvyxtov eie freoov 6 7imi;o tXfrelv povXr^freir). ei 5 iorsau ad aJium quPiidam tres uncias pater voluerit
Si xai fiT} povXevTt} fikv i tioy.rjS xa&eattoji
yafii}pervenire. Sed et si non ab initio existenti curiali
&eirn Tiooseld-in .Sd rn rbv y<</iov ainrji pov)Jftevos
nupta fuerit, accesserit autctn quidam ad eius n u -

ini io\niy Xafltlv if' <I> ovXtitiv xai eavrov imptias voleus ad hoc eam accipere. ut sit curialis, et
Sovvnt ii, fiovXp, xai nioeroe avrfj 6 yd/ws tpaveir}, dare se curiae, et staltilps ei nuptiae fuerint, etiam
xai oinoi fyeiv atTtjv x* 10 iwnovyxiov navxixpdv- 10 sic habere eam novem uncias sine calumnia occatt,ii'v nooyuaEi rije nevi irp> fiovXrjv evvoiae xni ort
sione houae circa curiflm vnlunfatis et qnia curialis
patiivri,i imSiSotai nns 7tonyfinai xni Sioixfost
offertur rebus et guliernabit eas, propter quod et
taiia, Sioneo xni ndvttos 777
77 yvvnixi
y
-ravta SiStwftai
onini modo mulieri dari eas volumus. Quodsi
Q
pplures
^^)6&[
Hi Si nXeioves
X
elev
l
&
&vyarton xni jtves
fuerint
f i t
ttiliae
ili
et quacdam
d
ex hhisi nuptae
t
ffueriut
i cut
atnof ya/utj&ehv fiovXevtah rj ovaiv rj Sm T?,: im- 15 rialibus, qui aut stiut aiit per oblationem tiunt, aoioaiws ywofitrois, ro /tiv iwaovyxiov tis avrn; Smtvem unciae quidem inter eas dividendae suut, ad
fitfriloerai. eie Si zne Xetnofnrnt 16 iQiouyxutv >;(* residuas autem tres unciae venieot, illi autem qui
0 8i yi,uavres xorflovrm rols npdyftaoiv HS ras poveas uxore3 accpperint usuri suut rebus ipsis ad culeviixas niiim, ei xnl rrf Seaniniim <oai TU>V yvriales causag. licet in dotninio sint uxoris. Propterea
vaixriv. Sin TOVTO yitQ avrals SeStaxa/tev th noayuma 20 enim eis dediniua res patris. ut exinde coniuges eawv rtnTods, h>a ivreii&ev oi awoixovvxei avxuls ra
rum implcant curiae functiones. Quodsi coutigprit
(lovlevtixn TiXr/Ooltv XtiTuvpyTjuara. Ei Si ovii^nirj deticere eam qwae nupta fiierat illi qui se curiae
itXtvrt.aat tijy yeyaftTjftirtjv TI]> eavrov iniStScoxoTi traJiderit, si quidem tilios masculos de eo babuerit,
flovXtrTfi, ei fiev ntuons agoevae 1$ ai-xov axoirj, apud Hlios eruiit res, et i|si eruut in curia, et iiulla
nagh lolt nnioiv tami rh npnyfiara, xai fiovXsiov- 25 tergiversaiione res indigebit.
mv dxtifot, xai oidtfttat jtoXvnpnyuouvvrfi xip 7tod~
1 yuaxt Strfiei.
et Si &r]Aeint xnd^tnj^xouv ai t$1 Quodsi feminae fuerint qitap natae sunt, si et
xfrilaat. ei ftiv xnl aviai rtai yafitjfreiev y /3ovXbvzals ipsae quibusdam nuptae fuprint aut curialibus eiusitjs avtiit noXeioi rj oinso awat avrovs imSiSonaiv
dcm civitatis aut niii sc ipsoa dederint curiac eiusiult povlnle T^S nur^s noXecos. 6/wiioi xni nviai 30 dem civitatis, similiter et jpsae eaa habebimt sine
Tflrtn ilovaiv aTZQuyftovaie,
vnoxfiftevn
rais ppovXev- nlla niolestia, subiectae curiae functionilms per proQ y f ,
f
tuv oixeicov
Ei
prios viros. Qtiodsi non nuptae iuerint cunalibus
Xtnovpyiuis
Sid ttuv
oixeicov nvSiwiv
nvSiwiv.
Ei Si
Si
(eiusdem civitatis. aut quaedam nuptae fuerint curialift fiij vafitjfreur povXtvrals rrjs nvjrjt noltun rj TIICS
bus) aut qui sunt aut qui tiunt, tunc sccundum daya/itj&eiev povXevrals fj oioiv jjyivofttvutt,
TTjvixnrTa
t&m olim divisionem miptae quidem curialibua novem
xaiit rrjv prjfrttaav fjSt} Smiptoiv
ai fiiv
yf^
uncias bahebunt, prr quas functiones curiae comjiovXeiiais i'o iwnovyxiov
i^ovai Sin ras (iovXeirtxns
pleantur,
residdis autem sutticient tres unciac. Q
Qnodsi
hnovoyins, ai X-uTiai Si ayxto&tloovxtu
rv) TQwvyxiia.
p
i crnnt, quuustjue
Ei Se fti,iB nooeve: frij-is &T)Xtwi avTaie
yeruivro.
neque masculili neque fi
femiuae eis
fws fiiv
f
6 nvriQ
iQ ntgitoitv.
g
dxtrco
x
roiTcov xr,v
, xvnxvnaiv v | r snperest, babpat earum usum explcns in eis cuh
d airoi:i nXrj^div
X d i XXinoi'^yt'/inin.
'
i 40 riae fuiictioncs. Et si quidem ad secuudas venerit
T fiovhxmxa
dv
xni
ii fiiv tis Ssvrtoovs atpixoixo yufiovt xai TtaiSiov
IV. Si quis uulern defunctus sit filia relicla, si quidem ea cttriali eiusdem civilatis nupserit, manifeslum tsl sine culnmniae pericnlo eam res paternas habiluram esse vel in solidum vel ulique novcm
uncias, siquidem forte ires uncias pater ad alium pervenire voluerit. Sed etiumsi non nttpserit curiali ab iniiio constituto, accedat aulem aliqnis qui eam vctil ea cowticione in malrimonium ducere, ut
curiaHs sit et curiae se ojjcrat, alque illi muirimouium acceplum sit, sic quoque novem uitcias sine
cahonniae periculo habcat bonae erga curiam vohmtatis causa el qnia enrialis rebus datur easque administraturus esl, quumobrem omnino mitlieri eus dari volumns. Si vcro plures sint filiae et quacdam ex iis
nupserint curialibus yel qui sint vel qui per oblulionem fiant, novem unciae inter eas dividentnr, ad reliquas autem ircs unciae venienl; mariti vero utenlur bonis ad curialcs cmtsas, elsi in dominio uxorum
sint. Propterea enim iis bona patris dedimus, ut inde coniuges earum curialia munera impleant. Si vero
(tecedere conliqerit mulieran nuplam ei qui cnriae se oblulit, si quidem liberos tnasculos ex eo hahuerit,
1 res peues libcros crunt alque illi enml curiales, neque res uVa perscrutatione indigebil.
Sin femxnae
sint natae, si qnidem et ipsae nupserint qiiibvsdam qui vel curiales eiusdem civitatis sint vel qui se ivsi
curiis dusdem civitalis offerant, similiter et ipsae res eas sine moleslia fiabebiint, curialibus mnneribus
snbiectas per viros suqs. Quodsi aut tion niipserint curialibus eiusdem civitatis aitC quacdam ex iis nuiiserinl curialibus vel qui sinl vel qui fiant, tunc secundum modo dictam disiinctionem cae quae curialibus
nupserunt novem uncias habebunt propler curia/ia munera, celerae vero tribus unciis conlentac grtint.
Quodsi ncque fiUi neque filiae iis natae sint, quamdiu tnaritus superstes est, rerum earum usum/rucium
habeal curialia munera ex iis implelurus. El si quidcm ad secundas nuplias veneril ac libcrorum patcr
2 yapi&T] L \ 9 nipexds nrrT, 6 yn/ios yaveir^ stabiles ei nuptiae fucrint e | 14 Se) xal L g 18 role ngdyftaffir] rebuJ ipsis s | 24 d avxdip M \ 25 <sxa> L j|
26 ixtlrot] ipsi s \ TO n^nypn mnlit Zarhuriae nine
eausn | 27 *ottjaet ex e] $ertaeuv ML \ 28 nvxat L ||
29 otmp flnloander ex g) VKBQ Af ti ontq /^ f) 30 rnle
flovXiut] TI; flovXrj Znchariac (cf. c) || Tfjs om. L || avrai
L | 31 vnoxtifieva] subicotne (1. e. vfioxciftevcul) e || 33 n
p/l M\ non e om. L, nris cufn Huloandro vulg. | 17
tn-ie^ML {rf. v. 14)] ttvii Si pfj cum Ualoandro vulg. ||
3^ rfj xqrpti La

2 nupta VT\ nupta quidcm vulg. \ 5 quandam V !|

6 et om. V\\l autetn] tamen T fi <J stabiles] Ug. optabiles? (|
11 curiae V |j quia] qui T g 12 gubcrnauit lihri \\ et om.
T | 14 filie fucrint in ras. V | 15 aut per] aut om. Ta ||
obligationem V \ fiunt T\ fuerit V fl 16 quidam VI 18 aoceporunt V \ sint T \ curiale V \ 20 dcdimur V H rei
pntris nm. V J 22 eam q nuptas (stc) V 1 illi vulg.] ille
lihri g 23 de ca T| 24 nulli tergamrsationea Vg 25 rcs
om. V S 28 nuptie V \ aut carialibus eiusilcm civitatis
om. V3\ moilcstia V\ subkctas vulg. | functioncs V |J
33 supplevi verbn propter liomoeoteleuton omistn | 34 qui

sunt vulq.] qui erunt T quacrint V || 35 nuptie Tl II

37 suffitiunt KJ 39 expleres T explet V\ in eis] eiu T

NOY.

492

CII pr.

DE MODERATORE ARABLVE

yivoixo Ttaxrjo dggsvav J; frqXeiuiv xnl ravrae dg/nonuptias et filiorum effectii3 tuerit pater masculornm
aete ftouXsvxals, aduv ouoiois tio /JovXevTtxu} acouaxi
seu feminarum et haa coniunxcrit curialilius, rursus
tpvXaxfrrioovxai id ngdyuaxa. ci d'e TtXevxrtoetev rj siiniliter curiae corpori servabuntur (res). Quodsi
inl SsiTtgovi olx iXfrcov yduove 7} naiSonotqadnevof
mortuus fuerit (et) aut ad secundas nuptias nou
3'vynxigns, xai xnvxus ov/ dguoaeis ^ovXcvxals jj oi- 5 vewrit atit tilias procreans eas non sociaverit cuaiv tj \evtjaoftivoi6, Tr,vi.xavxa e$ og&ov rj povXrj rialibns vel qui sunt vel qui fiuut, tunc rocto ordine
xavxa xd. ngdyfiaxa hjiperat. oiSi ydg ^tviod-ljvai
curia bas res accipiet Neque enim umquam hanc
noxe xovxo \b utgoi x<vv flovXevxixcbv tvnogubv re partem curialium copiaruin et iunctionum alienari
Hcti Xetxovgyij/tdxcov avyzcogovfiev. xdv els noA.Xfis negtcoucedimus, vel si ad plurimas redactura fuerit gexb yivos Siadi>xds' dJsxe Sm ndi-xcav xfjs xoi-10 nus successiones, quatenus per omncs hac linea
avxrfi aeigas xaxtovaTji
xartovaTji dti rrj (fovXrj
(fovXrj ttxt
ttxt 81'
81 dggivwv
dgoivwv
dcscendente
dcscendente semper
semper ciiriae
ciiriae sive
sive per
permasculos
masculostiiio3
tiiio
naibojv fiovlevxiav tixe Stn yappoiav intSidovriov
curialium sive per generos dantes se curiis novein
v
iavrovs zais ftov/.ais 16 iwaovyxiov ooi&ofrttt. Qv unciac salvae siut. Quam legem valere volumus iin
Sfj vofiov xnctTEiv povXvue&u ei's T rov ejt^/je anarra
omni deinceps tempore et in causis adlmc etiara
etiara
d
l ini
ii xibv
b ixt xai
l vvv f^mi.fitvtov
f
15nunc pendentibus
d i b et quae potitae
i
idiil
xgdvov
xni
xaii ftrj 15
non sunt iudiciali
xgiatue
rj
seutentia aut amicali iuterveutu [absolutiouem].
g
j fyi/.iai xivb dnaKXnyi}?.
((Epi
E p i l o g u s . ) Quae igitur visa nobia snnt et
('EjtiXoyos.)
Tn xoivvv nagaardvxa %/nv xal
dtn rovSe IOV &eiov SriXovfisva yonov r, afj vnsQoxij hac sacra
sac iege declarata, tua excellontia custodire
_
. , . -totpeleiae
,
net, inaxime omnium utilitatis puldicae provi<pvkdl-ai
onevoduo, , rfidj.iota .ndvnov i!je
20 festinet,
JV
naaav ngdvoiav
T&eutvri.
oinnem facieus.
Dat. kal. Aug (imp.) dn.
D orjuoaiov
i
i
&i
DDat. k. dentiam
di
Aug. CP. <imp.> dn. lustiniaui pp. Aug. anno XIII.
Iustiniani pp. Aug. <anno> XII. [Belisario v. c.]
Apioue v. c. cons.
[a. 539]

CII.

PB

IIEPI TOY M0AEPAT2P02

APABIA2.
'0 nvroe fiaoiXtis 'lamvvT] indgxqj ngnnwgitov

Auth. XXXII.

DE MODERATORE ARABIAE R

xb {?,

Imp. Iustinianus Aug. Iolianni pp.

d:tb VTidttov xni jtitTgixto).

(llgnoisitnv.)
JJo?.?.ns piv xal higa?
agxtdiv rjdrj irgdi tb xgsinov iisxeax^aaftev
re xai elreltia tnngoa&ev olaas xiti ngdi
Kovoni xutv deovxojv, ineiStj tie r^ftsli avxds

dgxas
fo{ P r a e f a t i o . ) Mtiltaa quidem et alias adminix&n/iaXds 30 strationes provinciarum iam ad melius transposniraus
ovSiv dg- huuiiles atque viles priraitus existentcs et ad nuliam
tis (ui^ui
sufticieutcs ntilitatem, quia vero iios eas ad maio-

Nov. CII ( = Authent. XXXII)

Graece extat iu ML, c. 1 (7ij5 Ttagovri, ro/itp x^flEV01
Kpit. T/ieoJ. 102, Alhan. 4, !U. lulian. const. XCV.

) 3 in B 6,15.

sit factus masculorum vel faninarum hasque curiadbtfs iwixerit, rursus simililer curiali corpori res custodientur. Sin autem deftincius sit aut secuudis nuptiis non contractis aut procreatis fiUabus quus non
iimxerit curialilms qui vel sinl vcl fuluri siul, tunc curia protinus eas res uccipiet. Keque enim umquam
alienari hanc partem curialimn copiurum et munerum palimur, quamvis ad multas successiones genus
redigatur: ut per omnes ista tinea descendente semper curiae sive per liberos masculos curiales sive }>er
gencros qui se off'erant novem tinciae serventur. Quam quidem legem el in ornne deinceps tempus valce
voiumus et in its quae eliammim pendent neqnetluin iudicialem senlentiam vel amicalem transactionem
impeiranml.
ICpilonns.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram legcm declaranlur tua subiimitas
custodirc stiutdat, omnium maxime ulililati piiblicae omnem curam adlubcns.

CII.

DE MODERATORE ARABIAE.
Idem Augustus Iohanni praefecto praetorio iterum, ex consule et palricio.
Pracfatio.
Mullos quidem alios magislratus provinciarum iam in melius mutavimus, qui priut
humiles alque viles erunl ncque ad vllam rem neccssanam sufficiebant, sed postquam nos cos ad mawrm
1 tavxa L |j 13 invxbv L || 14 xgaxeiv xai Inl re 10 quatcrnos V || 11 descendcnte T] descendente* V
lov iyskrje annvxn xgovov fiovXofiefra xgnreiv {tic) L || vutff. || pcr masculos] pcr 0. Ta || 12 gcneros] gfaa (1. e.
16 (pi/.eiue L || xivbi om. c |j 21 xubscr. om. lul. || k. Aug. gratias?) V || curie T || 15 pedintibus V Q positae T\
(a. M) Ms Ath., ftjjrl aiyovarcp Theod. R 22 CI\ 1G aniicali V*] amicabili T vuly. || absolationcm V oboanno XIII.] cp. dn. iust. pp aug. M finaiXein: '/ov- lutionem T. SeclusiJ 18 iussa T (| uobis vulij.] a nobi
artvtavov 10 iy' Ath. Zxei ifl' fiaoiXtiai Theod. (cf. e) || libri\ 19 hanc V^ 20 prouintiam VT | 21 tubscr. prat23 apion. uc. conss. jl/, vnaxtias 'Anitovoz Ath. vnareltt slat unus V: dat. kl. aug. dofio iusti. pp. oug. XII bi*Aniovos Theod. Belisario vc. cons. f || 25 /wdegdxogos lisiario uc. Belisarii conmlatus videri potest irrtpmte tx
{iiUm infrn constanter) M, Theotf. Ath. || 2B dggafiiae bi jjtubscriptione novellae CIJf qunmquam in Authtntico ea
28 naxgixCtov L 2sq. vtrbis IToXXite Seovxo>v omissit novellu alio loco extat (n. XXXII) tl plerumque inter
initiuin 'iSneiSr/ Si f]/iitt {I. rj/teit) cital Theod.
extravtiffantes leyitur || 24 mwellus CII CIII, quae in
Auihentiro sunl n. XXXII XXXIII, suo loco habtt V
T
T
\ affeotus T\ 3 rcs add. Beck |) 4 et addidi fl 5 pro- f. 98 , inter extravagantes T f. I95 7. ab allera manu
creos V [) 6 qui qui vu/ij.] quae quae VT || 7 accipiat scriptns, om. li ] 21 sq. ty III II - (sic) De moderatore
V || 8 et om. V H 9 sq. *plurim08 auccessionis libri |j arabie V

DE MODERATORE ARABIAE

Nov. CII pr. 1

493

Igiv, JppcotieveaTtpae rijj nnvrl yevo-

rem constituimus ordinem, validiores omnibus factas

coe et quae sic tueaiitur causas, ut omnia in melius

ftivus xni ovxaiS oviiXupout.rui xeov npnyndriov
y
sint mutata. Proconsules ergo nobis et praetores et
uTiavxn tjil rb
xpeixxov
xnl p
pokparu>pes
xnl ?j
moderatores et veterum horum nominum honestas
xal p p
yovv
p p
j
6
di
v TOVTCOV Sroitdxcov O,UV6TT]
dr,i(>>]zni. xal 5 inventa est, et auctae etiain annouae eorum ct poxai
anr;aetov airole
il-ovaia
ai T
T id>v
id>v aae
irole
l ilai
ttestas
e s t a s oomnis
n m i s ddata.
a t a eett aante
n t e oomnia
m n i a iinterdictura
n t e r d i c t u r n uutt
rnt nrtan, xai nob ndvxov nzrriyopevtat rb zdis subicctos depopuleutur et manibus plurimis adversua
eos utantur. lureiurando quoque causam munivimus
xoon /.v/taivea&ui xn.i XFQGI noXXnls xar* nvxcov
fr
opxote re rb npnyna xnxTjopaXiafiefra xoTs omnibus formidando, et non alitcr eis tradimus cinnantov yo/iepcoxdxots,
tcai
p
l oix
i dlXcai
XX aixoli mtoaSiS 10 gula, nisi iurandum subeant ita codicillos promerenSoiiev TS ripxde. si ftfj xove opxovs vnoaxdvxes ovzco tcs admhiistrationU. Kespiciamus itaque ct Arabos
xuif avfifioXcov dgKod-elei' xqs dpxv - E'iSofuv ovv rum proviuciam, causani requirentes propter quam
ynl Ini xf;v Idori/Scov xcooav, xai %i]v nixiav dvaet fiscalia tnhius idonea sunt, cum utique provincia
Ir^ovvxti Si' }}v xai xb Svjioaiov dnopel, xniioiys
sit uberrima, et turba nos adeuntium circumstat et
T, xtogas tlfrnXtoxdxrtS ovarfi, xai nXi,&oi r,fiui xtov 15 iniiomiscunt omnes, alii quiilem furta alii vero iuiquivqosiovxiav nsouGjaxni xnl oSvpovxm ndvxes oi fiiv
tates aiii aliorum deuuntiantcs damnorum occasioxLmas oi Se nittxine oi 8i dXXas nposayyiXXovTF.s t,r,- ncm. et causam maligniiatis invcnimus cx intirmitate
uioi, TJ;V npafpaoiv xal xr\v aixinv XTJS xnxins evpotacta circa administrationem. Erat enim sic vilis
//*- ix xrfi nepl xi\v nQ/j;v do&evBias yivofit'vrtv. rtv qui civilcm babebat administralionem. ut deserviret
yao ovTu>s ftrsXfie o ' ti,v noXtTixqv f p j / dpxw, 20 annorum duci et in illins iaceret voluntatibus salus
WITB xaiadtSovXvJafrai zw xwv OTJXCJV riyov/iivtp, xni eiu3, nisi famularetur adrainistratio. Itaque t temIni rals ixeivov ^nvXale xeZa&at rfjv acoTrjpiav avrov
pus iam coiitinunm est ex quo etiam defccit, et ea
>' (ITJS' oXios ilrni xrjv dpxw xavxr,v. toiynpovv xal
quae civilis sunt cingidi et militaris agit, nequc sibi
%oorot f,Sri avxrbs i^ ov xni dx?.t?.tu;ie, xai td
neque illi oraniuo sutticiens; occupatus namque est
r^- \oXixixtjs dpx^ n oxQniuoxtxi] npnxxei ftrje 25 non nt aliquid subiectis i>rosit, sed ut ex uiraque
(oitrj /*i?r ixeivj] navxeXios dpxoiaa' i,ax6XijTai yno lucrctur.
ot^; onoit dv Tt xove vnrjxoovs oxftXifititv^ dXX
onios av ixaxigco&ev ixxegddvot.

CAPUT I.
T(tvxa Tjftnt npbe xijv nagolaav

dviaxr\az fiovXr.v,

Ilacc nos ad praesentcm erexcrunt voluntatem,

{znvro ontQ xnl iv nowi? 7tenoiijxaf4v), xai xb XMV

tecimus), et quod specfabUium "est ei damus (ius)
hp>ctsi\n\\(or nvrfj Sixnwv SiSofter itpxiov, were xuxa
administrationum, ut in nullo minor ducatn couurfiiv Ihixxwa 'trji Sovxixrje xa&eaxdvni, dXX' dvr- 35 sistat, sed tueatur quidcm et publicas exactioneg
iyia&iH i>> xal nov Srjftooiatv elsTzpdgccoi' a'w atfocnm omui vehementia, deteudat autem et privatorum
iSooxrjrt Ttfiar], dtnrtxea&ai Si xal xtjs rvtv itiitoioiv
utilitates, et uon ccdat neque spectabili duci ncque
tjfifoias, xni fifj avyxtooeh' ut)xe xto neinpXizixty dovxi
gcutis iudici ncque cuidam potentium domuuin, sed
ufre rtp (pvXaQXV /"? Te T'*/* iiov Svvaraif otxcov^
ordinem produxhnus, valentiores undujue facti sunl el ita res tractarunt, ut omnia in meliorem stulum
cunverlereniur. Siqnidem proconsutes nobis et jiraeiores et moderatores alguc anliquorum istorum notninum
graviias cxcogiluta esl, el anuonae quoque hs anclae sunl omnisqne fioieslas est data, et anlc onmia
intenliciinn ne suhicctos despo/ient wnltisyue nianiOus adversus eos ulantur; iurciurando qnoque rcm t/n/nivbnus omnium tnaxime yeriimescendo, neque aliler iis mayisiralus iradimus, nisi iuremrando jiraestito
codicillos mayislralus merili sint. Alque respeximus eliatn ad Arubum reyionem, et cum cansum inquireremus ex qua et (iscus inopia laborct, quamvis feracissima sil reyio, el imcrpeUantium multitudo nos
circumdet omncsque lamentenlur alii /nrla alii iniurias nlii alia ad nos dumna dc/ercnlcs,
occasionem
cuiisamijiie huins inali ex infirmilale magislratus oriri intelleximus.
Eral enim adco ubicctus qui ctvilem
mar/istraium liabebul, ut inserviret ei qui arrnis prueerat, et in eius arbitrio posita essct insius salus vel
ul oinnino ne essel quidem hic matjislraltis. llttr/iic iam lonywn tetnpus est ex quo vel defecil, et quae
civitis mayistratus sunt tnilitaris ttyit, qui tamen neque sibi neque Uii plane sufficiat: in eo enim occupalus esl. non ul snbiectis commoai aliquid u/ferat, scd ut ulrhnque Ivcrum facial.
I. Hacc nos ad pruesens coiisilium excilarnnt, ac pracscnti lege ulcnies magistratum in pulcrioretn formum traducimus: atque ipsi qiwqtie modcraloris [sive hurmoslae] appcllalionem largimur (id
quvd etiam in Ponto fecimus), el s/iectahilium magistrattiwn ei ius damus, ut in nuUa re ditciauo inferior sil, scd curet publicas exactioncs cutn omni seyttilate,
curet privatorum commoda, ueve permitlat aut spcctubili duci aut phxjlarcho aul ul/i ex domibus polentium, sed ne sacro qnidem palrimonio
L (phylarchuiu id est Saractnorum
4 yolv fifiZv] rjftZv ovv L || 5 i^evprjrni L || 7 xoZi] La || 3!) f
xrts L J 8 noXXoZe L || 9 TOT ndvxtov mofitQatzdxote) ducem lul.)
omnibus(i".f. jirtnn'?) forniidando e || 12 tioo/nv XI] XSo>fnt> Lil 13 nppdftiov ML (id. infra 495, 20) || xai xr,v\
1 *factas] sunt factae libri || 3 ergo om. T || 4 boml om.e I 15 T/}wJ xai xr,e L \ 1C nviaxaxm L i| 17 dXXnt rum Osenbriiggfin] honorum Vvulg. bunorum T !| 6 danta
npoinyyiXXovxss ^ftiae, xr,v n(>6<paoiv] aliorum (/. e. 7''|| 8 utatur F | | quoque V] neque T || 9 formidandos
nkkrj) dfnuntiantes damnorutn occasionem s || 19 yuoF/"|| ei T\\ II itaque] tta T\ *nrabiorura T arabicorum
firr,v La factu {i. e. yirofiivr,i) e || 20 TXoXixixijv t'x<m>V[cf. 495, 20) || 14 circumstet lihri, corr. Oaenbruggr.n ||
{o%{iiv^ La) /,p] TtoXtxeiar xexxr,ftivoi M || 22 avxov) 18 erat 19 adniinistratioucin om. T !j 19sq. dcseruire tt
rr,v avrov L || 23 rt fir^ oXoti elrat ri}v dpxrtv xaviaccre /i'6n, corr. Btclc || 21 famuletur !T|| '23 et militaris]
et drl. ficck || 24 *occupdta iibri || namquc et V] git
namque T |( 25 ut non T || 26 luceretur K|| 33 quodj
qnae Deck || *ius administrationum] administrationcm
lihn\ 34 in om. V\\ ducato F | | 35 cxactionus] octiones
^
q
ex V* || 36 nutem ct F] et om. T 37 ncquo gcntis] nc
7iEnon',xafiti\ nor. XX VIII || 34 spc-ctaiff
gcntis Ta U 33 domum V
pX
Ms. v., LB || 30
S

Nov. Cll 1. 2

494

DE MODERATORE AKABIAE

aXXa ftrjSi T<J d-eico naTQifiovftp rj rols &eiois fjfiuiv

neque divino patrimonio aut sacris Dostris privatis
7tQt(icnot 17 avtio rqj &eic}> rjfnov oixcp ir,v oiavovv
aut ipsi sacrae domui nostrae quodlibet interre
i7iayayelv idis Tjftsisgoii vnoTekiat Zfifiiav, fiTjSi xazanostris collatoribus damnum, neque tiectatur facile
xXivea&at oaSiioi firjSi rgefutv, alV avSoEuot tmv
neque timeat, sed viriliter collatoribus praesideat,
inrjHotov i^rjela&at,, xal JXQO Txpvroov fiiv xnd-agde 5 et prae omnibus quidem puras Bervet deo et nobis
<pvlnxtstv &eqi re xni rjfiTv xai rco v6ftq> xde xe*Qae
et legi mauus: sub eodem (euim) iureiurando sub
(vnd yQ toTs avrols ogxoit v<p* ovt xde dXXae aQxns quo alias adininistrationes et banc esse yolumus,
xnl ra^TTjv ttvat ^ovX6ftsd-a)- iTtetrn xofti^taO-at fiera
deinde accipere cum coriicillis et imperialia man"idiv avft^oXtov xai in flaotfoxa nnQayyikpaxa, aneg
data, quae aute noB qiiidem legislatores et antiqua
oi ftav nud rjfiuiv vouo&ixiu xni xo naXaidv rfjs no- 10 reipublicae sciebat figura, nos autem deticientia
Xtreine r/niaxaxo axrjnn, ^iieis Si xal ixXsXomorn
deuuo renovavimus et ad rempublicam deduximus,
ndXiv avexTTjodfufra xai eie jioXirfiav xaxrjydyoiuev, ut et haec relegant semper et nostras custodiant
<atT xai tovxoie ivxvyxaveiv aei ^ xai iat rjuerioai
iussiones. Si enim haec sequantur, iion possunt nisi
<fvknxxetv xeXeiane. ei ya.Q Srj tovxots xaraxo/.ov&qbene omnia occurrere et post legum tacilitatem atoetev, olx ^axtv ontoe firj nnvra xafadi unavrr^aeiev 15 que iustitiam circumscribere neglegeutiam.
if xal fiexn xibv vofiaiv TVQOS evxoXiav xal Sixaiav
6
atpixoivxo.
CAPUT I I .
fiiv ovv airjj onorSaofta yevqxai, xa&aPrimum itaque ei studium fiat, sicnti pracdiximus,
einovres ^f^Tjfiev, TJ TCHV Srjuoaiwv eieTzgitt-is, fiscalium exactio, devotis quidem clemcus paterua/uiv evyvoi/ioat fi)Av&oco7t6s xe xai naxQixfj y/o-20 que cousistens, indevotiorihus autem vt>bemeus et
fi^
xoli <Si liyva/fioviaxegote otpoSoa xe xai avivSoinremissibilis. Deinde curam habehit et populi et
xoi. fnstrn inifielr;aexai xai xov Srjf/oxixov xal rrjs
disciplinae eius, et ut non turbis et seilitioniltua deevxnj-ine xijs aixov, xni xov jufj &ogifiois xai ardaediti sint neque Mostreni ncque alii, nec ea quae vo
oiv ixSeSoofrai firjxs BoaroTjvove fi>)re xovt aXXovs, luptatibus dicavit antiquitus bacc d furores necesfiTjSe xn nubs xegtfiv nvei^iiva T?, naXatoxrjxi xavxa 25 que couvcrtant. Habebit antem [ct| oboedientes sibi
ctV fiarlav re xai <p6vove xyenetv. "Eget Se vnaxovovet milites sucundum divina nostru mandata inam et
TS avxf, xai xovs oxQaxuuxas xaxa T &ela rjfiaiv hoc inde percipitur), (et> nullius neglegat penitus
TxnQttyytXfiaxa [xai yag 8rj xai xovro ixil&ev &JTI Xa- utilium. Sicut enim in Ponto fecimus mod'ratorem,
fietv). 01'Seros xe ufteXrjaet navxtXio: xcov Ssovrwv.
ita ct eum isdem cingiili buius vestigiis elevamus,
xafr/msQ yap xbv iv Ilovxio neTzotTjfis&a fio8eptixtogn,3Q et est ctiam ipse spectabilis, et similiter et quae do
ovraj xni nvxbv xoli avxols xfjs
appollationibus
et qquae de aliis ggubernabit Kt nec
j agxfje
gxj xavxrjt
j navxco:
pp
ff^
i venh " ' tarnt xni i avxdsd spectabilios,
bili
l i priora
i
i
l yolumus
l
f
ix
usque add salaria
statuitnus
sola;
s xni xn ntpi xu>v lxxXrtitav xal xa Tiepi xtby
euim eum occasione emolumeDtorum et alterius conv aimu SnnxTjD-riaexiti. xm ovSi fiixQi rije nagasulatiunis quindecim auri libraa accipere, consiliat xr}S fin<)oal}ev axrjaofte&n fiovtjf (}ovX6fied-a 35 riuni autcm eius ciuguli duas babere libras, tt eius
xrte dXXrje wgnfivolficmm duas auri Ubras. Et licet ex imperialibus
yg ainov ngotpnaet atxi.aeiov vaxni
f&fr
quiudccim x^ ^ov Xirgae* xov Se ye
ndytSfjov avxiji xrjS nQ^e duas XitQrts, xai TJJV ye
ainov iuiv duas xi0'01' Xixoas. El Ss xai ix xwv
aul sacris nosiris privatis ant ipsi sacrae nostrae domui, ut quicquam damni subiectis noslris infcrant,
neve Jacile fleciatur neu irepidct, sed fortiler subitclis praesit, et ante omnia puras maniis et deo et
nobis et legi servet (iisdem enint sacrumentis quibns celeros magistralus Imnc quoque obstrictnm esse volumus); deindc cum cudici-lis etiam mandata tmperiatia accipial, quae quidem qiti anle nos fuerum tegislaiores el atitiqna reipnbiicae forma jion ignorabat. tios autem cum defecissenl ilernm recuperavimus et
in rempnblicum reduximus, ut et Itaec semper adhibeat et inssiones noslras observet. Si enim huec sequatur, fieri non potesi quin omtiia ei bene cedant el cum legibus ad commoditatem iuslamque facililatem
pervenianl,
II. Atque primum quidcmei studium sit, sicuti supra diximns, publicorum tribulorum exaciio, quae
devotis quidcm humuna et patm-na sit, contumacioribus aulcm severa et indnlgentiae expers. Deinde populo quoque prospiciet et disciplinae eius. ac ne tumultibus et sedilionibus se dcdant aut Boslreni aut
ceieri. neve quae ad deleciationem a vetustate permissa simt ea in furorem et caedes vertant. Habebil
autem milites qiwque sibi oboed-entes secundum sacra mandata nostra (eienim hoc quoque inde petere licel),
nec quicquum onmino eorum quae necessaria sunt neglegel. Quemadmodum enim in Ponto tnoderatortm
fecimns, iia ipsum quoque ntique iisdern huius magistralus vestigiis ingredi iubemus, erilque et ipse spectabilis, atqne similiier el apprllaliones et cetera ab eo admiiustrabuntur. Ac ne in solacio qutdem priore
subxistemus: volumus enim ipsum nomine annonarum et reliqui solacii quindecim auri libras nccipere, con~
siliarium aulem mayistratus eius duas libras atque o/ficium eius duas auri libras. Quamqnam aulem ex
1 *fT]Si\ firjxe MLB || naigifiovlcp (naxQincoviip flaloandrr)) xtu I71I xcov dr^aavQiuv B || xdle &elais rjftdiv
Ttegiovaintt J5 {] 3 inayeiv L J| 5 qyeiofrat Haloander [c/.
Etlict. IV 2) || 6 ripwv Bc || 7 vnb ynQ aQxnt om. Be ||
10 fiiv om, D || 11 rtniaxaxo Me\ rtiziaxavxo LBfixnl
om. e || 14 xaxaxoXov&rjaeiev] sequaotur ? || 16 avxfj om.e\\
16 7. xal find - ntpixoivxo] ct post lcgum facilitatem
atqueiustitiam circuniscribere neglegentiam r|| xov vouov
Bc |j 22 Brjftoaiov /, |[ 23 fifj] ftijxe B I 24 ixStSoofrcu
B || Booiorivove (rf. e)] poGTovvovs M fioaxg(vove L BoaxQivovt B vulg. |) 25 * (ir,8i\ ftqxe MLB J
| 26 ftaviav\
furores c (| 27 xovt axgaxioixns LB (cf. 4!)5, 2; <lict.
/K, lextr.; milites omncs //.)] axomianas J/|| 30 ibv\
rcHv L || 31 jtdvxios om. Be || 32 ipfiifla^Ofttv Hombergk)
ix(li@difl(tev MB ix^Kttflftsv L elevamus s \\ Haxai] cst s (j
sptctauilio3 M neQipXemoi LB \ 33 ouoiwi 8e] xai
oftoitos 8i L |j 37 quindccem, 5. v. nivxt xnl 81'xa Af
jttvxtxaiSexa B Stxuntvxe L j) 38 diias, s. v. /3' M 8vo

ixetf LBs y xai om. B (] *yt) re libri || 39 duaa 3/]

Svo LD || XixQas 0111. L
5 quidem om. Vvulg. \ 6 enim add. Btclc | 8 accipiat
Beck Q 10 scribat T || 11 renouabimus lihri Q 12 ut tt] ut
ad V et ut T |j hoc T H rclcgunt V, relegat Beck | custodiant T) custodia ait V, custodiat Beek g 13 baio om. TJ
ecquantur V] scquentur T, sequatur Beck | 14 bene omnift
V\ bene omnia bene 7"||facilitate V\\ 18 ei Beck] eis Hhri\
fict seouti V | 19 fiscalia Vfl20 uehenientius T\T1 diioiplinam V1 disciplina V% || et seditionibus V\ ao seditionibus r | | 23 hostrt-mi V bostrc T\ ra] alia r | | uolunUtibus T U 24 dicabat V U 25 et del. Beck | 26 diuina nia ($ie
pro nra) T nostra diuina V || 27 et aild. Otenbruggen 1
nullis T | | penitus om.T\ 29 eum] enitn V\ hisdem T \
cinguli huius om. T | 30 est] erit Osenbruqgtn } tt timiliterj et om. T | 31 gubernauit VT R 33 consulationU T\\
34 auri] autem libri | accipcre 36 auri libras om. X

DE MODERATORE ARABIAE

495

Nov. CII 2. 3

fiaoiXixwv nngnyyeXfxdxtov, xa&aitBQ einovxet

pj mandatis, sicuti praedixiinus, dudum militibus pfaefttv, t'8r] xoli argaxtdrms itftaxrjxsv, dXX* dvv e"axaisit, verumtaraen erit sollicitmlo nobis uumerorum
croorxis T.UZV TCOV xaxaXovcov XUJV idovudvwv

ixelae

constitutorum illic aliquos subdere ei qui iu cingulo

riva xco ravTTjV e%ovxt xr\v aQx^v vnoxKivm, eq> q>xsest. quatenus oboediant legi et eius dispositioups seahov vnaxoveiv /IOVOV xai xale avxov Siaxvnriaeoiv 5 quantnr et pareant. Non autem commuuicabit omlixctv xe xni Tteifrea&at. ovx dTttxoircovijoei Se nav- nino spectabilis dux nec illis militibus quos ci sperilui 6 negipXsnxoe Sov^ ovxs oli dv QTJXCOS avxto cialiter dederimus neque aliquibus privatis, nec illoSoirjfiev axgnxitoxais ovxe iSitardJv ovSevi, ovxe xals rum liribus, quando habuerint ad invicem, nec si
ixeiruv Sixnie oxnv Sypiev ngbe nXX^love, ovxt ei xcov quis privatorum sit qui cuuvenitur, nec quodlibet
iStcnraiv TS 6 ivayofievoe urj, ovSe xfjv oiavovv '^e*lOhabebit participium ad privatas causas: quoniam
/iiwvoittv ngde iSiconxns aixiaf inei noXv xo fiiaov
multum distat inter militarem curam et civilem guiaxi axomiamxfjS xs <poovxiSos xai 7toXixtxrje Stotxrj- bernationem, et discreta sunt haec, sicut et patres
ocois, xal SEI Staxsxoio&at rairra, xa&dneQ oi naxigee nobis reipublicae ordinaverunt et statuerunt; sciente
t';fitv T^S noXixeias eraf-riv xi KCU xaxeax^aavxo. eiSo- spcctabili duce, quia si miscere se praesumpserit
TOS xov WQifiXinxov Sovxoe, toe ei ifif2aXetv iavxbv 15 causis civilibus, neque militaria vindicabit, sed etiam
dnggf^aets ngdyfiaat JioXixixois, ovSi xtov oxgaxtioxi- ab illis ablatuB privatus erit et sub bac ilet admmixcuv avxth]y;exai, aXXa xdxeivcov dipaige&eis iSiaixrje stratione.
xui vnb xrtv ag/^v xavxrjv yevr^aezai.

CAPUT III.
Tavxa rjftiv veyoftoO-enjffd-co xal inl xijs xaza rfjv
Haec a nobis sancita sint et in administratione
%(ognv
dgx'i' neTtelofie&a yng xni fiovX^aet 20 Araborum provinciae: coutidirnus enim voluntate dei,
Agftv
%g
ei quia (res) crescit in melius. Nam etsi non peperngs T( j x&xhov.
&loi>, oxi_J:*
to __.-.!. J_.*.! l irolv
yag y.ai ovx
cimus pecuniis, sed auxiwus ei annonas, tamen
i <peioaiieVa x(*if ' i ^ ' ^vlrtaafiev
' " - ' - -(Tijacts, dXX* ovviafievtoi xal 6 xaixr\y i'xu)f scimus. quia et qui hanc hatiet administrationem
onBvoBt xotovxos (pavrjvai negi xde dXr}- studebit talis videri circa veras publicarutn fimctioTWV Srjuoaicov yogcov eiengaSjtts, d>s fifj Qj/iCav 25 Dum exactiones, ut nou darniium ex boc, sed iustum
vfrsv dXXSt Sixaiov xegSos xa> dt]ftoaia> ngosnyalucrum otferat publico. lllud tamen et fieri ct vaytiv. 'EXEIVO fiivxoi ylvea&ai xs xai xgnriiv povXo- lere voIumuB, ut annonas spectabilis dux inde piT(ufra xb xns aixrfisie xov nEgt^Xdnxov oovxbe ixtlfrev
cipiat undecutnque provinciae iudex delegaverit; paaixov xofti^eafrai, ono&ev av 6 xiqs inagxlas qyovlatn etenim est quia non cum sua efticacia respiciet
utvos ixxa^sie- TtQoStjXtiv ov (vt ov ftsxd xoaavxr,t 30 causas, 8i nec suas auuonas exigere valuerit: sciens
aSgnvtlas ngoit^et xole ngdyfiaotv toe fivdi TCZC oi- quia, si praeter haec aliquid egerit, quinque libras
xcixS aixiflsti dnaixElv iaxvani, eiSws coi si nngd
auri Diultabitur.
xnvxd xi ngd^Eie, notvrjv quinque XQviv Xixgat Zj](nu>&>';oExai. Dat. vi. k. Iuu. CP. post coii8. UeliDat. ira. idus Iun. CP. imperante doniino nostro
sarii v. c.

35 Iustiuiano pp. Aug. post consulatum Belisarii viri cla[a. 536]

rissimi.
imperialibus mandatis sicuti supra diximus iam pracest mi/itibus, at cttrae nobis erit, ut umtm ex militaribus numeris qui ibi collocali sunt subiciamus ei qui hunc magislralutn hubel, quo ipsi soli oboedntnt
eiusque praeceplis oblemperent el pareant. Nullam vero omnino communionem speclabilis ilux hahehit
aut cum militihns guoscumque illi nominatim dederimus aut cum privatorum ullo, neque in litibiis iUorum
;i quas intcr se habeanl, neque si giris ex privniis reus sit, neyue ul-am habebil partem tn privalis cansis:
qutmiam mullum intercst inler nulilarem curam et civUcm adminisiraiionem atque liaec esse disiuncta
oporiet, quemudmodum patres reijwblicae nobis ordinurunt et constiluerunt.
Hcialque spectalrilis dux. st
civitibus rebus se immiscerc ausus sit, ne mililares quidem se excrciturum, sed illis quoquc exutum privatum se esse futuriim et huic mayislralui subieclum iri.
III. Haec nobis de Arabum quoque regionis magislratu sancita sint: confidimus enim dei vohmtate
rem ad melius esse profecturam.
ham etsi pecuniis non pepercimus, sed attxhnus ei annonas, al scimus
eum qui hunc habet magistratum opcram daturum esse, ut luiis in veris publicorum Iribulorum exactionibus appareat, qui non aumnum inae sell iustum lucrum fisco afferat. Itlud lamen fieri et valere votutnus,
v( spectabilis ducis annonus is inde auferat undecumque praeses provinciae ei delcguverit; cum munifestum sit eum uon cum tanta iynavia res curaiurum esse, ut ne proprias qnidem annonas exigere possit:
qui si quid adversus haec fecerit, sciat se poena quinque libris auri multalum iri.
xtva] iun. Sf] mi. id. Iun. e firjvl 'iowirp Ath. Theod. {'forte
# r,fiEV corr. L !| 2 Zaxai nm. B\\
aliquos [i. e. xivai) e || 5 avxov om. s || ftovov ML] fio- xv. k. Iun.' Zuchariae) || CP.] cp. dn. J/ CP. imperante
e
vov vulg. [B1) legi (i. e. vopov) e H invxov B || 6 TtEioe- domitio nostro Iustiniano pp. Aug p, om. Ath. Thcod. ||
ofrai /, H oj OVXE 6 L II 8 *tSio)xo)v (cf. g; Erfict. post cons. Bclisarii vc. s] psxd xr\v ijxaxtlav BeXiongiov
IV, 2\) iSiwxai M iSitoxixwv B tiSixio (ex Lt) llalnan- Ath. bilisurio uo. conss. ht pexa xfjv vnaxilav 'Aniovoe
rfer, iSici)Trj rum Scrinnje.ro vulfj. || ovxe xali B] oiSiTheod.
xals ML j'9 ixEifov B || 13 SEI B \cf. E<lict. 1V, 2)] om.
MLs || dtaxtxgtofruf M fiiaxghsafrat B discruta sunt c||
2 sq. constitutorura numerorum 7 " || 3 ei] ct VT\\ 5 oom14 TS 7toXtxeiai malit Zachnriue (srtl cf. Erlirt. IV, 2) j| municauit libri || G dux] sit iudex T || illis Osenbrilggen]
1!> ij/uv Be] xai ijfiiv ML | rtvofto&Exeia&ta M || T^s] in aliis libri| 1 pribatia V (et $ic infra) D 8 aiiecinuiuem
tfjv Bc J xi]V &T] xi]v xciv L, om. B || 20 xai om. g || Va | ne 8i V j 9 quilibct T |) 12 discreta sint Osen22 xal om. L y 27 ftiyxot MB\ /itvxotys L \\ 29 onofrev br&ifqen I 15 vindicabit Osenbriiggen] iudicabit libri |)
Le (cf. Theod. Ath. /u/.; Ed. IV, 3)J onoaov M onoaas 16 liaco V | amministrationem Va | 19sint l'*] sunt VaT
li \ 30 fttxa roaavxrje] cum sua (i. e. rrjs avxovi) s |j 31 vulg. H 21 rea add. Beck || crcscet Beck \ perpecimus V\\
ndpavtias] nvSgeias Bc cfficacia g | 31 sq. att taxiaat] 23 et si hano habeat 7 1 24 tales /ibri\ 25 lustum aed
ti valucrit g || 32 ti nagd xavid xi jtgd^Eu] in uutum V fl 26 afferat Beck g et ficri Beck) id fieri libri || 29 etmoderator adTcr^us ca quidpiam fecerit Iul. male; ducem enim V] enim 7 | | 30 sic y j uolucrit libri, eorr. Beck |J
intelUgi Jocet EH. IV, 3 1 33 noivfjv om. e || quinque 32 niultabitnr] mulcta bi" (i. e. bene) T || 34 subscriptionem
Ms (cf lul,)] li Ms. v., L mvxfxuiSExa B (c/. Ed. IV, 3 praeslanl {TH iunii V J cap. VT | 35 post consulatum
Howr,v viginti librarum auri) | 34 subscr. om. Iul. fl vr. k.
om. V || bisilarii uiri clarisaimi T bilisiario uice cons V

NOF. CIII pr.

496

DE PROCONSULE

PALAESTINAE

pr

CIII.

Autb. XXXIII.

IIEPI TOY AN0YITATOY

IIAAAI2TINH2.

R DE PROCONSULE PALAESTINAE R

JSyQMpTj I(onvvT] T(o ivSo^oxuxco i7ta()j(,o

7ioutro)oi(op TO /?', a.7ib vmitiov xui

Idem Aug. Iohanni pp.

(Ilpooifiiov.y
"HSTJ fikv xnl a).).ag ifrvcov r,yeuo( P r a e f a t i o . ) Iam quideti. et alios gentium pracviae /iei,ovS xaxmxr,anuEv
^Lht/m^os xe IXQOIEQOV
sidatus maiores constituimus humiles priniitus exiovoas xni npaxxetv ovS oxiovv xwv eppcoftersaripiov
stentes et agere nihil validissiminn potentes, et tam
Svvafiivns. xni xovxo fitv spectalulirtS xaTnsrqott/tev, spectabiles statuitnus quam ctiam eis annouas adicrovro Se ttvxals ijjgrjoaftev xas airjjaeis nnoiSooiS re lOcimus cousiliariisque et otlicio, et alia omuia largiti
xai xd!-ei, xni xa u).).a ndvxa iqO.oxi/.trjadf.tefta itpsumus, et appellationes audire dediaius. et proconsuluin quideru adornavimus bonore, eorum autem
ias(6v xe axovtiv SetSaixaiiEV' xai TS ftev rnle iiov
qui comites vocantur, et alias praetorum et uioderadfrd
iney.oaiir]aautv xt/irus xiti 8i xuiv y.nXovtorum administratioues, et semper aliquid invenientos
i
S
(iiv(ov xonr^rwv
xai ixtons
npatxcopcov
xai
^
pp
ukhii. xai asi it noovtt-evpiaxovTee
t
coQiov ukhii.
httmubi' 15 clarum ostrae reipubJicae uovum dedirnus Horem.
In animnin quoquc nostrura venit et Caesariensuun
j) xnf}' riftas jnoXixsiq viov Skdwxttfiiv dvfroS. eis
metropolis Palaestiuae praesidens primae, quam oporvovv Si r;(tlv jj/i^fi xni fj Kniartfttrov ftr,ioono/.is rj

tehat et ante alias maiore houore frui, eo quod ct

xwv a).kwi> fteiL,oi'oe a7Tobivant ii/tTjs, tiniii x

pj pridem proconsul eam babuit, et praeerat ei quaenvlfviinTOS avtijv el/.e, xrtl e<pti(nr;xtt avTrj xuinvji] 21) dam tali3 admiuistralio. et cum esset nobilior, in
1S {'X'?

xa

* *'x OtflVOttytlS

*S t'/TTOJ

flEitfin/.l-,

miuore ratione mutata est, cum uua priua quideni

ftine fitr 'ii7tooot%v xfje bf.r^e ovatjs riahtiarirrji.

f.ti tota fuissct Palaestina, in tres vero divisa partes, ct
neque proconsularitas ei mapsisset, sed iu bac adTOtTs di OiatoeftfitiT/S fioiuns, ttui ovSe xrjs avfrvnattint ninrfi fietvaaijs a/.A* tii n{>Xfjv xnvxi^v Si) xr,v ministratiune quae ordinaria uuncupatur dcposita
opdivaoiitv xaXovniiv]/' xaTfvt%frtiaT]S' r.aiiotye OQ- 25est; cum utique sit antiqua et semper nobilis, seX"in xe dan x<n <ui at/ivij, rjrixn xe avitjv 2xouxuiv
cundum se quam Strato collocavit primus, qui cx
i&gvotiro jiowxoi. Ss $ 'EkknSoi nmatae
yiyovev
Helladc surgens factus est eius aeiliticator, et dum
avxrji otxtflTijs, Tjvlxn ie Oieojinoutvbs
o xfjs 9einS
Vespasianus divae niemoriae imperatorum probatisftvrj/itjs. 6 rtuv avtoxpax6(j(ov tvSoxificotnxos. 6 Tixov
sitnus, Titi patcr divae mcmonae (quod ei etiair.
naxiif} xov xrje evaffiove prTjnije {bneo avrto xni /io- 30 sulum sufticiebat ad gloriam universam) ad Caesavov tipxrt 7tobe anaOnv evSo^iav) tit xr,v xtov Kniadrieusium eam vocabulum nomiuasset, cuni prius StraQCOV avxtjv copofiaae ngoSTjyooiav nooxtoov
JSd
Nov. CIII (=
const. XCVI.

Authent. XXXIU)

extat in ML,

e. 1 - 3 in B 6,17. Epit.Theod. 103, Alhan.4,20.

lulian.

67//.

DE PROCONSULE PALAESTINAE.

Scripta est Iohanni gloriosissimo praefecio sacro praetorio iterum, ex consule et patricio.
Praefatio.
lum quidem alios quoqueprovinciarum praesides tnaiores reddidimus, qui antea humiles
essent nec qnicquam firmins agere possent, et modo spcciabiles effecimus, tnudo annonas auximus ipsis
Consiliariisque et officio, ac reliqua omnia laryiti sumus, et ut de appellationihus cognoscerenl concessimus: alqne alios proconsulum nlios comitum qni vocanlur aitos praelorum alios moderalorum honoribus
oniavimus, semperqne splendidi altquid excuyitanles reipublicae nostrae novum florein addidimus. In
mentem antem nobis venit etiam Caesariensiwn melropolis, qnae Palaeslinae primac principatum tenct,
qitam eliam prae celeris maiore frui honore oporlebat, quomain prius qnoque proconsul eam /tul/uit, atque prae/uerat ei lu/is magisiratus, el cx nobiliore in inferiorem slalum iranslala esl, cum aniea quidm
una fnissel falarslina uuiversa, deinde autem in tres parles divisa esset, ac ne ipse quidem proconsulatus
mansisset, sed in maf/istratum istum qni vocatur ordinarius essel translalus: qnamvis antiqita sit el ulique honorata, el lum quaudo tam Siruto primus consliluit, qui c Graecia pro/eclus condilor eius exlilit, el quando 1'espasiunns divae memonae imj/eratorum gloriosissimus, pater Titi divae memoriae
(quod illi vri solum su/ficiebat ad omnem gloriam), secundum Caesarum ttomcn ipsam appellavit, cum antea
4 inxcr. '0 avxbe fiaailevS r(S avxto Ath. (cf. e) !!
1 ef. guae dirimut ad tiov. Cll fl R XXX-III- VI
"ESri rubr. M^ifrvwv] yevtHfcit. Aih. Q \) spbCtauiliaa 6MNam T Q praesidatos V Q 7 primitus V\ prius T \
TXtpipkinrovt L || 12*7. TC pw TfltS {xate nm. L) xai8 ualedissimum V || 9 adiccimus] adicientibus ucl adie$i ML\ TrtlC fliv - T?5 S liuhuisst vitleturffl! 14 jroai-citnus 7'|| 11 ct proconsulum] et om. V\ 13 practorum
Becf.] priores lihri || 14 scper V || 17 praesidera VT {
xcoQiov\ xeov nqnndiQuiv L fioStpaxoqcoy M \\ 15 iV.Xas]
achnini.itrationes (t. e. ngxai) f || 17 xatodpta L (Kat- prime V) prouincie 7'|| 19pride \'\ pruconsul eam Oxenod()in f/aloander) )j 20 i(penxitXEi L || nvxrj Zac.huriue
ex s] XTJ avxrj ML fl 21 ' ihi.xxuit> fteri^alle L j|
22 * fthv ffinpoa&sv (c/. s)] fiivrot ffiTiQoafrtv ML, //<'
ib ifinQoa&ev Znchariae l| 23 *ovxe libri || av&vnaxlnt
(id. in/ru) M || 24 avjrje ML] nvxfj ex g Haloandcr r.i Z'
chariue. </ua correctione non opus esl [| 20 r,vixa T aJtfjv M] tjriy.it Si nvxijv L secuiulum se quam (i. t.
ijv xa&* c'ijir)r?> e |) 27 os] 6 M \\ 28 pnsl ijvixn te
verbu 2G.IIJ avrfjr oigditov avnaxui t)rlxn xi ($ic) repetit M || ovtvittoiviavbs Ll ovtontowvbi
L7 \ 31 xcbv
Ktaadqutv] nvrtbv (ainijv L1) xataadgcor L Cacsaricnftium (i. e. Kaiaaoiiov) s

bruifi/en] proconsulem Hbri || 21 minorcm ratifinem Btck\

prius om. T || 23 proconsulariua Hiiri, corr. Beck \ ti V\
et T || scd Beck] et libri R in hanc administrationcm
Brck \ 25 nobilis scraper V \ 20 se quain stratu V\
scquacatrato T || 27 ellada V allat T | 27 sq. hedificatoruni, vv. et dum imperatorum ouiissix 1\ iniperatorum divac mcmoriae om. V || 29 ei ctiam V} ctiatn
ci T [| 30 ccsariunsium V, Catsarum Beck

497

DE PBOCONSULE PALAESTINAE

Nov. CIII pr. 1

vos nvQyov xaXovftevrjv, xavrrjv avrfj %aqiaafitvoi TTJV tonia turris appellaretur, hunc ei donavit honorem,
uij Stozi xaty nvtijv dni -IUIS 'lovSaYxais vixais eie eo quod ia ca sub ludaicis victoriis inter imperatocnoQas areygatpTj.

qp

ptyalrfi

oQWfiev Si ainqv %<0Qas 1

x xai &(tvftnaxTjs, xai ni'a&r]aiv

o

trr v

on pdXiaxa nXtiaxr\v xft xa&' rjfiae nnQsx f^ l

no-

res adscriptus cst.

Yidemus autem eam provin-

ciae praesidero maiori atque mirabili, compendium

5 maxinie pluriuium

nostrae

praebentem

reipublicae

hxtlq tfoomv re fteyt&ei xai svyv(afioavvi]i v7ie(tfio?.fj, tributoriun maguitudine et devotionis excellentia, et
xid naQfxouevyv noleie asfivat xal noXixas ixxQtpraestantem civitates nobiles et cives alentem bonos
<fovaav aya&ove xal Xoyiov fuarols xal iv Uosvaiv
et doctrinis plenos et inter sacerdotes probatissimos,
tiSoxtf/vvvrae,

xai xb firj Tiavriov fityiaror,

oxi

STJ

ct quod omnium praecipuum e s t , quia in e a uui-

nr' avxrjv. 6 xov navxbe Squiovpyds 6 Stanoxrjs 10 versorum creator domiuus noster Iesus Christus, dei
r,ft(5v 'Iqooie Xgtaxbe 6 xov foov Xoyos xai xov navxbe
verbum et totius homnium genem salus, in terra
av&Qconcov aa>xi]qia yivovi ini yfjs wyd-ri xai tjgitoQty oixuc&oao&ai xa rjftixSQa

apparuit e t dignatus e s t faccre sua quae nostra sunt.

CAPUT I.
TaixTjr xolvw nmi oix av riftfiaatfiev, xl inHanc igitur quomodo non honorabiinus, et vebeardjjofuvavxrjvngoexoxtjs avdvnaxeias aixfje oxtjua, 15mus eam ad proconsularitatis eius figuram, et daxal Swoofiev xci? xr\v aqxqv Syjavxi xaixrjv av&vnaxro
bimus ei qui banc administrationem habet procontt thm xai xaXeio&ai; ontQ it(>dxxofiv Sia xoiSe
Bularem esse et vocari? quod agitnus per hanc sacram
xov 9tiov jtgayftaxixov xinov, xaXtla&ai Si alxbv
pragmaticam formam, vocari autem eam specialem
*al iStxov flovXofiB&a Kcuoayevot vSfiop' av&vnaxov
volumus Caesariensium legem: proconsulem vero cffiT dnoteXovftev xbv xfjv ^ v fyovxa, xal SiSoftev 20 cimus eum qui cingulum babet, et damus ei ut inter
^T^ xb xoTs jteoifi?.enxoie iyy^afaad^at xai fyeiv spectabiles adscribatur et habeat ea quaecumque proanavxa onoaa iSia xf}S TOKIVXTJS iaxlv a$xrfit axovsiv
pria eiusmodi sunt administrationis, ct audiat appelri %mv iftaifttov Sixcov dxQi decem librarum auri
lationum causas usque ad X libras auri ex utraque
i | ixaxiQue JJaXmaxivr,: eis avzbv <pQouivaiv, iaxvPalaestina in eum dcferendas, yalidamque semper
$ov xe TW nuvxi xad-taxdvcu, aiexe xaixae ^ftexegas 25 exhtere, quo ct nostras praeceptiones possit mefius
TTfoiTageis Svvaa&at. xdXXiov xal iggiofiEvdoxeoov ixet validius adimplere. Utatur autem nobili et antiitleJy. xQr/aexat Si xnl zp oefirfj xni aQxaiq xqfiewcp
qua toga (dicimus autcm purpurea stola) Bacris menifafiiv oi xfj TTBQinoQrpvQcp axoXfj) iv xals isQOftTjvlan

sibus eam circumamictus, fulgcatque tanto honore

lir,v ntgixt&tftevos, xai lyxtUlcontQo&co xoaaixr}

et civitatibus praesit tantisquc militibus, et qulcquid
[ntpixi&ris] xifig xai noXetov i^ngxexco axgaxttoxdtv 30 utile est iisco et nostris cullatoribus agat. Pro annon toaovxav, xai nav et xi avfitfigov iaxi xai xco 8tj- narum vero occasioue XX duas libras auri damus
fioaii? xal xdle rj/xtxioots inoxeXiai itQaxxixai. Kaxa
ei, ut sibi ct suo consiliario et oboedienti sibi officio
atrr^asojy Si ngotpaaiv vigiuti duas libras auri alxip
haec dividat secundum quem ipse voluerit modum,
SiSofttv, diexa eie iavxov xe. xni xbv aixov ndgsSgov
et haec ad nos annuntiet, ut ex sacra pragmatica
xai xi]v netfrofitvrjv avxw xn^tv xavxu SuXtiv xad" 35
Sv nv aixbt povXrj&alr] XQonov, xal xavxa eis rj/iaS
i i t <vsxe ix &eiov Jtgayfiaxixov xvnov xal xfjv
Stratonis turris vocaretur, honorem hunc ei largitus quia in ea post Iudaicas victorias in imperatorum
1 mimerum adscriptus est.
Videmus autem eam regioni praeesse magnae et admirabili et existimationem quam tnaximam rcipublicae nostrae praebere et tributorum magnitudine et devotionis praeslantia, et
civitates praeslare honestas et civcs akre bonos et praeceptis sapientiae re/ertos guiquc inter sacerdotes
auctorilaic floreant, et quod quidem omnium tnaximum est, in ea creatorem umversi dominum nostrum
Jcsum Christum dri verbum et totius humani generis salutem in terris visum ac sibi vindicare quae nostra
tunt dignatum esse.
I. Hanc ipitur quidni honore affidamus et reducamus eam ad ipsius proconsulatus formatn, demusgue ei qui magistratum hunc habeat, ut proconsul el sit et vocelur? Id quod agimus per hanc sacram
]>rar/?naticam sanctionem, vocari antctn eandem specialem Caesariensium' iegem volumns; atque proconsulem efficimus eum qui magistratum habet, eique concedimus ut spectabilium numero adscribatur habeatmte omnia quaecumque eiusmodi vxaqistralus propria sunt, et de causis appellationum usque ad deceni
Ubras auri cognoscat cx utraque Palaestina ad eutn deferendis, et in omm gtncre polens sit, quo etiam
mandala noslra melius et fortixts cxeqtd possit. Utetur autem eliam ndbili illa atque antiqua toga
(vcstcm dicimus praclextam purpura) festis aiebus induens eam, atque tanto glorietur honore el tot civilalibiis et militibus praesit, et omne quicquid ct fisco et subieclis nostris utilc est agat. Annonarum vero
twmine viginti duas libras auri ei damus, vt uiter se et consiliarium suum et officium sibi oboediens ea
quemadmodum ipse voluerit distribuat, et haec nobis indicet, ut per sacram pragmaticam sanctionem distrixwt
L \\ 2 vixaie] vrjdaift Z |j 4 gx
aa: La H aio&rjotv] compendium s; an leg. av^atvt ||
a
S nngtxofiivT} L Q 0 te] te xal L || 8 koyove La ||
11 itjvovs 6 xqiaxbs L | 1417 Taixtjv xaXtla&at]
6ianit,Ofitv rbv xrjs JJaXataxivrjS agxovxa av&imaxov
Xifr
inc. B | 15 avxrjs Me\ om. L (av coeperat La)f
hria K 10 x
La |) 17 oS M{e)] o
20 T] ero (i. e. 8i) s |
f
}
fuy B dnoxaXovfiiv M || 21 xo om. L (| 22 anavra]
ea e || 23 dccetn librarum aurl M] Stxa XIXQCOV x^wcr/ov

ixqvaov L) LB U 24 ainatv La || iaxvgov xi B] iaxvgdv

t* MLe l 27 xripivto M xjj pervy Bc xtj fiavixa L [xijv
fiivtxop Thtod.) I 28 8i Ms) 8ij LB j 29 iyxaltom^iad-oi
ML y 30 ntptxt&tls om. C, secluti gtotsema ad ntQtxt&iftvot (29) adscriptum (mgm&tlg mal CGEHeimbacfi) ||
n6Xta)v Osenbruggen ex e] noXifttay AfB noXXtov L \
3l xi) xt xnl L | post roaovxcov deeste aliguiU, x. e.
JOVS avxJ) ayoQloofuv t. nagtio/tev (e/. e. 3) non recl

itatuit Zachariae \\ xal rtp] xal om. c f| 33 eixoat Sio

Xixgae xpvaiov B eixooi Xtxgae %gvaov L jj 34 avxov
cum Scrimgero vulg.
1 appcllaret (compendium in ras.) T Q 2 iudicis T ||
3 prorinciae Beck] proaintiam VaT prouintia V |J 4 praesideri Fpracsidem JTJJ compcndium] et compendiuni Beck\\
5 praebentea VT Q 7 oiuitatis T g ciuilea alentcs T g
boais V \ 8 doctrinis pleno et om. T, et om. V \ 9 et
quod] et om. T\ est] et V\ quia] qui TR 11 totium V\\
salmj aliU T || 14 uebinms libri, corr. Beck Q 16 proconsulem Beck [| 18 ipeoialem eam T || 19 oeaariensim
V S 22 unt om. V (| audiant lihriy corr. Beek | 23 ex]
et ex VT || utroquc V || 24 defendas ualida quem V \
26 in verbis et antiqua desinit T f. 196T, rtliqua continuat t f. 83 || 28 oircumamittn /1| 29 prusit 11 32 et
suo aibi om. V\\ 34 ad om, 11) annuntiet t] numtiet V"
enumtiet F* (denuntiet Btck)

Kov. CIII 13

498

DE PKOCON8ULE PALAESTINAE

ini xoixois SmiQfOiv rjfias imxvQwaat. oiSe ydg inoforma etiam in bis divisionem nos confirmeraua. Non
ainov XB xai xby nnQEboov 'TI xi]v naXaihv
enim patimur et ipsutn et assessorem adhuc antiv xdiv aixr\ot(ov bqiavxtt xofiitpuivovs, ovSi
quam vilitatem annonarum respicientes accipere, et
xrjv aixov xdiv navxeXdts dfioq&jjxov ovoav, xaixmeius officium sine solacio existere, cum in tantis
ye ini xooaixats eiefogale xdpvovadv xs xal xivSv- 5 illationibus laborem periculumque sustineat: quatenus
vevovaav aisx* alxijv eivoixcSs xe vnovQyclv aixqi
et devote ministret ei et publicas exigat fuactioues
xal xovs Srjuoalovt usngdtxeir yoqovi xai dncxtoQ-at
et abstineat acceptionibuB iniustis.
Xrjfifidxcov aSixcov.
CAPUT U.
'Emxotvtovr^aet Si olS* ortovv xait noXtxtxali alCommunicabit autem in nullo dvilibus causis et
xiait xai xdls xtZv Sr]uoaiu>v fOQcov eisngdgeoiv 610 fiscalium tributorum exactiouibus per tempora spoctaicara xaiQov neoipXenxos xd>v xoniav Soi}-, dXX' avbilis locorum dux, sed ipse omnem privatam et publixbe ndaav iSicoxixrjv xs xnl Srjfwaiav xazd xb QTJ&SV cam, sicuti dictura est, causam disceruet, et praeaixiav SiaxoiveT, xai fidXioxa navxav noovorptt xrjs cipue omnium providebit, ue desit fiscalium illatio
XB dreUtTTOvs xdiv Srjftoatcov eisxofiiSrje, xai xov xn&aet ut puris utatur mauibus quod Stephanus Bpectagalt xo^a&ai xais xegxwV* xovxo onsg xai ^rtfavoslbbihs,
qui nunc primus cius factus est, et dudum
1
6 ntQiBXentos 6 vvv rcocoxos in alxjjs yevoftsvos ^Srj servans approbatus est et rursus hoc agere eum per
xe yvXdgae rjvSoxiftrjaev xal av&is oxi xovxo nqdgei
ea quae praecesserunt confidimus ; maxime vero
Sid xdiv ft8r} (pdaadvxtov Ttsnsiafte&a' /idXtaxa Si
oranium cogitabit pro civitatum discipliua, (ct) ut
ndvxov tpQovxtei xrts xwv jtoXftov evxafcias, xal xov
nulla sit civitatibus publica turba. Kam et boc eius
fujSeva tlvat xcils noXeat Srj/uoxtxbv dS^v^ov. xnl 20 administrationis proprium est, qui duin suscepisset
yd.Q 8i] xai xovxo avxov xfjs aQxn* XSiov, Se Srj nagntumultuantem proviuciam ex occasionibus aliis t
oxaoidovoav xrtv x">(>av x xt jtgixpdotiop
maxime ex diversitate religionura, paciticam demoQxal fidXioxa ix xov SiaipoQov xcHv &^rjaxev- atravit et omni tumultu liberatam. Quod etiam rurWi txfjv XB dni'deil-8 xai ndcrjs anrjiXags
BU8 eum facere praecepimus, et si quando tale alio Sfj xnl av&n aim noitiv imxQinofiev, 25 quid tiat, et aa secundam venire Palaestinara et
nal ei nore xotovxo xi ytvono, xal xaxd xr,v Ssvxtsedare quod turbatur, ct nihil permittere in ea agi
QCLV Iniyonav IlaXniaxivTjv xni xn&taxav xb xaqdxdifficile, et maxime in iila, quoniam videmus pluri*
rov, xai firj avyxoQtlv fiTjt}' oxiovv npdxxea&at xax* mos ibi emergere tumultUB et non parvi borutn conixeivr,v SvSxoXov, xnl fidXiaxa Srj xar' ixtivrjv, dnetSrj- sistUDt efifectUB.
Tffp oocofiev TioXXove ixiloe yvoftevove &o(>if}ove xal 30
ov ftixod xovxviv dnoxtXiofiaxa xn&taxwxa.

CAPUT ffl.
El $i Serj&ett] xal oxoaxuoxdiv xwv iyxad-r,ftivtov
Si autem opas fuerit et militibus residentibu9 io
g^
ovTiep
Q dv
p
,
p
xrj %ajon,, xal xovxove avxipp nags^ouev
d
provincia,
etiam bos ei praebebimus
ex numero qqucia
j/
ovyiScofiEv ytwrttoxcxov atQnxitoztxov xaxnXo- iios statuimus fortissimo militari, et ad civitatutn
yov, n(>6 xe xrjv xav noXtcov tixoofiiav xal tixaj-iav 35 ornatum et disciplinam in agris habitantium ct ad
xciv xoiit dyoovt oixovvxofv, TtQoe xe irtv xa>v 8r,(io~ fiscaliura exactionem: divina pragmatica forma, quae
mltav tXen(>aiv. xov &eiov nQaypaxtxov xinov xov
super bis ei data est dudum, rata et nunc manente,
nl xovxote aixio 8to/u'*ov ngarqv xvgiov xnl TVV U- quae non vult neque spectabilem ducem ncque glovovxot, Se ov /iovXexm ovxe xov itt^Xtnxov
Sovxn riosissimum magistrum militum licentiam babere traovrt xbv tv8o6xnxov axQaxijybv dSeiav &xeiv dydX- 40 here observantes ei milites, ne ulla ex boc iiat civiMttv xovs TtQOitSQEVovxni avxip axQatuoxas, Tva pr)
bulionem in /ns factam confirmemus. Negue enim siistinemus videre et ipsrnn et consitiarhtm eins pristi*
nam adhuc tenuitatem annonarum ferre, neque offieium eius penitus auxilio deslilui, etsi in tot tributorum
exactionibus laboret et perictitctur: itaque officium prompte ei ministret et publica tributa exigat et inkutis lucris abstiruat.
II. Nec vero ullam omnino in civilibus causis et tributorutn pnblicorum exactionibus comtnunionem
habebit qui pro tempore est spectabilis locorum dux, sed illc ipse unamquamque el privatatn et publicnm,
uti dictum est, causam diiudicabit, et tnaxime omnium providebit ut trihuta sine intermissione inferanlur,
et ut ipse puris utatur manibus > qua quidem re observala Stephanus quoque vir spectabilis, qui nunc
primus ibi est, et iam probatus est et denuo eum id acturum esse cx rebus iam f>rius gestis persuastim
habemus; omnium vero maxime prospiciel disciplinae civitatum, neve ullus in civitatious popularis tumuitus fiat. Etenim id quoque illius viri administralionis proprium est: qui cum provinciam cum ob alias
causas lum inprimis ob diversitatan religionum seditionibus laboranlcm suscepisset, eatn pacatam rcddidit
omniqve twba Uberavit. Quod quidem ut denuo faciat ei praecipimus, ct si quando qtrid eiusmodi fiat,
etiam secundam Palaestinam obeat et turbas componat nett quicquam in illa incommodi am patialur, ac
praecipue in illa, quoniam tnultos illic tumullus exoriri videmus neque leves eorum esse effectus,
III. Si vero etiam militibns indigeat in provincia collocatis, hos quoque ei praeoebimus ex quocumaue nobis placuerit /brlissmorum
militum numero, cum ad ornatum civtlatum eorumque qui agrot
iiicolunt disciplinam, tum ad tributorum exactionem.
Atque sacra pragmatica sanctio quae de fus d
nuper dala est eliam nunc rata maneat, quae non vult aut spectabilem ducem aut illuslrem magislrum
mltilutn licentiam habere milites qui ei mmistrant abstrahcndt, ne qui inde tumuftus civitatibus oriatur:
4 navxeXcJi om. y J 13 Sntxplvrj L | 15 xal /16 fn'
em. s R 24 dnrjXXn^t] liberatam (i. . aTrtjXXayfutnqv ?) r
25 avxtp av&te L \ 26 T* ytvrjxai B yivoixo xt L
mal xaxd xrtv Sevxipav LBs] xaxa xrn> Stvrdpay x
A/vu/i/. I 28 f*Tj8' oxtovv LBs] xal (ITJS' OXIOVV M \
31 xa&eaxwxa) consistunt e fl 34 awlScoutv B) owtiSofttv 31L i 38 8t8oftdva> L* \ 39 tq. *oidi ov8i tibri
1 diuisione V diuisum eat 11 2 et asaesaorem] et om.
F | *adbuo] ad bano libri | 3 hutilitatem t \\ et itu l]

et om. V\ 5 quatenus et] et quatinm VT, et del.Btck\

9 eomnnicauit V\ aatem] enim / 1 1 0 fisalinm /1 11 pribatam F j 12 sicuti i\ sicut V\ 13 ne] neo t\ 14 nlantur t l tefanus V | 16 eruatig I | 18 cogitauit V | et
addidi | 19 publica tuxba. Nam] publicat urbanum V
pablioata arbaonm (urbanorum pr.) t | eius] eios et t |
22 demonstranerit / 1 24 praecipimus Beck \ tale om. V \
26 quod] qui / g agi /] om. V || 28 emergere Beck] mergere V emere t j 33 quem] quae V 8 34 oinitatem t [
35 orcnatum V | 36 pragimatica V [| 37 ei data *]
damiu ei I

DE PROCONSULE PALAESTINAE

499

Nov. CIU 3 ep.

xitlrxtvfrtv yettjxai xcue noXeat xrtpnxt]' xovxo ojftj tatihus turba: quod numquam agitur gubernante
OVK nv 7ioxe ngax&tiOsxai. Sioixovvxoe fiiv avxov xt\v quidcm eo civilem adnjinistrationem, providente vero
jioltttxTjv apxrjv, ngovoovvxoi Si xal TJJS xtav [Srjuo- etiam collatorum disciplinae, et a militibus habente
oiov\ vnoxsXdiv ei>Tai;iae, xrjv XB Ix xStv axqnxKoiibv Bolacium, et quod sine ornamento est tam inter ipsoa
%ovxot ovfifiaxiav, xai xb dxoo/iovv v xe avxole xols 5ili
milites quam
i interlialios per
ill illos corripiento.
riit
axftaxuixais i'v xt TOIS dXXotS i' ixeivtov nnidevovxoe.
1 iaoiTat Si SiaxexQipevot xoie oXots o xe jtsQt- 1 Erunt autem discreti omnibus spectabilis locoflhnioi xi3v XOTICOV Sovg xai 6 XTJV dv&vnaxov k'x<ov rum dux et proconsulis babens cingulum. Et ille
agxr,v. xal 6 ftiv riyrjatxm axQaxttoxtof xe xai Xi/u- quidem praeerit militibus et limitaueis et foederatis
xavioiv xai (potSegdxiov xai eC xt xnxa xr,v ^aionv 10 et quicquid in provincia armatum omnino eBt, exonhnxbv SXtos doxl, nXhv xmv dtpoi^afiiviov xa} ccptis qui deputati Bunt proconsuli miliUbus, iUe
arfrvnaxco oxQaxianoiv, 6 oi xfjv VJIBQ XCHV jtoXtxixwv
vero pro civihbus personis atque negotiis et obserng&tojnav xt xal nqayfiaxtav xal npoisSoevovrcov av- vantibus sibi militibus habebit providentiam et caux(j) axoaxuoxwv l'|c* jtQovotdv r xai <pvXaxr,v. Jrj- telam. Publicorum tamen tributorum causa vel sefioaitov fiivxot tfOQtov ivtxtv rj oxdaews dijfiorixjjS 15 ditionis publicae nullus excipietur omnino spectabilis
oiSeii QatQe&Jiaexai navxtXwe xvs xov ntQtflXinxov proconsulis iurisdictione, sed omnium pracsidebit,
avdvndxov SixaioSooiae, dXXd navriov dpl-et, naoiv
opnibus iubebit, et nullus resultabit dispositionibus
li^it, xal ovSele dvxiaxrjoexai xnU Staxvntoaeai
eius nec habebit occasionem ullam aut publicum
aixov ov$i et nQotpaaiv oiSe/iiav rj xb 8TJ- fraudare aut populos laedere publicae seditioniB
ov dnooxcQeiv r, xove noXiras ddixtlv Srjftoaias 20 auctor, neque utetur nec cingulo nec dignitate nec
etdotcos i$doxvjv, oiSi xovaerai vxe (6vt]t ovxs dl-ias
Bacerdotio nec alio quolibet dignitatis privilegio, sed
ovrt ieQoiavvrjs oixs ireoas rtvbs aixiae nQovofxiqty semet ipsum abripiet solummodo noziis Bi innoxius sit.
akl' invxbv iagjtdoet ftovov xatv ev&vvcav xoi dvsv&v*
2 vos tlvat. Tavxa roiwv SiSopev xal xavxrj xa&d2 Haec igitur damuB, sicuti praediximus, adminintp tinnviee fyfyfiev xfj f/jj, xai tpvXdxxeiv Strjve- 25strationi, et custodire perpetue pcr hanc sacram
xwt Sta xovSe xov &tiov ngayfiaitxov {lovX6fie&a . pragmaticam volumus legem. Sea et tuam celsiturifiov. xal xi/V or,v Si V7iiooxtjv tpvXdxxeiv nvxa
dinem custodire eam perpetuo sancimus et secundum
Sirtvexw{ 9tanit,oftBv, xal xaxd xovxov iyy^dfta&ai
scriptum modum particularihuB diBpositionibus trixov xqanov xals fte^xnls Staxvnioaeai xwv &-(>6vtov bunalium tuorum, et agnoscere omnes in reliquum
xwv atHv, xal yivwoxeiv anavrm tie xbv lye^s XQO- 30 toinpus Palaestinos, quia rursus eis proconBularitatis
iw IlnXmaxivovs, oxi ndXtv aixoie xb rtje dv&vnaredditum est iuB, et qui primae Palaestinae praeTVt nnobiSoxm Sixntov,. xal 6 xijs nqtaxrfi TJnXat- sidet proconsul est eis sicut (prius, et) priori libera(av
axiyrjt i('tQx dvfrimocxos iaxiv avrols wt TtQoxiQov tus supercilio nunc in maiori erit bonorc debito
*ai xrfi fyxooo&ev anrjXXayftcvos otpQvos vxv ni fieiclvitati.
loroi iarni xtftrfi 6<pBiXofitvrtt xfj jtoXei.
35
('EniXoyos.)
Td xoiwv naquaxdvxa rtfi\v xnl
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt iiobis et per
BM xol8e xov &eiov nQnyftaxixov xai iSixov dqXovfitva
bauc sacram pragmaticam et propriam declarata
roftov r, ar\ {maQoxrjfyyip[xai Xoytp] xai Tttgaxt nrtQn- sunt legem, tua celsitudo opcri effectuique tradcre
Solvat amvadxco.
Dat. k. Iul. CP. [dn. Iustiniano
fcBtinet.
Dat. kaL Iul. Coustautinopoli pc. Belipp. Aug ] post con9. Uelisarii v. c.
[a. 530]
sarii v. c.
id quod numquam agetur, si ille magislratum civilem administret et disdplinae subiectorum prospiciat
alque auxilium a militibus habeat et si quid imporlune fxl tam inter ipsos milites guam inter ceteros illo1 rum opera castiget.
Erunt vero prorsus inter se discreli speclabilis ditx locorum et is qui proumsularem magistratum habet. Atgue aller mililibus praeerit et limilaueis et foederalis et si quia omnino
in provincia in armis est, exceptts militibus proconsnli deputalis; aller civilium personarum et rerum
miluumque qui ipsi ministrant curam et cuslodiam habebit. flieque tamen publicorum tributomm nomine
vel seditionis popularis quisguam otnnino eximetur a spectabilis proconsulis iurisdictione, sed omnibus
prneeril, ommbus itnperabil, nec guisguam praeceptis eius resislet negue occasionem ullam habebit aut
fiscum fraudandi aut cives iniuria affidendi publicae seditionis auctor factus, neque aut cinguli aut
dignitatis aut sacerdotii aut alius uilius causae privilegio utctur, sed eo solo se tpse a noxa cripict
2 quod innocens sil.
Haec igitur huic quoque, ut supra diximus, magislratui concedimus, eumque perpetuo custodire per hanc sacram pragmaticam legem volumus. Eague ut tua quoque sublimitas perpetuo
custodiat santimus, et ut secundum nunc modum particularibus sertis tuae praecepiis adscribantur, atque
omnes Palaeslini in tempus /uturum cognoscant ius proconsulatus ipsis rursus readitum et primae PcUaetthuxe praesidem proconsutem iis esse ui antea, eumgue a priore supercilio solutum nunc in tnaiore honore
dtitati debito futurum.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram pragmaticam et specialan Ugem
declarantur tua sublimitas ad opus [et rationem] et ef/ectum adducere sludeat.
p Ath. Theod.] k. iun. 3f ('forte xr. k. Iun.' Zar
3 Stjfioaioav om. c, aut abetie aut in SrjftOTHuSv mutari
malitZachariae\\ 8 av&vna (i.e. dvfrvndxov) L \\ 9 OXQCL- chariae) { q. dn. iustinan. pp. aug. A/, om. c Ath. Theod. ||
xtmtxav B \ 13 xal (om. L) itQoaeSotvavxtov (*ic) L || 40 poet conti. Belisarii TC. g /xtxa xrjv (xijv om. Theod.)
17 naotv inixdfci om. B I! 19 ovSi itt\ ovx lft Si B \\ inaxtlav BeXioapiov Ath. Theod.) bilisari. no. eonss. M
20 noXixas L2] nalSne 2IB n*as Ll populos s II
22 n(H>v6fiia L B 23 fiovtov JSl |j xa) avti&vvos tlvat Af\
xo avtv&wov tlvai LB (quod videtur agnoscere, voca~
1 quod] quam V\ agetnr Beek {J 4 Umen V\ 5 illos V\
bnlo iavxbv in avxbv mutato, Iulianus sed unum so- ipsos / | * oorripientcs Vt || 7 autem om. t ] 8 ille V]
lum eximat cum de manibus proconsulis si appareat in- ipse /1 9 foderatia V% 11 depotati V deportati t j 12 pro
Doeena) | 24 xal xavxj] LB] xal xavxrjy Mt om. s || cirilibus] prouincialibas t || 13 et caatela V, et om. t |
25 fvXaxxitv] fvXaxxuv avxa /? | 26 xovSt MB\ xov- 14 tamen /) non V (rero Beck) | tributorum om. t || vel
tov iifj L \ 27 avxa B\ avxip> MLc 1 28 xaxa xovxov om. Vt B 15 nullifl V | 16 omnium] omnibus Beck ||
praesedebit V\ 17 rcsultauit F | | 21 sed om.t\ 22 arripiet FT(eripiet Beck) g 26et ct /] et om. F | | 27 teoundum huno inecribi modum Beek || 29 tutoram V* \ 31 qui)
))
33 iaxiv alxolt Mf\ avxoXt ioxtv B avxolt Si L j| quod 11| praesedct F | 32 prius et add. Beck\ priora V"
34 anT)XXay(iivT}S L | 37 xal idtxov Ms\ om. L [) 38 xal33 inper concilio (s eorr. ex est) F | maiori] mauri V
uyy J/, om, Ls || 39 subscr. om. lul. || k. Iul. 5
39 subscriptionem praettat V | bilisiario uioe oonsut V

500

Nov. CIV. CVpr.

DE PEAETOBE SICILIAE.

CIV.

<DE PRAETORE

DE CONSUL.

Auth. LXni.

SICILIAE.)

Idem Aug. Tribomano quaestori sacri palatli.

Tua cognoscit sublimitas utpotc operi quaostorio praeposita et uostri consilii particepa constituta,
quod Siciliae provinciae secundum instar antiquitatis practorem praefecimus, eius ut gubernatione oinnia i
privata peragautur et militares expensae procurcntur. flam publicas eiusdem insulae functioues sub iurisdictionp viri excellentissimi comitis sacri patrimouii per Italiam esse antiqua consuetudo tradidit, cuius
1 auctoritate tam exactio quam illatio earum procederet.
Sed quia lites in tanta provincia moveri nccesse
est, volumus ut, si quando appellatum fuerit a praetore yel a duce yel ab aliquo iudice eiusdem insulae,
appellatioues omnes ad tuum tastigium tuamque sedem remittantur, et ipse merita earum more consultationis 10
discutias et ad nostram referas scientiam, quatcnus tua nobis cognita dispositiope ex nostra auctoritate lis
dirimatur, neque ad anteriorem Romam neque ad alium iudicem huius regiae civitatis eatur, sed ipse vice
2 sacri cognitoris audias et litem dirimas.
Et non solum baec tuam iurisdictionem respicere decerninuis,
scd etiam si qnid aliud civile ordinatur quod continnatione indigeat, id est pro defensoribus vel pathbus
civitatum dccretum, [na.m) id quoque ad tuam sedem remitti, ut per tuam sententiam nostramquo auctori- 15
tatem roboretur: quia semper Sicilia quasi peculiare aliquid coirnnodum imperatoribus accessit, et oportct
re>8 civileB, cum aliquam babuerint dubitatiouem, nostri quacstoris iudicio dirimi, qaod accipcre a tua sul>limitate censemus, quam nos proveximus, quam legitimo opcri praeposuimus, cuius opere atque industria
omnis Iegum ambiguitas, omnis iatitudo in praesentem concordiam ct pulchram brevitatera pervenit.
3
Quae igitur per banc divinam legem nostra decrevit aeteraitas, tua sublimitas sciens praeccptionibus 20
Buis admoneat Siciiienses iudices, quatenus Bciant, cui debeant causas appellatione suspensas referre, ut per
tuas tuorumque successorura suggestiones omnia nobis manifestentur et videamur per semetipsos easdcm
causas peragere. Esso enim non indignum putaviinus, <ut) Siciliam nostrum quodammodo peculium coustitutum nostrorura particeps consiliorum quaestor sub iurisdictione sua suscipiat.
(Dat. Dec. imp. du. iustiniani pp. Aug. anno XI. p. c. Bclisarii v. c. anno II.)
[a. 537] 23

CV. Auth. XXXIV. Coll. IV tit. 3

PE

R DE CONSULIBUS R

IIEPI T2N YnAT2N.

EyQn<pr\ 2xQaxr\ylip xtp r8ooxaxq> xoftrjxt xa>

&tla>v largitiono/v anb vjtaxav xal 7iax(jixiip.

(Ilpootfitov.y

Idcm Aug. Stratigio comiti sacrarum largitionum.

Tb xtje inaxeiae ovoua xe xaiSO (Pracfatio.) Consulatus nomen et causa priscis

npay/ta xoTe fiev naXai 'Pofialott JIQOS xrjv xdiv TIOXE- quidem Romanis adversus bostium adinventum est
(HOV inevotjd-t) %Qlav, kav xals ynjyots, S.t aixoTs ini
utilkatein, ct iu decretis, quae eis in ordinatione
xji xtipoToviq xb xoivbv iSiSov xije noXtxeins ax^M"* comtnunis dabat reipublicae figura, sorticbantur re3teXnyxnvov [yag] ev&ve xas inaoxini iv ah Fapente provinciaa in quibus Rouiani bellura babebant,
fiaiois noltftoe ijv, xni xax' avxas ixXtjoovvxo raf 35 et secundum bas sortiebautur fasccs; sequens vero
(>a.(i8ovs' vaxtqov Si 6 XQOVOS eie xijv xcHv svaf/3eaxd~ tempus in imperatorum piissiiuorum transponeus betxtov avToxgaxogcov fiexuatrjaae xb noXefisiv xi xai
landi ct paciticandi potestatem ad largitatem solam
eiptjvrv ayeiv ovoiav tie <piXoTtfi(av ftoiTjv xd npayfia
causam consulibus mutavit et banc tcmpcratam et
xoii vnaxoie fuxeaxrjas xal xavxqv awfoova xai rtordinatam mensuramque non excedentem. Paulatim
xnyuivjjv xal xb fuxoov oix Ixflnirovoav. xaxh fjtxodv 40 vcro quidam ita sumptuose causam aggressi sunt,
Se xtvet ovxo> $ayi)&)S xq> itnayfiaxi nooirjvtx^aav,
ut suam quidcm edcrent magnanimitateiD, non tamcu
<5exa rf;v eavxcov ftiv ivSeij-aa&at fieyaXopQoaivijv,
Nov. CIV De praetore Siciliae eadem est atgue nov. LXXV{*~ Authent. LXIJI) De appellationibu Siciliae, bu
posita in corpore novellarum indegue in epitomis luliani Athanasii Theodori. Cf. quae illo loco exposuimus p. 378,
ubi ex eod. V gui iolus hanc constituthnem servavit discrepantia scripturae adnotata esl.
Nnv. CV(Authent. XXXIV'
Coll. IV tit.3: gloss.) Graeee extat in ML. Epit. Theod. 105, Athan. 22,1.
lulian. const. XCVIII.

CV.

DE CONSULIBUS.
Scripta est Strategio gloriosissimo comili sacrarum largitionum ex coiisiile et patricio.
Praefatio.
Consulatus el nomcn et res a veteribus Romanis ad bellorum nsum excogitata est,
et per decreta guae iis post crcalioucm communis reipublicae forma dabat statim provincias partiebanlur
in guibus Homani bellum habebant. el secundum ea sortiebantur fasces; postea vero tetnpus, cum in piissimorum imperatorum potestalem et bellum gerendum et pacem agendam transferret, aasolam munificentiam consutibus rem redegit eamque moderatam ordinatamquc nec modum excedentcm. Verum paulatim
nonnulli adeo profusis sumptibus eam rem aggressi sunt, ut suam guidem magnificentiam ostcntarent nec
27 rubr. JJCQI rdiv vnaxtov

M] Jlepl inaxcov

38 Xiyeiv La | 39 atvfQOva ual] xal om. L

2S stratilio T, Strategio vulg. g comite 72 | 32 cit

R7T> || *in ordinatione] ordinatio /iiri R 33 rcis p. II1 g
sortibantur V\\ repetente Tl Q 35 ct om.R1 |j has) hanc
Tl hoo T* fl 36 in] ut in 72* del. R\ om. Tx | bellan.li)
et bellandi f bellandum Rx \ 37 solam largitatem R g
38 mutuauit libri\ tempcrantiam 7'11| 39 ct ordinatara
mensuramq V mcnsuram ct ordinatam quae (quae
del. R1) R I 40 agrcssi RT\ 41 quidem] quod Ri \ tiu T

DE CONSULIBUS

501

Nov.

CV pr. 1

oi1 ftijv iwoelv, ox.i TxapdSer/fia ittQov oix ovaiv.

cogitarent quia exemplum aliud non haberent. N o n
oi' yao eis noXXove avvio-/_xai neQiovaias IB /leye&os
eniin ad plurimoB venit substantiae magnitudo tranvniofldXlov xni wdoTifiCa ywxfjs ov rco fiixQto rov
scendens etiara magnificentiam animae, non mensura
nodyuatos, Tfjiw otxeitp avftnaQayivoftirT} peyid-et.
rei sed propria magnitudine proveniens. Quia igitur
inuoij toivw oQuiuev xivSweiov
Siansoeiv ro rwv 5 vidernus periclitari consulum noraen, quod ex temvnanov ovofia, OTIBQ ix xQortov ovico fiaxoaiv xai poribus ita prolixis et ad nrillesimum prope annum
tii xdioarbv avveyyve fros iX&bv xfj xcov 'Ptopaiaiv
veuiens cum Romanorum republka pulJulavit, proawrpaoe nohreia, Sia rolio (prj&rifiev x^vva^ ib
pterea credidimus oportere causam comprehendere,
negujieiXat, xal XTJV afierQiav xoixov TCSQIXO- et inmensitatem eius recidentes ad beneplacitas coneis elavvontov
(fiergov) rijv vnanxijv av- 10 sulares Btatuere expensas, quatenus continua sit R o dandvriv, bniai av Sirjvtxfjs ^irr] 'Pcofiaioie, manis, omnibus autcm bonis viris existat accessibills
Si jole nya&ols avSgdaiv ind^xv Pai*h ove quoscuraque huiusmodi nos dignos esse honore deuvxris rtfieXs agiovs ilvai itftrfi dyxQivcuftsv. xai creverimus. Cuncta siquidem perscrutautes perspexir(i
Stj nnma dveqswr^adfxevot aweiSo/iev, onoaov elvai
mus, quantum esse conveuiat quod datur. A Marnno;>'xet rd SiSofttvov. Ma.Qxia.vu} ftiv oiv TW TW^ 15 ciano itaque imperatorum eximio scripta lex est,
avioxoatoQcov d.Qiara> yiyQanrai vopos, Ss tjfiovlsro
quae volebat non spargere pecunias consulea, et ipsa
fifj Siagginreiv xotjuara roie vnarevoyrasf
xai avxrj
ei COnstitutiouum prima fuit. Igitur et post praeyt avT( x(ov Siaxal-Eiov nntoTT} xa&ioiTjxa. xotynqovv
dictam constitutionem invenitnus, quoniam quidam
*ni fitxo. xi\v eiQTjusvTjv oiaxa^iv evQOfisv, ais xivse
banc sequentes nihil spargere populo passi sunt,
fitv xavxrj y.axaxot4vd'rlaa.vxBS ovS* oxtovv Qiy/at xa} 20 alii autem et ultra legem agere hoc petentes et
Sf^io ngueiXovxo, oi Si xai vnip xbv vofiov nqa^a%. promereutes quae petiverunt deinde ad sui animi
tovxo aixrjOavxie xe xai xvxovxte u>v fjxyoav eha
respicientes mensuram circa aspersionem largitatem
8 r v ne l
Tifibs
T6 jitje eavralv fgfiexgov aniSovxes f tfwxv
Q
ultra terminum celebraruut,
f
x v i*i Q
, uniq quidam vero medium
i
l i
i t mediocribus
d i i b
l
i
i contenti
t i
io (linxtiv
filoiiuinv
VTCSOOQIOV i ijioij}oavxot iviot bbene leligentes
pro plurimis
Si ir,v fisaoxr,xa xnXdJs kXofitvoi ftergiois avxi noX- 25 fuerunt. (Et) quoniam ctiam noB praccedentibus
hov 7jt>xa9Ttoav. xai inetbij xai xots nqb r;fjwv iv
qnod medium est optimum visum est case tamquam
(itaoxriTi xb pO.xtaxov iduger elvai, coe xwv dfy ixaex utroque summis periclitantibus mox ad inraensiliovv axQoiv MivSwevovxaiv slfrhs eis auexgiar ixtatem procedere, propterea aestimarimus et noa de
(Ifjva^, (prj&yfiev xai r}/mi ntqi xoixov otoQiaaa&at
hoc definire quod decet, ut nibil ncc inmensum
ib nqiiKov,t cSsxs fiijxa dftsxoov ftrjxt axamov elvat 30 oec inordlaatum sit neque nostrorum temponun in/aijre xdv TJfisreQatv XQwoov aval-tov.
dignum.
CAPDTL
"Oaa iv ovv nootr,x6v loxi SiSoa&ai itapa xov
Quantacumque ergo competenB est dari ab eo qni
nnny jjpcov noopaXtouivov xax' xos vnaxov nQoyaa nobis eligitur per annum consule occasione sporo anoqjovXaiv xs xal xa>v nXXoiv dnaad>%> Stavoftuv
tularum omnium et distributionum et expensarum,
xal Sanavrjfiaxoiv, xnvxa navxa owfrivxei dnoypnipTJ 35 haec omuia componcntes scriptione buic nostrae
f(5Se Tjftaiv v7ioT&r}rai ta) &et(p ro/itp naQexeXevaainterponi sacrae ius8imus lcgi: in legis enirn boc
Htfra- iv vofiov yag alib xifreftev ax^unn, Xva xu} ponimus Bchemate, ut transcendenti etiam poena
tamen reputarent se aliud exemplum habituros non essc. Neque enim in tnultis simul conveniunt et ingens
rci fumilians copia et liberalilas anhni quae non modum rei, sed propriam magnUudinem sequatur. Quoniam
igitur periculum esse videmus ne consulum nomen inlcrcidat, quod ex tam longis lemporibus et usque ad
millesimum fere aimum propagatum una cutn liomanorum republica floruit, propterea rem conlinendam
tt immodica eius largitione recisa ad opportunttm modum consulareni sumplum redigendum esse existimavimus, ut perpeluus Jiomanis maneat atquc otnnibus bonis viris in promptu sit quos iali honore nos
dignas esse iudicaverimus. llaque omnibus exploraris intelleximus, quantum conveniat esse quod dandum
sit. Atque a Marciano imj)eratontm optimo scripla est lex', qune noluil consules spargcre pecunias; et
haec quidem ei constitutionnm prima /uit. lam vero etiam post illam constitutionem compcrimus alios
eam secutos nihil plane spargere in vulgus institttisse, alios cum pelissent ut etiam praeter legem id faeerenl et impetrassent quae petisscnl, inde ad animi sui modum respicientes immodica in spargendo liberalilaU usos esse, nonnullos deniqne mediocritate recte probata modicis pro nimiis contentos fuisse. Et quotiiam eliam maioribus noslris in mediocrilate optimum quodque positutn esse visum est, cum quae ulrimqtte
extrcma suut periculum sit nc protinus ad nimium prolabantur, ttos quoque quod decet de hoc definiendum
esse existimavimus, ut neque immoderaium neque tncompositum sit neque legibus nostris indignum.
1. Alque quantum quidem ab eo qui quoque anno a nobis proponetur consute dari oporleat sportularum ceterammque omnium distribulionum et expensarutn nomine, haec omnia descriptione compiexi
huic nostrae sacrae leg'% subici iussimiis: in legis enim fonnam id redigimus, ut qui eam transcenaat ci
1 ivvotlv Zachariae. tx e] ayvotiv ML \ 3 tpiloxifUa)
magniticcntistm (i. e. fiXoTifttar) ff fl 5 SiantacTv om. s \\
10 (UXQOV tx 504,32 addendum fuit |) OvaxtlXai L (cf. 504,
30. 5U7, 6)] TXEpiOTtiXcu M Btatucre ? \ 11 *(itivoi AIL \\
12 ovs] quoscumtjue ;; leg. ovs avi g 14 iptvytjodfuroi L || tlvai] av La |) 15 xb om. pr. in marg. add. L ||
16 a(>l<sxu>v M\ v6fxos\ Cod. 12, 3, 5 || 17 iiaqinttiv hl
{iisic infra) |) avxf} yt M Q 20 xavxa M\\ 22 ^rr/ff Ll
rpr,aavxo L* || 24 inoirtoaro L Q 25 (tex(?lais L I noXXanXuiv L |||| 26 xal inetdfj]j] xal om,fie fi 29 fprj&qpe]
p j q p ]
i i i
pruptcrea (*
(i*. t. d
dia xovxo) existimavimus
f |j 30 coart
ftr/xt\ ut nibil neque (i. . diaxt ftt]8h> ftr^t) ff || *pr\t ftrjxe fttjxi] ftrjSi ftrjSi /iijoe ML \ 31 voptov AfL, XQovatv tx s probat Zachariae || 34 T xal xav
iXXtoy om. s || diavoftdiv] et distributionam e | 35 avrtifrtvxil L || 36 vTCOxt&Tivat Ilaloander) anoxa&qvat
HL interponi %
2 magnitado labitantiae T | 3 anima Ra || non] in V Q

5 periclitati /2 1 Q 6 mileximum R Q 7 outn] eum Rx

puppullauit Rl pululautt II* T | S credimus Vvulg.
9 ad om. V$ 11 aut Ffl 12 decreuiniua VR2 || 13 concta
Jt1 contracta R1 Q si quid Rl | perscrnntantea T% perscurantea R || 14 quod] quae Rl |) datum Rl VlT' datum
eat V* B 15 extmo Tl g est lex r | 16 conuliB K T . T i
17 eius R V* || fuerit R*fligitur om. Rl || praeilictijm RT
vulg.] dictnm F | | 18 inueniensR l | quidam] qnodRVlT
quidem V3 (quidam quidem Ofenbrilggen) | 19 sequentis
RlV* B sint T g 20 potentcs R*V*T* D 21 petuenint
Rl 1 adj a Rl g 22 mcosura Rx | 23 celebrarcnt uni V
uni celebrauerunt R, uni <lel. vulg. || 24 bene elgentes
V1 eligentes bene Tl Jcontempti T\\ 25 Et add. Otenbruggen \ etiam ct noi R \ 32 quantumoumque R* | dari]
d** T* | qui] quia ab eo R" || 33 eligerit T1 |j cooiule R]
consulcm VT consul vutg. | ocoasionem Rl | 34 omnium
om. F"U et diitributionum] et om. R% || 35 corapetente
RlTl 8 criptionifl* Bcriptioncm R* V* || 36 laorae ow.
R || iuimtu Tl 8 lcgi] legi F

Nov. CV 1

502

DE CON8ULIBUS

xal 7toivrj xtt tXrj itQosfpcovaa. xde Si quaedam inferatur competens. Rcditus autem eorum
av-icov inra xat ndaas elvai povlofte&a.
itnminutos omnes esse volumua. Si euim boc adin$i yttQ IOVIO imvevoTiTai 8ia xb xdt &e'ae ngbs yvxveutum eat ut spectacula ad animi voluptatem aganaytoyiav dyeiv xov Sr.pov, avrai Si rjfilv opi^ovrai ' tur populo, haec autem a nobis determinantur in
< innoSgoftiav elc x ras xatv S-jjgioiv &das xe xai 5 circeusibus et bestiarum spectaculis et thymelae deavatoeoeie xai xat inl iqt axrjrfje re xal &v(ii.rls lectatioue, niillo horum noster privabitur populus.
tjSvna&eins, olSsvbe xovxtav 6 tjftixepoe anoaxtor,Sed erit quidem ei processus primus quo suscipit
&tjoexai Srjpot. dXX' iaxa* /uiv avxip TCQOOSOS TJ nQto- consulatum et buius possidet codicillos, kalendis
tiaxrj xafr' TJV naoaXrjxpBzai rrjv vnaxeiav xai xavxrjs
Ianuariis. Fost illum vero Becundum agit spectacuxxrioezcu xa oififlola, xaXdvdais 'iavovaglatt. pex* 10 lum certantium equorum, quam mappam serael
ixeivTj* Si Sevrioav dget &sav xi,v xibv a/ttXXrjxrjQitov exbibendum; et post illud quod dicitur totiua diei,
inntav, r\v Srj fidnnav itQosayoQsvovai, xal XQIITV
ubi et multa delectatione complebit populum boc
xfjv xov ttaXovfiivov d^eaxQoxwtjylov, oi Sie dkia
quod vocatur pancarpon [Latine Bilva] conspectum, et
nQotunaZ xeXeofrrjoopdvT;v' xal pex' ixsivrjv XTJV xov cum bestiis pugnantes homines et vincentes audacia,
Xeyoftdvov uovrjfUQioy, 'v&a noXXfje qJSvna&eiae itf 15 iosuper et interemptae bestiae. Quintum quoque fanirjati xbv Sijfiov xo xe xaXovftsvov nayxaQnov d^edi- ciet processum qui ad tbeatrum ducit, quem pornu
fierov xul d-tjglois nQoe/taxofuvove dvd-Qconovs xni vocant, ubi in scena ridiculorum eat locus tragoedia
eiSoxtfiovvxat xfj x6X/irt xal n$6s ye dvcnqovfuva xk
et thymelicis choris, et spectaculis universia stque
9rjQin. xai nipnxrjv ye noitjoei noooSov xijv inl xb auditibus apertum est theatrum. Rursus quidem
&iaxffov ayovoav, rjv Sfj noQvae xaXovotv, tfv&a xdle 20 Bpectaculum equorum certantium edit seu quae voinl oxrjvfjs ytXanoTtotols iarat xdtqa xQayq>8ciis xe catur mappa, seztum agen8 hunc coaventum. Ex
Hal xoTs inl xr,t {tvfuXtje xf' e i O-tdfiaai xe navxohoc deponit annalem huuc honorem, in depositione
Sanois xftl dxovoftaaiv dvetpyfiivov iaxi xb &iaxqov.
agens Bollemnem editionem. t ita septem noctium
ndXiv Si 9e'av innav dfiiXXtjxr^ioiv intxeXtaet rjxot, xijv
et processuum complebitur cursus nullam specierum
KaXovfiivrjv ftdnnav, Sxttjv aycov xalxtjv narrjyvQiv. 25 antiquitus statutarum derelinquens. Unam siquidem
eha ivxei&ev xaxa&ijaexcu xi\v ivtavataiav xavxrjv
aliam adinvenire mappam duoque cootinuare quaa
xtutjv xi}v inl xfje aXovftivrjs dno&eaetos xaxa xo vocantur theatrum amphitheatruuj, et non priori hoawBi&iafiivov ayav navrjyvQiv. xai ovxas 6 xdiv
rum contentos esse, palam est quia nibil novi uitxa
inxa wxxdiv xt xal TIQOOSWV imxaXeo&rjoexcu Sgopos id quod prius agitur habet. Sufficere itaque rite
oxdi Sv eJSoe.xdiv 4 a ^ ^ s vo(iujd-e'vxa>v na^aXifi-30causa putabitur, et siogulae dantur clare et non in
ndvtov. xb yao ftiav ftiv dXXrjv n^oeetptvQiaxttv (jidnnav), 8vo 8i awdjtxeiv xa aXov/teva &eax(>oxvvr)yaOia, aXXd firj xqj nqoxiqtf xovxtov dpxtiafrai, JIQOSTJXOV
a>t ovSiv xaitonQenis xt TCQOS XO nQOxe^ov j^et. rtpoixooii ftif ovv cixoxtas dv xo ngdyua vofiia&sirj. dXX 35
txaaxov fiiy iniHeix&yoeTai Xa/xnoaJt, ov ftrjv eis
etiam poena aliqua conveniens irrogetur. Processiones autem eorum septem esse omnes volumus. Nam
si hoc idcirco excogitatum est, ut spectacula ad populi voluptalem edat, ea autem a nobis ad circensia
et ad besliarum spectacula caedesque et scamicas atque thymelicas oblcctationes rediguntur, nullo horum
populus noster privabUur. Sed eril illi prima processio, quo die consulatum suscipiet et codicillis eius
potietur, kalendis Ianuariis. Post illatn autetn secundum edet spectaculum equorum certantium, quain
quidcm mappam appellant, et tertium quod vocatur thealrokyncgium, non bis sed semel peragendum;
atque post iltud monhemerium quod dicilur, ubi poputum multu voluptatc implebit pancarpum quod vocatur spectantem et cum bestiis pugnantes homines et audacia insignes ac denique besiias interfectas. Quintam quoque faciet processionem quae ad theatrum ducat, quas pornas^ vocant, ubi in scaena scurris locus
erit et tragoedis et Ihymelicis choris atque oculorum spectacuUs variis auriumque oblectamcnlis aperlum
est theatrum. lam rursus spectaculum eqvorum certantium exhibebit quae mappa vocatur, sextum ctlcbraturus diem sollemnem. heinde annuum istum honorem deponet feslum diem pro depositione quae vocatur tnore solito actunts. Atque ita septem twctium et processionum cursus peragelur nulla specie
earum quae ab inilio receptae sunt praetermissa. Nam aliam praeterea mappam instiluere et duo continuare iheatrokynegia quae vocanlur ac non priori eorum contenium esse, id quidem apparet nihil
novi praeler ea quae prius acta sunt habere. Atque abunde sufficere res merito putabitur, singula vero
2 ngooSovs) reditus (i. e. n^oeSSovs) e 1 inxd xat tur r agunt R \\ 10 quam om. R ] mappa T mampara
ndaas) imminutos otnnes s" fl 4 xov S/';ftov] xbv SJjfiov VR* Q hiatum non indicant libri, suppl. fere quatn ranpHaloander, quod probat Zachariae, populo f || 6 dvatgd- pam (appellant, et tertium quod rocatar tlieatrokjnc<me xt xal otn. CT || 10 ia.wova.Qian M |) 13 &eaxpoxv gium, non bis scd) scmel exhibendum Q 12 ubi Ottnrrjylov Zachariae (c/. 32; lul.)] &edxoov xvvrjyiov M &ed- brQggen] ut libri || et R V] om. T fl delectationem Rx |
xpov (in litura) xvvrjyiav L || 14 xal Le\ om. il |l 15 fofra] oomplebis V1 complebi complebit T% | 13 pancarpor II
ubi et e g 18 xoXfia L | 19 *ye] x tibri l 21 yiXoxonoioif pancarpo T J lantine Tx; uneis inclusa del. vulg. j| *coaL, yaXarzonottiv M ridiculorum (t. e. yeXtaxonotdivi) ? || specta libri, del. vulg. fi 14 et] ut V\ 16 quij quod RVT1
22 x Zachariat tx S\VB ML | 24 3i\ quidem ( e. ye) e II pornas] aboroa RT aboa V (apornas, apoornas, aprunas
imxtXiaru L | 25 IXXTJV ayotv xavxqv itavtjyvQiv Le\ tim. Iuliani codil.) J 17 in om. V\ sceDa vulg.\ gcema |i. e.
om. in hiatu 8 ftre litt. J / H 26 alxa om. s | T)'] XT\S chema) libri |) tragidis V traiedis 7'|| 18 tbemelicis RV
L \ 27 trfi xaXovpivifi om. s || 27 sq. xaxd xb navriyv
thetnedicis T |( tboris T | atque] autque VTa aut qnaa
QIV) ageui sollemnem editioncm e | 31 ftdnnav ex e RT* 8 19 auditibus V) a iudicibus RT1 iadicibus 7 1 1
po.il dXXrjv addidit Scrimytr jj 32 &taxQOxwj]yioia M\ qaidcm] quod Rl | 20 eqnorum centantiam V1 equorum
&eaiQoxwriyia L J 34 T* M] xb L || ix nqoaxoois cantantium R1 cantantium eqaorum R% | edit vulg.] editi
(?X01 nQoa ex ylvaofrai eorr.) L \ 35 vopio&rj L | dXX* R V editis T\ uooantur T H 21 mampa FJ hono] hl (i. e.
Ixaoxov ftiv imSetx&iiaaxtu] et tingulae dantur s
habet) V R 22 hunc] hinc T Et V | dispositione RT \\
23 septenoctium T* \ 24 iperem R> \ 25 staturarum R |j
1 redditu libri || aut V || eorum om. V g 2 omnet esse derelinquens1 vulg.] aelinqucoa RVT Q 26 mlppam V
Tvulff.] esse omnes V, omnes om. R || faaeo R 3 uo- mampam R ]| 27 theatrum anphitbeatrum V theatrum
RT\ theatroquinegia vulg. |
luptatcm llvulg.] uoluntatem FT[|agnntarT l \bspecta- antitheatrum T* thcatrum
l
l
a
cula libri, corr. vulg. \ themale (al. theatri *. v. V) priori horum R*T \ priorum R F7' R 28 contemptoi T\
l
l vulg.
l | 7 erit
i quod R quide
idem erit T || est] et V\ om. R nihil quia V1 \\ 29 iufficet V |J 30 etj
libri, thymelet
quo] quod T \\ *suioepit libri || 8 kalendas Rx | 9 agi- ed OstnbrUggen | olarei Rl g et] ctiam V*

503

DE CONSULIBUS

xoaovxor toext

r<p

xal

xijs vnaxtxrfi *Jf*w yiygunxat

SandvTjs.

Nov. CV 1. 2

tantam, ut lam popnlo etiam odibile sit: in his

enim quae raro iiunt miraculum est. Haec itaqne
xal de consularibus a nobis scripta et determiuata sunt
expcnsis.

CAPUT IL
Ei Si xal yafterrjv 6 vnnrevcor fyoi, 8U6QHJT<XI 5 Si autem etiam uxorem consul habeat, definita
nag' rifimv xal xb tijs Tisgi avir,v UBTQOV Sandtn-f
est a nobis et circa illam expenaarum incusura:
titi yap awanoXavsiv xal xavras xfjs XOV awoixovvdecet enim frui eaa et coniugis claritate. Si vero
toi Xaujtpoxrjxos. ei Si xal ol awotoirj yvvaixi,
non copulatus (sit) uxori, his sat est, niai mater
niQtrxa xa ivxevfrev, nXrjv el pyTijo avxt? xa&eari}eius consistat iam consulatus digna et prius bonojj xfi XTJS vnaxeiae dglq xal nQoa&ev xsxtfitj-10 rata, et velit eatn una frui secum schemate. Et boc
T], xal fiovXoixo yt avxf/v awanoXavoai avxco xov in sola matre praebemus, alia vero non decorabitur
nnxoe. *al xovxo yap ini fiovrj fit,x(>i Siooxnt,
mulicr penitus praeter coniugem et znatrem, illae
Si oi xa&eSelxai yvvfi navxeXwt nXr;v xf}t quidem omnibus modis, quoniam uxores concoruacant
ovarjs JJ xr,e firjxoos, xijs fiev ndvxws ijietSij
radiis maritorum hoc lege dante, matres vero, %i
yao ai yn/texal owexXiifijxovai xaie xaiv awoixovv-15 consul hoc voluerit; nam neque filia neque Boror
xtov dxriui, rovio aixdis xov vouov SBSOJXOTOS , forte, non uxor filii, et multo magis si nec pertinens
xijsfttjxQosSe', eiitBQo inaxciav xovjo fiov^.rj^strj' oi
ad genua sit: hoc enim et pure illicitum exiatebat.
Crvyatr,(t Se, ovx dSeXyf] xv%6v, ov yapexrj jtatSds,
xcd noXltp ftaXXov ti ftrt8i jt^onjxovaa xaxd yevoe
tirj' rovxo yag Srj xal xa&agcHs dxonov ixvy%avtv. 20
1 T6 Si SutQoinxBiv iv raie inxa. xavxais ngooSoit
1 Spargere autcm in aeptem his processiopibuB poxbv vnaxevovxa xdXXtov TjptTs Stopi&uBv
pulo coQsulem melius nos designavimua, sicut MardiztQ Tj MdQxwvov xoi xrjs &e(as Xrjea}i $id- ciani divae memoriae constitutio dicit Illa quidem
liyai. y ftiv yag dnein* navroiaie ytioxtptZabuegavit omnino munificentiam, nos autem corrigififtalt Si avtrjv inavogd-ovfisv xo nQaypa T^25mus eam, causam voluntate eius qui consulatus
xov xtjv vnaxov i%ovxos dvaxifrivxet xift^v.
habet honorem disponentes. Sive cnim nihil voluerit
Q firjS* oxtovv fiovXrj^tlri fpinxeiv, ovx dvayxdspargere, non cogimus, sive rursus veuire (ad) boc
m av&ts iXfreiv tit xovxo BovXrj&clri xni xols
voluerit et ex ar^euto muneribus honorare populum,
Soipois xifxi.aai xbv Sfj/tov, ovSi xovxo
nec boc interdicimus. Non tamen aurum spargere
]
oi firjv ^jvfffo ^inxiv iflsftev, ov 30 Binimus, non minoris alicuiua, non maioris omnino,
xtvbi ovSi fitXjovoi o$a>i rj /tiaov xn$dynon medii characteris aut ponderia, sed argentum,
axa&pov, dXXd apyvpov, xad-dntQ unoviet
sicuti praediximus, solum. Aurum enim spargore refxofov.
xb
piv
yaq
xal
xQvaior
SiagoCnteiv
volvatur imperio, cui soli etiatn aurum contemnerc
t
xfj fiaatXiiq, ^ntQ t*6vr] xal x^0^
neQi- praestat fortunae fastigium; argeutum vero, quod
6 xijs TVXXS iiStoaiv oyxos * aoyvf>os 8i 6 fiexa 35 mox post aurura pretiosissimum tiet et aliis consuli^
ivfrve xtuidnaxos ytvuixo dv xnl xolt d).Xon bus largitas decena. Hoc siuimus eos spargere (in
vnaxott ftXoTiiun ngtnovffa. xovrov ifitftev avxovs
his) quae vocantur miliarisia et in melis et in caocis
iv xe xols xaXar/Jtvoie fuXtaorjotoiS xal jX
splendide exhibebuntur, neque tamcn in tantum ut ipsa multitudine invisa fiant: nam qttae raro eveniunt,
adniirationem habere solent. Haec igitur consularium expensarum notnine a nobis scripta sunt et determinata.
II. Si aulem ttxorcm cotisul kabeat, etiam in ea expensarum modus a nobis definilus est: nam
illus quoque splendore coniugis una frui oportet. Sin uxori iunctus non sii, supervacanca sunt quae inde
peluntur: praeterquam si ei mater stt quae consulalus dignitale iam prius honorala fuerit, tamque velit
eadem condicione secum frui. ftam hoc quoque insola matre ei conceditur; alia vcro mulier omnino non
assidcbit cxcepla coniuge aut malre, illa quidcm omnibus modis (quipjie cum uxores una colluslrenlur
radiis marilorum, lege hoc iis conccdente), matre autnn, si consul hoc volueril: ucc vcro filia ncc soror
neque uxor filii, vel adeo si quae eum ne attingat quidem genere: id enim manifesto absurdum foret.
1 Ut autem spargal populo consul in septem illis processtonibus, id melius uos dcfinimus quam quemadmodum Marciani divae tncmoriae constitulio dictl. llla enim largiri omnino veiuil, nos autetn cam
emendamus rem voluntati eius qui consulatus honorem habet commiUentes. Sive enim nolneril quicquam
rpargere, non cogimus ewn, sive rursus volueril ad hoc acccdere atque donis argenteis populum honorare,
ne hoc quidem prohibanus. fiec vero aurum spargere permittimns, neque mmoris ullius neque utigue
maiaris aut medii signi aut ponderis, sed argenium, uti modo diximus, sotum. Nam aurum quoque spargere imperatori reservetur, cui vel soli aurum conlcmnere forlunae fastigiwn concedil; argentum vero,
quod modo post aurwn pretiosissivmm est, etiam ceteris cousulibus idoneum cvadet ad munificentiam
praestandam. Hoc iis spargere concedimus et in miliarensibus quae vocanlur et melis et caucis el
libri, vulg. | consulatu V
2 anavlots yirofttvon L\\ 5 Siwptoxai xxX.] tt de cxpcn- 9 consistat ed. pr.] constat
r s
*is eius compctens dcscriptio facta est Itd. (c/. ad 507,36) || vulg. | prius] proprib l l7' Q 10 cani] ea 1V, om. T Q
V | ooncor9 ntpixxa xa ivxtv&ev] his sat est c 8 ai-xtp] eiua p jj uni V\ 12 coniugnem T %(1 13 uxoris IV
l
lOivj] xrjv (erasum) L || inxaxlas M | aia L II xert- ruscant R corruscant VT coruscant T vulg. || 14 i)

fiTjntVTi] xa xifitjftaxa L* | 11 avxtH ML \ 12 yaq it Vg 17l ad gens i?> agens 7'1| haec R || 21 aut V
1
om. e R SiSoxtu] praebemus g (L e. SiSofiar) e | 14 xfjs 22 non T || siout] quam Bicut vulg. || martiane T ||
ftiv M] xfi fiiv L vulg. | 15 yag otn.fi*| 16 avxols M II 24 omnino abncganit R | magnificcntiam xV muDificcnV g 26 habet]
17 *yrfi fttjxQoe] xr\ fii]XQl libri\ 20 xa&apwe om. L | tia T\\ corrigamus RT || 25 consolatus
V1 cogitur V* | ad add.
21 To 3i Zixcharlte tx i) xl Si M xi Si St\ L \ est babet R" | 27 co^amur
x
23 rj om. c | 24 ydg om. % | 26 dvaxi&erxts) dispo- vulg. || 28 niunibua Vx g 29 interdicimus hoo F | | tantun
V* | 30 omnintno T | 31 carcoteris R \ 32 sicut T ||
ocQtcf c | 33 nai om. r Q 38 ftilitagrjaiois L
Aurum enim] cnim aurum VT1, aurum Tl g *reroloion Me (c/. t 505,33)
Tatur [*im. Osenbr&ggen)] uoluebatur RT1 uolebatur V
uolcbant T* | 33 impcrioj in periculu RTS | soli cui T \\
l
1
1
2 faerit RT fuerint T 1| inuiralnra i? B 5 Sin T |[ 34 praortat vulg.] praestet R VT | l 36 *largitui libri \\
ia his add. vulg. \ 37 intniliaruia R || meliuf T icmelu
oonial habeat) consulabat Hx |) 6 illa i J T 1 1 8 non
V II t inoautiui T
m. R\\ *iit addidi (eat add. vulg.) || Mtif V% vulg. []

Kov. CV 2

504

DB CONSULffiUS

xttl xavxiots xnl rtxgnytovioii ttai xois loioxnois. oaco et quadriangulis et talibus. Quanto eniin minora
yaq av pixQoitQov ettj xb puiTOfievov, toaovxfp nltiovs
sunt quae sparguatur, tanto plures suscipientes erunt.
j>( faftflavovxes. xco Si jtQayftaxi fterQov TJ XOV SI- Sitque rei mensura dantis virtus et voluntas sivc niSovxot Svvnfile xe xai jtgoaiotais, cSsxe r, fiqS' oxtovr
hil aut mediocre aut trausccndens populo erogandi.
fj fttxQiov rj vnefjpdivov SuxSovvai xto Srjw
xovxo 5 Hoc enim in consulatu definimus, neque invitos sparyaQ ini xals vnareiatt oQt^ouev ovxe axovxae qinxBiv
gere cogentes neque volentes proliibentes. Sed de
avayxa^ovxes OVXB /SovAo/itVows re xai ftXoxtfiov/iiargento quidem spargendo ita a nobis sancitum Bit;
rovs xcoXvovxss. aXXa xa /uiv negl xov xbv aQyvoov et si omnino ad boc accesserit, licentiam babeat diaQinxuv ovx0S y/ulv revofto^txTia&ot, xnl eXneg oXcos tribuepdi argenti muniticentiam in suis processioniinl xovxo opfiqoete, naoQr,a(av ixiico rov Siavtlfxai 10 bus, sicut ipse recte se babere putaverit, solo probixi}v xov aqyvQov tfiXoxtftlav iv rale avxov n^ooSoie, bito aurum omnino iaculari, quod imperatori tantum
xa&aneQ aixbe OQ&CHS ivofitatv k'%tiv, /torov xsxat- tributum est COlltingere.
Xvftivov rov xovaiov OXCOQ axovxiaan, xb xfj t8aatXtia ftovri rcaq rjucov a<po)Qiauivov iroosayna&ai.
2 Twv 'ftevxot ye aXXcov -zoj>> nag' TJUIOV Sifooic/ie-152 Aliorum autem quae a nobis decreta sunt et con
vtov xai iyytyQapfuvav rjj anoyqatfr^ xfj rtoSe JICQI- scripta in descriptione quae hac continetur lege
exofttvTj rco rdfito naoafirfvai T navxcXws rj av&iv
transcendi aliquid omnino aut addi nos nullo perK fieioiv oiSiva ovyxcogovfisv tqbnov. ro tuiv yag mittimus modo. Quod itaque infinitum est (dicimui
aooioxov {ipafxiv Si xo ^inxttv) sjii xjj xov SiSdvxos autem spargere), in dantis ponimus voluntate, om
xi&tfiiv yvcoftt] navxoiios, wi aixe^ovatov avxd TW 20 nino propriae potestatis hoc eius qui dat facientes,
Sovxi noiovvxiij xb Si jrap' r^iov (ogiaftivov xe arta^
quod vero a nobis definitum est semel et ordinatum,
xal diaxexayfuvov
vneQfiaiveiv
oSe ijftaiv
6 voftoi
xto- transcendi haec nostra lex p
probibet. Sed si q
quia
yf
Qf
jf
f
Xi
XX* iei xtt xoXpqaeia
X
bxbd dicopiofurovI Ixftrjvni, praesumpserit
it
d d definitum
fiit
t egredi,
di
Xiu.
aXX*
quod
est
centum
centum librarum auri xaxa&rjoei noivrjv, o>s TS r.fis- librarum auri persolvet poenam, utpotc nostra praetigas napaflae ngosxagets xal xbv unavxa xovSs xov 25 varicatus praecepta ct omnem buius legis corrumvbfiov Statp&eipcov xo ye i<p' eavxtTi axonov. ti yag
pcDS quantum in se intentionciB. tii enim pro hac
xaxa xavrtjv Sij fiovrjv re&eixat XTJV TXQOfaaiv, tva
tantummodo posita est occasione, ne dandorum infiT) xfj XVJV StSofievtov dftexgiq xb xatv inaxcov ixmensitate consulatus desint, et propterea nos superItinot, xai Sia xovxo fjiuTs xae neoinag ixtivas 6- fluas illas dationes et expeosas adbreviavimus et in
aus rs xal Sanavat avreaxeiXafiev xal xae ele nXrr 30 populum effusas processiones et spcctacula ad beno
/>os ixxexvfieras KQOOSOVS xe xai &i'as tis tiavvonxov
se babentem deduximus raensuram, rite aliquid derjynyofitv fiexgov, xaiXatos xt xai xiov yXatpvQtaxtoiov centius de nuineris considerantcs, id est spargere
nifi xovt agi&ftovs jtgosevvorlaafiev rb ginxeiv vgyvargentura aut neque quicquam dare eorundem congov fj ftT}^ oxiovv SiSovat xats avxoiv xcSv vnitxfov
sulum dimittentes voluntatibus, ut nobis siut amplius
avaxi&tixoxti yvoiuais, onat rjfiiv foovxai nXeiovsZbet Bemper ex suo vocabulo tempus adornent: qui
xai rfj nccQ* iaxncHv nQosrjyoglq xbv %qovov xoofioisv, quod dispositum cst transcendlt, rite utpote nostram
6 rb Snixexayftivov ixfiaivcov eixoxios av tos xbv rjuiquadrangulis et id genus aliis. Quanto enim minora sunt quae spargunlur, tanto plures erunt qui ac~
ciptent. Modus vero rei sit dantis et facultas ct voluntas, ut vel nihil vel modica vel effusa populo disiribuat; hoc enim de consulatibus definimus, gui neque invilos spargere cogamus neque volenles et munifice laryienles prohibeamus. Sed quae ad argentum spargendum spectant ita nobis sancita sint: et siquidem omnino ad hoc accesserit, licentiam nabeat argenlea munera in processionibus suis distribuendi,
tjuanadmodum ipse id recte se habere putaverit, cum solum utique velilum sit aiirvm iaculari, id quod
2 impcratori soli a nobis destinatum est altingere.
Ex rettquis vcro qune a nobis dc/inita sunt et
descnptioni quae hac lege continetur inserta omnino quicqitam excedere vel augcre vel minuere nulto
modo permitlimus. Ram quod non est definitum (de spargcndo loquimur), in volunlale danlis omnino po~
nitnus, cum id ad arbitrium eius qui dederit referamus, quod vero semel a nobis definitum et coiistilutum
cst triolari haec lex nostra velat. Sed si quis id quod aefinitum est excedere ausus sit, cenlum iibrarum
auri poenam solvet, vtpote qui praecepta nostra violarit et tolum huius legis consilium quantum in ipso
est corrumpat. Elenim si ea ob hanc solam causam lata est, ne e.r immodica munerum largilione cousuUs
deficiant, nosque ideo supervacaneas illas dationes et sumptus contraximus et in nimium effusas procesnones el spectacula ad opportunum niodum redegimus, et fortasse etiam expolitius aliqutd in mtmeris
insuper rimati sumus de spargendo argenttim aut nihil dando ipsis consulibus arbitrio perynisso, quo plures
sint nobis atque ex suo nomine tempus exornent: qui id quod constilutum est excedit mcrilo ut legis

2 roeovxo M H 4 waxe om. g jj 5 StaSovvai

(] sit] est T\ 8 licent (sic) Tl 0 babet VT\ 9 munificentia
L jj 7 T xal ipilortfiov/tdvote am. g | 11 uv- R VT || 10 se Vvulg.] otn. RT \ putauerit habero R \
xov Scrimger || 12 ivofuaef) putaverit jr; hg. av vo11 tamen Tx || 12 contigere Tl contigoere V\ 16 in] et
fttoTjt (| 13 oXoie axov tx Svtiv cnrr. L J 13 sq. xov xlj in RT* || contincntur RlV* T% 17 transcend. R% tramatptoQmpivov L \\ 14 itag rjpcov om. e |] TtQOidyao&ai scendendi Tl || aut om. Rl j| 19 spargentem Tl | ponaroui
Spangtnbtrg tx s] fj TXQoaarpaafrai ML II 16 tfj in ras. ewe uoluDtatem Tl || 20 hoo om. T | qui] cui Tl qui
L || rfi
cui ltx U 21 definitum cet.] |nitum est 27 tantura| $cr.
fi xolSs neoieyouivr^
y ^ Me]] xai xoiSe ntQityo^ti
Qy^
ay L | 18 fj fittovv
v om. e |j ovSsvci)
Ssvi) xnx ol-Stva
olStv malit R2 m ra.i. 3 w. | ordinatam Rpr. I 22 transscendendi
vtay
X
Zachariae |j 20 avxa xa Sovxi noiovvxi L \ 24 ixaxbv RT1 \\ 24 auri om.l F J utpute T utputa 72 | 25 omne
XWV
xQvalov L | 26 iavxov La |) 28 vnovxotv L Q F H 26 quatcr T H sic enim tantom pro hao modo lV\
T H est] est lex Tvulg. Q occasionem Jl |
32 x al letos] rite (i. e. tixoxcast) e II ttal om. e Q 33 *7iqos- 27 tn modo
neo V3 s. v. | inmensitatem VT 0 28 dcserit V definit
jafjBv] itrvorjoavxte jtQos ML considerantes id cst s ne]
a
T jj superfluos Rl || 29 adbreuiabimus V adbreuiamui T
(f
dtL Ilombergk; possi.i etiam scribere ivvor\OavxK
abreuiamus/2
|| 30 cipectacula RVT \\bene) hn {$ic pro
tas deleta particula xal ante ioa>e cf. ad v. 32) || 34 avhabentcs T \ rite] forte Beck\ 32 coniidertoy rav] corundem (i. e. xcbv avxtor) e || 35 nXelove bn) // |} 31
%
rant*s V Q 33 argentumj aurum 'f2 Q aut OtenbrUggtn)
xt) amplitu et semper e
ot RTvulg., om. V\ eorum RT* \ 34 demittentea Tl jj
uoluptatibus R (| titVT1 U 35 ador|nornent Fli qui quod]
quid
quidem Tx \ 36 recte T1 \ utputa (utpute Vpr.)
1 et in quftdriangulis R || 4 mediocri R* || 5 invi1
1
V
T
|| nostra ii
tos] inuitus B? inuitu ti hot T || 7 despargendo R' ||

DE C0N8UL1BUS

505

Nov. CV 2

tpqixxo
xirSvrov irjv innrtiav dmxfsiyovres xi ixigeno/ie- sulatum refugientes etaversantes.^ Et pr
i
vot. xai Sia TOVTO
&toniofiv rop rofiov iv fitflaiep 5 cimus legem sub firmitate servari hanc.
3 yiJMTTeofrai IOVTOV. firjdiis xoitw alrbv naQ- 3 Nullus igitnr eam egredi praesumat, nec si veiliiicu &oQrjoeiF., firjde il atpodoa nlowoiri /itjSs r.i hementcr idoueus sit, nec si nostrorum sit iudicum,
i
d
iV
S
!isydkr,e nec si maximae curiae atit nullae administcationi
j fjf
Qxq (>#. Ta{nr yng anavra
praesit. Ilacc enim omnia nos coiisiderantes onjnina
jf
awtSovite jtaatv int&r,xauBv ini TIS Sootat 10 bua proposuimus supcr dationibus aequalitatem, nulli
tr,v iaoTTjxa, ovSeri naireldis aStmv SiSovxts nao- penitus licentiam dantes exire mensuram qtiae hac
tx8r,vat xb fiiroov x'o TcjiSe neniexouBvov it voino,
continetur lege, nisi in 8olo argento in processioni7tif]v ini fiono t(o xbv uqyvoov iv xdle TIQOOSOII 1)US spargendo aut neque hoc faciendo, quod in eo(tlnreiv i\ firtSs xoixo nouZv, o xale ai-iwv tcov vTid- rundern consulum posuimus, sicut saepe diximus,
xav dved-ijxafiev {xn&a noXXdxit eioTjTai) yvco/iais. 15 voluntatibus. Ipsis quoque qui haec accipere conKal avtots Si TOTS ravxn Xaupnvsiv tiw&oai fisyCarv
sueverunt maximae gratiae ia hac nostra repositae
}ti(>t: v TM8S fif.i(ov dnoxsio&u) TW vopio. ei yctQ o
sint lege. Si enim periculum erat deficieDtibus conxivSwos $v ijttlemovjtov
vnnrevovTOjy prjd' oxiovv
sulibus neque quicquam accipere, nunc^ autem acciAafipdveiv, vvv 8e Xrjyfiovrai udxoiov, noXXrtv av eipient mediocriter, multam habebunt rite huic legi
Selev eixoTCM xq/Se xtj> vdfiqt %AQIV ro avxagxte avxl 20 gratiam, quod Bufficiat pro nibilo auferentes. Et boc
TOV firfievos xoui^ofiEvot. xal aixb yag Si) xb urj enim ipsum Qon permittere nos gloriosissimis consuavyxaqsiv rjitne xoU ivSo^oxdxote vndxon %gvalov libus atit aurum spargere aut vasa maiora, sed in
ninreiv ft xni (axeios) ftci^ov. dXX' iv fiihnyTjoiois re
miliarensiis et melis et caucis et quadriaugulis mcxni firtXois xai xuvxioie xal rezQaycoviois avfiftexQoi diocribus ct huiusmodi facerc dationem, sauctio ad
xal xo'n roioixoi: noteiofrat xrtv Sooiv vopo&txijaai, 25 humanitatein a nobis adiuvcnta eat et populo medelam
^foe tfiXard-oamiav rifiiv i^rjvarjxai xal 9eoansiav
praebens. Si enitn boc egerint qui consularem edent
tov Srjftov. ci yaQ xoixo nQnxxouv oi xt)v vnaxov
inuniticeutiam et [iu] his solia concilient popularcs,
Ijooiv fiXoTt/iovftevot xnl rovxots 8rj fwron xaxandxuequaquam de maximis Jucris decertantes seditiones
TO- xnit Srjiioxas, orxhi oii ye vjrig payaXmv xeo- exercent ad invicem et venicnt usque ad altcrnas
Suiv dyanwvxe: aiaaidaovat ngos dkXrjlovs xal iktv- 30 plagas, quas per fustes et gladios et lapides egerunt
aoiint fii/,oi ro/v xax' aXX!,).cav 7i/.r/yaiv, Ss 8rj xal
lreqiienter, rcm omuiiio nobis odibilem. Videbamus
Sia QondXwv xal ^vXtov stai Xi&wv inot^aavjo noX- enim eos contendeutcs quidem ct malis innuuicris
Idxa, nQuypa rjftiv narxeXdn dnofrvfitov. ia)od>fisv implentes altcrutroB occasione BparBorum et ab eis
yaQ aixobi axaaidtpvxai fiiv xai xaxwv dpv&rjxaiv abreptormn, dotni vcro dclcreutes omnino nihil, sed
f X d
XXfa ixQotpdau
d xdov
d Qtnxouevcov Te35
35
ns aXXrfavs
ixdjy dict(>7i<f,0fiira)vf oXxoi di tisdyovxaS
xtd vji aixdjy
noslrae violator poena dignus sit. Ita enitn nobts perpetuo consules erunt, ywi non formident immodicam
rei magnificentiam ncc tamquam apertissimwn periculum consulatutn fugiant et aversentur. Ideot/ue
3 sancimus, ut liaec lcx firmiter custodiatur.
I\emo igitur eam circumvemre audeat, ne si divitiis quiilcm
nbundel aut si ex magislratibus nostris aut si ex tnagna curia sit aut nullum magistratum gerat. His
enirn omnibus considcratis nos aequalitatem in largiendo omnibus imposuimus, nulli otnnino veniam
dantes modum hac lcge comprehenstim excedendi, excepta sola liccnlia argenlum in processionibus sj)argendi aut ne hoc qxdaem faciendi, id quod voluntati consulum, ut saenius dictum est, commisimus. Atque
ipsis quoque qui ea accipere solent, maxima gratia in hac nostra tege reposita sit. Natn si pericnlum
erat ne deficienlibus consulibus ni/iil accipcrent, nunc vero mediocria accipient, merito magnam graljam
huic lcgi habebunt, gui j>ro nihilo quantum satis est auferant. Elenim itlud ipsum, quod non permiltirnus
gloriosissimis consulibus aurum vei etiam vasa maiora spargere, sed in miliarcnsibus et tnchs et caucis
et quadrangulis mediocribus et id genus altis largilionem facere eos sanximus, ad humanilatem et salulem
]>opuli a nobis excogitatum cst. Si enim hoc facianl gui consularia munera spargunl et his quidem solis
dves cooperiant, non amplius tamquam de magtiis lucris cerlantes sediliones xnler se agilabunt atque ud
mutua verbcra venient, quae quidem adco per fustes et ligna et lapides saepius intuierunt, rem nobis
prorsus invisam. Videbamus enim eos sedtliose quidem agere et inaudilis malis se invicem afficcre eorum causa quae sparguntur et ab ipsis rapiunlur, domum vero nihil omnino reportare, sed eoaem die in
7 il xwv) ol xdiv L* l 8 ti xijs] s if" fl 9 fj Me\ snntcs RVT Q 5 lcgem hano sub firmitato seruari jT1
vul<j. g firmitatem Va || 6 agitur T \ 1 sq. idoncu
t* * L | 10 awtdoxss M (avvetSoxte Scrimger) awtiSoaut nulj scr. tt* in ras. 1 M. | 8 nulli T% vulg. || y cnim
(inoi L | 13 T<W om. La |{ xbv] idiv L g 14 o tx r //lonndtr] a ML || 16 eicofrootv Ll tiafraoiv (*ic) L1 II oraDia] omnia cnim F, enitn om. T1 | 10 donationibus
Txvulg. g aequalitate V11| 11 ezigere 10 \ 13 spargen17 aitoxiio&at La II 18 fu]8' oxiovv M] /tTjSaftny
dum JiT1 I autem fl1 |j facicndo vttlg.) faoicndum libri ||
oxiovv Lx firjSiv ftr;8o ovv L7 | 22 vnnxoti L%s\ vnp^oje MLl D ^ouffior] aut aurum (". . i\ /(wff/oy) r || quod ex corr. /f* quia T1 g 15 uoluptatibus Tx uolupta*
23 pfiZflv ML, vasa tnaiora e //, unde excidisre voca- tibuB V\ 16 in hanc nostram V\\ 17 sunt Rvuig. | legcm
tulum vidit Hombergk; reposui axevos de quo etiam Za~ Ji\Tl | 18 accipient] accipitt Rl accipere V% 19 multa
chariae cogitavil (aQyvQWfia proposuit Osenbr&ggeri); cf./ i ' F | habebunt rite) habebat multa rite Rx babcbiturite
Theod. ttqyvpiov finrovatv iv axeitoi xiatv. || ftiXXta- V* | 20 gratia R1 R niobil Vlvulg. | auferentcs OsenQtjofais L ftiXtagioiois M 5 25 noieta&at Ms) 7aa 7totel~ br&ggen] offcrentes Tx offerento R VT* vu/<?. | 22 nut
aurum] aut aut V\ del. V3 Q 23 miliarcnBis /i> VT* miliao&ai L | 2R i^tvQtjxat h \ d~oantiav xov 8quov\ ponensis Tl militarensiB Rx miliarcsiis vel miliarisiis vulg.\\
pulo medelam praebens p || 27 vndxtav male Scrimg>rt
wlg. I 28 xaxandxxouv xovt (xoiii carr. exanb L) ML; melias Tl mellis T1 jj caucis VT2} oaueis Rvulg. caueius
nno xov ndaooo itdxxw adn. schol. Af in marg. g 21) e>ff Tl H 24 huiusmodo R' y donationem Tvvlg. |j 25 adinyt] toe yao L ydg M, otn. e H 30 aytoviovvxes L || 32 v* Tenta] et inuenta T\ et deL T* II 26 consularc Rl li cdent
niaRnificentiam V in tpat vac % 27 in om. vufp. || 28 seXav\ gladios e || 35 iftmnXovxtt L \ ^tTixov/uvtav L
Hctionis Tl g 29 ucniant T\ ad tcrnas /? || 30 CRerint
!
a
1 pracuaricatus cst legem T \ 2 iugiter del. T* || T\ 32 et malis om. T \ 33 occasionem RV \ 6paro<yrum V B 34 ereptorum T\ donrntn vulg.
3 certiisimo V\\ oomulatu Rx |j 4 refugentcs T* || aduer-

506

Nov. CV 2

DE CONSULIBUS

ws oidev, dXX* ai&ijfte^ov iv fu&ais xal %6- ea die in ebrietatibus et potatiouibus omuia expeaanavra SajtavtHvxas- si Si xt noXXdxis iXniSt
dentes; si vero forsau spe lucri maioris ctiam praeovs fiB(C,oroi xai TZQoSanavrjaavret Bxvxov, vareexpendisse coutigit, postea vero aut nibil aut minus
Si TJ ovSev ij Shtxxov Xdpouv, xal ^rjftiav ngosexcipiat, etiam daninum et debitum babebit, et plagis
vetv xal nlrjyait xs xnl xQavftaai xai TOIS 5 et vulneribus et ex hoc malia incurrere cogitur. Si
v Tcepininreiv xaxole avayxaeofrai.
ei 8i autem mediocre sit quod spargitur, nec vehementer
f
fi xo Qnrxofuvov, oi oipodpa yiXoveixTjaovaiv
conteDdent nec quaestus expectantes abuudantiam
ovSi xo rov TCOQOV nQosdoxvHvres Sup&ovov xQavgaxa
vulnera et plagas alterutris ultra mensuram dabuot
xnl nXrjydt aXXrjXois vneo fxixQov napegovotv. S2ere Ideoque communem providentiam introducimus ex hac
xoivrjv noovoiav laxaifisv ix XOVSB XOV vdftov xntlOlege et comtnuni rcipublicae figurae, quatenus temXM xotrq> xrjs noXntiat oxfjftaxt, ontos ay 6 xpovos
pus babeat post irnperium et consulis iugem memofyoi fisxa XTJV puatXsinv xai xfjv xov vnarov Sitjvsriam atque Tocabulum in gloriosissimis nostris iudixd>s ftrffiTjv xe xai nQoirjyoQiav iv xols ivSo^ms TJUUV cibus et qui ex maxima curia sunt, eo quod honorare
apxovai xal rolt x xr,s /ueydXqs fiovXrjs, dion xtftav
nobis placet dignos uon expendentes inmense; (ct)
igavxaiv it&Qeoxi xovt dgiovs, fJTjoanavdivxae dfterpa-15 deceiitem damus consolationem et nostro populo et
nginovaav TS SiSofuv na^aftv&iav x$ tjftsTtout 8i?fi> aliis omnibus licet desperaotibus iam causam, proxai xoie aXXots anaot xal xole aneyvwxootv rjdrj xo pterea quod superfluum est auferentes, ut consulatum
nQayfia, Sia xovxo xb ntqixxbv dyeXovxes, iva xr\v lnmortalem reipubiicae atatuamus.
vnaxetav a&dvaxov xiji jioXixevpaxi Hnxaaxfjatouev.
4 'TnoxtUt&to xoivw, xa&dneg einovxte gfd-qpav, q20 4 Subiaceat igitur, sicati praediximus, nostra disrjuextpa Siaxvnaots X<O8H TJUCJV xip vopqt, TJS xo ico- positio huic legi, cuius exemplaria recondentur in
xvnov dnoxsiaexat iv x$ oixaaxrjQiip xfjs afjs vntf>~ toro tuae celsitudinis cum bac lege, quam apud eam
cxrjs afia xd}8e xu> vofiqf Ttod: avtijv xaxansfmofisvov.
direximus. Per tempora tamen glorioaissimos conTovt ptvxoi xaxa xatoov ivSoloxdxovs indxovt &a- sules sancimus ex solo tuo foro exemplar descriptionis
anXpfitv ix ftovov xov aov Sixnaxriqiov xo iaoxvnov 25 accipere huic subditae legi, ut secuudura eam omnia
ji dnoyoatpiqi Xafiftdvsiv xrjs xio8s vmntxayfuvijs xio
deutur. Descriptionem namque ideo a sede tua dari
ff, WSTS xaxy aixfjv anavxa St86vai. xijv ydp volumus, ut nec ipsis liceat praevaricari nec his qui
^a<pr)v 8ta xovxo ix xov &QOVOV XOV aov 8i8oTocantur breviatores adulterari aliquid horum quae
fiovXofiefra, %va ftrjxs avxoJs iji Txnoa^aivnv
a nobia disposita sunt, sed periculo custodientium
(ir,xe xols xaXovfiivoit fipefitdxopoi vo&evetv xi xa>v 30 hanc descriptionem in foro tuae gloriae dari exemnup' fipdJv 8iax8xayfi*vaivt dXXd xn>Svva> xwv <pv- plar eius cum subscriptione cingulum babentis hoc
Xaxxovxav ravxijv xijv anoyQatpTjv iv xq> Sixnaxrjoicp cui nunc ipse praesides, ut per omnia inaduJterata
xije ane ivSo^otrjxos SiSoa&at xb iaoxvnov avxrjs maneant quae a nobia disposita sunt. Diificultafera
fte&\ vnoarjuttwaews xov XTJV O.QXJ]*' fxovjos xavxtjv,
vero nullus babebit horum qui ad consulatus veniuut
r;neQ vvv avxos ("ftoxTjxas, iva 8id ndvxatv avo- 35 bonorem, si mediocrem ita faciens expensatn nomen
&evxa tiftXv g xa nap* rj/tiov Siaxsxayfitva.
Jvt%*- tempori fiet. Etecim omne quicquid bactenus conQMVCXIO Se ftrjdeit xtov tis xijv vnaxov nngtovxojv
XI/ITJV, ti fiBfiexprjfiavtjv ovxtoe noirjodftevot oanavrjv
ovofia xip zQOvqt yerrtaexat. xai yag 8rf nav oaov
cbrietatibits et potationibus omnia consumere; guodsi quid forte spe maioris lucri etiam antea expcndcrunt, deinde vero aut nihil aut parum accipiant, vel aamnum insuper pati et cogi in verbera et vuluera
et gttae inde oriantur mala incidere. Si vero modicum sit guod spargitur, non vchemcnier contendent
negue quaestus copiam expeclantes vulnera et verbera sibi invicem praeler modum inferent. Quare commimem providenttam ex hac lege eliam communi reipublicae formae staluimus, ul tempotis designatio
post imperatorem etiam consulis perpctuo habeal memoriam et appellationem inter gloriosos nostros
magistratus guique ex magno senatu sunt, quoniam ex eo numero ticet dignos honore a/ficne necpracter
modum expensas facturos; et idoneum sofacium damus popuio nostro et ceteris omnibus atgue ipsis, gui
iam rem aesperarunt, cum propterea supervacanea suslulerimus, ut consulalum rcipnblicac immortalan
4 efficiamus.
Subiaceat igitur, sicut anlea diximus, huic nostrae legi disposith nosira, cuins cxemplar
in iudicio tuae siiblimitatis recondelur una cum liac lege ad eam transmiltendum. Gloriosissimos aulem
pro tempore consides sancimus ex solo iudicio tuo exemptar descriptionis huic legi subieclae acciperc,
ut secundum eam omnia dent. Descriplionem enim propterea a scde tua dari volumus, ul ncque illis
tiolare neque breviatoribus qui vocanlur adulterari hceat guicguam eorum quae a nobis constilula sunt,
sed pericuto eorum qui hanc descriptionem in iudicio tuae gloriae custodiunt, excmplnr cius delur cum
subscriplione eius qui magistralum Imnc cui lu nunc praees habiturus est, ut per omnia incornipta
maneant quae a nohis consiiltita sitnt. Aano aulan eorum qui ad consulatus digmtatem perveniunt aegre
ferat, si tla moderato sumpiu facio nomen tempori dabitur. Elenim omne quidquid usque adhuc qui
2 xt M) xtvet L, om. s || 4 rj ovSiv) fj om. L \ %n>
fiouv xni Ijjplav TtQotofXiaxdvetv) exctpiat etiam damnum ct dcbitum habebit s jj 7 ij] fj L\\(ptXovixfjOovoiv M\\
8 xb om. L \ xgavfiaxa Zacharine tx s] noaypa AfL jj
9 xal /,-] om. \l || 13 ivSo&it ML) irSogoxdxotS ex g Haloander, vuli/. |j 14 xrjs fieynXrjt] rfjt pe ex xovxtov cnrr.
L || 15 l\ avxmv naQtan] nobia placet s || 16 T< fiutripc^ 8rtpq>} et oostro populo ff B, 19 xaxaaxtjaofttv ftf n
23 afia x(p8e ex s Zoc/iariae) afta 8i ML || xctxantuitopevov] quam direximus (i. e. xaxaneftjtoftiv^o) e 11
25 eov om. L (I xb\ xov L" || 29 sq. * 117380 ~ ' i
k.4 T n
* *r
r 11 o *
'
a.
y
"'/*'*
xrl l> g n t / T i l E CgMl l_j | o 4 V1KOBf]flBlCtlOnO\T<tl Za *mn.

<jt)fittci\ {sic) M || 35 ifiaxrjxav L \\ 36 w^I ^ A/l 17 L maneant (i. . ^/77) c H 37 / ^ </s A/, oi,
^

<jtlfH.QVTftfy

/---V**.-*.

F" 11 AM f

#J_ >

1 ebritatibus R* | 2 si Tcro] siue 7*g etiam om. Tl \

4 excipiat VT] accipiat Rvulg. \ etiam) et Rx | et dcbituni] aut debitum T |j 5 et vulneribu?] et om. Rl | incurre Tl | 6 fit T$ quod] quidem Tx 1 7 nec] ne T\
abundantiani] habundantia RVT\ 8 uuluem R'\ mensura Rl } 9 introducinius V) introdnxitnus RTvulg. [
10 comunis T |j tempas habeat vulg.) tempas habcant
RV babcnt tempus T |) 11 iugem (ingerc V1) Vvulg.]
om. RT0 12 in] et RT\\ 13 qui om, Rl { 14 non] oe RH
intnense Vf] mense R; immenga mulil Oscnbrbgqtn |
et addidit 15 dicente Rl deocntcm om. Tx || 16 diiperantibus RlT U causa Rl | proptcrea] propter 2 l proptcreaque V* | 17 auferentem V | 18 inmortale T|j 20 Subiacebat V1 |j 23 direximus] nostra ditpositio add. Rl i
tiu R l 24 sanctustmus R (j iuo Tl |) discretionii Tl g
25 leg V1 |j 26 discriptionem T (i/. 30) \ 27 praenaricarc VT \ qni] quia RlF |j 34 babebit] ab Rx g
qae Rx

507

DE USUBIS NAUTICIS

NOY.

CVI pr.

px xov vvv oi rrjv vnaxov fxovres Ttfifjv tx xa sulatus habentes honorem et ex foro tnac celsitudinis
iov Stxaffnjpiov ir,e arje vneooxrje Sx re rmv irBo$o~ et ex gloriosissimis nostris praefectis aut etiam aliunde
fdrcov rmcov inho%(av xal allaxo&tv nofriv xaxa
per rauuificentiam nostratn percipiebant, et nunc eia
filoTtfiiav iifivtigav ixofti^ovro, IOVTO xai vvv av- dabimus, ab eis quidem faciendas expensas adbreiols ijtidtuaofiev, TTJV fter nng' avxcSv ytro/ievrjv Sa- 5 riantes, a nobis autem largitatetn non minorantea.
ndvtjy ovoxaikarxee, xfjv Si nao* rjficov cpiXoxifiiav Omnibus enim a nobis dictis imperatoris excipiatur
ovx iXuTTwaaviei. Jldvtav Si Srj TWI- eiorj^ircov fortana, cui et ipsas deus legcs subiecit, legem aaiTjuly r\ ftaatXccos iSr^a^ai -ruro, ye xai aixovt
matam eum tnittepa hominibus: eo quod imperatori
o &B6S rois vdfiovi vTtefrqxe rofiov avrijv i,nwvxov
quidem iugis indesinens <est) consulatus omnibus ciriuarancfiyas av&Qainots' Sion xC? (tiv ftaoikel oirjvs- 10 tatibus et populis gentibusque in singulis quae plaxrts vntaxiv vnaxela naai noXsai XB xal Sr,uoit xal cent distribuenti, advenit autera cum ipse annuerit
t&vtoi xnl iw' exdarTjs xa Soxovvxa Staveftovxt, itQos- trabea, ideoque et imperii consulatus per omnia sit
ioxtiai 8i r\vixa avxos vsvaetev jj axolj, cos xal i\ sequens Sceptra.
xr\i flaaihtai vjtaxsia 8ia navxcov iaxat axokov&oiaa
TOIS axtjnxQots.

15

('Enttoyoe.y
'II xoivw afj iitsqoxr) xorSe i)(iwv
(Epilogus.) Tua igitur celsitudo hanc nostram
naQuXapoiaa xov vopov Sirjvexwt aixbv ini xrtt iavsuscipiens legem perpetue eam ia sua manere fortixol fiivttv iaxioe naoaaxtva^exot xaxa naaar xfjv
tudine procuret secundum omnem quae in ea contiovnp negnxofiivTjv Bivafiw. Legatur.
nctur virtutem. Legi.
*Ey(>d(pT] xb iooxvjiov 'ladwrj xio vSoJ-oxdxq> in- 20
Scripta a pari Iobanni pp. Orientis.
<*dXV T<"v iBQav ngaixcjoiafv xo /3', dno vndxatv
xal naxgtxlqt.
'EyqatpT) xo iaoxvnov Aoyyiv^ xcp foytatxdxtp xai
Scripta a pari Longino praefecto feliclsaimae
ivSoioTarip inapxfp XTJS eHfaiuovoe xavxtje nolecos.
urbis.
Dat.y. k.lan. CP.<ixnp.dn.Iu8tiuianiAug. annoXL>25
Dat v. kal. Ian CP. pc. Belisarii tc.
[a. 536J
pc. Belisarii vc. (anno II).
[a. 537]
CVI. Auth.CXXIX. Coll.IXtitU

K DE USURIS NAUTICIS R

IIEPI NAYTIK2N T0K2N.

'O avxbs fiaatXevt 'lcodvvrj indoxtp Ttpaixcupicov xc ff,
(anb vitaxcov o^Siva^ttov xal Jtaxptxiqi.)
30

Idem Aug. Iohanni pp. Orientia.

(Ilgootfitov.)
Mtjvvaeoie rjxovoaficv xfjS orje vns^( P r a e f a t i o . ) Nuntium audivimus a tua celgitadiae, cui occasionem nos ipai praebuimua. Docuisti
X'ist Ve rW nooyaow rjfuit avxoi nageoxofM&a. iSiNov. CVI (Aulhent. CXXIX* ColLIX tit. 11: glost.) Graece extat in Sf. Epit. Theod. 106, Atkan. 17, 1.
laliun. const. XCIX.
consulis honorem habent et a iudicio tuae sublimitatis et a gloriosissimis noslris praefectis, et aliunde per
munificentium noslram percipiebant, id eliam nunc iis dubimus, qui exyensas qaidem ab illis faciendas
contraxerimus, munificeiUiam aulem a nobis praestandam non minuerimus. Celerum ab omnibus guae a
uobis dicta snni imperatoris forluna cxempta esto, cui etiam ipsas leges deus subiecit, cum vivam lcgem
ipsum ad homines mxtteret: quandoquidem imperatori papeluus consulatus praesto est omnibus et civilatibus et populis et gentibus vel quotidie quae ipsi viaentur distribuenti, loga autem accedil quando ipse
adnuerit: unde etiam imperatoris coiisulalits per omnia manebit sceplra seculurus.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas hac lcgc noslra suscepla efficiat ut ea perpetuo in suo robore
maneat secundum omnem quam complectitur vim. Legatur.
Scriptum est exemplar lohanni gloriosissimo praefeclo sacro praetorio Uerum, ex consule ct patricio.
Scrtptum est exemplar Longino prudcntissimo et gloriosissimo praefeclo huius fdicis urbis.
CVI.

DE NAUTJCO FENORE.
ldem Auguslus Iohanni praefeclo practorio iterum (ex consule ordinario et patrido).
Praefatio.
Nunlium accepimus a tua sublimitate, cuius occasionem nos ipsipraebuimus. RettuU$ti
3 * indgxtoy ML || xal] aut etiam (i*. e. fj xal) g ] po.it nubscr. non tervatur notitia de qua agitur 500,55.
4 xovxo om. e U 7 8i $ij\ cnim e |j 9 vntfrqxt er e corr. 503,5. 506, MB 28 rubr. Ilepi vavxixwv xoxav Theod.
Zaehariae praeeunte Haloandro (qui vnoxefrtixe)} in- IltQl xoxtay vavxixaivAth. (Uu nuutico fenore Iul.)] Iltpl
i&tjxt M inid-eix L* inixvxav La \ avxijt La \ 10 8trj- xcov avxtxojv (<ic) 8aviloiv M (xavxr}f dvaiQti */ ^t
vtxws vnioxtv L iugb indesinens e H 12 ffrvMoi om. L || schul, M) { 30 dnb vndxtav naxqixlq? om. Al
MI om. s |1 xa om. L* H Siavtftoviai L || rtpotQxexai
l
l
fialit Zachariae non recte Q 13 avxbe ex e llaloander [idem 1 et ei] uel ex T, et om. R | 2 ex om. TH 4 fitiendai T ||
non recle proponit xfj axoXf^] avxoTs ML [j 14 loxai\ abreuiantes II g 6 cnim Ii VT) autero vnlg. % impcratori1
it e 1 17 7i<>olafiov'oa L I 19 naQtxo/iivrjv L || legatur bus IV || 7 et om. Kfl 8 eum mittens] committens T al.$
Scrimger) legatu M Xtyaxov L legi s quod prae/ert imperatoribus Tl | 9 iugit om.x Ntoburg, m.\\ *eat addidi |
Cuiaeiu in pexpos.
( (cf. Biener Gach. d. Nov. 23) \ 20 * vn- 10 quae om. R | 11 aut R \ aducnerit V\ 12 ideoque]
que del. T* J fit T | 16 bano 20 iuhanni tcr. R* in ras.
blL | 22 xall itaxQixltov
l
L
l
pjp blL
L, om. M
M | 23 i yyqf
VT\\ mancre in sua FU 19 legi]
om. AfL, er e add. Haloander g 24 vndqx< L 8 25 tubxer. 2 vv. | 17 perpctua K | ea
l
RT*\ xcmplaria
o. Iul., dat. om. rell. A/J V, k. Ian. CP. c] xaXav8wv lcgis VT \ 20 apari l T api V appari
1
'tavovaQltov Ath. firjvl
xal (sic) Theod. || imp. Conlius j 23 apari T appari R VI *; exemplaria Contiut\\
Xl.] fiaatlalas 'lovoxtviavov xo ta' Ath., fxtt ta /9a- longnino T\\ felicissimo 2 || 25 tubscriptionem dtdi ex VT\\
QiXtlas 'lovaxwiavov Theod., om. e [c/. 506,12 unde e- CP.J conit. T, om. Vti po.] pc consulis V consulU T |)
quitur constitutionem pott nov. XL Vlldatam estt) |j 26 po.bilasarii T biliario V jj YO.] nr. clari. T vi. V\ 28 rubr.
V* || 32 doouiati Cuia onno II.; fttxa XTJV vnaxtlav BtXnJnQlov xb /}' Ath.) om. V\ adscr. V* \\ 31 oelsitudinu
l
pa lielisarii to. e, fttxa xijv vnaxtlav BthcaqCov Theod. || cius ObsM. 27,37] dao uti RT daoi istos VT*

Nov. CVI pr.

508

DB USUBIS NAUTICIS

enim Petrnm et Eulogium supplicasse sacrae nostrae

gas ynp, HhQov xal EvXoytjxov ixersvaat 10 &eiov
ibv xodxos xai xa xa&' eavrove a<pt)yov[tvov si- potcstati ct per se explanasse dicentes, quia consueverunt naucleris aeu negotiatoribus mutuare aurum
, cie eicod-aoi vnvxX^Qois ijxoi ifinooon Savei&tv
XQvaiovf xai pdhaxa xtils Iv d-aXdxxTj xae nQny^ajeiat et maxime in mari negotia facientibus, et hanc habere
nocovfitrois, xai ravrrjv s%eiv xov jliov TTJV ziQowaaiv 5 vitae occasioneni (ipsa vcro marina credita vocare
ra xols &aXaxxiois xavra Savsiofiara,
a xaleiv 6
nostra consuevit lex traiecticia),
f ,
) , et metuere eos utfr* yfta* eioi&e
& vSfios
S
itii
SS
Si
i
dbitiib
hi
i exortis;
i oportcre proxafr*
traiecticia,
SeSoixevat
Si nipote dubitationibus
hinc eis
rois (ui dfiiptsfiTjTTjceatv ivjt.v&ev alxoZs dviaxapivav,
pterea lieri mauifestum, quae valeat super his conxal SiiaO-at
Sid.
Bueiudo,
iussio
SO
S xoixo
i yertafrat
fr yavEpdv
d xb
b xgaxovv
d ut et sacra nostra
t in
i hoc
h procederet
d
ii
xai ini xovxois h"Jos, ojers xni &eiav yjfiaiv inl 10 quae consuetudinem ad certissimam duceret formam.
xovxtp TtgosX.&tiv xtXsvoiv xrjv xb i'0"os eie aafpiaxnItaque nos delcgasse tibi dubitationis Datnraro cognoxov dyovoav xvnov. xoiyngovv J/tc iyxtXsvea&ai
ecere et banc ad uos deducere, quatenus manifesta
cot xr^v xi-e dft<ptsflrtTJ;atco3 (pvoiv fin&elv xai xavxrjv
nobis facta quod videretur lege comprehendereturpertii Tiftai dyayelv, diers tfttvegae ijftiv yevoftevrjs xb petua; tuamque gloriam haec a nobis agere iussam
Soy.oiv vo/uto nBQtXaSeiv Siijrexel' xnl xr,v ar,v iv- 15 convocasse naucleros quibus baec mutua curae sunt,
Soj-6xT]xa xavxq jtga^ai naq rjficdv xsXavafrtlanv avv- et interrogasse, quae aliquando autiqua consuetudo
ayaytiv xois vavxXygove, ols Srj xd xoiaixa xcov fuit; illos autem et iusiurandum adicientes testimonium
iiaveiaiudxa}v_fuXet, vai nv&iod-ai JIOIOV ztoxe xb ag- perhibuisse, modos esse varioa talium mutuorum, etsi
xnlof i'9~os yv xoie Si xal OQXOV ngostnixi&ivxas
quidem placuerit creditoribus, in singulis solidis pcfiagxvotlv xgonovs tlvat notxlXovs xuiv xotoixiov Sa- 20 cuniarum quas dederiut unum tritici modium aut
i-eioftdxcov, xai ei fiiv Sogsie xols Savttaxals, itp* ixdbordei imponere, neque mercedem publicis praebere
aro> vo/tiaftaxt x<Hv %QT}udxu)v ansQ dv Sdlev t'va pro eo teloneariis, sed quantum ad ipsos sine teloueo
oixov fiodwv jq xotfrJit ifipaXeiv xfj vtjt, xai fir,Si uavigare naves, et hunc habere fructum earura quas
/na&caftn TOIS Srjuooiois nagixeiv vneo alxov xt).a>- credideruut pecuniarum, et insuper etiam per decem
ran,
dXXd xo ye in' aixole areXt6yi]Tn tiXiuv xa 25 aureos unum percipere solum pro usuris, iu ipsos
oxtitpT), xal xolxov &e< xaQnbv tav iSdietanv XQV autem creditores respicere ex eventibus periculum.
udrmv, xnl JIQOS ye xai xaxa Stxa xovaovt Sva xouiSi vero non sumant lianc viam creditores, octavam
Z,to&ai fiovov vnig xoxtov [xa&* ixdaxr,v StxaSa
partem percipere pro singulis solidis nomine usurargvaiov), nixovs Si xove Savtiaza; ogtiv xbv ix xa>v rum noD in tempus aliquod ccrtum numerandam, scd
uTiofirfiopivav xivSwov
ti Se oi<x iXotvxo xfjv bSbv 30 doncc uaves revertantur salvae. Secundura hoc autem
xuvxTjv oi davtCQovxee, rijv dydoqv /uolyav Xaftfidveiv
scbema coutingit lorsan et in annum exteudi tcmpus,
ineg exdaxov vofiiafxaxoe ovofiazi xoxtav oix eis x$o- si tantum foris moretur navis ut et annum aut terrov xiva Qr]xbv dgt&fiovpevojv, dXX* iias av r\ vaZs
minos sumat aut etiam transcendat, citius autem ea
innvtX&oi ataioafitvT]' xnxa xovto Si xb ax^/^a avfifiniviiv iffcoe xai eie ivtavxbv ixxa&ijvat xbv XQOVOV, 35
tintQ xoaovxov fj-eo StaxQtyeiev t) vnvt (Ot xal xbv
inavxbv rj ntpae Xafitiv TJ xni vntgfitjvat, fraxxov ye
enim Petntm et Eulogetum sacrae potestati noslrae supplicasse rcbusque suis expositis dixisse se navicidariis
sive ncgolialoribus aurum credere solere, inprimis iis qui maritimas negotiationes exerceant, atque hanc
habere viclus facullulem ipsa illa vmritima credita, qnae noslra lex traieclicia vocare solet, in melu autem
versari, cum conlroversiae ipsis inde cxorlae essent, et proplerea rogare ut consuetudo qnae tn his obtineat
manifesta fial, ila ut eliam sacra noslra iussio de ca re edatur, quae consueludincm itlam in cerlissimam
formam redigat; itaque nos tibi imperasse ut conlroversiae naivram cognosceres deque ea ad nos referres,
ut ea nohis manifesla facta qnod viderelur lege perpetua complecleremur; tuamque gloriam haec agere
a nobis iussam congregasse naviculurios, quibus quidem eiusmodi crcdita ctirae sunl, el quuesivissc,
qualis tandem antiqua consuctudo fuerit; illos autem iureiurando insupcr addito tcslatos esse varios esse
eius generis crcditorum modos, el si quidem a~editoribus placuerit, in singulos solidos pecuniarum quas
dederint singulos modios trilici vel hordei eos nam imponere, ac ne vectigal quidcm pro eo publicis portitoribus soivere, sed quanlum ad ipsos navigia sine porlorio navigare, el hunc eos perciperc fructum ex
pecuniis quas crediderint, et praetcrea cliam pro denis aureis singulos tantum usurarum uomtne accipere
\pro unaquaque auri dccade], ad ipsos autem creditorcs spectare pcriculum ex iis quae evenlura sini; si
aulem hanc viam creditores non dclegerinl, octavam partem pro singidis solidis percipere usurnrum
nomine non ad cerlum quoddam tempus numcrandurum, sed dunec tiavts salva rcdierit; secundum hunc
vero modum contingere forlc ut eliam in anniim lempus extendalur, siquidem navis tam diu foris moretur
ut adeo annum aut finem navigandi habeat aut etiam cxcedul, citius autem eadem redeunle tempus ad
1 tvXoyrixbv M] Eulogium sr |J 6 TO TOTC &f*Xnxx/oiS
tavxa Savtiafiaxa, a xn?.elt>] ipsa vero niarina credita
Tocare e; ini unte xoli O~aXaxTioiS inseri tnalit Zachariae || 8 post aviaxafttvoiv verbn qunednm deesse putat
Hnmbergk sine causu g 9 xai Sf.lo&at) oportere e B 10
xal ini) xai om. s | 23 xfj vrjl um. c Q * uijxa M fl
24 7iapt'xtiv) quoe pracb'ercnt e || 27 ^vootis M ||
28 xav ixdaxtjv Sexdoa x?ff/ov A/, om. f J 2!) ibv\
xutv M jj 33 dgifrfiovfievcov) numerandam (. e. aQtfrfwvfiivrjvt) s || rj vavs ijtaviXfrot aeawaftivrj] navcs revertantur salvae e R 31 avftfiaCvuv llomberyk]
fii
Ms || 37 ntQas] terminoa g
1 nostre potestati sacre R | 2 et] etiam R || eiplanante* Tfl qnia V\ qui II quod Tvulg. || consueuerunt]
consuerunt Tl, om. V1 in $pnl 3 litl. g 3 nauclericiB li
nauoberiis T (| aurnra T 3 ] aut eornm (corum om. in tpat.
vnt. V1) RV aut carum T% fl 6 lex om. V1 in ^. vae. j|
trabiliaeotatia Tl \ 7 eis] ex ci V\ oportcre] et opor-

tcre Deck \\ 8 fieri] ncl fieri V J nianifestari Rl J 9 et om.

2tM T l in hoc om. R || praccederet T |j II delesantea T%
al. ileclarantes R'1 in marg. \ cognoscct V \ 13 quo T \
14 tuaque gloria 7"U iussam vulg.] iussa libri \\ 15 naucleri8 RV || mutue Va Q 16 intcrrogasses Rx || consuetudo antiqua T | 17 *te8timonio libri H 18 uanos Tl S
mutuarum Tl || 19 peccuniarum solidia T | 21 neqae
Beck] quae libri || praebere Beck] pracbcrct Tl praeberent R VT11 22 co 0>n. T \ teolenariia V telonarii RT
teloniariis vulg. || telonio vulg. | 23 earum Oscnbriggen)
et aurum R VT (cf. ad v. 3) et harum vulg. \ 25 aureos)
auiris V1 [| pcrcipere] quippe T\ *8olumj solidam libri
(e/. ad 509,1. II) (| 26 excuntibus RTl ex uentibus T% H
27 non om. T |j *sumant (c/. 509,5)] rumpant (rumpstur/i 1 ) RT erumpant V vulg.. ratam habeant R*t.v. f
hao Rl || 28 per singulos solidot T\ 29 tempore libri,
corr. vulg. |j numerandam R*T] numerandum RxV\ulg- I
30 aluas F* R 31 contingit Rvulg.] contigit VT g n
nnnum] manum Rl j| 32 tantam [in marg. tantutn) R*
tamen RlT et om. R || 33 titius F | | eam RlV

DE USURIS NAUTICIS

509

Nov. CVI pr. 1

f/fjv ijtavtovarjg avTrjs xbv XQOVOV eie Sva fwvov i) remeante tempus in unrnn solnm aut duos trahi
$10 nagtlxva&TJvni /lijvne, xni ix TWV IQIWV v.Ettmioyv menses, et ex tribus siliquis utilitatem habere, vel
axreleiav '#', xav OVJWS Ppnxvs StayevTjrnt xpovos
si ita breve sit tetnpus vel si apud alterum extra
*av ti nepniTKpoj nrtptt iq> Snreian/itrq) fidvoi. i o
debitorem maneat debitum. Iloc idem valere aliam
xoiof tavxb Si rnvro y.QarsTi' ixeortv naXiv riov tu- 5 rursus negotiatoribus profectionem assumentibus, et
nopevofievtov ii.7toSrju.iav algoviitviov, olne xafr' fxa- per uuumquodque OHUS detiniri scbema secundum
axov ybpxov ooi&o&at 70 oxrjfia xnP o nQOirtxtt quod competat mutuum aut manere aut pennutari
ib hdiEHspa T} fiireiv ij ivaXXdxxeo&au xnxa 16 neoi
sccundum pactutn quod ob hoc convenerit partibus.
tovxov awSoxoiv xole fiegeot ovftfpoifov ei ftevroi
Si taraen post reversionem navis salvae et nequaquam
fiixa xi\v innvoSov xr>s vr,i>s aiodsiaris xai firfxin 10 navigare propter tempus valentis rerertantur, viginti
nltlv Sin ibv xaiqov owauivrfi tTzavil&oiev, tif.oai
et solum dierum indutias dari a creditoribus debitoxni fioviov T)}ieQtoi> zioo&tafiinv diSuo&ai naQa tiov
ribus, et nibil pro debitis usurarum causa exigere,
Siuiiodvia)? tdis duveianfiivoti, xni fttjSev VTICQ rcov
donec vendi contingat onus; parcentes apud alium
of).f]/inr(t>p toxov Srexsv annirelv, i'as irQaQ-rjvai- esse debitum non reddendurn, duas partes ccutesimae
ov/tjiuiri rbv fdoxov si Be fiivoi neQruTtgco TO x?s 15 doiniuis pecuniarum dare usuras, et mutare mox
oix dtiodiSofieror, tbv ix Sifwioov Tr;e dxaroar^s
mtituum et in terrenum transponere modum. ncquaTOIS XVQUHS xibv yot](iuxotv StSovnt xoxov, xal fiexaquarti raaritimis periculis creditorem molcstantibus.
(laXfoiv el&vi xb SdveiGpa xai eis rdv xiov iyveicov
Et haec omnes dixisse cum iureiuraudo perhibentes
neraxcjoslv XQOTIOV. oixixi iiov &nlmxi'o)i' XIVOVVCJV testimonium. Quae ad nos nuntiasti, ut nos sancixbv SuruaxTjv ivox^ovvxai;
xni xavxa anuvxas i-20remus quod nobis videretur, et Buper his dicebas
mlv Svooxov jtoiTjaa/ievovs rfjv itaoxvQiav. a?xsp eis haec nostrae nuntiata potcstati.
fifint iftt;in)Oat, dlsxs t//5c vofto&et^aat xb rjiiv 8o~
Korv, xni ini toinuit ZrpaoxES xnlxa TC7 jj6T<'^fj*
nooiayyeikat XQUTU.

CA.PUT I.
'Jlfttls xoivw xai rti-roli ivxvxovxts xoli nmoayfii- 25 Nos igltur et ipsa legcntes gesta et causam edocti
roit xal xb rcQnyjta Sidux^tfxet i%oniofiei> xaxu to
sanciimis secundum quod testatum est coram tua
fteftngxvQTjfitvov inl xt,s orjs vnEooxr,? ovrco vvv re cclsituiline ita nuiic ct deinceps in omne tempus
xal eit xbv drje anavxa %g6rov xa xoutvxa xpaxeiv,
tenere, eo quod ncque iara posids repugnant lcgibus,
Stort firt3i rols TJSTJ Tt&eiftevois ftdxsxai vbfioif ottxe
ut oporteat nunc et de cetero secundum ^uandam
hlv ix rov Xomov xatn nra iStxbv rouov iv xais30propriam
legem in nauclericis autnegotiatoriis super
vnvxlr^txnlz r,xoi dfmoptxaU Sixms inl xwv xowvxatp
taliutn causarum bacc servari litibus, et secundutn
aiiHur xavra q>v?.dxxeod'ai, xni xatn xdv xoonov xoiv
dictum modum pracdictarum pactionum ita fieri ctiam
tiQrtfiv(ov avutf(6fuiv ovxott yireafrai xni dnofldaeis
evctitus ct alia omnia quaecumque in prioribus testata
xaiid alla ndvxa &TI onooa iv xdZsZfinQooSev (ie- stiut apud sedem tuam, unde secundum propriam
pj
ituoh xq> frobvqt rtp o(p, nitie xaxa iSixovSb logem tcneant in nauclericis aut negotiatoriis. Quod
xavxa xpnxtlv ini xatv vnvxXrjoiKwv rjxot ifienim longis ita servatuin est temporibus et tenuit imnonixdjv (xb yitg iv /taxpols ovxco noXixevo/ievov ^ J luutabilitc-r, sicut testituoaia apud tuam gioriam deGvoit xal XQaxtjGav nmioaD.dxxwe, xafrdnfp ni fttf>ivqlcu 7in<)a rjj arj irSo^uxrjXi Suuptaav, moS ovx iaxl
unum solntn vel duos mcnses trahi, atquc e tribus siliquis utilitatem eos habere, eliamsi tam breve tempus
transierit vel etiamsi u/terhis apud dcbilorem debilum maneat; hoc idem autem valcre, si negoliantes altam
rursus profectionem susciyiant, ita ut secundmn unumquodque onus dcfiniatur modus quo debitum vel
manere vel viutari oportcat secnndum pactum qund inter partes hac de re cunvenerit; quoasi post redilnm
uavis quae sa/va sit cl propter tvvipus non iam navigare possit, revertcrint, viginli lantum aierum terminum a crediloribus dari debitoribus, ncc qukqunm usurae causa pro debitis exigi, donec onus vcndi contigerit; si vero debitnm ullerius tnaneal nec rcddatur, tum usuram ex besse centesimae dominis pecuniae
dari, ac slatim nmtari mutuxim et in lerrestrivm usurarum specicm transire, maritimis periculis creditori
non amplius xnslantibus. Atque hacc omnes dixisse iureiurando testimonium finnanles. Qnae nobis indi'
casti, nl quod nol/is videretur sanciremus, el propterea dicebas te id polestati nostrae nuntiasse.
I. Alos igitur tt ipsis aclis inspcclis et re cnmpcrta sancimus, ut secundum teslimonia apud tuam
sublimitatcm edila ila el nunc et in omne dcinceps tempus illa valeant, quoniam haudquaquam pugnant cum
legibus iam lalis: ut in poslerum secundum specialcm quandam legcm in naviculariorum seu negotiatorum
litibus de eiusmodi cnusis haec observari oporteat et secundutn modum praedictorum pnctorum ita fieri
escensiones celerasque omnes consuetudines quaecumque prius apud sedem tuam testimonio firmalae sunt,
ut per spccialcm legcm haec in naviculariorum sive ncgohatorwn rebus valeant (quod enim per lam longum
tempus usu venit et immutalum obtinuil, quemadmodum testimonia apud gloriam tuam defiiiiverunt, quidni
4 ntQatxtQoi] apud alteram 1.1. naQ* XIQ(O S \ 6 a>axt] tentes V* \ uinginti F | j 11 olidum dierum Rl dierura
t f J 15 ei 8i fttivot TtiQatxtQco M, parccntes upud alium Bolum (solidum Tl) T j| dari vulg.) dare R VT || dcbitoriesse 1.1. fttSbfiivoi nag' ixiqu> e; (tivoi scripsi || 28 %a bus ct] et debitoribus T, dcbiturtbus 1lineola subducta dtl.
xomvxa om. s i 30 in xov Xoinov] nuno et (. e. vt<v XB R*l 12 causas V | 13 parcientes J R 14 centiiim T \\
15 mutuarc T^ 17 *tnolestandis lihri \ 18 et omnes dixiRse
*ai) de cotc-ro f | 32 xaxd xbv xobnov] secundum diotum
tnodutn s | 33 xas dnofldoeis M) ctiam cventus s \\ haec T || omnis /J 1 | 19 Quae ut suppl. F* in tpatio vacuo \ vs. j| nuntiastia libri, corr. vulg. || 20 qaod] qaae V ||
34 f$t} om. s |) 36 xairxa om. S || ifinoQixcbv Zachariae
nobia] a nobis T|j uidentur Rl || 21 nostra V11 nuntia] i
bl
tam V* nuntatatiata Ta, nuntiare vulg. (j 25 legentcs]
lege Tl |J causas T |j 26 ooram] quorum T g tuam (m
V) celsitudinera VT j| 27 deinceps] decctcroinccpg
1 remeantera RlVa | solidnm F * ]| mengcs trabi T | eras.
a
RV\ repu^nat T \ 30 in om. \rV l
2 liquii V1 H 3 tempus sit F|j 5 nccogitatoribus FQ pro- R 0 28 repugnant
%
x
nauclericis R1] nauclerii R* K7' Jj ncgotiatoriis V) negofcctione R || 6 secundum om. R \\ 1 pcrmutari Beck]
l
negotiaturibus R*T\ 32 etiam om.Rl
pcrmutare RT permutuare V^ 8 pactum om. Rl | ob co tiatoribuau (sic) R
l
hoo V11| eaenent A" |) partibus (sic) V\\Q tili R || reuer- 33 euenturuB F | | 34 legem propriara T\ 35 nauclcriis
x
T || negotiatoriia R V] negotiatoribos T \ 36 ita longiu
rione 7^1 naru salrae om. T || 10 valentig Osenbruggen)
T H leg. obserTatuiu? || 37 siout tua testimonia T
ualcctea RVvulg. uolentes ea (eu del. T*) T \ reuer-

Nov. CVII pr.

510

DE TESTAMENTIS INPERFECTIS

Sixatov xal inl tiov dXXoav anavrtov xQtnelv itav

nierunt, quomodo non est iustum ct in aliis omnibus
usrd xavxa doofiivtov;), xal elvai tav-irtv avroiis TWV valere quae postea erunt, et esse hanc eis rerum
nQnyfiaxoiv rijv SuiXvoiv i iStxov voftov xQtnovanv
transactionem ex propria lege valeutem et altera
xal iiiQai xtvos SmxvTicoatcos (irj Seo/ievrjv, a)X ini
quadain dispositione non egentem, sed in nauclericia
TWC vavxXrjgixiitv rjroi ifinoowwv afpoQficuv eis xbv 5 scu ncgotiatoriis occasionibus in omne tempus vaanavxa %q6vov xoarovaav, toe yevtxijv oltsav vopolentem, utpotc gcneralem existentem legislationcm et
Stalav xai inl tu>v vavy.\rlQix.a>v jjrot ifinoqixvbv
in nauclericis seu negotiatoriis contractibus expositam,
avrcdXayfiaTiov xgaxovaav orpsO.ovadv xe xai ftioos
et quae debet ctiam pars fieri iatn a nobis positarum
yeria&at TIOV TJSTJ nttQ* tj/uaiv iB&etfiivcov voftiov,
lcgum, et iudicantes ad hauc respicientes proferre
uisre xal iove Sixd^ovxas Ttoos xavxtjv dnofHdnovcai lOsententias.
nouia&at xde y.oioeis.
(^EniXoyoi.)
Ta toiwv naqaara-na rjfiiv y ai}
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placueruut nobis tua
intooy.fi eis 16 Siijvexie TiagnfvAaxrea&at aTrsvadjto.
celsitudo iugiter servare festinet.
Uat. vn. id. Sept. CP. imp. dn. Iustiuiaui pp. Aug. 14 Dat. v. id. Sept. CP. imp. <dn. IuBtiniani Aug.) anno
(aun. XIV. lustiuo) vc. cons.
[a. 540J <X1V.) Iustino (vc.) cous.

PZ

CYII. Auth.CII. Coll.VIIItit.3

BOYAH2E2N
DE TESTAMENTIS INPERFECT2N E I 2 T0Y2 IIAIAA2 TENO- TIS A PARENTIBUS IN FILIOS
MEN2N.
FACTIS, ET DE DIVISIONE RE20RUM A FILIIS CORAM PARENTE
DE EIUS FACULTATIBUS FACTA
ET SUBSCRIPTA R
'O airoe fiaotXeve Baco/p rai fityaXonQtntataftf xo- Idem Aug. Basso magnificentissimo comiti domestititjrt ruiv^ xa&<ooiajftdvu)v oofitoilxtov Iniyflvri xbv corum obtinenti locum Iohannis gloriosissimi praelonov 'itonvvov xov ivSo^oxdrov ljiaQ%ov npanfopiajv 25
fecti sacrorum praetoriorum per Orientern.
10 0', dnb vnaitav (pQSivaQltov) xni naxQixiov.
(JlQooiftiov.)
KavoravTlvtp rd} %rfi d~eiaeXqgttoe
( P r a e f a t i o . ) A Constantino divae memoriae lex
vifios ysyQnnxai xrjs naXaids iaxoxaafievos anX6xrr
scripta est per antiquae coniecturae Bimplicitatem,
Nov. CVII (Aulhtnt. CII Coll. VIII tit.Z: gloss.) Graece exlat in ML (fuit in B 35,20,2 c/. indtx Reginae
p. 242 Heimbach), eap. I. II (511,24 Ei xis ygdfi/xaxa intardfxsvot
) in Prochiro 21, 12, Epanagoge 29, 13
( Prochiro hahtt Harmenopulus b, 1,25.26, cuius texlum in Bas. l. l. reeepit Heimbach). Epit. Theod. 107,
Athan. 9, 8. Iulian. const. C,
par sit in reliquis quoque omnibus gnae poslhac futura sunt valere?), sitque haec iis rerum decisio,
quae ex speciati lege valeat neque alia ulla disposilione indigeat, verum in naviculariorum sive negotialorutn causis per omne tempus obtineat, quippe quae generalis sit constilutio et in naviculariorum seu.
lugoliatorum contractibus valeat, atque etiam pars fieri debeat legum iam a nobis iatarum, ut iudicet
quoque ad eam respicientes sententias ferant.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt tua sublimitas perpetuo scrvare studeat.

CVII.

DE ULTIMIS VOLUNTATIBUS IN LIBEROS FACTIS.

Idem Augustus Basso magnificentissimo comiti devotissimorum domeslicorum locum oblinenti Iohannis
gloriosissimi praefecti praetorio iterum, ex consute (prdinario) el patricii.
Praefatio.

A Constantino divae memoriae lex scripta est antiquam scctata simplicitatem, at

4 itvat M* 1] 8 xpaxovoav] expositatn e I) 10 COOXB ftiroe ajiXoxTjxos] per antiquae coniecturae (t. e. oio%aaom. e \\ 14 tubscr. om. /u/. |j d. vrc. tS. sipt. il; dat. v. ftovl) timplicitatem c
id. Sept s lttparyr]dy} ftrjvi aanxefifigUp Theod., iygaft]
npb xaXavS. [sic) Ath. \ CP. cons.] cp. dn. iust pp.
ftug. T. 0. consa. M CP. imp. anno iustiniano cons. eod. e
2 eius T H 3 secnndnra propriam legem ualere V\
ftst tS' (taotXtlat 'iovaxtvmrov Theod. xot. omitsis re- 4 quedam T || egente R7T | nancleriia 7" || 5 negotiatoriii
Hquis Ath. | 17 rubr. om. L in Uxtu, Iliol xatv fiov- R*V] ncgociatoributu (sic) Iil in ncgotiatoribua T\ ia
Xfjoatov xuv S natdae ytvoftivayy index L, IJtgi fiov- omni tempore R | ualentem R] uulente VT | 6 ntput*
Xr)O$tov Theod. Iltql fiovXyotcoe index Ath. (H*(>i xdtv R J geDerale existente legislatione T \ exigentem V |
flovXtvxtov in ttxtu Ath. cod.); aixoxate dntyeyganreu et om. R | 7 inauclericu R | negotiatoriu R* V3 T\ aegoMQI fiovXrjaecot' tSs Sta&^xrj yaQ ov xgaxti xd fit} tiatoribusu ($ic)Rl negotiatoribtu V1 Qexpositara vulg)
i%ovxa Sia&Tjxaiv jtct(Htxq(>TiOtv, tas frjat fit. f (a co</.,exposita (ex tuppl. V* in spat. vac. 5 lilt) Rl V et pocorr Zachariae) xov xwSixos xi.
xi xy' Sdx
y (er
d) siU K*T y 10 sententiam V* Ta vulg. \\ 14 lubicriptionem
corr.
Sidx. xy
(ter. xd)
iy xiXat tchoL Af in marg. | 18 ysvofiivotv Af, index L\ unus praestat Neoburgentit: dat v. id. sept. cap. imp.
yivofxivoiv index 3f, index Heginae || 23 inscr. 'O airos anno lugtiniano consale || 17 De] De in R* | 18 a pa(inotXniS Baoaq? xonoitjQijxr} xdtv iv3ooxaxeav inn(f~ rentibns] apparentibus V\ 20 parente] parente factis/f FB
tu>v Ath. | 24 xa&oanopeva>v Soptotvxaiv M \ 25 *ijt- 21 de] et de R*jwtg. | 23 magni centcsimo cotnite V \
ao%ov (cjl Atfi.)] vndffxpv &L \ 26 Of>8tvn(>itov aildidi domcaticorum] dom in F dnm m. R dno n tni (t. e. do{opSirapiov add. Zachariae) Q naxQtxit ML, eorr. Hom- mino DOD tantum) T |J 24 iobanni R (] gluriofitaimo VR |
T\
btrgk U 28 vofiot) Cod. 3, 36, 26 (/3*. y' xov xtoSixos xi. Xs 25 praetoriorum orientem V l praefectorum oricntii
1
Stax. xa xal xs sehoL M) fl 29 xrjt naXaide laxo%aO- 27 A om. Fjj 28 antiquem R fj ooniunotore V

A PARENTIBUS IN FILIOS FACTIS

511

Nov. CVII pr. 1

. r, Si iuv 7toayfidca>i> noixdia xni tj fiaie ravra

porro causarum varietas et uatura eaa frcquenter
di fierapdXXovoa Sclofrat ibv vofwv ixeivov inmutans egere leges illas emendatione nostra praeoecos rjfierepas na^eaxevaae. Xeyet yovv 6 voparavit. Dicit itaque lex oportere morientium volunSiiv rat iu>v xeXevxtovrcov (iovXrjotis. bxav IOOI tates, quando sunt parentcs, omnibus moiiis inter
naat TQOTXOIS fiEzrtgv TiniSiov xQmeiv, xaiio- 5 filios tenere, et tantum eos erubescit parentes exiavioie aiaxvvejnt yoveii ovxas, oxmeq aixole
stentes, quia eis et claram rerum concedit signiticaTT]V aan<pri TWV jiQayfiazoiv cvyzoget S),Xwon>, tionem, dicens et si non tnanifestae sunt eorura disliyi
ae.
nav
xai tovxo ini xe aoiiov xal iunyxnrnxfov TtaiSuiv Theodosii decernit, Qon m patribus solum baec diswoiv, xal iiQot ya 17 OeoSooiov noosSiooi^exai, ovx ponens, scd etiam in matribus ct ascendentibus utriusini naxiqaiv fxoviav xnvxa Staxvnovaa, dXln xai ini
que oaturae. Hanc adprebendentcs licentiatn hormnes
fi^xi^cDv xnl inl aviovxtov ixaxtQat <pvotws. xavxrji
iu tantam egressi sunt obscuritatein, ut diviuantibus
indnfiofuvot xrje dSeins dv&Qtonoi / xoaavxrjv dad- 15 tnagis quam interpretantibus hacc egorent: itaque
fuav igrjXfror, oisxs udvxtiov phXXov fj iourivicov
neque personaB Bcribcntes ncque rerum dicentes uotiTrtira noosSelafrat xoiyaQovv ovxe 71 gotutna yoatfovtias et forte nec quantitatcm tamen dignantur conxtt ovxa noayfiaxcoy Xiyovxes yviDQiOfiaxa xai Xawe iecturis et verisiinilium ratiuni talia permittere.
01 Si nooov Oftati dfciovoi axoxnafioii xai x(j> xwv eixuxotv Xoycp xd xoiavxn imxqtnetv.
20
CAPUT I.
'ilfitis xolvvv jtdvxn aayfj
N08 igitur
omnia clara et aperta
consistere voyj xe xal uvantnxauiva
g
p
fiov?.6fjsvoi [xi yaq ovxcos 'iStov vcfuav
lentes (quid enim sic proprium est legum 8icut claritas,
ut aatprjvaa, /triXtaxa ini xale xatv xefovxa>vxu>v maxime super defuDCtorum dispositiouibuB?) volumus:
fonxvniooeoi;) fiovXofitfra, iX xn ygdft/iaxa intoxdsi quis litteras Bciens iutcr fihos suos voluerit faccre
/itvoe ftsiagv xdiv avtov 7taiScoi' /JovXutxo noirjaa 25 dispositionem, primum quidein eius praescribere temo&m 8taxv7ia)ou>, nowxov /uiv avtrts nQoyfHtfin' xbv puB, deinde quoque filiorum nomiua propria manu,
XQOVOV, elta xal xa xa>f naiStov ordfiaxa olxeiq
ad haec uncias in quibus scripsit eos heredes, nou
iitQi, xnl n$6t ye xove ovyxiaapovs eie ove^ yodfu
signis numerorum signiticandas, sed per totas litteras
xt,Tioov6fiovs aixoie, fth xoii ovpfloXoit xwv dotd-pwv
declarandas, ut undique clarae et iudubitatae consiarjiaitofiivovi,
aXXd 8t' oXoiv yqf
yqaufidxwv SyXovpe30 Btant. Si vero
j f ,
y p
o etiam rerum voluerit facere divisionem
fr i aacptisi xe
dp xai dvafitpnp^xrjxovi
iaut
b quibusdam
d
b
twt, ajtxe navxaxofrev
rebus ccrtis aut oranes aut quasdam
xttfreordvai. e/ 8i xai itQayftdxoiv fiovXoixo notrjaa- institutionum statuere, et harum iuscribat [et] signi!> Simoeatv jj nat ngdypaoi QTJXOIS ndoas tj xtvut
iicationcs, ut eius litteris omnia dcclarata uullam
taJv ivaidaewv neniaxrjaai, xni xa xovxtav dyygaulterius contentionem filiis derelinquant. Si tamen
irixa/ yicjyiofiaxa, aists xciis ainov ypd/i/maiv nnvxa 35 aut uxori aut extraneis aliquibus pcrsonia volucrit
ar,iov/iBva fiTfStftiav i'11 tfiXovuxlav io\i nntoi xaxarelinquerc lcgata aut tideicommissa aut libertates, et
hfindvuv. ti fiivxotyt fj yafiexrj r\ 4$u)xtxoti xun
fiovXexai xaxahitilv jegata ij tideicoratnissa
rerum varietas et natura quae eas saepe mulat cffecit ut lex illa correctionc nostra indigcret. Dicit igilur
lex defunctorum voluntates, quando parentes sunt, omnibus tnodis inter liberos valere oportere, et in
tantum eos reyeretur qui parenles sint^ ut iis etiam obscuram rerum declarationem permittat, cum dicit,
ttsi non manifestae sint eorum dispositiones, alqui ex indiciis quibusdatn et eletnentis et qualicumque scriplura petanlur, eliam sic haec valere; idque lam de suis qnam de emancipalis liberis dicit, el iiisnper
fheodosii quoque conslilntio rem definil, quae non in solis paVibus id praecipil, sed etiam in matribus et
in ascendeniibiis ulriusque sexus. tianc Ucenliam amplexi homines in tantam obscuritalem egressi sunt, ut
res vatibus potius quam inlerpretibus indigeat: siqmdem neque pcrsonas scribentes ncque rerum nolas
indicantes ac forlasse ue quantilatem quidcm tamen coniecturis et probabililatis rationi haec talia commiltere quaerunt.
I. iVoj igitur cum omnia clara et aperta esse velimus (quid enim adeo proprium est legum quam
claritas, maxime in defunclorum dispositionibus?) volumus, ut si quis lilterarum peritus inter Uberos suos
dispositionem /acere velit, primum quidem ei inscribat lempits, deinde etiam notnina liberorum tua manu,
et praeterea unciarum quanlilates, m quas heredes eos scribit, non notis numerorum indicandas, sed per
integras lilteras dcclarandas, ul undiqite manxfestae et dubitatiohis expertes sint. Quodsi etiam rerum
diuribulionem facere vel certis quibusdam rebus omnes sive aliquas instilutiones deslinare velit, harum
quoque notas mscribat, ut ipsius lilteris omnia declarala nullain amplius contcntionem libcris relinquant.
Si vero vel uxori vel extraneis quibusdam personis legata vel fideicommissa vel etiam libertates relinquere
Lx \
1 2 ybv vofiov ixtivov] lege illas s || 4 ttXtvxav
o>9i M) tial L \ 7 aoatpri\ claram 1.1. aatpri c || 9 tisnyorrat) apcriuntur s jj ivavefidxtov ML\ coniecturis s Q
II aova>y xal ivftavxnxdxtav (vneoiou>s et avxiovaun L1 s. v.) L || 12 1} GtoSoaiov) Cod. 6, 23, Jl 3 (cf. B*
^13 p. 207 Zach.) fl 19 Sfim ex corr. L || 22 *xl (quid r)]
oi ML, ovSiv cum Haloandro vulg. | 23 xais om. L |j
25 avxov} avxov hlL iavxov Proch. Epan. g 26 aixrti M
Proch. Epan. f\ airtdis L (Proch. v. l.) { yQaysiv L |
28 oixtaBftovs >' | 29 xbv aptfrubv oijfiairofttvoie Proch.
codd. pleriqve I 31 TS om. L |) avnfttp^aprjxon L | 32 xal
ow. /, | 33 naans] rj ndane Proch. e | 35 avxols Proch.
L I 37 JJ 1$ ynpexjj Proeh. g 38 leydra L Proeh.
Epan. Ifidicumiisaj / fiSsixtiftioaL frfixofuoaa Proch.
T S o a Epan.

2 praeaauit T% B 4 quando] quae non Tl | 5 tamen

R || 6 quia] quam Rl y reruin] earura Tl earum rerura
r j I concedat K J 9 qualibus '/' | 10 haeo V g et in
emaDcipatii T|| ait] At Tl ut Rl | et om. Tl % 11 theodosii Rx\ theodosius R?VTvuig. (| boo T\\ 12 etiatn om.
R \ 14 ecuritatem 7 | 15 hoo R || egerunt Kagerent RT\
16 Dotitiam Rvulg. Q 17 tin RT | dignatur RV | coniectura V\ 18 rationi OsenbrHggen] ratione libri | 24 sno
filios Tvulg. \ roluerit om. Tl g 25 *praescriberej praecriptione (positionem Tl) fibri | 26 quoque fiiiorum T
vul(j.]filiorumquoque R uero filiorum Vfl27 eos om. Vx |
28 cd] et Tx sed et Tx U 29 at] et fl consistat T H
30 etiam] et F |j 31 aut ex quibusdam T31 quosdnm (o 7*
tn ras.) T || 32 institutione R* T | et (etiam R?) libri,
om. vulg. || significationes Tvu/g.] si^natione* RV\\23 ut
et eiua R [| 34 oontemptionem R || derelinquat VT || tui
i2|| 35 nxori aut] a t Rx

Nov. CVII 1 - 3

512

DE TESTAMENTIS INPERFECTIS

f. xal iXcv&spiae, xal xavra oixeia %tiQi ygaipoueva haec propria scripta manu dictaquo a testatoribus
XtvbftEvd re naoa tdiv Simi&eftdvcor ini xcbv fio-o- coram testibus, quoniam omnia consequenter iu disIVQCJV, to6 anavxa itftt-TjS xd iv xfi Siazvneuaet xil- positione posita ipsi et Bcripserunt et volunt valere,
fttva nvroi xai fygayav xal flovXovxai xQaxtlv, Saxm sint firma, nibil miuuenda eo quod videantur in carta
iaxvQci, ftrjSiv iXnrxoiftevn ix xov Soxeiv iv %a.QX(ttS5 scripta rcliquam obscrvationem testamentorum non
ytyodtpfrai xrtv Xoini]V naqaxrjQfjaiv xcbv Sia&qxaiv suscipientia, sed hoc solum iumutetur, quod eius
ftrj Se^afiera, nXXd xovxqt fiovov SiaXXaxiixai tia xr\v manu3 et lingua habet omnem virtutem cartae praenvxov Ss^iav xs xni yXtJxxitv Sytiv xfjv naaav i
Idtaio.
J
CAPUT II.
Kal el'nsQ fie'xoi xeXsvxtjS fxdvsu xovxo xb axnfiat 10 Et si quidem usque ad mortem maueat hoc schema,
elt VOXBQOV nagilei fiuQxvQiat, cos r^ovX^&rj xv- nullus postea deducet testes, quia voluit forte talem
%bv xi\v xoiavxr}vryviifir]v aftslyai rj iva.XXu!-ai % xi
voluntatem mutare aut convertere aut aliqnid tale
xoiovxo notfjaat, <w ye iJ-tjv Stagqr^ai xb yevSfievov xal facere, cui licuit rumporc quod factum est, et aliam
itiQav noiTJaao&at /3ovXr]oiv 87]Xovaav xrjv xeXevxaiav
facere voluntatem declarantem perfectam eius Benavxov yvcifiTjv, TJV nqo^f-xet xQaxtiv. xovxo yitQ Itpie-15 tentiam, quam competit valerc. Hoc enim concediftev aixip TiQaxxeiv avxb xovxo QTJXCHS imcr^iaivofievco
mus ei agere, hoc ipsum expressim significantem sub
ini noiQovaiq uaQTVQuv intd, we xal nenoifjxat xiva
praesentia testium septem, quia etsi fecit quandam
xotavxvv ovht\<siv% ov fxrjv xgaxeTv alxrjv Sxi fiovXe- talem voluntatem, non tamen valere cam ulterius vult,
TCU, aXX* ixioav noirjoaofrat. xal xavxa rj iv xeXeiq Bed rursus vult aliam facerc. Et hanc aut in tcstaSta&rixf} nouixoa ndvxa xa xc5v Siafyxibv dzovot] 20 mento perfecto faciat omnia testameutorum habente
cvfi^oXa, y iv ayQnffta reXeiq ^ovXrjaet, cosve in' iysigna, aut in non scripta perfecta voluutate yideri
yoa(pco jj ayQ(i<pq> ppvXijoet Soxeiv avxbv xeXsvxijaat,
eum defunctum esse, prioribus infirmis factis ex
xcbv ngoxiqoyv dxioav ix -rtjs Sevreoas avxov xaxd
sccunda eius secundum perfectum testameutum aut
ir\v xeXtinv 8t(tfrr;xr}v 17 fioiXrjaiv Staxvnoiaecoe ytvovoluntatem dispOSltione.
fxtvwv.
25
CAPUT 111.
'EneiSij Si tofiev xtrae ve/iTJoe$e iroiovfiivovs ftexav
Quia vero novimus aliquos divisiones faciontes inter
xcav oixtitav naidtov xai naoaaxevd^orxas aixove xav- proprios filios et praeparantea eos his subscribere, et
xats vnovQdyeiv, xal xb xoiovxo axr,fta izQostefte&a. taoc scbema suscepimus. Si quis enim dividit pro*i ynQ otavifioi xn xd oixeia nqdyuaxa r.ai avxovs
pnas res et ipsos filios evocans faciat subscribere
roie jxnlSat nooixnXeadfuvos notrjoeiev yTioy(>dya.i 30 divisionibus ipsis, et ratas eas iudicare, et protitcri
Taic vtftfjataiv avxaie, xai Kvgtas rnxiat riyrjaaa&ai, baec secundum hunc habere modum, sit et noc tirxai bfioXoyTficu xavxa xajd xovxov %tti' xbv xoonov,
cap. II in. sumtnarium habet B' d 13, 37 p. 210 Zach.
vult, haec quoque si propria manu scribantur atque coram testibus a teslatoribus affirmctur se omnia
deinceps quae in dispositione exlent et scripsissc et vatere velle, valida sint, neve ullo modo infinnenlur
propterea quod in c/iartis scrivla esse videantur nec reliqua tcstamentorum sollemnitate praedita sint, sed
eo tantummodo differant, quod dextra el lingua eius utantur quae oinnem vim charlac praestet.
II. Et si quidem usgue ad mortem haec forma permanserit, nemo postea testimonia exhibehit, voluisse forte illum eiustnodi voluntatem commutare aut convertere aut eiusmodi aliquid facere, quippe cui
licuerit id quod factum erat rumpere et aliam volunlalem facere declarantevi ullimam etus sententiam quae
valere dcbeat. Hoc enim ei agere permitlimus, si id ipsum diserle praesentibus septem testibus designet,
se eiusmodi voluntatem iam quidem fecisse nec tamen amplitts valere velle, sed aliam facere. Alque haec
aut jn perfecto testamento /aciat quod omnes testamentorum notas habeat, aut in non saipta perfecta
voluntate, ut scripla aut non scripta voluntate rdicta defunctus esse videatur, prioribus cx sccunda eius
dispositione per tesiamentum vel volunlatem perfectam irritis factis.
III. Quoniam autem scimus nonnullos divisiones facere inter liberos suos et curare ut illi his subscribant, eiusmodi quoque formam admitthnus. flam si quis res suas dividat ipsisque liberis accilis cfficiat
ut divisionibus ipsis suoscnbant easque ralas habeant atque haec sectmdum hunc modum se hdbere con/ilean1 fj xal) xal om. Proch.v.l^ Epan.s | ypapofitva *<(>
L Proch. s-\\b y(nraif ML Epan.] ^(>TJJ Proeh. e | 6 ytyqdaai L || 7 O$afievott Epan. { TowTtf* L Epiin.] xovxo
M Proch. Q fiovov] p.iv L || StaXXaxxdxto 3IL immutetur g) Siaxaxxixto Proch. Epan. quod non recte probat
Zachnriae || TQ Z> i?/)<fn.] TO il/ Prorh.; | 8 yXwaaav
Proch. H fyttv om. L \ 10 *fielvot ML Proch. Epnn. ||
rovxep TqJ oxqftctxt Proch. pUrique jj 11 naod^ei Proch.
plerique, Epnn. f || ftnqxvgiav Proch. v. l. || flovXfjfrtyxi
(r. /. fiovXTj&tvxos) Proch. || 13 ytvofievov L || 14 T>Ut>ratav] perfectam I. e. rtXtiav e | 16 dmoijftaivofttvov
L 1| 17 TTxa i / f (/u/. ^IM. Theod.)] inxd rj x' nVr
Z Proeh. Epan.; glostema in Proehiro Basilii additum ex
eiusdem iwperatorit eonttitutione in Leonit novella 41 c>(n( r^efi potut {ipsam Leonit noveUam /ontem este
tlatuerat Cuiaeiua ad Dig. 28,1,21), rectiu.i inlerpretamentum r.d Cod. 6, 23, 31 referas |j xai OM. Proch.; leg. xav
ex f? || Ta] T^V Proeh. Epan. D 19 a^jl* r(>a'] ied
rarsui Tult aliam c | rt/T 17] ratlTa /iv ^ Proch. hanc
//. *. TOWTI;') aut sr II 20 ix<>vorte L\ 21 *g. <uffx A w

Xrfiii om.Lc\ 22 rj dvQatptf fiovXrjatt MEpan.] p\n>XrjOti TJ ayqatptif Proch. jj 24 dtaxvncSattae Proch. Epan. e]
Siaxvncbaaatv ML | 26 7xoiovfiivan> Ll | 28 xb xowirto]
hoo e B it(H>sufie&a] suscepimus c U 20 Siavtftot] dividit g y 31 tq. bfioXoyrjoat xai fjyriaaa^ai L
1 dicta qnae Tl g a testationibus T | 2 tcstibu) coratn omnia testibus add. Ra | conaequcntem 1VV11 diipositionem Va H 3 rolunt] uolucrunt T uuloerit Rl I
manere V 4 sin R1 g nicbilo II nichilominm V\ ea R%\
6 inmitetur T* | 7 habeat R J omni uirtute T1 I praebiU
2 M U 11 #7. uoluntatem talcm T\ 12 aut aliquid] ut aliquid Rl B 13 rupere Tl |j nlia Tl \ 14 ciui pcrfectam
V\ 18 tamcn] tfn F, om.R* U eatn ualere Tvulg. \ alteriui
Tult] TQU om. V\ 19 baco Btck \ 20 profecto R )| 21 in
non] iramo V% J yoluntate] ut gcripta vel non tcripta
Yoluntate addi vult Btck ($ed cf. ad Gr. 21 $q.) | 24 dispoaitionem F | | 26 aliqnas T\ 27 hio T\\ 28 enim om. K |
diridat vulg. || 29 conuocang T || 30 ipais om. T|| eiut Tx \
indicare V \ 31 haec] boc T

513

DE RESTITUTIONIBUS

Nov. CVIII pr.

tcjco xal IOVTO KVQIOV irtl roiavrrjs jtpayfiarcov Siaimum in huiusmodi rerum divisione secundum nostram
giaecDS xaxn xi\v rjfieidunv 8idxa!-iv rjv ntgi xovxov
constitutionem quam ob hoc posuimus: quam in
&ixaftef TJV ini nnai roXs avxrj ne^texoftevots xv- omnibus quae in ea continentur finpam esse et per
tfoai xai Sia tovSe xov vdftov d-tani^oftev. ei hanc legem Banciraus. Si autem et in divisione ipse
poiye
xai inl Stavsfirjatav airot vjioyQdxpsi xai 5 subscripserit et clara omnia per subscriptionem suam
oayrj ndvxa $ia trfi vnoyQatprfi rrje avxov noi^asrai,
fecerit, sit et hoc ratum, quoniam et hoc iam nostra
ioTco xai xovxo XVQIOV, ineiSfj xnl xovxo rjSij TJJ rjfte- legislatione continetur. Palam vero est quia in taliTcfa vofiofreoiq TieotexsTat. n^oS^Xov Si coi ini tutv
bus casibus haec lex valebit, quoscumque postea
xoiovxtov &fidxtov oSe 6 vo/iot xpatrtaei onoaa fisx1
moveri contigerit.
airbv xtvrj&iijvai avftftatr].
10
(EniXoyos.)
Ta xolwv nagaaxdvra J/v xai
(EpiloguB.) Quae igitur placuerunt nobis et per
Sia xovSe rov &EIOV SrjXoifieva voftov r\ aji iv8o!-6- banc sacram declarata sunt legem, tua gloria coguoir,i yivaaxovaa anaat notTjadxa <paveQa, eosxe fitjSiv
sceus omnibus faciat raauifesta, ut nullum lateat quae
Sia).ad-elv xwv oQ&oii xai nQovotjxtxms iitQ ftiv
recte et providenter pro nostris subiectis saucita Bunt.
rjfiniguv vnrjxoav vsvofto&exTj/tevcov.
15
Uat. k. Febr. CP. (imp.) dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat. kal. Feb. <CP. imp.) dn. Iustiniani pp. Aug.
anno XIV. Dasilio vc. cons. (ind. IV.)
[a. 541] anno XIIII. Basilio vc. cons.

ru

cviir. Auth.cm. Coii.vmtu.4

IIEPIT2N AII0KATA2TA2E2N.

R DE RESTITUTIONIBUS R

'O aixbt paaiXsvs Bdaaip rq> /ieyaXo7t$eneaxdx{p x6- 20 Idem Aug. BaBso T. m. comiti domesticorum et locum
urixt xaiv xa&waicofievaiv Softeaxixwv ini%ovxi rbv
habenti Iobanois pp. per Orientem.
xonov 'lcodrvov xov dvdooxaxov ijtaQxov xdiv itqutv
'Tno&daeais t}xovaaftsv nepl 8ta( P r a e f a t i o . ) Negotium audivimusprotestamento
fcfiivris, rjv tcai ioiiTjveZaat oixatov 25 dubitato, quod etiam iaterpretari iustum existimaxal voficp neQiXafltiv dxoi/3d, TOVXO 8rj vimus et lege comprehendere certissima, hoc quod
sico&bi ix xa>v. iv raTe inoO-iaeat xivovpinostrae consuetudinis est in negotiis motis ex legibus
vav tjixTiOBav voftcav xqrtaxmv XaftfidvEiv atpoQfids. optimis accipere occasiones.
1 Jlaldas ydq xis oixeiove dvoxqodpevoe xb]oor6fiovs,
1 Filios enim quidam suos instituens beredes, deinde
tha xai dufj.on avxovt il; dnaiSiai vnoxaxaartjoat 30 etiam alterutris eos filiis non extantibus subBtituerc
Povlofievoi ixeXevaev, ei avftfijj nva rdiv ainov nai- volens iussit, si contigerit aliquem eiua filiorum et
Swr xal x).r,oov6fio}v piXleiv dnaiSa xbv dvd~Qc!>ni- beredum futurum sine filiis bumanam solvere vitam,
vw xaxaXveiv fiiov, fisxd ii)v j-aif>eoiv iS>v ix xov post exceptionem horum quae ex lege dcbcntur ei
Nov. CVIU {AuthenU CHI = ColL VIII tit. 4: gloss.) Gmece exlat in ML (fuit in B 35, 11, 81). Epit.
Theod. 10$ (inde 1'ipucitus B l. c), Athan. 9,0. Iulian. const. CI.
tur, hoc quoque validum sit in eiusmodi banorum distributione secundum cotistilutionem nostram guatn ea
de re fectmus, gtiam quidem de omnibus quae ea conlinentur ratam esse etiam per hanc legem sancimus.
Si vero etiam in divisionibus ipse solus subscribet atque omnia per subscriptionem suam manifesta faciet,
ctiatn hoc ralum sit, quoniam id quoque lege nostra continetur. Manifestum aulem est in ciustnodi casibus hatic legcm esse valituram quoscumque post eam moveri contigerit.
Epilogus.
Quae igilur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarantur tua gloria cognoscens omnibus mani/esla faciat, ut nihil lateat eorum quae recte et providenter pro subiectis nosiris
sancita sunt.
CVIIL

DE RESTITUTIONIBUS.
Jdcm Augustus Basso magnificeniissimo comiti devotissimorum domesticorum oblinenti locum
lohannis gloriosissimi praefecti sacro praetorio.
Praefatio.
Causam audivimus de testamento in controversiam vocatam, quam et intcrpretari et
accwata complecti lege par esse exisiimavimus: quae quidcm nobis consueiudo est, ut ex quaestionibus
1 quae in causis moventur bonarum legum occaswnes petamus.
Quidam enim liberis suis heredibus inttituiis cvm deinde eos in casu non existentium Uberorum sibi invicem subslituere vellet, iussit, si quem ex
liberis et heredibus suis sine liberis de vita humana decessurum esse contingat, sublatis iis quae secundum
2 didxafrv] nov. XVIII c. 7 g 4 vofiov} dtlov Z B J| voiv 7jxf,OEcov vofitav] in negotiis motis ex legibas s j)
5 ini 3tavefiyatan>\ in divisione f, Izii xdiv Siavtftrj- 33 ftsxd] xal /tBxa M
atcav malit Zachariae | V7Toy$dri>oi 3 / | 6 avxov ML,
corr. Scrimger || 13 fttjSiv] nulium i. e. firjSira p (cf.
1 huiascemodi K g diuisionem Ta || 2 quam] quia T |
347,1
, 363,3)
,) H
H 16 subscr. om. Iul.g g k. febr. cp. M] k. 8 causia V \ 9 inoueri Va vulg. {Iul.)] mouere R V* T \
Fb e xaXdvdoiv
X d d
P f l
l
Feb.
<Pefi(>ova.ola>v
Ath. fifivl
pPp(n 12l sacratn hane V | gloria om. V || 13 fatiant V fiant
Theod. R imp. anno XIV (cf. e) paoiXefae 'lovaxtvta- T | lateant vulg. (| 14 et om. R | prouidentes RT\\ pro
vov xb td' Ath.] dn. iust. pp. aug. M txu tf}' fiaai- om.T\ subgectis V\ 16 tubscriptionem unus praetlat V jj
Xtlas Theod. \\ 17 Basilio TC. cons. r, vjtaxeiae BaotXeim CP. imp. om. V | dono iust. V g 17 XIII. V | TO. cons.]
ric. con. V | 20 T. m. (i. t. Tiro magnifico)] um VT rn R \
8. i' Ath.]] bilisar. uo. conss. f inaxtiqq Behaagiov
g
tod | | 19
Thtod.
19xwv
xwv om
om.Theod
Theod.flfl21
21xa&ootcjfievcjv
xa&ootcjfievcjv 8o
8o- domcst. V dorae T dora R || 21 iohanni T\ 25 estiraafuarrtxa>v 3 / | | rov om. L | 22 *vndQxv AIL g 23 post uimus V\ l 29 BUOB quidatn T\ 30 etiam T\ om. R Vvulg.
ijucr. M adnotnt flt. * tl. y Stytexov x ftt. xrf xl. tf Don om. Ii || extantibus VT) existentibus Rvulg. || 32 heredem Vvulg. U 33 post] praeter T | quae] quae exceptione
tiy. X flt. Xp 8iy. X9" xai nd {corr. ny) |j 25 a
horum que V1
lov/iivois L* p 27 ix x<5v iv rale vno&tosot xtvovfii-

514

Nov. CVIII pr. 1

D E RE8TITUTIONIBU8

vofiov ofBiXofiivcov avxip ix xd/v nag* avxov xaxaex eis quae ab eo rolinquebantur ei rebus reliquas
Xtfinavofiivoav avxtS 7T(>ayfidxaiv xd Xomd nnvxa
omnes res et iura, quaecumque apud eum in terartQdyfiaxa xai Stxaia, oaa nag* avxa} li> xniocg xeXev- pore mortis invenirentur, yenire et restitui ex bis
TKC evQe&eirj, IfQXBO&a* xnl djtoxa&ioxaafrai r<p i^ superstiti, aut eius filiis si ipse moreretur, omni cesavxuv negiopxi rj xols avxov itataiv, ei ye aixbs xe- 5 eante inter eos propter memoratam substitutionem
Xevxrjaeu, jrdarjs apyovarje ftexa^v avxav Sid xf]v eiorj- cautione et fideiussione. In bis eo moriente et uno
pievrjv djtoxaxdoxaoiv da<paXeint xe xai iyyvrfi. inl
quidem eius filiorum et heredum filios babente, alio
xovxoie avxov xeXevxijoavxos, xni xov ftev ivbs xd>v
vero manente sine tiliis, probibet eum qui sine tiliis
avxov jtniSoJv xai xXrjQovofiaiv naiSne ivopxoe, xov Si est is qui filios babet uti rebus utpote eas deterenfitivnvioi dnmSoe, xioXvst xbv anmSn o xovs nalSas 10 tem, at ille atens verbis testamenti, quia quicquid
ixotv xexQrjo&ai xolt nqdyfiaatv tbe xavxa iXaxxovvxa'
inveniretur in tempore mortis apud eum, hoc eum
b Si unoxexgr]fievos xdls prj/tnoi xtje Sia&fjxrjs, xal restituere iussit, secundum boc vult scbema licenoxt eirt svotfrittj tv xaiQq> reXsvxijs nctf)' avxat, xovxo
tiam babere uti rebus sicut voluerit, nulla probibiavxbv dnoxa&iaxav dxeXevae, xaxa xovxo flovXsxat xb tioue de earum gubernatione illata ei.
eiv
a
nl T0 s
oxfjfia TiaoQTjeiav i?x
XQV ^"
* nqdyftnaiv cbs 15
dv povXrj&eit}, ftrjSsfttdt xcoXvoecos neol xrjs avxaiv
2 SioixTJaeios inayofisvys avr(a.
'Hfieis xoiwv Xa- 2 Nos igitur sumentes ex boc occasionem aestimafiovxtt ix xoixov jtQOfnaiv tpTjdrjfiev x(Wvat x o * rVv
vimus oportere et antiquam indetinitiouem et deinttaXaiav domaxlav xal XTJV dae^rjs Sidxotaiv xi\v piv
ceps discretionem hanc quidem defiuire banc autem
oQloai xijv oi xa&aQav iv dv&Qcanots dno&ead^ai, xal 20 puram hominibus reponere, et propterea lege causam
Stdxovxo vofitf xb itQayfin nBQiXapsiv, onate dv fid- cotnprehendere, ut discant homines omnem legis or&ouv avfroconot XTJV ndaav xov vofiov xd^tv, fisd'1
dinem, cum quo competit talia et discere et iudicare.
rti nQotrjxBi xd xoiavxa xal fiav&dveiv xai xoivetv.
Novimua igitur apud Papinianum sapientissitnum
tofitv xoiwv nantvtavd} xd} aoywxdxtp fa&ev xi iy
dictum in nono decimo eius Quaestionum, ubi perxtfj\&' xdiv aixov quaestiono*', iv&a inixgdnsi TOS25mittit alienationes in tali casu, illud solum velut ex
ixkotr,aia inl xoioixov &dftaxoe, ixeivo fiovov ajsneo
studio in aenigmate proponens, ut tunc oporteret
d^snitTiSss dv aivtyfiaxt 7i(>os&ei xb njvixavxa Seiv
prohiberi alienationes, cum ad solvendum fideicomxtxaXva&cu xae ixnotrjotis, rjvixa inl tco xaxaXvaai
xuissum ex studio qui hoc oneratus est ad aJienauoxb ftSeixofifuaaov d^enirrjdes 6 xoixq? /3ef3a(H]fidvos nem venit. Et tamquam pbilosophatus inter inpeinl XTJV ixnoiTj<r$v r,Xds. xnl 6 tfnXoaotpot iv /3aoi- 30 ratores Marcus tali quodam proposito caau viri boni
Aeiat Mdgxo:, xoutvxov xivbs vnoxe&dvxos &dftaxos, arbitratum videri inesse talibus verbis disposuit.
nvdQOS ayafrov fieetxeiav Soxeiv iveivcu xoii xotovxois
StETVIHOOSV.

CAPUT I.
ovv oo&ws $o&v $xztv ovxia xvndoat trjv
Nobis ergo recte visum est babere ita disponere
/ i a v , ojixa ei fiiv xn&6Xov TIC einoi dnoxaxd- 35 legislationem, ut si quidem universaliter aliquis dicat
araatv xov tptSeixofi/iiooov, xavxa xgaxeiv antQ inl
restitutionem fideicommissi, baec tenere quae in talixdiv xounntov Sicopiaxcu xai na^ rjfiujv TJSTJ vcvofiobus decreta sunt et a nobis iam sancita; sin Tero
Uyem ei debcntur ex rebus ab ipso ei relictis reliquas omnes res et iura, puaecumgue apud eum tempore
moriis reperta sint, transire et reslitui ei qui ex illis sitperstes futurus sit vel liberis eius, siquidem ipse
defunctus sit, omni cautione et fideiussione propter restitutionem modo dictatn inter eos cessanle. His ita
gestis cum morluus sit et ttntts quidem ex liberis et heredibus eius liberos habeat, alter vero sine liberis
manserit, prohibet is qtd liberos habet eum gui liberis caret rebus uti, quippe qui eas deminuat; at ille
abusus verbis testamenti et quod, si quid tcmpore mortis apud ipsum repertum sit, hoc lantum ipsum restiluere paler iusserit, secumlum istam rationem licentiam se habere arbitratur qito modo velil rebus utendi,
2 cum nullum impcdimentum de adjninistratione earvm sibi inferatur.
Atos igitur hinc occasione petita
exislimavimus et veterem ambiguitatem et dislinclioncm deinceps secutam alleram definiendatn attcram
integram hominibus reponendam esse, et propterea lege rem comprehcndendam, ut homines omnem legis
ordtnem inlellegant, secundum quem haec talta et discere et iudicare deceat. Aique novimus a Papiniano
viro prudentissimo diclum esse aliquid in libro decimo nono quaestionum, ubi alienationes in ausmodi
casu pcrmiUit, hoc solum tamquam de induslria in acnigmate adiciens, lum demum debere alienationes
prohwitas esse, ubi intervertendi fideicommissi gralia de mdustria is qui eo oneralus est ad alienationem
vcnit. Et philosophus inter imperaiores Marcus eiusmodi quodam casu proposito viri boni arbitrium
inesse videri in taiibus verbis praecepit.
I. Nobis igilur recte se haberc visum est ita legem instituere ferendam, ut si quis in universum
dicat fideicommissi reslitutionem, ca valeant quae in eiusmodi casibus definita et a nobis iam sancita
R I ut pute Tl ut post R%\ eos RT^ deterente R deterrente K7'| 10 atj ut R* V\ del. V fl uerbi V11 quia)
om. La || 15 Sxtn Z* y 19 a.0Qiaxiav\ laxooiav La || 24 lOfJsv qucm V1 fl 11 hoo eum om. V, eum om. R | 12 imtituere
xoiwv om. M | Ttanmavu) L rcamavco M. Dig. 36.1,
V1 H 14corum HV\ inlata V1 g 17 occasioneRl 118in56 (54) || fa&iv xt Hahander (dictum c)] fa&ivxa ML II definitionem R1] indilfinitioncm T diffinitionem V difinU
l
25 ivaxaioaxaxco L |j avxov JHaloander{s)] iavxov ML \ tionem R% |) 19 diacreptionem T (in libro .<o. dewriptiocuaestionam M yoiausxuovtov L1 xotaioxtvcjv Lx || 26 inl
nem schol. T) | quidam F J 20 purara] nram om. in spat.
xole xoutvxoit d~iftnatv L \ ftovov] ftiv L | 27 nQo^ vae. 4 litt. V1 g 22 cum] cara Va \ quo] ordine . v. ad&tie) proponens t. e. npo&ele e fl 29 atdixoftiaaov M scr. V* B 23 panianum Rl Q snpientiuimum] sapientit{idem infra laepius) tftiiixbfimaovL\xovxo
L || 31 MaQ- simum uirum V nirum gapientissimum T11 24 nbi perxos] Dig. l. c. cf. 5, S, 25 6 (vid. ad 513,23) | 32 Ivtivai mittat /2> supermittit Tl | 25 illud om. Rl | 26 cngLe [cf. Dig. l. c.)] ulvat M1] 36 ipiSatxoplooov L (et tic xnate Rl | 28 hoo om. T | honeratus T honoratus R V |
in/ra) | 37 vevOfJO&ixT]Xcu) Cod. 6, 49, 7. 8
30 propositio R g 31 arbitratum] in arbitratu R arbitrium T* II 34 (N)obis 515,3fideicomiMuratcr. V* in
Rx \
1 reliquas rebus Rx | 3 eis Tl fi 4 ante aut spat. vae. 3 tpat. vac. g uisum est babere reote R | 35 uninenale
1
a
l
36
restitutionem]
faoiendam
etatitn
.
v.
ndtcr.
T
1
tideiUtL in V\ censante T|| 6 cautionem V , om. R \ fideiinssione T fideiuasionem V | in his] et in his RT || oomissi V fideicommissam R* H haee 515,3 sola tidei|
7 alia 7 1 1] 8 manento R | 9 is] is Rl et V || babeat scr. R* in ras. 24 vs. H 37 rant decreta R{*)flsi Hf)
5 * xtXtvxi]Goi ML || 7 dnoxaxdoxaotv] substitutio-

nem t. e. vnoxaxdaxaatv

e | 12 xni om.e

Q 13 TTOQ'

DE RESTITUTIONIBUS

515

Nov. CVIII 1. 2

9ixt]xai' ei Si xoiovxov rj xo (piSsixoftftiaaov onoiov

tale sit fideicommissutn quale Bubiacet, et ea quae
inexEirai, xni xd evgioxofisra rjxoi neQtXifinavofitva
inveniuntur seu remancnt in tempore mortis testator
iv mtptv xeXevxijs 6 Sia&s/tevoe indyei fiovn xio tpt- submittet sola fideicommisso, tunc indetinite dictum
iiixofifiiocca, xrjvixavxa xb dogiaxtos tigrj/jivop xoXs prioribus sub quadara legitima deducere divisioue ot
fyn(>oo&Ev vno xiva vEvof/ta/itvrjv dyaytiv Siaipeolv 5 ordine. Si qtus enim haec aut etiam aliquid tale
TE xal xdiv. ei ydq xa xavxn rj xai xt xotolxov
aliud dixerit, sancitnus usque ad Falcidiam solum
he(>ov tpTjoeta, &eo7iioiiev, disxe fieyji xov yaXxiSiov
suae institutionis necessitatem babere servare eum
fiovov tr)t oixtlas ivaxaasiae avdyxrjv ex*iv yvXdxxsiv
qui Oneratus est fideicommissi restitutione, et non
ibv f}efl<t(>r]fiivov xov tpiSuxo/ifiioaov rfj dnoxnxaoxdposse aliquid penitus ex illa minuere, sufficiens exiaei, xai fifj Svvaa&ai xi nnvxtXtat t ixtivov iXax- 10 steiiB, si heredi quidem supersiut tres partes, illi
royv. ixavbv ydq, ei rd} fiiv xXr\Qov6^io^ Tttouoovrai
autem quartae BOUUS relinquatur ratio. Non enitn
in xQia fieQTj, xy Si 6 xov xexdgxov fiovov XSQIXSI- concediinus ei qui gravatus est etiam donationibus
y&rfiexai Xoyot. ovSi ya.Q icprtapEv xa} fitpaojjnivip
uti aliquibus, et iorsan ex studio (quod Papinianus
Kcct ScoQtait xpijo&ai -iKJt, xai iami iJ-enixrjSis {onsQ 6 dicebat 'iuterverteudi tideicommissi causa'), ut etiatn
Ilaniviavbi SXtyev intervertendi tideicommissi causa), 15 quarta minuatur institutionis eius, sed boc omuino
usxt xai xb xtxapxor anoftEtovv xrts drardatcoe XTJS reliuquere fideicommissum, aliis omnibus in eias poaixov, dXXa xovxo ndvxias xaxaXtfinavetv xb tpiSei- sitis potestate, et licentiam babere eum bis sicut
KOftfiiaaov, xiav kXXiov andvxtav inl xfj alxov xsifte- voluerit uti, quemadtnodum perfectis dominis comvwv i^ovalq, aisxs dSsiav i'xeit/ ttlxbv xovxoie iot ov- petit. Si vero et ipsatn quartam is qoi gravatus est
Xtxa$ ZQrjaaofrai, xa&a xtXtioie Stonoxait rc^oirjxet. 20 coutingat, necessarium est perscrutari causam secunej ftivxoi xal avxoy xov xexdoxov 6 fisfiagrifievos TXQOS- dum quam tauc egit. t si quidem aut dotem voayerai, dvayxaiov iaxi itoXvnQaypovelofrat xr,v ai- Juerit dare aut sponsaliciam Jargitatem, aliara Doa
xiav xad1' ijv xovxo ninQa%t. xai tXntQ r} ngdixa
habens Bubstantiam, oportet ei hoc permitti agerc,
floiXotxo Sotvat r} nqoyafiiaiav dcoQEav, hepav ovx secundum boc videlicet quod nostra continetur iam
(xwv ouaiay, Ssiv aixa} xovxo avyxtfPEia&at nodxxuv 25 lege, in quo ei omnino non negavimua talem dimiuaxaxovxo 8i) xb Tu} TifiKiEQtp ntQtaxopEvov fiSr} vofup,
nutionem. Si vero et in captivorum redemjitionem
tis on*o nlxcp itavxeXdis ovx rjpvrjodfie&a xfjv xotav'
(banc enitn excipimuB et dicamus deo causam), et
iTjp djrofieicoatv. ti Si xai eis ai%fiaXa>xo>v Xvatv (xavhoc liceutiam eum babere facere, et miuuere etiam
xtjv yaQ iatgovfjev xs xal avarl&sfuv x<j> &np xtjv
quartam pietatis ratione, quod omnium nobis preatxiar), xal xovxo aSetav avxbv l/etv jioulv, xal iXax- 30 tlOBlUS videtur.
xovv xnl xb xtxctfnov, xov T^S tvasfitias X6yov ndvxav rjfiiv xifiHOxeqov fatvofiivov.
CAPUT U.
Ei Si av/ifinirj ftrjSi aixbv 4x xivcov aixicov k'x,etv
Si vero contigerit neque ipBnm babere ex aliqniS&tv noiaiixo Sajidvns, 1% x*;e xoiavxrje dnoxaraaxdbus causis unde faciat expensaa, ex tali restitutione
ciios xal xavjat noulo&ai SiSofiev nvra) naQfnjoiav' 35 etiam has facere damus ei licentiam: hoc quod et
toixo bniQ xal 6 Sta&tfuvos dncxQttfje, xb TXIQIXI/X- testator permisit, quod relinqueretur omnino hoe
navoutvov oXtot xovxo fiovXofteros tis rfjv dnoxaxdVOICDS ad restitutionem trabi, et quasi aliquis dicat
tixaatv fXxco&atj xal tot av xit etnot i* xov. ntQixex boc quod remaneret ei restitutionem fieri. Si
xtvovxos avxq> rfjv dnoxaxdaxaaiv yivta&at. ei Bi
sunt; sin autem lale sit fideicommissum quale propositutn est, et ea qtiae temporc mortis reperta velrelicta sint, sola testator fideicownisso subtecerit, tum quod parum definite a prioribus dictutn est sub legitimam quandam divisionem et ordinem deducamus. flam si quis haec vel etiam eiusmodi alivd quid
dixerit, sancimus ut qui oneralus est fideicommissi restiiuiione usque ad solam Falcidiam institulionis
suae servare necesse habeat, neve quicquam omnino inde deminuere possit. Sufficit enim, si heredi quidem
tres paries supererunt, illi autem guartae dumlaxat ralio relinquetur. Neque enim permittemus et qui
oncralus est, ut eliam donationibus quibusdam utatur, idque forlasse de indusiria (quod Papinianus dicebat
intervertendi (xdeicommissi causa), ita ut eliam quartam vtstitutionis suae deminual, verum hoc omnino
relinqualfideicommissum,reliquis omnibus in poleslatc eiiis ppsitis, ut liceat ei his quomodo velit uti,
quemadmodwn perfectis dominis convenit. Quodsi etiam quartam attinget qui oneralus est, necessarium
ist perscrulari causam ob quam hoc fecerit. Et si quidem vel dotetn dare veht vel donationem ante nuptias,
cum aliam substanUam non habeal, hoc ei permtlendum sit agere secundum id quod lege nostra iam continelur, quo nomine ei omnino non denegavtmus eiusmodi deminutionem. Sin etiam caplivorum redemptionis causa {hanc enim causam ecccipimus et deo dicamus), hoc quoque liceat ei facere, atque etiam quarlam
minuere, cum pietatis ratio omnibus rebus pretiosior nobis videatur.
II. Si autetn contingat ut ne ipse quidem ex causa aliqua habeat unde expensas faciat, has quoque
ex eiusmodi reslitutione faciendi veniam ei damus: id quod etiatn testalor perniisit, cum quod relinquatur ulique hoc ad restilutionem Irahi vellet et (sicuti quis dixerit) ex eo quod supersit ei rcstilulionem
2 f{to%\ rj T L | 3 fiovco Lx g 9 pt^aQvfiivov M || 4 >ub quandam legitimam dcducere divisionem et ordixov ftitStxomisnn M xu> ynSuxopioooi L || 10 iXaxrovv] nem Osenbruggen |j legitima deducero V in ra*. {( 5 cnitn
Rl || 8 honenavxiXus La | 11 ixavov yaq] Bufficitns cxistens (i. e. om. Tl B 6 aliudj aliquod R I 7 suae] iue
U restitutionem / i l F B T a \ 10 i
ixavav o%>1) $ (| 14 laov Ll Q 15 itaitmavbt L ncmia-ratus T honoratus RV
l
x
vbt M || interrertendi (idem rulituendum in Dig. pro intcr- heredi] set beredis R g quidam F | 11flolusT \ 13 et
et dioebat R* | fideiveniendi)fideicorumi&si; ] interuentendi fidico missi M om.R> \ papianus T\ 14 dioebat]
commissi 18 uti quem| ser.R1 inrai.2w.
\ 15 inioteruertendcicommissi L g causa] gratia Dig. \ 17 ixjJ
Q 16 relinqueretur T*| 17 eutn] cum 7'1 |
(ftdixofi/iiaaaQitp malit Zachariae U 19 wcrxe] et g | 21 stitutoria R(*)
x
1
npoadytxat La \ 24 ixtQav] icxtpav 3 / || 25 Sel Ha~ 19 ipsa T \ 22 Bponsalitiam F in ras. B 23 oportet
V | 24 seoundum
loandtr tx 6" |) ovyxantiv La J 26 vOftcp] not>. XXXIX ei boc pi-rmitti] hoc permitti oportet
Beclc] et libri fi 25 in] n F | qua T1 vulg. | cij enim Rx j|
c 1 | 33 fif]3it> L | 35 xavxa L | 37 rovxtp malit
x
26 capitorum R |j 27 excepimus VT | dicanimuB V1 deZaehariae
dicauimus K* |) 28 baeo R |) etiam R vul</.] et V, om. T$
29 omnibus V fl 33 contingit T \ 34 fatiens T | 35 et
1
x
x
1 fldetcomimm (id. 3) V | 2 ueniuntur V\ corr. V j| ora. JT U 36 testatorum T \ pracmisit V\ qui T \ relinquerctur
J"J
rclinquctur
Vvulg,
relinquitxir
R
||
baeo
T\\
remaneant J*)) 3 abmittat vulg. 1] *fideicommis8uin libri,
tnfldeicommissumvu/y. \ diffimte Rl indeftinite Ji* g 38 remanet T | in T*

Nov. CVIII 2 ep.

516

DE RESTITUTIONIBUS

autem nulla talis subiacet occasio, necessitatem baxoiavxr} xie vnoxeixat jtQotpaaie, avayxtjv
i'xtiv ndvxtos xb xixa^xov fitQos TJJs oixeial ivaxdatoa bere omnino quartam partem propriae institutioois
servare et tali restitutioni donare. Si tamen aliquid
tpvXdxxetv xal xfj xoiavxrj djtoxaxaaxdaei
xnQ^sea^at'
ei /utvxot xi Sanav(^Tj Extov o&ev xfjv dnonXi]Q<oaiv expenderit habens unde supplcmentum faciat, ex illo
noiTjoexai, ij; ixehov xal dvanXrjQova&a^ xb xixag- 5suppleri quartam, et per nullam causam hanc minui.
Si \ero contigerit quartam et non habet ad supplexov, xal xara ftrjSsfilav aixiav avxb ftuovo&at. ei
Si TtQoedtprjxai xov xexd(>xov xal ovx ifei nobt dva- mentum aliam substautiam, tunc damus et contra
itXr}(>aJ<nv ixiQav ovoiav, xrjvixavxa SiSoftev xal xaxd emptores aut aliter accipientes res in rem et hjpoxwv rjyogaxoxaiv r; dXXcos Xrtfiovxwv itQaypaxa. in rem tbecas ex auctoritate buius legis, ut Iiceat complcre
fidiii
iti
b boc
xal vTTofrTJxae ix xrjs ai&evxias XOVSB XOV v6fw, 10bisibi fideicommissarium
ex rerumi dvindicatioue:
aiixe i^elvm dvanXrjQovv xbv fideicommissariav iavxq
quod in legatis iam dedimus ct ex coustitutione in
ix xijs xciv TtQayfidxcov ixStxrjoeais, xovxo OTTBQ xai rem eis donantes et fideicommissi persecutionem.
inl xdtv Xeydxcop rjSri SeSaixa/tev xai xijv ix xfje Sicc' Unde et cautionem fideicommissariis dabit noa mixdgecoe in rein nixols xaQiodfievot xal xrjv xov fidei- nus quartam Bervare, niBi et ipsam testator, sicut in
commissou persecutiona. disxe xai datpdXstav [6 fidei-15 pronuntiato nobis facto, prohibuit. Cum enim ipse
commissarioi;] Scuaet xov fifj^ i'Xaxxov xov xexd^xov
testator omnem non fideiussionem solum, sed etiam
fvXdxxeiv, d fiij xal aixrjv 6 Siaxi&tfievos avyxco^cautioncm relaxaverit, nos aliter disponere non est
cetBv, WSTXBQ inl xov nposrjyyeXfisvov ^fiiv nenofyxs
morientis conicere voluntatem.
y>dxxov. avxov ydg xov Siaxt&sfievov ndaav oix iyyvrjv ftovov, aXXa xal aatpdXtiav avyxa)(>i\aavxo$) rjuds 20
dXXotoxepov avxb Sia&elvcu oix dv sirj xijs xov xskev
XTjoavxos iaxoxaafuvov yvc&fttjs.
{'EntXoyoe.)
Kaxd xnvxa xolvw Saxto xdie nQay( E p i l o g u s . ) Haec igitur sit caasis decisio, ipst
" xopT}t avxtp xe xovxq> xtp nnqnaxofiivqf xrjv
quae praebuit quaestioDem et aliis omnibus in quinv xai xois dXXots anaaiv iy* ok TjpTfjo&at ovfi- 25 bus pendere contigerit casus, testamentorum quiuem
xd &ifiaxa, xdiv ftiv Sia&rjxcov ovxto ytvofiifactorum et testatorum quippe defunctorum, nondura
xal xdtv Sia&Bfiivaiv ia<os xeXevxrjodrxiuv, oinco
autem tali locum accipicnte fideicommisso, sed addexov xotovrov %(6(}av Xafiovxos yiSeixopftioaov, dXX' huc eo qui gravatus est superstite. Et baec dicixt xov ftepagTjfievov nf$i6vxoe. xai xnvxd tpaftev ovx mus non in filiis solum, Bed etiam aliis cognatis et
ini naiSatv fibvcov, dXXd xnl^xdjy dXXatv ovyyevJJv 30 extraneis a gencre, in quibus omnino tale Sdeicomxai xS>v i%a xov ydvove, lcp' a>v oXas xoiovxo tptStimissum relinqui contingit. Tua igitur gloria omnixofifnaaov ^xaxaXeXeicp&ai avupaivei. 'II xolwv ai] bus haec manifesta faciat nostris subiectis, ut sciaut,
ivSogoxije anaai xavxa tpavegd noifjoti xdis qftexegots quemadmodum competat et vivere eos et mori et
vnijxoots, cjtxe eiSevai, xaxd xlra. XQOTIOV nQotrjxEt xal testari et tideicommissa relLnquere et alia agere quae
^fjv nvxovs xai xtXtvxav xai Siaxi&eo&ai (piSsixofi- 35 in talibus BUllt sancita.
fitaad xe xaxaXtfindveiv xai xd dXXa ngdxxtiv aneq
ini xwv xoiovxav vevofiioxai,
Dat. k. Febr. CP. <imp.) dn. Iustiniani pp. Aug.
anno XIV. Basilio vc. cons.
[a. 541]
fieri. Si vero nutta eiusmodi causa subsil, omnino necesse habeat quartam partem inslilutionis suae servare et tali restitutioni praestare. Si quid tamen expendat, cum nabeat unde supplementum faciat, ex
eo quarta quoque supplealur, neve ulla de causa ea minuatur. Si vero quarlam atiigerit neque aliatn in
supplementum substatitiam habeat, tum etiam adversus eos qui emerunt vel aliter res acceperunt actionem
in rem et hypothecas damus ex auctoritale huius legis, ut liceat fidcicommissario sibi ipsi satisfacere
per rerum vindicationem, id quod etiam in legatis iatn concessimus, tam in rem actionem ex constitutione
quam fideicommissi persecutwnem iis largiti. I(aque eliam cautionem [fideicommissarius] praestabit se
non mintis quarta sei'vaturttm, uisi ipsam quoque testator rcmiserit, quemadmodum in facto ad nos relato
fecit. Nam ubi ipse testator omnem non fideiussionem solum, scd etiam cauiionem remisit, si nos diverso
tnodo de ea re statueremus, id non esset ad defuncli voluntatem accommodatum.
Epilogus.
Secundum haec igitur causis decisio fiat, tam ipsi illi quae quaestionem praebult
quam ceteris omnibus in quibus res pendere adhuc continpat, testamentis ila confeclis et testatoribus
forte defunctis, necdum vero ioco daio eiusmodi fideicommisso, sed eo qui oneratns est adhuc superslite.
Jlque haec dicimus non de liberis solis, sed etiam de reliquis cognatis et exlraneis, inter quos omnino
eiusmodi fideicommissum retinqui conlingat. Tua igitur gloria omnibiis subieclis nostris haec manifetla
faciet, ut sciant, quemadmoaum eos deceat et vivere et mori et testari alque fidcicommissa relinquere el
reliqua agere quae in eiusmodi rebus usu recepta sunt.

4 Sanavoit} ML, corr. Zaehariae || 5 xal om. s || 7 ngoa-cett.) d^sfcovr^&Tj ftrjvl (ptp(>ova(f(cp vnaxtlq BsXtOaoio
dtf'sxat L || 9 /n reni L ivoift M\\ 10 ai&evxeias L II ixti iS' TJJe fiaatXtias Theod. iypdcprj Tjfttpq xg avxrj
(i. t. eodem die quo nov. CVIJ Ath. 9,8: e/. ad. 513,16)
11 yj&xomissarion M yideiy.o/ufuadoiop L | *e'avx(jt
tcripsi ex s] iavxbv M avxbvL\\ 12 xai om. s || 13 Se- Ath.; om.s
Sruxafiev] Cod. 6,43,1. 3 2. 3 U 14 n rfcm jl/ aytayijv L ||
fidikomf8sov Trersecutfona M ftSeixofiftiaov neQOsxov1 subiaceat R g 3 ct tali] ct tali et aliis libri | restixiojva L 5 15 6 fidicomissarios M 6 <pt8etxoftftKjd(>ius L tutioni Beck] rcstitutionem li V rcstitutiones T g tm RT1 \
lideicommissariis s; 6 xXrjoovoftos xtjf fidcicotnmissar^ 6 habeat R vulg. I 8 et del. II31 ipotbecas V yputhecaconi. Zachariae (c/. lul. scnptus heres gencrali iideicom- rias T || 9 compleri R Q 10 ficri commissarium V fideiraissario cautioncm praestet Theod. 6 aia)&eU anoxaxa- commissum R*vulg. | uendicatione RVT | 12 donatcs
oxrjaat xtvi xXrjoovoftlav). Sec/usi ut glossema || 17 avy- et fideicommissifl F 1 | 13fideicomniissariuaT1 vulg. t
' A prohibuit s (specialiter concesserit Iul.) | 18 14 quartam] quarta ex Ffamburgensi Osenbruggen \ ipsam)
om. s || 21 avxb om. s\22 ioxoxaopdvov L]
cautioncm s. v. adscr. T3 || 15 enim om. R Q 16fidetiusivovs M iaxoxna/idvoiv Hombergk iaxoxaafti- sionem T fideiussioneiZ1 || solum] non solum F | 17 non
%'ov Zachariae || 23 Kaxd xavxa] Haec s |j 24 xofiq] xb eat om. Rx g 23 ipse T* || 24 qui RT | 25 Itg. con1*7] M xto fifj L | xcp otn. L fl 26 ovxco om. c || 27 foios) tingit? | causas Rl (in libro .tp. causas schol, T) \ 28 eo
quippe s | 28 tpioixo/iploaov L | 31 &o>] ' I avxov Ll j| om.T\ Et] At F Ad F* Q 29 t om. Rl g 30 a genere
(ptStxofifuaov L U 32 afj\ odl L || 35 <fioix6misa6. XB i/ Beck] gencre V1 agere RVTvulg.
fj 31 contigerit R
tptdBtxofiftiod T L U 30 xdXXa L |j 3S d. k. febra. cp. vulg. | 33 competant V* |j Tivere] iure R* | ct testari F*
dn. ittst. pp. aug. basilio uo. conss. M dat. k. feb. dn. wlg.] ut et teatari R ut testari T et ut testatori V |
iustiniano anno XIIII. pc. basil. oons. //." (om. lul. eodd. 38 Mubscriptione earent libri

DE PRIVILEGIIS DOTIS HAEBETICIS

517

pe

Nov. CIX pr
CIX.

Auth. CIV.

R DE PRIVILEGIIS DOTIS
nEPI AIPETIK2N THI ni2TEI
HAERETICIS MULIERIBUS NON
TYNA1K2N.
PRAESTANDIS R
'0 avxoi flaoiXsve 'itadpvij xtp dvSo^oxdxcp i
xmv UQ<V tigatxcoQioJv xo p?f anb vndxoav
vaoiiav) xai :

Idem Aug. Iobanni pp. per Orientem.

Miav Tiuiv elvai /3otj9"eiav dnl

(Praefatio.) Unam nobis esse in omni nostrae
navxi \m xr\s rjfjE-cegae Ttoinsiat xe xai BaotXeias reipublicae et unperii vita in deo spem credimus,
fihp XTJV eis d"ebv iXitlSa ntoxevo/uev, tiaoxet ort 10 scientes quia hoc nobis et animae et imperii dat
TOVXO rtfuv xal XTJV xfjs yxvs xrt* TVy T*lg PaaiXelas salutem: unde et legislationes nostras iode pendere
SiSact atoxxjQlav tSsrs xal xae vofto&saias xas m*e- competit et in eam respicere et boc eis principium
xiqas ixeid-Bv ^rja&at
nQosjjxei xai sii aixrjv ay>- esse et medium et terminum. Sciunt igitur universi,
oodv xat xavxrjv aixdiv a^x^iv xe elvai xai fttoa xai quia ante nos imperantes et maxime Leo piae me7iigas. 'Iaaat xolwv anavxes, eoe oi TXQO rjfiiov /?e-15 moriae et Iustinus divae memoriae noster pater in
fiaadtvxoxte xal /tdXiaxa Aioav 6 xfjs evoej3ove fxv^- suis constitutionibus baereticis omnibus interdixerunt,
firjs xal 'iovaxivoe 6 xijs &e(as Xrjgecos r,umv naxijQ ut neque (in) ulla ipsi participarentur militia, nec
h xaii iavxc5v Siaxd^eai xdls aiQBxixois anaatv an~ quodlibet in publicis curis participium haberent, uti ne
rjyoQsvaav, dlsrs /uTjdefiiav avxove fiexuvai aroaxtiav
occasione militiarum et publicorum collationum sanfiijSi xr,v oiavovv inl Srjfioaiais tfoovxioi fiexovalav 20 ctae dei catholicae et apostolicae ecclesiae membra
(iuv, ontos av /irj itQotpdoei x<bv xe axqaxtt&v xwv viderentur vastare; et nos autem ipsi boc egitnus
Srjfioaicoy intxayftdxav xcp xrj? dyiai xov &tov
nostris constitutlonibus baec roborantes. Haereticos
ft
-' "- xal anoaxoXtxfjs dxxXrjaiag /USQSI tpavslBv vero et illi dixerunt et nos dicimus eos qul diversawf xal ^fteis Si aixb xovxo ittitQdxafiev
rum Bunt haeresium: quibus coniungimus et contQais Staxdgcffi xavxa xvQoiaavxti. aiqsxncovs Si 25 numeramus et qui Nestorii Iudaicam sequuntur ve*al ixtlvot tiQTjxaai xni rjfiels Xiyoptv xovi SiatpoQoiv saniam et Eutycbianistas et Acephalos, qui Dioscori
xs aiqiattav, ols owanxopev xt xal avvapt&fiov- et Severi mala secta languent Manicbaei et Apoli, . xal xove xjj NBOXOQIOV IovSdixfi axoXov&ovvxas
(taviq xai Evxvxtaviaxas xnl AxttpdXovs, oixivaS xr\v
'-'--xai JSsfiriQOv xaxoSo^iav vooovot xtov
Nov. CIX [Aulhtnt. C1V= Coll. VIII tit.b: gloss.) Graece extat in ML, prooemium (15 "Ia/tev TOIWV anavxts....)et cap. 1.2 in B 1,1,55 (51; cf. Zachariae Btitr. z. Krit. undRestittition der Basiliken, St.Petersb. 1877,p. 4.14).
Epit. Theod. 109, Athan.$, 1 (inde Coll. eonst. ecel III 3, l). Iulian. const. CII.
25 AiQtxixovt xai ixiivoi 518,3 ixxXrjolas xa&oXixrjs xal dnoaxoXtxrjs ex J3 habet Nomoc.dfn XIVtit. 12, J.
CIX.

DE MULIERIBUS FIDE HAERETICIS.

ldem Augustus Iohanni gloriosissimo praefeclo sacro practorio iterum, ex consule (prdtnario)
et patricio.
Praefatio.
Unum nobis auxiliumper omnem et reipublicae et imperii nostri vitam etse spem in
deum confidimus, idque scimiis et animae et imperii salutem nobis praebere: itaque etiam legislationes
nostras inde pendere et ad eam respicere ipsamque earum et principium et tnedium et fincm esse decet.
Atque omnes quidem sciunt, eos gui ante nos imperarunt et maximc Zeonem piae memoriac et Justinum
divae memoriae vatrem nostrum tn constitutionibus suis haereticos omnes vetuisse ad ullam militiam accedere aut in ultam publicarum curarum partem vocari, ne aut militiarum aut publicorum munerum nomine
id quod sanctae dei catholicae et aposlolicae eccksiae proprium est damno afficere vidcrenlvr; ac nos
quoque hoc idem egimus cum constitulionibus nostris illa confirmaremus. Haereticos autem et illi dixerunt
et nos dicimus qut diverscrum haeresium sunt, quibus coniungimus et connumeramus etiam eos qui Nestorii Iudaicam sequuntur insaniam et Eutychianistas et Acephalos, qui Dioscori et Severi prava opinionc
2 rubr. JJspl aiQextxarv xal yapixojv avxdiy Atft.
IIIQI ai(>txn(wv Theod. (luL) || 5 inscr. 'O avxos (taai*
livi Baaacf xonoxrjQrjx^ foiv ina^xtov Alh., quod im~
merito prae/ert Zachariae: nam Iohanni pp. intcriptam
att nooellam comprobatur epilogo (c/1519, 25); Alh. intcriptiontm noveltae praeeedentis per errorem repetiit (ef.
ed inter. nov. XII. XLII) || TO* ivBo^oxaro) L, om. M Q
6 oqdivaqitov addidi (oodtvaQfy Zachariat) |j 7 naxqi%iov L |j 8 in. "lofisv ix ftrjvvaetas ciL Theod, verbi$
initialibus novellat insequentis perperam hue relatis fl
that LeAth.] iaxlv elvtu AI g fiori&aiav ML) om. s
Alh. 8 9 *<?] fo 3/1| 10 p(y] xony Ath. | 11 ttal rfjv
rrjs paeiXtiaS om. L | 12 diSotoiv jiaoiXttav eomqptav
L (j 14 avxav ao%r]v xe tlvat M] CLQXVV VTOJV tlvai
rt {ri om. Lu) Lf fiiaov Haloandtr, Zachariae (cf. s) ||
15 ds om. L (c/. ad 18) | 16 Aimv\ non servatur conttilutio: niiiforte adLeonem re/erridiccuconst.(Valentiniani
tt Mareiani) Cod. 1, 6, 8 (cf. i t) errore ex irucriptjone
proximae constitutionit 9 orto ( f*v^ftt]S] Xrj&cos uvfjftys
lQ I 17 'lovorlvos) Cod. 1, 6, 12 i ttq. || 18 iv rais)
nal 0TI iv xals L | 19 fit]8$plav LB (neque ullam s)]

filav xe 3 / | 20 */u]Si] fiqxe 8i ML ftqxs B | 21 HQOfafftt] xrj nqofa.au L | oxqaxuoxtov L | 22tq. ra}
fttgei] xa ftiftj Haloandcr ex s j| 24 BcdXofttvot L* (J
airtd) ipsi i. e. avxol e R 25 JjftsrtQOH L, tjfindqots
xvowaavxti bis ser. Ll 0 Siaxdt<n] Cod, 1,6, 18, i*tq.;
nov. XXXVII,
6sq. | 8i xal] xal otn. L \\ 28 rft\ t\v
M H 29 oUtvts) xai olxivtt tx prava Ealoandri eoniectura vulg. Q 30 atvfjQov LNomoc*
4 praestandis RVvulg.] pennittendis T \ 817. reipublicae nostrae R g 10 haec Tvulg. | 11 inde pendere] inpendere II || 12 eam) ea F | eixa Tfl 13 Sciant FSicut R ||
14 quia] qut T* | 17 *in addidi^ ipsi om. V\ partieiparent T | neo T) ne R V R 18 quolibet T* B onrus R* V ||
ne] neque Vfl 19 collationum] oollegionun libri H 21 uidentur RTX \ autem R) om. VT\ egimos hoo Ffl 22 hoc
Tvulg. Q 24 heresum /2*FT* 1 25 illos ante qui *. v. adtcr. V3 || 26 eutichianistas RV euthianiatas T || aoefaIos V aceephalos R | 27 Severi] BCUQ T \ mala seota seota
(eotantesR*) R malefacta 7n||manaohai Tjlapolinaris22]
apolenaris Ta apolenarius Tb appollenaris V

Nov. CIX pr. 1

518

DE PRIVILEGnS DOTIS HAERETICIS

x
xal *Anohvagtov avavewaaftivcav Sveae- naris renovantium inpietatem, et ad haec omnes qui
fietav, xai ngoe ye ndvxns roi/s firj vvras ftelos XTJS non suut inembrum sanctae dei catbolicae et apoayiae tov &eov xafroXtxfje xal dnooxoXtxfje txtcArjoiag, stolicac ccclesiae, in qua omnes concorditer sanctiaiv jj ndvjts oftofoivtoe^ oi ayiaizmot nuarji xrjs oi- sinii [episcopi et] totius orbis terrarum patriarcbae,
xovudvrjs iwTQidgxai, S xe rijs iansoim 'Puftrjs * 5 et Hesperiae Komae et huius regiae civitatis et
TCCVTIJS xfjs fiaailiSos noleuit xni 'Alt^avSQtiat xal Alexandriae et Theopoleos et Hierospljrmorum, et
GeovnoXeus xai 'Jepoaolvfiiov, xni ndvxss ol vjt' av- omnes qui sub eia constituti sunt sanctissitni episcopi
xovt xttayftivoi oatajraroi iniaxonot ITJV dnooroXixtjv
apostolicam praedicant tidem atque traditionem. Iginiaiiv n xai nnonSoai-r. jovs xoiwv irfi
tur sacram communiouein in catholica eccleaia non
xotvatrins xara TTJV xn&oXixrjv ixxh\aiav oi 10 percipientes ab eius deo amabilibus sacerdotibus
avoftas napd ru>v THVITJS d^eotptXearatcov Laereticos iuste vocamus: nara licet oomen CbristiaptTixovs Stxaiuis xalovfiW
xnv yap ovofia
uorum sibimet imposuerint, vera tamen Christiano*
Q w v eavrols nepm&eaot, xrje dXtjfrtriie envrovs
rum se et fide et comrnunione separant dei iudicio
xcov Xgiartavaiv niareioe re tcai xoivcoviut x<uj>toTSS semet ipsos subdi COgnoscentes.
T(p IOV &tov xoiftmi iavjovs vndyetv ytvdaxovxat.
15
CAPOT I.
Oi ftiv ovv neol xcov algtxixcov ^potnjaavres vopoi
Quae igitur de haereticis prolatae sunt leges
naalf eiat tpavtgol- rjfteis Se flovAdftevoi rois ITJV omnibus sunt manifesta. Nos autem volentes ortboOQ&OSO^OV danaXpfiivovs nia-nv xai xnvrrjs dvrt%odoxam amplectentes fidem et eam defendentes baftevovs i*v T* nXeou nootoftiov xutv dXXoxQtoivxiov bere aliquod amplius privilegium his qui aUenant
iavxove xrfi xvv&eov noifivrji (dnetSrj firjde Slxawv 20 semet ipsos dei ovili (quoniam neque iustum est
iaxtv Xaoiv xols OQ&OSO^OIS xove aioejixovt dgtovo&ai
aequalibua cum orthodoxis et baereticos digiios tieri
itQovo/iiwv) Sid xovxo xal vvv^ ini xbv Ttapovxa tX- privilegiis), propterea et nunc ad praesentem respexiSojiev vdftov. irtBiSr) yao SeScoxafisv jiQovoftta xals
mus legem. Quia enitn dedimus privilegium muiieriyvraifci %u>v npoixwv, tasxe nni ngoyevsoxeptov Savsibus dotium, ut etiam prioribus creditoribus praepo*
iv
OTUJV nyoxoiviG&ai xai peXxio> xdtv &x
nvxde 25 nantur, et meliorem ordinem eas habere et oec a
Ki xavxa ino xov %QOVOV vixcoftevas, inl 8i xwv tcmpore superatas, in donationibus autem propter
Std xovs ydpovs SIOQICJV xara xois XQOVOVS xad1' ot-s iiuptias secundum tempora per quae fiunt bypotheav yivoivio tde ino&qxas ixeit>> ndatv ini xov na$cas habere, omnibus in praeseuti facimus inanitestum
oi noiovpte&a tpaveqbv Sid. xovSe xov 9eiov rtfiwv
per hanc sacram nostram legem, quia et boc privixal xavxijv xr.v Ttporofxiav xai xds ona- 30 legium et tacitas hypothecas et alia omnia, quae
%oxt
as vnod-rjxae xal xd dXla ndvxa, onooa lait yv- mulicribus in diversis privilegils a nostris legibus
^i iv 8aif6(>oit TtQOvofiion na(>a xdiv rjuexigaiv
data sunt, illis damus solis quatenus bis fruantur et
i vo/twv, ixeirate SiSoftev povais^ i<g ^ xov- utantur, quae diligeutiam habent rectam et adoranxatv dnoXavetv XB xai xexgTJofrcn xale i aviatv evsgysaiatt, als intfttXit iart XTJV ogfrijv xeci it(wsxvvov(ii- 35
9 $q. argumentum notat Nomoc. XIV tit. 12,1.
laborant qt/a Manichaeorum et Apollinaris impietas renovata est, ac praeterea omnes gui non sunt
weinbrum sanctae dei catholicae el apostolicae ecclesiae, in qua uno ore omnes sanctissimi lotius orbis
terrarum patriarchae, el liomae occidenlalis el huius reyiae urbis et Alexandriae et Theopolis el Hicrosolymorum, omnesque qui iis subiecti sunt sanctisshni episcopi apostolicam fidem el traditionem praedicant. Eos igitur qui tmmaculatam communionem in calholica ecclesia a deo carissimis eius sacerdotibut
non accipiunt haereticos iure vocamus: nam licet christianorum nomen sibi imponant, tamen cum se ipsi
a vera christianorum fide et communione separent, dei iudicio sese subicere inleLlegunlur.
I. Atque Uges quidem de haerelicis prolatae ornnibus mahifestae sunt: nos aulem cum eos qui orlhodoxam fidem amplectuntur in eaque persevcrant maius quoddam privilegium habere yelimus iis qui se a
grege dei separant (quoniam ne par quidem est aequalibus quibus orlhodoxos privilegiis haerelicos dignos
haberi), propterea nunc quoque ad praesentem legcm animutn allendimus. Quoniam enim muiieribus privilepia dotium dedimus, ut eliam aniiguioribus creditoribus praeferanlur et meliorem locum habeant quamvts tempore victae, in donationibus autem propler nuptias ut secundum tempora quibus fianl hypoilucas
habeant: omnibus in praesentia per hanc divinam noslram legem mani/estum factmus, nos et hoc privilegium et tacitas hypothecas et cetera omnia, quaecurnque mulieribus in dtvcrsis privilegiis a Ugibus
nosliis dala sunl, iilis conccdere solis quo et fruantur iis el btiieficiis inde paruiis utantur, quae id agunt
fx
oe.dm) ftavtxatov Me Iul. |j *AnoXXtvaQlov D |] 2 IIQOS ys navxas LB Nomoe.dm s] TIQO ye
ndvttov M (omnino eos JuL) || 3 xa^oXixrjS xai ano~
aroXtxfjs ixxXtjalas AJBs] ixxXqoiae xa&oXtxijs ttai dnooxoXixrjt NomocA nai fttydXrje dxxXrjolas xifi xa&oXtxrjs
ttal anotnoXixrje Nomoc.m, xa&oXixrfi ixxXijolas L |)
5 iantpnt AIL || xal Af\ xal 6 LB \ 6 xai 6 *;4Xt\avipBias | 8 iniaxonot, om. L H 12 xav Ms\ *al LB II
13 r^s aXrj&ivijs] KOI xijs aXi]&ivTJs B vera tamen ; ||
avxdls L* || 14 tq. xwf/^ovree ytvtoaxovxat] separant cognuscentes y fl 20 *nr\xt HLB D 21 xovs OQ&OB6ovs rols aiQaxixols B | xovs aiQtxixovt] et hueretiCOB ff | 22 inl om. B \ 23 ngovoftia Af\ nqovofnov B
ngovoftlav L vulg. C/. Cod. 8,17.12 | 26 xai xavxa) et
nec s, unde ovxt (tic pro f*r;Si) inseri lemere voluit
I. B. Koehier Interpr. et Emend. 1. R. V 126 [n. 1792) fl
28 yeroixo Ma 0 34 attoXd/Jut' M dnoXafiiZy B || xs

om. L> | xal

yioiais om. s

t
c*"71 Scrimgero vulg. | xais eitf~
avxwv LB\ iaantav 3 /

4 episoopi om. R\ epiacopi et det. Beelc Q 5 hespcriae]

bespe /21 6 ulexandrinae T2 | teopoleos V | hierosolimorum V ierosolimorum RT fl 7 eius R*T* | 9 sacrum V1 \
10 eis R* || 11 nam licet13 etfidescr. V* in rtu. 1 cermu,
licet 13 dei iuditio ser. R* in ras. 1 | vt. | 12 inpostierit
Tl U 13 et fide V\ fide R(*)Twlg. | 16 prolat* RVlT
vulg. I lege RT*vu/g. | 17 manifesta unt R j( 18 eandexa
V g descendentes 7 1 | 19 aliqaid RT% 20 oaile RV\
22 propter R1 propter boo K* 1 24 dote K | creditorura
Rl U 25 t neo 31 a nostris legibus tuppl. T* in tpat.
vae. 6J vv. |J ncc] nuno V; Ug. haec? g 27 ypotheca R V]
et ypothecaa JT(*) | 28 omnibus] et ornnibus R \ in pr*esentem F[| 29 nostram sacnun FT(*) || 31 pririlegiis] capitulis R \ 33 quae vulg.) qui libri |j htbet Rl

MULIERIBUS NON PRAESTANDIS

519

NoV. CIX 1. 2

j y
Qatfi (j
j
j yj
( c a e
s
ai anooroXixrjs ixxXyaias) xai peii%mv rfjs iv aixfi
apostolicae ecclesiae) et participari in eius salutari
amrjptcodovs xoivaiviae. ras ya# qa)Qiov<ias iavxae
communione. Quae enim separant se Bancta dei caT>;S aylat xov &sov xa&olixr,s xai anooroXixys ixxlr)- tholica et apostolica ecclesia et sacrosanctam in ea
aias xal rt;s awavtov xat airqv xotvwvias fxsxa- 5 communioneni percipere non patiuntur ab eius deo
laftflavetv ovx avexofievas naqa xwv xaixrjs 9softXeamabilibus sacerdotibus, nolumus oninino talibus frui
arajcop Uqitov ol (iovXofu&a navxeXws xoiv Toiovrtov
privilegiis. Si enim se separant dei muneribus et a
inolnvur ngovopiaiv. $i yap iavxas xoQi&voi xcov sancta ac sacra communione alienas faciunt, multo
xov d-cov Soigecav xal xrjs dyias xal a%qavxov xoi- potius et nos non eas dignas fieri privilegiis neque
vavlai aXXoxqlas noiovai, noXhji ftdXXov xal j^ms 10 ex nostris legibus frui permittimus continentia, setl
olx av avxas a^ttoacufiev nqovofitoiv xai xfjs ix xaiv sint eis inaggressibilia omnino ex legibus beneficia,
rjuerio&v voficav anokavaai avyxoiQrtaatfisv avyxQo- ct omni privilegio ex nostris conBtitutionibus eis dato
T^ateos, a).V iaxoiaav avxali afiaxoi navxoiws ai privabutltur.
naga xwv vofiiav svegyeoiai, xai navxos nftovojiiov
ix TWC Tjfurtpcov Siatd&iiov aiiaii SeSofisvov OxeQtj- 15
9
CAPUT H.
E&ox^Jii aixaie xjjeficXxiovoiyivofuvats yvtifitjs
Licebit autem eis meliori8 factis sententiae et
ITJV OQ&T1V xal aXjj&tvrjv aonatpiiivais niaxtv
rectam veramque amplectentibus fidem et hac semxavxrjs (tixQi navxbs avxsjcoftevais xdjv XOIOVXOJV per contentas talibus frui muneribus et privilegiis.
lavetp dioQeaiv xs xal nQovofiiiov. Tovxw iv 20 His in omni dicione valentibus atque Bervandis, prindori TJ7 vjirjxocp xQaxovvxwv xni nagaipjXaxxofiicipaliter quidem a deo amabilibus sacerdotibus, deviov, JXQCOXOXVTMOS fiev naga xcov &eotptXeoxdxtov inde et a nostris administratoribus et iudicibus, sive
ieQiwv, Snetxa Si xal naga xu>v riftsxeQcov OQXOVXCOV sint maiores seu minores, et insuper a tua celsitudwaoxwv, cixa fiii^ovs itx iXtixxove xa&eoxaat,
dine, apud quam et praesentem facimus legem. Unde
n(6i ya nn^a ITJS oijs vnspoxyt,- npde ijv xai xov 25 competeos est iudicea, apud quos aliquae moventur
ovra noioifiefra rd/uov. totie ngosrjxov iaxi xois
contra mulieres causae aut a mulieribus quaedam
, ag' ols xtvts xwovvrat xaxa ywaixdiv
privilegia sibi vindicare volentibus, respicere ad pracrj jtaQa yvvmxcov xtva ngovoftia ixiixeiv iavsentis nostrae legis subtilitatem, et si non invenerint
ralj fiovXofievaw, anoflXineiv cis Tyv xov naqovxot
eas orthodoxae tidei existentes et percipientes sacroTJUWV vofiov Siva/Aiv, xal ti (ifj tvQotev avxas xije 30 sanctam et adorabilem commuDionem in sanctissima
op9o86!-ov Tciaxaas oileas xai fisxaXaftfiavoiqas xfje catholica et apostolica ecclesia a venerandissimis
axqavxov xal nQosxvrrjxr]s xotvwvias iv xp aynoxdxri
eius sacerdotibus, non permittere frui ex noBtris
xa&okxrj xai anoaxoXtxfj ixxXrjaiq naqa xdiv aefia* CODStitutionibllS privUegiis.
Vfuaxaxouv xaixrfi UQSCJV, xavxatS ftrj avyxoQtiv anoXaieiv xdiv ix x<5v rjutxtQav iiaxd^ewv jtQOvofibov. 35
('EntXoyoe.y
Ta xoiwv nttqaaxdvxa fiftiv xal
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et
$ut roide xov ifeiov SqXovfttva vdftov J) afj insgox^
pcr hanc sacram declarata suntlegem, tuacelsitudo
1
iv TOIS nag avxjj xivovfiivais Sixatt
cognoscens <in) causis apud eam motis servare et
xai fyy<p xal ntQaxt naqaSovvm YQOV- operi effectuique contradere curet, et per sollemnia
ut rectam et adorandam nostram fidem (catholicae dicimus et apostolicae ecclesiae) leneant et salutaris in
ta communionis sint participes. Quae enim a sancta dei calholica et aposlolica ecclesia se ipsae separant neque immaculatam in ea communionem a deo carissimis eius sacerdolibus accipere sustinent, eas
omnino eiusmodi privilegiis frui nolumus. Nam si se ipsae a donis dei separant et a sancla et immaculata communione alienas readunt, multo magis ne nos guidem tas privilegiis dignas kabebimus nec permttemus ut favore ex legibus nostris paralo /ruantur: sed ad benefxcia legvm iis nullo modo aaitus
pateat, omnique privilegio ex constitulionibus noslris ipsis dato privabuntur.
II. Ltcet aulem iis, si ad meliorem sententiam revertantur et rectam alque veram fidem ampUctantwr et in ea utigue perseverent, eiusmodi donis el privilegiis frui. Alque haec in omni dicione nottra
valeant et observentur, inprimis quidem a deo carissimis sacerdotibus, deinde aulcm a nostris quoque
magistratibus et iudicibus, sive tnaiores sive minores sunt, el praeterea a tua sublimitate, ad guam eliam
praesetitem legem darnus. Jtague iudices, apud quos quaeaam lites moventur advcrsus mutieret aut a
mulieribus privilegia quaedam sibi vindiccare volenttbus, ad praesentis legis nostrae vim respicere par esl,
el nisi compererint eas orthodoxae fidei esse et immaculatam et adorandam communioncm in sanctissima
catholica et apostolica ecclcsia percipere a venerabilissimis eius sacerdotibus, non concedere iis ut privikgiis ex nostris constitulionibus fruantur.
Epilogus.
Quac igitur nobis placuenmt et per hanc sacram legcm dedarantur tua sublimitas
cognoscens in litibus apud ipsam motis observanda et ad opus effectumque adducenda curet, atque per
1 xqaxiiv om. -B* f| 2 xai fitxixuv 4 ixxXrjeias
om. Ltt, add. .* in tnarg. w. ix xov xtifitvov inscripti* \\
8 anoXaptiv B | 11 d^tcHant L dignas fieri ('. e. atovo&at) g | x(d) neque s \ 13 avxois L | nayxtXdis Haloander g 17 "Etoxt] Licebit s || yavofiivats LB | 18 aXt]&$v)jv) xt)v aXrj&tviry L fl dojfaofiiva L | 19 avxax^
fiivan) contentaa s g 20 re om. B j| 23 xal om. B | 27 xaxa
ywatxuiv om. Be | 30 TjfHv L J Svvnfttv] subtilitatem s ]|
32 aylq L || 34 xainas B, om.ff|| 38 nap' avxeiv M
1 nostra KR catholicae] autem add. T* | 2 ecolesiae
om.Ri\ partioipare R*T | eius R*T) eis IilV | saluttris communionem Rl |J 3 teparat T% j| sancta] a saaota

R1 vulff. [| 4 eam T\ 5 ab eiui T1] ab eiusdem R, om. V,

a T 1 vulg. B 6 nolumus autem omnino Tx\ 7 se separantj
separatur 10 (I a sanota ao sacra V) a sancta et a saora
T a sacra R vulg. g 9 nos om. V || nequej et neque T ||
11 lint eiui et magis sibilia Tl g 12 priuilegia Va ||
17 eis] eiut Tx eii dato priuabuntur eis R* | factu
om. /21 Q 18 hano R jj 19 contemptas F, oontentu ed.pr. ||
talibus vulp.] stabilibus libri g 21 quidatn V \ 22 et a
iudicibui R1 et a om. Rl g 23 tint om. Fjj cu VT] siuo
Rvulg. 0 26 aut a vulg.] et aut /i'6ri | 27 aibi priuilegia /?, sibi om.T^ uendioare RVT\2% inuenerit T |
30 in om. R Q 31 ecclesia om. Rl | a) ao R*Tj 32 ex] et
ex V R 38 io add. Beek \ 39 ollempnia dioU V solienipoie dicta T

Nov. CX pr. 1

520

rtadxta, Sid XE XCOV uto&oxcov iSlxrcov xal jrposxayfinxiov oixeicov naai noir\ada^(o <paviga gv TB xrj
evSaifiovt xaixrj nokei xai iv xals litaQxfais rtdoais,
oiixB yivaioxetv ndvxas, oitoar) xis rjfiiv iaxi tgQovxls
xai XT]$ dltjO-ovt nsgi xbv deanoxyv Xgiaxbv xov O.IT}&ivbv 9tbv ntaxsuiS xai xrjs xdiv rjfiextQtov vTirjxotov

DE USURIS NAUTICIS

edicta ct praecepta propria omnibus faciat manifesta et in hac felicissima civitate et in provinciis,
ut cognoscant omnea, quanta et quae nobis cura est
et verae circa dominum Christura veruni deum fidei
5 et nostrorum subiectorum salutis.

Dat. non. Mai. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.

Dat. non. Mai. GP. imp. dn. IuBtiniani pp. Aug.
aono XV. Basilio vc. cons.
[a. 541] anno XV. Basilio vc. cous.

PI

10 .

CX. Auth.CV. Coll.VIlItit.6

IIEPI T2N T0K2N.

R DE USURIS NAUTICIS R

O avxbe fiaatlevs 'Iaxxvvt] inaQXV ngaixoJQitov xo ft\

dnb vnaxwv (opSivapicov) xal jtax(>ix(q>.

Idem Aug. Iobanni pp. Orientis.

'la/ier ix prjvvoBwe xij: a7js ineQ( P r a e f a t i o . ) Novimus ex dennntiatione tuae

yopov jrfiri nenotrjxbxes negl xwv traiecticit'15 cclsitudinis legem iam fecisse de traiecticiis pecuniis,
-'ot ififavrjs ydyovB xqi SixaaxrjQit^ xio orp. quae manifesta facta est foro tuo.
CAPUT I.
* i:xsiSjneQ VOXCQOVrtQoiiXevaE&vqftiv yevoSed quoniam postea aditionibus nobis factis praenQosexdgafiBv xbv vouov ixtlvov fti) xQaxtlv
cepimus legem Ulatn non valerc, resumi eam im^^
aixbv n^osxa^aviet ix tov Bixaaxr^iov
perantes ex foro tuo, aguovimus autetn eam et in
xov aov, iyvwutv Si avxbv xal v xtai xdtv inaQxiibv 20 quibusdam provinciis iam insiuuatam, propterea sanrjSt] xaxtupavTJ yevio&ai, Sia xovxo &toni,oftav ibv
cfrnus talem l^em omnino vacare, et si contigit
xotovrov voftov navxoitos dpysTv, xai ti ovvefit] xma
etiam per provincias eam destinari, nec ibi valere,
rtogav avxbv jiepipfrfjvai, ftrtSs ixeiat xQaitlv, d?.V sed invalidam esse. Sic eniin volumus causam pro*
iaxvOv slvat. xai ovxai f3ovX6ue&a xb jtQayfia
cedere, tamquam si nec scripta fuissct memorata
, tos ei ftrjSi ypaipsie ixvyxavtv 6 tig>]fttvos2blex, sed secundum iam de talibus positas leges a
fs, dXXa xaxa xovt rtSrj JIBQI XU>V xoiovxtov xt&dv
nobis negotia examinatiouem et senteutiam potiantur.
xas voftovi nap' rjfidfv tae vnofrioeis ifcexd&ofrai
xal xqioeios dgtova&at.
Nov. CX (Authent. CF= CoIK Vlll rf/. 6) Graece extat in ML. Epit. Theod. 110, Athan. 17,2. Iulian.
const. CIII.
solita edicta et praecepla saa omnibus manifesla fadat et in hac felici urbe el in provinciis omnibus,
ut omnes inlelleyant, quanta nobis cura sit et verae in dominum Christum verum deum fidci et subiectorum noslrorum saluiis.
CX.

DE USURIS.
Idem Augustus Iohanni praefecto praetorio ilerum, ex consule (prdinario) et palricio.
Praefatio.
Scimus nos ex relatione tuae sublimitatis legetn iam fecisse de traiecticiis pecunus,
guae iudicio tuo insinuata est.
I. Verum quoniam postea interpettaliombus petiti praccepimus ne^ illa lex valeret tolli eam e
iudicto tuo iubentes, cognovtmus aulcm eam etiam in provinciis quibusdam iam insinuatam esse, propterea
sancimus, ut illa lexplanc cesset, ac si eam contigit in provincias esse missam, m illic qtiidem valeat, sed
invalida sit. Alque Ua rem procedere volumus, tamquam dicta lex ne scripta quidem ximquan esset, ted
secundum Uges de his talibus a nobis iam latas causae examinentur et senlentia impertiantur.
3 inapxias Laflndaats M\ om. Lg J 4 ndaai L" |
exarainatione (u e. i*xdtsto>t) s
oatj Tts] quanta et quae f fl 8 subscr. om. lul. eodd.
1
praeter Iul."fldat. non. Mai. (mag. //.*) s /u/. ", iy^aftj
non. Mntav Afh.] d. n. k. mai. M i^tftavrtdij ftrjvl
1 et per praecepta R |j 3 nt] omnes ut Rl | 4 dofiattp Theod. (dat. v. non. Maias Iul. Pithoei, id. in Coll. minmn] dm t. e. deum R || 5 noatrarum subiectarura T jj
const. eccl. Fabrotus; dat. VI. k. Mai. coll nov. CX Za- 8 tubscr. untu praestat Escorialensist in quo praencribitur
chariae) B CP. anno XV. (c/. s)] imp. do. iustiniani novtllae CX Auth. CV: dat non. mai. oap. imp. dni.
pp. anno XV. Iul." cp. op. (sic) iust. pp. aug. J / fiaaiXtlas n. instin. pp. oog. an. XV. bas. vo. cons. | 10 nov. CX
'Iovaxtviavov rb it Ath, Sxet ts xijs (iaaiXaias Theod. |( *=* Auth. CV orn. Ry in margine adseriptam manu saeculi
9 basiL uc. conss. 3 / (cf. s) basil. Iul.w, inaxtias (vna- XIV habet T, in eodem codice repetitur inter extravarttq Theod.) BeUaaqlov Ath. Theod. || 11 rubr. ITtQl TWK ganta in appendice ab alio librario tcripta f. 179 ( D)\
xoxtov M, indtx L (om. L in textu) Iltol xoxwv Ath. 11 rubr.om.D\ 14 denuntionc D deciatione V\ 15 iam
Jleql vavxixtvv xoxtov Theod. Dc nautico fenore lul. j fccisse VD] feoiue iam Tvulg. (nos add.vutg.) \ 17 nd12 Icadwij] Basio Iohannit vicario inicribenefam etse no- monitionibns r | | praecipimus VDT\ 18 tenere T\\e&m T\
veltam iniuria opinatur Zaehariae; cf. ad nov. CJX inscr. || vaxa VD \ *imperantes] properantcs T pracparantes VD\
19 cognoaimus Tvulg. | et in om. D, et in quibusdun
13 dnb na-xqixlqf om. L || oftdivaQltov addidi (ofStvapttf Zachariae) Q 15 v6ftov\ nov. CVI | xoHv om. proTinciis om. T\2\ oocare V* | contigit V\ continKitZ)
%
x
h H traiecticiam M, xgasctricicon L xavctreatov L \ oontigerit Tvulg. \ 22 eam T\ 23 sic enim VD\ aicque
20 Syvwfxtv xov oov L* || 21 Sta xov M R 22 xnxa enim T sicque vulg. $ 24 si] sio Z>* J 25 sed om. V\ teXWQav] etiam per prorinoias s R 24 xal ovtia) sic enim e Qoundum om. T | 26 eiaminationem VD\ aesfunalione T
25 npoauvat L 27 voftovs] Cod, 4, 32, 26 sq. g i^exd^e- vulg. | sententiam VJL>) sententia Tvulg.

HAEC CONSTITUTIO INNOVAT

521

Nov. CXl pr.

(
y
)
Ta roiwv nnqaaxuvia Jj/tiv v.ai
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et per
9ta IOVSS iov veiov SrjXovfisva ro/tov T\ oq vnsqoxfj
hanc sacram declarata sunt Jegem, tua celsitudo
SQyep xal negan nagaSovvai antvaarm.
operi effectuique contradere festinet.
Dat. vi. k. Mai. CF. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat. vn. kal. Mai. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
anno XV. BasUio vc. cons.
[a. 541] anno XV. Basilio vc. cons.

PlA

CXI. Auth.CVI. Coll.VIIItit7

E HAEC CONSTITUTIO INNOVAl1

H AIATASI2 ANAIPOY2A
THN T2N EKATON ENIAYT2N CONSTITUTIONEM QUAE PRAEnAPAr?A$HN EUl T2N EY- SCRIPTIONEM CENTIBI ANNO10 RUM LOCIS VENERABILIBUS
KTHPISN 0IK2N.
DEDERAT R
(0 avrbe /3affiXei'S OeoSoxco

ngaircogitov.)

Idem Aug. Theodoto pp.

v.) "OnsQ xd
ialt roaoie,,
Quod medicamenta morbis,, hoc
((Praefatio.)
)
Q
TOVTO naQBxovoi Ta vofufio.^ TOIS 7tQ(iyfinaiv. o&ev
exbibent iura negotiis. Unde consequitur ut noaux6fov&6v ion ytrcoaxetv, oii noXXaxis TO Soxtfia-15 numquam a iudicio discordet effectus, et quod creo&ivxa napd rivos ivavriov iaxe "id dnoreXeofm, xai debat coniectura prodesse, experimento invcniatur
ontQ ixnarov oroxaofide ivo/uiaev inoiweXit ehat, i
iuutile. Probat hoc praesentis etiatn necessitas sanai^Tjt T^S 7reioae evQt&rj axQrjarov. Sewvvei rovro
ctionis, in qua privilegium ex religioBO proposito
xi i} T>j/s nagoiarfi vofiofreoias avdyxt], i<p* ols ib
sauctis ecclesiis et monasteriis aliisque religiosis lo[nqb poaxeoe xt>vov) nQovofiiov ib TcagaoxB&iv tv- 20 cis constitutione nostra nuper indultum necessaria
ayxoi i^ eictfiois oxonov TIS dyiandzcus ixxXtjaiats
correctione distinguimus. Dudum siquitlem iusseraxai TOIS fiovaairjgiois xnl iols a/J.on aefiaaftioie 16- mua ad centum illis annos exceptionis propagari
noii ix trjt TjuETtQas Siard^ecoi avayxalq iivi Stvpitaioei StaiHpaXii^ofiefra.. xai ydg TJSTJ TidXan ixexeXtiini ixarov ivtavrovs TOIS aeflaOftlots tonoii 25
Nov. CXI (Aulhent. CVI = Coll. Vlll tit.l: gloss.) et Graece et Latine seripta est, sed Lntina sola et in
Coll. 168 novellarum recepta est et epilomntorihua innotuil. Servatitr in Anthtnlico, summas habent lulian, const. CIV,
Theod. 111 (cuius summrnn repetit L, priorem partem Prochiron 38, 60, Epanayoge 39, 59, B 5,2,16 et M)t Athan.2,b
[inde Coll. const. eccl. III 2 , 5 ; liber neol SinpoQcov avayvcoafidrtof 3), 'ibrtal 42, 7. Graecum exemplar
urvavil M in appendice Edictorum Iustiniani f. 393T Ed. V, cui inepte inscribitur Ileqi Xtriyioatov ttal ncpl
aaifttXtlaS fjv Sei noieiv rols ivdyovxae IXQQ irfi i&v ivayopivatv vnoftvrtaioiiy quae est rubrica novellae CXII.
Nimirum compilator appendicis illius ex corpore 168 novellarum rubricam nov. CXI petiturus (quae in M omittitur)
proclivi errore rubricam noveltae sr.qutntis adscivit (ita Bitner Geseh. der Nov. 115. 116 rem explicat rectius quam
Zachariae, eui nov. CXII tt ipsa 'inler Edicta lustiniani olim eollocata fuisse, in Veneto autem una cum rubrica
tt inscriptione nostrae constitutionis excidUst videtur1). Textum Graecum lictt a eorpore 168 noveltarum alienum
k, L omitltre nolui,
Epilogus.
Quae igilur ndbis placuervnt et per hanc sacram Ugem declarantur tua sublimiias ad
opus e/fectumgue adducere studeat.
CXL

CONSTITVTIO QUAE CENTUM ANNORVM PRAESCRIPTIONEM IN

AEDIBUS SACRIS ABROGAT.
Praefatio.
Quod medicamenta morbis, id leges praestant causis. JJndc consequens est intellegcre, taepe ea quae ab aliquo probata sint contrarium Iiabuisse effectum, et quod cmusque coniectura
utile esse crediaerit, ex ipsa experientia inutile repertum csse. Ostendil hoc etiam praesentis legis necessitas, quibus de rebus privilegium quod [breve abninc tempus] ex pia intentione sanctissimis ecclesiis et
monastenis ceterisque venerdbUibus locis ex constilutione nostra nuper datum esl, necessaria quadam
mendatione munimus. Etenim iam dudum iusseramus ad centum usque annos vencrabilibus locis eurri4 tubtcr. om. Iul. Ath. J d. vi. k. mai. M) dat. vti. corr.Saimger j 19 if* oli 51) iy* 17S Scrimger,vulg. exs}\
k. M&L % iitftovfjfri} (it}vl paiqf Theod. g CP. anno 20 TZQO (iQttxios xQOvov srclusi (om. s) [| 23 diaxdfccai]
XV. (c/. s)] cp. dn. iust. pp. aug. M frti n' fiaaiXetas Cud. 1, 2,23; cf. nov. IX I 24 * SiaaipaXiipfiivov M, SiaTheod. | 5 Basilio TO. COBS. ?] bilis&r. ac. consa. M (in OfaXi^Ofity Hombtrgk || *al yap] et yd( mal M
Theodori cod. nomen eonsulit exeidit) U 7 rubr. dedi txAthanatio {cf s)] Iltgl IOV %QOVOV rtav dffio^ovatvv ayotyatv
3 contradere V) tradere DTvulg. | 4 subser. praestat
rois tiayiet rojxots Theod. (/*, om. M) De praeacriptione
V || impr. dono iust V | 5 baailii V | 7 CoDstitutio
centum annorum sublata quae sanctis ecolesiis et aliis
locis Yenerabilibus competebat Iul. | l2in$cr.'O avros (Constitutionibus V8) haeo Kfl 12 tbeodoro (om. pp.) T;
HQtmtOQlaiv add. vulg. ex sj 'O avros (iiunXsvs ^llXlq JEliae pp. per Illjrioum malit OsenbrQggen ex Ath. ||
lnnq%(>/ 'IXXVQIXOV {iXXvQixai cod.) Alh., quod praettare13 Quid r || heo T | 14 iara] uia V | sequitur R Q
tn Latina novtlla centtt Oienbr&ggen (om. M)\\ 13 in. Quod nuraquam Tx |) 16 coniecturam U | 17 probat] et probat
medicamenta morbis eit. Ath. "Axiva. Soyftaxa cit. Theod. igitur T, probat igitur vulg. Q haeo praecentis T praeintptt translata tx Latinit\ 17 OTOfiaroS ivoftiaev iit~ sentu hoo V g ctiam om.T \ 18 praeposito T \ 19 et
toiftXrfi M, corr. Agylaeut tt llomberglc | 18 IXQI&TJ M || inonastcriisque V | 22 illias 7 |) excepiionis om. V U proa
*W^os M, eorr. Agylaew et Hombtrgk | Sttxvvnv 31, pagari] $. v. extendi adser. V*

Nov. CXI pr. 1

522

HAEC CONSTITUTIO INNOVAT

xoite^ XTJS izaQayQcnpys Sgopovs inexxBivea&ai^ ica&* curricula, per cuius licentiam sanctionia negotia quifjv dSetar rfji xotavxrjs vo/io&eaias noXXai fiev rjSq dem multa commota sunt et velut autiquorum vulxexhfjvxat vnofrdoeis, xal wsneg aQxaiaiv xgav/tdxiof
nerum obductae patuerunt iterum cicatrices, sed
ai dmxaXvy&elocu taxttXal ndXtv ^nXoid-rjaav, xai TJ eorum sanitas provenire non potuit probationum
xoixoiv &tganeia TXQosXdslv oix rjSvtrf&T] 8t]Xa8fj xals 5 scilicet difticultatibus impedita, quoniam per tantum
SvexoXiatt xaJv dnoSeigecov i/inodta&eioa, dnttSrj 8ia
saeculi magis quam tcmporis spatium nec documenxoaoixov Siaojtjfiaxos xov aiaivos fidXXov rjnep xov tis integritas uec actia fides nec aetas valct testibus
XQovov ovx6 T) dxeoaioxtjs xutv dnoSti^eoiv OVXB T} suffragari.
Tiioxts xu>v 'nengny/uivoiv ovxs tj Tjkixict iax^et @ot\&rjaat xois fidgxvaty.
10
CAPUT I.
"O&BV 1-nsiSr} xfj tjfiextQq piXoTiftiq oi awtSgafiev
Unde quia largitati nostrae causarum non occurrit
rj xwv inod-iatav oxevoxrjs, ftexa Xoytoftov afia xs angustia, cum ratione simul ac religioue tractantes
xai oaioxtjxos xQaxxai^ovxss xo ei^fievov itQovopiov
praedictum privilegium usque ad possibilem moduin
' r>* xov Swaxol (iixoov dyayiiv dx r/;s ntioas aiducere experimento retraximus, et iubemus, in netiXxvaaftsv, xai xtXsvo^ev, cosxe inl xaiv vno9e- 15 gotiis, quae antehac triginta annorum removebat exv ui nQo xoixov r, xtov rQidxovxa iviavxcov dnceptio, Qunc venerabillbuB ecclesiis <et) monasteriis
exivat naqayqatpri, rvv xdis aenxais ixxXrjaiais xai et xeuonibus nec non orphauotrophiis ac brephoTTjoCoie xal evu>aiv, xi ye fii,v xai oQcpavoxQo- tropbiis et ptocbiis quadraginta annorum protelatio
xai PQtyoxootptiois xal nxoixeiois r) XWV xeaaaconferatur, salva scilicet circa alias pcrsonas et
ia dvinvxaiv dnixxaais Inayto&to, vytovs SrjXaSi] 20 causas virtute quam semper triceunalis sibi praeji xa dXXa ngoscond xs xai nQayftaxa XTJS iaxvos
Bcriptio viudicabat, quoniam hanc X annorum ad' ' - ijvxtva Sfi r\ xu>v xqtdxovxa dvimnwv deSi- iectionem soiis ut dictum est religiosis locis eorumlaygafj], inttSi] xavxrjv xrjv xdiv 8xa dviav
que iuri vel contractibus indulgemus, ut sopitae hoc
twv TtQosfrtfXTjv fiovott cos eiQTjxai xols oeSaofiiois
temporis spatio tam personalea quam hypotbecariae
xonott xai xu> Sixaicp avxcov xal xols owa/.Xdypaot 25 actioncs in perpetuum conquiescant: nibil penitus
ovt>to
xapi^ofisfra, iva oxoXdaavxos xov x$
v xovxov
aliis exceptlonibus derogantes, sed tam aunah quam
ciaaxijfiaxos xovro ftiv al neoaovdXiat xovxo 8i xai triennii vim roburque tenentibus. In illis uaraal vno&r}xd(>i(u dytayai eis xb Sirjvexii ifjjavxdaioque, ut dictum est, tautum uegotiis religiosos coaaiv olSev navxeXdti xcav dXXtav napaygafdiv dno- tractus memorato quadragiuta annorum jirivilcgio
fistovvxss, dXXd xovxo piv rfj dviavotaiq xal rjj rrts 30 volumus perfrui, in quibus eis centum annorum
'as ixa.Qay()a<pJi xai xals dXXate, atxivts eU fteipraerogativara constitutio nostra contulerat. Si quas
fj dXdxxovaefXxovrai XQOVOVS, XTJV ISiav 8ivaplane causas ante hasc nostram constitutionem ab
xai xb xgdxos dxovxiov. xai yd(> as tXqrjxai dv ecclesiis ceterlsque sacris locis ubicumque commotas
fiovais xats i>nototoiv xwv aenxcov xontuv xd &B~ia
awaXXdyfiaxa xcp ftvrjftovev&dvxi ngovOfiico xdiv ft 35
dvtavxwv (lovX6fu&a dvanoXaveiv, dtp* tuv aixoTs xb
xdiv Q iviavxwv itQOvbftiov rj idxan rjpwv iSiSov.
ouoXoytj&evros at$ eX xtvas vno&eoeit ngo xavxrjs
riftcJv xrjt 8taxd!-ea}S vno xdiv dxxXt]Oiait> xnl XUP XOIntov Ugdiv xonotv onovSrjncne ttivrj&aloas Sixaoxtxrj 40
cula exceptionis extendi: ex gua licentia eiusmodi lege data multac iam causac motae sunt, et veluli antiquorum vulnerum obductae ctcatrices rvrsus palucrunt, neque eorum sanatio succedere potuit probationum
scilicet difficvltalibus impedita, quoniam per tantum spatium saeculi magis quam temporis neque inUgritas probationum neque fides actorum neque aetas teslibus subvenire polest.
1. Vndc quia Itberalitati nostrae non concurrit causarum angusiia, cum ratione simut et religione
praediclum privtlegium ad idoneum modum redigendum curantes ex ipsa experientia retraximus, alque
praecipimus, ut in causis, quas antea triginta annorwn exceptio removebat, nunc venerabilibus eccUsiis
et monasteriis et xenonibus ac praeterea orphanotrophiit et orephotrophiis et ptochiis quadraginta annorum porrectio conferatur, salva scilicet circa religuas el personas et xes vi manente quam quiaem triginta
annorum praescriptio sibi vindicavit, quoniam hanc decem annorum adiectionem solis, ut dictum esl, venerabilibus locis eorumque iuri et contractibus largimur, ut cessante hoc temporis spatio tam personaks
quam hypothecariae actiones in perpetuum quiescanl: cum reliquis exceptiombus nihil omnino derogemus,
sed tam annali quam triennii praescriptioni ceterisque quae ad maiora vel minora tempora extenduntur
propria vis ac robur servetur. Eleium, sieuli diclum est, in solis causis venerabiliwn locorum sacros
contractus privilegio supra memorato quadraginta annorum perfrui volumus, in quibus ipsis centum
aiuiontm privilegium constitutio nostra aederat. Ceterxim in confesso ett, si quas causas ante hattc eonstitutionem nostram ab ecclesiis ceterisque sacris locis ubicumque molas iudicialis sententia vel Irans2 dSeiav Zachariae] dSeta M, aSeia cum Scrimgero
vulg.
scripsi
ex
g U 4 ndXcu M*88 5 * 7t(>oeX&siv
(
p
f] ]Q
X&eiv il/ | 6 iTitiSrj
S JJJombergk
J k ex s)) inttdfi
idf 8i AI
9 *oi8i 3 / | | 12 *afta xe\ apa 8i 3 / j | 17 aenxals Zachariae tx s] ini xaii M || 28 ini ^avrdacaaw M ||
33 ixovxtav] eisptctas xtjpovvxts vel 8i8ovxeS (viftovxeS prop. Zuchariae), ted in prioriktu potius vilium lalere
textus latinus innuitfl37 *rj^iiv 3/R 38 * oftoXoyrj&evxos
ovv tixivai Af Si quas plane (i. e."OXcas ovv ei xivait)
g; detiderari cui iam Zachariae monuit

tatis libri, eorr. vulg. |) 12 ac] hao V \ 14 in] ut in Btck \

16 et add. Beck \\ 17 et xenonibus] et xenobusi!1 exenoaibus T xenonibus {ercuum) V g bephotrophiis R rethotrophiis V brcstphiis T \ 18 et om. T | proohiis T |
protelatio conferatur salra] conferatur salua probatio
(protelatio T\ salua *. v. repetit T3) T | 19 scilicet circa)
oirca et scilicet V \ 20 quani] qucm V qua Rl quia T D
trieenalis RVTf 21 uendicabat (uendicabit /?>) RVT\
22 eorum V | 23 iurU Rl I indalgem T% B 24 ypothecace Tl |j 25 imperpetuum R V | 26 annali Fabrolus] in
aliis /iftri (exceptionibus derogantes add. Rl) \ 27 triennii
Beclc] triennio (tricennio R) libri\ lacunam non notant
l ouricula T g huius R g 3 putruernnt intus cicatrices libri, quam triennii (exceptione et aliis quae in maior
7*1] sed] et vulg. || 4 prouero Tl I 5 inpediti Tl fl tan- vel minora trahuntur tempora, suam) rim Bech Q 23 tatnm saeculi] taraen scilicet Rx | 6 tcmporis V in ra*.y men R I contractus] contractus est Rl"U2 9 quadriginu
seculubus? V1 U 7 neo om. Rl\\ 11 quia] quam T K largi- TQ30 in hu quibu Ta || eius Tl R 31praerogaum T

DE LITIOIOSIS

523

Nov. CXII pr.

xprjfos rj avfiKpoivov SinXvaetas iiteQttlaiaev, ov ft

iudicialis sentcntia aut transactionum conveutio terfit&n dvaxairi&afrat, dXX' S iov vnoXontov YQovov minavit, polumus retricari, sed io reliquum illis
avxoHs xavxtjv dnixifrsa&at xr\v vo/to&eaiav, asxivas banc obici sanctionem, qttas antehac sopitas octo
ixgo xovxov nav&eiaas xfi aiainrj tutv oxxio nsvxasxtj- lustrorum silentio movcri hactenus aut motas terqlSotv xtvrj&Tjvai f*s'x(>i xov vvv T} xivtj&etoas neQatco5 minari non contigit.
9rjvat ov awipt].
( E p i l o g u s . ) Illustris fgitur et magnifica aucto('ErtiXoyos.)
'H wSogos xoiwv xai fieyaXongejrijs auv ai&evxia axiva Sid xovxov IOV ysvixov vufuw
ritas tua, quae per hanc generalem legem nostra
<S(>iGtv rj fifitxiqa. yaXr}v6xr,t iSixxwv nQore&ivxtov statuit aeteraitas, edictis propositis ad omuium notli ITJV navxotv yvcHoiv IXfrtiv notijodzta.
lOtitiam faciat pervenire.
Dat. k. Iun. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat. kal. Iun. dn. lustiniani pp. Aug. anno XV.
auno XV. fiasilio vc. cons.
[a . 541} Basilio vc. cous.

CXII. Auth. CVII. CoU. VIII t i t 8

PiB
DEPI TflN LITIGIOSSJN
KAI IIEPI T H 2 O<J>EIAOY2H2 rENE2OAI15
IIAPA TfiN ENArONTSlV A20>AAEIA2 UPO
TH2 T S N ENArOMENflN YUOMNH2ES22.
KAI IIHNIKA OY AYNATAI O ACTOR AllOXPH2A20AI T S I 11PONOMIS2I T O Y MH ENArEIN AYTON MH BOYAOMENON.
20
'0 avxbi paotXevs 0eo86xq> inagxv TtQatxatQiov.

R DE LITIGIOSIS
ET DE DECIMA PARTE LITIS AB ACTORE
CAUTELA PRAESTANDA IV

Idem Aug. Tfaeodoto pp. pcr Orientem.

(n^ooifiiov.)
IloXXd ftsv negl x<ov litlgioso>v
( P r a e f a t i o . ) Multa quidem de litigiosis tatn
xt aotpols xoiv naXaidiv rofiofrexcus xals xe /9- antiqua legislatorum prudentia quam imperialis dis*' i(jr]xai Siaxdj-eoip, ini Si xov naQovxos xtpositio promulgavit, sed in praesenti quidam iudices
mv Sixaaxtov xijv jftsxeQav fftt}aav yaXrjvoxTjxa, 25 a nostra clementia petieruut, ut dubietatem tHscerxijv dfiiptsprjxrjatv Siaxffivai xr,v &* xal vvv
namus quae adbuc pro huiusmodi causis in iudtciis
xav xoiovxwv cuxtdiv iv rols StxaaxT/pion xicommovetur, et leges nec non coastitutioaes super
xal xovs xe. vofiove xds re dtaxdj-eis xds bis positas apertius explanemus, ut iam manifestisniqi xoixtov xtiudvat aavtQofrxeoov aatpijvbscu,. aiexe simum sit, quas res vocari litigiosas oporteat.
lontov dvafitpi^oXov elvai, ola npoiijxei n^ay/uaxa^O
litigiosa xaXtiod-at.
Nov. CXII {Autftent. CVII - Coll. VIII lit. 8: gloss.) Graece extat in ML, cap. 1 tn B 27,1, 5, eap. 2. 3 in
B 7, 4,2. EpiU Thtod. 112, Athan. 5, 2 (paratitla 9 6. 15 4). lulian. contL CV. ln lul." adscripta tst
glossa 'Latina est eont. tota (titn. in aliis luliani codd.): atque ipsa comparalione Iuliani cot\firmari videtur sententia Bieneri Gesch. d. Nov. 19 n. 44, in Authentico servari exemplar Latinum novellae utrague lingua editae (c/.
Zachariae edit. II 161).
actionis pactum terminavit, eas nos renovari non velle, scd in reliquum tempus hanc iis legcm imponi,
quas anlea silentio octo lustrorum sopitas moveri usque adeo aut motas terminari non contiyit.
Epilogus.
llluslris igitur et magnifica auctoritas tua guae per hanc generalem legem serenitas
noslra aefinivit edictis propositis ut ad omnium nolitiam pervemant efftciat.

CXll.
DE LITIGIOSIS, ET DE CAUTIOAE AB ACTORIBVS ANTE REORVM ADMOHITIONEM
PRAESTANDA. ETQUANDO ACTORI NON UCEAT PRLVLLEGIO VTl QUO AGERE IfON
COGATUR MVITUS.
Idem Augustus Theodoto praefecto praetorio.
Praefalio.
Multa quidem de litigiosis tam ab antiqxtorum legislalorum sapientia guam in impcriaUbus conslitutionibus dicta sunt, in praesentia autctn iudices nonnulli a serenitalc noslra peticrunl,
ul conlroversiam quae etiamnunc de eiusmodi causis in iudiciis movelur dccideremus et leges alque
tonsiitutioncs de hu latas clarius explicaremus, ut in posterum nulli dubitatiom obnoxium sit, qualcs res
liligiosas vocari oporteat.
3 avrais Scrimger ex s] avros M |
tx s malit Zachariat\ 4 toxxat M\ 11 subscr. om.M |j
dat. kal. iaa. constantinopoli imp. dn. iuatiniani XV.
baiilio uo. cona. IuL" (on. lul. codd. celt.), cf. f; fy^dy^
xahxvSan* 'lowiatv /iaaiXtiat 'fovoxtviavov xo tt fiexa
xrtv inaxtlav BaotXelov {inaxtlq Baadtiov Fabrotut)
Alh. iiifovtj&T] ftrjvi iovviip ftti u xqi fiaatXtias
vnaxtiq (ixei u' vnb fiaoiXicos i. e. inaxtiq BaoiItlov L) Theod.(L) fl 14 rubr. Jltpl litifiiowuv *ai TCIQI
ctoros xal teov Theod. IJigl Xtxtywaav Ath. ilui) ||
Iitigioo>n index M litigioaaam indtx L Xniyioocov M
in teztu iniSiniop L in lextu, index L t. v. [ntQl litigiotam /?. v xi. ta Sty. a', fi$. <T xi. 5' Siy. 8' xcd tf
add. ichol. M poit inter.) |) 18 axxiap M ivayav L \
20 fitj fiovlfi$rot> 3/, index L] ftf/ {om. L*) fiovXofuvov

$iai(>taiv L in textu | 21 tnscr. 'O avxbf flaatltvs xip

airxtp [i. e. seeundum priora fotdwrj indpxv vcpntxotQIOV) Alh. U 22 xwv om. Theod. (j Htigiostvn M tntBixaiv
Xr Q 29 <5ax*} xai tooxt L | 31 iixiyiooa L et tic saepiut
1 sententiam V | 2 reliquutn] tempas add. Beck II
3 antehano V* | sopitis R | 5 contingit R oontingat V |
7 et om. T g 9 eternitutis R1 | praepositi T fl 10 peruenire faoiat T% 11 tubscr. praettat V\ dono iust. V |
12 Basilio TO. cons.] bu retiquis omissis V 15 auctore
Ffi 16 tutela R* () 21 tbeodoro Ti 22 de litigioais i'n
rax. F a || tan R* tamquam F |j 23 Iegislattone T | 24 quidam vulg.] quidem R VT | 26 adhuno Ta g 28 hi$] hu
2' 1 U declaremus R | 29 letigiosas (et *ic saepiut) R

524

Nov. CXII 1

DE LITIGIOSIS

CAPUT L
Ideoque sancimus litigiosam dici et intellegi rem
Jui xoi rovro &som%o/tev, litigiosoy Xiyea&ai re
xai voelo&ai noayfta XWTJTOV fj dxivrjxov r\ airoxt- mobilem vel inmobilem seseque moventem, de cuius
rtjror, ovrivoe ntol rrjs Seanoreias 7Jxrtats psxav
domiirio causa inter petitorem et possidentem moverov ivdyomos xai ve/w/uvov xivsUai tj Sia ^ixrjs tur aut per iudiciariam conventioaem aut per preces
vTtofiryffecog r\ Siu Serjaecov /3aotXiT jiQosevex&eioaiv 5principi oblatas et insinuatas iudici ac per eum adx T<J> Stxaoxi) ifnpavio&eurdiv xai 8i* avrov x$ avversario interpellatoris cognitaa. In his enim casiuSUut xov noossX&ovTos yrcoa&eiadiv. ini TOVTCOV
bus etiam praeteritam constitutionem mansuetudiuis
ya<> raiv &efidratv xal rrjr nQOTeQav TTJs fjftsTegas jjfienostrae posthac volumus obtinere, in qua scientes
(>6TT]TOS Sidxa^iv fierd ravra xgaxeiv povXofi.e&a, iv g et ignorantes
g
p
emptores
discrerimua. Et hoc adicienxovs tiSoTas xal dyvoovvxus dyogaaxas Stexpivapev. 10 dum
esse perspeximus,
d
i
i ut si lite
li de re litigiosa
dXXd xai xovxo noosd-elvni awelSoftsv, CSSXB einto Si- pendente pulsatum contigerit ab hac luce recedere,
xt]s mol litigiosov TJoxrjfievTje ov/i/tjj xbv ivayo/ievov
heredes autem eius velle divisionem rerum facere,
xeXevxrjoat, xovs di avxov xlrjpovofiovt poiXea9ai
aine aliquo obstaculo liceat eis hoc agere. Quando
SteXeiv xa jtQayftaxa, dvsfxjxoBiaxcos igelvcu avxdie
enim res litigiosae per successionem ad heredeB pertovxo Siartpdxxeo&at. rivlxa ydo Jitigiosa nodyftaxa 15veniunt, non debet alienatio intellegi earum inter
xaxd Siadoxijv s xXr^Qovofiovs neoUQxerai, oix ocpeilei coheredes divisio. Et hoc autem praesenti nostra
ixnotrjais voeiafrai tj xovxtov fiexa^ii xav avyyXt\qo- lege decernimus, ut si contigerit unum pro tali causa
vofiiop 8nti(>sais. Kal xovxo Si Sia xov naqovxoe
litigantem ab humano consortio recedentem per ultirjfiwr voftov &eoniojuev, diexs ei avftfialtj va xav
mam voluntatem res aliquas, de quibus dominii duneql xoiovxcov npayfidxoiv Sixd^ofidvtav xtov dvfrgco- 20 bitatio vertitur, legati nomine cuicumque reliuquere,
jtlvoiv dmovxa noayfidxiov Sid rtlevxaine ^ovXijaecos siquidcm beres iudiciali sentcntia dominus earum
nodyfiaxd nva, neoi u>v Ssanoxtias dft<ptepqxrtois fuerit demonstratus, tunc legatarius quod ei rextvelxat, bvofiaxi, Xiydxov xtvl xaxaXtnelv, ei /tiv 6 licttun est xnodis omnibus consequatur. Si vero bcxXrjQovoftos xctxa Sixaoxixi]v rfirjtpov SeaTtoxrjs avxcov res in iudicio victus extiterit, non babeat legatarius
anoSstx^tiTjf TTjvixavxa xbv XsyaxaQiov bneo avxt^ 25 locum aliam rem pro eodem legato heredem exigere,
xaxaXiXunxai naat xgonoie^ xopl&a&ar ti Si 6 xXrj- quoniam sciena testator rem litigiosam esse litis
QovSfio* iv 8ixuoxt]oiq> xr\v nxxova rfnjfov dmvcyxoixo,
eventum legatario dereliquit. Unde damus licentiam
fiij tixei* x<ooav xbv Xtya.xa.Qiov Sitoov Ttoaypa. vnip
legatario, si hoc prodesse sibi putaverit, litis partixov aixov Xtydxov xbv xXrjoovofiov cienpdxxetv, ineicipem fieri, ne aliquam forte neglegentiam seu proS^iteo eiSd)S 6 Siafreftevos xb nQa.ypa Jitigioso^ cjvai 30 ditiqnem heredi possit obicere. Ab hoc autem liiixijs Sixrje Sxfiaoiv 1$ Xeyaxaoicp xaxeXtner. b&ev giosi vocabulo hypothecaa separari decerniinus et in
dSetav xio Xtyaxauica, d xovxo Gvp<pioov his hanc distinctionem tenere, ut si quidem speciales
p ty^aatxo, fxixo%ov ytvEo&nt xrji Sixrje, wsx* res mobiles vel inmobiles aut BB moventes nominafij xtva xvxbv dfteXttav fj nooSoolav avxbv Svvaofrat
tim fuerint bypotbecae suppositae, liceat quidem
T<jJ xXijgovoftcp avxtxt&evai.
'Ex^ xaixrjt 8i xrjs xov 35 debitori eas cui et quando voluerit vendere, sic Ulitigiosov noosrjyoplas xds vito&qxas xexoqio&ai &eCnfcflftev, xai iv xavxaie xavxrjv xpaxeiv XTJV Sidoxiiv,
foexa ti fiiv iSixa ngdyfiaxa xtvrjxd f\ dxlvrjxa fj aixoxtvrjxa. ovofiaaxl TnTc vTro&rjxaiS iftyeooixo, i^tivai
fiiv X(p xQcwaxjj xavxa $ r' dv xal bxt aqa (IOVXT}- 40

I. Propterea iam sandmus liiigiosam dici et intellegi rem mobilem vel immobilem vei se movenlem, cuius de dominio inter aclorem et^ possessorem quaeslio movetur vel per iudicialem admonUioncm
vel per preces imperatori oblatas et iudici hisinuatas et per eutn adversario actoris notas faclas. In his
enim casibus eliam priorem mansuetudinis nostrae conslitutionem posihac valert volumus, in qua scientes
et ignorantes emptores discrcvimus. Sed hoc quoque adiciendum esse perspeximus, si forte lite de re
litigiosa pendente reus deccsserit et heredes eius res dividere velint, ut sine impediviento hoc iis pcragere
lictat. Cum cnim res litigiosae per successioncm ad heredes perveniant, non debet pro altenalwm
/taberi harum rerum inter coheredes divisio. Illud quoque hac noslra lege sancimus, si forte uniis ex iis
gui de eiusmodi rebus Utigant ex humanis rebus discessurus per ultimam voluntatem quasdam res, de
quarum dominio conlroversia movetur, legati nomine alicui reliqueril, si quidem heres per sententiam
iudicialem dominus earum probatus sit, ut tum lcgatarius quoaei relictum esl omnibus modis auferat;
sin autem heres iudicis scntentia inferior discesserit, copiam non habeat legatarius aliam rem pro eodem
legato ab herede exigendi, quoniam testator sciens rem litigiosam esse litis eventum legutarw reliquit.
ifnde legatario licenliam damus, si hoc prodesse sibi existimet, ut particeps ftat litis, ne quam forte negle^
gentiam vel perfidiam heredi possil opponere. Ab hac vero litigiosi appeUatione hi/pothecas separari
sancimus, atque in iis hanc dislinctionem vaUre, ut si spcciales res mobitcs vel immobiles vel se moventcs
nominatim hypothecis supponantur, debitori eas cuicumque et quando velit venderc liccat, ita tamen ut
1 'EnlSixov Xiynal re xal voelxai noayfia inc. B |j
4 vefiofiivov MBsIul]
ivayo/uvov L g 6 *' avxov]
9ia rovxov B%9 8idxatt>] Cod. 8, 38, 5(4) || 11 ixpoa&rjvai L U 12 litigiosu M Xtnyioooov L et ita taepius,
imdtxov et ita constanter B g 15 iniStxa LB | 17 xiqoovoftov L B 20 nepl xiov xowvxtov B g 21 aniovrcov
B D nQaynax<ov\ comortio ; , unde xayfidxtov Zachariae |j 23 Xrjyaxov et sic eonttanter B [J 29 Uydxov xbv\
xXt}oov6fiQv La H 31 xaxtXitntv B fl 32 legaUrto M ||
^ZTjyrjatrtu L" \\ 34 Sivaafrat avxbv L \ 35 xijs om. L,
TOV om. B |l 36 hxiytoaov M hymocoov X 0 40 xavxa
O.JLH *rav]

V av

ML

2 vel inmobilem om. V Q 3 domiso T% jj 4 praeceps

Rx || 5 oblatos Va H aduenario* T 6 interpellationia T1
interappellatoris Rl g 7 etiam] et 72, om.Tj 8 postbao]
per haeo Rl pcr hano R* | 9 decreuimus V\ 12autem
eiuB] eius autem V eios om. R |j velle] in illis uelle T* J
dialsione F | | 13 aliqao] nllo R | ei boo T% boo eU V\
faoere R Q 16 Et oro. V || lege nostra T \ 18 buano V
uno R g recedere R* fl 19 domini V1 | 20 cuique T\
uertitur add. Ta |) reliqnerit V | 21 siqoidem] et tiquidetn R set tiquidem Tl [| iudicialij iuditio tiel Z*fJ 23 consequetur T* f| 24 in om. T\\ exterit V\ 26 quoniam] qui
i. v. V 8 27 legario R fl 29 ne] ne ut Rl ut T, *.v.V\
31 inl ! T 1 1 32 xxt vulg.) et RVT\ 33 aut om.Ii% (
sese T\ nominati Ffl 34 fuerit R' Q quidem bistcr. F ' |
35 tm R

ET DE DECIMA PAETE

LITIS

525

Nov. CXII 1. 2

9drj nntQa.axBi%\ ovrca fievroi cusra ix xov xtfirjfiaxoe

men ut ex pretio earum usque ad dcbitl qurmtitatem
toircov fiixQ1 T^ xov XQSOVS noaoiTjToe xo ixavov
aisatisfaceret creditori. Si autem hoc debitor non
ibv noirjoai i<u Savstar^. ^ tl Se TOVXO ftf/
f/ nQn^Euv
Q
fecerit, damus creditori licentiam, qui rem venditam
d s , SSiSofisv
i S v aSeiav
S
a r f
rey
rcp SSavetarf}
rey fyovn suppositam babet, eandem rein vindicare, donec ei
v tov SiansTtQauivov nQayftaroi iovro 5 satis pro debito fiat. Haec autem praecipimus obxrtv

/ie'xois oxov xb txarov avtip ineQ rov

servari, si non forte ante aut per generalem aut
jTai. iavia 8i TtQosraTxofiev nagntpvXdrper specialem noininalim hypothecam eadem res aliis
uo&ai, ei ftfj xvyjbv noorsQov rj Stn iSixrje dvoftaarl
tuerit creditoribus obligata; tunc enim secundum
rj Sin ytvixfjs ino&fix7}e xb alxb iTQayfia exvxev dX- nostrarum legum tenorem temporum privilegia unihn Savuaxaii ijioTe&sifiivov
xoxe yao xaxa xfjv 10 cuique creditorum servari decernirous. Ex quo iam
xwv TjiiejeQcov vdfitov Svvafuv xa jioovo/jia xatv %QO- claret, quod generales hypothecas multo tbagis litivo)v evl ky.a.axut xwv Savetaxdiv yrvlax&ijvai &anl- giosi vocabulo nolumus contineri, sed earum actiot,o/icv. b&ev oayes xafreaxyxsv, oxt xne yevixns vno- nes secundum veterum legum constituta examinari
d-^y.as noXho fiuXXov xfj xov litigiosov n^oejjyooiq oi
et viin praecipimus obtinere. E t baec quidem de
f}ovX6[iBd-a nBQiixsa&ai, ulXa xne xovxiov ivayaty&e 15litigiosis et speciali nec non generali hypothcca dismxa xohi x<av naXaiwv vofteay OQOVS il-sTa&ofrai
posuimus, ut iam nulla de his in iudiciis dubitatio
xni xip> iSlav Svva/ity fyctv naQaxtXevofizfra. xal generetur, sed secundum (dictam) distinctionem huxavxa ftiv nepl xdtv litigiosov yni xije iSixrje, oi fiijv
iusmodi certamina terminentur.
<iiUd xal yeptxrje V7iod"rtxt}e StexvTceoGftftcv, casre Xotnov firtSe/iiav ntol tovxoiv iv xdis StxaaxrjgloiS dficpiS- 20
PrjxijOtv xixTeafrai, nXXa xaxa xijv ei^misvr/V
Stalpeotv
xois XOIOVTOVS ayaivas Tfegan
naQaSiooa&ai.

CAPUT U.
B flobs Si xo anoxltiaai xae xo>v xaxa ovxcxpavAd excludendas autem calumniose moyentium inxinv xivovvroiv ivayioyas xai xove xu>v ixfit^aaxdiv
tentiones et executorum fraudes et aliud iuvenit
SoXovs xai aXXr,v icpevoev r/ jfixe'(>a nqovoia &eQa- 25 providentia nostra remedium. Sancimus enim omntinv. &oniC,oftev yaq navxat xoiit Sixaoxds, et nea iudices, Bi quando aliquoa tcneri vel admoneri
Ttoxe xtvas avaxs&rivai rjyow vnoftvrja&^rai BovXrj- voluerint, hauc condicionem in suis intcrlocutionibus
&iitv, xavxrjv xi}v ainf.atv xals iavxuiv Sia/.aXinTe adicere, ut non aliter conventionalca libelli pulsatis
xQoixi&ivai, wtxe fth n).Xcoe xa xibv ainaatoiv pipXia
porrigantur aut sportulae executoribus dentur, uisi
TOIJ ivayoficvois inibiSoo&ai rj anoQxovXa xoii ixBt- 30 prius et in libello actor per se aut per tabularios
/laaxali naQexeafrtti, sl (tij nooxeoov xai iv xio Btfikiip subscripserit et actis interveDientibus fidciussorem
o ivriyiot' tj Si' iavxov rj Stii inBovXaoiov inoypdyieiB
idoneum periculo competcutis officii praestiterit, conual ngd&cos v/io^tvijfidxcav awiaxaftivr^ iyyirjxfjv fitentem quod et usque ad finem htis permanet et
di6ntoxov naQaoypi xnSivq> xfje aQftoaias xd^tcot, suas intentionea aut per se aut per legitimum proiuoXoyoivxa OTIJXBQ xai fiexQ1 nignxoi xr,e Sixrjs npoe- 35 curatorem exercet, et si postea fuerit adprobatus
topEvei xni xde iSint ivayioyas fj Sk' iavxov rj Sta iniuste litem movissc, sumptuum et expensarum novofilfiov ivxoXlttii iyyv/ivd&i, xai ei fierd xavxa SsiX&ti') dSixcot jijv dixrjv xinjaas, ovofiaxi draXcofid26 esamXojiev 526,10 avyxa>QOvpev ex B habet B* J 26, 6 p. 227 Zach.
ex carum prelio usque ad debiti quanCilalem credilori satisfaciat. Si vero debitor hoc non fecerit, crc'
ditori qui hypolhecam in re vendila habct liceniiam damus eam vindicandi, donec de debilo tpsi salisfiat.
llacc aulcm observari volumus, nisi forle eadem res antea vel spcciali nominaUm vcl genermi hypolneca
aliis crediloribus obligala fuerit: lunc enim sccundum legum noslrarum vim lemporum privilegia unicuigue credilori servan sancimus. Unde manifeslum est generalcs hypothecas mxtlio nunus nos liligiosi
appctlatione contineri vellc, sed earum acliones ut secundum vetcrum lcgum definitiones examinenlur el
vim suam habeant praecipere. Atque haec quidem de liligiosis vt speciali nec non gencrali hypoiheca
constituimus, ut in posterum de his nulia dubilalio in iudichs oriatur, sed secundum praediclam dtslinctionan eiusmodi cerlamina ad finem perducanlur.
II. Ad excludendas aulem aclioncs eorum gui per calumniam eas movent et executorum fraudes
ctiam aliud remedium providenlia nostra invenil. Sancimus enim, ut omncs iudices, si quanao quos
leneri sive admoneri voluerint, hanc condicionem inlerlocutionibus suis adiciant, ne aliler libelli accusalionis reis dentur aut sporlulae execuloribus praebeantur, nisi prius actor et in libcllo vel sua manu
tel per labulanum subscrtpserit el actis inlervtmcnlibus idoneum fideiussorem praestiterit periculo competentis offidi, qui promitlal eum usque ad finem liiis pertnansurum et actiones suas vd per se vet per
lcgiiimum procuratorem exerciturum esse, et si poslea iniuste Uiem movisse probelur, sumptuum et expcn
l

rum Rvulg. | 10 decreuimus V\ 11 aret R \ 12 noln2 xovxov Txoaoxrixos om. L B 3 /17] fiv B | 5 8tamns (uolumus Rl) uocabulo R || 13 veterum] uentum Tl [j
niTtQaftivov Bg] dianenpnypivov
M L II 6 avxov L \\
1
a
7 /fttiiws] XQSVOV L || 8 idtaxfjt L J 10 V7toxeO~r;/ie'vo)y 14 buo T | 15 letigiosis V\ nco non] non V neo nnn
et V% J gincralis Tl g 16 iuditio ll g dubitatio] dubiM \\ 12 &onfl;ofiev] vopit,ofitv
B || 14 litigiosu nQoitatio 6 Rl % 17 dictam aJd. Btck [j huiutmodi] huius
tjvogita M H ov om. B | 17 xal xaxxa 2 2 naoaSiueroif || 18 tcrminantur T\ 23 rubr. De interlocutioniOoadai om. B |j 23 '" ^ . add. L fl 25 nQovoiav La B
bus iudicuiu pcr quns accusati rei conueniri iubentur
26 OionltyfiBv ndvrat xove Stxaaxai inc. B | 27 xwa
decima parte
B' | 28 avxa>v Bf H 30 anopxovXXa L ovrTjfalas B \ (iubcnt li) ct de satisdatione eorum et de
litis RT in marg. (ex //.) || cludendai 71' B 24 fraudem
31 xal om. L a J 32 ^ ^t' eavxov] per Be e H Sia xa72 B 25 enim] autcm V\ iudiccs omnca R g 26 Smoueri
BovXXaqlov B' per tabulartos g Q *vnoy(>dyoi
MLB |j
uofuerit R jj 27 bunc] hanc suam V || in otn. V11 inter34 dffioSlovB'
U 37 ixyvftvd$u
LB< |
8&$
1 dcbitum R*Tl | 3 creditori om. Rl | 4 nendicare
(uenditare Va) /{VTfeis
R fi 5 fatiat R \ 7 ypotbeca*
eandem Rl [j S fuerat R\ nostrarum] sacrarum nostra-

lucutionibus IIT* | 29 execationibas Kfi 30 et om. VI

per e] persone F, leg. aut per se (cf. IuL)11 Ug.tabularium (c/ /u/.)?|| 32 periculmn Rl f praestiterint Ta ||
33 permanet R) permanebit V permaneat Tvulg. |j 35 exeroet 22] exeroebit V cxeroeat Tvulg.

Nov. CXII 2. 3

526

DB IITIGIOSIS

t(v xal daitavrjftar

ftarav Sexarov fiiQo; T^S negaxofttvTjs mine decimam partem eius quautitatis quae libello
TTftoe dnoxaraarrjaei
xtp airta&ivrt.
continetur
pulsato restituet. Si autem aixerit non
ftppX f
j
p
p
i ^iyyvqxrjv
i
S
l
fidi
d
t
idi
ti Si etnot fiij tvnoQtiv
Sovvat,
rTjvtxavra
valere
fideiussorem
dare,
tunc
apudd iudicem
a quo
1
naoa rd) 8txaoxjj, nag contQ rj vno&eaie ftsXXst igexdcausa examinanda est sanctis propositis evangeliis
t,tofrat, TCJV dyiiof svayysXlcov itQoxBipivtov 8S OQXOV 5 per sacramentum hoc ipsum adtirniet, et sic iuratorovro av-zb Siafle/ilatcooao&ai, xai ovrcos ivcbpoiov
riam cautionem exponat et per eam haec quae Bupeaixbv dxxi&sa&ai 6/ioXoyinv xal St* ainfje aiteo ava- rius dicta sunt profiteatur.
1 ri^co ttprjrai oftoXoyfjaai. Sijt^ tavra hnavta
1 Si vero non haec omnia quae praediximus scxaxk iov tiQTifisvov nQaxd-eit] tQOTtov, ovSs/tiav rbv
cundum antelatum modum proceseerint, nullatenus
ivayofitvov anoxoiatv itji ixfiipaoxfi not^aaa&ai avy- 10 pulsatum responsum facere executori concedimus.
XtDQovftev. ti 8i rtapa tr^ fivrjftovevfoiaav StarincoNam si citra memoratam dispositionem aut aliqiiis
aiv rj TCHV Stxaaraif ns rj rj T|e ainov fj OBTISIST^ iudicum aut officium eius vel quilibet executor alinoT rdiv ix^aardiv
vnopvfjaai nva roXfir,au, 6 quem conveuire praesumpserit, ludex quidem et offiftiv StxaaTTjt xai TJ rdgis ainov ava Btxa xQvaov XiiQai cium eius denarum librarum auri poenam suBtinebit,
noivry iltnftaxd-rutoviai, nvrde Si 6 ix^t^aarrjs TT}S 15ipse autem executor negotii et confiscationem suae
im.oStin.t0t ttai crjftercn vnofiXrj&riaeTai xal i&Qiq substautiae patietur et exilio quinquennali damuabiQ &J
J y
rf,e
, noivije
j STJXOVOT*
J
fi rffi tur,
, p poona videlicet ex hac glege competente
p
p periculo
ix tov voftov d(>fioovor}s xtvSvvat
S
rov xaxa xaiQov iri
viri magnifici
ifii pro tempore
te
comitis
iti rerum privatarum
rit
ivSo^oxdrov xofiijxos imv Oslcov rjfidiv
nQtpdjiov
titexigenda
et nostri tisci viribus inferenda. Omue
jf
Qp
g
i ^
2020 autemddispendium
i d i
d pulsatus
l
i
Q / ji
xai rtp rjfisriQut tpioxip tiexofu^oueyrjs.
quod
exhhac conventione
ndan oi t,rjfxta rjv 6 airta&els ix rninrjs r/js jzapa praeter tenorem nostrae legis facta perpessus fuerit
rijv Svvnfnv rov nagoyros vofiov fie&oSeias vnouilvrj
ex petitoris Bubstantia pulsato resarcietur periculo
tx T^S ovaias iov ivdyomoe rqi ivax&ivri 9'egajtev- iudicis, cuiuB ab executore deteutus est, nec non et
&rloerat xtvSvyip iov Stxaarov ovrtvos vnb xov ixofficii quod eius iussionibus obsecundat, ut undique
xtfrtj, oi ftijv dXXa xai jfjs rd^tcoB T^s25nostro imperio Buperna maiestate [divinitate] crediti
ixiifroftevTje, cSsre navraxo&ev roiie rtp yftmptp
pro Bua indemnitate laetentur. Causas vero quaeex
p
naga tije avtofrev oonrjs xaiamaxev&evxas
consensu utriusque partis in iudicio moventur a poena
dpXu/3eii tpvXax&rjvai. Tae oe 8ixas rdt xard awaivebuius constitutionis liberas esse decernimus el sicut
civ ixaTtQov fitQovs iv 8ixaarr]oiii> xtvovftevas xijs noialiis nostris continetur coDStitutionlbus terminari.
y//S Tije ijj nagovarj Siard^et iyxttuivrjs iXtv&QasW
r
eirm d tonitpfitv xai xafra xals aXXais rjficJv 8tad
Starvnova&at.

CAPUT in.
Raatav 8i rdtp vno&ioeoiv rb ndpae
Omniuxn yero causarum finem volentes celeriter
p /SovXo/itvot
/ /
ii
i
ngoiiva xnii jalsl ixtivuv
navovpytais ivavprovenire et illorum maliguitatibus ohviamus, qui
, ointQ ivayayas povov nQoxi&iaatv, ov 35 tantummodo proponunt actiones, nolunt autcm uap
8i ftixei negaros tfts Stxqs xavrats dnsg- que ad tinem exercere indicium, dicentes legem esse
tivat, Xtyovrcs vofiov elvai xbv StayoQtvovra ptjSiva
quae decernit ueminem compelli actiones suaa exerras oixeias ivnyayat avayxd^ta^tn dxovza iyyv/tvacere nolentem. t bauc igitur pravitatem extingucre
g>. xal xavftjv xolwv xr\v navovgyiav anoafitaai
15 sq. argumentum notatur 'Pon. 28, 15.
sarum nomine decimam partem quantitatis qvae libello continetur accusato esse restituturum. Quodsi dicat
se copiam tion habere fiaeiussorem dandi, tum apud iudicem apvd quem causa cxaminanda est sanctis evaneliis propositis iureiurando id ipsum confirmet, atque ita iuratonam cautionem exhibeal et per eam quae
supra dicta sunl promittat.
Si vtero haec omma secundum praedictum modum acta non sint, permittimus ut nullum reiis execulori responsum det. Quodsi contra dispositionem modo memoratam vel aliquis
ex iudicibus vet officium eius vel guivis executor admonere aliquem ausus sti, a iudice eiusgue officio denarum librarum auri poena exigetur, ipse autan executor litis adeo publicationi bonqrum subicietur el quinquenuali exilio damnabitur, ut poena videlicet ex lege irrogata periculo gloriosissimi pro tempore comitis
sacrarum nostrarum rerum privatarum exigalur et fisco nostro inferatw.
Omne autem damnum, quod
accusatus ex hac conventione contra praesentis legis tenorem facta pnssus sit, ex substantia actoris reo
sarcietur periculo iudicis cuius ab executore detentus est, nec non offtcii quod ei obsequilur, ut gui potentiac nostrae a rummo numine crediti sunt undique indemnes serventur. Liles vero quae ex consentu
utriusque partis in iudiao moventur a poena in praesenti constitulione proposita liberas esse el quemadmodurn celeris eonstilutionibus nostris continetur disponi sancimus.
111. Cum autem otnnium causarum finem celeriler procedere velimus, illorum guoque fraudibus adversamur, qui tantummodo actiones proponunt nec tamen eas usque ad finem litis persequi volunt, dicenlts
legem esse quae caveat ne quis actiones suas exercere invitus cogatur. Hanc tgilur fraudem cum r-

latum V1 d processerit Tl jj 10 respomutn om. V1 |j executori) 8 V\om.Rl 11 si citra] cituri? 1 U

ut aliquia IV g 12 quilibet] quibus T 1 quiuis Txi excutor
L noiTJeai Bf % 13 roXftqooi Af\ 14 Xixoat xpvaov L |)7*8 14 denarium K J 17 poena] Rl | ex hao] et ex
19 iv8ooxdxov] magnifici e Q xo/iijxoe xr}t &slas rjfiSv hao V U 21 practcr V* in rcu. |) facta Znchariae) facturo
nsftovaiat B comitis rerum prirataram e IuL g 20 rc5 (factus R1) libri I 22 petitori V1 jj res(?)sartietur Tl |
rjfttxtQa* 8t]fioalo> L ie xb TjpixeQov 8tjft6atov B H24 iussibua V\ obsecundant Tx || 25 superna eet.] jna
21 6 ht TavxTje aixta&tit L | 22 *vjut(uivot MLB* eausaa tcr. R* in rai. 1 vertus () maiestate] tua maieatatc
vniftatvev Bf, vno/iivoi Scrimger | 28 cvvtoiv L* I 31
V y divinitate glouema etse vidit Zaehariae condili
xafrd AtLB*] xa&b Bf | 37 vofutv] Cod. 3, 7
T* | 28 liberta R* liberatag Fg 33 rubr. Si amonito reo
aotor iudicium deseruerit (dederit R) RTin marg. {ex Iul) \
Ornnium Beek) Omnem libri || 34 provenire Beek] ptrl
| 36 iudicium vulg.] iuditii Ji VT fl 37 roo2 pulssato F|J restituet R*) restituit R V restituerit uenire libri
1
a
Tl reatituat T*wlg. | 5 affirmat Tx g 7 profiteantur mioetn lR apneminem T \ exercere tuat T g 38 iffitur]
Tl | 8 praediximus] mu Rx |] 9 antelatum] e - ergo R

ET DE DECIMA PARTE LITIS

527

Nov. CXII 3

xelevo/usv, xjj tov fivTjpovev&evToe vo- festinantes iubemus memoratae Iegis auxilio non eos
ftov poTj&eiq ftfj xexofjc&ai xove xaxd nvos ras olxsia? uti, qui contra aliquem suas proposuerint actiones
ivaywyas jtQort&eviat, tire Sia dgxixijs fit&oStlas
sive per iudiciariam conventionem aive per preces
iht 8M ikffittov flaotXe? nQoiytQOfiEviov xal xa} Si- principi oblatas et iudici insinuatas et per eum ad
xaorjj iptpavi^ofiivoiv xai SS aixov e/c yvaaiv xov av- 5 scientmm adversarii deductas, vel sub legitimo iudiiiSixov atpojudvcjv xal iito voplfiq roy Sixaarov icis coeptas examine. Iniuste enim agere rccusat,
trdatn aq%ofiiviav. oi Sixaitos ya^ ivaytiv itnqmiiiqui paratus adyeraarium Buum ad iudicium vocavit,
im otnt cos ixoifios xbv airov avriStxov eis Sixyv
cum baec excuBatio pulsato magis quam actori contxdfoaev, onoxt r\ rotavrr] naQairtjais xd} ivayo/itvtp
veniat. Quamobrem sancimus actorem coeptum nepaXXov tJ7te(> rtp ivayovti dgfto&t. Sib dsanttofitv lOgotium usque ad finem litis exercere. Si vero cautbv ivdyovra xo aQx&ev npayfia ftixQi ntQaxot xrte sam persequi distulerit, damus pulsato licentiam iuSLXTJS iyyvfivd&iv
ei 8s im&eXfreiv xcp jt^dyuart
dicem apud quem lis coepta est postulandi, ut ab
vnipfyxat, SiSonev apeiav xcji iva%frivxi xbv Bixaeodem actor ad iudicium aut per se aut per legitimum
T
s
cTJjy aixeiv nnq t 17 Sixtj it(M>xaxri(>x& l 1 <" &\
procuratorcm venire moncatur, et si hoc minime
avtov xbv ivayovxa inofitfivijaxza&ai tis xb 8ixaaxtj- 15 fecerit, propoBitis tribus vocetur edictis, unaquaque
Qtov ij St' iavxov ij Sui vo/iifiov ivxoXiws nagnyivsvocatione non minus qoam triginta dierum spatio
ofrar xal ei xovxo firjdafidti notrta$i, n^toxt&efjtvcov concludenda. Iubemus enim ordiDarios iudices non
zqtaiv iSixxtov aixdv xalsio&cu, ftiae ixaaxrjs xtyoecus solum praeconuni vocibus, sed etiam edictia propooix 0.0.1-1 ov rj xQinxovxa TifiSQdip Siaax^ftaxt neqisitis quamcumque litigatorum partem absentem in
xluoftivTjS. xslevofuv ydg rove ooSivnoiovt Sixaaxat 20 iadicium vocare: vocem enim praeconum pauci pos/07 fiovov xaTs xdiv XTJOVXCOV atovaie, alX' xi fir,v xai sunt qui praeBentes inveniuntur audire, edicta vero
itilxxav nQoxtfrefiiv&v olovoqnoxs xS>v Sixatpficrtav
per multos dies sic proposita poBsnnt paeue omnes
fu'(os dnoXtfinavofiEvov xaktiv eie ro Sixaaxijgioy' xf;s agnoscere. Aliis aatem omnibus iudicious, qai per
ydg x&v xr}Qvxoiv fcovrjs okiyoi nnoovztt evQtoxofievot imperialem iussioD6ia causas examinant, ex praescnti
axovoat Swarrat,
xa ftivxoiyB iStxja inl noXXas2h\eg<& permittimus partes quae in iudicio non pcrmarjfiipntniMTtfrefieva navxse oxtSdvytvwaxtw Swavxat.
nent propositis edictis vocare, oe causae iufioitae
naai Si xoli dXXmg Sixaaxmt xois xaxa flaoiXtxqv pennaneant.
xiXtvatv xas vno&iatiS iixdovotv ht xov nagovxos
vSfiov inixginofisv ra ftipj xa firj xa} $ixaoxt](>Up
rtQOSeSQivovxa npoxi9tfitvois idtxxots xaXslv, iva fir^ 30
1 anepavxa Siaftalvrj xa nqdyfinxa.
ti 8i jta^a
1 Si vero apud iudiccm initiam lis non accepit, sed
foxaaxji Ttoooliuov ri'8ixT) oix i8iaxo, aXXa fiovov
tantum conventionali libello quicumque pulsatus est,
9M plpXiov vnofivTjffia>s iv^x^v " 5 , 17 8trfita>v xjj aut precibus noBtrae oblatis clemeDtiae jussio nostra
yfiixipq yaXrjvoxTjxt ngosEvsx&ftawv xiXewn ruuov
super hoc prolata sive scriptis sive per mandata
nt(i xovxov rzMyr/Xd-ev ttx$ iyyQayae eXxe Sta (iav 35 iudici fuit intimata, et ea adversario per eum coSirav xal xaj otxaoxTj ydyovev ififavrje xnl xiZ avxtgnita, etiam Bic licebit pulsato ire ad cotnpetentem
lixy iyvoia&rj, xai ovxa>t igierat xtp iva%Shxi itfbs
ludicera et per eum suum adversarium simili modo
xbv aQfi68tov ievcu Sixaaxrjv, xal 81' vrov xbv X8iov vocare, ut 8i quidem sui praeBCntiam actor fecerit,
ayxiSixov xaxa xbv o/ioiov xaXeTv XQOKOV, oitxi ei causa secundum legum ordioem examinata finein legifiiv rf]v iavxov ntiQovoiav 6 ivdyoav sioiijoaixo, xb 40
ttqayfia xaxa xtjv xu>v vomov xdiv iexa6ptvov ntQaf
10 QeanCCfifUv xbv ivayovxa 23 SixaCTfaiov B* I. e. 1 p. 228 Zaeh.
187. argumentum notatur 'PoTt. 8, 1.
stinguere studeamus iubemus memorutae legis auxilio non uti eos qui actiones suas contra aliguem proponunt
sive yer convenlionem iudicialem sive per preces imperatori oblatas et iudici insinuatas alque per eutn in
notitiam adversarii perlatas et a iudicc legitimc examinari coeptas. Hequc enitn iuste recusat agere qui
promplus adversarium suum in ius vocavit, cum eiusmodi recusatio reo magis quam actori conveniat. Propterea sancimus, ut actor coeptam causam usque adfinempersequatur; si autem causam persequi distulerit,
rco licaniiam damus postulandi a iudicc apxid quem lis contestala est, ut per eum actor aamonealur in
iudicium venire vel per se vel per Ugilimum procuratorem. Et si id neguaquam Jecerit, tribus edictis
propositis vocelur, Ua ut unaquaeque vocatio non minore quam iriginla dierum interyallo concludatur.
Jubemus enim ordinarios iudices non solum pracconum vocibus, sed praeterea etiam edictis propositis quamcumque litigantium parlem absentem in iudicium vocarc: nam praeconum vocem pauci qni praesentes reperiunlur audire possunt, edicta vero per multos dies propostta omnes fere cognoscere possunt. Ceieris
autem omtiibus iudidbus, gui ex imperiaU iussione causas cxaminant, per praesmtem tegem concedimus
1 parles quae in iudicio praesto noti suni propositis edictis vocare, ne causae infinitae maneant. Quodsi
apud iudicem lis inilium non cepit, sed tanlummodo libello conveiitionis quis pelitus est, vel precibus nostrae
serenitati oblatis iussio noslra de hoc processit sive in scriptis sive per mandala et iuaici insinuata est
atque adversario nota reddita, sic quoque reo licebit competcntem iuaicem adire el per cum adversarium
suum simili modo vocare, ut siquidem praeseniiam std fecerit actor, res secundum ordinem legum cxami1 meroorato R | legis] litii T1 | 2 uti] ut Rl { suas
2 xaxd xiveav Lfl6 xal (et Jul.)) tel i. e. 17 f, ^ xJ
Zachariae Q 8 TOv L | avrov cum Scrimgero vulg. H 10 om. R || proporaerant V | 3 iudicariam R iuridiariam V\\
4 inuatai R* || 5 legitimi Tvulg. | 7 qui] quu li
r?7p J/ 17 ^ | 12 /xw/mii;' L | intX&siv L ifc-J
e
paratum Tl | uocabit V | 8 auctori R g 9 auotorem V Q
^IIVJB'1| 13 vntexl&ruu
vniQxltjtxai B
B' |HU147iqoxaxaf
itQOxaxaQx&jj
9tivB
X&jj LI3 g
e
iudice T H legitimum inperator
17 notr.au B?'] norfoot MLB | 18 iSixxtav (rjxoi TXQO- 13 iudicium] iuditiura
a
libri |
yqa^fMXtav $. v. if) ML] itQoypaufidxtov {et tic con- proouratorcm T |l 16 vocatione ContiuM] cautione
l
| praettanter) B | 20 OQ8iva(>iovt\ ififid&fiovi B B Sixaexas) 17 concludendi T conducenda R || 18 dictis T
l
R ) non inSixntrtht ijyovv xovs ippdfr/iovs M D 12 t8ixxuv L II poaitis FJ 19 ligatorum T% 21 inueniuntur
l
23 a7toXtfi7tav6ftevov fttQOS Bct fiiqot anoXiftitavofte- ueniuntur R*VT \ 22 sic] si T ; delendum videtur ||
vov titj L | 26 nposxt&eftsra L 6 27 xals xaxa L* || posita libri, corr. Osenbruggcn g 23 iudicibua om. R l)
R* \ 2b permancant R || 32 tamen R ||
30 nQOiTifrMfiivoif L | itQoxt&efuvaiv itQoypappdxan' 24 itucasionem
l
xaXtUt&at B? B 31 Stafulvot L \ 33 tvrix&n Ls\ iv- quacumque T l 133 iussione T || 35 fuit T) fuerit RV
tx^t\ M trax&r) B \ 35 (tav8axav LBs) pavodxov Af 11 vulg. fl intima T Q 38 ut] et TQ aotor om. V% fccit T
it ff fl
d 38 ^'
8' avrov LB^l
37 lyide&T]] per eum cognita
4' avrov J/Z?' U 40 nro^pijfftnv A | ^TroofaoiTO MLB

Nov. CXII 3 ep.

528

DE LITIQIOSIS

2 vofiiuov Si%Ea&ai. d Si nQortfrefi.iviov XOJV iSi2 timura sortiatnr. Si vero prqpositis edictis vocatus
tcrmv xAqfreis ets xb 8ixaaxrtgtov iXfrtlv xal xds iSias
ad iudicium venire et suas intentiones aut pcr sc aut
ivaycoyas jj bt' iavxov fj Stfi voftifiov {xad-anEg eTgijxai) per legitimum (sicut dictum est) procuratorem propoivxoXicoe nQO&eivai firj povXrj&eit), xrjvixavxa exegav
nere noluerit, tunc aljud unius anni spatium ei coiieids iviavrov jtQo&teftiav avrqi avyxu>Qovficv. f,e iv- 5 cedimus, intra quod nisi snam iotentionem fuerit perxbi ei firj xfi iSia neX9oi ivaytoyy, diSopev aSeiav
eecutus, darnus licentiam iudici et absente adversario
T($> Stxaffrf,1 xai anovros tov dvrtSixov TS XOV jtgospartis permanentis allegationes secundum nostras
t$(>evaavros fttQovs Stxaioloyias xaxa TOVS r^sze^ovs
lcges cxaminare et veritate subtilius requisita legivoftovs ie-ic.h,eiv xai T/;S aXrj&eias ax(u/3u>s ^rovfievr.e
tiraam proferre sententiam. Si vero intra praedictum
vofiifiov itQotpiQeiv yrjtpov. ei 8i dvrbs rije ei^/iiinje 10 anni spatium venerit et suas intentiones exercere
rov evbs drtaviov nQO&eopiae naoayivrjxat xai ras
voiuerit, iubcmus iudicem modis omuibus expensas
iSiat ivaycoyas iyyvftvdaat SovXrjd^eirj y xehvo^iev xbv
yel BUinptus, qaos propter Htem pulsatos perroanens
SixaoTTjv naai xQonoti xa avaXcoftaxa rjyovv oanav^iu iudicio sustinuit, aute omnia exigere actorem ct
(laxa^ anef Sia xrjv 8Ut\v 6 ivax&iis TIQOSESQEVOV pulsato dare, et sic actorem permanere donec causa
xq> SixaaxTjgitp vnef/Bive, ngb navxtov eisngaj-ai 16'15 tinem secunduin leges accipiat. Kam si tantumtnodo
ivdyovxa xni x(o aixia&tvxt naQaoxtTv, xai ovxto xbv
venerit et expensis sive sumptibus datiB solum annale
ivayovxa TxooteSaevaat fiixpis oxov xb jtQayfta ndoas
tempus interrumpere voluerit, et iterum ab iudicio
8ti,Tai xaxa xoli vofxovs. ti yaq fiovov naQayivrjxai
recedens usque ad exitum causae non permanserit,
xal xcHp 8anavr,ftaxa>v eixe tflfitcopaxiov otSofievov
iubemus eum post praedictas edictorum et annalis
porov xbv iviavotalov xpovov 8iux6yai povXr^&eitj, xi20spatii observationes ab omui cadere actione, quam
jtdXtv avaxtogciv xov 8ixaaxj,Qiov (te%Qi neQuxoi xrtt
sibi competere contra pulsatum existimabat. Deino&iaetos pij nagafteivji, xeXsiofiev avxbv fiera xae
terior narnque dolus eius agnoscitur qui interniptam
tiQtifiivai xwv iSlxrov *xai xov iuavoiaiov dtaax^iterum litem deseruit, quam qui semel coeptam dereftaxoi irapaxijQTjoets itaar,s dycoyije dxninxeiy rjv aq^oliquit. Legis autem privilegio, quae nolentibus non
etv avxqi xaxa xov vax9"irxoe vneXdft/Sare. %tlowv 25 imponit necessitatem propnas actiones movere, illis
yaQ 6 ixtivov 86Xot yivcoaxerat Ssne iyxoneiaav avfris
tantummodo uti concedimus, qui nullam secundum
xrv Sixrjv xaxaXeXotnsv. rjneQ ixtlrov oins ana xr,s praedictos modos adversario moverint quaestionem.
x&^to7]* Sixrji aTtioxrj. xqi Si xov vofiov itqov (j
(itj ijtixifrivxoi dvayxi
fp
yt tv xols ftfj
fj flovXoiSi
id
di
ftivoit xat iSias
ivaycoyds
xivtiyi dxeirots
xall
<rvyx<o(>ovfiev xexgrja&at TOS oiSeuiuv ^qtTjaiv xaxa
xoiS eigrj.nevovi XQOTXOVS xaxa xdrv dvrtSixcov xtvoiai.
EnMoyos.)
Tavxa 8i ndvxa xQaxelv &eajti( E p i l o g u B . ) Haec autem omoia obtinere deinl xwv inoSioiav
xtov ftfjnw l xaxd Stxacernimus io causis, quae necdum vel iudiciali senyrtfov rj xaxct tpiXtxrjv aififlaotv rj xnl xa&* 35 tentia vel amicali conventione aut alia iuri cognita
xcfr vSfup iyvaofierrjv xo/xijv nigae St^afiivoiv.
decisione finitae sunt, Theodote parens karissitne
*
atque amantissime. Illustris itaque et magnifica auctoritas tua praesentem nostri numiuis legem in pcrpetuum valituram edictis in hac regia urbe proposi40 tis et praeceptionibus in universas provincias Bub
tua constitutas iurisdictione directis faciat mani 2 hahet B> l e. 8 p. 228 Zach.
2 nata finem legitimum accipiat.
Sin autem propositis edictis vocatus in iudicium venire el actiones suas
vel per se vel per legitimum (uti dictum est) procuratorem proponere noluetit, titnc alterum unius anni
spatium ei conccdimus, inlra quod si actionem stiam non perscqualur, licenliam iudici damus etiam dbsente
adversario allegaliones partis guae praesto fuit secundum leges nostras examinandi et verllale accurale
quaesila legilimum catculum proferendi.
Quodsi intra praediclum unius anni spaiiutn venerit et actiones
suas cxercere voluerit, iubemus iudicem omnino sumptus sive expensas, quas reus in iudicio permanens
propler iilem sustinuit, ante omnia-ab actore exigere el reo praestare, alque ila aclorem praesto esse, donec
causa secundum leges finem accipiat. Nam si verierit solum et expensis sive dispendiis praestilis annate
dumtaxat tempus tnterrumpere voluerit, ac rursus a hidicio receaais usque aa finem causae non permanserit, iubemus eum posl praedictas edictorum et annalis spatii observationes omni aclione excidere quam
sibi conlra reum competere existimabal.
Deterior enim fraus illius esse inteltegitur qui interruplam litem
iterum dcseruit, guam eius gui semel a contestala lite destitit. Legis autem privilegio quae necessUaiem
non imponil invilts actiones suas movendi, illis solis uti permittimus gui nullam guaestionem secundum
praedictos modos advcrsus adversarios movent.
Epilogus.
iiaec autem omnia valere sancimus in cavsis qvae nondum vel per iudicialem sen
tentiam vel per amicaUm conventioncm vel per aliatn decisionem lege agnitam finitae sunt.
1 uocatur Rx || 4 aliud] ad aliud V | anni spatium
4 TTQOS&tivai L B fttj) xal La | ivbi Ivtavxov ixiunius T |) annis Rl Q 7 partU] pcr partts Jla g U pracQCLV itQO&tOfiiav aindi L ixiqav avxy TtQofreapiav
s
evbe iviavxov B' v. l. (| 6 imi-iX&oi ivayaiyr;] ine}-- dictam R* g 11 nolucrit / i F x | 12 praeter V\ 13 utinucrit T \ 14 causa] R Q 15 accipiat secundum
iX&ottv dyojyij (dycoyqv X) ML vnefceXfroi ivaytoyff
Tl g solummodo V |
(v. l. ineitXffoi dtaycayfj) B' (| 7 itQoS&Sgtvovros L || leges R fl Iegem V | 16 expensibus
l
1
10 jroo<pe'(>si M H yrjipov in lilura L g 12 ixyvftvderai17 ab] a R*T | 18 recedea1 R Q permanserint V 1 19
enim T | post om. V | praedictatn T | annalcs
J9< 8 10 ovnto L* |j 18 Sitexai B\\ 19 i m ] rj B* \ eum]
V11 21 existimat T | 22 cios] eius est Tm \ 24 priri22 * Tiagafieirot MLB g 23 Staar^ftaxos] %qovov 8talegio vulp.] priuilegia /i'6ri | 25 inponi Tl fl illii] in
oxjjfiarog B' |f 25 VTfeXa/i^dvet (sic) L1 Q xt^Qo)v
a
28 aniaxtj om. B' | 26 oaxts ex corr. L I hcxoizeleav hta T || 27 quaeationea R g 33 omnia] ola omnia R 8
LBC t 27 riniQ il\\ iutiros L* I 30 TOS i8ia$ M] raS 34 vel om. T H 36 finitae vulg.] finita R V definita T |
V\\ perpetuo RV* ( 40 et pcr praeceptioniUxeias B, om. L \ 35 avftfiifiaCiv L fl 37 in teztu gratco 38 nominis
l
mittitur elausula una eum tulscriptione, quae tervatur in s bus R y in uniuersas proaincias RV] aniuersis pronintiis T | 41 tuas V* |) constituta T Q manifestis /2*
maaifesta R1

IN MEDIO LITIS NON FIEBI

529

Nov. CXUI pr. 1

festam, ut omnes ea quae pro eorum utilitate sanximus a BC custodienda cognoscant.

(dat. iv. id. Sept. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
Dat. 111. id. Sept CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
auuo XV. Basilio vc. cons.)
[a. 54!] anno XV. Basilio v. c. cons.

pir

CXIII. Auth.CX. GolI.VniUtll

Rr IN MEDIO LITIS
H AIATAEI2 S22TE EN ME2J2I AIKH2 MH
NON FIERI SACRAS FORMAS AUT SACRAS
riNE26AI e E I 0 Y 2 T Y I I 0 Y 2 H 0E1A2 KE1USSIONES, SED SECUNDUM GENERALES
AEY2EI2, AAAA K A T A T 0 Y 2 TENIK0Y2
LEGES DIRIMI NEGOTIA fy
N0MOY2 TEMNE26AI T A 2 YI1O0E2EI2. KAI
SJ2TE THN H A P 0 Y 2 A N AIATASIN IIPO T H 2 10
TSN DP02ftnftN BEBAIfl2ES22 E N T A T T E 20AI TOI2 UPATT0MEN0I2.
Idcm Aug. Theodoto pp.
(0 avxbs flaciXeis OsoSoTtp ind^yjg TtoaixtO(>loJv?)
(Praefatio.) Omnia sccundum nostras leges
(IJgooift to*.) Tlnvta xnxa xois TjfttriQovi vo/tovs
fiovXoutvot xni rrjv tovrojv Suvaiuv <pv' 15 agi volentes et harum virtutem servari studentes perTovSd^ovxes owtiSopev tbv naQovta ygdspeximus praesentem scribere legera ad ipsarum
vtai voftov tis XTJV alxtovxfovvoficovt^nrjatv.
fynofttv
legum ohservationem. Agnoviinus eiiim, nuoniam quiyap tot xives xaiv Stxaaxaiv flovXoftevot xovt xdt dixas
dam iudicum volentcs eis qui causaa dicuiit tcrgiUyovxasStaoTQtwBiv xaiinixgvnxstfiatsavriovanovversari et celare suas festinantes dilationes excusant
Sd^ovxes dvafioiai noo(paait,ovxcu noXXdxis Xiyorree, 20 se frequenter dicentes, quia sacrae formae aut sacrae
(VT* 9UOI xvnot r} dtiai xeXevasis fj xaxaiHaeis xaiv
iussiones aut dcjpositiones spectabiliutn nostrorum
ntQtflXtnxmv rjuwv QErptoevSaoivir ipyunTi avrols
referendariorum insinuatae eis sunt, tamquam disyioviui (6s Si) Siarvnovaat 6nu>s Sioiids vnofrioets
ponentes quemadmodum oporteat negotia examinari
airovt isxdeiv fj XQIVEIV.
aut iudicari.
GAPDT I.
Knl Sia rovxo d-eoni&fiev, coexe Slxqt i^erat,o/iirr}S 25
Et propterea sancimus, ut dum lis examinatur
iiu ini xwaxixals rj lyxXmtaxixaii r, Bxioait oimsovv
sive in pecuniariis vel crimiualibus aut aliis quibusfi nhiais naga StxaaxaTs tixt irxav&a
libct emergeutibus causis apud iudices sive hic sive
tixt iv
iQiiais, fiTjre nortyfinxixor xvnor ftqxt ixein provinciis, neqae pragmaticum typum neque aliam
Qafrjv ftnre &eiav rjfidiv ttva 1'yyontpov fj rescriptionem neque sacram nostram quamlibet ex
tXeiotv rj xaxa&aoiv iv xnvxi] rrj paciXiSt 30 scripto aut non scripto iussionem aut depositionem
>a xwv ntQifSXtTixiov Tjuuiv QtftuevSa^iwv
in bac regia civitate spectabilium uostrorum referenf, ixtQov xivos, Staxvnovanv avtdls ontos ifwt xrtv
dariorum aut altcrius alicuius disponentem eos, quoNov. CXIII (Aathent. CX - ColL VIII tit. 11: glos.t.) Graeee extat in ML, c. 1 (Ocant^Ofuv aaxt Sixije
) 3 tn
U 2, 6. '2326. Epjt. Theod. 113, Athan. 4, 16. Iulian. eonst. CVL
c. I QtanKflfitv waxe Sixrje 530,5 Siaxvnaxjecos repetilur in -67,1,17; eadem ex B 2,6,23 n B' B 4 p. 131 Zach.
(e/. i/33,5/>. 251 Znch.)
c. Ipr. summurium ex Ath. repetitur in paratitlit Ath. 5 $ 8.
CXUI.
CONSTITUTIO NE IN MEDIA LITE SACRAE SANCTWNES
VEL SACRAE IUSSIONES
FIANT.
SED SECUNDUM GENERALES
LEGES CAUSAE DECIDANTUR.
ET UT PRAESENS
CONSTITUTIO ANTE PERSOfitARUM CONFUIMATWNEM
ACTIS
1NSERATUR.
(Idem Augustus Theodoto praefecto
praetorio.)
(Praefatio.y
Cum omnia secundum lcges nostras agi velimus earutnque vis ttt custodiatur sludeamus, placuil nobis praesentem legem scribere ad ipsarum legum observalionem. Comperimus enim iudicum
nonmdlos, qui eos qui causas dicunt extrahere velint atque dilationes suas occultare stndeanl, satpe praclexlu uti quod dicant sacras sancliones vel sacras itissionts vel depositiones speclabilium nostrorum referendariorum sibi insinuaias esse, tamquam quae praecipiant quomodo causas examinare vel iudicare ipsos
oporteat.
Ac proplerea sancimus, ut dutn lis examinatur sive in pecuniariis sive criminalibus sive aliis quibuslibel causis emergentibus apud iudiccs sive hic sive in provinciis, neque pragmalica sanclio neque aliud
rcscrjplum neque divina nostra iussio ulla scripta aut non scripta vel depositio in hac regia urbe a spectubihbHS referendariis noslris vel alio ullo, quae praccipiat iis quomodo coepta causa examinanda vel
3 iv. id. 8ept. {& eiSwv ^tTtxtfifiQloiv Alh.)] m. id.
1 eam jR* || 2 custodicndo Rl || cognoscat T | 3 nubspr.
Sept. ? v. id. ecpt. Iul.v (om. Iul. codd. rell.) firjvi at- praestat V\ itnpr. don. iust. V\ 4 uiro clarisimo consunitiipyly Thtod. | CP. YC. cons. e] cp. imp. dn. iusti- lem F|j 7 autcm Ra | 8 sed om. R 1 sccundum quod geneniauo LV uo isi (/c) Iuf." fiaaiXtlns 'IovoxivMtvov ro *' rales legea T dc sccunda gencroli )ege V | 9 dirimi
inaxdns HafftXelov Ath. it xti iTjt ftaotXcirtt vnnxtlq ncgotia F] dedcrint in (dcdcri R) negotiis RT, decidi
BaoiXiiirv Theod. R 6 rubr. UIQI rov fir, virtofrat &tiovs uegotium /Zs in marg. J 13 tbeodoto T |) 16 srribere]
xinovt tv fn'oq> SixrjS Theod. \ 'II 8iaxatt ML\ om, suscipere Tl \ ad] et ad T | 18 eis V* in ras. U tergiAth.i rulq. \ 7 &tlovt om. Ath \ xcXtvasie 12 7XQaxroiii' Tersari] ucraari Rl fi l!l cclari Va cclcrare R | 20 quift
rntfj xiitiottt K T i7;S Ath. \ 8 JCHTO oin. L1 | 9 xal RV] quod Tvuly. \ 21 dispositiones VTl J 25 examinacn. indrjc L \ 13 irmrr. tx f *uppl.ffulonndcr]om. ML, 'O datur Ra | 26 in otn. Rl p qnibuslibct aliis R | 27 sire
avTOt finotXive 'Iaarvij ijfdpxrp npntrojoitay Ath. | 19 in] sire otn. V g 28 pragmaticam Rl fl 2\) Bcriptioncm /2*
o^ovStt^otnnis (sic) A/* anovoit,onnt A/tt L | 22 ^oiqce- praescriptioDem i-u/</. || nostram om. V | 31 expectabilium
pti-dapicai'(t/ itic constonter) M QaitpeySafitaiv [id. 31, cc- F g 3 2 alicuiu RV) cuiuslibct Tvulp.
t*rUfoci*QauftQtvSnQirov) L \ 23 att Srj om. L | 29 xiva
i
B' \ fyyqafov xiXevaiv rj ayQttfOv B* v. l. Q 32
] aviovs (avtoJv? Bepr.)
LBel,\,M,s

Nov. CXIII 1

530

IN MEDIO LITIS

oZ.nv T} xglveiv vnodsatp, xaxatpavri ytmodo decet incohatum examinare aut iudicare negidis Sixn^ovaivr} xarafavrj yivofttvr,v xoaxiiv,
otium, insinuari iudicantibus aut insinuatam valere,
aXla xaxa rovs yenxovs TJUMV vo/tovs ine Sixns t | sed secundum generaleB nostras leges causas examierd&o&ai re xai itfivtafreu- rb yay inl TJJ reov vopav
nari et decidi: qupd enim ia legum positnra est
xQivSftevov i^ovaia oix av SerjfreiT} iirbshl-ad-ev Sta- 5 potcstate, non egebit aliqua extrinsecus clispositioue.
ivnwatws.
ti yaq TS tit fjuite ino&iots k't.&<H % Si quod enim &d n09 negotium (venerit aut) apud
nnQit SixaoxT) f,Sr/ XeyouivTj rj JTQO vov tnvTr,v noooiiuilicem iam dictum aut autequam hoc priiicipium
/nov Xitftuv.'' xal avvidcofiev xavxr\v rjiiEli St' oixsias
suniat, et perspexerimus boc nos per propriura noyuaiv y.oiaecoi Siarvnojaat xal ttfielv, TOVTO ovxirt
strum iudicium disponere et decidcre, hoc nequaTJ7,- ir/gov Sixaarov Sterm VQCCECO;- iit yao nug' 10 quam alterius iudicis egebit iudicio: siquidem a
rifiwv $\a d-eiai (oh e\'gr,xat) xoiaecoi Siaxxmovfieva rj nobis per sacrum (sicuti dictum est) iudicium disreftvoiteva oi ngosSdi-.xat xfjs ixiQtav i^eTaaecoi 77 xolposita aut decisa non egebunt aliorum examinatione
asto: 7 ava\f^Xa(ff,aec6s rtvos. r/fiels yag, oh 6 &eot
aut iudicio aut retractatione aliqua. Nos eniin, quixai ri]v rov VO/IO9~JBII' invoi<tv iScoQ^aaxo, ei xtva
bus deus et sanciendi potestatem donavit, si aliquod
xoiatv ini xivi ino&iast, nQoievdyxvouev, ov% ireoq) 15 iudidum in quolibet negotio protulerimus, non alio
Sixaoxj) iavrr,v dmxpiTrofitv tixe Sia ivniav tixe 8tn iudici hoc cotnmittimus sive per formas sive per
xarad-iascav rc5v mgi/S^.inxcav rjpuiv geipeoevSagitov
depositiones spectabilium nostrorum referendariorum
rj exigou nvos, oncos Stot rfjv xoiaixriv vno&taw i- aut alterius cuiuslibet, quomodo convenit hoc negerd^ea^ai TJ xgivea&at, ola naQ^ TJUCJV ana XBXQI- otium examinari aut iudicari, utpote a nobis semel
liivrjv xai nray/rjXaqaad-ai nao' ovSevde Svrafievjjv. 20 iudicatum et quod retractari a nullo valeat. His
toinojv Si,Xor6xi xgarovvxcov orai' dyygdipcos roiavxrj
videlicet tenentibus quando scripta talis aliqua nostra
TS r]ftc3v ngneX&Tj xgtois. ei fitvTotyt rti dfj^ie^t]'
procedit senteutia. bi vero aliqua dubitatio iudici de
xrjais xio Sixaorri'negi xivm yivrpm ro/wv, /irtwiTio
aliqna fiat lege, nuntiet ad nostram potestatem, et a
ixQoi rb rjftdxegov xparos xal xr,v i^ rjudtv dxdexdo&o) nobis expectet causae scriptam dcclarationem aut
xov nody/iaxoi iyyga^ov aayrjieiav T} gfir,veiav xal25interpretationem,
et sccundum eam decidat litem.
1 xar* avjijt' rcftverof xrjv Sixrjv.
Ei Si 8ixr,g 1 Si vero dum causa dicitur pragmatica nostra
Xsyoudvije rj ngayiiaxtxbs r,uwv xvnos Zj xaxd&tais
forma aut depositio spectabilium nostrorum referenxwv neoipXinxtov i\h>a>v gifegevSagicov rj eidgov iivbs
dariorum aut alterius cuiuslibet aut aliud aliquui
fj aXXo 11 rriii' UOT][IV(0V ndvrojy xca Stxd^ovTt dn~ lioriun quae dicta suut omnium iudicanfi insiouctur
tpavia&eitj Siaidrxov XTJV aixov ij-ixaoiv fj xgiaiv, 30 ordinans oius examinationem aut sententiam, iubexeXeiofisv xbv Stxaoxijv xovxvit izaixeXais ftfj jxg"' mus iudicom quidcm haec oniuino non respicere, sod
e'zetv, dXXa xovxav agyovtroiv xal fir^Seuiay navxeXdis his vacantibus et nullam penitus babentibus virtud/jovxtav ioxvv xaxa rov yenxovg iifiutv ro/wvi rb
tem secundum generales nostras loges causam examivgayfia dexduv re xal vo/iifito ndgaxi TtagnStSovai.
nare et lcgitimo fini contradere: si autem hacc non
a Si xayta ftij nagntpx Xdn 6 Stxaoxye, deccm libra-35 custodierit iudcz, dcccm iibrarum auri eum subrum auri avxbv vnoxeXa&m notvp fxsxa tav xai iriqnt
iacere poenae, ut etiam aliam nostram maiorem inijfiuv ftsi^ovot dyavaxiriaeoji iieigda&af
r p avxfi
diguationem experiatur; eidera poenae snbiecto et
noivfi vnoxsi/udiov xai rov xoXftcovxos rowvxop rtva
eo qui praesumet taletn aliquam dictare formam et
vTtayogBvaai tvnov xal xdiv vnovjtyoivuav aird} *tai ministrautibus ei et talem aliquam depositionem fa
T(ov TOiavrtjv nra xaxd&eatv notovfidvtov neQtfili- 40
iudicanda sit, iudicanlibus iusinuetur aut insinuata valeat, sed secundum gcncrales legcs noslras lites tt
examinenlw el decidantur: gtiod enim ex leyutn aucloritate iudicatur non indigebit ulln disposilione <xtrinsecus petenda. Elenim si qua causa ad nos perveneril sive guae apud iudicem iam dicta est sive anteguam ibi exordivm caperet, eamque nobis placueril proprio nostro iudicio disponere et decidere, hoc non
ampiius alterius iudias egel sentcntia: quue cnim a nobis divina (ut diclum cst) sententia disponuntur et
deciditntur non indigent aliorum examinatione vel senlentia vel retraclalione uila. Nos enim, guibus detts
etiam legum /erendarum potestatem donavit, si quam scnlenliam de causa aliqua Inlerimus, non aUcri iudici
eam sive per sanctiones siue per spectabilium re/erendariorum nostrorum vel alterius nllius depositiones commitlimus, qnemadmodum eiusmodi lis examinanda vel decidenda sit, guippe gnae semel a nobis iudicata
sil neque a quoquam relraclari possit. Atgue haec nhnirum valcant cutn qxtae in stripiis eiusmodi scntenlia nostra prodierit. Si qua vero ittdici dubilalio de lege aliqva orla sit, ad potcntiam nnslram referat el
1 a nobis scriptam rei explanalionem vel interpretalionem accipiai et secundum eam litem dirimat. Quodsi
dum causa agitur pragmatica sanctio noslra vel depositio spectabilixim referendariorum nostrorum vel
allerius alicutus vet quid aliud eorum qxuie dicta sant omtiium iudici insinuatum sit quod examinationem
eius vel senlenliatn praecipiat, iubemus iudicem horum omnino non habere rationcm, sed his cessantibus
neque ullam omnino vitn habentibus secundum generales noslras leges rem el examinare. et ad legitimum
finem adduccrc. Si vero iudex haec non observabit, decem librarum auri poenae subiciatur, praelerea
aliam quoque graviorem indignationem nostram experturus; atque eidem poenae etiam is qui eiusmodi
aliquam sanclionem diclare audeat subicialur el qui minislcrium ei praeslent et qui eiusmodi aliquam de7 dictum] dictum est T g 8 ct del. T7 fl perspcxcriraus
2
X
|| nos hoc Tvutg. f| nostrum iuili4 TO] xbv L1 |j 6 ifiaS Bc || 7 rairrjv] raixtjv rr,v cuni V iuditium nostrum lt || 9 dccidere T3 in mary.) dicere
C
8ixt]v L; abesse malim xavxrjv { 8 owidaifiev LB ] RVTvulg. H 10 indigebit 7'|| *siquidcni] siout cnim libri\
avveiSofiev M ovviSoifiev Scrimger (Z?O ll 15 ivdyxca12 egtbit 7' 1 \ 13 nos enim V] sct nos ct (ct dcl. T1) T,
ftev L || 18 *Tt}v xavrrjv MB xfjv ravjrjs L, ravTrtv om. li H 14 et om. T\\ 15 alto] alii J W 1 , o eratum in Vf,
xriv cum Scrimge.ro rulg. U 19 f} xgivea&ai xexgtftd- 17 dispositiones liT^ 19 utpute Tl | 20 *et] cst libri |
vr\v om. h \1\ tyygaaoi L \\ 22 7igodXd~T] M] itgodX- 21 scriptura /J2 || 22 proccsscrit Tquod recepit Ffeimhach \
&01 LB l 23 yiveiat L || 27 rj om. e || rvnoi TJ/UOJV L || 23 fiet 7'B nuntiet] nuntie** V* nuntietur F J nunticn30 airov] avxfjv Bc || 35 8dxa Xixgai (XtxgcHv Be) xjv- tur 2 ' | 24 expectcnt RT\ 25 ea R*T || dccidant 7*1 \
aov LB || 36 noivrj M || 36 sq. fitxa xov itoirrj om. 27 nostrorum] aut nostrorum /2'T* || 28 aliquid aliud II Ij
Be I IOV om. Bt
29 iudicanti V2 in ras.,R1] iudicantibus IPTrutg. \ 30
examinatiune aut scntcntia R | 31 quidcm om. V\ *haec
omnino non] omnino non (non eras. V) RY omnino barc
l
2 insinuare libri |J insinuata libri, corr. vulg. |j 3 nostra T U 34 finij fui. R | 36 ut] aat T> J niaiorem om. T J
x
V 4 decidi vulg.] incidi /i'6rt fl quod] qm 1'.. quoniam 38 dictare] dicta e Tx\ diotare 39 aliquain om.R \
T | 6 quod] quc T11| Ttuerit aut inserui (veniat add. Beck) |) 39 ct om. Tl
Q X ]

agxfreTonv aixdlt D* | yevda&at Be

7, 1, 17 11 2 yevo/uvTjv BP, vulg. fl 3 TTJV SIXTJV B* |j FT ] ptrspexinius RT

NON FIERI SACRAS FOEMAS

531

Nov. CXIII 13

nxav ij//wf ^tfpEQevSaQlwv. xnl ravra yapev, eixe

cicutibus spectabilibus nostris referendariis. E t haec
tx frtiov tjiiwv &eo7tiafiaros Stxa^eiv ns iTazfrt} tixs
dicimus, sive ex sacra nostra sanctione iudicaro
ix noosrdgecos ctQxixijS eixe xaxd xo ia>v aiqsxmv i\ quispiam deputatus est sive cx pracccpto iudiciali
Siayvotiiovoiv ayrjpa. irfi t,rjrijafcos sive secundum arbitrorum aut compromissariorum
, eixe iyypdipaie ctVe yQnfifidiiov #eWs. dXXd 5 schema quacstionem audit, Bive scripto sive sine litxay TIS iwv Sixatirajv T7-s iSiae TJiQiifoovcov aoteris. Sed vel ai quis iudicum propriara despiciens
rr^ias & xivos TOIOVTOV xolfni]aeie yrt(pov ireyxelv,
salutem ex aliquo tali praesumpserit sententiam protavrrjv oiincoi axvgov tlrai fiov).vus&a, OJS fiijdi ixierre, banc ita infinnam esse volumus, ut ncquo a p xkfaov ngosdeiofrai firjSi xrtv x xa>v y.o/unoouiaacor pellatione indigeat neque ex compromissis inferatur
Indyuv TCOIVTJV' rjfiels ydg anavras TOVS Stxaazae 10poena: no9 enim omnes iudiccs secundum gencrales
xaxa tovs yevtxove rjfKov vofiove xae xt. igexdaets xds uostras leges et cxaminationes et sententias facere
te xQiaeti noieiud-ai fiavlofts&a. 'ExeTvu 8i ttov avvolumus. Illud quoquo indubitatum est, quia ncquo
wfioloyrj^iivfav iativ, we ovSi ctQxtxq ns xQaxr,aei xi- iudicialis quaelibet valebit iussio extra quod ordih.vais jtttQu TC Siaxerayftevoi' xioSe y/uaiv tto rSfjco. natum est bac nostra lege.
CAPUT II.
IIpos Tovrots 8i xdxelpo rols Sixa^mnae eiSeraitb
Super baec autem et illud iudices nosse opus
Xt>td>, (os nqoir,x6v iaxiv alxois xai xdi i'%t xai viv
est, quia competens est eos et quae adlmc ct nunc
xivovfiivaijZfliTJaeis xmd rovs ysvixovs tjfiaiv Ttfivetv
moventur quacstioncs Becundum gencrales determiviftovt, xav tC rts f,Srj &eiov gf&aaev Ttomaauevos nare lcges, vel si quis iam praecessit imytrans
9ioma/ta Siaxdrrov xfjv rov btxaarov $i%aaiv ^
sanctionem dispoueutem iudicantis examiDationem
xftoiv. TOV yag rowiro T* nootanuevov rjdt] yrjwov 20 aut Bententiam. Ei cnim, qui tale aliquid impetraT aincneXovs ovnto lervx^xora nvSiv x reov amu) vit iam Beutentiamqne deiinitivam nondum promeruit,
nmooiopivwv eocpsXela&nt BovJ.ofiB&a. ti ydq ana
nihil ex his quae impetravit prodesse volumus. Si
fy&aoe yttjyos avroreXf;e oo&tiaa, olSrtfiwe ravrrjv
enim eemel praevenit sententia de&nitiva data, neix rovSs rjuajv noXvTTQayftovtiafrtn xov rS/iov xelevoquaquam banc ex hac nostra perscrutari lege iubefitv, xnv ei ^xxXrjxue inr^xoXov&riatv rj xai dvawrjAa- 25 mu8, licct appellatio subsecuta eit aut retractationis
(frtaewt iart iis iknis xaxa xrjS yr,(pov. rrjp Si ftr\ est aliqua spes contra scntcutiam. Eam autem quae
ivTiolaav fiev ror Sixdtyvra fj ixd,tiv fieXXovxa xtnon disponet quidcm iudicantem aut iudicare iutuhvatv, ortio; Siot xfjv ^xrjatp noieiofhu T} x^laiv
rum iussionem, quomodo oportcat quaestioncra tieri
dndyeir, xtjv Si Sixqv anovSrj nttQado&Tjvai vofiUuo aut iudicium iuferri, causam vero Btudio tradi legiPovko[xivT,v rj xijv xiov ntnQny/iivoiv Ineiyovoav x- 30 timo vult aut actorum imponit editionem aut iudiSooiv TJ xov Sixaoxr,v diayxd^ovaav vopifiov ivtyxtlv
cem coget legitimam proferre sententiam aut simul
f>i<fov TJ awStxnajrjv xaxd xois Tjfitxigovs naqtxoalium iudicem secundum nostras praestat leges, et
imrqv voftovs yivtofrai xe xai xgaxelv yyqd<pais te
fieri et valere et scripto et sine scriptura non proxai dy^dfcos ov xojXio/isv.
bibemus.
CAPDT III.
"QtxB Si ndrxae xois ijfiextQovs inrjxoovs xal fidXi- 35
Ut autem omncs nostri subiccti et maxime qui
cia lovs Sixaie imxQifloftivovs xrp rjfitriQav iniq
litibus attcruntur nostram pro se noveriut providen5 tq. tu/nmarium ex Alh. repetiiur in parntitlis Ath. 7 4.
posiiionem faciant spectabiles referendarii nostri. Alque haec dichnus, sive quis ex divina sanclione nostra
iudicarc iussns est sive ex praecepto magislratuum, sive sccundum formam elcclorum vel compromissariorum arbitrorum quaeslionem examinat, sive in scriptis sive sine scriptis. Sed elsi quis iudicum sua salute
contempta ex eiusmodi aliquo praeceplo scnlenliam ferre ausus sit, eam ita irritam esse volumus, ut ne
appellalione quidem indigeat neque poenam ex compromisso inducat: nos enim omnes iudices secundum
generales leges noslras et examinationes el iudicia facere volumus. lllud autem in confesso est tie magistratuum qttidem iussionem tillum adversus id quod hac lege nostra conslilulum est valituram esse.
II. Praeterea etiam illud iudiccs scire opus esl, debcre sc lites quoque quae eliamnunc agilanlur
secundum generales lcges nostras decidcre, licet quis iam antea sacram sanctionem impelraverit, quac iudicis examinationem vcl sententiam praecipiut. Neque enim eum, qui eiusmodi quid iam impetraverit necdum
senlentiam dcftnilivam obtinuerit, quicquam ex iis quae impelravit adiuvari volumus. Natn si definitiva
tenlentia semel lata est, nullo nwdo eam ex hac lege nostra vexari iubemus, ctiamsi appcllutio subsecuta
sit vel etiam relractationis spes aliqua sil conlra sententiam. Ea vero iussio quae non pruecipit iudicanli vel
iudicaturo quomodo quaeslionem instiluere vel sententiam ferre debeat, sed icgilimum studium liii imperliri
vull vel actorum cdiUonem urget vel iudicem legitimam sententiam ferre compellil vel altcrum simul iudicem
sccundum leqes nosirus praebet, quominus et fiat et valeat sive in scriptis sive sine scriptis non prohibemus.
III. Ut aulem omnes subiecli noslri et maxitne ii qui litibus atterunlur nostram pro ipsis provi3 TO om. Be1 xi\v Rf \ aiQtxixutv B11|4 xofi7X(>oiuaaa aumpsit T H 11 et czatninationcs V\ et om. RTvulg. ||
clav (xoptttoaploJV Ma) AIL] xu>v Sixaoxov xd^iv dva- *faccrc] ficri lihri, ferre vulg. Q 12 indubitatum] ficri uolumug add. Ta Q est RV\ erit Tvulg. j| 13 quaclibct ualebit
T75 in rat. quae ualebit IV J15 iudici V || nosco T \ 16 cas
V1 | 17 mo**untur Tx || 18 si quis] al. si quispiam / i 1 m
marg. || praccesserit F | | 20 aliquid cei.] |quid 25 licct
$cr. R2 in ras. 3 vv. | impctrabit V inpctraucrit T fl 21 scntentia que diffinitiuam Tl scntentiam dcGnitiunm quao K||
om.
a
a
om.e J 21 XB otn. BU Si Zochariae.^ 22 ninooiaftivov nunduni R || 22 inpetrauerit T | prodcsse F in ras. \ 23
M \ 25 */ Zacharine]/ MB? fj L vulg., om. Bc |( kyxXrjxos peruenit V\ 24 bao om. T || lege pcrscrutari T\l 25 fit T \
26 spcs VT] species R vulg. |j Eam] Est / i ]] 27 iudiM !| 7ta(>r]xoXov&rtocv L |l 30 inclyovaav MB (cf. Theod.
1
l l
xilivots xareneiyovan xov 8ixuaxr,v, Alh. inti^twi xa>v canto 7' 1| futuram R T futura R* |) 29 *8tudio tradi] tudiosc tradi R Fstudioso tradi fini 7', fini ante studiose add.
.-. n ijiayovaav Ls\ 35 8i] 8ti J/
V*, post uult add. R* | 30 auctorum Ta \ imponet vulg. |
aditionem Tl edictionem K|j 31 cogct om. V"H32 prac1 cipcctabilibua F | | nostris om. R* 5 2 nostra sacra V
stat] positas Z" |J 33 et scriptu] et om. Tl (] sine] non T (|
sanctione vulg.] functionc F 1 ? HT iussione V1 in raf.
35 Ut] aut V11 36 atcruntur T^ nostra pro se nouerit
4 arbitroruni Otenbrutjgen] arbitrium H VT* arbitrum Tf
l
5 quaestioncs Tx | litteris] uel ecriptis T* s. v.\l prao- R g prudentiam V

Nov. CXIU 3 ep.

532

IN MEDIO LITIS NON FIERI

avrav siStvai nQovoia%\ xai firjSiva TOVSI tjftaiv rov

tiam, et nullus hanc Bacram nostram circutnveniat
&tlov 7iaQanQosnotr,aaa&ai vofiov firjSi ayvoiav in*
legem neque ignorantium in ea proponat, sancimus
avxio nqoitivtad-at,
d-e<Jnit,otuev d<p* ixdaxrjt vno&iin unoquoque negotio iuitium apud iudicem accipicute
aews aQxrjv naga Sixaorj} AanjSarovaTje ix noootuiwv
ex prooecoiis mox et ante ipsam persouarum nrmacv&is vai itQo ai>rfi rrjs xcHv itQoswnar ^e^ntcoatias 5 lionem inscribi eam et monumentorum fieri partem.
iyyQafso&al ra avtbv xai riav vno^uvrjfidxotv yiveSic enim gestis praefulgens prohibebit ea quae praeQ
ovrco yaq av xtov 7iQuzrofiiva>v TXQO- ter cius virtutem temptantur circa alia et circa ipsam
xioXiocie ia naQa TTJV avrov Svva/uv tyxsiforsan persouarum tirmatiouem, et praevaricari cam
negi xe ia aXXa negi re avTTjv cos tixds ITJV nitentibus pcr multam interminata refrenabit a taliTXQOiamcovfiefiaicoatv,xai rots naoapaivEiv ainov 10 bus eos praesumptionibus et propriis tempus non
xiQov<n Sia lajv tnntiucov dnsilunf avaxanlatii
siuit fieri pocnis. Ut euim iniquitatem simul et inT iiov roiovTcav avrovs toXurjfiarap xai rale oixeiais
iustitiam per omnia expellamus, propterea praescuxaioov ovx inaei yivea&ai noiyaie. iva yaQ nnQnvotem posuimus legem, undique eam et per eam alias
ftinv 6fiov xal dSixiav Stn ndvxtav ixpdXcuftev, Sid
cautas et incircumveniendas custodieat.es reipublicac

ovS rjfieis TB aviul JTJV /3aotXeiat> &eov Sonot nagsXapoftev fpvXdxxta&ai xe rrjv rifiexignv noXixeiav xnl
VTi* avxdif yoovqEiafrat Sia navxos evxonefra.
20

('EniXoyoe.)

Td xoiwv naQaaxavxa qfilv xai Sia

( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et per

xovSe roi beiov SitXovfieva vSftov >} ar} int^oxf] nagabanc sacram declarata sunt legem, tua celsitudo
fpvXd^at fiif O7ievaaxa>t naot Si SrtXa xnxaaztjadxo,
servare quidem studeat, omnibus autem palatn faciat,
ngoxt&elixa piv aixbv xaxd rat-xTjv xfjv tiSaiuova jioproponens quidem eam in bac felicissima ci?itatef
Xiv. nQotxdyfinai Si xois ig i'l>ovi xQapivri nobt xois 25 praeceptis autem sollemnibus utens ad provinciarum
xwv lnaQxi<0v fiyovfievovs, oisxe ndvxas dv&Qwnovs
praesides, ut omnes hominea sciant et per eam, quam
yvwtHti xai 8S aixov, rtv in* aixois i'xofiev TtQovoiav. Buper eis habemus providentiam.
Dat. x. k. Dec. CP. imp. dn. lustiuiani pp. Aug.
auno XV. Basilio vc. cons.
\a. 541]

dentiam cognoscant neve ullus hanc sacram legem nostram dissimulet aut ignorantiam eius praelendat,
sancimus, ut ea in unaquaque causa qnae iuilium apud iudicem capiat statirn a principio et ante ipsam
personarum confirmationem perscribatur et pars actorum fiat. Ita enim actis "praefulgens prohibeoit ea
si guae conlra vim eius tempianlur tam in aliis quam in ipsa forte pcrsonarum confirmaiione, iisque qui
violare eam conentur, poenas minitala et ah eiusmodi conatibus eos refrenabil neqne locum fieri suis
poenis patietur. ]Sam ut iniquitatem simul et iniustitiam per omnia exvclleremiis, propterea pracscntcm
legem tulimus, undiquc eam el per eam ceteras leges securas et insidiarum expertes reipublicae cuslodicntcs, secundum quas nos ipsi imperium deo danie suscepimus atquc ut respublica nostra servetur et per
eas mnnialur semper optamus.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuentnt et per hatic sacram legem declarantur tua suhlimitat et
observare sluaeat et omnibus manifesla faciat, lam in hac felici civilaU eam proponens quam solilis praeceptis ad praesides provinciarum utens, ut otnnes homines ex ea quoque cognoscant, quam ipsis curam
adhibeamus.

2 anoTtgoaTtotsia&ni L \\ 1 fteQo?] quae lequuntur om.

Ef\avxd>v)
nlxdJv Bc || 8 *xwXvaei L XCDXVOTJ MDC ||
13 yavia&ai Bc\ 17 yvXdooovxes JBe |j 1S sq. jtageXdfioftev woovpeio&ai] Busccpimus custodire nostramque rcmpuDlicam ab his muniri c R 24 *xaxa xaixr\v
scripsi ex s] xaxa (xax M) avxrjv ML Q 28 subscr.
om. f || dat. x. k. dcc. op. imp. dn. iust. pp. aug. anno XV.
basilio uc. conss. jl/, dat. x. k. dec. imp. dn. iustiniani
pp. anuo XV. basil. cons. Iul.w (om. Iul. codd. cett.)
iy^ntprj jtQO t' xaXdvScov dext/tfigiav fiaaiXelae VovotiVKtvov xb te' inaxelas 'AixitovOi Ath. ijjnipajvq&T]
ftrjri 8exe/ifl(>{(j>tfxeiie' ^aaiXeiaS vnaxeiq BnaiXtiov
Thtod,

1 sacram nostram (nostra Tx) VT\ nostram sacraro

Rulg.\
3 accipientc Beck\ accipie* V1 accipere R VlT
vulg. j 4 cx proemiis V1 in ras. || 6 prohibet V\l *aliain
libri U 8 firmutionem] prae firmationem Ra || 9 per multam /21] pcr multa WVTvnlg.
| interminatam Beckl
rcfrcnauit R VT, corr. vulg. fl 10 et propriis] propriis /{
1
et proprioribus T*, s. v. R || 11 sinit R V\ sinat T sinet
vulg. U et iustitiam V et in iuiustitiam T Ij 12 propteret
21 placuerunt scr. R* in ras. 3 w. || 13 ponimus 7'J undiquc
alias causas tcr. Vx in ra*. \ vs. | 14 cnutas ti^vuig.]
causas VT || custodiendas Tl \ \ 5 inperio Tl et inpcrium
R\\ 16 custodie ?' castodiri vulg. % nostramque RT*
vulg.] nostram VT* || h<j. (et) custodiri nostram rempublicam (ct) ab hia? || 17 mnnire R \ 24 propones quidam V\\ 25 utens om. Rl | 26 ut] autem ad T g homines
om. R U 27 hia R Q tubseriptione

carent

libri

Nov. CXIV

UT DIVINAE IUSSIONES

CXIV.

Auth. CIX. Coll. VIII tit. 10

R UT DIVINAE IUSSIONES SUBCRIPTIONEM HABEANT

GLOEIOSI QUAESTORIS R
Idem Aug. Tbeodoto pp.
(Praefatio.) Nostrae serenitatis sollicitudo remediis invigilat subiectorum, nec cessamus inqairere, 5
si quid sit in nostra republica corrigendum: ideo namque voluntarios labores adpctimus, ut quietem aliis
praeparemus. Unde ad universorum utilitatem pertinere perspeximus, Bi sacras etiara iussiones cum competenti iubeamus cautela procederc, ne aliquibus liccat cas pro sua voluutate couficere.
CAPUT I.
Nam praesenti lege decernimus nullam divinam iussionem neque per vlri magnifici qaaestoris adiutores neque per aliam cuiuslibet militiae aut dignitatis aut officii personam cuicuinque iudici coniectam 10
a quolibet suscipi cognitore, cui magnifici viri quaestoris adnotatio subiecta non fuerit, qua contineatur et
inter quos et ad quem iudicem vel per quam fuerit directa personap, quatenus omni postbac ambiguitate
submota uulla cuilibet excusationis rclinquatur accasio; scientibus iudicibus yel administratoribus uuiversis,
quod si in quolibet negotio sacram susceperint iussionem, nisi cui viri magnifici quaestoris fuerit Bubiecta
1 notatio, ruulta viginti librarum auri *, et officiuni corum siniili poena plectetur. Quibus iubemus, si qua 15
ad eos iussio talis advenerit, mox ad pracdictum virum magnificum quaestorem reterre, aut cum illo qui
haec iogerit destinare, ut in eum vindicta procedat quam iu falsarios iura nostra constituunt, Tbeodote
pareus karissime atque amantissirue. Quam lcgem perpetuo valituram celsitudo tua ad universorum faciat
pervenire notitiam.
Dat. kal. Nov. CP. (itnp.) dn. lustiniaui pp. Aug. auno XV. Basilio vc. cons.
[a. 541]
Nov. CXIV (Authent. CIX=> Coll. VIII tit. 10: gloss.) Latine tantum extat. Habetur etiam in appendice Juliani
(M cons. CXXXI kp.DLXXXVl, lul." cons. CXXXI kp.DLXXVII, in lul." folio exciso non extat nisi particula
utrema si qua ad cos iussio (15) notitiam). EpiU Theod. 114 (inde ML, B 2,6,27 c. schol.), Athan. 22, 6.
tinctur R VT2 |] 12 quam] qua IuL" || dircctam R (] persona
Irubr. De sacris diuinis (sic) subscriptionem habere
7'j) 13 cuilibet] ciuilibus et IuLw |j reltgloriosi qucstoria Jul.bu> IIsQi xov ras d"eias xeXeiocii Iulbu> || po3thaeo
(%ttv inoy(>a<pr]v rov y.ovneaxoQOS Ath. Fleui &eia)r xs~quat Iul.b reliqua Iul.w | 14 negotia II1 \\ sacra IuU"" ||
Xtvaicov Theod. | Ut om. RTX || 3 gloriosissimi quaestoris susciperint //.* || uiri wmagnifici questoris //.*] uiris
quacstoris uiri magnifici R
T* quaestoris glorioaissimi P | 4 inscr. om. Iul.iw || tnagniticis questores Iul.
VT U 15 annotatio T% vulg. Q hiatum non nolant libri,
5 in. No3tra scrcnitas solicitudo cod. Ath. 'H ^fiert^a
1
bw
(sim. Zuchariae) [| officio/u/." ij
fHfyifivorqs Theod. \ serinitatis F (j rcmedii IuL
j | suppf./ere ipsis imminebit
V\ 16 uisio Tl |j refer V1 refere V11 17 haec
subditorum IuU>w || necessamus Rl neccsse IuLb necessat Bimilis
btur
w
l
l
hi D inquirerc om. It || 6 si quid] in quid R quid si Iul. i3 hoo RVT D dcstinari Iul." || vut in cum] aut1 in
ras. 4 litt. || uindictam Iul. [] quum] et 7' B
/u/." quid /u/.* D rcipublica Va || corrigendum est idco eum V n btv>
g falsarios] falsarii hoa Iul.b falsari his
Rl | uoluntarius Iul.bw \\ 7 diueraoruni F J perspeximus in vtom. Iul.
itt
w
l
* falaariam aliatn Rl |j coustituit Iul.f consistunt
hl. ] respeximus R VT \ sacra Iul. || etiatnj et R (j Inl.
kiiie lulS kmo parens R \ lege Iul." ||
cum om.Tx g 8 producere IuL* |j uoluntatem /u/."1 [] con- Tl H 18 parcn
Iul.b> || 19 subscr. praestant VIul."" || kaL nou.
ficcre /u/.*] confitere Iul.w confittri RVl'l
decer* ualitura
V1 g adiutores cet.] iutorcs 13 cuilibet cxcu| scr. R* Iul.bu>, kaL nobs. V xaXdvStov NOZ(I8QI(OV Ath. firjvl
XV.] cp. dn. iust.
in ras. 4 w. \ 10 alium 7' 1 1 aut officii] uut vtn, Iul.u (| aB7trefifigt{p Theod. || CP. anno
pcrsona Iul." | cuicumque] quocumque Riul.bu> quue oui- pp. a. (a. om. //."") ann. XVI. Iul.bw dofto iust. pp. aug.
cutnquc V1 in ras. 7 litt., quoque cuicumque (quuecum- anno XV. V fiaatXeiae 'lovarirtavov tb is Ath. frcu U
qne T s ) T B iudioi RTIul.11] iuditii V iudicio lul (] flaoiXeias Thcod. |j basilio uc. (aug. Iul.w) cons. /u/.*"7]
(vnaxsiq Theod.) DaaiXelov Ath.
confectam VTJ) confessam RTl confixa ut lul.b || 11 a om. V; inaxtlai
ow. V |J suscepit luLb y qua Vx in ras., que Iul.bw || conti- ThtocL
1
w
Deatur X vulg.] conteneatur Iul. continuatur/u/.* con-

534

Nov. CXV pr.

UT CUM DE APPELLATIONE

CXV. Auth. CXI. Coll.VUI tit. 12

PIE

H AfATASIS EXEI KEOAAAIA. TO IIPQTON- EN IV UT CUM DE APPELLATIONE COGNOSClTUR

THI EHETA2EI TQN EKKAHTQN KAI TON ANATHSECUNDUM ILLAS LEGES DEBEAT IUDICARI
AA4>HZEQN KAI TQN EK TQN AIKASTQN ANA<l>0- QUAE TEMPORE DATAE SENTENTIAE OBTINEPQN KAT EKEINOrS TOrS NOMOrZ TEMNEI6AI 5 BANT, NON SECUNDUM EAS QUAE POSTEA PROTA2S mO0E2EI2 TOr2 KPATOrNTA2 EtN TQl KAIMDLGATAE SUtfT, ET DE ALIIS CAPITDLIS.
PQI THS ^H0>Or H TH2 MHNrZEQ2, Or MHN
TOr2 rZTEPOiN TE0ENTA2.
B. El TQN AIKAZOMENQN TO EN MEPOS AnOTAEHTAI TA12 AIKAIOAOriAI2 APKOrMENON, TO 10
AE ETEPON riIEPTI9ETAI Q2 OTK APKOrMENON,
0 AIKA2TH2 AIAOTQ ENA KAI AEITEPON KAl
TPITON MHNA IIPO0E2M1AN, TOYTQN AE HAPEA0UNTQN MHKETl ANAMENETQ, AAAA TH4>0N
AIAOTQ.
15
T. AITIAI TOIL TONErSI TH2 KATA TQN nAIAQN

ErAoror AXAPIZTIAZ.

A. AITIAI TOIS nAl2l TH2 KATA TQN TONEQN

ErAoror AXAPI^TIAZ.
E. QSTE TOr2 nEN0OrNTA2 KAI TOS nPOZ-20
HKONTA2 A1TT0I2 ENTOS TQN ENATQN EK MIIAEMIA2 AITIAS 2rNEXE20AI H IT10lMIMNH2KE2eAI.
. HEPI ANTI4>QM1EQN KAl OMOAOriQN, EI TIS
ANTI<t>QNHZEI H OMOAOrHZEI TO IKANON 201
nOIQ, H TO IKANON 201 rENHZETAl nAP EMOr 25
KAl TOrAE KAI TOrAE, H KAl TO IKANON 201
rENHZETAl nAP EMOr H TOrAE H TOrAE.
'0 avxos paaiXtvt 0eo6xq> indgxqf xmv dvaxoXixcov

Idem Aug. Theodoto pp.

*HX9tv tie yvcHatv xrjt r;fisxe'gasdO ( P r a e f a t i o . ) Pervenit ad scientiam nostrae scyaXijvotrjxos, a>i Sixrjs xivTjd-eiarje ftexa^v Eioxa&iov
reuitatis, quod ^cuxn) inter Kustathium Tirum rexov &sotpiXioxdxov imaxonov TIJS TXIO nokuos xal verentissimum Tloae civitatis episcopum et Pistum
Illaxov Sinxovov xT;s TeXfir,ooia)v ixxXrjalas ynjfos
diaconum ecclesiae Telniissenae fuisset causa comtx^Xfjs TtQoriXd-e nnoa tov x^i inaQxlas rjyovfterov, mota, processit a rectore provinciae definitiva sen' rts HXXXTJZOS intSofrr]. oi Sixaaxai xolt-w, nao' 35 tentia, contra quam appellatio est porrecta. ludiccs
Nov. CXV (Authent. CXI=* Coll. VIII tit. 12: gloss.) Graece extat in ML, A/. 216T (ri-vXos gvaros), pleraque in Ii
variis loci.i, mngna pars in Prochiro et Epanayoge (v. in/ra). Epit. Thtnd. 115. Athan. 7,7(8). Iulian. const. CVII.

CXV.
UAEC CONSTITUTIO SEX HABET CAPITA: PIUMUM, UT /JV EXAMIMNDIS APPEUATIOmBUS
ET RETRACTATlOyiDUS ET RELATIONIBUS WDICUM SECUNDUM ILLAS l.EGES CAVSAE DECIDANTVR QVAE TEMPORE SENTEXTIAE
VEL RELATIONIS VALEBAST, KEQUE VERO QVAE POSTEA LATAE SUNT.
2. SI ALTERA PARS UTIGANTWM CONTENTA ALLEGATWNIBUS RESVNTIET, ALTERA DIFFERAT UTPOTE NOU
CONTENTA, IUDEX UNIUS ET ALTERWS ET TERTII MEXSIS DILATIOSEU DET, HIS AUTEM PRAETERLAPSIS KOX
AMPLIUS OPPERIATUR, SED SENTESTIASl FERAT.
3. CAUSAE INGRATITUDJNIS WSTAE QUAE PARENTIBUS SINT ADVERSUS LIBEROS.
4. CAUSAE INGRATITUDIMS WSTAE QUAE LIBERIS SINT ADVERSVS PARESTES.
5. UT LUGENTES ET PROPINQUI EORVM INTRA NONUU DIEM NVLLA DE CAUSA PETANTUR VEL IN IVS VOCENTUR.
6. DE COKSTITVTAE PECUNIAE OBLIGATIONlBUS ET SPONSIOMBUS, SI QUIS ITA COSSTITUAT VEL SPOXDEAT
SATIS TIBI FACIO, VEL SATIS TIBI FIET A JJE ET AB HOC ET ILLO,
VEL ETIAM SATIS TIBI FIET
A ME YEL AB HOC VEL
ILIO.

Jdem Axigustus Thcodoto praefecto sacro praetorio per Orientem.

Praefatio.
Pervenit ad notitiam serenitatis nostrae, lite mota inter Eustathium deo carjssimum
episcopum urbis Tlo et Pistum diaconum ecclesiae Telmessensis senlenliam definitivam a praeside provinciae prodiisse, contra gttam appellatio porrecta esset. Proinde xudices, apud quos appcllatio examina2 rubr. IJeol iyxXrjtov^ xal negl Sixa^ofitvwv, xai oexai om. index M |j 26 17 xal] 17 L in textu 2S ivtcr.
negl exhcrcdationos, xnl neol nev&ovvroiv, xnl nsgi
yivxoxQnxcoQ tovortvtavds avyovajos iadvivj rcS ivavxKpwvtjaewi Theoj. IJSQI XCOV ano vo/iov xaXovftivoiv So^oxnxt
So^oxnxto inaQxo*
fdiv itqwv
itqwv nqauxto^lav
nqauxto^lav xb
xb rtxagxov
nQxo* fdiv
rxg
XXTK>OV6UO>V A H 7 / Sidxai-iS F otn. L in tttla || s ( L)710 vndxov
d
xal naxqixlwv
l
A | 30 5 A marg. || 32
32 riii
ii
tl
fyti xtfdXaia imlex ML\ p* MfaXaia % M in textu xXonoXecvs A Q 33 niOToii MA || xeXftrjaaitav M] rtlt^Bi xtwaXnia z Alh. (index) || 3 iyxXfjXOtv (et ita saepius) fitooeatp LA
M U xiov avaxfijXatpTjoeaJv AJL, Ath. inder] avayrjXafnoti Ath.cod. in textu | 4 8txaaxr,Ql(ov index Alh. (] 5 xm 1
aiaxe xaz' Ath. | 6 xovs xoaxovrxas Halnander] xaxa
2 Ut Tvulg.] om. RY\ 3 dcbeant T\ 4 data i? | ob{xcd Ath. in lextu) xovt xgaxotvxas ML Alh.\ 7 fj) xai tineant R\h sunt promulgate T \ 30 eercnitatis nostrae
Ath. in texlu, om. index At/i. || 8 xefretxas, xal xa ijjr,! li fl 31 oum add.vulg. | eustnchium RVT, corr.vu/g. |
religuis omissit Aih. R 9 /?'.] xo Seiixegov (sim. in *cqq.) 32 Tloae Heimbach] thole T thone R teleno V in ras. I
index L | drxoxd^exat L (] 10 xo Si EXEQOV 11 dexovpa- 33 diaconem F|| Tclniisscnae] celmisccne T cclmisene R
vovL, index Af\ om. A/, indtx L |j 16 T;6] TOTS M in textn, cel****** V1 celsccle l'* | fuisset commota causa V*
TJ}9 et tutv om. L in textu || 18 5'. Alxlai - 19 axaQtaxiat
raota V ([ 35 appellatio est] appellatione Rl
om. index L || xard om. La Q 20 uiare xo rovs L in trrtu || appellationem Tl appellationem est V1 B Iudices] rubr.
22 OvnoEC&ai L in texlu | 23 ff'] txxov index L H ttvxt- Si noua lex post porrcctam pronocationem promalgctor
f
L in lextu (Theod.) |j 25 nap' iuov 27
Tmarg. (ex lul.)

COONOSCITUR SECUNDUM ILLAS

535

NOV. CXV pt*. 1. 2

olt r; &xXrjxos igqxd&xo, dptpi^dXXovxn ngbs xfji' yfteigitur, apud quos appellatio ventilabatur, dubitantes
xipav dvTJyayov jftBQoxtjxa, noxsgov aga xaxa xoiis
ad nostram clementiam retulenint, an secundum leges
ovvrns vofiovs, yvlxa ngojjXd^Bv t) aixoxEXrjs yijquae obtinebant, quando processit defiuitiva sententia,
rj xaxa xi]v Svvnptv xov vbfiov xov fiExn xfjv
an secuudum tenorem legis quae post definitivam
1
nXij \frjfov nag TjficHv tpoiTr(oavxos TTJV avrrjv 5 sententiam a uobis promulgata est eandem cau&am
t>> atpeXov i^eraaat. rjpBle xoiwv Siy.awv EI- examinare deberent. Nos itaque iustum esse pervai. cvt-ElSojuev xaxa xovs vbuovi xovs iv xio y.atQt? speximus secundum legcs quae obtinebant tempore
tijs SsSofievTfS \)irj<pov xgaxovvxas xijv TiQoXexfrtiaav
datae sententiae praedictatn appellationis causam
itii txxXt\xov aixiav i^Exaad-^vai xai xax* uvxohe
examinari et terminum secundum ipsas accipere;
niQai XnfiElv ovvEido/isv Ss xai sii xa fiExd xavxa, 10 praevidimus autcm et posthac, quandoque dubitatio
rjrixa xotavrr} TS dfifcsfir}xr;aii dvapvrj, xaxa xt}v talis emerserit, eam simili ordine terminari.
ifioiav xdtv xavxrjv neguiolxs&ai.

CAPUT I.
Kai Sta xovxn &aniopEv, et noxe nenl jtvoi
Ideoque sancimus, si quando de aliqua causa pro-a"'
----Q.- yrjipoS avxorsX^s y.ai L'xxXr,xoS cesserit definitiva sententia et provocatio fuerit subxovs
i'S XTJV ixxXqxov iExat,ovxai xnxa 15secuta, appellationis examinatores secundum leges
quae tempore definitivae sententiae obtinebant terOiXtVES; xaxa xbv xaigbv xrfi aixoxeXovi
minum dare negotio. Hoc eodem videlicet observando
fi',fov ixgnxovv, Tienas StSbrat xqi ngnyfiaxi. xovxov
avxov o/jJ.ovoTi TiuouffvXnxxoftdvov xui it> xoj> avct- et in retractandis araplissimae (praefecturae) praescntcntiis et m
iu suggestionibus ludicum,
iudicum,
xaS xJ>v
xd>v ivbo^oxaxtav
ivSo^oxaxtav inaQviov
innpxcov if>rj(povi,
xjTihtfaa&m xas
y>q<povs, torianae sedis sententjis
nal inl TIs dvatfogals xav Sixaaxaiv, 6XB dfitpoxega 20 quaudo utraeque partes omnibuB allegationibus auis
ia fugri naoats rms iSiats dnorn^ovxai
SixatoXuyiats renuntiaverint et . iudices per suas relationes,. quid
quid
oi Stxaaxai t OLXEUOV avapoQcov igcoxrioovoi, xi
disponi debeat, interrogaverint. In omnibus enim
~"
iv naai yag xoit EtqTjtti- praedicfis casibuB illas Jeges a cognitoribus servari
ron &efiaou> ixsivovi xovs voftovt naga xtov Smyviodecernimus quae tempore sententiae aut certe relafibvipv <pvXdxxEad~nt O^EanitfifiEv, oinep xarn xbv xQ~ 25 tionis obtinebant, tamctsi contigerit postca legem
vov xr,i yrjfov rj SqXnSrj xijs dvayogas ixgdxow, xdv
promulgari novi aliquid disponentem et tenorem
ti aufiftair] ftExd xnixa VO/JOV cpoixrjoai viov II Siasuum ad praeterita quoquc ncgotia referentem.
xvnovrxa xai xrtv iavxov Svvaftiv xai tts xd 7tage?.T]Av&oxa 7iQuyfiaxa uvutpEQovxa,

CAPUT II.
*/4XXa xai xovxo xio nngovxt ngosxl&Eftsv t>6{tq>.30
Sed et haec praosenti addimus Eanctioni, ut quia.
v
- yag ftsxa^b xibv 8ixaZ,opivwv eod-* Sxt ovpinter litigatores aliquando contingit unam quidem
frdxsQov fiev xav pEpiiJv rals iSiais anoxd^apartem Buis allegationibus reuuotiare, aliam vero
SixatoXoyiats, xo Si aXXo ytvdiaxov iavxb xaxbv
scientem se zualas causas babere post cognitionalia
c. / excat B 9, 2, 7.
c. / / {'EnsiSrj 8i fiBxav
) extat B 7, 4, 4. Sunmarium habetur 'Fbn. 15, 7 (ubicitatur VEaga. QI), summa
Ath. repetitur in puratiltis Alh. 5 13.
batur, cum ambigercnt ad clemenliam nostram rettulerunt, utrum secundum leges quae vatuissent quo
lempore definitiva sententia processit, an secundum vim legis a nobis posi de/milivam sententiam promulgalae eandem causam exuminare deberent? Nobis ipilur par esse visum est secimdum leges quae
lcmpore latae sententiae valebant praedictam appellatioms causam examinari atque secundum eas tenninum accipere; placuit aulem ut etiam inposterum,
si quando eiusmodi dubitatio oriatur, ea similetn in
modiim terminelur.
I. Ac proplerea sandmus, si quando de causa aliqua definiliva sententia processerit et appellatio
subsccuta sit, ut iudices appellationis secundum eas leges, quae tempore definitivae scntcntiae valebant,
rci finem imponant
Idque ipsum videlicet observetur etiam in retraclandis fjloriosissimorum
praefeclorum
senlenliis el in relationibus tudicum, quando utraque pars omnibus aUegatwnibus suis rcnuntiaveril iwrficesque pvr relationes suas quid statm oporteat inlerrogent. Jn omnibus enim quos diximus casibus illas
leges a cognUoribus custodiri sancimus, quae lempore senlentiac aul certe relationis valebant, tametsi
postca legem ferri contingat quae novi quid slatuat el vim suam ad praeteritas quoque causas referat.
II. Sed hoc quoque praesenti lcgi adicimus. Quoniam enim inter litiguntes interdum contmgil ut
allera pars allegalionibus suis renuntiet, allera autcm cutn intellegal se malam habere causam post cognitio1 &lr,xatoixo M |! Tigoi] tii A fl 2 rjyayov A \ itQOl appcllatio] causa T11 lpgcm R \ 3 optinebat R* [|
xtQor /1 || 0 otptXov L \ ft' A marg. || elvat om. A \ sentcntia diHinitiua R\\b promulgato R* || 6 exaniinan
a
7 xaxa roi/i] xovs om. A jj xa) om. L \\ 8 8t8opi'vr]S IV D prospeximus KJ 10 et] etsi H? |i p t hano Rl VT ||
MA] StSofiivTtS L || 13 y' A marg. I Kal
&Ean(o- quaniloquo UT) si quando V\\ talig dubitatio 7'(| 11 ea
V\ terminare T | 13 do om. R\ in R*\ 14 ubsecuta
ftty, ti 7XOXE) 0EaniX,oftEv xnxa xovs vo/tovt xovs iv
1
xq xaiQqt xijt Sitiofiivqs \f>f]<pov Xftarovrxas TTJV T^Sfucrit R fuerit obsecuta T | 15 cxaminatoris 72* Q 16
(scdis
ixxlrjxov aixiay i^txaad^rjVni xal ttax' avxovs jttQaS diftlnitiuae tempore T || 18 * praefocturae inserui
l
kapilv (cf. 7-10), xai tinoxi Be Gtani^Ofiev, tt- ante scntentiis suppl. Beck) | 19 sententie T 8 suggeaf
nott B !| 15 * tnaxoXovfrnoot libri |) 16 xovs om. A sionibus l IV || 20 utraque V \\ 21 renuntiaucrit R \ quod
22 iqontcwoi ABf || 23 oiaxvTiovo&ai L xvnio&ri- R 1 qui T J 22 debeant FJ" |Jl enim om. T\ 24 rclationes
vat A || it> uTtaai (in mg- 8') A | yix(> om. Be fl ttgi' F l 25 postca] post eam T || 30 ruhr. De iiis qui post
fiivois] TjfietiQOts A U 26 / <im. A | 28 xui tls) xal rcnuntiatiuncin aduenariorutn habcre se dicunt allegaT) RT in narg. (ex //.) J boo vulg. ||
om. A || 30 t A marg. || xovxo] hapc s j| 32 fiiv xwv tiunes (probationcs
1
/itQoiv LBC) xwv ntoiov M fjiiv ftioos Bf /iiv rdiv adimus V addidimus T \\ ut qaia] ut del. Voniius, quia
8txaZ,O(tiv(av A \ 33 xbv 8i d).Xov yivwaxovxa A || enim Beck | 31a contigit V 8 33 malas] io alias / f F | j
cognitionalias V
inmb M] iavx(p LB iavxby A ( xaxbv n
malaj caasiu e

Nov. CXV 2. 3

536

UT CUM DE APPELLATIONE

x
ngayfta /ma rovs 8iayvajoTixoi>s ayiavae xal ccrtamina ct dilationes, quas probationum causa leTC TCQofraoftlas, Se oi vofioi rwv anoSeigeatv ivexev
ges concedunt, nolle confiteri allegationes sibi sufovyxcopovai, fifj fioilso&ai bfioXoysiv aQxilv iavi<p ficere, ne cito causae qualitas aguoscatur, iubemus,
ras SixnioXoylas nQoe xb pi] raxtcoe TTJVTOV n^ayfiaut quando una pars allegationibus renuntiaverit, alia
roe yvafo&ijvai noi6rr.xa, xtlsvofitv, cStxe qvixa xb 5 yero pars dixerit se habere aliquid quod proponat,
iv zcov utQcov xale iSime dnoxdgexai SixataXoyiait,
iudex negotii modis omnibus eam partem quae utitur
xo $e aXXo ftigos einoi $x.siv xi OTIBQ dtpelXet TIQO- dilatione compellat intra triginta dies postquam altera
&elvat, xbv tov n^dyfiaxot Sntaaxfjv izaai rpojiots
pars renuntiaverit quicquid velit sine aliqua interxo fieooe rd xf>ftevov rfj ineQfriaei xaxavayxdeiv
inissione proponere. Quod si non fecerit, tunc ad
ivxot xQidxovxa rjiteQoJv ftsxa xb anoxai.ao&ai xb 10 eius malitiam superandam alius unus mensis indulixtoov fiBQos onsQ av povXrjxtu Sixa xivbs vnsQ&doewi
geatur ab iudice; si vero et sic distulerit, alterius
ttgoTt&ivat. SiteQ ei prj itoirtotte, xtjvixavxa nqbs rb
unius ei dilatio praebeatur: ita ut si usque ad praevtxjjoai XTJV avxov novrjglav aXXov va (irjva naoa
dictos tres menses quoB litigatoribus protrahentibus
xov Bixaaxov yiXoxifieio&ai. ei Se xal ovxas vni(}concessimuB suas non proposuerit allegatioues, tunc
&/]xtu, evds ixeoov firjvbs noo&tofiiav avxio naQi%e~ 15 cognitor non amplius expectans mudis omnibus senovxcoi ftivroiye aisxs ei fis'xgt xiov tigrjfiivwv
tentiam proferat legibus consonantem, vel si voluerit
fitjvwy ovs xois intQxi&tfiiron litigatorat avv- referat, ne litigatoribus male certautibus liceat cau%Qiaa(xev xas iSiat StxaioXoyias ft^ noofrrjoci, XTJVIX- sarum exitus ultra protrahere.
avxa xbv StxaaxijV frij nXeov drauivovxa naot XQOnois yrjipov nQoyeQUV xois vdftois avfifiaivovvav, r\ 20
tijitp fiovXotxo dvatpeQBtv. jtQOS xb ftf] xolt Sixa^o/iiroiS
xaxcos <ptXoi>8ixov<nv ifceivai ras xwv Sixtov ixfidaeis
i
X
CAPUT III.
"AXXo noos xovrois xepdXmov TW TtagopTi vofup
Aliud qnoqae capitulum praesenti legi addendurn
Qoi&eivat awsiSouev. &eanit,ofiv xoiwv ftfj i&lvai 25 esse perspexinius. Sanciipus igitur non liccre pcniT
jxavxeXcHe naxQl r/ f*V Q{i V ndnncj> f} ftdftftTj, ^ T T ^
tus patri vel matri, avo vel aviae, proavo vel projtdnncp rj nQOftdftfiij xbv 'CSiov vibv fj &vyaxsQa rj aviao suum filium vel filiam vel ceteros liberos prac*
xoi>$ Xotnovs nalSaspmeteritovs xaTaXifindteiv $ dno
tenre aut exbcredes in suo facere testamento, nec
xXrjoovoficov tv xfi iSia jtoulv Sind-jxy, xdv ei Si'
si per quamlibet donationem vel legatum vel fideicomolasSrptoxe Sajgeae f) Xrjydxov rj ptdeixoftftiaoov rj aX- 30 missum vel alium quemcumque modum eis dederiut
Xov oiovSrjnoxs XQOTIOV xrfv ix xwv vSftoiv avxois
lcgibus debitam portiouem, nisi forsitaa probabuntur
otfstXo/xivTjv fidlpav Ttaydoroiev, sl fiy xv%bv a%d(>Hjxoi iugrati et ipsas nomiuatim ingratitudinis causas padjioSttxfrelev xal avxds ovopaoxi xae xfjs axaQioxiat
reutes suo iuseruerint tcstamcntu. Sed quia causus,
aixias oi yovtis xfj iSia iyyQdyauv Sut&fjxr}. 7AXX'
e. III 1 e. Vpr. hahet Prochiron 33,13. 529, eadem passim immutala Epanagoge 34,47.
25 Otani^Ofxtv prj itZvai 29 noitiv Sm&Tjxr], si ftij ovoftaaxi xas xrji dxaQiaxini aixlaS iyyqdyfaitv
habct B' K 14,3 p. 401 Zach. (inde .8 35,8,36 Heimb.). Summarium pr. tx Alh. habet libeltut neql
S
avayvfoopdxoiv 10 in.p. 194 Heimb.
nalia certamina et dilationes, quas leges probalionum causa concedunt, faieri nolit allegationes sibi sufficere, ne statim qualitas causae agnoscatur, prtucipimus, ut qxiando una pars allegationibus suis renuntiaverit, altera vero dixeril habere se a/igutd quod proferre debeat, iudex causac omnibus modis cam
partem quae dilatione ulalur inlra triginta dies postquam altera pari renunliaveril quicquid volyerit sine
ulta dilalione proponere cogat. Quod nisi fecerit, lum ad vincenaam malUiam eius alius mensis unus a
iudice indulgeatur. Si vero sic qtioque moram fecerit, alterius unius mensis dtlatio ei praestetur, ila
tamen, ut si intra praedictos tres menses quos litigatoribus moram facientibus concessimus allegationes
suas non proponet, (um iudex nonaipplius cesset omnibus modis sentenliam Ugibus consentaneam pro~
ferre, vel si velit referre, ne UUyatoribus niale certaniibus litium exitus ultra protrahcre liceat.
III. Aliud praeterea caput praesenli legi adicere placuit. Sancimus igitur, ne liccat ullo tnodo
patri vel matri, aut avo vtl aviae, aut proavo vcl proaviae /ilium smtm vel filiam, vd reliquos liberos
praeteritos vel exhercdatos in suo teslamento facere, etiamsi per quamlibet donalionem vel legatum vtl
fideicommissum vel alium quemlibet modum portionem ex legibus iis debilam praebuerinl, nisi fprte ingrati
probentur el ipsas ingrahtudinis causas nominatim parentes in testamenlo suo scripserint. Sed quoniam
3 qualitas cause T\A renuntiaucrint Tl \ 5 >e habere
2 Se LBs} <os A/, om. A 5 3 iavxov A Q 5 xeXtvoaliquod V aliquod se habere T | ponat T H 6 negotits
ftev] s' A marg. | ontjvixa Bf jj xb om. A |j 6 xals iSiaiS
om. s B a7ioxdT]xcu AB || 7 (*d(>os om. AflTtQO&tivatT H quae utitar partem T | 7 dilationem Vx dilatione
AILB;] ngoa&sTvai Aty9 rb ftiQot om.L, xb om. A I) allegatione Rl dilatione a legato T% | compcllatur 7' 1 1
xb] xbv L1 |j 11 ixBQOr] h> L Q oneQ dv) xal OJXBQ L [jintraj ne (ut Tx) intra T | 9 fecit T\ 11 distulit V* jl
] 2 unius] mensis add. vulg. | ot] ct R | 13 ligatoribuJ
flovXzxai LA || 12 onep] oxs L | 'notqaoi {noirtoet Bt)
Tx\ 14 posucrit Tl | 15 cognitor] causae add.vulg. \
libri\\ irpoi] eieA 0 13 xivijaai La ftf] vtxfjffai B |J 15 fir}vbs om. $ | 17 xovz vnegxi&efttvove A II litigatoni, s. v. proferat sententiam Tvulg. | 16 nolueritiiK| 17 referatj
rjxot SiaSixoie M, XixiydxoQGiv L 8ia8lxois B, om. A H inperatori s. v. adter. T* H 24 rubr. Que lunt iuite oaose
18 npoc&Tjau L Txpo&TptKtv A J 20 rj om. A 24 ' A heredationis liberorura seu practeritionis T xnarg. Que
marg. | aXXoivi Ll irt yt ftrtv dXXo A | npbs om. A | sint iuste liberorum cause exheredationia uel proetcritio*
25 awalBofttv] xal avvelSofttv M |i 26 fj unte itdnnfp tt nis R marg. (er Iul.) I lege V | 26 ariae] aue Iil \ proTtQondnnq) om.As Q 2Spraeterftu8 3 / , TXQMXOQITOVS A aTo om. Rfltel om. V || proaue Tl \ 27 suutn] siue Tl I
a/*vt]fioPvrovS Ms. p., LB* | aitoxXriQOVOftmv AI dito- uel suam filiam V% libcros] filios R \ 28 cx hercde Rl\
nXrjgovofiovLl artoxXtjQOvoftovs L*AB' |[ 29 nottir iv trj 8uo9 V1 fi 30 qucmcumque 537,1 debeaot scr. V* in
iSta L II ii om. L J 30 Xtydxov MLA % <pi8etxof*looov A rat. 4 w. J 33 inscrueruut T
yt3txoft(<?oov M f>i8eixofieoov La | 31 tq. otpeiXoftivtjv
aindls A [cf. ) | 32 i fiij\ xal ti fitj A || 33 anodetxfrrjoorxcuL 8$tx&iUvA |j 34yQayoitv A ^ldXX'] rj marg.A

COGNOSCITUR SECDNDUM ILLA8

537

Nov. CXV 3

iMiSrj TS airiae, ig ilv ol TXIUSH axdptarot aifedov

ex quibus ingrati liberi debeant iudicari, in diversis
xQivso&ai, iv Sinipooois vd/iois Suanapuevae xal oi
legibuS dispersas et non aperte declaratas inveniyavtQus tiQr}/iivas svgopsv, cov al piv oiSi al-iat nnis, qnaruia aliquae nec dignae Dobis ad ingratituTiuiv itQot axapiariav fSogav, aXlcu Si xairot o|ia*
dinem visae sunt, aliquae vero cum cssent dignae
ovcai TiaQsXeitp&tjaav, Sia rovro avayxaiov tlvai ow- 5 praetermissae sunt, idco necessarium esse perspvxiliSofiBi^ Tavrcts ovoftaaii xco jtaQovrj. rofta* Ttt^tlamus eas noniinatim praeseuti lcge cornprehendere,
fiilv^oisre naqu ravrae fitjSeul igeivcu ijj T4QOV *-O- ut praeter ipsas nulh liceat ex alia lege iugratitufiov axaQiailas aixlav awiTt&vai, ei UTJ xas XU> vtpei dims causas opponere nisi quae huius constitutiouis
trjt naqovarts diaxd^eoit ivegitxofitvas.
serie continentur.
Jhins oi Stxaias rr,s axnQiorlas ravvat dvai 10 Gausas autcm iustas ingratitudinis has esse decerypjft^ofted^a
nimus:
1 ii iit loli iSiois yovtloi xetQas int^dloi.
1 Si quis parentibus suis mauns intulerit.
2 ' (iaQslav xal anQeni} vjiQiv avxols inaydyoi.
2 Si gravem et inbonestam iniuriam eis ingesacrit.
3 ti ijil yy.X7]ftanxaie aijiais avicZv xaxrjyoQ^aBta 3 Si eos in critninalibus causis accusaverit, quae
raJt ufj ovaaii xara paadiwt {} jtoXntias.
15 UOQ sunt adversus principem seu rempublicam.
4 u fiera tprtQfiaxwv <ot yaQtiaxde awavaaxQE^prjxat. 4t Si ctim maleficis ut maieficus versatur,
6 * xfi ojjj xmv iSitov yovicav Sia tpagpaxBias t\ 5 vel vitae parcntum suorum per veueuum aut alio
n).).a> xooixco im/3ovXevoai neiQa&eir).
modo insidiari temptaverit.
6 ti xfj iSiq firjxQviu rj xfj xov naxgoe naXXnxiSi 6
6 Si novercae suae aut concubinae patris filiuB sese
vios iavxbv ovpfjigeie.
'
20 miscuerit.
(
7 ii avxoyavxTjs xaxa xdiv yoviav 6 vidsyiryxiit,
1 Si delator contra parentes filius extiteritet per
xal Sta XTjS iSCm xaxafitjvvaetoe fiaosiat ai-xovs *;- suam delationem gravia eos dispendia tecerit susfiias vnofitivut jtaqaaxBvaatu.
tinere.
8 d ovitftj} xivn raJv sig/jutvcop yoviav iyxexXel- 8 Si quemlibet de praedictis parentibus inclusum
o&ai, oi 8'e naldee oi Swaftevoi / | dSia&ixov ini 25 ease contigerit, et liberi qui possunt ab intestato ad
tijy tovxov 8ia8oxqv iX&eiv airri&ertei nap' aixov,
eius successiouem venire, petiti ab eo, vel unus ex
rj yovv 6 tlt i nvxcov, f/i, (fovXrj&eUv eis xijv eavxdiv
bis in sua eum noluerit hdeiussioue suscipere vel
lyyvtjv xovxov avaStgao&cu rj vni$ nQotconov fj xov
pro persona vel debito, in quantum esse oui petitur
zoiovs, tit oaov imxrfitios elvai 6 aixovfuvoe dnoprobatur idoneus. Hoc tatnon quod de bdoiussione
Stixyviat. rovxo /uevxotye ont(j neQi xris iyyvrjs i&ea- 30 censuimus ad masculos tantummodo liberos volumus
niaafttv tii xovs d^gsvas xai fiovov avffxsiv nalSas
pertitiere.
flovX6fie&a.
9 ti ihyxfrdr) xie xwv naiSa>v, oxt ixwXvae xovs
9 Si convictus fuerit aliquis liberorum, quiaproiSiovs yovtii itotjcaff&at $ia&i)xr]v, aisxe si /tiv fino
bibuit parentea suos condere testamentum, ut si qui10 Aixiai 8i 541,17 itfortv xrjQtaaovaiv habel B* A 71 p. 122 Zach. (inde B l.e. Eeimb.). Summa
112 est in Ecloga 6,13, 114 tn Ecloga privata aucta 7,16 18.
8 tummam Atk. repetunt paratitla Alh. 15 8 et lib. ntQl StatpoQwv avayvtaouaxcav 10 p. 194 Heimb.
causas, ex quibus liberi ingrati iudicari debeant, in diversis legibus dispersas neque clarc prolalas invenimus, quarum aliae ne idoneae qttidem ad ingraltiudinem slaluendam nobis visae aliae quamvis idoneae
praetermissae sunt, proplerea nccessarium esse nobis yisum cst eas nominatim praescnti lege comprehendere, ita ut praeler eas nemini liceat ex alia lege ingralitudinis causam opponerc nisi eas quae serie
praesentis conslitulionis continentur. Caitsas autem iustas ingratitudinis has esse deccrnimus:
1 Si quis parenlibus suis manus inlulerit.
2 67 gravt et inkonesla contumelia eos affecerit.
3 67 eos in criminalibus causis accusaverit nisi quae advcrsus principem aut rcmpublicam sunt.
4 67 cum oeneficis ut veneficus converseiur.
5 67 vitae purentum per veneficium vel alio modo insidiari temptaverit.
6 67 cvm noyerca sua vel concubina patris filius corpus miscuerit.
7 67 calumnialor adversus parentes filius exiiierit et per delationem suam effecerit, ut gravia damna
verpclerenlur.
o 67 quem ex praedictis parentibus iii carcere inclusum esse conligerit, et liberi qui ab inteslato ad successionem eius venire posstnt, ab eo rogali, vel unus ex iis, noluerinl in fideiussionem suam eum recipere
sive pro persona sive pro debito, in quanlum idonrus esse is qui rogatus est probclur. Hoc tamen quod
de fideiussione sanximus ad masculos dumtaxal liberos pertinere votumus.
9 Si quis ex liberis conviclus sit prohibuisse suos parenles quominus testamentum facerent, ita ut si
1 / uv ol\ oi l oiv Srj A || coftXov A \ 6 Q
Xafliiv v6fia> /! B 8 aixiat) Lae Q 9 ntQitxofiiva La ||
10 Alxlai\ & marg. A Q xavrrjs L \ 12 18 numeros
Stj apponit M, sim. A (c/I ad 538, 3. 13. 21) | K*iQn
JPrac/,. ( impdXXot L imjldXXti B> v. l. | 13 ti Me]
7* LAB'Proch. Epan. R airtols vfaiv Pr. Ep. ft 14 ' Mc)
V LAB% Ep- y xal Pr. \^inl iyxXrjfiaxtxije aixiat et
15 xrjs fir ovorji Pr. |j avxdtv om. A | *xaxJiyoQ^aoi
MLA Pr. xaxTjyoQriOti B* Ep. | 15 xaxa) rj xaxd B' ||
Txohxitat] ini xovxav yrtQ dnoxrjpiaoovxai oi naldei

roTs Pr. plerique Q 23 *na^aexsvdffo$ MLA Pr. nagaOxivdatt B* Ep. | 24 *] T} Ep. (' A marg.) | ovfifimr]
A | eiwfievtov A e Pr. Ep.] iSitov MLB' || 25 ini ML\
lit AB' Pr. Ep. 8 26 xovttav Pr. fl StaSoxijv tt&tlr] iX&tlv xXrjpovo/ilav L ft 27 r/ yovv avxcSf om A | tis]
ijzl B* || 28 vno8i%aahin A Pr. \ / vnep] vni(> xov A 8
30 fiivxot Ep. || neQi] om. L'y inl B* Pr. Ep | 33 ia
Amarg. \ ] fj li Ep, | 34 8ta&ijxtjv notqoaofrat Ep.

R
Vpr. (1 debebant Vpr. | in dircraii] in uu V% ||
2 inrenitnus cet.] |uenimus 12 si quis scr. R1 in rcu.
5 w . | 3 aliqua Tl |J 4 aliqua? Va | 5 prospesimus R fl
7 nullu K |j 8 qua F 1 1 eius JT |J 9 continentincntur V1 (1
LPr. Ep. s 117 aXXy] Tj nai htQ
B
Q)
iustas i?(*)l| 12 singutis numtrotlXltll
rbv xotovrov anbxXt]qov tjyat &eontop$v add. Pr. || ingratitudinis
3
R\ V-XIIII R* || intulerat Rl \\
19 tt\ 1) Ep. B naXXaxiSt MA\ naXXaxrj (nnXaxrj L) L apponit JT , ll-llll
1
x
B'Pr. p. I 6 vide om. AB', 6 vibt eavrop om. Ep. || 15 >eu] se V || 16 Si) iuo T\ ut] aut T || 17 riUe]
20 * ovfifitoi AI xaxctfiiEot A intfiiot L ififtiu, v. l. ut T\ ueuctitium T Q 18 temptaucrat R xQ 19 sese] le
V\ 21 Si] Vel it rjexisterit T\ 22 ei. T | 27 eum
fti^tt B* (iioi Pr. evfiTtlnxti (Ug. ovftnXaxji) Ep.Jfi
l
l
21 t] fj MEp. | 6 vios) ovxot Pr. axnov At 6 vide oTTi. R T fl 28 pro om. R fl 29 tfn R | 33 coniunctus IV l U
ante teaxa coll. B' g 22 (taqtlav avxovf ^tj/uiav A J av- 34 coucedere /? I ut 538,1 tcstamentum bi* *cr. R

Nov. CXV 3

538

UT CUM DE APPELLATIONE

rnvra Sia&rjxr,v notyoaa&rtt Svvrj&eisv, aSemv aidem postea facere potuerint testamentum, sit eis pro
xdle elvai vnig xfjs loidvTTji aixiai xbv nmSa ano tali causa filiurn exberedandi liceutia; Bi autem ia
xXrjQovdficov nottiv
e* Si xal iv airfj T?J tccoXvost ipsa prohibitione sine testamento aliquis ex parenli8t'xa Siafrrfxrjs iwv yoviwv Tis rsXsvr^aeis, xni aXXot bu'8 decesserit, et alii aive qui ab intestato ad beresire dg nSiad-txov eie xfjv iov isXsvT^aavros xXrioo- 5 ditatem defuncti aut cnm ipso filio qui testamentum
vofilav rj fiez1 avrov xov TtaiSds xov xf/v Sia&rjxr/V fieri prohibuit aut post illum vocantur, sive illi quos
yevtafrat xtoXvaavros rj ftsr' avxbv xaloifievoi, eita
heredes aut legatarios habere volebat, vel qui lacove tt).r,Qop6[*ove tj Xrjynxaoiovs fyeiv yfiovXs-zo, eiVe sionem aliqimm ex prohibitione testamenti sustinueoi ftXdfirv nva ix x?;s xcoXvaetat trfi Sta&qxrjs vno- runt, hoc ipsuni approbaverint, sccundum alia3 lcges
fisivavres xovxo airo anoSei^auv, xaia xovs dXXovs 10 super lioc positas talia negotia terminentur.
roftuvS xove negi xovxov xei/xivovs ia xotavxa ji^dyftara negatovo&a).
10 ti naqd yvwfirp xiov yovitov ftexagv xwrjycov rj 10 Si praeter voluntatem parentum inter arenarios
fiifuov iitvxdv 6 vids iyxmaXi^ue
xal iv xovxca xw
aut nrimos sese filius sociaverit et in hac professione
dnixr,5svftari Siafieiveis, ei ftfj xvyjbv xni oi yovels xijs 15 permanserit, nisi forsitan etiam parentes eius proxoiavxrjs dnixr;devaecoe yeyovaoiv.
iessionis fucrunt.
11 ei' xtvi ix xcov eiorifievtov yovicav flovXofitvip xfj 1 1 Si alicui ex pracdictis parcutibus volenti filiae
iditt x}"vyaTQi TJ iyydvr} dvSoa Sovvat xal ngolxa xaxd
suae vel nepti maritum dare et dotem secuudura
xr;v Svva/ttv xrjs iSias neQiovaias vnsQ avxrji nagavires substantiae Buae pro ea praestare illa non concxelv ixeivr] firj awaiveay,
dXX' alaxQov fliov dni- 20 senserit, sed luxuriosam degere vitam elegerit. Si
Xel-rjxai. si Si fts'%gi eixoai nivxs ivtavxcdv rjXixlae fj vero usque ad viginti quinque annorum aetatem perxtvydxTjg yivr\xai xnl oi yovels vjiEQ&cayxnt tavxrtv
venerit filia et parentes distuleriut eam marito codrogi owdxpai, xul 'iotos ix xoixov avfi^aiij tls xb pulare, et forsitan ex hoc coutigerit in suum corpus
iauxrje <J5/4 xnvxt]v dpaaxrjont t] Si^a awan-iaetot
eatn peccare aut sine consensu parentum marit sc,
xtiJv yovicov dvSgl SCLVXTJV, iXtv&egcp uevxoiys, av&ij-ai, 25 libero tamen, coniungcre, hoc ad ingratitudineni filiae
xovxo eie a%ngiaxlav xfj &vynxgi Xoyi&ofrat ov fiovuolumus imputari, quia nou sua culpa sed parentum
Xofts&a, ineiSrj ov xfj savxifi nXJ.d xp xwv yovitov
id commisisse COgnoscitur.
aixia rovxo ytvcoaxsrat nXrjftfieXr^aaaa.
12 ei xis ix xwv tigr\(iivoiv yovioiv fiavf;, xni oi 12 Si qui3 de praedictts parentibus furiosus fucrit,
TiaTtJts OVTOI; r, TI*6 i^ avxtav rj nuiBtov avxio ftrj 30 et eius liberi vel quidam ex his aut liberia ei noa
vnovxoiv oi tiXXoi aixov avyyeveTs oi d^ ddta&ixov
existentibus alii eius coguati qui ab intestato ad
eis xbv alxov xXfjgov xaXov/uevoi V7tqgsotav xai (pgov- cius hereditatem vocantur obsequium ei et curam
riSa ngoiTjxovoav alxio [tfj jxagdoxotsv, d fiiv xi,s competentem non praebuerint, si quidem a tali sanus
xotavxTjs dnaXXayciTj vdaov, foxat airtp dSetn noxefuent infirmitate, erit ei potestas utrum velit negleQOV ftovXexai xbv nciiSa TJ xovs naldai TJ ovyyevcXt 35
11 cital Nomoc. XIV tit. 13,9, exscripsit Nomoc.m ib. (ubi citatur /9*. Xe xdiv f3aatXtxwv xl. i/ xe. Xe difi. iff).
quidem poslca testamentum facere potuerint, liceat iis propter lulcm causam filium exhercdem facere; sin
autem quis ex pareniibus in ipsa prohibitione sine testamento deccsserit, et alii sive ab intesialo ad herediiatem defuncli vel cum ipso fxlio gui testamentum fieri prohibuit vel post ettm vocati, sive quos hercdct
vel legalarios habere volmt, sive qui damnum aliqvod ex prohibilione lestamenti passi sunt, id ipsum demonstraverint, secundum ceteras leges hac de re tatas eiusmodi res decidantur.
10 Si filius praeter voluntatem parentum numero arenariorum vel mimorum sese adiunxcrit et in hac
profeastone pertnanseril, nisi forte eliam parentes eiusmodi professionis fuerint.
11 Si cui ex pracdictis parenlibus cum velit propriae fxliae vel nepti inuritum dare et dolem secnndum
vim subslanliae suae pro ea praestare illa non consentiat, sed turpem vitam praeferat, Quodsifitiausque ad vif/inli quinque annorum aelatem pervenerit et parentes eam marito copulare distulerint, ac forle
tnde coniigerit eam in corpus suum peccasse vel sine consensu parentum marito, libero tamen, se coniunxisse, hoc in ingratiluainem filiae imputari nolumus, quoniam non sua scd parentum culpa id commisisse intellegitur.
12 Si quis ex praedicUs parentibus -furiosus sit, el libeii eius vcl nonnnlli ex iis, vel si liberi ei non
sint, celeri eius cognati, qui ab intcstalo ad hereditalem eius vocantur, officium et curain debitum ei non
adliibeant, si quidem ab eiusmodi morbo liberatus sit, licebit ipsi, si velit, /ilium vel filios vel cognalos gui
2 xoiavrrje] xoiaixTjt xnl ftovov A || anoxXrjgovofiop
gj
Ae Pr. Ep. |j 21 numerum ta apponit A |j ti Se
noitiv D' v. /., A d^vtQtSdxov noiiiv ijyovv anoxXqgov
28 nXtjftfieX^aaaa om. Pr. H 8i\ fiivioiye Ep. |j /uixo
nouiv B* v. /., axXrjgov (d7i6xXr]Qov Pr. unus) ixoulv Pr.
p. H 3 tfj numerum &' apponilA || xal MLB'] om. Aff Pr.
Ep. 1] 4 *reXtvxt'jaot MLPr. xtXevxrjati AB' g 5 eixe\
OIXB L H 6 fiex^ avxov xov] ptexd rov A Pr.. J3' v. I. || 25 fiirrotye] fttvxoi Ep. ftiv A || 26 Xoyi&afrai TIJ
7 r] rj oi A Pr. Q 8 ovs] ixtiroi ove A || fj Xtyaxagiovt yaxqi A xd) drS()i Xoyi&o frut La || 28 xovxo om. A f
13' Ep.) rj Xrjyaxngtovt post fjfiovXexo coll. A, om. Pr. j| 29 ' 8e TIS /1 Uy' wary. A) || fiaveirj Pr. v. l. 30 t\ xai
r\Bov\ovxo Pr. \ 10 xma xoie 12 nsQaiova&ai) xal xtvet A || aixcu] avxatv La || 31 nvxov om. Aa \\ 33 fih'
ovxtot dnoxXrjQov ytria&ai avxov Pr. xal ovxco: ano- om. A | TJJS om. B' \\ 34 anaXXny^ Pr. B tioxto Pr.pltriXXTJQOS 6 Ttaie iaxio Ep. j] xra-ra xove vo/iove xove aX- que | 35 fiuvXoniva) A
Xovt L || 12 negaiovff&at L [| 13 tt] 7, A Ov povov Si
aXXa xal ti Pr. Ep. (numerum ' apponitA, ta L) || fie- 2 exheredem dandatn licentiam (dnnda licentia /?') R |
xai> ulfi(oy\ filuott Pr. Ep. || 14 o vibe invxbv L || 3 aliquis 9 hoc ipsum scr. T% in ras. 6 w. | 4 quij
*dyxaxateot (dyxaxaXt^ii B*) libri || 15 *Siaftiivoi ML, quidam /i |j 6 probibuit Vvulg.] probibuerit RT\S) jj
B' v. /., Pr.unus, Staftivoi B' v- /., A Pr. Ep. \ xijs xotav- 1 legatarios (fieri add. Tpr.) uolebat habcre T(%) | 10 poxys LPr.Ep.] xoiavxrtt MB* rije avrijs A cius e H \1 tft sita II1 g 14 tninos Tl minimos Rl \ se / ' | | filia V filio
narg. AL D tX xtvi] rj ei xtvt A Ep. || iiQi}(iivwv om. R* || ...tiauurit R* || 15 forsan T\\ 16 fuerint T\ l9*-7Nom.m \ 18 dxyovrj B'Nom.m || xai nQolxa 19 naqn- uel nepti substantie sue om. Ra || 19 concesserit RT jj
ayiiv ow. Nom.m || 19 TTJV dvvnpiv] xrtv iSinv 8vvafttv A || 21 annos Ra g 23 contigcrit om. T || 25 tm RTa | 27 coravnip avxf>t\ avxfj B* v. l. | 20 dxtlvrj om. Pr. Ep. U avv- mississe Rx || 30 ei] eis RT eins V \ 31 oliis RVl [ eis
airiar^ B' v. /.. Ep.] awatvtoet AILA, B' v. /., Nom.m
F l || 32 eius om. R \\ 33 prebuerit Vfl a talitanui Li* J
ovraptor) Pr. |J intXe^rjxat MLB* Nom.m] Siuyttv im- 34 utruni] utrum ei Ra
XT

rt

ii

X7_

Ck...

. *

tt

COGNOSCITUR SECUNDUM ILLAS

539

Nov. CXV 3

xoht rjiieXyxdxas a%af>iGTov rj a%nQlarovs iv xrj iSiqgentem filium vel fillos aut cognatos ingratum vel
ingratos io 8UO scribere testamento. Si autera ia
yoayai Stafrqxr]. ei Se dv TT} voaip xrfi ftaviae nviov xarixoftevov dgaxixoe xie tSot anb %u>v idicov furoris morbo eum detentum extraiieus aliquis yiderit
fo
naiSwv ij ovyyevwv rj dXXcov in* nirov <a) suis neglectum libcris vel cognatis aut aliis ab
xXrjQovofuov xal Sia avfina&etav ^ovXrj- 5 eo scriptis beredibus et pro misericordia voluerit
eum procurare, damus ci licentiam adtestationem eis
ahov YQovrioai, SiSo/tev avxi^ nSsiav Siafiagv xois dg dSia&ijov JJ GTIO Siafrrffls r\Srj yevo- qui ab intestato vel ex testamento iam facto ad
iuriosi hereditatem vocautur scriptis dirigere, ut eum
tts tbv xov fiefiiivoio; x?.fjgov xaXovuirote yyqf
axdXXsiv,, ISSTB o7iovSdeiv

airovi xoixov
procurare festinent. Si autem post huiusmodi adS ye xal fiera irtv lotavxrjv ddutftao- 10 testationem neglexeriut, et extraneus in sua domo
fgovn%etv. eii Se
rvQinv dfieXijaeiav, xai 6 d^aixtxbs v x<w ITTOV oXxi? furiosum susceptum sumptilms propriis usque ad
TOV fiefirjvoxn vnoSsl-dftEvos SannvTjfjiaaiv oixtiois dvoi tinem vitae ipsius procurasse moustratus fuent, eum
Trjf xthvxrje aixov yoovxians Seix&eirj, xbv XTJV vnqui obsequium ac diligentiam furioso cxbibuit, licet
r,otoiav xal xi\v intpiXttav TQ ftefiTjvoxt 7ictQao%d- extraneus sit, ad eius successionem pervenire decer/01', y.dv xa fidXioxa ll-a>xixde ett], its xr,v rovxov 15 nimus, evacuata institutione eorum utpote indignoSiaSoxfjf gQXEa&m &eonio/iev, dvaxQsnofiirrjs TIJS rum, qui furioso, sicut diximus, curam praebere
ivoxdaecos, axs Sij dva^iwv Svxcov xwv xtS neglexerutit, ita tamen ut cetera testainenti capitula
frdneQ eiorjxapEv, tpQovxiSa jtapaozElv
in sua maneaut firiiiitate.
, ovxco fiivxot wsxe xa Xoma xrfi SiaxtrpdXnia iv xtj idiq fttveiv ff^t't.
20
13 Si unum de praedictis parentibus in captivitate
13 ' ra xwv TiQoXExfrdvxtov yovicov iv aixfialtoalq
xqaTtio&ai av^air}, xni ol rovxov jtalEt uxs ndvdetiueri contigerit et cius liberi sive omnes sive
tEi UTB tle iiTj anovSdaaiEv xovxov draQfyvoaofrai'
unus non festinavcriut eum rcdimero, si quidem va<atxt ti fiiv SvvTjfreirj rfjv xrjs aixfnXwaiai avfitpoqav luerit calamitatem caj)tivitatis evadere, in eius sit
ixf vyEiv, iv xri avxov Elvnt i^ovaia ndxsgov XUVXTJV 25 potestate, utrura hanc causara ingratitudinis tcstadxapKJxias aixiav xft iSla /SovXotio dyyedyai Stu&jperf
mento suo vclit adscribere; si autem per liberorum
ti Si Std XT]S xtop naiSiov dfttXeias rj xaxafQovriaEioe neglegentiani vel cotitcmptum noi) fuerit liberatus ct
/xi) iXtv&egai&EtT], dXV iv xf] aixftaXcoaiq xsXevxrin captivitate decesserit, iilos ad successionem eius
onev, ixeivove sis xrtv aixov 8iaSoxhv iX&eiv OVM vcnire non patimur, qui non festinaverunt eius redvexofufray oixivse ovx iajiovSaaav xije dvaQQvoEws 30 demptionem procurare, scd omnilius liberis in boc
aixov tpoovxiam, dXXd ndvttav xaiv itniSav ini xovneglegentibus res universas ab eodem rejictas ecT^ dfieXrjodvxoiv ndvxa xa Ttgdy/uaxa xd yrap' avclesiae civitatis ex qua oritur applicari, inventario
iov xmaXtfi7iavdfieva. xfj dxxXrjaia xrtt noXscos ig i,s scilicct sub publica adtestatione celebrando, ne quid
jjofiqxm nQoexvQovofrai', inventariov SrjXaSij dni n- ex eius facullatibus pereat, ita u t quicquid exinde
fioaiov ixfiaprvoiov yivofiivtiv, djsxe HTJSEV dx xijs av- 35
xov ntQiovolas naoanoXia&ai, i<p* t$ ttdv oneo iv 13 summam habtt Ecloga ad Prochiron mutata 32, 6 ex Proch.
titlis Alh. 2 7.

r. 27 540, 2 summa Ath. rcpelitur in para-

eum negfexerint ingralum vel ingralos in suo scribcre testamento. Si vero quis extraneus eum furoris
morbo affeclum a propriis liberis vel cognalis vel aliis ab eo scriptis heredibus neglcgi viderit et misericordia motus curare enm voiuerit, dumus ei facultatem iis qui ao inteslalo vel ex tcstamento iam facto
ad hereditalem furiosi vocantur denuntialionem scriptam mittendi, ut eum curare studeant. Quodsi
etiarn posi eiusmodi demintiationem eum neglexerint, el extraneus furiosum in sua domo susceptum impemis propriis usgue ad mortem eius curnsse probatus sit, eum qxii operam et curam furioso praeslitil, qitantumvis extraneus sit, ad eius hcreditalem yenire sancimus, eversa illorum inslilulione utpote
indignorum, gui furioso sicuii diximus curam adhibere neglexerunt, ita tamen ut cetera testamcnti
capila in suo robore maneant.
13 Si unum ex praedictis parentibus tn captivitale detineri contigerit et liberi eius sive omnes sive unus
eum redimere non studuerint: ut si quidem calamitalem captivitatis effugere potucrit, in ipsiits pnlestate
sit nnm hanc ingralitudinis causam tn testamento suo scribere velil; sin autem pcr neglegcnliam anl contemptum liberorum non libcralus sit, sed in captivitate decesserit, illos ad successionem eius venire non
patimur qui redemplioni eius operam dare non studuerunt, verum si omnes liberi in hac re neglegentes
fuerint, omnes res ab eo reliclae ecclesiae civitalis unde onundus est addicantur, atque inventarinm scilicet cum publica testalione fiat, ne guid de substantia eius pereat: quo omne quod inde ad ecclesiam
3 dxo\ vnb A, Pr. plerique. Ep. || iSltav] OIXE(O>V Pr. (J nue J 34 oguaxai A Pr. oQfidxo (sic) Ep. (f inbenlanu M,
4 dXXav] vnb dXXav Ep. nXXtov xcov A R 7 ytyevyfie'- ivflevr rtQiov LA ajioyonwrjs M *.v.t B* xaxnypayrie Pr.
vr,t B' v. /., Ep. || 8 iyypdfptoi B* \ 9 dnoaxiXXuv A | Ep. || dnl Srjftoaiov 8t]iaof) B' Q 35 yevofiivrjs B' Pr. Ep.
tU xnJ om. Pr. e |J 11 djueXfjOtiev L dfuXrjaaitv B* v. 1.1|
o lomxoc Ep.\ il-cjxtxds MLB* Pr. t^ioxixbt xii A j|
2 tcatanicnto scribcrc T\*t\. autem in] aliqucm R1
avxov] nvxov MB'Ep. iavxov A Pr. avxdi L Q 13 xqs V% si quem V 1 si autcm contigcrit aliquem T
vnrjgeolas La J 14 xai xrjr] xr\v otn. A, Pr. unus Q izapu- Si uero aliqucm R7 g 3 forori T" (| dctento li [| 4 a
oxovxa A U 16 d~oniouEv] xeXevofitv B' |) 17 dvaoxd~ add.vulp. | suia V3 in rat. |j ab eo] liabeo F | | 6 atcstaoias L i xmv xip L" [rf. e)] v<p (xni Tfp B' v. l.) tionem RV* (id. 9. 33 RT) fl eius V || 7 ad om. R* ||
8 ut] et Rl et ut Tl ut et T* fl 9 fcstinct T\ 10 neglcxerunt V ncglexerit Tl || 11 propriis] filiis add. Ra [|
13 obliquum TH 15 utpute Tl B 16 sicuti R | 17 neglcxerint T | tm RT | tcstamenta V \ 18 maneat Tl ||
ttxi ttai tlt pii&ouv xnl A fl 24 diax om. Pr. Ep.
22 contingrrit K |J 23 unius F | | Don] set non Rl g si] ut
ivvq&rj Pr. plerique J xtjv] ovros (avxbt Pr. unus) xijv
Pr. Ep- || 25 sq. dxctgiaxiae xavxrjv A || 26 aixiav) XTJV siBeck | 24 captiuitntis calamilatem T || 25 potcstatem l T\\
airiav CGEHcimbach non recte || Sia&tfXr^] rj xnl {xal 27 oontcntum1 V j) 28 captiuitatem Ffi dcoesscrunt T jj
quia RTvulg. quia
om. Ep-) /i? add. Pr. Ep. | 27 ^] xod Ep. *|| 28 dhv&e- 29 patitur V g qui Humburgensh}
| | 33 scilicet aub] F 1 sub F s jj public Vxflneo
(tofrrj B* v. /. B TJ om. Pr. Ep. || xEXtvxt]Oeitv Pr. unu.<]si F
l
l
ttXivxrpoi (xeXtvxfaTi B' v. /.) MLAB' Pr. Ep. J 29 ni'?- RV B 34 parcat T pcr cum V* || ita om. R | exinde
om. T
rov] i$i'av A J 31 djti] xtuv dnl A \ rovxo Pr.pUri-

Nov. CXV 3

540

UT CUM DE APPELLATIONE

xav&ev tie rtjr ixxXr\aiav neoisXfroi eie aixfinXioxtov ad ecclesiam pervenerit, captivorum rederaptioni proQvotv nQox,o)Qtiv. dXXa invxa ftiv oaov Inl toit ficiat. Sed haec quidem quantum ad persouas dicta
eigrjxat, afltg ano xXrtoor6fuov noisiv ovx sunt, quas exheredare non licct nisi ingratitudinis
f} xat rjje axaoioxias aiiias yoaipqvai xai causas scribi ct approbari coutigerit: occasionem
i t ovuftaiTj - n<)6<paaiv 8i r^lv ngoi to 5 autem [a] nobis ad generalem legem promulgandam
yety
jroiijaaa&ai vofiov rj nagovau inod-iais Si- praesens causa noscitur obtulisse. Sed universaliter
Scor.e. xni Sia loxno yirut(o* xeXivnuev, aitrs eineo
iubemus, ut si illo qui in captivitate detentus fuerit
ixEivoi 6 iv aixfiaXwaiq Xriffrtis nalSas fifj exoi, xai liberos non habuerit, et aliis qui ad eius bercditaToii' dXXaiv tdiv tis iijv roiiov xXrjpovoftiav aSm- tem vocati suiit eum redimere non festinautibus ia
&TOV xaXinifuvtov dvappvono&ai aitbv ufj aTtovSa- 10 captivitato defunctus fuerit, nullus ex bis qui negtovnor iv tfj nixftaXwaiq TeXsvrr,aete, fjyoiva ix iwv
lexerunt ad hereditatem eiua perveniat, licet antc
a(irXr,aavzoiv eis TJJ' rovrov xXrjgovoftlav fyxeo&ai, captivitatem testamentum forsitan ab eo fuisset conei xai UQO Trjt ai%uaXw(jias Siafrrjxr] xv%ov nag' airov
scriptum, in quo memorataB perBonas scripsit hereiyeyovei, iv rj ra ftvrjfiovsi^errn npoetana fygaye des. Sed bic quoque institutione heredum iufirraata
xkr}Qor6fjove. 'aXka xal itnai&a 7^c ivaxaaeios xcay 15 et ceteris testamepti capitulis in BUO robore permaxXrjQovoftwv dxvQov^tivijs xal xaiv Xotffaiv XTJS Sia&qnentibus substantiae talium pcrsonarum sitnili modo
xrjs xtipaXaioiv iv xfj iSia ftevovxoiv iV^t'* ai neotccclesiis civitatum ez quibua orti sunt applicentur,
ovaiai xcdv xoioixav nqoswnav xaxa y rov oftoiov
et nullis aliis causis quam in captivorum redemptioXQOTIOV xats ixxXr^olais xd>v TXOXECOV t'| cov toQftrtvxat nibus expendantur: ut unde illi a suis non suut
nposxvgovad-ioaav, xai fifj iv aXXaie oiaisovv aixian 20 redempti aliorum rcdemptio procuretur, et ipsorurn
dXX' iv zals xtoy aixpaXcix&v avagpvaeci Sanavdquoque animae ex hac causa piissima subleventur.
a&coaav wgre odsv dxelvot ino xcov idiajv ovx dvHoc eodcm observando et si aliam extraneam pereQQva&r^aav, xae dXXiov dvaQpvaets wQoiii&a&ai, xal sonam ante captivitatcm scripserit heredem et illa
TOS ixsivtov ojtoicos yvxai ix mvxtjs xrje evoefiovs
sciens se ab eo beredem Bcriptam eum rcdimere a
ngd^ecos imxavfi&ofrai.
avxov xovxov naqafpvXax- 25 captivitate neglexerit. Hanc autem poenara contra
rofuvov xuv ti dXXo i^coxixov ngosomov TTQO xfje aix- illos valere iubcmuB qui octavum et decimum aetatis
ftalioaiat ypdy/rj xXr]pov6fiovt xdxtlvos sjSdis iavxbv
suae anuum compleverint. In huiusmodi vero causia,
vn' ixeivov ysyftdcp&ai xXr^Qovo/tov dvaQQvaaa&ai xov- quando pro captivorum redeinptione necessariura
xov lx xrji a'xuaXtoaias dfieXrjoai. xaixrjv Ss xrjv fuerit dari pecunias, si quis propriaa pecuuias non
notvrjv *axy ixtivayv xQaxeiv&eani^oftBy, o m w t xbv 30 habuerit, licentia erit ei, si memoratae sit aetatis,
oxxeoxatdsxarov rrje eavicov rjXtxias inXrjptaaav ivtav~
mutuandi pecunias et res mobiles vel immobiles supiov. iv 8i TOIS xoiavxats aixiate, rjvixa. Srj vntQ
d o i e
ai-fjxaXwxtav dvayxaiov tirj ^p^ara Son TIS t'8ta /ti) %oi x(rfyiaxa, dSeiay %ixai,
Q ; gjfqs
vndpxet rjXixins, 8avelea&ai xQ*lm 35
/inxa xal jiQdypaxa xivtjxa ij uxltijxa
&&

v. 29 sq. argumenlum notant libellus nipl 8tcup6()a>v dvayvwOfidxtav 10 p. 194 Heimb. (ex Alh.) et 'Fan. 36,4.
29541,11 summa Ath. repelitur in paratitlis Ath. 13 6.
pervenerit ad capiivorum redemptionem proficiat. Sed haec quidem de personis dumtaxat dicta sunt, quas
exheredare non licet nisi ingratiludinis causas scribi el probari contigerit: occasionem vero nohis ad
qeneralem legem facieiidam praesens causa dedit. Alque propterea generaliter praecipimus, ut si ille qui
m captivitate delentus sit liberos twn habeat et, cum ceteri qui ad hereditatem eius ab intcslalo vocantur
rcdhnere eum non studeant, in captivitate decesserit, nemo eorurn qui eum neglexerunl ad hereditatem
eius veniat, eliamsi ante captivilatem testamentum forte ab eo factum sit, in quo personas memoratas
heredes scripserit. Sed hic quoque institutione hereaum itrita facta et celeris teslamenti capitibus in suo
robore mansvris substaniiae eiusmodi personarum simili tnodo ecclesiis civilatum unde oriundi sunt addicantur, neve in alias causas ullas nisi in redempliones captivorum expendantur: ut unde ilti a svit
redempH non sunt, inde aliorum redemptioncs procurentur, parilerque iliorum animae ex liac pia actione
subleventur. Atque id ipsum observetnr eliamsi aliam extraneam personam ante captivitalem heredem
scripseril isque sciens se ab illo heredem scriptum esse ex captivilate eum redimcre neglexerit. Ifanc
autem poenam in illos valere sancimus, qui octavum decimum aelutis suae annum impleverint. In ciusmodi vero causis, quando pro redemptione captivorum necesse sit pecuniam dari, si quis propriam pecuniam non habeat, liceat ei, si praediclae aelaiis sit, mutuam pecumam sxmere et res mobiles vel itnmobiles
ftorov A | 31 TJ7S TjXixlas xrpi iavxcvv B' v. l. | iavxbv
M 8 irmvroy] XQovov L || 32 8i] fiivxoiy Ep. H 8rj M)
unus B 4 TXS] t a Pr. \ aixias om. Pr. \\ 5 npowaotv 8i om. LAB' Pr. Ep. g imip] ftepl A fl 33 tirj\ ioxt Pr.
1 waxi tintp) Ei 8i Pr. \ 6 noujoao&at] frio&ai Ep. j| Ep. fl 34 xQTl!*axa om. A || 35 V7tdpxfl Pr- vndpjpt A
hib
xai oia xovxo) noscitur obtulisse; scd ? H 7 xe- sit e | 36 fjj\ xal A
&eonlX,o[XBv A || Saxe ftntp] co ti Ep. I 8 6 iv
xfaiq
Xqtp&elt AcPr.Ep.] iv aixpaXooiq Artf&elr]
{nQOtXqtpfreii] B%) xal MLB* || /uy] ftiv /ITJ Ep. U *J7 1 redemptione Rl 0 2 dicta] data F 1 Tl I 3 eihereB*xv. l. U xal rcZv dXXtov) xcav aXXutv 8i />., rdiy dX- dare] hrdare V1 J
| 4 causa T || scribi] ubi Jil | approXtov om. A J 9 TOVXOV) ixtlvov A J d a8ta&txov post bare Tl (| oontigerint T \ 5 a om. vulg. |j lcgem om. R |
xnXovfiiviov coll. Pr., om.ffH 10 anovSatpvxai La onov- 7 ciuitate 72* | detcmptas F | 8 eius om. R | 9 redimire
8aadvxtov A |) 11 iv\ dXX' iv Ep. \ xeXtvx^atn Pr. unus] 3P(irf.24)J 10 neglexerit T g 14 bio Ii} hao VTvulg. \
xeXtvTTjaoi eett. Q tx om. Ep. || 12 pxta&ai ii xnl] tta- 17 ecclcsie duitatis T U 18 et in nullii Beck | 19 ot
XtiaSat xa*> Ep- \ 16 xXrtqovfteviov L, B* v.L\10
pr\ om. R' S 21 cx causa hao T\ aubleuctur V1 | 22 pcrso/irjxs A |f 21 Sanavaa&m Pr. K 22 aaxa om.A% { 24 nam extianeam T \ 23 scripserit] Bcripserint T scripstt
ifwloK om. B'Ep. Q 25 tovtov avxov Pr., avrov om. A || RVvulg. \ heredc* T* (| 25 Bcglcxit? F* H 26 illoa] illos
26 1 om.Ep. g 27 ypayrg ML, B* v. l.] ygdytie A Pr. quoque R1 eos quoquc T | aetatb suae annum (anum V)
ypawoiev (sic) JEp. yfayoi B* v. l. g xdxiivos 28 xitjj- RV) annum suac etatia T || 27 complcuerunt V\ Tcro
(fovopov om. A 9 xdxsivo Haloander exffU iavx&v />, om. T U 28 redemptione captiuorura T || 29 dare T f
iavxb Haloander | 28 xovxots L* 8i xovxov Pr. pleri- si] nne Tl $ 30 ait aetatis Vvulg.] etatis sit RT* staque H 2Q aftBXtjoat L dfteXijoot MA Pr. Ep. d^eX^au B', tis Tl B 31 mutuandi tnobile et immobiles acr. V*
afteX^atiM Scrimgtr jj 30 d'eojx(op$v] fraonit,Ofjev xal in ras. 1 rs
B' I aixfiaXtbxov om. Pr. i 2

B' |J 3 aTXOxXtjQOVOfiov A, Pr.v.l.,

dTXOxXrjpovOfiwS Pr.

COGNOSCITUR SECUNDUM ILLAS

541

Nov. CXV 3

tirt "dia fyei elrt T XOV t.v aix(ia\o>alq xQarovfie- ponendi, Bive ipsius propriae sint sive illius qui io
vov, ineiSrj iv rolt ilpTjfievoie anaai rols vneg dvaQcaptivitate detinetur, quoniam in praedictis omnibus,
Qvatat aixjua?u6ro>v SiSda&at rj avaUaxso&cu Stiquae pro capiivorum redemptione data vel expensa
xvv/tirois xd loiavxa avvaXXdyfiaxa toe na.Qa nqoiprobabuntur, contractus huiusinodi tamquam a perunov avTej-ovolov xal isleiae rjlixias ovxot ytvSfisva 5 sona suae potestatis et lcgitimae actatis factoa ita
piflata elvat napaseeXevofis&a' fit]Sevos xoXs fiera xajv
firmos csse decernimus, nullo eis qui cum huiusmodi
fotovrcov TtQotioTtoJv ini xdls fivij/tovev&eioats aiiiais,
personis in meraoratis causis quo praedictum est
xafrdntf etgrjrat, awaXXdrrovat TtQoxQlfinros yivofiimodo contraxerunt praeiudicio generando: necessivov, avdyxTjv SrjXaSij exovros xoi> l* rijs nixfiuXutaias tatem scilicet habente eo qui ex captivitate redierit
Inavsoxo/iivov xd rotavra avrnXXnyftara fie/iaia yyel- 10 tales contractus ratos habere et cis tamquam suis
afrai xai xovxoit (oe iSiott o<fXrj[taoiv ivexea&at.
dcbitis obligari.
14 t'i rn ix TMV ftiTifiopfvd-errcov yoviwv og&68oos 14 Si quis de praedictis parentibus ortbodoxus contav
inaQx aia&Tjrai ibv iSiov nalSa rj nalSae ftij el- stitutus senserit suum filiuru vel liberos non essc
vat ir,s xa&oXixrje niariois /ITJSS iv xfj ayt&rarr] ixcatbolicae fidei nec in eacrosancta ecclesia commuxlr.aiq xoivtovelv, iv fi ndvrse oi fiuxaouoraTol nn- 15 nicare, in qua omnes beatissimi patriarcbae una couTptA()^a fuq avfinvola xnl bfioioiq rrtv oQ&orntTjv spiratione ot concordia fidera rectissimam praedicare
ntanv xrjQvaaovaiv xai Tie ayius rivoitgae awoSovt,
et sanctas quattuor synodos, Nicaeuam Constantinotrjv iv Nixuiq. xai ii}v iv KiovoTamnovnoXu irtv r politanam Epbesinam primam et Calchedonensem,
lv 'Eftffip iiQ<inriv xai xi\v ir XaXxrjSovi, neQintiaamplecti seu redtare noscuntur, liceatiam pro
ctaii-ni fjyow nvrtfBQBivyivtooxotTnt, xni Siafieirwoiv 20 bac maxime causa ingratos cos et exberedes in suo
c( toiovrot jralSet iv rrj avrij dntariq, SiSoftev rots scribere testamento. Et boc quidem pro ingratituavxav yovivctv aSstav vnco raiir\s ftaXiatn rtje *- dinis causa decrevimus. Gencralem autem providentinj axnpiarove avTois xnl ano xXrjoovofitov iv rfj tiam Hberis catholicis deferentea iubemus, salvis legiiSiq yontpEtv Siafrr/XT]. xai rovro ftiv ini axngtariae
bus quae iam de aliis bacreticis Bunt prulatae, et
ahiq ourvndirafuv' yenxtjv Si it(>6voiav rcils naiol 25 circa Nestorianos et Acephalos haec observari. ut ai
tolt OQ&OSOJ-OH naotxorre: xeXeio/iev, aiocov (pvXarioquando parentcs inventi fuerint sive Iudaico Nestorii
pivoiv rmv vofiav icitv tjStj negi x(ov aXXtav UIQCTI- furori dediti sive Acephalorum amplectentes inBaniam
xav npoevexfrevTtov xnl neol rois Neorogiaiovi xal
TOVS 'Jlxttpnlove xnvra tpvXdrtta&m, ditre et nore
yovtts evQe&etev tfat rrj 'lovdaTxij Nearogiov paviq 30
ixdtdofiivoi lixs TTJV xdiv 's/xeydXcov dvoiav neQinxva
14 Mummam praestat Nomoc. XIV tit. 10, 8, ipsa verba et xtS ix xatv 543,18 tpvXaxiOfiivtov ndteripta
t in Nomoc.dm l. c. (ubi citatur /9. h' xdtv j3a.OiXixuJv xt. TJ' xe. XTJ, iv&a te' aixlar i^QsSaticovot anoSlow). Summarium Ath. repetitur in paratitlis Ath. 3 7.
pig-tori obligare, sive proprias habet sivc eius qui in captivitate detinetur, quoniam in iis quae dicta sunt
om ibus, quae pro redtmptione captivorum dari vel expendi probentur, eiusmodi contractus tamquam a
persona sui iuris et perfeclae aetalis faclos fmnos esse iiibemus; ut nullum iis qui cum eiusmodi personis
in memoratis causis, sicuti diclum esl, conlrahunt, praeiudicium fiat, cum scilicet eum qui ex captivilate
redcat necesse sil ciustnodi contractus ralos hubere tisqiie tamquam propriis debitis obligari.
14 Si quis ex prnedictis parentibus cum orlhodoxus sit intellexerit filtum suum vel filws catholicae fidd
non esse neque sanctissimae ecclesiae communione uti, in qua omncs bealissimi patriarchae una conspiralione et concordia reclissimum fidem praedicant et quattuor sancta concilia, mcaenum el Constanthwpolitanum et Ephesinvm primum el Chalcedonense amplecli sive efferre agnoscuntnr, alque eittsmodi Uberi
in eadem infidelilaU perseveixnl, parentibus eorum potestatem datnus proptcr hanc potissimum causam
ingralos eos el exheredes in testamento suo scribendt. Atque hoc quidem de inyratitudinis causa conslituunus; gcneralem autem curam liberis orlhodoxis adhibiluri iubemus, salvis servatis legibus qnae de ceteris haereticis iam prolatae sunt eliam dc Nestorianis el Acephalis haec observari: ita ut, forte parentts deprehcndaniur sive ludaico Neslorii furori dediti sive Acephalorwn dementiam amplexi et propterea
1 f/oi B' v. /., Pr. Ep.(s) |i 2 dr] ini A || 4 xa] t~xoi xt}i xafroXixrjs xal ajiocxoXtxrjS dxxlrjoiat dnoxtjQvooota A i 5 J*'TOS, v. l. ovxto B' f| ytvofieva A Pr. \ 6 xe- fiBvat, si (>i <>m. v. l.) xni rairaii faiQa&tuv Xivts
Itvofttv A || TOIS nm. B' v. l. Pr. v. l. |j 8 awnXXdjxovaiv ivexoftepot, T nvxa ntQi xovtove annvrns nnnpafinpost npoaoincov (7) coll. A% 9 avayxtj Lx 1] SrjXovoxi A |j xait ipvhixrta&iw oiaxt ei noit yovBit CVQB&BTBV fiiii
12 u marg. A || ftvTjpovtv&tvxatv) tigrj/itvwv B' |) 14 nt- xiov amiQifrfttjfiivayv aigtosov ij xal ixigq xivi xovo-tttvt) ixxXr,aiai niaxtaie La ixxXrjoiae xal nioxttasA\ xmv nn^anXr^aiq xnnxOftBvot Pr. {sim. Ep.). Pro xavxa
iv xfj nyia>xaxr] ixxXrjalq om. A, tv om. Nom.am | 16 O(t malim xavxa \ 30 NBOXOQIOV] XOV vioxoQiavov L
&oSo^oxnxjjv Pr. Nom.d | 17 xrjpvxxeiv (KrjQvaativ Pr.)
A Pr. Ep. s | Ttooagas MA s] inxa L Pr. Ep. Nom.dm j|
1 siae ipsiui proprie RT) ipsius aiue prupriu V siue
19 %ni\ om.As, TtQioxrjv Pr. Ep. || Kcovaxavxtvov7i6Xt\ propriae ipsius vulp. || 2 omnibus quae] otnnib** A'1 H
npiuTqv ndd. Pr. Ep. || xt om. Ae Pr. Ep. ]j 19 xal om. Pr. 3 pro om. V | dacta Rl Q pensa V | 4 probantur V ||
Ep | XaXxnS6vi\ xaXx^^vt Nom.m, xqv iv Kcjvarav- buiusmodi] personas ndd. Ra J 5 et legitimae aetati
xtroirnolr.i SftrriQav, coiavxcoi xni xrjv tv KaJvaraitt- om. V | 8 traicrunt Tx contraxcrint vuly. [j 9 qul ei)
voviroXti xoltrjv [xo SBVXIQOV, xr\v xax* alxr,v irp> fia- qui ex qui Ta || 10 wtus V1 fi his V\ 12 orthodoxia R
adiSn izoXtv d&Qoia&tioav xo XQIIOV [xb igixov om. orthodoxiis F || 13 filium luum T | catholico non esse
Nom.d) Nom.dm), xni xtjv iv Nixaiq xo Stvxtpov add. Pr. fidei T | 16 fide rectissima V1 || praedicare R V] pracEp. Nom.*m |j 20 8in/ttvataiv Pr. Sutfitlvovaiv A% 11 dicant Tvulg. g 17 niccnam et constautinopolitanam T ||
adttnv om. A* | 23 anb xXqQOvoptov MA\ nnoxlr^ovo- 18 ephcsenam R cffcsinam T effesianara V ( calchidonenpovi L Pr. NoM.dm anoxXrjQove Ep. \\ iv om.L || 24 xovxo] Bem V calccdonenBcm RT il 19 rccitate V fl hiatum non
xavxa A, Pr. pltrique (cf. ad s) 1 ini] ntol Pr. plerirjue U notanl libri; Mupplendum (ct permnnserint eiusmodi liberi
25 aiilait A xd euxia Pr. p/erique xoit op&oSo&is in eadem infidelitatc, damus parcntibus eorum) licentiam J
naiff A (| 20 aiooiv\ ovv L \ 27 xutv vofitav xuiv fjSt]] licentiam] babeat add. VlT habcant add. vulg. | 20 causa
twv rtSij voftiuv A jj aXXtav om. /V. ! atQtrtndtv Jtpot^evix- maxime R \ 21 boo V) haeo RTvulg. |*22 decernimus
Sivxtov A nQOtvtx&e-vx&v aipextxobv Nnm.dm | 28 xnl 7'II prouidentia Rl | 23 salris] uniuersalius Tl | 24 et
tove) toic ow. A U 29 xnvxn 31 ntQinxvaa6ftt.vat\ circa] et om. R J 25 accepbalos R acefalos V | conscrwtavxtos Si xal mgl xole iaxioBlxat xal ftovod~eX^- uare T \ 26 iudaico V* in rat. j| nestorio T || 27 accotas xal tixovoftdxovs xnl oani dkiai (fioianS tial na(>a pbalorum R rum F 1

Nov. CXV 3

542

UT CUBI DE APPELLATIONE

aousvot xai Sta tovro ix irji xotvtovias rrjs xa&oXtet ideo ab ecclesiae catholicae communione separati,
XTJ'S ixxXr,aini xexcooiofidvoi, ftij igelveu airoTs dXXovs non liceat eis alios heredes sibi instituere nisi libexXr](>ov6povs iavrolg ivtarav ei firj nnlSae opfoSoi-ovs
ros orthodoxos et ecclesiae catholicae communicanxal rfi xad-olixrj ixxltjaiq xoivtovovvxas, rj naiScov (ifj tes, vel liberis non existentibus agnatos vel cognatos
vndvxwv tovi i aQosvovovine xai ix frijXvyoriae ovy- 5 qui scilicet catbolici sint. Quodsi forte ex filiis alii
ytvels, xad-ohxovt SrjknS^ xvyxdvovxae. ei Si eos el- quidem sunt orthodoxi et ecclesiae catbolicae comKOS ix id>v naiSwv xivis ftiv riaiv dgd-oSogoi xnl TTJ municantes alii vero ab ea separati, omuem parenna&oXixri ixxXr,aiq xoivcovovvTte, SiXXoi 8i ix xavxrjs
tum Bubstantiam ad filios tantum catholicos pcrxtxwotofuvot,
naaav ITJV rc5v yoritov neqiovainv s veiiire sancimus, licet ultimas voluntates huiusmodi
rove nniSas xai fwrov xoie xad-oXixovs Trcpte^ca^rt* 10 personae fecerint contra teuorem huius nostrae con&6a7u%o/uei>, d xal rtXevmiue /3ovXrjffis xd rotavxa
stitutionia aliquid disponentes. Si vero postbac franQononn TtotrjaaivTo TictQa XTJV Svva/uv rairtje ri/aJv
tres ab ecclesia aeparati ad eam conversi fuerint,
trjs diaxdgeios Starvnovaas. Se ftexd xaixa oi aSeX- pars eis competens in statu quo inventa fuerit tem<pol oi T^S ixxXriains xexu>oiofie'vot iiti Tavrrjv avapore quo redditur eis praebeatur, ut uullara de
oT(>t'y>ovoi, TO aQfio^ov aviols fieoos iv iio axvfian, 15 fmctibus aut gubernatione medii temporis inquietu1
iv (o evQs&sir] xara ibv %o6vov xad ' Sv dnoSiSoxai,
dinem vel molestiam catholici patiantur qui ante
xoinois naoex,ta&ai, OJSXB ftrjStfiiav 7ISQI XWV xa^- praedictas res detiuebant, quoniam huiusmodi rerum,
ndiv ij T^S dioiy.tjatws xov fiiaov %QOVOV 6xkrtatv tj quaa ex fratrum parte non communicantium caiztax&entv rove xu&of.txovs inofttvetv xols ngtorjv
tbolici possidebant, sicut alienationem vetamua ita
xa ftvjjfiovEv&evTa nQdyfiarn Stux^axTJaavxai, ineiSr; 20 praeteritorum teroporum fructus aut gubernationem
TWC xoiovxiov jrgnyfidrojv, axiva ix xrje fioiQas xdiv
uullatenus ab his a quibus detentae sunt exigi vel
aSt/.(pa>i' xcov fiij xoiviovovvxutv oi oQ&odol-ot ixrrjretractari permittimus. Si autem usque ad fincm
cavxo, wsneQ xijr ixnoirtatv xtokvo/xsv, ovxto xai xcov vitae suae ln eodem errore non communicantes periiXftovTiov
xQovtov xovs xjtpnove tj trjv Sioixr,ttiv
manserint, tunc catholicos fratres vel heredes ipsos ftapa xovxtov v<p' av Suxqaxriifri tisnqnx- 25 rum. pleuissimo iure donrinii easdem res possidere
rj avayTjXayaadTti xeXevoftev. ri Ss pi%Qi xov decernimus. Quodsi filii quidem omnes perversi et
nepaxos xrjs ioias Z,torts iv T ^ avxTj nXnv^ oi fii] xoi- ab ecclesiae catbolicae communione alieni invcuti
riovuvvxES diajueivntev, xoxs xnvt o^d-oSo^ove dSeX- fuerint, alii autem propinqui agnati vel cognati reliwovs rj xXrjQov6f.iove avxdiv nXr]OEajdrco Stanoreiat
gionem catholicam colentes et communicantes esse
Stxnicp xa aixa TtQayfiaxa xtxx7,afrai ^tani^o/jiev. 30 fuerint approbati, eos liberis haereticis anteponi et
ti Si ol nnXSts fiir 7xdvxse SuaxQafifiivoi xal xr;s xoi- eorum hereditati euccedere. Si vero liberi ct provcoriae xr;e xn&uXixTJs ixxXrjalas aXloxQtoi evQB&eiEV,
a).Xoi Si iyyvxaroi avyyevtie i dqQtvoyovlni ij ix
d"r}Xvyovlne xr\v OQ&oda^ov niojiv xtficoviet xal xotvuivixoi elrai dnoSeixfreicp, xovxovt xcov nniSiov xdiv 35
aloETixuiy nQOiifinolfai xni TJJI' avxwv SiaSixto&tti
tcXt](>ovoftiat>. ti Si xai oi nriiSeS xal oi iyyvxaxot
37 543,8 summarium Ath. repetilur in paratitlis

Ath.2%1.

a communione calholicac ecclesiae separati, non liceat iis alios sibi heredes instituere nisi liberos orihodoxos et catholicae ecclesiae communione utentes, aut liberis non exlantibus ex adgnalione vel ex coqnatione propinquos, qui scilicet caiholici sint. Quodsi ut fit ex liberis alii orthoaoxi sunt et calholicae
ecclesiae communione ulunlur, alii autem db ea separati sunt, omnem parenium substantiam ad solos
liberos calholicos pervenire sancimus, etiamsi eiusmodi personae ultimas voluntates fccerint quae contra
vitn huius conslilutionis noslrae praecipiant. Si vero postea fralres ab ecclesia separati ad cam reverterint, portio iis debita in eo statu, in quo inventa fuerit guo tempore redditur, iis praebealur, ut lamen
nullum de fructibiis vel de administratione medii temporis incommodum molestiamve caiholici patiantur
qui praedictas res prius detinuerant, quoniam einsmodi rerum, quas cx porttone fratrum nnlla ecclcsiae
communione utenlwm orthodoxi acquisiverunt, sicut alienalionem prohwemus, ita ne praeleriii quidem
lemporis fruclus vel administrationem ullo modo ab iis qui eas detinuerunt, exigi vel retractari itwemus.
Quodsi usque ad finem vitae suae in eodem errore ii gui ecchsiae communione non vtuntur perseveraverint,
tttm orthodoxos fratres vcl heredcs eorwn plenissimo dominii iure easdem res possidere sancimus. Si vero
liberi quidem omnes pervcrsi alque a communione catholicae ecclesiae alicni reperti sint, alii autem proxbni
ex adgnalionc aut ex cognatione orthodoxam fidem colere et in ecclesiae communione esse probati sint,
hi liberis haereticis praeponaniur et in eorum heredilatem succedant. Si vero el libcri et proximi adgnali
1 xa&oXixrji] dylat A || 2 ij) Pr. phrigue |j avxovs
A, Pr.pleriqtie || PXXOVS om. Pr.v.L \ 3 iavxols avtoxav
Zi ivtaxav iavxols Nom.d j| 4 xotvavovvxas] avyyeveis
Nom.fl5 xai) fjAfttx om. A Pr.Ep. Nom*m^ fl 6 xafroXixove] OQ&obofcovs Pr. Ep. |j 9 eis xoie] rovs om. A ||
10 fiorovs Pr. unwt, Ep. || TOVS oo&oBo^ovs Pr. Ep. |
&QXea&at Ep- li 11 xtXevoftev A |) ftovXjjs eie xd Nom.m |j
12 jtotrjoaivxo (noi^aatxo v. /.) Pr.] notrjaoivxo ML
Nom.dm inotrtaavxo A || xavxrje r,(ta>v Tje} rf/C xoiavxrjt fjpaiv A\\ 13 Siaxvnovaavxct Lx \ tt\ oi Lx \\ oirrjt
ixxXrjffiai xe%(0{>i(j{tiroi dSe/.yoi A fl 14 dvaGTQiycoai
Nom.'n Ep. liuaxoixpovat Pr. v. l. \ 15 dp/ioxxov Pr. Ep. !|
16 xaxo. xbv xoovov ov Pr. plerique xad"' ov %qovov
A\\1
aiexe] u>S Pr. g 19 xovs OQ&OSO^OVS Pr. || xovs
Ttpoiijr] tae 7XQ(6rtv A \ 20 intiSr]] ini Se A | 22 xoiViovovvxo)v\ xfj lxx).rjala add. A \ intxxfjaavxo L |
23 ixtoXvofitv Pr. wnu? || xiov om. Nom.m Jj 25 xovrioi']
xwv A (| Sif.xQaxqfrqoav A || 27 iv xrj nXavrj xrj aixrj
A jj 28 * diaftttt ouv [StajisroievPr. v.l.) libri jj 30 aixa)

xoiavra A J Zluiv om. L \ nuvxts om. M f, 32 ixxXrjalaS

om. Ep. H 33 aXXot Si 35 dno8etx&eie om. Nom.m j|
ix om. A Nom.d || 34 OQ&OSO^OV] catbolicam g | xai om.
A || 35 tlrcu] tlty xnl Pr. Ep. \ xdiv naiStav om. Pr.
unus, xcbv om.A | 37 xXrtQovoftiav\ xtXtiofitv add.A |
tcai om. Pr. unut, s i oi om. A |j xai om. La
2 heredes alios T\\ 3 ecclesias F B 4 vel libcris] Tel om.
iJ | 5 sint Vvulg.] sunt # 7 J ali Rl B 6 iut T\l co
R H separati omnem] scparationem Ta separationc T* g
substantiam parcntum T || 8 tamen catholicos R catholicos
tantura (tamcn Tl) T\\ 10 personae om. F g 12 eam on.
Tll 13 fuerit] sunt T l 14 reditur R reditus T\xX\
ct T' H 17 res V] om. RT H huiusmodi] huiusmodi uera
RVT% uero huiusmodi T% \ 18 catholice V1 g 19 praeridebant T* residebant V1 U 21 detentac] dctente RT detenta V| 23 non del.R3 | 24corum R || 25 dominio? Tl\
26 quidcm om. 2' J 27 communioni Va fl 29 communicatores Rl^ vulg. \ esse] coclcsie R*

543

COQNOSCITUB SECUNDUM I L L A S

T/JS xoivtovias xt;s

j-tvoi Tvyx<ivoter, rtjnxnvxa ei

a%\}ta

pinqui agnati vel cognati ab orthodoxae religionis

communione siut extranei, tunc si quidcm scbema

ividi ii-invrov jigoO-eofiiae xd xmv xoiovTIOV tntoscbnoov ngdyiinxa

Noy. CXV 3

8texSixi;oai a/itXf^amsv, XTJV

huiusmodi personarum rca yindicare neglexeriut, earum (iomiuium uostri

fiaci

viribus viudicetur.

Si

aviCuv SsaTioxeiav iio r)^exsQ(o xpiaxcp ixSixtia&ai' autcm laici sint, sine aliqua distinctione substantias
tt Se Xuixol cuai, di%n xivbs Siuxoiaecot xne alxfov eorum ad res privatas nostras similiter pcrvenire
ncgwvaias eie xa &ela rjfidiv nptftdxa ououot neoi- 10 sancimus. Quae obtincre decernimuB etiam si te.staiQ/tofrai. axwa xQaxeiv &eaxit,o(iev xuv ei <ot* 5- mento non facto tales personae decesserint; omni&rlxrjt xa xoiavxa

Ttooitona XEX&VX^OEIS.

iidvxiov xtov

bus quae contra ceteros baereticos in aliis conati-

Mxh xwv Xoimov aiQexixav iv xais aXlats Siaxri^cat tutionibus disposita sunt et contra Nestorianos et
SiaTvnoi&evxtov xai xaxn xcov NsaxoQnxvcbv xaildxe- Acepbalos et alios omnes, qui catbolicae ecclesiae,
<fd).wv xui xwv aXXtov anarxtop xaiv uf) xoiviarovv- 15 in qua praedictae quattuor synodi et patriarcbao
%uv rfi xad-oXixfj ixxhjoia, iv y ai ngoAtxfreioai ayiat
recitantur, non cornmunicaut, et successiones eorum

xitujaoes avvoSot xai naxQiaQx^ dvnfigovxai, xal

similiter observandis. Si enim pro cansis corporali-

xara XMV xXrjQovoficov nixcbv ofioltos <pvlaxxofiii'(ov.

bus cogitamtis, quanto magis pro animaruin salute
ii yao v?is(> ttoafiixc&v airtrov fieoiftvd/fiev, noaq> fiaXprovideotia cst uostrae sollicitudiuis adhibcuda.
lov vriet) xrfi xcov yv%cov aaxrjQiae jtQOvo7]Xixa>ra.xTjv 20
ifQtnxiSa Sil
avveiSfs^eiv.

15 Eht xoivw Tiaaas rde eiQijiidvae xtjs axaqtaxiae

lb

Sive igitur omnes memoratas ingratitudinis cau-

atrius eixt (faveons i avxdiv eire /tinv oinyS^nora oi

sas sive certas ex his sive quaniiibct uuam parentes
yoyel xJ- iSiq iyyQaynuv Sin&^xri, xai oi ygafofietcstamento BUO inseruerint, et Bcripti heredes nomivot xXr^uavoftoi xrjv 6i'Ofiaa&tXanv fj xas dvouua&el- 25 natam vcl nominatas causas vel unam ex his veram
1
cai ttixim i\ fiiav tt- alxcov dlr^d ^ ilrat Seil-Eiav, essc monstraverint, tcstamentura suam firmitatcm
rfjv 8ia&i',xqv xr,v iSiav fyeiv ioxiv nagaxeXevoftsd-a.
habere decernimus; si autem baec observata non
Xfr
^i yCveo&ai
& ixoofi
li
h d i liberis
l i b i praciiuliciutn
i l i
tii Si xnvxa fif]f naotupvXaxfreitj,
fit^iv
fuerint,
nulium
exheredatis
gexpifta xois ano xXijgoroftmv yQftrftlai naiaii; a/.X* nerari, sed quautum ad iustitutionem hereduni perSoo' eis xS)v ivaxaatv xiov xXrjpovo/icov dvqxei T7;s30tinot testameuto evacuato ad parentum bercditatem
Stu&qxrf
uxvQovpivrii
xXrjooroliberos tam^uam
ab intestato ex aequa
parte
qf
Q p i tk xi)v
) xtov yoviav
y
j
^
q
p
pper-

itiav xoys nalSas i$ dStu&ixov i ior/s fioiQat toxetoxe

vcnirc ne hberi falsis accusationibus condemnentur
vcnirc,
f*r) xoit nrilSas nsnXnofitvais xaxrjyooiait vel aliquam circumscriptionem in parentum substiiua^ fj xtvu jxcgtyyacpTiv iv xalsxwv yovtcov tiis patiantur. Si tamen contigerit in quibusdaiu
ncniovaiuii vnofuveiv.

ti ftevxoiys avftfiait) tv xioi 35

22 Etra xoivvv 35 vnoftiveiv

B 35, 8, 3G Htimb.).

et 544, 6 Kai xavxu 10 SiaTvntaaut habct ' A 71 />. 120 Zach. (inde

vel cognati a communione orthodoxac fidei atieni sint, tum si quidem habilum clcricortim parenles eorum
habcahl, ad ecclesiam civitatis ubi domicitium habebant rcs eorum pertinere volumus, ita tamen ut si
tcclesiaslici intra anni spatium res eiusmodi personarum vindicare neglexerint, earum dominhim fisco
twstro vindicetur; sin laici sint, si/ie ulla disiinciione subslantiae eorum ad sacras rcs privatas nostras
similitcr pcrveniant. Quae valere volumus, etiamsi sine testamento tales personae deccsscrint. Omnia
autem quae conlra celeros haereticos in reliquis conslitutionibus praeccpta sunl et contra Kestorianos et
Acephalos et ceteros omnes qui catholicae ecclesiae communione non utuntur, in qua praedicta sancta quattuor concilia et palriarchac pracdicantur, etiam conlra heredcs eorum shniliicr obscrventur. Kam si pro
mundanis causis laboramus, quanto magis pro salute animarum providissimam curam adhibere oporiet.
\b Sive igilur omnes pracdlctas ingraliludinis cansas sive certas ex iis sive unatn quamlibet parentcs in suo
Uslamenlo scripserinl, et scripli heredes metnoralam memoralasve causas vel utiam ex iis vcram csse probaveritit, testamentum suatn vim habere iubemus. Si vero haec non observala sint, nullum praeiudicium
fiat liberis exheredalis, scd quantum ad inslitulionevi hercdum altinet lestamento irrito facto ad hereditatem
parenlum liberi ab intcstato ex aequa parte veniant: ne liberi fictis accusationibus condemnentur aut
ullam circumscriptionem in bonis parcntum patianiur. Si tamen contigerit in quibusdam eiusmodi icsta1 adyvdxot (dSrnxoi A) TJ xoyvdxot MLA] ovyyBvEit tixe xal (liav A J 21 iyypdyouv
Pr. Ep. Nom.dm |j xtjs xoivcovias] tx xrfi xoivavittt Pr.
plerique, Ep., xfjt om. A || 2 xvyxdveuv

L Q 3 xXygixbv Pr*

A. Pr. plerique, Ep.

v. i | 4 avtajv LAeNow.dm] nvxa M Pr.Ep. || 5 ftivxoi

iV. pleru/uc, Ep. |) ' om. vV/yl Nom.m (cf. atl 6) || 6 TCfM&taftias iviavxov Nomm \\ xii] xb Lb tiff xa M (unde ei xa
Beck omisio 5 non recte) || 7 ngnvfta L [| afieXrjaciav L,1
Nom.m (tfitXrjaeuv L*Nom.d fieXrtaauv A || 8 tflaxto MA yQaifOfiivotS A || naialv om. Pr. phrique || 30 dvrjxei] nd\Aih., Theoti., jtfomoc.)] Sr^toaico L xafiteuf) Pr. xatteiqt Xiv
Xiv ijxtiv
ijxtiv Pr. l 32 i dSia&txov
MLB* (Iu
(Iui ab intestato
S i v MLB
ntes
Ep. Nomdm J 9 wai] f*o LNom.dm || 10 Ta &Ein r,fidiv Tcnicntcs)! xovs
xovs ij; dSiu&dxov
dSiu&dxov Pr
Pr. dt i dSia&ixov
dSia&ixov A c
UQipaxa (iSioxXTjxa s. v. L) MLA xh &eta rjfiiuv iSio- (cf. Ath. aStn&ixfo: SoxrX xeXsvxuv 6 yortvt) |j 34 xaxaXT/jxa Nom.dm xb &stov rjficHv iSixbv Pr. Ep. rcs priva- xnivEO&ai ftrfxa xivct Pr. Ep. xaxt%OfiEvovS xivd. A
tai nostras s l| IXCQIEpxeofrni] xshvofiey add. L'2 cx s" ||
ll xav\ xai Pr, || ii\ tis AWi.m |j xu xoiavxa TtQoacoTtn
1 sq. religionis habuerlnt ad suppl. R* in ras. 1 v. II
XoQii 8ia&itxr,s Nom.im || 12 xtXtvxrtotiBv Pr. unm] XE/AV- 2 communicatione 7 2 F | s u n t Vvulg. || 4 rcs] et res R
drn
Tijffoi ML Pr. v. /., Ep. Nom. TEXevxtjtJt] A |j ndvxoiv 5 ita om. Rl H 6 iudicaro 7' 1 1| ncglcxerit li |) corum R* ||
2l awEtSftotiv om. Ep. || 14 xiov om. L || 15 xwv dXXaiv
7 Gsci nostri iuribuB T |j rin T | 8 sunt R vulg. || 9 Banconnvxiav) dXXtJv A H xwy om. LNm.d (1 16 itQolex&ci- cimus pcrucnire R | 11 tules] de talcs Ta g onimbus om.
a] ngax&tlatti M |{ 17 xioaafjtt ovroSot] ijzxn avvoI'|| 12 quae contra ceteros] qui contractos Tx |j 14 acefa"0 Pr. Ep. Nom.dm xiooaose avvodoi xnl ni Xonxai L B Io3 Fanccpbalos II j] 16 non] ct non Tl || comniunicantur
18 aixiov tc/.rjoovvfHov Pr. avxdiv xlr^oorouicov A \\ RV coniniunicatur T (| 19 aollinitudini ^T K 25 vcl nonii2() xcov avxoip yf^air /1 \ 21 avvf.iacptouv Sti L tfids natas] ct nominalas T \ 26 monstraucrit R \ 28 fucrit
&il avvuaftgttv A {cf. s) !| 22 Eht] El Pr. ^xottw] 8i R || eibereditatis Rl | 33 aliqua T aliam V | circuniHp. l 23 fartQa:] xtvai B* v. /., Ep. \ i$ om. Ep. J| scriptioue T jj 34 tm R

Nov. CXV 3. 4

544

U T CUM DE APPELLATIONE

rotavrais Sta&r^xnn Xrjynxa xiva rj ptSeYxopfitaoa rj talibus testamentis quaedam legata vel fideicommissa
iXev&egias fj imxQoncovSoasis xaxaXeup&ijvat fj dXXa aut libert&tcs aut tntorum dationes rclioqui vel quaeoiart7JOT8 xByaXaia xols vofiou iyvtoa/ttra 6vo/iaffO'ij- libet alia capitula concessa legibus nominari, ea
vcu, xavxa jzdvxa xeXsvoftev TiXTjoovafrat xai SiSo- orania iubemus adimpleri et dari illis quibus fuerunt
o&ai dxetrois oli xaTeXeitp&T], toe ei xaxa xovxo xb 5 derelicta, ut tamquam in koc non rescissum obtineat
ftioot (iij avaroanBlaa ij 8iad"rjxtj dxodret. Krtl xavxa testamentum. Et haec quidcm de parentum ordinavimus tcstamentis.
ftev ne^i xdtv Sta&rjxcav iu>v yovdaiv SiervncoaauBV

CAPDT IV.
Jtxmov Si slvni awtiSoftsv xal ix rov ivnvxiov
lustum autem perspeximua et e contrario de lintoi j<ov Siad~r,x(ov xav itniJSav ra nvta fttrti nvoe
berorum testamentis haec eadem cum aliqua diStftori&ais SiaTVTtdiaat. &sanit,ousv xoivw fiij i^sivtu 10 stinctione dispouere. Sanchnus itaque nou licere
xois niuai rove iSlove yovels praeteritofg xarnXtfinaliberis parentes BUOS praetoiire aut quolibet modo
vtiv rj xii&* oiovdrjnoTe TQOTCOV xcbv Ibioiv n^ayftarebus propnis, in quibua habent testandi licentiam,
iv ofs iovaiav ^otxxt Siari&eafrai rovxovt naveos omuino alienare, uisi causas quas enumerabimus
uXloxQiove noulo&at, ti ftrj xas airint Se in suis testamentis Bpecialiter nominaverint. ti&s
Qfovfiev
iv T7C iSimt iSixcos iyyQaxpaitv Sta&TJ-15 autcm esse decernimus:
xan.
ravxtti Si tlvat xtXevofttv'
1 ti ol yovtie eie avaipeoiv t,co^e rove iSiove nalSas
1 Si parentes ad interitum vitae liberos suos trajirtQaSotev, Si%a pivxoiyt aixiat tis xa&ooiiootv ava- diderint, citra causam tamcn quae ad maiestatem
tptQOfttvrfi.
pertmere cognoscitur.
2 ei tpaQftaxtiais rj yorjreiats rj aXXt? xQoncp oi yovut 20 2 Si veneuis aut maleficiis aut alio modo paren
TJ} iwv jiniSotv o)fi imfiovXtvaavrti anoSetx&elev.
filiorum
vitae insidiati probabuntur.
3* ei 6 narr^ rfj' iSiq vv/apr] rj xfj naXXaxiSt xov 3 Si patcr nurui Buae aut coucubinae filii sui sese
oixtiov nrttdds aififnytitj.
miscuerit.
4t ei oi yoviit xove iSiove naiSas Siad-tjxas noirjaai
4 Si parentes filios suos testamentum condere proxtaXiaemv iv xois itQnypaaiv iv olt i%ov<iiv aSetav 25 hibuerint in rebus in quibus babent testaudi licenrov Siaxid-eod-at- navttov Sr,Xa8rj [TIOV] inl xft xo>- tiam; omnibus videlicet in huiusmodi testamentorum
Xrati xdtv xotovrcov Sia&rjxeov gn>Xnxxopva>v, aVrep prohibitione serrandis quae in parentum pmoDi
ini rro xaiv yovitov noosioTtw Suaxifca/tev.
distiuximus.
6 ti ovftfintr; xov dvSga xfj invxov y<>fiexrj eis aval5 Si contigerit aut viram uxori suae ad interitum
Qtatv ri ixaxaaiv xrte diaraias SoZvat fagfiaxov, f) 30 aut alienationem mentis dare venenum aut uiorcm
Tt,v yafiexijv xtp dvSgt, i aXXq/ xqdnt? xbv txt<>ot> tnarito, vel alio modo alterum vitae alterius insidiari.
XTI xov iriqov corj intflovXtiaat,
xo (dv xoioiiov
tale quidem utpote publicum crimen constitutum
fyxXrjfia ola publicov inu^x01' x&xa xovs vofiuvS d^e.JV 10 fit} dgeivat fir-xt xdts 15 8ia9^xaiS hahei B* K 14, 4 p. 401 Zach. (inde B l. e. 37).
16 xas 8i aixias TJS dxnpiaxtae xwv yoviotv TIQOS xove nalSaS ravxas tlveu xeXeiofttv 545, 24 nt(l
xu>v yovitov Stexvnojoaftsv B* A 71 p. 126 Zaeh. (inde B l.c). Summarium e.IV extat in Ecloga
privala aucta 7, 19. 20.
mentis legata quaedam vcl fideicommissa vel libertates vel tutorum dationes rclinqui vel alia qualiacumque
capila legibus agnita nominari, haec omnia impleri iubemus alqxie illis dari quibus relicta sunt, tamquam
in hac parte non eversum testamentum valeret. Alque haec gwdem de testamentis parentum constituimus.
IV. Aequum aulem esse nobis visum est eliam e contrario de testamentis liberorum eadein cum
quadam distinctione constituere. Sancimus igitur, ne liberis liceat parenles suos praeicrirc vel ulld modo
a rebus suis, in quibus potestatem testandi habent, eos plane alienos reddere, nisi causas quas enumcraturi
sumus in testamentis suis specialiter scripserint. flas aulem esse iubemus:
1 Si parenies libcros suos ad interilum vitae dederint, excepta tamcn causa ad critncn maieslatis refercnda.
2 Si vetieficiis vel incantationibus vel alio modo parentcs vitae fiberorum insidiatos esse demonstratum sit
3 Si pater cum tiuru sua vel concubina proprii filii corpus miscuerit.
ic St parenics liberos suos testamenla facere proliibuerint in rebus, in quibus tcstandi poteslatem habenl;
ut videlicel omnia in prohibitione eiusmodi Wstamentorum observenlur quue in parentum pcrsona distinximus.
5 Si forte maritus uscori suae ad interitum vel mentis alienationem venenum dederit, vel uxor mariio,
vel alio modo alter alterius vilae insidiatus sit, eiusmodi quidem crimen ulpote publicum secundum legct
1 AijyoTo {Xtyara A) MLA e) rj Xr,ynxa ().iyaxa Ep.)
Ep. xalvaeuv L |j 26 TOU om. Ep. \ navxtov 28 8u~
Pr. Ep. B fj (piottxoftfiian L r} iftSixofticaa JiJA TJ xnl axi^auiv om. Ep. | xtov om. A e j xf, om. L (] 28 xip ot.
Xa niaxet xivl nnpars&tvxa Pr. Ep. jj 2 iXev&tQlnt rj
'
~
_ - - - . .
om. Jl/D ijttXQonciv A || Soattt] xat (adscr. t. v. M") 86atie M Q 5 tot ei M Pr.) tos uv ti L cos A (tae ti
dxpaxei om. Ep.) % tb fttQOS om. f fl 6 ftrj avaxQnn^vnt xb M g 32 fii om. A, Pr. unu* g 33 ola om. Pr. v. /., Ep. j
xr^v 8ta9fjXT)v xQtrtovOttv A | 8 f' marg. A \\ xai om. publicon M, novfikxov LA Pr. Ep. Srjftoatov B*
Ep. H 10 8iaaxo/.ijs Ep y 11 7roa*T(>itu3 M ngatxiaQtxovt A aftvrtftovtinovi L B* dnoftXrjoove Pr. Ep. j|
13 Siaxifrto&ru i^ovaiav fx&vot Pr \ xovxovt] av1 Te)] et T g 2 qualibet V\ 4 oxnnibus T | fuerunt V\
xovi A | 14 aQi&fiovftev] xfjs d%aQiax(as B*. at
fucrint RTvulg. g 5 ut V) et RTvutg. | hoo] ea T j
x
ont. L | 15 iStxutS iv xalt otxelcuS /1, dv et iSiXcoi 8 et c om. Ffi 12 habct Rl | 13 qua ex eorr. V*\ ennom. B' | lyyQayoiev MLA, Pr. plerigue, Ep.f iyypa- merabimus T] enntneranimai RVvulp. g 14 nominnait
\ptutv xnl aixol B* (nominaverint {) | 17 $ingufis !r D 15 &sse om. R 17 numeros parayraphix adponvnt
numcros apponunt a'rj'A, a$* L jj s] Jtgos A |J JPT* g 1? tui RT\l 20 malcficis V uenefitiU Tl | 21 in20 it\ 17 A, B* v. /., Ep. H ol yovtle vm.Ep. || 21 imsidia V1 imidiari V* | probantur V J 24 conccdcre Rl
fiovXevovtte B* R 22 ai\ rj A || TtaXXnxij B' /V. Ep. [| Vx \ proibuerit Rx \ 25 babet /< | 26 in 01. V\ 27 paMoixiiov M] iStov LAB* Pr. Ep. || 24 lij 17 A | Starentis Va pare Rx \ pcrsonis R\ om. Rl |) 29 autem
&r,xrtv A Q notTjoaO&ai A Pr. Ep. Q 25 xtuXvaatev A Pr. V\\ 31 mcrito ' R alteris 2' 1 |j 32 quid Tl | utpute VT*

COQNOSCITDR SECUNDUM

545

ILLAS

Nov. CXV 4

&
xai vofiifirfi ixdixrjoecot a^iova&ai d~eani- secundum leges examinari et vindictam legitimam
to/ttv, xcils Se nittaiv uSetap elvai iv xali iSims promereri decerniraus, Jiberis autem esse licentiam
iYfn firjSiv ix xcov iSiiov HSQIOVOMOV ixsivtp xfi nibil in suis testameutis de facultatibus suis illi
xaxa.Xtp.7tn.vsiv xep xb xouivxo ftvooi ns- persouae relinquere quae tale scelus uoscitur comi
5 misisse.
g x t i
yivotaxopivio.
avxoiv h> uarlq xvy%d- 0 Si iiberis vol uno ex his in furore constiUito
6 si xiov naiSar % evbs
vovxos ol yoveis tppovxloiti ttinov diieXijoewv, Ttdvxa pareiites eos curare neglexerint, omuia et hic obxal Ivxa.v&a jxapitfvXuxxead-ai nposxdxxofiiv, axiva
seryari praecipimus quae de parentibua furiosis sum(>i rwy [ituvofitvoiv yoviiov drcoxtpo H^ECniaaptv. perius disposuimus.
7 xovxois TOTS frtfiaoi xai rr;v xfj* ai/tmXwaiai ov/t- 10 7 His casibus etiam cladem captivitatis adiungim
imus,
fOQav npoixi&eutv, iv y ei rovs naliSas xgaxtldfrat
in qqua si liberos detincri ct pper ppareutum conc
g
xai 8ta rfjs toiv yovcov
yovcov xaTatpgovqaeuti 17 iftelfias
teniptum yel neglegentiam non redemptos ab
ab hac
urj avaQovafrtvtat xeXevxtjoat
irj, ur)8o.fuot roii
luce transire contigerit, nullatenus eorum parentes
TOVTOW yovtls
l dds dxde nsQiovains fyxeo&ai rwv nnlad facultatcs perveniant liberorum, de quibus filii
Su)v if* alt Sicni&ea&at ol naldei ^Svravro, dkla 15testari potucrant, sed omnia iu boc quoque capitulo
nnvra xai iv IOVTM TW xecpa/.ako tpvXdxtr.o&vn iljtfo
serventur quae et de parentibus vel cognatis atque
xai Tttoi yovtwt' xni coguaUfj' xni adgnatw- rcuv t |
agnatis, qui ab intestato ad taliura perBonarum iura
aSia&irov tis rd IOVXOJV Sixma xakovuiviov tj negi
vocantur, aut dc cxtraneis scriptis bercdibus supra
TW)' H-IOTMWV yqacpofisvcov
xvncoaufiev.

xXrjQovQficov avwxtQii) Sis-

ceuBliimus.
20

8 ei rit ix rmv mvj/iovsvfrivvotv naiStov VQQ-OSO^OS 8 Si quia de praedictis liberis ortbodoxus constiivyxaviov atofrrjxnt rov iSiov yovt.n fi yovelt /17 tlvm
tutus scnserit suum pareutem vel parcntes non esse
::<id-ohxoi'{, mvja xui ini lutv txtivwv nqoiwTtiov catholicae fidei, baec et in eorum persona tenere
xQuteh' uTteQ dvaneou) ncQiidivyoreov Strxvnaioa/iev
quae supra de parentibus iussimus.
9 Ei rai routvjns toiwv airim fj <pnveoue i 1'- 25 9 Si tales igitur catisas vcl certas nut utiam ex bis
xutv r, fiinv oi nniSse iv xuls iSims yydyn\ev 8ttt&/}- liberi 8uis testameutis inscripserint, et scripti ab eis
yatt, xui oi yQntpofisvot TXO' aixcuv xXrjQovofnu ?j bcredcs aut omnes aut certas aut unam ex bis apTiaaai 1 tparsoui rj funv x rovitoy dnoSei^r.mv, ti]v
probaverint, testainentum in sua firmitate niauere
hm&rfflv iv zfj iSin icyyt dntfuveiv nooixdrTOfisv. praecipimus. Si autem haec non fuerint obscrvata,
Si xavta ftri ixaQatpvi.ax&cir,, ftijSeftiay Sivttftiv 30 nuliain vim buiusmodi testamcntum quantum ad inxf,v xotavxTjv Sta&tjxtjv xo ye 's xr,v eroxnaiv xu>v stitutionem heredum babere sancimus, scd rescisso
xi.tjQovofitav ixlv &to?xiZ,ofJsv, dlXa draxQBnoiiivrfi tcstaraento eis qui ab iutestato ad hereditatern dex?,i 3taO-r'jx7]S xole i$ dSiattixov eie xi\v 10I xsXtvfiiDcti vocantur res eius dari disponimus, legatis
ir;anvxni x/.ijQovonlav xuXov/uirois xn ixtivov ngnyvidelicet eive bdeicommissis et libertatibus et tutoftava oianofrat SiaxvTiov/iet1, xtov Xrjydxiov dq?j)v6xi 35
iti <pi8si'xopfi(ooiav xni ihv&eotujv xai xw> Soaetav
$ 8 summarium exlat Nomoc. XIV tit. 10, 8; ex Ath. sumtna repctitur in paratitlis Ath. 3 7.
examinari et legitima vindicta impcriiri sancimus, liberis autem licere in testamenlis suis nihil ex substaittia sua illi personae rclinquere quae tale flagitium pcrpetrasse intellegatur.
6 Si liberis vcl uno e? iis mente alienaio parenles curare eos neglexerint, omnia ibi guogue obscrvari
iubemus, quae de furiosls parenlibus sitpra sanximus.
1 His cusibus etiam captivitatis calamitaletn adicimus, in qua si libcros detineri et per parentum fastidium vei neglegenlium non redemptos ilecedere ctmtigerit, nullo tnodo eorum parentes ad substanlias
libcrorum veniunt de quibus liberi lestari poluerunt, scd omnja etiam in hoc capite serventur quae de
pareniibus et cognaiis et adgnaiis qui ab intesiato ad illorum iura vocantur vel de extraneis scriplis heredibus supra coiislituimus.
8 Si qttis ex praediciis libcris cum orthodoxvs sit parentem suum parentesve non esse catholicos animadvcrlerit, ea de i/lonun qnoque personis valeant quae sitpra de parenlibus conslituimus.
9 Si igilur eiusmodi causas vel ccrlas ex iis vel unam liberi in teslamentis suis scripserint, et scripti
ab iis hcredes aul omues aut cerlas aut unatn cx iis probaverint, tcstamenlum in suo robore jpcrtnanere iubcmns. Si vero hacc non ohservala sint, nuUam vim eiusmodi leslumentum quantum ad mstilulionem heredum habere sanamus, sed rescisso teslamenlo iis qui ab intestato ad defuncli hercdilalem
vocantur res tUius dari iubemus; ul scilicel legata vel fulticoinmissa et lihertales et tuiorum dationes
31 eie] 7x061 A | 33*7. TOiS xaXovfitvoitA ePr.. xovt
xnXovpivove L xovi xaXolfiev, xni yrpos aivovt M
xove xciXtia&cu, omisxix verbis xd Ixsiiou npnypaxa
8iSoa&ai Ep. U 35 xvnovftiv Pr. plerique, Ep. \ ktydxtav
A Pr, Ep. [j 36 BI'XB <pidtxommitscon M nx$ fiSetKOfiftiooiv {corr. tx fpiiiBixopptan) L xal iptSixopuiaatov A
13 xovi\ tii xous A I) 15 <f' Se A | 01 nnldet om. A J
|
16 tfvXdxxea&at) xtXeio/uv ail<i. A g 17 xal xoyvdrwv xai TO>' nioxn naq' avrov xivt ixtvi om. Pr.) diSoxai adgnatam M xal ntfi xoyvnxotp xal dSyvdxotv L fiivmv Pr. Ep. \ xai xdiv iXtv&tpiufv Pr. plerigue i|
om. A
aSviUcov xni xoyvdxaiv A vcl cognatis ntque agnatis f
rc M vopixifi

/)>. |j xtXtvouEv

A i| 2 Se] pev-

6M

xi (rrfpJ aitd. Pr. pleriqut)

Ovyytvwv

cm, A il 18 rde

MLB"\

A || xovxiov

B' Pr. Ep. TW'

XUJV XOIOVXOV

ngo-

aiono>v Ae Pr.Ep. | Sixaia] diafr/jxae A |j T}] xai A ||

4 relinquere] non relinquere R* | qa (ic) talc acelus
PJ xiuy orn. A \] yQa<po(iivtov otn. A. xaXovfiircJv B* v. /.,
noscitur n ras. V% | conimississe T conimiscissc II3 comPr.utius K 21 ix om. A D 22 rvyx***'O>*') VTxaQxtov A jj miicit (corr. comraiscct) se II1 \\ C uno cx his] uno Tx
23 ojf&odol-ovS Pr. JCp.
xav
cx bi uno TJ \ coustitulos T l \ l obseruare T\ 8 de
p || xavtn Ep.
p |||| ini txtlvatv
i
P ini
ii TWV roiovxuiv itQoatanaiv B' (in
parenti| V* in rcu., (tibua 12 negHgentiam scr. li* in
Pr.
ras. 2 vv. | 10 clandcm V 11 si Uberos] siberos /t() 1)
cururn pirsona s) |: 24 Jiepi\ dni Pr. untu S 25 ti roiwv
xat xoiainns Ep. | (pavtQaS i) xtvaS Ep. | 2R yQuyoitv conkntum T% 12 Tcl] et /{(') | 13 transiro] l migrasse r ( |
AEp. lyyqdxpQitv Pr. plerique (f) || 27 xXqpor6ftu>*> Ltt \ 15 potutrint '/" j ted %eramm i V\\l xira H || 21 ortho2S r* fuvequt L*A trj fayepde (deintlt itllern ernxtt in L) duxis V |j conatitus T | 24 partibus T | 25 aut] ucl R ()
26 Hbcri V || 2S in in ras. T |j 29 futrit II g 31 sanccimir
MLl fnte^uis Pr., om. Ep.\ ix rovrtov) xovxaivRp. i
l
alrnif A fl anodel^auv LA Pr. Ep. tdrj&ij add. Pr. || babere Tft 32 tq. uocantor deiuncti IH 33 ei* / ' | da* H
t

NOY.

CXV 4. 5

546

UT CUM DE APPELLATIONE

xuiv imxgoncop xal xdiv aXXwv xefaj.aicnv, uuncf

rum dationibus seu aliis capitulis, sicut superiua
dvcoxegco tigrjrai. xrtv iSiav ixovxuiv iaxvv. et xt Se
dictum est, suam obtinentibus firmitatem. Si quid
T negl Xrjydxov rj (piduxofifilaoov rj iXev&egtoHv rt dX- autcm aut pro legatis sive iideicomimssis aut liberXtav oitovSriTfoxe xepcdaicov iv dXXoiS vo/uoii evged^eirj tatibus aut quibuslibet aliis capitulis in aliis legibus
xavxrj xfi diardj-ei ivavxlov, xovxo xgaxsiv xax' ov- 5inventum fuerit buic constitutioni contrarium, hoc
Stva fiovXofte&u xgonov. Kal avxai f/ev xrje exherenullo inodo volumus obtinere. t hae quidem exdationos rj praetcritiouos al noivai xo ye cie xde xrjs heredationis aut praeteritionis poenae quantum ad
uxagtaxias aixins xaxd xu>v etorj/iercov ngoscSntov
iimratitudinis causas contra praedictas personas stadtexvTtoifrtfGctv e'C xivsf oe i avxoiv eiff iyxXt']iinxa tuendae sunt; si quae autem ex bis mter crimiDa
dpayegovxttt, xovt xovxcov jigdxrognt xai xde aXXas 10 reputantur, earum auctores etiam alias poenas fienvnoftipetv noipas xaS xois vofioit dtcogtOfiivaS.
tiant legibus detiuitas.
CAPUT V.
Tavxa Si Siervntoffcifiev, Tva xal roie yovsle xal
Haec autera disposuimns, ut et parentes et filios
rovt nalSas dnb tijs xcHv dia&Tjxdiv v/3u(os iXevd-egio- a testamentorum iniuiia libcros reddamus. Cetirum
atofiev. ei Se nvse xXqoovopoi ovofiaa&elev, xav ei B\ qui heredes fueriat nominati, etiamsi certis rubus
Qrjzole ngayfiaatv aQxeofrfjvai ngosrnx^elev, iv xovxtp 15 iussi fueriut esse contenti, in hoc teatamentum quixrjv ftiv OKifrtjXTir firj avnxgsnsad-at ngosxaxxofiev,
dem nullatenus solvi praecipimus, quicquid autem
oneQ S* av vniXaxxov avxols xije ix xcowoftwv fioi- raiuus eis legitima portione relictum est, hoc 8exaxaXeupfrjj, xovxo xaxa xovt aXXove qfioiv vo- cundum alias nostras leges ab beredibus aditnpleri.
f e itnQa xmv xXrjgovoftatv anonXTjgovif&at. ftla yaQ Sola enim cst nostrae sercnitatis intentio a parentiioxi rrjs rjftsxiQai yaXr\v6xt,xos fgovxii xb XTJV V@QIV 20 bus et liberis iniuriam praeteritionis et exheredatioT^S praeteritionos xal exberedationoc xcov yovicov xal nis auferre. Gonsiderare namque debent parcntes,
xcbv jialSaty dveXeiv. axoniiv yag oyeiXovoiv oi yo- quia et ipsi filii fuerunt et eadem a suis parentibus
vsle, oxt xal aixoi nalSes yeyovaot xalra aira. naga
speraveruut, et similiter qui nuac filii sutit debent
xciv oixeitov yovitov ia%t]xaoi, xal nctQanXr^aicoi oi Btudere parentum aniuos sanare, quia et ipsi parenvvv ovxss vioi anovSd^etv xove xwv yovicov Xnyioftovs 25 tes fieri desideraut et a suis optaut filiis bonorari.
&eoa7teveiv, intiStj xai aixoi yovsTe inifrvfiovoi ysvsUnde et constat ad utriusque partis utilitatem atque
ad-at xal vno xcov iSicov ei"xovxai xtfirj^vai nniSoiv.
cautelam praesentem legem fuisse prolatam. Quam
o&ev SfjXov xa&eoxTjxev eit xfjv xatv dfKpoxigcav cocpe- ex bac occasione promulgandam esse perspeximus.
Xeiav xai datfdXtiav xbv naqovxa atfogav vopov ov
ln aliquo autetn negotio disceptautcs iuvenimus Puloi ^cooic aixias, dXXd ngoipaatcos ytvonivrfi awsiSo- 30 cberiam gratam quidem filiam a sua genitrice fuisse
usv TtQoeveyxeTv. tvpofisv yhg IlovXxtgtnv ev%dgtoxov dictaru, exheredatam autem testatnento nominatam
ftiv &vyaxe'ga nagd. xfje iSiae ftrjxgde Xeyfriloav. dno
tam in paternis quam in matcrni3 facultatibua. t
xXi^QOvofHov Si xaxd xfjv Sta&Tjxqv ovofiaofreiaaV)
xovxo fiev Ini xaiis nargrpois XOVTO Si xal ini xoli
c. V 14 Ei 8i xivae 23 dveXiiv extat B 41, 5,2 c. sehol. Summa Aih. repetitur in paratitlis Ath. 9 } 8,
tumma Theodori in B%.
t cetera cavila, sicut stipra dictum est, vim suam habeant. Si quid autcm vel de legalo vel fideicommisso vel lioerlatibus vel aliis uliis capitibus in aliis legibus reperiatur huic tonstituliom contrarium, hoc
nullo modo valere volutnns. Aique hae quidem exheredalionis vel praeteritionis poenue quantum ad i/igratitudinis causas adversus praedictas personas statulae sunt; si quae auiem ex its ad crimina referuntur,
eorum auctores ceteras quoque poenas tegibus definitas subeant.
V. Haec vero coitsltluimus, ut el parentes el liberos a tcstamentorum iniuria liberaremus. Si qnl
autem heredes nominati sint, etiamsi certis rebus contenti essc iubeanttir, in hoc quidem casit teslamenium
non rescindi praecipimus, sed si quid iis minus legiiima parte relictuti sit, hoc secundum ceteras Uges
noslras ab heredibus suppleri. Vua enim est serenitatis nostrae cura, ut iniuriatn praeterilionis ct exheredationis parentum et Hberorum tollamus. Etenim considerare debent parentes se tpsos qnoque liberos
fuisse atque eadem a parentibus suis esse consecutos, et similiter liberi qui nunc sunt operam dare deheni,
vt parenlum suorum animos foveant, quoniam el ipsi parentes fieri cupiunl alquc a liberis suis honorari
exopiant. Unde manifestum est ad utrorumque ulititalcm et securitatem spcctare praesenlem Uyem, guum
non sine causa, sed aata occasione proferre visum esl. Compeiimus enim Pulcheriam licct gratam jiliam
a matre sua dictam tamen exheredem in teslamento nominaiam esse tam palcrnorum quam maiernorum
1 x<ov inixgonoiv\ xal xwv imxgbnav L jj xai\
cu s U 2 iaxvv ixovxiav A R ei xi Se\ etxe A || 3 rj
om. A Pr. Ep. | Xrjvdxov ij miSeixofifttoov L Xeynxov
n tpiStxoftiaaov M Xtydxov ene ttegl tpiStxoftfiiaaov A
Xeynxov ij n(axt$ xivi (>' airtov So&ivxos Pr. Ep.
lcgatis sive fiduicummissis e | 4 iv om. Pr. | 5 ivavxlov xrj 3taxdei A Q 6 TJJB ^fheredationos (. v. dnoxXrjgoavvTjs) fj ixgaexegitiunoa [s. v. dftvr/ftoavtnjt) M
xrje 4nere<Jatfonos rj prauteritfonoa L ixvegsSaxioJvos rj
nganwgsxiaiyoi A xav dnoxXrtgcov Pr. Ep. | 7 ' noivai] aiiiat xal noival A !! xo ye 8 niiini] xo ye r,xov
eis xd xr,e dxagtaxiaS xetpaXaia A || 10 xaS om. A Q 12
Tavxa 3i] xavta Ep. xai xavxa (ih> A [j ixxmioactfitv
L fl xovi yovslt] xovs om. A | 15 iv om. B \ 17 fXaxxov
APr.Ep. || xtav vo/iov M xov vofiov A\ 18 xaxnlnm&etTj A Pr. Ep. | 19 dvanXrjgovo&ai Ep. | 20 tpgonls]
TJ tpgovxis 23 H xo] xov LB |j 21 practeritfonos xai /hercdat(onos L practeretionos *nl leeredationos M ngatxiogtrliovoi xal i^vegtSaxtcovo: A apvtjpoovyrje xai xJ?S
anoxTjgi&ius B anoxXtjgoia$a/S Pr. Ep. | xnl natfiov
^4 U 25 onovSa&iv M (debent studere $-)] onov8dovoiv
L Pr. (qnod non recte /irohat Zachariae) anovddaovo* /1II
27 Sotaa&rjvcu A Q naiScov) quae itquuntur om. Pr. 9 28

o&ev] unde et jr || 29 atpogav vo/tov ov\ vo/wv, on c.fogwvxa A (lcgem fuisae prolatam: quam e) |{ 30 oi Jtwf;
31 evgopev ydg] ex hao occasione protnulgandam esse
perspeximus. In aliquo autem nugotio disceptantcs inTPnimus f | ytvoftevqe At"A | 31 i^* marg. A \ nolvoxtglav L \ 32 nagd] VTTOA || anoxXrjgoftotv (sic) A anoxXrjgov Ep. | 33 xaxct] tis A
3 autem V1 in ra. | 5 contra T% \ 6 et om. Tl | hce
RVT% bacc Tx | exheredationis causa aut T\ 8 ingratitudines V 0 contra om. V \ 9 ex om. Tl | eia T \ 10 corum Ta [] actorea tx Hamburgenri Otenbrhqgen | pcrsonu
Tl\ 12 dispooimus ant ct Tl \ 13 a] et R | 14 nominati 15 fuerint om. Tl, bis scr. Rl H etsi V etiam rio
]V 8 rebufl om. T | 15 contcmpti RT | m hoc casu tcitamentum (testatnento Tl) V*T mentum
V1 8 quidenj om. V | 16 solum Tl \ 17 minua ei vulg.]
minus ei VT ei minug H g 22 eandem R g 23 studcre debcnt R | 24 quia Vvutg.] qui RT | 28 prwpeximu V J
29 autem] enim Beck negotio] caau RTl | inTenimui
om. Rl | pulcherimam T pulcherntnam RV, corr.vulg. |
30 quidem filiatn] filiam quidam V\ 31 dictum Rx \ autem
tcstamento nominatam om. Vflnominatam] Tl

COGNOSCITUB SECUNDUM ILLAS

547

NoV. CXV 5

fttjXQipoie ngdy/iaaiv.
xal rbv pev xoiovxov xdgtriv.
talera quidem Ecripturam, quia dolo eam et macbiiniintg SoXtp xal ftyxnvji ovvxeOs'vxa fyvca/tev, xax
natione quorundam compositam fnisse comperimus,
ovliva xgonov xgaxiiv avve%(OQr}aa.fiev, %rtv Si d~vya- uullo modo permisimus obtinere, filiam autem hereliqaxXrigovofiov xov nargbs xal xrje /ir/rgbe yevialtfu
dem patris ac matris iussimus fieri, sicut et scriptis
itaQBxeXfvadpe&a, xafrdnegxai T) iyygayos ngoeX&ovoa 5 prolatum Buper bac causa nostrum manifestat arbintfi xov avxov 7todyftaros r]fiBxE'ga xgiais STJXOI.
trium.
1 M$fivr)fiE&a ngbe xovxots vofiov nag* t)ftdv <poi- 1 Meminimus insuper legera a nobis fuisse prolatijaat, St1 ov nagEXBXEvadfiBfta ftr}8tri navxeXaJs i&itam, per quam iussiinus nulli penitus esse licentiam
1 ra xwv TEXevrtovxatv adfiaxa xQ^ovs dvoftaxi xga- corpora defunctorum debiti gratia detinere aut inTI fi ifinoStafta xy TOVTIOV noiJa&ni xa<pf,. aXV 10 pedimentum eorum facere sepulturae. Sed in praeinl xov nagovxoi Syvatfiiv xivns xsXsvxi^aamoe xtvos
senti quosdam cognovimus cuiusdain mortui genito'
ix xfji xa<pr,e xov OIXEIOV jzatSbs dvarem a sepultura sui filii redeuntem nomine debiti
xgtovt xgaxijoai, xal Std xovxo slaetenuisse, ideoque pium et humauum esse perapexii(onov tlvat aweiSofiav xi]v xoinvxqv
mus talem crudelitatem hac lege piissima cohercere.
xal
rtp nagovxt Bvoefieoxdxio vopip xwXvaat. 15 Sancimus itaque nulli pcnitus esse licentiam aut
tv xotwv fiTjSsvl navxeXwi igslrai xove xXrj- bercdcs aut parentes aut liberos aut coniuuem aut
ooidfiovt tov xEXevroivxoe fj xoie yoi-els rj xove nalagnatos vel cognatos aut alios affines eius aut fide<fas rj ynfisxr)v rj adgnatoi 17 cognatovc t) dXXove iussures ante novem dierum spatiutn, iu quibus viuliov ngosyeveie fj iyyvijxde Ttgb xr,e xSv iwda t)ue- dentur lugere, conveniendi aut quocumque modo inQWV ngo&afi(ni, h> nle nsvd-eiv Soxolaiv, alxida&at 20 quietandi aut aliquam admonitionem eis offerendi
T) xafr' otoi-Srjnoxe xgonov TiagevoxXEiv r) xiva inoaut in iudicio eos vocandi aive debiti gratia quod a
fittjatv nixole irwpcgBtv, t) iv Sixaaxrjglto avxovs xa- defuncto descendit sive alterius cuiuscumque causae
fOV
lelv EIXB ovo/iari x? St naga xov xtXEvxr,aavxoi Domine ad memoratas personas specialiter pertinentis.
xinayoftivov sXxe dXXr,s oiasovv aixtas x"(>iv tli T<* Si vero intra novcm dierura spatium aliquis ausus
iivTjfiovBvfrivxa iSixcos 6oc6orts ngotconn. ei Si ivxbs 25 fuerit quamiibet de praedictis personis aut convenire
itov ivvia T}(IEQ(OV roX/irjaeis xit xtva xwv Etgr}fiivaiv aut aliquam cautionem Beu proraissionem vel fidexpaxrjoat ngoseoTnov rj fietfoSevoai 7} xira ofioXoyiav iussionem ab ea exigere, haec omnia invalida esse
17 vnoaxEOiv fj iyyvrjv Ttag" alxov xofiioao&ai, xavxa
deceruimus. Post novem autem dierum excursum
Tidvxa dviaxvgn elvai &onit,o(iv. ftfia Si rr)v xiov
si quis contra tales personas aliquas babere putaiwia rifieaajv nngndgoftfjv ei xit xaxa x5>v xoiovxcov 30 verit actiones, eas Bccundum leges ezerceat, nullo
n^oidTroiv nvui &xtv vopioetsv dycoyde, rnvine xaxd
tois vcfxovs iyyvftva^ixco, (ITJSEVOS SqXadr) xoit iv 1 (16 QEOnRfluEv (iTjdBvi navxaXoje il-eTvai... .) habent Prochiron 37,13, Epnnnqogt 35, 2, B 23,2,2 (inde
D' X 2, 28 p. 684 Znch.). priorem partem MEpvrj/jts&a &ionoftv xolwv suppl. B%, initium (v. 79 XQeovi
ovoumi) hnbet Epanaqoqe 35, I. Summanum extat 'f\>n. 7 (uhi citatur vtaga gtd'), tumma Thtod. in B% (ubi
pro QaXeXalov scrib. OeoScogov), summa Alh. repetitur in paratitlis Atk. 6 3.
bonorum. Aiquc eiusmodi chartam gnoniam dofo et machinalione compositam cngnovimus, nullo modo
valere passi sumus, sed fitiam heredem patris et tnatris fieri iussimus, quemadmodum etiam iudicium
nostrum de eadem re in scripiis prolatum declarat.
1 Meminimus praeterea legem a nobis pro/ectam esse, per guam iussimus nemini ommno licere corpora
defntulorum debili nomine dctinere vet eorum sepullurae impedimentum afferre. Sed in praesentia
cognnvimus nonnullos defuncli cuiusdam patrem a funere filii sui reoertentem debiti nomine detinnisse;
uc propterea pium et humanum esse vobis visum est eiusmodi crudelitatem hac jnissima lege vrohibere.
Sancimus igitur, ne cui omnino liccat hercdes defuncti vel parenles vel liberos vcl uxorem vel adgnatos
vel cognalos vel afios affines eius vel fideiussores ante novem dterum spalium, in quibus lugere videntur,
convenire aut ullo modo molestare aut admonilionem ullam iis offerre aut in iudicium eos vocare sive
debiti nomxne quod a defunclo proficiscitur sive alterius ullius causae gralia quae ad memoralas specialiler personas speclet. Si quis auiem intra novem dies aliguem ex praediclis personis delinere aut convenire aut stipuiationem aliguam vel protnissionem vel fideiussionem ab eo petcre ausus sit, haec omnia irrita
ttte sancimus. Post novem vero dies exactos si quis contra eiusmodi personas actiones quasdam habere
1 xbv\ rovxov Ep. B 2 ftrjxaff/] machinatione quo- oSsvaai (27) coll. A Q xivde La \ 27 jtgoatonmv xgaxtjaat
rnudam $r || ovvxsXtofrevxa Ep. | 3 xQaxtlv XQQTIOV L \ A Pr., xoarrjani om. S\T) xtva] tj om. Pr. Ep. |j 28 iy5 naqnxsXtvofu&a Ep. g lyyqdtpa>t Ep. | itQoeXfrovaa yvrjxijv A |J nag' aixtov Pr. pltriquc, nap avxov om. A,
po<r ngdyftaxoe eotl. A || 6 xov avrov] hao (1.. xovxov ante f) iyyvrjv coll. B' v. l. | 29 xoiv om.Ep. | 30 twia\
TOD T) s I iSqXov A1 Mefivr,fie9a] ttf marg. A |j ngde] tit ivvia L Q 31 vopCCpuv A \ 32 xbv vopov A B'
*i ngbt Ep. | vofioy) nov. LX Q i)ftiv Ep. | 8 navxeXus om. Ep. | 10 notno9"(t$ xy xovxotv L II II xtXtvirjtrafil xtvt xov nnxgos ix xrfi xatfrfi dvaXiovios xbv
1 Bcripturaa R1 | 3 aut JB1 | 7 rubr. Ut non lioeat
naiSa xgarjjOai ovdfiaTt TOV xQtovi B% U 12 oixtlov
(licet T) creditori debitore (debitori creditori II) suo morTtniSbi] idiov viov A | dvalvovxn) aviovxa corrigr.re tuo antc noucm dies (dierani Iia, om. T) luctuosos (lutoluit / / ( | 13 evatpels L nffe/9es J5Z |j 14 tpiXdv&pcoTioi ctuos T) aliquem molestare propter quod (quae 72) deL\ \h oftoxr^ra A H 16 9*anlt,of*tv d^elvat] AXXa. functus debeat (di-buit T) RTin marg. (ex Iul.) | mcminus
pr,$i B, verbis fitjStrl navxtXws &eont%ojuev itivai
Rl || supcr V 8 8 quam om. IV | 9 dcbiti] nulli dcbiti
(ifiivat d-tani^Ofitv B1) post iyyvrjxas (19) collocatis || Tc 0 impedimento Rx || 10 pracsentis lix l 11 quodam V
navTiXwg om. A || xoiie] ij xovt Pr. Ep. e | 17 rov reXev- quidain R% quamdam? T% quaedam T 1 | mortui geniitbvxot M Ep.y Pr.unut] rtXevxtjaarxoS LAB, Pr.pleriturutn V1 genitorem mortui /2 |j 12 filii BUI /2 Q 14 cre?ue; om. f | xovt yoptlt] rovt om.A || 18 rj adgnatus 7} dulititem Rl | 17 agnatoa TCI om. R g 21 in om. Ra ||
COgnatna M 1} dSvdxovS rj xoyvdxovi A rt doyvniovi iuditium R | eius V1 || 22 cuiusque T|] nomine oausae
{noirjcao&dt add. L) ij xoits aXXovi avyyeviig L TJ
(causa Rl) li | 23 pcrsonas om. R | pcrtinentes libri,
tovt dXXove ovyytvtts B r) cvyyBvtte Pr. Ep r} dXXovS corr. vulg. |] 25 personis] dctinere add. Beck | 26 oanttvrov) ij xal B* xal B?\ 22 vnotptQtiv p. inayaytiv tioncm] tionem Tx Q fideiussione V | 27 ezigcre
1
A | 23 m om. A \ 2 \ %CLQIV aixiat Ep. \ 26 TOX/IIJ- ab ca T* (| 29 aliquam V fl putauerit habere II ]
ffoi MLA Pr. foX(i^att B Ep- \ rls om. L, ante Ij ftt9- 30 iegem V

Nov. CXV 5. 6

548

UT CUM DE APPELLATIONE

dyovoi TTooxoifMaros ix ravnjs T?e nqo&eafilae negi

videlicet actoribus praeiudicio ex hoc intervallo circa
7itt()nyQatpr
oiqSrjnors vofiifiqt 8i- temporalem
praescriptionem
aut in alia quacumque
(yQpt
j
tv jrj iv dXXrj
p
pp
iq jtavxeXais ytvo/tevov.
legitima allegatione penitus generaudo.
ytvo/tevov.
legitima allegatione penitus generaudo.
CAPUT VI.

Hobs joiroie xal dXXo xiyaXaiov ITQOS tas dvriAd haec aliud capitulum ad pecuniae constitutio<p(oi>7Joeis fjyow inoaxiaBts anoflXinov T< nagovxt 5 ncra seu promissionem respiciens hac lege praevitlil
vouo) awEioouEv Siajvncoaat. d sa7ii^ofuv roivw, tX mus defiaire. Sancimus igitur, si quando aliquis aut
noxi xn i' VTTCO iavrov / VTZBQ dXXov jiooswnov avxi~ pro se aut pro alia persona pecuniam constituerit
<pcavr,aeie, liywv xv%6v rtvi xb ixnvov
aot notu>,
vel spoponderit dicens forte cuicumque s a t i s tibi
IOVTOV 4ni xfj Ttoao-irjTi tjv av tiztoi TQOTWIS anaaiv
f a c i o , eum in quantitate quam dixerit modis oninivnoy.tto&ni xni rrtv dvTHvcoviyoiv rfjv iSinv nXqQovv 10 bus obligari ct proinissionem seu sponsionem suam
xal xo xctos 'yxd&o&td xaxafiaXletv. ei' in 8i adimplere et debituin compelli persolvere. Si quis
7101 xo ixavov
aot yevr/osTat,
xovxov ola xov autem dixerit s a t i s t i b i f i e t , eum tali verbo ut
rntoi'rov Xoyov cmoosumwt etgr/tievov cjsavd firjSev inpersonaliter dicto tamquam si nihil promiserit ita
tinov-ia ovro>s ix ndor^ cisngdgtcos ilsvd-eQov (pvXdr- ab omni exactione liberum servari. Si quis antem
Tta,'>. c( d TIC eiTim ytvrjaerai
ooi xo Ixa- 15dixerit f i e t t i b i s a t i s a me c t a b i l i o et illo,
vbv nno' i/toi
xai nnQa rovSe xal iovSef
iilis quidem quos nominaverit non consentientibu3,
ixeiroti /tiv ovs av ovoudaeiey, ti fiij awaivtaovai,
nulluin ex tali voce fieri praeiudicium, sed nec ipsum
firjSiv ix ri;? totavrqs (piovr) yiveafrai TiQoxqifta. dXXa qui hoc dixerit pro illis personis quas nominaverit
(tT}e nvrdf iov TOVTO tinovra vnig ixtivoiv IOJV aliquam exactionera sustinere, pro se autetn quod
jTgosaincov aneo ovofidoeiev aTinirijciv nvn vnonivetv, 20 secundum leges debero monstratds fucrit pro rata
vnrg invxov
Seixvv/uvov

8i ontg
ix xov xard
tove vouovi
dnoXOEOVS
i n o t p t i h o v fareir] x a r d T O izti-

t a n t u m p o r t i o n e persolvere. S i a u t e m dixcrit
t i b i 8 a t i s a u ta m e a u t a b i l l o C ti l l o ,

fiet
tunc

fiaX)x>v avxio fteoo* fiovov xmaftdXhiv.

ei di einot
nominatis quideni simili iuodo uon consentientibii9
yev^ottjai
aoi to ixavbv
nag' i/tov ij nnga
nullum iieri praeiudicium, ipsum autetn qui hoc prorovSe f) rovSe, Ttjvtxavra 7ols ftiv dvofiuo&elat 25 miscrit integrum quidem debitum cogi persolvcre;
wgosaJTtoii xazn xbv opotov rgonov fir/ awiuvoiat
si quam autem contra nominataa personas putaverit
fitjSi iv yiveo&ai nooxgtua, uvtbv 8i xbv xovxo dvrisibi actionem competere, eam sccundum lcgea adtpo>vr,aairia dy.igmov (tivrb xQdosuvayxd&o&ai xniaversus eos proponere et legum auxilio perpotirL
pdXXtiv el' rivtt 8i xara JWV orouaafrivriov ngoivmcov vofiiattev iavrio ug/io&tv nyutyrjv, x(ilxr,v xard 30
tois vo/iovs XT' nvxmv TigoTi&ivnt xai xrte xtav vofitov fiorfttias dnoXaveiv.
(^EniXoyos.') "Anavxa Se xnvxa xpaxtlv &EOJTI%O( E p i l o g u s . ) Haec autem obtincre 8ancimua in
ittv iTii xuii vnofrtoeatv aTxdoais, oocu fii]noi Siy.aoxixjj causis omnibus, quac uondum iudidali senteutia Tf-1

c. VI {0tcm%Oftev et noxi xie

) exiat li 26, 2, 3 (incle B* A 50,1 p. 80 Zach.). Summum habel Avpemlix
Kciogae 2lJ (Zachariae ArixSoxa p. 190) / Anonymus Bodleianut ib. p. 215 (in utroque citatur veaga gy ), Alh.
summa rtpetitur in parutitlis Alh. 15 8-

putaverit, eas secundum leges exerceat, ila scilicet ut millum praeivdicium actoribus ex isla dilatione circa
temporalan praescriplioncm aul in alia ulla legilima allegatione omnino oriatur.
VI. Pratterea aliud quoque caput quod ad conslilutae pecuniae obliyationes seu promissiones
spectat praesenti lege definire nobis visum est. Sancimus igilur, si guando fjuis aui pro se aut pro a!ia
persona pecuniam consdluerit dicetis forle alicui satis tlbi facio, ul is in quanlilalem quamcumque dixctil
omnibus modis obligctur et constiiulum u se impleat atque debitum solvere cogaiur. Si quis autm
dixcrit satis tibi fiet, is cum eiusmodi verba in>persona!iler prolata sint, pcrindc ac si ni/iil dixeril, ab
ornni exuclione liber servetur. Quodsi quis dixeril tiet tibi satis a me et ab hoc et illo, illis quidem
quos nominaverit, nisi consenliant, nullum ex eiusmodi voce praeiudicium orialur, sed ne ipse quidem qui
hoc dixit pro illis personis quas nominaverit exactionem ullam subeat, pro se vero id qttoa ex dehilo
secundum leges proualo dchcre eum apparuerit pro rata dximtaxat parte solvat. Si vci~o dixcrit fiet tibi
Batis a me yel ab hoc vel illo, tunc personis quidem nomimitis simili modo non conseulieiUibus nullum
fiat praeiudicivm, ipse vero qui hoc consliluil integrum debitum solvere cogatur; si quam autem contra
personas nominatas pulavenl sibi competere aclionci, hanc secundum leges advcrsus eas inslitual et
legum uuxilio frualur.
Epilogus.
llncc aulem omnia valere sancimus in causis omnibus quaecumque twndum iudiciali

1 Ttgoxglpaxot anle yirOfiivov (3) r.tll. A \ xQ

30 vofiiaoi iavxcij dgfi6t,tiv MLDf roplcoitv avxdi d^
itaQnyQntprti A j| vofiiutp om. Pr. Jip. 4 tO"' mnrtj. A
fto^eiv A iavxiji dQ[i6Z,tiv vofii,tiB*', vofiioutvvrip>\
7 xn >*] fj vm. Ti* |; * dvxicfatvffioi (nvTtfiovtjOCt J3') lihri j 31 ai-rbv Ll || xu>v roftaiv] legis e B 32 unopdXXtiv
8 rtvi xvxbv A || 9 loiio L || rt dv sfae A \ 10 nXij- La H 33 "Anavxa 8i raixa] Jlaec autem c H 34 inoQOIV A |J 12 itnrj A || olu] Sia A \\ 14 dx ndarjs] dnd&t'oeot ndame A
orji coni. Ihimhach non rtcle |j 16 xnl jtoga] nngd om.
a
A |[ xal xoiiSt om. B' v. l. | 17 ixeivove L A |j av om. A fl
2 in nliquacunique Va U 3 ignorando Tl Q 4 ruhr. De
owaivovatv
A U 18 xpifux L || 19 XOITO] XOIOVTOV A j
constituta pecunia HTin marq. (cx lut) jj 5 promusiuni;
20 aneg] uneg av A 'I * ovoftnaoi (ovofidatt B') libri || T y 6 aut pro se] aut om. V 8 7 pecunia V | 8 Tel] aut T\
vixoaxrtvai A$2l *q. ontg tx xov ijioipeiXtov (partirj]
quicumque V1 cuique T\\ tibi satis fatio (factio Tl) Ti>
xb xaxcr xoie roftovs dno8etxvx'ftevov X9*06 ^ wntq 9 eum] in eum Rx | dixit 7\ dixerit om. /2 1 1 10 auam
tOv
otftiXtav ipavTi A, ix xov tt anodeixrvfievov x$ B om. Rx | 11 persoluerc compelli Tg 12 fivt tibi satis Ji \
om. P I 23 fiovov fitgos xaxafidXXuv A ftigos xaxa- ut] et V\ 13 dlcto] prolato T\ 14 conseruari T\ 15 et
(idXXttv {xaxafinXttv La) fiovov L || 24 nag' ifiov) uut illo Ii*vulg.] et V, om.HlT\\ 16 illis] ei T\ om. Tl\
ft me ff I nagd xovSe) Ttapa om. />, B< || 25 i] xovSe] 18 baec TQ iliis] aliis T | 21 tn R g si] sin Tl si qoii
Hal xovot A e H 26 irgosajnots om. f | 27 avxbv] xbv
T* (| 24 aut V Q 25 integrum} ipsura iate?rmn T \ 26 aut
A jj JOV xovxo om. A, ibv om. L1 } 28 xaxafiaXeiv L* | 72* 8 persunaa om. H Q 27 eam] tam 1 | 23 praepunere '/

549

UT NEQUE MILES

Nov. CXVI pr. t

fjtpq
amicali convcntlone sopitae sunt, pater kariBsime atar, '
que amantissiine. Celsitudo itaque tua praesentem
nQoygafifti
nostri nuoiiais generalem constitutionein edictia quixain 16 avv^jtfae Tiooxi&epivtov, nooixd^Bioy Se npdi
dctn iu bac regia urbe more solito propouendia,
1
tove xiav inetQX ^ apxomns oze/.Xofievaiv eis Ttjv 5 praeceptionibus autem ad provinciarnm rectorea dirigeudis ad oinuium notitiam faciat perveuire.
andvxoiv yvwuiv iX&tiv naQaaxevaauxco.

Dat. k. Febr. CP. imp. dn. Iustiuiani pp. Aug.

anuo XV. pust cous. Basilii v. c. ind. V.
[a. 542]
Pl?

CXVI. Auth. CVIII. Coll. VUI tit 9

IIEPI 2TPATI2T2N.

io

R UT NEQUE MILES
NEQUE FOEDERATUS OBSERVET DOMUI PRIVATPAE AUT
POSSESSIONI ALICUIUS R

'0 airde /SaaiXeve 0soS6rtp indpxV nqamoqitav.

(IIooolft tov.) Msxa xrjv xov Seanoxov &eov cv15

Idem Aug. Theodoto pp.

(Praefatio.) Cum domini dei benivolentia ad
piviiar uOifdl&ia xotv rjftsxtQOiv VttTjxooiv rj xtbv ax(>(i-custodiam nostrorum subiectorum militarium rerum
xnoxtxiav Ttgavftdx&v doxt/ xni xaxdaxaaie' xovxcop iiicipit urdinatio: his enirn providentia dei dispositis
ynjt TiQovoiu freov <SvviGT<tfi.dvo)%' t] fisv xutv fi(tpj2abarbarorum quidem incontiuentia refrenatur, reiouir nooTtertia xf'S-tt'ov'tait T Se rrts jtoXtTting rx'5-ei j)iiblicae vero rcs augentur. Et quouiam aliqui protioity/iant. l:\ti ovv xivei xr, envxiov oatxTjpiat ovd- 20]iriae salutis pro nibilo facieutes rationem milites et
u'n Tioiovfteroi Xoyov xovs ajoaxiioxnt x<ti foiSepn~
foederatoa, qui debent pro libertate reipublicae coutra
toti, orrttXovTUS vneg xiji i/.tv&egias xrji noXixtiai inimicos certare, praesuuiuiit subtraberc et iu priy.ata xuiv ix&oait' ayatvH^eofrau, ToXjiwaw vttodvosiv
vatas suas occupare utilitates, praevidimus per praexai eit idicoitxds dnaaxoXiiv xQeiai, ovrsiSofiev 8ia
seutem nostram legoni omtiibus iiiterdicere, ut nullum
rov naQiivTOi tjttdtv vouov jidet jzQoayagBvoai, <6sxs 25 de cetero praesumanc iuiliteui in quocumque relatoii Xomov /iT]Ot'rii xoXii7,ant axgaxicoxr^v &v olcoS/j- tum numeru aut foedcratum subtrahere in sua domo
nott dvuipEodfiEvov dgitffuo t] (potdepdxof vTtoavgeiv
aut in proprias habere possessioues: pro quibua nos
>j tii ror iauxov e"?,eiv olxov tj tii xds iditu fyeiv xxrj~ multos sustinemus labores; excrcentur cuim et milictis- 7ttgi ov >';utli TIOXXOVS vtpiaxdftEfra norovt yv~ tant, ut communibus utiles siut rebus.
uvdZfiviEt xni oxftnxF.iovxeS, (otxe xdit xoivois
v nQayftiiott'.

CAPUT I.
'Eaiwanv ioifvv nnvrse etSores uao^ oTQa-iiMxai
Sint igitur omnes sciontes qui militeB aut foedef, tfoiSipdjovs TI]'S iv IOTS imndiv fyin- ianevaav ratos aliquos in Biiis habeat domibus aut possessioXm>. CXVl (Autfient. CVIII = ColL Vlll tit.9: gloss.) Graece extat in ML (fuit D 57,8 secundum indices et
B' 2 4, 22 p. 601 Zach.). Epit. Theod. 116, Athan. 20,3, Epitome 15, 23.

tentenlia vcl amicali composilione finem consecutae sunt. Tua igilur sublimitas efficial ut praesens generatis lex nnslra cum ediclis per hanc regiam civitatem more soiilo propositis tum praeceptis ad provinciarum praesides missis ad omnium notitium perveniat.
CXVl

DE MILITIBUS.
Praefatio.
Post domini dei bcnevolentiam subiectonnn nostrorum securitas in militarium rerum
imperio el insltimione posita est: /lis enim dei providentia constitulis et barbarorum ptlnlantia refrewtlur
ei rei publicae opes crescunt. Inm quoniam nonnnlli salulis suae nulla ralione habiia milites et foederalos, qui pro libertale reipublicae conira hostes pngnare debeant, subducere et in privatis negotiis occupaios detinere audent, ptacuit nobis per praesentem legem noslram omnibus interdicere, ne gufsyuam in
posterum militem in gualemcumque numerum rclatum aut foederatum subducere vel in sua nabcre domo
vel in propriis possessionibus hubere uudcat: de quibiis nos tnultos labores sustinemus cxercitiis et expeditionihiis paralis, vt communibus rebus uliles se praestent.
I. Scianl igitur omnes quicumr/ue mililes vcl foederatns aliquos in domibus suis vel possessionibus
1 (rv/</?</9oae L H TXtQctt iluftor] patcr karissime at- Alh. cod. Q 17 dgxrj xal xaxdaraots} incipit ordtnatio s |j
18 fiiv Lf\ om. M |i 25 nQooayogevaai Z/ || 29 r? om. f |j
que amantisdirne mld. p [| 2 rfxtar] nostri numinis ? i|
Sxeiv olxov M] l'%ei dlxov L, xttv om- * recte opinor (|
3 iikv nnxn xttvxrjv] xnx nvtr,v ftei' A || 4 xaxn ro
vtrr^&ee] owrftat A\ H&elp jtaoaaxevaaaxtv] 6ta)t 29 Yvfivdovree xnl argaxEvoites] exercentur enim et
militaut ff J 32 Uyendum
Uyendum videtur
i\&aiv 7taoaoxBvaodt(i)
jxnvrwS A || 7 tuhscr. om.ff,hn- militut
videtu"Jaxioaav et detendmn
e

Itnl lul.i" (dat. prooon. bclisarii Iul.f)\ k. febr, MIul.* tlSoiti j| 33 fxttv ^onsvaav M)
L babcnt s, unde
xoisv Hahandcr
po!i imp. donn. iustiniano aujj. XV. Iuh* cp. dn. iustitiiano po. n. XV. Inl." cp. dn. iust. pp. aug. Af frei u'
3 nominii i2 VT, corr. vulg. || 4 more] rome V || 5 rcctoir,s fiacnXelai Theod. paOiXtlaS 'Iovanviavov Ath. || rem T\ 7 subscripttone cnrent libri | II obserret ed.pr.)
S poat cons. Hasilii vo. iud. V.] pcl. barl. usisse indu
obseructur HVTvulg. 14 theodio T \ 18 1incootinentia
lul." post cona. consulat. nelisari uo. /n/.* bagil. uc.
cet.) tinentia 25 pracsumant mi| scr. R in ra*. 4 w. 9
conu..)[ VTzazeiorxos HnatXelov Thtod. USixxiwvoi '
19 aliquid RT\ 22 ccrtari V fl 23 operare R" | proriAlh. H 10 rubr. Iltyi axonxioJXMV ML Theod.] ITepi rov diraus vulq. \ 27 so. raultoi noi R I 28 militantur Rx V \\
ptt) nttQafitvuv Ttaiv axqatuoxai ij (foiStodxovi Ath. 29 Hint utile T \ 32 Scint V* )J 33 in suis babct Hl
l f / f) I 14 inscr. addidi tx Alh. e; om. ML \\ &eai8o>ohp babent
b b t in
i luis
i T
(om. lul.u) Ath., firjvl trt^QovaQii^ Theod. g constautino-

Nov. CXVI 1 ep.

550

UT NEQUE MILES

oXxois rj xxr,aeaiv omoeovv jrgossSgsvovras xal xtvae

nibus aut qualitercumque observantes et quasdam
avxoit idianixat nXrjgovvxas xpeim, alsre ei /tfj ivros
eia proprias inplentcs utilitates, quod uisi intra tritrigiuta dierum ngo&BOftiai agt&fiovpiviov dnd rfjt
ginta dierum dilatiotiem computatorum ab insinuatior.e
xaxa TOJIOV ifttpnreias xije nagovarjt rjftcov diarvncjper loca praesentis nostrae dispositionia eos expuaecot xovxovt dnoSiait-ovoiv, ai ftiv aisxatv xcHv i%6v' 5 lerint, substantiae qtndem habentium eos aut retirtav avrovs ij xonrovvrcov oiotai Srj/ievati VTIO^XT]- neutium publicatiom subiectae tisco applicabnntur,
&tiaat T<jJ Srjfioaiiy ngosxvgcafrtioovxai, aiiol Se xal ipsi vero et dignitatibus el militiis quaa habent exrwv d^tttfftnriov xni ia>v argaxeuov onoias %ovaiv pellentur, inilites vero et loederati qui eis poat dilaiS-tofriiaorint, oi Se oxgaxtwxai xal foiSeodroi oi tioncm observaverint non solum militia spoliabuntur,
rovrote fisra rrjv ngofrtofiiav nngaftivovrss ov /IOVOV 10 sed etiam ultiraa austinebunt Supplicia. Scii"ntibu3
irti ^civjjt dtpcuge&ijeovrai, dXXd xal rae els eoxarov
et uniuscuiusque proviuciae iadicibus, quia si aliqui
vnofievovat xiftwgias- tiSoruiv xal tav ixnarrjs ininveuiantur in locia quae ab his exactionibus aut
agxias dqtpvxtov, a>s ei nres evoafreiev iv iols Tortots convictoribus aut personis aliquibus aut dominiis aut
y
TOIC 7ictQ airdiv i&vvofttvoii jj imxQonoie naiv rj possessionibus aut quibuslibet propriis utilitatibua
ngosainots rj oixoie rj Stanoratt rj xrrjaiatv rj zale oi- 15 permanentes, et non celeriter istos comprehenderiat
anovv iSnoTtxaTe xgeiate noossSperovTes, xal ftfj anovet suppliciis subdiderint, et milites quidem ad nuSaico: xovrovs ovaxdiai rs xal Ttfiiogiais vnopdXo)oit
mcros suos transmittant in quibus militant, foederataliovs ftev atQaxitoxat cie xove dgtfrpovs Ixnifiyiotos vero ad proprios optiones, et ipsi X librarum
uv iv oh oxpaxeiovxai, tovs Si yotdegdxovs JZQOS auri poenam exigeutur, et iasuper exilio tradentur
toiis iSiovs onxiowSi xal avxol dva decem librarum 20 utpote nostras iussiones praesumeutes negligere.
auri 7toivr,v slengax&^aovxai, xai nodg xovxots dogiq Neino igitur neque divino quodam typo de hoc forsan
jxagaSoftrjOovTai ws xwv r,ftexiQtav xeXexoecov xoXfxrj- facto ncque praeceptis iudicum utatur, nec aliquis
aavxet dfiet.rjoat. ftrfieis xolwv jtqxe dtuo xtvi rvnip
nostrorutn iudicum huiusmodi aliquos typos aut praenegi xoixov a>: eixos yevo/iivto /irjxe ngosxdt-eoiv dg- ceptiones iudicum Buscipiat, sed cum omni celcritate
%6VXOJV {xQ^arjxiUy f/rjde xis xaiv rjuexegcuv dgxovrtav) 25 miiites quidem ad proprios numeros, foederati yero
xoiovxovi iirat rvnovs TJ ngotxageis dpxtxae ngotad suos optiones revertantur et pro communibus
Segrjxai, dXXd usxd ndarjs xaxvrrjxos oi ftiv oxgaxKvcerteut rebus: nullo modo enim de cetero coucwiixrrt eis xove iolove dgt&fiove oi Si tpot8e(>dx(n nqos
mus nostros miiitea aut foedoratoa in quibusdam
xovt iavxaiv onxiovat inavtXfraiat xai inig rcav xoi- omaiuO privatis UtilltatibUB OCCUparL
%'iov dyaviocjfxat n^ayfidttov.
xax' oiSira ydg XQO-ZO
1XOV

XOV XoiTtOV avyxtOQOlfitV

XOVS flflBXSQOVS aXQCL-

xttvxae rj tpotStQnxove v XMJI navxcXcoi iSicorixals

dnaoxoXtlo&ai xoslais.
(^EniXoyos^
Td xoivw nagnaxdvxa rjpiiv xal
(EpiloguB.) Quae igitur placuerunt nobis etper
Sta xov 7ingovxoi Sr^Xov/isva vSftov rj arj vnegoxrj 35 pracsentem manitesta sunt legem, tua emineutia
yuiooxovoa xaxd. /iiv xrp aiSaiftova xaixrtv noXiv coguosccos in bac quidem felicissima civitate edictb

habere studuerunt qualicumque tnodo detentos et privatas quasdam operas ipsis praestantes, nisi intra
triginla diernm spalium ab tnsinuatione praesentis constitutionis noitrae in eo loco facta numerandonim
eos cccpulerint, bona eorum qui eos habent aut delinent publicationi subiecta fisco addiclum iri, ipsos auttm
dignitatibus et militiis quas habent exutum iri, miUles vero eC foederatos qni post praefinitum tctnporis
spatium apttd ilios permaneant non solum cingulo privatum iri, sed eliam extrema subiluros esse supplicia; ac sciant eliam provinciae cuiusqae praesidcs, si qui in locis qui ab ipsis guhentantur invenli smt
vel apud procuratores aliquos vel alias personas vel in domibus vel apnd domiuos earum vel in possesswnibus vel in qualibuscumque privatis operis detenti, nisi eos acriter comprehenderint et suppliciis subiecc
rint, atque tnilites ad numeros in quibus tni/itant, foederatos autem aa o/tliones suos traiismiserint, ipsos
quoque denarum librarum auri poenam persoluturos esse ac praeterea exiiio traditum iri, quippe qui
wsswnes nostras neglegcre ausi sitit. Nemo igitur aut sacra ulla sanctione de hoc forte lata aut praeceptis magislraluum (utatur, neve ullus ex nostris magistratibus) eiusmodi sancliones vel praecepta magU
slratuum suscipiat, sed cum omni celerilate et mililes ad suos numeros et foederati ad suos optiones
revertantur et pro rebus publicis dbnicent. Neque enim ullo modo in poslerum permitlimus ut milites vel
foederali tioslri in ullis ornnino privatis operis occupeiitur.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per praesentcm legcm declarantur tua subtimitas

1 aut qualitcrcumque] aut del Beck | 2 eiui Tl J|

1 OTXOJSOVV] aut qualitcrcumqac f | 2 cSsxe] leq. totJ ||
3 triginta dierutn M] xgiytvxa Steuov/i, s.v. X'rjuegcoy quod nisi] niai qui 7 " | dierum triginta '1\ dierum om,
L |[ 4 xaxd XOTZOV M] xaxd xbv xonov L J 6 ovaiav L |l Rx || 3 dilatatiomr Fdilationcs/^lj^computatos Fcom8 axQaxitov M || 12 vnoftivovai L || 14 i&wofxivrfi L putatus II computatam T computandorum vufg. | 4 pr&eexactionibus g || intxgonoie L, cf. e] ini xonots M\\ xiaiv eentis temporis nostrae R* || eipulerit li fl 6 publicatiorj npooujTion M] xtdv 17 ixtgots (exegoit del. m. l) f) nis V\ 7 ipsi otn. Tx | 8 dilectionem Jl1 V1 dcieotioncro
riQOOurnoit L aut personis aliquibus g. In hac voee et T\ 9 ubscruauerunt T B 12 ab hia] bis om.T (sub hii
deincepa enumerulls corrupleta latet; utique tnalim TJ itgos-eunt vulij.); deest verbum \ exacturibua vufg. \ 13 oonuictoribus Tx vidg.] couiunctoribus R VT*; Ug. contbnoii v Seanorrtit iv oixoit rt xxrjotai xaii oiaienvr
ductoribus (cf. Cod. 4, 65, 31. 3*>)? | aut domibus antt aut
xxi.'' 15 rj oixois om. 5 || deondxais) ilominiis c || 17 vno'
ftdXXovoi L || 18 eis] xai ele L || xovs dgifrftovi] nume- doniiniis a</d. Deck | 14 utilitatibua Rvuh/.] facultatiros suos f (cf. 28) U txniftyovtrtv M Q 19 tfotSsgdxo- bua VT l 16 ct supplitiis subdidcrint om. Rl \ 17 trangat L | 20 deccm librarum auri Ms\ Xixgiov L |J 23 57. reittant vulrj.] transmittunt RVT || 18 propriaa IPTl
*firtSi
/ifjSe ML |j 25 ^xg^arjrat dgxdyrwv propter opiniones Tl fl ipais Rl 19 exigcnt Vcorr. || et om. R |
homoeoteleuton omissa in blL suppUvi n g [xgT,xnt /ifjSi 22 iudicum] iudicum auscipiaut Ta | utatur /2* vulg-]
I 23 pracce.tionea V1 g 24 suscipiant
iuppl. cum IJaloandro vuiy.) || 2S tpotSegdxOQOi L || 29 utitur RlVT
T || 25 militantca RTl \ fcdcratoa libri, corr. vu!g. \
iAxlcovai L (| 30 aycovioavxai ML \\ 31 zov komov
26 sua tibriy corr. fftimbach || 27 ccrtentur RlTl cercai. L
tetur V1 R nullo enitn modo Tvulg. || 29 occupari utilitatibua R\\"ih Dianifcstala Tvulg.

UT LICEAT MATRI ET AVIAE

551

Nov. CXVII pr. 1

iSixrmv xrtTtt TO aivrj&es ngori&efiivotv, iv Si rale

secundum morem propositis, in proyinciia vero praehuoxinn ngosrdt-EUJv oxtlXofiivcuv naa% SfjXa xnra-- ceptiooibuB destinatis omnibus manifesta constituere
OTTJOM ansvanru}. Dat. v. id. Apr. CP. imp. dn. Iustifestinet.
(Dat. id. Apr. CP. imp. dn. Iustiniani
niani pp. Aug. anno XVI. post cona. Basilii vc.
[a. 542] pp. A. anno XVI. post cons. Basilii vc.)

PIZ

CXVIL Auth.CXII. Coll.VHItit.l3

IIEPI AIA$OPN KE$AAAI2N R UT LICEAT MATRI ET AVIAE

ET ALIIS PARENTIBUS POST LEKAI AY2E22 TAMOY.
GITIMAM PARTEM LIBERIS DERELICTAM QUO MODO VOLUE10RINT RESIDUAM FACULTATEM
DISPONERE, ET ALIA PLURA
CAPITULA R
Idem Aug. Theodoto pp.
('0 avroS fiaatXsvs 0eo86rq? ijfaQXV
V(Praefatio.) Diversis capitulis ad nos relatis
(Tlgoolfiiov.y
diayoocnv xecpaXataiv
dvayxaiov elvat awtidofuv ytvtxtp xaif.a 15 necesBarium esse perspeximus generali baec lege
Siatvnwaat vufiip.
disponere.
CAPUT I.
0e<Hrlofi8v rotfw aSeiav elvai xnl ftr,rgl xal
Sancimus igitur licentiam esse et matri et aviae
ftd/ufiTj xni Tots dXXote yovtvot fierd TO xaraXmeJv
aliisque parentibuB, postquam reliqueriut filiia parxolt nmal 16 ix twv voptov oytikbmvov uigot to
tem quae lege debetur, quod reliquum est suae subinoXotnov TT/ avxcav negiovoicui, eije eis oXoxXtjgov 20 Btantiae, Bive in solidum voluenut sive in partem,
povXtj&ilev etra ix^ftsgove, Ttji viq> rj T^ &vynrg(, rj filio vel filiae, nepoti vel nepti et dcinceps descentyyovy TJ iyyovrj, rj ioie i<peije xanovol ScogelaO-at 17 dentibus donare aut etiam per oltimam relinquere
xai Sta rciexnaine ^ovXrtaicoe xaraXt/innveiv inl roivoluntatem Bub bac detinitione atque condicione. si
ofrq> OQCO T< xnl aigtoei, et ye fiov/.tjfrtUv, tasre ibv
voluerint, ut pater aut qui omnino eos babet in ponariga ij rbv oXas %ovta. toirtovs intl-ovoiovt iv 25
Nov. CXVII (Authent. CXII=* Coll. VIII tit. 13: gloss.) Graece txtat in ML, in B variis loeis, magna part in
Prochiro et Epanagoqe (vid. mfra). Epil. Theod. 117, Alhan. 10,9. Jutian. const. CVIII.
c.I 6tonit,ofuv aSeKtv ilvat . .
exlat B 41, 5, S. Summas repetunt Theodori B%, Athanatii c.Ipr. parO'
lilla Ath. 9 $ 15, /16. nsgl Snupogaiv avayvaaftdrofv 16, e. I 1 paratitla Alh. 13 12.
cognoscens in hac quidem felici civitate edictis more solilo propositis, in provinciis autem praeceptis missis
manifesta omnibus reddere studeat.
CXVll.

DE DIVERSIS CAPITIBUS ET SOLUTIONE MATRIMONIL

Praefatio.
Liversis capilibus ad nos relatis necessarium nobis visum est generali Uge ta constilucre.
I. Sancimus igitur licere et malri et aviae et ceteris parentibus, postguam liberis portionem ex
legibus debitam reliquerunt, reliquam ipsorum substantiam, sive in sohdum sive ex parte volucrint,
filio vel filiae, vel nepoti vel nepii, vel deincevs descendentibus donare vel eliam per ultimam voluntaiem reiinquere sub /tac lege et condicione, si quidan voluerint, ut pater aut qiacumque eos in po1 iSixxtov L | 3 T. id. apr. if[ id. Apr. gAih.vulg. ed. Veneta 1401, vulg. | 4 an. XVL pe. basi. riee con.
ed. Ven., anno XV. Basilio YO. COQB vulg. | 5 coratitutioftrjvi angiXXiqt Theod. | CP. Basilii vc. (c/. c)J /JactXtlas lovativtavov %b tt' ftrta rm> vnartiar Baat- nis CXVlI{***Anlh. CXII) cap. 1. 2 extant in appendice
Iul (6 kap. CXC, v const. CXXIII kap. DXCIIH, nlitov Alh. Ihii ie' {SaaiXtias uera vnartlnv BaatXiiov
Theod. bilisar. uo. conss M jj G rubr. TJigl Xvaeais tns <= b et v) R 6 rubr. Do diuersis capitulis bv || 8 paryiiftov {ydfuav L) ML] IJegi ydftcov xal QenovSiuv xal tem om. T Q filiis V | 9 uoluerit V Q 11 capitula piura
yvfjttiwv naiSiov xnl Siacpopcov xt<paXatcov Ath. Tlegl vulg. capitula multa V"() 13 inscr. imp iust. a. 6 imperepudtcui' xal negi dXXcov xeipaXaicov Theod. (cf. Nomoc. ratorii iustiniani augusti v Itnperatori (stc) iustinianus
XIV tit. 11,1 rj jztgl QtiKwSiatv SiaXctftfiavovoa gtt,' aug. petro magistro officiorum et patricio /u/.* c. 378
vtagd, iim. 13, 3) Dc divcrsis cnpitulis app. /u/.*' ("/ c) || (ubi post rubricam Iuliuni inscriplio tt prooemium novellue
ipsius interpolantur) | 14 prolatis /u/.' e. 378 | 15 neces13 injcr. owi. ML, supplevi ex Atfi. Ci lmpcratori (#'<?)
iustinianus aug. pctro magistro ofliciorum et patricio sario 6 | prespcxiraus apennerali constituctone difinire
/ui.*, in quo rubricne cap. 378 additur intcriptio et pro- />{/.* c 378 R haec] hao /i VT | 17 rubr. Si mater aut auia
vtmium ipsius novellae (cf. ad f), cui intcriplioni a Pi' filiumfamilias hcredem inatituerit, ut pater ipsiug fructum
thoeo in ed. Iuliani receptae non eonvenit epiloyu; imp. hereditatis soo habeat. et de donationibui et de aliis
iutt. a. app. Iul.b, imperatoris iustiniam augasti app. liberalitatibus eodem modo in filiumfamilias factii et de
curatoribus siue administratoribus rerum R marg. {ex
lul.* J 14 avivex&ivToiv Aih. jr] ivtx\}vrtov ML* dvnjftivxoiv La D 20 avraiv MB iavrtSv L \ 21 rfj om B } lul.) | essc om. Tl Q et matri] matri /2 1 18 aliisque] et
rj iyyovqj\ tj oni. c | 22 ^ xdli ift^r,t\ et (j. t. xnl) dc aliia R*T aliis R* [| reHnqucrint VTbv reliqucrit R || filii]
inccjis f | 23 TfXtvTf Lx J roiovrtp] rovrqt B(g) |J omDibus 6v || parentem Vx \ 19 quac] quam ex v | quo b\
20 uolucrit v | 21 ncpte v | etj uel T U dcsccntibui V \\
1\ aisjt] tiaxe L*
23 definitioncm 6 Jj conditionem v g 24 ot] R> | pater
qai oranino aut V\ qui om v \ habent VTvulg, | polo1 Tero om. R | 3 tubteriplionem libri omittunt, add. statem Vv

Nov. CXVII 1. 2

552

UT LICEAT MATRI ET AVIAE

rovrois .xoie itgdyftaot ftijre UStimfructo*' /rfxe xrjv testate in his rehus neque usumfructum nec qnodolarovv jiavrs?.die fierovaiuv Sytiv. tavia yuQ Srj xnl libet penitus habeant participium. Hoc eniin et
ianixols ijSivavxo xMxaXifiixdvew, o&ev olSt/nia xdlt extraueis rolinquere poteraut, uude uulla parentibus
yortvotr cofeXcia ngoseyivExo. xovxo Si ov fiovov utilitas nasceretur. Hoc itaque non solura pareuti*
%6is yovevaiv, aXXa xal navri nQoiconco i^elvai naoa-5 bus, sed etiam omni pcrsonae iicere praccipimus.
1 xeXevdiic&a. xa 8i jxQnyfinxd ?a ovxco xarnhu- 1 Res autem ita relictas sive donatas positis 8ub
itavofzeva TJ StoQOVfiEva xoii vne^ovaioit nooSconoit, potestate porsoais, si quidcm pertectae sunt aetatis,
ti ftev xeXalas ttaiv TJXIXICIS, xnv vnt^oioioi taaiv, licet sub potcstate sint, licentiam babeant quo volunt
aSeiav iyixcoaav xa&' ov BovAovtat xounov Siotxtiv
modo disponcre. Si vero aetate minores aint, per
u oe rrjv iiAixiav waiv uxe/.ete, vt ovntQ av avrtooi tOquem perspexerit testator aut donator baec guber6 testator tj 6 Scugovftevos avxd StotxelG&ai, -pexgis iicntur, donec illi quibtis douata suut aut rclicta ad
OIOLV Axelrot olt iSaiQrld'r] rj xaxsXet'^pd'7] eis xst.iiav perfectam actatcm perveniant; liceptiam babeute
fXfrcooiv TkXixiav. dSttav i^otTOS xov diaxt&tpevov
testatore vel donatore et matri ct aviae borum quifj SaiQOvfisvov xai xfj ftrjXQl xnl xrj fidfifir, xovxatv olt bus res collatae sunt ipsarum rerum si voluerit gu%a TTpdyfiara itaQeaxe&i? TTJV rcov aindtv ngayfiaxcov,
15 bernationem comniittere, licet maritis iunctae sint
ei BoiXoixo, 8io(xt]aiv xaxanwisvoai,
xav avvuixuiaiv memoratae mulieres, ita tameu si et ipsae buiusmodi
avoQaatv ai etQr^itvai ywcuxes, OVTCO ftevrot einep gubernationem suscipere voluerint. Si vero forsan
xal avral T>]V IOKIVXIJV Sutixqoiv xaraSt^rta&ai (iov- is qui rclinquit aut donat nullum bis dispensatorcm
Irjfrcbaiv. ei Si cus eixos 6 xatahfindvcav rj SOJQOV- determiuaverit, aut ab eo datus buiusmodi guberjitvoi ftrtSe'va xovxon diotxrjxvv opioeie, 17 6 nctQ av- 20 nationem subire noluerit, aut moriatur antcquam
xov SeSofttvos xi)v xotavxrjv oioixtjoiv vnek&tiv rj fi-^ illi perlectae fiant actatis, iubemus iudicem compcfiovXt]9eiT] rj /if) Svvrj&eirj, f) xeXtvrrjosie jrpiv ixtirovs tentem curatorem iide dignum cum legitima tideiusteXeias rjXixias ysvda&at, xrjvixavxn xsktvofiev xbv sione rebus talibus ordiuare, qui debeat relictam
d.Qft68iov dgxovxa xovodrcooa n^iomaxov uerd to/iitalibuB personis substantiam gubernare atque custo(tov iyyvr,i xoti rotovxoit rt(tdyunat TtpopdXXtO&ai, 25 dire, donec illi ad perfcctam, sicut dictum est, aetaoytiXoi-ia xr,v xaxnXettp&elaur xois romvxou noostem perveuiaut. ln illis enim casibus legcm juao
coTion nsQiovaiav diotxrjaal xe xni wvXd^m, ut'xgts usum parentibus praebet volumus custodiri, qiubus
oxav ixeivot, (os tiQtjxai, tii Ttleiav q/.ixiuv i'X(ra>oiv. uon iuest specialiter buiustuodi condicio.
iv ixeivoit yrtQ xoit &[iaat xov vofiov xov xr,v xQ'r
atp xole yoreiai naQixflvia ftovXoftt&a izaoayvXdxxe- 30
ofrai, ole ovx fyxnxat iSixdis xoiavxrj aioeate.

xovxois Si xdxeipo voftofrexqoat

a>trt ti TtS viov f\ &
S
^S i

CAPUT IL
Ad haec autem et illud sancire perspezitnus, nt
yv~ si quis filium aut filiam habens de libera muliere,

c. / / exlat B 28,4,49 (B* 11 \,t p. 534 Zach.). Summam habet Epitome 24,42 (== Anon. Bodleiantu apud
Zacharine idvdxS. p. 215), summat repetunt Theodori B^, Athanasii parutitlu Ath. 11 2.
c. / / VIpr. tummaria habet Anon. Bodleiuntu ap. Zachariac AvixS. p. 208.

testatc habcat, in his rebus neque xtsumfruclum neque ullam otnnino communionem habeat. Hacc enim
etiam extraneis retinqucre polerant, unae nullutn ad parentes commodum pcrventurum erat. Hoc autem
1 non solum parentibus, sed eliam omnibus personis Uccrc praecipimus. lies vero ita relictas vel donatas
personis sub poleslate conslitulis, si quidem perfectae uetalis sint, quamvis sub potcslate sitit consiiluli
facultatem quo velint modo adminislrandi habeant, sin aetate minores sint, per eutn quemcumque slatuerit
testator vel donator administrentur, donec illi nuibus donulac yel rdiclae sunt ad perfectam aclaiem venerint. Habeat aulem licentiam (estator vel aonator ct niatri et aviae eorum quibus res collalae sunt
earundem rerum, si voluerit, adminislrationan credere, liccl praedictae mulieres maritis coniunclae slnt,
ita tamen siquidem ipsae quoque talem administralionem reapere voluerint. fjuodsi forte is qui res relinquit vel donat nulfum iis aamiiiislralorem constitueiit, vel qui ab eo dalus est talem admimslralionem
suscipere aut noluerit aut non potucrit, vel tnortuus sil antequam illi pei fectae aetatis fiant, tunc competentem iudicein iubemus curatorem fide dignurn cum legitima fideiussione eiusmodi rebxis deslinarc, qui
substantiam eiusmodi personis relictam et administrare et cuslodire dcbeat, donec illi, uti dictum esl, ad
perfectam aelatem vencrint. In iltis enim casibus legem quae usum/niclum parenlibus praesltt observari
volumus, quibus eiusmodi condicio specialiter non est imposita.
II. J>raeterea auiem illud quoque sancire decrevimus, ut si quis filium vel filiam habens ex libera
Tl / i 1 || 11 relictam v donata re1 *ftrt8i MLB U otsufructon, s. v. moi %SVaiv xXondiv Drspexerunt
cta Rl |J ad] nnt V\\ 12pcrfccta b [| ueniant Fg habentei
(sic) A/, XQhatv KnQnvbv LB \\ */joe AILB |J 4 nqoa~
v \\ 13 horum] eorura 6
eyivtxo B H 5 xai Afe] om. LB || 6 xa o'vxo\ xa om. B || tcstatore b habcntcm tcstatorem
j
10 av om. B I aweiSot L owfjSu B J| 11 xtaxdxaq M, et borum T || 14 collccto V1 j| int V || uolucrint Vrulg.
Siad-eperot LB % 12 oxov B \\ IS alxai L \ 20 *OQtaot 15x iniuncte TbvV eunt T fi 16 tm R \tx om. \'x g \\m
MLB |j 21 ineXd-eh-L vnta&X&civ BJ 17 om.s H 22 17 fifi T g 17 subire noluerit R (| forsitau b postquam v\li
SVITJ&BIT] om. s, (tri om B [| *xeXtvxrtasi MB xtXevxrjO his Vbv || qui om. v U rcliquit aut donet T B 19 deterZ.1 xeXevxtjOtj iJ^vulg. |) 23 XTjvixavia om- s \ 25 xols] xov minauerint 6 determimiti trit Vl rxel dctcrniinaacrit T
| aut] ut R || datum v dictas b |
L* || 27 ntQKrvalai La g 28 oxov li \ 33 1$ iXevO-epns ordinaucrit R vulg.
20 nolucrint Tl j| 21 fiant perfecte r | | copctcute Tl congXtoV B%
pitcntcra b competere Rx | 22 lcgitimam iussioncm 6 jj
23 talibus rcbus R || ordinare v vulg.\ ordinari R VTb |
1 usufructum 6 |j quolibet Vb quislibct v Q 2 habeat Rv relicta b Q 24 substantia 6fl25 aiout dictum est ad perenim om. b | quae
babcnt T | haeo Vbv | et om. Rxb \ 3 poterant vulg.\ fcotam V U sicuti T |jx aetate b || 2G
2
poterat libri | nulla a parentibus V | 5 etiam om. v jj om. T 27 partibus T1 patribns T fi prebcat 6 praeomni] omnino bv || 6 ita nm. V || donatas cet.] tas 8 li- bent R* praebcutom T 1 custodiri vvlj.] custodire ht/ri \
centium scr. 11 * in rat. 1 vs. | 1 potestatem v | perfer- 32 rulr. De eo qui filius ab aliquo in instrumcnto notniti fc |l sunt 8 potestatc om.b || sunt Vv] sint RftT natus eat Tmnrg.,De eo qui ab aliquo instruraento novulg. |l 8 habeut T\ quod Vbv |! 9 modo om. Tl \ aeta- minatus cst filius R marg. (ex Iul.) jj ut om. v |) 33 de
RVT] ex bv
tem bv || minoris b || 10 quam V que b 8 pcrspcierint bv

ET ALIIS PAEENTIBU8

553

Nov. CXVII 2. 3

vnjxof, fie&' r,s ydfios ovvterao&ai Sirarai,

ttnot
cum qua nuptiae consistere possunt, dicat in instruir avfipohtiqt eire dyooalq) ens iSiq ^p avyyeyynu- mento sive pubiico sive propria manu conscripto et
ftiru xal fyovxi vnoygaipai XQICOV paonvQiov at-ioni- habenti subscriptioncm trium testium fide dignorum,
Giiov riTB iv Stafrfari tiie inl nodgecos vziouvr^aitav sive in testamento sive sub gestia monumentorum,
roinov rj TtxvTTjv viov avrov clvat rj &vyaxtqa, xnl firj5 bmic aut hanc lilium suutn esse aut filiam, et DOTl
noos&f, xni <pvaixbv rj ^vaixrjv, xove totovrovi nai- adiecerit naturalem, lmiusinodi filios legitimos esse
fat yvr,aiove tlvnt, xai fitjSsfiiav irennv anodsil-iv
ct nullam aliam probationem ab eis quaeri, sed
nao' avrtoi' ^rsla&ni, aXXa nawwv dnolnvEiv avomni frui eos iure quod legitimis filiis nostrae conTIIVS 7(5i> Stxuicor ooa tols ytt;aioie nmoiv ol r}[ti- ferunt leges, utpoto ipso patrc, sicuti dictum est,
uooi naptxovoi vofiot, ola tov JIMQOS airov, ws 10 filios proprios cos vocantc. Kx hoc enim et cum
uoi]iai, jwldae idiovs avroiis anoxnXiawioe.
ivisveorum matre moustratur lcgitimum habuisse matri&er yag xal fierd xfji avrcov pTrroos Siixwxnt v6fu- inonium, ut rjeque ab ea pro nujitiarum fide alia
ftor ioMxst-at yduov, aitTB ftTjoinaQ* uvirje noos
probatio requiratur. Si autem pater ex ipsa muliere
d
S j
i && J f r
niultos filios habcns uui ex eis testimonium quolibet
iTtv iov yd/uov
niaitv iitfQnv ddnoSsij-i
a Si 6 mnfjg ix r7;e nvr^e yvvaixdi noi.Xovs nai- 15 ex praedictis pracbuerit inodis, sufticere etiam aliiB
Sas Hxiov rl i aiuov fca^rvniav xafr* oimSrjnora ex eadem muliere natis ad legitima iura patris testitojt' tiQTjutvott' TirtQnoxot rQontov, UQXBIV xal rdli dX- monium uni datum.
ioil 7uts ix tffi avi ijt yvvaty.be Tex^eiai nooe ta totv
iv/iiftcop Sixaia ITJV tip ev\ 8eSo/iet--rtv IOV 71 axobi
20

CAPUT III.
Kni lovio Si rp naoovari StardUt avveiSofiev
Hoc quoque pracsenti constitutioni perspeximus
npot&ewai, tSste sli'ns dygdcpcos xmd SidO-eou- yaadiciendutn, ut si quis ex uon scripto per affectum
tHx>)i' yvraTxa Idfioi xai jtalSns ^l tr/;s noitjaano,
liuptialcm uxorem acceperit et ex ea filios procreafa&irioi Si TOV ngbs ali^f yd/iov ovft^T/ aliov xnl
verit, soiuto autem matrimonio contingat eum etiam
iiiQav iiyayia&ai ywalxa jietd nQoixwtov avftfio- 25 aliam ducere coniugem cum dotalibus instrumentis
i.a(tav, xnl eg avTrjt ofioioit noirjaaat^ai TtaiSas, firj- et ex ea similiter filios procrcare, nullura drca paSl,- negi inv rrnroionp x/.T]ooioftinv ioli ix rrjt dnoulternam bercditatem aliis filiis ex indotata coniuge
*ov ya/tatijs lexfrtlai naial jtgoxoifin ylvta&m, d),ixt natis praeiudicium fieri, sed cura aliis filiis ex se//tTfi twc dXXaiv nniStov itav i* xrfi Sevrepne nx^ivcunila natis uxore, quae cum dotalibus instrutncntia
iiv ynftBTrjS irfi ftexa nooixwcov avfi^oXaitov avroixij- 30 copulata est, ad patris et illos hcreditatem vocari,
aaorji tlt idyrov naiQos xaxeivovs xaXtXafrat xAijpov, cum etiam ex solo affectu possit consistere matriola xnl ix ftovrjs diafriaewt Swnfuvov IOV ydfiov
monium. Quod similitcr valcre volumus, etiamsi
owiaxaad-ni. onen ofioitae xoarsiv fttwXo/ied-n, U xni
prius quideii) cum dotalibus jnstrumcntis iungatur
npcJTov fiev fteid ngoixquop <ivp(3oXaiiav avvatp&iit]
aliquis uxori, post illam vero alteram ducat solo
ts yafttrrj, /<T' ixeivrjv Se irigav dydytjtat fiovr^ 35 uuptiali affectu.
c. III QtaniZpfttv et TC ayodfcoe
exlat B 45, 6,3 {B* K 16, 52 p . 433 Zach.). Summam habet Appendix
Eclogae 2 {Zuchariae l/4ve'x8. p . 186) ubi citatur novella p*'; Theodori suwmam repetti B%.

uxore, cum gua matrimonium consistere potest, in instrumento sjve forensi sive sua ipsius manu conscripto et subscripliones tiium tesiium fide dignorum Itabenle sivc in le.slamenlo sive sub gcslis monumentorum hunc vel nanc filium suutn filia/nve tsse dixerit, neque addidcrit naturalem, eiusmodi liberi legitimi
shit, neque ttlla alia probalio ab iis exigatur, sed omnibiis turibus fruantur quaecumgue lcgilimis libcris
leges noslrae praebcnt, quippe cum ipse eos pater, sicuti diclum est, liberos suos nominavcril. litde enim
etiam cum malre eorum legilimnm liabuisse matrimonium probatur, 111 ne ab illa quidetn ad malrimonii
fidem alia probatio exigalur. Quodsi pater ex eadem muliere mullos habens liberos uni ex iis qnaticumque
ex tnodis praediclis teslimonium vraebnrrit, celeris quoque ex eadem mulicre nalis ad iura Ugitimorum
sufficiat palris testimoniwn uni ualum.
III. Verum fioc quoqiie praesenti constitulioni addere dccrcvimus, ut si quis sine scriplis ex maritali affectlone uxorem auxerit cx eaque liberos susceperit, soliilo aulcin cnm ea matrimonio fortc aliam
uxoran cum dotalibus instrumentis duxerit parilcrque ex ea liberos susceperit, nullum de jmterna hereditale praeiudicium liberis ex indolata uxore natis oriatur, sed cum celcris liberis cx secnnda uxore
nalis, qnat cum dotalibus inslrumentis ei nupserit, ad palris heredilatem i/li quoque vocenlnr, quippe
cum eiiain ex sola affectione matrimonium consistere possit. Quod simililer valere volumns eliamsi q>ris
prius cum dotalibus instrumentis uxori copulatus sit, post illam aulem sola muriiali affcctione atteram
duxerit.
2 r,, ayogalq)
Bl \
B'e HH & oirrov MLB,
ygq
yQfj
/ i v. /.
/ ||
corr.. Scrimgcr
Si
G xeti <pvoixov\ xnii om. L f. /i'
|| G
8 xiov B'\ J0 aiiov IOV nar(>6e LB |j 12 vdftt/io
r,xifai Selxwrai B' v. I. \\ 13 f]ft/]8iv L \\ avioli L"\\
taxr,
14 r;Tetffhu
r;Tetffihu B' || 15 ix] fitia B \ iffl aiirjs] irje ai
aiIOV B'f ipaa f || 17 ibv tiqr\ftivov L \ TQOTZOV LBf fl
apxil Bf l 18 nviTji om. B' | 19 Stdofttrrjv B* v. L Bl jj
23 Xnprt Bf, B' v. 1.1 noii)oaiio B') nottjaoiro MLB? \
24 irobt airfjv om. e | 2ti xut\ xnl iitgcov L" (| 29 ya/ittf,s itxfKvtaiv L | 32 xai om. B? \ 34 avvaf^^ LB
1 cum] ex v H qui V1 { nuptia b | contmbi !>v |
tn T*) om. itVT^bv
| 2 publicae Rb -p- T\
publico
corr. publice T* (I 3 habentes v, habente ruly. H concriptione Rx subscripticinc /l7 | tcstium trium jp|j 4 sub
gestis] subiectis R in gestis T imligrBtis b j| 5 aut] ct v
ftut uel V\\ hanc] bunc R () easo filiuni suum v j | aut] uel
^ J et) aut b J 6 filius legitimas b v \ l quenre domni

frni b | 8 eos frai R \ quod) et quaccuinque bv |j lcgitimus

filii h fl 9 utpute 7 n ut pcr b opud v | ipsum pitrem v ||
sicut 0v\
10 cos uocanteni bv csse uocante T uocante
eos R | ct cum] aequum bv\ 11 mntrem t> || manirestatur
R l 12 ab ea] habeat t> |J pro om. bv \ nuntiarum Jil | 13
aequatur 6 v | 14 nnum Tl unua v uni om. Rl | quodlibet ex praedictis praebuit modis T qualibct aut (autem b)
tnemorataram praebcat (prcbere bao b) cansas b v || 15 sufficit bv (I etiam aliig bv] om. RVTvulg.
J 16 nmlierem v || ad legitimorum vl<j., ant legitimata bv J 17 uni
datum om. Lv, in quibus refiijut par novrl/ue non hubetur |j

21 rubr. De muliere quae sine dotalibm instrumentis maritata est, et de filii ex tali matritnonio natis (et de
natis om. T) RTmarg. (erlul) 1 constitutiono 1^*2*11 22
ex] et ex T g effcctum J 1 || 24 autem] ante Rl |) etiam]
et Tl H 25 dcduccre Rx fl 26 procreare filios R | nullam
Rl B pntcrnam 30 copu| tcr. R' in ras.2vv. || 27 aliU
V3vulg.] oum a\\ia RVlTi
23 filiis om. J?(s)|j 31 oum]
eumT jll | 32 quid Rx || Talere] " n . . . . . . R*

Nov. CXVII 4.5

554

UT LICEAT MATRI ET ATIAE

CAPTJT IV.
i i vofiov itgcSyv i^fcavf,anuev xtltxovxa
Qaia vero legem dudum protulimus iubentem aut
17 TtQoiwoa yiveo&at ovfifioXaia r\ dXXae avardoeis
dotalia fieri documenta aut alias probationes procetiQouvai yivo/tivas naga xole ixxXjjatcxSixois, Si* tov dere iactas apud ecclesiae defensores, per quas nuxoie yri/tovs jtpos/txt f}Efiai(na&cu, fj yovv opxove ptias competat confirmari, aut certe sacrameuta praenaoexsad-ai, ini xov nagovxoe awsiSofitv xnXXwv 5beri, in praesenti perspeximus melius disponere ea
Siarxmwaai xd negi roircov IZQ<OT}V vofiodsxri&ivra.
quae de his pridcm sancita sunt. Et propterea iubcitai 8t.a IOVTO XEXSVO/ISV IOVS fieydXots dtc6ftaoi xs- mua eos qui maximis diuuitatibus decorati suut usttoafirj/xivovs (IEXQIS iXXovorgtaJv fifj aXXcas yd/uote que ad illustrea non aliter nuptias celebrare nisi
TtpoiofuXelv et firj nooixtoa ovyyodyoiev ovfij3oXaia, dotalia scribantur instrumenta, nisi tamen aliquis
itXrjv ei ftrj xte ngo xov Tv%tiv idiv zotoircov dgtcv-10 antequam mereretur buiusmodi dignitatea ex atfectu
ftdraiv ix ftovrje Siafrioecoe rjydyero yafter^v. rovs
solo duxit uxorem. Tales eniin nuptias ante digniyag xoiovxovs ydfxovi xovt ngo xrjs dias yevopivovs
tatem factas et post dignitatem legitimas maiiere
tcal fieth ir]v diav vofii/iovt fiirBiv xeXeropev, xai praecipimps, et ex bis natos legjtiraos esse iilios;
tovs i avttiiv TEx&ivxas vofiiftovs elvantriidaf
fierd
postquam vero honorati fuerint aliqui huiusmodi
ftsvrot ro TtfiTj&TJrai nvae loiaxtms dgtats pfj dXlto 15 dignitatilius, non aliter ducere uxores nisi cum dodyeod-ai yafiexas nXfjv ti fitj ftera ngoixtoiov ovfiflotalibus instrumentis. flanc autem legis subtilitatem
Xaiior. xavTijv Si XTJV XOV vofiov dxptfieinv ovyx<o- concedimus subiectis nostrae reipublicae barbaris.
Qovfiev joli ijioxexayftevots 117 ^fierega nohxBiq
licet dignitatibas buiustnodi decorati sint, ut etiam
/3ap/3d(>ois, xav dti6f*aai xotovxote vndpzotev xexo- oudo affectu possint ipsi volentes contrahere nuptias.
Ofiqftdvoi aiexa xai Sm&eaet xptXft Svvao&m avxove 20 Reliquos autem omnes praeter eos qui maximis, sicut
povXofterove avvaXXdaaeiv ydftovi. xove Si Xomovs
dictum est, dignitatibua decorati sunt, puiuslibet sint
anavxas naon xove xale fteydXats, tag eigrjTat, dgicus diguitatis aut railitiae aut studii, si quidem voluerint
xsxoofiTjfitvovs, oiasSrjTxujs ehv dias rj oxgaxeias ij aut potuerint, non prohibemus cum dotalibus ininixTt8tvaea>s, et ftiv ftovXti&ciev 17 8wr,fttiet>, oi xta- Btrumentis ducere uxores; si autem etiam hoc non
Xvnuev fiexd ngoixqiatv avft/HoXatcov dyeo&at ya/xexde' 25 custodiorint, et ex solo affectu celebratas nuptias
ti Si xal xovxo^fii) na.Qa<pvXd!-ov(st, xnl xovt dx u6- finnas esse sancimus, et ex eis natos legitimos esae
VTJS Sia&iataJS dfioSeixwftivovS yd/wvS fteflaiove strat
tilios iubemua.
&eani^^iev, xal xovs avxdtv nxxofiivovs vopiuovi
tlvat naiSae xtXtvoptv.
CAPUT V.
'EneiSij Si voftov ^Sij rs&ttxrtftey nqoixdxxovxn, 30
Quia vero legem dndum posuimus praecipicntem,
cSexe ei noxi n s ywalxa 3ixa ngotxtpotv Xdfioi fltxa
ut si quis uxorem aliquaudo sine dotabbuB acceperit
S&cot
yapixtjs xnl xavxvv *>()* aixiae yvwgtcum affectu nuptiali et banc sine causa legibns
xole vofioit ixfidXr}, Xafipdvttv avTTjv xo T- aguita proiecerit, accipere eam quartam partem eius
c.IV Aii ovv {Si B') rove fteydXoiS ftiv aic6f*noi xsxoOftTjfttvovS fti%gi jtpcoxoana&agltov ftij dXXcoi ynpoii
itgoSOftiXtiv
exlat D 28, 4, 47 (B' P 1, 9 p. 144 Zach.) Summa habent Epanayoge 16, 27, Epitomt 23,10.
Theodori tummam reprtit B%, argumentum v.l9 ex Athanasio paratitla Ath 22 7.
c. V particulas (555, 67 1225) habrt Prochiron 5, 6 (=* Prochiron auctum 6, 6), eatdem in cnmpenrlium redaclas et v. 2730 Epanngoge 19, 9 (inde Prochiron auctum 6, 8). Eadem excerpta atm parte novellae Llll c 6
eontaminata exfanl B 28, 12 [drcurtata in B' F 5, 2 p. 161 Zuch.), unde ea reliqua parte huius capitis omitia repetiit L. Summam exhibet Nowoc. XIV tit. 13,4 p.6\b Pitra.
IV. Quoniam autem legem nuper promulgavimus quae vel dotalia instrumenta confici vel alias
probattones procedere apud aefensores ecclesiae fadendas iubet, per quas nuptias cortfirmari conveniat,
vel certe iurumenta praesturi, in praesenti decrevimus melius consliiuere ea quae de his nuper sancila
tunt. Alque propterea iubemus, qui magnis dignitalibus ornati sunt u<que aa illustres, non aliter nisi
dotafibus inslrumentis coiiscriptis malrimonia contrahere, nisi si quis anlequam eiusmodi dignitatibus potitus sil ex sola affectione xxxorem duxerit. Eiusmodi enim matrimonia unle dignitatem facta etiam post
dignilalem legitima manere ex iisque natos liberos legitimos esse iubemus: postea vero quam eiusmodi
dignitatibus quidam honorati si/nt, non aliter uxores dncant nisi cum dotalibus instrumenlis. Hanc aulem
legis severitatem remiltimus barbaris dicioni nostrae tubiectis, quamvis sint eiusmodi digniiatibtu decorali,
ut eiiam nuda affectione possint si velint nuptias contrahere. Ceteros vero omnes praeter eos qui magnis,
uti dictum est, aignitalibus ornati sitnt, cuiuscumquc sint dignitalis aut tnilitiae aut studii, si quidem POluerint vel polucrint, non prohibemus cum dotahbus instrumenlis vxores ducere; sin hoc non obsertarerint, etiam ex sola affeclione probatas nuptias firmas esse sancimus, et qui ex iis procreantur legitimot
esse liberos iubemus.
V. Quoniam autem legem iam tulimus quae praecipil, ut si quando quis absque dolalibus instru~
mentis uxorem duxerit cum coniugali affectione eamqxte sine causa tegibus agnita depulerii, ea quartum
l v6fiov\ nov. LXXIV e. 4. 5 \ 7 xoli L g 9 avy1 dutlum legcra T g pcrtulimus R Q 2 probationcs
ypdfouv M\ avyyqaxfanv B ovyygdxpeiev L gcriban- alias R || ccdcre Tl productre F(j 4 competit R \ certa
tur ?fl12 xovt 7tf>6 LB\ TCQO i!/|| yivoftevovs M|J 13 vo- V B 9 inscribantur T* inscribuntur T* || tih R g 10 affilfiovi fiiveiv) vofilftovs xove (xovs add. Lb) ydpovs fte- fectos V | 11 solo 14 utro scr. R7 in ros. 2 tv. g
vuv L fj-ivitv voftlftovt Bt vopiftovs tlvcti B* vofiiftovs duxirit /?() T | 12 poat dignitatea /?(*) vulg. J 14 honora
B' | 15 xifiTj&TJvat] l xt&fjvat La || xoiavxaH xirde R* | 15 dignitates Ra | duccre vufg.] duceret T ductB* || 16 xaxd ngotxtoov ovpfJoXaiov L xaxd. rxgoixqia rent V dicent Rl duccnt ii J | 17 nostris TJ 18 huiusavfifJoXata B* \ 19 xdv] et xal B* v. l. g vndpx**'* L Q roodi om. V | sint vulg.) sunt RVT g 19 *nudo] ub
XExoefiTjfiivoiS Lm 1 21 ydpove] xoie yd/iovsBf || 3i om. libri, solo Osenbrupgen || contrae Rl g 20 sicuti T \
Bf 1 22 TXCQI xov La xove naga xovs Iif | xaie om. L (I 22 dignatis R g Btudium T1 |j 24 uxorem. sin T\ etiam)
fityaXan om. Br B diais cog tiQr,xai B |) 26 8i xal) xai et T || hoc] baeo T, om. V\ 25 et om. T1 | 31 uxoret
om. Bf | 27 ajioStixwfitvovs om. La, ydftovs xtxxo- 72 | 32 causa om. V1
fiivovt om. B'f | 30 'Enndij 555, 6 neptovalas] pro
hit in L novellae LIII cap. 6pr. (304, 2136, ubi vide) insertum at ex B 28,12 ( vofiov] nov. XXII c. 18

ET ALIIS PARENTIBUS

555

Nov. CXVU 5. 6

fiigos jfje avrov ntoiovoiae, *ai ireoov /tera substantiae, et alfam post bacc fecitnus legem deitenotTjxafAtv VO/MV T6V btoQt^ofxa, ti TIS dno- ceinentem, si quis indotatam uxorem per affectiim
(ov yvvalxa xnxa Std&eaiv ftovov lafloi xni /<'#( solum acceperit et usque ad mortem cum ea vivens
ultvx^s avv alxfi ^rjam nQoxeXsvxyaeu, Xn/iBdvsiv praeinoriatur, accipere similiter et cam quartam illius
iftoios xai avxtjv xo liznqxov piooi trte txelvov niqi- 5 substantiae portionem, ita tamen ut non trauscendHt
ovofas {uvrto fitvrotys cortt fir\ vntQpaivsiv aiib irtv baec centura auri librarum quautitatem, in praeaeuti
xmv exarov rov xqwov lirgcov noaoTtjra), iv xu)
melius utramque legem disponentes eancimus, ia
jrn^dfTi xdlliot' ey.artQov voftov StnTvnovvrei &eaniutroque casu ex talibus matrimoniis natos filios
C"/iri', i<p' exariyov &tftmos toite ix raiv loioittov kgititnos esse et ad paternam vocari bereditatem,
i
^V
lS vo/iifxovi
i
l
l c 10 uxorem autem ex utroque horum casuum, si quidem
nalSng
tlnu
x<tl
X
Si Si
yvvalxa
tiv na-iQiimv xaXelod-at xXrjuovofxiav,
TT/I'
yvvalxa usque tres babucrit tilios eius vir eive ex ea sive ex
i<p' exnriQov roiriov tu>v d'elunro>v. ti fiiv a%oi TOKVV alio matrimonio, quartam partem ex substantia viri
txoi naiSiov 6 aixfji UVTQ tiis l alirji BXTB xni | i | accipere. Si autem amplius fueriut iilii, tantum in
owotr.toiov, ibb tirnorov jutuoe r>jt
utroque similitcr casu accipere iubemus muiierem
h
j oioias
i
tou avS^di Xafipdvtiv ei Si Tzhioves tiqoav ol nnl-15 quantum uni competit tiliorum: ita quippe ut usura
Set, TUOOVTOV if' exnttuov 6/ioicos &ftajos htfiBk'
soluiD in talibuB rebus mulier babeat, doiqinium
lioftEv JTJV ywnXxa Saov sri ia>i> nnioatv
autem illis tiliis servetur quos ez ipsis nuptiis babuit.
aiV
v
ovrto StjXaSrj oJere xdV
fo*'*l *ni ^ole Si vero talis mulier filio8 ex eo non babuerit, iubetouivrote npdyfiaoi ifjv yvvnlxa &xeiV> tvv Seano- mus etiara dominii iure babere eam res, quas ex
rtlar Si ixeirot* 10'n naioi tpvkdrTto&ai ove i | av- 20 viri facultate ad eum yenire per praeseutem iussimus
TOV iov yapov taxev. ei Si rj tomvrrj yw^ nalSns
legem. Quae tamen inrationaliiliter exclusa est, in
i$ ntTov fiij %oit xeXavoutv xnl Seanoteiat Stxaiqi ipso tempore expulsionis partem iubemus accipere
t%uv aviijv tn jigdyfiara, aneo ix vrfi rov dv8goe
quae continetur bac lege. Virum enim in taliiius
ovoiai cis avttjv li&tiv Sin ruv nngovros dxsXtvna- casihus quartam sccundum priorem nostram legem
wv. if]v fiivxoi aloyoii ixfilrj^tiaav iv avra) 25 cx Bubstantia mulieris accipcre modis omnibus propp rije dxfiokijs to fitQot xeltvo/iev laflilv ro
hibemUB.
Q i f v XCOSB XI^ vofiio. xov dvSon yao Ini xdiv
Xmoi xtov frefidxwv xo xixnfnov fiEQoi xaxa xov nqoxtqov Tjvcov rdfiov ix xf[i oiaias a/j/3d*etv xrfi yvvaixos naai x(>6nots xatXvopev.
30
CAPUT VL
'Extlvov avafuptfioXtos naQaavXnxtOfiivov, otsxt xrjv
Illo indubitanter observando, ut Leonis piae meAiovxot xov XTJS eiaefiovt fivr;firji didxatv ini ndv~ moriae constitutio in omnibus aliis casibus, qui non
c. VI Top Se y (Tov fisv B') vofiov 81? ov ai xaiv yvvaixwv evvylru at avxoe 6 (6 aixcs B') vo/tot *vx$XtTs ixdXeaa
extut B 28,4,47 {L* P 1,10 p. 144 Zuch.).
parlem subslantiae eius accipiat, atque aliam postea legem fecimus quae dcfinit, ut si quis inopem mulierem
ex sola affectione duxeril et usgue ad (\nem vitae ea usus prior decesserit, simililer tpsa quoque quarlam
parlem substantiae illius accijitut (ita larnen ut ea non excedal centum librurum auri quanlilalem), in
praesentia utramque legem melius dtsponentes in utroque casu sancimus, ut liberi ex eiusmodi coniuyiis
nati iegitimi shit et ad paiernam hereditaiem vocentur, vxor autem in utroque ex his casibus, si quidem
maritus eins usque ad ires liberos habeat sive ex ipsa sive ex alio coniugio, quartam parlern substantiae
murili accipial; sin autem plurcs sint liberi, in utroyue simililer casu lantum mulierem acciperc iubemus
qnantum uni ex liberis competit: ita scilicel ut usumfruclum solum in eiusmodi rebus mulier habcat, dominium autem liberis illis servelur quos ex ipso matrimonio habuit. Qnodsi ciusmodi mulier libcros ex eo
non habeat, iubeinus etiam dominii iure habere eam rcs quas ex substanria viri ad eatn venire per prae~
sentetn legem iussimus. Quae vero sine causa repudiata est, eatn ipso repudii tempore partem accipere
iuliemus quae hac lcgc continetur. Nam maritum in eiusmodi casibus quariam partem secundum priorem
legem nostram ex subslantia uxoris accipere omnibus modis prohibemus.
YL Illud autem sine dubilalione observelur, ut Leonis piae memoritu constitutio in celeris omnibus
2 voftov] nov. LIII c. 6 II 25 TS
2527 xijv ftevxot vofttp) pro hit verba novellae Llll
Ei xu anoQov ywalxa xaxa xi]v xov rofwv
p
c. 6 tl fiivxoi TiQtoBtiov xt xa xwv vofitov xijgoito
ftjffiy Xdfloi xal xavxrjs itQoxtXsvxrtooi Proch. | 4 *ngo- (304, 37 - 305,32 ubi vide) decurtuta inseruntur in B tt
TtXtvxqoot M Proch. || 6 ovxca ftivxotye 7 noaoxrjTa L | 27 xov dv$Q<x ydq\ xbv Si anoQOv dvS^n Epan.
vtrbi$ nov. LIII e. 6 xofil^tofrcu rqv yvvntxa (304,36) con- xov Bi dvSpa ano(>ov ovxn BL I! iiti 29 XnftBaruv
tinunnt BL. post v.lb rov drSnot Xafifidvu coll. Proch. Q M Epan. s] xal fifj intdbvxa [iniBiSovxa B) xtjv Sta
avro M) avrrjp B^L, om. B* Proch. | xrjv ante noai- ydfitov {yifiov Bf yaftov B') So>otdv XaftBdvnv xt ix
xrjt oiaine BL | 29 yvvmxbs) yvrmxbs ix xov fifttttQov
vofiov L | 30 xcoXvofifv) x&Xvtofrai La; ti ui) upa xal
OVT<JJ IJ cvvotxoxaa SwQtjana&nl xi fj xaxaXilxf/at ftov6 avxrjs Af(Br)e]6 avxoe B'L avxoe 6 lil 6 xnvxtfs Xr}9tirj add.BL \ 32 siiovxoi\ Cod. 5, 14,
l
Proch. Epan. | ttx* xal i avxfjt B L tra i avxov
Epan. g xal om. Proch.Epan.{f) g 15 xov dyS^ot om. B' Q
1 fatiram V\ 5 portione F 1 1 tm RV 6 haeo RT*\
Ia>t8i'ivn Proch.[cf. ad 4) \ yaav B(, Proch. unus | 16 9. boo Txvu!g.y om. V% librarum auri 7vu/y || 7 dispott
l
tocovxov yywaixa om. B> || i<p*
p ixaxigov
g fOfioiots ' ncntcm R dispones V* t 9 euc om. R* |J II nsque ad
tres
R>V*Tvutg.
| rir] ubi R' | 12 alieno T | 13 tn R |
(tnxot .\fe) ijxl rov xptavrov &ipaxoi Proch., om. Epan.
uni T | ita] itaquc V{ 16 solo
BL | 17 oor\v L \ 18 df>ft6$ot L \ ovxto StjXaSfj om. inl om. T g 15 compctit
l
R | dominum T | 17 quas T |i 18 ex eo filios R \
U' | ftovov B' | 21 rov ydpov om. B' I So%tv\ i/o
1
(v. l.f txu) Bl 8 17 xomvxTj ywri om. B* \ 22 /ro* 19 etiamj eam Tflea V 1 ex om. T * | 20 per] prae V |
25 v6ftov\ ta%t%\ Sxuv <X^T^' Ta npdyfinxa xal o$ofto- 21 tiTi R | 22 exclusionii T fl 24 cosibus om. T\\ 31 rubr.
tifat iixnito omissis ceteris B' H Sixnlav M \ 24 ntQi- De lconiana et constantiniana constitutionc (et eonstantina constina T) RT marg. (ex Iul.) | indubitantur R%
ov(T(as L (* iX&eiv 25 vofwv] iXrtXlfraoiv Proch. indubitando
Tl
v Proeh. auctum), in quo seqq. omissa $unt (J

Nov. CXVII 6. 7

556

UT LICEAT MATRI ET AVIAB

rcov riov nllav d"eiinrojv raiv fir, nsQtexofterav rq>

continentur praesenti lege, propriam habeat fortituTteoovii. roiup TT]V iSiav k'%tiv i<i%vv. ibv Si Ktovdiuem. Constantini vero piae memoriae iegem ad
mnviivov
tov xr,e tiaefiovi Xr^ean rofiov ibv jtQoe
Gregorium scriptam et super eam factam interpreFQriyootov yeygaiiftrrov, xai -ifjv dn' avrto yevouivrjv
tatiouem a Marciano piae memoriae, per quam muiouTjijiav vnb Magxtavov IOV tr>i elatfiois Xrj^etas, 5lierum coniunctioiies, quas Constautini lex abiectas
Si iav ai iwv yvvaixaJv av^vyint, a's 6 Kiopaxnvvocavit, acl quosdam diguitatibus decoratos probilieniivov vofios evreXeJe ixdleatv. noos iivas a^iajfxaat
tur, nullo penitus modo valere pennittiinus, sed livexooutjfiivovs ntoXvovxai, orSefi navreXcos rgdncp
centiarn volentibus praobemus, etsi quibuslibet niagnis
l
a?.V aSemv ivls //SovAoueiots
gf
diiniitatibus decorentur, huiusmodi mulieres cura do-

Sfa
dX r<it6ftaoi
6
U xni oloiiSfaoTE
[uydXois
xo- 10 talibus instrumentia sibiraet copulare. lleliqui vero
O/WIVTO, TOS toinixae yvinlxns ueia nguixiutav avfi- citra eos qui maioribus dignitatibus decorati sunt
floXaiuiv invuns awameiv. oi Se Xoicwi naga tohe licentiam liubehuiit buiusmodi mulieres accipere, sive
70t fisydXots a^icofinai xexoauqaivovs aSstav l%itio- scripto voliierint sivc 8olo atlcctu miptiali, si tameu
onv ras TouwTas yvrnTxas Xttfijiareiv, tixe iyygiitfws libcrae sint et cum quibus licet nuptias celebrare.
fiovXrj&ti&i' nre ftori] Smfttaei ydfiov, ti fiimotye i/.ev- 15
frt(>cu eiqoav xal ftel)"' wv i^ian yafiov dniie/Mai/ui.

CAPDT YII.
Knxtlro Se Stnzvnuiaai. awsiSouev, tra E'C nors
Illud quoque disponendum esse perspeximus, ut
tbv /uiat-v drSybs xai yuvrtixbs ya/tov XvlH,vat otusi quando iuter niaritura et uxorem nuptiaa solvi
@<>(r}, oi i< xov IOIOVTOV yaitou ytviTjfrivxte nnldei contigcrit, ex huiusmodi (inatrimonio) nati lilii null
ftr,Set-i

Xelvo&m xbv yafiov, xore na^ia x(p nnxoi filii et alautur. Si autcm contigerit patrem quidem
xni otxuteoani' oi naldei xui xQBiflofroitjni'. ti oe minus idoneum esse matrem vero locupletem, apud
ovftpf, xbv fxlv JIHTOU dnooov tlv<-t, xrjf Ss juqxtott eam pauperes tilios mancre et ab ea uutriri iubeuius.
tvnolov, nno' aiixtj nerojuefove xuiis nnlSits uiiEiv 30 Quemadmodum euim filii locupletes coguntur matrein
xi'l nnQ nvxije x$iwEa&at nngaxeXtvo/uefra. ov yh.% ogentem alcre, ita iustum dcccruimus et a matre
tobnov oi nmSis evnooovi>iti dinyxd^ovxa* ii\v firt- locuplete tilios pasci. Quod autcm de alenda inatre
TfQn Siofiirrjv rgiifEiv, ovxm Sixcttoi> xoifo/tev xi ct filiis defiaivimus iudigentibus, hoc quoque in omninttga Tr,s /trixpbs EvnoQovarjs xovs nuldns unorgiftbus asccudeutibus descrudentibusque peraonis utriusuftni. ojttff Si TiEfil iov xoirfeG&ui xr,v ftrjxiua xui 35 que naturae valcre prnccipimus.
roie TMtilaS Siwoiaa/xiv jtEtouivovS, xovro S/j xai eni
7u'tvxu)i> xiov avibvxiov xui xmiovxitii' Tiqoiwniof ixuiepne (pvoicos xgnxiiv xtXevufitv
c. VII fuit in 22 31,6,13 secundum Tipucitum et indicem Reginae, principium el Jinem (v. 17 23. 3538) iervat
B' F 8, 5. 6 p. 164 Zach. Summas habent Appendix EcLogae 2 {Zachariae V/JXJ. p. 186) et Anonymus Bodleianus ib. 215, summaria Epitomt 24, 46 extr. 49, 10 extr.

casibus gui praesenti lege non continenlur suain vim habeat. Constantini vero piac memoriae lcgem ad
Greqorium scriptam, et interprelationem de ea factum a Marciano piae memoriae, per quas mnlierum
comugia, quae Conslantini tex abiecla vocavit, cum viris guibusdam dignitatibus decoraUs prohibenlur,
nullo plane inodo valere patimitr, sed facuUatem damus volenlibus, etiamxi quibuslibei magnis digmlalibus dccorenlur, eiusmodi mulieres cum dolalibus instrumeniis sibi copulandi. Ceteri autem praeter eos
nui magtiis dignitalibus decorati sunt {acullalem habcanl eiusmodi mulieres duccndi, sive in scripits vohterint sive sola nuptiali uffcctione, dummodo sint liberae et cum quibus liccat nuptias cdcbrare.
VII. Scd illud guaque definire visutn cst nobis, ut si giumdo malrimonium iitter virum et uxoron
solvi contigent, Iiberi ex eiusmodi matrimonio procreaii nullo modo ex dissolulione matrimonii iiuria affxcianlur, sed ad parentum heredilalem vocentur ex patris substantia sine dubitalioue atendi. t
si guidem paler causam aivorlii praebuit et ma'er ad secundas nuptias non venit, apud tnatrem ulanlnr
palre sumptns praebenle; sin auicm culpa malris matrimonium solutiim esse probatur, Umc apud pairem
liberi et hubitent cl alantur. Quodsi forle pulcr inops, tnater autcm loatples sit, apnd eam inoves
liberos manerc ab eague ali praecipimus. Quemadmoaum enim liberi locupleles malrem eijentem alere
coguntur, ila par esse iudicamus cliam a malre locuplcte iiberos ali. Quod uutem de alenda matre (ibcrisqxte egentibus definivimus, hoc quidem eliam in omnibus ascendentibus et descendentibus personis ulriusque
sexits valere iubemits.
2 ia%iv mn M (j xiovaxnvxtvov M [| 3 voftor] Cod. 5,
27, I 1M ytvouifTjy L\\b Mapxtaroi'] Cod. 5, 5, 7 || 6 8i'
wv\ di' ov B; 8 xcolvovxft Lx xioXvoitn /, 2 |j 9 xoif
rtif om. L I 15 iXsvfriooi B^, B' v. l. || 19 roii xotoviov\ ioLTov(om. v. I.) xov 13' || 2',\ aixooxQtipofiEvoi Ma \
24 nagiox*] pracbcat - |) 25 XQtrpiaifoiaav malit Znchcf
riae >ine cuusa || 30 ntvopivotv La | 32 arayxa&xrtt L i
34 xii xixra rptfEO&at L U 35 tttol rovt ntudns xnl
rfjv firjttoa xQitpEOfrui L \ rf;v firjxtga] xbv jxaxtgn

1 tcnentur /27'|j babent T\ 2 eoiistintino Tl | pic]

diuiune T || 3 super ea vulq. \ 13 scripta R || tni R \
14 liceat Tvulg. || 17 rul>r: De liberis ex to matrimonia
natis quad repudio dissolutum cst fest et R) (juemailmodutu alantur IIT marg. [er Iuf.) !j ut en. T j 1(J matritnonio add. Oseubriiggen (nuptiis Bcrlc) | 21 pcrantum /?',
parcntum om. T Q 23 Ug. praebuit? || ad| et od V\ uenerit
Tvulg. | 24 nutiiendis K|| ex]icn.sa \rx H 25 i uero] siu
7'1, uero 17 rns. hnbet V3 J niatris V* in rax. | otenditur V] ostcndatur HTvulg. | 26 patri Ra inatretn T,
patrem in ra*. V1 |j et mancant] et om. Tl | 28 tero
oin. ttl Tl || locupletiorem Tl || 29 cam vulg.] quam libri \
ab ca om. T* \\ 30 locnplctiore T \\ 32 locupletii /{' jj
alentia Tl j 33 defiuimus K | i n ] et in V

ET ALIIS PARENTIBUS

557

Nov. CXVII 8

CAPUT VIII.
ExiSj Si nolXas dv xoTs naXaiaXs xal ijfieTtQoie
Quia vero plurimas in veteribus et nostris inveniivQOfit.v voftoie aixiai i | to evxeqtos t i&v yafitay
mus legibus causaB ex quibus facile nuptiarum BOhilictit ylvoviai, toiiov ivtxa owtiSofiev lx tov- lutiones fiunt, ea cftUBa perspeximus ex his absciiiere
TWI' neqielEiv rtvai, aine^ rjtuv ava*iai ngbs 16 aliquas, qnae nobis indignae ad solvendas nuptiaB
vuv ydfiovs ifarrjaat; xni rnvras fiovov bvo- 5 visae Bunt, et eas Boium nominatim praesenti inrl 1(0 TCitQovrt ivxa^ai vdftcp, inig wv eiXoymi
serere iegi, pro quibus rationabiliter potest sive vir
arcu tire dvr](> eas yvti) QenovSiov ntfiTtsiv. xas sive mulier repudium nrittere. Nunc autem causaB
aiiiai g a>t> 6 dvtjo QSTIOVSIOV dxivSvvcJS
ex quibus maritus repudium sine periculo mittero
tv Svvarnt xoi xrp> nooixa TJJS yvvaiy.be dno~ potcst et dotem uxoria lucrari (servato in ca domiuio
xeoSnlvstv, pvXaTTOfttviji xijs in* rtt-rf/ SeoTtorsias 10 ex eodem matrimonio filiis, aut filiis non extantibus
tots ix rov nirov ydjuov naioiv, rj nai$a)v oix 6v- frui etiam proprietatc) has esse disponimus:
imv (tnohiveiv [avxbv] rcai xrfi SeanoreiaSy xavrae
(ivat SiftrvrTOVftev.

1 Ei xnrh rrjs finoihias fiovXevoftevots xiol OVVOISBV 1 Si contra imperium cogitantibus aliquibus conscia
>| ^v*^ xi xto iSUo dvS^i fiij tpavsoMati. ei Si o l 5 e s t r a u l i e r aut etiara suo viro non iudicet. Si autem
avr;(> TOVTO naga T/}S yvratxde dnayysXd-iv aiconrtasi,
vir hoc a muliere denuntiatutn tacuerit, liceat mut$ioj0 rrj yvnwA J' o'wvSrt7iojB noostonov xovxo
lieri pcr quamcumque personam hoc declarare iranooiayyiXXetv xji (laadeiq, di:re xdv avSga firjSefiiav perio, ut vir uullana ex hac causa rcpudii inveniat
tx rax^xrfi xrjs nixias Qenovdiov avgtlv ngotpaotv.
OCCasionem.
2 Ei -neoi fioiisias 6 dvfjg vouidf.t, tivvaafrai xrjv 20 2 Si de adulterio maritus putaverit posse Buam
invxvv yafiexrjv iXeyxfrrjvai, nooirjxti xov avSga noo- uxorem convinci, oportet viruin prius insctibere muxtoov dyygatpaa-frat xr\v ywaiy.n fj xal xov fiotxdv,
lierem aut etiam adultcrutn, et si buiiismodi accuxui siTtig r, xoiaiiT} xarrjyogta dXrj&qs anoSeix^p.
satio verax ostenditur, tunc repudio misso habcre
rqiixavra qenovSiov jte/inoftevov fyetv xbv dvSga
virum super aute nuptias donationem etiara dotem,
Ttobt ifj Ttgo ydnov Hiogea xal xr,v Ttgoixa, xal 7rroc25et ad haec, si iilios non babct, tantum accipere ex
TOI'TOJS, ei nriloae fif) f/,oi, xoaoxnov XafipdvBiv ix
aiia uxoria substantia quantum dotis tertia pars esse
tr^t dlXrit rijs ywatxbe negwvaias oaov T^S ngotxbe
cognoscitur, ut eius proprictati et dos et a nobis
TO TQIXOV (ugot eJvm yivcoaxexm, a>sxe TJJ nl-xov 8e- detinita poena applicetur. Si enim filioa habuiTit
anoTtiu xal iyv ngoixn xai xt]v nng' rjuwv ognj&ei- ex eodem matrimouio, iubemuB et dotem sccuudum
aav nowrjv ngoixvgova&ai. 11 yctg naidas fyoi ix 30
tov nirou avrotxeaioVf xtXevofiev xal xfjv jtgotxa
c. VIII. IX exhibent Proehiron 11,1. 518 et passim interpolata Epanagoge 21, 5. 6; B 29, 7,1 (B* PA, t p. 151
Zach.) ubi c. 8 1 vv. 24 ^xetv TO dvSga 558,14 jzQOSxvgovo&ni v6ftovs omissa sunt eorumque loco intertum
novellae CXXXIVc. 10 xtXtvoptv ixsivns rcts noivat yvXdxxBofrai: unde eadem eodem modo contatninata habentur tn L. Summas praestant Nomoc. XIV tit. 13,4 />. 613 Pitra, Ecloga privata aucta 2, 21. 22 in.
1. 2 summtirium ex Theod. repetit S^.
2 ( 558,3 xtfttoQEia&ai) extnt in *chol. /?; initium ( 22 fiotxbv) ex B habet Nomoc.im XIVtil. 1, 32 tt 11. 1
coniunrtwn eum novtllaeCX.XX.lVc
10, ubi vid. >ummam 2 exhibet Epitomt 49,10, initium respicitur
'Pon. 14, 1.
VIII. Quoniam aiuem multas in anliquis ct nostris legibus causas invenimns, ex quibus facile
matrimonionim dissolutionesfiunt,provterea \ilacuit nobis ex earwn tiumero quasdam auferrc, quae nobis
indignae visae sitnl ad matrimonia smvenda, alque cas solas nominatim pracscnti Ugi insercre, propter
quas iure sivc vir sive muiier repudium millere possit. Causas igilur ex quibus maritus sine pericnlo reliudiutn millcre potest el doiem mulieris lucrari, ita ut dominium eius liberis ex eodem matnmonio naiis
servetur, aut liberis non extanlihus eliam dominio frui, hnsce esse constituimus.
1 Si conlra imperalorem motienlibus aliquid quibusdam conscia fueril mulier neque td marito suo indicave/it. Quodsi tnaritns hoc a muliere sibi nuntiaium reiicuerti, liceat mulieri per qualemcumque personam
hoc ad impwutorem rcferre, ul maritus nullum ex hac causa rcpudii praetexium invenial.
2 Si aduUerii marilus uxorem suam convinci possc existimaverit, convcnit maritnm prius libellum dare
de muliere vcl etiam de adullero, el siguidem cinsmodi acaisalio vera esse probata sit, tum repudio misso
maritus praeler donalionem unte nuptias doteni quoqite habeat, ac praeterea, si liberos non nabcat, tanlum cx retiguis bonis mulieris accipiat quantum dotis terlia pars esse tntellegilur, ut dominio eius el dos
et poena a nobis definita addicatur. Si enitn liberos ex eodem coniugio habcat, iubemus et dotem secunavxrjanoSBixfrrj (ostenditur p) M Pr. Ep. tchol. B* c]
j 7 ntfiitBiv om. B' i| 8i om. Pr. Ep. B ||
xai vfifTiooit om. Pr. |j 2 vopott evQOfiev Pr. I! 4 avd^ioi xb xr,i fiotxeiae EyxXrjfia fartgujs anoSBixfciq LB \\
Pr. Ep. B || 7 Svvaxat nifiTtBiv) xove yafiovs 8ix<* 21 %(0QiO}iov ytvojiirov Pr. Ep. || 25 ngbt om. M" | ngonoivtji Sl-eoxt 8ta).vttv Pr. H fiBnovdiov il) Sm^vytoy yctfitaiq schol. B' jj 26 t"xot] babct f B 30 Jtoivtiv) Xoytp
noirfje tgixrjv fidigav avxip Ep.
LB [et
conslanter)
[ tic in/ra
/
) StdXvaiv Ep.
p |||| f i
8
feS om. '
' || 88 xolwv om. Pr.
P ||| fienoiSiov
f
8 fenovSiov
1 ruhr. De rcpudiia a mnrito nrittendis IlTmarg. [ex
) dxivdivtas %Q^p
xQ^f
\
9 xctl)
%coQi^6p-tvospEp.
x^Q^Ofitvos Pr.
Iui) I| ct in nostris T \ legibus inuenimus Tvulg. \ 2 cau9S
Svvaxat om. iin *pal. vac. 2 li
lilt. Bl anoxtgSatveiv]
OiV a
Svvaxai add. Pr. Ep.y xnxa xW
^' B* v. l. || & V1 H 3 fiunt] et (del. R1) fuerit R () ea causa in ras.
V* ^ abscidcre ed. pr.] nbacedere li VTl abscindere T*
12 aixbv] aitoii Pr.t om. c Sr.clusi; e/. 559,4 || 14
l C numeros a'-e' adponit B1 in tnarg., ngdixov vulg. || 4 quae a nobis digno 7' 1 || ad golucndas] absoluenSKXOV itutrit Ep. (addent teptimam causam x nov. XXII das VTl fl 5 aise in ra.i. V* || Bolas R \ 7 mulier T \
r. \b i 7 petitnm) || ffovXofisron Ep. xilevofttvl Ll g 15 9 luctnri V\ 10 aut filiia B>\ aut filiabus R*VTvu!g. j|
nnl] atit etiani (t. c. rj xai) g | tpnvBgtoori Pr. Ep. |j 11 prophctatem V* |j esse] esse aliu ^ 1 | 14 16 nu10 naga xrii yvvatxbt xovto B* | ngosayyBXfriv Pr. meros I VI adponunt IPT1 in marg. | conscia cat RT
vulg.] consentiat V|| 15 suo om. R \\ indidct K, t.v. nunEp.
La ota>n>';OT]
Pr.Ep^
Xvp || <nunr\Goi
\
;]
p 8 8 19 $*7tov8iov]
$ ]
d
Ep | 20
20 o a
eimt ydfiov
Pr. Ep.
arrjp Svrrj&fj iXiy^ai xfjv ciet V* | sin T',, 17 quacumquo RV* || 18 nulla VT \\
l
l l
x
ywaixa reliqua
q parte 2 omita B' \ vofitatt rchol. B'] 22 adulterium R V T || accusati V \ 23 uera K* uerax
l
lib l 21 avxov Nnmoc.*" 1, 32 H 22 xtjv yv- esse Tvulg. | 25 i om. R> |j 26 quando Tl | 27 et a] et
libri
om. tchoL B* | xal om. B' | 23 JJ TOI- om. T* U 23 aplicetur T \ 29 iuberemus V || etiam T

NOY. CXVII 8. 9

558

U T LICEAT MATBI ET AYIAE

xaxa rovs negl xovxov vofiovt xal xrtv aXXrjv rtje yvvatdc hoc leges aliamqae mulieris substantiamfiliisconxbs ntotovoidv
xoili nniai yvXnxxeofrai,
xai ovxws xbv
servari, et ita adulterum legitime convictum uua
ftotyov vofiifiais iXe.yypfi.svov afia xjj yvvantl
xi/icogtlcum uxore puniri. Et si quidera babeat uxorem
a&at.
xni el fiiv i'xoi 6 fiotxoS yvvaixa,
Xajtfi/tveiv
adulter, accipere eam et dotem propriam et propter
avxr\v fljv T8 iSiav rtfloixa xal ifjv 8ta xois
ydfiovt 5 nuptias donationem, ut si tilios bahent, solo usu
duweuv, ttiite ti yraltJas %oitv, (tovrjS xrjv
yvvnXxa
mulier fruatur dunationis proprietate secuudum leges
xtj: %or,anoi dnoXnvtiv
xrfi Scooeas, xr,s Sea7XOTBi'ae iiliis servanda; aliatn vcro tnariti substautiam eiua
xnxa xoi-e vo/iovs xciis naioi
tpvXaxxofievrje'
xr,v Si
filiis ex nostra largitate donamus Filiia autem non
aXh]v xov avtSoos negiovaiav
xaiis aixov
jtatoiv
i
existentibus antenuptialis quidem donationis proprieTjutitQas <fi).OTtui(te Scjoovfiefrit.
nniStov Si /ufj vnov- 10 tatem mulicri competere saucimus, aliam vero tnariti
xatv xrt* uiv ngoynuiaiae
Scogcns xr,v Seonoxeiav xfj
omnem substantiatn tisco secuudum antiquas appliyvrnixi
Staytosiv
&ea7ziZ,ouV, xfjv Se HXXTJV xov avcamus leges.
Sgbe itaaav jieoiovainv xio ^iay.io xaxcc xtivi
naXatovi
TlOOSXVQOVO&ttl VOUOVS.

l\ *Eav oUj}St)noxs xgontp ?J yvrrj xfj ^torj xov avSpds15 3 Si quolibet modo mulier vitae viri fuerit insi7ttftovAevarts jj aX/.oii xovro noiovoi avvtiSvla rcp diata, aut aliia boc facientibus conscia viro non

indicaverit.
4 Si cutn viris nolente marito extrancis convivit aut
cum eis lavatur.
avftTxoaui^ >) cv)J.ovrlxm.
20 5 Si nolente viro foris domum manserit, nisi foraan
5 Eitv ftij (tovXofitrov xov arSou? 'a> xov o\'y.ov
npud proprios pareutes.
/itivfj, ei ft^roiye xvyj>v nnoa. xoli iSioif yovsvatv.
6 Iav inntxois fj 9euxg!>iS tj xvvr,yioiS nno>tyitf]~ 6 Si circensihus aut theatris aut atnpbitbeatriB interTat irti X(o &e(ooriaai ayvooxvioi rj xai xivXvovxos fuerit ad spectandum iguorante aut prohibente viro.
l i
fli-doi
f j f <pai>egc6oT].
p
g6 ]
i] flovXoucvov xov avSjjbs iu)xiv.dis
4 'iiav aSoia
arSoriat fii]

xov aydooe.
7 Ei jtevxoiye ov{if3rj xtra 8i'xn /nae xwv nootiorj- 25 7 Si ergo contigerit aliquem citra uuam praedicta-

rum cauBarum Buatn uxorem domo propria expellcre,

fiivwv
alruof
xrtv iavxov
yn^itxrtv
xov iSiov ofxov
ut illa non babens parentcs apud quos possit mad^ia&r^aaat^at, iSstt ixehijv
ftfj i'xovOav yovels Tioot
ovs Svvaxai
fieirnt i avayxrjS e"u> xrtv vvxxa
St- ncre ex necessitate foris babitct nocte. iubcmus
nullam
esse marito licentiain propter hanc causatn
ayeiv, xeXevopev /ii}8e/iittv tlvai x<u uvSni adeiav 8ia
xavxTjV XTJV aixint' genovStov
7Ti'/u7iiv xrj
yvraixi, 30 repudiura mittere uxori, eo quod ipse huiua rei
auctor exsistit.
8wTi7ie(> avios xovxov aiiioi
ytvsxat.
CAPUT IX.
Tas Si aixias, vneo tov tvXoyat Svvaxai xcp avCausas autem pro quibuB rationabiliter potest
8Q\ naoa T^S yvvaixot

nepneofrat gsnovStov xai d

viro a muliere mitti repudium (et) ex quibus potest

4 argnmtntum notat Nomoc. XIV tt/. 9, 3t p. 570 Pitra, exscripsit tx B Nmoc.m ib.

dwn leges hac de re latas et reliqua mulieris bona liberis conservari, alquc ita adiilterum legilime convictmn uua cum muliere puniri. Et si quidem aduller uxorem habeat, ea tam dotem suam quam donc
tioncm propter nuptms accipiat, ita ut si Uberos hubeanl, solo mulicr usufructu donationis fruaiur. cum
dominium secundum leges lil/eris servetur; reliquam vero mariii substanUum liberis eius ex UheralUate
uoslra donamus. Sin autem liberi non praeslo sint, sancimus ul antenuptiaUs quidem donutionis dominium
tmilieri cotnpetat, reliqua vero mariti subslantia om/iis /isco secundum veleres Uges addicatur.
3 Si qnalicumqne vwdo mulier vitae marili insidiaia sit, vcl aliis hoc facicniibus conscia id marito non
indicuverit.
4 Si cum cxtranete vlris nolenlc marilo convivetur vel cum iis lavelnr.
5 Si nolcnie marilo extra domum manseril, nisi forte apud parenles suos.
6 Si in circensibus vel theatris vel in arena spectandi cuusa intersit ignorante vel prohibente marito.
7 JS* quern vero conligeril praeter aliquam ex praedictis causis uxorern snam propria domo expellere,
ut illa 7ion habens parentes apud qnos manere possil ex necessitate fotis noclem iransujal, tubemns
nullum esse viro potestatem proptcr hanc causam repudium miilcndi uxori, propUrca quod ipse eius rei
auctor exlilit.
IX. Causae vcro, propter quas iure potest marito ab uxore mitli repudium et ex quibus ipsa et
t 7. xaxa vvfiovt o/n., anle xoit natai add. xaxa
1 de ho V*t de om. T J filiis] uiris filiis T* | conxovf fynQoad^tv cooiCfdvovs (lOQiaptivovs om. Ep.) vo- seruarc Ta |j 2 atlalterium 10 \ coniunctum Rx g 5 ut
fiovt Pr. Ep. [1 3 1'ouinoJs] Ofiolwz /V. v. l. | 4 i^** Ep. || Beck\ et lihri |j si om. ltx R habuerit T habcant al. [
l
5 T
T orn. Pr. Ep, || xai xrtv TC(>6 ydftov TJXOI Sta rois 6 Iruatur mulier R || 7 eis VT g 8 ex] extra /2* | 9 quiydttovt
deni donatiunes Va donationis quidcm It Q 10 omnem
dttovt Ep
Ep- I D / fjfiBxioni (fiioxipiai
(fii.oxipiai om
om. /V
/V. fl 11 xtjt
fii
iiv\ xht tvffiiv xrjs Pr. coJd.p pltrique j| xfjv ont.Pr. || 13 neQi- mariti J1 J H antiquam adplicatnus legem T | 15 uiro
Oioinv
ioinv Ttricav Ep |J 15 *Env\ iv
i L ||[xov iSiov
[
nvSgni
g
B( || 11* V* jj 17 iuditiauerit Hl || 18 marito et extraneu V $
convivit) coiuit iuncta Tl \\ aut cum eis lauutur in rut.
17 (partyaioet Mttt B'v.l. || 19 afSgnai] uvSgtioiv rj
V* aut (ut Tl) cam cis lauetur T aut lauatur cam
yvvrj Nom.m |j 19 avfinoaiat,^ y cvXXovexat Bf Nom.m
convivit aut lavatur e || 21 pivri Ma || ei /tr/ n ye LB \ vaR \ 21 apud] ad T\ 22 nut anphitcatris T aut eniphili, om. V | interfuit R V || 25 ti ergol >>g
vaa Pr. codd. pterique \\ iSiott om. Bf | 22 jj &tii- theatris
1
l
l
s] fj om. Bl || nanayevijoqxai Pr. itagaflaXr} Ep. JJ V || oontigcrc T Q circa T g 26 uxorem uam R \
27 aut R* et T|Japud] ad / i ' K J| posset T% 29 marito
nullam esso T^ 31 existit V] existat RTvulg. \ 32 rubr.
De repudiis ab uxore mittcndis RT mp. (ex Iul.) \ pm
om. lil H 33 rcpudium mitti T, mittiom. R ] et addEp- II *S'yx?jJ om. Ep. || 30 genovdiov ywenxi] %o>- Btck
mO&rjvai irfi yvvaixos Pr. Ep. |j 31 ylvtxn%\ xaxiaxrj
Ep- II ^- ^*"S ^*ttT"S (ttTtovSiov'] Thi (tixias 81' o>v
evlvyai Svvaxm {} yvvfj tov ardybi ^opifft^^ya* Pr.
j?p | 33 nnQa\ ne%i Bl

ET ALIIS PARENTIBUS

559

NOY. CXVII 9

wv Svvaxai xfp %* ngdlxa Xatipavstv xal xrtv Sta et dotem accipere et propter nuptias donationem
roi/s ydfiovt dmtixslv Stogtdv, Oftoitos xoTi naiai ipv- exigere (similiter filiia Bervanda donationis proprieXa^r^aofiivTjt xF]S ini xft Siogeq 8sa?toxs{ae, fj nal-tate, aut tiliis non extautibus habere etiam buius
Sav ftf] vnovxoiv &xetv xai irtv tnvxTjs Seonoxeiav, dominium) has esse solas disponimus:
ravrat elvni ftovae Siaxvnoiftev.
1 'Enr xaxd trjs paaiXtlae fj avrbe povkevarjrni T 1 Si contra iraperium aut ipse cogitaverit aliquid
fj IOVXO Tiff* /SovXevofievois avveiScbs ftfj <pavenc6oT) TJ
aut cogitantibus conscius non indicaverit imperio
fiaaiXetq rj St' iavxov 7 81' olovSrjrtoxt ngosionov.
aut per se aut per quamcumque personam.
2 7/ inv. oiqtSijnors
. ,
-j -T -6 dvfjg
,^ im(lovXtvori
----,
2 Si quolibet modo vir insidiatus fuerit vitae mu; xoonq
it -,,J
ol xfjt yvvatxoiy 17 diloiv xovxo fiovXoftevioy siSuis 10 licris, aut aliis hoc volentibuB 8ciens non niauifestaffj rpureocooT] xfj yvvutxl xai onovddoTj xaxd xove verit uxori et studuerit Becuudum leges ulcisci.
vofiovs ixdixrjOat.
3 'Eav 6 (ivTjg xft xr,s yvvaixbe acopgoovvt) imftov3 Si maritus uxoris castitati insidiatus aliis eam
htcov dXXois xaixTjv eis xb fioixsv&Tjvat Inix^g^a^
adultcrandam temptaverit tradere.
ngoSovvai.
15
i 'II ihv 6 dvfjg jtsgl potxeias iyygdynjxai, xyv yv4 Si vir de adulterio inscripserit uxorem et adul.._-._ x n j r^v pOl),(av pfj d7io$eiiy, ij-eivat xfj yvtcrium DOu probaverit, licere mulicri volenti etiam
dofievij xal vneg xavxrjt xrjeaixias ^snovSiov
pro hac causa repuilium destiuare viro, et recipere
xto dvSgi, xnl dnoXa/i/3dveiv piv xijv iSiav
quidem propriam dotem, lucrari autem et antenuptiajtfat Si xnl xrtv ngoyap.ia.lav Siogedv, 20 lem donatiunem, et pro buiuBtnodi calumnia. si nlios
*ai vnig xi,e xotavxrjs avxocpavxias, nalSas fifj non babuerit ex eodem matrimonio, tantum sccun^o Ix xov ai-xov awoixtoiov, xooovxov xaxk Seanodum proprietatem accipere mulierem ex alia viri
xtiav Xapfidvetv xfjv ywaixa ix xfjs ciXXfje xov drSgbs
substantia quantum antenuptialis donatiouis tcrtia
nintovoiai oaov xrfi ngoyafwtlat Scogsat xb xgixov
pars esse cognoscitur. Si autem filios habuerit, iufiigot tlvai ytvaiaxsxai. ei yitQ nnJdut fyoi, xthvo- 25 bemus ovanem viri substantiam filiis conservari, fir11 iv nnaav xrtv xov dvSgbs negtovaiav xols naiai fvmis manentibus quae de antenuptiali donatione aliis
<frai, /3e/3aiafv ftsvovxcuv xuiv ntgi xrje ngoyaJegibus coutineutur. ita tatnen ut etiam propter illaSwgsae xols dhloti TtegtB%ofiivoiv vo/eois, ovxto tam adultcrii accusatiuaem et noa probatam illis
ye aisxe xai 8id xrjv inax&tioav xrji uoi%eiai quoque maritus subdatur suppiiciis, quae csset pasxaxtjyogiav xal ftr, aTtodetxfreioav xdxeivats rbv dvSga 30 Blira inuller, si buiusmudi luissct accilSatio COmxaXt xifiiogiate vnoBXqd^vai, off i^sXXev vnofxtreiv t\ probata.
yvvrt, tineg [nv] rj xoiavxr] dmSeixd'7] xaxrjyogla.
h 'Env 6 dvrjg iv -r<j> avxij> oi'xq>, xad*' ov pexa xrjs 5 Si quis in sua domo, in qua cum sua coniuge
airov yvraixbe awotxal, neyiwooi ciiv nvxrje pi&' exe- commanet, contemnens eam cum aliis itiveniatur in
Qas ivgiaxrjxat [iv xqi aixio olxco] fiivwv, fj xaxa xfjv 35 ea domo maneuB, aut ,in eadem civitate denenB in
alxqy noXiv Sidytav iv ixigi? oixip fiexd dXXtj: yvalia domo cum alia muliere frcquenter manere condotem capere et donalionem propier nuptias exigcre potest, ila ut pariter liberis dominium donationis
servetur, vel liberis non exiantibus etiam dominium illius hubere, hasce esse sotas constituimus.
1 Si quid conira imperatorem vel ipse moliius sit vel aliis id molientibus cotiscius non indicaverit imperalori aut pcr se aul per qualcmcumque personam.
2 Aui si quocnmque modo maritus vilae uxoris insidialus sit, aut aliis hoc volentibus conscius uxori non
indicaverit nec secundum leges vindicare sluduerit.
3 Si maritus caslitati uxons insidialus aliis eam in adullerium prodere temptaveril.
i Aut si maritus adulterii de uxore libellum dedcrit neque adulterium probaverit, liceat mulieri, si velit,
propter hanc quoque causam repudium mittere marito, atque tam dolem suam recipere quam donalionem
ante nuptias aufare; el propter eittsmodi calumniam, si liberos non habeat ex eoaem matrimonio, tantum
iure dominii mulier ex reliqua marili substantia accipiat quantum donationis ante nuplias terlia pars essc
inlellegitur. Si enim liheros liabeal, iubemus omnem marili substantiam liberis conservari, alque firma
maneant quae de donatione anle nujplias ceteris Ugibus conlinentur, ila tamen ut etiatn propter delatam
tiec vero probatam adulterii accusationem illis quoque poenis maritus subiciatur, quas miiuer passura eral,
sicjuidem talis accttsatio probata esset.
b Si mariius in eadem domo, in gua cum uxore sua habilat, illa contempta cum alia [in eadem domo]
inveniatur manens, vd in eadem civitate degens in alia domo cum ulia muliere assidue tnanere convinjv T] xal xr,v Bf g 4 ovxoov Pr. Ep. \ Sxaiv\ 32 av teclnsi fl 33 'Eav) xal inv li' \ 6 avfig\ quis ff |
x
vxTjv B | etvTJJs Pr.v.L,Ep. || 5 ftovtts om.Pr. tv x<g avxov (ainov om. v. l.) 0'1'xto Ii' in suu domo f |
&P' | 6 1 - 5 numerot d' nilponit L in marg.t npca- 34 nvxov libri, corr. Scrimger |j ovvotxjj Pr. plerique |
tov nfftnrov inserit Ep. 8 ;J avxos] 6 xavxrjs dvr,Q nvxfj Pr, | pe&* ixtgas] oum alila 5 U 35 tvglaxoiro
Ep. | fiovXijxcu Pr. Ep. [f3ovXsvTjxat vmlil Zachariat sine Ep. | iv X(p avxip oixo/ om. Ep., delenda vidit CGEffeimcau*a) | xt om. B g 7 rouxo xtai om. s l fJovXo/ievoiS L hachius | fiivav\ fiiveiv M awtov Ep. || ^] 7} xal Pr.
Bn Pr. Ep. I) \)'H om. B'v. /., Pr. Ep.f\b
dvr.Q xgonta Ep. Q 36 Sidyeiv L | ftexa xrjt dXXr,i L
B> U 10 povXevopivwv LB1 (probal Zochuriae) \\ 13 Eav)
ij (hv $t j! fjj om. LB't nnu arawgoavvTj adrf.B'v.1. |j
14 nvxriv Pr.v.L, Ep, || imxeigr,oti L \\ 16 *// om. B*
2 filiia} suis add. /2* in mg. \ seruandara donationis
*. i., Pt: Ep. ff \ iyygd\f.'rix<u xijv yvvnlxa] xfjs iixvxov proprieLatcm Ii | 3 existentibus R Q buius] huiusmodi
["ixov Pr. unus, Ep.) ywaixot dyygdyrrjxcu Pr. Ep. | R \ 4 fola esse T [| 6 1 - 5 numerosl V adscr. IPT*
17 xal] dne?.iyat, xai B1 fl *toxi Ep. 8 18 xnl nl- in wg. || 9 vir] ubi 10 g 10 nolentibui Rl g 13 uxurea
*lat om. Ep. y Qtnoidiov - 19 dv8g(\
x03^60^"^
V* H castitatem Ta constituti 10 | 14 tcmptauerit adJov dvdnoi Pr. Ep. \\ 19 fii om. Ep. || 21 xf,i 0111. B* || ulterandara (csse add. Ta) T | 16 altcrio R adul. V1 R
-2 i^oiiv Pr. unus, i^e Ep. J xaxn Stanoxtiav om. Pt.
17 luccri R1 |J etiam] etiam eam 7'| 21 ex] et ex VT \
^V; II 23 xijv ywaixn] aixfjv Pr. p. |j negtovoias tn IIT | 24 csse] cst R fl iubemus om. Iil | 25 oontcrtov drdpbe Ep. (j 25 ilvat ytveaaxoptf L" iaxiv B' (| uare R VTt corr. vulg. || finnis om. R% I 26 de om. T fi
h" Bl Ep. B 26 negtovtfias L |) 27 xtov] rbv iJf, om, 27 continetur T U titi R | 23 adulteri R fl et non proW \t% role Pr. v. /., B' s] ra>v rols MLB(\ Pr. v. l. ' batam om. Rl g ilHus Tl \ 30 approbata R | 33 quam
2!) wtxt om. Ep. I 30 xaxrjyogiat M* | iaax&eiaav L
V || 34 manet V \ alvisj alia vulg. || 35 ea] eo V

560

Nov. CXVIl 9. 10

UT LICEAT MATRI ET AVIAE

owexws pivnv iXt.yyrjim, xal ann xal Sls vincitur, et semel et secundo culpatus aut per BUOS
yjfreis
rj Sia tutv iavrov yovitav rj Sia xuw xfje parentes aut per mulieris aut per alias aliquaa title
yvvaixbs rj Si* irsoiov xivdv a^ioniaTiov JIQOSCOTIO)}' dignas persouas buiusmodi luxuria non abstinuerit,
rijc Totavxrjt dotXyeius ftrj dnoaxrjxm, i^slvai xjj yvJicere mulieri pro hac causa solvere matriraoniuin,
vatxi xai vziko ravrrji rrjs aiiias SutXveiv ibv ydftov, 5 et recipere datam dotern et antenuptialem douatioxrii avaXn/tfiaretv rrjv SeSouevrjv 7i$olxa xai ii]v TIQO- nem, ct pro tali iniuria tertiara partem aestimationis
yafttaiav Siooeav, xai VTTCQ T/;S -zotavTrji vfipscos ro
quam antenuptialis facit donatio ex eins substanti
iQirov fttQos xfjs SinxtfiTjaeats, rtv r\ nooyafiiaia noul
percipere, ita tamen ut, si filios habuerit, usu solo
Sioptd, ** xije dXXrjs uinov nsQiovains Xafipdveiv,
mulier potiatur reruin quas ex autenuptiali donatione
otTft> /iirroiys wsxe, ei nalSas #>, xr,s xQ>]auoi [to-lOet poena tertiae portionis mariti substantiae acccvrts dnvXaveiv rijv yvvaixn xa>v Trgnyfidxtor, aneo
pent, dominio communibus filiis conservando. Si
ix xrfi Txooyaftiaiat Siootas xai irtz THHVTJS rov igiautcm filios ncm habuerit ex eodem matrimonio,
rov ftrnovi rr,s TOV drdpd* neqtovaiai Xdflot, xije 8e- habere eam taliuui rerum etiam proprietatem praeanoreias

-r-.i; xvtruif

Tiatai

cpvXarxofihVq*.

ti

yaQ

cipiEQU3.

nnlSaS ftrt eyoi ix rov UVTOV avvoixeaiovy t'xBiv av- 15

d
d
xal ITJV 8sonoitiav
rrtp t(dv
xmovxiov
X
CAPUT X.
j 3i xal dnb avyatvtOF.cns rtvee fiiy.ni rov
Quia vero et ex consensu aliqui usque ad praep o ;
rovt nooe dX/.r}Xovs SuXvov ydftovs, zovro
sens alterna matrimonia solvebant, boc dc cctero
rov Xotnov yivta&m oiStvl ovyxioyovjisv TQOTU, ti 20 fieri nullo sinimus modo, nisi forte quidam castitatis
fii} xvxov Tivei au)tpQoavvr,i ini&vpiq xovxo nottjaovconcupiscentia boc fecerint. Si autem huiustnodi
011'. ei Si xai xd xotavxa nootu/na TuuSns exoif7'i
pcrsonae filios babuerint, tam dotera quatn anteJOVXO ftiv XTJV jiQoixa xoixo Si xijv nQoyrtfiutiav Sco- uuptialem donationem eorum iiliis conservari dispopsav xols avxwv <pvXdxTta&at ^natai Siaxvnovfiev.
nimus. Si quis autem borum, aut maritus forsan
tt Ss TIS -TOVTOJV, dvijg xv^ov f) yvvrj, firxa xb Siii 25 aut uxor, postquam propter castitatem ex consfnsu
QOHfooovvr^v ix ovraneatajv xbv ydftov Xv&ijvru tvqssolvitur matrimonium, inveniatur aiias coutrahein
&u'q dXXovs avraXXfixTiof ynftovt r; dauiicoi div, xe- uuptias aut luxuriose vivens, iubemus, si quidcm,
Xevoutv, si piv Uoi t'i^r,xat) nnlSss tooiv tx xov UQT)'
sicut dictura est, filii fueriut ex memorato coniugio.
ftcvov oviotxeoioxi, Ttgds xr\ jxotxi xni xjj Sid xovs
supcr dotem et propter nuptias donationem cis tradi
ydftove ioiQia avxols naQnSiSoa&m xal xr,v Seano-30et proprietatcm poeoae substantiae illius quae couxiinv xrjt Xotnifi ntQiovaim xov tavxa ileyxo/tivw
vincitur deliquisse personae. Si vero filii minoiU
nXr,fifieXrioai nQotconov. ti e oi niStt dxeXovs tuoiv
sint aetatis, gubernari eos et pasci ab illo parente
tjXtxins, Sioixuad-at toirovs xal avniQtcpsa&ai TXOQ' praecipimu8, qui nibil praesenti legi contrarium egit.
ixslvov ttQosrdxxofiev xov yovttos, os oioiv TJ nagbi autem ambo parentes in huiusmodi vitio incidant,
ovxt vofiio ivavTiov iTiQagev. ei Si afKfoxtQot o35tunc utriusque parcntis substantiam filiis applicari,
yonli xio xoiovxia Tisomiawat nrataftaxt, xrjrtxnvxa
dispensatoretn autem bis qui ia minore aetate suDt
xijv ixaitQov xdv yoviwv ntourvolnv xnis naml TXQot- ordiuari provideutia competentis iudicia et aliorum
xvQOvo&at, SuHxtjXTjv Si avxaii inl TIJS nuXovi ovaiv r;Xix{as ji^ofiXr^&r^vat jigovotq xov dpfioSiov d^e. X txhihe.t Epanapoge 21 tchol. 6; om. B tt L, in quibut eius loeo inseruntur Nov. XXII c. 15 J 3 et 16 pr.
Summam habet Anonymtu JBodleianus ap. Zachariaeldrtxo.p.2lbi
initium respicit Nomoc. XI Vtit. 13,4/>.615 Pitra.

catur, et semel atgue iterum reprehensus vel per suos vel per vxoris parenies, vel per alias aliguas versovtis (\de diynas eiusmodi tuxuria twn abslinuerit, liceat mulieri propter hanc qnogue catisam dissolvcre
maLrimonium, el reciptre dotem dalatn el donatiorwm ante m/vlias, et pro eiusmodi tniuria tertiam jparlcm
aestimaiionis, quam donatio ante nuptias ef/icit, ex reliqua tilius snbstaniia cnpere, ita tamen ul st libcroi
habeat, usu/ructu soio rerum quas ex donalione ante nuptias ci poena terliae partis subslantiae marili
acceperit fruatur, cum dominium commwiibus libcris conservctur Si enim tiberos non habeat ex eodcm
matnmomo, eiusmodi rerum eam etiam dominium habere inbanus
X. Quoniam autem etiam ex consensu nonnnlli usque adhuc mnlrinwnia inter sc conlracta solvebant, id in poslentm ficri nullo modo putimur, nisi qui forte castitatis desiderio id fecerint. Quodsi rittstnodi personae ctiam liberos habeant, tam dolem quam donntionem ante nuptias libcris comm cuslodiri
slatuimus. Si quis autem ex illis, maritus forte sive uxvr post malrimonhan propter casiitatem ex coii'
sensu solutum alias coulrahere nuptias compertus sit vel luxuriose yivcre, iubemus, si quiclem, uli diclitm
est, liberi exteut ex praedicto coniugio, iis praeler dytan et donationem propler nupttas etiam domimum
tradi refiqnae subslantiae eins pcrsonae quae haec commisisse convicla sit. Qnoasi libcri imperfectae
aetatis sint, praecipimus ut gubenientur et alantur ub illo parcnle qui nihil hwc lcgi contrarium fecit.
>i vero ambo parentes in eiusmodi peccatum inciderint, tttm utriusque parenlts substantia Uberis andicatur, administrator autetn iis, dtitn imperfeciae aetatis sunt, designetur cura competeiitis imiicis. vel eliam
filios ut F 1 ut filios / ' " 8 9 anteuuptblis Tx l 10 tertia VTX || accipcrit F | 11 domino li R filiis] liberii T\
conseruanda V || 13 rcrutn] filiorum II \ pranciniui V \
yafiin(nv) ngb ydftov Pr. Ep. jj 7 xb Pr. Ep.] nm. M
LBl^
dXXr^ om. r II 10 p6vr,i ow. L |j 1B xai om. B' || 18 rubr. Ne liccnt (Non licct T) matrimonium io!ucre
nisi ex causa probabili RTin mg. (ex Inl.) | et om. V*T
18 aweriaeus M fl 21 noirjoajow tchol. Ep. \ 22 xal
l
1
om, tr.hoL Ep. S !l 25 dvrj()] aut tnaritut (t. . fj dvr,{>) ? || 20 ficri] boc fiori T 3 quidem RVV 3 \ 21 fecerit. in
ivx<bv M R 27 aXXots scfiol. Ep. |j 29 xr\v Sia rois yd- 7 1 2 2 babucrit VI 26 soluerit li* V vulg. | contrahcre
T \ 27 8i quidem om T || 28 sicuti R vnfg. || 29 ct] etiam
ftovi Sogtnv schol. Ep. || 31 T/JS Xotnr,i\ pocnac (1. e. xijs
T* ti 30 pene libri, plenao Deck (cf. nd Graecum ttxtum) |
notfije) e II ravxa om. % \ 38 xrti\ xuli M
ubstantiae] ex substantin V (] 31 persona Hkri, corr,
rulg. |j 32 praecipimus parento Ii p 33 pracscnto lcge V,
l
1
vulg. R 35 utrisque Tl ( subitan\ culpatus] nl. pulsutus H in mg. \ 2 aut per alias] legi om. R H 34 ritiuni
1
l
aut per om. V, alias om. 11 \ 4 per bano causam T jj tiam (substantia T ) parentis JT|] 36 in om. R Q minori
V \ sunt] conBtituti ailJ. 10 |j 'M ordinati prouintia Tl
6 tertia parte T [| 7 donatio facit H | 8 tw R |
1 iliyxrirni\

conTincitur r fl 2 xd)v xt,i] xdv om. L |j

3 HQOiu>T\u>v\ ftaQXVQOJP Pr. Kp. || 5 xni oin. e ( 6 11QO-

ET ALIIS PARENTIBUS

561

NOY. CXVII 10. 11

%ovxost rj xal xaiv dXXtav oTe xavxa naga xdiv f}fiequibus baec ez nostris legibus sunt commissa. Si
xio&p innixQamai voftoiv. ei Si naiSee ftrj mat, xr\v autem filii non sint, utriusque personae substantiam
IOV ixarigov nqozconov nBQtovaiav xdis drjfioaioiS
fisci rationibus applicari, et eos qui talia deliqueloyuSfiuii ngoixvgova&at, xni xovs xavxa nXmifzsXr,- runt legitimis subdi suppliciis. Aliter enim separaaavtai vojiifiois vnofidXXtO&ai xifttOQiaie. aXkuit yht)5 tionem matrimoniorum tieri ex consensu nuUa ratione
S^v^iv ydfttov yivso&at ix avvcuviosoJS ovStvl Xoycp
permittimua.

CAPUT XI.
Tb fitvxoi nag" rjftdiv vofiod-Bxrj&ev ncgl xcHv iv
Quod autem a nobis sancitum est de bis qui in
eSirqt ovxtov xai v axgaxelais xaxaXeyofidvatv, expeditionibus sunt et in militiis constituti, sive mitixt oToaxKuiai slev etre fotSsQaxoi BXXB ayoXdqtoi 10 lites sint sive foederati sive scholares sive alii quitht dD.ot xivie vq>* irioav oiavovv axgaxBlav kv- dam sub alia quacumque militia armata constituti,
onlov xaiaXByousroi, xdXXiov Staxvnwaai avveiSofisr.
melius ordinare perspeximus. Et iubemus quantos*ai xdevofuv oaovsSrjnoxB iviavxols v isnsSixui fisicumque annos in expedito manserint, sustinere hovwot, TCBQtfiivsiv Tas xovxcov yafiBxds, xdv fifj ygdurum uxores, licet nec litteras nec responsum aliquod
fiaxa ij anoxgiaiv xiva jtagd xeov iSiow dvSgwv $e-15 a suis maritis susceperint. Si qua vero ex huiuslcurrat. ei Ss xis ix xcov xoiovxcav ywaixwv xbv modi mulieribus suum maritum audierit mortuum,
Ihov avSga dxovoei xExeXBvxrjxevai, oiSi XOXB tli
ueque tunc ad alias eam venire nuptias sinimus, nisi
ixigovs avxr\v iX&elv ydfiovt dmxgenouev, ti fiij ngo- prius accesserit mulier per se aut per suos parentea
XIQOP nagaydvrjrat TJ ywh St' Bavxfje TJ Std xwv iSicov aut per aliatn quamcumque personam ad priores
yovimv rj St' dXXov olovofinoxa ngosionov ngbs TVS 20 uumeri et cartularios, in quo huius maritus militangiogas xov uQi&fiov xal xoiit cartulariovs, Iv q> 6 bat, et eos seu tribunum, si tamen adest, interrogaxavxrfi dvTtf> ioxgaievBxo, xal xovxovs rjxoi xbv xgi- verit, si pro veritate mortuus est eius coniux, ut illi
(iohov, el' ya ndgaaxw, igcoxqari, ei xals dXrj&eian sanctis evangcliis propositis sub gestis monumentoJ
~ ' ' T)aev 6 aixji awoixtjane, disxa ixelvove xibv
rum deponant, si pro veritate vir mortuus est. Et
BvayyBXiiov nqoxaip.ivviv inl ngd^sws vnoftvt]- 25 postquam haec gesta monumentorum coufecta mulier
xaxaxi&ea&at, ei xaTs dXtjO-Bints 6 dvyg XBXB- pro suo testimonio perceperit, etiam post haec iuber xcti fisfr' 8 xavxa ngdgei. xd vnofivtjfiaxa
mus manere eam uuius anni spatium, ut etiam post
:a r\ yvvt] ineq x^i iSiae fuxgxvgia: lx~ huuc decursum liceat legitimas contrahere nuptias.
tiftrj, xul ftsxd xavxa XBXSVO/JBV fuveiv alxijv svbs
Si autem praeter hauc observationem mulier praeIviavxov SidoxTjftu, tosxa fiexd xrjv avxov 7iaoaQofir:v
ifctvat xavxri vojuiuov avvaXXdrxetv yafiov. el Si
naoa xavxtjv xfjv nuqaxrigriaiv r\ yvvij xo).fir;ou els
c. XI extat B 28, 7, 3 (decurtatum B' P 4,3 p. 154 Zach.) tt inde Nomoc.m XIV tit. 13, 3; maxima pars (10 EXXB
axQaxidixai shv 562, 8 dvaXa.fifidveiv) in Prochiro 11,121, Epanagoge 21, 7. Summa habetur Nomoc.XIV
tit. 13, 3/>. 612 Pilra, v. 1430 summarium 'Pon. 24,39.
celerorum quibus haec a legibus nostris commissa sunt. Sin liberi non extent, alterius personae substantia
publicis rationibus addicalur, algue qui haec talia commiserunt legitimis suppliciis subiciantur. Aliter
enim solulionem matrimonii ex consensu fieri nulio tnodo patimur.
XI. Quod vero a nobis sancitum est de iis qui in expeditione sunt et in militias refcruntur, sive
milites sint sive foederati sive scltolares sive alii aliqui in aliam qnalemcumquc armalam militiam relati,
metius constituere plactiit. Atque iubemus, quotcumque annos in expedilione manserint, uxores eorum
txspectare, etiamsi niitlas litteras nec responsum a maritis suis acceperint. Si qua vero eiusmodi tnulierum maritum suum defunclum esse audierit, ne tum qiddem ei ut ad alias nuptias veniat concedimus,
nisi prius mulier per se vel per parentes suos vel per aliam qnalemcumque personam priores numeri et
chartularios, in quo maritus eius mililabat, adierit et eos vel tribunum, si modo praesto est, intcrrogaverit, num re vera coniux ipsius defunctus sil, ut illi sanctis evangeliis propositis sub gesiis monumcniorum deponanl, num re vera marilus defunclus sit. Et ubi haec mouumenla geslis excepta tnulier pro
testimonio suo accepit, etiam postea cxspectare eam unius anni spalium iubemus, ut post eius decursum
legUimum ei matrimonium contrahere liceat. Quodsi contra hanc observationem mulier ad aliud matri1 t} om. C | 3 ixaxtgov (f)] ixtqov rj ixaxigov Ep. fjaxa d.vaXr,tpd-ivxa] nqd^ei irtl (inl om. Ep.) vnoftvrjixigov M || 8 vopo&exjjfriv] nov. XXII c. 14 || iv om. L || ftdxtay avaXr.tp&ivxa Pr. Ep. gcsta nionumeutorum con91$xt8ixq>] xal-axicovi L s. v. xa^andivi Bl Nom.m xaj-i- fecta s || 28 ixldpoi Pr. unus, Ep. || 30 SuutTTJnaxa L \
Jion lit xasi8iotS B' |j xal iv) xal xuv iv L \ 10 tXxa atsxt] ut etiam s | ftxd xrtv xov ivtavxov nagaSpOfiyv
decursum e U 31 xavxt] Mlit) xaivqv L
OTQaxuoxai \\S xal om. Nom.m \\ 12 sq. xdXXiov xnlEp. post huno
m
Pr. Ep. l|
om.Pr.Ep. |1 13 nB5ixq>] xnaxid>vt Bl Nom.m xaiSi'q> Ep, B' Nom. xtj avxrj Pr.y om. e $ vonlfxsat
m
B( Q pivwai Pr. pivovtn Bf, Pr. unus | 14 fti) ygdfi- 32 xoXfiftau LB Pr. E^p.] xoXftijaoi M Nom.
fiaxa (ygd/4/ta Nom.m) rj dnoxgtoiv) nec Ktteras nco
respunsum c |) 17 axovoai MB] dxovat] L Pr. Ep. | ovSi
xoTt] ovStnio Nom.m olSdnoxe Pr. plerique, Ep. || 18 av~
3 dclinquuntur 7i J 4 subdet T\ separatione R% texbv Nom.m | ydfxovi iX&slv Ep. | dntxgenofiBy] avxijv parationcs Ii* | Srubr. De uxoribua militum RTinmg.
imxQjnoftev JM|| 19 naQayevtjcqTcu Pr. plerique, Ep. |j (ex Iul.) | Quod 10 scolarec tcr. V1 in ras. 1 vv. ||
invxrfi M Pr. e] avrtjs LB Ep., Pr. unus \\ 20 3i' om. do u Rl fi quae Tl || in om. Rl | 9 constitutis Hl Tl ||
Narn.'" g ngbs xovt %aQxovXaglovs xai XrjyaxagiovS (Ximilites sint eiro om. Vf), sint om. R Q 10 colares {et
yaxagiove Ep.) xul Tgtflovrovi xov aqt&uov Iv f<>, om. sie infra) RVT R 11 miltti Rl g armata] e*t add. T* 8
13 anno Tl || expcditiono F 1 | 16 suum] siuo RT\ 17
22 *q. tovxovendqsaxiv Pr. Ep. jj 21 xov dgi&fiov
om. Bl U tus cartularius M xove ^rt(Toi'<lap/<wf (xnXxov- cam om. V\ 18 pcr se RV~\ aut per se Tvulg. H 19 quam
R || 20 et om. Rx | 21 tili Rl | adest] addere
Xagiovt (sic) Nom.m) LB\ xavxr}S 6 Pr. | 22 rjxoi] tt yt libet
l
Nom.m | 23 ti y om. Nom.m | igoJX^OTj Pr.] lQCoxrtooiT J 22 Ulis WV | 23 gcstis m ras. V*\ 24 vir om.
HLBEp. igiDTiioai Nom.m Q 24 avxrjt Ml 26 xaxa- V\ 25 confertur R* | 26 etiam] et R* | 27 eam madifr
Pr. Ep. B* H om. Ll | 6 dvrjg] 6 avr,(> av- nere V g etiam del. Beck || 28 discuraum RVT, eorr.
Bt 6 TOVTIJC avTH B' || 27 sq. n(>d}-ti xa i f vulg.

Nov. CXVII1113

562

UT LICEAT MATRI ET AVIAE

Srtoov iX&eiv yrlfiov, xal aliij xal 6 ayaySftevos av- Bumpserit ad aliud venlre matrimonium, et ipsa et
rrjv TtQos yd/tov cie ftoixol Tiftcogeiod-ajoav. ti Se oi qui ducit eam uxorem velut adulteri puuiantur. Si
inl noal-Ews T7tofivT]ftdro)v fisfr' ooxov xara&efievoi
autem qui sub gestis monunientorum cum iureiurando
ilsyx&ioai fteia ialxa nXaaxws xaxa&dpevoi, airol
testati suut convincautur etiam postea false depoftiv rfje argnrsias yvftvoii/ievoi Sdxa %ovoiov XnouJv 5 suisse tcstimonium, ipsi quidem militia nudati X
noivfjv aweXafrfjOovxai xaxafiaXXetv Ln' Ixeivov ov auri librarum poenam coinpeilentur exsolvere illi
eyjevoavro rereXevr^xsvai, avidi Si aSeiav ixixio, ei quem meutiti sunt mortuum esse, ipse vero liceutiara
Xdir,,
ITJV iSiav ynusrrjv avaXa^avtiv.
ei Si babeat, si voluerit, suara uxorem recipere. Si vero
os sYij ixelios ovztvoe negl x^s xeXevxTts % scbolaris tuerit ille de cuius morte dubitatio est, a
(fpi}i$
iaxi, naoa ttov ztotoxojv xrfi o%oXijs xrtilOprimis schoJae et actuario, si autem foederatus, ab
tov axxovaoiov, ei Si (poiSeQaxos, naga rov onriooptioue eius memoratam depositionem accipere eius
voi airov ii]v eiQT]fuvr,v xtndfreaiv xofji&o&ai ii]v
uxorem. His observandls et circa alioa omnes qui
ixeirov ycifitxqv XOVTIOV nagafvXaxxOftdvmv xai neni
in &tm&t& militia referuntur.
rois aXXovS anavras toiis eie SvonXov axqaztiav
dvatptQOfiivovs.
15
CAPUT xn.
Tait Si clgijfiivaie ahiats owsiSopsv xal Tavras
Pracdictis itaque causis perspeximus etiam has
aaxi nQs&dvai, il- d>v rovs ydftovs Sixa notvrfi
nominatim adicere, ex quibus matrimonia sine poena
StnXveiv, lovxtan xrtv re neoi xatv /tfj Svralicet transigere, boc est de bis qui non potuerint
il- agxrjs xov ydiiov /tiywad-cu -ictis knvicjv
ab initio Duptiarum misceri suia uxoribus et quae
yfTali
xal id naod trfi tfiottoi dvSodai StSofieva 20 per naturam viris concessa suut agere, insuper de
Ttourztiv, xai Ttoos ye ritv nsgi xdjv iv awtaxthxi
bis viris ac fcmiuis qui consistente matrimonio sanctiTM yd/uo elXnpj) fiiov xal ri]v iv potaoiTjoiois oixij- monialem couversatiuuem et monasterii babitationem
aiv indtyofjd) av dvdgiov r; yvvatxdjv, xni {irp>) ntoi
elegerint, et de bis persouis quae iu captivitate alitatv iv aixnaXwatq ini rtva xoovo Siaxgarovfiivcov
quanto tempore detinentur. la his erjim tribus caTtQoiaincov. ini roviots yaQ 10'n -TQKJI &dfiaai td 25 sibus quae de eis prioribus nostris legibus contineuntgi avrtHv TOIC ngozeuots rjpajp vo/iots nsguxofteva
tur tirma esse sancimus. Memorataa igitur omues
fttfiata dvai &e<j7io[iv. Tde eigr^dvas xoiwv 6ndcausas, quae in praesenti nostra lege contineutur,
aas aijias xds jd) nagovri rjpuiv v6fict> ixegiexofidvae solas sufticcre iubemus ad transactionem legitimofiovas aQxelv xtXtvofitv TXQOS trjv SidXvatv xdtv vofti~ rum matrimoniorum, reliquas autem omnes vacare
awoixeaiaiv, rae Si Xotndt anuaas ngyelv ixaon- 30 praecipimus, uullamque aliam causam citra eas quae
ofafra, xni ftTjSefUav dXXrjv^ aitlny nXijv iu>v nomioatim inscrtae sunt buic legi posse solvere Jegif i l iyxeifidviov xoyxco xiu vofiip Svvaa&ai Stn- tinium matrimonium { sive nostris sive vetcribus lcgiXvtiv ropi/wv ydftov, tirs rjfie-idoois eixe naXaioxtQois buB COntinetUT.
'

ofiott.

CAPUT XIII.
rj Sd xtvtt ywaixti fj avSgte uadftvcot fiovXo- 35
Quia vero quaedam mulieres inhoneste volentcs
t,?tv anovSii^ovai xovt idiove StaXveiv ydpovs,
vivere festinant propria matrimonia solvere, sancic. XII in. ( 18 StaXvetv) exlat B 28, 7, 3 (B* / M , 4 p. 155 Zach.), clausula (27 Tds eigijftdvas....) B 28,7,5.
cXJ.ll ( 504, II Stanozsiav) om. B et L, in quibus loco eius habttur nov. CXX.X1V c. 11. Summae extant
Nomoc. XIV tit. 11,1 /J.590 ( 563,27) et 13,4 p. 614 Pitra.
C.XIIIXV
tummas habet Anonymus Bodleianus ap. Zachariae \AvdxS. p. 216.
monium venire ausa sit, et ipsa et qui eam duxit tamquam adulleri puniantur. Si vero ii qui sub
geslis monumentorum cum iureiurtoido deposuerunt postea convicti sint falso deposuisse, ipsi quidan
militia exuti decem librarum auri poenam solvwe illi quem defunctum esse mentiti sunl compellentur, ille
autpn, si vclit, potestatem habcat coniugcm suam recipiendi. Quodsi scholaris sit ilie de cuius morle dubitatio est, a primatibus scholac et acluario, sin foederatus, ab optione eius praedictam depositionem uxor
itlius accipiat; atque haec observenlur etiam in ceteris omnibus qui ad armalam mililiam referuntur.
XII. Pracdictis autem causis etiam has nominatim addere nobis placuit, ex quiOtis nuplias sine
pocna solvere licet, hoc est et quae ad eos pertinet qui ab initio matrimonii non possunt cutn uxoribns
suis se miscere neque ea quae a natura viris concessa sunt agere, et insuper quae spectat ad eos qui
constante malrimonio vilatn retigiosam et habitationem in monaslaiis elegerunt viros vel mulieres, dcnxque quae ad eas personas qxiae in captivilate ad tempus aliquod delinentur. In his enim tribus casibus
ea quae de iis prioribus nostris legibus conlineiilur firma esse sancimus. Praediclas igilur omnes causas
praesenti lege comprehensas sotas sufficere iubemiis ad soiutionem legitimorum malrimoniorvm, relirjuas
autem omnes cessare praecipimus, ncquc ullam aliam praeter eas quae nominatim huic legi inseriae sunt
posse legitimum malrtmonium solvere, sive nostris sive antiquioribus conlinetur legibus.
XIII. Quoniam autem mulieres quaedam vel viri innoneste vivere volentes malrimonia sua toltcre
1 dyofttvot B* v. /., /V. y 2 nQOt\ c Pr. Ep. Nom.n \\
1 aliuro F | ipse 7*8 et dtl T*\1 qui ducitj . . . V*I
et] oi Bf1 [| 3 OQXCOV 2?' 4 dXeyx&diOi fuxa xavxa) adulterii VTl adulter T* || puniatur VlT* j Sin T\
xavxa cvgi&cisv B convincantur etiam postca sr, 3 sub gcstis] Bubiectis R || 4 conuinjtur Tl \ etiam] et
& i xaxa&dfievoi om. Nom.m |j 5 ddxa XI'
RlT, dei li1 U diaposuisae Tl S 5 dcnuduti vulg. \ 6 libraQ xglov Nom.m |f ^OT><TOV L \ Xtxqatv post xaxafia- rum aori Tftcompellantur Tvulg. || illi] illi uere (uero T*)
Xiiv coll. Bl | 6 awiXao&j]Covxai Pr. v. l. | xaxafldX- JT|| 7 qui F 1 Tl | 8 uoluit Tfluxorem uam 1 9 fuerit
Xtiv M\ xaxafiaXiiv LB Pr. Ep. I ht^ ixeivov B* Ixetvtp scolaris R | dubitatio est] dubitationc /2* | 10 pnmi VlT
Ep. | 8 avaXafidlp Nom.m || ti Si 15 avaptpofitvove primis a Iil \) autem] ergo 7"J ab] ad T1 \ 11 dispositio*
om. J5* H 9 ovxivos] ov L |) 11 tfoiStodrov B' | onxitovos ncm RVT | 12 His] et bis T | 16 rubr. x quibiu (quiNom.m | 16 ravrcue L1 U 17 itQOdxi&dvat L \ 21 rr,v] bus om. T) causis matrimonia soluuntur (soluantur R) sine
TOV M \ 22 TW om. La II 23 TJ] ac sfixfjv om. AIL, add. penaRTin mg. (exlul)\\ 20 uiri VT|| 21 quae 7"i 23 quae
Haloander\ 26 voftott] Cod. 1,3.52 15. 5,17,10. Nov. aliquanto tempore in captiuitate T | 24 enim om. R | 25
XXII c 57 |1 29 aQxtlv AU] aQp6uv L || 32 Siva- hia T\ 26 causas omnes T\ 29 uocare Rl | 30 praecepia&at om. Bt || 35 n avSQts om. s
mus V | 31 oiatritnoniam legitimum T g 32 legibui om. /J jj
33 *contincntar libri | 35 rubr. Si mulier eine causa tna*
rito suo repudium miacrit Tmg. (ex Iui) 3G peraoluerc T

ET ALIIS PARENTIBUS

563

Nov. CXVII 13

9ta7t[t,outv, et Tioxi xis yvvrj fiixa tivbs xav n^ouqr^- mus, fji quando mulier citra aliquam praedictarum &
fiiiwv fjidv aixid/v ^ovXrj&ei^ xbv noos xbv awotnobis causarum voiuerit mariti Bolvere matrimonium,
ttovvxn SiaXvocu ydfiov. aSetav fiiv avxijv fiij k'xetv licentiam quidem eam non babere hoc agcre, si vero
zovxo nodxxetv, ei Si iniyeivT] xfj xotavxy doeftel permanserit in buiusmodi impia voluntate et repunooaigioei.xai QBnovStov nduyri xcp dvS(>i, xeXevoftev 5 dium marito transmiserit, iubemus dotem quidem
%i]v fiif nooixa TW dvSgl fiofrtjvcu xois xoivols naial
viro dari commuQJbus filiis secundum legem servanxaxa xoie vdfiovi yvXaxfrqaofisvijv, si Si TtaZSas ftrj dam, si autem filios non habuerit, lucrum fieri
//oe', xioSos yiveofrai xaj drSgi, XTJV 8e yvvaZxa marito, mulierem vero periculo iudicis negotium
*.w$vvq> xov Sixaaxov xov xfje vno&taean dxgoaaaaudientis tradi. episcopo civitatis in qua comraumter
Iiivov nngaSiSoa&ai xa> imaxonco xrfi noXecos xa&' 10 domicilium babuerunt, quatenus illius providentia in
qV xoivmt XTJV OXXTJOIV slxov, diexe rfj ixtivov JIQO- moDasterium ipsa mittatur, ut debeat donec advoia dp fioiaaxTjoicp avxrjv ifipXri&rjpai SfsiXovoav
vixerit ibi consistere. Et si quidem filios babuerit
fie'xot xfjt iSiat a>rjs ixeZae TtpoixaoxsgeZv. xai ei /tiv
buiuBmodi mulier, duaa partes propriae eius BubnaiSas fyot r\ xoiavxtj yvvrj, xb Siftoigop (teQot xvs
stantiae dari filiis, tertiam vero monasterio in quo
idixrjs avxrjt negiovaias So&r,vat xoZ naial* xb oi 15mittitur applicari iure proprietatis; si vero filioa
xoixov juigoe xd} ftovaaxr}oiio iv u> iu/3dXXexcu nootnon babuent, sunt autem ei parentes, duas quidem
xvpad-rjvai Seanoxsias Sixalco' ei Si' naZSas fir} k'xot, partes eius substantiae monaBterio praeberi tibi mittiai Si avxfj yoveZs. xb ftip Sipotgop fiiyos xr,e oiarjs titur, tertiam vero partem illius parentibus dari, nisi
-.'.__/
/ . _ . --o. ^ o._ i..
tamen sub potestate eam babentes inrationabili reconsenserunt: in hoc euim consentientes nibil
jenitus ex substantia filiae babere permittimus,
al6ya> awrjvtaav QEZIOVSUO xovxto yaQ owaivioapsed baec omuia venerabili monasterio volumus apxm oiSiv aixove napxeXcis ix xrjs oialai xrjs &vyaplicari; porro neque filiis neque parentibus existentiIxetp avyxcooovutv, dXXd ndvxa xq> eiayet ftopabus ei omnem Bimiliter eius substautiara competere
lca jtQosxvoova&at (iovXofie&if firjxg Si nniSoiv 25 monasterio. Si vero iudex qui oegotium examinat
yoiiiov ovxtop avxr^ naoap ofiolats xrjp avxijs
boc non fccerit et tradiderit in hoc deprebensam
neqiovoiav xio ftovaaxrjQiio ngosrjxeiv. ei Si 6 dixacivitatis episcopo, ut debeat in monastcrium mitti,
oxi;; 6 xyv vnod-eatv i^trdaas xolxo fifj norfosi xal
si quidem in bac felicissima civitate sit iudex, ipse
nnoafabau xr,v eii xovxo xaxuyivcooxoftdvrjv xd) xijt
quidetn XXV librarum auri poenam exigitur, officium
nuXtcM iniaxontp otptlXovaav dfifiXq&rjvai dv fiova- 30 autem eius aliaa X; si vero in provincia sit buiusarrjoiio, it fiiv xaxa xaixqp xf/v elBaifiova noXiv BIIJ modi iudex et non egerit quae a nobis in hoc iussa
o ao^cov, aixbs uiv eixoot xQvaiov XixQutv noirrjv
Bunt, X librarum auri persolvat poenam, et oiticium
damxrjd-Tioezai, n Si xdn avxov ixegai Ssxa- ei Si
eius alia9 V; si vero iudex fuerit noa habens cinvx
xaxa xo>gav tiirj o xotovxos aQx< * /"7 ngd^si xa
gulum, ipse quidem poenam X auri librarum exj]filv dnl xovxqr na^naxdvxa^ Stxa xQvoiov XixydivSb igitur, miuistrantes autcm ei quinque: quatenus multa
xaxufrrjati noivijv, xai ij xd^it aixov ixtgiop nivxf
quae biuc accedit a memoratis personis pcr comitcm
ti Si Stxrtazfjs eir} fiij i'xcov iiQMv, avxbt pkv Sexa priyatarum et palatinonim scholam exigatur et nostro
xovciov Xixodiv noivqv ancuxTj&tjaexai, oi Si inovQassiguetur aerario. Si autem et vir circa mulierem
yovvxil avxco ntvxs. atixe xb dvxel&ev dgfiotpv nposUfiov xaxd xrov eiQTjfidvcav jtQOiointav Sia xov xoftrj- 40
xot xwv iiQifidxtop xai xqs xatv jiaXaxivmv b/ipl.rfi
anntxeiafrai xai xa} fjfterdgc^ ngosxvpova&ai ra/iuiq>.
iu Si xal 6 dvqg xbv TIQOS ir\p ywaZxa SiaXvCai ydttudent, sancimus, si quae forle mulier sine aliqua praedictarum a nobis causarum malrimonium cum coniuge solvere volnerit, id quidem non licere ei facere; si vero in eiusmodi impia voluntate perseveraverit
ci repudium marilo miserit, iubemus dotcm quidem marito dari liberis communibus sccunaum leges servanaam, si aulem liberos non habeant, lucrum fieri marito, mnlierem vero periculo iudicis qui eam causam cognoscat episcopo urbis, in gua commuuitcr domicilium habebant, traai, ut illius cura in monasterium immitlalur usque ad finem vitae suae ibi permansura. Ac si guidem liberos habeat ea mulier, dtiae
partes propriae eius substantiae Uberis dentur, terlia autem pars monasterio in quod immitlitur dominii
ture addicalur; sin liberos non habeat, parentes autem ci sint, dttae quidem partes substantiae quam habeat
monasterio in quod immiUittir praebeantur, lerlia vero pars parentibus ttlius dctur, nisi si in potestate
tam habcntes de iniuslo repudio consenserint: nam qui tn hoc consemerint} eos nihil omnino ex palrimonio filiae habere patimur, sed omnia sacro monasterio addici volumus; si vero uec liberi nec parentes
t\ sint, puriter otnnis eius substanlia ad monaslerium pertineat. Quodsi iudex qui causam examinavit
id uon jecerit nec tradiderit eam quae hoc nqmine condemnala est episcopo urbis in monasterium itntnittendam, si quidem in hac fclici uibe sil magislratus, et ab ipso viginli ubrarum auri poena exigetur et
ab o/ficio etus aliae decem; sin in provincia sit eiusmodi magistratus ncque fecerit quae nobis hac in re
placuirunt, decem librarum auri poenam praestabit, et officium eius aliarum quinque; sin vero iudex sit
qui nuUum magistralum gerat, ab ipso quidem decem librarum auri poena exigetur, a ministris autcm
eius quinquc: ut quae inde competit multa a praedictis personis per comietn rerum jprivatarum et scholam
patatinotwn exigalur nostroque aerario dddicalur. Sea etiam st maritus tnatrimonmm cum uxore solvere
libri, corr. vulg. \ monasterio] in matrimonio Tl | in quod
vulg. R 15 applicare /i'6ri, eorr. Btck\ 17 praebetur V (
18 illis T1 19 tm RVT* | irrationabilem Rx g 20 consenerint Tl | enim om. R | 12 substantie V eioa snbsUntU
T | 22 haec] ea R | monasterio] domui monasterio Ra |
l
Tl$
1 aliqua V \ praedictarum causarura a nobis T no- 23 neque filii (filius ')potcntibus T \ 24 ubstantia
om. RlV \ 28 si
bii praedictarum causarum R || 2 matrimonium marito 26 et l Hamburgentit] id est R*Tvulg.,
l
oluere R Q mariti V\ tnarito RT{om.vulg.) j| 4 ciusmodi qui R || iudex iit R 1 ipri T | 31 uisa R g 32 auri
Ubrarom penam pcnoluat R B 33 alias) alia li T 1
R \ 6 Tiro] tnarito V | dati V datam T1 |] oomrountl
bui filiis lecundum] T'11 7 Ug. habucrint? g 34 librarum auri Tvulg. \ exigit T | 35 eil autem V
Bmuliero uero pcriculutn V\ 10 habuerit K|| lt tnutator 36x huio VI comnuttere KJJ 37 priuatorum R T\ et om
V | 12 si quidem] qnidem si R quidem V j| 14 dare R fi scolam R VT

5 JTiftxfiat 3/, corr. Scrimger^ 8 Jxotfv] habucrit

28 rtoujof) xal na^adda^ cum Scrimgero vulg. | 32
ooi M) Tiginti quinque e I 33 leg. hif><ovi' | 34 np
cum Scrimgtro vulg. | 37 ^ n ^ x a f f T ^ Ath. Theod.

Nov. CXVII 1315

564

UT LICEAT MATRI ET AVIAE

ftov GTtovSdaei xnl aXoycos ^BTTOVSIOV itdfiyei, xeXevo- transigere studuerit matrimoninm et inrationabiliter
usv dnoSoivai uiv aixbv r,v vneSegaxo ngolxa afia repudium destinare, iubemus reddere quidem eum
xfi JTQO ydfiov ocooea, xal xooovxov ix xye dXXys av- quam susccpit dotem una cum sponsalicia largitate,
xov TiEQiovolne itagexeo&ai xrj ywaixi oaov xb xqixov et tantum cx alia eius substautia praeberi mulieri
fisoos xT}S 7tooyctfualas Scuoeas TTOIEI. xul ei uev tioiv 5 quantum tertiam partem sponsaliciae faciet largir'T;7 7iaiSss, ftorrjv xnv XQTJGIV xrje xe 7iQoya.fiia.ias tatis. Et si qnidem sunt eius iilii, solum usum et
ScoQiat xai xov nao' Tjinbv ngozxe&evxos xqixov [tantenuptialis donationis et a nobis additae tertiae
QOVS x.eiv XT^V yvvrtlxa, xfjv Se SeOTTOxeiav xols naial
. partis mulierem habere, proprietatem vero liliis con<pvXdxxsad~ai, irniScou /ufj vn6vxa>v '%iv xi]V yv- scrvari, filiis autcm non existentibus babere nuilieraixa jtoos xfj XQriOt xnl xr\v inl xoie avxots ngdy-lOrem super usum in ipsis rebus etiam proprietatem.
ftaoi ds.anoxf.inv. Knl xds eioq/uevae fiev Staxvnoiaeis Et praedictas quidcm dispositiones de solutis ratioTtegi XCJV eiXoycos ?; dXoycot SiaXvouevtov ydftiov Sisxv- nabiliter aut inrationabiliter nuptiis ordinavitnus, et
jrcooaftev, xni nnvxa xd 7ieoi xeov eiorjutvtov &sudxcov
omnia de memoratis casibus secundum banc nostram
xnxd xftvxtjV rj/iaiv xfjv Sidxaj-iv XQivso&ai xt xal
constitutiouem iudicari et decidi decernimus.
Siooi^o/usv.
15
CAPUT XIV.
El Ss xis xfjv iSiav yafiexfjv ftdoxigtv 1} gvXots
Si quis autem propriara uxorem flagellis aut
xvnxrtoei p(M's xtvos xiov alxitHv, Se xaxa xd>v yvfustibus ceciderit sine aliqua causarum, quas contra
nubexTjV xov ydftov SidXvatv aQxelv jiagexE- uxorcs ad matrimoDH solutionem sutficere iussimus,
d-a, ydftov fthv SidXvaiv ix xoinov yiveo&at
matrimonii quidem solutioncm ex boc iieri nolumus,
ov povAbfit&ay xbv Si drSpa xbv Setxvvpevov ^wots 20 virura autem qui monstratur sine huiusmodi causa
xotavxTjs alxiae fidaxt^iv rj vXois xvnxr^aai xr\v kav- vel flagellis vel fustibus cecidisso suam uxorem tantov yafiexifv xoaoviov VTIBQ xrjs xotavxTjs vpgEOJi 1% tum pro buiusmodi iuiuria ex alia aua dare sub%Jjs dXlrfi axxoi SiSovai negiovaim x$ yvvaixi xal stantia uxori etiam constante matrimonio, quantum
cwtoTidxoi xov ydfwv, oaov xb xqixov xrts TIQO ydfiov
tertia pars antenuptialis facit largitatis.
noiel SuiQsds.
25
CAPUT XV.
Jlgbs xovxoie Ss xdxtivo rtQosxl&sfiEv, disxe eJVrfp
His quoque etiam illud adicimus, ut si quis forsan
xte (6t eixbs vnonxevoei xtvd povXeo&ai xrj xrts iSiai
suspicatur aliquem velle suae uxoris illudere castiyrtiisxfje ovfinalgat ocotpgoovvr} xal napnyyeXias ni-xd} tati et contestattones ei ex Bcripto tres destinaverit
'
i xQtie ixTtinxpEi ixovoas ftagxvgias dvdgdiv
babentes testimonia virorum fide dignorum, et post
)v, xal fisxd xavxns xde xQsit iyygnfovs 30 bas tres ex scripto contestationes invenerit eum conxgxigins eiQot alxbv awxvyxdvovxa xfj^ iavxov venientem suae uxori, si quidem in sua domo aat
yatiBxri, ti jiiv t's xbv XSiov olxov rj xbv aix7ts xr;e ipsius uxoris aut adulteri aut in popinis aut in subyvvmxbs fj xov JWIXOV rj iv noonivdis % iv JIQO- urbanis, esse liceotiam marito propriis inauibus taaaxeioit, slvai dSttav xa) avSgl xaii olxsiats
"'
cXllIextr.
(11 Kai xas elgjjftivae....)
XIV. XV exlant 2 8 , 7 , 7 (indt c.XlV B' P 4, 6 p. 157 Zach. et
Konwc.m XIV tit. 13,4).
c. XIV summarium exhibet Epitome 49,8.
c. XVpr. habet Prochimn 39, 42, pr. et 1 ( 5P>6,C atoxrjQiav aixtaexai) passim interpolata Epanagoge 40,47. 48Summam Theod. repetit B^.
sludeat et sitte causa repitdium viittat, iubcmus reddere cum dotan quatn accepit simul cum donatione
ante nvptias, atqtte tantum ex reliqua eius substantia mulieri praesturi guantum. lertia pars donationis
ante nttplias efffcit. Et si quidem xlla liberos habeat, solum usnmfruclum el donalionis ante miplias el
tertiae partis a nobis addiiae habeal mulier, dominium vero liberis custodialur; liberis autem non extantibus mulier praeter uswnfrucium etiam dominium in iisdem rebus habeat. Atque praedicta quidetn
praecepta de nuptiis iuste vcl iniuste solutis statuimus, el otnnia quae ad casus moao dtctos pertinent secundum hanc nosiram constitutionem tudicari et decidi decernimus.
XIV. Si quis autem uxorem suam flagellis vel fuUibus verberarit sine aliqua earum causarum, quas
contra mulkres ad matrimonium solvenaum snfficere iussimus, malrimonium qnidem solvi eam ob causam nolumus, virum autem qui sine eiusmodi causa flagellis vel fustibus uxoretn verberasse convincalur
tantum pro eiusmodi conlumelia ex reliqua sua substantia constanle eliam matrimonio mulieri dare volumus qitantum tertia pars donationis anlc nuptias efficit.
XV. Praeterea autem illud quoque adicimus, ul si quis forte, ut fit, suspicetur aliquem uxoris suae
caslitati illudere velle, eique denunttationes ires scriptas miserit teslimoniis virorum fide dtgnorum munitas,
ulque post has .tres tesialiones scriplas deprehenderit eum cum uxorc sua convenientem, si quidan in
propria domo vel in domo ipsius mulieris vel adulteri vel in popinis vel in snbitrbiis, liceat marito stds
ff]
destinare (i. e. ntfirpai) e R 6 avxfjt Me, corr. dita RT* (j 8 conseruore Ubri, eorr. Btck g 10 etiam] et
Scrimger |] 16 Se om. Nom.m || 19*7- ydfiov fiov?.6p.sd'a V || 11 praedictam quidem dispositionctn disaolutis (diim
om. Nom. | 21 xotavxrjs] XTJS xoiavxrfi Bt | ftdoxtgtv) olutionU Ta) T \ 13 do memoratis] demoratia Rl dex
Tel flagellis s j 22 yafttxijv] ywalxa Ma ^ 23 avxtje monstr&tis V\\ constitutionem nostram F|| 14 dicidi T I!
Uic) Nom.m Q itsQiovaias StSovat LB |) 27 irtomtvati 16 rubr. Si quia uiorera suatn flagellis castigarerit RTl
(ex Iul) \ 18 uxorem T \ 21 eicidiise T | ta R
nva a>S eixbs B Q 28 ifinai^ai p., quemadmodum coni.mg.
1
K
Jieitzius (illudere s Iul.) || 29 ixitdftyrj Ep. [| d^tojitaxtop T B 22 sna om. T g 24 largitatem T \ 20 rubr. Si quis
l
U%'8QO>V Pr. XQtdJv d^tontaxwv dvdpdiv B jj 31 /*p-suspicatus fuerit de aliqno uelle eum pudori uxoris iue
xvqlat Pr. plerique, Ep. \ iavxoi} avxov Pr.Ep. |J 32 xav~ deludere Tmg. Si quis suspicatoa fuerit ab aliqao illadi
rt;e Pr., om. B?, Pr. v. L || 33 xov\ rbv xov Pr. pleriqut || castitatem sue uxoris R mg. Si quu suspicatus fuerit aliJul.) jj
noojxtvats] xajvqXttoit s. v, L; nonivaii Reitzius: sed q?icm sne uxorial castitatem illudere uclle Vmg. {ex
l
cf.Isidor. Orig. 15,2,42 (popinis ?, popina, v.l. propisa, etiam] et1 ad T fl addimui T\ 27 xraspitiatur T usoil
piatur V g velle auae] R |j uiori T | 30 ex
propriam, prupina Jul.) \\ 34 iSian B pr.
scripto vulg.] scripto HV icriptas T || coDtcstattone Vx |j
inuenerint T" (| 32 uioris ipsiui V || aut adultcri] adulteri aut V fl 33 marito om. T
4 tn RlTl || 6 ei vulg. Q 7 donationem Tl 0 ad-

ET ALnS PARENTIBUS

565

Nov. CXVH 15

tov roiovxov aveXcTv olSiva xlvSvrov irrev&tv tlXalem perimere nullum periculum ex hoc formidanti.
povfieno. ti Si iv dXXco ronep xbv toiovjov evoot
Si autem in alio loco talem invenerit cum sua uxore
fttra xijt iavxov yautTTji SiaXsyoftsvov, ovx h'Xaxxoy loqueutem, Don minus tribus testibus fide dignis
iQtiv /i<t(>Tv(>(Dv a^ioniaxav ovyxaXovfitvcov, di* cov convocatis, per quos probare possit quia eum cum
lg Svrarat OXMBQ airdv fiera trte iavrov ya- 5 sua coniuge comperit, iudici tradere crimina exami; g, rro UQXOVTI TtaqatiiSovai x<y ra iyx?.r.ftara nauti, illum vero pro veritate cognoscentem, post
i^erd^ovri, ixelrov Si rnTeaXfj&eiais ytvcoaxovxa fiua
tres ex scripto contestationes cum tali muliere eum
tai r^eif iyygdfovs Smfia^rv^las xfj TOMVTT] ywatxi
inventum, talem quidem tamquam ex hoc solo adxoviov ovvwQE&ivra xbv fiev roiovzov cos'ix fiovov
ulterii crimini subiacentem nulla alia ratioue quaelovtov r(i> "tije [totxeias iyxXrjitaxC inontaovxa fiTjde-10 sita punire, licentiam autem (esse viro quomodo
fuiis dXXqs ZyxovfievTis aTiodeigecjs xifttoQslo&at, dSeiav
voluerit suara uxorem accusare et secundum leges)
tii tlvai xc5 dvSoi ots av f}ovXt}xai xfjs iSias yauexfjs exequi crimen.
naxriyoQtiv xal xaxd xove vofiovs x<# iyxXr,[iaxt irt1 tu'vai. 'EneiSrj Si ovxcas evQiaxovxal xives dae- 1 Quia vero ita comperiuntur aliqui impii, utetiam
/?7s, oJixe xal iv as^aafiCoii oixots xoXfiay eis xoiavxa 15 in venerandis domibus praesumant in talibus se miiavxovt ififuyvveiv fiiaij xdxet neoi dfiaQxrjfiaxoJv sceri sceleribus et ibi de peccatis tractare ubi coa/SovXsvsad-at onov ticb&aot-v oi xbv &EOV fofioipevoi
sueverunt deum timentes peccatorum veniato postu%rtv xcop dfin^xTjftdxiov avy/p>qrtatv iaixeiv, xeXevo- lare, iubemus, ut si quia talis inveniatur in Iocis
ftiv, disxB T*C xoiovxos BVQB&eit} iv xojtoit evayiaiv
venerabilibu8 alienae uxori, de qua in suspicione est,
ilXoxQia yafisxfj, tie fjv vTtovosixat, j*era xout ws20post tres, sicut dictum est, contestationes loqui, liiiorjai SinfiaQivQias SiaXsyofievot, aoeiav tlvai xd) centiam esse eius marito utrasquc peraonas defensori
iavr7]t avSoi exdxeoov itqosumov xto dxSixaj %rfi ixecclesiae aut aliis clerids tradere, <ut) ad eorum
xlrjOias rj xole dXXott xXrjoixdli jtagaSiSorai, a>sxe xaJ periculum divisi isti serventur, donec iudex hoc
aixdiv xivSivco xexcogiaftevovs xoixove tpvXdxxta&at, cognoscens mittat ad episcopum civitatis, quatenus
ftixgn oxov 6 xov xonov agxcov xovxo yivtooxaiv 25 ei isti tradantur, ut debeant sustinere tormentum sejrt,Ky IXQOS xbv Iniaxonov xijs noXeots, OHSXB aind}
cundum leges quae interdicuut adulteros a sanctistoirovs jiagaSo&qvai xtucaotas otftiXovxas vnoaxrjvm
simis ecclesiis vindicari, nullam neque in hoc aliam
*ara xovs vofiovs, o? dnayopsvovot xovs ^oi/ois ix iudice quaerente de adulterio probationem nisi tres,
xviv ayio>xdxov ixxXyoiaiv ixStxiio&ai * pr/Stfiiav ftrj- sicut supra diximus, contestationes. His enim tribus
ii ivxavd-a exiQav xov Sixaaxov ^rjxovvxos neoi xrti 30 contestationibus ostensis omnibus modis illi sicut
ftotxeine dnoSEtgiv, ei firj xds xQeie, i6i drcoxiouj ei- adulteri punieutur. Non enim debent buiusmodi per(r,xafttv, Sta/uaaxvpiai. xoixtov ydo xdv XQHOV Sta- Bonae in venerabili loco babere munimen, quem ipsi
futQxvqtdiv dnoostxwftercav, Tiaoi xQonois dxelrot toz per scelus proprium despexerunt. Nam BI eos qui
xtfiiopeiod-aioav. ovSi yaq ofsihi xa xoiavxa
alibi rapinas mulierum aut adulterium committunt
qna
os/Saffpiov xonov fyeiv aopdXetar, oiniQ av- 35 et ad orationum domos confugiunt ab eis vindicari
tol Sid xoy iSiov ftvoovs tcaxttpoovyoav. ei ydq xoie
nostrae legea non sinunt, quomodo illis qui iu ipaa
aXXaxoae dqnayhe yvvaixiov xal /totxeicts nXrju/itXovvxas tit Bvxxrjpiovs otxovs nqottpBvyovxas vn avxdiv
ixSixilafrai oi ijftixtgoi vouoi ov cvyxcoQovat, JIC&S
ixtivotS xols iv avxrj xjl ixxXqoiq rotavxa fivarj anov- 40
tnanibus eiusmodi homincm occidere, neve ullum inde periculum metuat. Si vero alio loco illum devrehenderit cum uxore sua colloquentem, non minus tribus testibus fide dignis convocatis, per guos probare
possit se eum cutn sua uxore deprehendisse, iudici eum tradat crimina examinanti, is aulem si revera
comperiat eum post tres illas testaiiones scriptas una cum muliere illa esse deprehensum, illum qui~
dem, utpole gui ex hoc solo in adulterii crtmen inciderit, nulla alia probatione requisita supplicio afficiat, marito autem liceal guo voluerit modo uxofetn suam accusare et crimen secundum leges persequi.
1 Quoniam vero adeo impii nonnulli reperiunlur, ut etiam in venerabilibus domibus eiusmodi se flagitiis
immiscere audeant alque ibi de peccalis consilia inire, ubi qui deum timent peccalorum veniam precari
solent, iubemus, si quis eiusmodi in sanclis locis deprehensus sit cum aliena uxore, de qua in suspicionem
venit, jpost tres (uli diclum est) conteslationes colloquens, Ucere marilo eius utratnque personam dcfensori
tcclesiae vel ceteris clericis tradere, ut ipsorum periculo scparati cnstodiantur, donec loci magistraius hoc
comperto ad episcopum urbis mitlat, ut sibi illi tradantur poenas subituri secundum leges, quae adulteros
a sanctissimis ecclesiis vindicari vetant: ac ne hic quidem ullam aliam adulterti probationem praeter tres
illas, sicuti supra diximus, testationes iudex requirat. JSam his tribus testationibus probatis omnibus modis
illi ut adultert punianlur. Ncque enim eiusmoai personae yenerabilis loci securitate uti dcbent, quam ipsi
per proprium fiagitium contempserunt. Namque si eos qui alibi raptus mulierum et adulleria committunt
ad aedcs sacras confugientcs ab iis vindicart leges nostrae non patiunlur, quomodo illis qui in ipsa cc~
1 xbv rotovrov] xovxov L Q tlXafiovfitvov L\Z ai>~
xov Pr. v. /., Ep. | SiaXtyofitrov) rj iv xxXr,alq add.
Pr. || 4 XQia>v\ TOJV TQidiv B Pr. Ep. \ 5 avxov Ep. ||
9 rovxov] iov xoiovxov Pr.Ep. g 12 cos] a} Bt \ 15 xal
em. Ep. \ iv atfida/taxi xal iv avxole xole ctpaOftioiS
oXxon Bf || <tc xd xotavxa Ep. | 16 i/t/iiyvvvat L
imqpinxtiv Ej).fi17 fiovUo&tu Ep.\ I9sv(t&rj L* ||
20 ov L | f'xa xat XQBTS Ep. \ 23 xw avxa xivSvva
L t$ xtvoivqj avxiov Bt || 25 /"(>< B |) 26^ iti/iyji
B Ep. 1] 27 xtftojQlas] tormentura $ j) 28 xbv vopov L*
(r/. ad 39) B 29 fir.Si om. Bt Ep. || 31 ti^im B | 32
xwv XQIIVV StafiaqxvQiwv om. Ep. Q 35 xonov] oXxov
Ep. | ovniQ 36 xaitftoXway Ep. | 37 /toixiiae] adulterinm e Q 38 iix' aixutv Ep. | 39 voftoi) nov. XVII,
? pr. | 40 xoiavra fivcrj) tale tcelai s
2 taletn] tantum V1 deL V* || oxorc roa V || 5 eoniunge

T fl compercrit V, reperit Beck | critninant Ra \ examinat^F 1 | 6 ueritateni F B || 8 tamquam Tvulg.] om. RV\
9 criminis F 1 T \ ratione] probatione Beck | conquisita
T | 10 aut T | hiatum non notant libri, ewo legci tuppl.
Beck | 14 rubr. Si post tres contestationes (testationcs T)
inuencrit maritus (maritua inuenerit T) oxorcm suam
in sancto loco cum tuspecto homine (cum aliquo Ii) colloquium haberc (habere colloquentcm T) RTmg. (exlul.) ||
15 in domibua talibus Z"S commisceri V\ 17 ucniam peocatornra BT1 peccatonim om. Tl || 18 talci V1 Q inneniat
T U 19 in uspicione] suspitio F* \ cst om. Tl | 20 sicuti
R \ eat om. Tl || 21 eiut om. R% | defensioni T" | 22 eocloiae om. Rl || ut add. vulg. | 23 diuisim lernandas R1 |{
hoo om. V || 25 tormenta T || 27 iudioari V \ nullam]
nullamque /i'J| 28 dc] dam Tl \\ 29iicut lupra diiimus V]
iouti praedinmu HT || 30 modii omnibm T\ 31 Ug.
puniantur? || 32 minimen Vb \ 33 propri Vx | diipexerunt RlTl\\ 34 aut om. Ffl adulterio Rl adulteria R*

Nov. CXVH 15 ep.

566

UT LICEAT MATM ET AVIAE

^
Q a i avyxto^aojuev Ttva8oijd-iav
ecclesia tale 8celus studuerunt perpetrare permittiix itov ixTtlTjataartxiov eigioxeiv Sgiov; JUa naoi
mus aliquod auxilium ez ecclesiasticis terminis inryoTion TOVTOVS rols do%ovoi TfapaSiiioofrat, xal riucovenire? Sed omnibus modis hos iudicibus tradi et
$iav vnofiivetv rtt aj-wi xa.d~toia.aiv oi tovs dytcoxdpoenam sustincre, qua digni sunt qui sanctissima
TOVS TOTCOVS fiolvvetv loXuwvres. 6 ydg dxelae dpag- 5 Ioca violare praesumunt. Qui enim ibi delinquit,
idtxav nov aa)xrtoiav aijtjan; x ytvixais Si diatvubi salutem petet? Et generaliter disponimus, ut si
sioTfisv,'iva ddvTH evooi ifjv iSinv yaftezTjv rj d~vycniya
quis invencrit suam uxorem aut filiam aut neptem
#j! iyyovrjv jj viuytjv iv ciayeai xonott fiexd iiros
aut Bponsam ia venerandis locis cum aliquo loquenStnJisyofihTjv xal vnovortaiit aiaxgns ydqtv aixCai aitem et 8uspicatu8 fuerit turpi3 gratia causae eo3 colxoin ovropiXtZv, naoaSiSovm aiiovs xwixSixto 17 toli 10 loqui, tradat eos defensori aut aliis eius sanctissitnae
dkXois trfi av-ifit dyicoxdiTje dxx?.Tjaiite xXr,Qtxaiis, oitxs
ecclesiae clericis, ut ipsi suo periculo utrasque perloviovi ito tSito xtvSvvta ixdrsoa nooscona xsxtogiaBonas divise custodiant, douec iudex eos accipiat et
ftivois tpvXd^m, nxQH av 6 toi i6nov dgxcov xovrovi
secuudum leges causam disceruat.
d
j
g Xp
p
xara rovt vofiovt ro Ttgdyfta
axonrjoeie.
('EniXoyoe.)
"Aneotoirvv Sta rov TZCCQOVTOS xal 15
( E p i l o g u p . ) Quae igitur per praesentem et in
tie xo 8tr,vexts iaxiovros vo/iov TJ ^/terega durvncoae
perpetuum valiturara legem nostra detinivit tranquilyaXrjvoTqi, v ndoi icils n^ongrjuevots d~iftaai xgnxtlv
litas, iu omnibus praedictis casibus valere volumus,
povi.opEfra, nlfjv ti firjnco ^Sixnattx^ yrt<pcp*i) <pt- nisi tamen nondum aut iudiciali decreto aut amicali
xfi ovftpdoci Sis-tefrrjCav, dneg xai %rtv ioiav i%uv convcntione decisa Bunt, quae suum robur habere
xiv &eomXofitv. rj fvdo^os loivw xai /nyaXo<pv^s 20 sancimus. Gloriosa igitur et eminentissima auctoriaov aii&Bviia iv rnvrp fiiv xft ivSo^io noXu iSixxwv
tas tua in hac quidem inclita civitate edictis proponQirzi&eftivcov jtgde eibr,aiv 'ndvxtov dydyoi, iv Si sitis ad uotitiam perducat uuivcrsorum, in provimiis
zals inaQxia.it Sid ngoirayftdrafv 7106; TOVS Xaftngo- autem per praecepta ad clarissimos provinciarum
e xu>v inaQx^fHiv
dgxotxat ntfinofivtav
xnvia
iudices destiuata haec omnibus facere manileata feQx
gx
ff
naoi xnTdStjXa ystia9cu onovSaodxa), Ssxt firjSeva 25 stinet, ut nullus penitus ignoret quae pro utilitate
nnvxshoi dyvoelv xa vnig tjji XvauiXeiat xiov r,fis- nostrorum collatorum a oobis disposita sunt, ita taxiocov inoieXcof nag' rifiuiv diaxvnoa&ivxa, ovxco fiivmen ut omnibus per propria praecepta pronuntiet,
101 cStxe naatv dnayogevam Si' oixeiav jiQosxal-tiov, quateuus sine quolibet iniusto dispendio noatris colitp* 0 Sixa xtvos nagarofwv tflfiias xols Tjftejegois latoribus praesentis legia tiat inaiuuatio.
iitojeXtat xr\v ifiipdvuav xov itaoovtos vouov ysvea&at. 30
Dat. xv. k. Iauuar, CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
anno XVI. post cons. Basilii vc. ind.:'.
[a. 542]
clesia eiusmodi flagitia perpelrare student concedemus, ut ullum auxilium ex ecdesiasticis saeptis repcriaut? Verum omnibus modis isli iudicibus tradantur, atque supplicium subeant, quo digni sunt qui
loca sancta polluere audent. Nam qui illic delwquit, ubi salutem petet? Atque in universum praecipimus,
ut si quis uxorem suam vel filiam vel neptem vel nurum in sanctts locis cum aliquo colloquentem deprehenderit et suspicatus sit eos turpis causae gratia convenisse, eos defensori vcl ceieris eiusdem sanctissimae
ecclestae clericis tradat, ut hi suo periculo utramque personam separatim custodiant, donec loci magistratus iis acceplis secundum leges causam exquirat.
Epilogus.
Quae igilur per praesentem et in perpetuum vaUturam legem serenitas nostra constituit, m omnibus praediclis casibus valere volumus, si quae nondum aut iudiciali calculo aut amicali
composilione decisa sunt, quae quidem suum robur habere sancimus. Gloriosa igitur et sublimis auctoritas lua in /tac quidem gloriosa urbe ediclis propositis ad notitium omnium haec perducat, in provinciis
autem pcr praecepla aa clarissimos proyinciarum praesides missa haec omnibus manifesla facere studeat,
ut nemo omnino ignoret qnae pro utiiilate nostrorum subiectorum a tiobis constituta sunt: ila tamen ut
omnibus per praecepia propria edicat, ul sine ullo iniusto damno praescns Ux subiectis nostris insinuelur.
1 studuerint Rvulg. \ leg. perraittemns? | 2 ex] eo F 1
yxgqf
xiva Bf Ep. J 4 xa&eoxTJxaeiv Ep. |
aylovi Ep. |j 6 aixi',atxai Ep. Q oi om. & j 7 tvgoi A/] ab T, om. R% Q tcrminum i i ' g 3 hos iudicibus om. R* g
^tgrj LB y yafteirjv] yvrtuxa Bt | 9 *vnofoyaot libri, 4 qua] quam V quia RlTl 0 qui VT] quis R2vulg., om.
vnovoriOTj Heimbach |J 11 oisx xoixovs) ut ipsi c Q 12 R% | 5 enim om. Tl \ ibi] ubi T sibi Ra fl deliquerit laixdxtga xa ngoacona Bl g 14 jiagaXctfifidvwv Bf || lutem ibi Tl. deliquit ubi talutem T\ postea ubi rct'
*oxo7tqaoi MB oxoTir\aii Lt OXOJZTJOT] Scrimqer || 21 tura del. Q 6 petet V] pctat RTvulg. | 7 nepotem T
iSixxtov L1 1] 22 aydyot suspectat Zachanae Q 31 subscr. 9 Buspicatur V1 Q turpis] temporis? Rl | gratia causae
hibet /u/.*, om. etyXV. k. iannmiar. M npo i>* xaXav- vulg.) gratiae catua Hbri || 10 eos om. Tl \ eius om. Tl |
13 causas Ji || decemat vulg. | 16 lege V\ nostram Rl \
Sdjv 'lavovagicov Ath. (fit]vl iavovagitp Theoa.)] 111. idus
18 tin RT^ nondum om. T\ dtl R31 amali Rl amica(idem Iul.b) decemb. //.*, vulg. \ CP. ind. e) poat dn.
iu&t aug. ann. XV. basilio u c consa. ind. s' M conpo. bili R* ]\ 21 praepositis F T | 22 prouintiaa Tm | 23 per
anno XCI (Ug. XVI) imp. iustiniani ag. post consola- praecepta] percepta V || 24 manifesta facere R jj 26 tm
R || 27 propriam praecepta 72 praecepta propria T | 28
tum uilisarii uir CB. Iul.b fiaaiXtias 'lovanvtavov xb ts'
(itti te' (iaoiXtiaS Theod.) finxa xijv inaxtiav Baat- sine] iub Tl || 29 insinuatio] in T nullo spatio inttrUcto
adicitur parlicula nov. VJHc. 9. 10 prouintiales ti erint
Xtiov ivd. s' Ach. theod.
(tic) amminitratorum a deo percipere (tuprap.72, J4
74. 28). Viiittur in archetypo codicis h. L Jfolium alteriui
tztmpli wlnuum fuitte fl subscriptione cartnt libri

567

DE HEREDIBUS AB INTESTATO
PIH

Nov. CXVIII pr. 1

CXVIII. Auth.CXIII. CoU.IXtit. 1

R DE HEREDIBUS
AIATASI2 ANAIP0Y2A
TA ADGNATIKA AIKAIA KAI AB INTESTATO VENIENTIBUS
TYflOYSA TA2 ES AAIA0ETOY ET DE AGNATORUM IURE SUB5
LATO R
KAH2EI2.
'0 alroe paaiXevs Ileroco r<5 ivSo^oxarca
1COV UQ(OV TJJS CO

Idcm Aug. Petro pp.

IJoXXovt xni Stayooovi vSftovs iv

( P r a e f a t i o . ) Plurimas et diversas leges veterixoli naXaioxtQois XQOVOH ixnecpu>iT}p.ivovf svoiaxovrse,
bus teinporihus prolatas inveiiientes,
, p per
q quas noa
J' (ov oii Stxaicos SiafOQa
rijs
intcstatosuccessionia inter coguafQ
j ig d&'in&exov SiaSo- lOiuste ditferentia abintcstato
%j fgii
rcop ovyyevaiv 4 aQmvcov it xal &T]XEK5V tos ex masculis et fcrainis introducta est, necessail;ty?jyexrnt, avayxdiov elvai aweiSonev naaat 6fiov
rium ease perspeximus omnes simul ab intestato
tat i aSia&iiov xfjs avyyeveias diaSoxns 3ta IOV cognationum successioues per praesentem legem clara
naqovxoi vofiov aafei xai awrofito Simoeaei SKITVcompendiosaque divisione disponere, itaque prioribtis
nwaai, aitjt idiv HOOTQO>V voftiov iiliv VTCBQ lavrrji 15 legibus pro bac causa positis vacantibus de cetero
trfi airias re&eifiivotv agyovvriov tov Xotnov TaiTo
ea sola servari quae nunc constituimus. Quia igitur
ftovn nnQafvla.Tttad-a.i antg vvv Sintvnovftev. 'EmiSrj
omnis generis ab iatestato successio tribus cognoscitoiwv naoa r, tov yivovi ij; aSia&hov StaSoxij TQIOI tur gradibus, boc est asccndentium et descendonyrwQi^erai i/t^sat, roxniart rij it rdfv nvioviiav xal tium et ex latere, quae in agnatuB cognatosque diT^ iil)v xanovrtov xai xfj itav ix nlnyiov, ijtit eis 20 viditur, primam essc disponimus descendentium BUCadgtiatous xai cognatofc dtatpstrat, JTOIOITJV tlvcn Sia- sessionem.
Tvnov/uv trtv itav XUIWVTCOV StaSoxqvCAPUT I.
EY T*S roivvv %<av xaziovrmv litelr} rip aSta&irti
Si quis igitur dcscendcntium fuerit ei qui inteith\nt\aav(i otaeS^noTt tpioscas rj pa&pov, tirs i
status moritur cuiuslibet naturae aut gradus, sive ex
aooBvoyovias etrs ix d-rjkvyovias xarayopsvos, xal eht 25 masculorum genere sive ex feminarum descendens,
nvxtloiaws ehs V7ieovotos tiij, navxuiv TIOV avwvet sive suae potestatis sive sub potestate sit, omnixwv xai rdiv ix itkayiov avyytvtov 7tQoriftaad'io. xay
bus ascendeutibiis et ex latere cognati3 praeponatur.
yap 6 xehvrr,aas ixigov vntfavoios. ifv, ojuos rovs
Licet enitn defunctus 8ub alteriuB potestate fuerit,
avxoi nalSai, oiasS/jnors av cSat tpiatws 17 fia&fiov, tamen eius filios, cuiuslibet scxus sint aut gradus,
xal aixwv xatv yoviiov nQoxtftaabat xshvofiev wc 30 etiam ipsis pareutibus praeponi praecipimus, quorum
Nov.CXVIII(Authent.CXIII-mColl.IXtit.\:
gloss.) Graece extat in MLy pr. extr. (17 ^EnuHrj nnoa
)
tt c. 14 tn ^ 4 5 , 3 , 8 {B> K 16,39 p. 426 Z(icL); e. 5 fuit ^ 3 7 , 4 , 1 0 . Epiu Theod. 118 (inde 2, Prochiron 30, 2. 6. 810. 36, g, Epanagoge 33, 14. 16. 1921. 38, 11), Athan. 9, 10, Anonymut Badlcianiu apud Zachariae
*Avix8oxn 208 7. lulian. corut. CIX.
c I EX TC xwv xaxiovxcov 568, 8 pvXtixxofuv ex B habtt Tractahu de peculiis 4 ap. Ileimbaeh 'sivtxSoxa
/ / 2 5 1 ; adduntur tummae tx Symhatio el Theodoro excerplae. Anonymi Bodleiani tummam prautat Zacharia
Uvixl. p.1V\.

CXVUL

CONSTITUTIO QUAE IURA ADGNATORVM TOLLIT ET SUCCESSIONES AB INTESTATO JDEFIMT.

Jdem Augvstus Petro gloriosissimo praeficcto sacro per Orientem praetorio.
Praefatio.
Cum multas et divcrsas leges antiquioribus temporibus protnulgalas inveniamus, per
qvas non iuste discrcpanlia successionis ab inlestato inter cognaios ex masculis et feminis descendenles
vttroducta est, necessarium esse intelleximus omnes simul cognationis ab intestato successiones per praesentem legem clara et compendiaria distinclione definire, ut ccssantibus prioribus legibus quae hac de causa
latae sunt in jtosterum ea sola observentur quae nunc definimus. Quoniam igitur omnis ab inteslato
generis tuccessio Iribus ordinibus internoscitur, id est et ascendentium et descendenlium et ex lalere venientium, qui i adgnalos et cognatos dividilur, primam esse consliluimus descendentium successionem.
1. Si quis igilur descendentium supasit ei qui intestatus decessit cuiuscumque sexus aut gradits,
sive ex masculina progenie sive ex feminina profcctus, et sive sui iuris sive in poiestatc sit, is omnibus
ascendenlibus et ex latcre cognatis praeponatur. Licet enim qui defunctus est in alterius potestate fuerit,
tamen eius liberos, cuiuscumquc sinl scxus aut gradus, etiam ipsis parcniibus, quorum m polcslaie erat
2 rubr. IIIQI iaaxijros ugaaUxuiv xal cognatixaJv 8txaluy Theod. fi JidxatS AIL, index Ath.] 7/ Sidxa^iS
Ath. in textu | 3 xa om. index L || aSvaxixa (ayvaxixa
ind.) Ath. adgnatixa (aonatixrt ind.) xal cognatixn L \
iixata om. Ath. in textu || 7 icoas L || 9 ixntipannjftivaS
L || 13 trfi ovyyMvtiae] cognationum s g 19 T om. B? ||
20 TJ xatv ix niaylov B'] xt} om. MLBf jj yxH 21 SiaipiTa om.B || 21 adgnatus 'xal cogoatovs M adgnatu xai
xacogDatu (sic) L \ tlrat xwv xaxtovxav rr,v 8ia8oXr,v xvnovfiiv L |j 23 adta&ixate LB fi 25 aptvoyovias
i || 26 etrj tixa im^oiaiot B' |J 27 cvyytvaJv om. Tract
*fc pec. | 29 oiovSqnora av toat fla&fiov TracL

2 hereditatibns T\ \ sublato iare V\ 6 Imp. a. T \

9 prolatas Trulg.] probata R V \ 10 diiferentie V || ad
R | successoris V succewioncs R1 \l12 pcrspeximui] corrigere add. T Set feminarum add. Jll fl simil H11| 13 BUCcesrionem T* | prae Va R 14 compendioea RT\ dcponcre T1 componcre R | 15 uocantibus RlTs B 16 constituimtu nuno R \\ 17 gcnui Rl | 18 hoo est (ab ite
hoo est pr.) asccndentiuro descendentium ei latere V1
in ra. 1 v. | 19 inter T* |) 20 prima V fl 23 rubr. De
hereditatibns que ab intcstato deferuntur R marg. (er
lul.) l 26 et del. T* H >int /2* | 27 eognato R \ 28 fucrit
Tvulq.] fuit RV H 29 tiu R fl filios Beek) filii libri ||
90 ipu T

568

Nov. CXVIII 1. 2

DE HEEEDIBUS

yv 6 itXevxr,aae, in* ixelvoit SrjXadij rdlt

sub potestate fuit qui defunctas est, in illis videartva ttaxd roiis dXXove rjfidiv voftove rolt
licet quae secundum alias nostraa leges patribus
ov Ttpoenopi^erai. inl yap rjj xQvaei rcoy non adquiruntur. Nam in usu earum rerum, qui
yfjv
toiniov oyedovar] TtooiTtoQi&o&cu rj yv- debet auquiri aut servari, nostras de his leges paXdrxetr&at rovt negl rovxiov rjfidiv^vofwvs rdls yo- 5 rentibus custodimus, sic tamen ut si quem borum
veiat tfvXaxxofitv OVTCO pevroiye, coezt ei nva xov~ descendentium filios relinquentem mori contlgerit,
raip xa>v xaxtovxtov nnWae xaxaXmovxa xeXevxrjaw illius filios aut filias aut alios descendentes in proavfiflalT), rovs ixtivov viove rj &vyard(>as rj rove aXXovt prii parentis loco succedere, sive sub potestate Jexaxtovxas eis xbv TOV iSiov yorecos tonov vneieuvai,
functi sive suae potestatis iaveniaatur, tantam de
ciVe vnet-oloioi xw reXevxfoajTt tire aire^ovatot EVQE- lObereditate morienhs accipiciites partem, quanticum&iitv, toaovrov ix xrjt xlrjgovofiias xov TsXevTTJoav- que sint, quantam eorum parens si viveret babuisset:
roe Xa[i(lavovxai fiioos, oaoi8rtnore av c5otvy oaov 6 quam successionem ia Btirpes vocavit antiquitas. Ia
avxcbv yorevs ti neQiTjv ixofti^ero, ijvrtva 5iaoxr,v
hoc enim ordine gradum quaeri non volumus, sed
in Etirpes fj agxaiory,: ixaXeaev. inl xavxrje ya(> TTJS cum filiis et filiabuB ex praemortuo filio autfilianctd&tos xbv Ba&fidv rlxtlad-at oi povXofte&a, aXXd 15 potes vocari sancimus, nulla introducenda differentia
f a xav viwv xnl xa>v d"vyax$Qtov
yQ
xove ix (xov)
()
sive masculi seu teininae sint, et sive ex masculonqoxsXsvxr
sXsvxaaxot
i i;
i &vyaxQos
&vyQos iyyovovs
iyoovs xaXeiGfrai
xXiGfra
rum seu feminarum prole desccndaut,
desccndaut siye suae popo
taavxot viov
&<rnio(iev,
eieayouevtjt
Siafooas,
tXrs ao- testatis seu sub p
potestate sint constituti. Et hacc
( , oiSsfiids
f
yj
f,
i eire i aootvoyoviai eixs
id
d
i
ddescendeutium
d t i
d disposuimus:
i i
Q
etxe &X
&qXeiat a>oi, xai
quidem
de successione
^x &t]Xvyoviae xaxayovxcu, eixa intoioioi eize xal 20 consequens autem esse perspexitnus et de ascendenavxegovoioi eZraav. Kal xainca fiev ntpi irjs xwv tibuB constituere, quomodo ad desceadeutium BUCxaxiovxotv Staooxtje ixvncbaaftsv axolov&ov oi elvcu
cessiouem YOCantur.
CvvtiSofitv xal Tieoi xxov aviovxoiv Stard^aa&at, onois
av eis XTJV ivav xanovraiv

HXTJ&CIBV SS

CAPDT II.
xotwv 6 xeXevxroas xaxtovxas fiiv ftrj xaxaXinoi 25
Si igitur defunctus descendentes quidem non dexXrjoovoftovs, naxrjo Se r; (U]xr((> % dkXoi yovtle alxo> reliuquat heredes, pater autcm aut mater aut alii
iniCjiaovai, navxotv xaiv ix nXayCov ovyyevaiv xov- parentes ei supersint, omnibus ex latere cognatis
xove npojtpao&ai
&eani^oftar, i^rtQr}fiivtov ftovtov
hos praeponi sancimus, exceptis solis fratribus ex
v ig ixaxeqov yovias awanxofiivav
xco xeXev- utroque parente coniunctis detuncto, sjcut per subj y
Js Sid xdiv Qrfi SqX.co&tjaexat. ei Si noX- 30 sequcntia declarabitur. Si autem plurimi asceudenXol xajv avibvxcov neQieioi, xovxovs nQotifzaad-ai xe- tium vivunt, bos pracponi iubemus qui proximi gradu
Xeiojiev, oinvis iyyvxegoi t<j fia&fiai evge&eiev, ao- reperiuutur masculos et feminas, Bive materni seu
(>evae xt xal drj.eiat, eixa nQot prjxoos etxs HQOS paterni sint. Si autem eundem babent gradum, cx
naxQos ehv. ei Si xbv aixbv ^xovfft fln&fiov, i lorjs aequo inter eos hereditaa dividitur, ut medietatera
is aixoie TJ xXrtgovofita Siaige&ijaexat, WST xb fisv 35 quidem accipiant omnes a patre ascendentes, quantiijftiov ?M/*pdvety ndvxas xovs ytQot naxqbs dvtovxas,
cumque fueriut, medietatem vero reliquam a matre
oaoiSqnotB dv a>ai, xo Si vnoXomov rjfiiffv xoiis d
c. 11 El xolvw
peculiis L c.

29 avvanxofidvav

et 569,2 *l Se fisxd 13 Stdcuxautv vofiov ex B habet Tractatus de

is gui defunctus est, praeponi iubemus, in illis scilicet rehus auae secundum alias lcges noslras palribu*
non adquiruntur.
De usufructu enim /ictrum rerum qui iis aaquiri vel servari dcbet Unes noslras de his
latas parentibns servamus; ila tamen ut si quem horum descendentium tibcris relictis aecedere conligerit,
illius filii aut filiae aut reliqui dcscendentes in parentis sui loctim succedant, sive in poteslate de/uncti
sive sui iuris invenianlur, tantam ex hereditate aefuncti partem accepturi, quotquot sint, quantam parens
ipsorum si supersles esset accepturus esset, quam successionem in stirpes anliqutlas vocavit. Jn hoc tnitn
ordine gradum reqitiri nolumus, sed cum filiis et filiubus nepoles ex praemortno filio filiave vocari sancimus, neve ulla aijferentia indiicatut ulrum masculi an feminae sint, et utrum ex masculina an ex feminina jprogenie descendunt, utrum in potestate an etiam sui iuris sint. Et haec quidem de descendentium
successione statuimus: consequens autem esse nobis visum esl etiam de ascendeiUibus decernere, quomodo
ad descendentium successionem vocentur.
II. Si igilur defunctus descendentes quidem hercdcs non reliquerit, pater autem vcl mater vel alii
parentes ei superstites sint, omnibus ex lalere coynatis eos pvaepom sancimus, exceptis solis fralribus defunclo ex utroque parente coniunclis, sicut per ca quae sequuntur declarabitur. Quodsi mulli ascendentium supersunt, eos anteponi iubemus, qui gradu propiores inveniantur, tam masculos quam fcmmas,
sive malerni sive paterni sint, Si autem eundem graaum obtinent, ex aequo inter eos heieaitas dividelur,
ut dimidiam partem omnes paterni ascendentes accipiant, quotcumque sint, reliquam autem dimidiam ma1 in illis] illi T || 2 leges oostras alias T\ parcntibui V || 3 carum VT] barum R vulg. g quibus debet V
xrj
quae debent T* g 5 tin RV 6 relinquentes T\ 7 illii
lovot
Xovai B || 12 Xafi@dvovxas B' \\ oaov savxtiv o yovcvt Z" B 8 locum vulg. g 9 inucniatur HVT, corr. vulg. Q de
B* || 14 in stirpcs MLs\ xaxd aeiodv t. v.L xaxd aet- hereditatc] . . . * . . . . . . . F> || 15 diffentie V | 16 icu
gav i^ Xarti B, xov yirov: in marg. manus reetntistima femine V] siue fenrinae RTvulg.^ et om.RT\ 17 liue
feminarum V|j 18 siuc sub Tvulg. | 19 deposuimut ltl l
Mg 16 xov add. HaloawitT \ 17 ixyovovi B J 19 aiol
l
rocentur vulg. | 26 autem om.
B \ xal om. B' \ 20 xaxdyavxai Scrimger J xal om. 21 quodammodo T | 22
Tl
aut
alii]
alii
alii
Va g 27 eis V \ 29 parentes Rl J
B'ff H 22 ittxvndanfiBv LBf || Si om. L \ 25 ttaxaconuictia V coniuncti coniunctu Rx Q dcfunctos F" f
Xinr} Tract. B 26 avxtov L avxov B* | 28 /tovcov om
30
sin V |j 31 uiuunt RV\ iuuerit T | hos] hoc R*
TracL D 29 adsXtpcov Me\ ditXtfUV xai dStXcponaiScJv
1
V] siue paterni iiue
LB (ei nov. CXXVII,\
interpoiata, cf. ad 569, 2. 6) B V || 32 siue materni cu paterni
l
32 BIXIVBS il fi 33 d"fjXBiai B* H trs n^be naxpbs matcrni RTvulg. 0 33 habet R | 34 hcredita* om. V \
BXTB nobs ftrjxqbe L1B (c/. ad e) | 35 ait avxovi] av- diuidatur R vulg. | 35 descendentei V\ 36 aliquam V \
mutre om. R
TOIff B'

AB INTESTATO VENIENTIBUS

569

Nov. CXVIII 2. 3

aviovxas, oooveSrptoxe av alxovs evgsfrrjvai

ascendentes, quantoscumque eos inveniri contigerit.
tj. ei Si fiexa xiov aviopxcop evpsfrdioip dSaX- Si vero cum ascendentibus inveniantur fratres aut
tfoi i" afoX<pai dg ixaxigtov yopioip avpanxofiBPot xto
sorores ex utrisque parcntibus coniuncti defuncto,
tikivrjoafxt, ftexa xatp iyyvxegatp Tj> fia&/iu} dpiopcum proximis gradu ascendentibus vocabuntur, si et
xav xXr)&fiaopxat, ei xai TtaxfjQ rj ftr(xr,Q cYrjaar, dtai- 5 pater aut mater fuerint, dividenda inter eos quippe
(ovfiivys tie aixoie SrjXaSfj xf,s xXrjQovopias xaxa. xbv
iiereditate secundum personarum numerum, uti ct
xwv nooswncop agifrfwv, iva xiti' xdiv dviopxtov xnl
ascendentium et fratrum singuli aequalem habeant
xwv ahihptov Sxaaxos iarjv 1'xoisy fiolgav. o&Stftiav portionem. Nulliun usum ex iiliorum aut iiliarum
%oi,ctp lx xrje xcov viwp rj d~vyaxdg<av fioigas iv xovportioue in hoc casu valente patre sibi penitus vintu x(o Sifiaxt Swttfiavov xov nnxgbi iavxo> jxapxe-10 dicare, quouiam pro bac usus portione hereditatis
la/i ixStxelp, ineiSrj dvxl xairrje xrje %gr,ato)s fitgos
ius ct Becundum proprictatem pcr praesentem dedinrnjj rrti xXrjgopo/iine xnl xaxa Seonoxtias Sixaiov
nnis legcm. DitTcrciitia nulla servanda inter persoSta xov jtaoopxos SfSeoxauep rSfiov. oiSs/uds tpv- nas istas, sivo fcminae Beu masculi fuerint qui ad
htxxoue'pt]S otafogas fuxaj-v xup 7tgoi6no)p xovxtop,
hereditatem vocantur, et sive per masculi seu per
iixe \TrjXtiat tixt aggepes enjoav oi ngbs xfjv xXrjgo- lSfcminae personam copulantur, et sive suac potestatia
vo/iiav xaXoiftevoi, xal eixe S aguepos r\ &rt'teos BCU SUb potCState fuerit cui BUCCedunt.
ngoiwTtov avpdjxxopxm, xai eixe avxe^ovoiot eixe vitt^oiatos r\v OP SiaSixopxat.
'TndXotnop iaxiv Xva xal XTJV xgixrjp oglaojftsp
Rcliquum eat ut tertium ordincm dccernamus, qui
rd$tv, fJTit ix nXnyiov xaXuxai xni ets adgnatous xai 20 vocatur ex latere et in agnatos coguatosque dividicognatovf Siat(>Hxat, ipa xal xovxov xov /ugove 8tatur, ut et hac parte disposita undiquo perfecta lcx
a..'
navxaxo&ev 6 vdfioi xtXetos eiQefreit].
iuveuiatur.

CAPDT III.
Ei xolwv 6 xtXsvTijffas ftrjxe xnxwvxas fijxe dpiopSi igitur defunctus ncque dcscendentes neque
xat xuiaXsifst. Tigwxovi ngbe XT.V xXr;gopo/uap xaascendentcs reliquerit, primum ad hereditatcm vocaXolfitp xoit ddeXfoi-e xai xds doeXcpas xnve ix xoy 25 mua fratres et sorores ex eodem patre et ex eadein
avxoi naxgbs xai xrjs avxfje firixgbs xex&tvias, ovs
matro natos, quos etiatn cum patribus ad lieredita*
xal ftexa .xwv naxiQcop itgbs xi)v xXr]gtno/nav ixaXd- tcm vocavimus. His autem non existentibus in seaafitp. xovxcop Si prj inovxtop ip Sevxtgq xn^ei ixeicuudo ordinc illos fratrea ad hereditatera vocamus
vovt xovt dStXtfoie ngbi xqv x).r]Qopoftiap xaXovftep, qui ex uuo parcnto coniuucti sunt defuncto, sive pcr
oixtvei ! irds yovtcos avvdnxovxai xa> xehvxr;aavx 30 patrem solum BCU per matrern. Si autcm defuncto
tht Sin xov nnxgbs ftopov UXE din xrje firjxgos. si Si
iratrcB fuerint et alterius fralris aut sororis praeTW xtXtvxrt<tavxi dSfXyoi vnehjaav xni ixigov dSsX- mortuorum filii, vocabuntur ad hereditatem isti cum
yov // dSsXf^e n(>oxE?.evxrl(idpxcop naTdfS, xlrj&r^aop- de patre et matrc thiis masculis et fcminis, et quantiTI ngbs XTJP xXr,govouiap olxoi pexa xa>p jrpos naxgbt
cumquo fuerint, tantam ex hcreditate portioncm perxal ngbs firjxgbe^&Eicop, dpgipu/p xe xai drj.eicov. xnl 35 cipicut, quantam corum parcns luturus esset accioaoiS^noxe ap tuoi, xooovxov ix xrfi xXrjgopoftiai Xqyopxai /itgos oaop o avxtop yovevi TJ/IE?.?.^ Xtt/tfidviiP
terni ascendentes, quolcumque forte inventi sint. Si autem ciim ascendenlibus invenianlur fratres vel
sorores defuncto per ulnunque parentem coniuncli, cum propioribus gradu asccndenlibus vocabunlur,
eliamsi paler aut matcr sint; hcrcditate scilicet inter eos pro numero pcrsonarum dividenda, ut lam ex
ascendcntibus quam ex fralribus aequalem quisque parlem habeat. Neve idlum usumfnictiim ex filiorum
aut filiarum portione in hoc casu sibi ommno vindtcare palri licent, quoniam pro hoc usufruclu partem
ei heredilatis ipso dominii iure per praescntem legem dcdimus. Nevc tdla diffcrcnlia inler has personas
observeiur, utrvm feminae an masculi sint qui aa hercdiialem vocantur, el ulrum per masculum an per
feminam coniungaulur, el vtrum sui iuris an in potestnte fuerit is cui succedunt.
Reliquum esl ul lertium quoque ordinem definiataus, qui ex latere appellalur et in agnalos ei cognalos dividitur, ut hac quoque parte definita lex undique perfecla appareat.
III. Si igitur defunclus ncqiie descendenles neque ascejidenlcs reliquerit, primos ad hereditalcm
vocamus fralres et sorores ex eodem patre et eadcm matre genilos, quos eiiam cum parentibus ad hereditatem vocavimiis. Jlis autem non exlanlibus in secundo ordine illos fratres ad hereditatem vocamus, qui
ex uno parente copulanlur dcfunclo, sive per patrem solum sive per matrem. Quodsi defunclo fralrcs
exient ei alterius iam dcfuncti fratris sororisvc filii, hi cum thiis palemis et matentis, tam masculis quatn
feminis, ad hereditalem vocabuntur, et quotcumque sint, taulam ex heredilate partcm capient guanlam
2 aStXfol ij liSeXipal Me\ fj dSeXcrol ij
y
3 ntriusque F|J dcfuncti V, cum multo mngis ergo
natSti, *. v. aStlfai L aStXrpol r\ dOtXjonatSil B* cnm ultcrioribus add. Rx | 4 si] set Rl U et] ctsi R II
5 aut] ct V fucrint vulg.] fucrunt (fucre T) libri |
f./. oStlfol tj tlSsXipal v {ft om. B') xnl niJtlf6jta*SeS
%
-fi' v. /., Bf adtXtpoi xai aSe/.yai fj dStXfonawiS Tract. diuidcndam V {| 7l habcnt T Q 9 pater R V || 11 secundum
{<-.(. ad 568,29. 569,8.26. 510, 19) |) 3 $q. i$ xeXtv om. 7'|| per om. T jj lcgcm dedimus Tfl 13 siue masculi
rjaavrt om.Tract. || 4 iyywigat TracU \ 6 BtiXaSij om. Biue fcmine T || seu V] siue R vufg. || masculi] R* ||
potcstatct
Iract. || 7 X(5p 7igoMo7icuy]
tv xantxa t. v. L| || 8 l'xottv fuerit T | 14 et om. T || eu pcr] per om. T || 15
g
V B 16 iue Tvulg. \ fuit A' || cui] qui R31 19 ut] in
l d vulg.
l (ZiO
lxu L*
L* i'Xrj LK rXot cum H
Haloandro
(ZO ||
1
7' || 20 uocautur V g in] intcr
y] aXXa xai oi dScXpoTraidee xfjv /lolpctp xov iSiov R* J tertium] intcrium
x
i Xaftpdvovaiv {XnpPapioatv B) add. LB Tract. 11* U 21 ao V |J 23 ncquo aspendentes ntque descen(c/. ad 508,2. 5(59,1. n. 570,10) | 9 fj om. La J 10 inv- dentei V, ultlmas lilleras es1 tt quae itquuntur usque oc/27
TwyLJ 11 dpxi TaiVr^s xiji xofi^tn^ ftfpot avxq>] pro his non 1ciistcn| scripnit V in ras.3 versuum J 21 relinbacususportionc r || \2xal om. Tmct. Ij 10 d-^XtaieMBrt\\ qucrit R 1relinquere R' ({primos Rvutg. fl 25 ex cadcni]
() ||0 27 uocamus ((uocamur
20 xal tis Siaigthnt om. B | ailgn&tovs xai xoypa- eex om. Vii)) || 20 ctiam om. V{*)
V(*)fl30 partcm R1 || 31 fuerit Rl
tovs M nSyvdxove tj xoyraxovf L \ 22 evgsfrrj D* |) 23 T') VTfi outom om.
1
1
*ftrtSi ftijdi /i7n" Q 24 xaTaXtfyr) Bf vulgA^fot]
s fuero JJI ctj V | 32 filii] ct filii V 1) 33 de on. V\\
tbiis
T*
in
ras.
g
34
tanta
V
|j
pcrcipicnt
portionem
(om.v. /.) B' || 2G xexfrerxas] ofioid: 3i xal xolt aStXfO'
nai3as ndd. LB (c.f. ad 568, 29. 569,2.8) | 31 tixi ^ Tvulgit,t] ri xrfi L\ti 8i] xnl ttyt B' \ 36 oooidfjnoxe] wat
ir,n<nt M g 37 buXle LB*

Nov. CXVIII 3

570

DB HEREDIBU8

Zflatv. S&ev dx6Xov&6v ioztv, iva ei xvxbv 6 pere si superste3 esset. Unde consequens est, nt
fVTiiaas aSeXtpos, ov oi naiSti 7t(jietai. 8i* si forte praemortuus frater, cuius filii vivunt, pei
ixaxtgov yovecDt xu> vvv TeXevxrjoavrt nqotu>n(o avv- utrumque parentem nunc defunctae personae iungerjnteTO. oi 8i negidvxts dSsXyoi Std rov naxgbs
batur, superstites autem fratres per patrena solura
ftavov xvxbv tj xrje (ITJXQOS alxat avv^nxovxo. jigoxi- 5forsaa aut matrem ei iungebantur. praeponantur
ftt.&diaiv oi rovxov nalSes xtbv iSicov &eicov, ti xai istius filii propriis thiis. licet tertio sint gradu IBJve
xgixov tlol fiaVftov {eixs ngbi naxgbe eixa ytgbs /nj- a patre Bive a matre sint tbii, et sive maaculi sive
xgbe eiTianv oi &eToi, xai ehs dggevet EIXB &rjXemi), feminae), sicut eorum parena praeponebatur, si vitUineg o aixaiv yoveve jigoBxipdxo ei ntgiijv. xai ix
veret Et e diverso, si quidem superstes frater ex
xwv ^ivavxicav. ci 6 pev nEgtto dSeXfbs il; ixaxegov 10 utroque parente couiungitur detuucto, praemortuus
yovtioi avvnnxaxiu xio x*Xtvif)aavxi. 6 Se ngotiXevautem per onum parentem iungebatur, buius tilios
xrjnae Si' ivbe yovicat awTJnxno, xois IOVXOV naiSas
ab bereditate excludimus, sicut ipse si viveret exM xfje xXrjoovoiiias dnoxXEiopev, diineg xal avxds ei cludebatur. Iluiusmodi vero privilegium in boc orTIBOITJV tiexltUxo. TO Se xotovrov ngovopiov v xavxrj
dine cognationi3 Bolis praebemus fratrum masculoxjj xd&i xfjt avyyeveiae fiovots nage'xo/xev Tote xu>v lbrum aut feminarum tiliis aut iiliabus, ut in suorum
yk.i
dggivtov r} ^/.twv violi rj &vyaxgdotv,
parentum iura Buccedant; nulli ^autem) alii orpnino

xnl avxols xdle ic5v ddBXrpaiv nutal xbxa iaixr}v x^v20 ierainis, sive paterui sive matenri sint. Si autem
slegytoiav nage'xoftev, OXB ftexd xcbv iSitov xgivovxai
cum fratribus detuncti otiam ascendentcs, sicut iam
&ticov dogavcov re xai d~rXeid>rt sixa ngbs nargbe
diximus, ad bereditatem vocantur, nullo modo ad
eixB ngde /irjxgbe thv. ti oi ftaid. xdiv dSeXffdiv xov successionem ab intcstato tratris aut sororis lilios
-t3,.,^.-AT,,^'- ^,; .,./.,rrp //..' $ *Tnnc:~n.i*,, ,,,m- vnfQr! permittimus, ueque si ex utroque parente eoxru ctviu
>s riOrj 7igoemof{v. ngc
rr,p xXqgovofiiav y.nXnlvxat, ovStvi xgonq ngbs xrjv2bTum pater aut matcr defuncto iungebatur. Quando^l ddiafrixov StaSoyjv xoiis xov ddsXyuv fj xr,i dSeX- quidem fratris et sororis tiliis tale privilegium derjf,e TinlSas xaXeiafrat avyxojgovpev. oiSi si d^ ixaderimus, ut in propriorum parentum succedentes
XBOOV yovicae 6 avxcav naxrtg J ftrjxrjg OVVTJ-JIXBXO xo> locum soli in tertio constituti gradu cum bis qui i
xaXevxrjaavxi. onoxa toiwv xdii xol dScXfov xni r^c Beruudo gradu suut ad hereditatem vocentur, illud
dSsXffje naiai xoiovxo ngovdftiov SeSioxafiev, iva ibv 30 palani est quia tbiis detuncti masculis et femiuis
tcbv yovioiv vTzetswttxes xonov fiovoi xgixov ovxtt
sive a patre sive a matre praeponuntur, si etiam ilU
^ad-uoT' fisxd xutv ix Savxegov (la&nov ngbs XTJV xXrr
tertium similiter cognatioma obtineant gradum.
govofiiav xaXwrxai, ixalvo TtgodqXov ioxiv. oxt xtuv
&eioiv zov xaXevxr^aavxot aggivcov xe xal &t]Xeid}f,
iTfi itgbi TCaiubz tixt ngbs firjxgbs ttrjaav, ngortftcbv-3b
TO, li xal ixtlvot xgixov vftoitos ovyyaveias (iafrfibv
1 fyoiBv. El Si (xr,xB dSeXjovt fti',xe nnlSas aStl1 Si vero ncque fratrcs neque filios fratrura, aicntl
<p(ot>, coe tigrptafiev, 6 xeXavxrjOas xfiraXeiyet, ndviae
diximus, defunctus roliquerit, oninea deiuceps a la
xove icpt^s ix nXayiov ovyyavEis ngbs xfjv xXrjgovo~ tere cognatos ad hereditatem vocatnus secundum
fiiav xaXovfiev xaxd. TTJV svbs ixuoxov /Sa^ou ngoxi- 40 uuiuscuiusque gradu3 praerogativam, ut viciniores
i/, tva ol iyyvregot xcp (ia&fuo avxoi x~<ov Xotparens eorum acceplnrus erat, si viveret. Unde consequens est, ul si forte frater iam defunclus, ctiins
fitii sitpersunt, per utrumque parentem ei gui tnodo decessit copulabalur, snperstites aulein fralres per
patrem solum forte vel matrem ei copulabantur, filii eius palruis suis praeferanlur, etiamsi terlio gradu
sint, sive paterni sive malerni sint t/tii, sive masculi sive fcminae, sicul paler eorum praeferrelur, si
superstes esset. Atque ex contrario si supersles /raler per ulrumquc parentem coniimgitur defuncto, is
aulem qui anle decessil per umnn parenlem couittngebalur, filios eius ub heredilale excludimus, qnemadmodum ipse quoqne si supersies essel excluderetur. Huiusmodi autem privilerjium in hoc cognationis
ordine solis praebemus fralrum vel sororum filiis filiabusvc, ut in parentum suorum iura succedant, nulli
vero omuino a/ii personae ex hoc ordine venienti hoc ius concedimus. Sed et ipsis fratrum filiis lum
illud btuie/icium pracbemus, ubi cum thiis suis cerlant et musculis et feminis. sive paterni sive matcriu
sint. Si vcro cum fralribus defuncti eliam ascendenles, uti supra diximus. ad hereditalem vocdntur, nullo
modo ad successionem ab intestato fralris vel sororis filios vocari permitlimits, ne lum quidem si ex
ulroque parcnte yaler eorum vel mater defunclo coniunctus eral. Quoniam igitur fratris et sororis filiis
eiusmodi privHegium dettimus, ut in locum parenlum succedenics soli, cwn terlio gradu sint, cum iis qui
secundo gradu sunt ad hercdilalem vocenlur, illud manifeslum est eos defuncti tliiis ti masculis et feminis,
sive palerni sive materni sinl, praeferri, etiamsi illi quoque terlium pariter cognationis gradum oblineant.
1
Si vero neque fratres neqne /ratrum filios, uti diximus, de/unctus reliquerit, omncs deinceps ex lalere
cognalos ad herediialem vocamus secundum uniuscuiusque gruaus praerogativam, ut propinquiores gradu
masculi om. /?' |j 8 pracponcrctur T vulg. | 9 et hic
adil., ante cx utroque rlel. vufg. f) superstea] est suprrstes T || frater et ex (r. ex Iil) lihri H 10 parte /i' J
coniungcrit T% (| 16 iura vulg.) iure libri Q nulli alie
V1 nulle alio T%; autcm addidi\\ 18 et om. 7 | conferrimus 7*B, conferimua iudicantur tribus $cr. V*
tn ras. 1 vs. fl 1U thiis RV*T] tribus V(*) K |
21 etiam) ct T | 23 successiones Ta || aut] uel T f| 25 iunpebatur V in ra*. Tungebatur (nic) R* iungcbantur T \
2fi patris Va fl dedimus vulg. | 27 priorotn T [| 28 locatn
oli RVT3] olfs locum 7'1 soli locum 7'* |j 30 qui)
qui a J T ' | defunctia R dcfunctus V |) 31 tiue a raatre
3 utrumque parentem Spnngenherg] utramque (utran- eiue a patre T || illi etiaro V \\ 37 si xero| siue V* H
3
que /?) partc-tn lihri || nunc] non R* dth H || iungeban- fratum V || sicut Tvnlg. Q 38 dcfunctU F g 40aproe) ~~
tur R*Tl ei iungebantur Ffl 4 partem Rl |j 5 ci erasum rogatiuam (pracrogatiuam sentcntiam altera vice R
l
in VI 6 istis 2' isti T* Q 1 sin thii R \ ct om. JT|| MTO 571,2 ciusdum gradus bis tcripsit R' jj ut] aat R

1 k%r}oev D' || 2 oi jrrtlfoe] vlol IV v. l.fl4 neg\giovxtt (tg in ras.) M j) Sin] nnpri H^ || 6 xovrov] xvtovxoi L\ti (om. Ma) xal ML\ xdv B\l toai D II naxgbi
el'rtaav oi (o/ om. B?) &eioi ei'xe ngbs ftrjxvbs L li ||
10 xov ivavxiov L |) o om. La || 12 xovxov) xoiovxovt
L || 13 ix om B' H 16 violl] rj vloTi Bf \\ 19 aXXd xal
28 xtp xeltvxtjoavxt om. LB(cf. ad 5G8,10. 569,2. 8. 26) jj
30 xbv om. M xb La || 32 lx Sevtioov Me\ ix itgunov
xai Sevxeoov LB jj 33 xnXdvxa% B\ xaXovvrai ML ||
34 &T)Xtiwv, M$] &tjleiaiv, xal ttze Bf |j 38 xaxaXtlyrr)
B( vxxlg.

AB INTESTATO VENIENTIBUS

571

ngorificovrai. si Si noXXol xov avrov fia&fiov

fr
xaia TOV raJv 7iooewncvv api&fiov
fieiai.
pf
f
O-ae
O
i capita
i oii
^Qfia
StatQeO-qaercu,
OUBQ
iu
liyovoi voftoi.

Nov. CXVIII 3 -5

pradu ipsi reliquis praeponantar. Si autem plurimi

eiusdem ggradus invenianiur,, secundum ppersouarum
i
bdft
diidi
d in
i canuinerum inter
eos bercdftas
dividitur,
quod
pita nostrae leges appellaut.

CAPUT IV.
OiSsfiiav Se eJvm fiovX6fie&a dimpoohv iv olqSrj- 5
Nullam vero esse volumus differentiam in quanoxt Siadoxji jj xlrjoovofuq fieta^v iav ngbi tijv
cumque successione aut bereilitate inter eos qui ad
x/.rjgovofiiav xaXovfiivtov aoocpov ij &rjlEid>v, ove ngbt
hercditatem vucantur ma3culos ac feininas, quos ad
ir,v xXrtQovo/xiav xotvuis wyioafuv xaXelad-ai, tire <V
hereditatem communiter dctinivimus vocari, sive per
uQotvot eixe 8iit. 9rtXtos nooiwnov owi}nxovxo ii~) niasculi seu por feminae personam defuncto iungeidtvxrjaavTi- dXX' ini nnowv raiv SwSoxwv irtv 10 bantur, sed rn omnibus succesBionibus agnatorum
td>p xd^uatcov ii xnl cognaifc><' Siatpoonv ngyslv xecugnatorumque differcntiam vacare praecipimus, sive
hvofttv, ehs Sta 9f,Xv -nQotwnov s'ii$ SS iftayxinaper lemineam personum Bive per cmancipationem vel
tiova rj SreQov oiovSrjTtorr. rqonov xoii itourtooii
per alium qucmlibet tnodum priorilms Icgibus tracfahpaxTat^ero voftott. xal nuviat Si%a nvbs itnaiiris
batur, et oiunes sine qualibet buiusmodi ditlereutia
iiutfooat xara ibv rrjs iSias avyyevnas fiad-ftlv tit 15 secundum proprium coguatioiiis gradum ad cognatotr^v i\ aStaO-irov iwv avyyevtov HtaSoxnv iX&tiv xeT\xxa successionem ab iiitestato venire praecipimus.
Xtiautv.
CAPUT V.
*| Zv $8 ntoi rr.t xXrjQovofttai eitfxaftiv re xai
Ex his autem, quae de hereditate diximus et dispotiieivnajoauev. xni ia neoi tf}t inngonfjs SrjXa xaO1- suimus, et quae de tutela siiut manifesta coi)8istunt.
iaxTjxe. &eoTtio/iev yap fxaarov xara ibv pafrftbv 20 Sancimus enira unumquemquc Becuudum gradum et
*ai tr,v Tdj-iv, xn&' i]v jiQOi xr]v xXrjoovofiiav xaUliai
ordinum, quo ad bercditatem vocatur aut solus aut
i\ fiovoi f) fteO-' heowv, xai tb XenovyyTj/ia, Tr;t imcum aliis, et functionem tutelac suscipere, nulla nexgojirjs intX&tiv. ovSr.fuds oiSi iv iinnip tut ftign
que in bac parte ditiereptia introducenda de agnafaiHpogai tisayofiivTjs l* rtav adgnatixw*' rj co^uatttorum seu cognatorum iure, sed omnibus similitcr
xuiv Sixaia>i>, n/J.d jinvtwv ofioiait tit rrjv im-TQonrjv 25 ad tutelam vocandis quique ex masculorum quiquc
yat.oifiivcov xibv te St' aoof.royorlus itov ie Sin &rj- ex feminarum prole deaceDdunt minori coniuncti.
Ivynvius Tfp avfifliy avvanropivaiv. ravia Si Uyofisv,
Haec autem dicimus, si masculi et perlectae aetatis
it apptres xai iihtui irtv rj/.sxinp tirtonv xni imb
BlDt Ct nulla legO probibeantur tutelam SU8Cl])erc Denrfiwoi vonov xcokionni it}v inngo7tr,v vnsX&tlv
que excusatione competonti sibimet utuntur. Muiierifir,Si iixovaariovt aofid^oiar] airole xixorjvrat. TIe30bu8 euim ftiam nos intcrdkimus tutelae Bubire ottiyao ywni^i xni jj/uli anayootvoftsv ia irfi intrQonrjs
cium, uisi mater aut avia tuerit: liis enim solis
ini/Lfoiv XetTovgyrjftciTa, ei ut) firjrjg r, fidftfirj eirf
sccundutn bereditatis ordioem ct tutelara subire pcrTnnrais yng fwvmt xnra JTJV T/]C xXqoovoftiai ra!-tv
jnittimuB, si inter gcsta et nuptiis aliis et auxilio
uai rfjv inftQonr,v vneX^eh' iipieiuv. inv iv inofivtjVelleiani senatusconsulti renuntjant. Hacc enizn serfinat xni ydnou ittQon xni xi} (lorfteiq tov Utf.Xeia- 35 vantea omnibus a latcre cognatis ad tutelam praepoviiov Soy/mtoi: aTinyooeiacoai. tavra yay yvlaTTov'
nuntur, tcstamciitariis solis tutoribus praecedentibus
vai niitniop rwv ix nXayiov avyyevwv eis jrtv inieas: dcfuncti camque voluutatem et eleciiouem praeXf/onr^v Tiiionftqfttaovzrtt, itHv tostarnentariwr ftovioy
intrftonutv nuohififiavovriov avxnf xi)v ynq rov ml$mijaavroi fiuv/.r^aiv i xal intXoyrjv nooxtfiuaCtai 40
v-30 572,10 summa Ath. repetitur in paratitlh Alh. 13 9.
ipsi ccleris pracponnntnr.
Qnndsi mulli eiusdem gradus inveniantur, pro nunxero personarum inter eos
naeitiias Uiviilclur, id qnod in capita
lcjes nostrae appeiant.
JV. Ainf/am anicm difjerenliam csse vohimus in ulla succcssione aut hereditate iler eos gui ad
heredilalcm vocnntur musculos el feminas, qitos communiler ad hcrcditalem vncari cnnslimimus. sive per
miiscn.um sive /*cr /emiuam defnnclo coniunycbanlur: scd in omnibns successionibus adtjualonnn et cognatvruin dilfcrenliam cessure inhetmis, sive propier femininam personam sive propicr enuutcipalionem vcl
almin qiicnilibet modum prioribus legibus trucmbalnr, uiqne omnes si/w ulla eiusmodi dijjirenlia sccundum
cutjnatnmis suue yradnm ad coytialorum ab inlcslato successionem vcnire inbemus.
V. Ex iis uutem quae de hcreditale diximus cl consiiluimus etiam quae ad tulelam pertinenl
mnnifesla smil. Sancimus enim, ut quo quisque yrudu et ordine ud hcreditalem vel solus vei cum aliis
vocalnr, eli:im munus luletae suscipiat, neve ulla differenlia ne hac qvidcm in parte per a?/ua/iouis unl
coijiiuitoitis itira inirodvculnr, sea onmes simililcr ad tuielam vocenmr tam qui ex niasculiita proyenic
qtiain oni ex feminma impuberi coninnyunlur. liacc autem dicimus, si mascutt et perfeciae aeiatis sint
nec iilla lege lulelam sttscipere pro/iibeantur neque excusatione sibi compeiente utantur. Mnlieres enim
nos qnnque itiielae muuera subire velamus, nisi maier vel avia sil: his enim solis secundum ordmcm hercdiiuiis ciiam luielam suscipere perpuliimus, si aclis inlervenienlibus et nuptiis aliis et bcueficio Vclletam
St'(i reiinnliuveriiil. Huec enim si observeut, omnibus ex latcre Cvgnalis ad lulelam praeponenmr, ul soli
ttslamaitarii lulores eas praccedanl: tiam defuncti voluniatem et elcclioncih pracferri voltimns. Si vero
3 in capita M\ ivxnnita L xata xi<faXrtv r';rot ngnaamxais {ngoaumxriy L) L*.v.,B\
5 fiovlofit&a tlwu L | H Htaxaioxl /i' g 7 iyl ac sr | 9 &ilXt<oi LBf ||
II tuiv ndgnatojn ti xni xognattun .1/ -twv aSvnxcov %
*ni xoyvnrvjv L i {xdiv i lif) apptvoyorias rt (T
cm. Ijf) xrtj frt/Xvyovlne B | 12 3ta ftayxtnnxiovn L Si'
UTtfot/nioTijTa #B 13 7 upo*>) vel pcr alium p | 14
^tio M [.,} Snaxonilto B \ omyopaS joinvI. 1( 15 iSint) oixtine B1 |J 24 ad^narotw' M dSL H xoyvnxtxaiv ML || 28 r,aav L || 32 Xttlovfyi^nra] ofiicium s | 35 fiiXXtnvtiov M fttXtariiov
1>\'M> nnnyoQtvoovat L rcnuntiant f |] 38 testamentatiwn M T s (i. e. x* xai) tameatarifi/n L

3 dtuiditur VT\ diuidntur II rulg. \ in cupiteuita {sic)

nostrae lfgis V1 \ 4 oppellantur 3T* g 5 vero om. T\ cse
uolumus V] esse uolumus csse 11 nolumus essc Tvulg. \\
6 hereditate intcr cel.) tt- in'cr it pcrsonnm scr. R7
in ra*. 2 verxuum { 9 nugculini RT || 12 fcminc Tx \
13 modum quemlibit T || tractabat Tl J 16 nb intesto
{tic) praecipinias uenire T | lb rubr. De kgitima lutrla
et de matre tt auia tutclam liberorum aministrantibus
(atnministrantibus bberorum T) TtT in nan/. (er Iui.) !|
20 tnitn om. Vfl21 quo] quod Vfl uacantur RVTX | aoli
Tl | 27 et om. R | 2(.l stbi tnrtuuntur T\ 30 etiam) ct
T | tutelc subite 7 1 aubire tutcle R l| 31 luerit vulg.)
fucnnt RVTl 33 ti] iU si V % 34 Velleiani on\.T\ hoo
T l 35 proponuntur V

Nov. CXVIII 5. 6 ep.

572

DE IIEREDIBUS AB INTESTATO

tl Si noXXol tbv alrbv rJje ovyyevtias poni volamus. Si autcm plurimi eundem cognationis
flafrpbv xalovvrai nobt ii]v ijntQomqv, xs- babentes gradum ad tutclam vocantur, iubemus cornXvofv
avjovs xonfj owsl&orras naqa i<i> aqypv-u,
muniter convenientibus apud iudicem, cui huius
q> XOVJOV fitXet Tov'pepovs, iva rj xal TtXeiovae, oaot
partis sollicitudo est, uDum aut plures, quanti ad
noot rrjv dioixrjoiv xr/c oioias aQxovaiv, i aviwv 5 gubernationein Bubstantiae sulliciant, ex ipais cligi
intXi^na&at xai oro/tdaai, xnl IOVXOV fj toviovt ia
et denuntiari, et eum vel eos uiinoris rea guhernare,
tov di-ijftov nQrtyfiata Siotxeiv, rov rrts dniTpoixtjs tutelae periculo otnnibus imminente qui ad tutelam
xtrSvvov naotv intxtifiivov tois npbe trj" iniTQonrjv vocantur, et eubstantiis eorutn minori tacite subiaxaloiuevots, xai id>v ovoiav avrcbv auanrjuwt vnocentibus pro huiusmodi gubernatione.
xttuivtov np avTjpcp vneQ laixqs trje toixr';oecos. 10
CAPUT VI.
Tal-ta Se nnvra. ooa ntol fitaSozdjv rov ytvovs
Ilaec autem omnia quae de BucccsfiionjbuB generis
i&taniofifiev in' ixiivots ^ovkdftsd^a xoatslv, oaoi iije
sanximus, in illis vulumus obtinere, qui catholicae
xnfrolixrjs vnnQzuvoi Ttiojtwi.
inl yag idli aigeit- fidei suut. 1D haereticis antem iam a nobis positas
xols toiit r,Sr) JIOQ' rjfiuiv is&ivxat vdftovt fiefiuiovt lcges tirraas esse praecipimus, nullam novitatem aut
ehai xeXtvofizv firjS&va xaiviafibv rj ildrtaxsn' x IOV 15immiautionem ex praesenti iutroduceutcs lege. Quac

rov *lovXiov ftrjvbs TJJS nnQoiarje xtr,s mvepqoeco: 20 emergunt. Praecedentes namque casus, qui usque
avvt^t} rj xai ftsxa tavra ovfiflrjotTui. i a yag TIQO- ad memoratuui tempus pertransieruut, secuuduin vcXafiovTn &euaxa ia fixi *ov fivrifiovtvfrtvzoi x{'o- teres lcgcs incidi praecipimus.
vov anof}ai>Ta xaja tovt nnXniovt vdfiovi tiftveo&ai
X&
'II ivSogoTqs xolwv 17 aij ra dia2b
< E p i l o g u 8 . ) Tua igitur gloria per praeseutem

v, iv Si rale inaQxims nQosidgsuiv ntftgeiidis ad clarissimos praesides earum, ut nulli oostri

nouivav izQot rovs XnftnQordxovs xovTtor rjyovpevovs, 30 imperii subiectorum sit ignota uostrae circa cos manoiire frqdcii TWV ifj rtfteje(>q finadsia inoxEifievtov
Buetudiuis providentia, ita tamen ut sine onmi disayvwaxov yeviofrat ir\v r!js iifiit\ms y/tegoTTjioi neol
peudio civium aut provincialium iu omai loco prae*
TOVTOVS Ttf>6voiav ovrat fittTot djixs Si/,n ndarj:
sexitis legia fiat insinuatio.
^Tjniat iwv TtoXiTUtv xnl inan^ttOTCov iv nnvxi iditip
i^v tov nnQovxoe rofiov iuipdvtiav yeveafrat.
35
Dat. XVII. k. Aug. Scptimo Miliario imp. dn. IuI)at. 111. id. * CP. imp. Iustiuiani anno XVI. pc.
stiniani pp. Aug. anno XVII. post cons. Basilii vc.
Basilii anuo II.
anno II. ind. VI.
[a. 543]
1359. tumma Ath. repelitur in parntltlit Alh. 3 0.
multi gui eundem cognalionis gradum obtinent ad lulelam vocantur, iubcmus eos communUer convenire
apud viagislralnm, cui haec res curae esl, et unuin vel eliam plures, gnotguot ad bonorum adminislralioncm sufficiant, ex ipsis eligere el nominarc, atqne illum vel illos res impuberis administrare: ut
pcriculum luielae omnibus immineat qui ad tutelam vocantur, eonanque bona tacilae /typot/iccae iure iinpuberipro hac adminislralionc obligentur.
VI. Hacc aittem omnia quaecumqxie de mccessionibus generis sanximus, de illis valere volumus, quicumque calholicae simt fidel. l)e hacreticis enim leges iam a nobis lalas finnas esse iubemus nutlam innovalionem vel dcminulionem ex praesenli legc subiluras. Quue igilur per hanc consiilnlionem in pcrpeluum
observandam serenitas noslra sanxil, de illis casibns valere volumus qui ab initio tnensis lulii praesenlii
sextae indictionis conligcruut vel clinm postea conlingcnt. Praeteriti ctiim casus qui usque ad temput
modo memoraUtm evenerunt ut secundum veleres leges dcadanlur praecipimus.
Epilogus.
Tua igitur gloria quae per pracsentem legem a nobis conslituta sunt ut ad omnium
nolitiam veniant j>rospiciat, in hac quutem rcgia civilate edictis more solilo propositis, in provinciis vero
mandatis ad clarissimos earum praesides missis, ul neviini corum qni imperio noslro snbiecd swtl tnunsuetudmis nostrae circa eos providentia incomperta sil; ila tamen ut siite utlo civium et provwcialium
detnmcnto omnibus locis prneseulis legis insimtalio fial.
4 /tiXhi ML\ 10 ravrtje r%s] huiusniodi c | | 11 #aG minorca V\\ gubcrnari Rl || 7 ad tulam T% 11 mhr. De
doxfjv J/ U 3G suhscr. hahet lul.<>Fw, ilem lul. co<l. Utin.ui|J et (00 /.') potcstatc constitutionii iu (constitutiombus
et R) pcrsonis ct tempuribus RT in marg. (ex //.) jj 1*2 8-inxvn. k. aug. //. [n^b g' xaXdvStoy slvyovotatv Alh.)]
sxcn kl. ags. Iul.b xum xa (x5 minus rtcte ler/it el k. dec. citnuB lihri, sanciviums vulg. || 16 hanc pr T^ 18 qwi]
quia V1 T* || a principiis iulii men| tcr. V in rat. | 19
ihterpretatur Zacharine) M k. oug. Ulin. fiyvi alyovariff
ThcorL, om. lulJ (III id. f, ubi vid.) jj 6eptimo iniliario inditionis RVT\\ uvcncrunt] sue ucnerunt R scv eueneF | 20
(miliari Uiin.) lul.b Uiin.] ccp raic. A/ ecptimo JuL", om. runt VTvutg.% | aut RVT\ scu vulg. B haco 0.
l
lul.p U impi. dnn. iustiniano anno XVII Utin. imp. donno emergerint T cmerscrint T*vulg. \ cedcntes fl [) 21 pertrunsif:rint T$ 22 decidi vulg. || 20 dispositotn 7gomai
iustiano anno XCII Iul.b inip. iusti. anno VII dcci. Iul.w
T\Ti quidem Spangenberg] enim libri)] civitate] Qrbe H'i
domno postr. iustiuiano acptimo decimo/u/.P imp. dn.iust.
FQ30 nustra V\ 31 prepp. aug. M fiaoifoias 'lovaxtvtavav 16 ifi (Ug. i) Atli. 28 praepositia VT^ diligcndis
l
exit rijt fiaaiXiiai 1% Theod.fi37 pons. con.sl. fl.5 basili ridentia] prouidentia tua R T\ tm li | 3t subtcriptiontm
unus htibtt Neoburyensis, quae tnmen vvletur tx lulinni
uc. annu secundo Iul.* fi$ra rrjv innjilnv
BnatXtiov
subscriptione pratcr.dtnlit constltutioni* ptrptram repttita
10 fi Atlt.{cfs), pc. basili anni luh" pust cunsl. bilisurii
esse et interpolata (e/. ad 566, 31) | iuatioianus Neob. |j 37
onno tertio Utin. post consul. anno tertiu IUI.P fitra -xr,v
vTtattiav DaoiXiiov Theod. basili uo. consa. M |j 38 ind. bdi Neob.
VI {c/. v. 20)] ivS. s Thtod., om. cttl.

UT 8P0NSALICIA LARGITAS

573

Noy. CXIX 1. 2
CXIX. Auth. CXIV. Coll. IX tit. 2

pie

R UT SPONSALICIA
2TE TIIN AIA T0Y2
LARGITAS SPECIALIS SIT
TAM0Y2 A&PEAN 1A1KON 2YNAAAArMA EINAI, KAl IIEPI CONTRACTUS, ET DE DIVERSIS
6
CAPITULIS R
ETEP2N KE4AAAI2N.
'O avxos fiaaiXeie Tltx^ xij> ivSo&oxdxcp
noatxcogiiov.

Idcm Aug. Petro gloriosissimo praefecto sacrorum

per Oricntem praetoriorum.

CAPDT I.
Sponsaliciam largitatem contractum speciaiem cssc
Ti;v 8tn role yd/wvs SatQBav avvd?.Xny/ia iStxov
ilvni xe xnl xoivso&at xai fifj xule dXXnte ScoQBali ct iudicari et non aliis donationibus cam connumeani)v owMotfrfieia&at Sta rov nagoiTos vd/iov &eo7ri'IQr&ri per praesentem sancimus legcm, quoniatn pro
<Vi>, iTieiSfj avr' r-rjjs
ea aequaiitas
dotis otfertur. Sive igitur
liat sub
j iaoirjs
j nooixbi imdidornt.
q
g
ii TtQa^scas
^
i iinofivTjfttirajvi ifttpa- gestis
i
t
ieiuai insinuatio
i
i isivet etiam
i
xolwv yevijxat ini
mouumeiitorum
non,
vi,s eirs xul /irj, xelsvoufv avr?,v Sta ndvxiov iiv
iubemus eam per omnia Biium robur babcre tam
ihiav fytiv iaxvv, xoixo ftiv XQOS rr,v yvralxa tovio
apud mulierem quam apud virum, sive ab ipso viro
tSi ngds tbv UVSQO., IIXB TIUQ' axrov rov ajSgds ttre 15 sive ab altcro aliquo muiieri detur seu conscribatur,
nn(>' BTQOV rtvde tfj ywaixi iniSiSorm (rot xarayel in viri perBonam donatio liat, quateuus ipsas res
/1'CHferai, rjyow tie rb TOV urSgbi jigosionov r\ So>Qta in nuptialem conscrib;it donatiocem, Et haec valere
yirera, tf'4' ^" I'TII Ttgityftarn tie yafMtrp xarapraccipimus, cuiuscutnque sit douatio quantitatis,
Scootnr. xai rulxa xoaieiv xehvofjtv oai}t vel Bi Qon, sicuti est dictum, iusinuetur.
noaorrjro: rj SWQIU, xdv ftq yitrqicti, xa&d>s20
i p a :
CAPUT II.
Kai TOITO Si Sta rijs naQolarfi &<r7Tto/iev StaEt boc quoquc praeseuti sancirous constitutionc,
fi^tcot, oisrt aSsiav slvat idii vioit tv aviiy T< ut licentia sit minoribus in ipso tempore, in quo
xntQ(pf iv (uTttQ t'$e<nn' aindis SiaTt&Eod-at jtegl TTJS licet eis tcstari de alia suhstantia, ctiam BUOS serairdiv neyiovoias, xnl tove iSiovi oixixat re- 25 vos in ultimis voluntatibus manumittcre, nullo eis
aiz ppvXrataiv iltv&eoovv, /itjSiva jovrott i/iimpeditnento actatis faciendo, sed vacante lcge quae
f TTJe rthxlnt noiovar^s, aXXd axoXd^oyjos tov
hoc primitUS probibebat.
ro/tov xov jtQcitjv xwXiorrof.
Nov. CXJX (Authcnt. CXIV*** Coll IX til. 2: gloss.) Graece extat in JHL, in B variu locis. Epii. Theod. 119,
Athan. 10,10. Iulian. const. CX.
c. I txtat B 29,4,1 coniunctum cum nov. CXXVIJ capile 2, unde idem locus in L quoque capiti I addilur (cf. ad
v. 21); tnaior pnrs (19 xarayQciyai Stogtdv) repelitur in H' P 5,1 p. 160 Zaeh. Sumwa Theodori est in a*.
c. II 0eem%Ofiev (Saxt add. Bt) ddetav tlvat
extat B 48,26, 2 (B' E 15,44 p. 309 Zach.). Summaria
habent Anont/wus Bodleianut 16 (Zachariae idvtxS. />. 218, ubi citalur veapd qs) tt ron. 33,2; tumma Theodori
ttpetitur in 13% et schol. L, Athanatii in paratitlis Ath. 9 16.
CXIX.

UT DOJSATIO PROPTER NUPTJAS SPECIALIS CONTRACTUS SIT,

ET DE ALIIS CAPITIBUS.
Idem Auguslics Petro gloriosissimo yracfecto praetorio.
I. Vt donatio proptcr nuptias specialis contractus sit et iudicetur neve reliquis donalionibus adnumeretur, pcr praesentem legcm sancimus, quomam pro ea acqualis quanlitas dotis confertur. Sive igilur aclis
monumentorum insinuata sit sivc non sit, iubemus eam per omnia vim suam habere, tam guanlum ad mulierem guam quantum ad virum, sive ab ipso marito sive ub alio ullo mulieri offerlur vet conscribimr, vel
eliam in persona tnariti donatio fit ita, ul easdem res in nuptialcm donationcm conscribal. Alque hacc
talere iubemus, cuinscumque quanlitalis sil donalio, etiamsi, quemadmodum dictum est, non sit insinuata.
II. Hoc quoque per praescnlcm conslitulioncm sancimus, ut minoribux co ipso tcmpore, quo licet
iis de reliquis tpsorum bonis tcslamenlum facere, eliam servos suos in ullimis volunlaiibus manumiliere
liccat, neve uUum iis impedimenlum aeias afferat, scd lcx quae prius id prohibebat ccssct.
3 contractm git R | 4 divcrsis] cetcris F | G prac1*q. "Siats elrm MLf\ Iltoi rov tat Sid rois
fecto] pp. T ppo. V B 7 practorum H | 8 spiritualem
yd/iovS ScootnS firj XQ[&tlV vrto/trtjfinrotv Alh. IJtol
l
T B 10 lcgcm sanccimut T \ 11 acqualitas li vutg.] ct
npoyd/iov dcooede Thtod \ 4 nif>i idbv ixiQcov L {in
cqualitas VT\ offeratur KJ 13 iuum] siue Rl Q 16 prrtextu) ncpl n).Xa)v Ath. Thead. de diversis s || 13 tirt
f
uij L \ 14 iSiav] olxtinv B fl rovro ftiv Ms] oaov sona donatio 19 icati tcr. li* in ras. 2 w . | 17 do*
LB fi 101x0 15 ard{>a nm. Lli fllK SiSoxm B< 8 nationcm conscribat /?(') vulg. \ hoo /?(*) vulg. |j habere
T g 22 rubr. Qui tcruos suof manumittere possunt ud
*jTot) tixM B* B 21 ifnf>avt',s.\ lfi<pavj';S, oaov ftit-xoi 7100S
t^c ywaixa. *AXX inetdi) i avxfjt xt;e xdii' nyayfid- Don RT in marq. (ex Iul.) | constitutione sancimui V
io>v tiiQlaxovxts neions axonov t]filv tlvnt Soxti udd. vulg. || 24 ci W 0 leruo suos T | 27 haeo primitiu V
H rx nov. CXXVII c. 2, ubi vid. J 22 in marg. fii. td>v primitus hoo R \ prohibeat R
iXtxcovffftrf xi. xs' rtapa
p ggi^ xa.yy l l\\ 25 avxwv
6 firjSivn)
Si) xall firfitva
fi
B j|j| 28 voftov] Inst.
ow. C I 26
BP
1< 6 J 7 y MtoXvovxos] ftovov idv OJOI tS' inavxwv add.
i' (interpolata ex Thcod., vbi eitatur Cod. 6, 22, 4)

Nov. CXIX 35

574

UT SPONSALICIA LARGITA8

CAPUT III.
Knl rovxo nobe nl rovrots nagaxeXevofie&a, alsxe
Et hoc insuper iubemus, nt si quis in aliquo
ei7ieg TS V XIVI avftfioXniqt irtoov itoirjoqiai [tvr;(irtv docuraento allerius faciat menfioncm documenti, nulavftjituaiov, (trfie/iinv x xavxrjs T^S fivr^urjs annixT}- lam ex hac memoria tieri cxactionem, nisi et aliud
oiv yiveofrat, nXfjv et ufj xnl xo Sreoov ovftfioJ.awv,
documentum, cuius memoria in secundo facta cst,
olttvoi ftrtjfirj XT xo Bei-zeyov yiyove, nyoxofiio&rit}, 5 proferatur. aut alia secundum leges probatio exhiw ixiga Tingaaxt^sirj xnxd xovS vofiovi dni.detj-is,
beatnr. quia et quantitas, cuiiis uiemona facta est,
ortneo xnl rj noaoxqs ijs fivr,fir] yiyova xcils d/.r^ifeuttt pro veritate debetur. lloc enim et in VCteribus legi
ino<f eiXexnt. IOVIO yap xal iv toli naXatoTt evgiaxol)us invenitur.
fier vofioit.

CAPUT IV.
Kni tovio Si &e(T7ii^oftev, tStxs etnore ixxXtjrov 10
Hoc quoque sancimus. ut si quando appellationo
jtanaxoXovd-riaaatii iv T/jj ttkeytaiq pitpo&tof*ia Tjfitga secuta iu novissnno indutiarum die aut pars utrarj fituos ixntegov ij /idvos 6 T/J ixxXrpip xpiodjuevos
que aut solus qui appellatione usus est occurrerit
<p&aoei8 xai TJJV invroi itngovaiav tparepobaete x<o (>- et suam praesentiara manitestaverit iudici futuro ap%ovn^to fiiXXorrt trtv -xrfi ixxt.rjtov vno&eatv i^srdpellationis examinare iudicium aut eius consihariis
5v TJ vols avTov awiSgois rj -lolsiae Sixas cisnyovoi, 15 aut qui lites iutromittunt, et si iudex euin iu dexal 6 Sixuarr;g IOVIOV iv rnls coQtovivais rjfieonis finitis diebus suscipere ditferat, nullum praeiudicium
St^na&ai dvaf}dXr)iai, firtSev nooxotfin TOIS ueosoiv
partibus aut uni barum ex boc penitus tieri, 8ed et
; ivl JOVTIOV Ix IOVTOV nnvjeXuis yivtc&ai, dXXa xal post haec exaininari appellatioues hulusmodi et senftena tavia i^tia&oitiu
lai xoiavias ixxXrjiovs xai tentia legitiina tnrminari.
j
nBQaioia&cn voftifiqp.
20

CAPUT V.
"EXSQOV itQos rovroie xttpdXmov TJJC r^uxdoat StoueAliud ad baec capitulum nostra indigens provivov vouod-taias ovysiSo/nv inaroQfrcuoaa&ai. intiSri
dentia perspcximus einendare. Quia enim nostrae
ydg oi ^ftixegot vo/iot $togi%ovoiv, eincns oi ivSo6legcs decernunt, si quaudo gloriosissimi praetecti
taxot knagxoi rdiv tegcov ngutxoigicov yr.q-ov ityoeveysacrorum praetoriorum aententiam protulerint, nullam
xour ft7}(hfiiay txxXqiov xar' avxr.e imjiidoo&ai,, &e- 25 appellationein adversus eara olTern, sancimus. quomv
<mit,ofte>. uadxit \pritpos xrov ivoogoxdxwv in<\gx
tiens seatentia gloriosissimorum praefectorum cuiusoiovbiinoxt xXiftaxos Ttgoertzfreitj, xal eli toe iixoe xdiv
curnque regiouis proiertur, et uuus torsan litigantium
Stxal^opivcov voftineu iavtdv fiffiagqa&ai, i'xnv %6v putaverit se gravari, habere eutn licentiatu petitioxoiovxov dSetav SiSaaxnXixov ngotfeyetv xole dvdoo- nem otferre gloriosissimis praefectis qui sentontiam
TaTius indgxoii xoli xi]v yijfov ngodyovatv tj TOIS 30 protulprunt aut eorum consiliariis aut causas iutrorovxwy avpnovott TJ xols xdz Sixas eisdyovoiv Ivxbt
dticentibus intra decem dieriim iudutias post prola*-' Tjfitotbv ngofreofiins ptxd. xo nuoevix^^vat XTJV tam scuteutiam, ut hoc subsecuto nou alitcr execuVj uiixt xovxov nugaxoXovfrovvtoi firj dlXtos ixc. 111 extat D 22, 4, 1 extr. {B' B 5, 2 p. 139 Znch.); 2 idv rts Ev xirt G dnodetgis paueis mutatis in
JZpitotne 12.34 p. 354 Zach. Summa Thtod. repetitur in 2, Ath. in parniitlis Ath. 14 9.
c. IV Osani^Oftev waxt
tt V exlant B 9, 2, 8 (c. V Oeani^nftev oadxie yfjyot
in D' E 9, 13
p- 294 Znch.). Humina Ath. repetilur in paratittis Ath. 7 9; c. V summurium habetur 'Pon. 8, 8 (U6J citatur
')

III.

Hoc quoque praeterea praecipimus, ut si guis in inslrumento aligun atlerius instrumenti mrn-

tionem fecerit, nulla ex hac mentionc petitio nascatur, nisi alieriim qnoque instrumentum, cuins menlio
in altero facla est, prolatum sil, vel alia secundum leges prvbalio udhtbtla qnuniiiatcin, cuius menlio /acla
est, revera deberi. Hoc enim eliam in vctehbus legibus mvenimus.
IV. Hoc guoque sancimns, ut si qnando appellutione sccvia ullimo fafali ttie vel ulraque pars vtl
solus is qui appeUalione usus esl veneril el praesentiam suam maiti/eslavcrtt wwjistratui cuusam appetla~
tionis examinaluro vel cousiliariis eUis vel tis qui lites iniroduamt, el iudex cuin utira slalulns tliex admiltere disiulerit, nulfum praeiudicium parlibns vd uni ex iis inde omitino orialur, sed el poslca huiuttnodi appellaliones exammentur tt tegilima senlentia terminentnr.
V. Aliud praeierea cuput quotl legislalione noslra indiyet emendare nobis p/acuil
Qnoniam cnim
leges nostrae praecipiimt,
ut si quando gloriosissimi prue/ecti sacro praelorio senienliam protulerint,
nul/a adversus eum appcUalio pomt/alur, sancimus. nl qnolies senunlia gloriosisshnorum praefecturum
cuiuscumtiue regionis prolala sil el uims forle litigutilinm se yraralum esse putavenl, liceat ci libellitm
offerre gloriosissinris praefcclis qni sententiam proiulertmt vel eorutn consiliariis vel iis qni liles in/roducunt inira decem dierum spatium post senttnluim prolalam, ut hoc snhseculo non ahlcr execmioni
1 in mnrtf. flt. raiv (iaGiXtxuiv xfi' xi. 3" vtaf>a gify 32 iT(>osevax&''irai
x. 8" L )) xovxo] Sui T?/C nitfJoSarje &07tiZ.ouiv ndd. La \\
Ttpdi ini ML\ TIQOS B vulg. || 2 notqoexai Bf jj 8 tvgi1 ruhr. Si quis in aliquo instrumento altcrius instru*
oxofiev] inveuitur f || 9 v6fioit\ cf. adtiitwntntum Diy. menti mentionem fccerit imcntioneni fecit alteri insiru22. 3 in Jine appoiilum (/ p. 649 n. t Afommx.) |j 1 0 < L nienti T) HT in tnarg. \ex IHI.\ || 2 nulla V \ 3 exactione
iharq. || di om. L || cinoxe om. Dc || 11 nnpaxoXovftovOTjs V\\ a.liud 7* H 5 aut) ut til U ulia nm. T \ prohatione
jB'|| 13 *tp&dooi lihri |i nixov i? c || * yartQwont {tfavtf/tafl1 | fi po.it facta est w. prufcratur enbcatur |v. 5)
aet Bc) lihri || 16 xal 6 Sixnaxijs] et li iudux e (j 17 dparepelil ll" || 10 rubr. De nppcllationibm RT in mnrg.(tx
pd/.t]xat MB(] dvapdXXr/xrtt LBJ\ 19 tnx-xm (sic) L |) lul.) || 12 occutrit li* | 15 contromittunt HlT* | etsi iu|
20 \f>i)<fq>\ T^ V^yq B || voftifitp] Sixatov Bc y 21 t L trr. V% in spntio vne. || diitjnitis diebus susoipere bit str.
marg fl 23 vdftot) Nov. LXXXll c. 12 <r/. Cod. 7,42,1.
lil | 17 et om. RT | 21 rubr. De rctractutionihu en02,1) I 25 (yxXrjxov MaBf |j 26 vnaQxu>v Lm dpxovxatv
tcntiururn praefecti Tin marg. (x Inl.) | hoo 7'I 22 prB1 v. /. || 27 ngoatvtx^tlrj M itQotvtx&ji B' v. I U 28 spexitnus 11] prospeximus VT vulg. | 23 decentcr 7" I
+vo(itaot (ronioei v. l. vo/iiay B*) libri II fia(>eio&at B' gloriositinii om. V g 24 protulerunt T\ 25 offerrc 1 \
v. i. [ 29 nyoOfpiQttv MBf] TH>tpi(>*iv LB' \\ 30 vnn^- 26 pracfectoTum] pp. T || 30 obtulerunt R I cons;iliajfOiS L, B" v. I. |j rj rols TOVXIOV 31 titdyovoiv post 33 rios T" | 31 probutam RTm 1) 32 ecttto V U excucoll. L, r} tols xaS Sixai tiiityovotr om. Be |J tjODO RX

8PECIALIS SIT CONTRACTUS

575

Nov. CXIX 57

f^ nttQaSiSnad-ai rrtt> %f>>,<pov, et ftrj IXQOTSOOV tioni sentontia eontradatur, nisi prius fideiussione
pni a$w7iiarov* Tfgnaxm xb vixr^anv /itgoi xoo* dignas praebuerit victrix pars tantae quantitatis
atTt;e nnaoTTjtoi bat/t nv zir\ -ij xttrnSixti, an si quantae fuerit condemnatio. ut si post baec retractafiaa imrn ilvaipTjlittpJaeais rofxiptu rgonuj KQOCOV- tiuue modo legitimo procedente seutentia resolvatur,
oij! ij yrtfos avaroitneit}, xn nonyftma airot /T 5 res ei cum augmentis iegitimis restituantur. Si vero
tiov voftifuuv innvttatu>v anoxnfrioTaaftru. ti Si iv- intra memoratas decem dierum indutias post prolaio( rrt fivijfiovtvffeiarfi xu>v Sixa ijfitgiov noofreafiias tam seuteutiam Doa obtulerit libelluin is qui putat
(itrn to xt)v %fn,tpov noowex&tvat firj dntSoitj ibv Xl- se laesum, iubemus causao executionem sine tideiuafidXov 6 vofii^utv ptpA.d<pfrni, xthvo^itv xbv xov sione proccilere. retractationis iure Bervando illi qui
nQny/imoe ixfitfindfidv Si%a iyyvije nvoiivai, xov xt/S 10 86 gravatum putaverit.
avatfT,i.nftjatioi dtxmov tpvXaxioftivov ixsivcp osxiS
iavxov fie/Httgrjofrai vu/tiatie.

CAPUT VI.
Jgos TOITOIS
TOITOIS &eam%ou8v,
&eam%ou8v,ojire
ojire iVrco
ovftflatri
ovftflatri
roisrois
IJgos
v/ovii (ioikead(ioikead-niii iinomTjvai7%7]i EU ni-ioli neould-ov-

Ad haec quoquo sancimus, ut si contfgerit minores velle se abstinere ab hercditate iu se devoluta

xni xmKtSf^tior;s nnu' nirtov xlrjonro/iitti, *i5et a se suscepta, si quidem omuus creditores praef nnriii oi SnreiaTni nnoovTH evye&rlev iv ixri- sentcs iucrint in illis locis in quibus iu integrum
voii roli tonms tv <>k r) sis axeom^v njioxmdaxnan rcstitutio postulatur, vocentur a mdice creditorea et
aiimw, xafolafrai nngit rov nQ/fivroi TOVS Savei- praesentibus omuibus ab lminsraodi bereditate se
miis xni vcnpovTaii' ntitnoiv ntpiar^a&ai IOVS viovs miuores abstineant. Si vcro omues aut aliqui cretr,i toKtitTji xkrtoovouini. ei Si nnvres tj T'e tiov 20 ditoium abscutes fuerintr iubemua tninores voleniea
$ai>Eitjio)i> ilnnvTn; thv, xe).Biofitv roie vtovt ftovlo- boc agere loconim iudiccm in quibus ipsi degunt
[iivovt TOVIO noiixTBtv TW tutv lOTtwv aQ-/ovti iv oU adire, illum vcro per cousuetas citationcs vocare
nnoi Sinyovat ^rgouirnt, ixtlvov Si Sin %ibv awitcreditores. et si inira triuin nicnsium spatium nus3ia/tiiivr xTjpvy/iniiov xnktlv tuit Sm-etaini' xnl et quam apparcaut creditorcs, licere minoribus sine
trrbs i{H(ov fitjtdit' 7iQd-Ofiini fnjSafiioi naonyeriov- 25 periculo buiusmodi hercditate abscedere, iudice protnt oi Saveianti, d&hai
rovrois Six<*
videnteapud
apudquoui
quouiagitur
agiturininintegrum
integrumrestitutio,
restitutio,ubi
ubi
&
x xivMvov t rrti vidente
custo
dcbeant bereditariae res mobiles ot iramobiles custoxkrjaoro/tine, noovoovvtos zov ao
diri, quantitate quippe bartim publica dcscriptioue
Xomos jing' ^ \ ) tti axtgmov anoxaxnaTnais ngnrtfjnty noii oftilet tti xXr^govo/ttnia ngayuara xtvrjra sub gestis mouumentoruin uanifustauda.
t* xni axtvfjra fvlnxrtad^fu, rijs noaorrjros Stjf.uH^
tovxoiv 3in Srjuooins anoygayjTJi xaxa jtga^ty vnoftnjftdxoiv
o j S

CAPUT vn.
"Ex% 9tC7ilZ,o(iEv,
aisxa eX xit xnxf,
Hursus Bancimus,
,(,
f, nlaxei nQnytmxn
Qy
, nt slqquls mala fidc remp posvcfwtnvsJ>J xnxuTtnat
Ttgnatv
rj nXXwtxavxaid Bidens aut perditi
venditionera aut di
per donationcint aut
f fj
nixnxit
S Stooenp
j XXtxavx
ixnotrjOEt, 6 Si vofii^tov xa avxn ngdyfinxa trgot- 35 aliter banc alicnet, qui vero putal easdem res comrtxtiv iavxtf xoixo ytvwaxwv ivxbs Stxa inuvxcHv /ue- pctere sibi hoc agnusccns intra decom aunos inter

e. VI rxtal B 10,21,3 (inr/e Ecloga Das. libr, IX). Summarium habet Anonymus Bodleiantu 16 (Zacharia
AvixS. 218. 6 citatur vEngn
$:'}.
g $}
0
i xte D)
) xaxtj niaxei
c. VII Eins [0eoniofiev
ei
et VIII( 576,21 anaii' yiyorev) kahent Prochiron 38, 41,
pgjf.
39,
8 Zarh.);
) ; App.
pp Edogae
Eg 24 cod. Paris. (Zuch. jivtxd. 190 n. 74).
39 41; B 50,14,
5 0 {II {B
B 1 J 4.
4 6'J p. 186
Summa Ath. repetitur in libelto ntgi diatpogatv avayvoiofiaxoiv 17 p. 19GHHcimb.
sentcntia tradalur nisi prius fitlcinssiones idoncas deileiit viclrix pars in lantam quanlitatem in quantam
condcmnatio facla est, ut si postea relraclatione legiiimo modo procedente senientia rescissa sit, res illi
cum iegilimis augmentis resttluantur. Quodsi intra memoralnm dccem dierum spalium post sententiam
prolalam is gui sc iniuria affecium pulut libellum non oblulerit, iubcmus execuliuncm rei sine fidciussioiie
procedere, ui relractalionis ius custodiatur illi gni se gravatum pulaveril.
VI. Praeierea sancimns, ut si forte minores hcreditute ad ipsos delata et ab iis suscepta se abstinere velint, si qnidem omnes crcdilores jnacscnles invenianlnr iltis locis ubi in inlegrum restitutio
pelitur, crcditorcs a magistrutu vocenlur atque praesenlibus omnibus tninores ciusmodi heredilale se abitineant. Quodsi omncs vel nonnuUi ex creditoribus absentes sint, iubemus minorcs qui id agere volunt
mai/istratum locorum ubi ipsi dcgttnt adire, illutn axitem per solila praeconia vocare creditorcs; alqne si
iulra trium mcnsiuni spaiium crcdilores non apparuerinl, liceal illis sine pcriculo ab eiusmodi hcreditate
ncedere, cum magistralus amtd quem in integrum restitulio agilur prospiciat, ubi rcs heredilariae et tnobiles et immobiles servari acbeanl: ul scilicet quantilas earuin per publicam dcscriplionem actis intervenienlihus manifesteiur.
VII. Porro sancimus, ut si quis mafa fide res possidens vel per venditionem vcl per donationem
vel alio modo eas alienaverit, is autem gui easdem res ad se pertinere pulat hoc scicns inlra decem unnos
gxj
' ' I! *V vtx^arcvrt fitnti Z?e Q 4 jt
f}cttrovor;s )v \ 6 av%rt0Eaiv L*\ 11 <pv),uaoouivov
12 *vopiaoi (vo{jR,oi L) tibri || 13 ' marg. L || g
toinoii) ad baec quoquc { | tintg] tineg nga Ecl. [| 1C fiiv
om B( |i cvgiftoioiv L || 23 ovxoi L fj 26 xovxove L minonbus c || 33 xt\ nnXtv $. v. mlscr. L3 Q ngdy/tnxa et
34 xnvxn] reni el hano c || 35 ixnotf,ati B1' Epan.] ixnoiqaoi ML BP*Prch. || 30 nlxio Prorh. Kpnn. [| Sixa
ivtavtuv] di ivtnvtwv /' tvinvxdiv Sixa L*
1 fidciussores /21 Q 2 pars tantae] corruptac Tl || cquitatis K1 )| 3 qunntnc vuty.) quanta RVT || fuit Tvuly. "
pot hitcc T'\ poat hao II1'!'1 post hanc li*V vulg.

rctmctationcm Rx vulg. |) 5 rcstituatur R vulg. B C probatam R || 7 hia Tl || 8 larsum om. Tl grauatum s.v.
T* y 13 ntbr. Si minor XXV annis |an li, a an (*>) T)
in intcgrum (io intcgruni om. 7") rcstitui uelit, ut ab
hcreditatc abstincat HT in marg. (r/. luL) g si om. Tx ||
14 dcuolutata It || 16 fiunt T || 21 iudiccs T |) dc-ent
T* || 22 suetas Iil || ortationcs V1 hortatianc* V* | 23
trium terminura mcnsium Ta H 24 minoribus] in his niinoribas 7'||25 disccdere It\\ 26 in jntcgruntj nun Tl ||
27 hercdituri Tl || 28 quippej qui ^ 1 1 liscriptiono T
2!) subiistis /f [j 33 rubr. Vu mnle fidei possuHSnnbua res
alicnas uliunantibua (alienantibuB alicnas R) UT in viarg.

(tx lul.)

Nov. CXIX 79

576

UT SPONSALICIA LABGITAS

xagv xwv TXCIQOVTCOV xal itxoot fttxav tav anovxtav

praesentes ct viginti inter absentes non cootestatus
fit} dtafiaozvQ^xai ttaxd xoiti vopove xbv ayoQaaxrjv iuprit secundura lcges emptorem aut donationem acij xbv xqv Swotav Sexoptvov rj ixslvov tU ov xa
cipientcm aut illum ad quem res alio quolibet modo
itqdypaxa a).kio ouoSrtnoxs rQonip fiexevex&efyy rbv
translatae Bunt, em qui tales res habet firme cas
xa xotavxa nqdyfinxa xout^ouevov fieflaicos xavxa 5habere, post decennii videlicet iuter praesentes et
txeiv, /tBxa xfjv xr,i Sexaexiae SijXovoxt inl %av itaqovvicennii inter abseutcs decursum. Si autem ignorat
tiov xai xrjt Bixoffaexine tnl xu>v dnovxtov jta^aS^overus alienatarum rerum dominus, et quia res ei
fir,v. ti Si ayroEl 6 a).t}O^e xa>v ixnoiij&tvxaiv nqaycompetuut et quia alienatio lacta est, non aliter
fidxiov Stanoxrp xai oxi ia ytoiiyftaxa alrtjf n^osfjxBi hunc excludi nisi per tricennalem praoscriptioncm,
x Srt yiyovtv T} 4x7toit]ait, xBXEvoftsv fii) dXXtas xov-10 non valente diccre eo qui res hoc modo possidet,
xov nnoxXeieofrai nXi\v e/ fjrj Sta xijs naonyQayi-s
qnia ipse bona tide possidet, quando a mala fide
xije xQKixovxasxinSi fit] Svva/ievov Xsyay rov xd jrpvpossidente haec accepit.
fiaxa xovxq xq> xoontp vtfiofiivov, oxt itvxbi xaXfj
niarei vi/iercn, onoxe. naqa xov xaxrj izioxsi vtfirtfttyxoi xavxa ixoftiaaxo.
15
CAPUT VIII.
IJtQl Se xrfi nffonygnf^e xrjs SexctBxlas tavxa StaDe praescriptione VCTO deccnnii haec ordinare
Ti-TKoant awsidonBv, aitxe unoxi xts iv xrj tiQji/iivri
persppximus, ut si quando quispiam in praedicta deovt
xrjs StxaBxine X9 *fl rtagayQaffj^ ijxi xtvai ftiv ivl*
cennii temporali praescriptione in quibiiBdam quiavxoie nagdiv eitj Ini xtvae Si dnajv, dXXovs XOQOV- dem annis praesens sit in quibusdam vero abBenB,
xov: n n w inavxois
jrgbi xfi SexaBxiq n^otxsd~Jtvatt 20 alios ei tantos annos Buper decennium adici quantos
oaove i avxrjs xrts Sexaexint ancbv yiyovs. xaixa $e ex ipso decennio abscns fuit. llaec autem omuia
narxa^ uxiva negl xr,s xponxrje (OQioctficv naQnyoaquae de temporali praescriptionc decrevimus, uon in
yJJf, ovx Iv rals ixQoXafloiaats aXX' iv xals peXXovaais
praeteriti3 sed in futuris et tantum post pracsenxal fiorov fxexit xbv jingovra vofiov vnofrtotoi xa xdi tem lcgem negotiis atque causis valere praecipimus.
xQnxtiv naQaxsXsvofit&a.
25
CAPUT IX.
Si npb rovxov rofiov 7iQor,ynyofitv, WSXB
Quia vero ante hoc legem protulimus, ut testator
XQVS Siaxi&eftivovt f) %ttoi iSiq rj Sin TWV ftaQxvQ(ov nut manu propria aut pt-r testes uomina beredum
xd 6v6fiaxa xiov xXqoovoficov iyyqdtfttv xaii dtn&t]- scribat ia tcstaincntis, aguovimus autem ex huiusxnts, i'yvaftsv Si ix xije xomixrfi uxoifJtias noXXat
modi subtilitate plurima testamcuta dcstructa, testadm&rjxas avaxQanrtvatt
ola xtbv Stuxi&tftivoiv ftrj 30 toribus iion valentibus buiusmodi custodire subtiliSw((,uivcav xrtv xomvxrjv axoiffetav naQa<pvXd!;ai ^ tai tatem aut forsan nolentibus scire aliquos suam votixbi fiij povXouircof yvcovai xtvas xfjv iSiav alxiov
luntatem, iubemus licentiam quidem esse volentibus
povXrjv, xtXsvoftBv dSeiav /tiv elvnt xdlt fiovXofitvon haec scrvaro in propriis testamentis; si autem ct
xnvxa (fvXdxxeiv iv xais avxdjv StaO-ijxnn' d Si xnl hacc nou observent, scd secuudum priscam cousuernlxa ftrj tpvXdl-ovciv, dXXit xaxn xf\v ixnXaiav awrr 35 tudiaem testentur, etiam sic lirmum testamentum esse
3eiav Stdfrajvxat, ttal ovxta @tfiaiav tlrat rqv Sta-

V.12S<J. summarium extat 'Pox. 40,10.

C- IX non extal m B. Summarium habet Anonymtu Bodleianus 16 (Zachariie *Avix$. 218, ubi citatur vtctQa (fc
[imtno Q:']) ; summa Ath. repetitur in paratitlis Ath.9 16 et in libello JICQI diayoQotv avayvuianaxwv $ 17 p. 196 Ueimb.
inter pracsentcs cl yiginti inler ahsentes testatione non demtnliaverit secundum leges emplori aut ei qui
donationem acceperit aut illi ad quern res alio qnolibet modo delatac siut, is qui eiusmodi res accepit
firmiter eas habeat, post decennii scilicct inter praesentes et vicennii inter absentes dccursum. Quodsi
vcrus renAn alicnalarwn dominus ignorat et res ad se perlinere et alicnationem faclatn essc, iubemus hunc
non aliter excludi nisi per triginta annorum praescriplionetn, cum is qni res hoc modo possidel non possit
dicere sesc bona fxde possidere, quandoquidem ab eo qui mala /ide possedit eas accepil.
VIII. De pracscriptione autem decennii haec siatucre nobis placuit, ut si quando quis in dicta tem*
porali deccnnii praescriplionc alir/uot annis pracsens aliquoi absens sit, tot alii anni ad dccennium ei
addantur quot ex iyso deccnnio abscns fuit. J/aec autem omnia, quae de tempomli praescripdone consliitiimus, non de practerttis scd dc fuluris et iis lanlum quae post praesenkm legcm emergcnt causis ac
rebus vnlere iubemus.
IX. Quoniam atitcm anlehac legcm protulimus, ut tesialores vel sua manu vel per testes nominn
heredum testumenlis inscribant, cognovimus autcm ex eiusmndi subtililale mulla testamcnla subversa esse,
cum lestatores ciusmodi sublililatem observare non possent yel forle quosdam voluntatem suam scire nollcnl, iubemus licerc quidem iis qui volunt liaec in ieslamcntis suis observare; si autem haec non observavcrinl, sed secundum veterem consuetudinan tcslali sint, sic quoque lestamenlum firmum esse sancimus.
1 xo)v om. LB S xnl) T} Epan. |J xiov om. L J 2 xbv 12 hoo T |1 occipcre 72* g 16 rubr. De pracscntibui ct
f B* v. I. || 3 rjxot xbv Epnn. \ 8 ixTioiTj&ivxiot' om. abscntibui intra deccunii pracscriptioncm (pracscriptioL )| 10 7] MLB] om. Proch. plerigue, Epan., B' v. l. (*non nem deccnoii R) RT in marr/. (ex //.) J 17 praedicta cel.]
male* Znchariae) II xeXevouEv om.s || fiij aXXcp xovxov BP |dicta (dictam pr.) 20 alios tuntos scr. V3 in ras. 2 w. jj
xovxov fiij B* || 12 xov] ftf) Svvnptvov xov Ll || 16 Si
18 quidcm om. V{%) || 19 sit in] in om. RV^) | 20 ci
om. L\ 11 ttnore xtt] iC TIS Bft || 2t5 vofiov) Cod. fi, tantos annos R] tantos annos ei T, tantos ei nnnos vulg.,
23,2a; cf. nov. LXVI, 1 ( 1 It Toi>e Sictxt&tfitvovs]
ei om. F | addici R \\ 21 deccnnio] X. Tl || 23 t&niea
ut tcstator s
RTl H 20 rubr. De tcstatore non cogcndo sua manu propria uel testium nomina heredum (propria tcstiuro ucl
nomina R) scribcre RT in marg. (ex Iul.) \ hoc
4 res habcat T babet rca (trcs Rl) 11 || firmas 7 1 firme hercdura
l
a
eas cet.] |me ea 6 si $cr. F 3 in ras. 11 vs. || 5 post] om. T D testatur V | 29 testatoribus aut non ualentiptr T || intcr praesentes uidelicet V(7) || 6 oiuicennii (sir) bus R anon ualentiba3 tcstatorihus T || 32 quidcm liccnV(7) U decursuin vulg.] discursum RVT \\ ignoret R || tiam / i JT, licentiam om. 7i H 33 baec V] hoo RTvuhj. g
7 dorninug ct] dominus ex Rx || 10 discerc V |J qui] et] ctiam R || 34 pristinam T || 35 etiaraj ct T csse
d Tl || 11 quia] quam Tl | quia possidct om. Rl || tcstamentum R

SPECIALIS SIT C0NTRACTU8

i
pf,
tlxt SS eavxov ns eiVe
joovf
yyQyi,
ngosdnov ro Svofia xov xhjoovoftov
l
xfjv Xomrjv
k
6 xeaxdjioQ

577
irigov
BIJISQ

Nov. CXIX 9 l l e p .

sancimus, sive per se aliquis sive per alteriuB personam nomen heredis inscripserit, si omniuo reliquatn legitimam observationem in testamento testator
servavcrit.

CAPUT X.
Tbv Si vouov, i' ov i^taniaafisv ftt] (isxatpeQe- 5
Legem vero, per quam sanximus non transferri
c&ai eis ixeQove xd tie xbv rjfiixf.gov olxov anb eiayovs
ad alios rcs quae ad oostrata domutn ex vener&bili
(y.xXrjalae negtegxofieva ngdyfiaxa, a'/pXat,et.v &eon(- ecclesia pervenerunt, vacare sancimus tam ia his
tofuv, xovxof/iv ijti xolt JJJ;; eie xbv r\fiixtqov olxov
quae iam ad nostram domum legitime pervenerunt
iOfufUDS ntoul&ovai,
xovxo $i xul xole fiex * xavxa
quam quae postea pervenire futura sunt.
[itXXovai TCSQitQxeo&m.
10
CAPUT XI.
Eiizoxe Se xi Sidfrrjxiu xat xi ngay/ia dxivrjxov
Si quando autera aliquis testamentum faciat et
rf> iSia (paudiq fj extgco xtvi noonoTxio dvoftaxt Xrjyn- aliquam rem immobilem Buae familiae aut alteri cuivov xaxaXelxfrjj xai idtxcos eiTtj} /irjSsvl %Qov(p xo avxb
ctimque pcrsonae nomine legati reliqnerit et specianQayua. ixnoteiad-nt, dXXd Tcaqd xdis xXrjgovo/wis r} liter dixerit nullo tempore Lanc rem aliepan, sed
SiaSoxoit ixeivov qtrtvi xaxaXeitp&r, Stauiveiv, inixov-15 aut apud heredes aut apud successores illius cui
rov xov Xtjydxov xsfevofjev xbv tpaXxioiov vofiov %d>- relicta est permanere, in boc legato iubcmus Falcifnr navxeitS; firj fyetv, inetSfj xt)v ixnolrjoiv xovxov
diam legem locum penitus non habere, quouiam
ahoi ixaiXvoav 6 Siu&tfievo:. xavxa 8i xgaxtiv xe- alienationem eius testatpr ipae prohibuit. Haec autem
%
hvoftsv in ixtivon xdis &d[ia<n xoii n^nio^ xaxa
obtinere praecipimus in illis casibus qui nondum
hwaaxixyv yijtpov rj xaxd tpiXixijv ovfifiaoiv ?; xad"' 20 iudiciali decrcto aut pcr amicalem convcntum aut
olorSrJTfoxe vo/ti/iov XQOUOV xfiTj&elatv.
quolibet lcgitimo modo dccisi sunt.
(EniXoyos.)
'II VTISQOXII xoiwv r\ af) Std xov
( E p i l o g u s . ) Eminentia igitur tua quae per praenaQovxos roftov ed xb Siqvtxes xQaxr,aovxoi J y/iexega
sentem legem in perpetuum valituram nostra sanxit
t&iaxuts yaXrjvoxrfi iSixxiov ftev iv xavxt] xft fiaoi- tranquillitas edictis quidem in hac regia civitate proXiSi ?x6foi ngoxi&euivtov, TtQoexd^scov Ss ngbt xoit 25 positis, praeceptis autem ad omnium provinciarum
nacuh' xwv iTiug/idiv t)yovfie'vovs xnxaneujtoftivfov tis
iudices destinatis ad omnium notitiam venire proxr,v xwv ndvxoiv yvcSaiv iX&elv nagaaxsvdaet.
CUret.
Dat. xm. k. Febr. CP. irap. dn. Iustiniani pp. Aug.
anno XVII. post cons. Basilii vc. anuo III. [a. 544]
c. X extat B 5, 2,8.
c. A7 ( v. 18 6 Stnfrtftevos) exlat B 41, 5,4 (B* ft> 1,23 p. 664 Zach.). Summarium habet Anonymus
Uianu* Stdx. T|S"' ap. Zachariat ^AvixS. p. 210; summa Ath. repelitur in paratitlis Alk.Q 16 et in libello
S((tf6(>cov avaypcoofidxtav 17 p. 196 Heimb.
sive quis per se sive per aliam personam notnen heredis inscribat, dummodo teslalor omnino rcliquam
legitimam observationem in tcstamcnto custodiat.
X. Legem autem qua sanximus, ne ad alios transfcranlur res quae ad domum nostram a venerabili ecclesia pervenerint, cessare volumus tam in iis quae iam ad nostram domum legitime pervenerunt
quam in iis quae postea perventurae sunl.
XI. Si quis autem forte testatus sit et rem aliquam immobilem familiae stiae vsl alii alicui personae
legati nomine reliquerit atque specialiter iusserit nullo tempore eam rem alienari, sed apud heredes vcl
successores illius cui relicta sit permanere, m hoc legato iubemus legem Falcidiam locum otnnino non habere, quoniam alienationem eitts ipse prohibuit qui testatus est. Haec autem de illis casibus valere iubemus
qui nondum iudiciali sententia vel aviicali conventione vd ullo legitimo modo decisi sunt.
Epilogus.
Sublimitas igitur tiia quaeperpraesentem legem inperpetuum valiluram nostra sanxit
terenilas ct ediclis in hac regia civitate propositis et mandatis ad praesiaes omnium provinciarum missis
vl ad omnium notitiam veniant efficiet.
1 #' avxov L |] 4 xeaxiixo/o M\ Stn&ifiBvoi L |
4 seruaucrint Rx obserTaverit vulg. | 5 rubr. De rebus
5 &' marg. L, || v6ftov\ nov. LV c. 1 |j xaxayeQeo&a^ B (] inmobilibus quae ad loca uenerabilia pertineut IIT in
7 ixxJ.tjoias] otxov Bf | &e<MiC,oftev\ Stb xnl dxaXvxoosmarg. {ex lul.) J sancximus T*] sanccimus RTl sanctimui
ixnoiiia&at xelevofitv add. B J
| 9 izegieXfrovoi voftlF|j 6 aliaa R g 7 in om. T \ 8 conuenerunt Tl [| 9 quamHtoi Bf | 11 i7ir,xi Lx U Si om.LB (| 12 Xsydxov B* que postea VT H 11 rubr. Si quis familie uel alie (alii R)
(irf. 16) H 13 xazakiyti
MLB, corr. Scrimger |J XQOvtp} pursone legatura reliquerit et rci legate alienationera
tQontti La U 14 dXXti] scd aut tr || rj SiaSoxois] aut apudprubibuerit RT in marg. (ex lul.) Q et] atque T J 12 imsuccesaores p || 15 xmt/ieif&t] B* v. /., Bf(s) | 21 XQO- tnobilo ii|| 13 reliquerat Rl g spiritualiter RxTll
14
nov rontitov L II 28 subscr. om. e B ^III. k. febr. M] nullo RT] in nullo V || 15 illis Tx\\l quoniam] qnando
bw
l
Xim kal. fcb. Iul.
ngb is'xa)JwSaiv (pi^QOvnoicov Aih. (qn) T B 18 ipse om. T|| hoo T% 19 nondum] modum Tl
ftTjvi yefiQovaQiq? Theotl. |j CP. anno III.J constp. imp. non 72 || 20 nmicabilem R j| 22 tua igitur quam per
donu. iustian. aug. nnno XCIII post balia. quarto /u/.* T U 23 ualitura VT \ 25 onmia VT Q 27 tubtcriptione
constp. imp. dnn. iustiniano /u/.1 cp. dn. iost. pp^. aug. earent libri
basilio vc. conss. M BaaiXtiat 'Iovoriviavov xb ig' ftexa
ijip vTtaxtlav BaatXtiov xb y Ath. i r #S' fttxd xi]v
vnaniav BaoiXtiov xb y' Jkeod.

578

Nov. CXX pr. l

PK

DE AUENATIONE
CXX. Auth.CXV. Coll.IXtit.3

K DE ALIENATIONE ET EMPHYnEPI EKII0IH2E22

KAI EM$YTEY2E22 EKKAH- TEOSI ET LOCATIONE ET HYPOTHECIS ET ALIIS DIVERSIS
2IA2TIK2N nPAOlATGN.
5CONTRACTIBUS IN UNIVERSIS
LOCIS RERUM SACRARUM R

'<? avxos fiaciXtvi IlixQfp

TtQaiXCOQlOJV.
Idcm Aug. Petro pp.
(npooi/tiov.)
HoXXcov xai StatpoQtov vofimv inl
( P r a e f a t i o . ) Multis et diversis legibus super
TaT ixnon^cEcn xal iittpvxevoEoi xal fiio&cjoiot xai
alienationibus ct cmpbyteosibus ct locationibus et
ijj Xotnfi 8toixrtaet xtov ixxXrjaiaaxtxoiv -nQay^dxiov lOreliqua administratione ecclesiasticarum rerum plaatpoixriadvxtop ovvetSofiev ndvxa xc5 naQovxi ne^tXn- tantibus praevidimus omncs praesenti comprebeudere
fisiv vbfup.
.
lcge.
CAPUT I.
^f
aSeiav fyeiv roie
Sancimus igitur nullam habere licentiam ordinatolwv, , fjfiiav
Sioixoivxas xd nQuyftara tijs xara TTJV ftaoiXiSa 716- torcs rerum buius regiae clvitatis sanctissimae maXtv ayKorarr^s /xeydXrji ixxkrjaias rj oQcpavoTQocptiov r/15ioris ecclesiae aut orpbanotropbii aut xenodochii aut
l-EvoSoxeiov rj nxojyjoTCQoytiov rj voooxoftiiov TJ dXXov ptocbotropbii aut uosocomii aut aliae venerabilis
ivayois o'ixov tv rjj fiaotXidi noXet fJTot rrj lav-tTjs tlqmus in bac regia civitate sive iu eius finibus coui i
TvyzdvovTos {it-ypripevcov fiqvtav iwv evaydiv
stitutae, exccptis venerabilibus monasteriis, vendere
r^ioiv) mnqaay.uv rj Scooelofrai rj avraXXnx- aut donare aut commutare aut sub altcrno dono
rj ini dvTtSaigq dtSovcu i} oiqtS^nozB aXXco XQO^ 20 dare aut quolibet alio modo alienare rem immobilem
ixnoieiv ngayfia axivrjxov rj 7tohrtxrtv aixr,aiv rj aut civilem annonam aut rusticum mancipium, nisi
dv avS(>ano8ov, d fii) TCQOS (laodixbv olxov r) ad impcrialem domum commutatio sola facta est;
^ yevtjTai ftovrj' dXX* ovSi itaQotxiy.ui Sixaiio
sed neque de colonis iuste dari quid concedimus.
T avyxoiQovptv. tas 8i iftffvxeiaets naga
Empbyteosis vero a pracdicta sanctissima maiore ecj QjfEinje ayiaxdirfi fttydXys ixxXrjalas rfje fiaat- 25 clesia regiae civitatis et memoratorum ficri iubemus
XiSos noXiais xai idtv ^tvr^ovev&ivxoiv evaytov oixcov
Nov. CXX {Authent. CXV . Coll.IX tit.3: gloss.) Graece extat in ML, Coll. XXV copitulorum 24 ( C),
praeler prooemium et epilogum in B 5, 2,17. 013 (tWe particulae in B* E 11, 27 p. 298 Zach., summaria in
Ectoga J3as. libr. IX); particulae aliguot in Coll. LXXXVIl capitulorum 1417 (inde in appendice Nomocanonit L
litulorum cap. eccl. 1214 p. 665 Voell.); pauea habet Prochiron 15, plura Epanngoge 10 (vid. infra). Epit.
Theod. 120 (inde pleraqve repetit B^ 17 schol. L), Athan. 2,2 (indt A f. 226 xiiloi 1/, Coll. consf. eccJ. / / / 2,2).
Iulian. const. CXI {qui exemplum Graecum non tam in summam redegit guam ad verbum expressit).
pr. habet Coll. L.XXXVH cap. 14 (inde app. Nomocan. l. c. 12).

cxx.
DE ALIENATIONE ET EMPHYTEVSI RERUM
ECCLESIASTICARUM.
Idem Augustus Petro praefecto praelorio.
Praefatio.
Cum tnultae et variae leges de alicnaliombus et emphijleusibus et locationibus et
reliqua rerum ecclesiaslicarum adminislralione promulgatae sint, visum esl nobis onmia praesenli lege comprehendcre.
I. Sancimus igitur iis qui administrant res sanctissimae maioris ecclesiae in rcgia civilate vel
orphanotrophii vel xenodochii vel ptochotrophii vel nosocomii vel alius venerabilis domus in regia cidtale vcl intra fines eius sitae (exceptis solis venerabilibus monasteriis) non licere vendere vel donare vel
pcrmutare vei in remunerationem dare vel alio ullo modo alienare rem immobilem vel annonam civilem
vel ruslicum mancipium, nisi cum regia domo permutatio sola fiat; sed ne coloniario quidem iure
quidquam dari pei'mitlimus. Emplujteuses aulem a praedicla sanciissima maiore ecclesia regiae civitalis
2 ct emphiteosi R] eniphiteosis V enphitcoscos T |
1 rubr. Jlepl ngayfiarcov MLB] Ilegi ixxXt]ainartxaiv tiKpvTtvatoiv xai dXXtov xtyaXatmv Coll. 87 cap. 4 aliis om. FQ 7 inscr. om.T9 emphiteusibus RV(ita
TIiol SiatpoQcov ixxXr^tSiaaxixiov xtcpaXaioiv {ixxX. Siarp.libri/ere comtanler) enfitcosibus T fl 10 rcliqua T] rclixup. A) Alh. Uegi ixxXrjaiaartxdtv avvaXXayftdttov quae / 2 K | *administrationb RVT | ecclcsiarum RV|
Theod. "AXXq SidraiS negl ixxXTiaiaiv C [) 7 inscr. 'O plantantibus Tx vu/g.] plantatibus V* in ras. plantibus
avros fiaaiXsvS Ili-TQty ['itadvvtj A) inaQxV JtQaiTta- /i de plantibus R2 plantatia T* g 13 rubr. Nulli licere
Qttav Ath. (A), app. Nomoc, e] om. MLC, Coll. 87 cap. || rem ccclcsiasticam ucndcre T in marg. || igitur] itaque
11 tfoitr,advxoiv\ plantantibus (1. e. qwrtvadvTWvi) g j| Tvulg. H 14 regiae] rei Rl g 15 ecclesiae om. Rl | oraztav C annvra app. Nom., om. Coll. 87 cop., omncs fanotrophii T orphanotrofii F | | xenodoxii V scnodochii'/
(i- e. jzdvrai) ? || 13 tolwv om. B || SxtiV dSetav C Q xenodocbiis /i 1flaut om. R V H 16 ptocotrophii V ptotro14 noXtv om. C [| 15 peydXr,s LBCs) om. M || 16 fj chis R ptophii T |] nosocbonii R || aliia (pro alius?) adscr.
rtrcaxoTQotfeiov om. CJj 18 tvyxavotnas L | novcov om. Vsa.v. \ uenerabiles F ' 2 ' D 17 domui Rtt | 18 monasteCs || 19 ivaXXdxreiv C Q 20 inl dvriSai(>tj>] Lv navrl riis] domibus monostcriis T B vcndcrc] aut ucndcre T
Stogqj Cv.l. H 23 ytvoixo ftovrj B* /JOVTJ vtvqxat C yt' vulg. || 19 commutuare V1 fl dono dari V dare dono li B
vrjxai uovov LI vulg. \ oiSi CB*] ovxe MLB' 0 itQot~ 20 alio om. T I 22 ad om. T*, in T* B solo V | 23 ioito
xxw Oixairo C de colonis iuste ^ {xovxdaxtv Zvn. Tzafjoi- F||quidem T || 25 regia V* Q memoratorum] locortna
add. vulg.
xoxomov SiSotai s. v. adxcr. L) || 25 piydXrfi LbCs] om.
MLaB Q 26 txayuSv Otxojy om. s

ET EMPHYTEOSI

579

Nov. CXX 1

fev ini xt i(o ngosdnta ainov xov in persona eius qui accepit et aliis duobus deinceps
laupdvovroi xal dXXtov Svo iye^s xXtjgoroftoiv, firj heredibus, non amplius sexta parte instantis canoniiov txrrjs fioiQas xov itpEaiunoi xavovos avyxonis dimittimus ei qui eraphyteosis iure accepit. De
Qovuivov T<P vrjv ififirtvatv
xofiiZflfievip. IltQi Si
competentibus vero proastiis ipsi sanctisBimae maTIOV SiatfEQovrcov ngoaaxtiav xfj avrfi dyuoxdit] fte- 5 iori ecclesiae et nominatis venerabilibus domibus in
ydXri ixxlrtoiq xal xoils etQtjfievots evayeoiv oixois roie
regia civitate aut in eius regione [aut mansione]
ixi xrjs flaodiSos noXeais rj rijs avrrjs TiegioixiSos oiai.
constitutis iubemus, si quidem haec reditus habent,
xdsvofievit ei jtiv xa xomvxa nqodaxeia nqoiodov
(}ri) integro canone ab his [ordinatoribus] qui regunt
fyu, ini oXoxlfjftq* rq> xavovt naqa xa>v Sioixovvxiav
ipsa yenerabilia loca in emphyteosin haec secundum
TOIS niTovi tlaysTs tonovt tie ifnpvxevaiv xavxa xaxa 10 praedictum modum accipienti et aliis duabus sucTOV el^Tjftevov IQOTIOV xu> Aa/u/irivovxi xai dXXais Svo cessionibus dari, et nullam omnino relevationem,
StaSoxals SiSoa&at, xai /JtjSiva navxeXtos xovfio/iov,
scd augmentum fieri. Si vero non bahent ipsa proadaxai nposfrrjxTjv yiveofrat. si Se firj fyn xa avxa
astia aliquos omnino reditus, licentiam praebemus
nQoaaxBta xiva navxeX&s nootoSov, aSeiav jta^t'xo- ordinatoribus venerabilium locorum in aliqua quanti\ttv xols StoixrjxaTe xdiv evaytSv xonmv Ini xtvi no- 15 tate baec, sicut praedictum est, in emphyteosin dare.
ffoxrjtt xavxa, cos nQoeigqxai, cie ifupvxcvoiv SiSovat.
1 Ei Si ovftfiait] olopS^noxs TiQayfia t* nvoi xoiv
1 Si vero contigcrit quamlibet rem ex aliquo praeligrjuivcoy tvayav xonoiv ifitpvxevxixio dixaico StSo- dictorum venerabilium locorum emph)teotico iure
nivov )7 ele fiaaiXixbv olxov rj $te xb O-eiov rtfiav xa- dato aut in imperialetn domum aut in sacrum nostrum
fiiiiov T; ete noXiv xira 7} tii fiovXtvTtJQioy rj tie aXXov 20 aerarium aut in civitatem aliquam aut in curiam
rtra tvayrj dlxov neQuX&slv, aSewv jzapt'xoficv xols aut iu aliam aliquara venerabilem domum pcrvenire,
oixrjtaJs xuv eiaydy xoncov vw" J>i> i aQxrfi rj lplicentiam praebemus ordinatoribus venerabilium locois yiyovtv, ^vixa negiiX&ri eie ev xa>v BIQIJ- rum, a quibus a principio emphyteosis facta est,
v TtQoscon&v rj xoiavxtj ifitpvxevats, <paveQovv xfjv
mox ut pervenerit in uuara pracdictarum personamm
idv yvciifiTjv eioco Sitrias, xal fj Ttn^ ixeivois 25 sive ipsa emphyteosis, manifestare suam voluutatem
xaxaXifindveiv xb alxd nonyfia s ovs nt^trjX&e xal intra bienuium, et aut bis dcrelinqui candem rcm
rijv iviavotatav noosoSov xr\v xw naxxio nsguxofid'
ad qnos pcryenit et annuam pcnsionem quae pacto
VIJV xoui&ad-at, fj xovxo dvaXrtf//3(ivtiv xrjt i^tpvxticonunetuf inferri, aut hoc recipere cmpuyteosi soctas Xvoftivqs, etmg xovio XvotxeXis iavxule tlvai
luta, eo quod hoc sibi prodesse aestimant.
2 vofiloaiev.
Ei Se xtvis eiai xonoi rj xy avxrj 30 2 Si vero quaedam sunt loca aut ipsi Eanctissimae
ayioixctTT] fisynXrj txxXrjalq ij xivi xaiv uQtjpEvav ev- maiori ecclesiae aut alicui venerabilium domorum
aywv oixcov Txooirjxorrts, v ols naXatal oiy.qoeiftvyxacompetentia, in quibus antiquac babitationea depovovaat xaxrivixO-naav xai i av oiSeftia nage'xexat sitae sunt et ex quibus nullus praebetur reditus,
e. 1 1 (7Eav ovfiftr;
) passim mutalam et auctam habet Epanagoge 10,5.
2 habet Epanagoge 10,4; summtim Tkeodori repetit Prochiron 15,4.
et memoratis venerabilibus domibus fxeri iubemus m persona el eius qui accepit et aliornm duorum
ceps heredum, ila ut non plus quam sexla pars canonis conslituli ei qui cmphyteusin accepit remittatur.
Dc suburbanis vero guae ad eandem sanctissimam maiorem ccclesiam et pracdictas venerabiles domos in
regia civilale vel eius lerritorio silas pertinent praecipimus, si quidem eiusmodi subvrbana rcditum habeant,
u( sub integro canone ab administraloribus corundem venerabilium locorum ea in emphytensin secundum
praedictum tnodum ei qui accepit aliisque duabus successionibus denlur, neve ulla ommno relevatio, sed
polius augmenlum fiat. Sin autem eaaem suburbana nullum omnino redilum habeant, polcstatem damus
udministratoribus venerabilium iocorum ea sub quadam quantilale, sicut supra dictum est, in emphyteusin
1 dandi.
Quodsi quamlibet rcm ab aliquo praediciorum vencrabilium locorum emphytculico iure datam
vel ad regiam domum vel ad sacrum nosirum fiscum vel ad civitatem aliqnam vel aa curiam vel ad aliam
aliquam venerabilem dotnum pervcnire contigerit, polcslalem concedhnus adminislratoribus vencrabilium
locorum a quibus ab inilio anphyteusis cotislitiita est, quando ad unam ex pracdictis pcrsonis lalis emphyteusis pervenit, voluntalem suam inlra biennium dedarandi, atque uut eandcm rem apud eos ad quos
ycrvenit relinquendi redilumque annuum gui pacto conlinetur accipiendi, aut eam rectpiendi emphyteusi
soluta, siquidem hoc sibi utile esse putavennt.
2 Quodsi quae loca sunt quae vel ad candan sanctissimam malorcm eccleslam vel ad quandam ex praedictis vcncrabilibus domibus pertinent, in quibus antiqua aedificia diruta sunt et ex qutbus nullus redilus
1 persona R\ pcrsonam VTvulg. Q acctpcrit T \ 2 non]
1 xoZ 7t(>oao'mov L \ 1 Xafiorxoi L | fiij om. L \\
3 T* Sxxtjt B* I ifcatdixoi Cv. /., D' v. /., instantia f || et non vulg. Q scxta] de JiT1 dc scxta T21| sexta parte inovyxcoQovfiivov] dimittimus (1. e.ffry^w^oiy/cv?)e J 4 xrjv stantiscaj Vinras., (! V11| 3 cmphitcoiufvxevatv] cmpliytcosi (v. l. emphytcosin) iure jr Q Si sin /i D 4 ipsia V \ 5 in] in hac 11 || 6 aut niansiono seclusit
om. B || 5 iwv om. M Q avxfj om. L || ixxXrtoia fif.ydXi} MBeck
1 mansiones Tl mansionu R | 7 redditus T | hat
utyaXrj otii. li D 0 xoii inl\ xolt om. L \\ % xa xoiavxabent V) hubctii babeant Tvulg. | 8 in adJ. Osenbruggen H
nQoaoxeia) baeo c i 10 tie om. De g 13 xit aixa Cslul.] ordinatoribus serlusi\ 9 in om.RTl\ emphitcosi R |
xavta xa M[, xa jiarxtXdts om. B || 15 TOJV XO- 11 reuelationem VlTl, tioncm 31maiori ecclesie
Ttuv xdiy tvaycov L | 18 XQOIIOIV Bc || Sidoptrov] dato icr.li* in rus. 11 versuum g 12 sed] scd et Beck || argu(i. e. diSopivipi) s || 19 xapiiov LDEpnn. |_20 rj tti mcntum ii( 5 ) J babent T) babcant /'(') vulg. babeat V \\
PoyXnni'iQtov CsJul. (c/.'Ath.,Theod. = Bt)\ rj ftovXev- probastia scr. V2 in spat. vac. (| 13 rcdditus (et sicsaepius)
tfiqiov Mfj, om.BEpnn. \ 22 dtp* a>v LBCEpan. || 23 RT !| 14 aliqua om. Rf) 1 15 in cmpbyteosin om. 1{(*) j
niQirjX&lv C D tv] v xt Epan. | 24 J xoiaixr}) sive ipsa 17 contingcrit Tl\ 19 datam vulg. | ln impcrialem] in
< . TJrot avxfj) e || 25 ^l Cp/erique | 26 ttaQtjX&e M || om. RVT11| sacre nostrum V nostrum sacram R(f) || 20
27 tactat [i. e. pacto>) C|| 29 tCntQ) eo quod s g imnoTe errarium RVT1 \ aut in curiam] in curiam aut V ||
Cpan, e) airroli MI,B \ 30 vopiotitv Cpltrique U 8i
23 a principio cst er. V2 in ras. 20 litt. | 25 siue del.
. Epan. g 31 ntydXr} om. B% C v. l. | 32 naXaiai]
V* 8 aiuc in ipsa enfiteosi T | 26 bis R V] ab hi Tvutg. [!
res Va 1 27 ad] eis ad Rf) | 28 inffcri R(*) | 29 cstilin al C nidcn M <| 33 jtapdynat Epan.
mare?_F' existimant R(*) vulg. | 30 rubr. Si quas ruinas
habcnt me. (*JC) T in marg. || quadam /J(a) quidam qaaedam V1 Jsint R(*)Tl 31 maiore V1 fl 32 dnposite Tl

Kov. CXX 13

580

DE ALIENATIONE

, ol 8i fi*'T]f(ovevfrevTes eiayeTs olxot ols Sia- praedictae vero venerabiles domus, quibus competunt
ol tdnoi roirovs avotxodofifjoai /J Svvavloca, haec rcaedificare non possunt, licentiara damus
aSemv SiSouev TOIS toiiotv Siotxrjrnii xd} xije ipsis ordinatoribus earum empby teoseos perpetuo iure
fprevaeats Sirjvtxsi Sixalip ixSiSovai rois airove
tradere ipsa loca, ita tauien ut empbyteosis in tcrtia
xonovs, ovxca /uevrotys aisre xyv iftyvreveiv r\ inl 5 parte pensionum, quae ex habitationibus adhuc stanxgixrj poioq xa>v axeyovofiituv, aitva ix xa>v oixrj/na- tibus colligebantur, ex principiis temporis emphyxav n eareorcov awrjyero, ix nQooifilcov tov XQOVOV teoseos procedat, aut si emphyteota voluerit magis
xov ipyvxevunxos itQoivai% 17 tCntQ 6 ifHpvzevTTjs sub isto pacto accipi, ut loca primitus aedificct, t-t
povXTjfretTi fiaXXov inl rovrtp rio o$q> Xafieiv TOVS 16- ex additis illic per aestimationem pensionibus medieixove, diixe itQoxeoov oixoSofiTJaai xai ix xmv IXQOS- 10 tatem partis dari venerabili dotnui a qua ipsa loca
yivofiivwv ixelae xaxa Siaxiftr,aiv cxsyovo/xitav TO accepit, et boc fieri concedimus, uti vero huiusraodi
ijfuav fitoos SiSovai icji einyel ofxq> i ov TOVS avrovs
empbyteotam et illic inventa (de) depositis habitaronovs XafiBavsi, xal rovro yevto&ai avyxtoQovfisv, tionibus materia.
xeXQrjO&at oi xbv IOIOVTOV i/icpVTSvrfiv xal rdls ixelae
svQiaxofiivatS 4x xcav xaxevex&evxcov oixrjficntov vXats. 15
CAPUT U.
Ei Si xts povAr/d-eiTj olovSfaore itQayfia axivrjxov
Si vero aliquis voluerit quamlibet rcm immobilem
ivouaxt XQTJOEWS XaSelv naoa xrfi ayt.toxaxrfi fteydXqs nomine usus accipere a sauctissima maiore ecclcsia
ixxlr,alae T^S fiaadiSoe noXecoi fj ivds xdiv fivijftoregiae civitatis aut unius memoratarum yenorabilium
vev&evraiv eiayd>v oixtov,, f]
fif] nXXios xovxo Xa/iftadomorum,, non aliter hoc accipiat
nisi aliam mox
/ft
p
vixto ei /iT] ixBQov ei&vs
ei&vs n$nyfia
n$nyfia Seanoxeias
Seanoxeias Sixaia>
Sixaia>20
20rem
rem dominii
dominii iure
iure praebuerit,
praebuerit ex
ex quo
quoeandem
eandem rem
rem
naodaxjj tto eiaysl oXxq? 1% ol x6 avxo tiQayfia
accepit, tantutn habentem reditum quantum habet
Xaftfidvtt, xoaavxrjv i'xov noosodov OTIOOTJV k'xei. xd res, quae ei datur, et non maioribus fisci praestanpayfta, SneQ avxto SiSoxat, xai fii] nltioat drjpo- tionibus pragravatam, ut post eius raortem, aut post
aion xeXiafiaai ^f^aQrjfievov, diexe ftexa xitv avtov
tempus in quo datio usus coavenit (noa transcenxsXtvxyv, rj fisxa xbv( XQOVOV itp' Sv fi 86vn xrfi 25 dcns videlicet accipientis vitam) utraque res integra
XQvottos awTiQEoe^ {jir, vneQ^airot-xa SrtXn$q xrp> xov et ia dominium et iu usum in eandem venerabilera
/.aju/Jdvorxo: Z,(orjv) ixdxsQOv ngdyfta in axeQaiip domum perveniat.
xai xaxa SeanoxeCnv xai xaxa xgijotv eis xbv avxbv
siayfj olxov TieoieXfrtiv.
CAPUT III.
Tde fiia&oioei; Se jtaod. xtov avxcHv eiaydiv oXxtov 30
Locationes vero ab ipsis venerabilibus domibus
yiveo&ai cvyxwQovftev s ov av xols awaXMxxov- fieri concedimus in quantoscumque coutrabcniibus
oiv ivtavxove owagEariy fxrj ineQpaivovoas SqXaSq annos placuerit, non trauscendeutibus videlicet trixbv xQiaxovxaexij XQOVOV.
ginta annorum tempus.
c. / / Et TIS
hahet Epanagoge 10, 9.
c. III interpolatum exhibent Prochiron 15, 5, Epanagoge 10, 7.
praebetnr, memoratae antem venerabilcs domus ad quas haec loca pertinent ea reficere non possunt,
potestatem damtts administratoribus earum pcrpetuo emphyteuseos iure illa loca locandi, ita tamen ul
emphyteusis vel sub tertia parte pensionum, quae ex acdificiis adhuc stantibus colligebanlur, ab initio
temporis emphyteuseos procedat, vel si emphyleuta hac potius condicione ea loca accipere velit, ut prius
aedificet et ex pensionibus illic sccundum aestimalionem redituris dimidiam parlem venerabili domui
praestet a gua Ula loca accipit, etiam hoc fieri permittimus, uti aulem emphyteulam talcm eliam maleria
ibi ex dirutis aedificiis inventa.
II. Quodsi quis voluerit quamlibet ran immobUem ususfructus nomine a sanctissima maiore ccclesia
regiae civitalis vel una ex memoratis venerabilibus domibus accipere, non alitcr eam accipiat nisi staiim
aliam rem venerabili domui a qua eam rem accepit dominii iure praestiierit, qtiae tantum redjtum habeai
quantum habet res, quae ei datur, nec pluribus publicis tributis gravuta sit, ut post mortem eius, vel posl
tempus in quod usum dari placuit (non excedens scilicet vitam eiits qui acccpil) ulraque res in integrum
et dominii et ususfruclus iure ud eandcm venerabilem domum perveniat.
III. Locattones autem ab iisdem venerabilibus locis fieri permillimus in tot annos quot contrahentibus placuerit, ut nimirum non excedant tempus triginta annorum.
2 firj\ ov L J 3 xovs xovxtov Siotxrjxa: L ipsis ordi2 bacc loca R vulg. H rchedificare VT J possint V f
natoribus earum c 0 5 r; om. s || 9 fiovirjd-rj Epan. R xovt 3 corum R2T eorum in r | | 4 tm Ii || 6 principibus H j
ronovS, cJtxe] ut loca sr fi 10 dvotxoSofJtr^aat B* B **]1 uoluit V maluerit T\ 8 *accipi ut locaj accipiat loca
Be g 13 xonovs om. C || yiveo&ai C Epan. || 14 Si} RT accipiat ut Joca V acciptat (accipere Deck) loca ut
Si xal L, B' v.l. || roiovxov] xovxtov C || ixBi&ev L, vulg. || 9 aditis V || pcnsibua 11* l || 10 dare Beck | 11 hoe
Tvulg.] haec/JFfluti T] ut R utatur V, R* in marg.,
B* v. l B 15 U om. B* v. l. | 16 T*S om. Bc || xivrjxbv
l
1
C H p Xafipdvsiv Bc fl 19 Bvaytov om. CEpan. II 21 vulg. | vero om. R | 12 empbiteotam R ] emphytcota
naQaaxot Cv. l.^Epan. \\ x$ tvayel oixqt om. f fi 22 ono- VTR* I inuentam T | de add. vnhj. fl 13 roateriam T g
aov C\ 25 iy] fj xal B || v<p' Sv M || 27 axiqalig xal\ 10 quamlibct] aliam quamlibet V\ 18 regia F^Jmcmo|J
xal om. C || 28 avxbv om. C \\ 30 jtaQa xcov avruiv ratorum V l Q1 rcm mox Tl fi 20 cx qua ii* (rf. Beck)
1
LBCIul. (7t<*{>a xa>v eiQtjftivtov Proch. Epan.)] nc* 21 tamcn R T ^ 22 ea R (| 23 praegrauatam icr. V in
avxtov xiiv Ms\ 31 yivta3ai om. C g ovs] ooovt B* ras. 7 liU. Q ut] et utb R | mortem eius a T | 24 in quod
v. /., Bee Proch. Epan. (//.) H 32 ivtavxois M, om. Proch. Beck y transcendens T ] transccnden T transcendcnte
Epan. || owaQiorj Proc/l.] awngiaoi MLBC Epan. \\ RTml 25 accipiente {del. V*) VTl | uitotn R] ita l T g
incQ^aivovxai jCBc Epan. transcendentibus (i. e. vniQ- 26 in eadcm R et in candem T x| 30 rubr. Venernbile*
domua (huius rcgie ciuitatis add. T ) ultra triginta annot
locare non posse Tin marg. || 32 transeuntibus R V, tranicendcntes Btck | 33 tcmpus Beck\ tcmporiboa libri

T EMPHYTEOSI

581

Nov. CXX 4. 5

CAPUT IV.
Ei Si ovfifiait] xtvd itov ziQrjfiivav svaycov oixfov
Si vero contigerit aliquam praedictarum veneraovofinxi Bijfioaiatv awxtXtuov y dXXrjt oiauovv avfibilium domorum nomine fiscalium tributorum aut
flaivovarje dvdyxrjs rio evayEi o'Cxto xQrjfidxatv SETJ&TJ- alterius cuiuslibet supervenientis necessitatis veneravct, igEiveu xols xovxov SioixTjxaTs dxivrjxov ngayfia
bili domui pecuniis egere, liceat eius ordinatoribus
inoxt&iafrai xai Sovvai sit iSixbv ivixvQov, iva 6 5 immobilem rem [aut] supponere et dare in speciale
SavEtaxTje vt'ftT}xai xb aiib nQuyfia xal xoie xovxov
pignus, ut creditor possideat eandem rem et eius
xaonovs dvaXiyrjxai xai Xoyi^rjxai eavxio xu ftiv iie fructus colligat et reputet sibi tam in bis creditis
1
alia xa Savsia&dvxa xQnt" ) T Se EIS xoxovi fii] pccuuiis quam iu usuris, non autem maioribus quam
nhiovs xov xExdqxov /itqovs xt;s ixaxoaxrfi. Ss quarta parte centcsimae. Si vero persolveriut clebixaxapdXcooi xb y.(>eos ol TtooEardJres xov avxov ev-lOtum praepositi eiusdem vencrabilis domus aut ex
ayolt oXxov rj ix x&v xaonwv ctXTjgco&fj 6 Sursiax^s,
fructibus adimpleatur creditum, redeat itcrum res ad
inavEXtftlv ndXiv xb jTQayfia ini xbv eiayij olxov i
venerabilem domum ex qua data est.
ov xai StSuxnt.
CAPUT V.
Tns Si i/ifvrsvaeis xal v
Emphyteosis vero et bypothecas et ultra quiaxai xae vnsQ
ntvxasTiav
vxaerinv fiia!)-d>aEts
fu'a!)-d>ats povXou
povXousfra yivEod-ai naga fiiv 15 quenuium volumus fieri & sanctissima maiore ecclextjs ayiioxdxTjs fteyaXrji txxirtaim xr/g flaoiXiSos n6sia regiae civitatis conscientia et consensu beatissimi
hcoi yvdfirj xai owaivdoei xov ftaxaQtcoxdxov xavbuius civitatis episcopi et patriarcbae, iurantibus
TIJS aQxumaxilnov xai jtaxQidq%ov, dftvvvxwv naqovpraesentibus deo amabilibus oeconomis et cartulariis
TO; aiixov TWV XE &Eocpi).EQxdx(ov oixovoftoiv xni xdtv
eiusdem sanctissimae maioris ecclesiae, quia noti ad
xafnovXuQioiv tije avxrjs dyiaixdxi]s peyaXijs ixxXrtaiae, 20 praescriptionem iuris eius contractus eificiatur; in
(o; ov nqbi Tzeoiyoafrjv rd>v xavxrfi Sixniatv tb
aliis vero venerabilibus doraibus, si quidem suut
owdXXny/in yivexat' ini Si rols dXXoie tlayiaiv oT- cartularii, ipsoa acquali modo iurare praesente eo
xon, ti fiiv tiat xctQxovXaQioi, avioie xbrioov xoonov
qui praeest venerabili dotnui, si vero non sint carofivivat naqovxos xov nQOEaxunoz xov eiayovs o'i*ov, tularii, per eos qui praesunt venerabilibus domibus
ti Si fir\ EIOI rtorot.7.oxt>*, avxovs roii nQOEoxwxas 25 propositis sanctia evangeliis contractum tieri in scriTWV tiaycbv oiy.wv 7i()oxEifisv<ov xiov ayliav svayysptis cum iureiurando buiusmodi instrumeutis, quod
Xicov xb owd).Xnyfia jzuiEiaO^nt iyyga<po[ts'vovi fied^* nou ad laesionem aut praescriptioiiem vencrabilis
OQXOV xoii xotoixois av/iftoXaioiS, (bs ov jtgbs /3/jlflrjv domus CODtractus efticitur.
rj atgtygatpriv xov evayovs o'ixov yivEXai xb avvuXXayfta.
1 Tuli Si oixovofiots xai oQfavoxQOfott xai xdli 3 0 1
Oeconomis vero et orpbanotropbis et reliquis
x<av Xoirtwv Eiaydjv oixcov Sioixijxali, ixt ye fiijv xnl venerabiliura domorum ordinatoribus, ncc non et
n
toli ndvxcov x i^ovXnoiois, xal xole xovxwv yovEvoi omnibua cartulariis et parentibus eorum et filiis et
T x* nmal xai xdls dXXoit xols xaxd yivoi aixoTs rj aliis, qui pcr genus eia vel uuptiarum iure coniuncti
1* yafiixov Stxalov avvanxofiivois nTtnyooEvouer ift<px>- sunt, intcrdicimus empbyteosis et locationes fiive
xtvncisxs xai fiio&aioEts rjyow vnit&i.xai Tiqnyfidxiov 35 hypothecas rerum ipsis venerabilibus domibus comTotJ aixols erayioiv olxoit ngoir]x6vxcov rj SS iavxdiv
petentiura aut per semet ipsos aut per interpositam
7 Sia nctQEvfrixov TtQosdmov XapfldvEiv, yivtoaxovxav
personam accipcre, scientibus eis, quod si tale aliC.1V v. 8 sq. summa ex Ath. repelitur in paratit/is Ath. 17 1.
c. V 1 clausula immutata extat in Prochiro 15, 6 (inde ercerpta in Epilome 7, 41 p. 329 Zach.), eadem ex B
repetita legilur in Nomoc.dn XIVtit. 10,1 et in Nomoc.d 8,13. Summam habct Nomoc. XIVtit. 10, t.
IV. Qtiodsi contigerit aliquam ex praedictis vencrabilibus domibus nomine fiscalium tributorum vel
alius cuiuslibet necessitatis vencrabili domui supervenientis pecunia indigere, liccat administratoribus eius
rem immobUem hypothecae obligare et in speciale pignus dare, ul creditor eandem ran possideat et fructus
eius colligat sibique imputet partim in ipsas pecumas creditas parthn in usuras quarta parte ceiitcsimae^
non maiores. Quodsi debitum solverini qui eidem venerabili aomui praesunt vel ex fructibus creditori
satis/iat, res rursus ad venerabilem domum a qua data est redeat.
V. Emphyteuses autem et hypolhecas et ullra quinquennium locationes volumus fieri a sanctissima
quidem maiore ecclesia regiae civitalis votuniate et consensu beaiissimi eius arc/iiepiscopi et patriarchae,
turaniibus eo praesente et deo carissimis occonomis et chariulariis eiusdem sanclissimae maioris ecclesiae
contractum non ad circuniscriplionem iuris eius fieri; in reliquis vero venerabilibus domibus, si quidem
charlularii sutit, eos simili modo iurare praesente eo qui venerabili domui praeest, sin nulli sunt chartularii, ipsos qui venerabilibus domibus praesunt proposiiis sacris evanaeliis contraclus facere et iureiurando
praeshto in eiusmodi instrumentis scribere non i fraudem vel aa circumscriptionem venerabilis domus
1 fieri contraclum.
Oeconomos autem et orphnnotrophos et reliqnarum venerabilium domuum adtninislratores, ac praeterea omnium cltartidarios, eorumquc et parentes el Uberos et ceteros qui cognationc vel
affinitatis iure illis coniuncti sunt, velamus cmphylcuses ct locationes sive hypolhecas rerum ad easdem
venerabiles domos pertincnlium sive per se sive per intcrposilam personam abcipere, cum sciant, si quid
7 dvaliyExai Cv. l. | Aoyi&xat Cv. /., J3e Q 10 av- reputcnt T2 || creditis vulg.] redditis (redditus F) libri |j
TOV om. Cv.l. | 11 6 SavEiarfjt] creditura c |) 12 in- 9 qunrtam partem tibri, corr. Beck (cf. Iul.) \\ persolucrit R j|
avil&T} Jic U 15 ftiofrMOeti o/n. e () 18 (xmnffxoTiot;] 11 creditum redditum redeat Ta H lArubr. Iusiurandam
cpiscopi e H napovxoi nvxov) praesentibus ? fl 10 verba clcricorura Tin marg. || rero et] et om. V1 fj 15 volumus]
xai xdft> %(t(}TovXa()iu)v post oftfvvrtav (18) cvll. L [| locationes uolumus T*, Beck || 16 regia V% |j cum soicntia
20 %a(rtovXXaoia)v M {et tic infra fere constanteT)\av- T% \ huius bcatissimi T\ 18 pracscntibus] praesente eo
xrfi om. C || 21 avxtje C || 22 ylvrjxai B | tvaytard- Btck || 19 quia non] quae non lix quod non Ii2 qui aii
rais CII 27 iyyQcupoftivov C B 30 8i om. Proch. Nomoe.dm \\ (i.e. ante) Tl || 20 pcrscriptionem Ffl 21 sint Rvulg. Q
36 ij 8t' CProch. e lul.] 3*' MLB || 37 Sia om. Nomocfi 22 ipsi T|| iurare lPvulg.] oura et RXTX iurare oura
(cura deh V3) et V iurent JTJ | 23 quao R g sunt T |}
8,131| naQtv&txtav UQOicoTiav Proch. v. /., Nomoc.*1* 10,1 fl
24 pcr eos qui T\ eos qui Rl V1 ab bis qui RtV1
Xafitiv Nomoc.m 10,1
vulg. B 25 praepositia R || 26 iureiurando] addito (aditoiZ1)
add. 11* vulg., conscribendo in add. tchoL T | 33 genos]
ge* /{'geis V) om.RTlM
enpbiteos Tl enpbiteoseos
3 necessitas Rl n
s] F
1
T% |i 35 competentibus R> T* || 37 eiiu Tx fl quod sij
5 aut del Beck || ct] aut vulg. fl G ut T*] et RVT R c
qui Vx \ aliquid tale R
ditoribui Tl creditorcs T* || possideant T | 7 colligant

Nov. CXX 5. 6

582

DE ALIENATIONE

mv, cus ei TOKJVTJ n yttvjTai, xal xovxo iviaxvoov

quid fiat, et boc invalidura erit et omnem substanxal naoay xr,v ntqiovoiav aixdtv re xdtv Xaft- tiam tam eorum qui accipiunt quam oeconomorum
(iavoruov xai xdjv olxovo/xaiv xal %aoxovX.aQloiv xal et cartulariorum et ordinatorum, quibus secunduin
8totxtjxc5v, ols xaxa xbv eigijuivov XQOUOV awdnxovpraedictum modum coniuncti sunt, in venerabilem
TCM, eis xbv elayrj olxov g ov xb ngayfta Xappavovai 5domum, de qaa rem accipiunt, post obitum eorum
fiera %i\v avtaiv xelevxrjv neQieX&elv xtXsvouev.
pervenire iubemu9.
CAPUT VI.
Kal xavxa ftiv ini rrts ayiwxdirjs fiiydXrjs ixxXriEt haec quidem super his quae sunt oiaioris ccaias xal xcov tiQT}fivtov evayaif oXxtay xwv iv xfi clesiae et praedictarum venerabilium domorum iu
fiaotXiSt noXsi xai xjj avxrje neototxiSi rvyxavorriov
regia civitate et eius circuitu adhaerentium dispoSuxvnioaafiev.
4jti'8i rnTs dlXais dytojxdxais 4x- 10 suimus. In aliis vero sanctissicris ecclesiis et mouaxhqaiats xnl fiovaaxrjQioie xal evdioi xal voaoxo/teiots
steriis et xenodochiis et nosocomiis seu reliquis venexal Xotnols eiayioiv otxots xols iv andaais xdie tnrabilibus domibus quae in oranibus provinciis nostrae
a%%iais trfi rjfiextQat noXixeiat xetftsvots, oi firjv aXXa reipublicae positae sunt, verum etiam mouasteriorum
ttai fiovaaxr,Qion iv xfj /3aaXiSi noXet xal xjj aixije
in regia civitate et eius circuitu adhaerentium con7tt(>K>ixi8t rvyxdvovatv axoXoi&tot SioQlaai aweiSopev. 15sequenter definire praevidimus.
1 "ASeiav toivw SiSo/iev roTs eiQr^tivoit siayiaiv oX- 1 Licentiam igitur damus praedictis venerabilibus
xois uij ftovop TtQosxatQov tfnpvxevmv noieiofrcu xcov domibus non solum ad tempus empbyteosin facere
axivnxtov Ttqayfidxoav xa>v avroTe HQOSTJXOVTIOV, aXXa immobilium rerum sibi competeatium, eed perpctue
xai dirjvexaJs xavxa ifitpvxtvxtxq) Sixaitp xdli /3ovXo- haec emphyteotico iure volcntibus dari. Et si quifiivois 8i86vat. xal ti (tiv aynoxarai aaiv ixxXrj- 20 dcm sanctissimae sint ecclesiae vel aliae venerabilcs
oicu r\ ixepot tvayelt olxot, wv rrjv Stoixrjaiv 6 xaxa
domus, quarum guberuationem loci sauctissimus epixonov ooiioxaxot intaxonoi rj 8t' iavrov rj 8ia xov scopus aut per BO aut per Tenerabilcm clerutn facit,
eiayovs avxov xXr,qov nouHxai, xaxd yvojurjv aixov
cum voluatate eorum et consensu tieri buiusmodi
xal awaCveoiv yivto&at r6 xoiovrov avvdXXaypa, ofi- contractum, iurantibus praesente co oeconomis et
vivrtov napovxos aixov rcov oixovofitav xai Stoixrj- 25 administratoribus et cartulariis ipsius venerabilis doxcuy xal %aqrtovXa^loiv xov airov eiayovt otxov, ios x mus, quod ex hac crophyteosi nullum damnum eixavxTjs xfjs dfifvrevaetos olSs/uia fyjfila rd> aixa> ivdem venerabili domui intertur; si vero ptochia aut
ayii otxtp ixdyerai'
ei 8i nxtaxeia fj sv(Dves rj vo- xenones aut nosocomia aut reliquae venerabiles docoxofttia tj Zxtqoi tiaytii olxoi <5oiv iSiav Sioixyotv
mus sint propriam administrationem habcntes, si
fyorxee, ei fiev dyiovs eixTrj^iovs oZxovs elvai ovjt- 30 quidem venerabiiia oratoria esse contigerit, cum voflait), xaxa yvciftvv rov nXtiovot peoovs xdiv ixeioe
luntate maioris partis ibidem adorantium clericorum.
tTovftyovvxtov xiriQixtav, ov ft^v dXXa xai rov oixo- nec non et oeconomi, si yero xenon aut ptocbium
8i Stvtov fj nxaxtiov ij voaoxoftsiov rj ixeqos
aut nosocomium aut alia sit venerabilis domus, apud
c. VI pr. (10 'Erti xais aD.aiS
) et 1 exlant B* E 11. 5, 2 ( 5S3,19 7tapaxeXsvofte9a) ib. 6 extr., stquentium utque ad finetn 2 summa ib. 6 in. l et 2 tn. ("ASeiav xoivw SiSoftev xols eiiaytOiv oixots xciis iv
anaontt xals inaQxfatS xrfi rjftaxtgas noXixtlaS xetuevois, oi firjv dXXd xal fwvaoxrjolots iv xrj fiaoiXtSt noXti
xal xfj avxijs ittQioixtSi ftfj fiovov itQotxaiQov ifitpvxtvaiv 583,1& 8iS6fievov npayfia) passim mutatas tl deeurtatat habet CotL 87 cap. 14 (inde app. Nomoc. 12), earundem summarium Epitome 7, 40 p. 32S Zach.).
eiusmodi factnm sit, et hoc irriium fore et omnem substantiam cum eorum qui acceperint tum oeconomorum et cnartulariorum et administratorum, quibus secundum praedictum modum coniunguntur, ad venerabilem domum ex qua rem accepemnt posl tnortem eorum pervenire nos iubere.
VI. Et haec quidem de sanctisstma maiore ecclesia et praedictis venerabilibus domibus quae in regia
civitate vel eius territorio sunt constituitniis. Jn reliquis autem sanctissimis ecclesiis et monasttriis et
xenonibus et nosocomiis et celeris venerabilibus domibus quae in omnibus noslrae rcipublicae provinciis
sitae sunt, nec non monasteriis quae in regia civitate et territorio eius sunt, consequenter definirc nobis
1 ptacuit.
Facultatem igitur praestamus praedictis venerabilibns domibus non solum temporariam emphyteusin rerum immobiUum quae ad eas pcrtinent facicndi, sed eliam perpetuo illas emp/tyteutico iure voUntibus tradendi. Et si quidem sanctissimae ecclesiae sint vel aliae vencrabiles domus, quarum administrationem sanctissimus etus loci episcopus vel per se vel per venerabilem cius clerum cxercct, eius volunlaie
et consensu huiusmodi conlractus fiat, iurantibus eo praesente oeconomis et administratoribus et charlulariis eiusdem venerabilis domus, nulhim damnum ex hac emphytcusi eidem vencrabili domui afferri.
Quodsi ptochia vel xenones vel nosocomia vel aliae venerabil.es domus sint propriam administrationcm
habentes, si quidem forle sanctae domus oratoriae sint, volunlate maioris partis clericorum qui ibi ministeria obeunt, nec non oeconomi, sin xenon vel ptochium vel nosocomium vel alia sit vencrabilis domus, is
1 avrwv ojn. Proch. $ iX xt xotovxov C Nomoc.m 10, t [I
ytvyoexat B | 2 iaxto Proch. pUrique | avxutv om. Nomoe.d 8,13 Q T* TftJv] TO' T B (| 3 xa ra?' x*f*"OvAa(>^<t>v Cv. /. | 7 irci T^S) super his quae sunt (t. e. /ffi
TO(C?) f B dyttaxdxrje om. ?, fieydXqS om. Cv. L | 10 dyto}xdxats] ayttoxdxais fieydXais Cv. 1.1| 11 fiovaaxr^icov
M* g 12 xrttj eeu f | 10 tigrjfiivotS om. CColl. 87 ca/>. ||
17 jroteta^ai] yeria&at Al || 19 Kai om.ff| 21 irtgoi
om. Bc U 22 dytaitaxo: Coll. 87 ca/>. | 23 avrov om. i? c f||
24 O/<M;W(UV CO//. 87 cop. (id. 583, 2) | 25 xai TWV

dioixr]xd>v L B TOU tlayovi avxov xhqgov L \ 27 T<j

avTcp om. Co//. 87 cop., avTQ om. Z || 29 o7xo< f taiv B
a/oiv oJxot C eiaiv olxot app. Nom. | 30 elveu om. C untu,
Coll. 87 cap.
3 et ordinatoram] et om. V\ 4 modum praedictum T\\
5 re /i 1 1 7 saper hig qaae] secundum his qoi /21 V1 (ef.

ad8) g sunt V*) om. R V1 T ]) 8 *inj quae stint in V3T*

vulg. quae eius sunt Rl qui eius cat VlTl; verba interpolata ad priorem locum v. 7 pertinere videntur g 9 circuitura V1 JT1 8 11 exonodochiis Tl || et nosohomiis Tl,
otn. R | reliquis] aliis T\\2 provintieis Tl | (3 poaiU
sint V | etiam] ctiam in RT || mosteriorum Tl, mutiaBtcriis vulg. | 14 in V\ in hao RTvulg. \ circuitum T\
adherentem R, adhaerentibos vulg. | i s sed] acd et /?'
jr^u/p.llperpctuum V|j 19hacc] eo V1 e F 1 1 21 gubcrnationca V gubcrnatione /2 Q 22 *clcrura] chorum (om. R\
coram Tl) clericomm R^VTvulq. || facit Beck\ facore
R^V^T1 facerct T*vulg. habet V* faccre uidetur /?J fl
23 consensum V\ 24 pracsentibus T3 | eo] ct RT cpo
(>. e. episcopo) et V eo tt vulg. | 2G emphytosi (jir) V jj
damnum om. R* |j 27 toohia R ptochii VT\ 1% exenooes
Tl R 31 adornatium Rl adordinantium F * A S | 32 non
om. R | et] etiam T | et conomi Tl || xenon Beck) xcnonrs
RVvulg. xenonis 7*Q potochium Va Q 33 nosochomium R

ET EMPHYTEOSI

583

Nov. CXX 6

tvt\ tvayr\s otxos, tbv itfjoeaxwxa xovxoiv xb awdX~

praepositum ipsius contractum fieri, iurantibus ordihty/jia notsiafrai, Oftvvvxtov xcov SIOIXTJXIOV XU>V avxdiv natoribus earundem venerabilium domorum praesentvayav oixtov nagovaict xov &eo<ptXeoxdxov iniffxo- tia deo amabilis episcopi a quo praeponuntur aut
nov Ttag ov itqofidXXovxai / xttgoxovovvrai, coi ovSiv
ordinantur, quod nibil ad laesionem aut praescriptioyfpoe pXdprjv fj nfQiyQaipTjv xchv avxwv tvayibv 0'i- 5 DCDI ipsarum venerabilium domorum de huiusmodi
contractu efficitur.
*ov irtl X(j> XOLOVX(I> avvaXXdyftaxi yivexat.
2 irti Si xcSv eiaycov fiovaOTtjgicov xove yyovpevovs 2 In venerabilibus yero monasteriis primates eorom
airdiv fiexa xov nXelovot fitQovt %<ov ixelae XEIXOVQ- cum ampliore [et maiore] parte ibidem deservientium
yoivxov fiovaxcHv xb avvdXXayfta jioulo&ai, Kai inl monachorum contractura efiiciant. Praedictis vero
Jf
Si navxoiv "xtfovofiev iyyQayto&ai 10 omnibus iubemus inscribi instrumentum cum iureovfipolaiqt pe&* OQXOV, <OS OV ngbe pXdprjv rj iuraudo, quod non ad laesionem aut praescriptiontoiyQntpijv xa>v alxaiv evayuiv otxcof xo nQdyfta
nem earundem res agitur. H a c vero obBervatione
jiodijexat.
xal xavxrje Se xrts nagarpvXaxrjS ovxot JIQObuiusmodi procedente relevatiouem non amplius fieri
iovorjs xov<piOfiov /17] nXeiom ylvto&ai xov Hxrov fte- sexta parte reditus, quem habet res quae i n emphy(IOVS rrjt nooiodov fjv fyst xb cts ifttpvxEvaiv StSSftevov 15 teosin datur. Quaecumque vero de lapsis domibus
nqayfia. "Oaa Si TISOI xtav xaxansnxcoxoifov
oixtov
competentibus venerabilious domilnis quae i a regia
ccuv nqoi-qxovxoyv xole evaytaiv otxots xdlt iv xfj /9a- sunt positae civitate superias disposuimus, haec in
odiSt nbXet xetfteiois dvwTeoco SisjvTzaJaa/uev, xavxa
his venerabilibus domibus valere praecipimua. Haec
xal ini XOVXOJV xd>v tvayatv oixatv xgaxiiv nagaxeetiam super ipsis venerabilibus domibus definire praelcvvfied-a. xai xovxo Si inl TWC avxdv evaywv oX- 20 vidimus, ut fii quaedatn e x eia sive pro publicis
xcov SiazvndJijai aweiSopev,
aisxe ei xtvss i | aixdiv
collationibus sive pro alia necessaria causa eiusdem
MI vne$ drjfioaiaiv awrtleicbp etre vneo aXXtjs dvaydomus debitis obnoxiae fiant, et non CBt possibile
xaias ahiae xov alxov oixov %qitoiv evoxot yivavxai,
de rebus mobilibus eadem persolvi debita, primo
xal oix iaxi Svvaxbv ix ngayfidxtov xtvrjxdiv xd nvxd
quidcm ordine in speciali pignore dari immobilem
SutXvfrTJvai %gia, xaxd. jtQcoxrjv fiiv %div tii iSixbv 25 rem creditori, ut eius fructus colligena reputct sibi
ivixvoov Sidoo&at dxivnxov nqnyfia. x(3 daveioxji, tva
tam in ipsis debitis mutuis pecuuiis quam in usuris
io'vt xovxov xctQnois dvaXsyo/xevos xaxaXoyi^Tjxat iavnon amplius quarta parte centesimae. Si vero noTW T<t (ilv eii avxa xd Saveirfrevxa xQrifiaxa, xa Se luerit isto modo transigere debitum, iubemus eos
tii xoxovs ov TtXeiovm xov xexdfnov fUQovt xrjt xa- quidem qui a sanctissimo patriarcha ordinantur, sive
J ei i fifj SvvTjfraioi xoimo xa? xQona? StaXv- 30 metropohtae sive alii episcopi sint sive archimantos, xeXevo/xev xovs fiiv vnb x(ov dytfoxuxtov
dritae sive orphanotrophi aut ptocbotropbi aut xeno(Qxwv xetgorovovfidvovs, eixe ftrjxQonoXixai tixt
docbi aut nosocomi aut aliarum venerabilium domodXXot iniaxonoi coaiv eixe dgxifiarifpTrai tixe ogtparorootpoi fj jixaxoTQOcfOt fj ^erodoxoi rj roooxoftot 17
v. 22 Ss xal vnsQ Srjfioaloiv awxtXsKSv 29 Tije exaxoaxtjs passim mutata extant in Co//. 87 eap.lb, tequentium summa ( 584, 33 nqoxifirjd'^) 16.14 (inde app. Nomoc. cap. eccl. 13 et 12).
qui iis praeest contractum faciat, iurantibus earundem venerabilium domuum administraturiliis praesenle deo
carissimo episcopo, a gno designantur vel creantur, nihil in fraudem vel ad circumscriptionem earundetn
2 venerabilium domuum in tali contractu fieri. In venerabilibus autem monasteriis abbales eorum cutn
maiore parte monachorum gui ibi ministeria obeunt contractus faciant. Aique in supra dictis omnibus
iubemus inscribi instrumento cum iureiurando, non in fraudem vel ad circumscriplionem earundem vencrabilium domuum agi negolium. Hac vero observatione ita procedente relevatio non ultra sextam pariem
reditus ftat quem habet res in emphyteusin data. Quae autem de aedificiis dirutis, quae ad venerabiles
dotnos m regia civitate sitas pertinent, supra constituimus, ea in his quoque venerabidbus domibus valere
praecipimus. Hoc giiogue de iisdem venerabilibus domibus constituere nobis visum est, ut si quae ex iis
vel propler publica tributa vel propter aliam necessariam causam eiusdem domus debitis obnoxiae fiant,
nec possint eadem debita ex rebus mobilibus solvi, tum primo guidem ordine in speciale pignus res immobilis dctur creditori, ut fructus eius colligens sibi imputet partim in ipsam pecuniam creditam partim
in usuras guarla parte centesimae non maiores. Quodsi hoc modo solvere debitum negucant, iubemus eos
quidem gut a sanclissimis palriarchis creantur, sive metropolitani sive alii episcopi sint sive archimandrilae sive orphanolrophi vel ptocholrophi vel xenodochi vel nosocomi vel aliarum venerabilium domuum

1 7 Cfl otn. MLB {post olxo: add. eum Ualoandro cet.] |liutn 7 monasteriis prima| tcr. R* m ras. 1 vs. R
vulg.) | xu>v rcootCTOJTOJv tnalit Zachariae non recte |j de del. 7*Jg 6 contractum Tx contractus T* contra V 1 jj
3 jtriQovoiq] ijii nagovaiq cum Baloandro vulg. (snb afficitur Tl Q 7 rero monagterib] domonasteriis Tx | priniarius IiT1 H 8 ampliori maiori T; et maiore $eclusi ||
pracaentia Jul.) U 4 oiSi C plerique I 5 rj jtQot negtyQarprjy L \ 11 xa>v avfi^oXaloiv CJ r(\ xal B* \ 12 nspi- seruientium V | 9 effitiat Ii VI'1 |j Praedictis] In praeyQntpfiv] TtQot HBQiyoa<pr;v L |J avxutv om. L \ ciaycovdictis vulg. || 10 instrunientum (id. //.)] instrumento Beck g
om. C plerique, tvaycov oixutv om e Q 13 ovxa>] huius- 12 bano T || obseruationem VT\ 13 buiusmodi] Ug.hoz
tnodi e || 14 fifj\ xai Cv.L^ 15 17V] JJC Coll. 87 cap. |j modo? || *praeccdente libri\ reuclationem R rclcuatione
V* relatione VlT \ 14 sexta Beck] a sexta libri (c/.
18 jnUet om. C || 11) xal om. s || xoirav Cs Iul.] om.
MLD || oixmv om. B' || nciQexEhvodftefra B* \\ 20 xovxo] ad 27) |) quae] qucm RT$ in om. Tl | 15 dctur Tl 17
haeo e D avxtiv Ce [cf.lul.)] om. MLB \ 22 xtXeuov posite sint ciuitate T sunt ciuitate posite R | in] et in
Bc H 24 xal otn. L || xd avxd) xavxa C, om. B' fl 25 z? t o l Beck Q 18 IIoc vulg. | 20 quaedam vulg.] quidam VT quidcm R B 22 obnoxii VT \ et om. Rx \ esse T II 23 eanra x$e'a CB' | fii om. C |j lit] cos L B 29 ov\ ftij
Coll. 87 cap.; om. Cv.l. \ 30 fit) Sxntjfrdioi] Qoluerit c | dem V\ primo V] ct primo RT2(> quem Rx g 27 amJJI fih' om. (7|| vnb xdiv nyiwzdxtov naxptaQx*^*'] mt- plius om. Rl | quarta] a quarta Rl V1 | nolucrit] non
if>M(>X(ov om. L, a sanctissimo patriarcha e | 33 uXXtn ualucrit T* | 28 eos] per cos vulg.; ted. c/. IuL, ubi Haenel
temere correxit per cos (vid. ad 584,3) | 29 qui a] quia V"1
CeJul.) om.MLB
qui R% H 30 sint episcopi R | 31 orphanotrofii 7*| ptoooV
1 ficri contractum R \ ordinatoribus] et ordinatori- trophi V tochotrophi R protrohii T | aut scenodochi
x
bui V H 2 praeaentia] gub pracsentia li* V* T* in prae- aut scenodochia R,1 om. T \ 32 noeocomia R nesocomii
72r' | aut om. V
sentia vulg. || 3 amabili V\\ cpiscopo V1 J 5 tenerabilium

Nov. CXX 6

584

DE ALIENATIONE

MvaytSv oXtccov dtoixrjrat, itaQ airtdis xoTt ayitarum ordinatores, apud sanctissimos patriarchas, a
rdjots naxgiagxan *>* (*>v xctQorovovvxai v ngofiitX- quibus ordinantur aut praeponuntur, monumenta
Xovxat vnoftvrifxaxa noulo&cu, xai fie&' ogxov iu>v fieri, et cum iureiurando ordinatorum et conseusu
8totxnx6iv xai awaiviaecoi xov nltiovot pegovs ru>v amplioris partis in eis deservieutium debitum maniiv axnole Xeixovgyovvxtov xb XQCOS yivea&ai yavegov 5 festari et quia non est possibile de rebus mobilibus
xal oxi ovx iaxi Swaxov Ix ngayftaxos xivryrov xovxo
istud persolvi; eos vero qui a metrqpolitis ordinantur,
Stalvd-fivai' xovs Si vnb fxrtxoonoXnoiv imaxonoiv
sive episcopi sint sive arcbimandritae sive orpbanoXeiQoxovovfievovs, tXxs snioxonoi cootv iixs ngxtfiavtropbi sive ptocbii aut aliarum vcnerabilium doSplxat ehe 6g<pavoxg6<poi eixs nxw/oxQOfpoi, i} dXXwv morum ordinatores, apud eos similiter metropolitvaydiv oXxatv Siot.y.rjxult nap' uvxois oftoitos ToIslOtas episcopos buiusmodi monumenta conscribi; ab
firjXQonoXixan intaxonott xa xotavxa vjiofivrjfinxn
illis vero episcopis, qui aut a patriarcbis aut tnetroavyyocKpsiv nag' ixeivoie Sk xois imay.6nois, oinves r\ politis episcopia ordinantur et babent sub propria
naoa naxgiaQxiov fj Tiuoa urjxQonoXixdiv iniaxonojv
lurisdictione aut monasteria aut ptocbia aut xenoncs
xeiQoxovovvxai xal fyovolv vnb xtjv iSiav StxatoSoaiav
aut nosocomia aut alias vencrabiles doraos, sub sirj (iQvaaxrtqia rj jrrw^ela ^ j-cvuivae 17 voaoxofieTa rj 15 milern modum gesta ficri, ita tamcn ut, sive apud
dXXove evayele oXxove, xaxa xbv o/uowv XQOTIOV xa patriarchas sive apud metropolitas sive apud aiios
vTiofivqpaxa yivea&af ovxat fisvxotye, aisxeeiie naoa
episcopos huiusmodi gesta fiaiit, nullum pro bis dis7icn(>iaQx,ais cire naoa fiTjTQojioXixais etre nag* aX- pendium aut expensam vencrabiles domos sustinerc.
Xots inujxonon ra xoiavxa inofivTtfiaxa jtQaxxexat,
Propterea enim nolumus de cetero apud iudices profttjSeftiav vnio aixmv Zfl/tiav rj dandvrjv xovi evnyels 20 vinciarum aut defensores locorum buiusmodi tnonuoixovs vflaraa&at.
Sta xovxo yag ov povXofts&a xov menta a memoratis personia sive domibua agi, ut
lomov naou xole aqxovat xcor inagxiuv fj xoTs ixiM- nuUum dispendiura seutiant. Postquam vero ista subxois xaiv xoniov xa xotavxa vnoftvrjfiaxa tzaga xcuv secuta fuerint apud memoratos sauctissinios patriar(ivtjiiovtv&tvxayv jtgosconcov fjyow oixaiv ngdixta&ai,
chas aut metropolitas aut alios episcopos, tunc
iva fit]Sefiiav ^rjfiinv iyiaxavxai.
ftexd Si xb ovxuts 25 praedicti ordinatores debitricis domus venerabilis in
xavxa nagaxo&ov&riain jtagd xol: fivt]fiovevdslaiv
scriptis in publico civitatis loco proponant per vidyimxdxoie naxgidgx^s v fiTjxgonoXixaie tj dXXon ginti dies, et isto modo hortentur eos qui emere
imaxonois xtjvixavxa xoiis tigrtfiivovt Hioixrixas xov volunt immobilem rem, ut qui plus praebet aliis
ilovxoi
evayoiis otxov iyygdtpwe iv Srjfioaita xr,t praeponatur. His vero omnibus procedentibus venxona> ngoxtO-ivai ini tixotstv r^iigm, xal 30 ditionem fieri pretio modis omnibus pro debito dando,
p x& xgoitip ngoxginttv tovs dyogdaai fiovXo- ut non aliter babeat emptor munitionem, nisi pretium
p s
xo dxivrjxov ngayfia, iva 6 nXeia* naqixiov
pro ipso debito persolvatur, et hoc cvidenter inscrix&v dXXatv izgoxipri&ri. xovx<av Se ndvxaiv ngoiovxtov xr\v ngnatv yivo9a$ rov x^firjfxaxos ndtii XQOnois vnep xov otpXfjfiaxos SiSouivov, iva firj aXXoiS 35
i'%ot 6 dyogaaxfjS 10 daefaXee, ei ftfj xb xijtjjfta vTieg
aixov xov XQiovS xaxafid?.Tj, xal rovxo fax&ts iyyqacpfi
v. 2933 sententia adumbratur 'Pon. 10, 3, ubi citatur vtagd

gie.

administratores, apud ipsos sanctissimos patriarchas a guibus creantur vel designantur monumcnta facere,
et cum iureiurando administratorum atque consensu maioris partis eorum gui ministeria in iis obeunt debitum
tnanifestum fieri et quod ex rcbus mobiiibus id solvi nequeat; eos aulem gui a metropolitanis episcopis
creantur, sive episcopi sint sive archimandritae siye orpnanotrophi sive ptochotrophi vel alianitn venera'
bilixim domuum admmistratores, apud ipsos similiter melropolitanos episcopos eiusmodi monumenta conscribere; apud illos avtent episcopos, gui vel a patriarchis vel a mefropolitanis episcopis creanlur et sub
iurisdictionc sua vel monasleria vel ptochia vel xenones vd nosocomia vel alias venerabilcs domus habent,
eodem modo tnonumenta fieri: ita tamen ut sive apud patriarchas sive apxid metropolitanos sive apud alios
episcopos eiusmodi monumenta fiant, nullum inde damnum vel sumpium vencrabiles domus subeant.
Proplerea enim nolumus in posterum apud praesides provinciarum vel defensores locorum eiusmodi monu'
menta a memoratis personis vel domibus confici, ne ullum damnum subeant. Postguam autem haec iia
consecula sunt apud memoratos sanctissimos patriarchas vel metropolitanos vel alios episcopos, tum prae'
dicti administratores debitricis venerabilis domus in scriptis in publico civitatis loco per viginti dies pro~
ponant, eoque tnodo adhortentur eos gui rem immobilem emere velint, ut qui phts offcrat celeris prat'
ponatur. Ilis aulcm omnibus procedentibus venditio fiat, et pretium omnibus modis pro debilo delur, ut
emptor non aliter securitatem habeal nisi pretium pro ipso debilo solverit, idque vominalim cum iure1 dXXwi <7fl itap' enVroTs TOIS] naga xoTs Cs Q 2 dtp*
iav B,Cv.l.\fi
ngofidXXovxat om. G \ 6 ix ngny/taxos xtrrjxov om. C [| 7 imaxontov Baloander {a metropolitanis episcopis lul.)] 17 Imaxonoiv MLB
imaxonovs C, om. ff B 8 tialv LB^W imaxonote CeJul.]
T} inioxortois MLB\l 13 inioxonov e lul.] iniaxonoi
MLB rj iniaxbncov C|| 19 romvxa) n\>xa C H ngdxxto&at L |J 25 firjdeplav iftaxavrnt pXd^rjv C | t'90i0TdJt>xat cum Scrimgero vulg. || 28 xov inoftiXovroi Cs
lul. (cf. 585,12)] xovin* cdftXeia ovxos [ovxas 31) MLB ||
29 evayovf] xov tvayovs , iov (deinde tpatium 3 fere
liit. /ortasse casu relictum) M (J r6nto xrfi noXetuS L (|
32 nXstta CLB\ xb nXiiov M nXiov Coll. 87 cap., Ath. jj
34 yevdff&at CH 37 xaxa^nXX^ L,Cv.L
2 praeponantur T | 3 ficrij facere proposuit flaenel ad
lul 410 nou dd (sed cf. 587,25. 588,1) { et] ut Ji VT* J
consensum F 1 fi 4 partis om. R1 Q in eis deseruientibns
R V1 in eisdem ruientibus (scraientis T") T |J debitum]
in debitam R1 id debitmn R* V || 5 et om. Tg possibilcs

^ 1 J 6 persolui istad T |) eos] pcr eos vulg. (c/, ad\Q) \

qui a] qoia V1 j) 7 orphanotropbii T | 8 siue ptocbii T\
om. R V, sire ptocbotrophi vulg. |) 10 huiusmodi 12 ordinantur tcr. 17> in ras. 2 w . | Ug. conscribere? {$edef.
ad3)\ 11 aut a vulg.] aut RV a. T \ 12 habcant T\
propriam R*\ 13 iurisdictionem F"fl aut monasteria om.
V |] xenonas R zcnona T || 14 domus RlT\ 15 modam]
domodum Ta \ ficri gesta R || tiu R [| 17 fiantj sint V*
fiunt V H 18 domus RXT 0 sustineant T* g 19 uolumus RT1 f( 20 buiusmodi om. T | raonumentorum Tl B
23 fiunt T Q sanctissimis V1 fl 24 aut metropolitas] opud
metropolitas V\ 25 praedicti T*] praedictos R*VTl per
pracdictos R2vulg. || domos V1 g 26 *proponatur Rl proponantur Vvulg. praeponanttir T re proponatur Rx 9
27 isto] de iato R1 Q ortent V11 28 qui plus] quibus Vl\
praebeut R |j 29 Tero om. R g procedcntibus T] praecedentibus RVvulg. | 30 pretium T | 31 habeat eraptor
munitionem vulg.] babeat emptor uenditioncm V babeat
mcntionem (emptionem R1) emptor R eroptor habet
emtionem T jj nisi] ut si Rx

ET EMPHYTEOSI

585

flov. CXX 6. 7

n$&' ooxov TJJ- wveaxfi ovyygatpf}, xnl on olSiv TZQOS batur, quia nihil ad laesiooem aut praescriptionem
phi^v r/ negivQafijv rol axnov siayovt oXxov yiveeiusdem venerabilis domus eificitur. Si vero secunxat. ti Si xnra ibv tiqripivov rgonov ayoQaaxrjs rov
dum praedictum modum emptor huiusmodi rei non
xoiovrov n^dyftaros firi evQed-fj, xslevoftev i6v otpsi- invenitur, iubemus creditorem ex iure praedictarum
Uutvov tx xivot tcjv eiot}ftv(ov evaycov ol'xtoy ico 5 venerabilium domorum, quod pro Boluto dicitur, eanimiUo OTXSO pro Boluto Xeysrai xqv altijv Xappdveiv
dem accipere possessionem, lusta et districta aestixxfjatv, dtxaiae xai axoifioZs 8iarifi^a(os ywofu'vr,st
matione facta, et addita in pretio decitna parte unixr(i ixQoiTt&UEi>T]s icp Tiurina.il Tye SexdtTje fioloas
versae aestimationis in ipsa quantitate accipere rem
tov navxbe nn^fiaroi eie xaixrjv XT)V noooxrjxa Xnu- creditorem pro solutione certo doininio possessurum,
(lavur xb TCQayua xbv Saveioxijv avxl y.axa^olije Jile- 10 ita tamen ut ordinatores debitricis venerabilis domus
fiaiq SeaTiorsia xxqd-qaoftevov ovxto /isvxotye thixB et amplior pars in eo deservientium buiusmodi venxovt Swttc7]xde xov inotpEilovxot ivayove o'ixnv xai x6 ditionibus conseutiat. Quae autem praebctur in boc
nUov fxiQot xcuv 4v avxtji kenovgyovvxtov xale toiavimmobilis res non per electionem crcditoris detur,
Tojj noaotoi ewaiviiv.
rb Si naoexousvov ini xovrw
sed secundum aequitatem aliud quidem fructiferarum
axivjjxov nQciyfia fiij xax' imXoyfjv xov Saveiaxov 15 aliud vero ct Btcrilium possessionum eiusdem veuetiiSoc&ai., akhl xara xi)v iaoxrjxa tovxo ftiv -nav iv~ rabilis domus ct in reditu earum et in fiscali solunbqtov tovxo Si xai dnopatv XXTJOSCOV XOV avxov tvtione et reliquae ordinationis.
oyovt oixov xai rijs xovxcov TIQOSOSOV xni Sijnooiwv
3 xai xrfi Xomfje xaraaxdasws.
Ei Ss T> iniS Si vero quis aut cpiscopus aut oeconomus aut
dxonot fj oixovo/ioe fj StotxyjxTje oiovSrjjzoxs svayovs 20 ordinator cuiuslibct veuerabilis domus sive in regia
cixw e'ixe iv rfj /HaadlSt noXei eixB v xaTs inaQxiaie
civitate sive in provinciis constitutae pecunias crexeifiivov x^Vfldra iSavsiaaxo y ftexd xavxa Saveiaedidit aut postbac crediderit, iabemus neque ei8 haec
xat, xsXevo/iev firjxe avxole xavxa xaxaXoyi&afrai VTTCO reputari pro venerabili domo, nisi primitus ostendexov tlnyoie oixov, ei fiij 7IQ6TSOOV Ssi^ovaiv oxi ds
riut quia in utilitates praedictae venerabilis domus
xotias xoii eigtjfievov evayovs oixov xalxa n$oexMpioe, 25 ista profecerunt, neque ipsum creditorem aut hcre/"jjTt avxbv xbv Savtiaxi]v r} xove xXrjQovduovi uixov
des eius contra venerabilcm doraum babere aliquara
xara rov einyovi otxov ixeif xtvd. VTIEQ alxuiv dyw- pro ipsis actiunem, nisi moustraverint quod in utiliyrjv, ii ftr/ Seigtrvoiv cos eis aixiae xcp elnyeX oixcp tatibus venerabili domui competentibus pecuniac pron^otr^oiaat xd xQVfia'ta n^oexto^rjaev, dlXd xaxd
fecerunt, sed contra mutuas accipientem pecunias
xoy Saveiffrt/uvov xd x^tiaxa
v J&>v aixov XXTJQO- 30 aut bercdes eius proprias njoveant actioues.
vofitov xaS idias xivtiv ivaycoyds.
CAPUT VII.
Kai xovxo Se xsXswfiev, cSexe i^riQTjfiivr,: xr,e dytoiHoc vero iubemus, ut exccpta sanctissima maiore
X(ixr,i fteyd).T]s ixxlrjoias xrts /SaodiSos Tio/.ecot xal ecclesia regiae civitatis ct vcuerabilibus orphauoc. VII pr. {Kelevo/uv aaxe 5S5, lt) habet Epanagoge 10, 10, summam Coll. 87 cop. 15 (inde app. Nomoc.
cap. eccl. 13).
ivrando in instrumento emptionis inscriptum sit simulque hoc, nihil in fraudem vel ad circumscriptionem
ehtsdem venerabilis domus fieri. Quodsi yraediclo modo emptor eiusmodi rei non inveniatur, iubemus
creditorem alicuius ex vraedictis vcnerabilibus domibus iwe quod pro soluto dicitur eandem possessionem
accipere, iusta et subtifi aestimationc facla, atque addita pretio decima parte totius aeslimationis in hanc
quantilatem accipere creditorem rem pro solutione firmo duminio acquirendam: iia tamen ut admmislratores debitricis venerabilis domus et maior pars eorum qui in ea minisleria obeunt eiusmodi yendiiionibiis
conseniiant. Quae autem ad hoc praestatur res immobilis non secundum clectionem creditoris dclur, sed
ro aequabili portionc tam feriilium qitam sterilium possessionum eiusdem venerabUis domus el rediltis
earum et publicorum Iributorum et reliqui status.
Si qui autem sive episcqpus sive oeconomus sive
administrator cuiuscumque venerabilis domus sive in regia civitate sive in provinciis silae mutuam pecuniam acceperit vel postea acceplurus sit, iubemus neque ipsis eam in rationes venerabilis domus imputari, nisi prius ostenaerint eam tn usum praedictae yencrabilis domus profecisse, neque ipsum credilorem
vel heredes eius conira venerabilem domum eo nomiue ullam actionem habere, nisi ostenderint in causas
ad venerabilem domum pertinentes eam pecuniam profedsse, sed conlra eum qui mutuam pecuniam accepit
vel heredes cius suas acliones movere.
VII. Hoc quoque iubemus, excepta sanctissima maiore ecclesia regiac civitatis et venerabili orphano-

1 fted1' OQXOV ovyyQctfjj xai om. s Q aJrciaxij B nota vacat adscripta \ 3 huiusmodi Tvulg.] buitu RV l
Ath. viartxrj [corr. in marg. cod. Alonacensii) C U 2 av~ 6 pcnsionem Tl Q iusta] ct iusta T || examinatione T1 |j
xov om. L [| 3 xov CL] om.M(B) | 6 SntQXiytxni\ 7 addito Rl \ printipio Tl | 9 creditorem om. VI possesxr\t nQoxtfi^ascot JB Q pro soluto Csluf.] npoaoXovxo L sorum V1 g 10 tm It | ordinator V ordinaturum T | 11 in
TtQoxohwzo M it(>b aoXovxo Ath., xijs [rrts om. M) eo V] om.RTvulg. \ desertium V 1 |j ucnditoribus libri,
jr(>0T4/ir;ao>s ML s. v. |) 7 yevoftevqs B \ 9 xavrny C corr.vulg. | 12 conscntiant Tvulg. y Quae Beck] quod
Jul.] avxrjv MLBs || Xaftj3a%'tiv Cglul.] xai Xaftflaveiv libri B probetur T | 13 immobiles Rl VI || detur R vuiy.)
MLB {rectius xal anle eii xavxrjv legisst videtur Iul.) || dcntur VT R 14 iniquitatem Tl aequalitatem T* |j fructi11 /livroi C H 13 iv avxtp] ivtavxdt M Q 17 xal] xal ferarium R fl 15 et om. Tvulg. g sterelium V \\ 16fisciR ||
xaiv Be TWV B* | airtov om.LB' | 18 xovxov B || 19 xai 17 reliqna ordinatiune Beck Q 19 rubr. Si episcopo aut
om. L |j fi om. L || 22 Saveiorixat CB jj 23 *ur,di libri || jconomo ucl ordinatori ecoleste pcooaniam quis crediderit
Itg. avxolii (| intQ CB e (cf. IuK Theod.)] wto ML(cf. II in marg. | episcopo aut oeconomo aut ordinatori vulg. H
Aih.) \ 24 8iii-(oatt> Cfl 25 nQOBt^ivov Cfl 28 8ti$a>oiy 21 constitutae] ciuitate Ra |j credidit aut postbao om. R |!
C\ 30 fj Ce //.] xai MLB || xt.riqov6fi(av avxov C S 22 posthac] post V\ crcdidit FJ iubcmus om. V jj hoo T\
31 aycoyds Cunus, B | 33 (Uyd?.rts om. B?
23 prius T | ostrndcrit R, V1 in marg., om. V11| 24 domus
uenerabilis J1* Jj 25 ista om. R D profeoerunt Vbvulg.] pro*
1 persoriptionem V \ 1 anle Si uero in R inseruntur fernnt/JFT 1 profuerunt T*| ante creditorem inR1 inhaec: emptore non inuento res eatimata districte creditori seritur large bio creditorem accipi (Ug. accipe) alioquin
fraudi locus erit; tcholion in margine repetitum dtl. /l* ||
datur in solutum, adtlita in praecio dcoima parte uni26 "uenerabilis domus (domus om. Rl) libri Q 29 accipienvierte cstimationis consensu ordinatoria et maioris partis
tcm Rvulg.] accipicntcs VT\ peouniaa] nuptias peccunias
ibi seraientium acccdente, set ea res sit mediocris inter
a
Rl \ 32 baeo R V fl ut] ex ut T* |1
cetera inspecta qualitate et honore; tcholion, quod repe- R 8 30 propriatur
1
33
rcgia
V
1
orphanotrophis
R
litur in margine, errore tn contextum receptum delct II*

Nov. CXX 7

586

DE ALIENATIONE

xov eiayovs dqfavoTQotpEiov xal j-evwvcov nal nxca- tropbiis, xenonibus et ptochiis, quae sunt in regia
X$l<pv twv iv rfj paaiXiSi noXei xai ino tf}v avxrjs
civitate, sub eius constitutis ordinatione licentiam
ovrtov ivoqiav i^eivm nnaais xals ayioitaxan ixxlrj- esse omnibus sanctissimis ecclesiis et venerabilibus
clais xal rois dtiytoiv oYxote, ov fiijv dX).d y.al povadomibus ncc non et monasteriis tam in regia civiiv i8 ifi fiaoiXid* zioXti xal it> StafoQon 5 tate quam in diversis provinciis coostitutia pennuxetfiivois dvxaXXayds noos dXXqXovs noieitationes ad invicem facere, quando utrique venerai, oxav ixaxtQqt tvayil omo? fvXdxx7]xai io <*?- bili domui servatur indeznnitas, consentientibus in
fito, ovvaivovvxtav iyyQaftos rj Sia xaxa&daecae TCO Bcriptis aut per depositiones huiusmodi contractui
roioirco cwaXXdyfiaxt, ov fiovov xatv SiotxrjxcJv ixanon solum ordinatoribus utriusque venerabilis domus,
xioov Bvnyovs oixov, aXXa xai xov TtXsioros [IIQOVS 10 sed et ampliore parte in eis deservientium. E& vero,
rcbr iv avxoTs XenovQyoivxioi'. xa Se dno fiaoiXixov
quae ab imperiali domo io quemlibet venerabilcm
oixov eis oiovSrjTtoxs evayij XOTIOV negieX&ovxa rj fiexa
locuna pervenerunt aut postea pervenerint, nullo
invxa ntqieXevaofiEva xax' ovSiva xqonov itMTQa- modo vendi aut supponi pignori aut permutari aut
exeo&ai % vTtoxi&sa&at i} avxaXlaxxta&ai rj SXcos ixomnino alienari concedimus, neque si ad altcras
irouio&at avyxotQovfisv, ovSe ei it$6s aXkiqXovs oi 15 venerabiles domos tale aliquid egerint.
tvayels olxot xotovxo xt jtQal-auv.
1 'EnsiSij Se iyvtopsv nagd xircov yirEofrai xal ix1 Et quoniam cognovimus ab aliquibus fieri alieinl xio xavxa dnoQ isQaxixov
nationes monasteriorum,
ut hacc a sacrag figura in
TTcotrjaeis
c o t r j a e i s f fxovaffXTjQiojp
j Q
,
B i
fr
it
i
f
h omnii
oxrjftaxos tls tStcoxtxqv Biaycoyijv
ftexaoxyftaxi&efrai,
privatorum
conversatione
transferantur,
et hoc
xai xovxo niiot VQOTIOIZ xcoXvo/iev. ei Se xt IOIOVXO 20 bus modis probibemus. Si vero tale aliquid factutn
ev
ytvbfxtvov eige&eiTj, aSsiap na^dxf
**? x&xa t i v deprebendatur, licentiam praebemus sanctissimo loci
roztov oaiojxuxco intaxon<a xb xotovxov ftovaoxTJgtov cpiscopo boc monasterium vindicare et in antiquata
v
a
ixdixslv xai eie xo dqx^
<rxvP inavdyeiv.
ti Sd tiguram reducere. Si vero quis de pracdictis vcnexis ix xcov eiQT}ftt'va>v evaydiv oixtov rd>v xe iv xfj /Sa- rabilibus domibua quae in regia civitate Bive ia aliis
atXtSt nofoi xdtv re iv xaii inaQxiatt ovxtov (d!;TjpT}- 25 provinciis sunt, exccpta sanctissima niaiore ecclesia
(tdvrjs xijs dyitoxdxrjs fieydXrjs ixxXqolai xrtt (iaodiSos
regiae civitatis, praetlium haboat plurimis tiscalihus
noXtois) xxr,otv ExOt noXXois T)fioaiu& xeXdoftaai @e- tributis gravatum, cx quo nullus infertur reditiu
paQTjfidviiv, ij; r,s oiSEfiia tiiaysxai jiQotoSoi rqi eiayel
veuerabili domui, licentiam praebemu3 eiusdem vcoixco, dSetav naQe'xofttv xolt xov airov eiayols otxov nerabilis domus ordiuatoiibus tale praedium alienare
SioixTjxaTe xr\v XOHXVXTJV xxrtaiv ixnoisiv oupSrjnoxe 30 quolibet modo voluerint ad perfectam securitatcm
zQonqt (lovXrideiEv nqoe xb XvotxeUsxov avxov dayovs
eiusdera venerabilis domus, gestis monumentorum
otxov, vnofirrjitdxcov Srj).aSrj xai dnl xjj xomvxij ixvidelicct in buiusmodi alienatione conficiendis ab illis
7ioirtaet nqaxxofidvtav ng* ixeivois, a y ' a>v oi'Siota quibus ordinatores talium locorum praeponuntur
xrjral xiov xoiovxtov xontov nqofidXXovxai rj x^iooxo- Bi?e ordinantur, et iurantibus in sanctis scripturis
vovytai, xal Oftvvvxtov dni xcov ayiatv yqatftbv Tft535
1 w. 1732 habet B' E 11, ". v. 1723 clausula immutata extant in Epanagoge 10, 11, eadem tx B ei'
scripta in Nomoc.dm XIVtit.\l,i;
summaria habtnt Coll. 87 cap.il, Nomoc. XIVtit. 11, i, Ecloga ad Prochiror.
mutata 23,2 p. 116 Zach.
irophio et xenonibus ct ptochiis guae tn regia civitate et intra cius fincs sunt licere omnibus sanctissimis
ecclesiis et venerabilibus domibus ncc non monasleriis et in regia civilate et in diversis provinriis silis
permutationes inter se facere, dum uirique venerabili domui indemnitas servetur, consenlientibus in scriplis
aut per deposilionem eiusmodi contractui non solum adminislratoribus utriusgue yenerabilis domus, sed
eliam maiore parle eorum gui in iis ministeria obeuni. Quae autem ab imperiali domo ad quemcumquc
venerabilem locum pervenerunt vel postea pervenlura sutit nnllo modo vendi vel obligari vel pepnuiari
vel omnino alienari permiuimus, ne tum qutdetn si inter se venerabites domus ciusmodi quid egerint.
1 Qvoniam autem coqnovimus ab aliquwus etiam alienationes monasteriorum ita fiert ul ea ex sacro
statu in privatam condicionem transferantur, hoc quoque omnibus modis prohibemus. Si qutd vero ciusmodi factum deprehendatur, facullatem concedimus sanctissimo loci tllius episcopo lale monasterium vindicandi et in pristinum statum reducendi. Quodsi quae ex praeiictis venerabilibus domibus tam quae in
regia civitate guam gnae in provinciis sunt {excepta sanclissima maiore ecclesia regiae civitaiis) possessionem habeat multis publicis tribulis praegravalam, ex gua nullus reditus venerabili domui proveniat,
facullatem concedimus eiusdem veneraoitis aomus administratoribus talem possessionem quocumque tnodo
velint ad utilitatem eiusdem venerabilis domus alienandi, ut scilicet monumenta in tali quoque alieiialione
conficiantur apud illos, a guibus administratores eiusmodi locorum designantur aut creanlur, iurentque per

1 xov eiay.ovs oQfnvoTQo^pticni] vencrabilibus orpbano- curitatcm e Q 32 xal om.fffl33 t y ' mv Zachariae (e/. ad
tropbiis c || 2 xal om. Epan. f | 7 fvXdxxtxai Epan. II 579,22. 5S4,2)|| 35 xtov itQoeoxioxtov] praesidc(?j e
9 uovtav C-B^B 11 iv avrols] iavxois Cplerigue |j /?Ctltxov otxov] fiaadixrfi Zf || 12 xonov AICs Iul.At/i.
2 civitate] quam in diuersis prouintiis add. Ra [ tab]
(Theod.)] olxov LB || negieX&ovxa] fj iiiQieX&ovra C et sub Beck Q eis VTX \ 4 ncc] et neo R |j 6 utrcque
pferique Q 14 ivaXXxixxia&ai B H dJ.Xcos Coll. 87 cap. V1 H 8 contractum Rl Q 10 et] ctiam Tvulg. 111 ueneAth. || ixnoisio&ai Coll. 87 cap. s Iul. Ath. (Theod.)] vito- rnbiltum R (j 12 pcruenerint aut postca pcruenerunt V \
xElad-at MLBG |) 15 ] ol M |J nods dXXrjlovt) ad
13 pignori supponi Itvulg. |J 15 domus TV) domos R
altcras e D oi om. B 1) 16 itQagotev C fl 17 ante 1 in- vulg. H quid T \ cgcrunt V 0 17 rubr. Alienationes monattritur in B novellne CXIX c. 10 B xal om. Cs Epan. j) steriorum non fieri R in marg. fl 18 a om. T | 19 oon18 T^J fb Epan. | 19 tvaymyi]v [dytoyrtv v.l.) C | 21
Tcrsationem vulg. transferatur T | haeo RT | 20 tale
ytvopevov CB* !| evQt&fi C v.L D f<#\ oiS o <7 | xbv
om. T H 21 depracenderetur Ra |j sanctissinns T tanctis
om. Cv. /., LB* || 22 oalurraxos inlaxonos C \ 23 inV \ locis TI 22 episcopis VTflhaec R ||roonasteriumJ'l
avayayiiv LBe ff 24 T iv xfj] XM om. CL | 25 it> rais monasterio RT |J 24 regia] hac regia Rvulg. I siue Vvulq]
dnaQxiais] in aliis provinciis s fi 26 peydlrfi CeJul.) uel RT || 25 maiore cccksia sanctissima T || 26 regia V j
om. MLB || 30 ixnoiE~iv xhv xoiavxijv xxr,aiv post /Jov- habct pluribus T\ 30 uoluerit T\ securitatem om. V1 l
Xy&tlev (31) coll. Bf || oitpdrinoxe Cs Iul.) iv oitoSr,~ 32 in] et in Bech | huiusmodi om. R | 34 eive] si uero
noxt MLB | 31 itpos xb XvotxeXi;] ad perfectam seTl | sanetis om. R

ET EMPHYTEOSI

587

Nov. CXX 7. 8

nooiaxtoTOJv xov xotoixov eiayovs otxov xal rov praeside eiusdem venerabilis domus et ampliore
n/.tioros uigovs rtov lv ahxco Xsixovpyovpxatv, (os parte in ea deservientium, quod neque per proditioovre xaxa jtQoSoaiav ovxe ngbt xdgtv rj oiavStjjtoxe nem neque per gratiam aut quamlibet praescriptionigtygafTjv TJ ixnoltjaie yivexai, dXXd Sia xb fvXax&q- nem alienatio fiat, sed ut servetur immunita3 eidem
vai to d/jXa/3is xep avxco evnyel oixcp. xdls Se oixo- 5venerabili domui. Oeconomis vero et ordinatoribus
vofioiS xai SiOixTjTtii: xal xaQxovXagioii xup onovSrj-et cartulariis ubicumque venerabilium domorum connore ovrav eiayaiv OXXCOP xal xots avxiiip yovcvol xe Btitutarum et parentibus eorum et filiis et aliis,
xai natai xal xole dXXote rols TJ xaxd yevos fj xaxa qui secundum gcnus aut Becundum matrimonii iura
yrtftixdv Sixaiov avxcilt avvanrofievoiS fito&ioaetS TJ eis coniunguntur, locationes aut emphyteosis aut
eis fj ayoQnniat fj inod-fjxas nqaynaxtav axi-10 emptiones aut hypothecas rerum immobilium ipsis
roTs avrols evnydoiv oixois nQosrjxovxotv vneisvenerabilibus domibus compctentium subire aut per
nrai tj 8t* invxiliv fj Sid nnoev&arov mposcoTiov, xa&d
se aut per interpositapi personam, sccundum quod
xai rols iv rfj /3aoiASt noXei ovotv, ini rais avrals
et bis qui in regia civitate sunt, eisdem pocnis proTionati anayogevo/ttv.
hibemus.
CAPUT VIII.
El Sd <zi$ ij fuofrcoTrts rj ifimvrevrfjt izgdy/uazos 15
Si vero qui8 aut locator aut empbj-tcota alicuius
Siafeoovros fj %fi dyicoTaTT] fieyd/.rj ixxlrtaiq ij eripcp rci competcntis aut sanctissimae maiori ecclesiao aut
tlayei oi'xca dv'olcpdrpioTe xoncp rr,e r^exigai noXi.- alteri venerabili domui in quolibet loco nostrae rcixiim xufiivio tj xeioov itotfjoet, ib n^ay/ta, oneg ij publicae coDStitutae aut deteriorem faciat rem, quam
ilafltv t} ftera laixa /Ld/3ot, rj ini Suriav ftr; xaxa[quodj aut accepit aut post baec acceperit, aut per
pdlr) xbv nag* alrov 6ftoXoyj]&evxa ifupvTEvuxbv tj 20 biennium non. intulerit quod ab eo promissum est
fiio&giTixbv xavova, SiSo/tev nSaav iia slayei oUio, empbyteoticura aut locationis canonem, datnus licent$ oh rj ftiad-oiatt TJ i) ifitpl-zevaie yiyove, xal rd tiam venerabili domui, ex qua locatio aut emphyteosis
6<fEiX6fteva XOVTOV VJISQ XOV nooXn/Sovros x&ovov xai facta est, et quae debentur sola pro praecedeuti temrrjf agxaiav xatdaxaaip xov fiia&oid-ivxos iixot dfi- pore ct antiquum statum locatae sive emphyteoticae
<}>vTtvt)-ii>Tos Ttgdyftaxos dnntxsTv xai Ix^au.uv rije 25 rei exigi et eici de emphyteosi sive locatione, non
iitfvretiaeojs rjxot fna&daecas, /ifj Swafievov TIEQI ip,- valente de emponematis actionem aliquam contra venyafyijv iiva xaxk xdiv evayaiv oixcov nerabiles doraos movere. !5i vero noluerint praedicti
ei Si /tfj poiXoivxo oi xovxmv Sioixqxal x- ordinatores expellere eutn, exigi quidcm eum praefldlleiv xovxov, anaixeia&at [tsv nixbv jiagnxthvocipimus quae pro locationo sive empbysteosi debere
ntfra anep ix xtje fiiafriotrews rj-vot ifttpvreiaeco; in- 30 cognoscitur, usque ad detinitum vero tcrapus comoytikiv ytvcaaxsxat, fte'xt Si xbv ogia&ivxa XQOVOV pletum datam sibi rcm tenere eum ct quae placita
negaicoaet, xb 8e8o/tt'fop aixty ngayfta xpaxeiv aixbv
Btint dare. Si vero refugiat, licentiam pracbemus
Kal xa awSo^avxa StSovat. ti Si dnotpvyot, uSeiav
praepositis eorundem venerabilium locorum indemnii
xols jrpoeoxdict xcov avxdfp tvaya>v xojttav
v. 5 14 extant B* E 11, 7 tt Nomoc* XIV tit. 8, 13.
c. VJU epitomen habet AnonymusBodUianus 17 {Zachariae *Avixb. p.2lS),

summam 'Pon. 25, 19.

sacras scripluras ii qui praesunt tali venerabili domui et maior pars eorum qui in ca ministeria obeunt,
nequc per prodilionem neque ad graliam aut ad ullam circumscriptionem fiert alienationem, sed ut veneraoili dotnui indemnitas servelur. Oeconomos autem el adminislratores et chartularios venerabiliwn quae
ubique sunt domuum eorumque parentes el liberos et ccteros qui vel cognalione vel affinitate iis coniunguntur locationes vel empkyteuses vel cmptiones vel hypothecas rerum immobiliwn ad casdem venerabiles
domos perlinenlium vel per se vel per interposilam personam subire, sicuti eliam eos qui in regia civitate sunt, sub iisdem poenis vetamus.
VIII. Si gui autem conductor vel anphyieula rei quae pcrdnet vel ad sanctissimam maiorem
ecclesiam vel ad aliam venerabilcm domum quocumque loco rei publicae nostrae sitam aul deteriorem
reddiderit rem quam aut acccpit aut poslea accepturus est, aut per biennium emphyteuticum vcl localionis canonem a se promissum non solverit, facultatcm damus voierabili domui, a qua locatio vcl
emphyteusis facta est, et ea guae pro lempore praeterito debentur atque veterem stalum rei locatae vel
in emphyleusin dalae ab ilfo exigendi et expcllendi eum de emphyteusi vel localione, ut de mcliorationibus nequeat ullam aclionem contra vcnerabiles domos movere. Quodsi administralores earutn
nolint eum expellere, praecipimus ut ab eo exigantur quae ex locatione vel cmphyteusi debcrc intellei/ilur, donec aulem lempus defxnxtum praetericrit, rem ipsi datam relineat eaque de quibus convenerit
praeslet. Quodsi refugerit, facultatem praebemus praepositis eorundem venerabilium locorum, indemni2 avroit L | 3 *ov8i oiSi libri \ ij om. C v . l ,
posl olavSrjnoxt eoll. C unus | 4 f] om. Cv.l.\ 5 avxa}
om. C | 6 onovSrjnoxt ovxuv] oia>v8tjitoTe L |j 7 xe
om. 8 8 xoit f^\ xdii om. Nomoc.A, rj om. c R 12 iavlov Cfj 13 TOIS om. Cv. I. | 15 } om. L \ fito&toxtjs DC

Alh. Theod. (? //*/.)] pto&toxbe ML \ npdyfiaxos] alicuius

rci f R 18 jroiijffp Anon. BodL. cum Scrimgero vulg. ||
OTttq 17] 17 om. C v. I., L | 20 avrdj L \ ifttpvxevxtxbv)
fj ifHpvxtvxtxbp Cv. l. Q 22 17 17] 17 om. L \ 23 rovxov L
[lal.)\ TOVXOP C xovjcp MD Bola c g 26 ntgl) /irt8i ntoi
L (r/. ad 538, 2) 1 28 *J oi M I pij om. C |) 01 xovrtop
Sioixrjxai] praedicti ordinatores s | ixflcdiTp Cv.i, LB\\
30 iu MLB) iniq Cs B 32 ntpaioJar] cum Scrimgero
vulg. g 8t86ftepop // 8 34 avxiop om. Cv. /., B | -concov]
oixan> xonatp (*c) L
1 pracsente Hbri, praepositis Oitnbruggen [| ucnerabilibus Va H domus om. Yl |j 2 deseruitium V j proditione
/?' perditionem Tx | 3 aut] at pcr R | 4 imminutas

cidem uenerabili VRl eidem ucncrabili immunitas T |

6 constitutorum V U 7 ct Beck] ut IIT aut Vvutg. || et aliis
om. R || 8 *qui] quibus (de quibus Ta) libri g 9 eius Tl
ei 7?||coniungitur VT\ empbyteosis V] empbitcosin HT
10 cniptionem JT@ II competentibus /i6ri, corr. vulg.fl13
his] ipsU R | qui vulg.] quae libri J eisdem poenis V, om.
RTvulg.; sub iisdcm poenis Beclc | 15 cnpbiteuti Tl
emphitcoticus R | alicuius vutg.] cuius {om.T1) libri |
16 competcDtibus Rll 17 adulteri R' || 19 quod] quidem
vulg., det. Beck | 20 non] m 1. . mibi R g qai ab eo
promissus est Beck; qaod el est del. Heimbach\\ 21 orapbytcoticis V'T% emphiteoticus R | canoncm V7'1] canone Rl T* canon ii* g dabimus Rl | 23 oia ITJ solo R
solutn vulg. || pro praecedenti] proccdenti Rl (| 24 locare
V B 25 rci om. Rl g cgi Rl fl deici R' | sirc] nel JT,
om. T' | 26 valcntcm vulg. \ de emponimatis V de cponeinatia R deponcmati Tl | ucnerabilcm domum T || 28
quidcm cum] cum om. R |J 29 lirc] sue R |] 30 cognotccretur A' j) diffinitiuum T | 33 indemnitates T

Nov. CXX 8. 9

588

/jf
xoXs eiayiaiv ofxois Ix rtov ixeivov ngayftatoiv negifcoteiv, fii} Svvafiivov fir,Sk ivxav&a TIIQI

DE ALIEKATIONE

tatem venerabilibus domibus de eiusdem rebus fieri,

non valcnte neque hic de empouematis aliquid praetendcre.

CAPUT LX.
Taii Se dyia>xdxais ixxXr,aiats 'OSqffoov xal To/uscos
Sanctissimas vero ecclesias Odessi et Tomeos cixcur nohcov inixQinofttv ixnoulv jtQayfiaxa dxivtjxa 5 vitatum praecipimus alienare res immobiles pro captivnio xr,e xtav aixiiaXcoxcov dvaQQvatois, nXijv ti jti) vorum redemptione, nisi sub bac condicione posseatnl xavxrj XTJ alotasi XTTJGEIS xtves avxait iS60rtauv,
siones aliqui eis dederunt, ut nullo modo bas alienent.
ifp' o) xnxit'ftqSiva XQOXOV xayxae ditnoulo&ai. xal Et hoc autem concedimus, ut HierosolyDiorum sanctisxoi<xo Si avyyojgovuev, disxe xrtv xaxd xr,v xcov 'IEQO- sima ecclesia licentiam babeat domos competentes ej
coXvfttxdiv ayioixaxijv xxXrtaiav ddetav fyeiv TotclOet positas in eadem sancta civitate vendere, non in
oixovs xoie avxfj nQOi^xovxas xal xeifiirove iv xy
minoii pretio quam de peiisionibus eis in quiuquaavxj) dyifi noXet niTiQdaxuv fifj in* iXdxxovi xi(irr
ginta anuis colligitur, ut ex earum pretio alios reditus
meliores emat. Si vero qtiidam cuilibet venerabili
tuax\ rjneo tx xd>v ivotxiiov aixaiv ini nevxT]y.ovxa

jtetfiivot dnooove xrr^aeie Stogr^aojvrai. rj nwiubemus pro talibus rebus nullam laesiopem sustinere
r} aXXty xqonoj jta^daxojatv r* xazafeiyaHn,
venerabilem domum in quam buiusmodi possesaiones
ev vneo xwv lotoiruov noayfiditav fxySs/uiav perveneruut, aut iiscalimn nomine aut alterius cuvnofuveiv xbv evayij olxov, eie ov y roiavir/ 20 iuslibet causae gratia praegravari, sed omne huiusTttQiriX&ev, tj Srjfiooitov ovdftnrt v aXXrjs oiaemodi onus in dantcs et eorum beredes recurrere,
i
airias x<*Qtv ftn(>vveo9at, dXX' dnav xb rot- cecessitateoi babentibus recipere datas huiusmodi
OVTO y?()os $it tovs StStaxoTas xai TOVS airaiy XXT}- possessiones et restituere de propria facultate veueqovopovs iizavtsrat, uvayxaVppivovs dvaXnfieiv rds rabili domui omne damnum quod ez buiusmodi ocSeSofiivns lotavzas xxirpen xni dnoxn&Hnav ix TT)*; 25 casione ei contigerit. Si vero et talis dolus in re
ISiat mgiovoias rd} eiayel oXx<o nuouv fj/i(av ix
subsecutus est, ut aliquae pecuniae pro hoc veneraloiaiiiji uirias axnaj ovfifiaivovaav. ei Si xai xotoiibili domui darentur, et eas iubemus in propriuia
roe SoXos iv TQJ 7tQdyftaxi na^axoXov&ijaeie, aisxe y.ai lucrum venerabilem domutn habere, steriles vero rfs
xtva xgrjfiaxa ynsQ xoixov xty evayei oXxcp So&J^ai,
ei qui dedit et beredibus eiua omui modo restitui.
xnl xavxa ttsXevouev tit iStov xeoSus avxbv xbv tvaytj 30
etv
olxov ^X t f* anooa 8i jtQayfiaxa i w StScoxoxt xai
xoii nincov xXtjoovdpon navxl xQontp anoxaxaaxrjrai.
1 Ugbi xovxoit HtXtvofiev, disre fiTjdeuiaf dvdyxqv
1 Ad haec iiibcmus, ut nulla necessitas sanctissixdls dyitijxdtats ixxXqoiats r; xols dJ.Xois elayioiv
mis ecclesiis vel aliis veuerabilibus locis tam in regia
c.IXpr. v.814 summam habet Coll.81 eap. 16 {inde app. Nomoc. cap. 14). v. 1532 excitat Nomoc XIV
til. 2, l p. 497 Pitra, exscripsit Nomoc.m t'6.; tummarium extat in Epitomt 8, 8 p. 330 Zach., Theodori summa repetitur
B 5, 2,15 (18 Fabr.).
tatem venerabiHbus domibus ex illius rehus praeslandi, ut ne tum quiilan de melioralionibus quidqvam
proponere possit.
IX. Sanclissimis autetn ecclesiis Odessi et Tomidis civilatttm permiltimus res immobiles alienare ad
caplivorum redemptionem, nisi quae forle possessiones ea condicione iis datae sunt, ne ullo modo alienentur. Hoc quoque concedimtts, ut sanctissima Hierosohjmiiuna ecclcsia faculiatem habcai domos ad sc
pertinentes et tn eadein sancia civitate sitas vendendi, non minore tamen pretio quam quantum ex earum
pensionibus per quinquagmta annos colligitur, ut ex earutn jtretio alium reditum meliorem emat. Si qui
autcm cuicumquc venerabili loco sive in regia civitate sive in provinciis sito slcriles possessiones donaverint vel vendiderint vel alio modo praestiierint vet reliqutrint, iubemus pro eiusmodi rebus nullum damnum subire venerabilem domum ad quam talis possessio pcrvenit, aut tributorum publicorum nominc vel
ob aliam ullam causam gravari, sed eiusmodi onus omne ad eos qui dederunt eorumque heredes redire,
qui cogantur recipere tradiias eiusmodi possessiones et restituere ex sua substantia venerabili domui omne
damnum, quod ex tali causa ei contiyit. Quodsi etiam eiusmpdi dolus ea in re inlercesserit, ut pro eo
pecuniae quacdam venerabili domui dalae sint, iubemus has quoque in proprium lucrum ipsam vencrabilem domum habere, rcs vero steriles ei qui dedit eiusque heredibus ommbus modis rcstitui.
1 Praeterea iubemus nullam necessilalem sanciissimis ecclesiis vel cetcris venerabilibus locis et in regia
2 MQMOU1V\ fieri s 8 fttQ*] UT]8i ntol B |j 3 nooaxt- rat.ivv. | 5 pro redenptione captiuorum R per captiuo&erat Vv. /., B || 4 Si otn. L || 'Oorjooov (JuL cf. s)] oSvaaov rum redcmptionctn T pro cuptiuoruni treptiunc (eteptione
V* in ras.) V || 7 aliquis eis dedcrit T\ 8 At V \ sanclis[oSvaaovB) MLBCTheod. (Mvaiae Atlu) | 7 nqoaiQtatt
M || 9 TJJV xaxd rfjv M] xrtv xaxa L xaxa xr\v B, xip sime ccclcsie V1 || 9 Hcentiam babeat om. RTl Q domus
C(c)fartasse rtctius Q 13 cineg C ontq L || 16 ivxjjjBnai- R T | corapctens 72 g 10 eadem] eadcro rcgione T B i|
X(Si\ in hao regia $ J 17 Sot^aatvrat Haloander] ootorj- sanctissinm HT || in om. R vulg. |j 11 cis R V2) eius Ttulg.
covxat MLBC U no>Xr,a(aaiv et 18 xaxaX*{\pa3O% L, C V1 || 12 alios V] om. RTvulg. fi meliores rcdditu T 8
v.l, Nomoc.7"] TXCOXTJGOVOIV et xaxaXiiyovat AfB, Cv.l* 13
| emat vuig.} emant libri Q rubr. Si res skrili aut pos20 TJ xotavxi} xTJjcts ntf>LrlX9tv] huiusmodi possessiunes scsaio detur eccleaiis dctur eclesiis (sic) R in marg. B ciuic
pcrvenerunt e || 21 T}8T] Srjfioaic^ B |j 22 dXXa nay LC libus Tl ex ciuibus T7 |] Ibtq. dooaucrit aut uendidmt
NomocJ* | 24 avayxaofte'vov$ 25 xxr^otis om. B || et concesserit T\ 16 derelinquerinti*1 VTl derelinquerit
dnoXafiiiv Cv.l^ 26 ix rfjs rotavxrjs L Nomac.m | 28 r * 8 18 qua RT I 19 alterius om. R* Q 20 cansa VJ
*3tapaxoXovfrrjaat libri | xai om. s II 29 xovxtav Nomoc.** j| 21 beorun Tl | recurre Rl fl 24 quod om. VR* Q 25 ci]
quod ei V quae ei Rx \ contingct. sin V\ in re) in te Tx
30 avxbv om. C |j 32 xdle xXijpovojuotS avxov C
iure V \ 26 ut] aut Tl \ aliquem T1 quaelibet T 1 B
1
darcntur
ucncrabili domui Tfl27 eis Ta (| 28 rca om. T S
1 eisdem T Q 4 Odessi et Tomcos] omnes seu (eias V )
l
%
29
et
in
bcredibus
Rl || omni modo V~\ oninino RTvulg. |
yconomos (economos T ) VTvulg. seu yconomos R sea
34
rel
aliis
om.
V
et toneos /2* || ciuitatum 8 gerosolimorum scr. R* in

589

ET EMPHYTEOSI

Nov. CXX 9. 10

xonots iv xs xjj fiaotUSt noXst xai iv ndaan xdle civitate quam in omnibus nostrae reipublicae proir,s Tjfisjeone nolixelas inaQxiait^ xeifiiyoie indyeo&at
vinciis positis inferatur possessiones steriles aut frugixu^Eis dnooove rj einoQovs onovSrjnoiB xtt/ievae
feras uuilibet constitutas emere, ut non invcniantur
lovtla&at, Xva (ii\ evQsfrwoi Sia ravrrjv xr,v itQotpa- por banc occasionem et quas babent perdere aut
oiv xai Ss '%ovatv dnoXXvvxee rj xgitaiv ivexofievoi. 5 debitis obnoxiare. Si vero quis voluerit rem inimod Si TIS povXri&eir] 7tgdyfta axirrjrov ovofian xgv- bilem nomine usus accipere ab aliqua praedictarum
<Ttw Xapeiv naQa xtvoi tav HQrjfiiviov tvayav o'i- venerabilium doraorum (secundum quod superius de
v.m (xa&a xnl dvaneQca itegl rdjr evaywv oixtov xatv
venerabilibus domibus quae in regia civitate sunt
iv rjj paaiXiSi noXet xEifiivtov Stsrvncoaafisv), fitj
positao disposuimus), non aliter hoc accipiat, nisi
i)Xds xovxo Xafifiavixa), ' fiij ixegov evif-vs ngdyftn 10 aliam mox rem dominii iure praestiterit venerabili
Surnoxelas Stxauo nagdaxjj rto evaysl oi'xq>, ov domui, a qua eandem rem accepit, tantum babentem
TO avxd itQdypa Xa/ifidvei, xoaaixrjv gfjov jtQoeoSov, rcditum quantum babet res quae ei datur, et non
onoarjv fyei xb nguy/ta OTISQ avxiy SiSorat, xal fit] maioribus tributis gravatam, quatenus post eius
nkiooi xeXsoftaoi ^efiaoTjftepov, tiisxe^ petd xijv ixettransitum aut tempus, in quo datio usus est plavov reXsvTjjv i} xbv XQOVOV y' Sv 17 Soais xrje (J-15 cita, non transcendeos scilicet eius qui acceperit
ateos owrtoE<j8 {firj vnsQ^aivovxa SrjXaSfj xfjv tov Xa/t- vitae tempus, utramque rem integro iure et secunpdvovxos ^cafjv) sxdxeoov nqdyfia iit* axeQaicp xai dum dominium et secundum usum in ipsam veneraynra Seanorsiav xai xaxd xQr}aiv ets xbv avxbv evayrj bilem domum pervenire. Et haec quidem de imolxov jtBQteX&eiv. Kai xavxa /uiv ntoi xwv dxivr,itav
mobilibus rebtlS illbemus.
nqayftdxwv txelevoaftsv.
20
CAPUT X.
Ilegi Si xdiv iegwv axsvdtv xtov Siaftgovxcov -rp
De sacris autern vasis competentibus sanctissimae
nlxil ayicaxdxg ficydXr} ixxXrjaia xr,e fiaoitiSos noXecag maiori ecclesiae regiae civitatis aut aliis venerabili^ tols dXXots eiy.TTjoiots oixois iv oitoSrjnoxe xonip
bus oratoriis domibus in qualicumquc loco nostrae
ir; rjfiextoas jxohxeiai xufiivon yevwais Stnxvjtov'
reipublicae positis generaliter constituimus, ut non
fw, dfsxs fif] aXXcoe xaixa mnodaxea&ai rj inoxi- 25 aliter baec vendantur aut supponantur nisi pro captifttofrai si fifj vTtst) xTJe xciv aixfittXiuxaiv dvaQQvasois. vorum redemptione. Si vero sunt plura vasa in aliti Si nXeiova axeijj i'v xtvt xwv [tvripovev&ivxtav
qua memoratarum venerabilium domorum nullum
tvaywv oixoiv etrj ete fiqdefiiav avayxalav %ol,aiv necessarium usum facientia, et contigerit huiusmodi
noiovvxa, xai avfi^/j xbv xoiovxov evnyrj xonov ^ecff* veuerabilem locurn dcbitis adgravari, et non sunt
paQvvto&ai, xai ovx Moxtv dXXa xivijxd Ttgdyftara i$ 30 aliao manifestae res de quibus debeant debita reddi,
wv otpelXu xd %(>in anoSo&fjvai, nSeiav aixols SiSoftev licentiam eis damus gestis monumentorum, sicut su7i(iaec0i vnofivrtudxtav, d>? dvcoxioco eifnjxat, awtcxaperiuB dictum est, constitutis pracdicta Bupertiua
fiivijs xa ivQtaxofieva ntQtxxa axevtj r/ dXXois tlayioi
vasa aut aliis veoerabilibus locis necessaria babentieiav
vat
tove tlv
xa
xonois xe
'x
ntoXeiv i} x *
^ oftoicos bus vendere aut conHare et siiniliter vendere et eociingdaxeiv, xni %r,v alxap xi/tTjp eis xb xeeoi naQ~ 35 rum pretium in debitum praebere, ut nou immobiles
*XUvt oisx (trj xd dxivrtxa ngdyftaxa ixnoitTo&ai.
res alienentur.
c IX 1 (6 Ei xts povXrj&eirj
) el c. X. XI ( 590,18) ex B exscripta extant Nomoc.dm XIV til. 10, 4.
cXfere ad verbum citat Nomoc. XIV tit. 2 , 2 , exscriplum er B exhibet Nomoc.dm ib.
civttate et in omnibus rci publicae nostrae provinciis sitis imponi possessiones steriles vel ferliles ubicimque sitas emendi, ne proptcr hanc causam eveniat ut etium eas quas habent amiltant vel debilis obr.oxii fiant. Si quis autem voluerit rem immobilem ususfruclus nomine accipere ab aliqua praedictarutn
venerabilium domuum (guemadmodum supra quoque de venerabilibus domibus quae in regia civitate sitae
Sfunt constituimus), non aliter eam accipiat tiisi aliam statim rem dominii iure venerabili domui, a qua
illam rem accipit, praestiterit, quac tantum reditum habeat, quantum habet res quae ipsi dalur, nec pluri'
bus tributis fjravata sit, ul posl moriem illius vel tempus in quod usum dari ptacuit (non excedens sci'
licd vitam enis gui accepit), utraque res in integrum et dominii et usus/ructtis iure ad eandem venerabilem
domum jperveniat. Atquc haec quidcm de rcbus immobilibus pracccpimus.
X. De sacris autem vasis quae ad eandem sanctissimam maiorem ecclesiam regiae civitatis vel ad
alias domos oratorias quocumque rei publicae nostrae loco sitas pertinent generaliter conslituimus, nc
aliter illa veneant vel oppignerentur nisi pro caplivorum redemptione. Quodsi plura vasa in aliqua ex
tnemoratis venerabilibus aomibus sint quae nulli usui necessario inserviant, et contingat talem venerabilem
tocum debitis praegravari, nequc aliae res mobiles ex quibus debita solvi debeant in promplu sint, facultatem iis concedimus, actis, stcuti supra dictum est, intcrvenienlibus quae esse superjlua reperiuntur vasa
vel aliis venerabilibus locis quae iis indigent vendendi vel conflandi et similiter venaendi, pretiumque eorum in debitum praeslandi, ne res immooiles aliencntur.
1 xoTtott] yp. xal oTxoie CMonacentis in mg. ||T7S TJJIB- otv oXxots Be | 34 xai] rj J3e, Cv.L, TJ xal C unu* |J
rioait nohxtintt xnl inagx^t L B 3 rj\ xal C || 4 fiff 35 avxitv Nomoc.m 2,2
oin. C || 6 oi'6ftaxt xgtjaeio: ngdyfta dxivtjxov Nomoc.(tm ||
XQiovS L H 8 xa&d. orxav om. C fl otxaiv om. La ||
2iuferantur Tl jj frutifera FJ 5 obnoxiarc F*in rax.\\
6 aliquo R Q praedictorum Rl | 8 domibus om. Ii | posite sunt T || 9 accipiant UOri, corr. vulg. || 10 mox om. R,
rem om. T^ praestitit T\ 11 acccperit T\ tamen JF2Z'1 JJ
babcntes 7'j 13 grauatum T\ 14 obitum 7*11 in quo] a
om.L y xrtl LCfNomoc.*"1] om.M(D) I 19 inX
li || 16 integram T H
omoe.a || 22 avxtj om. e, Nomoc.* 2,2 | aytandxrj quo /?, in quod lieclc Q 15 accepit
x
om.Cv.l. l 23 aXlots om. Nomoc.m pr. 2,2 \ oixois oi. 17 dominii T | 18 penienirct R | hoo R \\ 21 ru/r. De
C phrvjut | TOTT(]> om. L | 25 avxa ninpdoxetv Nnmoc.m acris uaats cuiusuis eoolcsie ucl oratorii sub certa fonna
2,2 117 iitoxl&eo&ai om. C | 26 xfjt om. L" || 23 eti om. alienandis R in tnarg. (cf. IuL) | sacrosanctis T | 23 oraC(certe abest a Monacensi) elul. | xwotv dvayxaiav No- torii domibus R vulg. domibas oratoriix Tflloco nostrae]
moc.m 10,4 || 29 xonov eiayij Nomvc.m 2.2 || 30 aXXa om. : F|| 24 positis R*vulg.] posiU V poaite / i K * r |
Cv. 1.1 tnvrjxd] manifcstae s fl 31 oftlXt] JVomocm2, 2 || 25 aliter om. V | 26 ereptione R V \ aliqnem Faliquo /2'J
X?ir) Nomoe.dm 10, 4 |j ndeiav avxots SiSofitv om. L || 33 27 memoratorutn V\ 29 domum !T|dcbitis agrauari B
supraTIX evQKJxoftsva] praedicta g memorata lul. (1. e. xa IIQTJ- apgrauari dcbitis T | 31 ei RT | 32 praediota]
l
ftivai) J| niQixxd] negl xa Cunus, Nomoc.m 10,i || $vaya~ dicta K|| 35 non on. R\ post res add. R
M

ii

Nov. CXX l l e p .

590

DE ALIENATIONE

ET EMPHYTEOSl

CAPUT XI.
Ei 8i Tfftpd xd StTjyoQevfieva r,(uv xco TWQOVXI
Si vero praeter haec quae iascrta sunt praesenti
avvdXXayfia xi ytvrjxai ini xoTs Siaytpovot
lcgi contractus fiat super competentibus rebus moTtQuypaai xivrjxdls xe xal dxtvrjxote ivl xtov tiotjfiibilibus et immobilibus uni memoratarum venerabiviov tvaycov oixcov, dvaSiSoo&at fiiv rrj avxfj uyioilium domorum, reddi quidem eidem sauctissimae ecxaxt) ixxXnaia vioi xt5 svayti o'ixq> xb Ttgayfia ' ' 5clesiae sive venerabili domui rem, super quam tale
xo xi nagrixoXov&r^ae /itxd xaiv xov fiicov
aliquid Bubsecutum est, cum medii tempons fructixagjrwv, /uerixaj 8i rcag' avxfj jcal xb xifirjfia bus, maneat autem apud eam et pretium aut antiib avxiSfagov r\ xb inig dfieiytios rj dXXrjs olasovv
dorum aut quod pro permutatione aut alia qualibet
aixlas aixijj SeSofitvov. si Ss iftyvxevais itQax&tiri occasione ei datum est. iSi vero empbyteosis agatur
naqa xa SiTjyoftevfteva r)ftlv, dvaSiSoo&cu xfj ayico- 10 praeter haec quae disposita sunt a nobis, reddi
xdxr) ixxXqaiq y xoie eiayiat xonoie xb avxb'ngaypa
sanctissimae ecclesiae sive venerabllibus locis eanxsXetofiev, xai xbv ifupvTtvxijv xb ndxxov xeXelv xaxa
dem rem iubemus, ct emphyteotam sccundum quod
ii]v Sivaptv xatv ifupvxevxixaiv cvfifioXaitov ei Si placitum est dare et pactum finire secundum virtutem
SwQrfteir} nqdyua ixxXriaiaaxixbv rj ixeoov evayoZs emphyteoticalium instrumentorum. Si vero donetur
ojxov, xal aixo dvaSiSoa&ai xjj ayiandxji dxxXrjaiq 15 res ecclesiastica aut alterius venerabilis domus, et
} TOTS dXXots evaytai xonois fiexa xtov 'xov ftioov
banc reddi sanctissimae ecclesiae aut aliis veneraxgovov xaQitwv, xal xoaovxov ixeqov Saov d$iov ioxt
bilibus locis cum medii temporis fructibus, et tanxb avxb itQayua. ei Si vno&rjxi] nagd. xavxa 8o- tum aliud quantum valebat res ipsa. Si vero bypo&eirj, 6 Savstoxtjs xb inoipedofievov aTioXXixto xal xb theca contra haec detur, creditor quod debetur
aixb nQayfia x<Z Biuyel xonip dnoSiSoxoj. xcbv av/i- 20 pcrdat, et rcs venerabili loco rcddatur. TabellionifoXaioyQatptov xaiv -fraQQovvTcov ttaga xorSe rjfiwv
bus praesumentibus praeter banc nostram legem
xbv vofiov xoiovxois inovqytiv evfifioXaiots 8trtvtxei
talibus ministrare instrumcntis perpctuo exilio conio(>{q xaxa8ixatpitivaiv.
Ei Ss xt TIQO xovxov xov demnandis. Si vero aliquid ante banc legem secunvd/iov xaxd xae naXaide Staxdgeie yeyove, xeXeio/uv
dum antiquas constitutiones factum est, iubemus hoc
xovxo naai xQonois XTJV iSiav fytiv ioxiv. ndvxa 25 modis omnibua propriara habere virtutem. Omnia
Si, oaa nagd xoie naXaiois vSfiovs yiyovtv, dvnxQci- vero quae contra antiquas legcs facta sunt revocari
nr\vai d"to7iit,ofitv, xai xd ngdyftaxa xa naQa xr,v sancimus, et res quae contra virtutern earum data
Svvaftiv aincov SeSouiva xolt eiayiatv oixon dvnbC- est venerabilibus domibus reddatur; ct de cetero se8oo&at. xov 8e XOMOV xaxa xbv aaoovxa roftov
cundum praescntem legem omnia tieri disponimus,
ndvxayivsa&ai Siaxvnovutv, oxoXaoioo>v pcxd xavxa 30 vacantibua post haec omnibus aliis constitutionibus
naaiov xcov dXXcov Siaxdgeaiv xav inl xdls xoiovxots
quae Buper talibus casibus dudum loquebaotur.
{'EniXoyoe.)
7 / vnejtoxij xolwv 17 aij aneg 8ta
( E p i l o g u s . ) Eminentia igitur tua quaepcrpraexov nnpovxoi voftov e/s xb 8ir;vexis ia%iaovxa<i f] yfitsentem legem in perpetuum valituram nostra sanxit
xt'ga i&ioTiios yaXTjvoxrjt axqtoxa nagntpvXdfcai anov- 35 tranquillitas inconvulsa observare festinet, edicto
Saadxto, ISixxcav iv xdls ovvrj&eai xal ftovov xonoie
in Bollemnibus et legitimia locis por decem dies
XI. Quodsi adyersus ea guae praesenti lege a nobis constituta suttt contractus aliquis fiat de rebus
mobilibus ei immobUibus ad unam praedictarum vcnerabilium domuum pertinentibus, reddutur^ guidem
eidem sanctissimae ecclesiae seu yenerabili domui res de qua tale quid contigit cum medii tcmporis fructibus, maneat autem apud eam etiam pretium yel remuneralio vel guod permutationis aitt aUerius cuiuscumque causae nomine ei datum est. Quodsi emphuteusis facta sit adversus ea quae a nobis constiluta
sunt, reddi sanctissimae ecclesiae vel venerabittbus locis eandem rem iubemus, emphyleutamque secundtim
tenorem emphyteuticorum instrumentorum pactum praestare. Quodsi donata sit res ecclesiaslica vel alterhs
venerabilis domus, et ipsa reddalur sandissimae ecclesiae vel ceteris venerabilibus domibus atm medii
temporis fructibus et alterum tantum quanti eadem res aestimatur. Quodsi hypolheca adversus hasc dala
sit, credttor debilum amittat atque eandem rem venerabili loco reddat. TabeUiones autem qui contra
hanc legem nostram eiusmodi instrumentis ministrare ausi sint, perpetuo exilio condemnentur. Si quid
vero ante hanc legem secundum veteres constitutiones faclum est, id omnibus modis vim suam /laoere
iubemus. Omnia aulem guaecumque contra veteres lepes facta sunt everti sancimus resque contra tenorem
earum datas venerabilibus domibus reddi. In reltquum vero ternpus ut secundum praesentem legtm
omnia fiant constiluimus, cessantibus postea celeris omnibus conslitutionibus quae de eiusmodi casibus
prius promulgatae sunt.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas guae per praesentem legem in perpetuum valituram seretiitas
nostra sanxit illaesa servare studeat, cdiciis locis soltemnibus dumtaxat per decem dies propositis, ncc
1 Ttaoa ra SiTiyoQBVftiva tjfttv) practcr haec quae inserta sunt g (fjftlv oin. Ma) \\ TW] iv xa} Nomoc.m | 2 yivrjxni xi C, xt om. c || 4 dvaSiSoa&ai MLBs (iubemus
rcddi //.)] dvadidoo&a) CNomoc.m Q alxrj om.L || 5 if*
o Cv. l. Q 6 xt xoiovxov Nomoc.Am || 8 rj pott xiftrj/ia
om. Bc B 9 8i86/ttvov LDe Q 11 rj] rjxoi G j xonots] ottcotS ij xottois CAIonae. {c/. ad e) || 12 xal xbv 13 xv/tfioXaiotv om. L\xb ttdxxov {Sdcrov C, ef. adblQ, 27) TXtiv] flecundum quod placitum est dare et ('. e. xafrdnto
owvQtae StSovat xall) pactum finire s || 15 avxb] xo
avxo Bc\ XTJ) xr\ avxT) L | aytandxt)
LaBCNomoc.]

1 ruhr. Quibus penis subitiatar qui praesentcm constitutioncm uiolaucrit R in marg. (ex lul.) U 2 legi vulg-)
lege R VT || rebus om. V\b qua T, Beck g tale 7 apud
$cr. R* in ras. 1 vs. \\ 6 ructibus tetnporis T^l
auttm)
aut V | eum R*T | antidotorum T3 antidorom toruts
Tl 0 8 aut alia] aliqua (om. aut) VT \ 9 ei om. Tx \ 11
locia T] domibus RV^ 12 emphiteoticam R\\Z
aecuodum uirtute Tl t c r a F * g 16 eanctissima ecdeaia
V* Q 18 res ipsa ualebat Tfl *jrpothece RVT hTpothecac

25 rubr. D e ni et potestate constitutionia inperatoruin (n>.

leg. in temporc) Ii in marg. (ex lul.) \\ 26 antiquas lcpc
L || 27 xa Ttgayfiaxa xa 28 8e$ofiiva dvaSiSo- antiquas Rl j| reuocare T j) 27 contra] contra heo Tl l
cO-cu] tes data rcddatur s H xa naQa\ xd om. C || uirtute (uirtutea pr.) Tx R 28 uenalibus V1 ueneralibm
29 vofxov om. B || 32 <poixrtadvxcov La \ 34 iaxvaavxoe C V3 || 29 disposuimos T j| 30 uocantibus V1 H post haec]
v. l. || 36 iSlxxwv L edicto s |j (iovov M(J\ ftorajv L practer haec RV post hanc Tl post hac T^vulg. \ 31
oasibus om. R \ 3 4 legem om. R
legitimis (i. e. vofitfiots) s

UT QUAB PER PAETES FIUNT

591

Sixa fifitQae jtgorid-efiiv&v, xal firjSevbs vni(>

Tji xfjs aixias iv xait inapxiais oxaXXopivov.
yag nQovoovfiev, itotq xQorn? Stva xrjs rcov
o-xtbp pXafiqs naotv fj naqoiaa Tjficbv ysvixij
Stdral-iS iftaiavfji xaxaoxairj.
Dat. VII. ld. Mai. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
anno XVIII. post cons. Basilii vc. anno III. [a. 544]

Nov. CXXI pr. 1

proposito et nullo pro tali occasione in provinciis

destiuando. Nos emm providimus, quali modo eine
collatorum laesione omnibus praesens nostra generalis constitutio manifesta fiat.
Dat. vn. id. Mai. CP. imp. dn. lustiniani pp. Aug.
anno XVIII. pc. Basilii vc. anno III.

PKA

IIEPI TOY TA2 MEPIKA2 KATAB0AA2 T2N T0K2N E12 TO

AIIIAA2I0N AOriZE20AI.

10

Avxoxqa-uoQ ^IovOTivtavbs Avyovaxoe AqaiXlip af>x,ovxi TrtQaov.

J Q f v ! )
BovXevxae Seo/ievovs OQcHvres <peid6fisvoC re aixwv
voftmv re'xvas xai otaoyio/xeras OfioXoyias xQaxtiv ov ovyxwoovftsv

tixoxas T<*9 xaxa xmv

CAPUT I.
gav ytig Elotfiioi ttal Af&oviot xa rt(iixeQov xgaxoi fyyovoi Jrjftrjxglov yevia&ai TexfrsvxeS vnb
HrdlaSiov xov JrjfitjxQiov naiSds, inotplr^aat Se JTJ^TJXQIOV AQxtftiSiOQcp jxevxaxodtovs ^(wfforc xaxa Sarei- 15
Cfiaxoi Ttgocpaaiv xai i^egojxrj&rjvai xai IOXOV, xni Evayyps &iiov noQiaaa&ai XVTIOV xbv /3ovk6/irov, ti 8inlaatov xaxeftArj&T] 16 ocpltjfia, [xySefiiav elvai xax* avxtov iS7XQttiv xaxa xovs rjfiXtQOVS vofiovS' xoiiS Si
AQXtfiiSo')QOv xov Savsiarov StaSoxpve 'Enifinxov xt xnl sfgxe/xoJva tprjaai ysvoaofrai avxovs iv xfj Serjati
xai fifj Stlv xijt TjpextQaS xv%tiv fioTj&eias, ovSa yap ixenlrjQtoafrai, xo 6fXt]fin, aXXa ftovovs fyftd"' xaxafieplrjo&ai xQvoovS. IlaXtitSiov yao oi ixsxat ipnal xov avxdiv naxioa afta IlavXip xal JtjfirjxQlqi x$ avxov 20
naxqi to^' xaxa^alziv %gvaovs, %Aqxifi(Ova Si xul nQioxtavrjv xovs AQiefuSwoov nalSaS JXQOVOVOVS xa'Enifinxov xai AQxdftcovos tpr\aat, xfjv xaxa fiiqot xaxafioXfjv fitj 7tposarfiaa&ai xov xttpaXalov, aXka navxa els
loxov Xovi&o&ai fiovXeofrai (xavxa Se xal ynjipov xov irje ina^xlns OLQXOVXOS Xtyeiv), xal Sia xovxo dnatxijaat IlaXXdSiov avxl xtjs Txooxegns rcov nevxaxoaiaiv voniffftaxtov Savtiaxfjt avyyQntp^s erdgav XQV&>V {[xoaiav xaxa^aXtiv Si xal aixol qaai Sictfoocos UaXXdSiov fiev o(t' xgvoove, Evaifiiov 8i xal Af&oviov dixa, 25
Nov. CXXJ Graece tantum extat m ML. Epil. Theod. 121 (inde B
Edoga privata aucta 11, 6 p. 32 Zach.). Appendix Iuliani p. 196 HaeneU

23,3, 78), Athan. 17,3 (c/. etiam

ullo propter hanc cattsam in provincias tnisso. T/os enitn providemus, quomodo sine collatorum damno
omnibus praesens noslra generulis constitulio manifesta fiat.

CXXL

UT QUAE PER PARTES FIUNT USURARUM SOLVTIOJSES IN

DUPLUM COMPUTENTUR.
Imperator lustinianus Augustus Arsilio pracsidi Tarsu
Praefatio.
Cum curiales nobis supplicare videamus iisque consulamus, merito artes legibus nostris
contrarias et concessiones per fraudem excogitatas valere non patimur.
I. Docuerunt enim Eusebius et Aphtkonius potenliam nostram, se nepotcs Danelrii esse ex Palhdio Demelrii filio natos, Demetriwn autem ab Artemidoro debiti nomine quingenlos aureos mutualum esse
et usuras quoque stipu/alum, atque nuper se sacram sanclionem impetrasse, quae si duplum debiti solutum sit, nullam adversus eos exactioncm esse secundum leges nostras iuberet; Artemidori aulem creditoris successores Epimachum et Artcmonem dixisse, mentitos se esse in precibus suis neque auxiiio nostro
poliri debere: neque enim debito satisfactum, sed solos nongenlos quadraginla novcm aureos solulos esse.
Palladium enim supplices dicunt ipsorum palrem vna cum Pauto et Dcmctrio patre ehts octingenlos
sexaginta septem aureos solvisse, Artemonem vero et Priscianam Artemidori liberos, Epimachi et Arlemonis
avos, dixisse solutionem per parles factam sortem non atligisse, sed omnia in usuras computari velle (idem
aulem sententiam quoque praesidis provinciae dicere), et propterea a Palladio pro priore quingentorum
aureorum feneraltcia cautione alleram sescentorum aureorum excgisse; iam se ipsos qxwque dicunl divcrsis temporibus Palladium septuaginta duos, Eusebium el Aphlhonium deccm aureos solvisse, ut inde
1 dixa VTIZQ om. L \ iXQoaxi&euivtav (nQoaxn&r if>nrjv (l. ifiptvi) xav roxav Alh. Jlegl xoxtav Thtod. fl
Hivtov unus) C, proposito ff (| 2 axelXofuvatv L avoxtk- 11 dooiX(a) M app. Iul.] *A(>aifiq? Ath. fiaot* j. e. paatloftivov Cv. l. fl 4 avvxtXsaxmv Ce] VTtijxccov cvvxsls- Xla> L | 15 naXaSiov L(etsic infra) fl ^puaovs libri/ere
o&jtrxtav ML vTirjXOOjy avvxeXeaxu/v XB cum Haloandroconstanter | 16 xvnov] Nov. CXXXVIII (cf. Zachariae in
vulg. | 6 VII (cn Jul.b iv Cunus) id. raai. M Cs Iul.b] id. editione Novell. I p.b not. 4) 8 1] roftovi] Cod. 4,32, 27.
lun. Aih. ftrjvi iovXty Theod. || CP. XVIII.] conp.
8,40, 29 J 18 agxeptSoJQco La |j apxepova Al (et sie scmimp. doQD. iustiniano ag. ann. XCIIII //.* cp. imp. rfn. per) | 19 fttj Setv M] ftrjSiv L 1 fiovovi om. JJ/fl 20 yp
iust, pp. cog. an. XIII s cod. cp. imp. dn. anno XVIll
MLa] ftip yap L* || 25 *xai avxoi {nisi malis xal av&ts)]
(XVII v. /.) C cp. dn. iust pp. aug. M fiaathias 'iov- xal avxil SlL (xal avtolt malit Zachariae)
oxiviavov (xo nf add. Fabrolus) Ath. iv8. Theod. {[
" poat consulat. (osulat. t. e. 9sulat. /i6n) basilio an.
III C pc bas. vc. an. II g cod. basilio uo. conss. M /uxa
1 praeposito R | 2 enim om. R | pracuidimus R proXTJV inaxilav BaatXtlov xb y Thtod. xb y fiexa xrtv vidcnius vulg. || 3 nostra om. T Q 6 subscriptionem unus
ixaxiiav BaotXefov Ath. cons. XIIII. {antea spatio vncuo praestal eod. JEscoriaUmu, ubi praescribitur conttitutioni
rdicto) /u|. g 9 rubr. Tltol Xoyi&od-cu {xaxaXoyiCXVI(*=* nov. CXXV) inter extravagantes positae || iu&t.
Sff^a L) ML app. Iul.] 'Ayjtygayifi tQftrjvtvovaa TJJV
pp. cog. an. XIII. pc. bas. rc. an. II. Escor.

Nov. CXXIl pr. 1

592

EDICTUM DE CONSTITUTIONE

ois ivrev&ev avvdyeo&ni xr,v xdiv Ttiftfr' vofuCfiatov jtoaoxrjxa' xbv Ss xijs^vno&ioeae axQoaaafuvov, oix
ivTefrv(iT}fiivov fiiav tlrai xov nttpxbs iyxXi]fiaxm aixlctp, firj TTootSd^aa&nt avxovt, akXet fiovXrj^tjpai *araStxdaat avrovQ xovs i^axoaiovi %ov<sovS xov xetpakaCov. xai yxrjoav xavxTje i*fi\r}&ripai xrjs dviiyxTjS, xai
ovXXoytof*e'vov xov narxos otpXmiaxos xatv itBviaxooiwv XQvacov, tt KaxafidXoiev xovs itBvxfjxovxa *al va
xobs htnofidvovs ele xrjp xtou %iXifov vofiie/iaxctv noa6xi}xa, xov xs narxbs otpXriftaxoi anrt).).a%frcu dvaka- l
(liiv xe xrjv Savetaxfjv avyyQatpfjp XUJP %' %<n)aa>v.

CAPUT II.
Ta>v xoiwv rj/uexepcop vo/ttot' fiTjSip vrtEQ xb dtitXaotov xaxafinXXsa&ai povXofiivcov ttai xavxqv ixovxa>v nqbs xovi &fi7ZQOo8rev SiatpoQnf, oxi oi uev taxcav /ue'xpt xov SntXaaiovoS xa %Qiay ei ftqSeuia yiyovs
xaxaj3oXTjy rjfiiav Si xal xae fieoixa? xaxafioXaS Xvetv xa btfkrjfiaxa Ss^nftevcov, eintQ axgt xov StrtXaoiopos
ytvoivxo, &O7tt%ofiev xaxa xovxo ylvea&at xbv cvlkoyiauov, xai oaov av eie xovs %iXiovs iXXiinoi %fn><tovs
xovto aixois xaxnf}dXXovxas avaXafielv xal xfjv xcov % voftiafidxaiv Savuaxr,v avyyQa<pqv> oiixe fir\ noXXanXdaiov ix xavxrjs x^s aixlas evge&fjvat xb XPt0S cinaixovfiBvov.
('JSniXoyos.y
'//" xolwv arj fisyaXonotneia xa naQaaxdvxa rjfilv xal Sia xovSe xov &eiov jtgaypaxixov SqXovfiera xvnov E(tyc# xnl ntQaxi nnpaSovvat onevodxio, xije xe naqa xavxn yivojtevqs epftrjveias iv
xals \frf]woiSy tav oi ixixat ftiftvrjvxai, axoXaXpvarfi, navxtav XB rcSu xttxa avvaQjzayfjv xai ix fticis ftoloas 15
naQa xov voftov ntn<>ayfxivfov rj nga-x&rjoopivtov aQyovvxatv. Divinitas te servet per multos anuos, frater
iucundisaime.
Dat. x v n . k. Mai. CP. fieliBario vc. cons.
[ 535]

PKB

IAIKTON IIEPI AlATYn22E22 TEXNIT2N.

( p f o v . y
"Eyvtofitv ti>s ftsxa. xfjv nttidevatv xr\v xaxa tptXav&Qconiav xov Seanoiov &tov yevo- 20
fti%jv oi xas ngay/utxeias xai xas /ue&oSeias fiexepxoptvoi xal oi dinyootov xe%v(5v xal oi ns^l xfjv yijv ioydroi, isxt ye fiijv xnl oi vavxai, otptiXovxei ftaXXov xaXXlovee yevdo&at, cie nXeove&av Sedioxaoi, xnl d'nAoaiovai xai xginXaoiovas xtftus xe xai fiia&oiiS napa xfjv aQXa^av ovvjj&iiav ijiitflxovai
CAPDT I.
JSweiSoftcv xoCwv Std 3'eiov iStxrov naatv txTtayoosvffat TJJV xoiavrr]v n?.tove!-iavt xai ftrjStva xov
Xoinov xoXftav 7iQayfxaxsvxr,v ^ iQyaxrjv rj xtxvixriv Q oiasSqTtozt fie&oSov jj ifinoolas f\ yerjnovias nXtiova 5
Nov. CJCXIl Graect tantum eztat in M f. 394r in appendice Edictorvm Justiniani sexto loco poiila, in ttrie
novellarum omittitur (17 Si Qxff ov% svpi&rj schol. M in marg.). Fuisse eam tn B 55, 14, 4 testantur Tipucitut, indtx
Coislinianus, index lieginne (fit. XC&P fiaotXixdJy ve xl. to' ^ SXTJ vsa^d adnot. in marg. L). Epit. Theod. 122
(inde L), Athan. 21,3.
nongentomm quadraginta novem aureomm summa conficiatur; eum vero, qui de eo negotio cognovisset,
cum non constderasset unam esse totius accusationis cavsatn, se non admisisse, sed in sortem sescentorum
aureorum condemnare voluisse. Ilaque pctierunt ut hac necessilate exuerentur, et computato toto debito
quingentorum aureorum, si unum et qumquaginla solverent qui reliqui essent ad mille solidorum quantilatem, et a tolo debito liberarentur et feneraticiam caulionem sescenlorum aureorum reciverent.
II. Jtaque quoniam leges nostrae nihil supra duplum solvi volunt, eamque a prioribus discrepantiam
habent, quod tllae quidem debita usque ad duplurn sistebant, si nulla soluiio facta esset, nos autem eas
quoque solutiones quae per partes fiant debila solvere vermisimus, siquidem usque ad duplum perveniant,
sancimus ttl secundum lioc fiat compxitatio, atque itii si quantum reliqui sit ad rrdlle aureos solvant
ctiam feneraticiam sesceiitorum aureorum cautionan recipiant, ne ex hac causa eveniat ut muUiplicatum
debitum exigatur.
Epilogus.
Magnificentia igitur tua quae nobis placucrunt et per hanc sacram pragmatham
sanctionem declarantur ad opus et effectum aaducere studeat, ut et interpretalio conlra haec prolata in
sententiis, qvarum supplices meminervnt, abiciatur, et omnia quae per obreptionem et ab una parte adversus legem acta sunt vcl agentur cessent. Divinitas te servet per iuultos aonos, frater iucundissime.

CXXH.

EDICTUM DE CONSTITUTIONE ARTIFJCUM.

Praefatio.
Cognovimus post castigationem quae secttndum domini dei clementiam contigit tot
qni negotiationes et ariificia exercent et diversarum artium opifices et agricullorcs nec non nautas, ctim
potius meiiores fieri deberent, avariliae se dedisse, et dupticia atque trtplicia pretia mercedesque conira
veterem consxtetudinem exigere.
I. Placuit igitur nobis per sacrum ediclum omnibus eiusmodi avaritiam interdicere, neve ullut
ilerum negottator aut agricola aut arlifex cx quucumque arte vel negoliatione vel agriculiura
m posl,
L] om. 311| ipaxoaCoip xtaaa^dxopxa ivia. L (] 19 ru6r. "iSixxov {"Edtxxop L, om. B) IXBQI 5taxvnwaia>;
4 xaxapdXoiep Haloander] xaxa@dXoi ML, xaxetfldXXotep xexfixdip Theod.(L) B\ "iStxtop xov tice/Jeaxdxov q/wiv
cum Scrimgero vulg. || h>a Scrimyer) ix M tP L || 5 Xmo- deonoxov lovaxtpiapov M "Siaxt xois n^ayfiaxtvxat xnl
fjirove L Q 7 voptop] Cod. 4,32,27; nov^ CXXXVIII |j xtxvixaS xal yeqjtopovs xai pavxai xni itdpxa xa inta xaxa xrjv ag^atap awfj&Btav XctftfidpBiv ual
8 oi /lip) Cod. 4, 32,10 |) 9 einiQ L\ anso J / , aineo
tos f/p 7100 xov &avaxixov [1. e. ante puttm
Zachnriae^ 10 XOVXOP ML, corr. flabandtr fl 11 xovxo
avrois Zachariae] xovs aixovS ML fl 14 T JV/] Si L |j anni 541, cf. Theophanes chronogr. ad Iustiniani anyPOfiipt)S llaloander (j 16 clatuulam latinam eum tubtcr. numXVX xal prtSsv nXtov Ath. || 20 natStwsiv] i. e. xo
om. L \ Y\ xvii M Ath.] xvin app. Iul. (J maias om. &apaxixop, e/. Ath. \ 25 olai$t)novxs 5t Q ftt&oStias
/ul." | bilisario uo, cons. (uo. om. lul.", cons. om. Jul.b) malit Zachariae sine causa
app. IuL bilisar. uo. conss. M inaxein; BeXtaaQiov Ath. |J

DE SANCTISSIMIS ET DEO AMABILIBUS

Nov. CXXIII pr.

503

naxt tQya iy xai xiva BiSr} tovovfiivovs' olSs yag avxois i^aivat rtXiov tov S&ovS xov Siaxetayftivov
naQtyjiv avyxtooovftev. ytvwaxovrcov xaiv nXiov T TJJS naXatds avtvj&eias int&jxovvx&v, <os xQinXaalova 5
noaoxrjxa eisxoftiaat 1$ Srjuooico dvayxaa&TJoovxai, si naoa xo 1% dp%qs fiiaxexayftevov Xaflovxsi r} SsScoxorti ipavElr,Oav.
(^EniXoyoi^
Tavxa Si fyxeTa&at xai ixdtxeTafrat xeXetotitv naqd rs rrjs arjs vns^ox^e xal rov ivSo^oxdxov i?tdoxpv xavxtjs irje tvSai/uovoi noXscoi. ftovXofiefra yaQ Si' vfiaiv xovs na^afiaivovxas xavxrjv
y/twv Tjyv SiaTvncjaiv anaiieio9ai XTJV ogKf&eioav JIOIVTJV xal Tift&giais vjtofldXX.so&af ftotvTJG ijnxsifunjs 10
nivxt xovalov Xtxntov rale nei&opevais vuiv Tagtatv, e'i 11 rd>v nctQ* rjftcSv Siartxayfiivtov dfteXtj&eltj.
l)at. x. k. Apr. CP. <imp.) dn. Iustmiani pp. Aug, anno XVII. post cons. Basilii vc. anno 111. [a. 544]

PKr

CXXIII. Auth. CXXXIV. Coll. IX tit. 15

IIEPI EKKAH2IA2TIK2N AIA- E DE SANCTISSIMIS ET DEO

KE$AAAI2N.
ISAMABILIBUS ET REVERENTISSIMIS EPISCOPIS ET CLERICIS
ET MONACHIS R
'O avros (taoi)*vs IlfTo
9

T<jJ irSo^ordrea
drp(pixiu>y.

Imp. Iustinianus Aug. Fetro gloriosissimo pp.

(noooiuior.)
IISQI Siotxr,aea>s xnl nqovouiwv 20 (Praefatio.) De gubernatione et pririlegiis aliisxai nXXatv tSiafpoocov xefaXaicuv eis ras dytaxdxas ixque diversia capitulis ad sanctissimas ecclesias ct
xbjaias xal xoin AXXovs evayeis oTxovs avrjxovxtov fjdrj alias venerabiles domos pertinentibus iam quaedam
tmi StBxvnioaafuv, inl Si xov nagovxos xd nsQi disposuimus, super sanctissimis autem episcopis et
TW. OJICOTUXOS imaxonojv xnl xXTjgixdiv xal povayfiiv
clericis et monachis dudum in diversis constitutioningiiip> iv Siafooott 8iaxd!-eot Staxvncofrdvxa fisxa xiji 25 bus disposita cum competenti correctione bac comnQosTjxovoTji. inavoQ&oboeui xijiSe TttQtXafieTv XM vouot
prchcndere legs perspeximus.
avvtiSofLtv.
Nov. CXXIII(Authent. CXXXIV=s
Coll.IX tit.15: gloss.) Graece extat in M et eum nov. CXXXVII contamnata tn L, cap. 21 32 in B 3,1,916.2033.3548, cap. 3444 in B 4, 1,216. Maxima pars novellae
quamvit passim contracta et immutata habetur tn ColUctione LXXXVII
eapitulorwn 2887 (=* S; inde pleraque
repetuntur diverso ordine disposita in Nomoeanone L titulorum eiusve appendiee), particulae in Epanagoge 8 10
(virf. tn/ra). Epil. Theod. 123, Athan.1,2 (inde Coll. const. eccl. III 1, 2; A f. 184* in parte tiluli primi inter
novellae CXXXI cAetbinserta).
Iuiian. consL CXV (qui exemplum Graecum non tam excerptit quam expressit).
Prooemii (novellae Vpraemisst) translationem latinam a vulgata divertam in appendice collectionis canonum Diomjsxo-Hadrianae exhibent eodiees aliquot taeculi IX. et X. (cf. Alaassen Sitzungsberichte der k. Akad. der Wiuemch.
Wien 1860 p.91 n. 4), primi ediderunt Pithoei /ratres in Obss. ad Cod. et Nov. (Parit. 1689) p. 693.
maiora quam secundum vclerem consuetudinem prelia mercedesve exigere. Iubemus autem eos quoque
gui aedificiorum et agrorum colendorum aliorumque operum mensuras faciunt nihil amplius operariis imputare, sed ipsis quoqut antiquam consuetudinem servare. Atque haec eos quoque observare tubemus, qui
guaUacumque opera tmperant vel eliam species quasdam redimunt: quibus ne ipsis qtiidem ut plus quam
more constitutum est praestare liceat permitlimus. Sciant autem qut quicquam amplius quam yetus consuetudo fert exigunt, se triplicem quantilatem fisco inferre coaclum iri, si contra id quod ab initio constitutum erat eos accepisse vel dcdissc appareat.
Epilogus. ffaec autem examinari atque vindicari iubemus et a tua sublimitate et a gloriosissimo
praefecto huius felicis urbis. Pcr vos enim ab iis qui hanc nostram constitutionem violaluri sint mullam
definilam exigi eosque poenis subici vohtmus; cum officiis quae vobis apparcnt quinque librarum auri
poena immineat, si quid eorum quae a nobis constituta sunt neglectum fuerit.

CXXIU.

DE DIVERSIS CAPITIBUS ECCLESIASTICIS.

Idem Augustus Petro gloriosissimo magistro sacrorum officiorum.
Praefatio.
De administratione et privilegiis aliisque diversis copitibus quae ad sanctissimas ecclesias aliasque vcncrabiles domos pertinent iatn quaedam constituimus, in praesentia autem ea qttac de
religiosissimis episcopis et clericis et monachis in diversis constitutionibus antea disposita sunt, cum idonea
cmendatione hac lege comprehendcre placuit.
1 8i add. Srrimqtr || 4 etdrj M (cf. nov. CXXVIlle. 1.
2.3.9.15. CXXX c. 1. 2. 3] 17J17 cum Scrimgtro vulg. \\
12 tulscr. (1. u. k. apr. cp. dn. iust. pp. aug. post bilisario
uo. conss. M; iygdtpij jtgo 1' xaXavS. 'sinptX. ptunXtlas
hvattviavov 16 *' vnartias BaoiXtlov 10 y Ath., unde
tubfcriptionrm restituit Zachariae | 14 ru&r. Iltpi Imoxonwv xal xXrjptxriiv Ath.Theod. {e/. s et infra v. 24) ntql
tmv TO yrrjyiGftaxa. xa>v imoxontov imSidovxutv ontos
Xgti ylvto&at S |j 18 ftayiaxQot xtov &tiatv {qpaiy add. L)
Ofwixltuy ML] ijtrtQXV noaixtDQiay Ath.ff,Gregorixu
Magivtt Epitl. 13,45 / / p. 1252 ed. BenedicL Exemplar
toniHtutionis ad Petrum praef. pratl. missum fuissc M

confirmat in fine noveltae J 21 aXXoiv SiaaoQcav xtfaXaioiv LSilul.]

Sintpopcov xttpaXaiatv alXotv M \ 22
rjSrj fiiv xiva S Q 23 disxvnajoautv] nov. CXXXl \ inl
oi xov naQovxoe xa neQl\ xd oi irepi sola Ugitte vidttur s fi 25 tJoTaSff] e/. nov. VI. VaL
14 sanctissimis cit. Gregor. ep. 13, 45] sanctissimis episcopis libri, vulg. | 15 et] ac Gregor. | 16 episcopis et
cleriois Gregor.] cpiscopis et de oleriois V et oleriois R
clcricis Tvulg.)] 17 l)i L-XL-II. (Wc) T H 18 pp.] praefecto VT p. R B 25 cum om. T |J correptione R | hanc V

Nov. CXXIII 1

594

DE SANCTISSIMIS

CAPUT I.
Sancimus igitur,
quotiens opus
%f
g ,
q
p fuerit episcopum
pp
roivw, , oadxts nv xQ
xQcia y p
X xXqgtxois
i
axonov xxetpoTovq&TJvca,
xai xois Q
IZQIO- ordinare,
inare clcricos
clcricos ctct primates
primates civitatis
civitatis, cuius
cuius futurus
futurus
p q &
J , J tovs
qg
fteXXet
TOVS xrje TxoXecos
TxoXecos, r)er)e
fteXXeto oiniaxonos
iniaxonos ^<ooTo'ft
^<ooToi'ft- cst episcopus ordinari, mox iu tribus personis deo&at, inl TQtai jrgosconois yrtfiafta-ia nouiv nooxe^- creta facere propositis
pp
sacrosanctis evangcliis
g
pperipivtov i&v ayitov tlaygtXitov xivSivco xa>v iSioiv 5 culo
l suarum animarum
i
dicentes
d i t
in
i ipsis
i i decrctis,
d t i quia
i
yvxcbv [xal ixaarov avia/v Sftvvvat xara rwv Q-eitov ncque propter aliquam donationem ncquc propter
/.oyioiv, xal iyygayeiv iv airoTs] Xsyopxas iv aitols
promissioncm aut anricitiara aut propter aliam quanixoTe yr}tpiofiaaiv, ort ovre Std nva Soatv ovts Sia libet causam, sed scientes cos rectae et catholicae
imoayeaiv tj ft),Cav ?; 8t* dXXrjv olavSjnoTs airiav, fidei et honestao vitae esse (et) litteras nosse bns
a)X tiSoxes airovs xfjs ogd-Zs xnl xa&o/ax^e niaxeme 10 elcgerunt, et quia neque uxorera ueque filios aliquis
xai ceftvov elvai fiiov [y.ai vjiip xb xgiaxooTov iroe]
eorum habet, neque concubinam aut filios naturales
xai yQa/xftaxa ciSevat tovxovs iTnXil-avxo, xal on
cognoscunt eum babuisse aut habere, sed ct si prius
ovxe yantTTjv ovxe nalSde xts i ainiov #, ovSi
uxorera aliquis ex cis babuit, et ipsam unam et
naXlaxfiv rj nalSai tpvaixovs ytvcSoxovoiv aixbv loyr^
primam et ncque viduam iieque viro couiunctam nec
xivai ij i'xetv, dW d xal nqoxtqov yaftert';v T<st'| 15 Jegibus aut sacri3 canonibus interdictam; sed neque
alxcjv k'oxe, xal avitjv fiiav xai ffjwTJjv xal oiSi
curialem aut officialem bunc esse cognoscunt, aut
xjgav oyoi avSgds ano^evp&tiaav oiSi roTs vo/wts
si curiali vel officiali subiacet fortunae, sciunt euni
ovSe zoTs isQois xavoatv anriyoQsvfiivi^v aXX oidi
in monasterio non minus quindccim annis mouacbi(IOVXBVTTJV rj ra^ecort/V TOVTOV tlvai ytvaioxovoiv, rj ticam COnversatiouem implcssc.
TitQ povXsvxixri ij raj-ewTixr} vnexeno zixfl, Xaaaiv 20
avrbv iv ftovaOTtjQltp ovx TJTTOV SexanBVTS ivtavtwv
ov piov ixzeXtaapxa.
xai JOVTO Si xoli
l Hoc quoque decretiB oportet inseri, quia non
n
SelfvtiD-eofrat, ortnsQ oi<x TJTTOV fj rgidminus quam trigiuta quinque aetatis annos babere
a nivxe xf,s rjXixias iviawovs k'xw zb imXeylv
si qua eligitur ab eis coguoscuut personam: ut ex
i
nao * aixaiv nQoiconov ytrcoaxovaiv Xva iy. za>v xQtdiv 25 trium pcrsonarnra pro quibus talia decreta facta
nQoeoincov, vnig IOP xa rouxvxa xpr^iafiaxa yeyovev,
sunt inclior ordinetur electione et pcriculo ordi6 peXxiojv xeioozoirj&p rp dndoyfj xai xa> xtvSirco
nantis. Curialem vero vel officialem qm, sicut dictum
xov ^(wrorouiTOS. xbv Si SovXevxTjv ij xbv xagiojest, quindecim annis in mouasterio conversatus cst
xt;v xbv (ds etQrjxat) ini Sexanivxe vtavxoi>s iv /wvaet ad cpiscopatum provocatus, liberum esse propria
i
Siayayovxa^ xal eis inioxoni}v ngonx&ivxa 30 fortuna, ita tatnen nt libcratus a curia quartam
v tlvat xijs iSiasxvxrjs,
ovxu /lirxot 'iva partcm suae substantiae sibi retineat, reliquia eius
Q i s xTji /SovXrjs xd xixaqxov ptoos rrjs iSiai
rebus sccuudum nostram legem curiae et fisco
ntgiovoias iavxca Ttapaxaxdaxf], xcav vnoXoiixtov avxov
jTQayfidxtav xaxa xbv rjfiixsQov vofiov xfj fiovXl] xai
cap.l et 11 pr. in L omitluntur, eorum loco inserta sunt nov. CXXXVH pr. et c 13 (simiHltr in B c. IIJ1
excipit novellae CXXXVII capita 2. 3).
3sq, summarium Ath. repetunt paratitla Ath. 20 1. Summarium v. 1822 extat 'Port. 3 4 , 2 , v. 2325
'Fbn. 41,1; Ath. summam v. 1822. 28 595,1 repelunt paratitla Alh. 8 J 2. 18 1.
I. Sancimus igitur, ul guoties episcopum creari ojnis sit, clcrici et primores civitatis, cuius cpi
scopus crcandns est, de tribtis personis decreta faciant propositis sanctis evangeliis periculo animarum
suarum [et unusquisque eorum per sancta evangelia iurct, atque in iis scribat), dicentes in ipsis de
crelis se neque propter largilioncm ullam neque propter promissionem aut amicitiam ant oliam ullam
causam eos elegisse, sed cum sciant eos reclae et calholicae fidci atque honeslae vitae esse [ct triginta
annis maiorcs] et litleras nosse, et neque uxoretn neque liberos quemquam ex iis hahere, neque concubinam aut liberos nalurales se scire eos habuisse vcl habere, scd et si quis eorum prius uxorem habueril,
ipsam quoque unam et primam nec viduam neque a viro separalam tiec legibus aut sacris canonibus pro
hibilam; nec magis curialcm aut offxdalem esse eum sc sare, aut siquidcm curiali vel officiali condicioni
obnoxius fuerxt, scire se eum in monastcrio non minus quindecim annis vilam monasticam peregisse.
1 Hoc quoque decretis inseri oportet, scirc eos non minus quam triginta quinque aetatis annos hahere
personam a se electam: ut ex tribus personis, pro quibus eiusmodi dccrela facla sttnt, melior creelur
electione et pcriculo crcantis. Curialis vcro vel officialis qui (sicuti dictum esl) per qulndecim annos
in monaslerio dcgit et ad episcopalum provectus est, a condicione sua liber sit, tta tamen ut libcratus
a curia quartam partem suhstantiae suae sibi rctincal, cum rcliquae eius res secundum legem nostram
4 irii XQtai} mox in tribus s\\ngoxeifte'r(Ov xtov dyicor
tiayyeXlcov Sglul.Ath.] om. M || 6sq. xal fxaaxov avTOS in M inUrpolata tx nov. CXXX VII c. 2 om.SsIul |j
7 sq. Xiyovxae \fn}<piafiaoiv om. S || 8 oxt ovre] tos
ov S || ovxe Sta] ?} S (c/. ad c) J 11 xal txos in M interpolata ex nov. CXXXVII c. 2 om. Sslul. (c/. injfra v. 23) 0
13 *ovxe ovxe] ovSi oiSi MS H 15 ngoxtgor xtt
i aixcHf yafitiijv ax* S |) 17 avSgbs ano&vx&eToar]
\iro coniunctam s U 27 x^poxoitj&eiv S | xiv8vvq> M S s
lul.) xfiftax* Ms.v. (ex nov. CXXXVlIc. 2), vulg. || 32
fii(>os om. 5 J 34 vofiov] fuit Cod. 10, 35, 4; ef. Cod. 1, 3,
62 j 1, AW. VI 1 1, XXX VIIIpr. 2. Sed ea constitutio
guarlam substanliae curiae vel foco offerri vult. Itaque
pro xixaQXOv v. 32 Zachnrine rjfiiov XIXOQTOV correxit:
quo non dodrans (J) significatur, sed tres parles et di~
n'</t'a(3|); quamquam iwaovyxiov inttlUgi voluisse etiam
Athanasius videlur xb rifitamijaQxov (itQOS xr,S iStaS
vnooxactcJS naQtxoiv xf, /Jot/P.jj. Quartam h. l. ipsi curiali
vtl offidali retiwfii, nnvtui uncias curiae veljisco vindicari consentiunl cum AISs epilomalores Iul. Alh. Theod.
Id ipsum in constitutione deperdita sancitum fuisie vix eredam: videturpotius ipsius auctoris errore praeceptum illiut
constitutionit confundi cum iis quae de novem unciis uti-

que curiae servandis in donatione vel in successione rurialit valent: cf. nov. LXXXVII pr. p. 423, 20; C/ c. 3
p. 490,2.31; c. 4 p. 492,13 al.
1 rubr. Dc cpiscoporura consccratione T in marg. (tx
lul) || igitur] itaquc T 2 ordinari vulg. g primatos Tl \
cuius oiuitatis V [| 4 pracpositis T | 6 donationem ncqut
Vvulg.] donationem aut liTal. | proptcr (per Rl) aliquam pronrissionem II vulg. Q 7 causam quamlibet V f
8 Bientes Tl || 9 boncstate 10 g csse uitae Tvulg. | et
add.vulg. Q nossce V nosce Tl g 10 aliquis T 1 ] aliqui
(aIiosA') RVTlvulg.
R 11 habct T2] habent ItVvulg.
bt T11| coacuninara V1 Q 12 baber /2 1 1 Bcd et st v/<7)
set si VR2 et si RlT | priuatus II1 B 13 babucrit Fg'14
viro] cutn uiro Tl | 15 canonibus] canonibus uel constitutionibua VT1 constitutionibus IiTlvulg. | 16 carnalem
Rl | 17 curiali] fiscali R | cum] enim T% 18 monachicam
causam conucrsationctn Tl | 22 detractis Tl g inseri T
vulg.] inferri RV D 23 annis V U habere JBeck) babet
libril 24 eis RTal.) cia qui Vvulg. g cognot
ex Rl I personam vulg.] personas libri | ut] aut T 1 I
25 sunt facta V g 27 vcro om. T* B 29 prouocatis T* \
30 Qt] si R \ partem quartam R \ 31 rcbus eius V

ET DEO AMABILIBUS

595

Nov. CXXIII 1. 2

2 xo) Sr,fioalia ixStxovfuvatv. JCSofiev Si aStiav xols

2 vindicandis.
Damus autcm licentiam decreta
xa fr;f{o/i(txa 7xotovfievois, ef xiva xocftxbv Sixa fiov facientibus, Ei quempiam laicorum praeter curialem
Imol xai xageeAxov agtov xtjs nooetQrjfiivrjs intXoy?ts et officialem dignum memorata electione esse putativat vofilaovaiv, xbv xotovxov rifia aXXois Sio XXTJQI- verint, hunc cum aliis duobus clericis aut monacbis
xoti i ftovaxols imXel-ao&at, ovxto pivxot tra 6 xoa/u- 5 cligere, ut si laicus hoc modo ad episcopatum eliga' o xovxi? xq> xQoitio tis imaxonr,v imXsyeis MV tur, nou repente episcopus ordinetur, sed primo
; iniaxonos xEt^ovri^tl
dXla. itQ<oxov rols
clericis non minus tribus mensibuB connumeretur,
ols oix i'Xaxxov xQiiov (ir\va>v owaQi&ftri&ri, xal et ita sanctas regulas et cotidianum ecclesiae miniovxu) xovs dyiove xavovae xni xrjv UQCLV rfjs ixxXij- stcrium edoctua episcopus ordinctur; qui enim alios
aia> XeirovQyiav StSaxfreis infaxonos xeiQ'tovri^'
<> 10 debet docere, ab aliis post prdinationcm doceri non
ynu aXlovi orpeiXtov SiSdaxeiv nao* sxegcov /texa xrtv
debet. Si vero, ut evenit, ia quibusdam locis non
xuQoroviav StSdaxeo&ai oix dfeiXet. Ei Si cos tixot
iuveniantur tres personae ad talom electionem opi>' xtot xonoii /tf] cvQE&eZev xpia nQoiazta TIQOS xijv
portunae, liceat decreta facieutibus in duabus et una
toiavxtjv iniXoyrjv inixtjdsta, i^iaxca xdie xa ynjfipersona decretum facere, omnes tamen djctaa a noauaxa noior/ievois ini Svo ?j xai ivi nQosioncp \prjfi-15 bis babente testationes. Si vero qui debent episcoouuxa itouta&at, ndane fiivxoi xas eiorjfiivas rjfilv pum eligere, citius ipsa decreta intra Bex menses
fyovu pagxvQias. Ei Si oi 6<psiXovxss xbv iniaxonov
non faciant, tunc periculo propriae animae ille quem
indilaa&ai xa xoiavxa rfrr^lofiaxa ivxbs e firjvcov competit ordiuare episcopum ordinet, omnibus aliis

Ei Si rts naQa xijv /xvjj/iorev&elany

etiam illum, qui praeter baec praesumpsit ordinare,
ti]v inlaxonos xtlQ^ovr,&fi, xeXsiofiev xov- segregari uno anno sacro ministerio, et omnem eius
cov naai xoonott rijs djtiaxonfjs ixfldXXeo&at, dXXa substantiam quae quolibet temporc aut modo in eius
xdxmw Ssxts 7inoa xavra ix6Xftr}as ^e/^oiovijffa 25 dorainium deducta est propter culpam quam fecit
X(u(>i$t<jfrai inl ya ivtavxbv xfjs te^artx^s XSIXOVQ- domiuio ecclesiae cuiua episcopus est vinaicari.
yias, xnl naaav avxov xr\v nsoiovalav, ^xiS xad"' olov&fj7ioT8 XQv0V V XQOTXOV MIS XTJV rtvxov 8eonoxetav
rteptrjlfre, Sid xo nxdiafxa o inoirjae xfj Sianojeiq
rfji ixnXijaias ?;s inioxojtos iaxiv ixSixela&ai.
'30

Ei 8i

CAPUT II.
j xQ
y
Si quis autcm ad ordiuationem electum episcoiTttXeyivxos
xfjv
ei p* olqSqnoxs aixia Swauevr]
S
patus accusaverit in qualibct causa quae possit sexovs xavovas xfj avxov ipnodCoai
cundum legea aut canones eius impedire ordinatioo&a} ij roixov xeiQoxovia xai
xai noo
ucm, differatur huius ordinatio et prius contra eum
noo-

2 KeXevouev roiis \fnr]<piofiivovit tt nva xoaftixbv a&iov xrfi ytQost^fitvrji 12 ovx oyelXci habtt Epana$oge 8,4. 2 ex S repetit Nomoc. L tit. 8 p. 612 Voell.).
Summaria v. 1 8 habent 'ibn. 15, 8 et 34,2; Nomoc. XIVtit 1,11. v. 1726 summarium extat 'Pojt. 34, J;
v. 1721 summaria 'Pon. 19,8 et Nomoc.
XIVtit.\,9.
e. //. / / / ex S repetit Nomoc. L tit. 16 p. G23 Voell. Summarium cllpr.
habet Nomoe. XIV/i/. 1,8.
2 curiae el fisco vindicenlur.
Damus aulem facullatem iis qui decreta faciunt, si quem laicum, praeter
curialem et officialem, praedicta eleclione dignum putaverint, talem hominem cum aliis duobus clericis
uut monachis eligendi, ita tamen ul laicus gui hoc modo ad episcopalum eleclus est non statim episcoyus
creetur, scd jprius clericis non minus tribus mensibus adnnmeretur, atque ita sanclos canones et sacrum
ecelcsiae mimsterium edoctus episcopus creetur: gui enim alios docere debet, ab atiis post crealionem doceri non debel. Quodsi forte in guibusdam locis non invenianlur tres personae ad eiusmodi electioncm
idoneae, liceat iis qui decreta faciunt de duabus vel etiatn una persona aecrela facerc, quae tamen omnia
a nobis modo dicta testimonia habeat. Si vero ii qui episcopum eligere debent eiusmodi decreta intra sex
mnises non fecerint, tunc periculo animae suae is cui competit creare episcopum creet, ut tamen religua
omnia guae diximus observenlur. Si guis vero contra observationem modo memoralam episcopus creatus
sii, iubemus eum omnibus modis ab episcopatu rejpelli; verum etiam illum qui adversus haec creare eum
ausus sit, per unum annum separari a sacro ministerio, atque omnem eius substantiam, quac qualicumgue
lempore aut modo in dominium eius pervcnerit, propler delictum quod commiserit dominio ecclesiae cuius
tpiscopus sit vindicari.
II. <SJ quis autem eum gui ad crcationem episcopalus electus est accusaverit ex qualicumque causa
qnac secundum leges vel canones creationem eius tmpedire possit, differatur eius crealio, et prius causatn
T2 Q 7 dericus R g 8 cotidianum usam ccclesie ael minU
3 xal) 17 51| 4 vouloovatv if, Nomoe. L tit. 8] vohiocooi S Epan. | Svo] xgtai Epan. g 5 ovxto (itvxot Bterium V | 10 docere dcbet T\ post]l prae Rx\ 11 utx
m. f | 6 6 otn. Epnn. 1 7 tv&icos om. Epan. | 0 iepav) euenit in Vvulg.] ut conucnit in2 R ut euenerit T
cotidianum (1. e. xa&' r,fitQavl) e V 13 evQt&ilt} S J euenit ut in T* eucnerit ut in R 1 12 oportuere F* ||
15 17 AI) om. SsJul. | yrtytottaxa] decretum s | 18 xa 14 onmes tamen T] eos%tamen omnes (os /{') R vulg.
omnes V\ dictas RT \ iam dictas Vvulg. praedicUs
votavxa yrjtpiofiaxa] oitiua ipsa dccreta s II 19 noiTJacJOi eos
Tx \ inter Rx g scx)
$ v. I. | 20 %ti(>oTovelxa) J / , Nomoc. L tit.] xeiforoye/- T1 B 15 *habentc libril 16 cuius
R*Tl \
otiu 5fl 32 *imcxontjs dedi tx s Iul., qui habenl epi- v T> | 17 non et periculo om. Tl \ 18 ordinari
19 dbcimus Tvulg. H 21 modis omnibus 2"1fl22 boo prae
ccpatusj imoxonov AI, om. S | xaxrjyoQ^ari S v. l.
sumpserit R vulg. \\ 25 culpam quam] quam culpam qium
Tl i 31 rubr. Dc accugationibus episcoporum VTin marg.
l
1
l
1 uendicantis R [j autem] autem ei R H 2 qnempiam (z Iul.) | l autcm om. V Q tlcctus T electum vm. V ] epiT* | 32 causa) eam R | 33 can^ru/p.] quemquam RT g carnalem? Rl |j 3 electionem scopus T episcopum
R11| ordinationi Rl Tl || 34 diffatur K
'*'I esse OJU. V fl 4 cum] eum cum R U 6 ut VT1] aut noncs T | irapcdiri
JiT
dilTcrebatur Tl
* (ot eorr. T3) J ai laicus] alicuius Rl | huius modi

Nov. CXXIII 2

596

DE SANCTISSIMIS

XBQOV xr\v xax* avxov nQOxtd^tiaav aixlav (etT jtngov- propositam causam (sive praesente accusatore et ab
xos xov xatriyboov xai xr\ TCO.Q' avxov TtQoze&elarj eo propositam causam exequente, sive etiam ditferenfe
per tres menses suam accusationem implere) diligenter
aixiq ine&ovxoSy eixe xu dvaflaXXofievov ini rpsls
examinari ab illo a qtio futurus erat episcopus orfil,vas lijv iSiav xaxtjyoQlav TxXrjouiaat) f
ei
jx5'rci> ixelvos, vtp* ov rjfiEXXev 6 iniaxonos X P~5 dinari. E t si quidem obnoxium eum accusationi inxoveiofrai. xal ei fiiv vnsv&vvov avxbv xfj xaxrjyoQiq - venerit, prohibeatur ordinatio; si vero obnoxius non
ostendatur, ordinatio quidem non impediatur, accutigot, tcoXvsa&a} r/ %uqoxovia^ ti Si vnsv&vvos ftij
tpavEirj, rj ftev %ttQOTOvia firj ifinoSi^tff&co, 6 Si xaxij- sator autem, sive non probavit nive etiam fugit proyoooi, eixe fff} dneSst^ev citxe xal dndtpvyev xfjv rtpo- positam a se accusatiunem, provincia in quababitat
xs&tlaav nnp' avxov xaxriyooiav, i* xrts inagx^ & lOabiciatur. Si quis autem ante examinationem accu&
5i xie ngb
b ii-exdoecos
ii
olxel ixfiaXXta&co.
Ei '5i
xbv satum ordinaverit, ordinatus quidem sacerdotio rea. %tiooxovftozi, 6 /iiv x^Qoxotnj&sis T^S pellatur, qui vero talcm ordinare festinaverit, superius
lo&eio&a), 6 Si xbv xoiovxov xoXfir,aa? dictae subiaceat poenae tam in aunaii prohibiiione
xft dvcoreoco etgrjftevr] ijtoxsia&oi noivfi,
sacri roinisterii quam etiam ut omnes eius res ecxovro fiev ini xrj iviavaiaiq xtoXvoei xrts &eias Xct- 15 clesiae viudicentur.
xovpyias xovxo Si xal inl xto jtdvxa avxov xd ngdy1 ftaxa xfj ixxXqoiq ixStxq&fjvai.
Jlgb Si xdvrtov
1 Prae omnibus illud Bervari sancimus, nt nullus
ixeivo yvXax&rivai &e<T7iiofier, tva fiijSeis Sta Soaecos per auffragium auri aut aliarum rerum epiBcopus
XQvatov r\ dXXtav noayfidxcop iniaxonos xttQorovTJxai. ordinetur. Si quid autem tale committatur, ipsi
ci Se x$ XOIOUTO dfiagTrjd'^ aixol iavjois oi SiSov- 20 semet ipsos et dantes et accipieutes et mediatores
tes xal ol Xa/u/3dvoyxes xal oi ftdaoi avxaix> xaxaxas
eorum sccundum sanctas scripturas et sacras regudeias yQayas xai xovs iegovs xavoias xaxaxofaet ynolt\s damuationi subiciunt, et propterea et qui dat et
pdXXovot, xal 8ia xovxo xal 6 Sidovs xai 6 Xafifidviov
qui accipit et mediatur eius factus sacerdotii aut
xal b fidaoi ytvofievos xrjs iegtaavvrjs tj xijs xoi xXr\- cleri bonore removeatur; quod autem pro hac causa
oov xtfiTJs dnoxivtia&to xb Si vjtig xavxrjs xfjs airos 25 datum est, ecclesiae illi vindicetur cuius voluit saSo&iv xy ixxXrjola XE{VT) ixSixela&t, rfir^oyX-ijd-rj cerdotium compararo. Si vero laicus forte pro hac
xrp isQcoavvT}v divrjaaa&at. ei Si xoofttxbs sirj o vnip
causa aliquid accipiat aut mediator rerum factus,
TOVTIJS x^s aixlat xi Xaftfidvo>v i} peaos xd> n(dyfta-ii
datas res in duplum eum exigi iubcmus ecclesiae
yivoftevos, ra Sofrdvxa ngdy/taxa r StnXai aixbv
viudicandas. Non solum autem quae secundum bunc
anaixtio&ai xeXeiousv xy ixxXrjaiq ixSixrjfrqoofieva. 30 rnodum dantur vindicari praecipimus, sed etiam omov ftovov Si xa xnxa xovxov StSojidva xbv xQonov
nem cautioncm pro hoc quolibet modo expositain
ixSixtio&ai nqoixdxxofisvj dXXd xai na.aav do<pdXEKiv et pignorum vcl tideiussorum obligationem et omnew
ineQ xovxov xafr' oiovSrjnoxB xqonov ixxt&eiaav xai aliam quauilibet actionem vacare sancimus; et su*
xijv xatv ivtxvgav rj xijv xov iyyvrjxov lvo%r]v *a\
per hoc qui promisBionem accepit non solum pron&eav ^aXXrjv oiavSfpioxaayfoyriv dpysiv &eoniofi8v 35 iessionem reddat, sed etiam aliud tantum quantum
xal ngbs xovxots 6 xijv vnoaxtotv Xnfi^dvtav fif) /uo- professio continet exigatur, quod debet ecclesiae
vov xrtv OftoXoyiav dnoStSoTOt, dXXd xai dlXo xoaovdari.
xov oaov i] bf.iol.oyla negux$t dnatxefo&ai oytiXov
TJ? ixxXtjoiq do&fjvai.
c. / / 1 ( 30 tatatxeio&ai avxbv xeXsioftev) initio in brevius contraeto habet Epanagoge 8,15. Summariun
1 in. ex Ath. repetit Nomoc. L tit. 11 p. 615 Voell., v. 2527 Ath tumma extat in paratidis Ath. 2 J :.
contra eum propositam (sive praesens sit accusator et causam a se propositam persequatur, sive per trts
menses accusationcm suam exequi differai) ille a quo episcopus creandus erat diligmter examitft. Ei si
quidem eum obnoxium accusationi invenerit, prohibealur crealio; sin rwn apparezt obnoxius, crealio
non impediatur, accusator vero, sive non probaverit sive etlam destituerit propositatn a se accusaiionem,
ex provincia in qua habitat expellalur. Si quis autem ante examinationen reutn creaverit, qui creatus
est a sacerdotio expellalur, qut aulem talem hominem creare ausus cst poenae supra diclae subirioiur,
tam ut per unum annum a sacro ministerio prohibeatur quam ul omnes eius res ecclesiae vindicenlur.
1 Ante omnia autem illud observari sancimus, ne quis per largitionem auri vel aliarum rcrum episcoptis
creetur. Quodsi quid eiusmodi commissum sit, semel ipsi et qui dant et qui accipiunt et mediaiores eorutn secundum divinas scripluras et sacros canoncs condemnalioni subiciunt, ac propterea et qui dat cl
qui accipit et qui mediator fit a sacerdolia vcl cleri dignilate removealur; quod auletn ob eam causnm
dalum est illi ecclesiae vindicetur cuius sacerdotiwn etnere voluit. Quodsi laicus sit qui quid pro hac
causa accipiat vel medialor rei fial, res quae datae sunt in dtiplum ab eo exigi iubemus ecdesiae vxndicandas. Non solum autem quae hoc rnodo data sunt vindicare praecipimvs, sed eliam omnem cautionem pro his quaiicumque tnodo expositam et pignorum aut fidetussons obligationem et aliam omnem
qualemcumque actionem cessare sancimus; ac praelerea is qui promissionem accipit, non solum cautionem
reddat, sca ctiam allerum tanlum qnantum caulio cotitinet, ab eo exigalur ecclesiue dandum.
13 6 xoXfir^aat) qui festinarerit ff qui praccipitatus est JuL (i.e. o 6(>(iJ:aasl\ [| 19 xetgxrrofctxai L \ 20 afiaQxtj&etr) LBf | o* StSovrei] ct dantes s" |j
28 T om. L | Xafid>p et 29 yevSfievos Epan. (Iui) jj
txgdyfiaxa et ainbv om. Dc | 34 xov iyyvTjrov] fidciussortim c || 35 dXXrjv] anetXfjv M\ dycjyijv] dioxfjv lic jj
37 Stdoxto L

consecratur (sic) Tin marg. (exlul.) J omnibns) autem adi.

Berk ||obseruari T(lul.) | 18 pcr om. FJ 19 ordbentur
Rl U quod Tx 0 aut lil J ipse Tl | 20 semet ipios )
(tipsos 24 pro bac causa da| tcr. T* in ras. 3 vertuum 3
21 sanctas /17'] eacras F | | 22 donationein ubitiunt V1
{t.v. .g- subiciuntur V3) subiciunt damnationi T{*) | 23
aut] et R | 24 deri vulg.] clerici RV clericata 7'!1) |
rcmoaeantur R re-nouentur T{*) J 25 illiui R V \ 27 re| factus RVT*] fuctus et Tlvulg.l 28 !t1 sq. sire causam om. ST* H 5 cum] Tll accu- rum del. T*
l
l
X
&T*
sationi OsenbrUggen] accusatio R VT accusator T*vulg. || tara rcs R datam rem R*T | 29 ucndicandam
R' || 30 sed] se V\ omno Rl\ 32 fideiu6 non ostendatur 7 inpediatur (pediatur in ras.) add. uendicandus
l
1
l
sionum T || obligationcm schol. R] dominationcm T%
T*, om. T B 8 probauerit Vvutg. g 9 accusatione T
l
actus actionem R || in qua] quam T11 10 habitiatur Tl || donationem V dationem li T* \\ 33 actionem eck] cauante] ean T* 8 12 fcstinauerit Vvulg.] featinauit RT 11 tionem libri B super hoc qui F) qui snper hoc Rvulg,
13 in Rvulg.] om. VT \ 14 misterii VT li ret eius T \\ qui super haec qui (qui dcL T*) 2'g 34 professionc Vj
35 alium R
15 iudiccntur R g 17 rubr. Ut nulla pecnnia data cpiscopus

597

ET DEO AMABILIBUS

Nov. CXXIII 3

CAPDT III.
Et xts fitvxot dx xuv imaxoTtcor eixe ngb zjjs iSias
Si quis autem episcoporura sive ante suam ordixttQorovias tixe^fisxd

XTJV xlQ^v^av

povXrj&rj

jd

nationcm

sive post

ordinationem

voluerit

proprias

i^i ngayfiaxa ij pigos ig avxdir jrgoeayayslv xjj ix-

res aut partem earum ecclesiae offerre cuius sacer-

*lrtaia r/s xrtv ieQmavvrjv

dotium accepit,

XafifiavEi,

oi fiovov

ov Y.OJ-

n o n prohibenius e t ovDni

condeni-

liofiev xai ndoqs xaxaSixrfi xai noivrjs xov nnpovxos 5 natione et poena praesentis legis liberum eum sanvofwv HEV&EQOV

alxbv

Eivai d'eonit)o}isv,

aXXd xai

cimus,

sed etiam

omni

laude

dignum

iudicamus,

navrbi inaivov d^iov xgivoftsv, ineiSrj xovxo ovx quoniam hoc nOQ est emptio, sed oblatio. Pro coniariv dyogaaia, dXXd ngosfogd. 'Tnig awrj&etwv
Buetudinibus illa sola pcrmittimus praeberi ab ordi5 Ixiiva fiova avyx&govfxsv na^xEo&ai dnb xii>v natis episcopia. quae subsequenter praesenti legi
iuooxovovfiivaiv iTttoxoTxav, axiva ifE^rts no nagovxt 10 inserta sunt. Iubemus igitur beatissimos quidem
vouio ifuptQExai. xE?.evofiEv xoiwv xovs fiiv ftaxagiu)arcbiepiscopos ct patriarcbas, boc est senioris Komae
riiiovs aQxtfTtiaxoTiovs xal 7taxQingxnSj
xovxtaxi
nntofinEQas 'PaifiTjs xai KcovaxavxivovnoXEcos

XTJG
xai

ct Constantinopoleos (et Alexandriae et Tbeopoleos)

et Hierosolyraorum, si quidem consuetudo babet epi

'Ali^arSoeins xai OEovnoXeas xai 'IsgoaoXvfitov, ei scopis aut clericis in eorutn ordinatioue minus quam
fxiv rj owri&Ein. %u imaxonois TJ XXJJQIXOTS iv xrL av-15XX libras auri dari, ipsa solummodo praeberi quae
td)v ^sjpoTovta

Hlaxxov

TJTIBQ X' xQvaiv

Xixgas Sl-

5oo9at, xavxa fxova nai)e'xEiv aiiEg t) awfidsia

yi-

vataxu ei Si JVXEOV JVQO XOVXOV XOV VOUOV nageixExo,

firtSiv VTXEQ xas x xov xQvatov Xixgne Sidoa&ai.
xovt

consuctudo rccognoscit,

plus autem ab b a c quanti-

tate nihil supra XX auri libras praeberi.

Metropo-

litas autem a propria synodo aut a beatissimis patriarchis ordinatos et alios omnes episcopos, qui aut a

i firjxoonoXixas xoiis vnb xrjs idias awoSov rj inb 20 patriarcbis aut metropolitis ordinantur, <si quidem
x
Twy /aixaoicordxwv naxQiagx^v xElQoxovpvHtvovt
* n o n miporem XXX auri libris reditum babet ecclesia
TOVS aXXove anavras imaxonovs xole rj inb naxQiao- ordinati,) dare pro intronisticis quidem Bolidos G,
X<~ov rj vnb [rrjxgonoXixdiv

xetQoxovovftivove,

ti piv

notariis autem ordinantis et aliis ministrantibus

ei

p!l iiAjxova X' xQvatov Xixgiov ngdsoSov xi v i*~ ct sollemniter accipieutibus solidos CCC. Si vero ecxfoflla xov xeigoxovov/urov, StSovut vnig iv&gona- 25 clesiae reditus minus quidem quam XXX auri libras
Quxiov fiev rofiiouaxa g, voxngiois Si roii ^etgoxo- per annum reddant non minus autem X , pro introtovrros xal xols dXXois xoii vnTjgerovaiv avxio xal uisticis (solidos G dari, aliis autem omnibua cx con(l i'0-ovt Xafifldvovat vofiiapaxa x. ei Se ai xr,t ix- Buetudine percipientibu8) solidos CC. Si vero minus
xlrtotas ngosoSoi

i'Xaxxov [iev rjneg X' x^iwlov Xixgas

quidem

quam X non minus

autem

V auri

libras

xax' ivutvxbv OVVTEXOVOIV oi>x rjxxoy Si f/ E'XO, Jnig 30 ecclesiae reditus esse contigerit, pro intronisticis
fiiv iv&gonaaxixiov SiSorai vofi. g't xoTt Si aXXote
/iffiri xolt ix avvri&Etai Xafifidvovat voii. a. ei di
UEV TJrtEQ Stxa ovx k'Xaxxov Si xcov jievxf
Xixgaiv xai xfjs ixxXrtaiat elvat TtgoSoSovS
c. III in. ( 8 itQO?fOQa) habel Epanagoge

8, 6; summarium

ex Ath. repetit Nomoc. L tit.AG /.657 VoelU

III. Si quis vero ex eviscopis sive anle creationem suam sive post crcationem res suas vel partein
earum ecclesiae cuius saceraotium suscipiat offerre velit, non solum id non prohibemus eutnque omni
condemnatione et poena praesentis legis libcrum esse sancimus, sed etiam omnt laude dignum iudicamus,
quoniam ea non anptio est, sed oblalio. Pro consuetudinibus autem illa sola ab iis gui episcopi creantur,
praestari permiltimus, quae deinceps praesenti lege inseruntur. hibemus igitur beatissimos archiepiscopos
tt patriarchas, id est veteris Romae et Conslaniinopolis et Alexandriae et Theopolis et Uierosolt/morum,
si quidem consuetudo est ut episcopis aut dericis in eorum creatione minus qtiam viginli auri librac
detttur, ea sola praebere quae consucludo agnoscit; sin plus ante hanc legem praestabatur, nihil ultra
viginti auri libras dari. Metropolitanos aulem qui a concilio suo vel a bealissimis patriarchis creanlur
el celeros omnes episcopos qui vel a patriarchis vel a melropolilanis creantur, si quidem non minorem
triginla auri libris reditum liabct ecclesia eius qui crcatur, dare pro cathedratico solidos centum, notariis
aulem eius qui creat ct ceteris qui ei ministrant et cx consuetudine accipiunt solidos trecenios. Sin ecclesiae rcditus minus quidem quam tiiyinta auri libras non minus autem qxiam decem per annum reddunt,
pro calhedralico dare solidos ccntum, celeris autem omnibus qui ex consuetudine accipiunt soltdos ducentos. Sin forte viinores quidem decem non minores autem quinque auri libris ecclesiae reditus sint,
VI 7 hoc non] non hoo non R H est om. V || Fro] et
1 ftivxoi ix om. Epun., ix traxum videtur in L fl 2 xaxa
pro T2 || 8 illam solam Tl autetn illa sola vulg. | praeBf |! 4 ov fiovov om. s || 9 Si] xi La, otn. S r. /., s || 10
c
(1. e. presbyteri) Tl [id. 15. 17) | 9 subsequenifi^fjS L |j 11 ficv om. 5 | 12 imoxonovs B Nomoc. L beri] ptri
1
consuctudo Rx | qiritit. 161! naxgidgxa^\ noaoi eiai staxqidqx"-^ adscr. Ms. v. tur R V B 10 igiturj ergo V igitur
1
x
rovxiaxi om. Be \\ 13 TtgEofivxepas in rat. M \ 15 int- dem om. Vvulg. Q 11 Beniores F | 12 et om. T Q et
OKomws rj xXr,Qtxols M || 10 SXXarxov (et tic semper) L ||alciandrine add. T\l et Alexandriae et Theopoleos add.
|
Xirgnt MSt] XIXQCOV LD | 17 17 owij&eia yivcioxci Ss vulg. || 14 in om. R || ordinationem RVT, corr, vulg.
l
r{Iut.)] xtj awTj&eia ylvBxai ML TJ oxtvTfteia ylvexai manus quam V nusquam /? p 15 ipsam R*1 ipsa T ||
c
16 recognoscat V || plus autem] p V || quantitaB \ 18 ei Si 7iagtixexo\ plus autem ab hao quantia
1
tate j | jtgb] n$'xgi Nomoc. L tit. 16, om. 5 II 19 jrapt^e- tem R U l" supra] sunt II B libras auri V[| 18 proprio
o9at L D 20 anb xviv LB || 22 xovt om. L || dnb LBS || F | a om.RT l \ 19 ordinatis V1 || a] a Vt om.s RT |j 20
patriarcbas T | ordinant V ordinantcr F { si qui23 dnb LB, om. s || 25 iv&goviaoxtxov L \ 29 ftixtQ\
22 ordinati supplevi cum Beclcio \ 23 ordinatis
vneg L \ Xixgas Ss\ XIXQIOV MLB Nomoc. L tit. 16 || 33 dcm
l
J
a
(rcditos T*)
f*it> om. S || tinto L \\ xdiv S] rj xcSp MLB | 34 x(P>' Tl %B alios fi B 25 redditus F/i redditos
RT
| 26 non minus] si minus F 3 , verbis autem X
olov] xov XQvaiov S plerique g xas om. B
lintola subductanotatis | pro 598,4 reditus habeat om.
1
1 rubr. Si cpiscopus ante consecrationem snam ucl postea R\ add. et t.v. et in marg. tchol. Ra | intromeaticis V1
fes nu ccclcsie obtulcrit Vin marg. Si episcopus res >uas introincestis R (tchol.) intronicestis /2 g 27 dari add. T ,
Hclesie dederit ante consecrationem uel post T in marg. solidos C dari 28 pcrcipientibus tupplevi (sim. wlg.) ||
(u lul) | 2 post suam ordinationem RT U 3 partes Va || 29 quidem om. V [| auri libris J"1 libras auri R (tehol.) ||
amm) earnm (eorum Ra) dum partem earum R' || eccletiae 30 ecclesie 598, 8 quidem solidos tcr. T* in rat. 6 w. |)
ufrre V* aecclcsiae oferre accclesie Rl || 4 non] Ug. redditus R VT(et sic in/ra) | pro 598,3 eccleaiae reddi(pon modo) non? U omni] omnino R Tl | condempna- tns esse contigerit lineola subducta notat V | intromistiUonem Tl fi 5 eumj esse V eum esse T* Q 6 iudicauimus cis V introincestis R (schol.) tronostis T(*)

598

Nov. CXXIII 3. 4

DE 8ANCTISSIMIS

~vrr.j,
8i86vat vrtig tvd~QoviaaTixa>v ftev vofi. v\ quidem dari solidos L , omnibus autem aliis ex connaai 8i xciis aXXoit xdls i ti&ovs Xa/uj3dvovot vofi. o. suetudine percipientibus solidos CC. Si autem minus
ei Si iXaxxov ukv xcHv nivxe olx &'Xaxxov 8i xa>v quidem V non minus autem III auri libras ecclesia
Xixqcov TTQOSOSOV r\ ixxXtjaia i'xlf rcditus habet, praebere pro iotronisticis solidos X
xov
ftev
ivfrgoytaOTixcov vofi. irf, naoi 8i 5et VIII, omnibus autem ex consuetudine percipientitlv
Ttaqix
xols i_ i&ovs Xctftfldvovot vo/i. xS'. ei 8i iXaxxov bus solidos XXIIII. Si autem mious tres non autem
minus duas auri libras quantitas redituum ecclesiae
ftiv xwv XQicHv ovx tsXaxxov8ioixwxwv Svo xov ^pvo/i
comperiatur, dare pro intronisticis quidem solidos
XixQtov 7) noaoxrjs xa>v nqosodcov TJJS ixxXrjaias etge&e(r], Sioovai vnsQ iv&Qoviaaxixcov uev voft. tff, iniq XII, pro omni vero alia consuetudine solidos VI.
8s fidotjS aXXrjs ovvTj&sias vofi. tg. inioxonov ya(> lOEpiscopum enim ecclesiae minus duas auri libras
ixxXrjalas SXaxxov 8vo xQva^ov XITQCOV itgosoSov ixov- reditus habentem lieque pro iatronisticis ncque pro
arji oixs vneg iv&ooviaanxcJv ovxe ineQ aXXrjs oias- alia qualibet consuetudiue dare aliquid permittimua.
Srjnoxe awrj&eiae Sovvai xi avyxfOQovftev. Tavxa Se, Haecautem quae praebere disposuimus, primus preansQ Ttaoexco&at SiEXvnwaaftev, 6 jiQobios npeoBv- &byter ordinantis episcopi et archidiaconus suscimenxtQoi xov x^tpotovovvxos imoxojiov xai 6 agxidtaxo- 15tes ex consuetudine percipientibus dividant. Haec
ros vno8v/J>fiivot xoie i 0"ovs Xanpdvovotv StatQel- igitur iubemus omnibus modis observari, ut non cx
xaaav.
javxa xoiwv xeXevofiev jzaoi XQonotS itaga- talibus occasionibus ecclesiae dcbitis praegraventur
pvXdxxeo&at, Xva ftrj x xwv xotovxav
nootpdoiav et sacerdotia venalia fiant. Si quis autem ultra
xal ai ixxXrjaiat XQtsat fiaQvvaivxai xai ai leocoavvat
quantitatem a nobis definitam pro intronisticis aut
~~'~ ftoi yivtovxai. ei 8e xis vnio xfjv jinp' yucHv 20 consuetudinibus quolibet modo praesumat accipere,
~"~ iv noaoxrjxa vnso iv&Qoviaoxixcuv rj avv- iubemus, quicquid plus accepcrit, triplum ex rebus
a&y oiovSrjTtoxe xqonov xoXfirjaett Xa/3tTv, x- eius vindicari ecclesiae dantis. Sed haec quidem
vy et xt ixXiov Xd/3ot, xgtnXdotov ix xcov iXQtty- pro episcoporum ordinatione dicta sunt.
fidxav avxov ixStxsia&at xfj ixxXrjaia xov SeScoxoros.
Kal xavxa fth> vnif xijs x<av imaxonoiv
~ '"
CAPUT IV.
Mtxa Si xfjv xetQ0*cn'lav ynl SovXtxqs xal iv
Post ordinationem vcro servili et iuscripticia foranoygdtpov xvxys xove dntoxonovs iXev&tQovt thai
tjina episcopos liberos esse praecipimus; nisi curiaMtXtioftev
tl ftff fioyJLevxTjS rj xaea>TT}S naQa %rp> lis aut ofticialis citra praedictam observatioaem ordiitQouQtjpivTiv na^axrtqj\aiv xEtQ'lovri$*iri' T 0 ^ s ya(> 30 uetur: tales euim episcopatu remotos curiae aut
xoiovxovs TJJS imoxonrjs dnoxivovuevovs xfjfiovXfjTJXOI oificio restitui iubemus, ut non e x tali fortuna sacerrfi r J artoxa&ioxao&at xeXevofiev, tva ftfj l* xr,s dotio fiat iniuria. lllos autem, qui ante hanc nostraa
xotavxijS xvxtfS xfi ieocoaivr] vfigis yevqxat.
ixeivovs
9i, oTxives ngo xuvSa ^ftaiv xov ropov ano fiovXevXf
e. 111 extr. {Tavxa fxiv iniQ ...) et IV ex B habet Nomoc.dm XIVtit. 1, 3G.
c. IVextr. (599,710) habent Nomoc. L tit. 14 y>. 619 Voell. ex S, B* T 5, 1 p. 648 Zach. ex B. Summam
Ath. v. 2730. 599,710 repetunt paralitla Ath. 18 1 et Nomoc. XIV tit. 1, 36, v. 33 599,7 paratitla Ath. 8 i
el Nomoe. L tit. 3 p. 607 Voell.
dare pro calhcdratico solidos guinquaginta, ceteris autem omnibus qui ex more accipiunt solidos septuaginta. Sin minorem quidetn quinque non minorem aulem tribus auri libris reditum ecclesia habet, pracstare pro calhedratico solidos octodecim, omnibus aulem qui ex more accipiunt solidos viginti quatiuor. Sin tninor quidem tribus non minor autetn duabus auri libris quantitas redituum ecclesiae rtperialur, dare pro cathedratico solidos duodecim, pro omni autem reliqua consuetudine solidos sedecim.
Episcopum tnim ecclesiae quae minorem duabus libris auri redilum habeat nec pro cathedratico nec
pro alia ulla consueludine quicquam dare permiUimus.
Ea aulem quae praestari consliluimus, primus
presbyter episcopi creantis et archidiaconus accepta iis qui ex consuetudine capiunt dislribuant. Haec
tgitur omnibus tnodis observari iubemus, ne ex eiusmodi causis et ecclesiae debitis praegraventur et saccrdotia venalia fiant. Si quis vero ultra definitam a nobis quantilatem pro calhedratico vel consueiudine
ullo modo accipere quicquam ausns sit, iubemus, quidquid plus acceperit, triplum ex rebus ipsius ecclesiae
eius qui dedit vindicari. Atque haec quidan de cpiscoporum creatione dicta sunt.
IV. Post creationem autem et servili et adscppticia condicione episcopos liberos esse iubemus;
nisi curialis vel officialis contra praedictam observationem creatus sil: tales cnirn homines ab episcopalu
remotos curiae vel officio reslilui iubemus, ne ex tali condicione sacerdotio iniuria fiat. Illos aulem, qui
1 fiir om. S \vofi.v

SBAtli.} v vo/t. ML^ 2 aXXots

TOIS el XanfSavovoi om. S fi o'\ o$ L

CC (i. e. a) s |

3 ftiv om. i> || 4 XIXQOJV xov ^pvo/ov LB | 17 ixxXqaia

om. L | 5 ftiv vitfy LB | iv&goviaoxtxov L (id. 9) ||
naot Si TOTS MB s Iul.] xal xols S naai 8i TOTS dXlois xois Lvulg. | 9 /?'] i Ath. | 10 ts SIul.) s vel
% MLBs ift Ath. || 11 x(R<r*ov om. LB B 12 olSi
ovSi S B 19 xal om. Lslul. || fiaovvovxat L \ 22 *xoXftrtaot MLB (xoXfiijaei Scrimger) || 24 xov) alxov L ||
27 Mexa 8i 599, 7 8tsxvnta<xafty om. S (ef. ad 33) |
xal dovXtxrjs] Httl om. S fl ivajtoy^dfov] xal fiovXtvrittrjs addi malit Zaehariae |j 29 /SovXtvrrjS rj om. 2? 1 31
XT)fiovXfjfj L, om. B U 33 ixtivovs 599,7 StSTvjxtvaafiev om. B || 31 IXQOS xov8a fjficHy rbv vofiov L
1 ex] pro T || 2 sin R | 3 quidem RT] quam vulg.,
quidem quam V, ubi |dem quam 5 w consuetudine scr.
V in rcu. 3* w/. g V] dccem F( a ) I autem III] -V. F() ||
ccolesia ed. Ven. a 1494] ecclesiao libri, vulg. || 4 habct Tf)]
babett R(achoL),vulg. esse contigerit V{J)||praebere T{*)\

om. R Vvulg. || intronosticis T ([ solidos] quidcm dari tol

F(a)|| X et VIII} uel F(J) XVIII V* U 5 autcm] autcm nliis
V[3)vulg. 0 cx] pro T | praccipicntibus / i F J 6 XXllIl)
XVIIII T H non aut lil || 7 redditurum F | ecclcsiae om.
Tl B 8 comperatur RT D intromesticis V(id. 11) | 10 ecclesiae] cedere F 1flliberas F fl 11 7. habentem dnrc tn
ras. V\ 12 quamlibct F | | darc] ea re? JR Q 13 prneberi
vulg. \ primus om. Ffl 14 episcopis lil episcupus YXR* 1
archidiaconos Tl | 15 praecipicntibus IV || diuidant V1
diuidat Tl diuidatur RlT* |j Ilaec] om. V haec Ilacc
Ii1 B 17 ecclesiae debetis V debitis ecclesiae T Q 18 sacerdotalia R | 19 introniaaticis Tl | aut] a Tl | 22 eius]
suis Ty om. V || uendicati ecclesio dant| ter. F 1 in rcu. I
dantis] datis T\ dantis ease praecipimus Rl | rubr. De
seruis et ascriptitiis et taxiotis et curialibus ad cpiscupatum peruenientibus Tin marg. (ez Iul.) 0 Sed) Et Dtck\
hoo VI 23 ordinatione 27 Post om. IV B 27 ordiaatione
V\ insoripti Rx | 29 oitra] tra Rl || ordinationem T[
31 xxt] aut Tx B ox tali] e.ali IV ex tali ncc P | saccrdotia F | 32 iniusta Tx

599

ET DEO AMABILIBUS

Nov. CXXIII 46

lcgem ex curiali fortuna inveniuntur episcopi ordievgs&eiev

n i i
x ? i r
> THS
nati, huiusmodi quidem fortuna liberos esse, legitixo$avxi]S xvxrfi itev&igovs
slvat,
xb Se vouiiiov
mam vero partem ex propriis rebus curiae et tisco
Ix xoiv avxiov Ttgayfidxaiv T/J fiovXfj xni xto
Srjfioaicp StSorai, olxco ftivxotya aisxs /i7]$e/iiav iXdx- dare, sic tamen ut nullam inminutionem ecclesiastica
taoiv xa ixxXrjoiaaxixa
Sixnta vnoftsivai
ini xole 5iura Bustineant in rebus, quas in episcopatu adquisitas ecclesiae eorum compctere disposuimus. Si
npdyfMHTiv, aneg fiexa XTJV intaxorcijv
imxxq&irxa
vcro contigerit ordinatura episcopum sub proprii
xfj ixxXrjaiq avxcJv Sincptgeiv Siexv7vcoaafitv.
El Si
avftfirj xbv %EiQO-tovovfttvov i-niaxonov
vnb TTJV XOV parentis potestate esse, ex ipsa ordinatione suae
potestatis sit.
iSiov yovitot t^ovaiav elvai, avxrjs rijs
V
10

avtt^ovaios tarco.

CAPUT V.
Deo autcm amabiles episcopos et monacbos ex
iS
firjSevos
vofiov iniTQonove
17 xovgdxcogas oiovSrjnulla lege tutores aut curatorea cmuscumque perS
i
nort KQosconov yirca&ai avyxcooov/tev. xovs Si ngesonae tiori pennittimus. Fresbyteris autcm et diaopvrtQovs xal Siaxdrovi xai vnoSiaxovovs iio Btxauo
conis et subdiaconis iure et lege cognationis [tutclam
ml fiovqt rr,e avyytvtiai eis inirQonTjv rj xovQnrco-15 aut curam suscipcre hereditatis permittimus proprie
(clav xaMVfievovs rfjv Totavrqv XttTovoylav vnoSixeet solo gradu cognationis] ad tutelam et curam voo&ai avyxtogovftsv, ej fidvroiye eioco iBaanocov fxr\va>v catis bpiusmodi suscipere administrationcm permittiagi&ftovftevait* i?j ov ixXtj&rjaav TICIQU rq> doftoSup mus, si tamen intra quattuor mcoses ex quo vocati
Stxaarrj iyyqdqxos tpavEQc&oovot xb TOIOVTOV Xenovgsunt apud compctentcm iudicem scripto declarcnt
yr,na oixsiq nooaipeoEi xaTadegao&at. xai ei ns ws 20 talem administrationem propria voluntate suscepisse.
tixos avxcov lovro notrjoet, ftrjSev ix TOVTOV neol dXXrjv Et si quis eorum forsan hoc fecerit, nullum ex boc
imxoovcTjv 17 xovoaxtoQeiav ngoxoifxa inouEvixo).
in alia tutcla aut cura praciudicium patiatur.
xai fxftovaxovs

Tovt Si &Ofi?.eaTd.Tovi
f

CAPUT VI.
l4).V oiSi ixlrinxoQa rj dnanrjxTjv Srjuoaiojv awAlium autcm fieri Busceptorem aut cxactorcm fiscaithiiav ^ fiiad-wxrjv xshov n aXXoxtoiwv xxr^aioiv rj lium functionum aut conductorcm publicorum aut
HOXJQaxtoQa oixov rj ivxoXia dixrfi rj iyyvrtxr,v vneo 25 alieuarum possessionum aut curatorem domus aut
uov xoiovxav aixicov intaxonov rj oixovouor rj aXXov procuratorem litis aut fideiussorem pro talibus cauy.XrtQixbv olovSrjitoxe

fiafrftov

fj fiovaxbv

iSicp ovoftaxt

^ T^S ixxXrjaias xov /ioraaxr](>iov vneieidvcti avyxro-

sis cpiscopum a u t occonomum a u t alium clericum

cuiuslibet gradus aut monachura proprio nomiuc aut

Qovfttv, tva fifj Sifi xavxqs tfjs nooydaemi

xal xuTs
ecclesiae a u t mouasterii subirc n o n sinimus, ut non
uyioit oixoa tflpia yivrjxai xal al &eTai vTitiqtaiai i/i- 3 0 p e r hanc occasionem ct sauctis domibus damnum tiat
c. V ( 17 avyxcngovf/ev) habent Epanagoge 9,l.2elexS
Nomoc. L tit. 14 p. 619 Voell. Initlum ( 13 avy%otQovfttv) ex D repetit D' E 3 7 , 2 p. 335 Zach. Summaria extant 'Pon. 17, 4 , Nomoc. XIV tit. 8,13, ipsum caput
11 B exscripsit Nomoc.d ib. Theodori summam repetit schol.L,
Ath. summam paratltla Alh. 13 1.
c. VI ( 600,15) ex S habet Nomoc. L tit. 14 p. 618 VoelL, ex B B' K18,1 - f E 11,1 (p. 4 3 4 . 293 Znch.); eadem
aliquanlum tnutata Epanagoge 9, 3 + 10, 3. Ex B inilium ( 30 ifinoSia>vxai) repetit Nomoc.dm XIV tit. 8. t,
p. 600,1732 Nomoc."1 8, 13, integrum caput Nomoc.d ib. Summarium extat in Nomoc. XIVlil.S,l2;
tummam Ath.
600,1721 repetunt parntitla Ath. 2 2 , t;. 25-32 paratitla Ath. 15 1.

ante hanc lcgem nostram ex curiali condicionc extiterint episcopi creati, tali quidem condicione liberos
esse, legitimam autcm partem ex rcbus suis cttriae et fisco aare, ila tamen ut nullam deminutionem iura
eccksiastica paliantur in rcbns, quas post capcssitum episcopatnm adquisitas ad ecclcsinm eorum pertinerc
consliluimus. Quodsi forte episcopus creatus sub palris sui potestate sit, ex ipsa crcalione sui iuris sit.
V. Deo carissimos aulem episcopos et monaclws cx nulla lege tutores vel curatores ullius personae
ficri permiltimus. Prcsbyteros vero et diaconos et subdiaconos iure solo cognationis ad tutelam vel curam
vocatos huiusmodi munus suscipere permitlimus, si tamen inlra quatluor menses numcrandos ab eo tempore quo vocati sunt apud competenlem iudicem in scriptis declaraverint se huiusmodi munus sita sponlc
suscepissc. Et si quis corum forte hoc fccerit, nullutn inde praeiudicium de alia tutela vel cura patialur.
VI. Scd ne exceptorcm quidem aut exactorem fiscaUum tributorum aut conductorem vectigalium
vel alienarum possessionum aut curatorem domus aut procuratorem litis aitt fidciussorem pro talibus causis
episcopum vel oeconomum vel aliutn cuiuscumque gradus clericum vel monachum proprio aut ccclesiae aut
monastcrii nomine existerc permitlimus, ne per haiic causam cl sanclis domibus damnum infcratur et di2 xvxr,t om. L || tlvni Mg Iul.] tlvat deoni&fuv L, scopatutn (in episcopatu 7%J) T J 6 competere] compctcro
vulg. H 3 fiiQoe L e Iul. Ath.] fiigos, xovxioxi xb Ivraovy- eurum Ii% || 8 ex] et ex K|| 11 rubr. De preabytcria diaxiov M (cf. ad 594, 34) |] avxiov dedi ex eIul.(aina>v Zn- conis et subdiaconis iure cognationls ad tutelam uocachariue)] avxov ML |j 4 [tivxotye M] fiivxoi L || 6 /isxa tis T in marg. (ex Iul.) Q deos Rx fl amabiles autem V ||
XTJV lniaxo7iT]v] in (i.e. xara?) episcopatu 5- II 10 avx- 12 cuiusquo R j 13 prcsbjtcros Tvulg. II diaconibus R*
i^ovoiov elrai &, iaxa> om. Nomoc.d || 12 xovgdxooat JB diaconos (diaconcs T3) T vulg. | 14 subdiaconos Tvulg. |
Epan. {et sir. infra) || 14 xai Siay.orovs] xal om. Noinoc.d\\ iure cognationis et lege F, et lego om. R, et lege 15
15 xal 0w.il/ 0 |) vofti? Sv.l., Nomoc.d,e || r,\ xal No- proprie et 16 grndu delet Osenbriiggen J tutclam 1G cognoc.d H 16 xoKtitxrjv om. Epan. Q viroSextofrcu Xttxovg- nationis del. Beck D 16 cognationis] ct cognationu V j|
17 huiusmodo sdministrationctn auscipcro R\\ 18 tin V\\
ylav .!> || 17 pivxoi Bf \\ 18 agi&fiovfiivav om. e \\ 21
xoirtoot Bc H 23 'AXV oiSi] Alium autem (1. e. aXXov 3i) 19 scripto dcclarant Rl scripto dc Tl decla F 1
fieri s |j 24 fna&oixov M || 17 xovgdxaga] xovgdxoga xal dcclaret scripto V* Q 20 propria] pro V Q 23 rubr. De
Kpan. || 25 otxov] oXxov (om. L) f} Stoixtjxrjv Z (| 20 xu>vclcricis ut cxccptorcs uel exactores publicarum tributioxotovxotv S s Iul. Alh. (c/. 600, 5)] xovxav xa>v MLB || nutn out conductores acctigalium aut aliarum (tcr. alicna2'J tva 30 ifi7io8it,(ovrai om. S Epan. f 30 al om. J/|j rum possessionum) uel curatorcs litis uel fidciussorcs in
talibus causis non fi.int T in marg. (ex Iul.) D autcm om.
tnno5iovxai AIL Nomoc."1
Tl || exauctorcm T* | 24 publicarum libri, corr. Beck jj
aut alienarum] aut om. R" || 25 posscssionum ant scr. V1
%
1 ordinanti R fl 2 quidem] qui dc V quidcm dc F s | | in ra*. 61 liu. | 26 procuratore T | 27 yconomos V ycoR simus K||
tsse legitimam] colegitimam Tl f| 5 Buscipiant T | quas] nium 7" Hx 28 nomine proprio V\ 29 finimus
ut] aut R U 30 sanctis] in sanctis II1
quia 7*1 | in episcopatum adquisitas V1 adquisitas cpi-

Nov. CXXIII 6

600

D E SANCTISSIMLS

vTcu. Ei fiivroi ixxXqoious TJ (lovaoxrpiois xxtjet sacra ministeria impediautur. Si autem ecclesiis
CE(S rtves naQcacelfiBvat evQe&cisv, uai povhq&titv oi aut monasteriis possessiones quaedam adiacentes iniStoixrjxal tmv avrav evaydiv oixwv tit fiia&toaiv rj veniantur, et voluerint dispensatores ipsarum veneraifitpirevaiv ravras Xafielv, njvtxavra ndvrav reov bilium domuum in conductionem aut emphyteosim
xAtjQtxcov xai tcHv ftovaxd>*> vrteg -zwv rotovxcov aincop 5 bas accipere, tunc omnibus clericis et mouachis pro
t) iv aixijf xd} evfipoXaiio rj inl 7IQOL^ECOS vnofitv}fiahis causis iu ipso instruraento Bub gestis monumeni<ov xal awaivovvrcjy
xai yavtQovvxcov, vnsQ xov torum consentientibus et manifestantibus, pro utiliovfitpcgovios toii svayiaip otxoit rovro yivea&at, tijv
tate venerabilium domuum hoc fieri, talem cooducj fua&ojciv xal ifitpvxEvaiv itgouvat avyxtotionem et empbyteosim procedere Binimus. Sed etiam
Qpv.
iriXXd xal alxals xals dyieordrate ixxXrjaiaie 10 ipsis sanctissimis ecclesiis et aliis venerabilibus domixal TOIS dXXoit atnxdli oixois SiSopev dSeiav ftta&oibus damus licentiam conductiones et empbyteosis
<JMS xai dft(pvxevaets itooi dXXr,Xovs nottiv, xai TOIS facere ad invicem, et clericis similiter propriarum
xXrjQtxdis ofioiwt xu>v oixelav ixxXrjaidiv xde xxr/aen
ecclesiarum possessiones conducere etgubernare (cum
ftto&ovo&ai xai dioixtiv {yvcifii} fuvxoi xov iniov.6voluntate tamen episcopi et oeconomi) pcmittimus,
tzov xal xov oixovouov) avyxtaqovfisv, i^prjfttvcov xtov 15 exceptis personis quas per aliam legem hoc facere
ixQostoTttov, axiva dt* exegov vofiov xovxo noulv ixoiXv- probibuimus. Si quis autem contra ea quae dicta
aaftev. Ei 8e nt naga rd ai^fiiva n noir,aei, ei sunt aliquid fecerit, si quidem episcopus fuerit, omfiev Mcxonos ett], ndvxa aixov rd ngdyfiaxa xd nes eius res ex qualibet causa vel persoua sive aute
i olasSrjTioxe aixiae rj nQottonov eixe TIQO xtji imepiscopatum sive post baec ad cum veuieates eius
axonijs SITS fisxd ravxa eie alxbv ittQieX&ovxa xft 20 ecclesiae vindicari sancimus. Si autcrn oecouomi aut
ixxXqoiq aixov ixSixelad-at &Eonit>oluev ei Si otxoclerici alii fuerint hoc delinquontes, jioenam eos peSftot rj dXXot xXrjqtxoi elsv oi xovxo TiXrjftueXtaavxee, cuniariam qualem episcopus eorum probaverit cxigi
otvTjv
fjv
j alrovs xxgyuaxtxTjv
g y j
j dv 6 iniaxonos avxcDv ecclesiae viudicandam: cum etiam qqui conductionera
Soxifidaeis eisn^dxxea&at rn ixxXrjaia
i X i
ixSixTjd-rjGouii S d
teloneorum
l
aut cuiuslibet
i l i b t possessionis
i i autt publicabli
VTJV ' onoxe xai oi xr\v
\ f fiio&aiai.v xwv xtXtav^^ ots- 25 rum collatiouum perceptionem
pp
aut exactionem aut
Sjj B xxijastos
j
r}
} Sij/ioaituv
Si
tpoQatv HX
HxXrjxpivfj fj
d dnaisollicitudiuem
lliidi
d domiisb baec credentes
d
aut
t f i fiileiussores
li
rriotv Tj pQovxiSa oixov avxois Ttioxeiaavres rj dyyvrjrdt
eos pro memoratis causis suscipieutcs nullam contra
avxovt vjtiQ TCJV ftvrjftovBv&eiaaiv aixitov Stj-dftevot
ecclesiam aut monasterium aut res eius aut guberfir;8eu(av xard xijt ixxXrjaias r\ xov uovaaxrjQiov rj nantium, aut contra illas personaa quibus crediderint
TWV ngay/idxcov avxov fj Stotxrjxiov, y xax' ixtivwv 30 aut contra facultates aut fideiussorcs eorum babeant
x&v jipoeorrttov, ols nioxBvaovoiv, fj xaxd xvav ov- actionem. llli vero qui publicarum collationum aut
oicov ^ iyyvtjxiav alxcav ixixtoaav dycoyrjv. ixsivo^ tributorum susceptionem aut conductionem aut exSi oTxtvee Sr,uoaicov avvxeXeuov fj xsXcov ixXqytv 7} actionem mcmoratis pcrsonis credidcrint aut fidepio&tooiv f} anaixTjotv TOIS ftnjftovev&clat nQosdtnoa
iussores eos acceperint, si quod publico damnum
ntaxeiaovaiv f} iyyvrjxds avxoiis Stgaivro, tt TiC iq> 35 contingat, boc ex propria facultate restituere comStjfioaltp tyj/tia ovjuftaiT), ravxijv ix rrje otxeias vno- peliuntur.
axdaecas dnoxaxaaxrjaa^ avayxaafrqaovxai.
vina ministeria impediantur. Si quae vero ecclesiis vel monasteriis possessiones confines inveniantur, ac
velint administratores earundem venerabiUum domuum in conductionem vel empliyleusin eas accipere, tunc
omnibus clericis et monachis pro talibus causis vel in ipso inslrumenlo vel per actorum confectionem et
consenlienlibus et pro utilitale venerabilium locorum hoc fieri declarantibus, eiusmodi conauclionem et
emphyteusin procedere permiltimus. Sed et ipsis sanctissimis ecclesiis ceterisque venerabilibus domibus
facultatem damxis conductiones et emphyteuses inter se faciendi, et ctericis similiter ut ecclesiarum suarum
possessiones conducant et administrent (consensu tamen episcopi et oeconomi) permittimus, exceplis personis guas per aliam legem hoc facere prohibuimus. Si guis aulem quid contra ea quae dicta suni fecerit, si qwdem episcopus sit, omnes cius res quae ex quacumque causa vel pcrsona sive ante episcopulum
sive postea ad eum pervenerint ecclesiae eius vindicari sancimus; sin autem oeconomi vel alii clerici sint
qui td cotnmiserint, pecuniariam ab iis poenam quam episcopus eorum aestintaverit exigi ecclesiae vindicandam: quandoquidem etiam qui locationem vectigalium vel ciiiuscwnque possessionis vel publicorvm
tributorum susceptionem vel exaclionem vel curalionem domus iis credtderint vel fideiussores eos pro
memoratis causis accepeiint, nullam contra ecclesiam vel monasterium vel res eius vel adminisiratores, vel
contra eas personas quibus crediderint vel coiitra supstanlias aut fideiussores eorum actionem habcant.
llli autem qui publicorum tributorum aut vectigalium susceptionem vel locationem vel exactioncm memoratis personis crediderjnt vel fideiussores eos acceperint, si quod damnum publico contigerit hoc ex propria subsiantia resarcire compellentur.
2 tv(>t&tZoiv S [) 3 aixcov otn. L (] 4 rcov f
Y\ 7 a consentientibus Tx || 8 conductorem Tl ctioxai %dv xXriQixav B* || 5 tdtv (iova-/a>v\ xd>v om. La || nem Ji1 [| 9 emphiteosin R (1 praecedere R 0 flntmui R
6 fj om. s || ij om. ? || 7 * a * awatvoivxcov] xaxaxt&c/tt- siminus V1 sinimus ecclcsiis T1 || 10 sanctis Fg 11 convtov xal awaivovvxtov 23', xal om. Se || 11 dXXoii) Xoi- ductiones om. Rx \ cmpbiteusin ItTft 12 cterici RT\ 13
nois L I) 12 dXXijXai Nomoc.d |) rovs xXr^txove Nomoc.d jj conduoi R%Tl U 14 tamcn wn. V g yconii Tl I) 15 hoc
14 xov aixovofxov xal rov iniaxonovNomoc.d | 16 a S\\ om. Tl | 16 prohibcmus tribuimus (tribuimus del T1) T[
v6fxov\ Cod. 1, 2, 24 1. 8 1 ixcoXvaafiBv] reliquam partem con Ii D 17 fucrit] fecerit i?|| oranis Tl | 18 cx qnalibet) ex
capitis om. S || 17 xi nairjati LBf Nomoc.d] xi noir\aoi
equalibus Tl qual ex qualibet Va || 19 post hao V \ huias
M\BC noirtaei xt Nomoc.m || 18 avxov xd] xd avxov
V1 B 20 yconici T g 23 oum] eum V ut 2" || et T^ qui del.
Nomoc.m i rd i f MNomoc.im] xd om.LB J 19 0x071%: vulg. (sed cf. lul) g 24 teloneorura VT3] teloniorum li tcNomoc."1 | 20 neQteX&ovxa] etxe TIQO XTJS intaxon^t lonicorum Tl | possessiunes Va || aut om. R | 25 collatione
etxe fitxd xavxa add. Nomoc* | 24 *3oxifid<iot libri |j
V B perceptionum aut exaotionum libri, corr. vuig. | aut
27 avroJs] haeo 5 D 28 iitig aixiobv om. Nomoe.m jj offl. F R 26 contradentca R | fideiussionea T% (i7/.3O) il
m
31 marevovaiv B* Nomoc. || 32 avxtHv om. Bf | 35 28 ecclesia R | 30 babcnt T R 31 actiones RVT, corr.
maxevovatv LBNomoe.a | Sifccurto Nomoca\ St'oivTO vulg. d publicorutn Rl g 32 suspcctionem V1 | conduceretn
ULBt iilovxat Bc
/2 1 g aut exactionem otn. FQ 33 crediderit Rl | 34 eorum
T% | acoiperint V acceperit RTX | quod] quidem Tx {
Rx || dampnum R*T] damno R*V dum non
1 misteria libri, eorr. vulg. \ inpediatur T* impcdiat R [| publicum
1
3 noluerit Tl || 4 conductione V |j eophiteosin T J 6 iestia -fi fl 35 haec V

ET DEO AMABILIBUS

601

Nov. CXXIIl 79

CAPUT VII.
OiSerl Si xcov agxovxcov ij-ioxai xovt &tofdeazdNulli vero iudicum licebit deo amabiles cpiscopos
rovs imaxonovs avayxdt,eiv eis SixaaxrjPtov
nagays^
gy
gcogere ad iudicium venire
p pro exhibcndo testimonio,
,
vni? IOV veiftcu fiaorvQtav, dX/. 6 Sixaarrjs sed iudex mittat ad eum quosdam ex personis mininQos airovs xivas ix ia>v nootutntovt xcov strantium sibi, ut propositis evangeliis secundum
j(fV(ov
avTtp, iva npoxetftevcov itov dylav 5 quod dccct saccrdotes dicant quae noverunt.
tvayycXicov xaxd xo jtQtnov teQtvaiv tijuaaiv aneQ
yivioaxovatv.

CAPUT VIII.
AlV oiSi intq iivoe ^//a-rixjjs rj iyx?.TjfiarixTJ: Scd neque pro qualihet pecuniaria vel criminali
ahias inlaxonov TtQoi aQxovia nolmxov rj axgaxiio- causa episcopum ad iudiccm civilem aut militarcm
rtxov axovra ij Sidyeo&ai % jtaoiaraa&ai Sfyafiaot-10 invituin producere vcl exbibere citra imperialem iuskxrjs xefovoeios avyxiooovfiev, n/.Xd xbv dqxovxa ibv

Bionem pennittimus, sed iudicem, qui tale aliquid

xovro tixt iyygatptai cixs ayodfios jrpoSTant xoXftrj- sive ex scripto sivo ex non scripto pracsumpscrit
anvra fitia ii}v xr,s ,OJVT]S ctcpaioEoiv x' xgvoiov Xt- imperarc, post ciuguli privatiouem XX librarum auri
tQuiv nowijv xaiapahlv xeXsvoftzv zfj ixxlqaiq TJS 6
poenam persolverc iubcmus ecclesiae cuius episco-

iniaxonos Stax&tjiai fj nagaajrjvai nposEtdx&t] do- 15pus produci aut exhiberi iussus est; executorem sij xal xov ixptfiaoxov 6/iotws ftexa xr\v xtjs militer post ciiiguli privationem et verbcribus subayaiptoiv xal (iaoavoti v7io^aX)j>(iivov xai iv dendum et in cxilium deportandum.
ntftnouivov.
CAPUT IX.
yQf
Si xoit &eo<pi?.eoxdxois imaxonoie
Interdicimua autcm deo amabilibus episcopis proTat oixtias xaxaXifmaveiv ixxXqoias xal eis aXXai 20 prias relinquere ecclesias et ad alias regioues venire.
inagxlas nayaylvto&ai. Si xal apdynr^ xis xov Si vero uecessitas faciendi hoc contigerit, non aliter
noiTjoat xovro avft0?lt firj dXXios ti ftrj ftsxa yQtxftfta- nisi cum litteris beatissimi eorum patriarchae aut
x(ov iov paxaQKoxaxov axixwv TtttxgnxQxov rj nqxQono- metropolitae aut per imperialem vidclicet iussionetn
Xlxov i\ xaxa paaiXtxi]v Sr}Xa8r) xttevow xovxo nott}hoc faciaiit, ita tixmco ut nec iliis episcopis qui Bub
oovatv, ovxca fiivxoi. Xva ftr,8i ixsivois xoit iniaxonott, 25 beatissimo arcbicpiscopo Constantinopolcos et patri-

ohivts vno xbv (laxaQicixaxov aQx^nlaxonov Ktov

arcba fuerint liceat citra permissioncm eius aut

OTavnvovnoXcaie xai naxqidqxnv eiatv, i^eit] Six* int.xgontjs alxov rj rjfiereons xtXevaetas sis xr,v fiaoiliSa
noXiv iX&eiv. ei $i xai xaxa xovxov xov iqonov ini-

nostrae iussionis ad regiam civitatem venire. Si vero

etiam secundum bunc modum episcopus cuiuscum-

c. VII paucis mulatis habel Epanagoge 11,12; tx S repetit Appendix Nomocanonis L tit. cap. eccl. 4 p. C62 Voell.,
ex B repetit B* E 37,3 p. 335 Zach. Alh. tummam repetunt paratitla Ath. 5 1.
c. Vlll paucis mutatis habet Epanagoge 11,13; ex S rtpetit Appendix Nomocanonit L tit. U c, cx B B* l. c.t
Nomoc.dm XIV tit. 9, i. Summarium extat Nomoe. XIV tit. 9, 1 p. 541 Pitra, Ath. summam repetunl paratitla
Alh. 5 2. Versionem latinam cum Auth. prorsus congruenlem exhihet Gregoriiis Magnus in epistula a. G03 scripta
Episl. 13,45 (Opp.II p. 1252 ed. Bened., accuratius edita a Baudi di Vesme Atti delta R. Ac.cademia delle Scienze
di Torino V [186970] p 250)
d
c. IX
9, 4; ex B
6
om. S-t paucis mutatis habet Epanagoge
- repetit Nomoc. XIV tit.
. 8,. 2, .priorem partem ( 602,2
24, 42.
*Xrtaiav) B' E 37, 4 p. 335 Zach. Summarium extat Nomoc. XIVtit. 8, 2, v. 29 (502,2 argumentum 'Pon.

VII. JV'M//J vero magistratui liccbit deo carissimos episcopos cogere in iudicium venire ad teslimonittm dicendum, sed iudex ad eos rnittat aliguos ex personis ipsi minislranlibus, ut proposilis sanctis
evangeliis, quemadmodum sacerdotes decet, dicunt quae sciant.
VIII. At ne proplcr causam quidem pecuniariam vel criminalem ullam episcopum invitum ad civilem vel mililaretn magislratum aut produci aut sisli sine impcriaii iussione permittimus, sed magislratum
qui hoc sive scripto sive sitie scripto praecipere ausus sit, cingulo privatum viginti librarum auri poenam
solverc iubemus ecclesiae pracstandam cuius episcopus produci vel sisti iussus est: ut simititer litis executor
cinguio privalus et lorrnenlis subicialur el in exilium millatur.
1A. Vetamus autem dco carissimos cpiscopos proprias ecclesias rclinquere ct in alias provindas
venirc. Si quae vero vecessilas id faciendi mciderit, non aliter nisi cum lilteris bealissimi eorum patriarchac vel metropolilani aut per impcrialem nimirum iussionem hoc facient, ita tamen ut ne illis quidem
episcopis qui sub bealissimo archiepiscopo Conslnntinopolis et patriarcha sunt sine permissu eius aut
nostra iussione in regiam urbem venire liceat. Quodsi etiam hoc modo episcopus cuiuscumquc loci pro~
l
x
1 /|*'(TTO ATomoc. L tit. e"t-eaxt B*fl2 nttQayivta&ai catis Tinmarg. {ex lul.) | Nonnulli R Q iuditium T [1
SB |1 3 vnep xov] ini xai L U elvai Sv.l. || 4 avxoie] 2 aducnire V || 3 eum] eos vulg. || quosdain] quos dan
RlTl\
ministrantibiis a!.\\ 4 positis R | euangcliis s
eura ff 8 5 i^vnriQtxovfiivfav S [) ayloiv om. y || G a
V1 cuangeliis sanctia sccundum F s , sanctis evangeliis
Epan. | 10 ^ Siayeo&at] fj om. s i) 12 xovxo] tale aliquid ?, xovxo post dypdtptas coll. Epan. | 13 nfaio$aiv\ Bccundum vulg. \ 5 quod] pro quod R || 8 rubr. De cpiscoxal (iaoavoit vnoflaXXoftsvov add. La || x' XITQIOV XQV~ pis in iudiciutn non uocandis T in marq.{tx Iul.)\\ qualtalov Nomoc.dm% ^(Wffiow om. L \\ 14 xnxaflaXXtlv L xaxa- cumque Gregor. || uel criminali causa VGreg.] causa uul
flitXXtiv Epan. | xeXtvO/tcv] xs^oiov L |) 15 ax^f}^ai criminali RTvulg. || 9 cpiscopum] ipsum R; cpiscopum
l
Epan. | 8o9i}aofievT]v xal om.z, Sodr^aoftirrjv 18 mn- post inuitum (10) coll. Greg. || uut] uel T || 10 inuitium R [j
1
nofiirov om.Epan. |j 17 xal toola napant/xnofiivov B' || citra cel.) |tra 22 patriarchc aut scr. W in ras. 6 vv. \\
11 pcrmiaitnus i?(2) Jj talem Tl l| 13 impcrarc post cin10 TOU] TW |) 20 anoXtftndvttp Bt | 21 xal om. Ii
2
l
Epan. s B Tow av/ufifj] xovxo OvfijSrj noi^oai Br || 22guli T in rat. || auri librarum V\ 15 producti T || aut
ftf;] i} Epan. | 24 OrjXadij om. Bf \ notqocooiv Bt exhibrri om. Kfl 17 eziliis JT|| dcputandum F | | 19 rubr.
nouixaaav B* Epan. \ 25 /uvxotyt Epan. Q 26 Inioxo- Dc episcoporum profcctione T in marg. (ex Iul.) autcm
nov Epan. B 27 ifje* L | 28 lie] xaxu Epan. 1 29 tiatX- om. V Q 21 boc contigrrit vulg.] contingcrit hoo T contigerit IIV [ 22 beatissimi eorum Beck) bcatissimorum
Oilv B* | Si\ yaQ Epan. |J xal om. LB'Nomoc.d j| xbv
libri | 25 beatissimum arobiepiscopum V1 || patriarchas
xeivxov Epan.
R V1 T || 26 fucrit T |J promissionem Tl g 28 etiam R* V]
l
1 rubr. De episcopis in iudicium tcstimonii causa uo- hacc (et R) ct R T

Nov. CXXIII 9. 10

602

DE SANCTISSIMIS

axonos oiovStjnoTc tonov ano$rt/urtaei, ftij nleov evde que loci profectus fuerit, non amplius uno anno
iviavtov %i\v idiav xaxaXifinavexot ixxXriciav. rovs
suam relinquat ecclesiam. .Episcopos autem in re8i intaxonovs xois xaxa rrtv (iaotXiSa noXtv, o5c etorj- giam civitatem (sicut dictum est) venientes, cuiuslibct
TC, TtaQaytvofiirovt, olasSqnore ehv Bioixrjaetat, itqb
fuerint diocesis, prae omnibus ire ad beatissimum
navxtov ajttevat nqbe xbv fiaxaqttuxaxov aqxientaxo- 5 archiepiscopum Constantinopoleos^ et patriarcham, et
nov KavaxavxivovnoXetos xal na.TQia.Qxnv, xal OVTOJS ita per eum ad nostram introire tranquillitatem.
5*' aixov jtqbs ir\v r\(itxiqav tisiivai yaXr}v6xr,xa. Citra autem hanc nostram dispositioneni aut proxois Si itaqa ravxqv rjfiaiv xrtv Siaxinaaiv f) ajtoSq- ficiscentibus aut ultra definitum unius anni tempus
fiovaiv ^ vnig xbv aqiofidvov rov ivtavxov xqovov
extra suam ecclesiam facientibus primum quidcm non
i'a> xrfi iSias ixxlrjoiae noiovai itqSnov fiev fifj xQV~ 10 ministrari ab oeconomis propriae ecclesiae expensas,
ytlo&ai naqa xmv olxovoft&v xfjs iSias ixxXyalas Sa- deiude admoneri eos per litteras sacerdotum sub
Ttdvas, iheixa Si vnofitfivTJoxeo&ai airovs Sia ypa/iquibus agunt, ut revertantur ad suas ecclesias, diffendxcav xtav Upicov iy* ovs xeXovaiv, ditxs inaveXd^elf
rcutes autem reverti secundum sanctas evocari reets xas iSiae ixxXrjaias, V7te(ni9e/uivovs Si vnoaxq&yai
gulas. E t nisi intra definitum a sacris canonibus
xaxa rovs iegovs xaXelo&cu xavovae. xal ci fifj ivxbs 15 tcmpus revertantur ad suas ecclesiaa, ipsos quideru
xov oQiZpftivov jtaga xoiv ieqiav %qovov inooxqexpovepiscopatu expelli, alios autcm pro eis meliorcs ordictv eis xas idias ixxXrjaias, aixove /liv rr.i intoxonrjs
nari secundum praesontis legis virtutem. Hoc ipsum
e
i^io&eiG&at, htQovs Si dvr' avxdiy xaXXiovat x ^et super clericis valiturum, cuiuscumque ordlnis fuexovelofrat xaxa xijv rov rtnqovxos voftov Svvafuv.
rlnt aut ministerii.
xovxov avxov xal inl xols y.Xrloix6ls xgaxovvxos, oiov 20
Stjnoxe fla&ftov elev T} vnrjqeaias.
CAPUT X.
"Jva Si jtaaa rj ixxXrjGiaaxKT] xaxdffxaais xal oi
Ut aulem omnis ecdcsiasticus status et sacrae
&iioi xavoves inifielcos tpvXdxxoivxo, xeXeioftev va regulae diligenter custodlantur, iubemus unumquemv
ue
txaaxov fiaxnQicoxaxov aQXiznioxonov xai naxgidQxv
Q beatum arcbiepiscopum et patriarcbam et mctroxal fi^TQonoXixriv xox/s oatandxovs imaxojtove xois 25 politam sanctiasimos episcopos sub &e coostitutos in
vn' aixovs xeXovvxas xara xijv aixfjv inaqx^v ana^ eadem provincia semel aut secundo pcr Bingulos
17 Sis xafr' ixaaxov ftos jiQos eavxbv avyxaXtiv, xal annos ad se convocare, et omncs causas subtijitcr
naoas xas aixhs dxqi^ais i&xa^eiv Sextvas oi inlexaminare, quas episcopi aut clerici aut monachi ad
axonoi jq KXTJQIXOI rj /tovaxol TXQOS dXXjXovs Sxovah
invicem habent, easque disponere, et super liaec
xal xaixae Siaxi&evai xard xovs ixxljjaiaaxixois xa- 30 quicquid extra regulas a quacumque pcrsona delinvovas, xal ngbs xovxots tX T* itaga xois xavovas If; quitur eruendari.
olovSrjrtore jtqosionov rjtagx^xat SwQ&ovo&at.
1 Idnayooevo/iev Si xoTs oaicordxott imoxonois xal 1 Interdicimus autem sanctissimis episcopis ct prcsnotopviiootz xal Staxovois xal inoStaxovois xal dva~ byteris et diacouibus et subdiaconibus et lcctoribus
c. X pr. ( 32) cm. D et Zit in quibus pro hac parlicula inseruntur nov. CXXXVII c. 4 6. S quoque non
habel nisi 1 v. 33603, 7 (inde Nomoc.Ltit. 28 p. 635 VoelL) et 2 (inde Appendix Nomoc. L tit. cap. eccl. 5 p. 662
Voell.). Ex D 1 (v. 33 603,4 naqaytyea&ai) repetit B* T2 p. 611 Zach. Summarium prioris partis extat
Nomoc. XJVtit.SfS coniunctum cum argumento nov. CXXXVIl c. 4 sq., aUerius partis ib. 9, 27 p. 559 Pilra; Alh.
summam pr. repetit Nomoc. L tit. 49 p. 659 Vocll.
fectus sit, non amplius uno anno ecclesiam suam relinquat. Episcopi autem qui in regiatn urbem, vti
dictum est, veniunt, cuiuscumque sint dioecescos, anle omnia bcalissimum archiepiscopum Constantinopolis
et palriarcham adeant, ataue ita per eum ad serenitatem nostram ingrediantur. Qui autem contra hanc
constitutionem nostram vel proficiscuntur vel ultra definitum anni iempus extra ecclesiam stiam degunt,
iis primum quidem impensae ab oeconomis ecclesiae suae ne ministrenlur, deinde ipsi per lUUras sacerdotum quibus subiecti sunt admoneantur, ut ad ecclesias suas redeanl; quodsi reverti aifferanl, secxmdwn
sacros canones vocentur. Et nisi inlra tempns a sacerdotibus definitum ad ccclesias suas rcverterint, ipsi
quidem episcopatu repellanlnr, alii autem tpsorum loco meliores secundum vim praesenlis legis crcentur.
Alque hoc idem etiam in clcricis valeat, cuiuscumque gradus sint vel ministerii.
X. Ut autem omnis ecclesiasiicus stalus sacrique canones diligenlcr cnstodiantur, inbamis unumquemque beatissimum archiepiscopum et patriarcham et metropolilanum sanctissimos episcopos sibi subtectos in cadem provincia semet aut bis per singulos annos apud se convocare, et omnes causas quat
episcopi vel clerici vel monachi intcr se habent accurate examinare, easque componere sccundum ecclesiaslicos canones, ac praeterea si quid contra canones a qualicumque persona commissum est emendarc
1 lnlerdicimus aulem sanctissimis episcopis et presbyleris et diaconis et subdiaconis et lectoribus et
1 oloaSr^Tioxs, om. ibnov Epan. |) aTioStjfi^arj JBf |j 1 loco rt1! 2 relinqueret RTX\ aut F> \ 4 fuennt
2 xaxaXaftfiavdxto Nomoc.d H 4 naQayevo/iivovS Epan. jj vutg.\ fuirit Ubri || 5 et patriarcham] ct om. Tl g 7 autem
8 XTJV om. L H % om. Epan. lul. j 10 noiovai i. e. de- Tvulg.] om.RV \ aut] ct aut V || 10 yconiis T \ U
gentibus (Iul., cf. exempla a C. de Boor collecta Theo~ admonere libri, corr. Beclc \ per] qoi V* || snb) pro fl \
12 agere Rl | 13 sccundum reuerti V*fleuocari F(/u/.)]
phanisp. 767)] oiaxQtPrjv add. cum Baloandro vulg. {B?
reuocari RTvulg. Q 14 intcr Tl Q ad V g 16 epiacopafirj\ tteXevoftev fifj Bf sancimua non Iul. \ 13 i<p' ols B
tam Tl y depclli T(| tneliorcs pro eis T\\ 17 ipso vulq.\
14 ineQxi&tftivoit Bc | 16 oqiafuvov Nomoc* Ath.
Ttaqa TCJV ieqicov xqovov ML Ivomoc.'* Iul.\ XQOVOv nnqd18 valitaro vulg. || cuiusque li || ordinis aut ministerii
xav Itqicav B a sacris canonibus (1. e. itaqa rcHv Isqcoy fuerint T || 22 rubr. De episcoporum conciliis per oin^uxavovtov) tempus ff J 18 dtv* avxdtv om.Bt || xaXXio- loa annos faciendis T in marg. (ex luL) |] autcm] Tl S
vns] dfislvovs Epan. | 19 voftov om. Nomoc.d || 20 xov sacro 72 U 23 cuatodiatur V3 (| 24 metropolitani /?' | 2G
avxov B y xa>v x?.r;gixoiv Epan. \1\ rj vjtTjqeaias LB simul r 1 9 28 ad inviccm om. Tl 1 29 eosque RT \
s Jul.] vnrjqsalai M Nomoc* rj iv vnrjqeala Epan. H 30 et om. RlT | super RT] insupcr V\ hoo Y\ 31 emenxaxa xavdvas om. s II 34 xal inoStaxovots xal Sia- dare vulg. |) 33 rubr. De episcopis uel aliis religiosu airis
ad tabulam ludentibus Tin marg. (ex //.) || sanclis 11VI
xorotS Lt xal vnodiaxoroiS om. B?
34 ac subdiaconibus V

ET DEO AMABILIBUS

603

Nov. CXXIII 10. 11

yvoaxais xal itavri dXXto olovdijnoxe evayovs xdyfta~ et omni alii cuiuslibet venerandi collcgii aut scheXOS ^ OxrjfiaTOS xa&texcbxi xafiXieiv rj itbv xd xoi-matis constitutis ad tabulam ludere aut talia ludeutiavxa nnit,6vrtav xowatvovS rj &OJQt]xhs yiveofrai rj bus participes aut inspectores fieri aut ad quodlibet
Ui oiavSrjTxo-ie &dav xov &ea)(>rl0cu %a(>iv itaQnyivsspectaculum Epectaudi gratia venire. Si quis autem
od"at. ei Se TS ig avxdiv xovxo d/idgxoi, xeXevOfiev 5 ex eis hoc deliquerit, iubcmus hunc in tribus annis
xovxov inl r^sts iviavxovs anb ndarje evayovs vnrjQe- vcncrabili ministerio prohiberi et monasterio redigi.
ciitt xcoXiea&ai xni fiovaoxjjgiqt i/ifidXXeofrai. ei Si
Si autem in tncdio tcmpore ostenderit dignam sui
iv Tfp (liocj) xgortp SsiJ;t aiav xov iSiov nxaiofia- vitii paenitentiam, liceat et sacerdoti sub quo conloi [isinvotav, dSetav elva$ xtp itQti itp* ov xixaxxai stitutus cst minucre tempus et hunc rursus proxal IXaxxovv xbv %$6vov xai tovxov ndXw xjj iSiq 10 prio reddere miniBterio, scientibus quoque sanctisaianoSiSovat vntjosalq' eiSoxtov xai tdiv baiaxdxwv mis episcopia debentibus baec vindjcare, quia si tale
inioxoncov xdiv 6tpttX6vxa>p xavxa SiexSixtTv, we ti aliquid agnoscentes non vindicaverint, ipsi rationem
ii IOIOVXO fta&ovxes ftfj dxSixfoovoiv, avxoi Xoyov deo pro tali causa persolvent.
T(j> &tq> vnsQ xavxfjS TIJS aixins vtpi^ovai
2 MrjSeva 8i tniaxonov dxovia
xaxavayxd&o&at 15 2 Nullum autem episcopum invitum cogi quemlibet
oiovStjnoxe xXr,Qtxbv vjt* ainbv ovxa xov iSiov XXTJ* clericum sub se constitutum de proprio clcro dtQOV dnoXveiy.
mittere.
CAPUT XI.
Tlaoi. 8i roXs imaxojtois xal ngaoflvxtoois dnuyoOmnibus autem episcopis et presbyteris interdici(tio/iBv d(fooit,f.tv xiva xfjs dylas xoivwvias, KQIV 17 miis segregare aliquem sancta coinmunione, anteahia 8etx&fi dV r,v oi iy.xXrjataaxixol xavoves xovxo 20 quara cauBa monstretur propter quam sanctae regulae
ytvia&at xsXeiovoiv. ei Ss xts naqk xavxa r>js dylas
boc fieri iubent. Si quis autem practer baec sancta
xoivwylas xtvd XWQIOBI, ixsivos fiiv ot aSixcos dnb
communione quemquam segregaverit, ille quidem qui
xrfi xoivcavtas ixfOQia&Tj Xvoftevov xov xaqicfiov inb
iniuste a communione scgrcgatus est soluta excomxol fitltflvoi ieoitoi xrfi dylas d]-ioio&o> xoivan-fae, municatione a maiore sacerdote sanctam mereatur
6 Si dSixat xiva xrj? dyiat xoivuivlai xaQiaai 10X- 25 communioncm; qui vero aliquem sancta cummuuione
fu';oae naat xQonon vnb xov lentwi t f ' oV xixaxxai
scgregare praesumpscrit, modis omnibus a sacerdotc
ZUQiad-qaexat xrjs xoivaivCas i<p' oaov XQOVOV ixiivoe
sub quo constitutus cst separabitur communione
owtSoi, iva oneq dSixoi inottjae Sixaicos vjto/tiivjj.
quanto tempore ille perspexcnt, ut quod iniuste fecit
1 liXX' ovSi oixeian poclv e^eanv inusxbnip xird
1 iuste sentiat. Scd ncque propriis manibua liccre
nlfjxxeiv xoixo yaQ aXXoxotov iaxiv uQtoiv.
30 cpiscopum aliquem percutere; hoc enim cxtraneum
c. A'7 ex S repetit Nomoc. L tit. 15 + 17 p. 619.625 Voell. Pr. ( 28) habet Epanagoge 9, 6, ex B pr. repetilur
Nomoc.dm XIV tit. 9, 9, 2 16. 9,10, 1 Nomoc.m ib. 9, 28 et B* E 37, 5 p. 336 Zach. Summaria extant tn
Nomoc. XlVtiU locis cit.
omnibus aliis in qualicnmqne religioso collegio vel habitu conslitutis, ne labula ludant vel eorum qui ialia
ludunt socii aut spcctatores fiatit, vcl ad nllum speclaculum speciandi gi~atia veniant. Si guis vero ex
iis hoc commiserit, iubemus eum per tres annos ab omni religioso mimsterio prohiberi et in monasteriutn immilti. Quodsi medio tempore dignam peccato suo paenitentiam oslenderit, liceal sacerdoti sub quo
constitutus est et minuere tempus et eum rursus minislerio suo restituere: cum sciant sanclissimi episcopi
gui haec vindicare dcbent, si quid eiusmodi cognovcrint neque vindicaverint, se rationem deo hac de causa
2 reddituros esse.
Nullus autem episcopus invitus cogatur clericum ullum sibi subiectum de clcro suo
dimiitere.
XI. Omnibus aulem epfscopis et presbyteris interdtcimus, ne quemquam a sacra communionc segregent, anlequam causa probetur propter quam ecclesiaslici canones hoc ficri iubent. Quodsi quis quem
adversus ea a sacra communione separaverit, ille qui iniusle a communione separalus est, sublata separatione a maiore sacerdote ad sacram communionem admitlatur, is vero qui iniusle a sacra communtone
aliguem separare ausus est, omnibus modis per sacerdotem sub quo constitutus est a communione separa1 bilur, in quantum tempus illi placueril, ul quod iniuste fecxt iuste paliatur.
Sed ne manibus quidem
suis pulsare quemquam episcopo licel; hoc enim alienitm est a saceraolibus.
1 otovSqnoxe MBf Nomoc. ?] olcoSrjnoxt LBa 6001- bus (ludentibus aliis V) lilri, vulg. \ 3 ficri aut inspectorcs
SrjnoTe S jj svXaftovS S |) 2 ij ax>\^iaxoi om. L || xad~- T || ad] a V | 4 spectaculorum libri, corr. Btck Q 5 relitoxobtn Sv. /., Be | rtov xoiavxa [xal^xa B* v. /.) nat- querit R g 6 acnerandi IV T* || misterio Rl VTS monaste^ovxav SLB Q 3 yevtofrai SBC 1 4 naoayevia&at rio TlR* U 7 ostenderit Vvulg.) ostcndat T ostcndatur R |
SB? \\ 6 anb otn. S fl evXapovs vnovQyias S | 7 iv /tova- gui] si Rl | 8 paenitcntiara] penitcntie a" (tic) V11 ct ante
CTiyp/y Nomoe. p 8 8eiet L\ Set^ot MB 0 9 xtji UOET) minuere 9 transponit Beck |j sacerdotii Tx || 9 redderc proet sacerdoti g | vf' wv L \ 10 xai itnte iXaxxovv om.; |j prio 7'|| 10 misterio RV^ quoque] quo Tl quc V\\ 11 iundXat . C [| 12 8ux8ixrtoat Bt (| cos] cos xal B \\ ti xi dicare T |j quia si] q***i Jl1 J talem T* | 12 iudicaucrint
ixSixTjOovetv om. B? \ 15 dxorra om. S | 18 Jlaei R VTl H 13 persolueret R J 15 rubr. Ut nullus cpiscopus
ii om. pan., Nomoc. L tit. | xai] fj xal D | 19 ayoot- cogntur Bubicctum sibi clcricum de suo clcro diniittere Tin
ftiv ML\ fiij cupOQl^aiv B pfj (fifj om. S untis, Nomoc. marg. (ex Jul.) || nullua autcm cpiscopus 111| inuitium Rx ||
L til.) %oiqit,tiv & Epan. | xtrat Epan. | ij M* Lb B quamlibet R Q 16 constitum Tl j| clero dimittere V1] clero
Epan., NumocLtlt.) 17 MaLaSNomoc.m | 20 Sttx&tit] dimittere et alii (aliia V3) dare R^V* clerico alii dare
Epan. \\ 21 ylveo&at Nomoc. L tit. jj 22 xtva xuQioet dimittere Rl dimittcre olero alii (et alii T*) dare T \\
S unux, Nomoc.d] Tiva x<(>(ooi ML S B Epan. a>oai 18 rubr. De his qui sine causa excommunicant Tin marg.
TJva jtfomoc. L tit., Nomoc.'" | $S) tbs SNomoc* |j 23 x0*' (ex Iul.) U 19 scgregate 72' fl aliquam IiTl aliqucm a
(tafols S | Xvoiievoi Epan. \ xov Staftov Nomoc.im l| vufg. | ganctam communioncm RT% | 20 causa] caasa
24 xov om. S I aiovo&cu (m'c) L (( 25 6 di dSixoiS xiva aliqua T* || proprie R* || acre R g 22 quamquamRVT1 ||
xrt{ aylat x<p/aas xoivtovlas B? 6 Si dSixoii xovxov qui V*T*\ quod R quatn T1, om. V11 23 a conimunione]
to).u^aas ^iuo/aat Bc 6 Si %o}Qlaai xoXftrjaae Epan.t actione R, a om. Tl | est om. Tx || soluto] solntus ab
aSixcos m. e \ 26 v<p* y 5 v. l. { 28 vnoiulvoi 8e ino- T* B 24 sancta KR 25 aliquam RV sanctara communiofitlvn Bt Bcntiat s g 29 dioxai Sv. L, igioxco NomocL nem R I 26 omnibus modis T | 27 constitus R | 28 fetit. licere s | inioxonov S, y? Q 30 itQtws Ss
ccrit V\ 29 iuste om. VT% | sustineat vulg. | rubr. De
episcopis manu sua cedcntibus Tinmarg. ( Jul.) (| Iiceat
vulg.; leg. licct?fl30 aliquam V\ extraneum) contrarium
V, estadd. V*T
1 ohematis RV\2 talia ludentibusBeclc] aliis Indcnti-

Nov. CXXIII 1114

604

DE

SANCTISSIMIS

2 sacerdoti. Si quis autem episcopus secundum ec

2 EX ns Si iniaxonos xaxa rovs ixxXqoiaoxtxovs
clesiasticas regulas sacerdotio pulsus praesumpserit
xavovat TTJS 'ugoavvrfi ixpXq&els xoXfirjatiev int^vai
ingredi civitatem ex qua pulsus est, reiinqueaa loxfji noXsjus i rjs igepXij&rj, rj xaxaXineiv ibv xocum in quo iussus est degere, iubemus hunc monaTtov iv $ ixsXeva&rj Stdysiv, xeXevofisv xovxov fiovaaxrtglta iv dXXrj inaQxlct xafreaxcoxt nagaSiSoa&ai, 5sterio iu alia regione coustituto tradi, ut quae in
sacerdotio deliquit degens in monasterio corrigat.
tva anep iv xfj itgaavvQ ijftagxe dtdytov v T<j5
otr]oia> Stog&ajaqzat

CAPUT XII.
Clericos autera non aliter ordinari perraittimus,
Si ovx aXXcoe %,uQ<yrovsia!>cu avyxoigolnisi litteras sciant et rectam fidem vitamque babeant,
Qafiiiaia Xaaot xal ogfryv niaxiv xal
osvvdvfyovoi, xai otxe naXXaxrjv ovxs yvotxohs 10 et neque concubinam aut uaturales habuerunt aut
- i) fyovoi TtalSae, d.XX' rj owcpQovcos fiiovvxas ij
babeant filios, sed caste viventcs aut uxorem legitiov xal alxfjv fitav xai TTQWTTJV iax*}- mam et ipsara unam et primam habentes neque viT) Zxovxas^ xal /ijjSe XVQOLV firjSi Sta&vx&eioav
duam neque separatam a viro neque aliter legibus
dvdgds ^fiqSi dXXtos TOJS vdfiois TJ xal xoJs &tion xaaut Eacris canouibus iatcrdictam.
voatv djijjyogVftev7]v.
15
CAPUT XIII.
J7Qeff(lvTsgov Si iXdrzova twv rqidxovxa iviaxniov
Presbyterum autem minorcm XXXV anaorum
vco&at ovx iitvxQinoptv, dXX' oiSi Sidxovov tj iito
fieri non permittimus, sed neque diacouum aut subiJ
i
i
S
iovdi d
fjxxova
xtitv eixoamsvxe,
dvayvuiaxrjv
diaconura minorem XXV, neque lectoremrainoremX
xdiv oxxtoxaiSexa iviavrujv, Siaxoviaaav Si
et VIII annorum, diaconissam vero in sanctam ecl
tv dyiq ixxJ.qaCq fit] x $oxopeXa&a^ T;'TIS iXdxxtav 20 clesiam non ordinari quae minor est annoruin XL
iaxiv iviavxwv reaaagdxovxa fj eie devxcQOVs rtX&e aut ad secundas venit nuptias.
ydfiovs.
CAPDT XIV.
Ei Si iv xtp xaipp xije xe'(*oxoviae xov xXrjgir.ov
Si autem tempore ordinationis clerici cuiuscurnolovSqnoxe rdypaxoi ^ fla&fiov xaxjj^ooos TS dvaque collegii aut ordinis accuBator aliquis apparuerit,
si
<pavh,, Xiytov aisxov avdgiov elvai xtjs x 9<>xovias, 25 dicens eum indignum esse ordinatioue, differatur
vnegxi&io&at rj jreiporovfo, xai ndvia nQofiaivixcooav
ordinatio, ct universa procedaot tam pro examinaxovxo ftiv vjtig xijs dj-sxdaecos rovxo Si inig xatv
tione quam pro multis, quas in episcoporum ordiimxtpCtov, axiva iv xals xcov inioxoncov xH?OTOyt"s
nationibus superius sanximus.
dvcoxiqoi ifreoitioafiEV.

c. XII repetunt Nomoc. L tit. 25 p. 623 Voell. ex S, Nomoc."1 XIVtlt. 9, 29 et B* K 18, 3 p. 434 Zach. tx B.
Argumentum notat Notnoc. XIV tit. 1,23 (ubi ipsum caput exscripsil Balsamo p. 840 Voel/.).
c. XIII tx S repetit Nomoc. L tit. 25 p. 623 Voell., ex B Nomoc.dm XIVtit. 1, 28. Summae extant Nomoc. XIV
lit. l. c. 'Pb7t. 40,15. 33, 7. 30, l. 42, 9.
c. XlVpr. habet Appendix Nomoc. L tit. cap. eccl. 6 p. 662 Voell., 1 (fiO5, 2 fttj aXXcot Si xeiQorovt"^a^ai
6 ix.paXU<jd-<o) et 2 Nomoc. L tit. 25. 26 p. 632. 633 Voell. tx S. Ex B habent 1. 2 Nomoc."1 XIV tit.$,Vi,
1 Nomoc.dm XIVtit. 9,22. 2 ( 17 nqo^aivixoi) extat in Epanagoge 8, 12. Summarium 1. 2 exhibtt Nomoc. XIVtxt. 9, 29; Alh. summam repetunt paratitla Ath. 10 1*.
2 Si quis autem episcopus secundum ecclesiaslicos canoncs sacerdotio deieclns ingredi civilatem, ex qua
expulsus est, vel relinquere locum, in quo degere iussus est, ausus sit, iubemus eum monasterio in alia
provincia sito tradi, ut gitae in sacerdotio peccavit degens in monasterio emendet.
XII. Clericos mtlem non aliter crean permiUimus, nisi lilteras sciant et rectam fidem alque honestam vilam habeant, et ncque concubinum negue naturales liberos habuerint habeantve, sed qni aut casle
vivant aut uxorem legiiimam eatnque utiam et primam habuerint habeantvc, nec vero viduam neqiu a
viro separatam neque aliter legibus vel etiam sacris canonibus reprobatam.
XIII. Presbyterum autem minorem triginta annis fieri non permiltimus, sed ne diaconum quidem
vcl subdiaconum minorem viginti quinque annis, nec lecloran ocloaecim annis minorem; neve diaconissa
in sancta ecclesia crectur quae minor sit annis quadraginta vel ad secundas nuptias venerit.
XIV. Quodsi tempore creationis clerici cuiuscumgue collegii aut gradus accusator extilerit qui
eum indignum esse creatione dicat, differatur creatio omniaque procedant tam de examinatione guam de
muilis quae in episcoporum creationibus supra sanximus.

1 *xoXfvqaoi (xoXftrjau S v. /.) libri |j 3 dtp* r,s S iv rj

1 rubr. Episcopus si deiciatur de episcopatu, in roona*
Noinoc.d |j fj xaxaXzintiv Sv.L, relinquens ; | 4 ixesterio sit Tin marg. \ quis] ia Bl || 3 locus V1 g 4 in
et
Xsv&T] M | 6 xqt om. S I) 8 ovyxcogovfiev x QOXOvii- om. Tl | cst iussus V | monasterio in] in monastcrio T
o&at S || 10 oifivbv om. e || ^oxxt S v. 1.1 *ovSi ov- monastcrio B V || 5 aliqua religione T* (| tradij traditum
Se libri J| <pvoei B? | 11 i'/,ovoi (^ l/oi/ff* v. l.) fj Saxov
II1 VI 8rubr. Quales clerioi fieri debeant Tin marg. (tx
B' || dXX* w] rj om. s 0 12 jtgtoxrjv xal filav Nomoc.m\\ Iul.) B nos V 0 praccipimus V\ 9 habent T\ 10 et om.
ia-/rtx6xai t] fyovxas LB (habentem tel si iam habuerit
V || habuerint V1 vuty., uitaque add. V1 | aut habcant
lul.)) iaxrjxoras M Labentea s || 14 xal om. B* v. /., s }\
lineola tubducta dtl T* Q 11 legitimam] le (lic) T\ 12 ne16 Ilgta^vxtQov X' iviaxnuv tXdxxto S \ xQidxovxa (X') que riduani] uiduam non Tl | 13 neque om. Rl 1 a om. V\
MSB {Nomoc*) Iul. Alh. Nomoc. XIVtit. 'R>n. 40,15] 14 interdictnm R% \ 16 rubr. Cuius etntis presbiteri diaXt Ls Theod. U 17 oii ovyxeogovpBV L fl 18 oiSi B No- coni Bubdiaconi item diaoonisse fieri debeant T in marg.
woc. L tit.] OVTB Si ML Nomoc.dm dXX * ovSi S || 19 oxxa>~(ex lul.) || 17 diaconem T | aut} neque V U subdianum
xaiSexa M dexaoxxca B irf (' La) LffNomoe.dm Theod. T\ 18 XV Tl 0 leotorem minua R minos lectorem Tl
Ath. (cf. Iul.)] oxxcb S 'Pbn. 30, t x' Nomoe. XlVtit., vbi minores lectores T a { XVIII T g 19 ancta eclesia T \
T) legit Balsamo in scftol. p. 847 Voell. (inconsiderate nume- 20 non om. Tflqua Rl Q XL annorum RTI 23 rubr. De
rum in ipso eonttxtu novellae potitum in Basilicu auctum accusationibus clcricorum Tin marg.(tx Iul.) \\ tempore am.
etse dictitans) || 21 ivtavxav xtaca^dxovra B] iviavVI H cniusque/iV | 24 aliquid ^ 1 Q 26 uniuersas Rl G
TOTS fi M ixcuv ft S xtaaagaxovxtov Ll xiaaagaxovxa
27 quas JR* {| mudis T * Q quas] tam quas lia; quae td.
3
L S 28 iv xaii %ugoxovian xdiv iTciaxonatv L || 29
Vtn. 1494 al.fl28 sancciuimua R-Tx
uvojxtpca] c. 2

ET DEO AMABILIBUS

605

ttov.CXXIII 14. 15

1 Ei Si 6 fte'XJLa>v xeiQOTovsus&ai Sidxoros fif] Ifcot 1 Si vero futuruB ordinari diaconus non habuerit
ywalxa xafra dvayxiow eY^rjxat ^evx^elaav axrxco, fifj
UXOrem sidlt BUperitlS (lictum est iunctam Sibi,
aUcoi xtiooTovsio&w, ei firj ngorsgov vnb rov xslQ~ p o n aliter ordinetur nisi prius ab ordinante eum
TOIOVVTO: aixov iocoxri&eis inayyeiXrjxai dvvaa&ai
interrogatus promiserit posse post ordinationem et
/tsja TTJV %BtQOTovlav xai #uots rofttftqs yafisrfjs <rs- 5 sine legitima uxore boneste vivere, non valente eo
ioi ptovv, oi Swa/uvov xoT> xsiooxovovvxos iv xa} qui ordinat in tempore ordinationis permittere diae
*QOTovias inixoine.iv TW Siaxovoj
conum aut Bubdiaconump post ordinationem uxorem
Q rfjs
j xxQ
j f ftexd
l
JLfi
Si IOITO yii
i
I autem quii permittit
i t i episcopus
i
ll
ihv xtiqorovlav
yaperr}v JLa/ifiuvsiv
tii Si
accipere.
IB
expellaujiTt, 6 iniTQiyas
Qy
inlaxonos TJS
J intaxonrje
j ixfial- fi tur ab episcopatu.
pp
Si vero poat ordinationem p
presli&
ell Si ftsxa rijv
i %t%oozovla.v
fi noBafivxegos 1710
10 b byter
t
autdidiaconus aut
t subdiaconus
bd
uxoremdduxerit,
r i
Sidxovos rj inoSidxovot ayayrjxai yafzerrjv, ixQakAt- expellatur a clero et curiae civitatis iJlius in qua
a&co xov xXrjgov xni xy fiovi.fi rrje nofocos, iv y XXTJ- clericus erat cum propriis rebus tradatur.
(uxos rt>
r,t>, ftexa xtov iSitov npayftdxatv naoaSiSoafro)
naoaSiSoafro).
2 ti 08 avayvcoaxrji Ssvxeoav ynfierrjv aydytjxai, ij 2 Si vero lector sccundam ducat uxorem, aut prinqd>TTjv jiev %r\oav Si rj Siaevy&ioav dvSods r} TOTC 15 mam quidem viduam (aiitem) aut separatam viro aut
voftms rj roJe icgots xavooip aTtrjyoQsvfiivrjv, fiTjxdn legibus aut sacris canonibus iuterdictam, nequaquam
eis aXXov ixxXrjataaxixov /Safrftdv noo^aivsxco ei Si ad alium ecclesiasticum ordinern provebatur; sed si
iS
Tgonq* eis fisi&va fia&ftov nQoax&eit}, ixquolibet modo ad maiorem ordinem perducatur, exalxov xai xa) nQozioco dnoxa&ioxdo&co.
pellatur eo et priori restituatur.
CAPUT XV.
irjSi (iovXevxas fj ra^ecorae xAqpixovs ylve- 20
Scd neque curialem aut officialem clericum fieri,
/xrj ns ix rovrov rd> eiayel XXTJQ^ vftQis ut non ex hoc venerabili clero iniuria fiat. Si vero
t. ei Si ia xotavxa ngoiiona v xXf;Qq) talea personae ia clero constituantur, tamquam nec
xaxaxayji, ds pf] ytvoftcrTjs T^S ^(oioytas xy idiit
ad ordinationem perductae propriae fortunae restixvxy dizoxa&toxdoo-ajaav, nXhv ei ftrj toe eixot ftovaxttuantur, iiisi forsan monachicam vitam aliquis eoHOV filov TIS i avxatv ovx i'Xaxxov Sexanivxe iviav 25 rum non miniiB XV annos implevit: tales enim orxdiv Stywoe' xove xotovxovs yap xtQveia&ai xe- dinari praecipimus, lcgitima videlicet parte (a) curiali
hiofiev, xfjs voftiftrfi SrjAovori fioi^at dno xov Bov- curiae et fisco danda. Sed in clero constituti moItvxov xfi povArj xnl ita Srjftoaiea diSofidvTje. aXXa nacbo condecentem vitam impleant. Si enim post
xal 6v x<p xXtjQcp xaxaXeyofievoi ftovaxqi noinovxa
clericatus honorem uxorcm aliquis eorum duxerit aut
^JO ixxeXeixcoanv. ei yaQfiexd XTJV XOV xXr,oov T-30 concubinam babuerit, curiae et officio cuius subuijv ywalxd rts 11; aircov aydytjxm ij na).Aaxip> oxoirj, iacebat fortunae reddatur, si etiam maxime tali ecxfi povXfi 7] xfi Trt|e* fj xfi rvxjl fl vjitxeixo dnoStSoo&ai, ti xai rd ftdXiaxa xotovxip ixxAr]Oiaaxix(o {lfrd)
c. XV ( 28 8i8oftdvT}t) ex S repetit Appendix Nomoe. L tit. cap. eccl. 3 p. 661 Voell. Ex B pr. habtt Nomoc.dm XIV tit. 9, 29, 1 ( 12 TtagaSo^aovxai) id. 9,16 et B* K 18, 4 p. 434 Zach. Summam pr. praeslat No~
moc. XIV tit. 9, 29. v. 24 8q. argumentum notatur 'Fbn. 34, 2.
Alteram cap. XV partem (inde a v. 28 aXXa xnl . . . ) et e. XVI pr. om. S,
1 Si autctn qui diaconus ordinandus est uxorem non habeat secundum ea qnae supra dicta sunt sibi con~
iunctam, non aliter creelur, nisi prius ab eo qui eum crealurus est inlerrogatus promiserit se post creationem etiam sine legitima uxore caste vivere posse, neve liceat ei qui creaturus est tempore creationis
diacono permittere, ut post creationcm uxorem ducat. Si vero hoc fiat, qui id permisit episcopus episcopatu repellalur. Quoasi post creationem presbyter aut diaconus aut subdiaconus vxorem auxerit, de
2 clero repellatur et curiae civitatis in qua clsricus erat cum rebus suis iradatur.
Si vero lector
secundam uxorein duxeiit, vel primam quidetn sed viduam vel separatam a viro vel legibus sacrisvc
canonibus reprobatam, nequaquain in alium ecclesiasticum gradum proccdat; quodsi qualicumque modo in
maiorem orainem promolus sit, repellatur eo ct priori resiituatur.
XV. Sed ne curiales quidem aut officiales clerici fiant, ne qua inde venerabili clero iniuria fiat.
Quodsi eiusmodi personae in clerum adlecti sint, tamquam non facta creatione condicioni suae reslituantur, nisi forle guis ex iis vilam monachicam non minus quindecim annis Iransegerit: tales enim homines
creari iubeinus, ut scilicet legitima pars a curiali cwiae et fxsco detur. Sed eliam in clerum adlecti dignatn
monacho vitam peragant. fiam si quis ex iis post honorem clcricatus uxorem duxcrit vd concubinam
habuerit, curiac vel of/icio vel foriunae cui subiecius erat rcddatur, guanlumvis in talem ecclesiasticum
2 tvx9"eioar alxtu xa&a aroiTtQot UQTJXCU Nomoc.dm
9,22 || 3 vnb M\ dnd LB D 4 inayydfoxai L\b ftexa]
xal fiexd Nomoc."1 j| *l om. Nomoe.dm | voftlfiov y<*fis~
xrjs L vofiifttjs ywaixosNomoc.dm, vouiftrjs om. B |j 6 *ei(oxovjjoavxos 5 || 7 rq> Staxovtyi] r; inoStaxovq udd.
S plerique, e II 8 AafitTv Nomoc.m | ei yivtjxat om. s jj
11 fj vnoStdxoros om. iVbmoc.1" 9,29 B dydyexat yafitxrjv
L vafitxijv dydyoixo S | 12 xfi (lovAfi LSsIul.Ath.] -tij
Tngei B, Ii 8. v. xrj (tovXrj xai xdei M (cf. ad v. 20. 32.
606,11; Heimbach Anecd. II p. LXII) J iv ] ij>' rjv
S 1 &v V 13 jtQayndxwv om. / # fl 13 ISiair] oixeioiv
Nomoc 9,22 || 19 avxov) dn' avxov L, om. SJj 20 povitxrraS rj xageojxas XXTJQIXOVS ylviofraiAISNomnc.n{Notnoc.d a ylvtofrat incipil)) xagecbxas (.. v. add. r\ flovXtvXat) KXTJQIXOVS yirea&ai L, fiovAsvxde rj om.B', curialem
aut officialcm clericum fieri s {tim. Iul.) || 21 xXtjgqt Ss]
otxta fj xXrjpca M otxoi LB || 22 yivrjxat Nomoc.dm || T
n. 5 v. /., B Nomoc.m Q 23 xnxaydyt] B |j 25 iXaxxov
O* | 27 T^S vofilfirjs 28 3i8o/iit'T]i <m. Be Nomoc.d'n,
tijs voftifttys 606,6 titjaav om. Bt J 29 xal iv Lli)
kal oi iv MJxal m. e) || 32 TI?fiovXrjrj om. B\rj\ et s ||
{ijrdxuvxo Bc)] cuiua subiacebat

fortunae ff, unde Zachariae r,s xfj xi<xfl vntxuxo

1 rubr. De nuptiis clcricorum T in marg. (tx Iul.) H fu
ordinarius Rl, ordinari del. T1 |J non om. Rl T || 4 permiserit K|| ordinationcm] uxorem a add. T* |j et om. V\\
5 eum R V\ 6 in om. T \\ 7 ordinationo Ffl 12 propriis]
proprius erat F"1 Q 15 autem addidi Q viro] V1 a uiro
T*vulg. |) 16 uel sacris V || 17 ecclcsiastioum ordinera
cet.] |cum ordinem 20 fieri ut ser. Ji* in rat. 2 w. |[ si
RT] et si Vvulg. | 20 rubr. De curialibus et taxcotis ad
clericatus honorcm uenicntibus Tin marg.(exlul.)\\ 23 ordinntorem Rl \\ prodactc T perducti V* vuig. g 24 forte Ffl
aliquis eorntn non] non aliquis eorum non Rl non eorum
aliquis 7'1 8 25 annis R* T* vulp. Q enim om. R% V || ordinare /2 1 1| 26 legitimae Rl \ partem R} \\ a add. Btck l
curiali curie R\ curialie V1 curiae V2Tvulg. || 27 etj ei
V, om. Rv Q rubr. Si monaclius clericatus honorcm merucrit Tin marg. (txIul.) || Sed /J V) Si R*T et si vulg^
Scd et Beck II constituto Tfl28 concedentem R oondcntcm T B impleant Bcck) itnpleuerint V impleucrit RT II
29 duxerit aliquia eorum T \ 30 habueritj duxerit V \
cius T* U 31 rcddantur Rl credatur Tl | sij set i J T 1

Nov. CXXIII 15. 16

606

DE SANGTISSIMIS

iyxaxaXsyr;, iv q> xts xaxaypivos ov xioXvsxat anb x<av clcsiastico gradu tencbatur, in quo quis CODStitutas
itgaiv xavovav xai rajv vcfiatv^ yaftertjv la/ipaveiv. non prohibetur sacris canonibus et legibus uxorem
accipcre. Haec autem et super aliis oninibus moca*
T avra Si xal inl xots aXXots anaat /tovaxoXs xgaxiiv 9eaniopev xoTs anb (lovaaTqqltov eis oiovSrjnoxe chis tenere sancimus, qtii de monastcriis ad quemixxXrjoiaoTixbv fia&fibv fisrcupeQOftevois, ei xai firjSe- 5 libct ecclesiasticum gradum transferuntur, etsi nullae
Et generaliter aanci*
1 fiiq iv%ri vnev&vroi etrjaav. xai yevixdis vofto&e- 1 fortunae subiecti fuerint.
mus, Diilli licere in quolibet ecclesiastico gradu conroluev, ftrtocvl dt-eTvai iv ouoSrjnoTs ixxXqaiaaxixtji
stituto discedere ab eo et saecularem fieri, scientibus
pafrftM xafreorwxt avaxagBiv J% aixov xai xoofuxbv
et quasi
apposito
sibi
ylre<i-&ai, imaxafiivcov xiav OVXCJ jtotovvxtav, oxi xai talc aliquid
q iacieutibus, , quia
q
q
pp
i l
t ddiguitate
iitt
t militia
iliti nudabuntur
db
t cuirjs MS sixds intxeifiivtji alxciis Z,(6VT]S fj aias t} arQa- 10 cingulo
aut
aut
et
xsias yyftvcad-Tjaovxat, xai rrj flovXevxixf, xixji xtjs
riali fortuuae propriae civitatis tradentur. Qui autem
iSiat jtoXsas naQnSod-rjoovxat. xovs Si nob xov rjfis- ante nostram legein clerici ordinati sunt ex curiali
TQOV voftov xXrjoixovs xstgoxovy&evxns anb povXsvnfortuna, per substitutas personas pecuniaria munia
xijs xixt}s Sia vnoxaxuaxdvxcov TXQOiconcov ras x$rr
complere, a corporalibus autem liberos servari.
pxaxixas XtixovQyias itlrjoovv, aitb de xatv ao)fiaxixa>v 15
ik&
(pvXdxxeo&ai.
CAPUT XVI.
*AXV ol8a^ xXtjgixbv ocovdqitoje fia&pov SiSorai
Sed ocque clericum cuiuscumque gradus dare aliIxeivto, t'9>* ov xeiQxovBixai, r} aX?.q> olcpdfaoxB quid ei a quo ordinatur aut alii cuilibet personae
osajTiut ovyxcoQovfiev, ftovat Si 7taQ>>xtv avxbv ta perisittimus, solas autem praebere eum consuetuvq&sias xols xio xe<Qorovovvxt vjiTj^Bxovftevots xai 20 tlines bis qui ordinanti ministraut ex consuetudiae
fd-ovs xo/MJsOfiivots, ivbs dvtavxov Sia^m firj vntQaccipicntibus, unius anni emolumenta non transcenwovoas. v 8i xji ayiioxdxri ixxXrjoiq v rj xaxaxaidcntes. In sancta vero ccclesia, in qua constituitur
nti xi\v &elav nXrjQovv Xeixovgyiav, xai'jurtSivitavsacrum complere miuisteriura, nulla penitus propriis
xtXdis xails iSiois avyxXrjQtxdie Sidovai vnio arji iSiat
couclericis dare pro sua insinuatioue, neque ob banc
Ipyavttas, /it}Sa Sta tavxr,v XTJV aixlav x>v iSiiov 25 causam propriis emolumentis aut aliis portionibus
i n rdiv dXXtav fg
ftegixtxaiv avxbv unoaxebuac p
privari.
XXdf j S gevoSoxov
g S x
S d neque
1 Q
^ aXXd
J
x q f j 1 Sed
q xenodochum aiit nosocomum aut pptoTJ
voaoxofiov rj dXXov olovbrjnoTe eiayovs oixov SIOIXTJ- chotropbum
autt alium
quemlibet
domus
hb
li
lib venerabilis
bili d
xrtv rj oiovSqnoie ("xxXqataortxbv tpoovxia^a xiQ{,oi-xa gubernatorem aut quamcumque ecclesiasiicam solliStSovau xt ixtlvqt^ i<p' ol noofidxXexai, rj dXXip olip- 30 citudinem agentem darc aliquid illi a quo constitui8r,noxe nQoiioTxq ineo xijs iftniaxsv&siaTje avxtjj Stoittir aut alii cuicnmque personao pro commissa sibi
xrjoecos. 6 Si naqa xavta anto StetvTtojaauev rj St- gubernatione. Qui vero praetcr haec quac disposuidols rj Xapfldv<ov ij fisaiitjs ytroftevos xTjs iegcoavvtjs mus aut dat aut accipit aut mcdiator lit, sacerdotio
1 v. 12 16 summam Ath. repetunt paratitla Ath.S 2.
c. X VI ( 607,15 dXXd xal pa)Jiov imxQinoficv) initio in summam contraclo paucisque mutatis habet Epanagogc
8,13.14; tx B integrum caput ezscriptit Nomoc.mXlVlit. 1, 24, pr. et 1 B' K 18, 6 p. 434 Zach. Summam habct
Nomoc. XIV tit. l. c, Alh. summam 607,24 repetunt paralitla Ath. 2 2..
gradum adsumplus sit, in guo quis constitutus non prohibetur a sacris canonibus et legibus uxorem dticere. Eadem autem in reliquis eiiam omnibus nwnachis valere sancimus, gui a monasleriis ad qualem1 cumque ccclesiaslicum gradum transferantur, etiamsi nulli condicioni subiecti fuerint.
Atquc^ generaliler sancimus, nemini in ullo ecclesiaslico gradu constituto licere ab eo recedere et laicum fieri, ut qui
hoc faciant sciant se et cingulo quo forte praedili sunt vel dignilale vel mililia spolialum et curtali
condicioni civitatis suae traditum iri. Qui vero ante noslram lcgcm cferici creati sunt ex curiali condicione, per substitutas personas pecuniaria munera impleant, a corporalibus aulem immunes custodiantur.
Xvl. Sed ne clcricum quidem ullius gradus ei a quo creatur vel alii ulli personae quicquam
dare pei-millimus, sed solas pracslare eum consuetudines iis qui crcanti ministranl et ex more acci'
piunt, unius anni cmolumenta non excedenics. In sanctissima autem ecclesia, in qua constituitur, sacro
ministerio fungatur, neu quicquam omnino conclericis suis pro processu suo det, neve propler hanc
1 causam sotaciis suis vel aliis portionibus privetur.
Sea ne xenodochus quidem aut ptochotrophus
aut nosocomus aut alius ullius religiosae aomus administralor vel ullam ecclesiaslicam curam gerens
quicquam det ei a quo proponitur vel alii ulli personae pro commissa sibi administratione. Qui vero
contra haec quae disposuimus aut dedcrit aliquid aut acceperil aul mediator factus sit, sacerdolio xel
1 iyxatcXtyrj L xaxeXex&i Nomoc.dm || 2 Xafielv No- et tale R etiam tale T* |) et quia Tl R a posito RV *
proposito T Q 10 aut] a J 1 ' J dignitatcm aut militiam
moc.m | 3 xd avxa 81 L] xavra 8i B s xavxa 8i avrd
3/(idcmquc Iul.) Q 6 tjaav Nomoc.m H xal om.NomocJ* || Rl | 11 rubr. De hia qui ante tcmpora constitutioni
9 xwv\ xal xaiv Nomoc.m || oxt xai] xal oxs Bf, cri clerici faoti sunt Tin marg. (tx Jul.) (| Qui] quia /2 1 1 13
om. L \ 11 TJ/ povXtvxixjj TVXTJ s {xfjfiovXjiAth. Tkeod. per om. R' | pecounia R g munia (om. Rl) complere 11}
Jul.)] xrjfiovXevxixTJxvxv * a * "* M xjj xdei BL |j complete munia V munera complere Tvuhj. jj llrubr. Ut
12 xovs 16 qrvXdxxta&ai om. B || 14 vnoxataaxdxotv (neque add. Ta) clerici sine pecunia fiant T in marg. (ts
3/1 20 xal om. S || 22 ixxXrtaiq\ rairxj] add. Nomoe.m |j /u/.) I olericus R V2T | cuiuBque RV j 18 ei om. RT g
23 xai om. s (Iul.)t non male | 26 /itgiScuv NomocJ* fitQi- alii 0J7J. F|) cuilibet] ciuilibus T* fl 19 committimus Rl\
xwv B' v. l. {peQiOfidiv Haloander) | drtooxegelofrai ante 20 bis om. Rx | ordinantium (ordinatum Tl) niinistran7} xu>v coll. Br l| 27 aut nosocomum aut ptochotrophum ? || tes Ubri (sunt add. vulg.) \ 21 emolumento Tl g 22 con28 aXXov oiovSrjnoxt B* alium quemlibet s J 32 TJ om. No- etituuntur K | 23 nulla) et nolla vulg. \ propriis om. Fjj
24 clericis Vvulg. | 27 rubr. Dt locorum uenerabilium
moc.m || 33 ytvoftevos LB'
aministratores sine peounia fiant T in marg. (tx M.) jj
xenodocbium aut nosocomium RT Q ptocotrophum R pto1
J tencbat RlTl fl 2 probetur TR et om. T || 3 capere chotropbium Tl R 28 aliura om.l V\ quamlibet Fg 29 gaT [J monachis] et monachis Tl || 4 quamlibct R || 5 gra- bernationem T |j quioumque T Q ecclcsiasticam om. R^
dnm ecolcsiastionm T \\ transferatur V1 tronsferantur F 8 30 illi a] illa i2* |j 31 alicuioumqne1 R | commissa] compromissa R 32 gubersationem V g 33 fit R*vulg.) sit
transferetur R* g etsi nulle F] etai nulli (nuli R*) TR*
VT, om. li1
et simile 72' fj 7 constitutos V1 constitutus Rl g 9 tale]

ET DEO AMABILIBUS

607

Nov.CXXIII 16. 17

TJTOI iov x).rj(>ov Jj JTJS ifiTzioitv&elars alicp oiasS^nors

atit huiusmodi clero commissae sibi cuiuscumque
dtoixrjosats yvftvoid-rjaejat, xwv Seoofitvtav ixSixavftigubernationis nudabitur, bis quae accipiuntur viodivav rip evayel xonq, ovnvos xb xoiovxov TiQosoinov candis venerabili loco cuius talis persona ordinatioifjr x"QOTOt>iav rj foorTiofta r} 8toixrtatv l').a^ev. ei nem aut Bollicitudinem aut gubernationem accipit.
Si xo/iixds
xoo/iixds tij
tiTj66 lppdvtv
lappdvtov T}
T} fieo(xT)sjiv6fvoi,
fieo(xT)sjiv6fuvoi, tb
tb 5 Si autem saecularis sit qui accepit aut mcdiator
8o9iv StnXovv
anarr]9rjaExai
xai iio tvayii i6nm
StnXovv anairr]9rjaExaiy
i6nm factus est, quod datum est duplum repetitur et vcneiv w -to totovrov nQostonov rr,v Swixrjoiv rj ifjv rabili loco ia quo talis persona gubernationem aut
ordinationem aut soilicitudinem suscepit praebeatur.
%ugoToviav rj triv tpQovxiSa Skafie naQexiofrto.
2 Ei St ns x?.r,gtxbs
oiovSynoze
,g
y
/ /iafrfiov
f
jfj 8totxT]rf;s
];
2 Si quis autem clericus cuiuslibet gradus sivc guoiovSijnotB
SjnotB eiayos
eiayovs oo
oixov jrjngb
ngb rs
rrjsxtQoxovts
xtiQoxovtas %% js
trjs 10 bernator cuiualibet venerabilis domus aut ante ordiift7ii<rievfrsioris alrto olasSfaoxe Sioixyoeats fj (p(>ov- nationem commissam sibi cuiuscumque gubernationis
tiSoi fj fttra Tavxa povXrj&^ ti xwv iSioiv nQaypaaut sollicitudinis aut postea aliquid volucrit suarum
tav nQosayaysiv xy iy.xlrjaia, iv ; ^ o T O f m a t , rj rcrum offerre ecclesiae, in qua ordinatur, aut loco,
ico IOTCIO, ovnvoe rfjv Sioixrjatv rj rfjv <pQovxiSa avaStcuius gubcrnationem aut sollicitudinem suscepit, non
rai, oi ftovov oi xcolvo/uv rovzo yivea&ai, aXXa 15 solum non probibemus boc fieri, sed etiam magis
l fiaXXov TtQoiQinopev alxove i xotavia ineQ T^S invitamus eos talia pro salute animao suae faccre.
as xrjs iSias yvxns noulv. rifitis ya.Q Ixeiva
N03 enira illa solum dari prohibemus quac propriis
SiSoa&ai. xalvopev, arua iSixols nQoscinoii
personis quibusdam praebentur, non quae sauctis
ttal naQtxtrai, oi firtv xa xais dyiturdzaii ixx/.rjaiats ecclesiis aut aliis venerabilibus locis offereutur.
xal icils aXXoiS evaytOiv otxois ngosyeooftera.
20
CAPUT XVII.
'Eav SovXos tiSoros xai ovx dvriXtyopToi 10I SeSi servus sciente et non contradiccnte domino in
anoTov iv xXrjQig xaraXeyfj, i aiiou IOV xazaXtyrjclero ordinatus fuerit, ex hoc ipso quod constitutus
iXev&t(>os xai elyer^s torto. tL yag ayrooviTos
est liber et ingenuus erit. Si vero ignorante domino
lov Stanojov rj %UQOTOVIO. yivTjzat, i^iarca xi Se- ordinatio fiat, licet domino intra spatium unius anni
onoxg ei'ea> nfo&eofiiae iviavrov xnl fiorov xqv xi'xr}v25e,t servilcm fortunam probarc et suurn servum aconoSctxvvvai xai xbv XSiov SovXov avaXafifidveiv. Ei
cipere. Si vero servus sciente domino sive nesciente
Si (SolrXos (T eiSoros etxe dyvoovvxoi IOV Seanorov,
sicuti diximus eo, quod in clero constitutua est,
xa&antQ tiQTjxafiBv, ix xov xaxaXeytjtai xq> xXrtQ{p liber factus ccclesiasticum ministcrium rcliqucrit et
iliv&eqoi yero/ievos xr,v ixxXrt<jtaaxixrjv vjxrjgtainv
ad saecularem transierit vitam, suo doniino ad serxaxaXinoi xai eis xbv xoafiixov UETIX&OI ftiov, xui idiq> 30 vitium COUtradatur.
Stanotrj cii SovXsiav TxaoaStduofro).
c. X VIIpr. ex S repelit Nomoc. L tiL 33 p. 640 VoelL; ex B pr. Nomoc.dm XIVtit. 1, 36 et 9, 32, 1 id. 1, 34.
Summas habet Nomoc. XlVtit. locis cit., pr. summam Ath. repetunl paratitla Alh. 18 J 1, Theodori e. 40 particulam
schol.L et B^. V. 2326 summaria extant 'ibn. 24,15. 43.
clero vel commissa sibi qualicumque administralione privabitur, et guae data sunt religioso loco vindicenlur, cuius talis persona creaiionem vel curam vei administrationem accepit. Quodsi laicus sit qui
accepil vel mediator facius esl, duplum eius quod dalum est ab eo cxigetur, ei religioso loco in quo
2 talis persona administrationem vel creationem vel curam accepit praestetur.
Si quis vero clencus
cuiuscumque gradus vel administrator cuiuscumque rcligiosae domus aut anle creationem vel commissam
sibi qualemcutnque administrationcm vcl curam aut poslea ex propriis rebus ccclesiac, in qua creatur, vel
loco, cuius administrationem aut curam recipit, aliquid offerre voluerit, non so/um non prohibcmus hoc
fieri, sed potius exhortamur eos, ut pro salute animae suae haec talia faciant. Aios enim tlla tantum dari
prohibemus, quae privalis quibusdam personis praestanlur, nec vero quae sanctis ecclesiis aliisque religiosis domibus ojfcrunlur.
XVII. Si servus sciente nec contradicente domino in clerum adlectus^ sit, ex ipsa adlectione libcr
el ingenuus sit. Nam si ignorante domino crcalio facta sil, liceat domino intra anni unius spalium condicionem eius probare et servum suutn redpere. Si vero servus sive scicnte sive ignoranle domino cx
adleclionc in cierum, sicuti diximus, liber factus ccclesiasticum ministcrium reliquerit ct ad laicam vilam
transieril, domino suo in servilulein tradalur.
1 ^TO xov] aut huiusmodi (/. e. "; xoioixov) s\rj xr,i\ 5 1J avaXaficlv Nomoc.m | 27 tXtt eiSoxos] titt otn. ? []
r, eratum in L, om. s \\ 2 twr Si SiSofitrotv Nomoc.m bis 29 vnrjQiaiav] axoXov&iav Nomoc.m 1, 3C II 30 xaxaXtl0. S || ftexqnae accipiuntur ; | 3 -ry] avxoi La | xonq>] oXxto L \\ noi IJf xaxaXtiwu (v. L xaraXtliprj) S | xbv
iX&r, Sunus\\ 31 napaStSoofrat Nomoc.dm 1,36
CI/TIVOS] tv o) La | 4 q-poyriSa Epan. 8 7 xfjv dtolxrj'
m
oiv SXafiov Nomoc. || 5 7 Epan. |j XaJ3d>t> Epan. (?) ||
yivoftBfOi L Epan., B' v. t. (y) | 6 Hofrev otn. La | 7 xtjv
1 cuiusque/JFB 2 gnbernationibus Rl fl his quae] hisXtiQ&torlav T} xfjv Sioixrtatv fj xb yQovxiOfta Nomoc." || que V is qui Rl || 4 accepit T vulg. 1] 5 aut] ut R \\
9 ft ii 8i S ei Se noxi TIS D! \ 10 tiayovs oiovdrj- 6 rcpetit V repitor i? 1 |J 8 suscepit Val.] suscepcrit RT
noii S, oiovSfjTtoxs om. Epan. || otxov] xonov S Epan. R vulg. \ 9 rubr. De amministratoribus uenerabilium loco^ r^s] ; jigb xi,s S, 7 om. e R 11 Tucxtv&iloris Epan. jj rutn euas rcs offerentibus T in marg. (txlul.) | 11 comoiasSqnoxt om. S Q 12fiov?.rj&eirjS R 14 xt)v Stoixqciv misaa R* | 12 aut postca T*vultj.] postea RVT* post
iy (fQoyxiSa L xrtv tpoomiSa 7 XIJV Siolxrtaiv Nomoc.m || T1 (j 13 rcrum om. K|| ecclcsie offcrrc T\ ordinatus Tl ||
15 0(5 xoiXxofiBv] ov om. Nomoc.'"fl16 tmxQinofitv S 14 non] et non Rl |) 15 non om. RlTl g 16 facerc om.
Epan. 9 inip atotriqlat Nornoc."1 0 18 uovov AID^s {Iul.)] Rl g 17 non V1 (| cnim om. T% ( olum illa T J qua V ||
ftova SLBe Nomoc.m Q a 5 () 19*y. ov ftijv TXQO<;<J<IQ6-19 aut] aut in Tl U aliis om.RV\ ucncrabilioribus R \
fiat Tin
ftiva om. Bf g dyiait Be a L || 20 otxots] locis (1. e. xonots) offeruDtar R*vulg. 1 21 rubr. Si seruus clericus
1
S Iul. | rtQOftpOfitra Bc | 21 tiSoxot xov Stanojov xal marg. (ex Iui) || condicentel R J 22 fuit F fiat R cst T\\1
m
T (id. 27) g 23 ingenuerit V
ftrj ayxtltyovxos L |) 22 xaxaXeyti Nomoc. 9,32 J xaxa~ hoc om.T fl constitus
3
l
tayrjvai Splerirjue | 23 taxat) erlt (1. e. tarat) s 0 ayvo~ iogcnuus cst V U ignorante domino] R || 24
1
l
ovvxos) oi voovvxot S fl 24 iiaxa>] licet y || 25 ivtav
iDter F intra in T U 25 et servilcm] et om. T seruo
xov xal /tovov] ivbt iviavxov S (| xrtv T m r l xolxov R* H 27 est om.RlTl
28 mistcrium RVT || 29 secnntr,v TI'X?*' 5 ct cirilem fortnnam e { 26 aaohnxvvttr
darem V

Nov. CXXUI 1719

608

1 Tois Si ivanoyQatpovs iv avxais ftovats rais xnjaeatv, iv ah eiaiv ivanoyoaipot, xXijgtxois xal naoa
yvc&fitjv rcSv Ssanoxav yivea&at avyxtoQOv/tev, ovxco
ftivrotye (Ssxe xXrjQixovs avxovs yivofidvovs xi]V
eiftsvqv avxois yecvQylav TtXtjgovv

DE SANCTISSIMIS

1 Adscripticios autera in ipsiB possessionibus quarum suot inscripticii clericos et praeter voluntatem
dominorum fien permittimus, ita tamen ut clerici
facti impositam sibi agriculturam adimpleant.

CAPUT XVIII.
EX Tts evxrrJQtov olxov naraaxsvci.au, xal fiovXrjSi quis oratoriam domum fabricaverit et volucrit
9elt) iv avxqi XXTJQIXOVS rcoofidXXea&ai ij aixos tj oi in ca clericos ordinare aut ipse aut eius heredes, si
xovxov xXij(iov6fioii ei xds oanavas avxol xols XXTJQI- expensas ipsi clcrids ministrapt et dignos denomittols xopqyovot xal diovs orofidoovoi, xovs ovoftanant, denominatos ordinari. Si vero qui ab eis elia&evxas zstgoxovsla&at. ei Si rovs itap* avxdjv ini- lOguntur tamquam indignos prohibent sacrae regulae
Xtyivxas o>s dvaj-iovs xcoXvaovaiv ol &eioi xavoves ordinari, tandem sanctissimuB episcopus quoscumque
XBtooxovTj&rjvai, xrjvtxavxa 6 xatv xontov 6o$eaxaxoS putaverit meliores ordinari procuret.
iniaxonos ovs dv vofiiar) xalXlovae TTQofioXXso&ai tppov1 TT<U. GeanK,opev Si xoiis EvXaJ3eaxaxovs x?.t]Qt- 1 Sancimus autcm revercntissimos clericos suis ec$tovs xals iStais dxxXrjolatS naQttuivetv xal itaaav 15 clesiis observare et omne eis competens ecclesiastiavxols aftpoQovaav ixxXrjotaoxixqv vnr^qtaiav nXr\qovv^ cum miuisterium adimplere, hoc reqaireute uniusxovxo xaxatflxovvxos xov ixdaxrje itoXttos ooiandxov
cuiusque civitatis sanctissimo episcopo, et uniuscuijtiaxonov xal xa>v iv exaarq f}ad"fi(p dxxXrjOiaaxixq' iusque ordinis ecclesiastici primatibus eos qui haec
itQanevovxcov, xal xois xavra firj naQatpvXdxxovxas non custodierint regulari multae subdentibus.
-xavovixqi dixixifiicp vnof!aXX6vxa>v.
20
CAPUT XIX.
Tbvs 3i
xnl Staxovovs xal imoSiaFresbyteros autem et diaconos et subdiacono3 et
tcovovs xal dvayvtoffxas xal yaXxas, ovs ndvxas xXrr
lectores
et caDtores,
quos omnes clericos
appellamus,
t
t
lri
ll
QMOVS xaXovftev, TO n^dyftaxa td d<p* oiovSftnote
res quolibet modo ad eorum dominium veuientes
xgonov tis XTJV avxdiv Ssanoreiav TZBgtcX&orra l^ev
babere 8ub eua potestate praecipimus ad similituinb xr,v iSiav i^ovalav jtgosxdxroftev xa&' ofioioxrjxa 25 dinem castrensium peculiorum, et donare Becundum
xcHv castrensioi/ peculia;', xal dcoQela&ai xaxa xois
legca et iu his testari, licet sub parentum siat pote*
voftovs xal in* avxols Staxifrtff&ai, ei xal vnb xrjr
c. XVIII om. S. Post c. XVIII BL inserunt nov. VI e. 8 (4i vid.).
e. XIX habet Epanagoge 9, 8; ex S repetit Nomoc. L tiu 3 p. C07 Voelt., x B Nomoc.im XIVtit 1,31 el 10,5. Summam praeslat Nomoe. XlVtit. 10,5 (cf. 1, 31), Ath. rummam repetit Nomoc. L tit. 10 p. 614 Voell. Initium
latine versum (Presbyteros appellamus) ex LI capitulo eonstitutionis citat Gregorius Magnus in ephtula de qua
diximus ad c. VIII.
1 Adscripticios autem in ipsis solum possessionibtts, in quibiis sunt adscripticii, etiam contra voluntatem
dominorum clericos fieri permittimus, tta tamen ut clerici facli impositam us agriculturam exerccant.
XVIII. 5 guis oratoriam domum aedificaveril, in eoque clericos constituere voluerit vel ipse vel
heredes eius, si sumvtus ipsi clericis mmistrant atqiie dignos nominaverint, qui nominati sunt creentur.
Si vero qui ab iis electi sunt tamquam indignos sacri canones creari prohibuerint, tunc fius loci sancds1 simus episcopus quos meliores putaverit constituendos curet.
Sancimus autem, ut religiosissimi derici
in ecclesiis suis maneant et omne ecclesiasticum ministerium, guod sibi competat, impleant: tit in hoe
sanctissimus cuiusque civitatis episcopus et gui in quoque ecclesiastico gradu primates sunt inqitirant, eosque qui hatc non custodiant canonicae tnuftae subiciant.
XIX. Presbyteros autem et diaconos et subdiaconos et lectorcs et cantores, quos omnes clericos
vocamus, res quae guoaimque modo in eorum dominium pervenerint tn potestale sua habere iubemus ad
similitudinem castrensium peculiorum, et donare eas secundum leges deque iis testari, eliamsi in potc1 xovs] ei S Q fiovats om. ? | xrrjvtaiv Nmoc d 8 2 iv xifrea&ai in* alxdls Notnoc.** 10, 5 Q ti xal] xav 5
ali] tuv 5 ? || 3 yevia&at S 8ffvyxcoQovftev]ov avyxay Epan., ti om. NomocA 1,31
Qovfiev Nomoc.m (j ovxto S (cf. c lul.)] l<p* J> MLBS,quod
*i malis retinere, delendum <5axe \ 4 ftevxoi Bf 0 toaxe]
1 rubr. Si ascripticius clericus fiat Tin marg. (txlul.)\
coore xal Nomocim Iul. j} yevofitvovs S unus, eum Ha- Anscriptationes 2' 1 Inscriptionis V1 Inscriptioi II | illU
loandro vulg. H 5 iiQovgylav TCXTJQOVV NomocJ* | clausuT B 2 inscripti R VT* |J et] etiam T 1 fl 6 rubr. De cleriou
lam ncKcio quam de capitalione tn contextu novellae olim eligcndis ab edificatoribus ucncrabilium locoram uel hcreadditam in Basilica non esse receptam Balsamo ad No dibus eorum Tin marg. {tx Iul.) \\ orutoriam domnm Beck]
mocXIVtit. 1,34 p. 856 Voell. tx ipnis Nomocanonis verbis oratorium domum Voratorium AT(oratorii domum vufg.)\
maU inlelkclis fingit fi 6 povXrjd-rj Be |j 7 avxoli M || fabricauerint R g 7 eo T ordinaucrit Tl (] ipsi T' j| ciui
7tQopaXia&at Be j| 9 xQVY^ai ^/fl*J xSW^at ^ X" hcredes V3 in ras.f vntg.) beredes eiug II* 7\ cius om. Rl |
grjyrjaovai Lvulg. J) ovofidaaai B? Q 10 rovs om. La || 8 ipsi 7?1] ipsis R2VTwlg.
H ministraaerit UT | dcnomi12 T W V XOTHOV <m. ff |i OOIOJTOTOS Zachariae
(cf. g)]
nat RV\ 11 tandcm F ] Udecct lil tunc R^vutg., m. T\
l
&eioraxoi MLB l 13 vofiiajj B] voftiaot ML \\1 xaxa12 mclioris orilinari R ordinari mcliores V lirubr. De
Xtfiovvxos LDflu/.] ndvrcos ^tjxovvxos M tt 18*^. xal
clericis tniniBtcrium dei non implentibus T in marg. (tx
nQaixtvovxiov om. Bt \ 19 xai om.ff8 20 vnofidA- Iul.) B 15 ornnem ^ 1 1 | eioa R 9 competcntes RlVx comXovxoi Bf H 21 xal vnoSiaxorovi om. Epan., Nomoc* petenter V* | 16 miBterium TrJ 17 sanctisaimos T* | 18
1,31 fi 22 ovt) xovs S Q 23 xa) xrti xd S, om. Epan. \\ ordinis ecclcsiasticis V ccdcaiaaticis ordinis 72 ecclesiaxd Mj] om. LB Epan. || ay' oiovSrjnoxa (oiSnTtoxe No~ stici ordinis T\\ 19 custodierintj quos omncs clericos apmoc.m) xoonov MLNomoc.d, Nomocm 10, s] OJP' oloiv- pellamus add. R {cf. ad 22) | gulari J 1 j| 21 rubr. Do peBrptoxe xqontov Bc d<p' (ip* B() oiovSrjnoxs xQonov culio quasi oastrensi clcricoram et de BigniBcatione cleriBf Nomoc."1 i f 31 ouySrjTtoxs xQO7tqf &Epan. | 26 castro-catus Tin marg. {tx Iul.) | ct subdiacunus om. 7 1 ' | 22 et
siopculion S xavcxpevatatp ntxovXiatv Af HSwxxrjxcov cantorcs om. R Q quos] cos qui haeo non custodierint quos
ntxovXicoy L Epan. axQaxiojxtxaiy nexovXiotv B [| xni] R* (e/. ad 19) | 24 similitudine F 1 fi 25 pcculiorum ctj
focre dvvao&at avxovs xal B || rois em. Bf J 27 Sta- et peccaliorum T' fl 26 et om. Tl

ET DEO AMABILIBU3

609

yoviuiv tiaiv ij-ovatav, ovxea fidvxoiyc wsxe IOVS

ay naiSas rj xovxcov fitj inovxav xovS yovels
10 vofiifiov (itQOS
i&fr

NOF. CXXIII 19-21

state, sic tamea ut horum filii aut his non extantibus pareutes eorum legitimam partem ferant.

CAPUT XX.
Tois Si
fi Q^
xai Siaxorois,
Revercntissimis autem presbyteris et diaconibus
tl svQefrtitv ineg xc^artx^s alxias ypsv8ofia$rvQ^- 5 etiam si inventi fuerint pro peciiniaria causa falsum
oavies, ctQxioei dvxl fiaanvav inl rpeFs ivmvrois
testimonium perbibuisse, sufticiat pro verberibus in
xcooi^ead-u rtjs &eias inr,psalas xrd fiovaarrj^toti
tribus annis separari sacro ministerio et monasteriis
t. ineo 8i iyxlijfinxtxuiv aixtcav ei ytvtradi. Pro crimiualibus autem causis si falsum
sinouv, rtje
clero nudatos glcgitimis subdi
j iv iw xXrjoco
j
| a|ios
y/ yv/ivov- testimonium dixeriut,
,
^ d l X &
d llOpoenis
O i
ii
R
li
lii
ftivovs Tuli roftifwn iino^dlXta&at
noivaisi nooerdTpraecipinius
Reliquos
autcm omues iin aliis
lofier. Tovi Si Xontovi IOVS iv rals dlXati ixxlqataecclesiasticis ordiuibus constitutos, si falsum testiauxals idJ-eaiv dvcKpspo/usvovs, c< nXaaxrjv fiaoxvgiav
monium cuiuslibct causae sive pecuniariae Bive critv oitoSfiTioic rtgdypaTi sirs xgTjf/aTixtp ehs iyxlqnaminalis dixisse coaviucantur, non solum ecclesiastico
nxc$ tior^dvai SuXcyxfrefyanv, (ti) ftdvov TOV xAqoov oiiicio repelli, sed etiam verberibus subdi.
xairr/S ixxXqoiaortxqs -ia^tu)i ixpdXJ.eofrai, aXXa xal 15
fiaoavoiS vnopdXXeoitai.
CAPUT XXI.
Ki ris xard nvoi xlrjotxov rj povaxov rj SiaxovloSi qu!s contra aliquem clericum aut monacbum
nrti Ij iiovaoTftiae r; day.rtroiai t/oi nva dytayfjv, t- aut diaconissam aut monastriam aut aBcctriam babet
daoxtTot nooxeQov ihv oaiunaxov lnloxonov wxtvi
aliquam actionem, doceat prius sanctissimutn episcotovxwv ixnaxos vTtoy.eutu, 6 Se xo ngdyfia ftExaj-v 20 j>um cui borum unusquisque subiacet, ille vero cauavicjr dtaxotvexco. xal ei fiiv exrixtoof fiioot TOIS sam inter eos iudicet. Et si quidem utraque pars
x(>ivo/itt>oi* iftjovxdoEi, xeXsioficv Sid xov xmd tbv
his quae iudicata sunt adquievcrit, iubemus per Joei
tonov ctQxoisioe invxa Ixflifiuanig xtlticp nagaSidoiudicem haec executioni perfectae contradi. Si quis
o&ai. ei t> tti iu>v Sixaofiivu>v >>x6i Sdxa rjpepwv
autem litigautium intra X dies coutradicat his quae
ioi xoli xBxpt/terou, xr^nxnlxa o xdiv xonav 25 iudicata sunt, tunc locorum iudcx causam examiuet.
xb itQtiyfiu ej-txaZ,exa), xnl ei BVQOI xfjv xpioiv
Et si invenerit iudiciuin recte tactum, etiam per senysvonivr;v, xai Sid yir^ov iSiai xavxrjv fie- tentiam propriam hoc confirmet et executioni propriae
floj
xni dxSiflao-fuj) nagaSiOorto xd xoi&evxa, xal tradat quae iudicata Bunt, et non liceat secuado ia
pij iioxat xio Ssvxegov iv r y lotovrq? nQdypaxi
c. XX ex S repetit Appendix Nomoc. L tit. cap. ecel. 4 p. 661 VoelL, tx D Nomoc.dm XIV tit. 9,17. Priorem
partem ( 10) additatnentis auctam habet Epanagoge 9, 12. Ath. tummam repetunt paralit/n Ath.b 2.
c. XXI ex D repelit Nomoc.dm XIVlit. 8, 4 tt Nomoc.m9,17; ex Spr. ( 610,5yvfivd&o&at) et clausulam 2
(611,5-9) repetit Nowoc. L tit. 15 p. 620 Fbe//., l et 2 ( nQoiconov 611,5) Appendix Nomocanonit L tit.
cap. eccL 13 />. 670 Voell. Summae extant Nomoc. XIV lit. 9 , | p. 533 Pitra, pr. ib. 9, 6, 8 2 in. ib. 9,34; Alh.
tumma pr. et 2 repetilur in paratillis Aih. 4 2, 5 $2, 15 1; v. 24 610,5 tummarium ut Foit. 8, 9. Initium
laline versum (Si quis 23 perfectae contradi, cf.ads) tx kapitulo L VI conttitutionis citat Gregorixu Magntu in
tpittula de qua dixiwut ad c. VIII. XIX.
Uale parenhtm sint, ita tamen vt eorwn liberi vel his non extaniibus parentes eorum legitimam partem
auferant.
XX. Religiosissimis autem presbyleris et diaconis, si de causa pecuniaria faltum testimonium dixisse
deprehendantur, tormentorum loco suf/wiet, ut per tres annos a sacro ministerio separenlur et monasteriis
tradaniur. De criminalibus aulem causis si falsum testhnonium dixerint, dignitaie cleri nudalos legilimis
poenis subici iubemus. Ceten autem in reliquos ecclesiasiicos ordines relali, si fatsum teslimomum in
quaeumque causa sive pecuniaria sive criminali dixisse convicti sint, non solum ex clero et ecclesiastico
ordine eiciantur, sed etiam tormentis subiciantur.
XXI. Si gnis conlra quem clericum vel monachum vel diaconissam vel monacham vel ascetriam
aclbnem aliquam habeat, pptts edoceat sanctissimum episcopum cui eorum unusquisque subiectus est, is
auktn causam inter illos diiudicet. Et si quidem utraque pars iudicatis adquiescat, iubemus ea per praesidem loci plenae exccutioni tradi. Si quis aulem ex litiganlibus intra aecem dies coniradixerit iudicaiis, lunc locorum praescs causam cognuscat, et si sententiam recle latam reppererit, suo quoque calculo
tam cbnfirmel tt executioni Iradat iudicala, neve liceat ei qui iterum in tali causa victus esi appellarc.
1 ftifxoi Epan. jj 2 f->*> om. Nomoc* | 5 et] xai ti Sf || 1 filium Tl H 2 eorum om. Tl Q ferantur Ta | 4 rubr.
B tq. irtavxovS fxornajrtpioit om. Nomoc.m | 8 Irtt- De tcstimoniis clericorum Tin marg. (exlul.) | et Tvulg.]
SiXoofrni S | ei tm. L |j xpsvSq ftaQxvgiav SL No- aut R V || 5 et i T \ fuerint om. t l g pro om. R | 6 promoc."1)) 9 TJ/f Iv ivp xXf}0(o uj-iae MLB Inl.] xov xj.rjoov hibuisse Tl [| in dtl. T* vulg. g 7 mUtcrio H VT | 9 dixerit
Ss Epan. fj 12 ti\ tii Bf NomocA \\ 13 tix$ iyxirjpaR duxcrint V1 g nudatus2ij| lcgitimoi subdi V1 aubdi
rtxiii titB xCriMaTtyc^ IJ fi l^ duheyyfteioav L Stt/.iy- legitimis T g 10 in aliis om. W j 12 cuilibet II*T ciuilibct
X&rlaat> Iic | TOV xlfjgov xnl om. p B 15 xrji rdt-ecat n.SRl Q criniinali R | 13 conimunicantur Rl | 14 eipelli T \
ixxlrjaiaaTixrjt L |) 17 xXrjptxov] rj XXTJQIXOV L { 18 rjsed subdi om. Rl | ctiatn om. Tl | \1 rubr. DeclcricU
uovaoxfiins om. S j i # MLB lul. Nomoc. L tit.\ i~/n Ss mouachis diaconissis assisteriis conueuicndii in oiuili uel
fyov Nctnoc."1 9,1" H dyotyr,v MEF, Sv.l.) ivaytoyqv Scriininali causa Tin marg.(tx lul.) fi aliquatn R F|l 18 mov,L, LNomocJ1"* dywra if|| 19 ooitoxaxov om. B i) 20 nasteriara VT3 monasteria Rl T1 |j aut otn. Rl H assistriam
Toiitav) xonmv Nomoc.d |j 6 Si] ixilvoi Si S \1\ Sia- R assistcriam VT\ habeat Tvuly. |j 19 doceatj adeat V*
KJUMTO)] In Bf reliqua pars pr. in epitomen rtdacla, I in ras.t R3 vulg. | 21 diiudicet Gregor., uidclicet fl ||
omissa est \\ 22 xpiroptvoit A4LB Nomoc.L tit.] xtxptus- Kt om. ii'2'll 22 i V'P qui Rl H dicta Tl B adquieucrint
foti S Q lft]avxdaot Nomoc.'11| xnxit xor {xov om. L") x6-R, Grei/or. v. L | iudicern loci T \ 23 eiccutione Rl |
nov MLe(luL)] xaxd xbv vopov Bc, oin. S | 23 xtXtitp 24 X diea (dies iudlcata suut t| scriptit II1 in ras. 1 v*.)
n. S 1 25 6 inl xav xonutv S \ 27 xt om. Nomoc.* || itTvulg.] dics X VI 26 etiam pcr scntentiam] et prae
2S /x/3ifiaa/i(o] executioui propriae S 29 xui LB] xd M, sentbin Tx || 27 ot om. F | 23 aecundo] s**o Iil
7i. 8 || iv oin. S

Nov. CXXIH 21

610

DE 8ANCTISSIMIS

r ixxaXsia&m. et 8i r\ xov aqypvxos yijipos

tali causa victo appellare. Si vero iudicis sententia
itninia BIJJ roTs naod rov dsotpiltaxdxov imaxonov
contraria fuerit bis quae a deo amabili episcopo
xtxpiftevon, xijvixavxa %coQav k'xsiv xijv EXXXTJXOV xaxa
iudicata sunt, tunc locum habere appellationem contije yrifov xov a^gwToc, xal xavxr,v xaxa xi]v rajv
tra sententiam iudicis, et banc secundum legum orvofiwv xdtv dva<pe'Qeo&ai xs xai yvfivd&a&ai. ei 5 dinem referri et exerceri. Si tamen ex imperiali
fiivxoiyt ix fiaoiXixT/s xeXsvCEtas rj 8txaaxixrts JXQOS- iussione aut iudiciali praecepto episcopus iudicat
rd&cos iniaxonos xgivji fisxal-v oiojvSrjnoxe JIQOS- inter quascumque personas, appellatio ad imperium
<omov, 17 ixxXqxos inif irjv paadiiav
rj ini rbv
aut ad eum qui transmisit negotium referatur.
naonniiixpavxn. XTJV vjxo&eaiv ava^peQsa&to.
1 ES. ci i'yxXr]fia tXrj %b xa&' oiovSijjioxe xuiv (IVTJHO- 1 0 1 Si vero crimen fuerit quod adversus quamlibet
rev&dvxtav svXaptaxdxiov TXQOSCOHCOV dniyEgoftevov, ei memoratarum reverentissimarum personarum infera*
fiev naQa iniaxonco xts xaxrjyo^rjd-ij xal avrbs xr,v nXrj- tur, si quidem apud episcopum aiiquis accusatur et
foiav tvQeiv SwTj&fj, unb xijs xtftijs rjxoi rov pafrjuov ipse veritatem iuvenire potuerit, ab bonore aut gradu
IOVXOV xaxd xovs ixxXt]ataaxixoi>5 xavovas dxpaXXdxco, hunc secundum ecclesiasticas regulas eiciat, et tunc
xai xrjvixavxa 6 ngosfOQoe Stxaoxqs xoixov awexdxca 15 competens iudex hunc comprebendat et secundutn
xal xaxa xois vofiovs xijv Sixrjv i^eidZfov nfQas aileges litem examinans finexn imponat. Si vero prius
T7 iTuxid-ixw. ti Si n^oxegov noXixixia ^OVT* civilem iudicem adeat accusator et crimen per JegijifloiiXfrri 6 xaxfiyoQos xal xb iyxXrjfta Sid vopifiov
timam examinationem potuerit approbari, tunc epiiiexdoeuts Swtj&siij dnoSstx&ijvai, xoxs XM ijttoxdzut)
scopo locorura gesta monumcntorum palam faciat. et
twv xoncov xd vnoftvijfinxa tpaveoovo&a), xi ei / | 20 si ex eia cognoscatur proposita crimina commisisse
alxcov yvaa&rj xd jiQoxEfrevxa iyxXrjfiaxa jzXr,fi/xeX^- eutn, tunc ipso episcopus hunc secuudum regulas
aat avxov, xbxe aixbs b inioxonos xovxov xaxd xovs ab honore seu gradu quem babet separet, iudcx
(S dnb xijs ri/jijS rjxoi xov fia&fiov ov i^tt autem ultionem ei inferat legibus congrucntem. Si
TO>, 6 8e Sixaoxys ixSixrjaiv avxu} iniyeQtxto
vero putaverit episcopus gesta non iuste confecta,
ctQ/ioStov. el Si voftiost 6 iniaxonos xa nc 25 tunc liceat ei dirterre dudaro bonore seu gradu aci^ Sixaicos cvoxrjvat, xore igiorai avxrp
cusatam personam, ita tamen ut huiusmodi persona
xb yvfivwant ir\s xi(ir\i rjyow xov (ta&fiov
sub legitima cautela fiat, et ita ad nos negotium
xb xaxTjyopqfHv nQosconov, ovxai /tivxoiye fva xo xoi- tam ab episcopo quam a iudice referatur, ot nos
ovxov nootuynov vnb xr,v vofiifirtv aofdXeittv yivrjxat,
hoc cognosceiites quae videntur nobis iubeamus.
xal ovxcot JIQOS Tl/iaS r^ vno&eoiS xovxo ftev vnb xov 30
imoxonov rovxo 8e xal vnb xov Stxaffxov drevex&jji
tva rjfitis xavxrjv yivatoxovxes xa. tpaivofteva r]fiiv xa2 JLevowfiev. Ei xts vneQ xc?"aT"<^s aiiias xaxd
2 Si quis autem pro pecuniaria causa contra alittvos xdiv fiiijftopsvfrevxaiv nooiwTtiav Ivaycoyrp &xi quam memoratarum omnium personanim actionem
rtrd, xal 6 iniaxonos v7Ttp9-t]iat ftera^v avxwv 81- 35 habuerit aliquatn, et episcopus distulerit intcr eos
xdaat, dSeiav 6 ivdyaiv ixixa) xtjj itoXixixtu 6o%ovxi iudicare, licentiam babeat actor civilem iudicem adire,
'
ovxco ftivxotye iva rb aixtafriv Tco6eo>nov ita tamen ut accusata persona nullo modo cogatur
'
dvayxdtflxai iyyxnjxijv dtSovat, dXXd fideiussorem dare, 6ed solam cautiouem sine iureSi vero sententia praesidis contraria sit iis guae a deo carissimo episcopo iudicata suntt ittnc appellaiio
contra sententiam praesidis locutn habeat, eaque secundum legum ordinem referalur et exerceaiur.
Quodsi ex impcrialt iussu vel iudiciali praecepto episcopus inter qualescumque personas iudicet, appellaiio
1 ad imperatorem vel ad eum qtii causam tratismisit referatur.
Si vero crimen sit quod adversus
qualemcumque ex memoratis religiosissimis personis deferatur, si quidem apud episcopum quis accusetnr
et ipse veritalem invenire possit, de honore vel gradu eum secundum regulas ecclesiasticas deiciat, atque
tuuc iudex competens eum comprehendat et secundum teges causam examinans eidem finem imponaL Quoilsi
prius civilem praesidem accusator adeat et crimen per legitimam inquisitionem probari possil, tunc q>iscopo locorum acta manifesta fiant, et si ex iis compertum sit proposita illum crimina commislsse, tunc
ivse episcopus eum secundnm canones honore vel gradu quem habet privet, iudex auiem vindictam ei
tegibus covgruam inferat. Si vero episcopus acta non iuste confecta putaverit, tunc licebit a moram facere quominus personam accusutam honore vel gradu privet, ita tamen ut talis persona legilimae cautelae
subictatur, itaque causa ad nos cum ab episcopo tum vero etiatn a iudice referaiur, ui nos ea cognita
2 quae nobis videantur iubeamus.
Si quis autcm de pecuniaria cansa ccntra aliquam ex memoratis
personis actionem aiiquam habeat, et episcopus inter eos tudicare differat, liceat actori civilcm praesidem
adire, ita tamen ut persona accusata nullo modo cogatur fxdeiussorem daret sed tantummodo promissionan
1 xtvrj&dvrt S vtxrj&tvxt Nomoe. L tit. jta&dvxi ($ie) omnium personarum s | dytoy^v S 8 i / LNomoe.L tit\
Nomoc.m 8,4 H rov] na^d rov S | 2 xdls &eoptXe0xd- 36 noXixixiov S v. l. norxixdi Nomocm |) 37 ovxta
xois imaxonots Nomoc.m 9,17 |j 5 te MSNomoe.dm] om. 611,6 TtQOtcJnov om. Br
L11e, Suntu || 6 fiivxoi S 8i L |) T} dex*VS S ||
npd^etosB" | 7 xplvjj AfB(JuL)] XQIVU LSS xqivoi JVo2 contrariam R* g a om. V | 3 iudicata] tuno iudU
toc.mt 5 unut | ftsxav\ xa fiaxav S Q olov8rjn<ne TtQOi- cata 10 U habere apprllatione V appellationem acctpcre
atnav S P 8fyxXtjxosM || 9 xqv om. Sv. 1.1| 10 oiovSijnms (uel habere 1. v. T'x) T {[8 ad om. T | referatur (transBNomoe.m e lul.\ o\ov8rpxoi6 MLSvulg. II 12 imaxonov feratur V), et qnando licet episcopali appellari senknSv.l\\ TiS LHSslul.] xovxo M U xaxr/yoQjjfrelij S f ov- tiae R VT, adnotatione male in textum reeepta | 10 Si
xot S II 13 8vrt}&airj S J| 14 rovro A/fi 16 roi/s vofiovs) rero] Si Jll | 11 remoratarum Tl | reacrentissimarum
rofiove (ro/uov Nomoc.m8,4) B |j ifcxdgov Sslul.) i- om. Tl | 12 accusetur ed. pr. g 13 ab] id Rl | honosxntyxoa xnl MLB || avxrji Be, om. s || 17 8i\ enim JuU || rem Ra fl 15 compraeendatur Rl | et om.Tl\ 16 legem
18 nQOsiX&rj 3fB, Sp/erique] ngoseX&ot L Nomoe.dmy S F || 18 approbare H* aprobare T \ 20 ex hii cognosu.l. || 19 8VVT]&TI B NomocJtm D dnoSeicu Nomoe.dm
catur V* in ras. | agnoscatur Rvulg. |j 21 huno sccuntox) rTjrtxavra Sv.L || 21 yvcoa&eiri S yvcopio&i} L
dum] per T 1 B 22 ab bonore] ad bonorem Rl | quara F |
m
7t^otxBd"ivin Nomoc. 9,17 f 22 avxbi 6] 6 avxov L
eparari T' emper Tl B 23 ei ultionem 7*B 24 dispute2'.\ ov\ ov S || 24 xojetie'rt] rovxov xoigi^irto Be | 25 nerit RVT, corr.vutg. g 25 ei om. Tx g diffe Rl| hottQfioSiav Nomnc. L tit. D rofiiaet (rOfUor\ unus) S] vofii- nores R* || 29 hoo om. RT R quando Rl | iubeant R* fl
aot MLD R 26 ilioxto SNomoc.dmff tul. \ 27 -ro] rov 33 peccaniria T peccunia li || contra om. Rl g aliqucm
< P fjyovv xov fia&ftov om. S || 29 voftifirjv SIL Nomoc.] T\\ 34 omnium om. li, pereonarum om. W (| 35 intra H\\
touifiov 6J5C || 31 xal om. D l| avtvix&eiy S II 32 Jims eas vulg. \ 36 auctor T \ 37 accusata ut V" |] 33 sula
AOTHGC."1 H, i || xeXtvaopev L Nomoc.m jj H4 - X i ] catttione k

ET DEO AMABILIBU8

611

Nov. CXXIII 21. 22

iurando cum hypotbeca suarum remm exponere.

fiovov oftoXoyiav avev ogxov fiexa vno&^xrjs xdiv iS
nQftyftareav dxxi&eo&ai. Ei 8i vjtig dyxXrjftaxtxqS tu,- Si vero pro criminali causa accusatio contra aiiTwS xatrjyogin xnxa rtvoe tiov /tvriftovsv&dvxtov nQOS- quam memortttarum peraonarum proponatur, sub
legitima cautela accusata fiat persona. Si autem
(bnav dnoxe&eit], vitb xrtv vofii/iov dawdXeiav xb
5 ecclesiastioa causa est, nullam communionem bavaiTjYOQOVfievov ylvBO&ai ngotconov. Ei oi ixxXrjaiaortxov tCrj xb ngdyfia, fit]Sefiiav xotvtovlav ixdxaxtav beaut iudices civiles circa talezn examinationem, sed
ei nohnxol aQ%ovxES nqbs xrjv xotavxrjv dgdxaotv, sanctus episcopus secundum sacras regulas causae
aXX oi oattoxaxoi ijtiaxonoi xnxa xovs legovs xavo- finem imponat.
vas xcg Ttgdyfiaxt ndgae dnixi&dxeocav.
CAPUT XXII.
Et xtree Si oaitoxaroi inlaxonot xrjs avrrjs awoSov 10
Si qui vero sanctissimorum episcoporum eiusdem
rtft<ptspqTT]oiv xtva TXQOS dXXtjXovs fyouv uia vneq
synodi dubitationem aliquam ad inviccm babeant
hv.h]aiaaxixov Sixaiov eixs vjiig aXXtov nvav ngayeive pro ecclesiastico iure Bive pro aliis quihusdam
1
funav, nqotsQov 6 fitjxQonoXixTjs avxcov ped * extQcov rebus, prius metropolita eorum cum aliis de sua
Sio ix ttjs iSias owoSov imaxontav xo nQayfia XQI- synodo episcopis causam iudicet, et si noa ratum
vixa, xal ei fifj ifi^ieirrj ixaxeQov fiegos xols xexQifii- 15 habuerit utraque pars quae iudicata sunt, tunc beavo*{, rtjrtxavra 6 (taxaguoxaros nnroiaQxr]i dxeitnje tissimus patriarcha dioceseos illius inter eos audiat,
frjS SioncrjGtios ficxagv avraiv axQoda&io, xaxsiva 6QIct illa determinet quae ecclesiasticis canonibus et
t,(tco Sxtra xols dxxlrtataoTixoIs xavoai *ai xoTs vo- legibus consonant, nulla parte eententiae eius contrafiots owqSei, ovSevde pegovs xaxa xrje yqyov airov^ dicere valente. Si autem et a clerico aut alio quoavrtXiyetv Swa/xdvov. Si xal naga xhjotxov r\ 20 cumque aditio contra cpiscopum fiat propter quamaXXov oiovSjjnoxa nposeXevats xaxa imaxonov yitTjtni
libet causam, apud sanctissimum cius motropolitam
Sia oiavSqnoxe aixiav, jtQtuiov 6 6aiaixaxot avxdiv
secundum Bacras regulaa et nostras legeB causa
MTQonoXixrjs xaxa xois ayiovt xarovas xal xovt rjfie- iudicetur, et si quis iudicatis contradixerit, ad beaTioovs vdfiovs xo izQayfia Staxpivaxi, xai ei TIS TOIS tissimum arcbiepiscopum et patriarcbam dioccseos
xixot/uirots dvxeinoi, ini xbv [uxxaQicoxaxov nnxQtdq- 25 illius referatur causa, et ille secundum canones et
im> %fjs SioixrjOEtos ixsivrjs avafpEQEo&ut fb ngayun,
lcges huic praebeat finem. Si vero contra metroxaxuros xaxd xovs xavotas xai xovs vdftovs rovxco poJitam talis aditio fiat ab episcopo aut clerico aut
^aoExi-xw negas. ei 8i xaid (tr\xQonoXixov xoiavxn
alia quacumque pcrsona, dioceseos illius bcatissimus
nooiihvais yivrftai eirs naod imaxonov etre naqa
patriarcha simili modo causam iudicet. Pro omnixkrjoixov y d).).ov oiovSrjnoxe ngoswitov, 6 tfje Sioi- 30
xrptais ixEivtjs fiaxaotcoraxos 7iaTQidQX71S xaxa xbv
ofiotov xqonov xb ngdyfta XQIVSXOI. 'Tneg Si naaatv
e. XXII ex B repetit Nomoc.dm XIV tlt. 8,4; ts S initium ( 20 Svvapivov) repetit Nomoe. L tit. 1 p. 607
Yoell., clausufam (v.32 612,6) Appendix Nomoc. L tit. cnp. eccl. 19 p. 671 VoeU. Summa extnt Nomoc, XIV
tit. 9,1 p. 539 Pitra, clausulae summuriiim ib. 9,34. Alediatn sententiam (1926 Si autcra pracbcat finem, cf.
ad 5) latine versam citat Gregorius Magnus in epistula de qua diximus ad c. VIII. XIX. XXI.
sine iureiurando cum hypoiheca suarum rerum edere. Sin de criminali causa accusatio contra aliquam ex
mmoralis personis deferatur, persona accusata legitimae cautelae subiciatur. Quodsi ecclesiastica sit
causa, magistratus civiies nullatn communionem haoeant in eiusmodi cognitione, sed sanctissimi episcopi
secundum sacros canones ncgolio fxnem imponant.
XXII. Si gui vero sanctissimi episcopi eiusdem concilii controversiam aliquam inter se habeant sive
de iure ecclesiaslico sive de aliis quibusdam rebus, prius metropolilanus eorum cwn duobus aliis concilii
sui episcopis causam iudicet; et nisi utraque pars iudicatis adguieverit, tunc beatissimus patriarcha illius
(lioecesis inter eos cognoscat, atque ilta defimat quae cum ecclesiasticis canonibus et legibus concinant,
ila quidem ut sentenliae eius neulra pars contradicere possit. Si autem a clerico vel alio quocumque
interpellalio contra episcopum propter qualemcumque causam facta sit, prius sanctissimus eorum melropolitanus secundum sacros canones tt leges nostras caiisam diiudicet, et si quis iudicalis conlradixerit, ad
beatissimum patriarcham illius dioecesis res deferalur, et ille secundum canones et leges ei finem praebeat.
Quodsi contra metropolitanum eiusmodi interpellalio sive ab episcopo sive a cUrico vel alia qualicumque
persona facia sit, aioecesis illius beatissimus patriarcha simili modo causam iudicet. In omnibus autem
1 rerum om. Rl | 4 rubr. Oe hisdem personts procanioa
1 ftexa ndarje ino&rjxTjs 3 / | | iSiiav) oixslcav Sv.l. fl
5 yivia&co ngosanov Nomoc.m 9,17 TtQotconov yivio&co (I. pro canonica) causs coDuenicndis T in marg. (IuL) Jj
Aomoc.m8, 4 | 7 TIQOS dgtraaty om. S |j 8sg. oi oono- 6 ciuilea iudiocs J1 J 7 sanctus om. V, sanctissimus vulg. \\
larot inlatunxoi inixi&exoiaav] anctus (religtosua anctum episcopum Rl (| causae] caue T' | lOrubr. De
Iul.) episcopus iinponat eluL o intaxonos (0 inl- rebus dubiis in episcoporum consiliis em(er)gentibus T in
oxonoi Nomoc. L tit.) S, ubi om. w. Tq> ngnyfiaxi TttpaS marg. (tx Iul.) fl qui V] qais RTvulg. \ 11 sino dubitaimxi&ixmaav |J 9 nepae xq> ngdyfiaxa Nomoe.im\ 12 tione IV 0 habeant V] habeat RTvulg. \ 13 cuin] una
nvuv om. Nomoe.m || 14 3vo om. Ssrlul., /ortasse recte g oum T31 cum 14 iudicet tcr. R* in ras. 4 vs. | sua sjr15 i/t(uiv$t L | 17 xaxtiva 32 xQivexto om. B? | 18 nodo] Tl l 14 i otn. Rl g rata Tvulg. \ 16 illtus
Tivrtj S Nomoc.dm U 20 xal om. S |j 21 xaxd om. NomoeA || diocescos (dioceos Tl) jT| 17 detcrminct) inter eos deteriniffxdneav N6moc*m | 22 rcgdixov om. s | airtoiv om. Lt tninet T \ ccclesiasticia om. V 18 scntentia e /2' Q
19 rubr. Si clericus uel quisuii alins contra eplscopum
tiuj f, undt avxov malit Zaehariae || 23 dyfovt] UpovS
51 24 xit <m. S g 25 dvxtlnr) L || naxgidgx^v MB lut.] adire potestatem maluerit T m marg. {tx Iul.) |) clerico
QXUnloxojiov xal (xnl om. L) naxgidgxqv LSc \ 26 Gregor.] clero RVT J aut] ct Tx B alio] laico Gregor. ||
avafigsxfo xb Tcodyfta Nomoc.dm, xb tvgnyfia avntpigB- quoque Rl | 20 quamlibet] aliquam T | 22 sanctas T2
a&at SI 28 ntpas) xb jxegae Nomoe.m || 29 ydvrjxai tixe] Gregor., om. Tx |j 23 contradiierit] cum dixcrit Tl || 26
*<ri om. s | 31 ixeitnjs ftaxagtcoxaxos om. Notnoc.m1 ubi huio Gregor., vulp.] hio (hoo /V) RVT | rubr. Si quis
contra mctropolitnm adire potestatcm malucrit T in marg.
rtliqua quoque pars capitis decurtata est j) xaxa) xal
{tx Iul.) jl 27 clcro Hbri, eorr. Bcek || ti causam indicet V
B*
causa iudet Iil iudicct causam (causam om. Tl) T \\ rubr.
De episcopis adcundis conuocaudis, et utfideiussoresnel
caotiones non pracstcnt T in marg.

Nov. CXXIil 22. 23

612

DE SANCTISSIHIS

xatv airtcuv, EXXE naQcc rn iSicp ftrtxoonoXixri s't'z bus autem causis, pro quibus apud propriutn motroTCttQa narpiapxf] etxe nap akkots oloisSijnou 8nca- politam sive apud patriarcbam sive apud alios quosaxais iniaxonol ivnyovrai, firtStfiiav iyyitjv rj 6fiocumque iudices episcopi conveniantur, nullam tideXoyiav ineo xtje Sixrjs ananeia&toaav, ovxot fiivrot
iussionem aut cautionem pro lite exigantur, sic
Xva xal avtoi onotdaoeoot xwv inayoftivcov ainois 5tamen ut ipsi studeaut illatis sibi causis semet ipsos
aixtdiv eavxovs Suvkvrovv.
absolvere.

CAPUT XXIII.
Tovs Si oixovofiovs xal nxtoxoxQotpovs xal geroSoOeconomos autcm et xenodochoa et nosocomos
xove xal voaoxSfiovi xal rois xdv aXXcov tlaywv
et ptochotrophos et alioruta venerabilium locoruin
otxcav Sioixrtxds y.al rois dXXovt anavxas XXTJOIXOLS gubernatores et alios omnes clericos iubemus pro
xeXtiofiev iixea teov ifMioTEvfraoiuv avxois Sioixrj-10 creditis sibi guhernatiouibus apud proprium cpiscoatcov naoa xtp iSiqp imaxonip (o vnoxeivxcu anopum cui subiacent conveniri et rationeui suae guberxoiveafrai xal roit XoyiGfiois xf/ iSias $ioi*rtouoi
nationis facere, et exigi quod ex ipsis debentea ostenjroiff3"a, xal eie7iodxxeo&u STISO E" avxiuv oipsi- dantur, illi venerabili rcddendum domui, ex cuius
Xovxs* ctxoSeix&eiTiaav, ixeivcp xio ivaytl unoSod^rjao- ordinatione debitum apparuerit. Si vero putaverint
fiEvov oixat ouxtvos ix x7)t Stotxrjoatos xo %oioi tpavety. 15 sc gravari, post repetitionem metropolita causain
ei Si vopiaatsv iavxobs flepaorja&ai, fitxa irtv anaiexaminet. Si vero metropolita fuerit coiitra qnaiatrjaiv 6 fitjTqonoXixris xb nofiyfia iiera^trco.
ti Si quam praedictamm personarum huiusmodi causas
firjxoonoXfoqs iV/ 6 xnxd nvos xwv eiorj/uvutv JTOOS- exaininana ct debitum exegerit, et cxactua pvitavcrit
8e
wnwv T S xoinvtut aliiat igtxdoas" xal- xo x?eos
gravatura, dioceseos illius bcatus patriarcha cauBie7Toaas, xai 6 tUnoax^tli vouioat iavrdf /3e/i/.d- 20 sam determinet. Non euiin concedimus pracdictis
tp&at, 6 xrts Stoiar^atcoi ixeivrti (taxnoiunaxos ixaroiaopersonis pro njcmoratis causis ante examinationem
xrjs xb aQayfia Siaxoiririo.
oiSe yao avyxioooZ/tev
et exactioncm debiti proprios episcopos declinare et
xois ngoeipijftirote nooiutnots ini xwv fivr^ovevbetaoiv
ad alia venire iudicia. Si quis autein cx ecclesiastiidf
7tgb xrfi ij-sxnoecoe xal x'r}i anaix^atajs xov cis, cui aliqua talis dispensatio credita cst, ante
xiii-e iSiovi tnioxdnovt anetfeiyeiv xal tis aXXn 25 rationum expositiouem et dcbitorum solutioncm moyirtofrai Sixaarrjoia. tt xtt Si ix xaiv ixxXqatariutur, iubemus eius hcredcs simili modo et ratloni*
axtxiov xtva xoiavxr\v
iftniaxev&els
TTOO rijs
bus et exactionibus subiaceie.
\ Sioixqatv
q
f
j
xdtv
d loyiaftwv
l
iutQafrioeafS
fr
xai
i xtjs
j xwv dnocreiXo/ueraiV
dX
xara^oXiis xsXevxtjOEie, xeXfvofiev xolt avtov xXrjoovoftovs xaxa xbv Sftoiov toonov xal xoii XvyiOfiaTs 30
xal xdis anatxtjosotv vnoxelofrat.
c. XXIII tx B repetit Nomoe.dm XIVlit. 9,1; tx S, ubi huius capitis txeerpta tantum habcntur, repetit Nomoc. L
tit.8 p. 613 Voell. lnitium ( 13 xal eisngdxxsofrat) habet Epanagoge 9,19. Summam praestat Nomoe. XIV
M9,1 p. bW Pitra; Ath. tummam repelunt paratitta Ath.2^1.

causis, sive apud melropolitanum suum sive apud patriarcham sive apud alios guoscumque iudices episcopi
conveniuntur, nulla ab iis /ideiussio aut promissio pro lite exigatur, ita tamen ut ipsi quoqne studeanl
a causis sibi illatis sese expedire.
XXIII. Oeconomos autem et ptochotrophos et xenodochos et nosocomos et ceierarum venerabilium
domuum administralores aique ceteros clericos omnes iubemus de commissis ipsis administrationibus apud
cpiscopum suum cui subiecli sunt respondere et rationes administralionis suae rcddcrc, utquc exigi ao iis
si quid eos debere inde probatum sit, illi venerabili domui reddendum cuius ex adminisiratione dtbitum
apparuerit. Si autetn se gravaios putent, post exactionem metropolitanus rem examinet. Quodsi metropolitanus sit qui conlra aliquam ex praedictis personis ciusmodi causas examinaverit cl debilum exegerit,
atque is a auo exactum est se detrimento affecium esse pulet, dioeccsis illius beatissimus patriarcha rem
ditudicet. lieque enhn praedictis personis permitlimus in memoralis causis anle examen el cxactionem
debili episcopos suos fugere atque ad atia iudicia venire. Si quis autem ex ecclesiasticis cui talis administratio commissa est ante rationes reddilas et dcbita solula deccsserit, iubcmus heredes eius simili modo tt
rationibus et exactionibus subici.

y crre] causis pro qnibus s \ 2 naQa xq>

1 pro qaibus Vwilg.] m. RT; Ug. sive? g 3 fidci7iaxQtdpxj3 Bcf Nomoc. L tit. ft 4 Sixijs] Stoixtjaetos S iussione V fidem iussionem T\ 5 tin V J isti T \** Rl \
plerique R 7 cap. XXIII praeter clausulnm xtXtvofUv xoiis 7 rubr. De aministrattombus ({. administratoribu) uenexXrjoovo/tove xa>v diotxijxaiy vnoxtlafrat, item cap. rabilium locorum propter administrationem Boam ad iuXXIV- XXVIIin.(614,11) om.Bt \ fj nxaixoxqofovs L, dicium nocatia Tin marg. (tx lul.). In teqq. rubricae non
xal nxtaxoxQOfOvt post 8 xal voaoxoftovs colt. Epan. iam adnotantur I Iconos T* B xenodotbos V\ nosochomos
lul. s || 8 xovs om. Nomoc.d (j 10 dftntaTtv&ivxoJv NoT | 8 ptocotropbos V ptoehotrochus / 2 ( 1 1 aubiacet RTl
moc.m | 13 nXrjpova&ai Epav. || 16 ro/iioatey Nomoc.llm] subiacerct V | ueniri 7 l U gubernationis aue ratiouem T\
vo/tlaouv MLB || 20 sisnQax&ev Nomoc.d D *vofu'ooi
12 ex ipsis vulg.] et ipsi /i'6rt||ostendatur Tl ostendantii 1
M LD H Pepaorjo&ai L s B 22 oi yag L J 23 t t ^ ostenduntur VR1 B 13 illi om. R g domui (et domui Ty)
fteroiS Nomon.'1"1 |j 25 xal om. S plerique || 26 ti Si xtS reddendum T|j 14 appauruerit V\ putauerit R3T p
L | ix om. Nomoc. L liU fl 29 * xtXtvrrjaoi (xBXevxr,or} S Rl B 15 mctropolitam W [| 18 cxaminatus libri, corr.
unu, xiXevxi)<JEt Nomoc. L lil.) MLBS |j 31 Ath. in tpi- vulg. [| cxigerit VTl \ 19 bcutissimus vulg. \ 21 porsonis
tome inter capita XXIII et XXIV huf.c inserit (repetita in om. II1 | moratts Tl Q 22 et cxaetioncm om- V\ dcbert
Nomoc.Ltit.20p.b2H Voell.): 6 xXtjgtxos jxapd yviofiyv
Tx | episcopos] dcbitos Rl 23 adj ab Rl j| cx om. R* T\
xov iSlov imoxonov pi) d:wSr)f>eiiw, xhs npoetgrjueccelesiaiticus T\ 24 condita V Q ante rationum] a nostrovai noivaS eulafiovfitroi, Ss xaxa xdiy inioxona>v
Tum Rl ante hurum? R3 f\ 25 eipositionuin R \ dcbiInrjyayev rj Sidxa^u. Quihus quae respondtant in con- tarum Rl T || 26 eiua hercdes] beredes eius K J eius V1
texlu novellae non inveniuntur
eos R

ET DEO AMABILIBUS

613

Nov. CXXIII 24-26

CAPDT XXIV.
Et TS Si inlaxonos ij XXTJOIXOS i olus<5r)7toxa in- Si quis episcopus aut ciericus ex quacumque proiv KutvaxavxivovnoXet evpe&eit], tcai TS fiov- vincia in Constantinopoli reperiatur, et voljierit aliy&g dvaycoyr,p xar' avxov KQo&eivai, ei fttv noo- quis adversns eum actionem proponere, si quidctn
raof/s dv xjj drcaQx^ ^Tiio xtjs avxrjs vno&taecos htis contestatio in pprovincia p
pro ipso
negotio
facta
p
g
ytv, ixsl Tqv Sixrjv 71 Xrjooiiofraf ci Si fiiJTM tjgzfrT], 5est, ibi iitem compleri; si vero nondurn iucohata
iopii (tovots roXs ivSo^ordrois dnaQxots tmv irts ava- e s t ; apud gloriosissimum praefectum Orieutis praeolrji ngaiTcooiwv jj rols nuo' fjfiuiv acpooi^ofiivoii toriorum aut apud cos qui a nobis fueriut deputati
Ts xoiis ivdyovoiv ainbv anoxQivto&ai.
iudices convenientibus eum respoudcre.
CAPUT XXV.
01 Si ivXaflcataTot ajxoxQtoiaQiot oiaiSnnoxe ayitaReverentissimi vero apocrisiarii cuiuscumque sanlatrn dy.xXtjoias oi iv rp (}aoti.i3t nofai oiarQtfiovxes 10 ctissimae ecclesiae, qui in regia civitate degunt, aut
nnjii rovs uaxaQitaxaxovs jiargiaoxas rj prjxQono- ad beatissimos patriarchas aut metropolitas a Buis
klxas naga xiov ISicop lnio*6nv>v oxtXX6fitvoi fif/xe episcopis destinati ucque pro suis episcopis neque
inio iwv iSiwv dntaxoTtafv fir>xa inio Tzpdyfiaroe pro causa ecclesiae aut debito publico aut privato
T^ ixxltjaiat r\ xQiovi drjfiooiov rj iStcoxixov xtva ivaliqnam convcntionem sustineant, nisi mandatum baaytayriv q anaixTjaiv ino/jEvixiaanv, ti /JTJ ivxoXas 15 buerint a suis episcopis aut oeconomis, ut aliquos
fyoiev naoa xtov idicov dTitaxontov rj oixovoftiov, alsze
conveuiant: tunc enim solis illis qui ab eiB convcuaiv dvdystv TTjvixavxa yag fiovoie roT$ naQ* alruiv
ninntur damus Jicentiara, si quam obligationem hairayouiKjii SiSouf.v aSeiav, dnv xiva dvaycoyfjv txcoat bent contra ccclesiam aut contra episcopos eorura
HaTa T^S dxxXr,aiat rj rov dmoxonov, xxt' avxwv TIQO- proponere. Si vero ct in quibusdam causis vel actionftivat. ti Si xal inl nat TtQayftaaiy i} ayoiyrj eav-20 nibus sernet ipsoB obligatos lecerint in tempore in
xovs dvoxovi noiijoovotv dv iP x<(f> dv q> ras dnoxpiquo responsa laciunt, et pro bis conventioues susciotti noioiivxat, xal xas intQ xoimav dyayatyas avxovs
pient.

CAPDT XXVI.
Ei Si xai dniaxonoi fj xlr,Qixol inig rf,s noXetos
Si vero et episcopi vel clerici pro civitate aut pro
rt rfjs iSiai dxxlr,aias Stn jtfiofieiav nra 17 ^E/OOTO-25 suis ecclesiis propter legationcm vel ordinationem
viav dmaxoTtov ete xrjr ^aaikiSn jtohv rj tv dllio
episcopi ad rcgiam civitatem vel ad alium quemlibet
olipSijTiore xontp dvSrjfiijaovat, xtXsvoftsv ainovt firjSa- locum proficiscantur, iubemua eos nullani molestiam
fiiav dnnxfreiav rj oxXrjatv dno oiovSijnore ni>oiwnov aut importunitatem a qualihet pcrsona sustiuere, lii a i , dSeiae oiarji tols vnevfrvvovs avxovt xtiv
centia existente his qui obligatos eos putant se hafie&' S eit ITJV dnaQx^v vnooxgiyovaiv 30 bere, postquam ad provinciam revertuntur, convenire
e. XXIVXXVIII
tx B repetit Nomoc.im XIVtit.9,\,
summam praestat Nomoe. ib. p.HOPitra.
c. XX VI summam Atk. repetit libellu* ntQi Starpogcov avayvtoofidxcov 1 p. 191 Beimbach.
XXIV. Si qui autem ex quacwnque provincia episcopus vel clericus Conslantinopoli invcnialur, et
guis actionem conlra eum tnovere voluerit, si quidem lilis contcslalio in proviucia de cadem causa facta
esl, ibi lis pcragatur; sin nondwn coepta est, apud sotos gloriosissimos praefcctos praelorio Orientts vel
apud iudices a nobis deslinalos iis qui cum conveniunl respondeat.
XXV. Rcligiosissimi autem apocrisiarii cuiuscumque sanclissimae ecclesiae, qui in regia civitate
degunt aut ad bealissimos vatriarchas aut melropolitanos ab episcopis suis mittunlur, neque pro episcopis
sws neque pro negolio ecclesiae suae vel debito publico aut privalo actionem ullatn vel exaclionem subeant,
nisi mandatum habcant ab episcopis stiis aut oeconomis, ut aliqnos eonvcnianl: lunc enim solis iis qui
ab ipsis conveniunlur facultalem damus, si quam actioncm contra ecclesiam aut episcopum habeant, cnm
advcrsus illos instiluendi. Quodsi etiam in quibusdam causis vel actione se obligaverint eo tempore quo
responsn faciunt, de his quoqne actiones suscipinnt.
XXVI. 67 aulem episcopi vel clerici pro civilate vel eccksia sua propter legationem aliquam aut
episcopi creationcm in regiam civitatem sive in alivm qucmevmque locum pervenerint, iubemus eos tiullum
onus aut molcsliam ab ulla persona pali, cnm liccat its qui se illos obnoxios habere pulant, postquam in
1 in mrj. Xd1' capitis numerum nntat 3f (ft est in B) |Be |) xplatie L Ij 23 inotii$ao&ai S g 24 inioxonos 17
i TIS 8i S] ei 8s Tis L tirtt MD [| 2 tvQt&fj S | ftov- XXTJOIXOS Nomoc.m Q 25 fj dxxXrjalnt om. L | xtva om
Ss{ful)\i 27 ix8rlfi^aovai S
irjfrify S B (Nomoc.dm) B 4 Ti? dnrtQxia in liiura tx xrj
iSia dnaQxla corr., xr\ iSla iroXst *. v. add. L g 6 naQa
inapzoit] apud gloriosissifnum praefcctum ? (| tmap^otS
1 in] ct in V, otn. Tl H uoiuerint V noluerit Rx |(
Nomoc.m | 8 Stxaaxats MBSelul] xoTi 9elott 8txnaxals 3 quid IV (I 4 prouintiam T\ 6 pracfectU V | 7 fuerit
L vulg. male interpolutum || aixbv om. S J anoxplvao&at HT | 8 reddere R B 9 Reuercnhssimi V1 | apocrisiirii
Vx aposarii T% upofarii, deinde apoS | 11 naQa\ npbe S nagd (xdiv ftt]X(>07toXixt5v) ngbs RV* apocrisariis
2
tt dtindt 17 (itQos Toi'S) ftfjrpoTioXixaS coni. Znchnriae', cripharii T | cuiusque T | 12 destinati episcupis V
*ed traditam leclionem firmat Itd. \ 12 OttXXofitvoi om. cpiscopis ordinati (ordinari R) RT | 13 ccclesiae cauia
| 14 habuerit V g 15 jcopf>y post naxQWQxas .11 wppl. Nomoc."1 | *ftrj8i SL, J T | aut privato] a priuato R
Tx\ ut) aut Tl fl aliquis confifjxt tntoxontav om. MB Nomoc.m R 13 *ftrtSi ML nomo RVT* et conumio
1
l
dm
&S I 14 Srjfiooiaxov Nomoe. 6 15 17 analTfjctv om. s | ueniat R l|| 16 illi T ({ conueniunt T | 19 et om. V |j
16 <7l 17 xal Sunusft 17 xols] dxiivoiS {om. unus) 5 I 18 qnidiim Ii | 20 feccrit /i U 21 fiuscipient V] luscipiunt
vulg. Q 24 et om. R vulg. \ 25 proptcr]
(vayioyrjy SLB\ aytoyijv M obligationem (t. e. ivoxr)1) RT suscipiant
l
V legacionem guam
* I ^19 ^] ij ttaxa Se fl xov (xov tm. La) imaxonov, per R || lcgationcm] sunm legatiooem
1
*a1 avxobv] episcopoa corum r | 20 ayajyfj MLB\ ayot- R* | TCI) aut R | 29 bis] is l/2 Q eos om. R | 30 pottrttv S c | | 2 1 ivoxovs noiqotPOtv-S noirjoovuiv dvo^ov quam 614,1 habere om. T

Nov. CXXIH 2628

614

ivdyetv avrols, ovSsvbt xoiS vofiPQovaiv xeiv ttvrois

ijiBV&vvovs ywopivov itooxQtftaxoe nepi xpovtav napayQatprjv Sia tbv %oovov% ov iv T} xoiavxr) anoSrjfiiq
ik

D SANGTISSIMIS

eos; nullo [in] his qui se putant habere eos faciendo

praeiudicio de temporalibus praescriptionibus propter
tempus, quod in tali causa protraxerant.

CAPOT XXVII.
E'C noxe Si airta avatpvfi xov vno/tvtjoiv rj ixfit- 5
Si quando autem causa emerserit, ut admonitio
tfibv nqoiEvex^nvat inig olaeSrjTcoxe %(MJ/*OTX^S et exeeutio inferatur pro qualihet pecuniaria causa,
aixCae tXxe Stj/uooias sXxe iSianixTJs XXTJQIXO} r; /tovax<o
sive publica sive privata clerico aut monacho aut
ij uovaaxqCq f^ aoxyxgiq oiovS^noxa fiovaaxrj^lov, xai monastriae aut cuicumque monasterio maxime femi(taXtaxa yvvatxwv, vfigecus xa>(><s ** ftera xfjs ngoenarum, iubemus sine iniuria et cum competenti ho- - ' - - - T//*7Js xsXsvoftev xi]v vnofivrjotv xal xbv ix-lOnore admonitionem tieri, non tamen mouastriam aut
bv yiveo&at, ftrjSeuiav Si (xovdaxQiav ij dax^- ascetriam monasterio abstrabi, sed procuratoretn ab
xov ftovnairjQiov aipcXxso&at, 6XX' ivxoXia / |
his ordiuari qui pro causa respondeat. Mouacbis
avxd>v npojSdXXead-at xbv inkq xov npdyftaxos dno- autem liceat sive per se sive per procuratorem moxoivovfuvov. jois Si fiova%ois ifceoxat cXxa Si iavxcov
nasterii causas agere; scieute qui haec praevaricatur
ure SS ivxoXioiv xdt iSiat rj xds xov fiovaaxriQiov 15 iudice vel executore, quia et cingulo spoliabitur et
Sixas npaxxetv
ciSoros xov xavxa napa^atpovxos
p
p^
ppoenam V librarum auri exigitur
g
pper magnificentiBg
Sixaaxov fj ixfitflaoxov, cae xal xrje ^COVTJSyvfivcj&r}yvfivco&rj- simum comitem privatarum rerum; executore vide
iov
cerat xal aotvip> ' x^
Xttqav sitnQax&^aexai
licet Euper haec et verberando et in exilium dirinaoa xov fteyaXongeneaxdxov xofirjTos xdiv nQifiaxiov * gendo: locorum sanctisBimis episcopia provisuris, ut
xov ixflifiaoTov SrjXovoxt TXQOS xoixote xal fiaoavovs 20 nihil bis coDtrarium fiat, aut si aliquid committatur,
vnofttvovxos xai tie lo(>iav nefinojievov. xdiv xaxa
memorata ultio procedat. Iudice vero viiidictani
xonov oanoxdxcav Imoxonav nqovooivxoav. iva firj- ditferente imponere ad nostram Bcientiam episcopos
Siv xovxtav ivavxiov ytvqxat, rj eiTieg xt aftaQxrj&^
referat.
iva ij eifnjftevt] txdixtjoiS itQoiX&oi. xov Si dgxovxos
xi}v ixSixriaiv dvafiaXXofisvov int&etvat ets rjfitxiqav 25
cidqaty 6 inloxonos dva.<peQtxa>.
CAPUT XXVIII.
Q
Si ovoftax* nnv itQosainov iv oiqSnSportularum vero nomine omnem personam in
quocumque ecclesiastico officio coastitutam, et ad
Ttoxt ixxXrjataaxtx^ xd&t xaxaXeydfttvov, *ai TIQOS
c. XXVII in. ( 13 ditoxgtvovfitvov) ex S repetit Nomoc. L tit. 33 p. 640 Voell. Ath. iwnmam prioris partis
repetunt paratitla Ath?b 2.
e. XXVIII tummam Ath. repetunl paratitla Ath. 5 $ 2.
provinciam reverterint eos convenire, neve ullum iis qui se illos obnoxios habere putant praeiudicium fiat
tn temporali praescriptione propter tempus quod in tali profectione traxerint.
XXVII. Quodsi quando causa emerserit, ut admonitio vel executio de qualicumque pecvniaria
causa sive publica sive priyata afferatur clerico aut monacho aut monachae aut ascetriae cuiuscumque
monasterii, et maxime mulierum, sinc iniuria et cum convenienti honore admonitionem et executionem
fieri iubemus, nullam vero monacham vel ascetriam a monasterio detrahi, sed procuratorem ab iis inslitui
qui de causa respondeat. Monachis autem liceat sive per se sive per procuratores proprias vel monasterii
lites agere; sciatque qui haec transgressus sit iudex vel executor, fore ut et cingulo spolwtur et multa quinque Iwrarum auri ab ipso exigatur per magnificenlissimum comitem j>rivatarum; atque executor quidem
praeterea tormenta quoque subeat et in exiltum mittatur. Sanctissimt autem locorum episcopi provtdeant,
ne quid his contrartum fiat, aut si quid commissum sit, ut praedicta vindicta procedat. Quodsi praeses
vindictam inferre differat, ad notitiam nosiram id episcopus referat.
XXVIII. Sportularum autem nomine unamquamque personam in qualicumque ecclesiastico ordinc
1 nullo] nullo eos R* g in del. Beck || qui V1] quae
1 avxoTs ^xeiv "l -S' v- ntfeybe inserto ante yivohabcre
fuvov I fttjSevbs S || aixovs Sx^w Numoe.m Q 2 vnev&v- RT que V* ||3babere eos Btclc (qui add. obligatos)]
3
vovs om. s fl iiEpl 4 naQtiXxvaav om. S |) negl XQ~ eis (in1 ras. V ) libri J praciudicio fatiendo H , fatiendo
vlav napaygay>Tjv] de temporalibus praescriptionibus 5- |j om. /2 Q 3 protraxerant V) protraierint Tvulg. protraxe3 dnoSrjftiq] causa sr | 5 aixla LBSsIut.] aixia xte M |j rit R Q 15 ut vulg.) tuno RVTl 6 exousatio R | 73 moV Tl,
avafavjj S unus || t]\ et ff fl 7 xXypwip] fj XXTIQIXOV NO* nache 2 T (| aut nonasterie F* aut monastcrio
dtl. T 8 8 cuique R || 10 amonitione Tl adiiomonitiomoe.m B 8 ftovaaxglai Nomoc.m ftovaaxqla BcNomocfi
a
RTl monaatcrio V | aut asaistriam
^
^V doxrjxQlq om. Sclul. |j oiovStjnoxe /to~ ncm R || monastcria
1
(monasteria R") RT, om. V\\
jQ]
aut (vel Iul.) cuicumque monasterio s lul. | (asaisteria T ) monasterio
l
9 xal om. Nomoc.dm s || 10 xai xbv dxfltfJaoftbp om. s II 11 procuratione R g 12 qui] quod R || pro om. V\ 13
l
11 firjdBfilav Si\ ftij ftevxot Sjs(Iul.) || fiovaaxr,qiav La j eive per] sivel om. R (] sivex per} per om. R J monoateriis R \
14 scicnti R | quara T |) baec om. V\ praeteruaricatur
12 l(peXxBod"a.iNomoc.n || 13 anoxQirovfievop MBe] ano~ R
a
x
a
l
| 1& iudiccm R a iudico T || executorem R exexQtvopsvov SLBf Nomoc.dm \\ 15tfi*ivxoXio>v\ per pro- cutione Tl || et] in T1 || cingulos Ta Q expoliabitur K |
curatorem g J ids idias rj om. c | xov om. Bf S 16 eit16 VI X V\ 17 comitem Tl% rerum om. Rl g executoirgdtTttr Nomoc.m || 18 XITQCOV ^^t;tf/ov Nomoc.a Q 19 rem VTX execut R* 0 18 et RT) etiam V 8 uerbenaga itQtfldxtov om. Br | xaiv nptfiaxcov] xdtv i8t- ramdo R1 uerbata Rl ncrberamenta T uerbera suot
xd>v MLs.v., BcNomoc.dm || 20 JIQOS tovxoit otn. Bt || inepta V1 uerbera sumpta V9 H dirigendum Rl VT*
21 Twv 24 TCpoeX&ot om.S^ 22 xonov) xonorv MBc(s) degendum T1* |j 19 sanotis T | 20 fiat (cuntra fiat II')
xov xojtov Bt Nomocm | 23 ivavxla Bt^TJ 24 5T(K>- contrarium R I aut] ut RlT fl aliqui Rl | 21 uitio Rl
eX&ot om. Bf || T*] xtvi NomocA g 24 TtQosiX&Tj B* U 25 Tx B iadicem RVT* Q 22 differentem imponcre / i l difavafiaXXo/ierov XTJV ixdixrjotv S | 26 dvaftQsxio] 6 dva- ferente intempore V inferre diffcrentcm (differcnte Tz),
ftgixai (sic) L |J 27 OJZOVQXOVXCOV M ano^xovXXtov S in marg. al. inpunere T \ 23 referatur V | 27 Bportulftplerique (et sic in/ra), OVVTJ&*II5V MM.V., B
rutn] dc aportularum R% ( peraonam om. V1 \ 28 eccle*
siastico om. Tl

ET DEO AMABILIBU3

615

Nov. CXXIII 28. 29

xoirots Siaxovtoaav xal povaxbv xal aaxrjrQiav xai haec diaconissam et monachum aut ascetriam aut
fioidaxQiav vneQ ndarjs iyxXTjpaztxrjs xal xQTjftanxTJs monastriam pro omni criminali et pecuniaria (causa).
aixlaiy Sarje av eirj 7ioa6zr]Toe, sXxc and xhjQixov
cuiuscumque sit quantitatis, sive a clerico sive a
iijs dno xtvos Iv axqitxeia xataXeyoftdvov vn6fxvr\aiv
quolibet in militia constituto admonitiouem 6usci8eovrai, rj iv tjj fiaodiSt noXei ij iv xaii inapxiais 5 piant aut in regia civitate aut in provinciis quibus
lv ah Sidyovaiv, ov nXtov xsaadgtav xegaxlcov 8i- deguiit, ne amplius quattuor siliquas dare permittiSovai avyx&QQvit.ev. tl Si TS i rjfiexiqai xelevaews
mus. Si vero ex nostra iuBsione aut ad iudicem aut
JJ aQxovioi fj fiaxaQiotzatov narotaQxov axaXcle ix- ad beatiasimam ascetriam missus executor in aliam
ai
^tfaaxTjs s dXXas tnaQx^ vnoftvijaiv nQotayayoi
provinciam admonitionem offerat alicui memoratarum
xwl tcov ftvrjftovsv&ivxcav nQosconw, ftt) ntQnnioa) 10 personarum, non ultra unum solidum accipiat. Si
ivbt rofiiofiaroe xo/tt&o&w. ei Si xai imsQ /uids xai vero pro una eademque causa multas ex meinoratia
irjt avTTjs aixiat nollovs ix rcov /iv^ftovev&eyrcoy personis admoneri contingat, unam et solam persoix$osc6na>v vnofivTja&rjvat ovpfiaiT), ivos xal povov
nam pro omnibus sportulas dare sancimus. EpisconooioJTxov vTtip ndvjcov anoQxovXa xopfl^eo&cu &e~ pus euim pro rebus suae ecclesiae nullam exactiooni&fiev. inlaxonos Si vneQ icav^itqayfiatwv T^sl5nem molestiamque sustineat, sportularum vero si pro
i^ms ixxXrjains ftrjSsftlav lud-oSelav v oxXrtoiv vfKSjatalibus causis admoneatur, exigatur; actiones videad-co- anoQrovXa Si el vni<> icov iotxaiv nqayfidr<av
licet contra ecclesiam propositas oeconomis suscipvjja&eir}, dnaixeicid-w tae ivaytoyae Si^laSij ids
pientibus aut illis qui in ea causa ordinati sunt.
ixxXrjaias nQoxi&eftivas tav oixovdfiwv ino^ui vero contra haec exigere sportulas praesumpserit,
iov, n ixsivtov oTrtves inl tavxjj tfj airia nqo- 20 in duplum quod accepit exactae personae reddere
v. o 8i naqd. ravta tit7t(>a}-at onoQTovXa compellatur, et si quidem militat, cingulum perdat,
foXfitov iv SinXqi onep iXafle ru} ananrj&ivtt KQOS- si vero clericus fuerit, a clero removeatur.
airtqj dnoSovvai ovvco&eia&to, xai ei ftev ax^aztvexai,
xai tr\v ^civijv dnoXXvrco, ei 8i XXTJQIXOS eXrj, xov xXijiXXfr
25
CAPUT XXIX.
ToXs 3i TiQeopvxeQois xal 8tax6vois xal vTtoStaxo- Presbyteris autem et diaconibus et subdiaconihus
n xai naai toie dXXoit idls iv XX^QC^
tetayuevois et omnibus in clero conscriptia non babentibus uxo^Q^ te-tayuevois
yafterde xaxd toiis &ciove xavovat ajtayo- rem Becundum sacroB canones interdicimus etiata
xai rjfteis xaxa ii]v lobv aylaw xavdvcov nos sccundum sanctarum regularum virtutem mulie, ywaixa rtva iv ra> iSiq oixcp ijisisaxjov 30 rem aliquam in propria domo superinductam habere,
i
i
xal &vyarQoi xai dStXfrjt tamen citra matrem aut sororem aut filiam et alias
c. XXIX ex B repetit Nomoc* XIV tit. 8,14; in. ( 616,1 Ixtptvyn) et elautulam (616,12 tnidxonov...)
cx S
repeiit Notnoc. L tit. 28. 27 p. 635. 634 Voell., tx B habet Bl K 18, 6 p. 435 Zach. Summam praestat Nomoc.
XIV tit. 8,14.
conslitutam, ac praelerea diaconissam et monachum el ascetriam et monacham pro omni criminali et pecuniaria causa, cuiuscumque sit quantitatis, sive a clerico sive ab aliquo in miCilia conslituto admomlione
petiti sint, sive in regia ciritate sive in provinciis in guibus degunt, non plus quam qualtuor siliquas dare
permittimus. Si quis autem ex iussione nostra sive praesidis sive beatissimi patriarchae executor missus
in alias provincias alicui ex memoratis pcrsonis admonitionem obtulerit, ne ultra solidum unttm accipiat.
Sed etiam si forlt de una eademgue causa plures ex memoratis personis admoniti sint, ut wiius solius
personae pro omnibus sportulas accipiat sancimus. Episcopus aulem pro rebus ecdesiae suae nutlam executionem aut molesliam subeat; sportulae vero, si de propriis causis admonitus sit, ab eo exiganlur: ul
scilicet actiones quae conlra ecclesias instituuntur oeconomi suscipiant, vcl illi qui ad eam causatn consfituli sunl. Qui vero adversus haec sporlulas exigsre ausus sit, m duplum quoa accepit personae a qua
exactae sunt reddere compellatur, et si quidem militat, eliam cingulum amittat, sin clericus sit, e clcro
expellatnr.
XXIX. Presbyteris aulem et diaconis et subdiaconis et ceteris omnibus in clero constitutis tixores
non habenlibus secundum sacros canones nos quoque interdicimus secundum sanctorum canonum vim, ne
quam mulierem in domo sua extrinsecus inlroauciam habeant, excepta tamen matre et filia et sorore el
1 sut sistriam iZFct aut assisteria Tx \ aut mona1 xal aaxfjTQtav xal uovdargiav] aut ascetriam aut
monastriam s Q 2 xal] rj B |J 3 onoarfi S \\ 5 fj om. S | iv steria Tl, om. HV | 2 pecunia V fi causa add. vulg. jj
Tjj inagxian om. Bf || 6<o. avyxatpoiftev SiSovcu B( J 3 si uero a clcrico Rl | 5 quibus] in quibus Beck |
7 TS MLB] om. Se Iul. jj 8 r\ dnb aQ%ovxoi S aut ad iu- 6 deget Tl | nc II1 non Ii> neo vulg. | siquas Tl filii
quas /i 1 1 7 nostra ex F | 8 beatissima 10 V* |) asistriam
diccm s 1 ftaxa.QKOTa.TOv naxQtdoxov LB\ xov fia.xa.Qia)XUTOV na-iQiaQxov M i* TOV {XOV om. codd. duo) ftaxa- (sistriam /is) missus R*V* sistria rea missus WVl nQitoxdxov naxgiuQxv > &d bcatissimam ascetriam s || stiare amissus Tl assistriam rctnissus T1 | alias prooxulfj 5 U 9 eie] 4nl S | aXXat dnngxias) aliam provin- uincias Tvulg. \ 9 tnoratarum V \ 10 solidum HlT1]
ciara f | nQOtdymv S\ 11 evds om. slul. |j Si xal] xal unum solidum VT*vulg. sol. unum Iltchol. || 11 una
otn. L l 14 anoQTOvXXa M, owri&elas {et nic infra) B |jpro Iix I multis Rx T Q 12 personis] causis personis II1 (|
xopt&od-at MLB] Si8oa&ai 5 ? ( / H / ) | 15 8i\ enim s \ ammoneri V amm Hl anto mori T |j contigerit T \
1G tvoxXrta%v S || 17 8i om. Nomoc.dm || ei SsiAlh. Theod. 13 prae V \ dari R \ 14 enim] vero vulg. || tuae eccleNomoc.XIVtit.)\ ftT]8i ei (8i ti add. t. v. in litura L, ti siae] siue ex rebus R || 15 molestiam Tl I sportulas Rl \\
" Nomoc.dm), MLB (//.) tam antiqua quam manifesta vero 8i] nomine si T"1 act V\ 16 amoneatur T admoneat
interpolatione Q inif> Ttav iSixdfv] pro talibu e fl ngay- V10 exigatur Beck] exactor libri jj 17 ecclesias T \ ecoftdrcoy om. B \\ 18 dywyds S | 19 xaxd TWV lxxXrtai(ov ooniii Rx ycononii3 R1 | 18 illis vulg.] aliis {otn. Tl)
5 (tul. v. /.) I 21 OTtopTOvXa $. v. owrftiias L || 24 xailibri g 19 tero om. Rl J hoo? 2T1 !J sportulas exigere T%,
m. Nomoc/ || IOV XXTJQOV om. Bt \ 25 ixfZaXio&a M || exigere om. Tl % praesumpscrint V || 20 que jT* Q acce26 fiS" nota capitit in mg. M (pt eit in h) \ 27 naai om. perit T \ oredere Tl || 21 compellantur F J militant et
x
lul, TOIJ dXXois otn. Ss |j iv fty XXTJOCO Bc \\ xaxaXtyo-perdant VT\ 27 et om. T | uxores T 28 sacraa V R
JMVOS ftrj (xal fiij v. l.) S B 28 yafitxdt] uxorem e || 29 saorarum T | mulierum VTl | 30 propriam domum T%
29 Vfitis M\ ayi<ov\ Stltav Bf\Zi fitvro$ MLBS] f*ir auperinduotum /2* Q 31 tamen] tum id l , dtl. R* \ matrem]
T
in matrem /2 1
? Nomoc*

Nov. CXXHI 29-31

616

DE

8ANCTISSIM1S

xal tdSv alAatv n^osconav, axwa naoav vnoyilav ixpersonas, quae omnem Buspicionem effugiunt. Si
tptvyti. ei rts 8i naQa xaitrjv XTJV TtaQoupvXaxTiv yvquis autem abBque hac observatione mulierein in
vaixa Iv xd} iSlep otxip oxfi, ijtts Svvarcu nvrw ijiosua domo habet quae potest ei suspicionem inferre,
ylav inayetv, t xal ana xai Sls rj wr rov iStov
et semel et secundo a suo episcopo ant a Buis clcriinioxonoy Ij inb zdJr idicav avyxXtjQtxwv vjtoftvrj- 5 cis admonitus, ne cum tali muliere habitaret, eicere
a&els,^ OJSTS ftera roiavnjs ywaixbs [irj oixeTv, ixfiaeam de sua domo noluerit, aut accusatore appaXslv aliTjv ix IOV idtov oXxov ftt] d-eX^o^, t} xttttjyoQov
rente probetur inhoneste cum mulicre conversari,
tpaivouivov anoSiix&ji aaiftvoit fiera xotavxye yvvaitunc episcopus eius secundum ecclesiasticos canones
xbs avaatQitpso&at, xrjvtxavxa 6 iniaxonos avtov
clero eura amoveat curiae civitatis cuius clericus
xarn xois ixxXrjaiaaxtxovs xavoras xov XXTIQOV avxbv 10 erat tradendum. Episcopum vero nullam penitus muj rje xXrjgixbs
jg
j ijvpjr<ip- lierem habere aut cum ea habitare
ix/JaXXexto, T/} {IOVITJ xijs noXscos
p permittimus. Si
So&qodftsvov. 'Eniaxonov Si firjdeftiav navreXafS
X yvt
b
b
di
i
autem
probetur
boc nequaquam custodiens,
episcoavTtjs
ei Si
i f
j oixtlv avyxioQovfiev.
yxQf
p
p
patu
proiciatur: ipse euim se iodiguum ostendit
r8aftcos
nagafvX^ae
ifi irfi ijttoxoz ) TOVTO fir
nagafvXa^ae,
sacerdotio
t8aftcos
dti
nrjs ixflaXXdo&to' avxbs yaq iavrbv avd^iov detxwffilb
^S
f^aaTjs
CAPUT XXX.
Jtaxovuroav Si oiStvl tQoncp /ma avSgoe, l | ov
Diaconissam vero nullo modo cum viro, ex qao
ivvarat aaifivov ftiov avatpveo&ai into^iia^ oixeiv
potcst inhonestae vitae emergere suspido, habitare
evyxtoQovfisv. ei 8i ravra pf} na(>a<px>Xaet, 6 iepei>s permittimus. Si vero hacc non observet, sacerdos
iy ov riraxrat inofttftvrjaxirco xaxnrjv, tva naat 20 8ub quo subiacet admoneat eatn, ut omnibus modis
r^onote ibv totovtov avBqa dxpdlXy rov iSlov otxov.
talem virum eiciat sua domo. Si vero boc distulerit
ti Si rovro intQ&Tjrai nQagai, rije ixxXrjOtaorixrje agere, ecclesiastico ministerio et propriis emolumcnvnrjQeaiae xal rtoy iStcov SiaQicav aXXorgiov/n'vT] iv
tis alienata monasterio tradatur, et ibi omni suae
fiovaarrjQiq) napaStSoa&to, xdxet ndvra xov rrjs iSiag vitae tempore degat: rcbus eius, si quidem filios
XQOVOV SiartXetTto' xcov nqayfiaioy <XVT?JS, 25babeat, inter se et illos secundum numerum perao7tniSas xOti fnttt^v avrijt xaxtivcov xaxa ibv
narum dividendis, ut compctcntem ipsi mulieri parftbv zcov nqottontav Siaigov/uvtov, tva ib aqfiotem monasteriam accipiens eam alat; si autem non
v rp avTJi yyvaixi ftsQoe rb ftovaaTtjQtov Xaftpavov
habuerit filios, omnis eius substantia inter monastexaixtiv aitoxQtyor ei 8i ftfj *x ot "olJac, naaa r\ av~ rium, ubi immhtitur, et ecclesiam, in qua prius erat
T>JS ixtQiovola fitragv tov fiovaaitjQtov onov l/x/3dX- 30 constituta, ex aequa portioue dividatur.
ZfTat ttal TJJS ixxlyoias 4v rt nqortQOV #TTOXTO
ZOTJS ftolQtxt oiaigslo&a).
CAPDT XXXI.
ET rts %S>v &el<ov ftvarr^lcov T} rcov aXXoav ayltov
Si quis cnm sacra mysteria aut alia sancta minlXenovQyiuv iittTtXovfidvav iv ayiq eise?.&cov ixxXrj- steria celebrantur, in sanctam ingrediens ecclesiam
c. X X X x B kabent B' K 18, 7 p. 435 Zaeh. et Nomoc* XIV tit. 8,14.
Summa txlal Nomoc ib,'t Ath.
summam repetunt paratitla Ath. 9 1. 2 2.
c. XXXI ( 617,10 vnofitivT}) habet Epanagogt 9,17; tx S repelit Nomoc. L tit. 20 p. 628 VoelL
ceteris personis, quae omnem suspidonem effugiunt. Si quis vero contra hanc observathnem mulierem in
domo sua habeat, quae ei suspictonem adferre possit, el semel atquc iterum aut ab episcopo suo aut a
conclericis stas admonitus, ne cum tali muliere liabitet, expcllere eam domo sua noluerit, aut cutn accusalor extiterit inhonestc cum tali muliere yersari convictus sit, tunc episcopus eius secundum ccclesiasticos
canones clero eum repellat, curiae civitatis in qua clericus erat tradendum. Episcopo autcm nullam omnino mulierem habcre aut cum muliere habitare permittimus. Quodsi id nequaquam observasse probatus
sit, episcopatu deiciatur: ipse enim sacerdotio sese indignwn ostendit.
XXX. piaconissam autem nulio modo cum viro, ex quo inhoneslac vitae suspicio oriri possit,
habitare permiuimus. Si autem haec non observaverit, sacerdos cui subiecta est eam admoneat, ut omn\~
bus modts talem virum e domo sua eiciat. Quodsi id facere distulerit, ecclesiastico ministerio et emolumentis suis privata monasterio tradatur, ibique omne vitae suae tempus peragat; res autem eius, si quidem
liberos habeat, inter ipsam et illos secunaum nitmerum personarum dividantur, ut partem quae mulicri
competit monasterium accipiat eamque alat; sin non habeat liberos, tota eius substantia inter monasterium,
in quod immiltitur, et ecclesiam, in qua prius conslitula erat, aeqna portione dividatur.
XXXT Si quis, cum sacra mysleria vel alia sancla tnintslena celebrantur, sanctam ecclesiam in1 Ixyivyoi L | 2 ti ii rte S H tpvXaxfjv 31 fl 3 ei
xtff M || 4 ijtayayeiv S ^rj om. g (| artb S\b anb SL H
6 OJOTB ftrj fttra xrte xoiavxqe ywcuxbs, om. vv. fth
ctx7y 8 ywaixbs Nomoe.* |j 7 ix om. S (j fiq) ov
Bl | 9$X^cri L] deXriaoi AIBS \ 8 xotavxrjs il/j xrjs
TJjS SLB, om.e Q 11 TJJ fiwXfi naqaio&rjao-

1 suspitionem 7 ovm mu| scr. R* in ra$. 4 w. \

ri quis absque autem F J , BI quis obseruatione
es*********** V1 \ 2 obscruatore R I 3 ua om. V\
b nco V1 II 6 eam de] eadem Vx g suo VTl \ accusatione V
accusato T2 | apparente] aut apparentc Tl | 9 clcro] a
dero R* B admoueat T admoneat Rl J 10 * tradendo (trthendo Tx) libri Q episcopus i2' Q 12 hoo probetur R | epiBcopatum V\ 13 ipsi V11 ostcndit] ostendit se V 1 ! 17
diaconissa /2 1 1 18 honcstate RlTl inhoneatate R1 honeste R3T3\ snscipicio Rl 1 19 hoc VT \ 21 hacc VI
26 mulicri parj tcr. R* in ras. 3 w. | 23 tnonaNotnoc* 0 avxrjv anaa$ (om. &a) S | 21 ixpaXrj (ante 22 agere
l
om. Tl |
xbv toiovxov colL B') HB* ixfiaXXoi L ixfidXXMty S |J terio RT | uite ine V g 25 babet R \ se et
X
rov) ix xov B*fl22 rovxo et jr(>f# om. S || 23 aXXo- 27 alat vulg.] agat RVT | 28 inter] in VT I 29 ubi
om. V \ immittitur V} mittitnr RTvulg. Q ecclesia V |
30 stntuta R | diuidetur R | 33 aut alia sancta misteiii
V*T, del. V, om.R | 34 celebretur T\\ ingredient ecclesiam V} egrediens ecclesiam T ecclcsiam ingredieas
S plerique
R vulg.

ET DEO AMABILIBUS

617

Nov. CXXIII 3133

ala fj xw Intoxontp rj rols XXTJQIXOTS f} rdts dXlots episcopo aut clericis aut ministris aliis ccclesiae invntjQtxait TtjS ixxXtjalas vpQttos rt inaydyoi, xsXevo- iuriae aliquid inferat, iubemus bunc vcrbcra sustinere
fitv xovxov flaodvovs vjtofislvai xai tie i&oqiav iXBft- et in exilium mitti. Si vero et baec sacra mysteria
tp&ijvai' Si xal avxa xd &ela fxvarr/gia xrti xds <et sacra ministeria) conturbaverit aut celebrari prq&eias Xetrovoyiaz ragd^et n intxeXBla&at xcnXvaet, 5 hibuerit, capitaliter puniatur. Hoc ipso et in letaniis
xt<paXtx(5s Tificooslofrat. xovxov avxov xal ini xal in quibus episcopi aut clerici repcriautur custohxals Iv ali 7 inioxonoi rj xXqgixol evQioxovxai <pv- diendo; et si quidem iniuriam solum feccrit, verberilarrofuvov, iva ti /uiv vflptv fiovov notijaet, Baodvois
bua exilioque tradatur, si vero ctiam letaniam conxal ij-ogiq napaSofrTJ, ei Si xal rrtv hxrtv oiaoxsddcusserit, capitale periculum sustinebit. Et vindicare
cBt, xHpaXixbv xivSvvov inofitvoi.
xal xavxa StexSi-10 iubcmus Don Eolum civiles, sed etiam militares
KBIV xeXtvofitr ov fiovov xovs noXtxtxovS, aXXct xal iudices.
lovi organcoTixovS a^oyrao.
CAPUT XXXII.
IJaffi Si xoTs Xaixdie dnayoqevo/itv Xirns nouXv
Omnibus autem laicis interdicimus letanias facere
il%a xoiv Saitoxdxcov xwv xoncov imaxoTKov xal xc5v sine sanctisBimis episcopis et qui eub eis sunt re\m* aixovt Bv?.afiffxdx(ov xXriQtxeJv' noia yaQ iaxt 15 vercntissimis clcricis: qualiter enim est letania, in
lnrn iv fj IE(>E7S OX<X BVQiaxovrai xal int ovrrj&ete qua sacerdotes non inveniuntur et sollemnes faciunt
notovatv eixds; dXXd xnl xovt xt/tlove oxayQoie, /isd"' orationes? Sed etiam houorandas cruces, cum quiuv iv xdls Xixaie it-sQYovTai, firj dXXaxoos nXijv BI bus in letaniis ingrediuntur, uou alibi nibi ia venofirj iv Bvayiat xonois anoxl&eo&ai' xal sX JIOXB xQe*a rabilibus locis rcponi, et si quando opus vocaverit
xaXiaet xov Xtxde imxeXtlafrai, xoxe uovov xovs ai- 20 ad letanias celebrandas, tunc solum ipsaa Banctaa
TOVS aylove axavgovs Xajuj3dvBiv TOVS Biai&oxas aixove
cruces accipere eos qui consuete eas portare solent,
flaoxti&iv, xnl ftBxd xov imaxonov xal rdiv xXrjgi- et cum episcopo et clcricis letanias celebrari. Haec
xwp xat Xtxas inixBXeiofrai. Tavxa naqafvXaxxovcustodicntibus sanctissimis locorum episcopis aut
"uov xmv oatcuxdxtuv xciv xoniov imaxoTxoiv xai xcov etiam eorura clericis et pcr loca iudicibus. Si quis
ttiioji' xXqQixaJv xal xwv xaia xonov dgxoyttov. 25autem in boc capitulo praesentis nostrao lcgis virSi TIC iv xovxq rq> xEpaXaiqt XTJV xov nagovxos
tutem aut transceuderit aut DOQ viudicaverit, praeijfiwv vofiov Sivafiiv ij nagafi^ jj fifj ixStxfoij, ras
dictas pocnas patietur.
tiQjj/itvae noivai vnoax^asxnt.
CAPUT XXXIll.
'TnoXomov fipiv iaxl xal TIEQI xa>v svaydiv fiova[De monasteriorum et reverentissimorum monacrrjqlcav xai xatv evXafleaxdxtov ftovaxdiv 8iaxvndioat. 30 chorum dispositioiie.]
c. XXXII ( 23 inixehTa&ai) habet Epanagoge 9,18; initium tanlum ( 16 evQiaxovxai) txhibet S indeque
Appendix Nntiioc. L tit. cap. tccl. 9 p. 602 Voell.
r. XXXIII. XXXIV ex S reptiit Appendix Nomoc. L tit. cap. eccl. 20 p. 671 Voell.; e. XXXIV ex B repetit
Nomoc.<t"tXIVtit.U,Z. Summam habet Nomoe XIVtit. 11,3.
gressus aut episcopo aut clericis aut ceteris ecclesiac ministris iniuriam allquam inlulerit, iubemus exim
tormentis subici et in ecdlium mitti; si auletn etiam ipsa sacra mysteria el sacra minisleria conlnrbayerH
vel quominus eclebrenlur prohibuerit, capitati supplicio afficialur. Alque hoc ipsum eliam in litaniis, in
quibus vel episcopi vel clerici reperiuntur, observelur, xtt si quidem iniuriam solum feccrit, tormenlis et
exilio tradatur, sin etiam litaniam concussail, capilis periculum subeat. El haec non solum civilcs, sed
eliam mililares magislratus vindicare iubemus.
XXXII. Omnes aulem laicos vetamus lilanias facere sine sanctissimis locorum episcopis el religiotissitnis qui sub iis sunt clericis: qualis enim liiania est, in qua sacerdotes non reperiantar nec soulas
preces faciant? Sed eliam veneraoiles cruces, cum quibus in lilaniis incedunt, non alibi nisi in religiosis
locis reponanlur; et si guando necessitas poslulet ut litaniae celebrentur, tum demum easdem sanctas
cruces ti accipiant qui eas portare solcnt, et cum epxscopo et clcricis iitaniae cclcbrenlur. Atque haec
sanclissimi locorum episcopi eorumque clerici et magistralxis cuiusque loci observenl. Si qxiis aulem in
hoc capite praesenlis legis nostrae vim vel transgrcssus sit vcl non vindicaverit, praediclis poenis stibicietur.
XXXIII. Reliquum nobis est, ut etiam de venerabilibus monasleriis et religiosissimis monachis
staluamus.
1 rj xrp] rj ow. ff J 2 ijxdyot Epnn. inayayrj B |] miniaferia add. Beck || 5 capite puniantur T2 [] ipsum
3 inoftelvai SB Epan.] vnofitvBtv ML I 4 avxd\ haec T | litaniis (e/ $ic conttanter) vulg. Q 6 repcriuntur Beck [)
(1. e. xavxai) ff J 5 xagd^si 5] xapa^ot MLB Epnn., S 7 et] ut Beclc |j Tcrbcribus] et ucrberibus R | 8 etiam
unus | intxBXsfa&to L \ xcoXvoet MLB', Sv. /.] xo/Xvaotom. Tx 8 9 costincat T\ Et] Et haeo Beck\ 10 ctiam]
S v. /., Bf Epan. \ 6 xtfiaQtiofrcn B{ Epan. U xovxov et R | 14 sanctis T | 15 qualis T*vulg. g in qua] ubi
10 vnofiEvoi om. S II xov avxov Bf \ 7 17 inlaxonot ME\ V | 16 non om. T* | etj qui R* V |] faoiunt om. R<
ol iTtiaxonoi L vulg., rj om. Epan.flul. || S 7totr]OTj B II VI l 17 ctiam] etiam qua (quaa V quasi, in tnarg. al. quos
9 itnaxB$doot Bc OtaaxtSaari Br\ 10 ino/uhfi Epan. || Ra) saccrdotei R VT, qnae ex versu Buperiore temere rexavxa om. f | 11 ftovovs o plcrique | 13 Si om. B> petita sunt | 18 in vutg.] et RVT Q leUnia T* fl in
Epan. | 14 xaiv xoncav om. B Epnn.s, Sunut | xai] rj om. T\ 19 prcponi T3 { et del. T*fluocauerint Tl uacaS unus | xal xatv 24 intoxonwv om. L errore propter uerint T1 | 20 ccbrandas T | sacras V | 21 consuere
homoeoteleuton commisto Q 16 ovx) fif) B?\ 17 notovotr)eos Tl B perfare V1 perfcrro V* | 22 clencia et epiicoov xtXovaiv Epan. g 18 ftrj om. Be f 20 *xaXiaoi pis (episcopos 7"1) 7'|| celebraro T hoo T 23 sanctia
libri H 21 avxovt flaara^etv] tptptiv aixovs Epan. 24 R J 25 pracsento nostras leget uirtute Rl VT praescnti
xaiv xonoiv oatoixdxov (oaiairaxcov om. Bf) ITCKJXO- nostrao legi uin (n'c) R\ corr.vufg. | 26 transocnderc IV T
nait B g xai] aut etiam (i. t. fj xai) s I 25 xaxd xbt> transoen eum ipatio 3 litt. V1 | iudicauerit Tl 9 praexonov LBC per loca f | 27 rjfuuv om. B> || ix8ixrtoet M diotas poesas patictur ituerit R* (vulq.) ex/u/., nifallor,
fatxSixqaBt Bc diBxSixijcrj Bf | 28 ftotvas om. 3 / B om. Rx V1 T praedictia penis mbinccbit t. v. V*. Jn eodd.
29$q. 0. XXXIII om. e || 30 xnl rwt] xal nt^l xaiv L fi tenientia eontinuatur verbit monastcrioratn et reuerentisai/tovaxiav] xXrjqixaiv xal ftoraxiHv Sv.L
moram monachorum disporitionem manifesto corruplis tx
rubrica eapp. teqq. inscripta (e/. ad 622,29), 9110 guidem
1
tx margine in conteztum temere intrusa ip$a enuntiati
1 ministeriis aliis V aliif ministris (ministeriis T ) 3T*R
l
x
loco $uo deturbata ut j) 29 De om, R} VT$ add.
iniuriam VT vlg. I 2 aliquam Vvulg. g ubera T \ elausula
2
3 et in] aut in VT aut etiam in R | bic R J 4 et acra R | 30 diipositionem libri, corr. vulg.

Nov. CXXIII 34. 35

618

DE SANCTISSIMIS

CAPOT XXXIV.
f
toiwv vbv apfiav rj rov
fl^/tay^Iubemus igitur abbatem aut arcbimandritam in
xtjv iv ixaozq) povaoTijQiq) npo/3dXXeo&ai ftrj ndvxcas
unoquoque mouasterio ordinari non omnino secunxard rois fla&ftovs tavtftovaxdiv,
dXX* ov ndt-xes oi dum gradum mouachorum, sed omnes monachi meftovaxol r] ol xaXXtovos iitoXrjyjscos ovxes intXit-ovxat,
lioris opinionis existentes eligant, propositis sanctis
jiQoxttfiivav xatv ayicov evayysXiav Xeyovxes, asol5evangehis dicentes, quia neque propter amicitiam
Si Sia (piXiav rj SS dXXrjv olavSiJTiors %OLQIV, dXXa aut oliam quamlibet gratiam, sed scientes eum ct
ywioaxovxti avzbv xal T/J rciarei OQ&OV xai tq? @iq> fide rectum et vita castum. et guberuatione dignum
cobtpf/ova xai rfjt Siotxyoeos d^tov xal Swdfitvov TTJV et qui possit nionachorum disciplinam et omuetn
xwv fiovaxcov dmoTt't(tT]v xal jtaaav xfp> xov fxova- monasterii statum utiliter custodire eum elegeruot;
atrjQiov xardaraaiv ^o^at/^ws <pvXdai avxov ineXi- lOsanctissimum autem episcopum, sub quo mouasteavro' xov oaiandxov Imaxonov icp' ov xb fiovaoxTJ- rium constitutum est, eum qui ita electus est omaiQIOV reraxrat xbv ovritts imXeyofitiov ndai xQonots
bus modis abbatem ordiuare. Haec autcm omnia
iiyovfisvov ngofiaXliofiivov. xavra Si ndvra xa srap' quae a nobis disposita sunt propter ordinationem
rjfidiv Starvncu&evTa. Sta TTJV nQo^oXijv rdiv jjyovfuabbatum valere praecipimus et in venerabilibus fevav xqaxtiv nagaxeXevofic&a xal ini xois tiayioi 15 rainarum mouasterus et asceterlls.
x w v y w a i x c o v povaaxrjQiois
xai
d a i
CAPDT XXXV.
EX xis Si cts fiovaxixbv fiiov iX&tiv^
fiovXrj&ei^,
Si quis autem ad monachicam vltam venire voHelivoftiv, Xva ti fiir yvcogt/xds daxtv oxi ovSe/ua
luerit, iubemua, si quidetn notus est quia nullae
xvxf] vnoxetxai, 6 rjyovfitvos xov ftuvaoxrjoiov oxe fortunae subiacet, abbas monasterii si perspexerit,
avviSoi xb oxrifia aixd) naQaaxot, ei Si ftfj yvajgiZ,*- 20 Ecbema ei praebeat. Si vero nou cognoscitur aut
xai ei oiaSrjnoxB vnoxeixai xvxj], ivrds XQICOV dviavcuilibet fortunae subiacet, intra tres annos non acxaiv (iri Xapfidvetv avxdv xb axijfta xb ftotaxwov,
cipere eum scbema monachicum, et intra memoraVOV
dXX* ivxbs xov eiQVfterm XQ
dnoTteigdo&co xrjs tum tempus experiatur buius conversatioDem monaXOVTOV dvacxQOfpr}^ o xov ftovaaxr,Qtov ^yovft$vos. xai sterii praesul. Et si intra triennium emerscrit aliquis
si ivxbe xQtexias dvcupvjj xts Xiycov rj SovXov rj^ xoXco- 25 dicens aut servum aut colonum aut adscripticium
vbv rj ivajioygatpov Xoiov IOVXOV tlvat, fj xai cos ytvsuutQ huac esse, aut etiara tamquam fugientem agriyovxa xrjv ytoinyiav rj dis T xXiyai>xa ij Sid z* culturam aut quasi aliquid rapieutem aut propter
nxaiojia tii xb /xovaaxr,Qiov aixov eiseXrjXv&dvat, xal aliquam culpam iu uionasterium euin ingressum, proxavxa dno&eix&eb], xqi iSitp Seanoir] xovxov dizoxa&prio domino bunc restitui cum rebus quas probatur
iaxao&at ftsxd xa/v ngay/idxcov aneQ Setx&eirj eit xb 30
Ante c. XXXIV in L inseritur novellae V c. 1 (ubi vid.) ex B 4 , 1 , 1, ubi idem eaput praecedit huiut noveUat
e. 3444.
Ex B c. XXXIVXLIII
paueis mutatis habei Ecloga Bas. Ub. IX, c. XXXV XL Nornoc.'"" XlVtit. 11,1;
argumenta c. XXXIVXLl
re/ert B> M 17, 2 p. 507 Zach., c. XXXV-XL
Nomoe. XIV tit. 11,1.
c. XXXV ex B repetit Nomoc.Am XIV tit. 9,32. Initium tantum integrum ( 22 xo ftovaxixbv axVMa)> re^'
guorum brevis epitowe csl in S indeque in Nomoe. L tiU 33p. 639 Voell. Summas praestant Nomoc-XIVtit.ll,Z,
Pon. 26,12; Ath. summam repelunt paratitla Atfi. 18 1.
XXXIV. Jubemus igitur abbatem vel archimandriiatn in singulis monasleriis non omnino secundwn
gradus monachorum creari, sed quem cuncli monachi vel qui melioris existimaliimis sunt clegerint, propositis sanctis evangeliis dicentes se non propter amicitiam vel aliam ullam graliam, scd guod sciant
esse eum et fidei rectae et vitae castae et adtninistratione dignum et qui possit monaclwrum disciplinam
omnemque monasterii statum utiliter custodire, eum elegisse; atque sanctissimus episcopus, sub quo monastcrium conslitutum est, eum gui ita elcclus est omnibus modis abbatem creet. JJaec autcm omnia quce
a nobis staluta sunt de creatione abbalum, eiiam in venerabilibus fcminarum monasteriis el asceteriis
valere iubemus.
XXXV. Si quis autem ad monachicam vitam se conferre voluerit, iubetnus, si quidem cognitum sit
eum nulli condicioni subiectum esse, praesuletn monasterii, cum ei visum sit, habitum illi praestare
Sin autem cognilum non est, num tillt condicioni subieclns sit, per tres annos non accipere eum habi
tum monachieum, sed inira praediclum tempus praesulem motiasterii vitam eius expenri. Et si quis
intra triennium extilerit qui aicat eum vel servum vel colomon vel adscripticium suum esse, vel etiam cum
agricutturam fugeril vel cum quid furalus sit vel propter deliclum aliquod monaslerium eum inlrasse, eaque comprobala sint, domino suo ille reslilualur una cum rebus guas in monaslerium introduxisse probalus
1 xoiwv] Si LB H dfifiuv M aflav Bf o@dv L
2 non omnino F s in rat. 4 litt., non ideo Rl \ 4 eli2 tv MS\ tovs iv LBJ| 3 xovs pad-ftovs] gradum s if
gantur libri, corr. vulg. |) praepusiti V || 5 propter] pcr
(lovaxcbv) dXXct xaxd xds nQa^eit add. L (ex Theod., ut VT\\ amicitias R \ 8 disciplina Tl\ 10 sanctissimum / ]
vid.) I) ov om. s || 4 fjj] xal Ecl.> om.tr |j imXi\tovxai. Ecl. |j et saaotissimum Vvulg., etsanctum Ii J| 11 coDBtitutumest
& Xiyovxes ante yXQOxetfievoiv coll. Nomoc.dm, otn. Ecl. \ V2 in ras. || modis omnibus Rvulg. |{ 13 propterj prae
ovSi MBcs\ ov LBfEcL Nomocim lul. \ 6 8i om.LBcs
T*\\ ordinationum R || 14 abatum V { 15 architrlia R
(Iul.) || xdptv] oxiaiv BCfal xbv (llov No>noc.dm g 10 X9Tl~ arcbiatris VT \\ 17 monasticam Tg J8 quod TO nulli T*
aiftios om. Bf | 15 TOIS XOJV ywcuxaiv evayiff* S | 17 vulg. |J 19 eubiaccat T g 20 praebea vulg.] pracbet libri J
ftopnaxtxbv J3' | 18 ei om. Nomoc.m 9,32 || yvuQtfioe] Sfj- 21 ciuilibua R> Q subiaoeat T || intcr VT \ 22 et) ut VI*
Xoi S XXTJQIXOS Nomoc* 9, 32 | utjSefiiq hcl. \ 19 tvxTi] vulg., scd Heimbach | 23 excipiat T% I huius VT*] hoxvxq SuvJUxij L 0 20 avvtlSot i> v. l. j| napdcxfl Ec^ "* miaia huios RT1 huius hominia vulg. || conuersatiuno T
inoc.d 9,32 B yvo)Qit,rpcai S plerique \ 21 B^Nomoc.m conuersionem RV { 24 emiserit T* B 25 dicens] dicens
9,32j rj Ecl. s Iv Nomoe.m 11,1, om. AfLS | vnoxetftBvos se 7*| ascriptitium V'T\ inscriptitium V hunc incriptiS unus H 22 Xafielv Nomoe.m 9, 32 | xo fiovax*xbv oxrjfia tiutn R | 26 suutn] siae Tl Q hunc om. R (cf. ad 25) 3
S Nomocdm 9, 32 || 23 ixxbs Nomoc.m 9,32 B 24 avxov
essc aut] aut csse Tl, aut om. V Q etiam R*Tiuly.\ et
Ecl. U 25 rts om. B( (| xoXiovbv] pia&ioxbv LBNomoc.dm RlV 0 fugienteg Rtt || 29 huno] eum R
11,1; *. v. JJTO [iiafrioxbv AI jj 26 xovxov Tdtov Nomoc.Am
9,32 II 27 ytUQy^xrpf Ecl. ^28 nxato (sic) Ll || xal ravra
om. s | 30 aniq\ roiv a>vneQ Bf

ET DEO AMABILIBUS

619

Nov. CXXIII 35. 30

(iovct^Q
eisayaycov, Xoyov itgoxeQOv toe oiSsv vno- in monasterium introdoxisse, iusiurandum primum
fitvtX itcifM. xov idiov Seanoxov Xa/jfidvovxa. ei Si quia nihil patietur a suo domino percipientem. Si
ivxbs XQtexias fir,Sels ivaydytj xtvi xd\v tiqrinivav autem intra triennium nullus quaesierit aliquam meixQOSonav, 6 rjyovfievoi xov fiovaaxrjoiov fiexd TTJV
moratarum personarum, abbas monasterii post transnnQa$(>Ofir}v xov XQIBXOVS XQOVOV, ei xbv xoiovxov avSga
5 cursionem triennalis temporis, si talem virum dignum
a^iov *(?(*$, xdxe SiSoxca nvxaj xb cyriiLa, xal [irjSeis iudicaverit, tunc det ei schema, et nullus ei postea
avxd} fiBxa xavxa oxXyaiv iitip tvygrfi dnttpegdxai, iv sit molestus pro fortuna, donec tamen in monasterio
ooqt fitvroiye iv xcjt ftovaaxTjpico Stdysi * xa Se itQay- deget; res autem, quas in monasterium introduxisse
ftara, antQ ets ro fiovaoxrjQiov eitayayav (paveirj, xcj> videtur, illaesae domino reddantur. Si quis autem
deixwfitvtp Seanoxj] dnoSiSoo&a). ci Sd xis xwv eigrj- 10 memoratarum personarum reliquerit monasterium et
[tivoiv nqoianitov xaxafoiyei xo fiovaaxrjgtov xai eis ad saecularem veniat vitam, aut in civitatibus aut
xoofintdp eX&o^ pCov, ij iv xale noXeatv rj iv ayqdis in agris circumiens propriae fortunae tradatur.
noiQxeTat ijl iSiq xvxfl itagaStSoofrco
CAPUT XXXVI.
'Ev naoi Si xols fiovaaxrjQiots, aneo xoivofita xalu omnibus autem monasteriis, quae coenobia diXovvxai, xeXeiopev xaxa xois fiovaxixovi xavovas iv 15 cuntur, iubcmus secundum monacbicos canones ip
irl oixco navxas oixely xal xotvcue xQeipea&at, xai uno habitaculo oniiies (habitare et communiter ali,
xaxa xbv ofioiov XQOTIOV iv evl oixco navras xe%to- et simili modo in uno babitaculo omnes) separatim
(>iofiiv(os xa&evdeiv, aiere apoipaSbv aXXijXois fiaQxv- dorraire, ut mutuum alterutris testimonium castao
qiav xqs OCOWQOVOS Siaytoyf,e naQe'xetv avxovs, nXrjv conversationis praebeant, nisi quidam tamen ex eis
ti fiT) xivts aixutv fj Sia xr)v xQoviav iv /xovaarrj- 20 aut propter longaevam in mouasterio conversationciu
(>lt? aaxtjoiv T/OVXCOS flovXdfievot t,^v fj ytjgcos rj aeo- quiete volentca vivere aut senectutis atque corporis
(tauxrjs ao&eveias %O.QIV iv iSiaC,ovot xeXXiois evSov
iufirmitatis causa in remotis celhilis intra monasterov ftovaaxrjpiov xvyxdvovat Simrcovxai' xovxo e rium constitutis degant; boc autem cum conscientia
fitxa siSijaccoe xai yrojftrjt xov rjyovpivov yivtofrai.
et voluntate abbatis ticri. Haec omnia in monaatexovxav andvxoiv xal negl xa fiovaaxr,Qia xnl aoxn- 25 riis et asceteriis feminarum servantibus. In nullo
1
xfiQia xobv yvvaixcov naqa<fvXaxxofiivoiv. Kax ov- loco nostrae reipublicae (in uno mouasterio monacbos
Siva Si xonov xrjs ^ftexepas noXixeias iv ivi ftovaaxt}et monastrias habitare vel dicta duplicia) esse mouaUo fwvaxoiis xai fiovaaxoiai oixsTv fj xa Xsyofieva steria pennittimus. Ubi autem tale monasterium inmXa slrai fiovaaxtjQta avyxojQovficv. bnov Si xot- vcnitur, omnibus modis iubeinus viros a fcminis seovxo uovaoxrtoiov evpefreit], naai XQOTXOIS xeXavoftev 30 parari, et feminas quidem in quo sunt moDasterio
rovs avSgae anb xujv ywaixwv xotQ^a^at, xal xas remanere, viros autem aliud monasterium sibimet fafiiv ywalxae iv (onsQ eial fioraaxijgiq? anofierstv,
cere. Si vero plura sunt monastcria, ut non necesse
xovt Si dv8(>ae uXXo fiovaaxrjQiov iavxols noieiv. ti
sit nova mouasteria acdificare, locorum sanctissimus
8i itXtiova e'trj xa. xotavxa fiovaoxrjota, Tva /irjSi
avayxrj ydvrjxai vda fiopaaxrjoia oixoSofttTo&ai, 6 xcov 35

c. XXXVI

om. S.

sit, fide prius a domino suo accepta nihil se passurum esse. Si vero intra triennium nemo aliquam ex
praedictis personis convenerit, praesul monasterii post triennii tempus praelerlapsum, si talem virum
dignutn iuaicel, tunc ei habitum praebeat, neu quisquam ei postea molesliam propter condicionetn adferat,
quamdiu scilicel in monasterio degit; res autem quas eum m monaslerium inlroduxisse apparuerit, ei qui
dominus probatus sit reddantur. Si quis aulcm ex praedictis personis monasterium reliquerit et ad saecularem vitam transierit, vel in civitatibus vel agris aeambulet, suae condicioni tradatur.
XXXVL /n omnibus autem monasteriis, quae coenobia yocantur, iubemus secundum monachicos
canones in una domo omnes habilare et communiler ali, atque simili tnodo in una domo omnes separatim
dormire, ut mutuum sibi invicem testimonium castae vitae pracbeant, nisi qui ex iis aut propler diuturnam in monasterio exercitationem quiete vivere volentes aut sencclutis vel tmbecillilatis corporis gratia in
separatis cellulis inlra monasterium constitulis deyant: hoc vero sciente ac voUnte praesule fiat. Atque
haec omnia etiam in monasteriis et asceteriis feminarum obscrventur. JSullo autem reipubhcae nosirae
loco in ttno monasterio monachos et monachas habitare vel dupUcia quae dicuntur monasteria esse
permittimus. Vbi vero tale monasterium reperiatur, omnibus tnodis iubemus viros a feminis separari, et
mulieres in quo sunt monaslerio manere, viros autem aliud sibi monaslerium condere. Quodsi plura sinl
eiusmodi monastcria, ut necessitas nulla sit nova monasteria aedificandi, sanclissimus locorum episcopus
1 oiS&y LBelul.] olSev Stivbv M (ws oiiSev avxbv om. T | pcrcipiente R*V* pracoipicnte T* praetinere
Sgaaei xaxov nov. V, 2 l extr.) \\ 2 tSiov om. EcL \\ Xa/t- T11 3 intra triennium autcm R V || quaesicrit VT\ confidrovxot La anoXapfldvovxa Nomoc.m 11,1 |j 3 draydyoi ucncrit R vulg. || aliquem V || 4 transgressionem R transNomoc.im 11,1 || 6 *Qiv$ MBC Nomoc.am 9,32] xqivoi L itioncm Tx | 5 si talem] fatalem K* (| 6 postea ei V \\
Nomoe.dm 11,1 vulg., XQIVCI Bf Ecl. | 7 oxXrjOtv ftexa 1 propter Tx \ fortunam V*TX R tiu T [| deget in monaravxa B || xixfjs] TJJS T J ^ S Nomoc.m 9,32 j eiafsgixio Btcrio R B 8 quae Tx | intra RT*flmonasterio Tl | 12
Nomoc.dm 9,32 H 9 xd) Beixwfiivq>\ illaesae sr | 10 azto- circuiens VT circumueniens R Q 16 habitare 17 omnea
SiSoxca Ecl. anoSiSoa&uiaav Bf 0 T Nomocim 11,1 || omissa in libris cum Beckio supplevi || 18 altcrius R |)
12 fXd-T/NomoctnUil fl tais om. Ecl. \ noXeoiv] 17 iv 19 pracbeatur RV \ nisi] tempori niai Tl | tm T11 ex
tait inapxiais add. 2#J 13 negttQxerai\ circumiens s || om. T || 20 pcr FJ 21 quietc] et quiete R g uolcnte Rx ||
drxoSiSoa&co Ecl. \\ 14 anaoi Bc Ecl. Nomoe.am Q xaXovv- aut vulg.] et R VT (| senenectus Tx || corporeae R || 22 inTai xoivopnt Bt j 15 xavovas] xvnovs L Q lv oro. Be jj firmitas Tx fl causam R} g 23 degunt 7 1 hoo autem V\ et
17 xajo] ufj xrtTfi L K iv B] otn. ML Q 19 nXrjv ei ftfj hoc autem R et boo Tvulg. jj 24 et] aut R | abbe Tl |j 25
24 yivea&at om. LJ3 (j 21 i} cafiaxtxijs] atque oorpo- ascithiu V asc''itiU (<tc) Rx achitiis R3 asaisteriis T |j serri e | 25 xal ntQi] xal om. s B xai doxTjxrjpta om. Be ||Tentur Beck; malim His omnibu aerrandis g 2G nostrae
2C ifvXaxxofiivtoy Nomoc.<tm || 27 Si <m. Ls (Iul.) || XQO- om. V H in nno 27 duplicia tuppl. Beck \ 28 ub.i autera
nov Af H 29 onov 620, 5 BiatQsiofru om. Bf Ecl. || tale Beck] aliter ubi autem libri | 32 sint R |J nt ibi non
32 ano/iivetv] <vs ao&evels anofiivtiv L || 34 xoiavxa nccesse sit noua tnonasteria add. V3 in marg., om. Vx
om. s | tva om. L
(ut noua non R1) necesse lit monasteria /2
aut non iint non neccsse sit noua monastcria Tl ut non
2
1 primum] primam quidem V\ 2 patiatur R \ domino it necesse noua monasteria T

Nov. CXXIII 36. 37

620

DE SANCTISSIMIS

oatojxaroz iitiaxonos loiit ftovaxovs fitia \5>v episcopus monachos cum monachis et feminas cum
xal ras ywalxae fisja rdjf yvvaixaiv xt%ca- fcminis separare et in aliis monasteriis congregare
iv dXXois xa oXXots povnaTTjoion awayaytiv
procuret, quaecumque vero babent communia, inter
rcOt T Si nQayfiaxa oon tyrpvat xotva fie- eos eecundum competens eis ius dividere. Fecninis
J i avicbv xma ib aQft6t,ov avtols Sixaiov Siai- 5 autem quemcumque ipsae elegerint sive presbyterum
o&a. rale Si yvvai%iv ov av avral indcitavrtu
sive diacopum ad faciendum eis responsum aut
tirs TxozafivTioov eixe Stdxovop ele to Ttoitiv aixale
Banctam eis communionem portandam sanctissimus
T<1C anoxgiaen rj trjv ayiav airaTs xotvtoriav tpeQuv episcopus 8ub quo sunt deputet, quem rectae fidei
6 ocmoraros inlaxonoi 150' ov tioiv dnoxXqgovTa),
et vitae bonae esso cognoverit. Si vero qui ab eis
ti do&rjs itiiJTecos xal fliov xnXov toliov elvni yvoirj. lOelectus est, non sit presbyter aut diaconus, dignum
ei Se 6 nag* avxcov ijtiXeysis ftrj etrj jtQiapvTt.gos tj tamen eum huiusmodi ministerio episcopus iudicaSiaxoros, aiov Se alibv rrte rotavTije inti^ioias o verit, ordioationem ei imponat qua dignus esse vidciniaxonot xoivfl, xuooxoviav aijiu djinifriis, TJS agios
bitur, et rcsponsis, sicuti dictum est, monasterii
tlvai tpaveir), iaie dnoxolaaaiv, u>t eiorjrat, tov ftovadistribuat, ita tamen ut neqne 6(C clectus ad reoxTjQiov dnovefterco, avxto fiivxoi Xva ftrjSi 6 ovxca 15 spousa leminanim in monasterio raaneat.
iniityeis nQoS xae dnoxoiaeit xuiv yvyaixcSv iv x<$
i
i
CAPUT XXXVII.
ET rts inl aipeaei yd/uov rj naiSonouai,
ij %O.QIV
Sed et haec praesenti addimus sanctioni: si forte
otds 7" yafttxqe SaioEae rj Stoo^arjxai xt rj xaxaquis sub condicione nuptiarum Bive liberorum, sive
/yj TOTS iSioit naiaiy ij aU.ia olipSrjnoie itooetonq), 20 dotis causa sive ante nuptias donationis donaverit
r\ xJLTjnovofiiav i} Irjydxov i | p ^ s xa&agon xaxaseu reliquerit suis Hberis seu aliae cuicumque perXtfxndvtav alxole fiaoqoei avxoiie vnoxnxaoxdaet f) sonae hereditatom sive legatum, aut ab initio pure
dnoxaxaoxdoei inb ftiav xmv fivy/iovev&eioaiv aloirelinquens eis oncret eos substitutione vel restitutione
otcov, xtXevofiEv, tiTieg oi xais loiavxais aiqiatoiv
sub una pracdictarum condicionum, iubemus, si talivnoxeifttvot 6i(>t>eves rj &qliat eie povaaxt]Qia tiiiX- 25 bus condicionibus subiecti piasculi vel fcminae [reli&a>otv, Tj xlrjQixoi rj Siaxonaam J dax/jxoiai
substitutiones vero vel resiituj
y yivav- q qucrit vel donavcrit,
,
T
T, TC
TC roiavxas
roiavxas aioiatts
aioiatts dviaxvoovs
dviaxvoovs xal
xal dvxi
dvxi /trda
/tr.da tiones
tiones eis
eis fecerit
fecerit adiectis
adiectis coudicionibus
coudicionibus quibuscupque
quibuscupque
/i/xtvcav elvai. xavxtjs Si xijs fior^tlas xal xXrr
ex his quae superius cnumeratae sunt, sancimus,
xal Siaxovtaaat xcov ixxXr^onav djioXavtxatoav,
personae talibus condicionibus subiectae sivc mas30 culi sive feminae] monasteria ingrediantur aut clerici
aut diaconissae aut ascctriae fiant, tales condicionea
invalidas et pro ncque scriptis esse. Hoc aufem solacio et clerici ct uiaconissac ccclesiarum fruantur.
c XXXVII
e. XXXVII.

er JB repetit Nomoc.*"1 XIV tit. 2,1. Theodori summarium partis prioris repetit schol. L.
XJCXVUI et XL. XLI summas Alh. repetunt paratitla Ath.Qi 1 (cf. 2 2).

prospiciat, ut monachi cum monachis et feminae cum fcminis separalfm in aliis aique aliis monastcriis
congreget, res autem quascumque communes habcnt inler eos secundum ius iis competens distribuanlur.
Femims autctn qucmcumgue ipsae elegerinl sive presbyterum sive diaconum ad rcsponsa ipsis facienda aut
sanclam communionem praebendam, religiosissimus episcopus cui subieclae sunt dcsignel, si rectae fidci et
vitae bonae eum esse cognoverit. Si vero gui ah ilfts elecnts est non sit prcsbyter vrt diaconus, episcopvs
aulem dignum eum lali minislerio iudicet, crcatione ei imperlita, qua dignus esse videatur, ad rcsponsa,
sicuti dictum esl, monaslerii eum destinet, ita tamen ul ne is quxdem qui ila ad responsa feminarum electus
est in monnsterio vmncat.
XXXVII. Si quis qnid cum condidone nuptiarum vel procreationis liberorum, vel dotis vd ante
nuptias donationis gratia aut donavcrit aut reliquerit liberis suis vel aiii cuicumque personae. stve hereditalem vel legalum ab inilio pure relinquens iis substiiulione vel restiiutione cum una ex praedictis condicionibus eos oneraverit, iubemus, si ii qui eiusmodi coiidicionibus subiecti sunl masculi aut feminae
monasteria intrent, aut clerici vel diaconissae vel ascetriae fiant, eiusmodi condiciones irrilas el pro
noH scriplis esse. IIoc aulem auxilio etiam clerici et diaconissae ecclesiarum fruanlnr, si per viiam
2 Beparari Iia | in oliis] et nliis add. Bcck \ 3 om3 xal dXXoiS om. s | 4 id, jrgay/taxa om. e | 6 avxai
Nomoe.m | dTTiXegotTcti La Nomor..m imXiyoivxat Bf | nia T || 4 cis] eius Tl | 5 aut V J quaccumque Tl | eli7 Sidxovov) Sicixovov ajioxQtoiaQiov Bt || noirfiat. B? [j gcrint V elcgunt T \ eiue pu$ IV \ 6 seu R \ diaco9 ayuoxaxos Nomoc.11"' J 10 rovrov] quem 5 \\ &nt- nus V1 B ad] aut VTf g 7 eiua R* | communione V\
yvoig Nomoc.m Q 11 ei 8i 15 anovtfiirai om. f g portandam] al. praestandam s. v. R* [| sanctigsimum cpinaft ] in' Nomoc.dm | 12 arro' om. L || 13 XQIVOI Na' scopum /^ 1 U 8 quam T et quem V \ 11 mbterio V\
mocdm % 15 6 oin. B U ovxoi Bt || 17 pivrj Bf || 18 Idv 12 quam /2 \ 13 et VT] in Rl ut /?* | 14 sic] sicxit Nomoc.dm 2, f; Scd et bacc pracsenti addimus sanctioni, ut VI elcctua est ad Rl g 18 Sed ct Rvulg.] Set V*T
(i forte quis ? jj 19 17 Stogijaexui L, rj om. Bt s(Iuf.) | TI ct V 1 B adimus V1 \ 20 antcnuptialia Rvulg. | 21 alie
alii R*V>T3 B 22 aut R'Tvu/9.]
om.IVVt
om. S s Iul. |j xrtTa/Leiyti Sv. /., Bf Nomoe.m II, I xnxa- RxVx'p)
Xij\f>K$ A/[| 21 ^ om. Se Iul. 8 xXrjpovOftla La j Xtydxov23 relinquens 25 masculi uel feminae R vulg.] <m.
m
m
VTal.
|)
honeret
R
|
24
conditione
R
g
25-3U
91!
MLBt Nomoc. 11,1 Xsydxov Nomoe. 2,1 B i$ MLB\ fj
i Sslul. U xad-agioi i dpxqS Nomoe.dm 11,1, xnd-apdts seclusimus ut glossema notavit R* 'vacat adicitm nimtom. Bf D xnraXtfi7idvo)v\ reliquerit vel donaverit lal. (c/. rum pnraphratis priorit aentenliae ex Iuliano petita in
ad s) |1 22 avTOts] avxovs Nomoc* 2,1, onu NomocAm eontextum irrepsit fl 27 ei RT || 28 his] eis T | 29 con11,1 ATomoc.m2,1 HfiapijarjNomoc.dm 2,1 g 23 piav rdtv dictionibus T* | 30 monasteria R) siue monaateria VTl
om. Nomoc.d 11,1 Q fivrjfiovtv&ivxov L | 24 ot] tl No~ si monasteria T 3 | 31 ossiitric RT1 asaistie T* assimoe.m 11,1 U aiQtaiv La |j 25 fiovaorqpiov Bf Nomoe.dm terie K | 32 inuallidas f | neque /2'2'*J non ij VT*
11,1 U tX&ioeiv EcU U 26 ytvavxat fj doxqxgicn No- vulg. || solatio autetn T* | 33 aut diaconiase T
moc.dm 11,1 Wyivotvro Nomoc.dm 2,1 | 27 rae] xni xdi
S | f*r,8il ftjj & U 2S raihqs 621,10 xeXeioftcv om. Bf %
xai xXrjpixai xal Siaxovioocti EcL oi XXTJQIXOI xal cd
8tax6vicoa$ S Q 21 dnoXafiirtoanv ML

621

ET DEO AMABILIBUS

Nov. CXXII 37. 38

rois aitoii Intfieivaiev,

xal
si usque
ad suam vitam in bis perseveraverint,
tt pi%oi
rfjs
p%
j iSins ^ j
f
,
q
p
, et res
SS
b tali
t l i condicione
dii
d
li
d pia
i opera
T<z ngay/jara ia ind
i
irjv xoiavirjv aiotatv SsScootjsub
donatas autt relictas
ad
/tiva T; xmaleltiitfiiva
eis eiaefieTs ^oe/ns Sanavr)vel expendaut vcl relinquant. In personis enim, quae
aovaiv t) xara?.eiy/ovatr. inl ydg xols nootconon,
in monasterium vel asceterium ingrediuntur et relinauva eis fiovaaxrtQiov fj daxTjxijgiov eissl&ojot xai 5quunt huiusmodi castam convcrsationem, monasterio
xnTctXiiyuxji xfjv routvzrjv ouxpoova avaaxQotptjv, x<p aut asceterio ubi a priucipio ingretliuntur res sub
fiovaoTTjpi.fr rj ro~> doxnrrjoiu),

Snov irtv

dpxhv

^n^X-

tali condicione donatas aut relictas cum alia eorum

&ov, T 7igdyftaTa TH vno rt)v totavTTjv CUQEOIV 8O)(>T]- Bubstantia competerc volumus. Si tamen in redemp&irra rt yara^eif^evia fterd rfjs aXbjS aixdty vno- tionem captivorum aut egentium alimenta Bub praeaxdaecos Siatftpeiv xeXevofttv. ei fiivrot ijxl dvaogvoei 10 diclis COndicionibllS substitutio aut restitutio fiat, ex
axxfiaXu>itov rj Trrcoxiov dnozQOffi vnb jds eior^israi
nullo memoratorum modo eam excludi permittimus
aloiaeti vnoxaxdoxaais rj dnoxardazaat yevrrzat, i!;
olStvbt xtov eigrjuevcov XQOjtaiv xavxrjv djioxXtieofrfU
cvyxiooovfttv.
CAPUT XXXVIU.
Ei Si yvvrj TJ dvijg rbv fiovaxwbv indi^trtat fiiov 15
Si qua mulier aut vir monacbicam elegerit vitam
xai EtstXd-rj eit xl fiovaaxriqiov naiScov ovx vnovxu>v, et intraverit in monasterium filiia non extantibus,
TW ftoi'aoTT]()icp v dj cisrjl&e xd TTQayfiaxa aixov
mouastcrio in quo iDgreditur et res eius competere
Siatpcpsip xtXsuofisy. ei 8i xo xotomov TiQosconof iubcmus. Si vero talis pcrsona filios babeat, et non
na\5at fyoi, xal ftij nglv tieikfrri eis xb fiovaaxrjQtov antequam intret in monasterium de suis rebus feneni icov oixeiiov 7ioayfidx(ov noitjoei Siarvncoatv 20 cerit dispositionem et lcgitimam partem filiis dej>uxai iQ vofu/iov fieoot xoTt naiolv dpogieei, xai ov- taverit, etiam sic liceat (ci) et postquam ingrediiur
io)t i\iax(o aiixcp xnl ftexd xo eiesXfrelv eli xb ftovanionasterium Buain facultatcm in proprios dividere
oxtjpiof t?)v iSiav ovoiav tis xove iSiove Stelstv nal- Hlios, ita tamen ut nulli iiliorum Buorum minuat
Sat, ovxco /ttvTotya WSXB ftjjSi ini ivi xwv eavxov
legitimam partcm; quam vero non dedcrit filiis pariXaixtoaat xb vopifiov fitooi- xb Si fir, SeSo' 25tem, monasterio compctat. Si vero omnem substanxoiii Tiaiai fitgo; xia fiovaaxr^oii^ Stapegixio.
tiain inter filios dividere voluerit, propria sua perSi ntianv xfjv iSiav oioiav fttxaj-b xcHv TiaiStov Bona filiis conuumerata, unam sibi partcm modis
ftovXrj&eir], xov oixeiov avxoi ngotconov rols
omuibus retineat quae debeat iuri monasterii com&fiovfiivov, ev eavxiy fupoe ndai iqonon
petcrc. Si vero in monastcrium degens moriatur,
6<ptiXov xio Sixaiq> xov fiovaozrigiov 30 antequam inter filios suos proprias distribuat res,
ti Se iv xtji fioyaoxqgiip Sidyiov xeJ.evrff
lcgitimam partem tilii percipient, reliqua Tero Bubngiv fiBxa^v TWC oiv.tl(ov naiSotv xd 'iSia Sia- stantiae pars monaBtcrio compctat.
) 7igdyftara, xb fiiu vofttftov fitgoi oi TtalSeS
iat, xb Si Xombv xrjS ovaias xu> ftoyaoiTjpiqt
ho<ftpi (i>.
35
c. XXXVIII-XL
<x S repetlt Nomoc. L tit.M p. 641 Voell.
c. XXXVllJ summas exhibent Anont/mus Bodltianus 18 apud Zachariae *Avtx$. 219, Ilarmenopulus 5, 4,5. Theodori summam repetunt Prochiron 24, 3, Epanagogt 9, 10.
suam in iisdem pennanserint, ct res cum tali condicione donatas vel relictas ad pia opera impenderint
vel reliquerint. In personis enim quae monasterium vel asccterium ingressae caslam eiusmodi vitae ralionem deseruerint, ad monasleriwn vel asceterium, quod ab inilio intraverunt, res sub tali condicxone donalos
vel relictas cum reliqua earum substanlia perlinere iubemus. Si lamen ad redcmplionem caplioorum vel
pauperum alimoniam cum praedictis condicionibus subslilulio vel restitutio facta sit, ex nullo praedictorwn modorum eam excludi permillimus.
XXXVIII. Si autem mulier vel vir monachicam vitam elegcrit et monasterium intraverit liberis non
extamlbus, ad monasterium gttod intravit res cius perlinere tubcmus. Sin lalis persona liberos habeat,
neque anlequam monaslerium intret de rebus suis fcccrit disposilionem et partem legiiimam liberis suis
deslinaverh, sic quoque liccat ei etiam postquam intravit monaslerium subslantiam suam inter liberos suos
dividere, ita lamen ut nulli liberorum suorum legilimam porlionem diminuat; pars autem liberis non data
ad monasterium pertineat. Quodsi omnem substanliam sttam inter liberos dividere volueril, ipsius persona
Uberis connumerata, unam sibi parlem omnibus modis retineat quae ad ius vwnasterii pcrtinere debeat.
Si vero in monaslerio degens deccsserit, anlcquam inter liberos suos res suas dividat, legitimam quidon
porlionem liberi accipienl, reliqua autem subslanlia ad monasterium pertineat.
1 iSias] avrdiv S | *nifttivouv MB intftifoiev S 33 fiiy M) om. SLB
Nomoc.m 2,1 0 2 xtjv om. Ecl.fl3 xaxaXeiyovaiv rj Sa1 si usque] T1 { pcrseuerauerit RV | 2 UH
navqaovotr [rj Sanav^aovaiv 6 xaxaXtitfJtaat om. Nomoc.m 11, I) Nomoc.dm, rj danavqoaioiv rj xaxnXeiifiwaiv om.Rx% ( 3 uel expendantur ucl rclinquantur R || enlm
Se consumpscrint vel donarerint vel rcliquerint lul. (] om. T | 4 in] ucl in R | monasteriis T$ asigterium F
T* \ 5 conuersatiunem c&stam
4 inl yaQ 6 xaxaXeixpwai propler homoeotoleuton om.assisterium Vf' asaiateriis
M U 5 fiovaarrjgia S l| f}] ) eit S Nomoc.m 2,1 || aaxr]- R vulg.,X castamf om. Tl | 6 aut aiistcrio V aut assuteC
Tijpm S H titiX&ovai LB , S uus (Xfraioi Ecl. || 6 y.axa- rio RT , om. T | ubi ont. R | 7 donatas] numinatas R ||
Xtixpovat LB, S unus U 7 tlaijXfrov Bc Nomoc.d'" s] tioijX-cum eorum substantia alia R || 8 redcmptione libri, eorr.
8 10 condicionibus cet.] |unibus 11 nullo mc| tcr.
$tv S Ecl. i,v tiotXfrovxa ML t,aav fUeX&ovxa malil vulg.
V3 in ras. l vs. | ex] in K(*) |j 11 eam om. T || 15 monaZachariat^ 11 nrarpoiprj B? dvnxpofrfi Ecl. \ 13 XQOJTH 17 in7ta>) ixQoowTUDv S (j xoinvxTjv Ed. || 15 X Si} Si qua c||chiam cligcrit T | | 16 intrauit V|| existentibus
dvi,g r; yvv>) S \\ imli^txai Bl Ecl. Nomoc.dm 1] 16 tia- grndiuntur KJ 18 persona talis V, talia om.RlT%\ 19 inil&ot L dxiXfrri Nomoc.'" Q xb om. B?, xt malit Zoeha tret] intra et T\l\u suis (de su in ru.t. 3 litt.) 22 uani
riae j| 17 xd ngdyftnxn] ct re3fffl19 & Ecl. H tioiXfroi add. T\ om. Tl | 20 legitima Vj 21 *ci et] et V ei vulg.,
om. RT \\ mouasteriurn ingrcditur vulg., in monasterium
LBl || 20 Staxvnioaets L \ 21 nfOQiatj V \ 23 oixtiav
S | oixeiove S v. I. || 24 /itvxoi Bt || fifjSi Ini 5' Ivi M ingrcdiuntur1 R \\ 23 suorum dliorum T | imrainet /il
non V 1 25
firtSiy ini ivl Ecl. fir,Seyl S, quod praefcrl Zachariae Q imniinuat R Q x24 lcgitima parte F | | dcderit
iavxov M Ecl.] avxov SLB | 25 SiSoperov S plerique, competat om. R l Hl omnem] et (etiam T1) omuem T || 27
l
m
R T || onmibus modis R vulg. | 28 monaB Nomoc. || 20 fitpot xols jtmoi Sv.l. || 27 idiay om. connumeratam
Tl || 29 monastcrio vulg. | 30 suaa 7 ' | 31 pattetu
l* II 30 nanaTr,Qtixa> Nomoc.Am Q 31 xtXtvxt',oei L Ecl.)sterium
1
ttXttnijaot i/SIi |j 32 oixcicoy om. S jj Sittvtlfiat S j| fi| l* in ras. || praecipiout Tl jj pari Bubstantiao V

Nov.TJXXIlI 3941

622

DE 8ANCTLSSIM1S

CAPUT XXXIX.
j
Si furay rtvcov xara. vofiov ytvouiSponsalibus quoque secundum leges factis inter
tixt 6 ftvrjarrtQ ejs fxovaatr^oiov tisdX&Tj, avaaliquos, sive Eponsua in monasterium ingrediatur,
avixa xa vnip rijs ftvrjoTeias aQqa^wvcov 6v6- recipiat quae pro sponsalibus arrarum nomine data
8t8oftfva,^ii'rt y fivrjarrj xbv ftovaxixbv iov
sunt, sive sponsa monacbicam vitam elegerit, illa
, ixeiva ftovov dnoStSorto Srtva ofioicas 5 solummodo reddat quae Bimiliter arrarum nornlue
y ovoftart ZXape, rijs noivijs ixartQio fidpei
accepit, poena ntrique parti concedcnda.
CAPDT XL.
Ei Si ovveoTd>TO$ *Vi rov y&pov 6 avrto fiovos n
Si vero constante adhuc matrimonio aut vir solus
rj yvvij fiovrj eisil&rj eis /jovaarr^iov, Sia).vto&o> o
aut uxor sola intraverit in monasterium, solvatur
yapos xai Sixa. QtnovSiov, fie&* $ ftevrot xb itQos&nov 10 matrimonium et citra repudium, postquam tamen
xo litEQxofitvov eis fiovaax^Qtov 16 oxw<* Xdfirj. xai
persoua pergens ad monasterium schema perceperit.
ti ftiv o avijQ tbv fiovaxtxov indO-rjxai fiiov, anoE t si quidem vir elegerit monachicara vitam, reatixa&^axaroi xjj yvvaixl xai rrjy nqolv.a. xai et T a")lo tuat mulieri post dotem etiam BI quid aliud ab ea
drt' avxrje k'\uf}e, xai IVQOS roiroie ix xrjs ya/nxije Sco- perceperit, et super haec ex uuptiali donatioue tancsas zoaovrov /XCQOS, oaov ix rijs TCAVT^S IOV a^15tam partem, quanta ex morte viri corapetebat mu8QOS rjpfiie TV ywat*i * T ib av/tgxovov rb role
lieri secundum pactum dotalibus instrumentis inserixrpois avfi/3oAalots^ ifiyeQo/xevov. ei Si yvvfj eXrj r\ tuui. Si vero mulier fuerit in monasterio ingressa,
TO fiovaaTTjgiov eisek&oioa, ibv vfioiov XQOTIOV simili modo retineat vir nuptialera donationcm et
oaxQaxsixot 6 dvfjg xijv yafiixrjv Sto^eav xai xbv
casum dotis ex morte mulieris placitum, reliquum
xnaaov T^S nQoixbi tbv anb T?S xefovrijs xfjs ywai- 20 vero dotis mulieri restitui praecipimus, et si quid
xbt avfitpcovTjfrdvxa, xai rb Xombv XTJS nootxbs TJJ yvaliud ex rebus mulicris apud eum iuveaiatur. Amvatxi dnoxa&iaxav TtagaxsXevdfie&a, xai ei xi akXo bobus antem monachicam vitam eiigontibus iubemus
1
ix xutv nQay{tdxiov xrje yvvatxds nap avx(o cvQe&ur]. vacantibus dotalibus placitis virum retinere doaatioafitjtoxtQiov Si xov fiovaxixbv fiiov intXeyoftivtov xe~ nem nuptialem et mulierem propriam accipere dotcm
Xevofuy, aQyovrxcov xtov jTgotxtftaioiv avftyajvtov xbv 25 et quicquid aliud viro dedisse probetur, ut uausavSqa itaQaxoaxsiv xr,v yaftixr,v Siogedr, xal XTJV yv
quisque citra damnum suis iruatur rebus; nisi forte
ralxa xr\v iSiav XnftfiavEiv ixQolxa x<d e'i xt aXXo TW
sponsus sponsae aut spoosa sponso aut maritus
dv8(>l Sedioxevat Setx^eitj, iva tls l'xaoxos Si'xa ^rjfiias uxori aut uxor marito donare aliquid aut cedere
tcov ifiiaiv dnoXavcr) Ttgayftdxiov' ti ftrj IOS tixdi 6
voluerit.
fiyrjairjo XTI fijtjaxfi V V f*vi}oir] rat fttnfGirjoi 7 o 30
dvtjp Tfl yvvaixl i} r\ yvvrj itjj dvSqi StoQTjGao&al T*
rj ovyxtogqcat fiovXq&siT].
CAPUT XLI.
OiSsfiiav 3e dSttav SiSoftev T} rols yovtiai xovs
Nullam vero licentiam damus aut parentibus fiiios
naiSas rj xols naiai xovs yoveas TIJV xoafttxfjv Stayaf
aut iiliis parcntea saecuJarem vitam [sectantes et]
c. XLXLII summas exhibet Anon. Sodleianus c. 482486 apud Zachariae Avixd. 210.
c. XLI ex S repetit Nomoe. L tit. 32 p. 638 VoelL, ex D Nomoc.dm XlVtit. 9,32.
XXXIX. Sponsalibus autetn inter guosdam secuntlum legem contractis, sive sponsus monasterium
inlraverit, recipiat guae pro sponsalibus arrharum nomine data sunt, sive sponsa monachicam vitam elegeril, illa solum rcddat guae similiter arrharwn nomine accepit, poena utrigue parli remissa.
XL. Si autem conslante matrimonio vir solus vel mulier sola monasierium inlraverit, solvatur
etiam sine repudio matrimonium, poslguam scilicel persona monasterium ingrcssa habitum acceperit. El si
guidem vir monachicam vilam elegerit, restiluat mulieri et dotem el si quid aliud ab illa accepit, ac praetcrca ex nuptiali donatione tantam partem, qttanta ex morte mariti secundum paclum inslrwnentis dotalibus inserlum mulieri competebat. Sin muher sit guae monaslerium intraverit, simili modo marilus relineat donationem nuptialem et ex dote guod in casum mortis mutieris pacto convcnerat; atque reliquam
partem dotis mulieri eum restituere ixfbemus, el si guid aliud ex rebus tnulieris apud eum fucrit invenlum.
Quodsi vterque vitam monachicam etigat, iubemus cessanlibus pactis dolalibus mariium donatioium
nuptialem relinere et mulierem dotem suam recipere et si guid aliud viro dedisse probetur, ut unusguisque
sine detrtmento rebus suis fruatttr; nisi quid forte sponstts sponsae vel sponsa sponso vel vir mufieri vel
mulier viro donare vel concedere voluerit.
XLI. Aullam aulem potestatem damus vel parentibus liberos suos vel liberis parentes saccularem
1 vofiov MLB\ rbv vofiov S, cum Scrimgero vufg., rfjv Bf H dvaXapfidveiv S Q xal om. Bc | 28 Zflpiav Af\\
lcges s ^yevopivTjS SDf | 2 tioiXSoi Sv. /., LBe antXfrrj
29 oixtiaiv Nomoc.dm H dnoXavan Ecl. dnoXavr} L H 0]
Ed. H 4 StSofisra Sv. /., Ecl.fl>J om. IV \ 5 imXierai n 6 S 1| 30 TJJV fivt}ari]v M \ 32 ^ovX^&p S v. L g 33
Ecl. i&XeJ-$xat Nomoc* 0 pova Bt flf iniSiSoxo) B* || didoftsv om. Be Nomoc.d'n, post yovias 34 colt. Bf
a EcL (t axiva dqqa^atvfav ovo/xaxi Oftotcas Bc agfap6vcav ovofiaxi axiva oftoitos Bt 8 xov ydftov ir B?,
/ri om. S |i 6 dvi}Q MLB (Nomoe. L tit.) lul.] fj 6 avrjo
3 pro om. V \ archarum Tl arrharam {id. 5) vulg. Q
Ss 1 9 ftovrj om. Bf (| sisdl&Tj (tistX&ot L, Nomoc. L
4 spoDgam monachiam Tl\b
quae 6 concedenda V2
fiV.) cts TO (TO OIR. Sv. {.) fiovaaxrjQiov SL cis ftovain rat. \ similitcr wn. V{*) g arcannn Tx \ 6 recepit K( J )|
oxtjQiov sistX&Tj (tisel&ot Bf) B Nomoc.m jj 10 dixa Sia- 9 sola tuor V | 11 perciperit Tl (id. 14) | 12 Tir] iure
\^vylov LB D 11 cis 76 fiovaaxrjgtov Bf Nomoc.m iv xq> B | 13 post) ipsius T21| quid] quidem 7 1 g 14 datioae Tg
fiovaoxT](>((p S H xb om. S p/erique | oxfjftct MBs\ ftova-tanta V\ 15 quantam RT |j 17 monasteriura Tvulg. | 18
Uxov oxqpa SLvulg. || Ao/8/7 AISD] Xdflot L, Nomoc.
teneat Tl [j Tir om. Tl | 20 mulieris Tl ex morte tnulf tit. | 12 ijtiXifcexat B, ixciva fiovov dnodiSoxco add. lieri H [| et om.T^ 23 uocantibus T* || placitis om. Tx g
a
I, (ex v.h) || anoxa&taxda&to L \\ 13 xai XTJV TiQoixa uerum Tl | 28 marito om. V1, niro V' || cedere] concexh ywaixl xal S mulieri pogt dotem etiatn s j| 14 nap'
dere R3T2(txIul.1) liquid Rl | 29 Toluerit] quando
S S |J xovxo Bf 11 16 xaxa om. S plerique || 17 ovu(pro quandoquidem T tchol. in tnarg.) neque ex pactit
zvov SV.I^TJ om. S v. I., L Q 18 TO om. Nomoe.m I! nuptialibus uiro aut mulieri lucrari aliquid conceditur
6
Nomoc. |] 20 xdaov S Eel |) xbv\ xal -tbv L || add. libri, vulg.; glossema ortum tx rubrica capitis in mar21 xal xb Xombv) reliquum rero s | 22 xtXevopt>v Ecl. jj gine adnotatn Q 34 aeculares Tl | t(i.e. eoundura) tantX Tij it T* ay L I 23 evQS&rj S plerique jj 27 tij*>] xal tes R\ scctantes et seclusi

ET DEO AMABILIBUS

623

Nov. CXXIII 4143

pjv xataXiftnavovras aSs axaplcrovs anoxXeieiv xrjs relinquentes yelnt ingratos a sua excludere herediiSins itXriQovofiiai VUEQ aixfas itQo tov povaxixov fltov tate ministerium ante monachicam vitam subsecutos.
rtaQaxoX&v&rjadarjs.'AnayoQevofiavSi rdls yovevot Interdicimus autem parentibus filios 8UO8 monachicam vitam eligentes ex venerabilibus monasteriis
TOVS iSiovs naiSas fiova%txbv piov inilsyofierovs iwv
5 abstrahere.
tlaycSv povaaxTjQlav atpdkxeiv.
CAPDT XLn.
'Eav fiovaxbs xaraXeiyij xb XSiov fiovaaxTjQiov xai
Si monachus reliquerit suum monasterium et in
tk dXXo eistX&T], tX iiva nQaypaxa. iv x<$ xaiQ$ xa&* aliud ingrediatur, quascumque res tempore quo moop ib [lovaaxrjQiov xaraldXotnsv %a>v aaveitj, x$
nasterium dereliquit babere videbitur, priori monavoioTw fiovaatr]giio, iv co ig dpyrjs eisijX&e, xavxa
sterio in quo ab iuitio ingressua est eas competere
Hiatfi}>tiv xekevoftev. IJoovoeTv Si rovs ooicoxdxovt 10 iubemus. Providere autem sauctissimos locorum epiirov toniav imoxoTtovS) Iva jiqxs ftovaxoi prp* f10' scopos, ut neque monacbi neque monachae circurad
eis xas noXm ntQiepxuvTai, dXX ei xtva
eant civitates, sed si quod necessarium responsum
v anoxgiotv xotevi ^'" rc^v iSiatv anoxQi- habueriut, per proprios responsarioB boc agant in
xavxrjy Ttgaxxextooav iv xols iSiois avxoi
suis manentes monasteriis.
f s s fiovaoxTjolois. 'Eav fiovaxos xnxaXeiyjTj 151 Si inonachus reliquerit monasterium et ad saecuTO ftovaoxTJQtov xal s xoafiixov piov fiexiX&ri, xov- larem vitam migraverit, hunc militia et honore, BI
tov xfji ozQttxelas xai xrjs Tifirjs, st xiva k'xet, 'nqiaxov quem habet, prius Bpoliatum ab episcopo locorum
&
ix xov iniaxonov xcov xonaiv xai xov et provinciae mdice in monasterio nutti, et res, quas
OLQXOVXOS c ' s ftovaax^qiov fiaXha&ai, poBtea habuisse probatus fuerit, monasterio in quo
xa xa ngdyftaxa, Saa fisxd xavxa k'x^v Seixfrei?], x<j> 20 mittitur competere. Si vero rursus reliquerit monafiovaaxr,Qiq> iv a> d/iftciAXexat SimptQEtv. ei 8i xal sterium, tunc eum iudex provinciae in qua inventus
nahv xaxaXsiyei xb ftovaaxrjQiov, xoxe avxov 6 a^- fuerit teneat et subdito sibi ofiicio connumeret.
X<ov xrjS inaoxias iv rj av svQS&jj xQaxelxoi xal xfj
inoxeiftevTi avxqi ra^e* avvaQi&fieixa).
CAPUT XLIII.
Et T<S aQndoti TJ vTtovo&evoei TJ dintpdsigT] daxTf- 25
Si quis rapuerit aut sollicitaverit aut corruperit
tptav T} Siaxonaoav rj /iovdaxQiav r\ aXXrjv oiavovv
ascetriatn aut diaconissatn aut monastriam aut aliam
a
ovaav
T
ywalxa evXaftfj fliov rj axvf* fx
t
toixov
quamlibet feminam venerabilem babitum habentem,
ziqdyfiaxa xai xtov xov xowixov fivaovs avxy /*Bxa- buius res et talis scelcria eius participum iubemus
a%6vxcov xeXevofiBv xev elaysl xoncp, tv i# q xoiavxrj venerabili loco in quo talis feinina habitabat per
yvvr) cpxei, 8td xav xaxd xonov oataxdxtov imoxo- 30 locorum sanctissimos episcopos et oeconomoB eorura
c. XLH ex S repetit Nomoe. L tit. 34 p. 642 VoelL, ex B repelunt B1 M 17,3. 4 p. 508 Zach., Nomoc.dn XIV
tit. 11,4, 1 Nomoc.am 9,32. Inilium ( 10 Biafd^nv KtXeioftsv) habet Epanagoge 9, 11. iSummam praestat
Nomoe. XIVtit. 11,4 + 9, 32; 1 summam Ath. repetunt paratitla Ath.&2.
c. XLIII ex S repetit Nomoc. L tit. 24 p. 631 Voell., ex B Nomoc.** XIV tiU 9,14. Summam exhibet Nomoe. XIV
tit. 9,29 = 9,30 />. 565. 569 Pilra; argumentum ex Ath. rtpttunt paratitla Ath.i $2. 2 2.
vilam relinquentes tamquam ingratos ab hereditate sua cxcludcndi propter causam quae ante monachicam
vitam acciderit. Interdicimus autem, ne parentes liberos suos vitam monachicam eltgentes de venerabilibus
monasteriis abslrahant.
XLII. Si monachus monasterium suum reliqucrit et ad aliud transierit, si ouas res eo tempore
quo monasterium reliquit eutn habere apparuerit, eas ad prius monasterium, quoa ab inilio intraverat,
periinere iubemus. Provideant autem sanctissimi locorum episcopi, ut neque monachi nequc monachae
civitates pervayentur, sed si quod necessarium responsum habeanl, per suos apocrisiarios id agant in suis
1 ipsi monasieriis manentes.
Si monachus monasterium rcliquerit et ad saecularem vilam iransierit, is
mjhiia et honore, si quem habet, prius spoliatits ab episcopo Cocorum et provinciae praeside in tnonasterium coniciatur, et res quascumgue postea habere probatus sit, ad monasterium in quod conicitur pertineant. Si vero etiam tleptm monasterium rcliquerii, tunc eum praeses provinciae, tn gua inventus sit,
comprehendat et officio sibi subiecto adnumeret.
XLIII. Si quis rapuerit aut sollicitaverit aut corruperit ascetriam vel diaconissam vel monacham
vel aliutn quamlibet mulierem quae religiosam vitam vel habitum habeat, iubemus bona illius et eorum, qui
ciusmodi sceleris participes fuerint, vencrabili loco, in quo talis mulier habitabat, per sanctissimos iliius
30 ywT\ onu B?
1 xaxaXifindvovxts L \1 vittQ aixtae] ministeriuni Splerigue | 29 x$ tvayei] iv
(/. e. vntjotains) s || 3 8i LBSslul]
8i xnl J/|| 7 eia1
dOot L iXd-rj B* Ecl.Epan. R et xiva AISB Epan. (:)]
1 bereditatem V fl 2 ante RT*] aut VTl vufo. || uitam
TJ xtvd. L nxiva B? {anep Nomoc, a Theori.) f Iv om.monachicam V \\ subsecutos vulg.] tubiecutus VT% subL g 8 xaxeXintv Nomoc. L tit. H (xtov M) Ct"*' SLB || secutum R subsequentium T2\ 4 ex) et Tl || 6 relin9 xiXtvoftiv xavxa fitatpigitv Ecl. | 10 IlQovotiv 15 querit Tl || suum om. R || 7 alinm R fl 8 derelinquit li
povaaxTjQion om. SB' |j 11 intaxonovi xa>v xojtotv B^\ uidutur R\ *priori] proprio Ubri^ 11 monachae] mona12 niQUQxovxai Lt Nomoc.m ll,4/>r. Q 14 aixol om. e sterio R Q circucant T cirouerat R Ij 12 cmtates om. Rl II
si] se F 1 B qid F T J 13 habuent RT J per om. Tl
egeant T1 |j insuis manentes in ras. V2j\ 14 maneptes Rl\\
16 migrauerit uitam R | militiam F 1 R 17 spoliaa** Tl |(
l
Bl xbv xonov Nomoc.m 9,3i g 19 i/ipdXXio&ai Ecl. l| cpiscoporum 2' | 18 iudiccs R'\\ rem qoam R V\\ 19
20 ixv fttxd xavxa B* |) 21 Ivov iftfidXXaxat M quod fuit Ffl 20 competit R competere !TQ 22 aibi om.l /211
vac V*) R VT
ab eo r e l i c t u m e s t Iul. (al. Thtod. Nomoe. XIVtiL connumerct Btclc) oommonere {scr. in spat.
et 7'1, aut adscr. Tm tn
9, 32) | xal m. S |) 22 xaxaXeifTj Splerigue. Bf, B' v. /., cotnmoneat R*vulg. 0 25 rapuerit
l
m
dm
marg.
||
solucrit
citauerit
T
\\
corripuerit
T*
3 26 assistriam
Nomoc 11, 4 | 23 tvQed-tir] Ecl. Nomoc. 9,32 | 25 aQ"flffjj 5w. /., Bf Nomoe.dpr. Ath. \\ inovo&tvori Sv. /., B? R VT \ aut diaconissam aut monastriam om. V || monasteAihl |j diaipfreipst Sv.i, Ma L Nnmoc.m, Nomoc.dpr. | riam T || 28 et Osenbruggen) ex libri\ tali T* |] parf
ooxijXQia M | 27 fiiov fj om. e j| 23 XMV) xbv Nomoc.m [j cipum Osenbruggen] participio1 libri [| 29 habitabat V\
tov MLS Nomoc.7"] om. S v. /., B jj ftvaaovs L \ avxtbv babitat IlTvulgl J 30 tt otn. T

Nov. CXXIU 43. 44

624

DE SANCTISSIMIS ET DEO AMABILIBUS

ttav xal xcov oixovoficov aixcSv, ov ftfjv dXXd xal

nec non etiam cuiuslibet provinciae iudices et eorum
xiav ixdaxrjs inagxiae aQxbvxcov xql xd/v avxaiv
otficia vindicari, eos autem qui talia deliquerunt et
jd^ecoy dxSixeTofrat, rovs Se ia xotavxa
XX
participes eorum sceleris capitale periculum sustinere, talem vero mulierem ubique (quaeri) et cum
aavxas xai xois /itxaaxovxas avxaiv xbv eis
y j
xlvSvrov vno/tivetv, xrjv Si xoiavxtjv yvvalxa nav- 5propriis rebus (in) monasterio recondi, in quo cauxa%ov ava^tjxeTo&at xai fisia iav iSicov 7XQayp.dxoiv tius custodiri possit, ut non rursus in eodem crimine
reperiatur. Si vero diaconissa fuerit et filios baiv fiovaoirjQicp ifipdXXsafrai, iv ty datpnXiaxsoov ipvXaxxea&at dvvarat, iva firj xal ixdXtv tv i<j> avxa) buerit legitimos, legitimam partem dare filiis. Si
vero iutra unum aunum postquam coguoverint tale
iyxXyftaxi tvQsfrtiT]. ti fttviotye Staxoviooa iirj xal
naiSas Ifyot vofifoovs, xb vofiipov fieoos SiSoo&cu xois10 facinus tales res iuri venerabiliurn domoruni non
itmaiv. ( Si eiaai evbs ivinvrov pexa xb yrajo&rjvai
vindicentur, iubemus omnibus modis comitem privaio XOIOVTO ftvaos xa xotavxa ngdyftaxa naQa xwv
tarum nostro fisco Las assignare, locorurn ludice
eiaydiv oixcav ftr] ixSixq&eii]. xtXevofisv naoi IQOUOIS
qui neglexerit easdcm vindicare cingulo privaudo
xbv x6fit]xa tcav notftaTOJV T<j> tjftere'Q(p ylaxto xavxa et muliam V librarum auri a comite pnvatarum
HQOSXVOOVV, xov xwv tonoiv aQxpvroS xuv dfJtXrjoav15 exigendo.
IOS xd avra nodyixaxa ixSixrj&qvai xrjs covris cupatV
Qovfiivov xai jtooiTiftov e XQ 'OV Xnqwv vnb xov
xofitjxos xiov itQt@dxwv eisngaxxofiivov.
CAPUT XLIV.
Jlaat Si xa&dna^
xdls tv
f
} dvaoroerpofiEq ggeneraliter in saeculari vita conOmnibus itaque
vonf xai fiaXiata
xoii xa oxyvtxa
fQxf i
ib
i
ttheatralia
h l i
tib
ii
v-20 versantibus
ett maxime
exercentibuB
viris
Sgdai xe xal ywcu^i. xal ftTjv^ xai xais nQoiaxafiivats
ac mulieribus nec nou et prostantibus iuterdicimus
anayoQsiofttv MexQrjofrat ax^fto-xt ftovaxov fj povauti scbemate monachi aut monastriae aut ascetriae
ciQtas rj aaxrjTQias rj olt^SrjnoxB xqontp rovio fiiuelaut cuiuscumque personae huius imitari, scientibua
a&ai, iniaxauivtav ndvroiv xd)t> xoXfitavxfov fj xQrjaa' universis praesumeutibus aut uti tali scbemate aut
a&at xd) -totovxio axfjftart rj fu/iqoaod-ai j} ipitalai 25 itnitari eum aut illudere in quacumque ecclesiastica
cis oiavdrjitoxa ixxXrjautaxtxijv xaxdaraaiv, Sti xai disciplina, quia et corporalia supplicia sustinebunt
acoftnxixae xtpco()ias vnooxTjoovxat xal i^ooiq ixa(>a- et exilio coutradentur; provideutibus huic rei locoSo&^aovxat. IXQOVOOVVXOV xov rotovxov oi fiovov
rum episcopis et qui sub eis sunt clericis, sed etiam
xaif xaxa xonov oanoxdxotv imaxoniov xal xwv vn'
civilibus militaribusque iudicibus et quae Bub ei3
aixove xlyoixcov, aXld. xal xcHv itolntxwv xai xaiv 30 suut otficiis et locorum defensoribus. Pocnas aatem
CXQaxtaixixcov agxovxtov xal xtov VJI* aixovs xdfecov
xai xdiv xaxa xonov ixSixcov. Tas Si jzoivas xas xtp
c.XLIVet
epU. in S decurtata repetit Appendix Nomoc. L til. cap. eccl. 21 p. 671 VoelL, c.XLIV{27 najSo^aovxai) ex B repetunt B* M 17, & p. 508 Zach., Nomoc.<im XIV tit. 11, 12. Summam eiusdem partis habtt
Nomoc.XlVtit. 11,12, Ath. summam repetunt paratitla Ath. 12 I.
loci episcopos eorumque oeconomos nec non provindae cuiusque praesides eorumque offida vindicari, eos
autem qui haec talia commiserint eorumque pariicipes peiiculo capitis subici, talem vero mulierem vbivis
investigari ei cum rebus snis in monasterium conici, in quo secunus custodiri possit, ne etiam Uerum in
eodem crimine deprehendalur. Quodsi diaconissa sit et legilimos libcros habeat, lcgititna pars liberis
detur. Si vero intra annum post cognitum tale scelus eiusmodi res a venerabilibus aomibus non vindicentur, iubemus omnibus modis comhem rerum privatarutn eas fisco nostro addicere, atque praeses locorum qui easdem res vindicare neglexerit, dngulo privetur ab eoque mulla quinque tibrarum aun per comium
rerum privalarum exigatur.
XLIV. Omnibus vero omnino qui in saeculari yita versantur, et maxime iis qui rem scaenicam
exercent et viris el mulieribus nec non ctiam prosiilulis interdicimus, ne habitu monachi aut monachae
aut ascetriae utantur, aut ullo modo eum imitentur, cum sdant omnes, qui aut tali habitu uti aut
eum imitari aut ulli ecclesiastico statui illudqre audeant, se et corporis poenas subituros esse et
exilio traditum iri. Atque ei rei prospidant non solum sanctissimi cuiusque loci episcopi et qui iis sub~
iecli sunt cUrici, sed etiam civiles el miliiares magistratiis et offida iis subiecta et loti cuiusque defen3 xa^ttmcjv Ecl. B 8nx8ixtXa&m SflxoXftfiaavxas Siudicem
\\
T ({ ct] etiam V | 2 iudicari Tl | autera om. T ||
4 tis xtfpaXrjv] Ix xov vofiov LB xepaXixriis xificogti- 3 sustinebit RlT | 4 Tero om. Tl || ubique VTX) nbio&cu s. v. L (xt(paXix<2$ xifioJQsia&m $xu 6 &e63a>f)os cumque RT* vulg. | * quacri addidi \ 5 in add. vulg. D
Nomoc.m in marg.) )| 5 vnotftQti Eel. [j 6 tdltov\ avrfjs recondi Tl vulg.] reddi R VT* | cautus Rl J 6 eadem Rl \
5 |J 7fitff(AOvaaxriQiov Nomoc.dm H 8 xal om. Df \ 9 fiiv- 8 legitimam R*Tvulg.] et legitimam RlV\{ dari vulg.\
toi S || 10 !* Sv. /., MEcl. Nomoc.*'* | 8t86a&ca S | 9 citra Rl || annum unum 2 , annum pott cognouerit
11 ivbs om. Bc j) 12 naga] inxb S iuri s R 13 ftij 3ux. eo'f, V B *cognouerit VT cognoscitar Rvulg.; an teg.
SiXTj&j) post itQnyfxaxa 12 c.oll. S ||( 14 xd>v ngt^drcoy] oognitam sit? |) 10 facinus] commisisset t.v.add. F 3 , coras. v. xoJv iSixdJv L xrjs i8txfjs rjftdfv ittQtovaias Bt miaisse add.vulg. fl iure RxT*t om. Tl | domuum RT\
Eel. |j vfitxtQca M 1 ft'axo>] otxip B Q 16 xa aixd]
non om. R3V Q 11. oomtnitem V comiti R oommitti Ty
xa xoiavxa Bf Nomoe.mt Nomoc. L tit. | nQa.yp.axa
commiti Tb Q 12 fisco nostro R vulg. g bas] haec R | iudiom. s | ixStxtjaat (post apeXtjaavxos . 1 5 coll.) S || cera T2t iudice reslituit Tz | 13 easdem] rea add. vulg- {
dipaiQovfit'vT]t Bf H 17 XixQuiv LDS(s //.)] XlxQas M\ 14 auri 0/71. R auri a om. Tl Q coramite F | 16 exigendo
18 tioTigax&Tjoopwov S plerigue, L Bcf Nomoc.m | 19 vulg.] ezigenda VT exigcndam R \\ 19 itaque] itaque in
xoffnixa}] xoafitxqi fHcp Haloander ex jr \ 20 xois om. L \ T g saeculari] saeculo in T1 B 21 prostrantibns RV pro22 fj fioraoxglas LSsIul.]
om. MB j| 23 oi(o8qjtoxe Btratibus T2 || 22 uti vulg.] ut RT V1 nco non et V*
XQoncp xovxo] cuiuscumque persouae (i.e. itQotwnov) hu- et ut V || scemati RVlT\
monasterie T\ aut asvstrie V
ius e U 25 iftjialgat eit] (mai%etv B' | 28 xov xotovxov] aut sistrie T\ om. RTl | 23 huius T1] ius V hi RT*
xovxov S e H oi fiovov om. S plerique, ff R 29 baiatxdhuiasmodi vulq., hoc Heimbach | inmitari V imrautari
xtav om. Ss 9 xai 30 xXr^ixHv om. S [j 30 aXXa] oi
R || 24 aut] ut Rl 3 uti tali] in tali Rl T1 ultlttati T B
fifjr aXXa S plerique \xcov oxQaxnoxixc5v\ rdiy om. Slj
25 inmitari R || cum om. vufg. jj illuderc] illud t R y
fortasse rectiut' Zachariae
disciplina ccclesiastica Ra \\ 26 quia et] ct del. T* J 27 contraduntur R |) huio vulg.) huius libri \ 23 etiam] et T* [
29 cuilibet Tg quae vulg.\ qui RVTftZQ unt om.Rx\
1
1 non etiam eorutn caiuslibct R non unius cuiuslibet Jr|J Pocnas] P.. r

OT LITIQANTES IUKENT

625

Nov. CXXIV pr. 1

praesenti legi insertas, quae et prioribus legibus

naoovrt v6fiq> iyxttfievae, cuxtves xai jinS nqordoots
vcnots tialv lynoa[itvaty ov /tovov iv taiit f*eXXovoivt sunt notae, oon solum in futuris, sed etiam in
praecedentibus casibus seu delictis valere et omnialla xai iv xoit nooXafiov/tt &dfinatv f,ioi afiag*rjfiaat xoareXv xai niiat x^onott dxSixsTo&at &sanlo- bus modis vindicari sancitnus; per praesentem eoim
fiir' ra Si Sta xov itnqovios voftov veatari Staxvno- 51egem nuper dispositas in solis futuris temporibus
9ivxa ini ftovott xoie ftdXXovat x(?voti na^atpvXdx- servari iubemus.
iioftat xsXevoftev.
('Eniloyos.y
'H aij xoiiw irdo$6xi;s axtva SiA
( E p i l o g u s . ) Tua igitur gloria quae per praerov naQovxos vo/iov xov tii xb diyvsxis iaxyoo
Bentem lcgem in pcrpetuum valituram nostra sauxit
T)t}pfii(>a i&tamat yaXrjvotrjt, xaxa navxa t
10 tranquillitas per omtiia custodiri provideat.
vai TtoorOTjodxio, xai tit rqv andvjtov yvdtatv xaxa
-xavTrjv xr/y fiaaiXiSa TIOXIV itQOXt&efiivtov idixxcov
D. kal. Mai. CP. imp. dn. Iustiniani pp. A. anno
ydyoi. Dat. k. Mai. CP. imp. dn. lustinlani pp. Aug.
annoXX. post cons. Basilii yc. annoV. iud. IX.
[a. 546]
XVIII. post cons. Basilii YC. anno III.
fr Jlijoi^ inoQXV nQatxiooiiov.
15

CXXIV. Auth. CXVII. Coll. IX t i t 5

I'KA

I^ UT LITIGANTES
IDPENT QUIA NEQUE PROMISERUNT DARE
IUDICIBUS NEQUE DABUNT: ET DE SPOR20TULIS; ET UT QUAE IDBENTUR REFERENDARII COMPLEANT E T NON MISCEANT
8 E M E T IPSOS CAUSAE ET PER, SE E X E QUANTUR fy
'0 avxbs (laatlevs ilrrpy ijrapxqt nqatxtoQttov
Idem Aug. Petro pp.
f
Tbv naftovxa vbuov nQotpiQOfisv,2b { P r a e f a t i o ) Praesentem legem proferimns, nt
xav dixaaxmv xafrafwrrjs ftwtQa&fi xal
et mdicum puritas appareat et non valeat lltiganSia Soaeos xois voftovs tium suffragium circumvenire leges.
DEPI T S N AIKAZ0MEN2N.

CAPDT I.
xotvttv. oaixis na^ oioteSrjnoxt StxaIubemus igitur, qnotiens apud qaoscnmqae iadi7} apxovxai Sixai fj fxxXrjxot ilna^ovxtu,
npb 30 cantcs aut administratores litea aut appellationes
Epil. om. L, ubi eius loco odicitur novelhe CXXXYII e. 6 extr. (Be^atnvftcv Si xtti . . . . ) et eptl.
Nov. CXXIV(Aulhent. CXVU=
Coll.JX tiL 5: gloss.) Graece cxtat in ML, Bl,4,b.
Epit. Thtod. 124,
Athan. 5,3. Iulian. contt. CXXII.
m
c. / in. ( 626, M iuivnoiaar) tx D habent B* J 20, p. 229 Zach.t Nomoc. XJVtiL 13,18; 626,1121 repeftt
Ecloga JX Bat.
sores. Poenas autem praesenti Ugi insertas, quae auidem cliam prioribus Ugibus cognitac sunt, non solum
in futuris, sed etiam in praeteritts casibus seu delictis valere et omnibus modis irrogari sancimus; quae
vero per praaentem lcgem recens stalulae sunt, tas solis futuris temporibus observari iubanus.
Epilogus.
Tua igitur gloria quae per praesenlem Ugem in payetuum
valUuram sercnitas
nostra sanxit ut per otnma observenlur prospiciat et ad omnium notiliam edictis in hac rcgia civitate
propositis perducat.
CXXIV.
DE
LITIGJKTIBUS.
Idem Augustus Petro praefecto
praclorio.
Praefatio.
Praesentem lcgem proferimus, ut et iudicum inlegritas appareat neve liligantes per
largilionem leges circumscribere valeant.
I. lubemus igitur, quoticscumque apxid quoslibet iudices vel lites incohantnr vel appellalioncs
1 iyxttfifyas roftto L fl 2 ov fiovov] ov fiqv Bf ||
5 Si\ eniin e g 11 sg. xal tie ayayoi om. s | 12 itQOin9e/tivt]v S plerique Q iSlxxoiv om. S (| 13 subscr. habent
/u/.rw, iltm lul.c (i. t. Colonientis Wollrqfianu) \ k. maL
(mag. //.) MSIul.s] pnvi [p. Ath.) ftatca Ath. Theod. B
cp. imp. dom. iaatin. (v. I. iustian.) pp. aug. S (cf. sr) cp.
iustin. pp. aug. M po. (sic) dn. iustin. pp. Iul." cotistantinopoli dom. iust pp. lul* imp. iustinia. IuL" ivS. &
paodtlas 'iovaxwiavov Ath., om.Thtw/. | 14 ann. XX
(XX11 Sv. L) Slul.*" xb * Ath.) ann. XVIII #TM tr(
Thtod., om.MIul* || post cons. (upro 9s.libri) biuihi
no. V 5 pc. basilto anno V Iul.w fitxa xijv vnaxilav
BaoiXitov xb t [xb i om.Ath.cod.) Ath. Theod.; basilio
Ttliqui.* omistit M, po. bilisarii ann. coniol. Iut.c post cons.
bilitarii Iul.' (post cont. Uaailii yc. ann. III (v. l. II) s) |
15 xajtniptp&t] nQana>(>{a>y unus addit M (ef. ad
593, IS) | 17 rubr. TltQl *d>v 3ntao(ttvav ML (17 oXtj
*iopa [i. e. tn B rteepta est] adtl. L in textu)) /7ep 8t'
ta^ouivatv Theod., index L "Qcxt xovS Stxatpfttvovt
OTI oidiv So> xcov oQrt&tvjwv xfj Ciaxaei

StSoaat xa&* oiovSrjnoTt xponov fxtl ^ xn} oXXa Svo

xstpaXaia Ath. (cf. s Itil.), 17 7if< trjs xa&aQOTTjxof rair
opxaty iu>v iixatv dtaXaft/3dvovoa QXS' viapd cit. Nomoc.
XIVtit.\3,l%
| 24 m>aixai()ia>v MAth.s) xaiv itQoiv
ix(>niTa)Qloiv L | 26 xal oi 27 Sia Soaetos] et non >aleat litigantium luffragium f 1 28 nopoypnyai L || 30 ij
om. B* I aQ%ovoi L s R i&Tatflvxai xxXrt-toi B*
1 legi T% r/y.] lege Ji VTl || et] et in V etiam vulg. R
3 rclictis 72 VT, corr. vulg. [| 4 iudicari R | 5 dispositam
libri, corr. vulg. \ 9 sq. tranquillitaa Bancxit nostra T | 13
tubxcr. dedimus tx Bamb, I et Pistoriensi | niad. Pist. 11
dono iust. Bamb., om. PUt. | an. XVIII Bnmb.] ante Pist. |
14 post OITIS bili Tn. Bamb. pi uic Pist. || an. 111 Put.]
an. U Bamb. | 18 proruiserint R 20 ut et V, et om. R f|
iubentur 0. R | referendarum T* Q 21 et] et ut T | 22 sc
jpsos J1 J et se ex perecquantur T% || 24 pp. petro /2 U
25 lfgem profcrimus] ponimus legem T U 26 et om. V )|
indicium R g puritas] uffragium ct puritas V \\ oaleant
R H 27 luffragium om. V1 j 30 UtU Tx

Nov. CXXIV 1. 2

626

UT LITIGANTES IUKENT

ra nQcoxorvTta xav Sucatp/tivtov JIQOSCOTIO, examinantur, prae omnibus principales litigantinm

vi tte ovs toe eixds iv fiioq> r\ ino&eois
perfionas, aut illos ad quos in medio negotium forte
fitrsvBx^rj, naQovaia rwv SixaaxdJv anxofiivovs iu>v migraverit, praesentia iudicum tangentea eancta evanayttov evayyaXlotv Sfivvvai, Sx^ ovSiv jtavrcAais xolt
gelia iurare, quia nibil penitus iudicibus [aut] patro*
Sacaaxaie ngooraaiae %RQIV y dXXco oltpSqnoTe itQoe- 5 dnii causa ipsis vel alii cuicumque personae pro
tonco vjtip ravTTjs xijs ahias xafl"' oiovSrinors xQonov hac causa quolibet modo dederunt aut promiserunt
SeSioxaaiv jq vnio%ovto^ fj ftera ravra Scoaovaiv t) 8S
aut postea dabunt vel per Be vel per aliam quamiavrwv y St' alXovoiovSr^noze /liaov TtQosconov,^
cumque mediam personam, exceptis his quae prorioiqfxivcav xovxav anva rdis iSiote awrjyo^ois vnig
priis advocatis pro patrocinio praestant aliisque perxjje avvTiyoglas nagdxovatv fj xaile aXXois 7iooec6nots, 10 sonis, quae nostrae leges dari disposuerunt. Hoc
aixeg oi riftersQoi vopoi SiSoa&ai. Stsrvncoaar. xovxo
autem servari praecipimus et in sacro nostro conSi naQayvXaxTEo&atTieoexdTTOfiev xal iv xqj &eiq> sistorio, quando consultationes intromittuntur, ut
rjfiaiv conBistoriqi, oxav coneultationes dsdycovxai,
sub praesentia eacri senatus memorata sacramenta
Jisxsjzagovotq xjqs itQai ovyxXfjxov xoit ftvrj^tovBvd-v praestentur. Si autem, ut contingit, aliqui litigantium
rae OQXOVS itaQSYBG&ai. ei Si coe tixos xnes rcov St-15nequeunt ad iudices advenire, tunc iubemus praeHatpfiivfov fifj ovvavrai jrpos xovs Sixaaras TtaQa- sentes quidem iurare praedictum iusiurandum, ad
yiveo&a^, xoxt xeXevOfiev xovs nctQoviae ftiv o/ivveiv
absentcs autem dirigi ex ofiiciis minlstrantibus alirov nQoetQTjfiivov ogxov, itifineo&ai Si ngds xois
quos cum adversa parte, ut eis praesentibus memoanovrat ix xav inrjQsxovfiiviov xdgecop xtvas fiera
rata sacramenta Bimiliter praebeantur. Si vero murov ivavxiae fitQovi, tSere itagovxiov avxoav Tot>c201ier fuerit, quae propter honcstatem vitae extraneis
80
f
OQXOVS ofioicos nttgdx ^''
** ^* ywrj BITJ, viris se monstrare non consuevit, tunc et absente
Sia xfjv ceftvoxtjxa xov fiiov Igconxols arSgdoiv
adversario ex officio missos memorata suscipere
Tw Seixvvvat oix eiai&ev, xqvtxavra xal dnovros
sacramenta. Si autem abesse partes in aliis locis
xov avxi8ixov xois ix xrfi xa&oas itefinoftevove xois
contingat aut nnam earum, praecipimus absentem
ovev&evxas Sexeo&ai OQXOVS. ti Si ansXvm xa 25 in provincia in qua deget iusiurandum modo a nobis
iv dXXote ionois avfipair) fj h> ig avxtov, xeXevo- dicto sub gestis monumentorum apud iudicem profuv xbv anovra 4v XJI inaezttt iv f/ Sidyet xovi
vinciae aut apud locorum defensorem praebere. Illo
ogxovs xara. xbv eloyfievov nap rjpcov xqdnov inl
videlicet generaliter observando, nt si quis litigantium
Trodgecjs vnoftvTjftdxtap naga xcp agxovxi xrjs tnaQabsens aot praesena huiusmodi iusiurandum praebere
%ias rj naga x$ xatv xontuv ixSixq> napexeiv ixeivov 30 noluerit, et hoc manifestetur itidici, per Bententiam
Srj?.ov6xt yevtxws naQtHpvXaxrofidvov, 'iva et xts xoiy
eius actor quidem casum actionis, reus autem conStxa^ofiivoJV aitatv 7} naqav xbv xotovxov OQXOV Tiagn- demnationem BU8tineat.
ayiiv pf) &sXqost, xal xovxo tpavegco&rj xip 8ixaaxrlt
xctxa yirj(pov avxov 6 ftiv ivaytov xr\v fxnTOXTiv fj^S
ayayrjs, 6 Si ivayofuvos xaxaSixrjv vTto/ielvj}.
35
CAPDT H.
El Si xis ix xiav SixoXflfiivtov tij SeSaxivcu xivl
/j vjtooxea&ai, xal xo nqostonov i^einj;, xai xovxo

Si quis autem ex litigatoribus dixerit dedisse alicui aut promisisse, et personam declaraverit et hoc

c. 1 extr. [v. 3035) et II { 627,31) er B habet Nomoe.m XIVtil.

I. c ; c. II in. ( 627, 22) exhibtt B' l c.

cxaminantur, ante omnia principales litigantium personas, vel illos ad quos, ut fit, intcrim causa translala sil, in praesentia iudtcum tactis sanclis evangeliis iurare, se nihil penitus iudidbus patrocinii gralia,
vel alii ulli personae ob hanc causam ullo modo dedisse vel promisisse, vel postea daturos esse sive per
se ipsos sive per aliam ullam interpositam personam, cxceptis iis quae advocatis suis pro jpatrocmio
praebent vel ceteris personis, quae quidem leges nostrae dart statuervnt. Hoc autetn observart praccipimus etiam in sacro nostro consistono, quando consultationes introducuntur, ut in praescntia sacri scnatus
memorata iuramenta praestenlur. Quodsi qui ex litigantibtts ad iudicem forte venire non possunt, tunc
iubemus praesentes guidem praedidum iusiurandum iurare, ad absentes autem aliquos ex ministranlibus
o/ficiis mitti una cum parte adversaria, ul ipsis praesentibus praedicta iuramenta similiter praestcntur.
St vero mulier sit, Q^ioe propter vitae honestatan extraneis virts se ostendere non soUat, tunc etiam absente adversario officiales missi memorala sacramenta susdpiant. Quodsi abesse partes aliis in locis vel
unam earum conligerit, iubemus eum qiii absens est in provincia in qua degit sacramenta secundum
praedictum a nobis modum actis intervtnientibus apud praesidem provinciae vel apud defensorem locorum
praestare. Atque illud nimirum in vniversum observetur, ut si quis liligantiwn absens vel praesens tale
iusiurandum praestare noluerit, idque iudici manifestum factum stt, per sententiam eius si actor est actionis iacturam, si reus condemnationem subeat.
II. Si quis autem ex liligantibvs dixerit se dedisse alicui vel promisisse, et personam nominaverit
2 tos om.L\] f} otn.Bf [| 3 napovaia] iv napova(q{id. 16)
2 quos] quosoumqae iudicantei Ra \ tnedio T\ meHaloandtr (B?) 0 5 X"Qlv] X<v(>a Nomoc.m B *j aXXq>] ipai
dium R V vulg. (J 3 enangelica T | 4 aut del. Btek |
vel alii s [) 6 vitig tqonov om, Be |j 8 St om. B* v. /., 5 aliis Rl V11 7 rel per te] rel om. R Q alium Rl H meNomoc.m $ fUaov om. Nomoe.mpr. || 11 antp] quibus IuLt diam qaamcumqne VT Q 8 prins Rl Q 10 bacc R vulg. \
vnde olsnip Haloander (cf. Theod. o>(>S xwv avvrjyo'
11 et om. T\\% quando] qm u e. quoniam Rl g ut] aut
pwwv xal xdiv 4 &ovi SiSofiivcov) || 12 ngosxdrxo- Rl 0 14 contigwit T non contigerit Rl oontigit R* |
fitv om. BcJScl. | 13 constitctoria M axQoaxrjQltp M s. r., aliquid F 1 | 15 uenire V^vulg. Q 16 ad om. F(j 17 aliqois
B I xovsultationes M ewtXtvatis B awtXevais
t.v.L^
Tl || 19 praebeant T Q 21 contaeuerit T \\ 24 absceDte
tiadyovxat L |j 16 Svvaxeu Be Svvcovrcu Bf ivvovxax
Tl\ 25 in om. V g prouintiam RV\\ in om. T | degit
L H 18 8i om. X,* | 19 xaltoyxwv Be 0 26 cv^alvtt. Bf \\ vulg. U a nobis modo T"fl27 looorum defensores T* de27 xois OQXOVS\ iusiurandura f || 33 &eXr;et^ MNomoc.m\ fensionem loooram R \ 28 obsemando gencraliter R |
dthqon LB Q 35 vjto/itlvoi. L vno/tivet Be g 36 ix 29 buiuamodl iosiurandum on. V | iurandum T% \ 30
otn. Lji tinoi B* v.L | iiivxivtu Bc | xivl L2s] xialv Be et] ex V1 H 36 dedisse om. R fl 37 promixisse R
xi Mux B'f, ora. B* v. J., lul. {in Nomoc.m loais partefolii
abscisa periit) \ 37 ifrinoi B*

QUIA NEQUE PEOMISERUNT

627

, airds /tiv inl xjj xrjs Sixrjs ixflaaa ovy- probaverit, ipse quidem in eventu litis veniam medl-iovo&o, 6 8i rj Soaiv ij vnooxaotvxarareatur, qui vero accepit aut protnissionem suscepit
at detxvvfievos, ei fiiv x(plt"tTutti $Xrj 17 inoaut ei probatur, si quidem pecuniaria sit causa,
xb fiiv SiSdftevov xpuxXovv, xb oi vnoa%e$lv
quod quidem datur triplum, quod vero promittitur
ijtb tov xofiTjros icuv Ttptfidxcoy ttsnpaxre- 5 duplum a comite privatarum exigatur, et dignitatem.
od-a), xai itjv aiav rjxot dqx*iv fjv fy" iip* cxaxepov scu cingulum qaod habet in utroque casu amittat
&i/iajot anoXXvrto. ti Se iyxlijfianx^ eitj rj xarrjyo8i autem criminalis sit accusatio, confiscationem
pia, Sqfievoiv trjs iSias neQiovaias vnofievira xal eis propriae Bubstautiae patiatur et mittatur in exilium,
iogiav nB/inio&oj, Ssrts Sia Xrjxpiv dXXoxpiov fyxXrjfia qui propter acceptionem alienum crimen in se transtit iavxbv ionovSaae fisxevtyxeiv. ei Si rfjv ooaiv rj 10 poni festinavit. Si vero datum aut promissum litiitjv vnoaxeaiv 6 litigator ftt} SwTjd-jj Bsigai, ofivvxa
gator probare nequiverit, iuret persona quae datum
TO nqotanov ib TTJV Soaiv vrot vnoax&aiv ?.iy6ftevov aut promissum dicitur suscepisse, quia neque per 86
7
xaroSti-ao&at, on ovre Si iavxov ovxe 8t aXXov neque per aliam personam aut accepit aut promisnoosainov rj iXafis T* tj vnoaxeatv foxe, xai tov roi- sionem habuit, et hoc praebito sacramento ipse quioinov OQXOV naQsvofidvov ainoe piv dXev&sgos Soxu), 15 dem liber sit, litigator autem, qui non potuit osten0 Si litigator 6 /UTJ Svvrjd-elt Sslgai inl ftiv tdls XQI~ dere, in pecuniariis quidem causis aestiioationem
ftartxais airian ifjv anorifttjaiv T^S Sixijs inb tov
litis a comite privatanim exigatur, lite quippe evenV.6(J7]TOS ru>v nqi^nxtov eiejtpaxxeo&io, xfjs SIXTJS Stj- tum proprium susticente, in criminalibus autem con1
xrjv iSiav fxfiaoiv avaftavovarjs, inl Si xols fiBcationem suarum rerum 8U8tineat, et causa apud
xixnie Stfpevoiv xdiv oixsiav iiQaypa.T0v vno- 20 competentes iudices secundum legum ordinem ter, xal xb nQayfta naga xdls aQfioSlots Sixaoxals
minetur. Si autem a litigatore manifestata persona
xaia tfjv ro>i> vdfitav xdgtv negaiova&io. d Si xb memoratum refutaverit iusiurandum, tam in criminanaoh IOV Stxatflfiivov fpaveqoi&ev nQozantov zbv pvrj- HbuB quam in pecuniariis causis memoratis subiaceat
/lovEv&ivra napatxyaexai OQXOV, XOVXO /iiv inl xais
poenis. Si quis autem litigantium iuraverit noa
t/xlr,/iaxixais xovxo Si xai ini inli xQV!iaXiXais *-25dedisse aut promisisse, intra X vero menBes post
fiati rals ftvyfiovEvfreioaie vnoxsfofrat noivdit. ti 84 prolatam sententiam numerandos ostendatur dedisso,
ns TWC Sixat,ofie'vo)v oftoaet firj 8e8toxdrat fj tnaymcmoratae poenae et contra danteB et contra acciyti)Mo&at, ivxbs Si xtaaaqav fttjviov /texa xb HQO- pientes babcant locum. In causia autem, quae per
tvtx&ijvai xi\v \pri<pov aq&fiovfiivtov Setx&ji 8o&iv xt
tutores aut curatores aguutur, sacramenta quidem
ij vTiooxs&cv, ai eigmiivat ixoivai xaxd xe \a>v 8t86v- 30 tutores aut curatores praestent, 6i qua vero memoav
xav xaxd XB xoav ia.fi^av6vxoov x*Q ovotv. 'Ev ratarum poeuarum locum habuerit per talia sacraSi xuls dixats Trtis 8t' inixpoTUov ?} xovpaxaigap npaxtouivoni xois fiev opxovs oi inixponoi tjxoi xovodxatpse
napextTtooav eixis Si ix xciv tipi](idva>v noivu>v x<>>(av kifloi Sia xatv xourvxoiv opxaiv, xavxrjv oi inl- 35
v. 2631 summartum extat 'PoJt. 17, 5, argumentum notal Nomoc XIV tit. 13,18.
v. 31 623,3 summam AlL repetunt paratitla Ath. 13 $4.
el hoc probaverit, ipse guidem in exitu liiis veniam mereatur, qui autem datum vel promissum accepisse
convictus erit, si qmdem pecuniaria sit causa, triplum eius quod datum est, duplum aulem eius quod promissum est per comitem rerum privatarum ab eo exigatur, atque dignitate seu magistratu quem habet in
utroque casu exuatur. Sin criminalis sit accusatio, publicationem subslantiae suae patiatur et in exilivm
tnitiatur, qui quidem largitione accepta crimen alienum in se transferre studuerit. Quodsi daiionem vel
promissionem liligalor probare non potuerit, persona quae datum vel promissum dicitur accepisse iuret
fe neqne per se neque per aliam personam vel accepisse quicquam vel promissum sibi habere, atque lali
iureiurando praestito ipse quidetn libcr sit, a litigalore vero, qui probare rern non potuerit, in pecuniariis
quidem cansts aestimatto lilis per comilem rerum privatarum exigalur, lite scilicei exitum suum expectante,
in criminalibus autem publicationem rerwn suarum patiatur, alque res apud compelentes iudices secundum
legum ordinem lerminelur. Quodsi persona a Utigante nominata memoratum tusiurandum dare recusawril, tavi in criminalibus quam in pecuniariis causis memoratis poenis subicialur. Si quis auiem ex titiganlibus iuraverit non deaisse sese neque promisisse, et intra quattuor menses a prolata sentenlia numerandos probetur aliquid datum vel promtssum esse, praediciae pocnae tam contra dantes quam conlra
accipienles locum habebunl. In causis aulem quae per tutores vel curatores aguntur sacramenta quidem
tulores vel curatores praesient, si qua vero ex praedictis poenis propter eiusmodi sacramenta locum
1 a7to8eloi B' v. /., anoSsl^T] f7a!oander(ava8ttT] Bl) |j 1 qnide me inucntu Rl quidem inuentu i2 2 1 2 soice*
2 fj 86atv\ aocepit s | xaxaSefcao&at Ssixvvfiivoi] Sid- pit aut ei] snscepisu Beck; Itg. suscepit et? | 3 ri] et
rerum add. T% (vulg.) \ 8 mittant T%
fjtvos Be suscepit aut ei probatur e Q 3 ij om. BC\A 8tSo- ei Hl l 5 priyatarum]
l
7* | 9 propter) per Tx \ 11 proftivov B'f B 5 xdiv nptpaxoov] xfjs iSixrjs tjftdiv (rjfitor mutatur R1 |j auxilium
1
m
baucrit
V
1
iure
V
1
pcrsonam
IV \ 12 neo T, neque
om. B') ntpioveiae B" {Nomoc. ) \ eianpdxxea&at L ||
" ij ow. L | 8 oixtlae Bf H ovalat Nomoc.m Q 11 olitigator per e om. li (j nec T | 15 quae V \ 17 priuatorum R pri|| apud comM olitigatajr L 6 Sia8ixos (o 8tdxovoi Nomoc.m) M $. v., uatarum rerum T(vulg.) |j 19 causae Tvulg.
T \ 20 terminetur R1] terminentur VT
B \ 12 rjxoi] v xi}v B* Nomocn g 13 *ov8i 3ILB || ai- petentem iudicem
l
R [| 21 *manifcstatur librifipersona V*) pcrrov L B *d8i MLB || dXXoxptov L\ 14 fj om. B> | T vulg., om.
Rl penona quae RtVTvulg.
|) 22 niemoratum rel
ow. e | 7 om.M U 15 firxat MB* NomocS* | 16 Ama sone
2
V in ras. 10 litl. || 23 memoratis] memoratU causi V I
to>r L Xtrtydx8'p (*i"c) M 8id8ixos (Sidxovoi No
l
24 autem om. R \\ 25 promisse R non promisisse Tvulg. Q
18 xwv npt/3dxatv] xijs iSixrjs {Tjfioiv add. NomocF)
X vero] nero X V X decem nero R X et VlIIl uero
avotae Bu Nomocm fl 19 8i om.Nomoc.m || 20
Tl H 26 propalatam Tf p dediue] dedisse aat promisse
nxaTs om. Nomoc.m pr. D 24 napaixrjOTjxai /
intra X ^ 0 , dedisse aliqnid aut promiaisse Beck || 27 raeo
26 xalt noivals) trjv anoxlfirjeiv T^s Sltcqs vnb rov
ratc V | 28 babent T g 29 agantur V || agnntur 30
*o/ifjxoS T5v npi/Jdxcov (ex v, 11 tg. errore repetita)^ L9 || curatores om. R% || tutores quidem R[*)T \ 30 memorai i o/ioar} Bl \ 28 xtavdqotv) decem ff (err. ex S' noto tonim R
or
'o)l 29* T* om. L% xtti vnooxtfriv om. r fl 30 Tjpnpivtu
M \ $i86vxov\ 8t*a1sOftivan Il
B* \ 33
* I 35 xov toiovxov opxoy L

Nov.CXXIV 2 - 4

628

xgonoi %rot xovgdxtvges vizoptvdxwaav, ftrjSsvbs ix

toixov ngoxglfimos ytvoftsvov rols ino dntxgonrjv
rjxot xovqaiiOQeiav elvat yivtooxoftevots.

UT LITIOANTES IURENT

menta, hanc tutores aut curatores Bustineant, nullo

ex hoc praeiudicio generando his qui sub tutela aut
cura esse noscuntur.

CAPUT III.
Kal rovro Si xeXevoftev naga ndvxtov T&V StxaEt boc qunque praecipiraus ab omnibus iudicibus
ardi%> lovio ftiv OTpaiHOTixrov IOVIO Si ito).irtx<uv iv 5 tam militaribus quam civilibus in omni loco nostrae
navtl TOTIIO rrj* tifiexeoae noXtislai nngafpvXdxxea9at%
reipublicae custodiri, ut neque magistrianis neque
Xva fq
fiqrc IOTS ffiaytoTpiavois
/tijTe rolss inagxtxois
prjxe ppraefectianis
neque alio
alio ccuicumque
executori conce
concey p o s
/tjT
gxos
pj
r a e e c i a n i s neque
u c u m q u e executori
S
ifi^j
li
* ddant laliquid
i i d amplius
li
aXho oiqtSrjnoTE
ixfii^aarrj avyxogaoi nliov
xt nag*
a quacumque persona BportuoiovS^noxe ngostonov avogxovXaiv ovofiaxt lapfidveiv
larum nomine percipere quam nostris legibus declaxwv xois i/fisregots Strjyogtvfiircov vofwts, oiSi ei 10 ratum cst, nec si sacram uostrae tranquillitatis pro&eiav xov rjueitQov xgdxovs ngtKpegoisv xeXsvoiv. aXX* ferant iusaionem. Sed si quem invenerint aliquid
eixiva tvgoisv nXiov n dnaixovvxa, aSeiav ixirtaaav
amplius exigentem, licentiam habeaut et comprehenxni awtxetv xal iyxXtletv tovxov, xai rexganXdatov
dere bunc et iacludere et quadruplum exigere quod
anaixeiv onto ixXtov Xdfiot, Xva xb /tiv anXovv iq)
plus acceperit, ut simplex quidem damnum passo
%r,v ttfftiav vnofteivavxi dnoStScoxat, *6 Si xgtnXovv 15 reddatur, triplum vero inferatur aerario. Si autem
x(p <pioxq> titfegrjxai. el Si 6 noXixtxds rj oxpauanixos
civilis aut miiitaris iudex sive interpellatus seu quoaQxoiv etxs nooseXeva&elseixe oitoSr/noxe xpojii^yivdlibct modo neglexerit laesura, sicut dixlmus, viudiaxoiv xovto afuXyatt xbv pXanjoftevov xaa-a/s tigrjxat
care, ex sua substantia quadruplum secundum prae^
ixStxrtaai, ix xrjt iSine nsQtovaiat xb xBxganXdotov dictutn exigetur modum. Ipsam vero poenara exigi
xrtTn: xbv eigqftcvov ioonov tiinQax&!tatia.i. ir\v Si 20 iubemus per comitem nostrarum privatarum et comavxijv jtotvrjv tlsnQaxxsa&at xeltvofiev Sta IOV xofirf- peteutes iudices, 8i cognoverint aliquos ex suis ofticiis
los xcav rjterigojv ngifidrcav xnl xois dpjuoSiovi agxov'
executores sportularum nomine contra noatras leges
xas, ti yvoltv xivas ix xdiv iSiwv rd^eiov ixfopaoxas
aliquid exigere et boc neglexeriut vindicare. Damus
anogxovXtav ovoftaxi nagd xovt fjftexdgovs vojnnrs s- licentiam exactis nibil amplius exigentibus quam ex
ngdgni xt xal xovxo dfitXrtaovaiv ixSlxrjaat. SiSofitv 25 nostra constitutione detinitiim est dare, et si quid
Si dSeiav xai xoli f/ed-oHevoftevois ftrtSev nliov xoTs amplius exigere eos voluerint, habeant licentiam eis
Ixfitflaaials SiSovai xtov Sitogio/ievcop naga rfjs r)fi- resistendi.
rtgaS Statd^ecjs., xal ti xt nXiov avxovs eitnga^ai
&v,
%inaaav adciav avroTs dvxioxfjvcu.
CAPDT IV.
ri Si vofios xovxo plv rov xrjs eioeflovs X^etus 30
Quia vero lex tam piae memoriae^ patris oostri
nargbi fjfiatv xovro 81 xal xfji rjfiExegns yaXr^votrjxoi quam etiam nostrae tranquillitatis diaposuit nullo
Suzvntaae, fnjSsti xgonqt xois dixaaris xals idiais
modo iudiccs suis sentenliis inscribere, tamquam ex
^
iyygdcpEtv, a>s ix flaatXixov Arjftaxos dygtiimperiali vcrbo ex non scripto procedente iussum sit
&eyxos xtXeva^Tjvai xivas diax&qrat r*To aliquos exbiberi aut praesentari, sed etiam spectabiles
g j ,
aXXd xal IOVS negt^Xenxovs ge<pege*>Sa- 35 refereodarios nostras iussiones secundum quod comQ(OV$ xas rj/uExtgas xeXevoets xaxa xo ngosfjxov nottlv
e. III in. (16 eisftgrjTui) ex B habent B' E 7,1 p. 287 Zaeh.

Summam AtL repetunt paralilla AtfuA 8.

habeat, eam tutores vel curatores subeant, neve ullum inde praeiudicium fiat iis gui sub tulela vel cxcra
esse intelleguntur.
III. Sed hoc quoqne praccipimus ab omnibut iudicibus tarn militaribus quam civilibus in otnni
loco reipublicae nostrae observari, ne aut magislrianis aut praefeclianis aut alii utli execulori permillant
phis ab ulla persona sportularum nomine accipere quam legibus noslris slalutum est, ne si sacram
quidem maiestatis nostrae iussionem profcrant. Sed si quem plus exigere compererint, potestalem habeanl
eum comprehendendi ct includendi, el quadruplum exigendi eius quoa plus acceperit, ut simplum quidem
ei qut damno affcclus tst rcddalur, triplwn vero fisco inferatur. Quoasi civilis vel miUtaris magislratus
sive intcrpellatus sive quolibet tnodo de ea re certior /actus eum qui datnnum passus est uti diximus
vindicare neglcxerit, ex substantia ipsius quadruplum pracdicto modo exigetur. Eandem autem poenam
exigi iubemus per comitem nostrarum rertim privatarum a iudicibus competenlibus, si quos execuiores ex
officiis suis sporlularvm nomine quicquam adversus leges nostras exegisse cognovennl idaue vindicare
neglexerinl. Damus autem potesialcm iis quoqiie qui convcnti sunt, ne plus denl excculoribns quam ex
constiluiione nostra definitum est, et si plus ab iis exigere voltierint, poteslalem habeanl illis resistendi.
IV. Quoniam aulem lex tam piae memoriae patris noslri quam etiain sercnilatis nostrae statuit,
ne iudices senteniiis suis ullo tnodo inscribant se ex impcriali voce sitie scriplis prolata iussos esse aliquos exhibere aut sistere, sed etiam ut spectabiles re/erendarii iussiones nostras qvemadmodum decet
3 xovgaxcoglav B \ ytroafitvotS (<tc) Ll g 5 xolro
1 hao V\ aut] uel R\A rubr. De sportulis ab exactoriftiv noXtxixaiv om. L H 7 */irj8i fttjSi M$l
bus exigendis R in marg. Q 5 loco om. V g nostre rcp. T
c
MLB |i 8 avyxojgovai L, B' v l. avyx^Q^awci B U nustra reipublica V3 | 6 ot om. Rt ut ncque otn. V | magifl oicoSrjnoxe ngoawnoi L" || onogxovXXcJV M ovvqfretdjv stranis Il\"l perfectianit T\ alii F J vulg. I quocumque
B (id. 24) H 10 voftott] Cod. 3, 2, 5 (et 6?) |) 11 &~ia V1 quaoumque V7 | oonceda Tl | 8 aportularum (ie) VI
L\\ xgdxovs] tranquillitatis (i. e. yaltjyotrjxos) r ( ngoO'
9 qua V1 || 10 proferat R profera Tx \ \\ quem Btck)
aigoitv AJ || 14 Xaftg B' v. I. \ Zva om. L \ 15 dnoSi- quidcm libri \\ inucnerit T || 12 babent Tl | 14 accipctit
ooxou L || 16 tw aiaxat eiofigsTai M xq> Sijftoaiqf Vi passio V11 16 interpellatug] interpellatur VT intertiacfigrtxru \tiop. xq> Srjft. Bf)Blr])fj6
LB g 17 yi- pelleiur R vulg. Q 17 neglcxit R | sicuti V\ iicut dixiroas
vcioxatv xovxo om. e |j 22 xwv r,fitrigcov 7tgifldxcov\ leaum Rl Q 19 modum exigetur 72 | 21 oognooerit T [j
iStxwv t. v. L xrfi ijfiextQns i&ixrp ntgwvalas Bc g 23 22 exeoutiones T \ sportulorum V | nomine] tniae (L t.
xtva L* || 24 elsngciat] eiongdavxas Z> Q 2ti 8i tt xal memoriae?) Tl E nostram lcgem jTfi 23 neglexerit RVT,
om. s || 29 alxole om. Bf | 30 rofim L (c/. arl 32); e*t corr.vutg. Q aindicari VTX | Damus] autem add. Beck |
Coil. 1,15,1 J 31 ifidiv nnrgbs B* || 32 Survneaonftev L 24 exhaetls V% executoribus Brck || 25 constitatio V'f
(cf.ade)i 33 ws ix MBe?] uiare I. ix B{ \ iyygdytos 26 uulunt T | eis om. T |J 31 dispotuimoa Tl 1 32 sentiis
Bc ayodtpov B< \ 34 nQOtvex&ivxuis M | 35
R | 34 expectabiles RVl fl 35 referentarios R | oostras
SagCovi [id. 629. l) MLBe
vulg.] nostros RVT

qUIA NEQUE PROMISERUNT

629

Nov. CXXIV 4 ep.

s, xbv avxby vouov fiefiatovvxes xsXevojnev, xovs petit facere manifestas, easdem legcs finnantea iube\nrov$ oetpeQerongiovi inl xats airints ak 8tmus 8pectabiles referendarios in causis quas docent
Sdoxovaiv tjxot dvatftQOvat nQOS tijv fjfiexiQnv yaXrj- seu referunt ad nostram tranquillitatetn nullam havortjxa fxrfisftlav i^eiv aSsutv ij avxoyt 17 xoi>$ avxdtv
bere lieentiam. eos aut adiutores eorum, vel per 86
(iorftove 8t* iavrtSv f\ 8t' dXXov olov8t]noxe noouonov 5 vel per aliam quamcumque personam tenere aUquem
xpaxuy xtva jj vno tyyirp noteiv rj T eisnQnxxetv aut Bub fideiussores facere aut aliquid exigere, aut
rj dvayxdt,e%v SiaXvaus rj ovfupiovd xtva /xtid xuiv
cogere transactiones aut pacta quaedam cum BUIS
iSitoy dvxi8ix<ov -ri^ta&at, rj oimSjnore xpojHjt iv
adversariis exponere, aut quolibet modo in auacumoiwlSfjjioxB jtgdy/taxt iavxovs f*fiiyvi>vat. olSiv yaQ que cauea se permiscere. Nihil enim aliuu facere
iXXo nouiv aixovs avyxcogovfiev, ei fifj fiovov xat 10 eos concedimus nisi solas nostras iussionea in quoTjfxnioas xtXtvoeie itp' oiqSrjTioxe vnofreoet iyypdfas
cumque negotio aut ex Bcripto aut ex non Bcnpto
ij dyodtptjs nqo(pt(>ofiivas xois aQfioSiois jj xols ya>prolataa com]>eten(ibus aut doputatis insinuare iudiQiaftivots Sixaaxaie ipfaviC,nv.
ti 8e rt T<jJ nagovxi
cibus. Si quid autem praesenti legi coatrarium alivofuo ivavxiov xts it; avxdjv xoXprput Stan^n^aa&at,
quis eorum praesumpserit agere, is quidem qui dam0 fiiv ^r/ftiav xtva rj ncotyomprjv ini xots oixelots 15 num aliquod aut circumventionem in BIU3 rebus
ngdyfiaour vrrofieiiet^xioe oi>Siv jtQoxotua navxsXws
pertulerit, nullum praeiudicium pcnitus circa ius
HIQI xb 'iSiov Sixmov vnooxyoexai, 6 oe xt XOIOVTO proprium Eustinebit, qui vero tale aliquid egit, ex
nod^ai ix xrfi iSias ntotwaias xrtv tflfilav xijv xa) sua subatantia datnnum laesae pcraonae dclatum per
pXnftivxi nooicomo intvfxfrsioav Sid xov dpuoSlov
competentem iudiccm restitucre compellitur, et suapxorxos apayxaa&tiotxai dnoxaxaaxrjaai, xai ngo 20-per haec cinguli ct dignitatis sustinebit amiBSionem.
xovxots xfjv xtjs fyovTjs xal dgias a7io/3oXijv vnoaxqHaec autem omnia iabemus non Boliim in futuris
ffrrm. Tavxa 8i navxn xqaxelv xeXeio/tev /tfj povov
causis, sed etiam iu bis quae iam incohatae nondum
tv TOTS fiiXXovai ngdyfiaatv, dXXd xai iv rdlt fj8r) tamen sunt terminatae servari.
aQx&tlaiy oCnco Si nspatto&sTatv.
{'EntXoyos.)
7/ afj xoiyvv v-ntooxh xbv napovxa 25
( E p i l o g u s . ) Tua igitur eminentia praesentem
vofiov tis xb Sirjrsxis ioxiaovxa iSixxtay xaxa xb legem in perpetuum valituram edictis sollemnibuB ia
tiafrbs iv xfi (iaotXidi noXsi npoxifrcfiirojv ets XTJV regia civitate propositis ad omniura notitiam venire
andvxtov yvwaiv iX&eiv napaoxevaadxco, ivire ndv
procuret, ut omnes aguoscant quae pro communl
xat yviovai xa vneo xrjs avxdi*> xotvrfi zvtoytoias
eorum beneficio a nobis disposita suot.
nap* rifnSv 8taxv7im9tvxa.
30
I)at. XVII. k. lul. (imp. dn.) Iustiniani (pp. Aug.)
Dat. xvi. kal. Ian. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
anno XVIII. pc. Basiiil vc. anuo III. ind. Vll. [a. 544] anno XIX. pc. Basilii vc. (anno IV.)
[a. 545]
manifestas faciant, eandem legem confirmantcs praecipimus, ut spectabiles referendarii in causis quas
docent vel referunt ad noslram serenilalem nullam habeant polcstatan, sive ipsi sive eorum adiutores, per
se vel per aliam ullam personam quemquam comprehendmdi aut pdeiussioni subiciendi aut qnicquam
exigenai, aui cogendi transactioncs aul pacliones ut/as cum advcrsariis suis facere, aul utio tnodo in
ulla causa sese immiscendi. Neque enxm quicquam aliud eos facere permitlimus, nisi ut nostras tantnm
iussiones in quacumque causa m scriptis vei sine scriptis prolatas compelentibus vel delegatis ivdicibus
insinuent. Quodsi quid quis ex iis nuic legi contrarium peragere ausus sit, is quidem qui damnum
aliguod vel circumscriplionern in rebus suis pnssus esl nullum omnino praeiudicium circa ins suum sustinebit, gui autem eiusmodi qnid fecit ex substanlia stia damnum personae iniuria affeclae iliatum ptr competentem iudicem rcsarcbe cogelur, cl praeterea cinguli vel dignitalis amissionem subibit. Haec autem
omnia non solutn in causis futuris valere iubemus, sea etiam in iis quae iam incohalae nondum vero terminatae sunt.
Epilogus.
Tua igitur sublimitas ut pracsens lex in perpetuum vatilura ad omnium notitiam
veniat eaictis more solilo tn regia civitate proposilis provideat, ut omnes agnoscant quae in commune eorum benefidum a nobis conslitula runt.
1 xbv avxbv xQojtov L easdem leges s II xsXtvofitv Xtlov xb 81 (n coct.), qui est a. 545, quem si sequtris cum
om. L | 4 r\ nixois) 17 om. ; H enxnwv M || 5 8t' iavxtor] Zachariaeo, ind. VIIl tervari poterit
ij ht' invxiov Br || 6 iyyvrjy] fidciussores e fl T] xtva
L S 8 iv scripsi ex S {!"/.)] rj MLB, delemlum eentet
1 manifcstigsimas Vflleges easdem /2 {j 2 expectabiles
Zackariae (c/. Thtod. ft^xc ftrjv l/tfnyvvixuaav
taviovS
l
5 quaincumque aliam H | 6 sub
oXtK TOIOVTOIS itQaypaat) | 9 oidi Bf || 10 avxots Bf jj RVT\ 4 iutores KT ty
dtl. T2 j fideiussores RlV(cf.IuL)] fideftofov} solas s Q 11 dyypn fwi)f aat ex scripto y ^el iineola subducta
1
m
T per
scriptis /u/.; unde leg. rj iyypdipasi I 14 xoXfiTJoot inssore R fideiussiones Tvulg. |) 9 semper tniscere
negotio V3 in rat.19
HLB l 26 iiixxaiv L % 28 nnpaxiXtvadxo* M % 31 mb- se permiscere /2* | 10 qnocumque
a
scr. dat basilio uo. CODSS. rtliqui* omisxis M \ daL xvn litt. H 11 ex scripto) ex om.T l 12 deportatis V |] iudicibus insinuare T\ 14 hb VT|| 15 aliquid R || 17 agit T
(xcii b, xii Ulin.) kal. iulias anno XVIII [Utin^ anno
cgerit valg. Q 18 dclntam V%\ 19 restituare Vx rrttituXVIII am. Ito) post cons. basilio (rr, orlisarii b, bilixari
turn est f* || 20 hoo Tvulp. j) sustinebis Tl H 22 inVtin.) anoo III (anno III om. b) ind. VIII (indictione
boctaua 6, debebat esso ind VII) /u/.*u Utin., inj>(ochuare Tl 1 23 tm T, om. /?'|) terminante Tl Q 28 eorum
vri&n iv fxst $7]' xrjt flaoiXtlaS vnaxtlq BnOiXtiov
cummuni li [) 29 duposita] sauccita disposita Ta H 31 subto y Theod., ex quorum eonsentu subtcriptionem conititui; scriptionem unus praestnt rod. Escorialevsit, ubi praetcridhier.tam txhibeni s {ubi vid.) el {practtr diei notam cum f bitur conttitutiom CX VIII ( nov. CXXX) inttr extraconsentiem) Ath.i lyqd<fi\ n^b tr/ xnX. larovnfitav /? vaganttt pasilat | dni. i , iuit. pp. cog. an. XIX pc. bas.
odtias 'lovoxtviayov %b *&' fttxd xt]v vnaxtiay liaaivc ct. Ejcor.

Nov. CXXY

630
PKE

UT IUDICES NON EXPECTENT

CXXV. Auth. CXVI. Coll. IX tit. 4

AIKA2T2N.

R UT IUDICES NON EXPECTENT

IUSSIONEM, SED QUAE VIDENTUR EIS DECERNANT R

{'0 aixos fiaotXsve Ilixqtf

5
Idem Aug. Gabrielio p. u.
(JlQOolftiov.y
'JSnsiSq xivts xiav Stxaaxiov fiexa
( P r a e f a t i o . ) Quoniam quidam iudicantium post
noXXois xrfi 8(xt]S aydivas xal nXeiaras tflfiias xoTs multa litia certamina et plurima litigantibus facta
ixaoftvots yivoftevas ini xais itaQ avrols xtrovftsdispendia in negotiis apud eos motis suggestiouibus
vaiS ino&taeot ftrjyvaeat xexQivxat TIQOS XTJV rjfisre- utuntur ad nostram tranquillitatem, praeseuti geneQCLV yalt]voxT]xa, xal xovxo xtjj nagovxi yevixd) *>6fiq>
10 rali lege hacc perspeximus emendare, ne dilationes
aweiSoftev Sto^&coaaa&at, diere firj vneQ&saiv xais negotiis ex hoc fiant et aliud rursus priocipium
vnofrtotoiv ix xoviov yivea&ai xai dXXo naXiv TIQO- examiaatioues accipiant.
oifnov xds it-erdoeis Xafifidvuv.
CAPUT I.
KeXsvousv xolvw firjSiva xatv Sixaortov *a&* oiovIubemus igitur nullum iudicantium quolibet modo
%r\noxt tQonov fj XQOVOV inl tait nn^' airoJs ngo- 15 vel tempore pro causis apud se propositis nuntiare
& i s
dixais ftrjvvtty ngos TTJV rjfiextQav yaXrj- ad noetram tranquillitatem, sed examinare perfecte
dXX' lls-td&iv leXeiws rb nqayfia xai oneg
causam et quod eis iustum legitimumque videtur dexatov xai vo/ui/iov ipaveirj xpivetv. xai ei cernere; et si quidein partea cessaverint in his quae
avrols
ov
decreta sunt, ezecutioni contradi sententiam secunfiiv T EQrj dftjavjcdant tols xexptpevois, TTJV yrijf
aaftta jict(>a$iSoo&ai xara irjv xav vofioiv 20 dum legum virtutem. Si autem aliquis putaverit ex
xal
ei oi TIC vopiaeis ix xrjt avxoxsXovs y/rj<pov prolata novissima sententia se laesum, appellatione
Xdy&ai, ixxXrjxtp xBx^a9~ai vopifia>, xal utatur legitima, et haec secundum ordinem legibus
iavxov
avxrjv xaxa xi]v vnb xav vofttov Sicogurfievtjv iydelinitum examinetur et perfectum auscipiat termiyvpva&o&at xdgiv xal xiXeiov ndoas Sexea&a*. ei oi uuin. Si autem duo vel amplius fuerint coguitores
8io xal nXUovtt elev xrjs SUTJS dlayvcogovas, xal jie- 25 Jitis, et aliqua inter eos emergat dissonantia, etiam
rai> avxiov ava<pvj} ia<ptovia, xal ovxco xtXeiopev
&ic iubemus unurnquemque hurum secundum quod
Iva ixnaxov xovxatv xaxa xa <pai+6fieva avxqf xfjv
vidctur ei Buam dare sententiam.
iSiav SiSovai if>riy>ot>.
('EniXoyos.y
Ta xoiwv BM XOV naqovxos rofiov
( E p i l o g u s . ) Quae igitur per praesentem legem
TOV ets xo Sttjvexis ioxvoovxos naqa TJJS rjfiextQas 30 in perpetuum valituram nostra traaquillitas defiiuvit,
Nou. CXXV (Authent. CXVI* Coll. IX tit. 4: gloss.) Qraece extat in MLt cap. 1 in B 7,1,18 cum tchoL
Epit. Theod. 125, Athan. 4,17 (inde paratitla Ath. 5 9. 8 5). lulian. eonsU CXll.

cxxv.
DE IUDICIBUS.
Idem Augustus Petro praefecto praetorio.
(Praefatio.y
Quoniam nonnulli ex iudidbus post multa litis certamina et pluritna damna litiganttbus in causis apud ipsos motis illata relaiionibus usi sunt ad nostram serenitatem, hoc quoque praesenti generaU lege emendare nobis visum est, ne inde in causis dilationes fiant et atittd rursits princtpium
cognitiones capiant.
L Iubemus igitur nullum iudicvm ullo tnodo aut tempore in causis apud eos propositis ad nostram
serenilatem rem deferre, sed perfecte examinare causam et guod sibi iustum atque legitimum visum sit
iudicare. Et si qmdem partes iudicalis acquieyerint, sententia eliam execuiioni tradatur secundum legum
tenorem. Si guis autem cx definiliva sententia se damno affectxan esse putavcril, Ugitima aypellatione
utatur, eague secundum ordinem a legibus definitum excrcealur et perfectum finem accipiat. Quodsi duo
pluresve smt litis cognitores, et inter eos dissensus oriatur, sic quoque iubemus unumquemque eorum
quanadmodum ipsi videatur sententiam suam ferre.
Epilogus.
Quae igitur per praesentem Ugem inperpeluum valituram a nostra serenitalc statuta
2 rubr. ITtgl Stxaaxav ML Theod.} "SJaxt xois 8i- extat extremo loeo tcripta post nov. CXXIII Aulfu
xaaraS fttj avafiivuv &t(as xtXtiiattS, aXXa xa Soxovvxa CXXXIVf. 76 ( = F) I 2 rubr. om. DF% 5 intcr. om. F,
OVTOI? yfrqfi^ta&tu Alh. s Q 5 inscr. om. MLt tupplevi Id. A. reliquis omistit D |j pprum T pplrum V ppo aL
cx Ath. (cf. subtcr. Theod. infra ad 631,10). Gabrieli (ue. praetoriomm vel praetorio); p. u. i. e. praefecto orbi
praff. urbi inscriptum exemplar sequilur ff, ubi vid. Q restituit Zachariae (e/. lo. Lydut de mag. 3, 39) \ 6 qui*
6 'EnnSri xivts LsAtLTheod.]
JJoXXol rtrii 3 / || 10 dem F 0 indieanti V iudicantibus TlD | 7 htiganti*
xai xovxo] haec s H 12 ino&totv Ll 1 xovxoav L\ 19 bus] a litigantibus Fvulg. Q 9 tranqmllitatem] legem uel
i<pnovxao$ Bt H 20 xal om. y |) 21 *vofii<ro$ MLB Q ix ad tranquillitatem D (] lege generali V | 10 hoo Fvulg. '
Tr/s avxojeXovs tftrjtpov] ex prolata norissima sententia ? || 11 ex hoo negooiis F\ 17 legitimura V*\ dcnnero F
23 &ib>(>iopivr)v ixyvpvd&o frcu L iyyyfivaeo&at 8ie>- 18 et om. F g cetauerint F non cessaucrint T11 in] t
pKffievrjv B? | 25 T^S] oi irfi B* | xal] et aliqua (i.t. F | quod Tl | 19 decerta F 1 creata Tl detraoU T*F\
oontradi] mandarent F | sententia T | 20 ei) esse F \
xal xtsi) s G 26 dvarpvti Be Q 27 uvxav Be
21 laesus Tl (j 22 legitima utatur F | hoe Fvulg. | 23
soscipiatur Tl J 24 autem] enim T | duo] uel duo F |
dissonaotiam F\ 26 iic
1 Nov. CXXV= Auth. CXVl om. R, in T rapetitur cognicione JT || 25 aliquam-
Tl |j eorum Fvulg, | 27 sua dare
inter extravagantes in appendic ab alio librario tcripta om. D B unumquem
1
f. 179 ( D). ln cod. Monaeensi (olim Frinngensi) 6359 ententia V H 29 igitur] autem T

EXEMPLUM SA.CRAE LEGIS

31

NOT. CXXVI pr. 1

y j j
potofrtvxa rovxo p
Qx} rovxo
tam tua celsitudo quam omnes alii iudices maiores
Si xai navtts oi aXXot Sixaarai / ^
xe xal iXdxet minores custodire festinent, ut nullus penitus
Q p ^ i anevaartooav, iSixrcov fiev iv tavignoret quae pro utilitate noBtrorum collatorum a
TJ/ TTJ flatjiXiSi noXei xara xb avvrjdss naqa TJJS aljs nobis disposlta Bunt, ita tamen ut uuiversis interdiVSICQOX^ n^oxtd-e/tevay, nQoixa&wv Si KQOQ rois 5 catis per propria praecepta, quatenua Bine ullo inxmv hnagxtaiv XaftnQoxaxovs aq%ovxai xaxajte/iiroiusto dispendio nostris collatoribufl iusinuatio legis
fiivcov, tHsxE itdvxas yveoyeu xa vni^ xiji xcSv Sixapraesentis fiat.
tyfi&voiv dtpeXsiaS naQ* rjfiwv vouofrexq&evxa.
Dat. id. Oct. GP. imp.
p dn. Iustiniani pp. Aug. anno 9 Dat. xv. kal. Ian. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
VII post
II
[a 543]
anno XVII. post cous. Basili vc. anno IL
[a.
543]
XVII.
post cons
cons. Basilii
Basilii vc
vc. anno
anno II.

I2ON 0EIOY NOMOY nEPI EKKAHT2N.

{'0 avxbs flaoiXevS OEOSOXCO inaQxV npaixto^lcav.)
(fffv.y
OeoSoatos xal OvaXevxivtavds ol xrfi &eiae Xrjgecos vofnf Siexv7ttoaavf yaveQas
f
xcov vnofrioetS xbv xoiaiaxwoa xdv 9siov naXaxiov a/ia xcp ijtagxv xu>v avaxoXixwv Itowv jtQcuxoiQlav xqi 15
xaxit xaiQov xbv &()6vov xr\S arti vnegoxrfi Sienovxt xaxa xb oxrjfnt xmv aaxqtov exaeiv. evQofuv Si iv
xaii xotavxatS dgexdotoi nqayua yiveofrai xal vrjt noXtxeiaS xai avrrje xfji (iaaiXela.s avd^iov. oi ya.Q Sixa%vfievoi xal ol ivxoXsii xni ot xovxtov ovvT/yoooi xui ndvxes oi iv xals xotavxais vno&dotaiv inriqexovvxfS
wi rjfiwv avjdjf xa&rjuevcov xai axoocofiivcov xovxo fiiv ia&rjxt xovxo Si vnoSrjfiaot xal Qijfxaat naga xols
iifiBxiqoit ao/pvaiv ixexpijvxo, oU fxovovs xexorja&ai 7tQOirtxsi xovt jtybs xrjv ftaaiXelav elstovxaf dXXa xal 20
avxoi oi Sixaoxal ovx i iSiov nffOicSitoVj dXX' ds fjpuiv avxdtv nagovxcov xal StaXaXovvTtov xds olxelas
i
yrijtpovs
CAPUT L
"Oneg xov Xonxov iv olafSrjnoxc SixaaxrjQlcp yivea&cu xcolvofiev, &eonlomes xbv fiiv xaxa xaigbv
TCQo. xov &eiov rificov naXaxiov Sfta xfj aavxov vnef>oxfi ijxot xu> xaxa xatqbv inaQXV xdiv ISQWV nQcuT<XS xontvxas vno&ioew exdeiv, firj d^ qfisxtpov Si aXX* i iBicov ngosuncov xas StaXaXias nQO- 25
yQ
xai vbfioii iyvaafiivriv Stdovcn %p](fov' xcov tia&oxoiv SrjXaSq axQtvltav tv xali xoiavxcus Siaixais XTJV
tSiav naqsxovxcov vnrigeffiav, xal tiSoxcov rdiy apxovxiov xa>v xas xoiavxai SixaS xpivovxcov, <ai et xi naQa
xavxa xov Xomov xad~y olovSqjtoxe XQOitov nXijfifieXrj&elt], xd> xijs xa&oOKoaciuS iyxXrjfiaxt vnoxtloovxat.
Nov. CXXVI Graeee tantum extat in ML, e. 1 (0aoix{ofiev xbv ftiv xaxa xatQov ....)
Epit. Theod. 126, Athan. 7, 6. Julian. const. CXIII.

3 B 9, 2, 9.

sunt, tam tua sublimitas quam ceteri omnes iudices et maiores et minores observare studeant, edictis quidan in hac regia civitate more solito a tua sublimitate propositis, praeceptis autem ad clarissimos provinciarum praesides missis, ut omnes cognoscant quae ad utilitatem lUiganttum a nobis sancita sunt.
CXXVI.

EXEMPLUM SACRAE LEGIS DE APPELLATIONIEUS.

Idem Augustus Theodoto praefecto praetorio.
Praefatio.
Theodosius et Valentinianus divinae memoriae lege constituerunt, ut manifestas causas
appeUationum quaestor sacri palatii una cum praefecto sacro per Orientem praetorio qui quoque tempore
sedem tuae suoumUatis obtinet secundum formam sacrorum ludiciorum examinet. Comperimus autem in
eiusmodi examinationibus rem fieri et re publica et ipso imperio indignam. Liligantes enim et procuratores et eorum advocati et omnes in eiusmodi causis ministrantes tamquam nobis ipsis scdcntibus et
audienlibus tam vesiitu quam calceis et vcrbis apud magistratus nostros uluntur, quibus eos solos uti dccct
qui ad imperatorem ingrediuntur; quin etiam ipsi iuaices non ex sua persona, sed tamquam nobis ipsis
yraescntibus et interloquentibus suas senlenlias proferebant.
I. Quod in posterum in ullo iudicio fiert prohibemus, sancientes ut sacri nostri palatii qui quoque
tempore quaestor est una cum tua sublimitate sive qui quoque tempore prae/ectus sacro praetorio est
huiumodt causas examinet, neu vero cx nostra sea ex suis personis interlocutiones profcrant alque
letitentiam legibus agnilam ferant; ut scilicet solila scrinia in ciusmodi cognilionibus ministaium suum
praestent, sciantque magistratus qui de talibus causis iudicant si quid adversus ea in posterum ullo modo
commissum sit, se maiestatis crimini obnoxios fore.
3 iStxxaty L Q iSixxtav 6 xaxantfinofUvotv om. et
ubi teqq. quoque divenam formam exempli ad praef. urbi
dati produnt | 6 Xaftn^oxaxovi om. L Q 9 subicr. om. /u/. [I
id. oct 3 / ] xaXnvS. 'Oxxaiftoiav Ath. xv. kal. Ian. s pqvl
tavovaftqt Theod. | imp. dn. Iustiniani pp. aug. anno
XVIll (leg. XVII) s\ cp. dn. iust. pp. aug. M BaoiXtlas
'Iovaxwtavov xb ts' {leg. **) Aih., om. Theod. jj 10 post
cons. Baailii vo. anno II s] vnaxtiq BaoiXtiov xb (f inl
UhfOV vitaqxav Theod. fiexa xi}i> inaxtlav BaaiXttov
Ath. basil. vo. consa. 3 / |] 12 rubr. "iaov ixxXrpcan> ML
Theod.] IIZQI ixxXrjxtiiv Ath.; rj o\ij vsaqa ($c. in B recepta est) i.v.Ll
13 inscr. om. ML, addidi ex Alh. || 14
BaXtvxwHxvbs cit. Thtod. \\ &tt'ae) tlatfiovS cit. Ath. |j
Cod. 7, 62,32 (c/. nov. XXJJI c. 4) 1] 15 indexv
vnaqx< ML (Thtod.) | 20 *fx6vois ML fl 24 aav

xov CGEHeimbach] ainov MLB fl inaQXV B\

ML | (HMVJ Ufwy tjfuov Bc || 26 cf. nov. XX
1 Umen D tunc V\\ 4 sunt om. D$tm F { ut] et F|(
intcrdictis VF | 5 per om. F j propria] pria Tl pro ea
(fic) T a || nllo iniuito] iusto vUo F, iniuito om. D (J
6 Dostris] nisi T |j oollacionibns F |j 9 subtcr. praestat
cod. Paris., item Berolinentis o. 1344 tcriptus, ex quo eam
protulit Bienerus Getcfu d. Nov. p. 524 B oonsUntinopoli
lmperante domino iutioiano perpetuo angiuto Paru. cp.
imjp. iuti. Berol. | 10 ano. XVIII BeroL, vulg., anaos
XXIII Paris. | basiL BeroL | no clariBaimo Paris., onu
BeroL |j anno III vulg^ reetius imperii annum XVII rettituit Heimbach

Nov. CXXVI 2. 3 ep.

632

EXEMPLUM SACRAE LEGIS

CAPUT II.
*Ev naoatS 8i xdts ixxXrjxoil xovxo xpaxelv xtXsvofitv, iva oadxte ixxXrftov y$ro/tt'vT]S tvrbt xov <wpor/Vow
XQovov ixnrtpov ftigos xrjv xvQiav tijitqav TtagatpvXdnei t awntp&ixoiS oi dtxaoxal xoiixo fiiv xa ningay/iiva
tovxo Si xd xexotfiira dgexd&iv anovSuawai xai /iexa xov ro/iov xni xov Sixaiov ytjyov Stdovai. tl $i fiovos
6 ixxaXeadftevo; tisiX&oi, xtXevopev tovs Stxaaxas dvap.evstv p-ixgt iVs xsXevxaias xvoias, xai $i avaijtij#s
6 vtxijoas firj evQE&cir], i^exa^Ofttvtov xiov n7xgayudva>v vdfttftov tSovvat nigas. Si fiovos 6 xrtv vixj]xt>trjv
yrjtpov Xafiibv eisiXfrot, xni int^TjTTjiteie 6 ixxaXovftevos firj cvQe&tfy, dvafievEiv xovs dixaoxaS fifj povov I'T\V
xtXsvxnlav xvgiav, dXXd xal xbv T/J reparatiouos XQorov, xovxiaxt xovs TOIS ftfjvas. xnl ti ftrjSi trivtxalta
6 ixxaXovfuvos evoe&eirj, firjxin rrj rov XQOVOV naQaSQOftf, xvQova&ni rr,v xfnjipov, aXXa xal ix ftias f
roi>s Stxaaras ltrat,tiv tovro uiv T ntjtQayfiiva TOVTO 8i T<X xsxQt/uvn' xal ei fiiv oofrcus rr/v xfr^
StSofiiiTjv ivftoiev, lavTtjv fltpaiovv, ei Se it napcZmai, loirto Stoo&ovo&ai, xni vojiifiov StSovai xfnj^ov. 10
a7ia 8i rijs itpeaiftov Sixrjs iv tais iftitQo&toiiois fjfiioan etre Ttnp' exmioov fiioovs titc nagh rov eroi tisax&eioqs firjxixi rf} IOV SieiovS XQOVOV jiaQaopoftjj tov Xoinov /Seftaiouofrat TTJV \fnjtfov, aXXa TiyS dXrfttlai
xai xov Stxaiov exonovftivov ndgas rals rotavxcus vnofreoeot SiSoofrat vo/Jifiov, IXIB IOV ivos etxt ixnitQOv
fiiQovi nagbviot.
xai Sia xovxo xeXevofiev iv rais ronzvrats V7io9iataiv pi)xin (xafra fii'x(>t tov naoonos
Ixpdret) eis ITJV TXQCOXTJV XXXTJXOV ndaas xds SiayvcuasiS dvayepeofrat, dX?M ulav ixdairjv lijv iSlav tjfttQa
fyetv nQoytyQivriv

CAPUT m.
Jlgbs xovxois d'eO7ii,0ftEv, tSsze yxdvxae xovs Sttcaaxds xfjv /tev ixxXtjxov xale SicoQiOftivnts t}pu'(>at
TiMSayopivrjv xnl TOS VO/IOIS ovx dnrjyogevfiivrjv navxi xqontp Sixeofrai, ivxbe Si X' fjfifgcdf (texa ib intSa&ijvat xrjv ixxXrjTOv xa nenoayptfa
/uera xrje iSiaS vTtoygaipfjs naps'xttv xole Sixct^o/iefois, ivn ixthoi vrii^
itjs iSiae ftoTj&iiaS xtp aQftoSiut d(>x.ovxi javxa Svvrjaovxat ifupavCCjtiv. ei Se xts xaJv Stxaoxdif tovxo notrjom 20
vjiep&oixo, ij ftsv ynjfos xfj TOV XQ^VOV napaSQOfiji Beflntai&totTnt, ni<xbs 8i 6 SixaOTrje 6 rnvxn (*TJ napa<pvXdt;as xal oi xoviio v7trjgexovvxee naaav ^Tjpiav, r\v (av) vnofieivT} 6 Stxa^Oficvos Sia xb ftf} Sofrrjvat aliu> rd
ntngnyfiva% ix xtav iSiiov ovaidjv anoSovvat aixd} dvayxao&Tj<rovxnit xal dva Sixa xpvoiov Xitgav notvijv
xaxafiaXovat xciis TjftextQoie eisxo/uafrijooftdvnv noiSdxoiS.
('JSniXoyos.y
'11 i'Soos xoiwv xni /teyaXocpvr^S ai&evxia aov xbv naqovxa vofiov xnl iv xavxt] ijj 25
finatXiot izoXet izQofreiyat antvanxw, Tva ndvxei yiriboxtoai, xi oyeiXovoi nnoaipvXdxxiiv
Dat. (
imp.
du. Iustiuiani pp. Aug. anno XX. p c Basilii vc. anno V.)
[a. 546]
c. JI *Ev Ttaaan 1 0 yrjyov ex B habet B* E 9, 24 p. 295 Zach, 11
p. 296 Zach. et Ecloga 1X Bas.
c III summarium extat 'I\m. 11,6 (nhi citatur veaod (>Xy).

16 n^oyeygaftfitvijv B' ib. 26

II. In omnibus autem appellationibus hoc valere iubemus, ut quotiescutnque appellatione interposita
intra statutum tempus utraque pars falalem diem observat, sine dilatione iudices tam acla guam tudicata
examinarc studeant atgue legi el iuri congruam seutentiam ferant. Quodsi solus qui appellavit intraverit, iubemus iudices usgue ad ultimum fatulem dicm expectare, et si is qui vicit requisitus non invenialur, examinatis actis causae legitimum finem imperlire. bin autem solus qui victricem sentaitium accepit
intraverit, et is qui appellavit requisilus non inveniatur, iudices non solum ultiruum fatalem diem expeetare, sed etiam tempus reparationis, id est tres menses. Et si ne tnm quidem is qui appellavit invenialur,
non amplius lemporis decursu senlenliam confirmari, sed etiam una parie praesenle iudices tam acla quam
iudicata perscrutari; ac si guidem sentcnliam recte laiam compererint, eam confirmare, sin vero quid
vegUclum sit, id corrigere el Ugilimam seiitentiam ferre. Semel atilem causa appellalionis intra fatales
dies sive ab utrague parte sive ab alterutra inlroducta non umplius biennii temporis decursu in pvstenim sentcntia confirmetur, sed veritaU et iuslitia considerata finis eiusmodi causis legitimus impunatur,
sive una sive utraque parte praesente. El propierea iubemus in eiusmodi causis non amplius [quemadtnodum usque ad praesens tempus valebat) in primam appellationein omnes cogniliones refcrri, sed singulas
propriam diem praescriptam hubere.
III. Praelerea sancimus, ut otnnes iudices appellationem inlra slatutos dles interpositam neque
legibus prohibitam omnibus modis recipiatit, atque inlra triginta dies post oblatam appellationem acta cum
subscriptione sua litiganlibus praebeant, ut illi ad auxilium suum competenti tnagistratui harc insinuare
possinl. Quodsi quis ex iudicibus id facere distuleril, scntentia quidem decursu temporis con/trmabilur,
ipse vero iudex qui haec non observaverit et qui ei minislerium exhibent omne damnum quod Uligans
propter acta ei non edita subicrit cx propriis substantiis reddere ei compcllentur, et poenam denarum auri
Ubrarum solvent noslris privatis rebiis inferendam.
Epilogus.
Gloriosa igiiur et magnifica auctorilas tua praeseniem legem in hac quoque rtgia d
vitate proponere studcat, ut omnes intellegant, quid obscrvare aebtanl.
1 lyxXrjxoiS (et $!e in/ra conslnnter) M \ yivOfitnjS L ||
2 itaQaqvXdxrti Scrimger (B* Leunclavii\\ nngafvXdx'
xetv M napayvXdxTi] LB? ittiQnipvXdxxoi B** (observaverit lul.) || 3 O7iov$'a$ovai Be || 4 tiotX&g B* \ 6 6 om.
JV|| ixxnXtadftivoi [id. 8) Br | 7 xrfi eparatfonos M xm
beparationos L xov ngoevxpBnta/tov Ls.v., Bf xov tv~

14 xa&dntg Ecl. |j 15 ti i irjv ytganrjv fxxXqiov] in

primo introjtu lul. iv xjj
J avroSip Ath. (celerum

ef. Cuiaciu* Obss. 18, 36) | 16 ngosytyQn/iftivriv Thtod. [

19 vnig T/js iSiaS ffotjOtias ixtivoi L 20 xavxd LB
Iul.] Tavxtjv M \ ov\i']au>vttu cvm Serimgero vulg, \ 21
vntg&tjxtu L \ pt(lniai&itoixni\ non confirmabitur lul. [
22 jtdeav] xnl Ttdonv Bl \ 'inopeivtj M xmofurn B*
vnoftevot LBf^2Z x?vaov L || UXQCJV 31B6] Xlrgas .&$
24 xaxaflaXXovoi L | JIJH/STOS] iStxols B g 25 irtiofrxdirj L B 26 yivwaxovai L | dat. 1 / , lyqd<fr\ Ath. ipta
subtcriplione omusa, deest ttiam apud luL lEtfony&fl
xq* x' irei xijs paoiXtias 'lovanvtayov fteia xnaxtiav
BaaiXtlov Theod., unde subscriptionm r^finxit Zaehariat

UT FRATJUS FILIl BUCCEDANT

633
CXXVII.

PKZ

flEPI AAEA4>0IIAIAfiN KAHrONOMOYNTftN

AMA T 0 I 2 ANIOYZl, KAI UEPl ETEPi2N
KE4>AAAIgN.

*O avros ftaotAsie Baaaco rt5 iv8o<ndrcp indpxq?

NOF. CXXVII pr. 1

Auth. CXX. Coll. IX tit. 7

UT FRATRIS FILII SUCCEDANT AD IMITATIONEM FRATRUM ET ASCENDENTIBUS

EXTANTIBUS; ET UT MULLERES NON 1N5S1NUATA ANTENUPTIALI DONATIONE NON
LAEDANTUR, NON INSINUANS ADTEM VIR,
VEL SI COMPETAT NUPTTALE LUCRUM, EO
NON FRUATUR; ET RURSUS UT MULIERES
NON SECUNDO NUBENTES DOMINAE SINT
10PARTIS SPONSALICIAE LARGITATIS, QUANTUM PARS FACIT UNIUS FILII; ET UT SIMILES SINT POENAE UTRIUSQUE SEXUS, DUM
SINE CAUSA RATIONABILI REPUDIUM
MITTITUR.
15
Jdcm Aug BasBO pp.

TlQaiTCOQiCOV.

( P r a e f a t i o . ) Nostras Jeges emendare nos non

piget ubique utilitatem subiectis invcnire volentes.
tjjtiis ovx oxvovf/Ev, jzavraxov TO av/u<pcoov zols vnrj- Meminimus igitur scripsisse legem, pcr quam iussixooiS tvpioxciv flovXofxtvoi. fitfivrt/itfra TOIWV ypn- 20nius, ut Bi quis raoriatur relinquens latres et filios
yvrfS vofiov. 8t' ov TTaQExtXevadiiefra, \'va ti iii rt- alterius pracmortui fratris, ad similitudinem fratrum
TjOeie xajaXmcov adiljols xai jiaiSas htoov irpo- ct praemortui fratris tilii ad hereditatcm vocentur
vTTjoanos adcXyov, (xafr Ofioiorrjra rwv ttStXytov paternum aditigredientes gradnm et illius ferentes
xai ol rov npozt/Leinrjattrrof adebpov) nalSee ngbs portioncm. Si vero mortens relinquat ascendentium
TT\V xXrjgoro/uiav xnXovvrat rfjv narptpav vneitiorrts
25aliquo8 et fratres cx utrisque pareutibuB coniunctos
Tagtv xai irti' ixtirov xofti^o/ievoi potpav ii Si 6
sibi et filios cx praemortuo fratre, fratres quidem
itXsvTT[O(ti xaxaXinot iutv avioviaiv rn-a xai aSeX- iussitnus per ipsam legem cum parentibus vocari,
fovi i exattQtof yovitov owaniouivovi
avtw xni
fratris vero filios exclusimus.
naiSae ix nQOTeXivjrtaavroe aB(Xfovt rois uiv aSckfovs ixiltvaafitv Sia rov avrov vofxov /uera rwf yo30
viatv xaXiia&ai, tovs Si aSeXtpojzaiSae d
(IIQOoiutOV.y

TovS f}flEttQOVS VOflOVt inOLVOQ&OVV

CAPUT I.
Tav-ia rolwv Stxaltos Innvopfroimts &tani^ofier,
Hoc itaque iuste corrigentes BancitnuB, ut sl quis
Tva tt TIS reXevjrjoat xmaXdxptt JCOV aviovxwv itva
moricns relinquat ascepdcntium aliquem ct fratres
xal aStXfovs Swafttvovs pnh itov yovtwv xaleiofrat
qui possunt cum parentibus vocari et altcrius fratris
xal iiioov aSeXfov nooreXevjTjaayies natSas, prta
praemortui filios, cum aaccndentibus et fratribus
rw> anorrcov xal xwv aStXfwv xaX/uvxat xnl o 35 voccntur et praemortui lratris filii, et tantam accirov TtpojeXevxrjaarxos IStltpov nnldee, xal toanvrrjv
piaut portioncm, quantain futuruB erat eorum patcr
Aaftfiavioai /jdiouv, oarjv rj/ieXX.ev 6 ainutv naxr\p xoNuv. CXXVII (Authent. CXX Coll. IX tit. 7: gloss.) Graeee extat in M (de BL vid. ad eap. II. III).
Epit. Thtod. 127, Alhan.9,\% Julian. eontt. CXIV.
e. I summas habent Ecloga privnla aucta 7, 3 p. 23 Zach.f Anonymut Bodtcianus ap. Zaehariae \rfvtxS. p. 219.
Theodori summam in fint auctam exhibet Prochiron 30, 7, schol. E/ianagogts 33,16.
CXXVll.
DE FRATRIS FILIIS SUCCEDENTIBVS UNA CUM ASCENDENTIBUS, ET DE ALIJS
CAPITJBUS.
Idem Augustus Basso gloriosissimo praefecto praetorio.
Pracfalio.
Leges noslras emendare non pigct nos, qui usqnequaque id quod subiectis nostris
orodest reperire velimus. Meminimus igilur nos legem scripsisse, qua praecephntu, ut si quis decesserit
nliclix fralribus et libcris alleriiis fratris antea defuncti, (ad sitntliluainan fralrum etiam fratris antea
defuncti) libcri ad hercdiialem vocenlur in palernum successuri locum alque Ulius porlionem aecepluri;
n'n quem oscendenlium defunclus reliquerit et fralres ex ulroque parenle sibi comunctos el liberos ex
fratre antea defuncto, fratres quidem cum parentibus vocari eadcm lcgc iussimus, liberot autem fralris
cxctusimus.
1. Haec igitur iure emaidantcs sancimut, ut si quis quetn dcftmctus reliquerit ex ascendentibus et
fratres qui cum parentibus vocari possint et aUerlus frairis antea kefuncti Uberos, cum ascendcnlibus el
fratribus etiam /ratris attlea defuncli liberi vocenlur, el lanlam parlem accipiant, qnanlum paler eorum
Irubr. IJipl dtaSoxrov (leg. StaSoxuJr) aSiXtfOTtatticov
Mal ntQl iiHfrtviinS (Bvtov Thtod. "Scr* tovi iraidaS
rov nportAcvrrjoavjot aStXpov xXrjpoiOfitlv fitxa rtav
aStlfptvv xai avtow&v vnovtav, xcd ntpl tSrav Ath.
\cf. sj | 15 Bdaotp npanwpicof A/(p|| Oeodinw lna
9XV HpmTtopifov Ath.\ 18 j}/*ff inaropfrovv cil. Aih. H
20 v6fiov) nov. CXVlUc.Z | ^TtXtvrr^aoi A/g 22 xa'
O(ioi6tt}in 23 aSeltpov propter hnmoenttttuton omitsa
in M tx <; add. Zachariae \ 24 xaXioviat ScringeT [cf.
35) | 26 T'*i (c/. 32) M\ aliquos {i.e. rtvas) y jj 31 Tauia
Scrimger] xa Af initio versiu, Hoe S
2 racoedant] luccedant patcrne R (succcdant patruo

Hamburgtnxia) | inmitationcm li jj 3 et IIV] ctiam T

vulg. | 4 esUntibu RT\ 6 autem om. Rx || 7 rcl] et T |j
9 doinino tunt T dcsint Rx | 10 partis] patris partis IV ||
11 partis Va 9 12 pcne sint R | 14 mitUtur IiT |) 15
inscr. om.TJH 17 cnicndare lege RT\\ nos om.T\ 18 piguct V | 21 alterius 22 hercditatcm $cr. R1 in ras. 1 vs. |
postmortui /?(*) | 22 et practnortni fmtri filii ad heroj
suppl. V* in tpat. vac. \ v*. % 23 pattrnam V | et om, Rl jj
25 utriusque V\ cibi coniunctos T\ 31 rubr. De tuccessionibus qtue ab intcstato dcfcruntur et pnrentibus ct
filiis fratrurn T in marg. (ex /u/.) || iusto om. Tl | 33 pracBunt Tl | 34 praemoftui] R* | et ora. 7'B fratres T2
al. S 35 vocenturl tucccdunt T | el] ctiam T' J fratribus
V1 H et om.RT*l tantum V* i 36 patcr eorum T

Nov. CXXYU 1. 2

634

f ^ a t ei nQir\v. ravra 8i 9eanlou.ev nepl ixatvtav TWV aSeXfonatScov cov 6 naxfj^

j ^ i
ixaxd^ov
^ yoy
vicas ovtnjnreTo
ovtnjnreTo T$
T$ TelevTijaavri,
TelevTijaavri xal
xal djtkais
djtkais eintiv
eintiv
oiav ainols SeSc&xafiev xdtjtv oxe /uera fiovav xaXovvrat tiov dSiXywv, taixrjv aixovs %tiv xtfavopsv
xai oxe ptxa xwv dStXyuiv ttaXovvxtu xatv dviovxav
rtvis itqbs tbv KXTJQOV.

UT FBATBIS FILU SUCCEDANT

accipere si vixisset. Haec vero sancimus de illia

fratris filiis quorum
pater
ex utroque
iunge
q
p
q parente
p
g
batur defuncto,
defuncto et
deui)
batur
et absolute
absolute diclendum
diclendum quem
quem eis
eis deui)mus ordiuem quando cum BOlis vocantur fratribus,
5 eundem eos habere iubemus et quando cum fratribus vocantur ascendentium aliqui ad hereditatem:
hoc iubentes ex kaleudis Ianuariis praesentis undecimae indictionis.

CAPUT II.
Eivo ye /tfjv afrov inavoQ&aJaecos rtvos tlvai
Ulud quoque dignum correctione aliqua esae iudircs^ fiiQos airb xov naQovxos notov/uefra vo-10 cantes, partem hoc praesentia facimus legis. Ex
ig avzTJs yaQ xijs xtav nQtxyftaxcav evgioxovres
ipso enim rerum invenientes experimento necessarium
avayxaiov elvai xais yvvaigl ngarroftevtav
esse mulicribus actis monumentorum antenuptiales
vnofirrjnaxtov ras ngb rcov ydftcov Stogeas iftcpavi^e- donationes insinuari, ut vel si principalia instrua&at, Xva xav ei rdiv npiurozvjtajv avftfioXaicov ixmenta pereant, quod facile est, per monumenta cis
ntooiev, nQOfleiQoi Sid tcov v7to(ivr}p.diojv alrais al 15 matrimonii probatio maneat, sancimus necessitatcm
rtiQt rov yaftov avardaets inaQxotev, d"eaniopev habere viros ipsos aut etiam q.ui pro eis autenuptiadvdyxrjv fyetvTovt dv8()as airovs t} xal^ rois vni^
leB seu propter nuptias donationes scribunt, si quinaixcJv 7XQO ydpov jjroi Sia ydpov ScoQsas xaxayqdgentorum soHdorum transcendit quantitatem, insi<povras, iav *p xgvoiop ijiQ/2aivT} TtoaoTT^ra, fig>a- nuare eam in actis monumeutorum in regia quidem
vK,tiv ravTTjv nQaxxoftivtov vnofivtj/udxcov Inl fiev 20 civitate apud magistrum census, in provinciis autem
xjjs (iaotXiSos noXeios nagd. x$ payioxQcp xa>v x^v
apud civitatis uniuscuiusque defensorem aut apud
aoiv, iv Se xals innQ%iais naoa xw xfjs jtoXecos exd- quos omnino talia documenta confici possunt. Si
OTT]S ixSixio rj naQ ols oXcos i a rotavxa ino/ivfifiaia
vero non insiuuent eas, quantum quidem ad partem
awiorao&ai Svvaxat. si Se firj ifitpavioovai xavxas,
mulieris etiam sic ea8 valere iubemus, et si tempus
oaov /uiv itgbi xb fiegos xrjs ywaixds xal ovxeos <zv-25fiat ezactiopis donationis aut partis eius, non opxae iggaio&ai xeXevofiev,^ xai ei xaiQos gevrjxat xrfi poni mulieri non fuisse insinuatam donationem. Si
dnairrjaecos xije StoQeas tj xai ftdgovt avxr,st /<} dvxivero dotalium pacta et horum eventus parti yiri
xela&at xfi ywaixl xb ftij iftwavto&tjvat xijv Scogedv. concedant exactionem dotis aut etiam partis eius,
ei Si xd xtov nooixcoav avuwava xal al xovxov
nullam eum habere iubemus actionem, Bi non dona*
dnopdaeis xtv /uege^ xov dvSqos S(o xrjv dnaixrjaiv 30
xrjt rtQOixbs % xal ftegovS avTTJ:f ovdeutav aixbv %Siv
xtXevoftev dytay^v, idv fifj xrjv Sioosav ivefdviae
c. II CAXX" ineiSt] it- aixrjS xrfi tatv itQayfidxcov
.) post nov. CXIX c. 1 insertum txtat in JB 29, 4
indeque eodem loco in JL f. 149.
c. 11. III summaria praestat Anonymus Bodleianus e. 445447 apud Zachariae itdvdxS. p. 210, Athanatii tummam repetunt paratitla Ath. 10 9.
acccpturus erat si viveret. Haec autem de illis fratris liberis sancimus quorum pater ex utrogue parcnte
coniunctus erat defuncto; et ut simpliciter dicamus, quem iis dedimus ordinem quando cum solis fralribus vocantvr, hunc eos habere volumus etiam quando cum fratribus cdiqui ex ascendentibus ad heredilatem vocanlur.
II. Verutn illud quoque cum correctione aliqua dignum iudicemus, partetn praesentis legis facitnus.
Ex ipsa enim rerum experientia edocti necesse esse mulieribus donationes ante nuptias actis interyenuntibus insinuari, ut etiam si instrumenta principalia amiUant, per acta probationes matrimonii iis in
promptu sint, sancimus ut fpsi viri vel qui pro iis ante nuptias sive propter nuplias donationes scribunt,
si donatio quingentorum sotidorum quantitatem excedat, necesse habeant eatn actis insinuare conpciendis
in regia quidem ciyitate apud tnagistmm census, in provinciis. autem apud civitatis cuiusque defensorem
vcl apud quos ornnino talia monutncnta confici possunt. Quodsi eas non insinuavcrint, quaiitum ad partem
mvlieris sic quoquc eas validas esse iubemus, et si occasio sit exigendae donationis vel etiam partis eius,
non opponi tnuReri insinuatam non esse donationem. Si vero pacta dotalia eorumque evcntus marito
conceaant exactionem dotis vel etiam partis eius, iubcmus nullam atm actionem habere, nisi donationm

5 xavxt]v] eundem (i. e. ifjv avxijvt) y luf. Q 7 xbv

nXrtQov] hoo iubentes ex kalendia Ianuariis praesentU
andecimae indictionis add. s; xoixov XQOXOVVXOS ano
xaXavScov ^lavovaqlov xrfi id inivefiqoems Ath. (carent
additamento Iul. Theod.) |j 11 ya$ om. L |] tiiQloxovxai
B' fl 13 xdi xmv ngb xav (nQwxcov Bf) B || 15 nqo%UQOI BL\ nQoxeiQov M quod facile est e \ tnto/tvt}ftdxatv] quae sequuntur desunt in Bl pluribus foliis exeisis |j cu neql xovs ydfiovs cvaxdetts vndf>%ouv BL
matrimonil probatio maneat s* || 17 ual om.L* || 18 Sia
ydfuov B l 19 %qv {tic) M \\ 24 ififaviauaiv B j| 26 xai
4 XCUQOS KX.] ditertius epitomatoret iav xais yvvait-iv
dpfWOT] 6 casos Theod. xai ancuxqott xavxrp/ xaxd
xois xdaovs Ath, et ideo matrimonio soluto mulieri quidem ante nuptias donatio nve ex toto sive ex parte secundum auod casas tnlerit . . . oompetat lul. | 27 T^S
StoQtas] vfiiv 8a>(>edt M | xal om. L (y) || ftdqos L |} 31
^Os] Ix fii^ovi BL

2 ex utroque pater R || 3 dicendum qnezn eis deditnui

(I*OI. Bcck)] dicimus libri (in Vpost dicimns ratura est) |
6 aacendentium aliqui FJ aliqui ascendentium RTvulg. >
7 ieiunariia V |] 8 inditionis R VT || 9 rubr. Si propter
nuptias donatio gestia intimata foerit Tin marg.(ex lul.) |
10 sanctimufl FV 11 experimento inuenientes T |] 12 hactii
F* || 13 ut om. Rl || 14 quodj quodai Rl (| eius R | 16 uio
F 1 y autem Tl || qui etiam T^ antenuptiales seu propter
nuptiaa V] ante nuptias T antenaptiales vutg. ante R |
20 ciuitatem V\ 21 defensores RT H 22 sin R g 24 eam
T |] 25 aut Beck) et Ubri; aut etiam Osenbruggen \
parti Rl || 26 mulieribui T | fuisse] fuisse e F 1 | 2S
concedunt T concederet Rl concederent R* | exactionem Osenbruggen] actionem libri^ 29si non] sineii 1 Ty\
donatione T

AD IMITATIONEM FRATRUM

635

NOF. CXXVII 24

KQaxTOfievojv vnoftvrjftaxtov 10$ eigTjxai. xb yao xav tionem inslnuavit actis monumentorum, sicuti dictum
av8(>(ov ixovtoiv il-ovoiav xov iftyavi&iv xas SOJQBCLSest. Viris enim habentibus potestatem insinuare doibv vntQ xov firj ifjtpavtafrijvut xtvSvvov xaTs yvvaiiv
pationes pro non insinuatis periculum mulieribua
intxtlo&ai axonov Tjfiiv elfat Soxel.
imminere meptum nobis esse videtur.
CAPUT III.
'EjxtiSrj Si xal xat yvvalxas xae eie Sevxegov yd- 5
Quia vero et mulieres ad eecundaa nuptias non
fiov oix dpxnutvas 7iQOTifirtoeois xivos d^ias Tiaqa ias venientes praepositione aliqua dignas ultra eas quae
Sevreooyafiovoas elvai rofii^Ofiev, &eoniofiev, st xis
secundo nubuut esse putamus, ^sanciraua,) si qua
aixo^aXXofidvr) xbv avSga ixepcov dnoa%Oixo vdfiav^ amisso viro alteria abstincat nuptiis, habere quidem
avxfjv xi]v %^rtatv xijs jrpo ydftov S<oQeas eam [ad] usum antenuptialis donationia, sicut prius
* _
.
xa&a xai nQOTEQov i&eaniaauev, fyetv .5 Si_ * avrrjv
xai 10 sancivimuB, babere vero eam et proprietatis tantum
Ssonorelas xoaovxov oaov ? ngos rovs naiSae ava- quantum filiorum quantitaB facit, ut secundum proloyia Tzoiei, Zva xara xbv T^S Ssonoxeias X6yov ivos
prietatis rationem unius et ipsa filii personam obxal aixrj jtaiSos nQosconov M%tiv Soxjj. xavxa Si tinere videatur. Haec vero valere non in matribus
xoaxelr olx inl firjxdotov povov xelsvofiev, aXXa xai eolis iubemuB, sed etiam in patribus et aliis ascendeninl naxiQoiv xal xcov alXcov aviovxav fiov/Lofied-a 15 tibus volumus ad secundas nuptias noa venientibus.
iwy tie dsvxegovs ydfiovt ovx
/

CAPUT IV.
j Si aTtrjyoQBvoaptv jtQcorjv Si ^usxigov voQuia vero interdiximua dudum per nostram legem
fiov xoiie xt avSqaat xai xais ywaii-i $tnov$ut iiifiet viris et mulieribus repudia mittere et transigere
neiv xal StaXvetv xoiit ydfiovs, nXijv ei ftij jis ianv
matrimonia, nisi tamea quaedam sit causa nostrae
ahia x<# TjfiexiQqt ro/iip yva>QtZ,ofievr], xaX jtotvas 20 legi cognita, et poenas hoc facientibus et viris et
TOTS xovxo tolfjcoai noieiv dvdgdoi xe xal ywat^iv
mulieribus imposuimus, mutationem quandam circa
ine&rjxaftev jtaoaXXayrjv xtva neol xas noivas xov poenas viri et mulieris fadentes et ad tnelius hoc
te avSfybs xal xrfi yvvatxbs noirjodfitvoi, nobs xb xiX- transformantes sancimus, nullam esse differentiam
Xtov rovxo ftexanotovrxes 9eanit,ofiev, /ut]Seji(av elvai
quautum ad poenas inter virum et mulierem hoc
iiaipoqnv xo yt inl xais noivali uera^v dvSqos xe 25 praeaumentes, sed iisdem poenis quae contra muxal yvvaixbs xovxo roXficovicov, dXXa xals aixals noi- lieres a nobis detinitae sunt, si sine causa nostrae
vais rdis xaia xaiv yvvcuxav Trap' r,fi(dv oQuj&eioais, legi cognita matrimonia distrahuot, etiam viros Bubdi
inuSnv xopts aixias xd> rjuexeQu) voficp yvoiQ^ofiiv^i
hoc praesumentea, et similea esse poenas io viro et
ia ffvfotxsata Xvocoai, xovt drSgai vndyeo&ai xovs muliere. In delicto enim aequali proximas eis iratolxo xoX/itHvxaty xal oftolas tlvai xas noivat ixt Te30minere poenas iustum putavimus esse.
avSpot xai yvratxos. inl '/ao duaoxrjuaxos taov naoa7if.rjotas avxole intxslo&at xal xas itoivaS Sixaiov ivoelvai.
e. III in nov. XXII c. 20 1 insertum extat in B 28, 12,1 (J5* J 6,1 p. 191 Zaeh.) indeque eodem loco in L f. 40 {cj.
p. 160 ad v. 33). Theod. tummam repetit B^, eiusdem summae initium Prochiron G, 1 in. {inde Epanagoge 19,11 in.).
cIV argumentum notal Nomoc. XlVlit. 13,4 p.Qli Pitra, ubi legendum ix xfjs QX (pro Qi) veapas
actis confectis, sicuti dictum est, insinuavcrit. Nam cum viri polestatem habeant insinuandi donaiiones,
periculum ex non insinualis donationibus mulieribus imminere ineptum nqbis esse videtur.
III. Quoniam autem etiam mulieres ad secundas nuptias non venientes praerogativa aligua dignas
prae iis quae secundo tmbunt esse existimamus, sancimus, ut si quae viro amisso secundis tiupths abstineat,
nabeat itla quidem usumfructum donationis ante nuptias, quemadmodum etiam antea sanximus, habeat
autem etiam proprietatis iure tantutn guantum proportio cum liberis efficit, ut secundum proprietatis rationem unius et ipsa filii personam sustwere videatur. Haec autem non solum in matribus valere iubemus,
sed etiam in patribus ceterisque ascendentibus volumus qui ad secundas nuptias non veniant.
IV. Quoniam autem nuper lege nostra et viris et mulieribus intcrdiximus repudium mitlere et matrimonia solvere, nisi quae causa sit legi nostrae cognita, etjpoeuas iis qui id facerc audeant et viris et
mulieribus imposuimus discrimne quodam inter poenas vtri et mulieris faclo, in meiius id mutantes
sandmus, ut nulla sit differentia quantum ad poenas mter pirum et mulierem qui hoc audeant, sed iisdem poenis guae in mulieres a nobts statutae sunt, ubi sine causa legi nostrae cognita matrimonia solverint, viri suoiciantur gui hoc audeant, similesque sint poenae tam in viro quam tn muliere. /n pari enim
delicto aequalcs etiam poenas iis imminere iustum putavimus esse.
7 *ancimus addidi || 8 alteris VTa\ alterius RTh vulg. |
9 ad donationis et 10 sg. tantum quanti| V7 in ra: jj
ad del. vulg.; Ug. et? || usum Tl vulg.] summam R V usum
Bummam T1 J| 10 sancximus R g tamen RlTl || 11 quantitatis R\\ fecit Rl | 12 ratione FQ unias ipsa et personam filii T fl 13 uidcantur Rl || ualere pott solis eolL R U
14 iabemos in rat. V || aliis] in aliis V || 17 rubr. Ut
eadem pena uir et xnalier diaertens teneatur T in marg.
Dostras leges R7J 18 et virii] et om. K | 19 tm RT
nostrae om. R [| 20 cognitas Va | et in uiria R, et OM
V | 21 mulieribus] repudia mittere add. T | 22 pena
x
1 actis] boo est aotis -RTJiucat JT| 4 ineptam Va || R I airis R 8 mulieri F l 24 ad] ease ad F I poenas V)
penam
RTvulg. |j haeo R || 25 hisdem R*VT ibidem
esse nobis RT | 5 rubr. De his qai secandas nuptios non
x
contrahunt sine cauia T in marg. (ex Iul.) | Qoi Rx Tl g R l lB 26 a nobis definitae] disposite a nobis T |j ti om.
R T , si sine in ipat. vae. acr. V* g 27 distraliant vulg. J
et Tvulg.] om.RV\\ muliercs] ultra eas add. T |] 6 prae28 hoc om. R \ praesumentis V | 29 mulierem Rl in
poitione Beimbach] propositione RVT portione R^T*
l
rauliere
T | delicto V* in tpat. vae. | ei R Q 30 putamus
' v., vulg. D digna R 1 eas quae] easo ad seonndas nuptiae
digna ultra eas quae tx 5 *? errore repetita add. V1 || Tvulg.

2 xov om. L Q 3 xbv fiiv vniq B |j 5 xal om. (vel

infra vs. additum rasura deU) L(rf. ad s1) |) 8 unopaXop.ivrj
cumScrimqerovulg. || ttiqtov\ SBVXBQOV Ll StvxeQtov L* jj
ydpoy L jj 10 t&eantaafuv} c/. noo. XCVIII y 11 xoaoxnov 12 Htanoxtias om.M\ 13 avxrj Haloander (f)]
avrjj MLB11 Soxel ML* || 14 /tovotv ex eScrimger, vulg. ||
17 vdftov] nov. CXVIIc 12. 13 g 21 xoXfwiai) facientibus f 8 23 itfbs xb xdXXtov) et ad meliua s || 29 xois
etiam riros s | 32 xal om. e

636

Nov. CXXVIII 1

D E COLLATORIBUS

('EntXoyos.)
Tbv naqovxa roivw ytvtxbv iifiSv
( E p i l o g u s . ) Praesentem igitur generalem novoftov SfjXov rj afj IV$O6TTJS notrjati Sta tcav awetstratn legem rnanifestara tua gloria faciat per edicta
&Kjfit'ra>v iSixnov rols te TJJV fttyaXrjv xairrjv oi- soliemnia et his qui hanc maxitaam dvitatem et qui
xovai noXiv toie te ras lnaQxias olxuvaiv, c&sra firjdtva
provincias babitant. nt nullus omuium quae ad satcov na*nra>v ra inl acoirjpiq xotrjj vevofio9trr,ftiva 5lutem commuuem sancita sunt a nobis iguoret
y
nap rjfxdiv ayvorjaai.
Dat. k. Sept. CP. imp. dn.
Iustiniaui pp. Aug. anno XXII. post cons. Basilii vc.
anno VII. ind XL
\a. 548]

TKII

CXXVIII.

Auth.CXXXIII.CollIXtit.14

TH2 T2N AHM02T2N 10K DE COLLATORIBUS ET ALIIS

ANY2E22 KAi KATAB0AH2
CAPITUUS R
KAI ETEPSN KE$AAAJ2N.
'0 atrbs

paotXeiis Iltxpq no ivdogordxq

Idem Aug. Petro pp.

CAPUT I.
"Oaa Ttpds axfiXtinv xa>v fftexeotav inoxtXwv ooa 15
Quaecumque ad utilitatem nostrorum collatorum
jvSd^ovns StanQdxxeo&at xai rov nnpovia xi&e- respiciunt (studentes perficere et praesentem ponicnus
tv vofiov, St' ol 9eantL,ofiEv, xaxa xbv %iXiov ijxoi legem, per quam eancimus) per Iuliurn vel Augustum
Avyovaxov fiijva fttdi ixdarrjg inittfii^arios ids fitpimensem umuscuiusque indictionis particulares disxd: Siarvnwaets ttov avvxtXtiuiv xrfi ftMjyvoTjS inipositiones collationum futurae indictiouis in foro
rtfifioeiot iv T<P SixnaxTjgup xiov ixdatrfi dtotxrjoeias 20 uniuscuiusque diocesis gloriosissimorun) nostrorum
v8ooTaTtov rjfitov indpxwv npctTxo/itvcov inoftvrj/idpraefectorum sub confectione monutncntoruni rnanirtov faveooio&ai, aijuatvovoas rb onooo iv ixdoxf]
festari, declarantes quantum unicuique proviuciae
inap/in rjrot iroXti vnip ixdaxov ioivov jj iovXicov sive civitati pro unoquoque iugo aut mliis aut cean xivxovpiav ij aXXq> olySijrtoxc ovofinxi xovio
turiis aut alio quolibct tara in specie quam in auro
fiii/ iv t\bu xouxo di iv xovoiip drj/iooicov Ivtxtv 25 fiscalium causa imminet, indicantes quoque specierum
inixtixaty yavegovoas Si xai xu>v tiSiov xr\v anoxiaestimationem secundum mensam et in unoquoque
firjotv xaxd xfff XQantt^av xal xr\v lv ixdojcp xonco
Nov. CXXVIU [Authent. CXXXUI^
CoU.JXiU. 14: ^/o.)# Graece extatin ML, c. 2224 in B 6,3,41.11.14;
prior pars fuit in D 56, 18 ifli- io>v fiaatkixaiv vs rtuga Qxrf ano Tfjs ap#js ij vtaoa ftt'xpt SiatpecttJi x/9
s
tchol. L), unde particulaa servavi/ B (vid. in/ra). Epil. Thtod. 128, Athan. 20,1 (inde partem repetunt paratitla
Ath. 4 21, lib. ntgl SiatpOQtav avayvoiafidxtav 20 p. 197 Ileimbach). Iulian. eonst. CXXIV.
Epilogus.
Praesentem igilur gcncralem legem noslram lua gloria manifestam pcr consucla edicta
faciet ei iis qui in hac magna avilate habilant et gui provincias incoluut, ut nemo omnium ea quae pro
communi salute a nobis sancila sunt ignoret.

XXVIII.

DE PUBLICORUM TRIBUTORUM EXACTIONE ET SOLUTIONE

ET ALIIS CAPJTIBUS.
Idem Augustus Petro gloriosissimo praefecto praetorio.
I. Cvm quaeeumque ad utilitatem subiectorum nostrorum spcctant perficere studeamus, eliam prat'
sentetn legem ferimus, gua sancimus, vt tnensc Iulio vel Auguslo uniuscuiusque indictionis parlicutares
delegaliones tribulorum futurae indictionis in iudicio gloriosissimorum cuiusque dioeceseos praefeciorum
nostrorum actis confeclis manifestae fiant, quae signtficent quantutn in unaquaque provincia vel civitate
pro singulis iugis vel iuliis vel centuriis vcl quibuscumque aiiis nominibus tam in specie quam in auro
Iributorum nomine impositum sit, ac specierum quoque aestimalionem indiccnt secundum mensam et secunJ| k. wrt. M kal. setb. //.*;
6 svbscr. om. s", ha
xalarSdiy 'lovla>v Ath.
, firjvll iavovttQltp
i
(c/. ad
d 634,
6 4 ?)
)
Theod. Bconp.
p inp.
p donn. iustian. aug.
g ann. XXII Iul.b
s 'lovortviavov
'lor
ib xff
ff Ath.
Ath Stu
Stu xff
xff trtrs
p
ib
ts fiaai
leias Theod. cp. dn. iust. pp. aug. M | 7 post cons.
ind. XI (c/. ad 634, 7)] vnnreia BaetXtlov tb ' ivS. a
(corr. ta) Theod. fttra rrjv iixareiav BaaiXtiov rb X
Ath. post cons. basilii (ual|L Iul.b) ann. sexto (vel VI) IuL
conss M fl 10rubr. Ihol XBpaXaio* ML, /?56,1S] Tlegl
awrtXtardiv xal alXtov xtyalaitov Ath. s IIif>i tov delegatoi xal ntpl ttQvonwv Theod. [| 13 innQXV ?*(><**'
M Alh.] vnaQxw L \ 15 twv\ nvi io>v cit.Alh. ||
iyyMLAth.\ avtnreXeaidiv cit.Theod. || 17 iovXXtov L 0 rjroi] rj L \ 21 *v7ta$x<v ML | 22 iv om. La |
23 iovyov Tj iovXicov Me\ iovyyt iovXlutv L (iovyotv rj
oiiXiwv Ilaloander; iovyaXitav pro oviXlcov eoniciebat

Cuiacius ad Cod. 10,51,2); cf. 637,35; noo. XVII, 8

p. 122,13 | 24 aXXoiv oiorySijnore {oltaS^noxf M) ovoftart ML alio quolibet s, unde ovonait glotsema ate
arbitratur Zachariaa; ovofiattov Schoell, c/. no. X VII, 8
ij onotdrjnore av aina xaja.
Xi
1 generalem noitram V2 in tpat. vae. (| 4 inhabitant T B 5 $ub*criptione carent libri (| 9 nov. CXXVlll
(*=*Auth. CXXXIII) om. R, in particuh ab aftera manu
perseripta txhibet T f. 174 | 10 rubr. om.T (add.tchoi
in marg.) || collationibu V\ 13 Idem a. Val.] Imperalor
iustinianus 7* J 16 rcspitiunt Vvuly.] pertincnt 7 | tudenteg sancimus om. libri, similiter suppt. Contiu, vuty- 9
17 Tel] ucl per T Jj 18 inditioni (et sic infra tnrpius)
V Q particularis V \ 25 causarum T |] 26 mensam Btck\
mensuram libri || et T] om. Vvulg

ET ALHS CAPITULIS

637

Nov. CXXVIII 13

g
owrjQ-etav, xal xl i avtaiv cts ii)v apxav
loco tenentem (consuctudinem), et quid ex bis in
iiifi(>ia&ai TJ iv ixnarri 1-naQxia SiSoofrcu ij Snnavaarcam interri aut in unaquaque (provincia) dari aut
ofr<u nQosrpui' ovxta Se owTtfrt/ierets xns lotavxae
expendi oportet; sic igitur compositas tales dispoSiarvndaiis roTs xwv ijiagx^*' dgxovoiv ev&iais neu- sitiones provinciarum iudicibus inox destinari in pronta&tu lv nQooipiois ixaairjs init>efir;oBcoi, xal 81' 5 oemiis uniuscuiusque indictionis et per eoa proponl
avxwv ngorid-ea&ni iv raTs in' aiijove xa&taxtoaats
in civitatibus sub eis Constitutis intra Septembrem
itoltoiv ivxds IOV 2knrefi.fioiov ftrjvos fj 'Oxxa>/3(>(ov aut Octobrcm mensem; sed etiam volentibus excmplaaUa xai xois flovXofjivois xd taa rovrwv ix rov dt- ria horum ex foro gloriosissimorum praefectorum
iov jtov irSo^oTtiiwy indgxcav awneQ&iras
sine dilatione dari, ut collatorcs agnoscant quewadt, <UST xois owxeXtoxas ytvwaxttv, xafr' oVlOmodurp debent collationes iufcrre. Si vero ante in^
oyeO.ovoiv xas awxelelae tisytQtiv. el Si TXQO Einuationem in alios titulos praeter eos qui contirijc i[i<paveias tii ixtgovs xixkovs naQa xovs ntQtexo- ncntur particulari dispositione anni collatores fiscalia
fitvovs xfj /tepixrj Sutxvnwoei xov avxov iviamov oi exsolvant aut in provincia expcndant, iubemus ei&
avvxtXtaxai xa'Sijnooia xaia^alwaiv
fj xaxa xfjv iu eiusdem indictionia collationes baec reputari, ut
tnaQxinv SajiavTjoovoi, xelevofiev avxovs eis xas xfjs 15 nullum ipsi patiantur damuum. Si vero secundum
altrjs ivSixxlaivos ovvxeXeias xavxa Xoyl^ea&ai, oisxt
a nobis defioitum tempus non dirigantur huiusmodi
aixois vjtopivuv Qifiiav. ti di xaxa xbv particulares dispositioncs, qui quidem per tempus
b ooiafrivxa. xatQov fifj ixntfitp&aioiv nl gubernant nostrum praetorium XXX librarutn auri
Siaxvnwaeit, oi uiv xaxa xntQov poenatn persolvaut, uniuscuiusque vero provinciae
jfp
nQnntoota A
hxQcHv 20 tracteutae viginti librarum auri poenam exigentur. Si
VTIV xaxa&Tjaovaiv,' oi Si ixdaxrjs
xqaxxcvautem iudex missus easdem particulares dispositioxQ
Si nea ia proviocia non proposuerit, decem iibrarum
h Q Ttoivtjv
t elsngnx&ijaovxa^.
l
6 ao%tav oteXXo/tevas xas alxas [ttQixas Sinxvnojaeti
auri poena damnabitur et spoliationcm cinguli suslv xfi inaQxitt (ITJ Tiood-qost, i %(n>aiov Xugav noivrjv
tinebit; eius quoque officium quiuque auri libras
Ziuuojfrijoexai xai Ixnxcoaiv XTJS {,MVTJS vnojuvel, xfjs 25 exigetUT.
avxov xd^tcos e XQvolov XIXQWV noivijy eiSTiqaxxofttvtjs.
CAPUT II.
Se rfjv fiiv xcor eiSdiv tUxofttSfjv tv~
lubemus vero specierum quidem iJIationem mox
fx
jipootfiiaff
ifiiav txuojTjS
ixuoxrp tmvtftfjOtios
lnwt(irotios e ^^.fAf.f. o^ u_ ,
ex
jprincipiis
. ^ . r _
uniuscuiusque
_....__^u.
iiidictionia
_._
_ _iucipere,
_ . x - _ . _ , ar_.
illatioais titulos secundum tenipora
tempora de
tois #< a^/v^ixois xixXovs xaxd xovs xatgovs xovs genti vero illationis
dewfiofiivovs.
.
30 liiiita.
CAPUT III.
8i xa>v Srjfioalav owxaleuor xds nnoxas
Pro fiscalibus autem collationibus desuscepta sive
las fttgtxds xe xai nXrjvapias 710.01 xg6- securitates particularea aut plenarias omnibus (modis)
non riapa xtov xd 8r,u6ata vnoSexoftiviov ytrto&ai
ab his qui fiscalia suscipiunt ficri detinimus, maniIwyi^ofitv. otjftatrovoas ir}v xatv xc^fdxtov noooxqra
festAntes et solidorum quantitatem et specierum nec
kai xdiy eiSdiv, ov fifjv dXXa xal xcav iovywv rjxot 35 non et iugorum Bive iuliorum sive centuriarum, et
xeov iovXlav f^yow xtvxovglatv, xal xd ovoftaxa xtov
nomina possessiouum pro quibus functiones suscixitjota/v, vnig u>v xas ovvxtXtias iinoSdxovxai. li it
cJHexB

56,18, 2 servat Bs T 7, 21 p. 617 Zach.

dum eonsuetudincm singulis lods receptam, et quid ex iis in arcam inferri vel in singulis provinciis dari
aut expendi oporteat; atque ita compositae eiusmodi delegaliones ad provinciarum praesides statim itiitio
cuiusque indictionis mitlantur, et per eos in civilatibus sub ipsis consiiiutis inira rrunisem Seplembrem vel
Qctobrem proponantur; sed eliam exempla earum volentibus ex iudicio gloriosissimorum praefcctorum
sine mora edantur, ut subiecli inlellegani quemadmodum tributa inferre debeant. Quodsi ante insinuationtm in alios titulos praeter eos qui. particulari dclegatione eiusrttm anni continentur subiccli tribula solterint vel in provincia expendcrint, iubcmus eos in eiusdem indiclionis iribula hacc reputare, ul millum
damnum paliantur. Si vero Umpore a nobis definito eiusmodi particulares dclegalioncs non sint missae,
oui quoque tempore praetoria nostra maderantur triginla librarym auri poenam pcrsolvcnt, a traclatorihus autem cuiusque provinciae viginli librarum auri poena cxigclur. Quodsi magistralus missas easdem
parlicularcs delegationes in provincia non proposuerit, decem hbrarum auri poetia muttabitur et amissiontm cinguli patielur, atque ab officio eius quinque librarum auri poena exigetur.
II. lubemus autem spccierum quidem illaiionem stalim ab initio cutusquc indictionis, argcntarios
t>ero titulos secundum consltlula lempora inciptre.
III. Pro publicis aulem tributis ut apochae sive securttates et particulares et plenariae omnibus
modis ftant ab its qui tributa suscipinnt conslituimus, quae significent quaniitatem pecuniarum et speciervm nec non iugorwn vel iuliarum vel ccnturiarum, et nomina possessionum pro quibus Iribuia suscipiunt.
p praemiis V primii T R 7 ftut] et T || octnbrcm VT \\
1 apxXav L \ 1 didoo&at 3 ngosrjxtt om. M tn
V) menses Tvulg. \\ 10 sin T\ 14 haco V] hoc
hiatu 12 litt. U 7 oxTCOftfioiov L fl 9 *vnngxo>v MLmensem
II
13 avxov om. 5 |J 14 xaTafidXXovoiv L \ 15 Sanavi)' Tvulg. (] 16 huiusmodi 21 dispositionea tuppl. V in
a
cwa Serimger Q 16 ivStxxiovoi 3/ g 18 /17 om. L | spat, vac 5 v*. \\ 17 qui quidem] quod quidem V quicuque
ntfitp&diotv L H 22 M tl noivijv om. M | 23 iv xrj inag- (*i'c, quc in rat.) T B 18 auri om. T |j 19 nniui uero ouius%la Stnxvntoane L, tv om. in lacuna 5 litt. M 0 24 JipoO' que pronincie T uniuscuiusque prouinciae uero V\\ 20
&rflu L jj 26 eianpnxxofttyrjs L tianQax^tjCsxtu J/, tracteutac Beck] tracte ut et V tractanteE T |j exigantur
Tvulg. y 21 eag T\ 22 prouintia V] prouinoiaa T proc/. f | 29 xaxd xovs capia/ttvovs xaipovs L | 32 xt xal]
4ut f [j 34 xgrifidxoav MLB* Iut.] vopiauaxoiv Ath. z || vinciis vulg. Q proposuerunt V || quindecim J1fl23 oiguli
35 iovyyav L t,tvyu>v B' (cf. ad p. 122,13) |j 36 xav expoliationem T \ 24 librarnm auri T | 25 exigentur
VlTl S 27 Tcro om. T\\ quidem gpecicrum T R 29 illatiocm. Bl \ ryyow 21) uxt ovv LB*
nem T g titulos O*enbriiggeti\ titulis VT, titulum vulg. ||
32 securitate particulare V2 || planaria TH^modis ad1 consuetndinem add. Beclcflquidcm Vt 2 provincia didi || 34 et speoierum om. T || 36 functiones] et functio
add. Beck jj aut] et V || 4 provinciarum om. T\ prooemiis ncs T

Nov. CXXVIII 36

638

DE COLLATOEIBUS

xQonov xas ijto%as ijyovv a/isgi~

piunt. Si vero secundum praedictum modum desasxara xbv
j
j y
xtXevofiiv avrovt xai noivrjv Sexa cepta sive securitates non fecerint, iubemus eos et
XIXQCOV anaiTeio&ai teai finadvovs vnofiivetv.
poeuam decem auri librarum eiigi et tormentis Bubdi;
oftoicos vijs inaQxlas *' xqvalov XIXQCOV Bimiliter iudicem provinciae decem auri librarom poeitoivTjv eisnparTOfitvov, ei JIEQI rovrov ngoseXsvo&eis 5 nam exigi, si de hoc interpeUatus pon vjndicaverit
ftrj ixSixrjoti xcti aweXdffst ras anoyas rjrot dfxegiftvias
et compulerit desuscepta sive securitatea Becundum
xa&* TJV StcoQioafisv rcit-iv avyyQa.(pr\vai.
quem deiinivimus ordinem conscribi.
CAPDT IV.
Kai rovxo 81 ouXevofiev nagawvXax&TJvai, cSsrs tX
Haec autem iubemus observari, n t si quis forsan
TIS d$ eixds r<ov awxtXtaxwv aficpipdloi jiegl MXTJ- collatorura dubitat de possessione, pro qua fiscalia
asus, vniQ rjs Srjjuoata eisnpdxxexai, ij vneQ xrjs xa>v 10 exigitur, aut pro fiscalium quantitate, omnibus modis
ST}UOOIOJV noooxTjxoe, naoi XQOUOIS xovs xcov Srj/ioaiiov fiscalium descriptionum cuBtodes cogi a provinciae
djioypacpd/p tptXaxas dvayxti&ofrai vno xov xfjs innQiudice, aut illo neglegente a locorum sanctissimo
%ias CLQXOVXOS., r} dxeivov dftclovvxos itaga rov xav
episcopo, eas proferre et fiscalium ostendere quantixdncov ooiarcaxov imffxonov, xavtas npotptpEiv xal
tatem et secundum virtutem publicae descriptioois
vijv xa>v Sijftoctimv aTcoSeixvvvai noaoxTjra xax T^vl5exigi possessorem.
Stvafttv xfjs Srjfioalas dnoy^ay^s, xai ovxios eisngdxxsa&at ibv xtxxrjfiivov.
CAPUT V.
Kal Iv xovxip Sijols Tjpexegois awxeXiaxais potjEt in hoc quoque nostroB collatores adiuvare perovvElSo/iev, tvsxe ftrj dvdyxtjv indyea&at xois
speximus, ut non necessitas inferatur possessonbus
HTTJXOQOW vnoSixxas Svoftd^tiv xrjs iv xgvoty awxe- 20 sub hypotbecas decimationes nominare in auro colXeiae ngbs xb firj xiva ix xovxov ino/ueveiv aixovs
lationis, ut non aliquam ex hoc patiantur ipsi Iaesio@Xdflr\v, aXXa toixovt ok iv ixaaxrj ina(>x,iq rj noXet
neni, sed eos quibus in unaquaque provincia aut
6 xivSwos xrjs xwv Srjfwaicov dnatxTjOBios Inixuxou,
civitate periculum fiscalium exactionis imminet, sive
tYie aqypvxts thv eixa noXtxevoftevoi eixc ij-dxxaiQis iudices siut sive curiales Bive exactores seu yindices
iYxe pivStxes tixe xavovixdgtoi r, dXXoi nvee, xa> iSitp 25 aut canonicarii aut alii quidatn, proprio pericuio et
xivSvvq? vjToSizea&ai xd xs^fiara xal ixnefiTieiv, rj 6U8cipere pecunias et transroittere et expendere in
xai dvaXioxtiv is as dyagia&rjaav XQciasquibus deputatae sunt utilitatibus.
CAPUT VI.
Kai xovro Si nagaipvXax&iqvat xeXsvoftev, tosrr xaEt hoc custodiri iubemus canonicarium talem in
vovixaQiov xoiovxov iv xfj inaQxia cteXXsaifat, Ssxts provinciam destinari, qui possit pericuio ordinantium
Svvaxat xcp xivSvvcp xwv 7XQofiaX)Mfiircov avxbv eis- 30 eum exigere tiscalia tnbuta, ut per nullam occasiongdxxuv xa StjfiooKt xtXrj, WSXF. xaxa ftrjStfxlav 7106- nem impulsorem post eutn mitti et damnum subiectis
tpaotv i^neXXtvxijv fiex' airbv ixTriftneo&cu xni fyj- inferri: impulsoris (enim) et ipsum Tocabulum de ce
fiiav -roTs VTtoxtXeoiv indytiv
rov yap i^jtsXXevxov
xal avTTjv xr\v jiQoerjyoQiav xov Xomov dvatoovftsv.
Quodsi secundum praedictum modum apochas seu secwitates non /ecerint, hibemus eos decem librarum
auri poena peti et tormenta subire. Pariterque a praeside provinciae decem librarum auri poena exigatur, si ea de causa conventus id non vindicaverit neque effecerit ut apochae seu securitates eo quo staluimus modo conscribantur.
IV. Sed hoc quoquc observari iubemus, ut si quis forte subiectomm de possessione, cuius notnine
tributa exiguntur, vel de tributorum quanlitate dubitet, omnibtis modis publicarum descriptionum custodes
cogantur a provinciae praeside, aut illo neglencnte a sanctissimo locorum episcopo, illas proferre et
tnbutorum quantilatem secundum tenorem publicae descriptionis demonstrare, atque ita a possessore
exigantur.
V. Scd in hoc quoque subiectos nostros adiuvare placuit, ne possessoribus necessitas ajferatur sitsceptores nominandi trihitorum quae in auro conferuntur, ne quid ipsi damni inde subeant, sed ut ii quibus in guaque provincia vel civttate periculum exaclionis tributorum impositum est, sive iudices sint sive
curiales sive exactores sive vindices sive canonicarii sive alii ulli, suo periculo pccunias suscipiant ct traiit'
miltant, vel etiam in eos usus ad quos desiinatae sunt erogent.
VI. Sed hoc^ quoque observari iubernus, ut canonicarius tatis in provinciarri mittatur, qui vossit
periculo eorum qui eum instiiuerint tributa publica exigere, neve ulla de causa compulsor (expeiUvta)
post eum mittatur et damnum subiectis inferat: compulsoris enim ipsum nomen in posierum tollimus.
2 non] et noD V | fecerit T 1 3 librarum auri T
1 fftot (tXxt ovv v. l.) Bs fl 6 ix8ix^aij L fl 7 Sicoolaaftey] Si cogioufiev M || avyyiyQatpivai L J 8 TOVTO] vulg. B exig V1 g 4 iudice F | auri librarum penain exigi
haeo s Q 81 L) om. M || 15 xaxa) et secundum e || 16 xal F ] librarum auri exigi poenam Tvulg. B 5 Tindicarerit
ovxtos om. 5" || 20 vnoSexxas] sub hypothecag decimatio- Leunclavius Notat. 2,244] iudicaaerit libri | 6 compelli*
nes ? (leclio ni fallor orta tx duplici scriptura vno&TjxaS tar T \ securitate V seouritea T J| 7 diffinimus T g conet Ssxaxae) U TJJS tv XV<r/q> (xovcd) Ath.) awxeXeiaS scribi T\ scribi Vvulg. | 10 cxiguntur T \ 11 a] et
a T B 14 secundam descriptionis in ras. T \ 18 adAth. s [vnodcxxas xov xQvaiov Theod. susceptores eorum
T \ 19
quae in aere pensitantur Iul.)] xovs iv XQvalca cwxtXe- iuuare nostros collatores Tvulg. g prospeximns
l
axds MLfl24 idxro(>ts M idxo>i> (tic), t. v. anatrvxTis poaaessoribua] collatoribus T | 20 oniinare T nomim
| 22 in
L (c/. nd 639,33) g 25 fiivdtxes] s. v. ixSixot L H 26 vno- F | 21l patiantur ipsi F ] ipsi patiantur Tvulg,
T |i 23 exaotionis F] exactionm Tl exaotionum
8t'xeo9ai] et suscipere s II fj M\ om. Ls || 32 iiniXevxijy om.
2
T vulg. II 24 sive exaotores seu vindices om. T || 25 ca(et ita conttanter) L (l^ruXzvxrfi etiam Ath. cod., 4anv'
XevxtjScod. Theod., ineXev<TTqS Cod. 10,19,) H pex* av-nonacarii T Q qoidem T 0 28 talem in prouinciam ca>
TOV] eam eis (tc. canonicariis, i. e. ftsx* avxovl) Iul. (J nonicarium T B 30 ut Hamburgensis] aat VT et vulg.t
dx7te'fi7ieo&cu Lg (ncftnia&ta Ath., transmittimus lul.)] 31 et] ad T|I sobiectis om. T j) 32 jnferri Vvulg.] &enf,
biinta&tu if. An kg. fux* ainov Sitmo&at (i. e. eum inferrc al. { impuleoris V\ impuldonis Tvulg. \ esim
add. Btck
tegui) ? || 33 indyeiv La

ET ALIIS

CAPITULIS

639

Nov. CXXVIII 6- 8

ti Si nventrijSeios Bvgefrrj 6 xnvovtxdgioef /tfj ifcnsX- tero perimimus. Si vero non opportunus inveniatu.
canouicarius, non impulsor mittatnr, sed illo remoto
hvtriS nefineG&a), dlX* ixeivov dnoxivovuivov dXXot
alter dirigatur canonicarius. Ipsum quoque canoniaxtlXio&o) xavovixdgios. xal airtbv Si xov xavovixa(JIOV doxeio&at xsXevo/uv rdis togiofievats
owq&eiais carium contentum esse iubemus deputatis conBuetu5dinibus et nullam aubiectis inferre laesionem.
xai ftrjSefiiav rols vnoxaXiotv indyetv ftXdflqv

CAPDT VII.
Et nore Si ovppairi im^oXfjv olqeSiinoTE xrrjaeas
Si autem aliquando contigerit Buperindictionem
oSovXoiv TJ ofioxrjvawv yevso&at, ij- ixeivov iov
cuiuslibet possessionis conservae aut contributariae
VOV xeXevopev rbv rrjv dntftoXrjv Sexo/tevov dnai- fieri, ex illo temporo iubemus superindictutn suscifrat vnig CLVTTJS T Srjfwoia, ig ov napeSod-t] aqi pientem exigi pro eo liscalia, ex quo tradita e8t ei
^aXXofiBvr] xrrjots. (it) dXXios Si rfjv
10 Buperindicta possessio; non aliter autem superinei fj
ftfj iyygdcpwe
yygp negl
g rovrov i^
yivrj- dictum tieri, nisi ex scripto dc boc examinatio fiat

j i inagxias
i
d dgxoiTi, xal yr^tpos avrov apud provinciae iudicem et sententia eius procedat
naga xcp rrje
kfry SioQiovoa ibv oftilovxa $iaad-<u ryv imdefinienB eum qui debot suscipcre superindictum. Si
tt Ss ns voniaeu flepXdfd-ai, i^iara) avTtp quis autem putaverit se laedi, liceat ei provocare,
iva iv rcp SixaoxriQUp xav ivdogord-15 ut iu foro gloriosissimerum praefectorum appellatio
v SXXXTJTOS dyyvfird&rcu xai xara TOV$

examinetur et Bccundum leges terminum BUscipiat.

CAPUT VIII.
Ei noze Si cv^airj Seanoxrjv olasSfaore xryaecjs
Si vero aliquando contigerit dominum cuiuscum^ ftfi (paivta&a^ ngds TTJV rdiv Sijfioaicov xara^oXfjv
que possessionis aut non apparere aut ad fiscalium
firj agxtlv, aigre otd. rovxo xr\v x^s int^oXfjs dvdvxrjv 20 solutionem non sufficere, ut ex hoc supcrindictionis

yevto&ai, xsXevoftev nagaxgijfia xavrr\v nagaoiSo' necessitas suscipiatur, iubetnus repente hanc tradi
o&ai TOIS 6fi6SovXa IQ ofioxrjvaa xotgia xexxr^ftivoti his qui conserva aut contributaria praedia possident
una ndvxoiv xcHv iv aixrj evQioxoudvcov yeagyatv cura omnibus qui in ea inveuiuntur agricolis et pexai ntxovXiav avxutv xai tv&tjxaiv xal xagncHp xai culiis eorum et entbicis et fructibus et animalibus
iuJiov xal navrbe dXXov instructov xal instrumentot) 25 et omni alio instructo instrumentoque ibi invento.
tol exeZoe evgtaxoftevov. el Si tf xo nqoianov xb
Si vero aut persona quae debeat eam secundum
ocpiiXov aixrjv xaxa roi/s vo/uovs vnoia<s&ai firj leges Buscipere non inveuiatur, aut alio quocumque
d fi dXXia oicpSipzoxe xgony v7tgre&i]vai xr,v
modo differri superindictum contigerit, iubemus gesta
Xrjv avfi/Jairj, xtXtvofisv vnoftvijf/ara yevio&cu
confici apud provinciae iudicem significantia quali$ xa> T^S inagx^s dgxovxt StjXovvxa xfjv notoxtfca 30 tatem et Btatum eius possessionia et omnia in ea inM\ xaxdaxaatv xrjs alxfje xxjoeos xal ndvxa xa iv
venta, ut sic eam cunales Beu cxactorcs aut vindices
*.irtfi eigioxofieva, tva ovxios avxfjv oi noXixzvoptvoi
aut officiales suscipiant, et si postea inveniatur qui
r\yow tgaxxtoges ij pivSixes fj Tagetoxat nngaXaftfid- debeat eam secundum lcges suscipere, non aliter
vovaiv, uitxe el fttta xavxa eigefrtZev oi 6<piiXovreS
avxrjv xaxd xovs voftovS di^aofrai, ftfj nXXcus rovro 35

c. YII (

et VIII tx B 56,1B, G [50, 20, 8 eit. B* in ed. Zachariae] tervat B> E 34,1 p. 333 Zach.

Si vero canonicarius parum idoneus invenialur, ne compulsor mittatur, sed illo remolo alter delegelur
cunonicarius. Sed ipsum guoque canonicarium contentum esse iubemus consueludimbus constilutis ncque
ullum suhiectis datnnum infcrre.
VII. Sed si quando contigerit adiectionem cuiuscumgue possessionis conservorum vel conlributariorum praediorum /ieri, cx illo tempore iubemus ab eo qui ailieciionem recipit pro ea publica tributa exigi,
tx quo tradita ei est adiecla posscssio. Neve tamen alilcr adiectio fiat, nisi in scnpiis de ea re examinatio apud praesidem provinciae instituta et scnlcntia eiits prolata sit quae designel eum qui adieclionem
recipcre debeat. Si quis vero se damno affectum putet, liceal ei appellare, ut in iudicio gloriosissimorum
praefeclon/m appellatio exerccatur et secundum leges terminum accipiat.
VIII. Verum si quando domimim cuiuscumque vossessionis aut non apparere aut ad tributa solvenda non sufficerc contigerit, ut idcirco adieclionis fiat necessitas, iubemus cam confestim iis qui conscrva aut contributaria praedia possident cum omnibus colonis qui in ea reperiuntur eorumqxie pcculiis
et dolibus (enthecis) et fruclibus el animalibus et omni alio instructo inslrumenloque ibi reperlo tradi.
Quorisi aut persona quae eam secundum leges suscipere debeat non inveniatur, aut alio quolibel modo adieclionem differri conlingat, iubemus acta apud praesidem provinciae conftci, quae significent qualitatctn
et slalum eiusdem possessionis omniaque quae in ea reperiuntur, ut ita eam cunales vel exaclores vel vindices vel officiales suscipiant: ut si postea reperiantur qui dtbeant eam secundum legcs recipere, non aliter
3 quoque canonicarius V* H 4 contcmptum YT | esse
6 ini^ovXrjv, s. v. int^oXrjv M {j 11 ysviafrtu B'
iyygdrfioe Me(lul.)\ fyygatpos LB* |j 13 ngofli^oi L ]j om. T\ deputatis] de priuatis Tf 5 et om. T1 j| infert T*
6<peiXofievov
MH H 14
pf
itOT(o ]Le]
ioxiv (sic) M, ^|eo infcrat T7 || 6 euperdictiones Tl supcrindictiones T1 \\
7 conseruare aut contributaria V | 9 pro eo fiscalia] pro
*ulg. (j 15 iyxaXela&ai et 10 iyxXrjxoi 3 / | | J6
gx
fiscalibus T | 10 poucssio superindicta T | 11 niai om.
La || dyyvftvd&xai MLy corr. llaloander |J 22 Ofioxtvaaa
x
I* \ 25 jxavxbt aXXov ivoxgovxxov xal ingtrumcntu xov Vft ex rcscripto Tvulg. || 12 scicntia T Q procedcns T P
VJ 18 contingat T l
M navxbt dXXov tVetruc (5. v. dXXrjs ifconXiotait) xal 15 gloriosimorum JTJ 16 terminos
1
vstrumentu xoii (*. v. n/tfidaecoi) L ndarjs dXXrjS i- cuiusque KJ 20 ut] aut J J ex) per 3T superindictio V
OTiXlaecos xal dupidoecDS B' \\ 26 evgtaxo/tityS B* Q 27indictionis T | 23 cum ea scr. V in tpat. vac. fi 24
enthicis F ] empbiteoticis T, cnthecis vu/</. |) ct fructibus]
OVTOV L | 2S tvgefrri M) evQt&elr} LBl | 29 yivta&cu
/?', quod recepit Zachariae Q 30 xijy] nrd ? L" | noio- et om. T\ 25 imtramento quae F | | iniuncto 7 g 27 leges
V) legcm Tvulg. \ quocum T\\ 28 contingit V\\ 29 qualit?Ta LB' sAth. Iul.] noaoxjjxa M(Theod.) | 31 -rije avtatem V] et qualitatem Tvulg. | 30 et omnia in ea intfji) eiua s | 32 *ira (ut y lul.)] xal MLB* fl 33 tjyovv]
1
Uxi ovv JB* | idxrogBS B' l^dxwg (*ic), *. v. aTtairrjxal Uenta scr. V in spat. vac.ti 31 eu V] siue T || iudiccs
r
|
j
32
etj
Ug.
ut? |J bucrit r | | 33 lcgem acciperc T
L H bir^ces, s. v. ixStxoi L H nagaXnft^nvtoaiv cum
Scrimgero vulg. U 34 tvgt&tuv ol oftiXovxcs] inveniatur
<)ui dt-beat g | 35 xovxo om. s

Nov. CXXVIII 812

640

DE COLLATORIBUS

ylvea&cu, d pi} xb Siaxijs nfHxpdotws xwv nxxaigiov fieri, , nisi quod

pro occasione exactorum aut curiaq
p
l!
/} /3ovXtvxd)v pivdixav 1} xaetaxdiv X"Q<>v n rjxrov lium
aut
*vindicum
*!
~"*ofticialium
-** i ~ ! - i: eius
~ peius
aut
*
aut
ytvofuvov T< naQaXappdvovii dnoxaxaaxa&eir].
minus factum est ei qui suscepit restituatur.
CAPDT IX.
Kal xovxo Si xeXevopev, aisre VXIQ rcov xqripaxiov
Hoc quoque iubemus, ut pro pecuniis et specie17 tiSdiv id>v tv taii inaq%iai% Sanavtoftivtov ftt) ei$~ 5 bus in provinciis expensis non exigantur collatores
n^HtT-xta&ai TOVS avvrelearas xa Xeyofttva naQanofiea quae dicuntur transmissoria, et pro hia autem
mxa, xal inio tav Ixntftnoftivtov 81 /*TJ nXtov
quae transmittuntur non amplius praeberi horum
5
v
i
rcjy i apxv & ixdcxg inapxitf 8utivntoquae ex iuitio in unaqaaque provincia deputata sunt
CAPUT X.
Tbi/s 81 iv roiS inaQxlais vnlp oiasovy Srjfio-10
Eos autetn qui in provinciis pro quibuscumque
altov eisnga&tos axtXXofidvovs pr} aXXas aoxta&ai
publicis exactionibus diriguntur, nun aiiter incobare
xijs anaix^oeujs, cC firj nQoxiQnv iv xq> xaxa xwQctv exactionem, nisi prius iu provinciali iudicio insiauaSixaojTjgita Ifitpaviaovat ras ijnxe&eloas aiTols nsgl
verint impositas sibi de boc iussiones, ut exsolxovxov xeXevatis, aiixe xois xaxapdXfovxas xa Snfio- ventes tiscalia tributa nulli pro bis periculo aut
ota xiXrj ftqSevi ini(> xovxtov *wSvvq> tj Zflfilq vno- 15damuo subiaceant; boc ipso et super privatis negoxtTa&ai' xovxov airtov xai Inl xols iSicmtxais vnotiis observando.
d-toeot ipvXaxjofiivov.
CAPDT XI.
Kal rovxo 8i xiXcvofttv, casxe roJs Srjftooicov dnaiHoc quoque iubemas eis quibus fiscalium exactio
XTjaiy lyxtxttQiopdvots firjSiva iSiantxiov nftaypaxiov
iniungitur nullam privatarum causarum executionem
ixp^aofibv xaranioTEito&ai, dXXa ual xt aixols 20 committi, sed et si quid eis tale fuiungatur, oullo
xoiolxov iyxtx^otaxat,
firjSet i ipoTtqt xoXftnv avrnodo eos praesumerc boc agere, ne occasiooe publi*
TOVS xovxo n^dxxtty, aisxe ftrj xrj npofdoti xwv 8JJ- carum fuuctionum nostri subiecti laedantur.
fiooiiv awxtXtuov xovs rjfiixtQovs vnoxtXtis xaxa&
CAPDT XII.
El 81 xat TIS rdls dXrjd-etats Srjftoaias inoftiXav 25
Si autem et aliquis pro veritate publica debens
awxtliiai
iinot t$ ixfit^aax^ tlvat avxd} ixiqov
tributa dicat executori esse sibi almm debitorem,
toav
ftfjj i^ilni
T P dx/3t/3aaxrj
dx/3/3axrj 5xXroiv
^
TP
5xXrtoiv xtvt
xtvt^%$
%$ non
nonlicere
licere executori
executori mol^tiam
mol^tiam aliquam
aliquam denominatis
denominatis
Indyuv, el pi] 6 7T(>d>xos xQtaiaxrjs ano- inferre, nisi primus debitor probetur nullo modo
xaxa ftrjSiva tQonov navxiXuis owdfXBtos xas omnioo posse publica tributa persolvere. lloc tamen
cwxeieias xaxafidkXuv xai xovxo yt pv 30 prius reqniri apud iudicera provinciae, si pro veriTO nQoxiQov tTjxttofrot itaQa xa> apxovxt xijs Inaotate debitor est is qui denominatus est, et ita fiet
xfas, *i vals aXtj&iiats xvt(l'OTT]t iaxiv 6 ovofuto&ete,
exactio. In utroque vero casu si quis exequi aut
xal ovxw vouifKos yivta&o* r/ etsnga^ts tv ixaxiQfp
&tuaxt. ei oi TS lxf}ifldoat rj anatxi,oai naqa xa
c XII summarium habet B* T 7, 22 p. 617 Zach. (ex B 56, tS, 0).
hoc fiat nisi id quod nomine exactorum vel cwialium vel vindicum vel officialium peius factum aut deminutum sil ei qui suscepturus est restitualur.
IX. Sed fioc guogue iubcmus pro pccuniis vel speciebus quae m provinciis crogantur, non exigi
a subiectis parapompica quae dicuntur, negue pro iis qui cmillunlur plus praestare eos quam quod ab
inilio in singulis provinciis conslitutum est.
X. li aulan qui in provincias propter quamvis publicorum exacllonetn mUtuntur ne aliter exactionis initium faciant nisi prius in provinciali iudicio datas ipsis de ea re iussiones insinuaverint, ut qui
publica tributa solvunt nulli periculo aut damno ea de causa subiciantur; atque hoc ipsum etiam in privalis causis observelur.
XI. Sed hqc quoque iubemus iis quibus tribulorum exaclio iniuncta est nullam privatarum rerum
exactionem committi, verum etiam si qmd iis eiusmodi iniunctum sit, nullo modo id eos agere auderc, ne
nomincpublicorum Iributorum subiecti nostri damno afficiantur.
XII. Sed etiam si guis qui revera publica tribula debeat executori dicat alium sibi debUorem esse,
ne liceal execuiori molestiam ullam ei qui nominatus est afferre, nisi primus debilor nulto omnino modo
publicis tributis solvendis par esse probatus sit; hoc tamen prius apud praesidem provinciae quaeratur, num
rcvera debitor sit is qui nominatus est, atque ita legitime cxaciio /lat in utroque casu. Si vero quis adversus
1 ytvia&ai B* || i^axxoQtov B' || 2 n flovXevxtov
om. B c |J xa^tcoxaiy] officialium eius f |) 10 vnig oiatovv
SrjfiooicDV cisnQa^ttas] pro quibuscumque publicis exaotionibus ?, vnig extXkopivovs om. L\\ 18 8c om. L \\
TOVS 19 iyxtxttoiauivovs L || 26 avx<j> Haloander]
avxoi M L H 27 xq> ovo/iao&cvxt] denominatis s B 30
xataflaXiiv M |j yt jtcvxot AI\ pcvjoiyc L{s) fort. rtctius\
33 vofilfioii om. s || iv txaxiqq? &tftaxt. et 8i Tts ML
{cf.Ath. ixaxcqov tov (yjojfOS 8oxtftdovxos. 6 bi xxi.)]
in utroque vcro casa si qais ?, guod pracfcrt Zachariae,
ixaxeoov &e'fia ad cap. 11 et 12 referene (e/. Theod.
13. 14)

1 quod om. T | per oceasionem vulg. || 2 indicum T

vulg. || 3 suscipit vulg. | 4 quoque] etiam T |) speciebos
in T1 in ra*. \ 8 unaqae VjJ 10 autem om. T || 12 auditio
Va || insinuauerit T || 13 imposita V1 \ exsolveatcs] hec
solucntcs K(l 15 subiaceant V] subiciant T ubiciantur
vulg. || 18 Heo T |) 19 iungitur T B cutionem T 8
21 eos pracsumere T\ praesuroere eos vulp., eos om. F|j
25 8in V3 || et om. Tvulg. g publica cet.] bltca 30 prius
requi| ser. V1 in spat. vac. A\ vs.fl27 molcstia aliquam V
aliquam molestiam T |j nominatis T | 28 primos Btck\
prius libri |j dcbitorem T |j 29 tra V | 31 debitor cstj
debitorem Tl || quidetn nominatus V qui nominatus T ||
fiat vulg. || 32 casos V1

ET ALIIS CAPITULIS

641

Nov. CXXVIH 12-16

nao rifiaJv SiaxvTtcofrevxct xoXufjOeie, xai TJJS ^aivrji exigere citra ea quae a nobjs disposita sunt praeyvftvafrrjoexai xai Srjfitv&eis dOQi<t jtaQaSofr/joexai' suppserit, et cingulo nudabitur et confiscabitur et
6 Ss iyxetQrtoa<s r} ijtixQtyas aQxwv Sixa vgvoiov Xt- exilio tradetur; qui autem iniunxit aut praeccpit
xqav tisnQaxxiofroi notnp', xai r/ xdis avxov nevxt
iudex decem librarum auri ezigatur poenam, et otfiXuvalov itxQCJV inoxsio&co noivij.
5 cium eius quinque auri librarum subiaceat pocnae.
CAPDT XIII.
Si navTtXais igiarco
"uav Srjfioaia
iiXr)) eisNulli vero p
penitus liceat p
publica tributa exigeng
jf
g
Si xrjvaovaliois
l i fj
fj Xoyoyodyots
X
d
s rj aXXott
XX
t i m neque
e q u e censualibuB
c e n s a l i b u B aut
a u t rationum
r a t i o u m scriptoribus
scriptoribus
p
firjSi
tium
Xias XBXQIJalils
tot ico 8t]ftooiq> inrjQstovfiivois Xoyq? aavXias
XBXQIJ-aut
aut
alilsquibusdam
quibusdampublico
publicoministrantibus
ministrantibusexcusa
excusatione quodin loco sacro resideant uti contra eos qui
9ai n$ds tove Xdyovxas pepXdyfrat naff aixdiv inl
d i t se laesos
l
b eis
i in
i fiscalium
fili exactione.
ti
lOdicunt
ab
CAPUT XIV.
MrjSsie 8a xo ewoXov voyXtio9co intQ owxeXeins
Nullus autem penitus molestetur pro tributis teryrjSicov anso oi xtxxrjxcu, dXXa xal ti ovfifiaiq yeo>(>- rarura quas non possidet, eed etiam si contingat
BiV
yovs xtvi ngotijxovTai r} ivanoyqatpovs i8iav fy
agricultores alicui competentes aut inscriptos proXTTIOIV, ixdvovs vnio avxrjs xdt Srjpooias eisngdxpriam babere possessionem, illos (pro ea publica
tto&ai avvxeXslat, xov Seanoxov avxwv fttjSepiav 15 exigi tributa, domino eorum nullam pro eia) moleoxltiatv vnio avxcov vrtoftevovxos, ei ftf) ds etuot
stiam sustinente, nisi forte propria voluntate tali
avxos iSia nooaiQtaei xi} xoiavxg awxeXtiq iavxbv
functioui 86 fecit obnoxium.
inotffOtv evoxov.
CAPUT XV.
Tovs 8i xd SrjfiSoia xiXrj tlenQaxxovxas 8ixa{oie
Eos autem qui publica tributa exigunt iustis ponexad-pois x xal fiexgois xexgrjo&at xsXtvouev, iVa 20 deribua et mensuris uti praccipimus, ut neque in
iujife iv xovxro xovt qfiaxegovs vnoxsXtis aSixdiatv.
boc nostros tributarios laedant. Si autem collatores
ii Si oi owxeXeoxai voftioovat (iaQtiG&ai etxt iv
putent gravari se fiive in ponderibus sive in menroiaav
ata&fwTs iixe iv ftixQots, ix
dSemv xd fiev
suris, habcant licentiam specierum quidem mensuras
tiSiov fitxoa xs xai axad-fta naqa xtov ivSo^oet pondcra <a) gloriosissimis praefectiB, auri vero et
ov indgxcov, xa 8i xov xovalov xal xov aQyvQlov25argenti et reliquorum metallorum pondera(a>glorioxal xStv Xomaiv (texdXXwv oxa&fia naQa xov xaxa
Bissimo pro tcmpore comite sacrarum largitionum
xaiobv ivSoJ-oxdxov x6urtxoi xiov &siaiv Xapytxiovay
accipere; et has mensuras et pondera in Banctissima
lafifldvtiv xai xa avxa fiixQa xal axa&fid iv xfi uniuscuiusque civitatis ecclesia Bervari, ut secundum
ayicoxdxT] ixdoxrje noXecos &xxXrtaiq mvXdxxeofrai, Iva ea cxtra gravamen collatorum et fiscalium illatio et
xaia xaixa 8ixa fidoov: xwv awxeXeaxwv xai ?j xtov 30 militares 6t aliae expensae fiant.
Srifioaiav tisxofiiS^ xal al oxQaxtcoxixai xai al aXXai
Sandvat ylvcovxai.
CAPUT XVI.
Civitatum vero nostrae reipublicae et habitantium
31' Si noXetov xijs f)fiexd(>as jtoXixelas xal xwv
oixoivxoiv avxai xeXeios JtQOvoovvxtt xeXsvofiev fiqda- eas perfecte prospicientea iubemus nullam omnino
c XIV. XV er B 56, 18,12.13 servat B> T 7, 23. 24 p. 618 Zach.
ea quae a nobis constiluta sunt exequi vel exigere ausus sit, et cingulo exuetur et bonis publicatis exilio
tradetur; a magistratu autem gui id iniunxent vel commiserit decem librarum auri pocna exigalur, eiusque officinm guinque librarum auri poenae subiciatur.
XIII. Nulh autem omnino eorum gui publica tributa exigunt neque censualibus aut logographis
aut aliis vllis gui rei publicae ministeria praestant liceat asyli iure uli adversus eos gui se ab iis in tributorum exactione damno affcctos esse dicant.
XIV. Nemo autem otnnino propter tribula praediorum guae non possidet molestia afficiaiur, sed
eliam si contigerit colonos aU aliquem perlinentcs vel adscripticios propriam possessionem haoere, ab illis
pro ea publica tribula exigantur, neve dominus eorum uUam molesliam eorum nomine patiatur, nisi forte
ipse sua sponte eitismodi tributis se obligavit.
XV. Eos aulem giti publica Iributa exigunt iustis ponderibus et mensuris uti iubemus, ut ne in eo
qxddem subieclos nostros imuria afficiant. Quodsi subiecti vel in ponderibus vel in mensuris se pulaverint
damno affxci, liceat iis specierwn guidem mensuras et pondcra a gloriosissimis praefeciis, aun autem et
argenli et reliquorum mctallorum pondera a gloriosissimo gui guoque tempore est comite sacrarum largitionum accipere. Alque eaedem mensurae et pondera in sanctissima cuiusquc civitatis ecclesia custodiantur,
ut secxtndum haec sine molestia subiectorum et tribulorum illatio et militares et religuae expensae (iant.
XVI. Vt autem civitatibiis rei publicae nostrae earumgue incolis perfecte prospidamus, iubemus
auri T
1 *xoXftrtaoiML || 4*7. tisnQaxxia&Bt^XtxQaiv om. 4 exigitur V \ pena T R 5 auri libris V librarum
T R 7 oriptornm VTl [| 8 miniM 6 Si Ls] om. M Q Srjfioata ML\ xd 8rj/x6aia Ba- vulg. | pene lupiaceat
l
T || eicusationem T || 9 retedeant T |J
loander || 7 */irjdi\ (irjxt Bi AIL Q 8 vnrjQtxovfiivovi L* l| strantibus publico
1
11 TO aivoXov om. L n 12 xai om. B* | 15 avxov M j| uti] ut3 in V | 10 ab eis om. T Q in] in1 se V \ exactio16 iavx&v M\Y\ avxbt om. f |j 20 xeKofrai J3' v.l. || 21 ncml F 1| 12 possident T% oontingant T 1| 13 iDscriptis
,,i)8i>> B v. L | "22 oi 8i ei 3 / | 24 oxcfofta ML (IU 26.28) || VT inscripticios td. princ. | 14 tq. pro ea pro eis sup~
25 inApraiv B*] inaQx&v ML (B* v. L) |j xqvaov B* plevi(iim. Beck et OsenbrUggen) {] 15 molestia F | | 16 sustinentem V sustincntes Ty corr. OitnbrHggen | propria forte
[Ath.) H ctQyvQOv LB* g 27 laQYirtovtov] &rjaav^d>y B',
Tiaooxovs SarpiXsicJv s. v. L || 28 rd alxa) bas (1. e. xavxa T | tali] et tali TQ 17 fnnctione Vvulg. luccesaione T \\
lai) ff || 29 ixxkijota ixaajijs noXtcJt L | 30 xaxa B*s scse T D 20 in] cx T g 22 se om. F|| liae in measuris aiue
in ponderibus Tvulg. Q 23 habeat T || 24 et 25 a add.
M.) xal ML
vulg. || 26 pro teinpore T\ per tempora Vvulg. J 27 in cw.
i exigere] agere T \ 2 priuabitur T j 3 tradatur F 1 r | | 7'y 29 *extra] ex V et vulg., otn. T \\ illatio] in laico V

Nov. CXXVIII 16. 17

642

DE COLLATORIBUS

[iiav navrtlajs elvai aSeiav rdie rav^Srj/toaltov anat,esse licentiam fiscalium exactoribus communicare
trjraTs imxoivioveiv rols xQWaaiV- f r t v a T0 * s tqyois
pecuniis quae operibus et frumentis civitaium et
*ai atrtoviHols iwv nolecov rjxot iyaiyoTs rj aXXois aquaeductis aut aliis quibuslibet sollemnibus aut saoioieSr,nore ooXeftriote 77 aaXngioit aycoQia&Tjaav, 17 lariis depatatae sunt, aut rctinere aliquid ex eis aut
nagaxgnreiv T ig aircHv t] eii i'Stov tcegSoe diiofpige- 5ad propnum lucrum redigere, sed sine aliqua dilatione
ad-1't. dXXn di%a xivbe avafiolrjs rjjisitoaecot invta
aut imminutione has praebere, ut proficiant in qninaQtxew, aisxe jcgoxtogsiv tie a il; dgxfje atpiogiodt}bus ab initio deputatae sunt operibus. Sed neque
aav xesiaSdXXd firjSs rove xxr,xogai xwv noh-tov rj possessores aut habitatorea civitatum praesumere
cixr)iuQas loXudv OICOST]7IOTOVV xgonio atpaioeiafrai n
quolibet modo auferre aliquid ex ipsis pecuniis aut
4!- aindjv id>v xiPlpdxcov V ovo/inTt Sutygacpcjv tj 10 nomine descriptionum aut pro sportulis dare aliquid
inig anogxovkav SiSovai T* ix xovxatv rj avaXiaxeiv.
ex his aut expendere. Si quis autem aut dare aut
ei Ss re ij Soivat rj Xaftelv d avrtov roXftr,aeie, xe- accipere ex bis praesumpserit, iubemus eum de suo
levo/iav avibv oixo&ev iv di7iXjj nooovr]Tt toixo rjj
in duplic) q^uanlitate hoc civitati reddere. Sed ncoXe anoSidovai. dXXa /urjSi rovs xatv innpxidiv aoque provinciarum iudices aut eorum officia aut alium
rj rae tovrtov rdgeit tj aXlov oiov8t}novB nav- 15quemlibet omniao patticipium babere aliquod ad
uerovainv fyeiv nva yrpos ia eigrjfiEva %QV~ praedictas pecunias aut eorum dispensationi seraet
fiara rj rfj roviiov Stoixrjoei iaxrtov nageft^nXXsiv
ipsum iniscere; sed civitatis sauctissimum episcopum
dXXa TOV'ixnaTT}t izoXetas oaicoxnrov inioxonov xal
et primates nec non et eius possessores constituere
IOVS ngarrevovrae tf]i noXecoe, ov /iqv dXXa xal TOVS quidera patrem civitatis et frumeutarium et alios
ai>TTJe MjrjTogae nQopaXXsa&ai pev ibv naxiqa ibv 20 huiusmoai dispensatores, singulis autem annis imT^ noXsios xai iov atxcjvr^v xai dXXove toioxnovi
pletis sanctissimum episcopum cum quinque primatiStoixrjids. ixaoTov Se drtavrov nATjpovfierov ibv batca- bus civitatis ratioues exigere eos qui ab ipsis ordiTrtTov iniaxonov ftna ntvrs ngaitevovjwv rije no~ nati suut, et si quid ex talibus ratiociniis apparuerlt
Xeois rove Xoytafiovs dnatrtiv xove nag' avrdiv ngo- debitum aut remausiBse, exigi huiusmodi dispenBatopXtj&etrns- xai eX T ix id>v towvxa) Xoytauwv 25 res periculo eos constitueutium et utilitatibus quibus
(pavsirj ijiotpsiXoftevov rj anopelvav, eisrtoaTTea&ai deputata sunt reservari. Si quis autem ex praedictis
rovs roiovtuvi 8iotxT)-tas no xtvSvv^ xtav avxovt ngo- dispeusatoribus inefficax inveniatur, repente hunc
fiaXXofteviov, xal Taic otrc<s ah dipwgiarat tpvXarremoveri iubcmus aliumque pro eo et a sanctissimo
ieo&ai. ei ris Si ix %utv eigtjfievotv Snnxrjxdiv avcivitatia episcopo et reliquis possessoribus, sicut
eniTtlSeioe evgedsiTj, nngaxg^fta xovxov anoxivtio&ai 30 praedictum est, ordiuari; scientibus bis qui denoruitccXevofiev xal aXXov avx' aviov vno T XOV ooiatxdxov
nant eos, quia si quod datnnuin civitati coutigerit,
T>"S noXstos intoxonov vno xs xdiv Xomatv xxrjiogav,
ex propriis substantiis boc medebuntur.
xa&coe tigTjxnii 71 gofidXXea&at' tiSoxcov xtov ovofta^pvxoiv avxovs, ots e'i xiS ^vfta XTJ noXei Gvftfiair], ix
iu>v iSiaiv oiaimv xavxrjv &ega7ievaovaiv.
35
CAPDT XVIL
Mrjdevl Si igearco (xav) fj iv rjj Ta|# TCOV dvSogordrcov indgxiov rj iv dXXr) rdgei rj iv exoXjj dva(ftgofiivaiv ia roiavxa Xoyo&iota in^xgtTisa&aij firjxa
ix. ngoxxdgecoe rije avxije dgx^s fj aXXov dgxovxos,

Nulli vero liceat eorum qui in officio sunt gloriosissimorain praefectorum. aut in alio officio aut schola
coostitutorum talia ratiocinia committi, neque ex
praecepto eiusdem admiuistrationis aut alterius iudicis

nullam omnino potestatem esse tribulorum exactoribus attingendi pecunias, guae operibns et frumentis
civitalum vel aquaednciibus vel aiiis uliis sollemnibus aut salariis destinalae sunt, aut guicguam ex iis
retinendi aul ad proprium lucrum auferendi, sed sine ulla dilatione aut deminulione eas praebeant, ut
ad guos ab iniiio deslinatae sunt ttsus erogentur. Verum ne possessores quidem aut habitatores civitatum ullo modo auferre guicguam ex ipsis pecuniis vel descriptionum nomine vel pro sportulis guicguam
de iis dare vel expendere audeant. Quodsi guis ouid aut dare aut accipere ex iis aiisus sit, iubemus eum
id de suo dnplicatu guanlitate civilati reddere. Sed ne praesides guidem jprovinciarum vel eorttm officia
vel ullus omnino alius communionem uliam habeant in praedictis pecumis vel earum administralioni se
immisceant: verum dvitatis cuiusgue sanctissimus episcopus et primales civilatis nec non possessores eius
patrem civitalis et frumentarium et ceteros eiusmodi aaministralores instituant, singulis autem aimis impletis sanctissimtis episcopus cum guinguc primatibus civitatis rationes exigant ab its gui ab ipsis instituti
sunt; el si guid ex eiusmodi rationibus debilum aut religuum esse appareat, id ab etusmodi adminislra~
toribus exigalur periculo eorwn gui eos instituervnt, atgue guibtis destivatum est usibus servetur. Si
guis vero cx pracdictis adminislratoribus pamm idoneus inveniatur, statim eum remoyeri mbemus et
atterum in eius locum et a sancUssimo civilaiis episcupo et a reliquis possessoribus, uti dictum est, institui: sciantque qui eos nominant, si quid inde detrimenti civitati allaturn sit, ex suis sese facultatibus id
resarturos esse
XVII. Nulli autem eorum gui in officium gloriosissimorum praefcctorum vel in aliud officium aut
in scholam relati sunt talia ratiocmia commilti liceat, neque ex praeceplo eiusdcm magislralus vel atlerius
2 xPT7ftflTl*?s L B 3 fjxot] et p II 5
avreSv fjj
S
A/ QQ 11
Z/ff (//.)] rj xf i aixoiv M \ 10 Siaygdfcov
A/
onoQxovXXtov A/|| 12 ^xoXfirjaot ML$ 17 avxov nag~
efipdiew L \ 19 T^S noXetos om. s I! 20 xbv xrji M]
tbv om. L || 21 roiovxovs] rove xotovxovs L || 23 ngotevovxtov M (1 32 imaxonov ifje noXtats L U 36 xwv
add. Zachariae || TJ om. s || 38 */ttjSi ML
2 peculiif T |) et aqueduotis et aliis scr. V* in spat.
vae. |) 3 aquaeductibus vulg g 4 deputata VT, eorr. vulg. ||
his T D aut ad vulg.) ant T adut [sic) V \ 5 ante luorum
spat. vae. 12 litl. est in V\\ exigere T D 6 inniinutio
praebere Tl |J has vulg.] hacc Ubri | in om. Tl |j 1 dc-

pute V || neque] ne T || 8 preasampmere T || 11 ex his

autem 71, om. V [| aut dare V) dare Tvulg. || 12 <am, <m.
T 0 13 in om. VI 14 aut eonim] aut om. V* || 15 quaelibet F | | aliquid V\\ 16 discq)lationi T } 17 ciTitatis) cuiuBque addit Beck^ 19 patre T R frumentario Tvulg.$
alie V1 n 20 dispensatores singulie] |res singulis T1 in
ras. D 22 ciuitatum T ciritat cum spat. vae. 4 HtL V1 (1
ab] cnm Tl |) 24 remansisset VT, eorr. vulg. 8 25 pcriculo]
suo pericnlo 7" || 26 dq>utati T Q seruari r | | 27 ineficax
r | | repente] repente igitur 7'|| bano V | 28 al ad V | 29
sicuti V2 H 30 dictum V\\ est om. V\ quig V1 | 31 cos
quia om. T || 32 medebunt V babebnnt T | 36 borum V1 g
officio so sunt V1 | 37 aut in 643, 3 huiusmodi fiat
tcr. V2 in spaL vac. 5 | vt. 0 38 mitti T || 39 aut om. V

ET ALIIS CAPITULIS

643

Nov. CXXVIII 1719

/tr;ie ei npay/iartxdv rj aXXov rvnov rj &eTov xofi- [scripti], nec si pragmaticam aut aliam sanctionem
(IOVHOQIOV Xdftot intxQtnov airto T TOIOZTOV. dXX* aut sacrum cotnmonitorium accipiat praecipieus ei
si 11 xoiovxo yivj)jai, aSeiav Hyziv tbv ixdoxys jto~ aliquid tale. Sed si quid huiusmodi fiat, hcentiam
lt(s oauoxaxov iniaxonov xai xoie iavrrte nQwitvovbabere uniuscuiusque civitatis sanctissimum epiacoias fif/ anoxgivea&ai VTIEQ TWV uQrjfiivtDv xtcpnXaiwv 5 pum et eius primates non respondere pro memoratia
tots roioviotg TtQottonois, avaytQsiv Si eis ijuds, iva
capitulis talibus personis, referre autem ad nos, ut
IOVIO yivdaxovxes xal rfjv ina%freiaav xale jtoXtai
hoc agnoscentes et illatum civitatibuB damnum ex
tflpiav ix rijs aircav ovaiat ajioxaiaairjvai xehioiocorum Bubstantia restitui iubeamus et competentem
fitv xal irjv jtQosfjxovaav ixSixtjatv toiis xotoixois
vindictam talibus inferamus.
inaydywftev.
10
CAPUT XVIII.
JIQOS rovToie xeXevoftev rove oxQivtapiove rwv $
Super boc iubemus scriniarios operum sub praeytov rovt vno xovi inaQxove xwv Uowv npancogicov
fectis sacrorum praetoriorum constitutos nullum parxtXoivxas ptjSe/iiav pexovoiav ngbs xa xomvra Xoycf ticipium ad talia ratiocinia omniao habere, vacanti&iata navxeXtus i'xetv, aqyovvxoiv andvxatv 8S atv bus omnibus per quae eis sive generaliter sive speaixole eixs yevixdie eixe iStxcos xi xoiovxo n^tor,v ijti- 15 cialiter aliquid tale pridem concessum est aut postea
xfrgajtxat rj fiexa xavxa noQia&ein. tovs ydg xntEQ impetretur. Pro praedictis enim causis rationes nulli
xav eiQrjfiivtov aixicov Xoytafxohs ovodva inixginea&ai
committi volumus nisi nos prodesse civitatibuB aesttfiovX6fte&a, ei firi rjfieit avfiftQsiv xale -noXiatv fjyt]- mantes virum bonae opinionis et dignitate ornatum
odfievoi dvSga evimoXt/nxov xal a^itt xexoofiTj/utrov elegerimus, qui debeat a nobis in scriptura diviiiam
indel-ofis&a xbv ocpsiXovra naq' ^ftdiv fyyqafov ittiav 20 iussionem percipere continentem per nostram piam
xiXtvoiv Xapeiv ntqiiypvaav Sta rjfiextgas evoefiovs Bubscriptiooem et illius nomen et dignitatem et cauvno<ST}fi8Ki>ata)s xal xb ixsivov ovo/ia XB xal aiav
6as et terapora quorum ei ratiocinia committimus.
xai xas aixiat xal xohs %QOVOVS WV avxco rovs Xoyi- o s autem qui a talibus persnnis rationes exiguntur
afwvs inixQinofiev. xove Si vnb xa>v xoiovxtov noosomnem habere cautelam iubemus, aliam quaestiouem
tonoiv Xoyofreiov/uevovs ndaav S%tiv aoydXuav naQa- 25 nullatenUB SUStlnentes.
xeXtv6fu&at ixeQav tfytrjaiv ftqdafidJs ijiofiivovxat.
CAPUT XIX.
IIQOS xoixoie &eoniofltv firjSevl irfi rjfiexiQat noAd haec Eancimus nullo reipublicae noBtrae loco
Xixtiae xoncp xbv aixbv xai aoxovxa elvat xai xono- eundem ipsum et iudicem esse et loci servatorem
xTjgTjxtjv xd>v ivSo^oxdxcov innQxatv rj axpaxrjyidos gloriosissimorum praetectorum aut magistromilitatus
(Jf^f, aXXa fiySe xiva tisn^n^iv SrjfioaCtov avvxe- 30 cinguii. sed nec aliquem cxactionem tiscalium tnbuXttcuy xeiQiJaovTa xonoxT)QT)xi]v elvai xtav ivSo^oxdtcov
torum agentem loci Bervatotem esse gloriosissimorum
inaQxcov xal axQnxrjyiSos, xai dnXdie tiniiv ftrjSiva praefectorum aut magi8trorurn militum; et simpliiv tdlt inagxiate ylvta&ai xonoxrjorjxTjv inaQxcoi\ ti
citcr dicendum, nullum in proviociis fieri loci ser/JT] i rifieiepas iyypdtpov xeXevotios dv xols ineSixois,
vatorem praefectorum, niai per uoBtram scriptam
onov xotta iaxl xai xonoxrj^rjxijv indgxoiv nifineo&cu 35 iussionem io ezpeditis, ubi utilitas exigit et loci
T^S avxfjs inaQxoxTjxos xbv otpeilovxa nqovoiiv xd>v servatorem mitti eiusdem praefecturae, qui debeat
c. XVIII argumentum ex Ath. notant paratitla* Ath. 22 $ 9.
c. XIX. XX om. L.
iudicis neque si pragmaticam vel aliam sauctionem vel sacrum commomlorium accipiat quod ei tale aliquid commllat. Sed si qxtid eiusmodi fiat, liceat sanclissimo cuiusgue civitatis epxscopo et primalibus eius
de praedictis capilibus eiusmodi personis non respondere, sed aa nos referre, ut his cogniiis et illatum
cimlaiibus damnum ex ipsorum substantia restitui iubeamus et convenicntem vindictam talibus personis
infligamus.
XVIIL Praeterea iubemus scriniarios operum qui sub praefeclis sacro praetorio constituti sunt
nullam omnino communionem in eiusmodi ratiociniis habere: ul omnia ccssent per quae iis sive generaUter sive specialiler tale quid olim commissum fuit vel post haec concedatur. Rationes enim ae praediclis causts nemini commttti volumus, nisi nos civilatibus id conducere arbitrali virutn bonae existimationis et dignitate ornatum elegerimus, qui a nobis sacram iussionem litteris perscriptam accipere debeat,
quae per piam subscriptionem nostram contineat et nomen et dignitatetn ildus et causas et lempora
quorum ei raliocinia commillirnus. Eos aulem a quibus raliones per eiusmodi personas rcpetuntur omnem
securitatem habere praecipimus neque aliam umquam quaeslionem tubire.
XIX. Praeterea sancimus, nullo rei publicae nostrae loco tundem et magistratum esse et vicarium
gloriosissimorwn praefeclorum aut magislrorum militum, nec magis quemquam cui exaclio publicorum
tributorum iniuncla esl vicarium esse gloriotissimorum praefectorum aut magislrorum miliium; alque ut
simpliciier dicamus, nullttm in provinciis fieri vicarium prtufectorum nisi ex nostra iussione litlens pcrscnpta in expeditionibus, ubi opus est vicarium praefectorum eiusdem praefecturae mitti, gui miliiaribus
1 *fij]8i ML !| xofiOvrjxoQiov, $.v. ovffioXatov L | 8 xtXtvoofisv L | 11 TIQOS xovxoti] Super boo sr | 12 indqtovi Scrimger (Thcod. inapx**')] VTidpxovs ML Q 22
i
L || 25 loyo&Bxovfidvovs om. L
1 scripti VbT soriptis V* vulg., deL Beck Q 2 comnonitarium V eommentariom T || accipia V Q 4 sanctum
T\l agaoscentes] hao nosccntes V g 8 iubemus T | et] ut
2* B 9 7 inferamus. super hoe scr. V2 in xpat. vac 1 vs. ||
U Insuper T |) hoo] leg. haec (r/. c. 23 tn.)? || praefextis
T 8 13 habere om. V H 15 pridem tale F|] 16 Pro om.
T gcasis r(j 17 exiatintantcs Tvulg. R 19 qui om. V1 ||
diuina iusaione T || 20 percipere om. T 8 contempncntcm

T II 21 et illiui] ot illius T\ dignitates T \ 22 et tempora] ipsas T g ratiocini Tl | 23 qui a] quia V\ 24

aliquam Tvulg. \ 25 uitinemu* T |j 27 sauci*** * \
nullo] in illo V in nullo T1 vvlg., om. Tl B notre in rau
T nostro V | 28 ipsum delendum videtur jj 29 magistromilitatus V1] magistroram militatus (limiutus T) V*T
vulg. | 30 iet neo aliqucm n ras. V | aliquem V\ aliquam
Tvulg. | exactione F 1 | 32 magistroruni militutn eet.]
|rum militum 35 et loci seruato] in rat. A\ vt. om. V\
34 nisi 35 looi seruatoj suppL V J 34 prnefectorumj
praefectorum gloriotissimorum T\ per nestram F(a) pro
nostra T (j scriptam V{7)) om.Tvulg. U 35 iuasione T |)
exigitur V

Nov. CXXVIII 1921

644

DE COLLATORIBUS

fjf
ei Se T* naga ravxa
providere militaribus expensis. Si quid autem extra
] 6 fiev vonorriQTpcTjv iavxov noiTjoas X' fiaec delinquatur, qui quidem loci servatorem suum
QV %ovoiov itotvTjv^ eienQax&wiaxat, dnoxa&taxwv
fecit, XXX auri librarum poenam exigitur, restituens
xal naaav 8andvr,v rj tflpiav yv av JSia tov nap'
et omne damnum quod per eum qui ab eo directus
airov^ oxaXdvxos rtvis vnofielpauv, 6 Si yeveo&ai 5 est aliqui pcrtulerint, qui vero fieri praesumpait et
d"ap()7Jaas xai rrje (Slas apxys *al ij-ovaiae xal OTQCI- proprio cingulo- et dignitate et militia privabitur et
reias d^at^e&^aerai xai Sexa %Qvaiov XIXQUIV noivrjv
decem auri librarum poena multabitur.

CAPUT XX.
f
Q roirois xal roiit &v rals inapProhibemus ad baec et in provinciis existentes
%lau Svxas aQxovxas noXixtxoie %t xal axQaxitoxi-10 iadices civiles et militares in civitatibua aut castris
xois ip rais noXeoiv JJTO* xdaxgois T07fOTT]o?]Tas iv
loci servatores in commissis sibi provinciis facere,
rale xaxamorev&elaan avxdlt inaoxiatQ nouTv, ig
ex quo videlicet in provinciam accesserint et ia
ov StjXaSfj eis xr\v lnaQxiav napayevaivrai xal iv
quantum in ea administrant; quinque auri librarum
oao/ iv avxjj agxovor nevxa x^aiov XIXQCOV noivrjS poena imminente tam facienti loci servatorem iudici
iittxeifiivrjt rovxo ftiv xcp noiovvxt xonoxrjorjxfjv ao-15 quam fieri praesumenti. Antequam vero in provinxovxi xovxo Si xqi yevio&ai ToXfiqoavri. TIQIV Si iv
ciis veniant iudicea, damus licentiam eis vices agentes
rals inaQxla& naoayiviovxai oi aQxorxss, SiSoftev avsuos instituere, qui omnia debeant usque ad sui
rots aSeiav xonoxTjorjxat eavxcov ngofiaXXea&ai ndvxa
praesentiam agere quae possint ipsi iudices facere,
otpeiXovxas fiexgi xfje avxaivjnaQovaias 8ta.7t(>axxso&ait citra tamen novissimum Bupplicium aut membri inaxtva Svvavxai oi avxol agxovres noieTv, Si^a uiv- 20 cisionem. Sed et si qui8 ex iudicibuB secundutn iusxotya iaxdxrjs xtucogiai rj fieXove dnoxonr}e. dXX' ei
sionem nostram in aliam regionem mittatur, liceat ei
xai T<S ix rtov aQxovxwv xaxa xeXevotv ijftExioav eie per Bimilem modum loci servatorem suum facere.
dXXrjv &na(>%iav ixnBpcp&fi, i^iaxco aixip xaxa xbv
Oftoiov Tf>6nov TO7ioxt}Qrjxi}v iavxov notelv.
CAPUT XXI.
KsXevofisv Si 7idvx<te tovs aQxovxas tovxo fiiv 25 Iubemus autem omnes iudice3 tam militares quam
axQaxicoxixois rovxo Si xal noXttixove Si' eavxtov
civiles per se requirere eos qui latrocinia aut vioava&xelv xovt Xyoxeias rj /?'as rj apnayae nqayfidlentias aut rapinas rerum aut feminarum aut alia
IOJV ij ywaixojv TJ dXXa oiaSxjnoxB dxon^fiara iv
quaclibet inlicita. in provinciis committunt et supxals tnaQxlate nXrjfi^sXovvxas xal rtfitopias avxois
plicia eis legitima inferre, neque pro his causis
vofiifiovt indyetv, xal ftrjSa vnig -toixtov xav aixiwv 30 accipere aliquid consuetudinum nomiue, ut omnes
xofil&o&al T awtj&etcbp ovSfiaxt, oiixs navxaxo&ev
undique nostri collatores inlaesi serventur. Non
xovs rjfisTQovs inoxsXiii dpXafieii cpvXaxd-Tjvai. ovSi
cnim permittimua cuilibet maiori aut minori miliyd(> avyxtopovfiav olq>8rjnoxs /u(opt fj iXdxxovi axgct' tari iudici aut latronum insecutores aut violentiaxicoxixy fj^ nohxixi? aQvovxi rj XnaxoSttoxxas r} fito- rum iubibitores aut tribunos pro talibus causia ia
xcaXvxas rj XQ^OVVOVS vnip xcov xoiovxcov aixtdiv tv 35 provinciis ordinare, aut qui debeant aliquoa eiarTOIS inagxCan TtQofidXXtofrat, rj xoiit 6y>eiXot>xdt nvas
c. XXI parlem (KeXevofiev ndvxas 32 dfiXafteit tpvXdxxta&ai et 645, 2 et Se xts 5 jioivrjv xaxaflaXtlv)
habet Epanagoge 7, 7.
expensis prospicerc debeal. Si quid vero adversus haec commissum sit, gui quidem vicarium sibi fecerit
triginta Ubrwrum auri poena muuabitur, restituturus eliam omne dispendium vel damnum quodcumque per
eum gui ab ipso missns est atiqui passi sint, qui autem vicarius fieri ausus sit et magislratu suo et potestale et militta privabitur ei decem Ubrarum auri poena muUabitur.
XX. Praeterea autem prohibemus etiatn magistratus qui in provinciis sunt et civiles el .militares,
ne in civitatibus vel castris vicarios in commissis sibi provinciis faciant, ex quo scilicet in provinciam
venerinl et quamdiu in ea magistratum gerant; cum quinque librarum auri poena immineat tam qui faciat vicarium magistratui guam ei qui fieri ausus sit. Antequam vero magislratus in provincias veniant,
potestatem iis damus vicarios sibi constituendi, qui usgue ad eorum adventum omnia quae ipsi magislratus facere possunt peragere debeant, excepto tamen ultimo supplicio aut membri abscisione. Sed
etiam si quis ex magistratibus iussu nostro in aliam provinciam mittatur, liceat ei sitnili modo vicarium
sibi constituere.
XXI. Iubemus autem omnes magistratus tam militares guam etiam civiles ipsos inquirere in
eos qui latrocinia aut violentias aut rapinas rerum vel mulierum aut alia ulia facxnora in provinciis
committunt et supplicia iis legitima inferre, ac ne his quidem de causis quicquam accipere constieiudinum nomine, ut subiecti nostri undique illaesi serventur. Neque enim ulli maiori vel minori militari
vel civili magistratui permitlimus aut latronum pcrsccutorcs aut biocolytas (violentiarum prohibitorcs)
aut tribunos propter eiusmodi causas in provinciis constituere, aut eos qui cxarmare aliquos debeant,
4 Sandvrjv fj om. e | 5 * vnofialvoitv M | 20 oi quid V | protulerint T I praeaumpserit Tvufg. |J 7 libraaixol] ipsi ff |j 25 xovs aQxovxas LsEpan. Iul. (Theod.]\ rum auri Tvulg. | 9 ad om. T | etiam T\ 10 castri Fj)
xonaQxat M || 27 xovs L JEpan.] xds M R dgnay^s M || 11 locis V*fl oommisai V11 prorinoiia om.T\ 13admise30 vo/tifias Lb 32 ita^vXax^^vax h || 34 ^ noh- rint T g librarum auri T | 14 faoicnte V11 iudicii VlT 1
ttxcjj om. e
15 fieri om. T\ pracsument V1 | pronintias V\ 16 iudices] ad iudices V | ei om.T\ 17 que Tl g 19 cura V \
1 militaribus] militibui in V* | quis V1 | 2 delin- tamen om. T\ 20 et si] et om. T\ 21 regionem] regionero
quatur committant quidam sernatorem looi Buum fecit nostram T\ ei on. T\ 22 looia F g 29 catuis om. T\ 30
XXX (committant XXX acr. V* in rot. l\ vs.) V deli- consuetudinum Heimbach] consuetudinem V consuetudiquatur. looi quidem aeruatorem siue qui hoo fecit XXX T nis Tvulg.l | nominem V | 31 costri om. T\ illesdelinquatur et committatur, qui quidem looi aeraatorem uentur T \ 32 militari om.l V\ 33 inseoutorea latronum
T | uiolentiaru***tores T B 34 oaaibos T J 35 exarsnum feoitXXX vulg. | 3 auri libranun F] librarum auri
1
Tvulg. \ pena VT \ exigetur V*vulg. fl 5 aliqui T] ali- mare V in. ras.] examinare T vulg.

ET ALHS CAPITULIS
a<f<m).i,tiV) tosrs fifj Sta. reov toiovxcov

645
71 oocpaatcoy

Nov. CXXVIII 2124

mare, ut non per tales occasiones ainpliores violen-

nittovae fiias inayea&at rols inaQxstorate. et Ss xts

tiae inferantur provincialibuB.

cuv a^xpviuyv

cum haec non custodierit, cognoscat noQ Bolum c o m -

ravra

firj naQarpvXa^ei, ytva)oxiia> fiij

povov TT)S xataniaxEv&ilorji aixd} agxy* ayatQeia&ai,

ilXa xai Stxa xgvoiov XIXQWV jtoivijv xaxapdXXeiv IOV 5
totydiuToe xfiovro jtQayfia naQaXaSeiv ftera (iaadvove
xai irjv trfi ovaiat Srjfitvatv eie tt-ogiav nepnofidvov.

Si quis autem iudi-

jnisso sibi cingulo spoliandum, sed decem Hbrarum

auri poenam exsolvere; eo qui praesumpserit talem
causam adsumere post tormenta et substantiae coniiscatioiiem in exUium dirigendo.

CAPUT XXII.
ITQOS TOVTOIS xeXsvoftev TOVS tiov inaqximv aq%ovAd hacc iubemus provinciarum iudices et officia,
?as xai rds avrtov xd&ts, einors ix noAscos ele 716X1V si quando de civitateaut ad civitatem veniunt.neque
napaysvtavTm, jtijre ayyaoslats fiqre SiayQacpaii r\ aX- lOangariis neque descriptionibus aut aliis ezpensis colfots Sanavqfiaoi rovs vnoreXsle /3aovvetv, dXX' ix
latores gravare, sed ez deputatis sibi dc fisco annouis
imv afWQKjfievcov avxoii ix tov Brjfioaiov avvovav
expensas facere.
Taj Sandvae Ttoieip.
CAPUT XXIII.
IlQbs roirois &eanXfifitv rovs rdiv inaQ%ia>v a$Super haec sancimuB provinciarum iudices omnixovxat naai rgonoit fiera ro ano&eofrat irjv a o ^ v 15 bus modis post depositionem cinguli quinquaginta
ntvTTjxovTcL rjfiaQas iv xais inaqxlaii SiatQiBstv xai dies in provinciis commorari et conveutiones aliquas
TOJS ivaymyde zivae xar* airdiv xivovdiv anoxQivscontra se moventibua respondere._ Si vcro contigerit
aOat. ei Si avftfialij nvat it- aixdJv itqb rov nXrj^to- aliquem ex eis ante completos quinquaginta dics deav
oat xas v rjpeQas ttaraXmeiv xfjv x^Q i xeXevofttv serere proviuciam, iubemus ouines ab eo damnum
ndvxas xois Tzap' avxtov Zflftiav xiva ifioueivavxas 20 aliquod passos simul ingredi apud Banctissimum
naQa xco oaioixaxcp xrjs (irjtoonoXetos immetropoleos episcopum eiusdetn provinciae, et sub
xrjs avxr]S irtaoxtat, xnl inl itQu&wt inopvr}gestis monumentorum unumquemque tangentem sancta
Sva ixaaxov anxopevov rav aylav svayysXicov evangelia palam facere illata sioi dispendia, et ex
f o v v tai inax&tioas avxd) ^tj/ilae, xai ix tfje illiua Bubstantia contra quem talia facta sunt monuixtlrov niQiovaias xad*1 ov ra xoiavra yiyovev ino- 25 menta omne damnum lacsis restitui, providentia et
fivr/fiaxa naoav i)fitav rcils (iXapEiaiv anoxa&laxapericulo per tempus praefectorum^ et tracteutarum
o&ai, nqovoia xal xtrSvvcp rd>v xaxa XCUQOV indQxc"
eiusdem provinciae; scientibus quia, si hoc comxxl xqaxxtvx&v xrje aixije lnaf>xiat, tiSoxmv tos d
plere neglexeriiit, ipsi ex propriis facultatibua omnia
TOVTO nXrjQoJaai afieXtiaovaiv, aixol ix rcov iSlcov neQidamna laesis restituere compellentur.
ovauov ndaae xae Kflfiias xoTs pXaf3eToiv dnoxaxaaxTJ- 30
aai dvayxao&TJaoviai.

CAPUT XXIV.
Si quia autem ex iudicibus provinciarum aut erocetur ad aliam administrationem aut opus ad aliam

Et 9i ns xwv CLQXOVXIDP ra>v

fiexaxXt}ti7j tis aXXtjv aQXT)v r\
tit aXXrjv i

e. XXII extat B 6,3, 41. Post hoe caput in L inseritur particula nov. CLXI c. 1 pi} niQaxcofrtlcrjS Si rrjs Sixrji
*cera xa npoeigjjueva npoXovoqe ( = B 6,3, 9).
c. XXIII (KeXsvofttv xovs XCJV inngxidjy 26 anoxa&loxao&ai) et XXIV clautula immutala habet Epangoge 7, 6; e. XXIII (18 Et Si avfifiairj
). XXIV. XXV extant B 6, 3,11.14.
ne per eiustnodi occasiones plures violentiae provincialibus inferantur. Si quis autem ex magistratibus
haec non observaverit, intellegat sc non solum commisso sibi magislratu privatum iri, sed ettam decem
librarum auri poenam soluturum esse; is autem qui eiusmodi rem suscipere audeat posl tormenta et substantiae publicationetn in exilium miltalur.
XXII. Praeterca iubemus praesides provinctarum eorumque officia, si qxiando de civitate in dvitatem aliam transeant, neque angariis neque descriptionibus aut aliis expensis subiectos oncrare, sed ex
annonis auae ex fisco publico iis designatae sunt sumptus facere.
XXIII. Praelerca sancimus, ut praesides provinciarum omnibus modis post depositum magistratum
guinquaginta dies in provinciis commorentur iisque qui actiones aliquas contra ipsos moturi sint respondeant Si quos vero eorum ante completos quinquaginta dies provinciam deserere contigerit, iubemus
omnes qui dammim aliquod ab iis perpessi sunt convemre apud sanctissimum metropoleos episcopum eiusdem provinciae, et actis confectis unumquemque tactis sanctis evangeliis damna sibi illaia manifesta facere,
atque ex subslantia eius contra quem eiusmodl acta confecta sunt omne damnutn laesis resarciri, providenlia
tt periculo eorum qui quoque tempore sunt praefectorum et tractatorvm eiusdem provinciae: qui sciant, si
hoc implere neghxerint, se ipsos ex propriis /acultatibus omnia damna iis qui laesi sunt resarcire coactum iri.
XXIV. Si qxds autem ex praesidibus provinciarum vel evocetur ad alium magistratum vel negotium
2 inaQxtcoxan cum Haloandro vulg () 3 7ia(>atpvXaet 1 ut non] ne T | 2 prouincialibu infetantur 7* B
L] napiHpvXdgoi il naQatfvXd^Tj Epan* jj 4 oyaiQsi- 3 agnoscat V\ 5 qui F] quod Tvulg. J praeBumpait T \
&t] yv/tvova&at Epan. |j 5 xai' om. efl9 xal] ov M || 6 asaumere T \ tonnenta] tonnentorura V tonnenta nero
wv om. e 8 ei 7x0x1] tixt L \ $ts\ aut ad e \ 10 *firt3e Tvulg. D 7 *dirigendo] dirigendum et in (in om. V) exiavxwv
/u]8i MLB J 17 ivaytoyae xivovaiv) irdyetv av- lium rcfegando (religando V) VT g 8 et om. T1 offlcia]
Tols fiovXofttvoit Epan. |j 18 xiva BeEpan. | i\ avxuv eomm add. vulg. \ 9 aut om. vulg. H nenerit T \ 10 neom. B | 19 xaxaXntiiv] XafrtXv xal xaxaXintlv B | 20 que descriptionibus] aut descriptionibas T111 fiioo (tic)
VTaJy ML\ avrov BeEpan.Iul J tyjftlai xivat Epan. |j V\ 14 Naper V\ 15 depositione V\ 18 oompletos F>
21 ayianartp B Q xtje firtxQon6Xtos imoxonq? LBg in spat. vac. | 20 aliqaos V\ 21 ub gestii] subiectii T II
Epan.] imaxonta xtfi firjxponoXeas M \ 23 {xaoxov) 23 sibi F ] om. Tvulg. | 24 talia] a talia V | faota om. T \\
kxaorov avxdiv BEpan. | 25 yiyortv) ovvicxTj Epan.\\ 25 restitui leais T B 26 ct tracte ut horum eius T et
26 anoxa&iaxaad-at 30 pXafieiaiv om.L | 29 nir^aj- contrate ut horara eiuadem F 1 in rat., corr. OttnbrUggen |
eai B] om.Min lac. circ 10 /1. [| 32 tj om. Epan. \ psxa- 27 heo TJ 28 n^lexerit r j ex V) de Tvulg. fl 29 com*kq L | 33 tis eEpan. Iui] ij MLB | tie MBe) y L, pelletur T\ 33 optu ad] ad om. V
tit 646,1 xaxaniottv&iit) om. Epan.

Nov. CXXVIII 24. 25 ep.

646

DB COLLATORIBUS

xeXsio/iev avrbv voftlftov ivxoXitos provinciam ei credatur, iubemus eum legitimo propftf
TOTS xae ivaytoyai VTCSQ tflfiioiv itoori- curatore constituto conventiones pro damnis proponentibus respondere. Quod nisi fecerit, sancimus
&elatv anoxoiveo&ai. ontQ ei pr\ ngti&ia. iteoni&fiev
xal vnofitnquaxa yiaQa iq> 6atofraT(^ iniaxonif^ xa&ias monumenta apud sanctissimum episcopum. sicut 8U*
avortdgca eigrjxnt, jiQaxxeofrat, xai rdle vnio xa>v ij- 5 perius dictum est, agi, et pro damnis illatis eis iuftuor rdiv dnax&etatov aiirols Sftoaaat xaxa rnv xav rantibus secundum gestorum virtutem omne damnam
evcjv Svvapiv jtaaav t,rjfilav anoSiooo&at, reddi, providentia Bimiliter et periculo per tempus
praefectorum et uniuscuiusque proviuciae tracteuq oftoiois xal xivSvvtp raiv xaxa XCUQOV ina(f
tarum.
xal iatv ixdaxtjs inapxias XQaxxevxcov.
CAPDT XXV.
ndffae Si rae x^paxixas notvae rae TW nagovxt 10 Omnes autem pecuniarias poenas quae praesenti
neQiexouevas vno xov xaxa xatgdv xSfttjxos xcov lege continentur a comite per tempus pnvatarum
ngiflaxiov eisnpdxxea&at xovs xbv naqovxa vopov /ifj rerum exigi eos qui praesentem legem non Bervant
tpvXaxxovxas xal TW rjfiextQcp flaxcp ixStxeia&at &e- et nostro tisco vindicari sancitnus, qui nisi eas vinam^ofjev, osxte et firj xavxa ixSi*rtoci, avxds /lexa
dicaverit, ipse cum ministrante eibi scbola ex propria
ifjs inrjQexovatjs avxq! oxolije ix xfjs iSim aixov 15 facultate liuius quautitatem solvere cogitur.
ittQtovaias XTJV rovxwv noooxTjra xaxaflaXeiv avayxao&Oexai
os.y "Axwa tolvw
Sia xov naQovxoe
< E p i l o g u s . ) Quae igitur per praesentem saluvofiov xov eie xo Sirjvtxie iaxvaovxos tarem legem in perpetuum valituram pro utilitate et
T}S wfsltlas
xal xaxaoxaoeae xwv Tj/xsiiQiov
nostrorum collatorum disposuimus, tua gloria
J S
J
,f , r/
xal
/ an ivSo^oxtje
^ j axgtoxa
g
inviolata et immota per omnia servare festiuet (et)
&
d
ixai
doaXevxa Sta ndpxwv na(>a<pvA.a.x&i)vai
ansvodxco,
in omuium notitiam venire laciat, edictis quidem io
e XT}V djidvttov yvaiaiv dX&clv nottjadxto iSixxwy
hac regia civitato sollemniter propositis, praeceptis
xaxk xijv
Xva 8t* avautem apud
clarissimos pprovinciarum iudices directis,
j fiaatXiSa
fi noXiv npoxi&tftevcov,
pf,
p
S naai 8fjXa
8fX yevrjxat.
25 ut per eos omnibus
ib collatoribus
lltib
itt
fit
25
manitesta
fiaut
D. VIII. id. Iun. CP. imp. dn lustiniani pp. Aug.
anno XIX. post cons. Basilii vc. aono IV. ind. VIII. [a. 545]
t

in.alia provinda ei credatur, iubemus eum legitimo procuralore constituto iis qui actioms propter damna
illala proposituri sint respondcre. Quod nist fecerxt, sanctmus ut et acla apud sunctissimutn episcopum,
sicul supra dictum est, conficiantur, el iis qui de damnis sibi illatis iurarint secundum aclorum lenorcm
omne damnum restituatur, providenda similiter et periculo praefectorum qui quoque tempore sunt et prorindae cuiusque tractatorum.
XXV. Omnes autem pecuniarias poenas quae praesenti lege continentur per comitem rerum privatarum qui quoque tempore est exigi ab iis qui praesmlcm legan non servaluri sinl et fisco nostro
vindicari sanctmus: qui tiisi eas vindicaverit, ipse cum schola quae ei ministrat ex sua substantia earum
quaniilalan solvere cogetur.
Epilogus.
Quae igitur per praeseiitem salutarem legem in perpeluum vcdituram pro utilitate ei
tranquillitate subiectorum nostrorum constituimus, tua gloria illibala et immota per omnia custodire
studeat, alque in omnium noliliam perfercnda curet, edictis in regia civitate propositts, ut per ea omnibus
tnanifesta fiant.
t voptftov ivxoXia nqo^aXXofttvov Epan. \ 3 *?r(>afo* Xelas Theod. dn. iust. pp. aug. M |j 27 post cons. Basilil
MLB Epnn. | &onioftit> om. B || 4 xal om. s Eparu || anno IV.] /xexa xrtv inaxeiav BaoiXelov xo 8" Alh. Thtod.
na.Qa\ yevofvxai nnQa, om. v. 5 nQiixxta&at B || 5 xols post cons. bilisarii (uelisaria b) anno IV. IuL [pm. luL"\,
om. B fl 10 jzotvae xas om. M, ras om. B | 11 xa>v basilio uc. cos. 3/|) isd. VIII. Jul., om. cett.
TtQipdxiov] TIJC iSixrjs iteQtovalas B \ 12 (ITJ otn. L J
13 ifiaxtyiX Srj/jooiqf B || 14 xaiia] eas V D 1& avxqt
1 credatur vulg.] oedatur V* in ras. ooncedatar T S
om. L U avxov cutn Haloandro vulg. | 16 xovxory] huius s || 5 agere T (J 7 similite T || 8 prouintia V* in rat. || traotaea18 *q. axiva iaxvaovxos bis tcripsi L || 19 otoxr^tioSovS tarum V tractutarum T | 10 puenas om. r | 11 |taium
vdftov xovxo eie Mt vofiov toi awtrjQtwSovt xov eie rerum V* in tpat. vac, rerum om. vulg. \ 14 administraote
L priore toeo | 20 tvoepeias Ma \ 23 ioixxov L ediotis T U 15 cogetur vulg. J 18 per om. T \ salutarecu legem V)
quidem p, unde fiiv add. cum Haloandro vulg. | 24 XTJV Af\ legem salutaretn nostram T legem nostram salutarem
vavxfjv XTJV L e H sollemniter propositis, praeecptis autem vulg. | 21 et immotaj non mota T B festinet Tenire
ad clarisaimos provinciarum iudiccs directis p, unde om. T B *t add. vuig. J 22 perreoire vulg. | faoiat 25
OwTj&cos npoxt&efiivtav, itQOtxd^toav 8s JVPOS xois fiant om. F 1 , luppl. F* U 24 apud VT] ad vulg. | claiisXaftnpoxdxavS xwv inaq%iibv df>%ovxat aieXXoftiviov simos V{*) vulg.] gloriosissimos T I iudices prouinoiarum
cum Haloandro vulg. | 25 naot] omnibas collatoribus (i. e. V(3) g 25 manifeste T | fiant] lannarum add. V* ktine
jxaat xoTs ircoxtXim) s | 26 subtcriptionem om. e, habtnt add. T B 26 subscriptione carent libri; nam quae tn T
luU^y item codd. JuL Mediolanensit et Utinentis || TIII. id. txtat dat. kal septembris constan. a mst. impcratore pp.
Iun.] rf 18. iovvi. Ath. id. iun. M vm (cm b vii w) kal. an. X l l . pc. coniuncta cum rubrica constitutionis insr
itin. (iul. bUulf ftrjvl tovvttp Theod. \ CP. anno XIX.] quentis Auih. LII*= nov. XL Vpertinet ad eoruL Auth. Ll
fiaatXtias Jovoxtvtavov xb *& Ath. ixei ITJ' xfjt fiaat- w nov. LIJ

647

DE SAMAEITIS

Nov. CXXIX pr. i

PK6

CXXIX.

nEPI 2AMAPEIT2N.

DE SAMARITIS.

Auth. CXXII

itqcuxoiQloav!)
avxbe fiaoiXsbe "ASSalip
Idem Aug. Addaeo pp.
OiSev ovxa fiiya xiov inrjxocav
( P r a e f a t i o ) Nullum ita magnum subiectomm
riftexeQcov iaxiv djudpt7]fiaf cos fifj XTJS ii Snostrorum delictum est, quod non nostra clementia
Tiftdiv dgicod-TJvat tpiXavd-QojnLat. xdv yag ei xd nag
medeatur. Licet enim eorum facta odio babentes ad
alxwv yeyovoxa fitar,aavxes itQoe xrjv inep alxaiv
vindictam pro eis insurgamus, tamen tempus medendiavaaxwfiev ixSixijaiv, dXXd xbv xatgbv &eQanBvov- tes et counmonentes modia cornpetentibus delinquenxet xai xois nQosqxovoi xois dfiaQxdvovxai tovfrexr}- tes rursus ad nostram clementiam remeamus, iustioavxes XQOJXOIS itdXiv Ttgbe xi]v rjpwiv aixaiv tpiXav- 10 tiam iracundiae beniguitatis reconciliantes rationibus.
&Qumiav indvtftev, xb Sixaiov XTJS ogyrjs dyad-oxrjxos Quale quiddam et praeseus nostra celebrat lex. SaxaxnXsaivovxss Xoyta/xole. bndlov 8r) xt xal 6 itapcbv maritas enim pridem atroces et eiatos contra Chriijftdjv jiQayftaxBvstat vbfios. JSaftapstxae yd^ nqu>i\v stianos et in omniuoi velut novissimani superbiam
Soaowofidvovt xal xaxenatgoftevovs Xotaxiarwv xal excedentes plurimiB quidem poenis aftiiximus, uua
7i(>os xt]v dndvrtov (SsneQ la%dxr(v dnbvotav dgoxei- 15 vero maxime, quod ueque testamenta ipsi possint
Xavxae noXXote ftiv imxifiCois iooxpQoviaafiev, ivi Se conscribore neque horum defuncti absque cognatis
ftdXtcxa rd} /iTJxe Sm&ijxas aixovs dvvao&ai yqdfetv
qui ab intestato vocantur hereditatem tranamittere,
firyi* lovxav xeXevTwvzas [Siad-ijxTjs] ^wois TOIS i nisi ad hereditatem ex utroque casu vocatos rectae
ddm&axov xaXov/tevoie avyyeviat itaQa.nip.netv xbv Cbristiariorum fidei esse contiogeret. Interdiximus
XXTJQOV, nXrjv ti ftfj xois nods xovs XXTJQOVS <p' ixa* 20 autem eis et legata dare et donatioues scribere, aut
Ttgcp &tftaxt xaXovftivove TJJS 6(>&i}s xdiv X^axiavtov
aliquaa omnino alienationes in auis ponere, nisi forte
elvai ntaxecos ovfi/37j. dnrjyo^svaafuv Si avxols xal ortbodoxa tide percipiens persona esset. Licet enim
Xrjydxa SiSovai xal Sopeas ygdaisw, rj xivat oXots lege generali baec compreaeudenteB tunc memineriixnoirjaen ini xois oixelots xid-eo&ai ngayfiaatv, inetmus, tamen non eandem in operibus quam litteris
Sav fi-q xijs oQ&oBbgov nlaxetos xb Xaftjldvov noos- 25 Bubtilitatem reservavimus: nam ueque nostrum fiscum
canov eirj. xaixa fiev ovv vofitp ye*>ixq> StaXafibvxts
nec aliquam publici partem ex hia quicquam accitrjvtxavxa fiaftvqfie&a, nXrjv dXX' ov XTJV aitfjv^ iv
pere passi Bumus, iicet hoc expreasim lex daret
lolt IJp^oiS rjv iv TvtS ypdfiuaatv axylfletav i<pv\aafttv' ovxe ydq xbv tifxixtqov yluxov OVXB xiva xov
St]fioaiov fioioav extoav xa>v ixtTfrev xi Xtxfliiv rjv$a%6' 30
~-a xay ei xovxo grjxuis 6 vbftos iSiSov.
CAPUT I.
Nvv Si Srj ngbe xb ftexgtov inavax&evxas avxove
iSorxss, JjfiaJv xa -avxd/v dvdl-tav elvcu vofticavxts

Nunc itaque ad moderationem reductos videntes

eoa, et nostrorum ipsorum indignum esse putantes

Nov. CXXIX (Authent. CXXII) Graece extat in M. Epit. Theod. 129, Athan. 3, 2 (inde Coll. conttitutionum
eccl. III 3, 2), Anonymu Bodleianus 20 apud Zachariae 'AvixS. p. 219. Iulian. con.it. CXVI. Argumentum notat
Nomoc. XIV tit. 10, 8 p. 586 Pitra.
CXXIX.

DE SAMARITIS.
Praefatio.
Nullum adeo tnagnum est ultius ex subiectis nostris delictum, ut non humanitate
nostra dignum aeslimetur. Licet enim guae ab iis facta sunt exosi ad vindictam de iis statuendam surgamus, tamen lempus curantes ubi delinquentes convenientibus modis in aliatn menlem adduximus, rursus
ad humanilatcm nostram redimus iustam iram benignitatis rationibus Unientes. Quale auid etiam praesens
lex nostra agit. Samaritas enitn prius atroces et adversus Christianos elalos atqxie aa extrematn omnium
guasi demenliam ddapsos cum multis poenis castigavimus tutn una potissimum, ul neque testatnenta scribere
neque sine testamentis decedentes ad cognaios qui ab intesiato vocanlur hereditatem transmiUere possent,
nisi forte qui ad hereditates in utroque casu vocantur rectae Christianorum fidei cssent. Vetuimus autem
eos et legaia dare el donationes scrtbere, vel ullas omnino in rebus propriis atienationes facere, ubi persona quae acceptura sit orthodoxae fidei non sit. Alque haec guidem nos generali lege complexos esse
meminimus, nisi quod non eandem in factis gtiam in lilteris ailigentiam servavimus: neque enim fiscntn
nostrum neque aliam ullam rei publicae partem guicquam inde accipere passi sumus, licct hoc diserte
Ux concederet.
I. Verum nunc quidem cum eos ad moderationan reductos videamus, nobisque ipsis indignwn esse
1 nov. CXXIX s s Auth. CXXII om. R, inter extra2 rubr. Iltgl JSttftaQtixdiv index M, Ath. Theod. Nornoc ] IIBQI xdiv oafiaqtnwv M in tertu; IIIQI XOV XOVS vagantes in appendice ab alio librario tcriptam exhibet T
Zauaqelxae xXi]QOvoiieiv xal xXt]povofttia&ai xal xd f. 180 | 2rubr. De Samaritii vulg.] De Samaritanis T,
dXia noteiv awa.XXa.yfia.xa xa&dtS xb n^oxtqov Anon. om. F 8 3 addeo pporum VT\\ Nullam] Set illum T ||
SodUianu \ 3 inscr. om. il, prautant Ath. et e ('sf(><> 5 noitrorum om. T \ 6 odio vulq.] deo VT | 8 cotnpofilS
Irfddatqt cum Leunclavio vulg.)fl5 xivbs om. g |j nentes V\ 11 notras V\ 14 affligimus V afBximu T |
jftdiv (nostra s)] l TJS M, irje cvm Scrimgero vulg.; 15 tetamentis T\ 17 uocator V\ 18 oasu T\ om. V
coni. Zachariat \ 15 iletxtlXavxaS A$i% *xtXtv- Vocatos vulg.] uocatuj V, om. JT{| 19 interdicimua T2
Jxtov
M; XiXtvzoivxaS correxi et iia&qxrjs seclusi punere] rebus add. vutg. II forsan vulg. I 23 tuno memic
/ : ff) eoll. 648,11. 24 g 19 nalov/iivovB M g 23 xivae neribus V | 24 eadem F(j 25 reseruabimus V\ 26 neo]
(ali(jUaa j-jj T ^ s 3 / || 24 nqdyfiaaiv om. s I inndav ftrj\ nequo nostram (nostram dtU m. rec) oeo T\ 27 exprean
^i forto s-1 26 v6fuf\ Cod. 1,5,17 | 28 nv vulg. ex s] snm T
Xr
.* M B 29 *oiSi olSi M g 30 hiptv om. f

Nov. CXXIX 13

648

DE SAMARITI8

avrfje fiiveiv oQyifc xaxd rwv oi voaovvrcov

in ipsis permanere contra eos qui non in propiorianX^ata, irddvres xs ftdXiara ndvrav xats bus languent, praestantes maxime omnium Sergii
tQy
xov officmdrov xfjs Kataagecav (irjXQonoleios Banctissimi Caesariensium episcopi iustis petitioniimoxonov Stxaiais airrtasaiv Se vnfy aixdip inotr,- bus quas pro eis facit, testimonium quidem percajo,t fiaQxvQaiv fuv xoi xaXUovas avxove^ yeyovivait 5 hibentis meliores eos factos, quietem vero eorum in
xijv ifivyjLav 8i trjv JTQOS XOV Zneiia %QOVOV aixwv
futuro tempore promittentis, ad praesentem eacram
iyyvofuvos, inl xbv nagovxa &tiov rjfiwv iXrjlv&a- nostram venimus legem, per quam Eancimus licenfttv vSftov, 8S ol &07z(o[iev a8eiav rfpai ^aftapeitiam esse Samaritis iam scribere tcstamenta et 8uas
xas Xotnov yQcctpeiv Sia&tjxas xai xat apdiv avxdiv
propriaB dispensare substantias, eicut et aliae praeSunxeiv oiaiae, coi oX xe dXXoi nnQsxovai vo/toi Std 10 bent leges et por praesentem nos decernimus, et sine
xe xov naQovxos 8toQlt,oftsv, (xal) Sta&r/xoiv xe?.ev- testamentis morientes ab intestato vocatos secundum
x&vxas xwQte 4* *<*>v *i dSia&exov xafovftdrtov tcaxa imitationem aliorum bominum heredes babere eos,
(li/ujoiv HXrjQovofitia&cu xatv dXXap dv&Qtontov au> praeter ea quao (per) pracsentem nostram transxovs, nlijv oaa 8ia xov naQovxos rjfieis /ue&aQfiooo- ponimus legem. Sed et donationes eis permittimus
fitv vofiov. xal ScoQeae Si ainole iTtixpiitoptv ypd-15 scribere et legata dare et accipere et huiusmodi
fpuv xal Xrjydxa SiSotat xe xal Xafifiaveiv xai ra
contractuB facere cum omni licentia. Qui enim testari
xoiavxa avvaXXdxrtiv in' dSelat dnaoT}s. oi yaQ Srj dedimus eis et omnem dispensare substantiam, quoStaxifoo&cu StSwxoxee xal ndaav Sioixtia&ai xijv
modo de particulari dispeusatione negabimus?
ovalav avxovS naS av ntQi fiEQtxrfi Stoixqoews Svs%e20
inl

CAPUT II.
t dXV oi xijv avxTjV dnoSiSopep xdtv XQISed tamen non eundem reddimus ordinem Chricrturols x SiaSoxois xai ^a/iaQsixaie, noM.rjv Si
stianis et Sarnaritis, multum vero et merito meliora
tixoxais xols xd xaXXico ^^rjaxsvovai XTJV itQovopiap
sectantibus privilegium praestamus. Unde si quis
nagixoftep. O&BP ei xts aixtop Stad-qxaip xsXtvxtop
eorum slne testamentis moriatur filios ad deum disXCOQIS \rj xai] ndlSas xd TVQOS &eop 8i^gT7ftt'pove xaxa- 25 cretos relinquens, soli vocabuntur ad buius bercdiJiinoi, iiopot xXrj&Tjiaopxou 7TQ6S xqv xovxov xhqoovo- tatcm qui rectam Cbristianorum allegaut fidem, aliis
ftiav ot xrtpoQ&^p XWP XgtartapcSv n^ta^tvovxie
cxclusis quicumque ipso detinentur quo defunctu9
nioTip, xdip dXXtap ixxhioutvcov oaoi xijs avtijs %ov- crrore. Haec autem dicimus non super filiis solis,
-tai xcp xsXtvxrjoavxi nXapTjs. xavxa Si tpafitp ovx sed etiam aliis cognatis, ex quacumque sint linea,
inl nalScov ftopop, dXXd xal xdiv dXXtov avyyep&y, 30 ut rccta sectautes lilis qui non proxima colunt prae$ onoias dp tUv aei^de, diexe xois ogfrd &(>rloxevov- ponantur; tamen si eundem qui vocantur omnes
Ttts xiop ov naQanXijaia xifuopxav TCQoxipijotp xeiv'
gradum adscribaut aut unam ad bereditatem haTIA^V xbv avxov ndvxtt oi xaXoifttvoi paSpbv
beant vocationem. Nop enira his qui ex longiore
iniyQdtpoivxo i} /ulap itQos XOP xXr/oov fyoisp xdtv.
gradu sunt et a vicinioribus [et] exclusi licct meliora.
ovSi ydp Stj xoXi ix paxqoxtQov fiadjtov xal iizb 35 scctantes, damuB privilegium.
icov iyyvxiqotp ixxXuofiivott, xdv ei xa xaXXita ^QV
oxtvoup, XTJP xaxd xdiv iyyvxiqcav ngoxifirjoiP SiSofttv
xai itqopofilap.

CAPUT III.
dXX* oi>x tSsxe xal dftexaftdXrjxoy tlvai xo
^ Nec tamen paenitcntiae locum in causa exclu
xdit dnoxXeio/iivoie ix xovxov. ti yaQ Sq 40 sis auferimus ex hoc. Kam si voluerint et postea
pulemus in cadem ira perseverare adversus eos qui pari morbo non iam affecti sunt, alque tnaxime omnium
indulgcamus Sergii sanclissitni Cacsariensium metropolis episcopi iustis precibus, quibus pro iis usus est,
guippe gui et testelur meliores cos factos esse et quietem eorum in fulurum tempus promiltat, ad praesentem divinam legem noslram venimus, qua sancimus, ut Samaritis iam liceat testamenla scribere et de
bonis sttis disponere, quemadmodum et ceterae leges permittunt et pcr praesentem statuimus, et sine
'eslamento defunclis ut ex iis qui db inteslato vocantur ad imitationem celerorum hominum heredes succedant, exccplis iis quaecumque nos per praesentem legem mutabimus. Ac donationes quoque iis scribere
permiuimus legataque et dare el accipere et eiusmodi contraclus cum omni liccnlia facert. Qui etiitn
concesserimus iis testari ei de omni subslantia disponere, quomodo in parliculari dispositione gravemur?
II. Quamquam non eundem locum reddimus Ckristtanis successoribus et Samaritis, sed magnum
merito privilegium iis qui meliora sectantur concedimus. Unde si quis eorum sine ieslamento decedens
liberos guod attinet ad dei cullum discrepantes relinquat, soli ad hercditaiem eius vocabunlur qui rectam
prae iis qui non similia colunt praerogalivam habeant: ita tamen si cundem omnes qui
gradum sibi vindicent vel unum ad hereditatem ordinem habeant. Neque enim iis qui rmotiore gradu
sunt et a propinquioribus cxcluduntur, etiamsi meliora sectentur, contra propinquiores praerogalivam et
privilegium damus.
III. Quamquam res non eo valel, ut ne paenitentiae quidem locus relinquaiur iis qui hinc exclu1 inl xrfi avxTJS ftiiveip OQvijt (c/. 647,11) Zachariae)
inl xrji alxrjs pivuv oqloit M in ipsis permanere ?, inl
xolt avxdie fUvuv ogiots cum Scrimgero vulg. % 3 xtjs
KaioaQt&p iiTjTQondXeais] Caesariensium g || 4 djtotyoaxo]
facit e H 5 T0 deLI g 10 Sid xa Zaehariae ex e] 8td 8i M\\
11 xal ex s add. Zachariat\ 16 Xsydxa M\ 19 avxois
tx s malit Zachariae tine causa | 22 8ia86xoiS om. s ||
23 tixoxoit] et merito s B 24 *8ta&rjxdip xtXevxap %&
QIS fj xal naiSas 25 xaxaXinot M, sine tcstamentis
moriatur filios relinquens $ (xtXevx^arj el ei xal corr.
Zachariae); fj xal delevi jj 30 ftopop] solii (t. e. fiopotp) e ||
34 iatv] Tocationem % \ 37 xfjv n^oxi/njcip el 38

1 *prioribas libri (cf. 30) J 2 leg. <et) praestantea? ||

4 quas] quas sibi T | jfecit Beck || 5 qui edem T\l scimus T | 8 samaritanis T g 9 alii V | 11 uocatus VT,
eorr.vulg. I 13 eaque T fl per add.vulg. \ transponemni
Iieck g 14 legem om. V\ 1B contractos V\ 17 omne VI
dispensare particulan om. V (| 18 dupcnsationem V
dispositione T U negauimus V | 22 59. Bectanlibus meliora
T7 H 24 ad dcum vulg.] ad enm T adeun V \ 27 excuiu V | quaecumque VT | 30 rccta vulg.) recte libri |]
proxima vulg.] proxime T proiimunt Va proxim 1, t.
proximum F* \ 31 eundem yulg.] eadem libri g 33 i> T |
logniore gradaa sunte aduicinioribns V Q 34 et om. vulg. ||
35 sectantibui vulg. | 40 ex hoo Beck) et hoo V ct et
hoe Tvulg.

649

DE SAMAIUTIS

flov. CXXIX 3. 4

0ovXi}&eiev xal psxa ravra itpdr rfj*> OQ&TJV toiv ad rectam Christianorum fidem reverti, qui pro hoc
Xqtotiaviov niaxtv inavsA&eiv oi naga roxno xmv hereditate ezclusi sunt Euas recipient portiones, ita
xXtjoojv anoxkto&evrte, rde oixetat anolrjxpovrat fioi- vocandi ad hereditatem tamquam si rectao huius
(as, ovrcj xalov/ievoi. itQos ibv XXTJQOV WS av t xal religionis extitiBsent, Bolis fraudati medii temporis
tt)v aqx>)v it]t oQpqs xavxrje d~^rjaxeias ovrct dxiya 5 fructibuB. Si vero et testamenta Bcripserit ahquis
eorum, valere quidem ea quantum ad religionem
vov, fiovaiv OTBQovfiBvoi icbv TOV ftiaov XQOVOV
iubemus. Si autem pater aut etiam aliquis ascennwv. ti Si xai Sta&jjxas yQdtpEii tn axndiv, iQooJ
descendentium est qqui testaftir xaxnae 16 ye oaov ini rfj &QT}axtlq XSXBVOJUEV dentium alter aut aliquis
q
t conscribit,
ibit sii quidem
id omnes e x ordiue
di quii add
(' $e fs
f}
SXEQOS
f naxpo
p
} xal xis xnv aviovjatv
j
Q
yy
menta
6 ras S$adijxas
Sd
y.al rcov xanovxov 6
yQatpov VTXOLQXOI, 10 hereditatem vocantur eiusdem cum eo erroris sint,
ti fitr navree itps^e oi TIQOS xbv XXTIQOV xaXovjiBPoi disponat de substantia sicut yoluerit; si vcro borum
^ avxijs
j avxijij nlavr]e inaQxoiev, Sioixrjaei TO negl
qui ex gradu hoc vocantur aliqui eiusdem quo pater
x
ix
nt ooialas
coe av ifrXfo
bis
int
il
i Se
S ys xa>v
i xov erroris
i sint,
i
Li non relinquat
l i t ultra
lt (duas)
( d ) substanb
nlnov pa&ftov xaXovpivoav xivie xrje
xrje 'avxfjc
tlae uncias, reliquis ad eos qui recta colunt deferenavxfj TW narpl
no
nXdvtis vnaQxoiEv, TOVXOIS ov nsgantQca xaxaXtiyjst 15 dis, tamen nisi aliqui forte Cbristianis ex eis relintiiiv Sio xfje nEQtovoias oiyxic&v, xov Xemo/xdvov nobs
quat legata: scrvando etiam bic paenitendi locum
TOVS xa. OQ&O. ^jjaxsvorras
ayofie'rov, nXijv ei fxfj volentjbus, ut possiut acqualitate frui cutn eis qui
TJ xvxbv XQiaxtavoie l avxwv xazaXdyei jiQeoBiia. ab initio Christiani fuerunt, sicut ab intestato dufvXaxxoftevov xdvxav&a

xolt /xsTafisXeTod-ai (HovXofiB- dum decrevimus.

Ad bunc itaque ordinem et partem

rou xov Svvaa&ai irjs iaoxrjxos dnoXavstv nobs rove 20 dcinofficiosi damus ascendeutibus et desccndeutibus
1$ KQXTJS XQiaxiavovS) atnsQ inl tav i\ aBia&i-tov recta sectantibus dogmata et forte laesis per cele
Y&daavxES SuoQtoa/uev. ngbt xav-ujv Se xfjv xdgiv xe bratas in testamentis rerum divisioncs.
xal xr}v fioiQav xai de inofficioso SiSopsv dviovai xe
xal xaxtovai xols td ogfrd &(njaxEvovat doyfiaxa xal
'ioioi dSixrj&Etoi xara xas yevofitvas inl xais diad~q- 25
xais tdiv jzgayftdxcov Siavo/idg.
CAPUT IV.
JiSoftsv Si avxole xal Sagsus SiSovat re xai nqtConcedimus autem eis ct donationes dare et acc/Stia xa.TaXifina.vsiv iXevd-Eoiais xe oixixas xtfibv
cipere ct lcgata relinqucre, libertatibus Bervos bono' - v XB xai JIQOS dXXrjXovs, olSiv xov itqcurjv rare, contrabere quoque ad inviccm, nihil ea qtiae
xe&Eiptrov xcoXvovros voftov. xbv yaq 30 a nobis pridem posita est probibcnte lcge. Nostrum
. . . . . <piaxov xni naaav aXXrjv xov Srjftoaiov fidi- cnim tiscum et aliam omnem publici partem exclut>uv dnoxXelopsv navTEJLdis, oiSsfdav i Ixetvov xov dimus oninlno, nullum ex iiJa lege ad eorum hereropov 7tobs xovs aixcov xXfaovs T} xas alxaiv olaiai
ditates corumque Bubstantias aut docutncnta partiid avfifioXata ftexovatav %EIV SwdftEvov. xavxa
cipium babere valentibuB. llaec autem dicimus non
t tpafisv olx inl ToiSficXXovci ftovov, dXla yap dq35in futuris Bolum, sed etiam in praetcritum, ut nec
xal inl rqi f&daavrt, aisxe firjSe VJISQ xdtv xrjvixaina
pro bis quae tunc facta sunt aut noster fiscuB aut
ytyovoxtov ij xbv r}fireQov q>laxov rj ITEQOV xmv navalter omnium substantias pcrscrutetur eorum (qui
TCJV xiva rde olaias noX\mqay(iovv.v xat alxwv. oi enim in futuris cleraentiam dedimus, quomodo do

yao xd fitXXovxa y>iXavd"Qo>7iBvadfiBvoi n<us av JXEQI

tiov nagsX&ovrov

praeteritis subtilem tractatum babcmus?): ut omni

dxpipoXoyqoaifiefra; atsra aixoit 40 modo praesentem nostram promerentes clcmentiam

T^S TxaQovOTjS qftdiv r^iaftdvovS

fiXav&Qconiai %d(>i-

duntur. Etenim si postea ad rectam Christianorumfidemredire velint qui hac de causa ab hcreditatibus
txclusi sunt, porliones suas accipient, ita ad heredilatem vocandi lamquam si ab inilio rectae huius religionis fuissent, solis tnedii temporis fructibus privati. _ Quodsi quis eorum ctiatn testamentum scripserit,
valere quidem hoc quantum ad religioncm iubemus. Si vero paier vel etiam quis alius ascendenlium vel
etiam dcscendentium sit qui tcsiamenta scribat, si quidem omncs dcinceps qui ad herediiatem vocantur in
todcm cum ipso versentur errore, de substantia qxiomodo voluerit disponct; sin autem ex iis qui ex eodem gradu vocantur aliqui in eodem cum patre errore versenlur, hts twn xillra duas uncias substantiae
relinquet, reliquum axttem ad eos qui recta seclanlur, deferetur, nisi quis forte ex iis legata Christianis
reliqueriL Atque hic quoque iis qui paenitenliam agere voluerint facullas servetxtr aequalitate cum iis qui
ab initio Chnsliani fucrunt fruendi, quemadmodum de iis qui ab inlestalo vocantur supra consliluimxis.
Praeler hunc vero ordinem et partem etiam de inofficioso querelam ascendaitibus et dcscendentibus
concedimus, qui recta dogmata sectaniur ei forsitan per distribuliones rerum in teslamentis factas iniuria
affecti sunt.
IV. Concedimus autem iis etiam ut et donaliones faciant et legata relinquant el strvos libertaie
honorent et inter se guoque conlrahant, neve ullo modo lex prius a nobis lala his obstet. Fiscum enim
noslrum et omnem aliam rei publicae partem omnino excludimus, ne quicquam ex illa lege cum eorum hereditalibus vel substantiis eorum vel contractibxis commune habeant. Ilaec autem non de fxituris solum, sed
etiam de tempore praeterito dicimus, u/ ne propter ea quidem quae iam facta sunl aut fiscus noster aut
alius omnium utlus substantias eorum pcrscruietur. Qui enfm ae fuixait humanilale usi simus, quomodo
de praetcrilis subtilem ralionem ineamxis? llaque praesenti humanitate nostra digni habiti gratias pro4 xal XT?V CIQXVV M(lul.)]

om. s | 9 fj xal xo/v

xar-

tovxmv) aut aliquis descendentium c I 13 ^ifcXrjooi

M 8 ix xov avrov fia&fiov] cx gradu noo s | 23 fwioav xal) xal om. s |j Setvopytxioto M fl 30 vS/iov) cf. ad
647,26 U 34 Swdfttvo*'] yalentibus (i. e. Swa/iivaivt) s |j
39 xd Scrimger (c/. c)] xbv M |j 40 waxt] ut omni modo
(i. c. WOTB navrl XQontf) r | 41 ?iayVos M
1 ad om. V\\ fidem Christianorum vulg., fidem om. T
rtucrtis T Q 2 hereditatem T jj 3 J ab initio add. Beck

5 aliqnid T || 6 ualcre in ras. T Q 9 eonscribat T\ 11

disponant tt uoluerint libri | 12 quo] qui T \ 13 relinquant !T|]dua* add.vulg. \ 14 *recte libri\ tiolant V g
15 aliquis vutg. | relinquat V) relinquatur T g 16 loco
vutg.llS fiunt T | dudum V) om. Tvulg. | 19 deoernimus T | adhuo utraque ordincm V | partcm vulg.] patcr
VT | 20 deinofiioiosi] et do inofficioso vulg. | descentibus VT 0 21 delebratas V I 28 <ct> libertatibut vulg. fl
29 contradere V g ci T \ 32 hereditatcm T | 33 rabstantias] subitantias rcrum V | 35 in futuris] in om. V |)
neque T || 37 alter om. T g eorum qui] corumquc T

650

Nov. CXXX pr. 1

QUOMODO OPORTEAT

gratias p
profiteantur deo et nobis et Sergio
s SuoXovtip &*v rs xai tjftv, *al ^ytto
ys m
g
g sanctlsim ad ha
o quam maxune circa eos
eos proTO
4> baiayiaiy %$ ngbe rairr}v rifias tos fidi*cxa tijv
simo
hanc nos
} i
X
l i
nepl avrovs ixxaXsaapivtp
yiXavd-ptoniav.
canti clementiam.
CEnlXoyos.y
'H xoiwv arj drSo&xtjs xijv nap
( E p i l o g u s . ) Tua igitur glona nostram in eis
Tjfimv e'n avxovs iniSeSuyftevrjv yiXav&panlav Sia 5 declaratam bumanitatem ( p e r ) praesentem nostram
toi napovios tjftcov vdfiov ytvoioxovoa S/jXa xais inlegem cognoscens manifesta per pruvincias sollemai<XQXIH Sta w v awsid-toftiviov iSixxov xa vvv rifilv bus edictis quae nunc nobis placueruut faciat, ut
napaoxdvxa jtotqoti, oisxs Sirjvixois raixtjs aixois
perpetuo boc ipsi fruantur auxilio.
anoXavaat xrfi fiorj&sias
D. XVII. k. lul. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug. 10 Dat. x v n . kal. Iul. CP. imp. dn. Iustiniani anno
anno XXV. pc. Basilli vc. auuo X.
[a. 551]
XXV. pc. Basilii anno X.

PA

CXXX-

AutLCXVin

nEPI IIAPOAOY 2TPATI2T2N. QUOMODO OPORTEAT MILITES

TRANSITUM IN CIVITATIBUS
15 FACERE, ET DE INTROITU.
'O avtuS (iaoiXsvs J7trpq> T<J5 Sv$ooxaxtp &7tdpx<y

Idem Aug. Petro pp.

XtHf lEOcbr JIQUIXIOOUUV.

(Ilpooifitov.)
nprixTjv xai ftByiaxTjv fiyovue&a
( P r a e f a t i o . ) Primum et maximum arbitramnr
ovoxaeir elvat xrjs Tj/iexepas nokxtias xb xai uftifistatum eBse nostrae reipublicae, ut et inculpabiliter
TTxcos rb rifiexegov oTpdxevfia iv xdls itapoSois dno- 20 noster exercitus in itineribus conversetur et iaipe'<pea&ai xal xb dflXaflis xai <xrjfitov TOIS T]fixe<)ois noxietas atque indeinaitas oostris collatoribus custo*
vnoxsXioi yvXdxxea&eu.
diatur.
CAPUT I.
' xolwv, oodxis irdpoSos yivrjxcu xwv
Iubemua igitur, quotienB transituB fit nostrorum
Svxtov xa xoi oxpaxevfidxwv, delegatoros
iudicutn et exercituum, delegatores simul ease cum
avvuvat^ avxols xois xfjv tpQovxiSa noiovfiivove TJ?c25eis, qui curam habeant eorum alimenti, et singulaavxcov dnoxgofrjs, xois Si ixaaxtjs inapxicts dpxovxas
rum provinciarum iudices per qu%B trauBitus fit prae* ' tov TtdpoSos ylvsxac sxoifiaaiav nonlo&ai ia>v
parationem facere expensarum, ut nostri exercitus
1
' lov yivsa&ai Sa7iarr]ud,xovt aisxs TOUS XOV in unamquamque provinciam ascendentcs inculpabiaxpaxeifiaxos iv ixaaxp lnaq%la naowvras
liter conversentur; et uniuscuiusque numeri optiones
~ anorpiifeofrai.
xal xovs fiev exdaxov idy- 30
Nov. CXXX^Authent.

CXVIII)

Graece cxtat in ML. Epit. Theod. 130, Athan. 20,2. Iulian. cotut CXXIIL

fiteantur et deo et nobis et vero Sergio viro sanctissimo, qui potissimum ad hanc nos erga eos hutnani'
tatem excitavit.
Epilogus.
Tua igitur gloria humanitatem erga illos a nobis per praesentem Ugem noslram dcmonstratam intellegens quae nobis nunc placuerunt provinciis per consueta edicta manifesta faciet, ut ilii
perpetuo hoc auxtlio fruantur.

CXXX.

DE TRANSITU MILITUM.
Idem Augustus Petro gloriosissimo praefecto sacro praetorio.
Praefatio.
Primam et maximam reipublicae nostrae condicionem esse arbitramur, ut et exercitus noster in transitibus sine rcprehensione alatur ct subiecti nostri ab otnni damno iniuriaque vacui
serventur.
I. Iubemus igiiur, quotient transitus fial nostrorum ducum et exercituum, delegatores eos comitari
qui alimentis eorum curam adhibeant, praesides autem cuiusgue provinciae per quam transitus fit cfficcre
ul expensae quae fieri debeant in promplu sint, quo qui ex exercitu nostro per quamque provinciam
transitum facluri sint sine reprehensione alantur; alqtie cuiusque numeri optiones species suscipere situ
10 subser. om. lul. j) xvn. k. iul. MfAth.] firjvl iovliqt
Theod. H CP. imp'. - XXV. (s)) cp. dn. iust. pp. aug. ann.
XXV. M fiaattslae 'Jovonvtarov xb H*' Alh. Sxn x/T
T ; fiaoiXiias Theod. || 11 po. Hasilii TO. anno X. s" fuxa
xiqv vnaxtiav Baailtlov tb ' Ath. Thtod.) basilio uo.
oonu. M JJ 13 rubr. Jltpl napodov axfjaxionibv ML
Theod. (//.)] nQl xov (U(2 xov om. index Ath.) itofc
3eT TOVS axQaxituxas ITJV ndqoSov nouio&ai iv rais
noXtaiv xal ntol introite' Ath. s Q 16 vnd(>xo Lfl19
rciie rjftsxtffats La J xal om. L | a/tiftnxov L" | 20
xptpiofrat) conversetur (i'. e. djtoox(>i<pto&ai 1) s (id.
24 HtXiyaxoqaS M diligratorao (/. e. xal), s. v. tvxQ
oxas L Q 25 owttvat avxots] aimul esse ('. e. a
oum eis sr H 28 otptiXovxotv yivtofrai L\
bfiXp
ylvtaa% M (c/. ad 639, J3. Edict. VII c. 7), om. g fl

TOVG om. L J 29 nctQiovxos L

1 deo [vulff.)] hoc libri | 2 nobis Vflprouocati VT |

4 nostra V\ 5 per add.vulg. fl 7 ut] in T\ 8 ipso T* \
10 tubscr. praettat unut EscoriaUntu, ubi pruescribitur
eonxtituiioni CXXIII (= nov. CXL V) inter exlravagantts
positae i d. ntri iusti. an. XXII (iic) po. bas. TC an. X
Escor. \ 12 noy. CXXX^Auth.
CXVIII om. R, inttr
txtravagnnles in appendice ab alio librario teripta habtl
T f. 179 | 13 rubr. om. V\ 14 tranritum in cmtatibus)
in duitatibuB transitum jTj 18 arbitramos KJ 19 et V]
om. Tvufg. H 20 nostra V Q exeroitus vulg.\ expeditui T
al. expedltis V (cf. 652,36) || in itineribus] ut ineribat
F(l 21 oultoribui libri, corr. vulg. || 25 alimenti vulg.\
alimentis /t'6rt | 26 quai vulg.\ quos libri

MIIJTES TRANSITUM

651

Nov. CXXX 13

ftaios omiovas inoSixea&at ra eXBt] Si^a nvos Sta- suscipere species sine qualibet tergiversatione et eroOTfwtpTjs xai Qoyeieiv IOIS i^agxon xal xole axQaxici- gare magistris militum et militibus in specie minixats xas iv elSst xopTjyovfi&as awovas, %tv Si rovs
stratas annonas, hahere autem eosdein optionea deavxoi/s dnriovas xai tijv agxopiofuvijv avroli HQO- putatam eis occasione emolumenti quintam deciznam
faaet nnpafivd"iae nevrtxaicexdxyv ftoiQav. xa 8i d f> portionem. Ex consuetudine autem et recauta tieri
t&ovt recauta yivea&ai jtaoa ttav onnovwv xols imo- ab optionibus coHatoribuB pro bis quae ab his extdiaiv imip twv nag' aijcor Sanavtofiiviov, xnSvvto
penduntur, periculo eomm qui cum eis Bunt iudicum
id>v cif avTole ovxmv &-&Q%O}V xai xotfiovvwv xal et tribunorum et comitum et diasostarum et delegaxofirjTcov xal SiaaioaraJv xai dclegatorcuy xal rcov torum et uniuscuiusque numeri pritnatum; et nullo
ixaoxov xaypaxos npo>zavovx<ov xai xara ft^iiva 10 znodo gratis expendere milites a collatoribus aut
Tfojio- ScoQBav avaXiaxtiv xoiit argaxicoxas naQa x<uv occasione non factae forsao praeparationis aut inavt-xeXeoxiov, eTxe nQoipaosi xov fiy yivso&ai coi ei- troitorum nomine, quorum ctiam ipsum vocabulum
xos ixoiftaaiav efre xntrohcov ovopart, wv xal airtjr
omnino perimimus, ut undique inlaeai et iudemues
Xrp> nQOSTjyopiav jtavteXdtS avaiQOvuev, i<p co navxaCUStodiailtUT HOStri BllbiectL
XO&SP apXajitls xal a^rjfiiovs (pvXaxxeo&ai rovs rjfie- 15
xejjovs vnoxeXete.
CAPUT II.
Ta 8i tidrj ra tigiaxofieva iv ixdexq> r6jiq> airca
Specles autem quae inveniuntur in unoquoque loco
pd
xove oTpaxiwxas, xal ftfj ixega in^xeTv
ipsas accipere milites, et non alias quacrere quae in
iv fi airjj inap^ia ov% eipiaxovxai, xal x ipsa regione nOD inveniuntur, et propter boc tergix
oxQcxpTjv rj Ijjftiav inayayeiv xois tjfiexegois 20 versationem aut damnum iuferre noBtris collatoribus.
xnoxiXdai.
CAPUT HI.
Tfjv Si yivofidvTjv Tiaga xcov XXTJXOQWV Sanavyv
Eam vero quae tit a nostris possessoribus exxcd StiXovptvrjv Sta riav recauta' xtXtvoftsv Xoylt,a- pensa et declaratur per recauta lubemus reputari
a&at aixoTt napa xov &Q6VOV xrts afji vjieQo%r,s %io(>ls eis a scde tuae celaitudinis sine qualibet tergivereaxijc oiaeovv 8iaaxQowt]t fj b,fiiai fj inivoim tit T^f25tioue aut darano aut invcntioue in collatione quam
vwxiXetav tfjv nag alxcav xq> Srjftoaiq SiSoftivrjv ab eis fiscus capit pro indictione illa, in qua exineq xfjs imvtftqeeais ixeivrjs, xa&' rjv i? Sandvrj yl- peiiBa fit. Si vero ampliuB quam professionis sunt
ve-ta*. si Si jtXeiova xdiv owxsXovuivwv naga xcbv ab bis qui dant species inveniantur expeusae, iubeitScaxoxtov xd eiSt} evQed-ji xa araiioxofteva, xtfovomu8 ex omni corpore fiscaliutn eiusdem provinciae
fitv ix xoi Tiavxdt awfxnxos x<5v Stjfioaioip rijs aixqs 30 compleri eos qui ultra suas functionea exbibuerunt.
inagxiae nt.TjQova&at xovs VUSQ xijv iSiav awxiXtiav
Si vero non babeat ipsa provincia tiacalia BufficieuSanny^aavxas. ei Si fitj ijget TJ avxfi inaQxla Srj/ioata tia ad expenSam quae tit, COmpleri eO8 qui hauc exopxovvxa tlst tfjv yevofievtjv Banavrjv, nXrjQovo&ai pensam faciunt ex generali mensa quae regitur <a)
xovt xrp> alxijv Sandvyv nonjoa/tivovs ix xfjs yevitua gloria, aut retinere baec eos ex bis quae ftb
xf;s xpani^tjs xrje Sioixovfiet^e naga xj]t arfi it>8o6- 35 eis iaferenda sunt secundum sequentem indictionetn,
T^TOS, tjyow jxagnxQaxeiv ayxovs xalna ix xatv nap*
et baec reputari eis ex omai modo ab eia qui
O-vxaiv avvxtXov/xivuiv xaxit XTJV iiper]S inwipyoiv,
*ai xavxa Xoyiea&ai airois ix TQOJIOV navxot 8ta
ullis ambagibus ct ducibus ac mililibus annonas in specie subministratas erogare, habere autem eosdetn
optiones eliam destinatam ipsis emolumenti nomine guintam dccimam parCem, Solita vero recauta ab
optionibus fieri collatoribus pro impcnsis ab iis faclis, periculo ducvm qui cum iis sunt et tribunorum et
comiium et diasostarum et delegatorum et uniuscuiusque numeri praepositorum; neque uilo modo gratis
miliies a collatoribus sumpius accipere, sive ex causa apparaius forte non facti sive introituum nomine,
guorum ipsam appellatiunem prbrsus tollimus, ut undique illaesi et indemnes subiecti nosiri serventur.
II. Species autem quac quoque loco reperiuntur ipsas miliies accipiant, neve alias requirant quae
in eadem provincia non reperiunlur, indeque vcxationem vet damnum subieclis nostris inferant.
III. Sttmptus autem a possessoribus faclos el per recauia demonstralos iubemus imputari iis a
scdc tuae sablimitatis sine ulla vexatione aut damno aul fraude in tribuia ab iis fisco praestanda per
iUum indictionem, in qua sumptus fiunt. Quodsi plura guam ab iis confcrcnda erant ab iis qui specics
dederuni eroguta inveuianlur, iubemus ex toto corpore fiscatium eiusdem jjrovinciae iis satisften qui ultra
propria tributa expenderint. Si vero eadem provincia non habet fiscaha quae sufficiant ad expensam
factam, iis qui illam expensam fecerunt ex gencrali mensa satisfiat quae a lua gloria administraiw, vel
rctincant haec ex iis quae ab ipsis insequenti indictione conferenda sunt, eaque omnibut modis imputentur
1 67171 (ovas (et sic infra conslantcr) ATfl 4 xal om. C Hin (ct in V) emolumentii libri \ quintatn] qui nostram
T ( 5 partetn T | 6 ab optioaibus] adoptionibai V |j cx6 recauta] $. v. tvxQtiziopuxa L (>V. 652, 15) I 7 Siaitavwfitvtov L Q 9 xoftixtov L | diUgatdrcov, t. v. tvxQs- pediuntur T | 8 diacosUrum T \ 11 faotae vulg.\ facta
/i'6rt | introitorum] antbidutortuu T* (| 12 etiam] contra T\\
niaxdif L 8iXiyaxdtpa)v M | 13 ivtxottwv, t. v. eiaoSov
L tvteroftam M || avxdiv Lfi 11 17 tXSrj xa\ xa om. L \ 13 peremimu (<ic) V\ indemnii V || 17 qui V | in om.
V H 18 ipsaa Beck) ipsos V ipsoi quoque 7' || milites acci20 17 A/f] xal L | innyeiv L |j 22 napa xcov xrrjx6paivj a nostria possessonbus % (j 23 recauttun M recau- pereT, milites om. in tpat. vac 10 /1. V [) in otn. V R 19 intwv. t. v. tlxQtntopdxwv L | 28 nXeiova xav owxt- uenitur V g 20 inferre Beck] inferri libri Q 22 Eani vulg.)
Xovfitvtav) amplius quatn prufessionia sunt p g 29 tvQt- ea libri | a nostrU] nostri a T |j cxpensam vulg. () 23 pro
T y 24 tergiucnalio V\ 25 quam] que T neque V\ 26
&tirj L d 32 iV) habeat e fi 7 avxfj M(lul.)\ ainrj r)
Le 6 34 ttjv avrijv] hanc (t. e. xavxrjv T^V?) S | 36 av- indltione V[et sic infra) g cx qua inpenaa V\ 27 fit] it
VT | professionis cunt T] professiones sunt vulg. profeatols L 0 37 aindtv Ls] aixov Al
tioni V; Ug. pro functiunibua? | 28 inuoniuntur TQ 30
1 facies Tfl stne] nisi V\ 2 magistri V magistronim eo V g qui ultra 32 cos om. V Q 31 fiscalia T) om.
T [] tpeciem T spem V | ministratus T minifltratur V || vulg. U 32 quae fit T] faotam vulg. (| 33 a adJ. vulg. \\
3 eaidem T | 4 occasione emolumenti vulg.] occasionem 35 cu] hia T ea V | 36 reputari vulg.) rcpulare libri

652

Nov. CXXX 3 - 6

QUOMODO OPORTEAT

a Srjfjoaia awovtatv.
roircov a-ndvrav stQoiov- fiscalia exigunt. His omnibus admittendis et obTMI' T xal naqatpiXaiiouivtav xivdvvcp rfje i arjs servandis periculo et tuae gloriae et singularom proivSoioTijrot xal i<2v ixaarrjs inaQvias TQaxrevraiv
vinciarum tractatorum et iudicum et obsequentium
xal aQxovrav xai r<5v nei&oftevtov avrdis idgecov xai eis officiorum et susceptorum et curialium et omnium
iX
y.al noXixevopsvcov xal ndvxav iwv ta 5 liscalia tractantium.
CAPDT IV.
Knl roZro Si xtXeiojuv napayvXdxxtofrat, cSsre
Hoc quoque iubemus servari, nullum iudicum aut
Siva xwv igdgxcov i} tav oxgaxKoxcHp TtQocfdoei militum occasione transitus aut a civitatilma aut
rj dnb xwp noXetov rj (TWP) %<OQIO>V iv anpraediis iu numnio aliquid accipere. Si autem ind} T* Xaftfiaveip. ei Si SVQE&ECTJ ne vniQ 10 ventus fuerit aliquis pro transitu in nummo annouam
iv aTfnQyvQiafid) Xctfiflavav, xeXsio/tev rbv
accipere, iubemus tale aliquid agentem exigi duplum
TOIOVTO Ti n^dxrovta ditaneTafrat dmXdoiov nav
totum quod accipere pro hoc praesumpserit.
XafJeiv VTXBQ XOVXOV

xolfirtosi.

CAPUT V.
Ei 8e^ mssxwv
fjfitxiotov igaQxtap rj tihv aiqaSi quis vero nostrorum iudicum aut militum aut
rj xwv oTtxtovcav avxaiv fii] recauta noi^covai 15 optionum ipsoium non recauta fecerit factae ab eis
iTjt yevo/ievTje nag' avxwv Sandvijs, MeXsiopev lovt
expensae. inbemus expensas facientes collatores gesta
ti]v Sandvrjv xQvynaavraS
ovvxeXeaxas^nQa^tv inomonumentorum conficere, si quidem inveniatur uidex
uvrj/tdxcov ovvioxav, ei ftiv evQs&J} 6 a.Q%a>v tv xole in locis illis, apud eum et sanctissimum civitatis
xonots ixeivots., TCOQ* avxqi xul xcp 6atwxdxq> xije episcopum, si vero non inveniatur iudex in locis ilJis,
TTO/UWS dmoxojttp, ei 8i fii) evQefrjj 6 aqxuiv lp TOTC 20 apud sanctissimum civitatis episcopum aut defenavxdis ronois, naQa xco baitoxdxio rijs noXscos intBorcs locorum Bub quibus possessio iacet ex qua
axontp T} xai ixdixco rdiv xojttov, t y ' oVs fj xxrjots facta est expoDsa, et per talia gesta palam facere,
Sidxnxai i %s yiyovBv 17 SandvTj, xal Sta xije xoi- qui nostrorum iudicum et cum quali exercitu transavxTje KQd&cos dijla noielv, xlvti xdiv TjfisxcQcov do- itum facientes non fecerunt recauta ct quantam quanxovxcov 7} fttxa nolov axqaxtvfiaxos xiyv trdooSov 25 titatem expeiulcrunt, et talia gesta mitti ad tuam
iroioifievoi ovx inoirjoav recauta xal noarjv noaoit\xa
gloriam, tuam vcro celsitudinem utpote recautis factis
iSandvrjaav, xal XTJV Totavxijv jtQa&v nifmea&ai
collatoribus quidem praebere aut etiam reputare quae
TIQOS XTJV orjv ivSoJ-oxqTa, xrtv Si otjv v7te(>oxTjv dsab eis facta est expensa, sicuti superius diximus,
avel rec&utatv yevofievtoy xols fiiv vnoxeXioi naqiyjuv
retiuere autem banc quantitatem quae ex gestis defj xal JjjyitEod-ai XTJV jtag' alxdjv yBvoftivrjv Sandttjr, 30 claratur ex hi3 quae delegata sunt de fisco principixa&aitBQ avtoxiQot dq^xafitv^ naQaxQaxtiv Si avxiyv
bus miiitiae et militibus qui expensam fecerunt.
xrfv jxoooxtjxa xi]v Sid xfji jr(a|ea>c SijXovfievnv 4x
xdiv SrjXyyaxBVOfievaJV aitb xov Srjfioofov xoie ^lfa^oiS
xal xoit axgaTicorais xois xrjv Sandvr^v
CAPUT VI.
UQOS xoixoie xeXtvoftsp xoiit tjfisxt^ovt i^dqx
Ad baec iubcmus prlncipes militiae nostros sire
IVe xai roiis Staaco^opxas xb axQaxevfia xal dclegaeos qui dcducunt excrcitum et delegatores in transtoras iv xals naooSoie nQozi^nxttv eis ixtivov ibv
itus praemitterc ad illum locum, in quo futurus est
xonov iv $ fis'?.Xet tb ijftdxtqov oiQdxevpa xaxaviav, noster excrcitus applicare, et praeparationcm facere
iis per eos qui fiscatia exigunt. Atque haec omnia procedant atque observentur periculo et tuae gloriae
et cuiusgne f>rovinciae tractalorum et pracsidum et officiorum iis obsequentium et susceplorum et curialium et omnium gui fiscalia traclant.
IV. Scd noc quogue observari iubemus, ne guisguam ducum aut milUium nomine iransUus vel a
civitatibus vel praediis tn pecwiia numerata quicquam auferat. Si quis vero inveniatur qui pro transitu
in pecunia numerata quicquam auferat, iubcmus ab eo qui quid eiusmodi fecit duplum eitts, quod eo
nomine auferre ausus sit, exigi.
V. 5/ qui vero ex noslris ducibus aut militibus aut optionibus eorum non fccerint recaula factarutn ab ipsis expensarum, iubemus collatores qui expcnsas subminislrarunt, acta conficienda curarc, si
quidem praescs in illis locis invcnialur, apud eum et sanctissimum civitatis episcopum, sin praeset in illis
locis non inveniatur, apud sanclissimum civitatis episcopum vel defensorem focorum, quibus possessio subiecta est ex qua expensae factae sunt, et per eiusmodi acta palam facere, quinam ex ducious nostris vel
guali cum exercitu transitum facientcs recaula non fecerint, et quanlam summam expenderint; atque
eiusmodi acta ad iuam gloriam mUtantur, tua vero sublimilas Uanquam recaulis factis subiectis quutem
praebeat vel etiam imputet expensam ab iis faclatn, qucmadmodum supra dfximus, ipsam autcm quantilatem
actis demonstratam retincat ex iis quae a fisco dclegata sunt ducibus et militibus qui expensam fecerunU
VI. Praeterea iubcnws duces nostros vel etiam eos qui excrcitum deducunt et delegatorcs in transitu
fackndo tmte mittere ad illum locum in quem exercitus noster perventurus est, et expensas apparandas
8 i^apxovxtov L H 9 rdtv add. Zachariae J 10 sq. rt
fipdveivanaQyvQUJ/itp om.M\ 11 Xaftfidvwv] annonam accipere s R 14 tq. xires ixoirjoovai] quis fecerit f g OTQaxiarrcHv dedimut ex e /u/.] axgaxev/tdxcuv
ML^ l 20 eveefalt] L fl 22 x<j> tx8txta\ dofensoreg s II
25 jjj et e (| 28 vnsQoxr)v\ iSandvrjaav xal TTJV add. La fl
31 avxrjv M\ xavnjv Ls | 33 diXiyaxtvofievory ML, SaXtyaxtvofulvcav cum Haloandro vulq. || T<UV 8t)fiooiiov L Q
36 delcgatoras (. v. ftrjwxas L) ML \ 37 xois M

7 nulli V\ 8 s om. F|J aut Vvulg.] aut a T\ 9 praecediis V \ 10 annonam delet Btck jj 12 praesumpaerit]
aocepcrit praesumpserit Ta I 15 facta ab eis expetua V \
16 iubent T\ faciendaa T" fi 17 confitere VT | quidemj
qui8 T | 18 Banotissimo ciuitatia episoopo libri, corr. vulg. |
19 inueniantur Fg illis in loois T20 defenaorem malit
Otenbrugqen | 21 pcnsio V\ 23 ct cura quali ex cnm quali
cxercitu V \ 24 qutmtam quantitatem vulg.\ quantiUtem
quam T quantitatem F | 29 ex] etiam ox V\ 30 delegaU
snnt] deolarata sunt siue dcleguta T | 31 militiae om. T (
1 fitcali V l His om. T J 3 et iudicum] ct om. T | 4 eis 36 excroitum vulg.) expcditam libri\ *tranaitoi libri, tranivulg.} eofl libri || ct curialium] et om. T | omnia T |j itibm vulg. Q 38 noatre V | applicare] ibi spplicare T

Nov.CXXX 69

653

MLITES TRANSITUM

*ai hotfiaaiav nouXv rdjv Sajtarrj/iaxoiv, xal ftf] aifi-

expensarum, et non mittere ad alias civitateB aut

nuv s itiQas nokets % Kz^aeis rj ^wp/a, tos Stj otpei-

possessiones aut praedia, quasi debeat exercitus ibi

ti

rdiv xov aT^arev/taroe ixeiae uslvai, xai &*

aQyvQoXoyeiv xde xxTJasis xal ra %toqla. ti Si

manere, et ex hoc pecunias accipere de posBessionibus e t villis.

Si autem accipere aliquid pro h o c

Tt vnep TOVIOV lolprjaovoi, xsXeiousv xai ovrco 5 praesumpserit, iubemus etiam sic quidem memorata
jv tio7]ftVTjv nqa^v yiveo&ai Srjiovaav x6 re
gesta fieri significaatia et unde et cui datum eat, et
xai %ivi StSorat,
Xoyl^ea&cu Si xole &fua>i naoa rfjs rjjs V$O6XT}TOS rj 7taQi%to9ai xaxa

tov avaxiQO) rifiiv eigrjfitvov xqonov navxa Saa Sta

T^C xotavxys nQd&ws

reputari damnificatis a tua gloria aut praeberi s e cundum praedictum modum omnia quae e x talibua

gcstis significautur, priacipes aatem militiae et quo-

SriXcod-eiTi, xois Se igdgxovs xal 10 cumque modo diasostaa nostri e z e r d t u s e t

delega-

iok ontosovv 8iao(6ovxas xb yftsreQov oxQaxsvfta tores in duplici quantitate dare quae accipere praexal rois delegatoras i%> dinkaoion noaorrjxi Sovvai
sumpserint, pro hoc autem metatores etiam suppliantp Xafliiv ToX/i^aov<riv ijteg xovxov, roi/s 8i nqo- cium et exillum sustlncre.
dxopas xal xtficoQias xal i^ooiap vTtopeveiv.
CAPUT VII.
Ei SB xtves xa>v dqxovxcov rcav inaQ^mv owSoia-15
Si qui vero iudicum provinciarum coUudentes forta
noXXdxts xdie Siaa<6t,ovai xb fj/iixeQov^ oxqddiasostis nostri exercitua non praeparaverint expen' ixotfidaioai xds Sandvas, xai x xoixov eis sas, et ex boc per diversas civitatea et villas eoa
noXets xe xal %coqla xoixove naqaydyoia^
perducant, iubemus eos cingulo remotos confiscationi
xoie xotovxovt xijt aQx.vi navofiivovs STJ- et exilio cum oboedientibus eia officiia Bubdi, nostros
xai igooiq ftexd xcov net&oftivcov avxois xafatov 20 autem collatores et ita indemnea servari ex recautoimopdXXea&ai, xovt Si ^/uereoovt vnoxsXeis xai ov- rum datione aut ex gestis quae secundum pracdictum
TWS d&uiove tpvXdxxea&ai r\ ix itje x&v recautwv
modutn debent fieri.
Soaecos TJ ix xrje xaxa xbv eigrifiivov XQOTIOV dtpeiXoiatjt yiveo&ai itQa^Bcos.

CAPDT VIII.
Tavxa Si yvXaxxeo&ai nnQaxcXsvo/ie&a oi fiovov 25
Hoc autem ipsum servari praecipimus non Bolum
iv rdls napodois xatv fjfttxtocop dq%6vxo)v xal oxqain transitus nostrorum iudicum et militum, sed etiam
xnojfiv, dXXa *tai xwv dXXcov xcov i olovS^nota
aliorutn qui ex qualibet gente in auxilium nostrae
t'&vovs c av(if*a%iav xrjs rjfisxigae noXixeiai nay*
rei publicae a nobis mittuntur.
rifidjp ntfinofiivcav.
CAPUT IX.
"Qixa f.iij Si nQotpdttsi xije xcur firjxdxojv Soaetos 30
Ut non autem occasione metatorum dationis iniwflQl&o&ai XTJV xdiv Tjfisxiytov inrjxooiv iXev&EQlav, iurietur nostrorum collatorum libertas, iubemus nulli
&tttnit,ofi.iv fitjSevi igtlvat navxeXai: xiov rjpaxiQtov penitus licere nostrorum miliium in autbenticas haOTQaxiojxoiv ts xa. ai&svxixae oixqoeis, iv alt oi Ss- bitationes, in qulbus domini domuum inveniuntur
enixai xa>v oixTjfxdxav evQs&eUv pivovxts, Xafifidveiv
manentes, accipere sibi metata, sed illas quidem
iavxols fi^xdxa, dXX* ixtivae fxsv dvevoxX^xovs <pv- 35 sine molestia reservare propriis dominis, accipere
Mrxea&cu, xole iSiois Seonoxais, Xafifldvstv di xoiis autem miiites in aliis diactis metata.
oxqaxuoxas iv ixtoais Siaixais fiqxdxa.
curare nec vero ad alias civitates vel possessiones vel praedia mittere, guasi exercitus ibi manere debeat,
atque inde pecunias exigere a possessionibus et praediis. Si quid autcm eo nomine accipere ausi sint,
iuhemus sic guogue praedicta acta confici quae declarent et qmd datum ct cui datum sit, iis aulem qui
damno affecti sunt a iua gloria imputari vel praestari secundum supra dictum a nobis tnodum omnia
quaecumque per eiusmodi acla declarata sint, duces vero et eos gui utrumque exercitum nostrum deducunl ei aelegatores duplum eius dare guod eo nomine accipere ausi sint, prometatores vcro et supplicium
ei exilium subire.
VII. Si qui aulem ex praesidibus provinciarum colludentes fortasse cum iis qui exercitum nostrum
deducunt non apparaverint expensas, atque inde per diversas civitates et praedia eos perducant, iubemtu
illot magistratu motos publicationi bonorum et exilio cum officiis quae iis parent subici, subiectos autem
noslros sic guogue indemnes scrvari aut ex recautis datis aut ex actis guae secundum praedictum modum
ficri debent.
VIII. Haec autem servari iubemus non solum in transitu noslrorum ducum et mililum, sed etiam
ceterorum gui ex gualibet gente auxilio rei publicae nostrae a nobis mittuntur.
IX. Ne vero inetalorum dationis nomine Hbertati subiectorum nosirorum iniuria fiat, sancimus nulli
omnino ex militibus nostris licere in principalibus habitationibus, in guibus domini aomuum versari ivmiunlur, metata sibi sumere, sed illas quidem sine tnolcstia propriis dominis servari, milites vero in aliis
ccnaculis metata accipere.
5 xoXfiTjaovai MLa] xoXui)aoi L*s B 7 Sofriv] unde
<>".. Sd-ev) c B Xoyltfia&ai Si bl\ xal XoyCt,tad-at L{ Q
9 xov] x&v M \ 12 delegatoraa (. v. ftijwxas) L 8tXeyaxopat M\ 13 vjtip xovxov sequentibus iungit e j| IXQOW*xOQas [Theod.)] itQOfuxdxoQaS ML (npoftixaxoQas
Raloander) j 18 %a>(>as L || 19 xovt xotovrovt] eo e
25 Tavxa oi] Hoo autem ipsum (u e. Tavtb ii\) g |
?axiXevo/itv Lm | 30 toax$ ftfi Si Ljnbi vv. CJOXS
Mtv&t(>lav prioribus continuantur) e] oiaxt fifj M \ fiijlajoiv (e/. Theod.)] uixdxoiv ML | 32 il-tivat navx**w M] TtarctXoi: litivai Le I 35. 37 fuxdra ML

4 Si vulg.] om. libri H aliquia T 5 sic] si V | 6 et

cui}] et om. V | 7 dampnificanti*
p
VT 1 a tua 9 aignim. V\
V B praebere
praebere J~1 !' 9
~ quodcumque VI 10 dioficantur om.

ostaa T I 11 praesumpierunt /i6ri, corr.vulp. | 16 diaostaa V dioiostaa T, oum diasostis vulq. | pracparauerunt
JV\ 18 producant V g 21 donatione F j 22 modum om.Tl
26 *transitos libri transitibui vulp. (cf. ad 652,36) g 27
qoi om. F | - 2 8 a VT\ om. vulg. Q 30 nt non autem V]
ut autem non T vulg. | mercatorum V I 33 domuuraj
domioium V | 34 sibi metata wlg.) n inmetata VT |
35 leg. reienrariT | 36 dictu T deccptU V

654

NOT. CXXXI pr. 1

DE ECCLESUSTICIS TITULIS

('EniXoyos.)
Ta xolwv naQaaxdvxa r\fnv xal
( E p i l o g u s . ) Quae igitur placuerunt nobis et
Sia xov nagovxos St]Xoi/ieva vd/iov ij afj iv8o$6xr]S per praesentem declarata sunt iegem, tua gioria in
t'v xe tfi fiaatXiSi noXet *, xai xole xaxd xov 16regia civitate et per loca sanctissirnis episcopis claizov ooiarrdxots intaxoitois xols xe Xaftjtoordxois xrov
rissimisque provinciarum iudicibus et oranibus nostris
na(>x*t*>*' a-Qipvai. xnl naot xois rjftsxegots vnottXtaiv
5subiectis in unaquaque provincia et civitate palam
iv ixdaxrj ijzagxicx xal noXet 8rj?.a xaxaaxrjadxot, wSxa faciat. ut sciant nostri Bubiecti qnae a nobis pro
eiSevat IOVB tiuBxiQOvS inoxtXeie ra naq' i^ficuv vneo eorum indemnitate disposita sunt et agnoscant, quia
TJJS avrcov dpXa/3eias Siaxvnta&evxa xal ytvajoxeiv,
si contra haec aliquid agatur et qui laeduntur tacieas etTiep naoa xavxd xi npax&ettj xal oi dStxovturnitati causam tradideriut, ipsi huiusinodi laesioftevoi anonfi xo itQaypa na^aSwaovaiv, ainoi rijs 10 nia sibi auctorea tient.
xotavxrjs /HXd/SrjS eavxoTs aixiot ysyt^ffovxat.
Dat. k.. Mart. CP. <imp.) dn. Iustiniani pp. Aug.
anno XYIil. post cons. Basilii vc. anno IV. ind. VIII.
[a. 545]

PAA

15

CXXXI.

nEPI EKKAH2IA2TIK2N
KAN0N2N KAI IIP0N0MI2N.

Auth. CXIX. Coll.IXtit.6

R DE ECCLESIASTICIS
TITULIS R

'O avxbs fiaaiXsvs Jldxoc^ xcp v8ooxdxcp

itoatxaQicov.

Idem Aug. Petro pp.

JleoircovixxXt;oiaoxixciivxavovov20
( P r a e f a t i o . ) De regulis ecclesiasticis et pririxal TTQOvoftiov ical dlXcov xefpaXalcov eii xds dynalegiis aliisque capitulis ad sacrosanctas ecclesias et
rdras ixxXnoias xal xovs XOITZOVS oej3a<jfitovs oixovs
reliquas venerabiles domos pertinentibua praesentem
J
-'iov TtaQovxa vopov JtQoye^Ofiev.
proferimus legem.
CAPUT L
_ oftBv xotwv, T|r voficov ine'%etv xoie aytovs
Sancimus igitur vicem legum obtinere sanctas ecixxXtjataarixove navovai tovs VTTO TWV dyitav vsaod- 25 clesiasticaa regulas, quae a sanctia quattuor conciliis
Nov. CXXXI (Authent. CXIX = Coll IX tit. 6: gloss.) Graece extat in ML, tn A f. 184. 188T190 (ubi
tituli primi partem efficil), praeter epilogum in B 5, 3, 111; c. 13 tn., e. 5. 6. 10. 11. 12 partim decwtata in
Collectione LXXXVIl
capitulorum 2226 ( = S; inde Nomoc L tit. 1 et appendix cap. eccl. 15. 16 p. 604 sg. 667tq.
Voell.); e. 13. 14 tn CollectioneXXVcapitulorum 25 ( = C) Epit. Thtod. 131, Athan. 2, 3 (inde Coll. const. eccL
111% 3; particulae repetuntur in paratitlis Ath. 1 1, 3 3, 9 3). Julian. const. CXIX.
e. I ex B habent Ecl. Bas. IXt Nomoe.m XIV tit. 1, 2; argumentum notat Nomoe. XIV tit. ib.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per praesenlem legem declarantur, tua gloria et in
regia civitate , et sanctissimis qtti ubique sunt episcopis et clarissimis provinciarum praesidibus <t
omnibus subieclis nostris in unnquaque proyincia et civitate manifesta faciat, ut subiectt -tostri sciant
quae a nobis pro tpsorum incolumilale constiiuta sunt et inlellegant, si quid adversus haec agalur et q\a
damno affecti sunt silentio rem tremsmiserint, ipsos sibi eiusmodi damni auctores cxlituros.

CXXXl.

DE ECCLESIASTICIS CANONIBVS ET PRIVILEGIIS.

ldem Auguslus Peiro gloriosissimo praefecto praetorio.
Praefatio.
De ecclesiasiicis canonibus et privilegiis et aliis capitibus quae ad sanctissimas uclesias ctterasque venerabiles domos perlinent praescntem legem ferimus.
I. Sancimus igitur, ut legum vicem oblineant sancti ecclesiastici canones qui a sanctis quattuor
2 8tjlovftivov La B ivSo6xf]t Ms) intQoxh L R
nam tlatuit Zachariae; supplendum fert (xal iv rals
inaQxlo-H tle xi\v ndvxarv vvioaiv iX&elv napaaxtvaadxai) H 12 subscr. -om. e, nabent /u/.***, item luL Utinensis || k. Mart M luLAth.] firjvl ftapxtcp Theod. |j CP.
XVIll.] cp. dn. iust. pp. aug. M flaotXtiat yIovaxtvtavov xo 117' Ath.y om. lul. Thtod. I 13 post cont. Basili (uasili Utin. bilisarii w) anno IV. (anno IV. om. b)
iodio. VIII. (indio. VIII. om. wt Conspl. add. Utin.) IuL
fxsxd xijv imnxtiav BaoiXtiov xb 8' Theod. ftexd xf]V
vnaxtlav BaaiXttov xo y' Alh. basili no. eonss. M ||
16 rubr. IJepi ixxXrjotaOxixaJv xnvovcav xal npovoftitav
(nxrtmv add. Bc) SB] IJeoi xatv ixxXrjataaxixuiv xavovotv xni itQovOfxtoiv xdn> (xwv om. L) tis iaS aytcaxdras
txxXrjalns (opwvxtov add. Halonnder tx v. 23) ML vulg,
JIIQI xav (xtov om. index Ath.) ixxXrfliaoxixtbv tlxXtov
A'Ji. f Tltpl ixxXijaiaaxixaiv xavavnrv xai Ttpayfidxmv
dnoxaxatrxdotfoe xal oQtpavtnqotpiav. "iaov dtiov rvnov

Tfieod.; om. A |J 18 'O avxoefinatXivs]afxoxgdxatft tov

ariviavbs A (| 19 nQaixagitov MA) xtav it(>anatpiatv L\
20 xdtv ML Atf>.) om. A B Theo-i. g 22 ixxXtjoim] xov
9eov ixxXtjaias A (| xai xovs otxovs om. Bf I oixovi
LAB%\ xonovs xcd ofxovt M fl 23 oQtovxa A nootyipofiei Bf || 24 vopov Sv.l |) 25 rtaadgav
LASsAlk.,
Jut., NomocXIVtiu]
inxa MB
2 declarata sunt] declarataa F g 3 et per] et om.T [
5 in om. r | 8 contra vulg.] eitra VT |j aciturnitati
vulg.] taciturnitati T taciturnitate F ( | 9 eaus* T % in
derint V|| huiusmodi onu V \ \0 fiant Tfl subscripliont
carent iibri (nam guae in T adieitur eun ru&riea contt.
insequentit Auth. CXXII (=* Nov. CXXIX) coniuncto
dat. xvii. kal. oci. cap. (tic) imp. domini oostri iutiniani pp. eog. (itc) ad contt. Auth. CXXI ( Edia 8)
pertinet) | 17 titnlis] constitutio noua add. V \ 22 pcraitentibus ^ 1 g 24 saoraa V

DE ECCLESIASTICIS TITULIS

655

Nov. CXXXI 13

fcov avvoSwv ixxe&evxas rj fie^mto&evxas, xovxiaxt expositae sunt aut firmatae, hoc est in Nicaena trexr,s iv Nixcuq xvitv iir{ xai xi\s iv KwvaxavxivovnoXet centorum decem et octo et in Constantinopolitana
tav ayiot QV naxtQ<av xal xrjs ip *Ewatp ngaixrjs, sanctorum ceutum quinquaginta patrum et in Epheso
*r TJ tvtotoQios ttanexQixrrj, xal TJS iv Ka\xt}86vt, xa& Prima, in quo Nestorius est damnatus, et in Calcetjv EvxvxyS ficxa NearoQiov aved'efiaxicd'7]. xcSr yciQ5 done, in quo Eutycbis cum Nestorio anatbematizatus
Xoouonutveav avttov 8' avvoScov xal xa Soy/iaxa est. Praedictarum enim quattuor syDodorum dogxa9ant(> xat Vtias ygatpas Sexb/ie&u xal xove xavo- mata sicut sanctas scripturaa accipimas et regulas
vm mi vofxovs yvXdxxofiev
sicut leges servamus.
CAPDT n.
Kal 8td xovxo &EajiX,n(isv, xaxa xove airwv SQOVS
Ideoque sancimus Becundum earum definitiones
xbv dyuoxarov* xrje nQtaBvxigai 'Pdftrje ndnav nodi- 10 sanctissimum senioris Romae papam primum esse
iov tlvnt ndvxtov iwv ugiav, xbv 8i fiaxaguoxaxov omnium sacerdotum, beatissimum autem arcbiepiscoapytentoxonov KcaraxavxtvovnoXetos xrjl reas 'Paiprje pum Constantinopoleos Novae Romae Becundum haxdiv nt'xBiv fiexd xbv dyicoxaxov anoaiobere locura post sauctam apostolicam eedem senioris
SQOVOV xrjt it(/eoflvxe'(>ae 'Pwftrje, xaiv 8i dkXatv Romae, aliis autem omnibus sedibus praeponatur.
navxav ngoxt/tdo&at.
15
CAPUT IH.
Tbv Si xnxd xaiQov [laxaQianaxov dqxienlaxonov
Per tempus autem bcatissimum arcbiepiscopam
rr-s ri(>(0T7]t 'lovoxiviavijs xfjt rjfttxeQas naxqiSos t-^iv Primae Instinianae nostrae patriae babere semper
asl vnb xi]v oixainv StxmoSoainv xovs imaxonovs
sub Bua iurisdictione episcopos provinciarum Daciae
id>v inaQxwv Daciae mediterraneac xal l>acias ri- mediterraneae et Daciae ripensis. Privalia et Dardapensias, Praevalews xni Dardanias xal Mvaiat T^s20niae et M^siae superioris atque Pannoniae, et ab eo
"-'-"" *al Ilawoviae, xal nnq' aixov xovxovs ho8 ordinari, ipsum vero a proprio ordinari con, aixbv Si vnb xrjs oixeias avvoSov
c II ex B hahet EcL Bas. IX.
e. II (OeonitflfiBv xaxd xoiis xcov ayiatv avvoScoy OQOVS
(/.83* ttf. 85); aryumtntum notat Nomoe. XIV tit. ib.

...)IV

ex B bu txhibet Nomoc.m XIV tit. 1,5

eonciliis expositi vel confirmati sunt, hoc cst Nicaeno trecentorum decem et octo et Constantinnpolitano
cailum quinquaginta sanctorum palrum et Ephesino primo, in quo Nestorius condcmnatus est, et CaLchedonensi, in guo Eutyches cum liestorio anatnemaiizalus est. Praediciorum enim sanctorum quatluor conciliorum et dogmata tamquam divinas scripturas accipimvs et canones tamquam leges servamus.
II. Ac propterea suncimus ut secundnm eorum regulas sanclissimus veleris Romae papa primus
omnium saceraotum sit, beatissimus aulem archiepiscopus Coiistanlinopolis Novae Romae secunaum locum
obtineat post sanctissimam apostolicam sedem veteris Romae, ceteris vero omnibus anteponalur.
III. Beatissimus autem gui quoque tempore est archiepiscopus Primae luslinianae patriae nostrae
semper habeat sub propria iurtsdictione episcopos provinciarum Daciae medilerraneae et Daciae ripensis,
Pracvalitanae et Dardaniac et Moesiae superioris et Pannoniae, iique ab ipso creenlur, ipse vero a pro2 -rije] xdiv LS D xdiv xitf] ayltov naxiqcov xal paxa- %iatv xaX xd igrjs reliqua parle capilis omUsa S 0 da^ias
(jimv add. A, xa& rjv 6 dpeios ave&efimio&r} s. v. Ll datiaa L1 Snxiat MB T/ieod.Ath. 3nxc{as A\ mediaild. L, xa&' fjv (naxdowv xa&' TJV Bf) "Aqttot 6 xrjs terraneas L mediteranea; Theod. fu8ixi(>(>at>i'ae B fitdiftaviai intow/ios ava&tfiaxio&r] add. B \ TTJS} xdiv S | xappavias Nomoc.m fiaSiTiqaviat M fttStxepqapTje Ath.
tanntvovnoXti L | 3 xdiv ayiav om. S, dyicjv et ita- ftEdnenpavas A g daglas Ll datias L1 8axias MB Ath.
ligav om. A || naxtQtov] vtp' ijv o fiaxtSovtos 6 nvtv- Saxeias A | ripensias Theod.] rirensias L gintvaias B
HaTOfJi<ix.os iaxrjXixaii&f] s. v. add. L, vtp otv 6 nvtvAth. ninsvolat A tnn>olat M B 20 Praeraleax] ^oraaeftaxoftajips Maxtdovtos iarr^Xfievth} add. B % nqcoxTjs]ualea Lx ^orounleaa L1 ngasadXtot Ath. cod. prebaleos
m
{i.e.di) xatv a A || 4 xaXxrjSovt 3/LSNomoc. (c)] Theod. TXQipaXiatsA IJqa^alfaS Bf TiQtfiaXtal B* nqoXalxT]S6v$ B Ath.vulg. ^n^ijiow TQ>V inxoata>v A || flaXeae M ngofHaXtae (nltero loco npoftolsds) Nomoc.m
xafr' ijy 5 dvtfrtfiaxio&r]] ofxoltaS Sfl5 avi&tfta- itQcfioXttai Coll. contt. tccL Priralia c (lul. c. 508 corr.
rCaftr)) npos xavxate xfjt iv Ka>i>oxnvrivovit6X$i xo Praeraleos ex codd. meliorum scriptura praeualenoj); ef.
itvrtqov, 8S Tji 'S2piyc'v>}e ntxa xdiv ttvxov avyygafp- nov. XIpr. y xal ALBe] om.M\ dapdanios L SagSavlat
Hatwv xal ixepoi xtvss Svoatfitis naqtSetyftaria^rjaav
MAB Theod. Ath. | 21 dvtuxtgta Nomoc.m | navvoivlat
*al fri xf.s iv KwvoxavxivovnoXei xb xfixov, tjxit 8taThtod. qavvovlas L1 nnvovlai Nomoc.m | 22 vjtb M
fooovt cugtoue &(>Miu/3tvaa<ia xd xriiv itQOytvtaitQOJVNomoe.m] anb ALB | oixtlat) iStat avxov A
inixtiv dyltav ewodaiv 9tla Soyuaxa iimcvQtoatv
*al inl ndaats xfjs iv fftxaitf xb devxtqov, / rje oi
1 sicea R \ 2 et in] in om. R\ Z effeso V Epbetina
*ard xdiu dyitav tixovwv Xvxx^aavxts i$ Xaov xoie vulg. | 4 primi VT) prima R vulg. \ qua vulg. fl in om. R\\
npolnftoiiotv aiQtxixolS xfje xa&olixrje ayine xov &tov calcedone T) calocdona RV Chalcedonia vulg. Q 5 in quo)
'xxAfjams aittxTjQvx&ijoav add. B; 5 (pro on) plv yovy in quo et V in qua vulg. || eutichis R eutiobii (al. eutiotxofttva (pro 8axbfte&n) xovt xnvovas a>S vo/iovs add. cbes tchol. t. v.) iunt T |) anathematizatus est] anatheA
} 6 8' ASs] enxa Af, om. LB | xal ra MA Nomoc.m] matizati T\l aoras R Q accepimm R V\ 8 obseruamas
t* SL Bs H 7 8tx6fu9a vonovs om. S J 9 Kal 8ta T vulg. | 9 rubr. De ordine patriaroharum R T in marg.
to/xo &ean(t,Ofitv om. A\\Q ndnnav L, om. S | n(>6- ( lut.) (| eorum Rl (] 13 locum om. Vx | 14 autcm om.
Tpav 5 || 11 xeov itpttov ndvxuv A Q ftaxdqiov Bf % T$ praeponantur R (praeponi Beck) | 16 rubr. De archi'2 xetvxivovnoXtats L, om. Ecl. fi xije om.A Nomocm || episcopo prime iustiniane RTin marg. (ex luL)flarohiepi'3 l^eiv T<IIV S I uyuaxaxov ifS] aytov ALB l 16 xbv scopum om. RT 17 sostrae iustiniane T\\ 18 episcopus
i fiaxaoitoxaxov xaxd xaipov L, Si om.A, Si xnxa
Tl || uintiarum /2* | 19 mediteraneae T mcditaranec R fl
f*i(>bt> om. et xbv ftnxaptonnxov cum nQOX*udafrai(\h) dati responsis T Q Priralis et om. in lae. 3 litl. T; Praehngit S[c/. ad 17) | inlaxonov SA\\1 Sx"*\ *' <i"' S ralis Beck |j 20 et nnsaeae T et miset V miuie R |j athnv xae (tie) A | 18 iSiav L Nomoc. L tit. 1 | 19
que] et 71 (I panonie li pantioniac T | 21 ordinari om. &

Nov. CXXXI 35

656

DE ECCLESIASTICIS TITULIS

&ai, xal iv aixais xdls inoxeiftevais avrcb cilio, et in subiectis sibi provinciis locum obtinere
ts xbv xonov Insxeiv avxbv xov djioozoXixov
eum sedis apoatolicae Bomae secundum ea quae
&oovov xa-Tcc xd ooiafrivxa dnb xov dyiov definita sunt a sanctissimo papa Yigilio.
BiyiAiov.
CAPUT IV.
Kcd xbv oftoiov XQOTZOV xb Slxaiov xrjs apxtegio- 5
Simili quoque modo iuB pontificis, quod episcopo
ffvvrjs, ontQ TQJ iniaxonq 'lovoxiviaisijs KapxySovos
Iustinianae Carthaginis Africanae civitatis dedimua
xrjs Atfqixiqt Stoixrjoecoi SeScuxauev g ovntp 6 &ebs ex quo deus hauc nobis restituit, servari iubemus.
xavxrjv rip.lv ditoxaxioxriae, (pvXdxxeo&at xeXevofuv. Sed et aliae civitates et harum episcopi, quibua in
xal ai aXXat Si noXeit ttai oi xovxtov iniaxonoi, oh diversis locis metropolicum ius praestitum est, huiv Sittfogote xoitoit ftTjxgonoXixixbv Sixaiov nag-10 iusmodi privilegio in perpetuum potiantur. Orania
eaxi&rji xov xaovxov ngovofxiov tie xb Sirjvexis dno- (autem) privilegia vel solacia, quae ex imperiali
Xavxa>oa.v. ndvxa 8B xa ngovSfua xai xde naga/ivmunificentia aut etiam alio quolibet modo sanctis
d-ias, ansg ix /3aoiXixfjs tpiXotiidai 7} xal xad"' ixegov
ecclesiis aut aliis venerabilibus locis collata aunt,
oiovSrjnoxe xgonov xalt dyiatt ixxlqoiais rj eregots firme eis per omnia conserventur.
oefiaofilois xonois nageax^d~^> (Je/3aia}S avxoit Std ndv- 15
xcuv (pvXdxxso&ai.
t

CAPUT V.
Ad haec sancimus omnium sanctarum ecclesiarum
Ilgds xovxots &eaixiofiev, xal itaaav xaiv dyuoxdxtov ixxXrjaidJv xai xiov dXXcov aefiaafxiwv oixtov
et omnium venerabilium domuum posscssionea noxds Kxrjaeis fi^xa frvnagde Xetxovpytas firjXB extraque sordidas functioncs nequc extraordinarias deordinarias Siaygayae vno/tevetv. ci ftivxoi oSoaxgco- 20 scriptiones sustinere. Si tamep itineris Bternendi aut
alai rj yetpvgcov oixoSofirje rj dvavecoaetot xgela ytvt]- pontium aedificii vel reparationis opus fuerit, ad
xcu, xaxa fiiuTjotv xcov dXXcov xxtjxogatv xb xoiovxov uistar aliorum possessorum huiusmodi opua et sanctas
fgyov xai xae dyiat ixxXrjofae xal xovi aXXovt at- ecclesias et venerabiles domos complere, dum sub
fiaOftlove oXxovs nXtjgovv, rjvixa vn* ixEivr\v xixxrjvxat illa possident civitate sub qua tale fit opus. Si qnae
xi\v noXiv vtp* t}v xb xotovxov ylvtrai tgyov. eX 25 vero res ex curialium substantiis ad quamlibet sacroxiva 8i ngdyfiaxa dnb (lovXsvxixdJv vnoaxdastov tie sanctam ecclesiam aut aiiara venerabilem domum
oiavSjjnoTB dyttoxdxrjv ixxXrjoiav rj aXXov oacldofiiov
secundum lcges venerunt aut postea venerint, liberas
olxov xaxa xoiie vopovs iXrjXv&aaiv fj ftexa xavxa
eas esse sancimus dcscriptioue lucrativorum.
jtegitX&iBOiv, iXev&ega elvai xavxa &eOTc{lOfitv xrjs
xtav lucrativa' 8taygatprjs.
30

pria synodo creetur, et in ijtsris provinciis ei subieclis locum obtineat sedis apostolicae Romanae secundum
ea quae a sancto papa Vigtlio conslituta sunt.
IV. Atque pari moao ius pontificalus, quod episcopo Iuslinianae Carthaginis Jfricanae dioeceseos
dedimus ex quo dcus hanc nobis restituit, servari iubemus. Sed etiam ceterae ctvitates earumque episcopi,
quibus in mversis locis ius metropoliticum praestitum est, eiusmodi privilegio in perpetuum fmanlur;
omnia autem privilegia et solacia, quae ex tmperiali liberalitate vel etiam alio qualtcumque modo sanctis
ecclesiis vel aliis venerabilibus locis praestita sunt, firmiter iis per omnia scrventur.
V. Praeterea sancimus et omnium sanctissimarum ecclesiarum et reliquarum venerabilium domuwn
possessiones neque sordida nwnera neque extraordinarias descriptiones subire. Si tamen viamm stcrnendarum vel pontium struendorum aut reficiendorum necessilas indderit, ad instar ceterorum possessorum
eiusmodi opus etiam sanctae ecclesiae ceteraeque venerabiles domns exequantttr, ubi quid in ea civitate
possident tn qua eiusmodi opus /?/. Quodsi quae res ex curialium substanliis ad qualemcumque sanctissimatn ecclesiam vel aliam venerabilem dotnum secundum leges venerunt vel postea perventurae sunt, liberas
eas esse sancimus a descriptione lucrativorum.
1 nixais om. A e \ 3 &govov f>c6firjs A g rd] xbv Bc oSoaxQioala tt 21 oixoSoft^ S | 21 ydnjxat jwc/a ^l',
Tt TjSrj Nomoc.m H dnb MLB] vnb A Nomoc.m || dytto- Xgeia om. Aa Q 22 xa-cd ftlfirtaiv om. A | XXav om.
xdxov A | 4 ndnna. ML \ fiaaiXtiov A\h Kal) Knxa S y oixrjxogoiv Bf B 23 xal xas] xal om. L \ aXlovs
malit Znchariae | 6 xrts iovoxiriavrjs Nomoc.m | ;jaLo7- om. s | 24 nXqpcov M \ r\vixa 30 Staygatpiji om. S g
Sovos L Nomoc.m Q 7 yifQtxrjs] iv dfotxrj Nomoc.m || xexxrjvxcu XTJV JIOXIP] xfjv noXtv xa&toxavxcu rsXovSioixTjOeajs] civitatis e Q 8 rjfiiv xavxrjv Nomoc.m || ajia- ocu A || 25 vtp* fjv om. B I Sgyov yivexat B, uli rtli'
xaxiaxr\at LBC\ 9 ai om.AL^ 10 ftrjXQonoXtxbv Mg qua pars capitis omitlitur |J 28 xoirt om. A \ 29 mgiel ftTjxQonoXtT* Aa H l t dnoXa^ixaaav Nomoc.m || 12 &ovoiv L H xavxa tJvai L, xavxa om.A | 30 lacratindvxa 16 tpvXdxxta&cu om.A, ubi {f. 184T tned. ~ /3coy L locrati/9a>f A
f. l88 r ) ante e. 5 inseruntur novellae CXXIII txcerpta
Athnnatiana {cf. Witte in Krit. Jahrbucher f. deutsche
5 rubr. De archiepiscopo cartagincsi /2 in marg. {cf.
JRechUwUs. 1847, p. 187) | xal) vel s | ai itaQapv&tai Iul.) H modo quoque R \ pontifici T | 6 cartaginis RT
Haloandrum secutus Scrimger, vidg. (cf. ad 16) | 13 anep chartaginis V\ affricane R VT Q omtatis] dioeccsis Btch |
Haloander] aantq AILB g xal om. Be Nomoc.m [) 14 dedi** R* Q 7 huno R | 8 episcopi* V11 9 metropolitiayumdraiS Bf \ 16 avXdxxsts&ai Zachariae] yvXaroam vulg. || praestitatum V% \ 10 patiantur Tx | 11 autcm
xia&ia MLB |) 17 JIpo: rovroie &eo7tlofuv] 0son(o- add. vulg. |) Tel] et BeekJ solatio Tl | 12 alios F> |
fxiv (pvXdTieofrai irgbt xovxoit S Q xal om. e B ndaas 14 firma V\ confiraetur F 1 confirmcntut V*\ 17ruir.
tds dynoxdxae ixttXrjaias xal xove dXXovs eeflao/iiovs De priailegiia posseuionnm ad nenerabilea looos pcrticixovty om. xde xxqoeis A | ayimxdxav om. S, sancta- nentium (pertinentibuB T) RTin marg. (exlul.) | uncti*
rum c | 18 xwy dXXcov} omnium s |j 19 *ftrj8i $v7tct(>ds simartun ecclesiarum T ecclesiarara sanotarum R | 18 doMLB fir) frvnagde SA I ftrjxt MLB] firjSi A i] S v. L, morum R vulg. H 19 extraordinarios V11 20 si om. RT |
rj ngoaxaiQovs i^oglae rj S plerique | eiatraordinarias L tm R I 21 opua] si opus RT g 22 poaseronim V\ 23 t
itr&or8ivaglas M ixaxgaogStva vel Ixga6g$iva S Sa)
V" vulg.] om.RVlT, et aliaa Beek 8 complercdum F a 8
xanr xtxaypivav (Staxixayfiivav L) SILs.v., B | 20
24 possidet RVT, corr. vula. g it VT\ 27 Tcnerint] ueSiaygafds] oiasSijnoxs dtaygatfdt A oladqnoxs S Q
niunt T\ 28 discriptiono T\ lucratuorum Tl

DE ECCLESIASTICIS TITULIS

657

Nov. CXXXI 68

CAPUT VI.
Pro temporalibus autem praescriptionibus X et
*Avxl Se xatv xgovitov napaygcHpcov xtov Stxa xai
tixoat xai xgtdxovxa iviavrcov xais dyiaiS ixxXrjoiatS XX et XXX annorum sacrosanctis ecclesiis et aliis
xni xolt aXXoie anaot. cepaafiioiS XOTCOIS ftovr\v XTJV universis venerabilibus locis solam quadraginta annorum praescriptionem opponi praecipimus; hoc ipsum
TWV xtaaagdxovxa Iviavxatv nagaygacprjv dvxixlfrao^rti ixQosxdxxopev xovxov avxov yvAaxxopdrov xal 5 servando et in exactione legatorum et hereditatum
iv xjj anatxrtast xc5v Xtjydxaiv xai xSv xXrjgovofncov quae ad pias causas reJictae euut.
t(iv eis tvoefieis airias xaxaXeXei/iftevioy.
CAPUT VII.
Ei xts Si povXrjdeli] oixoSoftrjaai oeftdofiiov tvxxr\Si quis autem voluerit fabricare vencrabile oratogwv rj fiovaaxfigtovt fifj aXXws a^efffo xov oixoSo- rium aut monasterium, non alitor incobandam fabriftrjfiaros, ti firj 6 xcov xonav oaimxaxoe iniaxonot 10 catn, nisi locorum sanctissitnus episcopus orationem
ilyhv ixeioe noirjaet xai xbv xifiiov rtrj&i omvgov.
ibi fecerit et venerabilem fixerit crucem.
1 0 Si jra| dpxofjsvos fj viov xxit,etv eixxrjgwv rj 1 Si vero semel coeperit aut novam aedificare baxaXaibr dvavtovv, xQonott anaoiv dvayxa^iad^a) nnga
silicam aut veterem renovare, modis omnibus comtov ftaxagicoxdxov xtov xoniov eTiioxonov xai xc5v oi- pellatur a beatissimo locorum episcopo et oeconomis
xovofiav avxov xal xoi noXixixov agxovxos y aixos, 15 eius et civili iudice eam explere, et si is distulerit,
ti jiegteir], rj xovxov xeXevxdivxos oi XXT}QOV6(IOI aiboc morieute heredea eius opus incobatum adimrov ib ogx&ev fyyov nXrjgovv.
'
pleant.
CAPUT VIII.
E'i xit iv xcp iSlqt olxco T" ngoaaxelcp rj ^woto ixSi quis in sua domo aut suburbano (aut) praedio
UixovQyiar xoXftqoet dnixe/.eoai ^uXXoie ecclesiasticum miuisterium ministrare praesumpserit
ovyxcogqoet hi%a xXrjoixcbv xa} oouoxdxep 20 aut aliis- cclebrare concesserit sino clcricis sanctis
tntoxonco xwv xontov vnoxetftevcov, xeXevoftev xbv simo locorum episcopo SubiacentibuB, iubetnus banc
olxov xovxov rj Tcgodareiov rj ^wo/a*' onov xotovxo xi domum aut suburbauum aut praedium, ubi tale alia/tapTtjd-eiT] xfj xaxa xbv xonov ayicoxdrT] txxXr\oiq quid dclinquitur, loci illius sanctissimae ccclesiao
ixSixtiafrai Sia xov &eoftXsaxa7ov imoxdnov xai vindicari per deo atnabilcm episcopum et oeconotov oixofofiov avxov xal xov noXixixov xu>v xonmv 25 mum eius et civilem iudicetn locorum.
1 aqxovxoi. ei Si ayvoovyxos xov xdiv xoncov 8e- 1 Si vero nescieute locorum donrino eius curatores
onoxov oi alxov tpQovxiaxai tj ftia&<oxal i} ifiwvxtvaut conductores aut cmphyteotae contrarium aliquid
xaX ivavxiov xt 7coir;aovaiv tj yevtofrcu ovyxoQrjoovot,, exerceri permiserint, dominum quidem loci nullum
c. VI tx B hahtt Eci Bas. IX; summarium extat 'Pmt. 42, 8.
c VII tx B habent Nomoc.11"1 XIV tit. 3,14, pr. ( 11) EcL Bas. I-X. Summaria exhibent Nomoe. XIV
til. 3,14. 11,1; summam 1 Ecloga ad Prochiron mulata 23,12 p. 117 Zach.
c. VIII ex B Aabent Nomoc.dm XIV {t/. 3,14, idem passim interpolatum cod. Vat. ib. apud Pitra p. 506; pr.(26)
Ecl Bas. IX. Summam praestat Nomoc. XI Vtit. 3,14.
VI. Pro temporalibus autem praescriptionibus decem aut viginti ant triginta annorum ut sanctissimis ecclesiis ceterisque omnibus venerabilious iocis sola quadraginta annorum praescriplio opponatur,
yraecipimus, idque ipsum observetur eliam in exactione legalorum et hereditalum ad pias causas relictarum.
VII. Si quis autem venerabile oratorium vel monastcrium aedificare voluerit, ne aliter initium fariat aedificandi, nisi sanctissjmus locorum episcopus precationem ibi feceiit et vencrabilem crucem (ixerit.
1 Qui autem semel coepit sive noyum oratorium condere sive velus renovare, modis omnibus a beatissimo
locontm episcopo eiusque oeconomis et civili magistratu cogalur vel ipse, si superstes sil, vel eo dcfunclo
heredes etus cocplum opus pcrficere.
VIII. Si quis in domo sua vel suburbano vel yraedio ecclesiasticum ministerium exercere ausus sit
vel aliis exercere permiserit sine clericis sanclissimo tocorum episcopo subieclis, iubemus domum eius vd
suburbanum vel praedium, ubi tale quid commissum sit, sanclissimae loci ecclesiae per deo carissimum
1 episcopnm eiusque oecojiomum et civilem locorum magistratum vindicari.
Quodst ignorante locorum
dommo procuratores eius vel conduclores vel emphyleulac contrarii quid fccerint aut fieri permiserint,
2 xal) f} L\ raie] xal rals S | 3 xonoit MB^'Pon.]
otn. Nomoc.m J nixcov Ecl. | x<ov\ xbv M \ 26 xov 8tO7x6oixott SLABe || 5 xovxov avxov MLB^c] rov avxov
rov xdiv xoitiav L J 27 [uo&toxol L Nomoc.dm \ 28 Tt
Bccl., xov xotoixov SA |j xal om. Sv.l.Q 6 iv] inl
om. B( Q noirjoovotv fj om. e
EcL | xa>v Xtydxav LA xov Xrjydxov Ecl. | 7 xaxah/mnvofijva/y SA B Q 9 17 fxovaaxfjQtov om. A || agXta&ai A U 10 xdiv x6ittnv\ xaxa xbv xonov A |
Irubr. De praescriptione XL annorum contra ueneayicoxaxot Ecl. | 11 noiTjOT) Bt Nomoc.m (Nomoc. l l , l ) frabilea domos compctento R V in marg. (ex //.) | talibus
rrjf/7 axavgov B? {Nomoc. 11,1) axavgbv nt}^n L j 12 autcm descriptionibus Jil g 3 uniuersis om.R^ 4 ipsum
ona agxoftsvos JL D c Iul.] dnaQxopwos M .anaQ^d- liV) ipso Tvulg.l 5 cruand. Tl\\ Srubr. De edificaftvotA \a(>l;dftevoe iVomoc. 3,14. l l , l | | | 14 xov oixovo- lione (edifGcatione It) ueaerabilium locorum RTin marg.
pov A || 15 itZv noXixtxav Aa J fj avxbe ei ittQitltj 17] (ex.Iul.) || fabicaro V Q ucncrabilcm R | 9 incboandum
iv* avxbs ei jttgieaxiv rj A eam cxplcre, et si is di- R | fabricam] praecipimus . v. add. tchot. T Q 10 oratio
tulerit (1. e. vntQ$itt}l) t B 16 xavxou xtXtvroJvxos om. Rl g Jl ibi om. T || 14 bcatissimorum Ra || et ycono4 l avxov] avxov xeXivxtjaavxos A | 18 xn) i8loj [e/. mis eius V* in tpat. vac. |j 15 eamj eum T J exp V11|
ov. L VIII)] iSioixtxai cl. (Ath. Theod. Nomoc.) || yr(o- 16 adimpleatur T* | 18 ruhr. Si quis in domo sua (in
xaaito Nomoc.d R 19 xoXftrjoei ijnTtXtaai Eel. Namocd\ suo loco R) eoclesiastica tninistcria fccerit R T in marg.
loXftrfioi imxeXiaat MLB Nomoc.m notrjaai xoXfirjaot (ef. Iul.) H aut add. Beck || praedio V) om. RTvulg. |
A } tj aXXotS imreXiant om. Be Nomoc.4 |j 20 avyx^CJ- 19 mistcrium T \ 22 aut praesidium Tl, aut om. Vn
"u LB* Ecl] avyxtoQrioot MABf Nomoc.dm H 22 tov- aliquid tale V | 24 deum R | yconutn T% | 25 ciuile V*
*ov MB\ xovxov Ll c, om. A | rj xb ngodoxuov fj xb ciuili rfliudico Z* j 27 aut emphvtcote 28 loci nul|
ov A rj jiQOtiaxtlov T} x<(>iov Nomoc.m i 23 ttaxa scr. V* in rat. 1} vs. H 28 exerceri] fecerint aut eieroeri
xoncov iVbnoc.m xaxa xcnov Namoc.d \ 25 xov
Bcck 0 pcrmiscrit /27'* | doniino V3

Nov. CXXXI 810

658

DE ECCLESIASTICIS TITULIS

ibv ftiv Sean6rr,v TOV xonov fiijSiv ngoxgifta tj 17- praeiudicium aut dispendium Bustinere, eos autem
fiiav vnoftivtiv, lois $s xovxo noirjoavxas fj yevdo&at
qui boc fecerunt aut fieri perraiserunt ex provincia
avyxi0oi',aav-ias ix tijs tnao%lai onov xovxo dfiagxrjubi boc coinmissum est expelli, rebus eorum loci
&eirj ixpdXieu&ai, ituv n^nyftnTotv avruiv ri} xaxa
illius sanctissimae ecclesiae viudicandis.
ibv lonov ayttaxdjTj ixxXi\oiq ix$ixuvfj.vu)v.
5
CAPUT IX.
JSt Tte eie ovofia tov fitydXov &sov xal
ig
Si quis in nomine magni dei et salvatoris nostri
Iesu Christi bereditatem aut legatum reliquerit, iubedi Irjffoii XOIOTOV xXrjQovoidav rj Xr\yaiov xaru, xeXeiofiev TTJV ixxXr\oiav IOV tonov iv u> 6 mus ecclesiam loci in quo testator domicilium hafievos ii]v 0'ixrjaiv el%e Xaflslv TO xaiaXeXeififie- buit accipere quod dcmissum est.
1 rov. ei Se TS k'va ta>v dyicav xXrjQovofiov ygnipti101 Si quis autem uuum sanctorum heredem scripserit
fj Xrjydrov ainio xaraXinot, xai fiij idtxiDe ovofidou
aut legatum ei reliquerit, et non specialiter nominarbv IOTXOV iv tuneo iariv 6 oefidofiiot olxoe, evosverit locum in quo est venerabilis domus, invenian9tli\aav Si iv riv avrc^ ionco f\ tfj jioXet nXeiova
tur autem in eouem loco aut civitate plura oratoria
evxrrjpta rov avxov dytov, ixaivca fidXXov T<j 0'1'xto eiusdcm sancti, illi magis domui quae pauperior est
iio nBvtxQOTtQco io xniaXcitpiyiv naQexiafrio. ti Si
15quod relictum est praebeatur. Si autem non est ia
ftTj iartv iv rfj noXei otxos toi oroftaafrevroe ayiov,
civitate basilica nominati sancti, invenitur autem in
tvgiaxBjat Se iv T/j ivooiq avTTJs, ixeivip Sidua&u). territorio eius, illi detur. Si autem neque in territl Si fjySe iv xrj dvooin erQiaxerai roiovroe olxos, torio reperitur buiusmodi domus, tunc ecclesiae civiTOT rfi dxyJ.TjOiq trjs noXttot tv tj 6 Sia&dftevoS TTJVtatis, iu qua testator domicilium babuit, quod deoixqaiv elxe T^
X&
&
20 missum est praebeatur.

CAPUT X.
Et ns xatnaxevTjv
j aefiaa/iiov
fi/
j^
j g
Si qqnis aedificationem Tenerabilis oratorii aut
TJ niatytiov
dX?.ov zenodocbii
dbii
aut ptocbii
bii aut orpbanotropbii
bii aut nosoi
}7} uQyavoxQotptiov jtj voaoxoptiov JTJdX?
cs^aafiov vXxov Iv reXevraia ^ovXijaei ytvtofrat Siacomii aut altenus rcveremlae domus in novissima.
tb Bvxxrjotov fiiv eXaio nima tvtavtiav 71X13- voluntate fieri disposuerit, oratorium quidem intra
Q
xeXfvofiev nQovoiq rov twv lontov intaxo- 25 quinque annos compleri iubemus providentia Jocorum
nov xnl tov noXirtxuv noxovro:, tbv Si ^tvcHva xal
episcopi et civilis iudicis, xenodochium autem et
10 moixiiov f} AXXov of/3do/tiov vlxov itaio ivos ivtavptocbium aut aliam venerabilem domum iutra unum
1 Toi> yCveo&at. ei Si iiibs rov ivtavrov fif) noif}- 1 fieri annum. Si autem intra annum non fecerint
aovoiv oi xXrjQovofiot tbv fcvajva 17 oloySrjncns os- heredea zenodochium aut quamlibet venerabilem doc. IXXII ex B habet Nomoc.im XIV tiU 2, 2 txtr.
c. IX 1 summum Theodori repetit B?.
c. X pr. 1 tx B habent Nomoc.dm XIV tit. 2, 1, B* J 21, 1 p. 218 Zach. Summas praettant Nomoc. XIV
tit. 2,1 p. 484 Pitrat Epitome 8, 13 p. 331 Zach.; Theodori summam repetit Bf; pr. argumentum notatur 'Jhn.28,16
tt 24, 41.
dominus quidem loci nullttm praeiudicium aut damnum patialttr, gui autem id fecerunt vel ficri permise~
runt ex provincia ubi hoc commissum fuerit expellantur, atgue eorum rcs sanctissimae loci ecclcsiae vindicenlur.
IX. Si guis nomtni magni dei et servatoris nostri lesu Christi heredilatem vel legalum reliqucrit,
1 iubemus ecclesiam loci ubi testator domicilium habuil accipere quod rellctum est.
Si quis autem
unum ex sanciis heredem scripserit vel legatum ei reliqucrit, nec proprie locum ubi sit venerabilis domus
nominaverit, alquc in eodcm loco vel dvitale plura oratoria eiusdem sancti inveniantur, pauperiori potius domui quod reliclum cst praebeatur.
Quoasi in civitale non sit domus eius qui nominatus est sancii,
inveniatur autem in territorio eius, i/ii detur. Si vero ne in terrilorio quidem eiusmodi domus invcnialw,
tunc ecclesiae civilatis in qua teslator- domicilium habuit guod reliclum esl praebealur.
X. Si quis aedificationem venerabilis oralorii vet xenodochii vel plochii vel orphanolrophii vel
nosocomii vel alius venerabilis domus in ultitna voluntate fieri statuerit, iubemus oralonum quidem intra
quinque annos cura episcopi locorum et magistratus civilis perfici, xenodochium autem et plochtum vel aliam
1 venerabilem domum intra unum annum fieri. Quodsi inlra annum heredes xenodochnim vel qualeni'
1 tbv dionoTtjv fiiv A \ 6 tis ib Srofta L ovo1 ant sustinere dispendium R VT, eorr. vulg. 13 perfian Bt 1 Xaydiov AL Nomoe.m || 8 y ] TJ A H 9 fax missum J | 6 rubr. Si quis in nomine domini nostri
m
B Nomoc. || 10 8e om. L f| xXrjgoyoftiav A || ygnxpti M] (nostri om. T) Icaa Cbristi bereditatcm uel legaturn reliygdyot ALB H 11 Xeydrov ANomoc || xmakiTtoi 3 / | | querit (reliquerit hereditatem uel legatum T) RTin mary.
ovofiacti A Nomoc.A eorr.] ovofidooi ML oroudar] Be (ex lul.) H dei magni R || 8 testor V || 9 demiwum V1} diNomoc.d pr. Nomoe.m (j 12 eipe&aioi A Q 13 TJ om. M J missum RV*Tvulg. || 10rubr. Si quis in numine sancti
14 *q. ixtlvtp ntviXQOTtgco] Tfp ntvtxgortgw finXXov martiris (sancte marie R) hereditatem uel legatum reliqueoYxqt A U 15 TO xaraXnrpi}iv\ nagaXrjtphiv M II itaga- rit RVin marg. (exlul.) Q unum Banctorum] uniuenorum
oxt&rjrat A || 16 olxoe] 6 oJxoS Bc || 17 sq. airrjs 61- r i D 11 ei 01. Ffl relinquerit RTl 0 14 cst om.R | 16
xos om. A B 18 ftrjSi Nomoc.dm) f/tjrt ML nn Be fl 20 nominatim i i 1 |j in tcrritorio] intcritorio RT(id. infra) |
Eox* B || 21 na(>aoxtv7]v Nomoc.m 2, 2 || oepaopiov om. 17 detur om. Rl H Si] neque si V1 | 18 repperitnr V{ 19
in lacuna M g evxrtjglov] oixov tvxxrjQiov S oixov No- habuerit Tvulg.\ demissura RXV\ dimissum RtTvulg.l
moe.dm || 22 voeoxopov Nomoc.m 2,2 J 23 Iv) iv tjj Be
20 eat om. Tl || 21 rubr. Si quis in ultima uolunUU
app. Nomoc. L tit. 15 || yivtofrai S plerique Q SiaxvjicioTj domum religiosam (uenerabilem domum /?) fieri dispoSvtl. H 24 TOJ rbv A j) fiev om. L || xXrjgoZo&ai M yt- suerit (disposuit T) RT in tnarg. (ex lul.) g 22 icnochii
viafrai Nomocdm || 25 xeXevofttv om. M H tatv iontov\ R | pbitochii aut orphatrophii T \ nosochomii V noio9tofiXtardrov S | 26 noXixtxov om. S \ xbv Si 659,4 ohomii T nosocomia Ra g 26 autera et VT) aut R autcm
TtXriQ&frtiri om. S | xal MABe) r\ L | 27 ivtavxov ivbs aut vulg. y 27 pthocbium T || domum] 1 tcitatore ndd.
A |j 28 yeviad-cu B* v. /., Nomoc*m || IOV om. B* Ntr
Ta g inter Tx |J 28 Sio T fi fecerit R11| 29 quamlibetl
tnoc!tm \ /lonjataatv Nomoc* 2, 2
pthochium aut aliam T

DE ECCLESIASTICIS TITULIS

659

NOF. CXXXI 10. 11

pd(f/ttov olxov vno xov Sia&tpdvov Siaxviuo&ivxa. mum a testatore dispositam fieri, iubemus eos domum
ytvtafrcu, xeXevofiev xovxovt olxov rj ayoQa&iv fj
aut cotnparare aut locare, ubi possunt quae iussa
ptafrovo&at, onov Svvavrai xa xeXsva&evxa nXr}Q<5- sunt adimplere, donec huiusmodi domus venerabilis
aai ia>s av 6 xoiovroe ot/Jaantaixaxos olxos nXtjQofreit]. expleatur.
2 xai ei f/ev avxbs 6 dta&tfieros ogiaet xovs owei- 5 2 Et si qnidem ipse testator decreverit, qui debeant
Xovxas tjtvoSoxovs yevta&ai rj nxeoxoxgotpovs fj aXXovexenodocbi fieri aut jrtochotrophi aut alteri talcs
totovxovS Stoixijxds eira role iSiots xXijQOvofiott xiqv gubernatores, sive suis heredibus huiusmodi electioxotaijtjv iniXoyrjv naoaoxoi, XEXEVOUEV xgonote anaoi nem commiserit, iubemus modis omnibus beredes
rovs XXIJQOVO/IOVS aixov xa JICIQ avxov Siaxvna)- eius quae ab eo definita sunt adimplere, locorum
&srxa nXrjoovv, iu>v xaxa xbv xonov fiaxnoiundi cov 10 beatissimia episcopisinspicientibus, sigubernatio recte
Intaxoniov inomevovicoV) el xaXcut rj dioixrjois ngo- procedit, et si invenerint non utiles existentes rectopaipet, xal ti evQcaai fitj ^ojjdtJMOue ovxat xove SWIXT]- res, licentiara habeutibus sine damno alios pro eis
xdt, aSeiav l%6vxiov dvev tyjjuias aXXovs avxi xovxiov opportunos efficere.
faS
TXOieiv.
CAPUT XI.
El Si xni TC inio avfionvasos atxftnXatxov TJ ano- 15
Si
q quis autcm etiam
p pro redptnptiono
p
pcaptivorum
xXrjoovoftiav jfj Xrjyaxov
xaxaXinoi tv aut alimentis
lii
h d i
l
li
y
pauperutn hereditatem
aut legatum
relils ij axivTJrois,
a T J r o s BXXE
a n anal;
a l i eixe
e i ixrfawv,
a w v
y
xtvrjxols
BXXE
querit ia rebus mobilibuB aut inmobilibus, sive semel
xai xovxo xoonois anact xaxa xrjv xou Sta&efttvov
Eeu annale, et hoc modis omnibus secuudum testayvdfttjv anb xtov xeXevofrevxaJv xovro noirjoat nXt]~ toris voluntatem ab his quibus iussum est boc facere
1 Qova&co. ei Si firj iSixuis einot noiov ionov nivTjot 20 1 compleri. Si autem non specialitcr dixerit, quoxavra xaxiXine, xeXevofiev xov oauaxnxov tniaxonov
modo pauperibus hacc reliquit, praecipimus sanctisxrfi nSXecJs iv r\ xr\v o'ixr\aiv 6 Stad-tfitvot tl%i nagasimum episcopum civitatis in qua testator babuit
Xappdveiv xa aiia itQdyficna xai xolt xijs ainrjs
domicilium percipere easdem res et eius civitatis pau2 TcSXecos nivrjat Siavepetv. ti Si xal vnio avaQQv- 2 peribus erogare. Si autem pro redemptione captiaiw; aixfiaXunaiv xi xnxaXtXeinxat xai firj 6 vofiaaxi 25 vorum aliquid relinquitur, et non nominatim testator
0 iaxffiev<>e einoi, Sta xivat xpr) yeveo&ai xip> dixerit, per quem oporteat fieri redemptionem, etiam
avaQgvotv, yni ovxcos xeXevofiev xa jzodyf/axa xa ini
sic iubemus rea ad hoc relictas locorum episcopum
rovxtp xnxaXetcfxyivxa xbv xaiv xbnoiv inioxonov xnl ct eius oeconomos accipere et huiusmodi pium opus
xbv xovxov oixovo/jov XafieZv xai xb xoiovxov eiattiie
impiere In omnibus cnim talibus piis voluntatibus
1'oyov nXrjgovv. iv naams yap xals xoiavxais evae- 30 sanctissimoB locorum episcopos volumus providere,
fliai povXqoeoi xoiiS oatonniove xtbv xoniov intoxoe. XI pr. 1. 2 ex B habet Nomoc.A XIV til. 2, I, eadem bi txtcripta Nomoe.m ib. f. 184T et f. 189r; 3
XII 1 Nomoe.dm XIVtit, 2,1. Maior pars ( 660.10 anoXXivnt) in epitomen rtdacta exhibetur B* J 21, 2 p. 218
Zaeh., eiusdem partis summa, 4 inlegra extat in EcL Bas. IX. Summtiria 1 stmt in Nomoe. XIV tit. 2,1
p. 491. 493 Pitra, summa 3 XII 1 ib. p. 4S4 Pitra. Argumentum 3. 4 nolat 2?2 41, 4,1 {IV p. 149 n. 5
Heimbach).
cumque venerabilem dormm a testatore fieri iussam non perfecerint, iubemus eos domum vel emere vel
2 conducere, ubi iussa expleri possiut, aonec eiusmodi venerabilis domus perficialur. Ac sive ipse teslalor definiverit, qui xenodochi vel ptochotrophi vel alii eiusmodi administralores fieri debeant, sive heredibus suis eiusmodi eleclionem concesserit, iubenws modis omnibus heredes eius quae ab ipso slatula sunt
exequi: alque bealissimi locorum episcopi inspiciant, num administralio recte procedat, et si administralores parum uliles esse invenerint, liceal ipsis sine damno atios in eorum locum idoneos consliluere.
XI. Quodsi guis etiam pro redemptione captivorum vei alimoniis pauperum hercdilalem vel legatum
in rebus tnohilibus vel immobilibus sive semel sive quolaunis reliquerit, hoc qxioque tnodis omnibus secun1 dum teslatoris voluntatem ab iis qui hoc facere iussi sunt impleatur.
Si vero non proprie dixerit,
cuuts loci pauperibus ea religuerit, tubemus sanctissimum episcopum civitalis in qua teslalor domicitium
2 habuit easdem res accipere et pauperibus eiusdem civitalts distribnere.
Quodsi quid etiatn pro captivorum redemptione reliclum eit, neque nominutim testator dixerit, per quetn redempiionem (ien oporleal,
sic quoqne iubemus res ad hoc reliclas locorum episcopum eiusque oeconomum accipere, et pium eiusmodi
opus perficcre. In omnibus enim eiiistnodi piis volunlatibus sanctissimos locorum cpiscopos providerc
f
B* || Tvitai&evra B*
Staxvitto9evxos
Nomoe.d 2,2 || rlvtov A || ylvta&ai L vutg. g 27
Qy
ftaxa om., itQayfinxa poit xaxaXetw&tvxa add. A | 28
Nomoc.1" 2,1 || 2 ij ayoQat,tiv\ rj om. A |j 3 7tXrjpoifr
m
inioxonop xuv xonatv A | xonov Nomoc. 2, 2 j| 29 xov
AL{Nomoc.XIVtit.2.\)
| 4 as^ntrutoe LB'(e) 0
QU>JtiT) JIJ] nXrjQW&rj LB xiltioJ&fj A |] 5 ogi^tt [ t ] xovxov olxovofiov] eius oeconomos g | Xnfitlv] Xafjfldunus) S | 6 ytviafrai om. 5 || 7 uxt} rj xnl A || 9 xoie vitf Nomoc.dm 2,J \ 30 naai A g xait om.S |j 31 xovi] xal
imaxonovs
xXrjQov6fioii S H avxov om. SA J Ttrrp' avxov om. S || xovs L || xwv xonav imaxonovs SALBe]
10 nXrtQwaai NomocA | xaxa xdiv xonov M xaxit xb- xu/y tonatv M
m
nov [xonaiv Nomoc. ) SLB^ ftnxapiojxnxotv om. S Q
1 duposita R1 \\ 2 uisa Rl || 6 xenodochii T ceoo12 ovxas] tlvai SA || 13 t'xtty SA\ avr' airttav S ||
15 Ei 30 nXrjQOvv om. S\ 8i xat om.Nomoc.41" 2.1, docbi V\\ optocotrophi V ptbocbii Tj aliter V11| 7 gu*ni om. A\\T} xni anoxpof^t Nomoc* 2, 2 | 16 Xtyaxov bernatioaca Tx 1 electionem haiusmodi R P 8 comiserint
AL Nomoe." (e/ *ic infro) | xnxaXtinot Br Nomoe.m 2,21 FU 9eiu$J eis 2"(J 11 inuenerit VT\ 12 aliis li\ Ibrubr.
11 tixt ixijatov] i) xni ixrjotov A | 18 TTJV yvafirjv xov De redemptione captiuorum et de alimoniis (alimcntis T)
Sta&tfitvov Bf\\ 19 noulo&at LBe, om. Bf || jtXtjpov- pauperum RT in marg. (cx lul.) | 16 aut om. R Q aut
a&ai Nomoc.m 2, 2 nXrjpova&at XMXMVO/UV Nomoc.m 2,1 legura (legatum V3) tut inmobili| ser. V2 in spat.
T\XriQd>acu Bf \ 20 ftfj om. Ll, ovx poil i8txtos add. L1 \vac. B 17 aut inmobilibus om. Rl | 18 teu V\ aut RT
tinti B1 Nomoc.im 2,2 |J itotov xoitov] quomodo (i.. ttoiov sire vulg. | testationis T* testatorem Rl R 19 uisutn / i 1 ||
f^onovi) s | xnvxa nevrjat Nomuc."1 2,1 allero toco R 21 20 autem non om. V jj 21 reliquerit praecimua T fl 22
*axaXt'Xotne ABC Nomoc.dm xaxi)jnm L*ttT^S noXttas duitatia cpiscopum R | 23 et om. R% D 24 errogare T ||
inioxonov A H 22 nngaXafiiiy Nomoc.m 2,1 || 23 xoTs rubr. De his pcr quos fiat redeaptio R in marg. 1 25 aliow. M || 24 xoi om. B? | ayaogvaiott rdiv aixjiaXcJxav quid) et aliqnid V g relinquatur RT\2f> dixit T$ oporM aixunXojxtov ayagaCatcoS Br I) 25 xaxaXtXotntv ABC\\ tet V \ 28 eiusdetn R \ cunomos R yoonomu Tx ycoxoi ftif Sfo/iuaxl] ftf{ ovoftaaxi Si Nomoc.dM 2,1 [| 26 tXnr\ noir.um T7 \ 29 impleri tibri, corr. vulg.

Nov. CXXXI 11. 12

660

DE ECCLESIASTICIS TITULlS

jroys f}ovX6{tE&a jioovotTv, tosrs jtavra xaxa xt]v xov nt secundum defuncti voluntatem universa procedant,
Ts/LBvryoavros povlrjaiv itQofiaivEiv,-si xat T pdXtara
licet praecipue a testatoribus aut donatoribus internaoit tiav Sia&efiivtov TJ itvv Scaoijoafiepcov dntjyodictum sit eis habere ad haec aliquod participium.
Qti&t) avxolt E%EIV itgbs xavxd xiva fiexovatav.
3 ti Si ol javra noijjaai xsXtvofrivxes 'Siital; xtd Sls 5 8 Si autem qui haec facere iussi sunt semel et senaga IOV fiaxaotcoxdxov twv tontav imaxonov xai cundo a beatissitno locorum episcopo aut huius oecotwv xovxov oixovofitov Sia S^fxoaiiav noosconcov ino~ nomis per publicas personas admoniti distulerint
ftivjofrtvTes vitEQ&covxai ia biarimco&tvxa nXqgwoai,
quae disposita sunt adimplere, iubemus eos omne
neXeioftev rovrovs anav KIQSOS y.araksitp&ev avroTs lucrum relictum eis ab eo qui baec praecepit amitTtaQa TOV Tuvra. xe?.evoavzos dnoXXvvat, rovs 8e baiu>-10 tere, et locorum episcopos omnes res cunctis, aicuti
xdxovs roiv i6noiv iniaxonovs ndvxa xd ngdyfiara
dictum est, piis causis distributas cum fructibus et
ra nacan, tus eiorjrai, rale euaefldaiv aitiais drpooi- augmentis medii temporis et memorato lucro vindlafrtvta ftszd xnonwv xai inav^aEwv zov fiiaov %oo- care et quae testator disposuit adimplere, scientes
vov xnl tov ftrrjfwvevfrtvjo: xtoSovt ixSixtiv y.ai quia, si neglexeriut, pro his omnibus rationem deo
anea 6 StafrtfisvoS Sisrvncoos 7i/.ijooiv, tiSoxas wS 15 persolvent.
ei gqfrvfirjaatev vneQ TOVTOJV jidvroiv Xoyov TCO &eui
4c naotgovoiv.
ei fiivjoi 6 oatcoiuros TU>V i6na>v
4 Si autem sanctissimus locorum episcopus reliiniaxonot naoaXinoi it jdiy rjftiv Eigrifiivcov, i^iaxta
querit aliqnid borum quae a nobis dicta Bunt, liceat
xai itp oaicojdrcp alrov firjj^onoXir^ ravra anaiztlv
et sanctissimo eius metropolitae haec orania exigere
xal IXXTJQOVV. xal navxi Si ixio^a'dStia earco TJ7v20et complere, et omoi alio licentia sit huiusmodi
toiavjT]v Xfyir\aiv. xiviiv xal anovSd^eiv, Tva jgonois
movere quaestionem et studcre, ut tnodis omnibus
anaaiv ai TOtavrcu tloiptXs aixiat nXrjpco&aJotv.
causae piae corapleantur.
CAPDT XII.
Ei Si 6 xXyoovofio: xd eie cieepeTs atxiae xaxaSi autem heres quae ad plas causas relicta sunt
XeXttftfidva firj nXrjQwoti, Xdyojv xrjv xaxahup&tlisav
non impleverit, dicens relictam sibi substantiam noa
aixip jtEQiovoiav (itj agxilv its xnvrns, xsXeio/iev 25 sufficere ad ista, praecipimus otnni Falcidia vacante
navtbs xov ix xov yaXxiSiov xigSove cxoXd&vxos
quicquid invenitur in tali substantia proficere prooaovSrjnoxt Evot&rj iv xfj xoiavxrj ovaiq ngoxotgEtv visione sanctissimi locorum episcopi ad causas quiirgovoiq xov dytoixdxov xa>v xoncov intanonov tii xae bus reJictum est.
aixiat tis at xaxu).t'Xtmxai.
Ex B reptlunt e. XII 1 Nomoc.m XIV tit. 9, 27, 2 Nomoc.*1* XIV tit. 2, t et 10, 4; pr. l saepius deatrtata
B* J 21, 2 p. 218 Zach., pr. 2 in. ( 661,12 txnotEla&at) Ecl Bas. IX. Summaria 1 exhibent Nomoe.
XIV tit. 9, 27/>. 560 PiVro, 'Pbn. 19, 7 (ubi cilatur viaga grj), Aih. summam repetunt paratitla Ath. 17 2. Summam
2 habet Nomoc. XIVtit. 2, t p. 493 PiVra; Theodori tummam Bf.
volumus, ut omuia secundum voluniatem dcfuncti procedant, etsi vel maxime a testatoribus vel donatori3 bus vetiti fuerint quicquam cum iis commune habere.
Si vero qui haec facere iussi sunt scmel
aut bis a beatissimo locorum episcopo eiusque oeconomis per publicas personas admoniti distulerint exequi
quae statuta simt, iubcmus eos omne lucrum ab eo qui haec iussit tpsis relictum amittere, sanclissimos
avtem locorum episcopos omnes res otnnibus piis causis, siculi dictum est, deslinatas cum fructibiis el
incranentis medii temporis et lucro modo memorato vindicare et qvae leslalor slatuit implere, cum sciant
4 se, si id neglexennt, de his omnibus deo rationem reddihrros csse.
Si guid tamen eomm quae a
nobis dicla sunl sanctissimus locorum episcopus praetermiserit, liccat etiam sanctissimo eius metropolilano
ea exigere et exequi. Atque cuivis alii Uceat eiusmodi quaestionem movere et operam dare, ut modis
omnibus eiusmodi piae causae expleantur.
XII. Si vero heres quae ad pias causas relicta stint non execntus sit, dicens relictam sibi subttantican ad illas non sufficere, iubemus omni iucro ex Falcidia cessante quanlumcumquc in tali substaniia
invcntum sit cura sanctissimi locorum episcopi proficere ad causas ad quas rclictum esl.
3 rtapa
177 TqJ
p r<p
p dZta&mirtf
q Z(o$riaa.piv(p Bt \ 7} xov tpaXxiSlov fiiQove S omni Falcidia f | 27 $vQt9fi
m mf
SALB] evge&titj M (app. Nomoe. L til. 15) | xotaiiri
ij xal
xal N
1 f\
]] ij
Nomoc.dm 2
2,1,
f\ A
A JJ 4
4 avr$$ Bl |j|j <ii f
B || xiva om. B? | 5 xoiavxa S B xtXtvo&ivxss noirjaai SA L Be] aixfj M || 28 oouoxdxov rdiy xontav S x<ov
d
oeKoxdxov A, om. B' | xdntov\ imoxbntov NoBf Nomoc. %i || 6 xuiv fiaxapiatxdjcov A, (tnxaqico- XOIXOJV
m
xdrov om. S | imoxbitov xivv xoncov S\1 rovrtov A || moc. 2,2 D imaxontov NomocA pr. 2,2 | tie 29 Ss]
vnofivrjo&evxts om. A j) 8 vntfnl&evxai A Q jtotrjaat A jj sls SS aixias A
9 xovxoiS Nomoc.m % 1 \ annv xb xipSoS 10 xaxaXeif&iv
S | 10 jtaga rcav ravra Sta&tftivav A |j ioiis 17
2 praecipue post donatoribus colL T \\ a ouu V" |
naQtiipvoiv om. Bf | 11 iniaxonovt xcov lozttov S %5>v
l
imoxoncov, om. xonwv La (j xd ngdyfiaxa jiavxa A | 3 eius T H hoc R \ 5 rubr. Si heredes (heres R) piam disd
poaitionera inplere noluerint (noluerit Ii) IiT in marg,
12 T om. S\ svotpElais Nomoc. 2,1 | 13 fitxd xagnav
(exlul.) || seoundum Tl |J 6 episcopo (episcopomm R*) loinavT-rfiiaii Nomoc.d 2, 2 Q 15 eiSoxaS 20 nXrjgovv
om. S, liSoxae cos ' ^q&vurjaattv om. Aa | 16 x y &Mq> corum R V || 7 ammoniti T amoniti /2 R 81 implere V |j
omne om. R \ 9 reliotum lucrum T\ quoa T [) 10 cuncti
om. B' I 11 ti ftivtoi 6] u pivxoi Nomoc* 2,1 o ftivxot
(defuncti R* t. v.) sicuti R sicuti cunoti V I 14 riogNomocm 2,1 tl (Uv 6 Nomoc.m 2,2 1 18 nagaltXinoi (itc)
J
m
prosoluent R penoluerint Tl |) 17 anNomoc* 2, 2 | tjfitv] vvv Nomoe. 2,1 | 19 xai om. L | lexerint JT [) 15
a
J licentiam Tl |
ravxa) ndvxa A baeo omnia c | 20 tbxai L I 21 Xva. ctudmoram R t 20 alii V*T*vulg.
22 piao om. R Q copleantur Tl fl 23 rubr. Si heres teU>
iQonoit Snaaiv] rponote Snaatv oncoe A | 22 roiavtai om. e |{ airlat 23 evoeptie om. M | 23 TS Nomoe."1 toris substantiam ad pia causas non sufficere dixerit
2,2 II 24 nXrjocoa^ S plerique, Bf ixnXrjQtoau Nomoc.im R in marg. (ez lul.) Si testatoris ubstanti* dicator noa
25 oialav B1 v. 11| inttQxiiv A Nomoc.*'* |) tis] ngos J3*, sufficere1 ad iata T in marg. | Si] Si quis V | 24 reom. S, Nomoe.npr. % 2 || ravras] nixas B javxa Sff {{ liota R 1| 26 quicquid] qni quid R | prouisione V] pro
instione RTvulg.
26 navxbe IOV tx xov fttXx&iov xtgdovs] navxbe
c

DE ECCLESIASTICIS TITULIS

661

Nov. CXXXI 12. 13

1 tl Si Xrjydxov nuQa xivoi ite cvas^sU aiiiat xara1 Si autem legatum ab aliquo ad pias cansas redCt}, xeXevofisv tiaoi firjvaiv dno xrje iftyavtlinquitur, iubemus intra menses sex ab insinuatione
rrjs Strt&iixqs aQ&(iov(iiv<ov xovxo naat XQOTIOIS testamenti numerandos hoc modis omnibus praeberi
& oh xaxaXtXemxai. ti Si vmgfrtovxai oi
quibus relictum est. Si autem distulerint qui in
fipTifuvoi xb xotovxo Xrjyuxov 7tagaaxelv, xai 5 boc onerati sunt huiusmodi praebero legatum, et
xaonove xai xoxovs xal naoav vofitfiov inav&onr
fructum et usuras et omne legitimum exigantur augnnanrj&rjaoPTai anb xov xatgov xrts xslevxijs xov
mentum a tempore mortis eiuB qui hoc reliquit.
2 xovxo xaxahnovxos.
ei Si Xrjydxov ijTJotov olu)- 2 Si autem annale legatum cuilibet venerabili doSqnore atBaafxito oXxco xaxahttpfrrj. el fiiv oi xavxa
mui relinquatur, si quitlem qui boc dare iussi sunt
foivat xAtvad-ivies, 6 xonos iou ixtkvo&qxoixo 10aut locus ex qiio iussum est boc praebcri in ipsa
&ai, iv xy avxf, rj xrj ytixovt inapxitt e'irj, aut vicina provincia fuerit, iubemus nullo modo tale
Ev firjSevi x'g6nu}'xd xotovxov Xr^ydxovixnotellegatum alienari. Si vero loca aut personae ex quiti Si oi xonoirj xa Tiooicona l iov xovxo bus boc dari praeceptum est longius fuerint, tunc
nQoeexa%&r} jioQQcoxigio tXrjauv, xrjvixavxa
liceat illis quibus hoc relictum est, si et pars obliixeivoie olt xovxo xaxaAdfoinxai, ei xal xo 15gata consentit, commutare legatum et iuxta pro eo
xfov
fiiQoe awaivti,
afitifiBiv xb Xrjydxov xai
percipere reditus idoneos, et cum augraento noa minXrjoiov Xa/iftdveiv i>7xi(> xovxov npoeoSov BVTIOQO^ nus quartae partis relictae quantitatis, et neque pluxa iira jtgosfrqxTis ovx iXdxxovoe TOV xexdgxov u- rimis tributis fiscalibus praegravatos; aut venuere,
xa
xaraXeif&eiarje noaoxrjxos xal ftySi noXldis si voluerint, buiusmodi legatum et non minus pro
POVS
xtXtofiaoi pe/iiagrjpirqv. el Si xai ncoXrjoai 20 pretio percipere quam cx tali legato in trigiata
xb xoiovxo Xrjydxov, fifj b'Xaxxov eis xb xl~ quinque annos colligetur, ita tamen ut buiusmodi
[jp Xrtfipdveiv xov Saov vnig xov xoiovxov Xrjyixov
prctium ad utilitatem praedictae venerabilis domus
Ini Xe ivtnvxove aovdyerat, ovxta fievxoi aisxe xb
ubi relictum est proficiat.
lOtovxo xtfiTjfia els xb avfi<pegov xov 7igotigrjftevov aefiaofiiov oixov onov xaxeXeif&r] ngox^Qelv.
25
CAPUT XIII,
*AnayoQtvofitv Si xoTs ooicoxdxois imaxonois nqayInterdicitnus autem sanctissimis episcopis res moaxa xtvrjxa rj dxlrrjxn rj avxoxivqxa, ooa fiexa xrjv biles aut immobiles Beseque moventes, quaecutnque
intaxonfjv tle alxovs OIWSTJTIOXB xgony nsguX&ot, e/s
post episcopatum ad eoa quoquo modo pervenennt,
HHQVS avyyeveTs rj aXka oiaSqnoxe TiQotwna oitj)8^- in proprios cognatos aut in abas quascumque transc. XUI. XIV exhibet Cotl.XXV cap.25 ( = C), inscr. "Iaov &tiov voftov (c/. ad 654,16).
c. XIII ex B habent Ecl. Bas. IX, pr. 1. 2 Nomoc.am XIV tit. 10,2, 3 JVb/noc.*"1 XIV liL 10,6.
Summam praestat Nomoc. XIV tit. 10,5; Theodori summam 1.2 repetit ffl
1 Quodsi legatwn ab aliquo ad pias causas reliclum sit, iubemus inlra tnenses sex ab insinualione testamenti compuiandos id omnibus tnodis iis quibus relictum est praestari. Si yero qui eo onerali sunl eiusrnodi legatum praeslare distulerint, et fructus et usurae et omne legitimum incrementum a lempore mortis
2 eius qui id reliquit ab iis exigetur.
Quodsi annale legatum cuicumque venerabili domui relictum sit,
si qttidem ii qui ia dare iussi sunt, vel locus ex quo id praesiari iussum est, in eadem vel vicina provincia
sini, iubemus nulto modo eiusmodi legalum alienari; sin autem loca vel personae unde id aari praeceplum est longius absinl, tunc liceat tllis quibus id rclictum est, si etiam pars obligata conscnliat, legatum permutaret et pro eo propinquum redilum accipere fertilem et cum accessione non minore quarla
parte reliciae quaniilalis nec muHis publicis tribulis praegravalum.
Quodsi cliam vendere vclint eiusmodi
Ugatum, non minus in prelium accipiant quam quanlum ex tali legalo in triginta quitigue annos colligitur, ila tamen ut tale preliwn ad commodum praedictae venerabilis domus ubi rclictitm esl proficiat.
XIII. lnterdicimus autem sanctissimis episcopis, ne res mobiles vel immobiles vel se moventes,
quaecumque posl episcopalum susceptum ad eos ulio modo pervenerint, ad cognalos suos vel alias ullas
m. Ecl. D Xtydxov LB' Nomoe.dm Xrjydxa Bf || intawdytxcu A in litura, ivaytxat B* | 25 xaxiXel<p&rj
m
e 2 Mtleioftev] iir) S || napd' xtvoi post SLB\ xaiaXeifd-rj Al M || ngoxetptiv Nomoc. 2,2 ||
pri coll. B* || xaxaXeHpfrji L B% Ecl. xaxalti- 27 17 avxoxlvT]xa\ scseque niuTentcs e, y aixoxivtjxa y
A l i TTJS Sta^xTje] tj xrje aotpaXtias rovxiaxt 28 aixovs om. C B 28 xgonto om. EcL | ntQiiX&rj B, om.
IOV iStoxtlgov ixtivov baxit ^atpaXlaaxo Sovval xi tit
L" | 29 aXXo oioySrjnoxe ngoaatnov EcL | dXXa] in
tvotfiett aixlae add 'Ibrt. (| 4 naQtxtxai Nomoc."19, 27 0 alios s H oiqfSqnoxi XQonty om. s, xaxa oiovSqnoxt x^oa
m
6 xovxto] xovxorv M xovro S v. /., A B Nomoc. 2,2, nov A
in hoc s B fiaoTjftivoi M J xo\ xal xb Nomoc* jj Xeydxov A LB'Nomor.<tm | nnoi^tiv S Nomocm 9,27 I xal
om. A | 6 xaonovt] fructum s H vopifiov] 6/iov Bf ||
1 rubr. Si intra VI mcnacs pia noluntas inpleU non
7 xov xovxo) xov om. S Nomoc."1 2,1. 9, 27, xovxo om. fuerit (non adimpleatur T) RT in tnarg. (ex lul.) | ab
m
B> | 8 8i om. Eel. Nomoc.* 2,1. 10,4 |j Xtydxov ML aliquo legatum Fgpias relinquitur cautai Tvulg.] cauNomoc.1" (et sim. in/ra) | ixrjawv oitpS^noxB om. S oiq>- sas pias relinquitur /2* pias relinquitur RV\2 sex] trei
Stjnoxt om. Nomoc.<tm 10,4 || 9 0^x0*] xtvl oTxttt S \\ xaxa- V% 3 numerandas F" J 4 relictum] relinquitur R" () dutuIttp9e{q S Nomoc.dm | ei ftiv 12 xtXtio/itv om.S | lerit Tl fl 5 honerati RVT \[6 nsura Rl J oronem R |
tovxo A || 10 Sovvai om. Bc | 11 tv rrj tit) potl itt- angmentum exigatur TVJ reliquerit T\ 8ru6r. De leganotiiad-ai (12) cott. M || 13 ti) oi liomocfi 10, 4 | 14 ti annalibus (analibus R) ad religiosa looa pertinentibu
noQQtaxdxco Nomoc.im 2,2 J tial A | 15 ixtlvovi Nomoc.** RT in marg. (ex lul.) 1 ciuilibct Va || 9 relinquaetur T |
2.1. 2, 2 H 16 ovfiflalyetiovfi/Jaivtiv v. t.) S fl vnt^'
qui om. Rl B iussi sunt] iussis Rl g 10 boc) et hoo V ||
optifieiv SpUrique 1 1 7 vnig xovxov Xaftftdvtiv A Xa13 dare /2 | 14 ct) aut libri etiam vulg. || obligftti R |
fitiv iinip xovxov Nomoe.m R 18 xal om. A |j xov xtxd(>- 15 consensit V\\% redditus R*V*T reditos V* redidtos
c
TOV om. B \ 20 tl 8i ual 7ia>XijantfiovXoivxo)aut ten- F B , om. Rl n non om. Tl || 20 aooipere T Q 21 annta
itte si yoluerint f || xal om.SNomoc."1 2,1 g 21 ovXoixo RT || colligitur Tvulg. || tiTi R | nt om. V1 g 23 eat om,
am
&1L Nomoc.
povXrjfrwtnSA
SABBrbrb xotowx
xotowxoXjydxov
Xrjydxov
omoc. povXrjfrwtn
om.om. V1 H 26 rubr. De teitamento episcopi uel alterins amminis
I M\ et noD e || tle xb SALB)
SALBs) om.M
|| 22
XafitW
M
22
XfiW
S tratoris (atninistratoria R) uenerabilis looi RTin marg.
Nomoc.m 10,4 ainov Xa^pdvsiv A || oaov inig] oaov (ex /u/.) H lanctu T \ 27 aut ixnmobiles om. V H 28 quo9T*P iifneo v. l.) S oaovntg 17 /* A || TOIOC Nomoc.m qno] quocumque R Q peraenerunt V pereunt Tl | 29 pro10,4 | 23 X xal s' Nomoc.*m \ Ivtavxois J3'?
^
priia V Q in aliaa] in om. T

Nov. CXXXI 13. 14

662

DE ECCLESIASTICIS TITULIS

noxe xQonco fterafspttv.

eie aixuaXeurtov Ss dvdggvferre personas. In captivorum vero redemptionem
atv xai nxo>xu>v anoxoorpas xal eie dXXne evae^ste
et egentium pabula et alias pias causas aut pro
alztas, rj vnio tov ovft<pgovzos TTJS iSiae ixxhjaias
utilitate propriae ecclesiae ex bis expendere licen1 dx xovxoiv Sannvav aSeiav dxertoaav. xai ei zi
1 tiam babeant.
Et quicquid ex huiusmodi rebus
ix iwv routvroiv ngayfidxoiv fitxa xiXtvxr\v avxdiv 5 pnst obitutn eorum in ipsorum facultatc remanserit,
ele XT\V aixcHv nioiovaiav fieivr}, xtXevoftev xovxo xfj lubemus boc ad proprietateni ecclesiarum quarum
Seamnelq xcuv dyttaxdxiov dxxXrjaidiv aiv xrjv itoa>- sacerdotium habuemnt competere. In illis euim soelxov dtayigeiv.
dn' dxehois yao /uovov rols
lummodo rebus licentiam eis alicuandi aut relinfaaiv aSetav avroTs xov dxnoulv fj xaxaXi/mdquendi quibus voluerint damus, quaa ante episcopa*
ols av povXri&cirjanv avyxo)Qovftsv, anep jigo 10 turn probantur babuisse, post episcopatum vero quae
rJc dnioxonrjs anoSttx^watv daxnxoree, f) fiexa XTJV ex genere sibi coniuncto ad eos devolutae sunt,
imaxonfjv anb xcSp xaxa yevos avxoTs awtjfiftdvtov
quibus ab intestato usque ad quartum gradum BUCeis avxovs neoteXfrot, ove i a8ia&ixov Slvavtai ptxQ* cedere potuerunt.
2 xsxaQxov /3ad-fioi> SiaStxeofrat.. xnira Si anavxa^
2 Haec autem omnia, quae diximus de rebns qtiae
CLTIEQ eigrjxafiev ntgl xtav nQnyfiaTwv xoiv fitxa x^v 15 post episcopatum devolutae suut ad sanctissimos
imaxonijv neQieQ%ofiiva)v eis xole oaitaxutove intaxoepiscopos, et in revcrentissimis orpbanotropbis et
novs, xal ini xwv eiXafieaxdxcov oQ<pavor(>6(paiv xal ptochotrophis et nosocomis et ceroutocomis et xenonxcoxoxgofiov xal voooxofiiov xai yeQovxoxofitov xal
docbis et omnibus alits rectonbus venerabilium do*
xni navxtov xc5v aXXiav SIO^XTJXIOV xd>v muum valere saticimus in rebus quae in tempore
ftitav oixcov xoaxslv &eanCt,ofiEv ini xoli ngdy 20 propriae administrationis secundum praedictum mof
xole lv x<ji xaiQcj) xrjs iSiat Sioixr,attoe xaxa
dum ad eos pervenerunt.
xbv tlonfievov xfionov eie aixovi negieoxofxtvon.
3 Ei oi x*s inioxonos rj xXrjgtxoi f) oiovSqnoxt ix8 Si quis autem episcopus aut clericus aut cuiusxXnoiaaxixov pafruov vnTjgixjjs rj ixxXrjaias Staxoviooa
libet ecclesiastici gradus minister aut ecclosiae diaxeXtvxjoet uvtv dtad-rjxcov xnl vofiiutov StaSoxior, ij 25 conissa moriatur sine testamentis et legitimis sucxovxoiv diaSox*] xtj ixxXtjoiq SiafSQtxoj Iv y iivxov
cesBoribus, horum successio ecclesiae cooipetat ia
xexetgoxoyi]fierot.
'
qua constituti fueruut.
CAPUT XIV.
KeXsvoftsv Si (xrjSiva algexixov fiyxs xaxn /xta^oIubemus autem nullum baereticum neque per conatv fitjxe xax* ifitpvxevaiv /xqxe xaxa ayogaaiav r} ductionem neque per emphyteosin neque per emptioaXXcp oicoSrjnoxe xgonto ngayfinxa axivrjxa laftfiavsiv 30 nem aut alio quolibet modo res imnobiles accipere
ap* oiasSqnox* dytandxjjt ixxXqoias r; aXXov at(iao~
a qualibet sancta ecclesia aut alio veuerabiii loco.
C XIV om. B?', extat etxam in Be 1,1,53 {B? 1,1,49, ubi inillo Kaltvofisv 31 ixxXrjoiaf praemisso adduntvr
epitomne Theodori 21. 22. 25, cf. Index reginae ad nov. CXXXI, Zac/tariae Beitr. z. Kritik u. Restitution der
Basiliken p. 14). Ex B exhibet pt. Nomoc*mXIVtit.
10, 8, 2. 3 {ex B 1, 51 [ = 53]) Nomoc*"1 XIVtiU 10, 6.
Summas praeslat Nomoc. XIV tit. 10, 8 p. 586. 584 Pitra.
personas ullo modo Iransmitiant. Ad captivorum autem redemptionem et pauperum alimenta et ad alias
1 pias causas, yel ad commodum ecclesiae suae ex his impensas faciendi facultatem habeant. Et si
quid ex eiusmodi rebus post eorum morlem. in bonis eorum manseril, iubemus hoc ad dominium sanctissimurum ecclesiarvm quarum sacerdoiium habuerunt perlinere. In illis enim tanlummodo rebus facultatem alienandi vel relinquendi cuicumque volueritil iis concedhnus, quas ante episcopatum eos habuisse
probatum sit, quaeve posl episcopalum susceptum ab iis qui genere illis iuncli sunt ad eos pervenerint,
2 quibus ab intestato usque ad quarlum yradum succedere possunt.
Haec vero omnia, quae diximus
de rebiis post episcopatum susceptum ad sanctissimos episcopos pervenienlibus, etiam de religiosissimis
orphanolrophis et piochotrophis et nosocomis et geroniocomis el xenodochis et celeris omnibus admittistratoribus venerabttium domuum valere sancimus in rebus quaetempore adminislralionis eorum praedicto
3 tnodo ad tos perveniant.
Quodsi qvi episcopus vel clericus vel qualiscumque ecclesiaslici gradus
minister vel ecclcsxae diaconissa defuncla sit sine testamento et legitimis successoribus, corum successio
ad ecclesiam in qua constituti erant perlineat.
XIV. lubemus autem nullum naerelicum neque per conductionem neque per emphylcusin neque per
emptionem aut alio ullo modo res immobiles ab ulla sanctissitna ecclesia vel atio veneraoiti loco accipere.
1 fisxacptgeiv ante 661,28 ett iSiovt coll. L R 2 tis
1 captivorumj caput eorum Rl R 4 rebus om. R | 5 fom. e fl 3 f[ om. C \ 6 fieivoi L anofisivrj (anofttivci
cultatem r | | 6 ad utilitaten 72*fl7 babuerint T[ 9 quu
Cv.L) AC | xovxo om. C|j 7 ayloiv EcL, om. s |J 8 fto- vulg.) quae RVT || 10 qui Tl || 13 potuerunt HV) povots A C H 9 avxole om. Ecl H 7] xal C fl 10 fiovXtj- tuerint T poterunt vulg.^ 16 et] ut V\ rcuerentiuimM
&euv A |) 11 tq. fi ftexa ovvrjfifttvcov] post episcoV | et totochotochis Jt, om VT 8 17 nosocomiit R noxopatum autem quae ex genere sibi comuncto 7 tj 12 avvrjftchomiia T || et gerootocomis et xeodoobiis V et gerontoe
fjfvatv] ti(n}fivtov B jj 13 negttX&g A EcL || 14 navxa cbomiis et xetiodocbils T et xenoduchi* (xenodoti* R)
AC\\h xaxa Eel. |j 16 ayiandxovt Ecl. fj 17 ini navet gerontocomi* R vulg. Q 20 estimationis /21 23 ntbr. De
xtov xdtv, om. OQtpavoT(jo<poiv - 19 xa>y aXXtav C || mccessione ab iotestato ueniente episcopi nel clerici uel
a
21 oixtias A II 22 ittQtsgxOfievovs L ittQttQxofuvatvt
cuiuslibet teligiose persone (cuiuscumque peraone reliv. L neQUQxo^ivov C || 23 Si om. Ecl. olooSqnore ABf U gioie T) RT in marg. (ex lul.) | 24 ecdetiasti V\ grtAm
S
dxxXtjotaaxixov om. Nomoc Q 25 iiXtvx^au L NOIHOC. ] dus) ordigradus T" || diaconisse RT duconiuae wlg. S
TeXsvxyOf) B TBXSVTTJOOI ACMNomoc.m || Sta&rjxrisEcL\\25 moriantur R vulq. |j sucoessionibu Tl | 26 in om.
26 xovxov Bf H iv om. L II 28 *tj. prjxt /uifrc RT U 27 fuerint RTvulq. H 28 rubr. De contractibu eofiTJrt^ A] firjSi fiTjHl firjSi MCL B | 29 ftyxe xar* rura qui non rectam fidem recipcrunt T in narg. (t*
dfitpvxcvoiv om. B* 5, 3,16 || 30 dXXov oiovSrjnoxc IQO- Jul.) H haereticum V\ baeretieorum RTvulq. | 29 enfiteoizoy Nomoc.** || axlvrjra om. Bc | Xafleiv Nom.oc.'* || 6in r || 30 accipere 663, e oommunione tcr. V2 in
31 ayiananfi] attiae C (pro quo corrigendum dyias), spaL vae. 6^ w. g 31 loco) loco a quo etiam R*
sancta g, om.AL

DE ECCLESLASHCIS TITULIS

663

Nov. CXXXI 14

ulov Tunov. ei Sixi roiovzov afingrrjdslr)t 6 ftav alpsSin quid tale committitur, haereticus quidem quicquid
mos ei ii inig la&Tqs rijs aixiae Tiaoaa%oi IOVIO
pro tali causa praebuerit amittat, buiusinodi vero
anoXiaei, xa SeioKtvxa ngdy/taxn TW aepaofiiio tonto
res venerabili loco a qno etiam datae sunt vindicenatf ol tenl iSod^rjaav ixSmeiafrcooav, 6 Si Sioix^xfje tur, rector autem domus, qui ipsas res dedit haere7ov oixov 6 ta nvra jigdyftaxa rw aigenxu) SeScoxias 5 tico, omni gubernatione removeatur et in monastenriarjs ajioxiveio&io SioMrtou>s xni eii fJoraarr/Qioy rium recludatur, et nno anno sancta communione
i[i{tallio&a), xal ini i'va iviavidv xfjs ayiae xoivea- segrcgetur, cum haereticis prodidit Cbristianos,
vlat xiQlt^d"oi, oexte nigsitxois XQIOXKXVOVS ngoSi1 $u)xv. Ei Si og&6Soios xrjjaiv k\cat>, iv jj tanv
1 Si autem ortbotloxus possessionem habens, in qua
ayla ixxXt]a{a, ixnoirjasi rj xctralsixpei rj xar' ifupvTtv-10 est sancta ecclesia, alienaverit aut reliquerit aut per
01 rj fiiafriootv TJ xma oiavSqixoTe Sioixtjotv ruvryjv
empbyteosin aut per conductionem aut pcr quamSiSuxey 'lovSaitt/ fj JtafiageiTT) fj "Elt.yn ij Moviavilibet gubernationem hanc dedit Iudaeo aut Samarioijj fj 'AQsiavtp ij aXXio aiQtrtxw, ij aytoixatrj ixxXq- tano aut pagano aut Montauo aut Ariano aut alio
oia rtjs auxtjs xojfxrje TTJV XUVTCOV deonoretav xSi- baeretico, sancta ecclesia eiusdem vici buius vindicet
2 xtirta. Ei Ss its iav aloenxwv, ok awa^i9ftov- 15 2 proprietatem |alienationis]. Si quis autem baerefttv xal iovi Neoropiavoie xal tove idxetpdXovt xai
ticorum, quibus ctiam connumeramus Ncstorianos ct
tovt Euivxiaviards.
ToXfiyoet anrj?.atov TT/S t^tac Acepbalos et Eutychianistas, pracsumpserit spelunamajiae oixoSofirjaai rj 'lovSaloi viav awayotyr\v
cam suac incredulitatis aeiliticare, aut ludaei novam
xarnoxevdoa^ y ttov lonav ayia inxXrjaia tat oisyuagogam coustituere, locorum sancta ecclesia aedi3 xoSo/ias rrj loia Seanoieiq ixSixiixco. ei 8i rte xar' 20 3 ficia suae proprietati detendat. Si vero quis per
i/tfvievatv JJ /tia&coatv rj hioav oiarSijnoTB Sioixrj- empbyteosin aut conductioncm aut etiam aliam quamotv tijv iSinv diSmxs xrfjatv r<j> tmoixto 7tQoeto7iior cumquc gubernationem dedit possessioncm buiusmodi
ti (tiv iyiraioxev 6 SeonoTije rrje xTTJoeeot, ori aigtnxui
personae, si quidem Bciebat dominus possessionis
ravxqv xnrsTiiarevaev, ndoas ras nQotoSovt ixsivov
quia haeretico banc commisit, omucs reditus illiua
xov XQOVOV zov ntQtexouivov rtp awaXXayfiait ITJV X- 25 temporis quod in contractu transiit ecclesiam civiidrjoiav Ttjs noXeas vtp T}V rj xrrjois StdxeiTat ixStxsiv
tatis sub qua posscssio constituta est vindicare. Si
W Si rjyvou 6 SeanozTjt T^C xtjaetos, oii aigsttxde
vero ignorabat dominus possessionis, quia haereticus
riv 6 ravrtjv iftmarev&eis, avxdv fier tbv deoTtojtjv erat cui baec commissa est, ipsum quidem dotninum
Sta ii\v ayvoiav atftpiov yvXaxdyvat, ibv 8i aioertpropter ignorantiam indemnem eervari, baereticum
xbv iv ixniiQfo &iftati xai ixpXrj&ijvai xtov xirjatmv 30 vero in utroque casu expelli de possessionibuB et
xal tr\v ovaiav avrov iu} Srjfioaito nQoexvQcofrijvai.
Eubstautiam eillS applicari fisco.
Quodsi quid eiusmodi commlssum sit, haereticus quidem si quid pro ea causa praeslilit id amillet, res anlcm
eiusmodi venerabili illi ioco a quo eliam dalae sunl vindicenlur, adminislrator vero domus qui easdem res
haeretico dedit ab omni admimsiratione removtaiur et in monaslerium conicialur, ac per unum annum a
1 sacra communione separetur, quippe qui haereticis Christianos prodiderit.
Si autem orihodoxus possessionem habeiis, in qua est sancla ecclesia, eam alienaveril vel retiqueril vel in emphyteusin yel conductionem vel in quatcmcumque administrationem ludaeo vel Samarilae vel pagano vel Monlanistae vel
2 Ariano vel alii liaerelico dederit, sanctissima eiusdem vici ecclcsia horum aominium vindicet.
Si quis
vero haereticorum, quibus eliam Ncsiorianos el Acephalos et Eutychianisias adnumcramus, speluncam imvielalis suae aedificare, sive ludaei novam synagoyam extruere ausi sint, sancla locorum ecclesia aedificia
3 dominio suo vindicet.
Si quis autem in emphyleusin vel conduclionem vel aliam qualemcumque admini~
slralionem possessionem suam riusmodi personae dederit, si quidem dominus possessionis noscebat se eam
haerelico commisisse, omnes redilus illius temporis quod conlraclu conlinelur ecclesia ciyitatis cui possessio
subiecta est vindicei; sin ignorabat dominus possessionis haerelicum esse cui ea commissa sit, ipse guidem
dominus ob ignorantiam indemnis servetur, haerelicus autem iii ulrogue casu et possessionibus exualur
et eius subslantia fisco addicatur.
1 roiovrqf C II 2 taxnr\i x^fi] rfjt rotavrrje A (] nttQa.- 29 81' dyyoiav dtfpiov Bc 5, 3, 16 d^rj/uov 8ia xijv
XOt TOUTO M] naqdayptxo LB> nngdoxoiACs || 3 ano- ayroiavB* 1,1,53 jj 30 xal om. s H 31 aixuv om. Cplerique
lioti CB) anoXiaoi MAL || Tit Si\ xai ia A U tonto]
oXxa L | 4 xal om. A { ixSixTj&ijoovTai C H 5 avia] 1 Sin quid (Si quid autcm vulg.) 2 causa scripri
loiavra AL || 6 eie] cis 16 Cv. L \ 7 ^aXXiad-co C | Zva. cum vulg.] Si quid (quidem R1) tale (pro tali R) comom. A H 8 osrte ngoSiSioxtv vn. A jj nooaSiSioxtv C raittitur, haereticus ti quidem quicquid (qui quid Ji) pro
ptcrique, na^iSfaxtP LB \ 10 rj xax'J 17 om. Ai M \\ II rj (uero H non T 1 ) tali causa RT (reliqua praeler w. pro
xaia ftiofrtuaiv Cs, JBC 1,1, 53 || r\ oiudijTioie dnuxrjatt tali haereticus causa lineola subducta del. R*) si quid pro
A \ 12 8t$a>xd)e Ll vulg. | 'JovSatq)] iovSaico 7} nipt- tali causa F(3) g 2 ammittat T | vero om. T Q 3 ucndiiixm L [c/. ad 13) uiuiSrjnOTB aignixio C | rj JEaftaQtirr]cetur Rl uendicemug T fl 4 dederit R H 5 rcmoueant V(*)
22 npastojitp om. C. Sant 2 inserta (quam Iulianus remouentur Tx remouctur T* \ 6 recludant F(J) reclau(jvoque prattermisit) sententiarum el continuatio turbatur etdatur T |j 7 segregatur VT segregentur Iia |j haerecicis
ratio obscuratur'. ul .13 fj ayKaxarrj 22 7i^ottin(a K0 prodiderit Rvulg. \ 9 autcm] ante V1 \\ 10 est) et
postmodo interpolata esse swtpicio sil\\ 13 r\ aXXtp aipe- (om. V) libri, est et vulg. \\ ecclcsiaj cgt add. V, Tschol.
uxip om.L | ayia Ae (] 14 rovxov As\\ dttxSixtizta Bc b, *. v. \ 11 empbytcusin V \ pcr om. R | pcr om. R vulg. [j
1,16 | 16 xal rovs Evxvxtnrtaxds] xal xovt om. At rovS 12 samarito R B 13 arriano R VT Q alu R*T* vulg. \\
cm. Noioe.m J 17 ToXftrjooi MLB | 18 dmoxiae] niartafS 15 alienatioDGS Rl, delevit Btck Q rubr. Si iudeus aut
LB (&grjoxciae Nomoc. XIVtit.) fl 19 )jj rj Z" J dytaf heretious speluncam aut sinagogam cdifficaucrit R in
laxt] BNomoc.m g 20 T<C om. A | 21 17 htoav] sxioav marg. | 16 etiam] et R |) Nestorianos om. R K 17 aceom.JL aut etiam aliam s \\ 22 rrtv iSinp] TIC A^ om. e 0 faloa V accepbalo R | cutichianistas T* cutichinanistas
23 ox$ 31 nfyoexvQCjfrrjrrti] ort aigextxbs rtv 6 xaixtjv Tl euthichiastas V cuticanistaa R\ 18 inoredulitati 7" [|
ifinnJxtv&tls XTJV xxijatv anuXixo) (sic A*, anwXito /i", edicare V || 19 construcre Beck non reete g 20 proprictntis
eorr. anaXtxto xal) fiovaaxrjoit xaxaxXuiofroi iviavT | Tcro quia vulg.] ucro RT quis cnim V 1 V1 g
lov olov TijB ayiat xtQ'^ftBvos xoiriuiias ti Si riyvoti, 21 enphiteosin R VT | aut per conductionem T ([ etiam
ttvxdv ftiv aXjifitov tpvXax&Tjvai Stn rrjv ayrotar, xbv aliora 11] aliam etiam V, aliam om. T || 22 dcdcrit T
ii aiftrtxov tv ixepqt &iftan ixpXnfrtPxa tdtv JCTIJ- vulff. l| 23 dominu) diTia 1. e. dicimui Tl H possesiioaicuv iZofttofrijvai TW Srj/ioaioj xqt ovaiat avxnv ngot- nis V\ possegsionis eius /2 Tvulg* g 24 redditus T rekvfxntfitrrje A 1 24 ijxiaxevoa Nomoc."1 | xov x^ovov ditoi V\ 25 qui T \ traniit Vvulg.\ transit RT \\ ecixtivov C v. /., Nomoc.dm || 25 ntQitQxoiiivov C pleri'
cletiac vulg. | 26 * uindicari (ncndicari R V) librit vulg. |)
jue, L"6 H 28 ntaxev9ili C || tov Stanoxijf om. L || 27 quia] qui T 1 Q 30 de om. R

Nov. CXXXI 15 ep.

664

DE ECCLESIASTICIS TITULI3

CAPDT XV.
pf
imtQOTteov xai xovoaxwQcov
Orphanotrophi vero tutorum et curatorum fungan^
x
,
ovxto fiivioi iva xal y.aQis ixavoSotur officio, ita tamen ut et sine satisdatione <et conaiat xai irdycoot xal ivdyajvrcu nsgl xwv noayftarajp
yeniant) et conveniantur de rebus orphanotropbiis et
twv tolt oofavoit xvQitas xal ainoii xdls botpavox^oipsis propriis orpbanis competentibus Res autem
fsiote dvyxovxtov. xd Si ngdyftaxa, ansq Sxvxov xivi 5 competentea alicui orpbanorum publicis praesentibus
icbv oQtpavdiv SiatpiQsiv,Si}nooia>vxapovXaQlcov naQovtabulariis et snb gestis monumentorum in bac quixcov xai inofxvr^ftatoiv itQavzofitvoov iv ftiv xfj /3aoidem regia civitate apud magistrum census babitis, ia
X{8i noXei jiaQa rto finyiarocu iiov x-qvatov, iv Sk xais
provinciis autem apud iudices earum aut defensores
inaQxinrt itnoa xois dgxvatv ainwv rj roTe ixdixots
locorum orpbanotrophos accipere et custodire, et si
xav xoncov Xafi/3dvttv rovt bQtpavofootpovs xal tpvXdr- 10 necessarium putaverint, etiam alienare et pretium
xetv, xai ei dvayxalov voftiaovai, xnl ixnoieiv xal ro
earum orphanis conservare, aut alias res pro illis
xoixtov^ilftTjixa-itiii oQfavoTs tpvXdvietv, fj ixEQa ngdyemere, non autem subiacere tutelaribus aut curafiaxa dvx' ixsivav ayogd^eiv fii} vnoxeio&at 8i initoriis rationibus.
1 xQonixois 7j xovgaxcoQixois Xoyiofiois. 'PyXdxxeo&at 1 Servari autem iuliemus venerabili orpbanotrophio
Si xsXsvoftsv xfo tvayel oQfavor^ofeup xavxije xrts /?-15 buius regiae urbis et xenodochio quod appellatur
otXiSos noXcats xal ito j-svwvi xco xaXovpevcp xov xrjs sauctae memoriae Sampso ct sub eius gubernatione
oalae fiv^ftrjs J?apy<bv xui xoils ino xrjv airov Stxatoconstitutis oratoriis aut xenonibus aut aliis veneraSoalav xad-eoxdioiv elxTTjoioie jj evo8oxeiots iq dXXots bilibus domibus omnia privilegia quaecumque babet
asflaafilois oixoit ixdvxa xd jtgovofiia, aneo fyei r\ Banctissima maior ecclesia Coubtantinopolitaaa.
dytorrdxt} /teydXtj ixxXijala KtovaxavxtvovnoXsais.
20
^ (^EniXoyos.)
"Axiva xolvw Sid xov jxagovxos
( E p i l o g u s . ) Quae igitur per praesentcra legem
vofiov eie 16 SITJVBXES ioxvaovxo: tj Tjfjeriga i&innnTa in perpetuum valiturarn uostra sanxit tranquillitas,
yaXrjvoxTjs, q ai\ VMQOXT\ ISixxwv xaxd xb avvrjdse
tua celsitudo edictis sollemniter in hac regia civitate
xaxd xi]v paoiXiSa xavrrjv nohv nqox&tuivtov eii propusitis ad omnium studeat pervenire notitiam.
xt]v dnivxav
yvwaiv iXfrsiv antvadxa.
rjtttls y^25Kos enim providebimus, quatenus Bine collatorum
n(>ovoqooftev, Smos dvev ndarje xrjs xwv ijtoxeXoHv TJ- dispendio fiat etiam in provinciis manifesta.
fiias xal iv xnts ina.Qxl<*-t*
Qx
p Q fri }
D
t xv. kal.
k l April.
A i l CP.
CP iimp. dn. Iustiniaui pp.
Dat.
^
anno XVIII. post cons. liasilii vc. annoIV. iud. VIII.
[a. 545] 30

01 8i o

e. XVpr. ex B habet B' 0 9 p. 533 Zach., pr. in. ( 5 dvtjxovxcov) et 1 Ecl Bas.IX. Summam Thtod.
repetit Bf, Alh. summam pr. repetunt paratitla Ath. 13 2. [Apud Iul. huius cap. sumtna non extat.)
XV. Orphanotrophi aulem tutorum ct curalorum locum obtineant, ita tamen ut etiam sine satisdatione et conveniant et convenianttar de rebus quae ad orphanos proprie et ad ipsa orphanolrophia periinent. lies autem quae forle ad aliquem ex orphanis pertinent praesentibus publicis tabulariis aclisgut
confectis, in regia quidetn civitate apud magistrum censuum, in provinciis axitem apud praesides earum vel
defensores locorum, orphanotrophi accipiant et^ custodiant, et si necessarium putaverint, eiiam alienent
earumque pretium orpnanis cttslodiant, vel adas res pro iltis emant; neve subiaceant tutelaribus vcl
1 curatonis rationibus.
Servari autem iubcmus venerabili orphanotrophio huius regiae civitatis et
ccenoni qui Sampsonfs viae memoriae nomen habet et oratoriis qiiae sub eius gubernatione sunt vel xenodochiis vel aliis venerabilibus domibus omnia privilegia, guae habet sanctissima magna ecclesia Constantinopolilana.
Epilogus.
Quae igitur ver praesentem legem in perpetuum valituram serenitas noslra sauxil, tua
subUmitas edictis tnore solito in nac regia civitate propositis ul ad omnium uotitiam perveniant operam det.
Ifos enim providebimus, ut sine ullo subiectorum aetrimento etiam in provinciis manifesta fiant.
1 8e\ xoiwv A, om. Ecl. |) ijuxQoncov] xal
Q
Be iniTQonoJV x* A [[ xovqaxoQotv ' J 3 xai ivdyaiet]
xal om. A Q ivdyovxai L || 4 xoii oorpavoii xvoicoi xal
airtoit xoli oQtpavorqotpotS L xdlt OQyavoxgotpote xal
aixoTs xols oQtpavolt xvQiait {XVQIOJS dg<pavoii A*) A
orphanotrophiis et ipais propriis orphania e || 6 xaflovXXaqieav LB* U 8 fiaioxQO) xcov xlveaoiv J 9 iw ixSixa A D 11 xai ei 12 tpvXdxxetv om. A || xal ixnoulv]
ttal om. Z,, B*v. l. | 12 17] rj M xal Bc J 15 xavxys
om. L || 16 x<i> om. A |] rq> xaXovfievq xov om. L, xov
om.ABfl 17 avxov] avxrjv Bc iSiav Aft SixatoSoaiav
MA{:)] BtoixrjOiv LB |j 19 &xet *tX.] hinc in L margine
in/eriore abscito reliqua pars novellae deest praeter initinm
epilogi discrepans a MAci {Ktovaxavxivov)n6Xecoe' [T)a
%oi(wv) Sia rov nagovxoe vofiov &eamod'ivxa. Epilogus in AfAs Iraditus num ad exemplar pratfecto praetorio
irucriptum perlineat, Zachnriae dubitat || 24 noXtv om. A II
26 itQovorjao>fi6v M nQOvortaofiev &eov awcQylq A jj
d j
. f II 28subscr.
subscr.om.
om.AAff,
ff,habtt
habttIul.
Iul.ww||||xv.
xv.kal.
kal.apriL
apriL
l app. M] ngo 16 {v.
{ L iff)
ff) xaXnvS.
XS idnotXi X
lul xv. cal.
Xitoy Ath. firjvl dngiXlqp Theod. Q op. imp. dn. iustiniano
p. anno XVIII. lut.u cp. dn. iust. pp. aug. M faatXtltts

Iovaxtviavov xo $TJ' (IJ' vel $/3' traditur, corr. Fabrotus

Ath. ITSI ttf Theod. | 29 basilio uc. ann. u. ind. VII.
(corr. ann. IV. ind. VIII.) Iul.w basil. uo. conss. M vjroxtiat UnatXetov 8' Ath. pexa xr\v vnaxtlav Bthoaylorv
(leg. BaoiXeiov xo 8") ivS. 17' Theod.
1 rubr. Vt orphanotroplii tutorum fungantur officio
R in marg. || 2 ita] ut Rl || tm R | ut et X) et ut V,
et om. T, ut ctiam vulg. || satisdationcm /2* | et conTeniant add. vulg. \\ 3 conneniatur 2' | et 4 orpliaoif
om. JR1 | 5 compctcntes] competentibus R* \ 6 et Beck\
aut libri 0 7 regia] in hac regia V |j 9 orphanotrophu T
orphanotrophiis Vlvulg.$ 10 putauerit T\ ctiatn om. / 2 |
praecium Ral.] prctia VTvulg. g 11 eorum RVT | 12
autem] aut Tx \ ouratoris R ourationis T\ 14 orphanotropho RVT, corr. vuly. | .15 urbis] cinitatis R | xenonoohio F|| 16memoriaej mariae RTvulg. 1 sanso /2 vulg.\
gaberuationem T? || 17 orationis V Q aliis om. RTmlg-l
18 quaecuraque V* in ras. 4 Htt, quoque Tx quae T1 \
habeat T\ 22 sancxit RVT^ 25 prouidemus V\ 26 dispe* V1 |1 etiam] et T B tubicriptione carent libri

DE INTERDICTIS COLLECTIS

665

Nor. CXXXII
CXXXII. Auth.CXXX.Coll.IXtiU2

PAB

1AIKTON nEPI ITI2TE22 K2N2TANTINOYJ1OAITAI2.

DE INTERDICTIS COLLECTIS
HAERETICORUM R

Imperator Caesar Flavius Iustinianus felix inclitus

5 victor ac triumphator sempcr Augustus edictum Constantinopolitanis.
Q
etrai xal fifyiorov dya&6v naaiv avfrgioPrimum esse et maximum boaum omnibus hominon mazevo/xev ii,v ifp a?.t]d~ovs xai aftojniyrov rwv nibus credimus verae et immaculatae Cbristianorum
Xoiauawov jiiorea/s 6g&i,v 6(to?.oyiav, tis xb did fidei rectam confessionem, ut per opinia baec robondvxcov avrrjy y.QaxivEo&ai, xai navxai rovt irjs 10 retur et omncs orbis terrarura sanctissimi sacerdotes
oiy,ovfiiri]t oatioicnovs iegeas tis ofiorotav owacp&r;- ad concordiam copulentur et coiiBono immaculatam
vai xal vftofwvcos rijv ogfrijv icov XgKJxiarcop ni- Cbristianorum confessionem praedicent et omnem
oziv 6/joXoyelv ie xi XTJOVTIIV, ttal naaav jtQopa- occasioncm quae ab baereticia invenitur auferant:
oiv naQa idtv aioexixwv icpevQiuxoptivriv dyaipe&jjvcu' Cjuod O&tenditur et ex diversis couscriptis a oobis
oneo Seixwicu ix i&v nag' rjficov Siayoocos yQacptv- 15 Jibris ct cdictia. Sed quoniam haeretici neque dei
Tw X6yu>v Tfi xai iSixiiav. dXX' ineintQ oi aigsiixoi cogitantes timorem neque iiitenninatas talibua poenas
ItfjtB xbv lov &eov ivvoovvtES <f6flov fttjre ras rjnei' ex legum severitate conBidcrautes diaboli opus iminuivat TOZS TOIOVTOIS noivae dx rrjs rwv voftmv plent et quosdam Bimplicium seducentes sauclae dei
avaTTjoias ivd-v/uoifievoi rov StafioXov tgyop nXtjoouOL, catbolicae t-t apostolicac ccclesiae adulteras collec
xai Tivas rcvv dnXovarioiav annraivies T/,S ayiat 20 et adultera baptismata latenter faciunt, pietatis aestizov d-Eov y.ad-oXtxfje xal dnooToXixTje ixxXrjaias naga- mavimus per praesens nostrum edictum monere
cwdlets xal nagafianriauara XaO-Qaio/t nowvatv, qui tales 8unt, quatenus et ipsi recedant ab haereeiocpte fiyrjadfiE&a Sia toh nagovros fjf^cJv iSixrov tica vesauia ct nec aliorum animas per Eimplicitatem
nagaiviaat TOTS TOIOVXOIS, <p' u> xal aixobe dno- perdant, sed magis concurrant ad sauctara dei ecairjrat rrje^ aigsrixrjs fiavlai xal /njSi rds irigcav 25 clesiam, in qua recta praedicantur dogmata et omrfwxas 8i' dndirjs anokXirai, dXXa ftaXXqy ngosSga- nea baerescs cum principibus suis anatbematizantur.
(itiv ri] dyiu xov &toi ixxXrjaiq, iv tj td ogfra NOSBC enim volumus otnnes, quia ei dc cetero aliqui
TtQtapeiErai Soyfiata xal naaai ui aiQtattt ftera iuveniantur aut contrariaa collectas facientes aut
xwv agxriyoJv ainaiv ava&tfta-tiXovrai. yivdaxtiv yag apud ECmet ipBOS collecti, neqnaquam Otnnino eos
a-navxaifiouXSfiEfra,tos rov Xotnov xiris EXQE&IO- 30 fcrimus, sed domus quidcm ubi aliquid delinquitur
oip ^ 7iagaavvdyorTES rj ngde avxovs avvayoftevot,
ovxrri uarTeXmi lommv dvE^6ftE&n, dXXa TOVS fiev
oixois, t'vd~a T zoiovxov aungxdvexat, TJ aylq iiQos

Nov. CXXXH (Authent. CXXX = Coll. IX tit. 12: gloss.) Graece extat in ML, B\,\. 58 [54; cf. Zacharia
Beltr. z. Krit. u. Restilution der Basiliken, St. Pelersb. 1877, p. 4. 15] {inde Nomoc.""1 XIV tit. 3, 15). Ep
Thtod. 132, Athan. 3,4 (inde Coll. contt. eccl. III 3,4, paratitla Ath. 2 j 6), Nomoc. XIV tit. 3,15.

CXXXIL

EDICTUM DE FIDE CONSTANTINOPOLITANIS.

Primum et summum bonum omnibus hotninibus esse credimus vcrae el inlegrae Christianortim
fidei reclam confessionem, ut ea per omnia corroboretur, et omnes orbis terrarum sanctissimi sacerdoles
concordia coniungantur et uno ore rcclam Chrislianorumfidem profilcanlur ct pracdicent, el omnis praetexius ab haerelicis invenlus tollalur, id quod ex libellis et cdictis diverso niodo a nobis conscriptts demonslratur. Sed quoniam hacrelici neque dei timorem menle concipientcs neque pocnas ex lcgum severi'
late huiusmodi hominibus denuntiatas reputantes diaboli opus pcrficiunt, el nonnullos cx simplicioribus
dtcipienles a sancta dei catholica et aposlolica ecclesia aliena conventicula el baplismata clam celebrant,
pium esse cxislimavimus per praesens ediclum noslrum latcs homincs horlari, ui el ipsi ab haeretica 'nsania abstjneant neve aliorum animas per fraudem perdant, sed nt potius ad sanctam dei ecdesiam ac~
currant, in gua recta dogmata coiuntur omnesque haereses cum ipsarum aucloribus anathemaie pctuntur.
Scire enim omnes volumus, si qui in poslcrum reperianlur aut qui conoenlicula illicila habcant ant qui
apud eos conveniant, nullo omnino pacto nos haecfieripassuros esse, sed domos ubi tate quid commillaiur,
1 'JSixrov MB Theod., index L) "ESixxov L in (txtu,2 collectii RTal.] collcgiis Val. | 4flariugK\ fl. V sal.
T I| iust. V iusti. R pius iust. Pistoriensi* | inclitor uictor
Ath. | TUQI nlajEOJS MLB] ntgl aiQexixwv Ath. Theod.
ic/.s) II ycovoiavxivov noXixan (xoivnvovnoXixait L in atriumphator V | 5 edictum RV] cdicto TaL | constantinopolitanis R] constantinopolitano pp. T constantinotexlu, xoiVOxavxlvovnoXswS index L) MLB\ imcr.stvTO*
poll
V | 7 Fluriraum (Summum corr. T*) T at. || et om.
XQaxwQ 'lovoxtviavbs Ko3YOxavxivovnoXixa.it (xavaxavl
m
l donum Tx g 9 hcc omnia V \ 10 *omnis Hbn || 11
xivovnoXtots
cod.) Aih. {cf.s)^ 7 xai lim
om. Nomoc. QT11
{
copulantur JP| 12 confcssionc V\\ 13 auferalur V auffeoalovs B | 12 6fio<pgovtae Nomoc. 1 op&fjv] immaratur T | 14 ostendunt T | et RVal.] om. Tvulg. || 15
culatam r || 13 OfioXoydv rt xal om.imC | 14 jxapa) neol
L, om. Bt || svQiaxouivrjy Nomoc. Q 15 x] ct ex edei]
II de dci 7|| 16 cogitantes Beck] cogitant libri H timore
7"B 17 inplere
TR 18 quosdam] quosdara animos TQ supygatpivxoiv Stawogcos (SiacriQovxoit Bc) B'f diversis
fidei libri (c/. ad 24) | 19 coU
(>. e. StatpoQtovi) conscriptis e | 16 iSixxtov L (et sic plitiam Rl | dci Beck)
lectas]
cctas om. Va in tpal. vac. | 20 Jateretur Rl latent
infra). Cf. nov. XXXVII 58 et guae Bitnerut affert
1
Guch. d. Nov. p. 484*?. | dW intlntQ 666, i ixxXr\- V | 24 ourrant T [ ad om. R |) dei] fidei V g 25 rcota
oiq om.Bf\ 17 *fitiSi ftrjSi MLB\ 19 ixjtXrjQovOtom.R1 B 26 l anathctnatizcntur T anathematizcmus F J 27
nos R [| si om. V* 0 aliquid VT H 29 collecti ne
Nomoc.'" 0 20 djiavzcjyTts Nomocfl || 22 noiovvxi H\ nossc]
23
J
R* al.] collectionem ncquaquam Vvulg. collcctvoepis] pietatis sr D nagovroe ijfitov Nomoe.'lm s] nagquaquam
^t5v MLB | 26 8t* dnaxrii] per Bimplicitatem (i. e. 8t* tionem quamquam R*T\ 30 fcrem T
H 27 ixxXtjotq]
xa&oLxij
Noj ! f H
jq]
j d ixxXrjaia
j
Ni Nomoc.
\ imi \ aiNom.
g 2dm
9 g 29
tnoc.*1* 1 28 niouvcxat
Nomoc.
yap] Si L\ 33 XOiovxov LB\ om. Ms | dftagxrjO^Eirj L

Nov. CXXXIU pr.

666

QUOMODO OPORTET

Qf
dxxlrjoiq, loli 8i naqaavvayovatv fj ngb:
avxois awayOfiivois %a& ix x<ov Staxdea>v jtotvds
iTxax&rjrai
jiaai igonoie
xeXevouev.
xj
g
Dat. prid. non. Ail
April CP. ^imp.) dn. Iustiniani pp.
Aug. aono XVIII. post cons. Basilri vc. anno III.
[a. 544]

sanctae assignamus ecclesiae, his autem qui colligunt

aut qui apud se collignntur ex coustiiutionibus poenas mterri omnibus modis iubemus.

HEPI M0NAX2N KAI A2KHTP12N KAi AlAr2IH2 AYT2N.

R QUOMODO OPORTET MONACHOS VIVERE R

CXXXTII.

Avxoxpdxuto 'lovaitvtavds Aiyovaros 'lcadyyrj rd) iv- 10

So^otdxta indgxv iwv ieguiv TJ?S Eu>as ngmxtogicov
xo Sevxegov, ano vndxcov {ogSivagiutv) xal -naxgixiia.

Auth. CXXXI.

Idem Aug. Menae beatissimo episcopo.

Q f . )
'0 fwrjgvs fiios xai ij xar' ainbv
( P r a e f a t i o . ) Singulari9 vita eiusque contemfrojoia ngdyfid dariv Ugov xal dvdyov av-zo&ev zas
platio res est sacra et ex hoc eveheus anitnas ad
yvxdi eie &tov, xai ov /idvov totpelovv avrove xovs 15 deum, et non soluin iuvans eos qui ad hoc acceeii xovxo noQiovras, dlXa xal rolt dlloit anaai Sia dunt. sed etiam aliis omnibus per eius puritatera et
lijs auxov xa&aooTrjroi xal rrje nooi 9eov ixereias
Bupplicatiouem ad deum praebens inspectam utilitanapcxofievov XT}V nqinovaav unfiXstav. ofrsv xote ie
tein. Uude et priscis imperatoribus studii fuit et a
nowTjv avxoxodxooat TOVTO SisanoCSaaxai xai rjfiiv
nobis non pauca sancita sunt de eorum honestate
ol (tirQta vtvofJoO-TT]Tai TIEQI T^S avTutv aefivorijioe 20 et ornatu. Sequimur ctenim sacras regulas et antiie xai xoafiioiTiros. dxokov&ovfitv yag tois &eiois xa- nuos patres. qui baec sanxerunt, quia nibil segae
voat xai IOIS dyicordrois naifjdoiv, oinep raira ivont ad quaestionem imperiu coinmunem oninium hotiofcjTjaav, inaSr) firjSiv dfiarov iaxiv tii ^xrjaiv rainura sollicitudinem cx deo suscipienti. Dudum
TT; fiaatXeia XOIVTJV ndvrtav dv&oainajv imoxaaiav
quidem scripsimus constitutionem volentem in multiix &eoii 7zapalaf3ovoj]. rj$q fiiv ovv dygriipafisv did- 25 tudine existeotes monachos ia comniune degere setagiv fiuvAoftevijv xove eis nlfjfros ovxae /iovaxoiis iv
Nov. CXXXIII ( = Authent. CXXXI) Graece extat in ML, A tit.i/. 201, in Collectione XXV capilulorum 23
(== C), c. 1 (667,16 0eonofiev ft7]Seva
) 6 in Be 4, 1, 17 24. Epit. Theod. 133 (iWe pleracjue in B< 4,
1,1723), Alhan. 1,14 (inde Colt. const. eccl. 1111, U). Duo servantur exemplaria constitutionis in lectionibus haud
raro inter se dUcrepanlia, alterum inscriptum lohanni praef. praet. in MLAB, alterum Afenae archiepiscopo in C
et s {idemgue secuti sunt Ath. et Theod.).
sanctae ecclesiae esse addtcturos, iis autem, qui conventicula illicita habeant aut qni apud eos conveniant,
pocnas ex legibus constitutas infligi nos omnibus modis iubere.

CXXXIU.

DE MONACHIS ET SANCTIMONFALIBUS ET VITA EORVM.

Imperator

lustiniunus Augustus lo/tanni gloriosissimo praefecto sacro Orientis praelorio iterum, ex

consufe (prdinario) et patricio.
Praefatio.
Vita monacldca et quae in ea peragitur contemplatio res est sacra quaeque suapte
natura animas ad deum adducat neque ipsis solum utiiis sit qui se ad eam conferunt, sed eliam cetcris
omnibus per puritalertt suam deique precalionem idoneam ulilitatem praeslet.
Unde et ab anterioribus imperatoribus tn ea re sludium collocqtum est et a nobis non pauca de eorurn honestate alqve dignitate
sancita sunl. Sequimur enim divinos canones et sanclissimos patres, qui haec sanxerunl, quandoquidem
nihil non pervium ad inquisitionem existit imperatoriae maieslali quae communem ommutn hominwn curam
a deo percqnt.
Atque iam scripsimus quidem constitutionem, quue vull mouachos, qui magnum multilu4 subscr. om. C Q d. pri. n apr. cp. M Sax. rov. 'Ajzgill.
f j
A j| 23 afinxov) agyov C(s) J] tis jj}
Ath. ij-Mpaivqdvi fttjvi fiattp Theod. | (laoiXeiae 'lovoxiOtp iaxiv C*U 25 ix xov &tuv ACJJi TzaoaXafiouotv L \
viavov xo trf Ath. dn. iust. pp aug. A/, om. Theod. || ovv om. A H Stdrugtv] gxy add. C v. L E*t nov. V
5 fjtxa xt]v vnaxtlav DaatXeiov ro xexagtov {d" Theod.)
\ ossignaniua R vuh.] eas signamus V eas assignamui
Alh. 'Jheod. basilii uo. conss. M; annoIII. rtstituit Bientrft
8 rubr. Ilegl nvxuiv ML (cf. rubr. B 4, t)] Ilegl xov T* (| collegunt V J| 2 colleguntur T J 4 subscriptiontm om.
(o7ii. e, 'JExtga Stdxagts xov aixov C) nd>l Sti fitovv libri, nam quae ex Neoburgenti protata est ab fleimbaehio,
TOVS [xove om. Ath.) /uornxovt CgAth. Theod. | 10 inscr. ad Auth. CXXXI = nov. CXXXIII pertinet | 7 nov.
CXXXUI = Auth. CXXXI omittitur in R V, in T bit
uilxoxgdxoig naxgtxitijt A (ubi pro xnagxto eorrezi
inagxn et insertti ogSivngiiov)] O avxos fJnOtXaie Mrjvq legitur f. 163' et a diversa manu scripta in apptndice xflrotd) paxagitoxaxtp dnioxoncp Ce '0 avxos BnaiXtve vaganlium f. 182 (== /) || 8 oportet T al.) oportcat tvulg. |
10 menne T | beatissimo pp. T eplscopo beatiuimo t
Mt\vn ijtioxontp KtovoxavuyovnoXtojt Ath., O avxbs
fiaoiAevS iaidvprj xdi ftaxngiwxdiai dgx**TiiOx6jta> ML (archiepiscopo corr.yutg.) || 13 SLngulis Tl g rita eiusquo
duorum exemplarium inscripfionibtis ptrperam contami- jhuiusque vulg)] uite ius atque t uitae utriusque T |
nalis | 13 alxdrv M \ 14 ivttyav Cv. l. Q avxo&ev} iv- 14 res est vulg.] rei est t al. cst rci T Q 17 insptara (sk) l;
ttv&ev A | 15 eis) ngbt A | avxois om. A fl 16 xovxo]
Ug. iustam? II 18 fuit studii t\\SS non om. T% | sancta
avxb A |] nngovxat AL H 17 noot} tis A B itgareiat C 2'1 /1| 20 ornato T R 21 *gcgne fit ad quaestioaem imv./. || 18 ngenovaav) inspectam'* : H <o<f>ii.i-av\ ovrjatv perio] signiticut (sizc /) quaestionem et tnperit (pcriit Tl
A U 19 xovxo om. g H SuanovSda&rj A iaitoi'8aaxaiJL || parit 'f\ T/af. sine ria ad quaestionem eat impcrio vutg.{
20 fttigitot C\\ 21 ia xal xoa/ttoxrjxos om. M H 22 dyiot- 22 otnnium vulg.] omnibus t ouinibusque 7' ([ 23 quidem.
tdxoit MA\ dyion L dvwTtgots Cf || olantg xavxa dudum J || 25 degcrere t

MONACHOS VIVERE

667

Nov. CXXXIII pr. 1

xotv<o Statxaa&nt xmn xb itov xaXovfiivov xotvofiitov cundum quod appellatur coenobiorum scbema. et
xnl fiijrs iSins &xtiV oixyaeie firjxe ntgiovaiav neque propria babere babitacula neque substantias
uiCeir fifjxt fiiov xeiv ofiagrvgov, nXXa xoivi, uiv congregare neque vitam sine testirnonio, sed comt<TOi'tf onelolhit, xa&*v8eiv 8e anavxas iv xoivui, muniter quidem eos comedere, dormire vero omnes
xai xbv e\iG%r)(iova ficraonoxeiv flinv xai fiaprvpat5 in commune, et honestam sectari vitam et tcstcs
tlvat xfjt aXX/tXtav XOOUIOTTJTOS, xai xoiit vetoiepovs esse oruatus alterutris. et iuvenes quidem vereri caaiiilaitat XTJV noktar xuiv xavxa ijtonxtvovruiv xai ni iem haec respicientium et ex studiu etiam vigilias
iltmrt,8es xai dygvnviav noosXafiftnvetv, 'iva firj T* assumere, ut ue quid facmoris veluti per somnura
Ttdpcyyov ftrjSs i^ ijivov ytvijxnt /urjSi dax^fiiov &ia fiat neque turpis videatur aliis, sed unusquisque
7ois aXXots, dXX' fxaaxoe XTJV iavxov xoOftioXTjxa xav
10 euam bonestatem etiam dormiendo custodiat.
CAPUT I.
Tivtbv Se npiv Ttgosayytk&evrrov. antg xal ftet%oQuibusdatn vero nobis nuDtiatis, quae digna et
vo; xui nafnkenxipov vifiov irvoetStlxo, tlxoiat inl tnaiori ca tcla 1-gia egebant, recte ad praesentetn
XTJY nngolanv atpixo/n&n ropo&coiav s ixetvrjs xe- veuimus sanctionem ad illius perfectionem et supplcXeicoatv re xal avanXi^pwaiv. Si' rje &tamo/itv, /17-15 mentum. per quam sancimua, nullum penitus licenSevn naprtXaie iSiav k'xeiv oixrjaiv fir]8e xb xoXov/itvov
tiam babcre babitaodi appcllatam cellulam, nisi BOMXUOV, ' firj povos eiq xaxa xb fiovaaujgiov ivl Ius tuerit et monasterium duobus utens miaistris et
ivxov n w> xoto/ievos vnovgyois xai xbv iv Oeiopia continentem et quietam degat vitam, sed omnino
t$ xnl rjavxia Sia^f] fiiov, nU.' oXtoi SVXOJV nXetoviov cum sint plurimi viri, una Bit eorum conversatio et
uvSooiv fiiav tlvai xi)v BITWV awiXtvatv xai eixo- 20 orantium et quae naturac eunt opera facieutinm,
fiivu>v xni xa vqs tpvoewi tpya ngaxxbvxtov, bnoan
quatenus iuculpabile.s et inaccusabiles consi-tant; et
uut/jnxd xt xai dSidpXrfia xa&iaxr}xe. xai xonfi fiiv
cominuniter quidem, sicut dictum est. comedere. comats ttoTjxat anslad-ai, xoivfj Si xafreiSeiv. xai d piv muniter quuquc dormire. Et si quidem tanta fiit
loaohxov t'it] xb nXrjd-os 'oaov tis ivn olxov *o>oi- mnltitudo quanta in uno babitaculo capiatur alioo&at* intiioiys xv/jbv Svo fj roris oixovt tlyni rovi 25 quin duo torsan aut tria habitacula esse quae cahxofivovt aixoiis. fiTjSiva fteyrm navreXuif iSiov
piant eo3. Mulium tamen omnipo proprium habere,
^11- urjBdv, aXX' iv xoivw tj]v vvxxo/g it xal fitd^
Bed in commune vivere noctibua et diebus. ut ooctes
jjfjigap. iva ai vvxxes avxols rijv avxr/v xdii ij/ufpais eis eaudrm habeant quu.Di dies observationfm. Non
fxouv nnpairjorjaui. ov yap xa&evSouatp anavxts aei, enim dorn iunt omneR Eemper, sed paiam est quia
attu 7t()oSr]).op a>s oi fiiv iv xw xa&evSttv tiaiv, ot30ahi quidem in somno suut. alii vero vigilant. et om&'iyQnyognai, xni ndvxws iaovxni xtvts oi rois xa&sinjno 6uut quidam donnieiUes inspicieutes. Si autcm
Sovxas tnomtvovxti.
ei Se rtva otxrj/taxd iaxiv tv
v. 15 0eonioftsv 29 ita
p. 508 ZacL

exlcwt B(A, 1,17, v. 15 Otani^ofiev 32 Inonxivovxts B* M 17, 6

dinem efficiunt in communi vivere secundum formatn coenobiorvm qvae vocantur, ac neque propria habere
habilacula neque opes cumulare neque vitam absque teslibus agere, sed commuititer eos cenare et in commvm omnes cubare, el honeslam vitam sectari, et testes esse invicem honestalis, ac iuniores canitiem
corum qui haec curanl revereri et dala opera eliam vigilias agere, ne quid intempcslivum ne per somnum
qmdem fial neve inlwnestum celeris speclaculum, sca suam quisque noncstatem eliam inter dormicndum
custodiat.
1. Sed cvm nuntiata nobis sint quaedam, quae et maiorc et firmiore lege indigercnt, merlto ad
hanc legem illius perficiendae el supplendae causa ferendam perventmus, per quam saticimus, neminem
omnino propriam habere habilalionem neqxte cellulam quae vocatur, nisi solus in monaslerio sit vno forlc
duobusve vunistris ulens et vitam in contemplatione el solhudme perugai. sed utiqve cum plurcs sinl uiri,
wum esse eorum conventum et dum oranl el dum naturae opera peraguni quaecnmque reprehensione et
suspicione carent; cl communiler, uli dictum esl. cenarc communilerque cubare. Ac si quidem tantus sit
numerus, quanlum una domus capial (ila res habeal): ahoqui duae foriasse tresve sint domus quae eos recipiant. ricmo vero omnino quiaquam proprii haheal, sed noctu dieque in communi vivanl, ut nocies iis
tandem cum diebvs observalionem habeunl. Iteque enim omnes semper dormiuni, sed manifesium est alios
dormire alios vigilarc, el ulique fore aliquos qui dormicnlcs inspiciant. Quodsi quae siait habitacula in
1 xo xdiv xaXovfiiviov] xb xaXnvfjtrov rwv A f \ toi cum Haloandro vulg. {B?) male; omitlitur ex usu per2 oixrjoeie Ce (c/. uov. Vc. 3 /.3l.28)| xxqocie MLA II vulqato prioris enunttati apodosit Jacilt supplendo |) 24 elsv
A || oaov] fis A | 25 8vo TVXOV TJ XQCTS C S rftit tj Sio,
3 (xttv <><n. Cc II 4 8i\ xe A Q onavxat A [cf. p. 31,30)
nar-ias Ct\ avrovt ML 8 5 tmuStoixovxaS fiiov fdg- om. rvxor A f| 26 /xnStfi LB' fiivroi] 8s cum Haloandro
ivgai A H 6 xols recoTtgovs] iuvene^ quidem f g 7 noXt- vulg.{Bt)l 27 fnjSiv om. Cff | 28 Vrt ai\ ort xai A ||
xtinv Cv. l y 8 xai om. A \ 9 /it]8i] Teluti p, oin. A || 29 ov yap) ovx ati \tic) A J aii om. A Q 31 iygtjyogaai
/iT)$i aaxflfttov &n roie dXXoii) xal rolt Xotnoit aoxn- LAC\ iygriyoQTjaav liyQjjydgrjai B' cnd. Lips.) MB ||
ftoi &ea A neque turpis videatur aiiis c [fria roU al- natnst Vv. /., L ndvxa Bl U oi om. Afl32 xivav Aa
lois om. Cv. I.) J 10 Zxaaxov A\ \\ yvXaixuv MA || 12
aniQ M) n(av {pro aia>v1\ A nncQ |*n LCe H 13 xal
nOtpaXtaii\>ov\ cautcla s | npottStiio am. A | ini) xal 1 cenobinm (scenobium /) Hbri, corr. vulg. \ sccme
ini Ci 15fl*qv A U firt8t'va] iwv fiovaxatv firjStvn A || et ( semet 7* \ 2 ncque habitacula om. T B substan1G iSiav Sxuv 0^*170*') Heentiara habere habiiandi (1. e. tiain / | 4 eos quidem comedere 7*| 6 ornatos libri, eorr.
nSimv fx*1? oixfjOat t) s 8 f*r$*\ >J C, 01. e 1 17 ' titXrjy vulq. 1 alterutri libri, corr. vulq. Q inuenien T | uerere
' A) fuj fiovoe A Cc (c/. nov. V c. 3 p. 31. 3S)J om. MLB\ (uere /) canitiem.7*1 / uenerandae canitiei T* | 7 hoo T ||
*axa) et (/. e. ttai ?>ffJ ivl xvxbv tj nm j g 18 8vai C 8 ompnimn / 1 12 qnaedam libri, eorr.vulg. | 13 maiori)
v.i. | xpivptvoe AC(e)] xpoiptvovB xpcv/uVovs ML | xal que digna maiori 7'1 U leges 7*f|| praescntes / U 15 pcr
ACs] xaxa MLB || xbv) tov xdtv (r./. rov) B' \\ 19 quatn| quamqaam T ;nullam t%om.T 17 et monostcrium]
^mt,fi ACi\ Stnt^v MLB \ o/itos Cv. l. \ ovt&v] o xotv leg. sn monaatcrio? | 18 *degunt Tt degant oL. vulg. |
B' xcov A Q 20 avxcav am.A j avvakaiv C\ xal n>x/l*~ 19 cum) oum tunc / g 20 ora tium vult/.] operantium
vcjy] tixofiivoiv xt A 21 notovvxtav A |] onboa MLB] Tt | 21 inculpabilem l" |) inacousabllem ta inaccurubilesortas \Cs | 22 re om. B' || xa&iext]xa ftfLB] xn&ioxfj- T | ct 001. Tl | 22 sio /1| comedere T Q coromuniterque
*oi ( c 8mfiivoi A || 23 d>S tiffTjxai om. A H autia&woav dormire T\ 27 ut et noctem < y 29 quia] quoniam 11 30
U xa&svSiiatoav A || xal (om. B* v. /.) t ftiy] tl ftiv- Tcro] non Tl \\ 31 quidem t Q si om. Tx B autem] antc T

Nov. CXXXIII 1

668

QUOMODO OPORTET

(tovnairtQtip tatv ijtb rbv oixovpanxbv

aliqua habitacula sunt in qaolibet monasterio sub
v (eixa ini) xavxrje xrje fieydlqe nbXeax \rj tua constitutorum sanctitate, sive in hac inagna civnb xr,v afjv ovroiv dyiaiavvtjv] eht ini xjjje avvitate sive in eius per circuitum habitaculia sive a
TJJS nsgiotxiSos, sixe nag' TJUCHV alxaiv fpxofiopij/iBva nobia ipsiB aedificatis sive ab aliis, seorsum habitaitxe nag' ejtgiof, i8tdovoav oixrjoiv ixovxd xtvtop 5 tionem habeutia aliquorum monacborum, baec ouinipovaxdiv, xavxa navxa xafraigqoete xgonoie anaotv,
bus modis depones aperiesque eis alterutra, ubi celedroi&is it avxole xr\v aXXrjXwv &e'ar, xai oyovrat
brentur Quid euim fonuiuabunt hoc agentcs, semcl
navnt T JIOQ' dXXrjXcof jigaxrofiava. xi yap Srj xal ipsoa dicautes deo et abrenuntiantes publicae comescv?.aptjd-rjoovTat xuvxo npdxzovxee, anai- iavxovs dvasationi? Et boc quidetn ita valere nunc et in fu&dv\Ei d~e(o xai dnsinovrss ngds naaav SrjfiioSr} Siai- 10 turum omue Tolumus teinpus, uullo (sicut dictura
xav; xal xovxo fiiv xavrr] xgmtlv vvv ie xal eis xbv
esti babente habitaculum seorsum, sed congregandis
e|^s anavxa povX6[ie&d XQOVOV, ovSevbe tae eigrjjai, omnibua et inspicientibus quae (ab) alterutria aguuifyonos otxTjatv iSiav. dXXd ovvafrgot^ofiiran' d.7id.vxu>v tur. Certum enim est quia talia studebunt ea COQy.ai deujfjiviov %a nttQ* dXXrjXiov n^axxopevw ngo- stituere qualia omnino inculpabilia manent. <Et) si
SrjXov yao oxi roiaixa antvaovaiv aixa xa&eaxdvai 15 quis apparuerit tantum impudcns, ut audeat tetnptare
ola jiavxshot avtniXriTixa pevet. it Se xis oy&eir] praevaricari quod sancitum est, monasterii praesul
xoaovrov dvaiSijs, aisxa xoXfidv intxeigelv nugafiaibaec examinet. Volumus enim vehementiorem quam
veiv 7 ttbv vevofto&exijfuvati', 6 xfjs ftovije rjyoifievos
nunc est fieri observationera. et primum quidem non
xavxa i^sxa^exoj. (JovX6/ied-a yag xfjs vvv ofoSgoplurimos esse in monasterium iogressus, sed unum
xigav yertafrai xijv naQaxfjgrjaiv, xai nodixov fiev fifj 20 aut secundura forte, et adstare ianuae viros seiics et
noXXds elvai rde eie xb ftoyaoxrjgiov enoSove, dX*.a castos et lestimonii boni ex omoibus, qui neque rcftiav rj Svo xv%6y, icptaxdyai TS XTJ nvXiSt dvSgag
vereutissimis inonachis concedaut sine abbatis volunyeyrjgnxoxas xui a(6<pgovas xal (tEfiagivgr]fivuvs i
tate deserere monasterium, sed intua eos detineaut
dnavxtov. oineg ovxe iols eiXa/Sefftdxois uovuxois avy- quae dei 8unt zelantes uec semet ipsos lacerantes,
xcogi)aovai ^wotc xqt xov rjyovfiivov ypcoftrjs ix<potxav 25 nec actus nec studia, nec alios quosdam introire in
ix io\i fjovaoxr/giov, dXX' etato xoixove xn&i^ovat xa
monasterium noctibus et diebus sinant, quod noo
dsbv t,rjXovvxas xai pfj StaoTxvJviat iavxove,
recte manere procuret venorabiliura voluntatem. Sitxiie ngdj-ets fiijxt xae dntxrjSevaen, ovxs exigovs
que cautissima maceria munitum monasterium, ut
ns yevead-at xaxa xb fiovaaxr\Qiov vvxxatQ xt xal nullus exitus aliunde niBi per iauuaa sit.
*' rjuigav idaovatv, oineg ovx OQfrijv pivuv xfjv 30
xcov cvXafieaxdxtoy /uova%cuv nagaoxevuaovoi Sojjav.
iaxta Si dxgifiei frQiyxiip Tttpinetrpayfiepoy w fiovaoxyyiov, oitxe prjSs/tiav 'odov dX/MXofrey nXrjv ij Sia
ttav nvXtSuiv elvai.
v. 20 prj nuXXat Si xllv T " c 30 idaovotv exlant D' l. e.
ullo ex monasleriis sub oecumenico palriarcha siv<s in hac magna civiiale [sive quae sub sanclilate tua
sunt] sive in eius lerritorio constilulis, sive a nobis ipsis aedifwata sive ab aliis, quae separatam habitalionem notmullorum monachorum habeant, haec omnia omnibus modis lolles, apericsqne iis muluum inter se
adspectum, ul quae invicem intcr eos agunlur omnes conspiciant. Cur enim tandem hoc agere vereantur,
qut setnel deo sese consecrarint omniquc sacculari vilae renuntiarinl? Et hoc quidem ila valere et nunc
et per omne deinceps tempus volumus, neu quisquatn, uli diclutn est, propriam habitationem habeat, sed
omncs congregeniur et quae inter eos invicem agunlur conspiciant; manifestum enim est operam eos daturos ul ea talia existant quulia omni reprehensione careant. Si quis aulem adeo impudens appareat, ut
aliquid ex iis quae sancita sunt violare audeal, praesul monastcrii haec examinet. Volumus emm severiorern qvam nunc est fleri observationem, ac pritnum quidem non multos esse ad monasterium aditus, sed
unum vel forte duos, portaeque adstare viros senes el caslos cl otnnium testiinunio probatos, qui neque
religiosissvnis monachis permillanl sine praesulis volunialc-monaslcrio egredi, sed eos inlus deliiieant
quae dei sunt seclames, ne se ipsos, sive actiones suas siye siudia, disirahant, neque atios ullos noctu
dieque versari in monasterio patianlur, qui quidem e/fechtri sint ne bona maneat exisiiraatio religiosissimis monachis. Sil aulem monaslerium firma maceria circumsacplum, ne exitus ullus aliunde nisi per
porlas paleat.

1 xiuv inb 2 nuXecot otn. Cg, i> t. exemplar Menae ytiv C H 26 ix om. C | toat C Q 27 &tbv] xbv &tby L |
archiepiscopo mistum; ibidem quae eorum loco substituta xovvxae cum Haloandro vulo. (de A non constal) \ xai um.
sunt verba ij (rj om. e) TWV VJIO xrtv <trjv oyxoiv nyttaav- Be p SiavovxaS iavxoTs A, StaamovxaS om. Bc j 28 ftrftt
VTjv, eadem in alltra qtioque exemplari (MLAB) temere
xds ngd^ets fifjxt TS imxtjdsvotiS om. B* | xivai irtgovi
inteipolata leguntur g 2 etxB ini add. Zachariae ex c || 3 inl A || 29 yivea&ni C introire f || T om. Cv. l. } 30 xafr*
irji\ ntpl xrje B ntgl vqv A || ainr)S om. Af |j 4 negtoi'
Tjfiigav B* 8 idooHHv C | ontg ovx Cs otrtvit xcd A |
xtda A (per circuituin habitaculis e) H tXxt om. A II ai- pivEiv om. M{B1) B 31 novnjuff om. Cf | nagnoxtvdati
idiv om. C1 oixoSofttjfuva M aedificatis, i. e. tyxo&oprj- Ce Q 32 &{>iyx(o} M] 0'giyyioi L tQtyxty AC &(>tyxip
fidvwvt e U 5 iSid^ovanv oixrfiiv (iSiatpiaas oixrjous A) B B 33 n om. C
ixpvxn xtvcby fiovaxcov A Cs) om. MLB 6 ndvxa.
anaoiv MLAB] naot xgonon xa&aipnnitt Cs | 7 xrjv
1 aliquam T 1 [| qnolibet] tcstimoniorum add. ta \
dXXrjlcJv &e'av 8 npaxxoptya] xfjv aXXrjlcov ndgvSov monasteriorum (vulg. Q 4 aedificata Beck | *habitationetn
C aherutraubi celebrcntur % || 9 nQaxxovxst ACs\ nqdx- habentia] babitantia T/(habitata vulg.) | 6 deponens l g
tuv MLB || 10 &sip] itS &ed> L | naaav om. s \ <**7 qui enim t qui hoo Tl | *semel] semet /i"6n g 8 converlinv Cv. I. | U tavxi Cfl 12 itpt^S CIJ 14 elao/ttvoiv sationi vulg. | 9 ct iu] et om.ta U 10 omne] easo T\ 11
C | 15 xotavxa ABC\ xa xoiavxa ML f aixa ABCe] habiUculo Txt \ 12 ab add. vulg. | 13 cnim est] eit
avxol ML | 16 avsitixlfirjxa A y ptvii Cv.l, L fiivuv boo T, est enim vulg. | studebant t || oonstitatum e*t
A^ti Si] xal ei C\ 17 intxetgelv xt xal naga/3alvsiv
Tl H 14 maneant t |j * t addidi (autcm post quia add.
A D 18 TI xdiv vtvofto9ixT}fiivuiv MB\ xa vavopo&sxr?vulg.) g 16 praeuacan T\ 17 enimj hoo Tl | 18 qaidem
fiiva LA quod sancitum est s, xt om. C plerique, ante primum Tt% non) in T\ 19 esae vulg.] fuisse /i'6r| ionagapaiviiv coll C untu | 19 ydg om. Cv.l. | XTJS VVV gresaus vulg.] ingressos libri || 20 et ciutos om. t\1\ tctiaifoSgoxigay As] ifjv vvv Ofodgoxtgav MLB atfoiqo- moni, om. boni t | *qut neque] quinquo Ubri \ 22 contiqav vwi C || 20 xyv AC[e)] om. MLB g 21 elvat C(s)) ccdat T\ 23 *desercre] egercre (seregere T) libri | 25
fxeiv MLAB \ xds om. A { 22 Svo] Sevxigav Ce Thtod. | studia] custodia / 1 2(> nootis Tx | sinant) tin autcra TI
iftaxdvai xt\ itpeaxavat 8i Be xal Iftaxdvai C | nvXp 27 rcctam vulg. \ uoluntate T || 28 materia t U 29 alii < |
AB C || 24 xovs eiXa^eaxdxovs /tovaxovs LA 0 25 ixyv- ianua Tl ianuam T*

MONACHOS VIVERB

669

Nov. CXXXIII 2. 3

CAPUT II.
Deinde vel si nulla ecclesia in monasterio sit,
"EnBira xav il fttj xts ixxXqoia xaxa xb fiovaoxTjncgue sic occasione ecclesiarum egredi (et) deambuqiov eirj, ftrjSi ovxcas ngocpaaei xwv ixxXqouov ixtpoilationes illicite illic facere et confatmlari cum quibus
lav ddeois, tj xal nsgntdxovt ixeioa noieia&at xal
hivyxfl-vitv xialv oh ov JZQOSTJXOV, dXXd nagayirB' noo convenit, sed venire quidem tempore Bacri miafrcu fiev iv xtjf xctigw xrje ieoas Xtixovgyias a/ta T<p 5 nisteiii cum abbate suisque prioribus et senibus,
Tiyovptrqt fj xdis aviwv ixgaixevovol ie xai ytyrjgn- sacriticioque completo omoes monachi rursus ad
xoff, T^S Se XatxovQyiat nXriQcofreioqS xb filv /xovaxt- coenobium revertantur ibique sedeant magnumque
deum bonorent ct sacris scripturis incumbaut Pluxbv anav ttvfrit ini xb xoirofiiov ^ft/pcl' xaxeios
xa&rjofrai, xal rov xe fiiyav ixexeieiu &ebv xals xe rimus itaque est talium librorum cborus. et possifciais ivTvy%aveiv ygatpaie. noXvi yag 6 ispos rwv 10 bile est unicuigue animara corrigere atque rigare
loiovitov fiiflXlov xQOS, xal Svvnxot dariv ixaaxov sacris, quae si trequenter legerit. nunquam decipitur
ITIV yvfltjv inavog&ovv xal inaoSeiv xois isqols Xo- nec ad bumanas uesceudet Eollicitudincs. Quattuor
yiois, aneg ei Gvve%a)S avayiviuaxoiev, ovx av norc autem vel quinque seniores ex ipso monasterio esse
oyaXtisv oiSi eis av&g(onivnt xaxtvex^ilev ptgiftvai. ia monasterii constituta ecclesia, quibus iam omnis
riaaagat Si rj Ttivxe ngta^inas x xtjt avxijs /JOVTJS15 exercitatio est expleta iu continentia et qui ordi(Ivai xaxa xfjv iv xqi fiovaaxtjgiio xa&eaiojoav ayioh- nationem babere merucrunt in clero presbyterorum
TOTJJV ixxXrjaiav. ok r,Si] yras ayaiv dirjvvorcu xaia
iorsan aut diaconorum aut deinceps habentium
trv aoxrjotv xai oinep %eiQoxopias ^icorrai TIJS iv ttff scheina. Dicti namque et supervenientibus loqueaxlijgtp, ngeofivzegwv iv%bv fj Sitxxoviov rj imv ifi^rjt
tur ct de divinis eloquiis disputabunt, et putari omfyovits o%TJfia. OVTOI yag xal TOTS atpixvovftivots iv20 ncs esse talcs procurabunt et custodient luventutem
xcv^oyrat xnl ra ix twv &itop Sia)^ovrai ygayatv exardescentem et suos termiaos exire voleutem conxai vofj.i,iod'ai navraS tlvat loiovxovs nagaaxtva- tineutia detinebunt.
aovai xai <pvXa!-ovGi fbv ieobv olxov, rr;v vtotrjza
dqaawofiivr\v xai rdiv oixsioiv ogcav iuvae fiovXoHivr\v vnb rrjs xagrsgiat Inv/pvxts.
25
CAPUT IIL

Ovx etteXevoerat Si ovre yvvii navxeXais tli nvNon Ingredientur autem neque mulier penilus ia
p J g o v ovre avrig tit ywaixtlov y ngo- virile monasterium neque vir in femiueum occasione
f
leXevrTjaavroe xiixslaa xti/tivov fivrjuqs ij xaxa
mortui et ibi Bepulti memoriae vel per aliam cauattnv akiav, xal fiaXujta tt nt aStXfov rvxbv ij sam, et maxime si qui fratrem forte vel Borqrcm
aStly>T]%> tj xtva xdiv ix rov yivove %EIV iv xiy pova- 30 aut aliquem ex genere habcre in monasterio dicat
oxTjgiip f^aeie
ovyyivtia yag fiovaxoTs ini yfp oix
Cognatio namquo monacbis in terra non est caec. IIIparticulae (v. 28670,1. 1618. 2224. 671,118) extant in B'l.c,
v.ilsq.
4,1,18. pr. summarxum habel Ecloga ad Prochiron mutata 23,0 p. 116 Zaeh.

avyyivtta

ptov citat Bt

II. Deinde etiatn si nulla ecclesia in monaslerio sit, ne tum quidem per causam ecclesiarum licen(er cxeant, vel ibi ambulaliones conficiant et quibuscum non decei congrediantur, sed tcmjpore quidem
sacri ministerii una cum praesule vel primoribus eorum et senioribits eo acccdant, mimsterio autem
peracto omnes monachi ad coenobium reveriantur ibique consideant, el lam magno^ deo tupplicent quam
sacras scripturas leclilent. Magnus enim csl sacer eiusmodi librorum chorus et qui possit uniuscuiusque
animum emendare sacrisque eloquiis irrigare, quae $i coniinuo legant, numquam decipiantur nec ad humanas sollicitudines delabantur. In sanciissima autem quae in monasterio est ecclcsia quattuor vel quinque senes ex eodem monasterio sint, qnibus iam omne cerlamen in exercilalione peractum est quique digni
habiti sunl clericali ordinationc, presbyterorum forlc vel diaconorum vel eorum qui deinceps sequuntur
habitu praedili.
Hi cnirn et cum adeunlibus couoquentur et quae ex sacris scripturis sunt disserent et
tfficient, ut omnes esse tales viri perhibeantur, et sacram domum custodient, cum iuventutem audacem et
terminos suos egredi votentem conlinenlia cocrceant.
III. Neque vero ornnino ingredielur aut mulier in viriU monaslerium aut vir in maliebre vel nomine memoriae defuncli ibique sepulti vel ob aliam causam, el maxime si quis fratrem forle vel sororem
vcl aliquem ex cognalis se in monaslerio habere dicat. Cognalio enim monachis in lerra non est, quippc

1 tneixa] fnttra Si A J ei fitj xtt Ce] et ns fiij L

vtoxfjxa ACs] xr\v vaoxtjxa Si MLB fl 24 xnl) xt xal
HTj TIS B ij xtt M [de A non liquel) Q xaxa] /|a> xaxa
C R 27 ovSi ML || tii om. M Q rj om. ACe | 28 xtiftivov)
A\2 tXtj om. M H 3 aSedis ante txtiaa colL Ce | <7 om. yivofiivrje C || ftrrjfxrjt) ftyrjfirjt X<*QIV ^ II 29 aXXtjv]
ACs 0 4 oi ACe\ ovSi MLB g 5 fiiv^om. MB^ iv om. aXXtjv xtvh B' \\ 30 XUJV om. B* \ 31 ftoraxols A C\
AC\ rj xoit avxtov C (suisque ?)] rj TOIS avxov ML xole povaxolt AILB || Inl xijs yijs
AB |) 7 htiovgyiat) Otlas Xtnovgyiat A\\S inl ACls)]
tis MLB \ 9 xnd-laai C 1 n] yt M\\ ixnaiuv &aov\
dtbv xtftav Ce || 10 yng) 8i C itaque f II o om. A,
2 et add. vutg. | deambulatione si lioite illi cfacere
iiQOS om. s || 11 Swaxot l/aloander] Swaxov libri J ixd- Tl deatnbulatione lllicite facero T* || 4 misterii T j|
axov MLAB\ ixdaxt? Csl 12 inqSeiv Cv.L\\ Xoyiots 5 oum abba T cum ab abbate /1| 7 nbiqae Tl (I 8 pluridvayivwaxoitv mus vulp.) pluribas (plaribasqae /) libri g 9 libcrorum
om. Ce || 13 ffiwxws] rjovxcus A | avayivwaxoitv
T | ohorus vulff.] quorura iibri | 11 qaae om.t\\ legitur
OfaXtiev xaxtrsxfrtTiv) legerit decipietur dedicctur decipitar Tl Q 12 dcsccndant Tx
Jcendet ? II 14 otpaXottv A\ 15 rj om. L* | ngioflvxigovs T || decipitur]
1
Cc Q 1G ayKaxaxjjf om. e | 17 Stqwoxat A C] fjwaxai descendit T | 14 in om. T || 16 in cleroj uinculo ( ||
AILB I 18 oineg] ointg npdTj*> C% xfjt om. Cv.L\\ 20 18 alloqnuntur T aloountur t (rf. 672,33. 673,0) g 19
(loviit) Labentium y | OVTO] dicti e | 21 ja om. Ct, putari vulg.] portuarii T portunarii t portauit o/. | omnes
quod probat Zachariae | 22 xoiovxovt ilvai A R nctga' esse talea] cue atales commnnes / || 21 uolentes T \ 26
Btck) memooxndoovot (nafaoxsv(iovat Cv.L) ACe) naqaaxtvn' aut T11 n c T || 28 et] ei T || memorise
I || 29 torem Tl 0 30 aliquam T j|
oatev MLB || 23 fvXaovoi ACs) fvXdintev MLB || riam Tt H per om.
l
toy UQOV olxov anle fvXdovCi coll. A, om. C$ Q Tqv 31 oongregatio T

Nov. CXXXIII 3

670

QUOMODO OPORTET

iaxl idli yt rbv iv olgavq) t,T]Xd>aaai piov. rl yag 8ij lestem zelantibus vitam. Quid enim volentes tales
xav povXojitvoi tas rotavxas eieSSovs noi^aatvro,
ingressus faciaut, nisf volunt agere aliquid interei (ii) /SovXovxai xt nodixeiv riov anrjyoQevfiivtov;
dictorum? cutn liceat et viris competentia in virililbv ov xal ra avSoaai jigenovxa iv xdit avSgtbus nionasteriis (viros facere et raulferibus similiter
xols fiovaairjQtote avSgas nouXv, xai ra ywai^iv 5 deputata in muliebribus monasteriis) celebrare, nuilo
ofwicos nnovevsfiTjuera
iv zols ywaixeioie
ftovaart}permixto alteri nec si q
quia forte frater dicatur
fj
y
f}
p
i
Sb
i
&
l
i per
ngatteiv yvvaixas.
ovScvbs
imfttywfitvov
&aesse autt soror aut cognatus alter:
non enim
rtQcp, ovSi eiris ivxdv d8e/lpdi ehai teyoiTo rj aStXpr] hanc occasionem ingredi sinemus alicni. Si enira
rj ovyyevTje al).of ovSi yag xaxa taitrjv TT)V TIQO- ipsa principia abscidamus et per ipsum aspectum
xpaatv eieiri;r6v slvai iiai ovvxai(>ovfiev. tl yao avras 10 insertam animabus dilectionem et ex boc lapsum
Torc agxas ixxoxpcufiev xai it]v 8t avrr,i xfje ogdoecof probibeamus, erit multo possibilis ac facilior sacris
ziixgivouivr}v lalt ywxaJt a.jtnxr]v xai^ ibv iwtvfrt
decertatoribus melioris vitae status. Omnes igitur
oXtofrov xioXvoaiftEv, i'axnt noXkd) Qucov re xnl evxohuic legi oboediant, et neque viri recondant in mup roTs ieyoTe aytoviaxaii rj tov xoeixrovos filov liebri monasterio sepulcra neque mulieres in virilibus
inaxaaii.
navxti roCvw r<j>8t ic? voftip nei&e- 15 asceteriis fodiant. Nec viroa enim mulierum Btudia
woav, xal firpct UVSQSS ajzoxi&ta^toaav iv vwaidecent nec rursus virorum in muliebribus collcgiia;
xiicov novaaxt]oioiv ratpoit pqxe ywalxee iv dvdoixoTs nec ex hoc propter defunctos viventibus turpes et
aoxt]TT](>iois xaxopvTTtofroooav. oixe yap av8(idoi yv~ mali principii tales pernrixtiones agi, ut tion iter ex
vaixcorinSss nginovaiv ovxs ai&is avSpaJves xoit xwv
hoc tiat naturac apud se inhoneste grassari et lu*
yvvnixtov xaxaXoyoif ovSi ivrsv&ev 8ta xovs tsXsv- 20 dere et suas confundere causas et pietatis quasi vetijoavTas iols negiovai ras aaxwovas xavxae xai agxslamine coguationis scbemate baec agpre, quae neque
xdxove im/tttae yivea&at povXofie&a, Xva firj ndgoSos
dicere neque cogitare singularem vitam eligentihus
Ivxtv&sv yivotxo ifi tpvoei jxgdt iavxfjv S firj Vefitt
est bonum. HIo existente manifesto, quia necessaiQvtpav re xai nai^eiv xal xa &la xaxaioxivsiv ngiyrium est sepulturae ministrantea et maxime lecUs
fiaxa, xai eioe/Setae Sij&ev ngoxnXvft/uaxt xni T$ xijs 25 [non] ingredi monasteria. Sed ia virilibus quidem
oaiae oxy/*art ravxa ngiixretv, aneg ovxe Xeytiv ovxe roonasteriis causa facilis est, in muliebribus noa ita,
iwoeiv TOIC fiovtqorj fliov aaxovaCv iaxt xnXov. 'jSxel- propter memoratam iutcrdictiouem.
vov 8i ovxos tpavegov, a)i avdyxrj xa&tarrjxs xovS
lals xatpalt vnrjgerov^erovs xal /tdXiaxa xovs xt rfjv
xXlvtjV aegovxnt rove re ogvxrovxae eisipoixnv eie xa 30
fiovaoxriQia. iv fiiv rotc dvSotxois fiovaartjgiott xo
Ttgayfta evxoXov iaxiv, iv 8i xoie ywaixtloiS ovx ov~
los,
8ta TTJV eigrjftivTjv anayogtvatv.
qui caehstcm vitam secteniur. Nam quid tandem spectantes eiusmodi ingressm faciant, nisi guid eorvm
guae prohibita swU agere velint? cum et viris qnae viros decent in virilibus monasteriis et similiter
gvae muliertbus destinala sunt in muliebribvs monasteriis mulieribus agere liccat, nullo alleri admixlo, ne
tum guidem si guis forlc fraler esse dicatur aut soror aut cognatus alius: nam ne per hanc guidem causam adilum patere cuiguam permiltimus. Nam si ipsa principxa praecidamus et illecebras guae per ipsvm
adspeclum animis se insinuant et lapsum inde imminentem prohibeamus, multo facilior et expcditior existet
sanclis luctaloribus meliorfs vitae inslilutio. Omiies igitur huic legi obtempereiit, ac neve viri recondanlur
in muliebrium monastertorum sepulcris neve mulieres in virilibus asceteriis sepeliantur. Negue enim viros
mulierum scdes negve rursus virorum habitacula mulierum collegia decent; tiegue inde propter defunctos
iis gui superslites sunt inhonestas illas et perniciosas comtnixtiones fxeri volumus, ne via inde naturae
aperiatur adversus se guod fas non est luxuriandi et ludendi et divinas res dedecorandi, alquc pielatis
nimirum velumenlo et specie exequiarum en agendi guae neque dicere neque cogitare iis gui monachicam
vilam exerceni bonum est. Cum auiem illud appareat, necesse esse eos gui sepulturis inserviunt et praeseriim qui feretrum portant quique fodiunt monasteria ingredi: in virilibus monasteriis res facilis est, in
midiebribus non ita, propter prohibttionem modo diclam.
I xbv Iv oigavq}] rbv ovQaviov A || 2 * xav] xal libri || xove ravras (tales s) Cs, xal dgyexdxovt om. MLB \
Povlofievoi) firj fiovXofitvoi C, om. vl |) * noirjaoivxo
22 povXSfis&a om.Cs\ 23 ivxBvv MLBs] ivrtv&er
MLAB inoiriaavxo C (| 3 ftovXotvxo xi B R ngdxxBiv Sia xove XBXevTTjaavxas (ex 20) C, om. A || ylvoixo xrj
TI C || 4 ^lov o> LBC] ibv ieorr. i a>t>) ov M (piaei. C xij (pvau yivono A || 24 &eia MLAB] oixtia
ibv yaQ A |) T] rore C v. {., om. i? | 5 drSgdai C || Cs H 25 xai rdj) xni om. Cs H 26 off^s] oo/af ^cj^e A
Ta om. ^4 R 6 anovBVBftTjfiivote /1 || 7 yv'aIxaC MLAB] natXysiat C cognationis (i. e. ovyyBvBiasl) f U *ovJ-
om. C s D &axe'g(p A Cs] &axe'ga)v ML d~axigov B | (7 ov8i libri || 27 voelf .6 | ^uor^jw/] TOV fiovrjgrj M B /^011"
vniu) || 8 ot'5e et TS] t xai /1 || aSeXfbv A 0 !*' i- ffiv J || ^OTJ ^4 Csr] om. A/J^B U 28 Sk\ om. Cs, 8rj cum
yoiro MB] tlvcu Xiyexat L tlvcn Xiyoi A Xeyoi elrat C Scrimgero vu/g. || ovxoi <pavBgov\ ovxoft (pavtgov Stnoi
dicatur essc s || aSsXyrjv A || 9 t] avyyevie C plerique, LB\\tat ACe] om. MLB (SxtHalnander) |j 29 xais om.
11 xnv avyytvrje A \ aXXos) rj dXXos C | 10 Btatxrjxbv C v. 1.1| ra A\ om. AJLBC I xijv xXlvriv oQvxxovxat
tlvai xtai [xial om. L) avyxa>pooftBv AfLB] eis fiova- ML A B\ xijv xXlvr,v fiaaxat,oyxat C lcctis s | 30 %b
OTrjQiov ywaixttQV eiarjfrjxov ilvat avyxoiQovfiev xtvl A fiovaoxriQiov A, xa om. C || 31 iv ALB) xal v il
Bioiivai avyxtogov/utv xtvl Cg || airxae om. B 8 11 ix- aXX' tv Cs i| 32 xois om. C
xoyatfitv Ce] 4xx6yo/*BV MLAB\ 8I avxrjs] 8ia B ||
12 titxQivOftivijv] firj xQlvotfiBV {xglvofiBv unus) C g Trjs
1 qui T quod / 0 2 uoluerit Z" jj 3 uiris (uir Tx t) ex
V^JC^S Cv.U || anaxrjv MLAB) ayaTtrjv Cs || 13 xatXv- competentia Tt || 4 *riros monasteriia t AAru omitsa
OOi>itr C xwXvaofitv cum lialoandro vulg. (B) || lariu Z, " MuppUvi || 6 nec /] ne T || frater] Bupcr / | 7 cognatos
Qatav XB A\ $nos xt C TtQuof xi MLB possibilis e
T 1 o/. || 8 alicui T al.] aliquem t vulq. g 9 ospectum)
14 xoii itpole dycJVKJTait] xavraie A, om. C\\ 15 xaxd paciuni < Q 10 animalibus jTH 12 detractoribus T y vitM
orottit ('s\ xaxopfrutois MLAB\\ 16 ar8ga L ano- statas] intestatui JT (] 14 muheris in uiribu Tlj 15 ati*
-nfrio&ajaav post tdtpots (17) colL B* \\ iv yvvatxtiarv steriis Tt || 16 dcoet T || maliebribas 7*]roulieribus(a/.f
fiovaaxTjgicav tnwots MLB] iv ywatxzltf fiovaoxtjgtqr mulicrurn vufy. I) 17 turpes vulp.] turpis libri || 20 ueletacpds (Tntprjt X"9iV ^) ACff || 18 ctaxrjrrjpiots] uova- mine Ta | 21 cognitionu / || hoc l y 22 condicere, cvrr.
codicere ' | 25 OUQ del. Beck || monasterio Jibri, corr.
vulg. || 26 muliebribui vulg.] malieribas Tal. meltoribas 11| non] aatem uon vulg-1| 27 icditiosexa T

MONACHOS VIYEEB

671

.Nov. CXXXITl 3. 4

1 9sanitpfuv xoivw, etjtoxe fieXXot roiovro T* yivt- 1 Sandmus igitur, si quando aliquid futunim sit
a&at xni framiod-ai rti yvvrj iv yvvntxtito ftoyaaxr]tale fieri, et sepeliri mulier in muliebri mouasterio
Qiq> [av$(>a yaq ovx ifpiefiev), xde ftiv evXafJsaxdxae (virum namque non sinimus), reverentissimas quidem
ywaixae iv xu> oixeitp pdvetv xaxaywytip, ftovrjv Si
feminas in 8uo manere babitaculo, solam vero ostiaiwv &VQW()6V rj xae {hiQtogove x* TJJV rjyovftivrjv Xaws5 riam aut ostiariaa et abbatissam, in quo forte ipsa
avrijv ei ^ovlrjd-sirj naoslvat xole yivofievois, xai &ax- voluerit, interesse his quae aguntur, et ipsos iilos
xov inBivovt nydgavxafxa TIBQI irtv boiav vtvofito/teva agentes quae circa funus sollemnia sunt et sepulebrum
xal rbv xayov oQv^nvtas xal xb aaifa xaXvrpavxat fodientes et corpus obvelantes repente discedere, uetvfrvt anoxtoQtivy firjre &eaaafie'vovs xivits xcHv eiXa- que videntes aliquas reverentissimarum neque ab alifisaraxtov yvvaixcov /iqre nagti xivot ainoiv foafoV- 10 qua earuin visos. Sed peque aliam excogitent occaTcte. 'AXXa ftT]Si dXXjjv intvostxtoaav nQoyaotv rj dr- Bionem aut viri ad muliebria monasteria ingrediendi
8pes rcHv tle yvvatxela fiot-aax^ta jtapoScov jj yvvnTxes aut mulieres viris deputata. occasione borum quae
riov uvSodaiv aipojQiopivav, nQospaaei xu>v negl xijv circa funus aguntur, quas utique memoriaa vocaut,
oalav jigaxxoftBvco*', os 8q ftv^fiat xaXoioiv, eie xgt- in tertiara et oonam convenientes diem, aut dum
ir\v xai ivaxrjv owiovxes rj/tioav, rj rjvixa xeaaapa- 15 quadraginta complentur aut etiamannus: cuui Hceat,
xovxa i^rjxotsv fj xal ivtavxot' ij-ov, ti fiiv yvvaixslov si quidera muliebre sit monasteriuin. tnuHeres omnia
iirj xb fiovaari)oiov, yvvalxas anavxa itgdxxeiv, el Si agere, 6i vero virorurn, ipsos similiter, et noo occaavdptlov avSoae, xal firj noopaaet xaiv xowixoiv naqa- Bione taliiim observationum inhouestatem veuerabiliir\Qr\oe(ov aooliav xiva xole eiayiai (iovaaxr\qion bus monasteriis imponere.
?9
20
CAPUT IV.
ij Si ovSiv rwv vofiofrexovfiivtav ei /irj <pvQtiia vero nihil qnod sancitur nisi custodiam hak'%oi XTJV noozi]xovoav Sivnxat xTjoela&ai ngosbcat corapctentem poterit servari decenter, eancimus
t, &eonit,ofiev xbv xara xaiQov ixdaxov fiovaper tempus uniu8cuiusque tnonasterii praesuiem frengoecnaixa. avr8%we inonxevstv xai ntgiBQya- quenter inspicere et perscrutari uniuscuiusquo conai X7]v ixdaxov noXtxeiav xe xai xaxdoxaotv, xal 25 versationcm et disciplinam, et sicubi aliquid parvum
ti nov T flQaxv yivijxai ixagd xb itginov, xovxo
iiat contra quam decet, boc repente corrigere, et
ti&iis ina.roQ&ovv, xal fiij ovyxwQslv fiei^a yivcafrni
non sinere niaius fieri lapsum et perire animam ad
v
ibv oXiofrov firjSe dnoleo&ai yn>x'/ itQos xijv dx xije salutem conversaiionis contugipntem. Monasteriorum
d
aoriTjQiav xaxacpevyovaav. 6 Si xtbv fiovaautem cxarcbus. B! quis fuerit per loca, sicut in
Q
gj-apxoe {eiye -ttt sitj xaxa xbv xbnov, cotneq 30 hac felicissima civitatc, (baec perscrutetur et mittat)
ini xavxTjs daxi X7JS evSaiftoros n6).i(ot) xavxa jtegitpya^eo&at xal axeXXiroJ loiiB xnXovftevovi aztoxQtaia-

1 Sancimus igitur, si quando eiusmodi qvid faciendum sit et sepelienda mulier aliqua in tnuliebri monasterio (virum enim non permittimus), ut religwsissimae mulieres in habilaculo suo maneant, sold autem
osliaria vel ostiariae et ipsa forte abbalissa si velil intersint iis qxiae fiunt, atque illi simulac peregerinl
guae in exequiis fieri solent et sepulcrum effoderint atque corpns texerint, statim discedant, neque vi~
dentes ullas ex relicfiosissimis muiieribus neque ab ulla earum visi. Verum ne alium quidem praelextum
excogitent aul virt in muliebria monasteria ingrediendi aul mulieres in ea quae viris dcslinaia suni, ut
eorum nomine quae in exequiis peragunUtr, quas quidem mcmorias vocant, in tertium et nonum diem
conveniant, vel ubi qttadrapinta dies praeterierint vel eliam annus: cuni liceat, si quidem muliebre sit
monasterium, mulieres omma agere,< sin virile, viros, nec vero nomine eiusmodi observationum malam famam aliouam venerabilibus monasteriis adspergi.
IV. Quoniam aulem nihil eorum quae sanciunlur iuste scrvari potest, nisi iusta cuslodia utatur,
sancimus ut qui cuique monasterio pro tempore pracest assidue observel et yerscrutctur uniuscuiusque
vilam et slatum, ac sicubi quid leve contra decorum commUlatur, hoc stalun corrigat neve patiatur
tnaiorem fieri lapsum nec pcrire animam quae ad salutem per exercitationem obUnendam confugerit. Monastcriorum autern exarchus (si qui co loco sit, sicut est in hac feltci civilate) haec perscrutetur suosque
1 9tanitfifiEv xoivvv] &eoniofitv Si L Sib xal &e- itQtnomcos A || 24 inonxtveiv Ce] irtoTxxevtiv avxovi
antXflftiv A \ u (tiXloi xomvxo Ce \\ 2 &dnxexai L [j MLAB [nvxbv coni. Zachnriae) \ 25 XB om. Cv. I. R 26
TIS yvvf] om. C, TC om. e || 3 dvSpi C \ a<pie/jev A | yivoixo fioaxiA | Ttnqa) TtQoi B jj nptnov, xovzo) npoa4 fiovae A^h XTJV &vQ03(>bv n om. A. fj xas &vgojpovtrjxov A H 27 fitt^ova LC \ ytrio&ai A C R 28 ftqxa C
om. B* H tdt\ xovt L | 'iaatS avxfjv ((] iv ole Xatoe airt] et e B xrjv yn>xvv. C U 29 xnxatpvyovoav AC j| Si) 8t
C(c> ti ya B' jj 6 ytvofitvott Cfl &dxxov ixthovi] ipsos yt A C B 30 ttyt xis A) n c C e tt yt M ti xt L
illos e | 7 ooinv] oaiuv xa<prjv A || 8 xal xbv} xal om. A II ti B | xbv om. C il 31 ioxl AfLAB] om. Ce (| evSaifto9 tvfrtiae Be D dva%(opilv M |j fiyr* &taaafiivovs A D' vos om. L K nepuQya&xcJ MLB
C s) fiij xB&eapivovs MLBC ] 10 ywatxdiv om s Q rtvol
ABCe] xtvtov ML\ 11 pT/xe A C || aXXrjv13 atpa)f>nr
2 mulierj mulierem T2 | 4 bostiariam aut hostiariu (
(tivatv om, B* icf. ad 16) || 13 xwv eis dvSpdotv ayxtiQio
monhostiarias Ta bostiarias 7'* g 5 abbati&saa 11 *in quo]
piva malit Zachariae (cf. e) H 7iQO<pdati {s)\ xai
quo T' al. qua T* l Q 6 *ille libri (illa vulg.) \ 8 reMLBeC\\ngo(pdaei xav16^viavros| xr\ f
pente T% |) 10 visos vulg.] uii /t7ri || 11 ad] aut Tt H
/ al. deputati T jj
f j xatpfj }}t> 8fj xai ftV7]fir,v xaXovoi QJ 12 uiri T g dcputnta vuly.) depulato
13 tnerooriam / g 14 conucnites Tx \ 15 quailraginta]
xal xtaaaQaxoaxrjV ifyxooxrjv xal inavctov
/ al. || onnus] minus
^nl xb avtb avrionts A || 15 lvvdxr,v MLB, Cv.l. \\ luna ( | complentur 7~\ complctur
l
1
i) fiCs) om. ML ixai cum Haloandrovuh ) Q 16 i(xouv T\ 16 sit] sit in / siti n T sine uirii in 7' 1 mulierca
V | iytnvxot] xrjv tie xa ywntxtla Tid^oSov dvSgtt dm- omnia vulg.] tnulieres omnei t omncs jTfl 17 occasioneni
T || 18 inhoncatatum < (| 21 babcat /] hanc 7'fl 22 ervotiitoaav fiovaarrjgia add. B' g ib* MLB\ tbv ov
^ om, A B piv] uiv ovv A || ywaixav C i 17 tttv A || Tari vu/p.] seruare libri | 23 monaotcrii 2i uniuscutusque
om. l \\ 25 param Tt || 26 quae t || repetcnte Tl t
^8 dvdptioy dropat] ditiftwv, alioht oitoit! Cc \ ftr)
2
l
%
^QOfdati) (iT]8i A | nnQaxijQT)aia)v\ vno&iotmv A j| repetere T (| 27 smel T R lapao 1 T tal. || 28 fugientcm
T \ 29 cxartuschus T t exartus T 1| 30 * bauo mitUt
'9 xtva om. Cs fl 20 Tiooan&ia&ai Cs fl 21 ovdev
ifS
C | 22 t'x" ' ^ip C./. || tn libris omiitu suppltvi

Nov. CXXXIII 4. 5

672

QUOMODO OPORTET

QIOVS xois avxov xara ta fiovaaxTJQtrt, xa

eos qui appellantur responsarii eias per monasteria.
xai napa liov yeixovwv, fitj itoi rt rtovrjgbv tni itvos
et requirat etiam vicinos, ne forte aliquid nequam
.roiv fiovaatri^iaiv twv &yyv&ev yivsxat, xal tavra
in aliquo monasteriorum proximo fit, et baec unicinavra eaitj>Qovtix(o ** rije nQoSqxovoqs aj-iovita
versa castiget et competenti digna faciat providentia.
7tgovoias. dXXd xal 6 no)xto% ixdarrjs ijxiaxonos xov- 5 Sed etiam uniuscuiusque civitatis episcopus huius
IUV TtQOvoiav ixerof, etxe naxQidpxqs e'Cxe ftrjXQonoXl-providentiam habeat, sive patriarcba sive metroponr)i tixt xal tav xafr' ixaaxov eirjt xal xovs evXa^elita sive singuli sint episcoporum, et reverentissiraos
araTOvS ixSixovS trjs ixxXrjalae TJJS avtov axeXXerco
defensores ecclesiae mittat baec requirentes et serlavxa dva^rjxovvxas xai yxaoatpvXdxxovxas xal firj
vantes et non sinentes quicquam tieri extra quam
ovyxtogovvxas fit]8' oxtovv yivea&ai t'ga> xov IXQOZ- lOdecet, sed et si quid (iat, velociter hoc emendare.
rjxovios, aXXa xai e! xi ytvoixo, &axxov xovxo inarooSanctissimus autem patriarcha felicissimae huius
&OVVTOS. 6 Si ayttuxaxos itaxQiaQxqS ravxTjt itje iv- urbis de monasteriis iiic positis similiter exatniuet,
Saiftovot noXecos ta neoi xtov itnav&a fiovaaxrjQttov
<et) custodes rei deo amabiles ecclesiae defensores
Ofioicoi ijfexa^txa), xai <pvXaxas xov TXQay/iaxos rovt Banctissimae maioris ecclesiae et quos putaverit per&eotpilEOxa.xov5 ixxXrjaiexSixovs xijs ayiaJxdxrjs fieyd'15 fectos et bonestissimos esse constituat, ut per plures
Xrje ixxXrjaiae xai ove av vofiiaetBv aypifieie xai aefxvo- custodia facta adbuc amplius observatio et super
taxove elvai xaxaoxtjada&a}, tva Sid jiXetovtov xfjS
peccatis vindicta fiat.
tjvXaxrjS ytvofisvTje trt fiei^cov TJ xijQijGiS xai r) ijil
lois afiaQxfipaoiv ixSixfjaiS yevtftai.
CAPUT V.
Jei Si Uxaqxov fiovnaxriQtov inb rjyov/ttevov xe?.ovv 20
Oportet autem unuraquodque monasterium sub
t'xetv, xafrdneo dnovres l'<p\h)ftv, TOVS Xsyopevovs abbate constitutum, sicut praediximus, babere eos
dnoxgtaiaoiovs^ avSgas yeyrjgaxoxae xal rjStj xov /to- qui vocantur responsarii, viros senes et iam monachivaxixbv a&lov dywvioaficvovs xai ov pqSiws xns aco- cum certamen superantes et non facile corporales
/uaxixds inrjQtias vyiaxa/uevovs. 61 xols Tipdy/iaat xai violentiaa passuros, qui corum rcbus et eorum occuTOTS aviajv dnTjaxoXrjfiai xc's. xai ov /IOVOV ti- 25 pentur utilitatibus. Et non solum si virorum monantq avSpiov eirj xb fiovaaxriQiov dXX' ei xal yvvatxdbv
Bterium, scd si etiam mulierum coutingat, esse duos
tvxov, elvat 8io xtvae r" xgeis dvSoas tj ewovxove. el aliquos aut tres viros aut eunuchos. si possibile est
Swaxov, fj xwv ytyriQaxoxav xt xal inl ou><ppoovv7] aut senes et castitatis tcstiinonium babentes, qufisftaQxvQTjpivttiv, oineg xd. ngayftaxa avxals npd&ovai causas agant et ineffabilera eis praebeant commuxai XT}V dQorjxov avxats SiuSwoovoi xotvcoviav, rji-ixa 30 nionem, cum buius tempus fuerit. Si vero de alitovxov jtaiqos.
ti Si TIBQI XIVOS xov f*ovaaxrjoiov qua monasterii utilitate aut ad uuam reverentissimaXQeias f) s fxiav xdiv elXafieoxdxtov aoxrjiQiuiv a, arum ascetriarum pertinente dicere aliquid necessariotpeoouttvjs einetv xi xdiv dvayxaimv (iovXoivxo, IVXBV- rum volueriut, loquentur abbatissae et alteri penttus
ov%at irj rjyovfievri ftovrj xai ereoq itavxeXdis ovSe/uq
apocrisiarios qui vocanlur in monasleria mitlat, et ex vicinis guogue quaerat, num guid forte mali in
aliguo ex monasteriis yicinis fiat, alquc haec omnia castiget et ea qua decet providentia digna habcat.
Sed etiam cuiusque civilatis episcopus curam ei ret adhibeat, sive patriarcha sive metropolitanus sive unus
ex singulorum locorum episcopis sit, et religiosissimos defensores ecclesiae suae tnillat, qui haec exgtdrant
et custodiant nec quxdguam praeter id quod decet (ieri patiantur, sed etiam si quid faclum sit, xd protinus cmendenU Sanctisshnus autem patriarcha huius felicis civitalis quae ad monasieria hic sila pertivent similiter examinet, el custodes rei deo carissimos defensores sanctissimae maioris ecclesiae et qtioscumque diligentes viros honestisrimosgue esse putaverit constiluat, ut custodia per plures praestita etiam
maior observatio et pro delictis vindicta existat.
V. Oporlet autcm unumquodque monaslerium sub praesule constitutum, sicut aniea diximus, habere
apocrisiarios qui vocantur, viros aetate provectos et monachico cerlaniine iam perfunclos nec facile cor~
poris impetus passuros, qui rebus atquc utilitalibus eorum occupati tencanlur. Nec lanlum si virorum sit
monaslerium, sed etiam si forte munerum, duos vel Ires esse viros aut eunvchos, si fieri polest, aut ex
senibus et propter castitalem probatii, qui negotia earum peraganl el arcanam communionem, ubi eius
rei tempus est, iis distribuanl. Quodsi de negolio aliguo monasterii vel quod ad unam ex religiosissimis
sanctimonialibus pertineat, verba necessaria facere velint, cum sola abbatissa neque alia omnino tdla ex
qxj
MLB] dnaaxoXoivxo Cs
t xoiis avxov MLBCf, rovt om.A || xaxa] xal Be H
x ^
Ta om. Cv. L | 2 xai napa xdiv C{:)] xai xdtv (x (iv M) aovxai A ( 27 xvxouv C(c) II r\ xqiit om. L
om. A |
MLB ix rd>v A xal tx xaiv cum Uuloandro wlg. |j fffj ei LACs] rj ti MB\ 28 sq. q xaiv fieftaofj i
nov CLB] fir)7to} M ftrjnois A || 3 xu>v iyyi&ev\ xuv ACs] fiaQxvQovfitPOvf MLB || 29 aixaTs om. A y || Q
iyyv&ev alxdh* C, om. A || xavxa om. A || 4 ndvxa C, fccoot A y 31 xovxov] xov xotovxov L, om. A fl xataot
navxas A \\ b noXiioi] xrjs noXeaJt A | xovrtay A$ 6 xt- ML B] xatQoe ttrj C s Heijeoi xatQoi A | 32 rj om. A $
34 ftovrj xrj rjyovftirij A, ftovt] om. Cs j| navreXas ov9tx(o C || 7 ene xni 17] Bi?e singuli sint episcoporum f H xal om. Cff || 8 117 ixxXrjaiae xrfi avxov (avTJjs Seftia ixtQtt xtav lii xb (tovaoxrnfio yvvatxdtv A
ML) arsXXira) BML rrjs iavxov aieXXixco dxxXrjaiae A
rrjs ixxXrjaiae xal ovxai cxtXltxa C ecclesiao mittat s 0
2 etiam] et T H nequamquam Tll 3 monasterio T\
10 &co yivea&at C &ai ytveofrai A 0 11 xal ef xt] xdv xt fitj sit Tt\\& prouidentia T \\ 1 singulis / | et om.
A | yevoixo C] yiin\xa% B cvfifiaiT) A, om. ML U xovxo T H 8 ecclcsiae niittat JDeck) et committant
Tt\\\Oet
em. A U *btavoQ&ovv libri 1 12 T^S tvSai/tovoi xavxrjt om.t\\ 11 urbis huius t || 12 liio vulg.] his Tt S 13 et
Ct | 13 ivxevd-iv B \\ 14 6/wlcot OM. C | 15 ixxXrjatsxSi- add. vulg. || 14 quos) tres (|| 16 ampUor vulg. | 21 conttovS MBs] ixSixovS LAC || 16 vofilaouv M || 17 xaxa- stitum sicut supra diximus T || 22 et iam] etiatn T11
artjodxa) C |) Sia nXuovcov) nXtlovot L || 18 ytvojuittje]
ct Tvulg. || monachicbum / \ 25 utilitatibus] bcreditatijTQO/3ait'ovar]S A || fieVQov La || 19 yivtxai C H 20 fjovabus hutilitatibus ta || uirorura Tt] sit add, valg. g 26 eliam
OTTJQIOP txaaxov A || 21 ixuv om. Cs \ xovs Xtyo/ttvovs] si Tvulg. H congat /" || 27 viros aut] uiros aut uel T 1 f |
axihXuv IOVS Xiyoftivovs C habere (i. e. ^xBiv) ^ s qui
enuchos T || 28 senex T || 29 eis vulg.) ei Tt | 30 alirocantur e || 22 xbv [tovaxtxbv afrXov ACs] xb fiova- qua Beclc] alia Tt Q 31 ad unam aut Tx \ reoerentis%ixbv MLB | 23 aytovtoa/jtrovs MLAB\
Siawaafii- simam libri, corr. vulg. || 32 asistriarum T assistrinm t |
vovs Cs II 24 ot\ 61 xal B [| xols] xoli avxd>y C s II 25 pertinenli t pertinet T\\ 33 uoluerit T loquebantur t

MONACHOS VIVEEE

673

Nov. CXXXIII 5

tcov ywawcov rcHv eis x6 fiovaarr,Qtov, rovxo ajua 8ta nulli feminarum quae in monasterio sunt, haec per
%<bv tvXa^Bardreov dkvQa>Qcbv ngdxxovxes Ssl yaq reverentissimas ostiarias agentes. Oportet enim tales
roiavras xtvds inl raie &vgais xerax&ai, dinsQ ofioiw;
aliquas ad ianuas ordinari, quae simillter ingressus
Tat tisoSovs xai igoSove ras e xb fiovaarr,Qiov ino- et egressus in monasterium inspiciant et egressus
nxtvovocu xai ras igodovs xcot.voovoi xal dp&xovs av 5 prohibeant et inaccessibiles yiris ingressus praeter
Sgdoi iae sitoSovs jtXijv xatv dnoxQtaia^itov xaxaoxqapocrisiarios constituant. Illi vero ad ostiarias looovoiv. oi Si Tals xhgcooois ivxii^ovxai xai igovot
quentur ct diceut suum adventum, abbatissae vero
rtjv iavrcov ag>t^tvt ij Si rjyovftivrj fiav&dvovau XB per eas agnoscentcs et descendentes his loquentor,
xai xaxiolaa xovxais ivxevfcxai, avxol 8i arolaovaiv
et illi referent ad illaa de earum gubernatione aut
in1 ixslvnv xa TXIQI T/;S uincZr Siotxrjaecoi ^ rf/e 10 utilitate pro qua venerunt; et ita ct quae humana
XQEIUS i(p fi naoayeyovaat'
xai ovxtos xal xa av- sunt aguntur bene et castitas permanet undique a
tyortiva TCQax&Tjoexat xaXwe xai 7} acofooavvrj 8ia- Dllllo tcmptata malo.
fttvel navxaxo&ev tjr' oiSsvos netpa^ofiEvt] xaxov.
1 El Se xie a.[iaqxoi (xal yag rioMa xa av&qwmva,
1 Si quis autem deliquerit (nam multa sunt bumana,
xai olx dv xis Svvatxo XT}V tpvatv ovxtos &ni,<s%iiv as 15 et pullus poterit naturam Bic retinere ut non peccet
aftafndveiv ftrjSiv' xovxo ydg iaxi fiovov &eov), xov- nibil: boc enim proprium cst solum dei), hunc si
tov pexQiov fisv ovros xov jtxniauaxoe xal vov&exilv
quidem mediocre peccatum est, et monere et BUSxai xadsipyeiv ttal ftsxavoiae avx$ SiSovat xaigov,
pendere et paenitentiae ei dare tcmpus, ut meliorem
ira xaXXico xd^tv lafiav alfrts inaveX&ot TCQOS iav- ordinom sumens mox revertatur ad semet ipsum et
irjv dfiaqxlav xai xijv int/ieXetav xr\i inavoq^a
thai xal avfrts rov&eofav afoS^ojtQap xal ftexdvoiay
hementiorem et paeuitentiam fortem exigere. Et si
ioxv(>dv dnaixeXv. xal ti fiiv iayxaeiB xovxote xoie quidem valucrit istis modis amovere lapsum Buscitponott cwaai xbv dXtafraiveiv dgxofuvov (xb alxb 25 piendum (boc autem et in mulieribus conversia et io
Se xal inl yvvaixwv daxovoiov xal avSguJv fausv),
viris diclmus), gratcs agero magno deo, cum et in
%agtv elSevai ri^ /xsydXt^ &eco rrp xai iv ovpav^ yl- caclo fiat gaudmm angeliciB virtutibus, quando alivto&at xaoav xaie dyyehxaTe elnovxt Swdfieoiv, rjvlxa
quis salvus fit peccatorum; si vcro potiores ultra
rif sw&Eir} xiov 'dfiaqxavotnmv
ei Se XQBIXXOV TJ mcdicinam causae fiant, tunc etiam cxpelli eum
xaxd &eQansiay xb n^dyfta ytvijxat, xrjvtxavxa xal 30 mouasterio, quatcnus dans Bcmet ipsum ex meliorillwfriiv aixbv xov fiovaaxrjolov^ Sneos av ixSovs av- bus ad peiora ipse suis malis potiatur solus et noa
rdv ix xwv xaXXtovcov xoie %tiqoaiv aixbs xrjt iavxov
naxiai urtoXavoets fioroe xai ftt) xi xdiv iuvxov xaxwv

mulieribus quae in monasierio sunt colloquentur, td simul per reUgiosissimas osliarias acturi. Tales enim
aliquas oportel ad fores constitui, guae similiter ingressus et egressus in monasterio observent, et egressus
prohibeant et invios viris ingressus exceptis apocrisiariis reddant. Atque hi cum ostiariis loquentur suumque advcntum nunliabunt, abbatissa autem certior facta et descendens cum illis loquetur, ipsi tero ad
tam referent quae ad administrationem suam vel negotium propter quod advenerunt pcrtinent: itaque el
humanac res uene peragentur ct castitas undique servabitur nullo malo templata.
1 5 quis vero deliquerit (multa enim sunt humana, nec quisquam naturam ila conlinere possit, ui nihil
deUnquat; id enim solius dei esf), eum si quidem mediocre sit deliclum, et admoneat et coerceat et paeniienliae ei tempus concedat, ut in meliorem ordinem redactus ad se redeat neve quos iam impendit labores
perdat. Sin gravius sit delicti genus, pro ratione peccati eliam cura emcndalionis adhibeatur itcmque admonilio severtor alque fortis paenitenlia exigatur. Et si quidcm his modis servare eum qui labi coepit
valuerit (idem autem et de mulieribus sanctimonialibus et de viris dicimui), gratiam habeat magno deo, qui
in caelo quoque gaudium parari angelicis potestatibus dixit, si quis peccanlium servctur; st vero mator
res sit quam cui medela adhiberi possit, tum etiam expellat eum monaslerio, ut cum se ipse a melioribus
ad peiora contulerit, suae ipse malitiae solus fructum capiat neve quid vUiorum suorum etiam aliis

1 *xovxo fifia] xovxo dXXa MLB oXa A xai xovxo C dvSQ0Jv\ et in Tiris s D 27 r y xal] xty om. C | 28 eihaeo e (zovxo avxb coni. Zachariae) | 2 npdxxovxts novxi om.s; cf. Evang. Lucae 15,10 | 29 dfiaQXUVxtav
ante Sid xwv coll. A |j 3 xoiavxas] routvxas elvat B || (sic) et d/utpxotXd/v Cv.l. | XQBIXXOV M XQBIXXOVO. C
rtrac post &vQaii coll A | inl) xai inl AILB | rije v. /., s 0 30 xd npdyuaxa CS \ xrjvixavxa ydvrjxai CIJ
9l>Qat C | 4 i a s om. A | xni] re xal C | xat tis xal ia>&elv ACs] SBI xal iaj&sTy M 8d tlo&tiv B
io8ove om.A | inonxeioaiev Cf | 5 dfidxove dvSooiv SteEwd-tiy L* i^aJ&eJv La |) 33 xal firj T xuv avxov
xaxcijy A xal firj fj aixla xdtv avxov (iavxov unus) xaikoSovs C | 7 oi Si] ovSi M \ ivxsviovxai (xet-sov'
tat L) SfLB] xe ivxev&pxai AC^x^v iavxwv ipov- xtSv C et non per eiua malum %
civ A \ 8 >J Si rjyovfiivTj /tav&dvovoa ftiv xai xanovaa
MLB r, Si fjyovpivr] ftav&dvovoi xt xal St* avxaiv
xauouoa A ai Si r,yovfiivai 81* airdiv [tav&avovcaire xal xanovaai Ce D 9 ivrei^ovxai Ce \ avxol Si]
2 reuerentissimam t \ hostiarias T hostiariam t J opory.al aixal 8i C |j aviaoveiv Cplerique || 10 in' ixsivr] B tcat Tl g 3 ingreasus vulg.] ingressos libri | 4 et cgreBintxQiraaai (Ug. tn ixslvai) C ad illaa g | iavtoiv MB
IUS vulg.] et egressos t, om. T\ cgresaum / | 5 uiros invulg. | 11 ijv C|| xal xd) xal om. B \ 12 Sia/uvet Bl 13 grcssibua librx, corr. vulg. | 6 apocrisarioa Tt || constituant
ixrjQtaa^opivT) (pro 4nT}(>saofidvTj) A | 16 iaxi) XSiov
vulg.] constituunt T constituerit 11 rcro) non Tl \ hostiaiati Cf. Rtspicitur verstu (Siinonidis) proverbii loeo cele~ rias Tt^B dcscendente vulg.] discedentes Tt$ loquenbratut fttjSiv dfittQxiiv iaxi &tov xal advxa xaxoQ^ovv tcs fa loquetur J 2 g 9 illaa] eas T | 15 poterit] poterit
ic/.t Cod 1,17, 2 $ 13) || ftovov) iolum (1. e. povovl) s [) dampnare i' | natura Tt\ pccoet vulg.) peccetur Tt \\
roixov C rovxo) A | 17 fidxQiov A g nxaioftaxos ex g 16 enim hoo ( | 17 c*t om. T || 20 Smittat T|| maiorcs' t;
Zachariae (c/. 21)] npdy/taxos AJLABC | 18 avxrjt L fi maior vulg. | 21 tncdcle T | 24 Smoaere T admouere t ||
19 xaXXiav A | avaXapdov A \ 20 firj\ ftt}8i Cv.Ltt
* siucipiendus libri | 25 in mulicribus] in om. Tl l 26 uinotiooi A l| 21 fitlCtof 6] maioris (i. e. fuC^ovosi) s | riis l || deo magno T I 28 peccato Tl g potiorea vulg.\
n
C"^TOS B fl 22 aro^d-coatois L\1b SXia&oy Ce Q potiosa Tl practiosa T* t potiora al. || 29 medicine cou*exf*evov AT6 avxo (xalxbA) 8i\ xovxo Cs \ 26 xal am T | tunc] ut Tl | 30 dari l

Nov. CXXXIII 5. 6

674

QUOMODO OPORTET

xal irigois jtQosano/ta^tjrat ? coenep xi rmv Xoiftaxper eius malum etiam alii violentur, sicuti morbosorura
xovrtov xal d&epanevxa voaovvrtav fioaxrjftdrotv. ov8i
et incurabiliter languentium iumentorum. Non enim
yag rj (iaaileta nsQioysrai xovxtov aptXovfiivtov olSi
imperiuro deapiciet bos negligi neque retinebit inatpij-erai rrjs ayavaxzrtoecog xazd xov yyovftevov oiSi
dignationem adversus abbatem neque contra locorum
xaxd xov xdiv xbntov intaxonov xal xdv iit* aixov 5episcopum et sub eo positos defensores ecclesiae, si
ixxArjotexStxan', ei fifj xavxa xrjgoUv, cis avayxaids
non baec observaverint, tamquatn necessaria sit etiam
ovatjs xal xtj fiaatXeiq xfje xov ttgdyftaxos inifisXeia?.
imperio rei diligentia. Si enim illi puris mauibus et
et ydg ixeiroi tca&aqals xaXs xsgol xnl yv/xvais xais
nudis animabus pro re publica Bupplicent (deo, maniyvxais xds vntQ rov noXtxevfiaros eixae jzQotnyoitv
festum quia et exercitus) babebit bene et civitates
T<j> &&, n(>68i}).ov a>s xal ra axgaxevfiaza ei xaXaie 10 bene disponentur (deo quoque beneplacito et propitio
xal ai noXsts eioxa&rjeovat (&eov Si XXeco XB xai tiexistente quomodo non universa plena totius pacis
fiBvovs xa&eaxmxos nat ovx kaxai ndvxa fieoxa naorjs
et devotionis?) terraque nobis offeret fructus et mare
tiQTivrjs x xal eivopias;) xal TJ yr\ xe r,ftiv oXasi xag- quae sua sunt dabit, illorum oratione propitiationem
novs xal rj daXaxxa xa oixEia Swaet, xffi ixetvtov tiyrfi
dei ad omnem rempublicam deducente. Sed et ipsum
xfjv ei/uveiay xov &eov nobi Sinaaav xrjv noXixtiav 15 commune scbema hominum reverentius erit et vivet
ovvayoverjs. aXXa xcd avro ye xb xotvov cxiifia. x5>v melius illorum erubescens perdurationem. Ideoque
ai&Qfontov aiSeatftcozeyov iatat xal yoei xdXXtov xfjv
pariter conspiratio erit otnnium siraul pro malitia
ixelvoov aiaxvvofiBvov xa&agoxrjxa. Ssxe fila aifiomni, melioribus et sanctioribus studiis introductis
nvota ysvyosxat, ndvxotv ofioy ngde xovxo GWXQS* et decentibus rerum. Quod nos requirentes causam
xpvxtov xai loQi%of*4vT}e xa&' oaov otiv xe iaxt xaxiat 20 agiraus ut putamus utilem.
andorjs, xcov xaXXiovav xa xnl ooioxiQcov inirrjSevfidxov avxeisayoftivojv. XB xal ipngenovxav xdls izgdy(taaiv
oneg jftile im&xovvxes npdyfta nQ&xxofisv,
tSt ys nenKTrcvxafiev, %qriax6v.
CAPOT VI.
Kdxiivo yt ftfjv naai yvXaxxtod-at fiovX6fis&a XQO- 25
Ulud quoque omnibus eervari volumus modis, si
itois, oisxe et <pavtirj xts xcov avXafiaoTaxtov fiovarajv
yisus fuerit aliquis reverentissimorum monachorum
tts rt xwv xamjXeicav dvaatQsfofievos, xovxov ev&is
in aliqnam tabemarum conversari, bunc repente dari
notQaSlSoad-ai xdls xwv noXeotv dxSixoie rj ivxav&a
locorum defensoribus aut hio gloriosissimis praefectis
T<? StxaaxTjQlcp xfjs orjs V7it()ox*je, acot^Qovi^sa&aixs
sacrorum praetoriorum, et castigari convictum etnunSitXsyxofttvov xai tirjvvta&at xoixo xco yyovftevcp, aisxe 30 tiari hoc abbae, quatenua eum expellat monasterio
avxov 4eXavveiv xov fxovaaxriQiov xbv xavxa nXrj/u- qui talia deliquit, utpote in confusionem vitae aogefielqcavxa, ola xbv Iv oV^wj ptov xijs ayysXixrjS
c. VI pr. Kdxiivo ftiv ya naat 675, 6 dnoxexoi exlat B* l. c. p. 509, 675,1 aXXa^aftsvov NomocAm XIV
tit. 9,11, 675,1 8si 6 anoxexoi citat schol. f 4,1. Summarinm habet Nomoc. XIVtit. 9,35.
adlinat, tamquam unum ex iumentis pestilentia laborantibus et insanabiliter aegrotantibus. Neque enim
imjteriwn fieri patietur ut haec neglegantur neque indignatione contra abbatem aut conlra locorum
eptscopum et defensores ecclesiae sttb eo constitutos abstinebit, si haec non observent, utpote cum tmpaio
quoque eius rei cura necessaria sit. Etenim si illi puris manibus nudisque animabus preces pro re
publica deo offerant, manifestum est fore ut et exerdtus bene se hdbeant et civitates floreant (deus enim
cum propitius et benevolus sit, quomodo non omnia plena erunt summa pace bonaque legum disciplina?)
et terra nobis ftrat fructus et mare bona sua praestet, illorum precibus dei benevolentiam universae rei
publicae concihantibus. Atque etiam ipsa communis homimim condicio religiosior existet et melius se habebit, cum illorum puritalem revereatur. Jtaque una omnium conspiratio fiet, omnibus simul ad hoc concvrrentibus et exterminata quoad fieri potest omni maliiia, cum pro ea nieliora alque sanctiora studia
introducantttr et rebus conveniant: id quod nos quaerentes rem agimus, sicut persuasum habemus, utilem.
VI. Verum illud quoque omnibus tnodis servari volumus, ut si quem ex religiosissimis monachis
apparuerit in caupona atiqua versari, is slatim de/ensoribus civitatum vel hic iudicio sublimitatis tuae traaatur, et conviclus castigetur idque abbati indicetur, ut monasterio enm expellat qui haec commisit, utpote
C txBQOS A Q nQoaavafta^Bxat L (| Ti] zd C B xavxa] talia cfl32 ola (in litura A)ACe\ xoti MLB J
Ce H Xtpoxxovxov M Xtftcoxxovxav B jj 2 ftooxrjuaxa CO ayytXixfje xavzrje) npBVfiaxtxfje A
oviM A/] ov#]4 4 ov LBCe Q 3 17 otn. fi |) 4 ovtlfi xov
xaxaxbvxoziovA, Cunus\\b avxcavMa avxovslt\\l za>v
nqaypdxtov A\% ixBivoi\ xnl ixslvoi C | xals rpvxaTi
1 norboBorttm vulg.) morbos horura libri | 2 ineoraACs\ om. MLB \ 9 xds MLB] om. AC\ ngoaaydyonv biliter T3] inexcusabiliter Tl t vulg. g 3 negnigi Tl |
C 0 11 8i pott &BOV om. C | TI AC] om. MLB | 12

retinebia / Q 4 abbatcm t al.] abbam T vulg. | contr

ttsxai om. s || fina BC \\ 13 xa om. BC | tvdyt-lae C vulg.] citra T 1 1 al. oirca T 1 J 7 imperio om. T%8 p devotionis g Q xal TJ yrj xt\ TJ yfj xe yaQ A || xagjtbv L |]plcnt t I deo eiercitus in libris omissa tuppl. vulg.
14 xa oixaia tj 9'aXazza A \ TI om. AlLB l 15 TJJV (om. /1) (hiatum nolat T\ habebit bene lineola aubducta deL.t1) g
BvfidvBiav xov &tov A Cs] ev/iBveia &BOV MLB |j nobz 9 et om. T | 10 disponent libri, eorr. vulg. \ beneplacito T\
om. L | naaav nohxBtav Aa C H 16 awayoiatjs L B] plaoita t placito al. | 11 quomodo T] quando / al. \ oonj
awtovorjs M dvayoiarjs Cs ayoiarfi A\ ya AC] om. non erunt Btck | 12 offerret T auferet 1113 orationem
MLB 8 18 xa&tpoTiTTa] perdurationem r || /i/al pariter
T\ propriatione / 1 14 deducentea / g 15 reuerentia Tl I
(1. e. ofiolcost) s | 19 7T(?os TOVTO 20 xax/ac] ovri rns 16perpurgationem Contius | 17pariter] na pariter xntlg. |
xaxiae Cs B 21 naarjs C | xcJv K>Uoyn;v J C?] xal xaA- oongpirationem Tx\ simul pro] simalque libri (imulXiovoiv 3 / xa/LUovw d T om. ^I | 22 avxBicayofiique malitia del. T* lineola subduetn) || 18 omni vulg.]
vtav AC]fBtaayoftivofv MLB || 23 ifrTowMB JB I 24 <wfi omninm libri | sanctionibos / sacratioribus T |j 19 deyt ilCJ UOJIBQ ML OTIBQ B || vevofiixaftsv C(p) | 27 T centibus vulg.] de contractibus libri | uos /1 25 illum t |j
Te5v xanrjXalcov ACg] xt xanTjhiov MLB\ 28
26 nsus f || 27 in Tal.] et io * vulg. g aliqnam Tt) aliMLAB]X6TXOJV Cs II29 Tj dtxaaxrj^itp T^(
qua vulg. || tabernaonlarum T1 | 28 defensoribus locoifLAB) xols iv8ooxdioiS indfxots xuv UQWV ngairum 11 aut vulg.\ ut Tl t uel T a |) 30 abbatisse 11 exxa>Qta>v Ce (e/. ad 675,20) 8 re om. A j| 30 TOVTO] Tovry pellat a xnonasterio 11 31 in confusione 11 leg. in cooCv.l., om.A Jj a>9T avro'] TOT ^4 || 31 i&Xavvso&at
fosione vitam angelioa bao conrersatione matantem?

MONACHOS YIYERE

675

Nov. CXXXIII 6

rainjs xnxaaxdaeas aXXafcdfisvov. SeT yaq SntXoZv Hcam hanc conversationem mutantem. Oportet enim
tovto igyov xaiie (iovaL%dii xad-tardvcu, rj xdls &eiais
duplex boc opas monachis esse, aut divinis vacare
Ivaaxolslo&ai y^nfnls fj ra (iova%ois nqinovxa antQ
scripturis aut quae tnonachoB deceant quae vocant
xah\v eicn&aoiv i^yoxetoa fisXtxav te xai igyd^ea&af
mauuum ppera meditari et operari: mens euim frustra
Sidvont yaQ /larrjv aypXdtpvaa. ovSiv av xcov aya&av 5 vacans nihil bonorum parit.
anoxixot.
"
'TneQ rovrcov ovv rovSs xl&tftev xbv voftov Inl
Pro his namque hanc ponimus legem et in hac regia
re xavxtje rrje paoiAldos noXstoe xQaxovvra inl xe civitate valentem et in gentibus omnibu8. Utique ad
xwv ifrvaiv anavxaiv. xal yag Srj ngos ty.aaxov xwv singulos patriarcharum dirigimus eam ad cautelam
iaicardrafv naxQiagxwv xaxanepyio/tev aixdv in* 10 observatiouemque competentem, illi ver.o sub se conivwaXeiq xe xai tpvkaxjj TtgotTjxovofli oi Se ngbs xoie
stitutis eam metropolitis mittent, illi quoque omuiif iavTovt xexay/jievovs firjTQonoXixat ixnefixpovoiv, bus aliis innotescent episcopis, et per episcopos omnia
ixiivoi Se TOIS aXXois anaat Siadeoaovatv dmaxonott,
baec reverentissimis raonachis et abbatibus eorum
nni 8ta xutv tniaxoncov anavxa xuvxa xole tiXnfte- fient manifesta. Damus autem causae observatioatdxoie fiovaxoile xal xoTs rjyovfievots alxdt ysvrjae- 15 nem non solum abhatibus monasteriorum singulorum
rat (pavegd. SlSofiev Si xr^v xov npdyftaxos na^a- nec solum dep amabilibus episcopis neque sanctissiXTJQTJGW ov povov xa> rjyovfievcp fiovr]i ixdoxTjt OVSB mis patriarcbis, sed bic quidom gloriosisgimis praeftovov xq) {yeoftXeaxaxui xdiv i6ncov inioxonco oiSi
fectis sacrorum praetoriorum, ut si causa eguerit
Tols datatxdiois uTjTQonoXUnit oiSe TOTS dyitordjon
aliqua correctionc, cognoscentes a sanctissimis viris
nenqiaQxoM, &XV ivxav&a fiiv xal xjj afj vneQox^, 20 exequantur, in provinciis autem illarum iudicibus
iva et xivoe xo jigdyfia Serj&siT] a^poSgoxtQns n<iv- primitus a deo amabilibus 'episcopis quod agitur
frecos, ftav&dviov nagd xcov &eotptXsaxaT(av dvagnoscentibus Et administrationibus innoxia
ineglon, iv Ss xnie inagxiats xols Ixeiviov
[custodire] quae ad deum sunt, et prae cunctis imt nqoxtQov itnQa xwv &eo<ptXe<jxax(ov irttaxoperio, tamquam nihil sit sanctis custodiri
xb nqaxxiov ftav&drovai. xai EXT) SUX nnrrtitv 25 rcm publicain magui dei et Balvatoris nostri lesu
xal xols HQoscojiote xote is^w/isroit xal xait a(j%ali
avav&vva xa ngbe &ebv xnl TIQO ye ndvxtov xg fiaOiltlq, <us ovSevbs xutv &eioxio(ov xai xdjv avXaxttafrat Sixaltov dfisXovfievov itaQ* m/ft/j', aXXa Sia
ndvxcov anevadvxeov xfjv XOIVTJV noXtxf.la xfje xov 30
fieydXov &eov xai awrijoos rjficov 'Iqaov XQOTOV
gui inhonestam vitam cum angelico hoc stalu commvtaverit. Namque dnplex hoc opus monachis propositvm
esse oporlet, ut aul sacris scripiurts vacent ant quae monachos decent manuum operas quas vocare solent
medilentur et exerceant; mcns enim lemere otinsa nihil boni pariel.
De his igitur hanc legem ferimus tam in hac regia civitale quam inter omnes gentes valituram.
Etenim ad unumquemque sanctissimorum palriarcharum eam transmittemus propter idoneam securitatem atque cuslodiam, hi aulem ad metropolilanos sub ipsis conslilutos eam emittent, illi vero celeris
omnibus episcopis tradent, alque per episcopos haec omnia religioslssimis monachis et abbatibus eorum
fient manifesla. Nec vero soli abbati ctiiusque monaslerii rei ooservationem commitlimus neque soli dco
carissinio locorum episcopo neque venerabiUssimis mctropolitanis neque sanctissimis patriarchis, sed hic
quidem etiam sublimilali tuae, ut si qua severiore emendalioue res indigcat, a deo carissimis viris edoctus
eatn persequaris, in provinciis aulem illarum praesidibus qiti prius a aeo carissimis episcopis quid facto
opus sit doceantur. Sintque per omnia et sacerdotum personis et magistralibus incorrupta quae ad deum
spectant et ante omnia imperatori: cum nulla ex divinis rebus el quas custodiri par est a nobis neglegatur, sed per omnia opcram demus ut communis res publica magni dei et servaloris nostri lesu Christi
1 ZmXnvv xovxo xb tfgyop C rovxo StnXovr (ryov xaiov 3/, Cunus | tirj] 17 (pro r, ?) C, om. Cv.l. || Std nav~
xo3v xote re uQoipivois ngoecinoti A Q 26 xots 7tQoid>noi9
A U 2 xa&iaruvai schol. -6^jj inter v. xafrtoxdvat tt fj
(ixgoeaxaixt La)
p^alc] xdit isQoit xavooi xal xoiS
TCUS tfeinis xxX. in L praepostere interposiia est particula nov. CXL Vpr. imficXetar, xaixate xe xal nooe ye rjfttTtQois voftote xal iv xatS inaQxiaiS C (rf. ad e) |
Avxaovlq nov. CLlXpr. prjStfiids SiSo/iivrjs aSeiaS 27 &BOV\ xbv &ebv Cplerique || ya om. C Q nndyxto
T5 avxai tiyaveaxdxto ftov iyyovco in decem fere foliis AC | 29 Stxnlue C II dueXovusrov MB\ ctueXovuivojp
LAC 0 ixag' rjfiutv, dXXn Sut MLB\ aXX rjfitov Sia
174183 perscripta (o'(>[] fir\ Xei[nrj] xtxQn[Siov\ adnotat m. 1 in marg. f. 174); errorem ex ordine duorum AC | 31 'Jtjaov XQIOXOV ont. A
archetypi qualernionum turbato repetendum numeris novellarum in margine notatis corr. mnnus recentisvma 17 xais
3 npenovxa om. C || 3 ttovaxole 4 tioSftaatv om.
1 Tmitantem t\2 duple 3T* H 3 monacliicos / Hjjecent
schol. Bf, aniq xaXelv tifofraffiv om. B', siaifraoiv om. vuig. | 4 enim] huo 7** ^ 5 uaccani / J 7 namque T]
Cf 8 4 OTTi. C, schol. B( D 5 avom. C || 7 ovvA) Si C om. t vulg. 8 8 Dtique] Utique enim Beek | 9 dirigemos
Caraque c, otn. MLB Q xovSt] xavSs rjfiaiv A \ 9 xtSv Beck | cum Tl t | cautele obseruatiune (obseruatiunemoanaxdxtov naxQtaQ%a>v A) XOJP itaxpiapx&v Cc oatto- que T*) competcntemque T g 11 eam] eam / omnibui
xaxov naxgidqxV1' M L B | 11 TiQOSqxovoTi] xq IZQOO-eam (eum Tl) T H quoque] uero ucl quoque 11 13 haeo om.
ijxovatj Cfl nQoe] ini A inb C |j 12 ittvxdtv Ma (| ix- T\ fient eorum (corr. ex earutn) 3"| 14 obseruationcs T ||
nifixpovoi /xjjxfonoXixas B eam metropolitis mittent e [] 15 abbatibus in monastcriorum I R 16 episcopis] neo sano13 xdxtivoi xe TXQOS xoii dXXoit A | SmStiaovaiv] in- tissimis tnetropolitanif add.vuig. | 17 hio vulg.] u libri B
Ooteicent ff ] 14 annyja xaixa Ce] anavxa. A xnvxa
18 *causa eguerit] cauaae babucrit (habacrint /) Tt ||
MLB 8 15 xnl xole] xdit nm. A || 17 (tovty Cvnus f| rcjt 19 eorrectione (tim. vuly.j] confectione libri g a anctisrryovftJwp) abbatibas c || 18 ftovov A e] povqt MLB, nm. sitnis] altissimis Tx | 21 agitur] agi et Tl agitur et?
V D deo amabilibus episcopis s | xd>v ronov om. Cc H T* | 22 hiatum sign\ficavi\ Et (sint per omnia ct persooili 19 fitjxoonoXlxais oi. s II 20 xal [om. L*) rfj 77
nis sacrotis et) tuppl. vulg. \ 23 ooatodire om. vulg. ||
intfoxfi MLAB\ xoXe 4vSooxdxotS djzngxots T<*'' *p3r quam T* t B 24 sanotius vulg.; verba corrupta et hiantia
ngaixtaqitav Cs{e/. ac/674,20) | 21 afodooxeqat om. p j] Ttttiluere non ausim propter graeci texttu tntmoriam disStop&woettit L || 22 ftav&ovav A] uav&dvovxst (ratrrn erepantem; corr. fere tamquam nihil ex sanotis et onstondd. B) MLBCs H \}to<piXeoxdxoJv\ baiartaxtov {oolatv diri (iustis neglcgeniibos, sed nobia per omnia studenti
Cv. /.) Cs H 23 ine{oisA) imliouvMLBCs
\ 25
bns coromaneni) rem publicam (tim. Beek) g custodire t

676

Nov. CXXXIV pr.

UT NULLI IUDICUM LICEAT

Christi clementia frui per reverentissimorum viroanoXaveiv Std TJJS XCSV evXafltaxdx&v
xa&agoxqxoi, ijv <pvXdovat xai -xXygixoi xal rum puritatem, (quam) cuatodient quoque monachi
et clerici et episcopi maiores et minores, uacrorura
pl xal intOxonoi /tettovs xe xai iXdxxovs, xc5v
xs IEQCOV [isfivrifidvoi xavovcov xcliv xe rjfiertQCJV vo- memores canonum sacrarumque legum et constitupcov xal Staxa&cav xcov nsoi toirov 'yeygafifiiviov, 5 tionum de hoc scriptarum, quas et valere et ratas
esse et per praeseutem sanciinus legem.
ove xal xQarew xal xvpiovs etrat xal Sta xov naQovtos &tan{>ofiv voftov.
('EitiXoyos.')
'H tolvvv atj ivSof-6xr}9 xa nctQa( E p i l o g u s . ) Tua igitur beatitudo quae placueoxavta rjfiiv xai Sia xovSs xov &e(ov SrjXovfieva vdftov runt nobis et per banc sacram declarata sunt legem
lOcognoscens operi effectuique tradere festinet.
yivcuoxovoa '(>ycp xal niQcm ntiQaSovvat anevadxai.
Dat. iv. non. Mart. <imp.. dn. Iustiaiani pp. Aug.
Dat. XVII. k. Apr. CP. (imp. dn. Iuatiniani pp. Aug.
anno XII.) Apioue vc. cons.
[a. 539]
anno XII.) Apiono vc. cona.

PAA

CXXXIV.

Auth. CXXVII. Coll.IXtit.9

nEPI T0II0THPHT2N KAI R UT NULLI IUDICUM LICEAT

MOIXEY0MEN2N TYNAIK2N15HABERE LOCI SERVATOREM,
KAI ETEP2N KE$AAAI2N.
NISI CERTIS IN CAUSIS DIVINA
CONCESSERIT IUSSIO
*EP ovdfiari xov SSOTTOTOV 'itjaov Xgiorov rov &eov
tjptcov AVTOXQCLXCOQ KcuoaQ <Pldfiios 'lovottvwtrds
idXafiavtxbs Pox&ixos <P()ayyixds rsQfiavixbs 'Avxixbs 20
idXavixot BavSaXixbs *AwQixavbs evospTjs svxvxvs vSoos vtxTjTTjS tqonaiov%oi asioefiaaxos Avyovaxos
Movacovicp indpxv noXeas.

Idem Aug. Petro pp.

f . )
Ta nQojs w^eXsia zcHv ijfierepiov
( P r a e f a t i o . ) Quae ad utilitatem nostrorum subfiXd25 iectorum intentionem habent semper invenimus diTieQiaxonolvxti ael evQOfttv S
Nov. CXXXIV (Authent. CXXVII=
Coll. IX tit.9: gloss.) Graece extat in ML, in B variis locit (vid. infra).
Epit. Theod. 134, Alhan. 4,22. Appendix Iuliani p. 192 Haenel
clementia per religiosissimorum virorum puritatem fruatur, guam servabunt et clerici et monachi et episcopi cum maiores tutn minores, et sacrorum canonum memores et nostrarum Jegum aique constituiionum
de his scriplarum; guae ut yaleant et ratae sint per praesentem quogue legem sancimus.
Eptlogus.
Tua igitur glorxa quae nobis placuerunt et per hanc sacram legem declaranlur
cognoscens aa opus effectumgue adducere studeat.

CXXXIV.

DE VICARIIS ET MULIERIBUS ADULTERIS ALIISQUE

CAPITIBUS.
Jn nomine domini Iesu Christi dei nostri Imperator Caesar Flavius luslinianus Alamannicus Gothicus
Francicus Germanicus Anticus Alanicus Vanaalicus Africus pius felix inclulus viclor ac triumphator
semper Augustus Musonio praefeclo urbi.
Praefatio.

Cum semper circumspiciamus quae ad ulililatem siibiectorum nostrorum faciant,

1 evXafitov C 8 2 xal fiova%o\ xal xXrjotxoi Cs XXTJQIXOInov. XVllp. 117,42 \ *evxvxrts evaefifjS ML \ 23 Mov18 xal fiovaxol A\Z (tettfii (sic) xs xal iXdxxoviS A \\ aavlqf ina^xv noXtas AlLAth. {de Mutonio cf. Thto4 XB om. C H fieftvtjfievov Cplerique Q xuv xe rjfisre- phanu ad a. 556 p. 230, 21 ed. de Boor, Afalalat p. 4S3
Qav] sacrannnque s" || 5 xcov] xr,v L jj xovxtov A\\& xal
Dind.)] Fetro praefeoto praetorio s* (rescripta lex ad Mo*
XQaxtiv) xnl om. AC\ xal Sta] xal om. BC Q 8 ivSo6- naohium (sic) p. u. subseriplioni constitutionit add. App.
rrjs MLAB] fiaxaQiorqe Ce (vjteQoxrj Zachariae, v. t.) II //.**; cf. guae ad epilogum adnotavimus) g 25 nt^iaxo9 xal om. C v.L \ 10 yivoiaxovaa] yivciaxovaa fj afj
novvxet] intentionem habere (leg. habont) i. e. nt(>iaxovneQoxf] M (guod ad exemplar praefecto praetorio tnisnovvxaj 5
sum refert Zachariae, allocutione T} afj iv8o6xr}S praefectum urbi aign\ficari ratus) | fyytp xal ntQari\ (>yq>
taxos xal nigaxi navxtos A B t l subser. d. xvn. (xv.
1 frui praeuerentissimorum T l | 2 quam add. vulg. \
eorr. Zachariae) k. apr. cp. apione uc. conss. M iygdyij
quoque] namque T\b Bcriptorom libri, corr. vulg. g ratas
8' (npb S' v. L) vovtov fiaqx. (ftatov Leunclavixu) fiaaiBeck) grataa tvulg. saoras T \ 9 et om. t, per om. T |
Xelae 'Iovortvtavov xb iy' (v. l. tf, corr. /9') vnaretq
11 tubscr. dat. m . id. maro. apinione tdce consul. sen-at
\iiniavoi Ath. ie<pa>VT}irij firjvl fxttQxlcp vnaxeiq *Anio-unxu Neoburgensis, ubi addilur praecedentl nov. CXXXII
vot Thtod. dat m. id. Mart. Apione TO. S" dat vit. reli*-Auth. CXXX; restitui ex Ath. subscriptionem exemplaru
quit omusis C || 14 rubr. IJe^l tcstpaXaiov MLB]
ad Menam archiepucopum dati | 13 nov. CXXXIVw
JIBQI aqxovxtav xal xono\rtqrjxu>v xal StaXvascos (Sia- Auth. CXXVII
exlat etiam in Appendieit Iuliani eod.
Xiaecov index) yapav xal tipoQioiv xal ixiqtav xsqxtBerolinenti f. 194 ( = 6) et Vtndobonenti consL CXXII
htlcav Ath. IICQI OQXOVXOV xai itepl fWi%Biat xcd Ttegl (m* v) I 15 locura b | 16 certna 6 | 17 oonccssit R 118 Id.
xtficopiwv xal nepi Savttaxdiv Theod. De Ticariis app. a. RVT\ ltnp. iustinianus aug. b Impr. aug. iustiaiiJul. (cf. s) | J9 ^lovffrinavbe] avyovaxos add. AfL [| 20
nus v U 24 tubiectoram] pertinent. v. adtcr. V3 | 25 DdXXetfiavixSs- yo&frixSs if Q Avxixbz 21 "AfQixavb: centionem b || *habent] habere libri babentes yulg. \ icmom. L | 21 'AfQixavbs 31] rectius 'AfQixbl, cf. ad inser. per] cupientes . v. adscr. V |J diuersos b diueno Rl T

HABEEE LOCI SERVATOREM

677

flas xoie rjfiextQois vnoxsXiaiv irtdyeofrcu ix xtov nqofiaV.Ofuvcov lonorrMnfioiv &v xaXe inaQxiatt itnqd xe
xtav noXtxixwv xai xwv axqaxuoxixiov dgxovxiov, xal
ntqi xovxov IJST] vdfiov iygdwajtev fieQixfjv xivet noiovuevoi xov jigdy/iaxoe inavopfrcooiv

Nov. CXXXIV 1

versas laesiones nostris subiectis infcrre ab emissis

vicariis in provincias ab aliquibus civilibus et militaribus iudicibus, et de boc dudum legem scripsimus
particularem aliquam facientes rei emeudationem.

CAPUT I.
Nvv Si xtXeioxegov poq&rjaat xoTs iiftexeQois^ vnoNunc vero perfecte iuvare nostros subiectoB atuxdioi cnovSdovxes 9eanit,o(iev, fir}Ssfiiav dSeiap
dentes sancimus nullam licentiam babero pro temfyeiv xois xaxa xaigbv indgxovs xcHv xe avaxoXtxav
pore praefectos tam Orientis quam Illyrici praetoiu>v xs naQa 'iXXvQtoTs nQaixwoCcov T} xoftrjxa largiriorum aut comitem largitionum aut conritem priva-

xovt imxwoiovs uQxvxai' &v xais iftniaxev&tieis provinciis loci servatores eraittere in qualibet
oais aixolt dnnoxiais xonoxrjQTjxas nQo^dXXsa&ai i> civitate. Solum vero iubemus esse loci servatorem
olqdiJTtoxe 7t6Xst. uovov Se xeXevofiev elvai xono-15 praefecturae in Osroena et in Mesopotamia, et si
TJ?S inctQxoxyxos xbv iv 'OoQorjvri xal Meconecessitas vocaverit, in aliis locis tempore expeditio. , xal ei xQeia xaXsaet, eis extQove xonove
nis pro nutrimentis eius destinatos, et hoc quidem
ixtfXQaxBvftaxoi vnig anoxQotptjt avxov axaXtj- per nostram iussioncm. His insuper iubetnus, ut
vaixna, xai xovxo fievxot xaxa xeXevaw rjfitxiQav. ncque magistri militum neque duces in provinciis, in
ngbs xovxoie xsXevofisv, cosxs firjxe oxQaiijXdxas fir\xt 20 quibus administrare iussi sunt, (babere) loci servatiovxas iif xaXe inaqxlais, iv als aqxsiv ixEXsvo&rjoav, tores aut biocolytas aut latronum expulsores. Si
fysiv xonoxt](>t]xas rj pioxcvXixas rj /.TjoxoStcoxxas. ti Si
vero coutigerit uecessitate faciente sive magistros
ovpPjj xQcias xaXovorti eixe axqaxrjXdxas eixe Sovxas
militum sive duces destinari per nostrara iussionem
nefKfd-rjvat xa&* rifiExiqav xdXevotv iv ixsQoit xonois,
in aliis locis, tunc fieri loci scrvatorem absentis, et
TOT yiveo&ai xo7iox7]Qr}xrtv xov dnovxos, xal ToJTo25hoc secundum nostram praeceptionem. Nulli vcro
xar' imxQonfjv r^^Exiqav. MTJSEVI Si i^iaxto noXi- liceat civili aut militari iudici circuire provinciam
rixrp rj axQaxifoxtxcp dqxovxt nEQuivat XTJV inaQxiav
sino causa necessaria. Si vero aliqua nccessitas voalxias dvayxaCae ^ ( H S . ei Se xis dvayxrj xaXiosi
caverit tale aliquid fieri, expensia propriia hoc facere
xoiovxo xi ylveo&at, Sandvaie oixeiais xovxo TCOIBJV
c. I (0eoniofisv pTjdsfiiav
) VI extat BC 6, 19, 16.
c. I in. {0O7ttofi8v 12 xonoxTjQTjxas) habet Bt 6,19,1.
v. 28 678,8 fiovXoftafra paucis mutatis habet Epanagoge 7,8. Summam 678,28 tx Ath. repttunt
paratitla Ath. 20 4.
comperimus subiectis nostris varia inferri damna a vicariis qui in provinciis tam a civilibus quam militaribus magistratibus instiluuntur, atque ea de re legem tam scrtpsimus particularem quanaam emendationem rei adhibentes.
I. Nunc vero perfectius subiectos nostros iuvare studentes sancimus, millatn facultatem habere qui
pro tempore sunt praefectos praetorio et Oricntis el lllyrici aut comitem largitionum aut comitem rcrum
privatarum vicarios in provincias emittendi, aut ipsos provinciarum praesides sui magistralus vicarios faciendi; sed ne provinciales quidetn magistratus in commissis sibi provinciis vicarios in ulta civitate instituant. Solum vero iubemits esse vicarium praefecturae in Osroena et Mesopotamia, atque si nccessitas
postulaverit, in alia loca tempore expeditionis pro alimenlis eius mitli aliquem, et hoc quidem secundum
tussum noslrum. Praeterea tubemus neque magislros militum neque duces in vrovinciis, in quibus cum
imperio esse iussi sunt, vicarios aut biocolytas aut latrunculatores nabere. Quoasi contingat ut necessilate
exigente sive magistri militum sive duccs ex iussu noslro in alia loca mittantur, tunc vicarius fial in locum
abscnlis, idque ex noslro mandato. Nulli autetn civili aut militari magistratui sine necessaria causa circumire
provinciam liccat. Si quae vero necessitas ut eiusmodi aliquid fiat exegerit, sumplibus propriis id facere
Qftf
L (] 2 naqd xe xcov] ab aliquibus R Vvulg. || locorum (allera vice locum) seruatorcs 11 cin('. c TIVWV) s jj 3 cdiv om. M\ 4 vofiov] nov. CXXVIII guli bis scr. R Q in lom. T g 11 ipsas b || iudices) ponoieraatorcs emitc. 19. 20 (c/. nov. VIII c. 4) || 6 vnoxaXiai] indyto&at ix pcs v H facere om. T || singuli b | 12 looi
14 cinitate R1 m ras. | looutn
rwv noofiaXofitvcov add. La (ex v. 1)fl9 largitiovov L tere (sic). Sed neque
l
XaQyixiovcov, s. v. rjxoi xwv drfiavQuiv M xav O^rjaav- VTb U seruationcs T obseruatoresl t; || sed ncquo 15
QCJV B [j 10 ttQtfldxcov L\ om. 3f} xrjt iSixije ntQiovoiat hos(drutna) add. T* in marg., om. T | 13 eas 6 J locum
b v || seruatoris 6 fl emitterct V tnittcre b, om. v | 14 looi
M$.w., B || 12 xal om. Bt\\A nQo^aXta&at L | 16 inap seruatores Rl locum seruature b geruatorem loci T(*) ||
e
Uic) L | SaQoivTj B | 17 *xaXt'o<n libri g 18 axaXtyai 15 hoa-d-ruena b hosdruina R* V bosdrama T*v druma
xtva] destinatos e || 20 *urjSi fit]Si librij 24 tjfidT' hos eum spatio vacuo 8 litt. Rl J mesophotamiam v 0
qav L I xtXtvaxt\v1 La \\ 25 rovxo LB) xovxov M {cf.
16 necesitas b (| locis om. Tl g expositionis Rx || 17 pro
ad e) | 26 ftqSi ivl L jj 27 naquvai L |j 28 xaXtaot
nutrimenti 6, pro nutri tuppl. V* in tpat. vae. Q eis 2' a |J
Epan. xiXsvaei L | 29 yeviofreu, 8anavrtfiaatv oidcstinatos R1] destinato i i s VTb distingtint v; Ug. dextioii Epan.
stinatum? | quod 6 | 19 magistro b magistrum v Diudices /21| 20 habere addidi | locus 6 | obseroatorea T tera
1 nostri T || inferri vulg. H ab emissu] babere misi b D uature & $ 21 byocolitas v biooulitas 6 bioeolitarntn R
2 alicibus 6 || et militaribus iudicibus om. /2 1 1 3 et om. iocalitas T | 22 contingerit 6 | necessitatcs facientes v ||
T|| lege b B 4 partictilare 6 | 6 iubare b v g 7 nulla 6 | magistro militum bl v | 23 iudices T | dutinari 6 desti8 peifeotoB Rl prefectus bv\ praetoriorum] praeposito- nare lR* VT, om. R 1 | 24 in aliis] onaliis 6 j| loci] locum
RVT b locoram T 1| seraatores R { absentis 6] absentes
ram T proefectorum praetoriorum (pporum V) Vv hii
72 VT absentem v | 25 huno Vb | nostra precemptione 6 |j
prefectorum preturioram b || 9 aat comitem largitionum
om. R% | commitem T* oommittem T* | largiotionum 6 Q 26 iudices 6 v (| oixcuiri v g prouintia 6 fl 28 proprii b tf
facere vulg.] fieri libri
commitem V|| priuatonim R*Tv 10 locum b looonua

NOY. CXXXIV 1. 2

678

UT NULLI IUDICUM LICEAT

f
rovs te aqxovxas xai rois TCQotf}xotnas iubemus tam iudices quam competentes eis et obnvrols xal iijv neid-ofiivrjv aixdis xd^iv, firjis 8i ay- oediens eis officium, neque vero angariis aot his
TJ xdis tcaXov/tevots iniSyjfiTjrixols rj ixigct
quae vocantur epidemeticis aut alio quolibet dispene &)ft(q fiagipew rois r}fisTtQovs inorehls,
dio gravare Dostros subiectos, neque vero consuetu8i aviq&eias ovojitigetv {} &]*&*', atnep xvyjbv 5 dines nominare aut quaerere, qua3 forsitan aliqui
%a>v itgtiTjyrjaaperaiv eis oixeiov xegSoe dSixate praedecessorum in proprium lucrum iniuste adin' ia yaQ xaxdos intvootfieva ovSi fiaxoa
venerunt: male enim adinventa nec ex longa cousueq (ieflaiovo&ai fiovAofis&a. eiSdrtov anavTtov
tudine confirmantur. Scientibus omnibus praedictis
nQostgrjftivon> aqxovtotv xtov noXixtxtov xe xal iudicibus civilibus et militaribus, quod si aliquid
itconxdJv, ds et T* naQa ravia yivrjxat, ttal 6 lOpraeter haec fiat, et qui facit loci servatorem XX
%onoTT}(>T)TT)v M xQvaiov Xt.xQ(~ov xaxafryost noi' auri libras inferet poenam et cingulo Bpoliabitur, et
vrp xai xije t,(ovt]s ij-co yevyoerat, xal 6 yevso&ai
qui fieri se adqulevit, cadens propria substantia exilio
Mara8it;d(i8vos ixninxav xije oixeias neQiovaias i^oQiq Subicietur.
i f i h
fri
CAPUT n.
Ilgde nXtlova Si ri?s rjpexeoas Siarvncoaeois dafd-15
Ad maiorem autem nostrae dispositionis cautelam
Xetav xshvofiev, xove xaxa xonov dntaxonovs xni xovs iubemns, per loca episcopos et provinciarum rectoicuv inngx^v agxovxas xai aixois xovs xae noXets res et eos qui civitates habitant nullum contra praeoixoivxas firjSiva naQaxrjv naQovanv ijftdiv SiarvTita- sentem nostram dispositionera suseipere biocolytara
otv Sertod-ai rj fiioxwXixrjv rj XjjoxoStobxxrjv xa&6kov aut latronum persecutorem; bmuino enim nuJlum
ya.Q ovSiva xtov CLQXOVXIOV nolixtxoSv xe xal arqa- 20 iudicum civilium et militarium constitutum in pro-.
xtcoxixdiv ivSrjfiovvxa xara xrtv xwgav i'xetv xono'
vincia habere loci servatorem concedimus. Praecipne
XTJOT]XT]V avyxcogovftsv. xai fidXiata ^ftiv xslevofisv
quidein iubcmus provinciarum rectores sic recte convovt iribv AnaQxiwv dqxovxaz ovxat ogd-d>s Siayiveversari ct res gubernare, ut non necessitas fiat de
BiaV
ofrat xal ta ngdyfima xaXws Sioixelv, a>e fiy xQ
qualibet re debente quaeri aut guberuari ad proyiveo&ai neol oiov8rtnoxe nQayftaxoe otpeiXovtos tyxr,- 25 vipcias aliquem destinari. Si vero opus fuerit trans&};vai rjyovv Sioixrj&jjrai eis tds inaQxias xiva neftmitti aliquos in provinciis oocasione publicarum expfrrjvat. ei Ss xal xQ^a xaXiasi jtefKp&rjval xtvae iv
actionum aut quarumlibet emergentium querellarura,
rats inagxiais nQotpdasi Srjuoaiojv eisnQa^etov fj bci- neque ordinem neque nomeQ babere loci servatoris;
QOJV oitovSrjnoxe ava<fvofj.ivu>v t^xrjascjv [xonoxtjQTj- destiuatus vero in provittciain nullum quidem subrde]. ftrjre noosragtv ftTjxe ovofia ixixca xonoxi)grtxov- 30iectia iuferat dispeudium, creditum vero sibi opus
yivdfievoe 8i 6 ntuno^tvot xaxa xijv inapxiav ftrjSeftiv rdis vnoxeXdoiv inayixa rjfiiavt xijv di
&
avxd} xQE^av 7iXi}Q0vxia, TOU d(>x,ovc II in. summam Ath. repetunt paratitla Alh. 1 4.

iubemus et magistratus et qui ad eos perlinent et officium quod iis obtemperat, neque vero angariis aut
epidemeticis quae vocantur aut alio ullo incommodo subiectos nosiros onerare, neque consueludines vocare
aut quaerere, quas forlasse aliqui praedecessorum ad praprium lucrum iniusle excogitarunt: quae
enim male excogilata sunt, ne longa qnidem consueludine confirmari volumus. Ac sciant omnes praedicti
magistratus tam civiles quam militarcs, si quid adversus haec fiat, et eum qui vicarium instituent viginti
librarum auri poenam soluturum atque cingulo spoliatum iri, et eum qui id in se rccepcrit, privatum substanlia sua exilium subiturum esse.
II. Ad maiorem autem constitutionis nostrae cixutionem iubcmus episcopos locorum et pracsides
provinciarum el ipsos qui civitates habitant nullum adversus praesenlem conslhulionem. nostram aul biocolylam aut lalrunculatorcm svscipwe; neqxie enim omriino ullum ex magislralibus et civilibus et tnilitaribus. qui in provincia versetur, vicarium habere concedimus. Atque maxime quidem iubemus provindaiwm praesides ita recte se gerere et res bene adminislrare, ut necessitas non fiat ob uliam rem guae
inquiri vel administrari debeat in provincias quemquam millendi. Verum etiam si necessilas exegertt ut
aliqui in provincias publicarum exactionum vel aliarum quarumvis guaestionum emergentium causa tnillantur [vicarii], neve mandalum neve nomen vicarii habeal qui mitlilur; missus autem dum tn provincia
versalur, neve ullum subieclis detrimenlum inferat et negolium sibi commissum exequalur, praesidc
2 avxai Siaxa^iv {dtdxagtv del. L*\ Ttv L \ 3 Srjfirj
xtxols L" 1 5 aonep MBEpan. s) antQ L vulg. I 6 XOJV
om -8 J 1 ovSs ix ftnxQae ovvqfreias (ioTj&tio&ai Epan.^
8 fftpaioio&at fiovXoftefra] confirmantur sr || 9 xutv nO'
Xntxur) iiov cir. L U 10 yivoixo La | 11 XnQtav A/1
Xitpai LBs B KafriarTjOi L \ 17 avxovS om. s |) 19 i/
f}ioxaikv\T)v\ IJ om. e | 22 xal om. s | 24 xaXais om.s ||
26 xtva om. L II 27 xai om. Ls\ *X$tia xaXioot MLB
opus fuerit s I! 28 extQwv om. s 1 29 * xonoxrj^rds de~
levi cum s (cf. app.^ Jul c. 3 p. 193 Haentl.) R 30 *ftrj8i
f*T]8i libri | nposxugiv) ordinem s H ovopaxa La
1 oboedientes b v \ 2 ncque] oum neque b v |J aut
his] audia b j| 3 quae] qui R V | epidemcdicis 6 hepydeniedicis v cpidimiticia /? V epidimaticis Tb epidimatacia T" I) alio] a R> J 4 gravare vulp.\ grouari (ari
Rx) libri || vero om. Tvulg. I consuctudinm Tl\ h. aliquid b v || 6 pracdeccssoram Beck] praedictorum libri I
7 adinuenta v] adinuentas 6 adlnuenta malaeque (quod

male R1 F 1 quidem male F 3 ) consuetudinea nec ex

longo tempore (afinnentur add. V) UVT vulg. | ncc)
haec 6 || longa] longo tempore Ra \ consuaetudinem b g
8 iudicibus praedictis T | 9 civilibus] et ciuilibui T |
aliquod E || 10 fiant T fatiant V | facis locum 6J 11
liberas b || inferet Vvulg.] inferret 6 inferat RTv |
ginculo 6 I) exspoliabitur v et populi habetur b | 15 marem F* Q nostro v g 16 episcopi 6 v | lectores v praefectores b j| 17 et eos oontra om. 6 v | ciuitatem VT Q
18 dispositione 6 | hiocolitam T biocolitaa 6 byocolytas v || 19 aut] an 6 v | peraccutore* RVTlb\
nulli v \
20 iudicium R | prouintiam 6 | 21 locum 6 I ecruatores Tb |j 22 quidam 6 autem quedam v [) uersari 6 v | 23
et Vbv] autRTvulg. Q 24 qualibu T | debentcm RVT
dibentem 6 dicente v | quaerere 6v | aut (et v) gubernare
6v, om. T, gubemari om. Rl II prouintiam v prouintiarum 6 || 25 distinari 6 Q 26 aliquas 6 |) ocuasiouem v \
exactio Rl | 27 emengentium 6 |j 28 looum 6 I ?ruatori v || 29 prouintiis 6v g nullas bv\ inferat subiectis
R\ aubiectis om. Rx

HABEEE LOCI SEKVATOEEM

679

Nov. CXXXIV 2. 3

xijs inaoxias xal xijs airov xdsa)t fiorjd-ovvxav impleat, iudice provinciae eum et eius officio adiuiw. ai Si xol xnxd xov aQxovxos xv%bv xaxyyooTj- vante. Si vero et contra ipsum iudicem forte accunsuf9-[i, xrjvixavxa xeXsvofiev xal xrjv dm- satum transmittatur, tunc iubemus et provinciale
xaiv 'inovoyelv airq>. SsnsQ Si xaiXioftev officium oboedire ei. Quemadmodum enim prohibeas ysvso&at, ovxta rov ndvxa xivSwov xa- 5mus lori servatores fieri, ita omne periculum iubek'xttv TOVS xuiv ijtapxtdiv ap^orrn xal xijy mus babere iudices provinciarurn et eoruin offjcium,
xdgtv, aiera yqovxiSa noisZo&ai xfjt xe xd>v ut Bollicitudinem faciaut tara publicarum exactionum
tv dvvaeais xijs xe xwv XOTKOV xnxaaxdaecos quam locorum quietis, et ut omnis iniustitia et laesio
ai xov ndaav uSixiav xni f}Xdgr,v avaoxt)leiv.
Ei suspendatur. In quibus yero proviiiciis aut vindiccs
* lv xaXt inapxicus TJ fiivStxse rj ix?.^nroge'i eioi TtuvlOaut ecleptores sunt fiscalium, et opus babuerint alL, xal er]d-d>oi xivos poTjdsiae, xeXsvoftsv xove quod adiutorium, iubemuB iudices provinciaruin et
xaiv ijtaoxiav xal xds xagett avxwv ndaav
officia eorum omne solacium et studium eis conxal anovdrjv aixdis avretsdysiv, aiixa dvefi- ferre, ut Bine impedimento fiscaliura exactio prows xr)v xcov Srjftooiojv stsnQa^tv npouvai. Knl cedat. Et omneB quae - motae fuerint Bive civiles
ixdeat $& xas xtvovfidvas eixa %Qrjpaxtxas SITB iyxlt]- 15 sive criminales causas et competentC3 proviuriarum
fiatixne vno&tams xni uQpot,ovaae xdisxcov inaqxKov
iudicibus ipsos iubemus inquirere, ut illi proprio
SpxMotv nvxoiie imxgennfiev tflxelv, oitre alxoie oi- periculo bas discutiant et legitimum finem eis inxiiy xivdvvqt xavxat i^erut,Eiv xal tdfiiuo jtegae ponant. Super baec iubemus provinciarum iudices
avxals ini&tivai. Ilode xoviois xeltvo/iBv xoie rwv mox quod luturi stint cingula suscipere, sive praeinctQxicov ap^o^Trts, rjvixa fitXXouv xae ayxag jtaga- 20 sentes Bive absentea sint, cautelam impendere tamXafifldraiv, Bixe nuQovxEs waiv eixB dnorxBt, a(ffd~ praefecturae quam nostria largitiouihus et comiti
Xtuiv nQotxit&iaxdv xfj xe innQxorrjxi xal xals r;/*e- privatarum pro inferendis pecuuiis unicuique praexi(>ats lupyniooiv xai xto xopqxi xaiv npiftuTiov vnip
dictarum dignitatum, cum etsi non caveant, tamiwv deayofievaiv ^ m r a y exdarij xiov tigqiievwv
quam tacientes cautelam ita iubemus eoa et oorum
dgx<avy onoxBxav ftfj dafaXiautvxai, <ot nnujaavxai 25 officia subiacere praedictis dignitatibus. In illis vero
dafuXetav ovrta xtXsvofier aixovs xal xds nixdiv
provinciis et civitatibus volumus iudices periclitari
xafcis vnoxiTod-at xali eiQTifiivaii ^r>. *Ev ixtlpro fiscalibuB et exigi, in quibus neque Bcriuiarii
*an Sa xdli inaQxlnts xai noXeoi povlope&n xoie
neque vindices neque alii quidam proprio periculo
dpxovxas iyxivdweisiv
vnio Trte xu>v dyjiooiiov tis- exactionem faciuut.
7i(>d!;tous, iv nli fiijxB axoivulpioi fir,xa ftiiSixei urjxa 30
%t(joi xtvae tlav iSico xivdvvq xrjv dna.i%rtaiv noiovfievot.

CAPUT m.
Kal xovxo Si ijX&sv eit rjfids, ale xivtt xwv iv
r
" *
'" agxovran' ovxwe dae^ais pigorxat Ttgo-

Et hoc pervenit ad nos, quod quidatn provinciarum iudicea ita iuique aguut occasioue lucrorura,

v. 1 9 2 7 summam Ath. repetunt paratitlu Atk. 15 2.

c 111 in. summam Alh. repelunt paratitla Ath. 1 $ 4 , respiciunt paratitla

6 1. 20 4.

provinciae et officio eius ipsum adiuvantibus. Quodsi eliam contra praesidem forte accusatum missus sit,
tum iubemus provinciale quoque officium illi apparcre. Quemadmodum autem prohibemus guominus vicarii fiant, ita omne periculum praesides provinciarwn eorumque officium suslincre iubemus, ut et exaclioni tributorum et locorum securitati et omni iniuriae damnogue reprimcndo curam adhibeant. Si
vero in provinciis vel vindices vel exceptores tributorum sunt, iique aliquo auxilio indigeanl, iubemus
praesidts provinctarum eorwnque officia omnem operam sludiumque iis conferre, ut sine impedimento
Iributorvm exactio procedat. Atque omnes quae movenlur sive pecuniarias sive criminales causat provinciarum praesidibus competentes eos inquirere praecipimus, ut ipsi suo periculo eas examinent et legitimum
finem iis imponant. Praeterea iubemus praesides provinciarum, ubi mapislratus suscepturi sint, sive
pracsenles stnt sive absentes, et praefecturae et lurgitionibus noslris et comiti rerum privalarum cautionem
praestare pro pecuniis unicuique praedictorum magislratuutn inferendis, cum etiamsi non caverint, tamen
lamquam caulxone praesliia pariter ipsos eorumquc officia praedictis magislralibus obnoxios esse iubeamus.
In illis autem provinciis el civilaliuus praesiaes periditari de exactione tributorum volumus, in quibus
neque scriniarii neque vindices neque alit ulli sint qui proprio periculo exactionem facianl.
III. Sed hoc quoque ad nos pervenit, nonnullos eorum qui in provinciis magistratum gerunt adeo
cialcm v \ 4 ei] et v Q 5 locnm 6 \ seruatoris 6 seruatori v ||
omnes 6 omnera v Q habero iubemus V II 6 iudicem b |
7 ut om. b | faciat bfl8 locarum 6 v | quietis Beck) quiexai xuXvoftBv L \ 1 XB om. L \ 9 xaxaoxiXXeiv L \\
tem R VT quiete 6 quietum v | ut et v || omnes b T% fl
i Si iv xais dnaoxiats) In quibus rero provinciis c
iniustitiae b || lesos v | 9 iudices /2 | 10 haeoleptorcs 6
hecliptores V ecliptorcs R exdiptores T hoc lectorcs v,
ezactores . v. arfscr. V3 H sint V j habuerit 6 v g 11 habemus 6 v U iudicetn V Q 12 omnes 6 v | et om. b v || 13 inpcdimcntum b || 14 qui V quos v || mota 6 morte Rx ||
15 causas bv] cause RVTvulg. | et om. b | 16 iudices
x
oxnis B | Tft5v TipiftaTiot] xtji idixrjt jcepiovoias B || H \ 17 bacc v || discutiat b v |j finem eis imponat v eis
inponant
finem V\ 18 haeo] autem add. Tvulg. | 19mox
24 cwayoftivmv L || 25 noii\<tavxnt Zadiarine] noii}l
oavrts libri | 27 ogxnis] dnnpx^"*^ doxc^s La \ 29 vneQ quud R b) mox quidcm v mox qui% R* VT \ oiognlos 6 |)
riji tav Srjfioaitov tisnpuf-Ewi) profiscolibuaet cxigi e || 21 pracfcctorum v perfectum eat T || quam] quatn in v jj
30 oli
ftr/di
fiTjSi
libri|| ||flUSixit]
flUSixit]/x/x- Ie8ionibus1 v || comitis 6 commiti VT 22 priuatorum T ||
i L U */J7}Si
/J7}Si ftr/di
fiTjSi
libri
T Q praetorum v | 23 dignitatem 6 24 ita om.
ttxot B |j 31 rr/v) xtav La || 33 eie MB\ tot L \ 34 tals unicui
Tl H 25 ofutias b | praedictis dictis dignitatibus 6 \ 26
LB] om. M || ftQovxts M || nQOtpuatis M
prouinciis 29 exactionem icr. R1 in ras. 2 w. |j digni1
1 ailinpleat T vutg. |J iudicem b iudei v B eura) cius 6 || tatibua b vfi27 pcr T (jfictscalibusT |j neque] li ncque
l
7
>
||
28
iudices
R
||
29
cxactiunum 6 || faciant v g 33
eis T B offitium R |) 2 *ct] haeo (hio/f) librifl3 transl
inittitur R tranamittantur 6v Q prouintialera 6 in prouin- haec v H quod] quidcm R | 34 agant v
2 xai om. L |) xaxd xov] contra ipsum fi. e. xar*

ivxov

TOV?) jr H 4 WOJIBQI /}' L

in tnarg. Q XOITOXTIQT]-

. CXXXIV 3. 4

680

UT NULLI IUDICUM LICEAT

aiaxQoxeQ^s^aei e W^* dia&jjxas avyxtoQtiv

ut ncque testamenta concedant facere neque facta
yiveofrai fitjSe yivopivas iftyaviso&at, fiySe ya/xoie insinuare, neque nuptias aliquos facere aut super
rtvat jt^otoftiXsiv fttjSe ta inl xale yafttxais ScoQeais nuptialibus donationibus monumenta componere, neijtoftvr,ftaia avvxdxxEo&ai, [trjSi ra rcov leXevraivTiov
que defunctorum corpora sepulturae tradi neque rectoftaxa lacpais nagaSiSoa&at, ftr;Si nqaynaxav ava- 5 rum descriptionem concedant fieri aut aliud quid
y(>a<pT]v cvyxoiQtiv yiveo&ai f) dXXo xi iwv Toiot'Twv
huiusmodi agi aut ex gestis aut ex testimoniis.
nqatxtcd^ai T} iv vnofivTjftaaiv fj Jv ixfiaQzvQiaie.
Propterea interdicimus omnibus iudicibus tam ciSia rovxo anayoQtvopev itdoi xoXt aQxovai noXixtxdis
vilibus quam militaribus et eorum officiis aut alio
xa xai oxQaxKoxixois xnl xdie avxwv xdgeoiv r; xal cuilibet tale aliquid praesuraere. Si vero quidam
ixiqto oltp$TJnoxe xoiovxo xi xoX/xav. el Se ns xotovxo 10 huiusmodi odibilem rera in quolibet loco nostrae rei
fxvaos iv oitoSrjTtoxe roncp xije ^fttxeQae noXtxsias
publicae praesumpserit agere aut ministrare ei qui
fatxtiQTJoei oiajrodtaofrat y vnovgyrioai xcp xavxa
baec praesurapserit facere, iubemus buiusmodi extta
ToA/iwvrt, ttsXevofiev xoi>s xoiovxovs i'ga> xijs a>vT]s cingulum factos in exilium destipari, et de substantia
yivo/iivovs iv igogtq nefimo&ai, xal ix rrjt ovoiae eoruin eveniens dispendium laesis in duplum restitui,
aixcov rir avfipaivovaav tflftiav rols TjdixTjfitrois 15non sublato eis neque alio quod est ex legibuB adxara xo SmXaaiov dnoSiSoo&cu, olx avrjQijftivije aiiutorio. Omnem vero damus licentiam locorura Banxois oiiSi xijs aXXrfi xiqs- anb x&v vo/iotv^ fiorj&elas. ctissimis episcopis et primatibus civitatum huiusmodi
rcaaav Se SiSopev dSeiav rols xaxa xbv xonov oaico- praesumptiones prohibere, ct studere ut haec omnia
xdxon iniaxonois xai rdis itQtoxeiovat xmv nofoav
sine impedimento et sine dispendio Becundum legura
xa roiavxa iyxsiQtiftaxa xcolveiv, xai <pQovxit,eiv xov 20 virtutem procedaut, et de his nobis nuntiare.
xavxa Tictvxa dvefinoSiaxeos xal dtjjtticos xaxa xrtv
rd>v voftatv Sivafiiv HQoiivaiy xal T neqi xovxcov
i
1 Tae fiivxot xaxa rofiovs imSsSoftivas ixx?.fjovs
1 Illas vero quae secundum leges offeruntur appelxal St'xBa&at pov).6f*ed-a. ndvxut xoie a^oi xns xal 25 lationes et suscipere volumua omnino iudices et eos
xois xafr' fjfiexEQav xeXevaiv dxpotofitvovs, tixe /uet%o- qui secundura nostram iussionem audiunt, sive maioves uxe ildxxoves ehv, xai iy.Swovat xa nsnQaypiira
res sive minores sint, et edere gesta sine aliqua
Stxa xtvbs vneQd-eoecoe xois Sixa^ofiivois^ dlixs i^ixadilatione litigantibus, yX quaestio legitima de his proc*v voftifiov 7xtQI xoixcov nqoXivai. ngos xoixoit xe- cedat. Super haec iubemus appellatione porrecta
Xevoftev, ixxlrjjov imdsSofiivris xaxa xdv vdfiov ftrjxe 30 secundum lcges neque exactionem fieri neque pos4xf3t(}affftovs yivea&at firjxa vofihi n^ayftdxcov fxtxascssiones rerum transferri usque ad fiuitivum super
xi&to&ai fiixQi xsXtiat in* aixfj xoioecas.
ea iudicium.
CAPDT IV.
^EnnSij 8i <tvft^alvei ftoixeine y cgnayat yvratxmv
Quoniam vero contingit adulteria aut raptus mni) tpovove tf EXEQCI oiaSrinoxe iyxXr,fiaxa iv xais inaglierum aut homicidia aut alia quaelibct crimina iu
xiait dftaQxdvta&cu, ye).sio/xtv xoiit xiov inapxicHv 35 provinciis committi, iubemus provinciarum iudicos
ndvxa xaxa vdftovs SUXSIXEIV, xni xovs
omnia secundum leges vindicarc, et pcccautes tenerc,
c. / / / 1 om. Be 6, 19, extat B 9, 2, 10.
c. IVVI summa Ath. in cotlice omissa extat in libello JXEQI dtayogcov dvayvcaanuxav
e. lVin. summa in paratillis Ath. 6 2.

6 p. 192 Heimb.;

impie turpis lucri studio agi, ut ne testamenta quidem patiantur fieri nec facla insinuari, negue matrimoniis
aliguos inter se iungi neque instrumenta donalionum nuptialium confict, neque corpora aefunctorum sepuituris Iradi, nee permiltant rerum invenlaria fieri aut aliud quidquam. cius generis vel per acta vel per
testationes celebrart. Propterea interdicimus omnibus tnagistratibus lam civilibus quam militaribus eorumque offxciis vel cuilibet alii, nc quid eiusmodi audeant. Si guis vero tale sceltis in quocumgtte rei
pullicae nostrae loco perpetrare vel ei gui haec audeat pracsto esse templaverit, iubcmus eos cingulo
privatos in exilium milli, et ex eorum substanlia damnum iis qui iniuria affecli sunt illatum in dupium
restitui, ne reliquo guidem ex legibus auxilio iis adempto. Omnem aulem faeultatem damtts sanctissimis locorum episcopis et prhnalibus civitatum eiusmodi conatus cohibendi et providendi ut hacc omnia
sine impedimento et detrimento sccundum legnm tenorem procedant, atguc de his ad nos referendi.
1 Appellationes vero quae secundum leges ofleruntur omnes magistralus eosgue gui inssu nostro eausas
cognoscunt, sive maiores sive minores sint, et suscipcre volumus et acla litigantibus sine ulla dilatione
caere, ul Ugitima examinatio de his procedat. Praeterea iubemus appellalione secundum lcgem oblala
negue executiones fieri neque possessiones rentm transferri usque ad deftnilivam sentcntiam de ea latam.
IV. Quoniam autem coniingit adulleria yel raptus mulierum vel homicidia vel qualiacumquc alia
crimina in provinciis commitli, iubemus provinciarum praesides omnia sccundum legcs vmdicare, et delinqnia b qui ct v \ 10 odiuilem b |j nostrae 12 hnco om.v\
2 //Te J3 Q yeroftu-as cum Haloandro vuig. (] 3 xa
re publica b | 12 boo II vulg. Q aumpscrit Tj extra] et ex
inl om. Z | 4 f*fjxa B [| 12 Siajrpdgaofrat Af) SiuRl et cxtra R* H 13 cingulo 6 v |j iactus vfldistinari b \
nga^at LB |j 14 ysroftdvovs L Q 16 dvadiSoa&ai L fl
dvyorjfievote it/|] 18 xov M\ om. LB jj 21 atflfiitoi om. de om. v n 14 cucniet 6 v H dispendiis v | 15 aubla F 1 |
alio (aliud v) quod (quodara V3) est ez legibus Vv] aliZt || 23 firjvvEiv Tjfiiv ML) firjvvBiv B || 24 imSeSoftdvae MBf\ ijrtSiSo/iEvae LBC || 25 ndvxas] omnino (i. e. quod cat et lcgibus b alio quidem cz legibus RTvulg. \
ndvxait) s R 30 iTuSiSopdvTjs Bf |j xbv voftov] legea ff II adiutorium v ct adiutorium 6 || 18 praesumptionig v |
*fjrjSi tibri g 31 ix^ifiaauoiit] exactionem c J *fti^Si librib probibere et] probibcret 6 | 19 inpedimentum b [ ct om. b 3
32 xoaxTJaecot L jj 36 rtyovfivovs LB s\ ctQXOvxas xal 20 uirtutum procedat v || 24 qui R11 offcrcntur v j 26
nostras iussiones' R || audiunt bv) Bpcoialiter quia (ct
rjyovftivovi M
quia Rl) et (ct a T* tnilg.) diuinis licet appellare iudicibua audiunt R VT vulg. || 27 sint] int 6, om. V { et
l
b |
2 insinuari b v I aliquas T vulg. | 4 defunctos R1 || om. b | dere R Vea dare v | gestas b g 28 legitimam
x
29
appellationem
porrectam v | 30 ciactiono Rl | poscorpora om. R%b discriptionem b v conscriptionem R j|
sesaionifl 6 I 31 finitiuum Vbv] finitum R difSnitinnm Tl
concedant Beck] concedunt libri | aliud quid Vvutg.]
diffinitum T* definitum vutg. | 33 uerti b \ contigit Vv {
aViud qui 6 aliquid id v aliqnid quidam R aliad aliquid
T \ 6 agit b | gentis V% | 8 quam militaribus om. v || alii 34 bumicidia b || aut alia] capilalia v ab italia 6 Q 35
committit b comiti VQiudiccs] principes v
H2 vulg. ali v aliud b | 9 ciuilibus T |j tali v Q quidam]

HABERE LOCI SERYATOREM

681

Nov. CXXXIV 4. 5

ifta^ravovxae xgareiv, xai firj tTtQovs av&7 ixiooiv,

et non alios pro aliis, aut ex quibus nati sunt vicis
17 i av wQfirjtnai %oiqiav oi xd iyxl^fiara rolunqui crimioa praesumpseruut abum pro alio comprecnvrss dXXov avr' aXXov owt'xeir, rj tflfxlav rols av- hendere, aut damnum eorum inferre vicis, eed netav in&yiiv <y<'o<s, aXXa fiijSi ivexyQaofiovs nouiv
que pignerationes facere propter peccantem, aut cridta xbv TjfiaQTTjxora, rj irtv IOV iyxXrj/iazos ixSixrjoiv 5 minis vindictam proprii lucri causa inferre aut deiSiov xe'(>Sovs Svexa xaxaXvstv r\ xd x<5v nXfjftfisXrj- Knquentium res proprium lucrum facere. Noa enim
aavxav jtQayfiaxa oixsiov xegSos noiela&at. fjueis reos quidem ex Jegibus poenas sustinere volumus,
yag xovs ftev aixlovs xat ix xd>v vofioiv notvds vno- damua vero subiectis nostris aut lucrum cx hoc
fiemv povXo/ie&a, Zflpiav 8i xols vnoxsXeatv rifiwv iudicibus aut eorum bominibus sive officialibus fieri
r/ XIQSOS ix rovxov xoTs <XQ%OV<SIV rj xdls avxcHv av- 10 nullatenus concedimua, ut (non) propter rerum desi&Qanots rjyow xa&ai yivea'&at oiSaficos avyxcogovftev, derium inveniantur iniuste aliqu03 castigantes aut
iva (tn Sta xrjv %c5v nqay(tdx(ov imfrvfifav evgs^cH- peccantes vendere. Si enim praeter haec fiat, ipse
oiv doixas xtvas xif*co(>ovfte.voi xal rovs dftaQxrjaav- provinciae iudex ornne cx hoc accidens laesis damras mTtgaaxovxei. '- yag Srj xt naga xavxa yivrjxai,
num medebitur et suppliciis subiectus exilio tradetur,
lb /tiv 6 xr,s inaQxias aqxoiv naaav xrjv ivjev&ev 15 et consiliariiis eius simile sustinebit supplicium, si
xois rjSixTjftsvoi? 9tQaitsvasi tfiplav xai factis a iudice contraria legibus in scriptis consentuwias
vnopXy&Eli iooiq na^nSod-^aexai, xai 6 tiat, officium vero eiusetalii, qui circa baec propter
xoixov SendgtSqot xr\v bfiolav vnoaxr,aexai xificoglav, lucrum proprium ei obsecundant, non eolum dainna
iav xols yivoftivots naqa xov a(>x,ovxos vnevnvxlov
laesis compellentur restituere, sed culpabiliores eotav roftav iyygdfais awaive'arj, xai TJ xdt-ig Si av- 20 rum legalibus suppliciis subiccti exilio tradcntur.
%ov xal oi dXXot oi TXEQI xd xotavxa Sta xepSoz XSiov
avrqi vnovfyyoivxei ov fiovov xds tflfiias xdls TjBixr]Htvois avayxaa9rtaovxai dnoxaxaoxTJoat, dXXd xal oi
aixuoxtQOi avTiov xalt ix xaiv vofiav xifuoQlaii vnofi).i}d"ipxS i&OQtq naQadofrrjooyxai.
25
CAPUT V.
Ei Bi xis xwv ivtxofiivav iyxX^fiaai StaXa&ot r}
Si vero quis comprehenBonim criminum latuerit
xaxaXinoi rijv inaQtfav ixdv^v iv % xd iyxXijftara
aut reliquerit provinciam illam in qua crimina deliirtXrjftftiXrjOB, xtXtvopev vofiipois xr;gvyfiaat naqa xov quit, iubemus legitirnis edictis a iudice evocari eum,
aQxovxos xaXeiafrat avxov. xai ei( ftij vnaxoiaei,
et Bi non obaudiat, illa in eo procedere quae nostris
ixtlva in* avT$ 7t$oCivai ia xoie rjfisxioois vd/iois 30 legibus definita sunt. Si yero cognoscatur quod in
SnoQHr/utra' ei Si yvcoo&rj cos xafr' ixioav inaQ%iav aliam proyinciam degit^ iubemus provinciae illius
y , xeXevopev xbv rTji inaQiias ^yov/xsrov, xad*' iudicem, in qua peccari quid huiusmodi contigit,
afxafrrrj&ijval T* XOIOVXO avfifiairj, imaxoXjj Srjjuo- epistola publica uti ad proyinciae illiua iudicem, in
clq xsxQtjo&ai XQOS xbv xijs inaqxlas dxelvijt dg- qua delinquens pcrsona degit, illum vero qui publixovxa, iv TJ xb nXrififxsXf.oav itQosomtov Sidyei, ixtlvov 35 cas susceperit litteras periculo suo et officii BUI
Si xbv xd Srjftoata Sevotievoy yod/xftaxa xtvSvvcp avwv xal xije xaj-Ecoi avxov avvixsiv xbv xoiovxov xal
quentes prehendere, nequc alios pro aliis, aut quibus ex regionibus ei qui crimina commiserunt profecti
sunt alium pro alio detinere, aut regionibus eorum damnum inferre, sea ne pignerationes guidem facere
propler eum gui deliquit, atit criminis vindietam proprii lucri gratia tollere aut delinqnentium res suum
lucrum facere. Nos enim reos poenas legitimas subire volumus, damnum vero subiectis noslris aut lucrum
inde magistratibus yel eorum hominibus sive officiis fieri nullo pacto permiltimus, ne propter cupiditalem
bonorum iniuste aliguos poena afficere et deltnquentes vendere deprchendantur. Etentm si quia adversus
haec fiat, et ipse praeses provinciae omne damnum inde obveniens iis gui iniuria affecti sunt resarciet supplidisgue subiectus in exilium mittetur, et assessor eius simile supplicium subibit, si iis guae a praeside
agantur contra leges in scriptis consentiat, et officium eiiis atque ceieri gui in eiusmodi rebus proprii lucri
gratia ei operam praestituri sunt non solum damna iis gui iniuria affecti sint restitucre cogentur, sed.
ttiam qui maxitne sontes sunt eorum suppliciis legitimis subiecti in cxiltum mtlentur.
V. Si quis autem eorum qui crimmibus obnoxii sunt laluerit vel reliquerit provinciam illam in qua
crimina commisit, iubemus eum legitimis edictis a magislratu citari. Ac si non oboedierit, ea adversus
illum procedant quae legibus noslrts definita sunt; si autem compcrlum sit eum in alia provincia degere,
iubemus praesidem provinciae, in qua eiusmodi delictum committi contigerit, publica epistola uti ad provinciae illius praesidem, in gua persona quae deliquit degit, illum vero gui litteras publicas accipit pcri2 ^ LBs\ om. 21 fl 4 ivexvpiaofiovs LB \ 6 xax- ut ne vulg. | 11 iuste 6 v | aliquae 6 aliquao causae v ||
avvtiv Hombergk male jj 9 ^rj/iiav] damna s H 11 xdeoi] aut) et Beck D 12 uindicaro 6 | ipse] et ipso v | 13 omofficialibus ? || ovyxcopovftst'] xefaiousv L jj 13 xai] nem 6 | accedeoa b | dampnum lesia 72 (vulg.) | 14 iubcorr.vulg. | 15 et om.v J
aut s B 14 STJ T*] un L, om. || 15 avxbt\ 6 avxbs L jj iectis VaTa bv\ tradatar libri,
19 inevavxlov] an ivavxlas B \ 20 owaivsati L \ imilem 6 v | ii] tcxtum si V1 |J 16 ad ladicem 6 || oonv |) 17 alii
21 xa roiavra) haec || 22 aixto Ms\ avxdiv LB J 26 traria lcgis v, contra legeal vulg. | conscntiant
aliquid b, qui om. R |j citra Rl || 19 inculpabiliores
ivtxofievatv LB\ avsxouivav M comprelicnsoram (i. e. qui]
1
26 quis] dum
evv$xopivcjvi) s B 8iaXdd~ii B I 27 xaxaXini] M ( 32 R 1 20 Bubicctia b v g tradebuntur 6 v g
ad 6 ||
ttayot B \ xr,s inaQxiat] prorinciao illius ; | 33 xoi~ & v | criminibua Beck \ 27 relinquaerit Rl | 28 a]
ovxo T L B 36 atToD MLB, corr. Haloander |) 37 av- uocari 6 v () 29 et om. b { obaudiet v obaudit V1 obedit
V* | Ulam 6 | 30 in alia prouincia bvutg. | 31 legit b
xov Haloander
deget v | iubemus 682,2 legitimis ter. /2* in rat. 3 w. ||
prouintiam ipsius v | 32 iudice & | in qua 33 iodicem
1 alios] aliis 6 v | uices 6 uocibui v iudiccs Rl | om. T\ add. T* in marg. | peccare v g quid] aliquid R[\
1
2 praesumpscrit R | alium] alio V b v g 3 uicea 11 ui- om. ?(') B contingit 7(*) contigit id v oonstitit 6 | 33 epiuti ad] publicantia bv publioa (publicissitudo b || 4 pignerationii 6 pignerantei v pignora- tolam V* | publica
1
lioncs Tvulg. | 7 reus quidem bv quidem reos Tg poe- cam F*, om. V in tpat. vac.) ad RVT\ illius om. JT(*) |
otm 6 v pona V fl 8 dampnum T dampno V | nostris 34 degit R\ deget VTv egit b R illum T* vufg.) Ule
Juticctu T | ex] et & aut v \ 9 iudicium 6 v | eorum om. RVbv illia 7" g 35 rccceperit ct littcras v | suo perioulo
Tl | omnibns v g 10 *ut non] ut libri, al. ne V* $. v., R P officiis & 1 lui om. R V

Nov. CXXXIV 57

682

UT NULLI IUDICUM LICEAT

JQOS jbv aQxovxa xijs Inagxlat avrbv naQanipnetv

comprehendere buiusmodl et ad iudicem provinciae
iv TJ rjftapre, ras anb itov vo/iaiv rifiwgias vnoaxrj- transmittere, In qua peccavit, suppliciis legitimis
aofisvov. ei Si 6 irjv drjftooiav tmaioh\v Sexoftevos subiciendum. Si vero qui publicam epistolam susfq&vftyoet xovxo noirjoat, tj oi TJJS xdl-ecos avrov
ceperit neglexerit hoc facere, aut ofticiis eius trangoSwaovatv T) imxganevxes dfuAyeovoi, iijvtxavxa 5 dere, aut imperata neglexerint, tunc et ipsum iudicem
*ai airov %bv dgxovxa xgels xpvafov Xixgas xai ir\v
tres auri libras et olficium eius alias tres pro poena
Tatv avToii exeoas rgels ineQ notvTjs xaxafldXAeiv inferre iubemus. Si vero iudex aat aliquis ofticii
KtXavoftev. el Si 6 agx<ov rj T*S XCZV TJJS rdews av- eius propter lucrum buiusmodi personam non couixoii 8id xigSos xb ioiov-to ngotconov jtt] ovoxjj y
prehendat aut comprebendens noo transmittat, et hoc
ovoxav /xi) napaniftif>et, *al roino itgdgas Xeyx&jj, lOagens convincatur, spoliatus cingulo exilio tradatur.
yv/uvco&eis xrjs oiv7]S i^ogla naoadtSoofrcj.
CAPUT VI.
Kai xovio Si xeXevo/usv nagatpvXdTxeofrai nagd
Et boc vero iubemus observari ab omni adminindorfi agxrjs, 'Cva
Cva inv avfififj
avfififj fyygayov r}fisxi$av xe- stratione, ut 81 coutigerit in scriptis nostram iussioXav
Xevatv
yeveo&at itgos xtva xdi
xdiv aQxovrwv, xai iv xd) nem fieri ad aliquem iudicem, et interea iste quiescat
(texaZy ovros nav9fi xijs dpxvs,
pxv
h^ ixtlvov naqa- 15 ab administratione, is qui post illum susceperit digniv
Aaftpdvovxa XTJV aQxv 8ex
8exaa&&ai tavrTjv xal 4/upavitatetn accipiat eam et msinuet. Et si quidem privata
i iSmnixdv
i S d
i xb TtQdyfia, xal nXr}- est causa, et implere eam et exequi, quemadmodum
t
xai eii ftiv
eirj
vv aijb xal dnej-uvat, a>s av d ngos avxbv frvxs ad eum promermt rescriptum; si vero bulusmodi in
ytygnftfttvij' ei Si r\ xotavrr] Syyqatpos xeXevais eis xo scriptis lussio publicum respicit, inquirat eam, et si
Srjfiooiov oga, Ij-erd^eiv xavxtjv, xai ei ftiv fiij /3?.d- 20 quidem non Iaeditur fiscus, quac in ea comprebensa
nxextu xb Srjftooiov, xa iv avrfj mgtexoftava yiXrtgoi>v, sunt adimpleat, Bi vero ad laesionem est lisci, nihil
ei Si rtgbs pXdprjv iaxi xoi 8rtfioahv, firjSiv in' aixfj
super ea omnino agi, nuutiare vero nobis primum,
navxeXdis ngdxxeofrat, fiyvveiv Si ets rjftae ixodriov,
ut secunda iiostra tiat de hoc iussio. Si vero et
a/era Sevxegav rtftwv yivea&cu nsgl xoiiov x&evotv.
praecepta cuiuslibet iudicis sint, et prius quam inei 8s xal jigosrdgets olovSqnore dgxovxos tirtaav, xal 25 sinuentur baec, aut praecipientem aut ad quem praenglv ifitpaviad~Tjvat xavxm ij xbv ngosrdfcavxa rj ngos
cepta facta Bunt contigerit removeri de cingulo, et
or ai ngosrdfceie yeyovaat av/t^ anoxtvr^rjvat, TTJS sic qui factus fuerit iudex haec suscipiat et exigat,
dgxrjSy xal ovxats 6 ytvSftevos ag%o)v xaixat Sexea&ta si legitime facta siut; si vero contra legem aut
xai dxpi/3asTto, ei vofilftcae yeyovaaiv
ei 8e naua
contra publicum facta fiint, haec pro non Bcriptis
xbv voftov tj xaxa tov Srjftootov iyivovxo% xavxas 30 esse iubemus.
avxi ftrjSi yeygafifteviov elvat xeXevoftev.
CAPUT VII.
*EHI8T) 8i xai xoiavxijv doefieiav iv 8iag>6oois xoQuia vero et buiusmodi iniquitatem in diversis
noiS TT?C Tifitjdgas noXiTeias iyv&ftev dfta(ndveo&a$, locis nostrae reipublicae cognovimus admitti, quk
t c. VIL VIII extat B 23, 2, 3. 4 - B* X 2, 29. 30 p. 685 Zach. Summam ex Ath. habet libellus tiegl &tpogutv avayvioofidxoiv 6 p. 193 Heimb.% Theodori summaria repetit B%.
c. VII exhibet Anont/mus Bodleianus tit. 16 (cf. Heimbach jJvexS. I p. LXXV).
Summam Ath. repetunt paratitla
Ath. 15 2 , Bt 52,1,60.

culo suo et officii sui comprehendere talem hominem eumque ad praesidem provinciae in qua delictum
commisit transmittere supplicia legitima subitururn. Quodsi qui publicam epislolam accipit hoc facere
neglexerit, aut officiales eius prodtderint vel imperata omiserint, tunc et ipsum praesidem tres auri libras
et eius officium alias tres poenae nomine solvere iubemus. Si vero praeses provinciae sive quis ex officio
eius lucri causa eiusmodi personam non comprehenderit vel compreliensam non transmiserit, idque fecisse
convictus sit, cingulo exutus in exilium miUatur.
VI. Sed noc quoque ab omnibus magistratibus observari iubemus, ut si forte scripta iussio nostra
ad aliquem ex magislratibus destinata sit, algue is intoim magistratum deponat, qui post cum magistratum
suscivit illam accipiat et insinuet: ac si qwdem priyata causa sit, eam et peragat et exequatur, tamquam
si aa ipsum scripta fuisset; sin eiusmoai scripta iussio ad fiscum spectat, eam examinet, et si quidem
fiscus damno non afficitur, quae in ea continentur cxeguatur, si autem ad damnum fisci perlinet, nihil
omnino de ea agatur, sed aa nos pritnum referat, ut secunda nostra ea de re iussio fiat. Quodsi etiam
mandata cuiuscumque magistratus sint, et ante quam ea insinuentur vd qut mandavit vel ad quan tnandata
edita sunt magistratu moveri conliyerit, sic quoque is qui magistratu potitur ea suscipiat et cxequatur, ri
legitimr facla sunt; si vero praeter legetn vel contra fiscum facta sunt, ta pro non scriptis esse iubemus.
VII. Quoniam autem eiusmodi quoque impietatem in diversis rei publicae nostrae locis committi com1 avrbv om. f \ 3 6] xal L \ \ Qafrvfifjoat Z || fj oi
5 a(ieXfi<fovai\ aut offlciis eius tradere, aut imperata
ncgleierint ? g 6 avxols xois dgxovci La | 8 ei 8i Ms\
c m 8i LB | fjj) tixe B J xrfi om. B | 10 nagantfiyet
ML] itaQajiBftyTj B vulg. (| 16 xavxrjv] xe L | 18 xal
om. Be H 19 yygafifiivov L^TJ om. M g 20 fifj om. La ||
24 ylva&ai (yevdc&at B) negi xoixov LBs] ylvta&at
itegl Tovrov yireo&cu (*i'c) AI | 28 ovxos L | yroftsyos
Lb |J 31 ytyovoxtov L J 33 dftaprdvovxas L"

tionis 6 adminiatrationis traditionis v | 13 contingerit 61

14 et] haec v, om. b | interea iste] inter eas 6 | 15 ab om.
RTl 0 adminiatrationem 7 1 ' 6 p || hif Vbv\ post} pus v |
illam T || trinitatem 6 v | 16 acoipi JB1 et aocipiat T \
insinue 6 fl Et om. Rl, Et 19 inqnirat eam om.b |
17 *exequij aaseqai libri 118 promeraerit T | rescriptio v\
19 publica v | respitiet R* || 20 ledatur R vulg. lcdebitur T * | fiscum v Q qni Tl | eam 6 v | comprehemi v
conprehcnsos 6 J 21 ad] ct v | leooionem 6 leaio T* | t
om. Tbv H sysci 6 J 22 ea RVvulg.) eam T 6 v | sgi
1 et om. V 0 3 subiciendos 6 subiciendo v | publicam] per nnntiare] hano nuntiare 6, ndnuntiarel v g primo 6 | 24
x
v \ 25 haeo] T g aut] et v | out
pablioam R J ausciperit 6, snscepit Beck |J 4 neglexit R sunt v | insinuantur
l
negleserit b a. neglexerit v || officii Rl offloium vulg. || 5 im- ad] ad om. lR g quam bpr. || x26 facta sint v aunt facta 7\
facta
om.R
U
contingerit
T (] remouere bv\ de] jf'(
petrata T || neglexerit 6 | 6 tres auri] tres in ras. V* (J
a
poenam inferre b penam ferre V || 7 aliqui R |j officii] 27 fuit R eat fuerit T | 28 legitimae b R facta H* Tb v |
ex offlcium v || 8 persona b H non om. b v | 9 aut coa- int R*Vbv) sunt Tvulg. fuit ^ g sin b g lege 6 129
v | eunt Tvulg. | 32 qui v fl Yero] autem fv
praehendentem 6 (| non om. F | et] ex v g 10 conuoca- publico
x
tur v U spoliatur b exspoliatus v Q 12 ob Rl | adminutra- om. R | et om. R | 33 qui b

BABEBE LOCI SERVATOREM

683

Nov. CXXXIV 7 - 9

OTI o Savetarnl xa rixva TCOV xoecoarovvxcov rolftdioi

creditores filios debitorum praesumunt retinere aut
mxexetv rj cis ire'xvoov r} eis SovXtxfjv iitr\Qeaiavt r\ in piguus aut in servile nrinisterium aut condactio/IUI&OVV, xovxo ndat TQOJIOIS xcoXvofitv, xal xsXsvo- nem, hoc modis omnibus prohibemus, et iubemus,
fisv, iX rts ipiolro xt nlrj^iftsXtiasiy fir\ fiovov ix- ut si quis huiusmodi aliquid deliquerit, noa solum
nlmuv avxbv tov xgeovs, aiXa xai toaavTijv dXXqv 5 debito cadat, sed tantam aliam quantitatem adiciat
noaoxTjxa tcaraSixa&ofrai Sodr^aoftsvvv xc\> XQOXTJ- dandam ci, qui reteotus est ab eo aut parentibus
&t'vrt nttQ* aijov rj xols yovsiaiv avrov, xai fisxk cius; et poat hoc etiam corporalibus poenis ipsum
rovxo xni acofiaxixals noivals aixdv xafrvno{ia).).ea&cu subdi a loci iudice, quia personam liberam pro deitaQa idiv xara XOTIOV dpxovxwv, inetdi] nQosconov bito praesumpserit retinere aut locare aut pignorare.
iXtv&egov vnio XQOVS 4x6Xfirtae xaxaaxsiv rj ftta&co- 10
oa fj
i d
CAPDT VIII.
Se avvEiSofiev VHEQ xr,e xc5v vTtoxeXwv
Et illud vero praevidimus pro sabiectoram utillinavog&fooai, Xva et xu vwi} v Savtiaxco tate corrigere, ut si qua mulier crcditi instrumento
ttp avvaivdaet xcp oixeicp avSgl rj inoypdi/sei consentiat proprio viro aut scribat et propriam subj oixelav negiovaiav rj xal iavxrjv Mvoxov jroi- 15 stantiam aut ee ipsam obligatam faciat, iubemua
y , KsXtvoftsv firjSiv xotovxov ia%vBiv fj Hanxelv, ehe nullatenus huiusmodi valere aut tenere, sive 6emel
ana CITB noXXdxis TOIOVXO T wrij rov avrov nqaysive multotiens buiusmpdi aliquid pro eadem re fiat,
fiuxos ysvqrai, etxe iSiamxdv tixe dtjnootov tXrj rb sive privatum sive publicum sit debitiun, eed ita esse
jfa, aXX' ovxws elvni a>s av ti ftrjSi ysyqaftfiivov
ac si neque scriptum esset: nisi manifeste probetur
r,v, $1 ftti tpavegios anoSetxfofy, ort xa^ %(>>jftaxa sis 20 quia pecuniae in propria ipsius mulieris utilltate extSias avxijs xijs yvvatxds %oelas dSaTtavrj&Tj.
pensae sunt.
CAPDT IX.
%

AvayxaXov 8i vofiiojiet' xaxsTvo noosrjxovarj fior,Necessarium vero credimus et illad competenti ad&eiq inavog&waai, 1'ra f>rtSsftia ywy mgi oiovSt}- iutorio emcndare, ut nulla mulier de qualibet re
itoxe TiQayuaxoi xgijuanxov l olovS^nore aq%ovxos includatur aut custodiatur. Scd si quidem pro fislyxXdtfcai tj ^Xdxttycat.
aXX' fiev vnip dr^ioaicov 25 calibiiB dcbitis aut privatis pulsetur secundum legem
xgtciv rj iStcoxtxaiv ivax&ety xaxa xbv vofiov r, ywij,
niulier, aut per virum suum aut per Be aut per
rj Sia xov avdgbs rj St iavxrjs T} SS otov Sav /3ov- quam voluerit personnm legitime respondeat et transiono nqotatnov rofiifitos anoxQiviad-a xni Siotxeixa) igat rem. Si vero vidua sit aut non a principio viro
xo itQaypa. si Si xai x*3Qa *"7 V ffldl tVv <*QPlv
e. VIII fiabent Prochiron 9, 20, Epanagoge 18, 29.
c. IX extat B 6,19, 7. Summam Ath. repetunt paratitla Ath. 5 10.
pcrimus, ut creditores dcbitorum liberos vel pignoris loco vel ad servile minisierium detinere vel locare
audeant, hoc omnibus tnodis pro/iibemus, et tubemus, si quis tale quid commiserit, ettm non solum debilo
privari, sed etiam in alteram tantam qvantitatem condemnari dandam ei qui ab eo delinetur vel parentibus
eius, et insuner etiam corporalibus pocnis eum a mapistralibus locorum subid, quoniam liberam personam
pro debilo aetinere vel locare vel pignerare ausus stt.
VIII. Verum illud quoque pro subiectorum utilitate emendare nobis visum est, ut si qua mulier in
instmmento crediti consenserit viro suo aut subscripserit et propriam substantiam rel etiatn se ipsam obligaverit, iubeamus nihil eiusmodi valere aut oblinere, sive semel sive saepius lale quid pro eadem re fiat,
nve privatum sive pvblicum sit debitum, sed perindc haberi ac si scriptum non essct, nisi manifeste pro~
hetur pecuniam in proprios ipsius tnulieris usus consumptam esse.
IX. Necessarium autetn ducimus illud quoque tdoneo auxilio emendare, ut nulla mulier de ulla
causa pecuniaria ab ullo magistratu indudatur vcl custodiatur. Verum si quidem pro publicis privatisve
debitit secundum legem mulier conveniatur, vcl per virum vel per se vel per qualemcumquc personam voluerit legitime respondeat et causam peragat. Quodsi etiam viaua sit vel ne ab initio quidem viro nupserit,
1 xa xinva oi Saveurxal B? jj xaxixuv xoXfuiioir
1 fllias b | 2 in pignasj in om.RlT\ serailcm 6 | misteL | 2 vnrjQtolav 17] fj om. Bt | 3 ftia&ovvxes B* v. /., con- riatn JT*(| autj aut in Vvulg. | oondicionem 6 | 3 beo v II
ductionem (i. e. ftia&aaty) s \ Xiofuv M \ 5 xai] xai 4 reliquerit 6 g 5 tantam KlTt\ tantum Vbv tamen Tl
45 A, om.; | 6 xttxa8ixdZ,eo&a\ Sod^jaofitv^r LB s] U Rl g alia b j tdioiat Tvulq.] addioiat R* addicatur
*aradixaofidvr]y fio&rjoto&at M \ 7 ftsxa xovxo xal
RlVv abdicatur 6 J 6 danda /2* 6 | retemptu b sentenom. L (j 8 xadvnofidXXovOi Lm xa9v7fopdXso&at Lb Q tus v B ut] aut a T [| 7 heo VT | poenas v \ ipsi bv \
9 Ttuy &(>x6vxoiv\ iudice ? 1 xonor om. AI111 /r<xv- 8 subiidi v | iudioem b iudicet v | pro om. Tx | 9 praePoV<u U 12 7. Kdxiivo tva om. B* Proeh. Epan. fl umpsit 6 v | pigocrare b jj 12 Et om. b v 8 vero om. R fl
oi om. LB Q awiSiofitv Bt \ 14 awaivioTj Epan.fl5/q> utilitatem b humilitate F J 13 crcdidit 6 | instramenti v||
Proch. Epan. | vnoyodxfn] Epan. icribat s* Q 15 a2 om.14 proprium b | uero 6v | Ug. ubsoribat? [| 15 ipsa
|| otxatav) avxTjS L iSiav Proch. untuttfvoxov noit\ar] V1 | 17 haias R | aliqaa v | rcra bv aliquid re T* 1]
i * ivoyojTOnioEi Proch. Epan- | 16 7. xtltvofttv xpa- 18 rio 6 | debitum] debitum ait Tx | 19 ae] hao 6 hec v ||
TI] ot.^i>> xotovxor taxyet t} xqaxti Proch. | 17 TOM>VTJ esse 6v 0 nisi] n non v | probatur Tl probabitur v J 20
TI] totovrov Proch. Epan. (xb xoiovxov Proeh. unut) | pecunia v p. (i. e. publicaT) V% R in om.v | ipsius ia
18 Idixbv Proeh. Epan. |j 19 o^Ar/xa] x?s /VocA.pan.J propria T | propriam vulg. g utilitatcm b vulg. | exiyytyqafifiivov Bf Q 20 dno8six&elt] M\ dnodttx^U IB pensa v B 21 sint bv | 22 credidimus v orededit b 0
Proek. Epan. 0 21 I8anavrl9votiv B* v. l. idavtlo&T] lllum v | adiutoriam 6 jj 23 emendari v 0 ut om. b | nulProeh. Epan. (iSavefo&qoav Prach. unu$) | 24 xf7]fiCLTt' lam b | de om. v H rcm 6 H 26 per om. Rl || suutn om. FQ
*ov a^ovros om. e || 26 xbv om. LB> \ n om. L \ 27 personae v g legitiin V legitimam heo b B trausgre>
27 5 xov dv$(>b$\ per virum suum <; \ rj 8i oiov diat v B 28 rem] nam v Q niduam bpr. uiduat V* | a]
684,1 81' iavxfj* om. Bc Q 28 voftificot om. Br
ad b | coniuncta uiru T

Nov. CXXXIV 9

684

UT NULLI lUDICUiM LICEAT

ZVSQI yafirj&sToa, dgtaxco 6ftoieos XTJ ywaixi 7} 8t* coniuncta, liceat similiter mulieri aut pcr se aut
iavxlqs ij 81 <uv av povXrj&siT} xa olxela jtpoxi&tvai
per quos volaerit propria iura proponere secunduta
Slxaia ttnxa xbv vofiov. xbv Si naqd xavxa xoX- legem. Eum vero qui praeter haec praesumpserit
fiiovxa jTQafcai xi xojv nQoeiQT)[iV(ov xeXslofisv, ti fiiv
agere aliquid praedictorum iubemus, si quidem mafte(c0t> dgxcov eirj, x xqvaiuv Xixpdiv, ei Si fjxxcov, 5 iores iudices sint, XX auri librarum, si vero minores
1 %(>vaiov XtxQtov itotvT) vjioxelofrai, xois Si VIZOVQ- sunt, X auri librarum poeuae Bubiacere, oboedientes
yovvxas avxolt inl xols nqoetpTjfisvoie yv/tvov/ievovs
autem eis in praedictis causis spoliatos cingulo poexijs ^tovrjs (iaadvois vnopdXAeofrat xai eis ti-oqiav nis subici et in exilium destiuari. Si vero mulier
neftnsa&ai. ei 8i ^ yvvr/ ftexd. vofitfiov inofivr.aiv
post legitimam admonitionem noluerit instituere aliprj povXtj&eiri nqofidXXea&ai xiva xbv ineQ avxns 10 quem, qui pro ea respondeat, aut litigans addicta
dttoxqtvousrov, f} xal Stxnaafisvr) xaxaxqt&rj, ftyjSi ov- eit, nec eic iucludi aut custodiri cam, eed lcgitima
ras SyxXelead-at ^ tpvXdxxeo&ai aixrjv, d).?M xa vo- in competentibus ei rebus procedere..
fiifta inl xoie nqosrtxovaiv avrfj nqdyuaoi TiQoCevai.
1 Ei^ Si fyxXrjfta efy xb inayoftEvov xy yvvcuxt, icp' 1 Si vero crimen sit quod infertur mulieri, in quo
dvdyxrj iaxlv aixfjv (pvXax&ijva*._ * fdv iyyvrjxrjv 15 necessarium est ipsam custodiri, 61 quidem fideiusnqosdnov Svvrj&elrj naifaoxeTv, avxcji nioxtvfr/], ei 8i
sorem personae potest praestare, ipsi credatur, si
ifiooei (it) Svvaa&ai Sovvai iyyvr)xr,v, iJ-cofiooiav jioirjvero iuraverit non posse se dare fideiussorem, iuraaet itef>i xrjs^ eis xi Sixaax^oiov irgosedqsiae. it Si toriam cautionem faciat de observatione iudicii. Si
fiaQvxaxov eiQs&elrj xb fyxltjua iy* i? xaTqyogeltat,
vero gravissimum iavcniatur crimen in quo accusatte fiovaaxrjqtov 7} eis uaxijxr^iov dvpdXAiofra^, rj yv- 20 tur, in monastcrium aut in asceterium mittatur, aut
vatl-i jiaQa8iSoa&cn^ aviijv 8S wv owaxbv atotpqovas
muiieribus tradatur, per quas potest pudice et libere
*ai iXev&eQlcos avxijy (pvXaxfrqvat, i'(os ov xb nqdyua
custodiri doncc causa eius manifestetur, tunc autem
1
avxije yHtvtowd ?,' xoxe 8i dxeira nQofiaivEiv &n* avxrj illa procedaut in ea quae legibus definita sunt. JSulxd TOIS vofiois 8icjqiafiiva. otSeaiav yaq ywalxa
lam enim muliereia pro pecuniaria fiscali sive pri"'"*? XQ1l,uaxlxVi aixtas Sijfiooias rj iSicoxtxrfi {} v^%25vata causa aut pro criminali quolibet modo aut ia
' Ttros oiovSrjnoxs i] sis tpQovgav fidXXeo&cu avy- carcerem mitti concedimus aut a viris custodiri, ut
tv ^ St' dpSqdiv tpvXdxxso&a$, iva fiij Sia xu>v nou per huiusmodi occasiones inveuiantur circa caxotovxtov ttfOQficov evqs&wat neql xr)v aojyQoaivrjv fititatem iniuriatae.
2 vfi(>t6(ievat. MovdaxQiav (tivxoi r\ aaxrjTQtav 8S
2 Monastriam quidcm aut ascetriam per nullam
ovSsftiav Ivayoiyrjv da-eXxeofrat avyxtoqovpsv ix xciv 30 actionera trabi concedimus de propriis monasteriis
oixetcov fiovaaxrtQi(ov 17 daxtjxijgiav.
aut asceteriis.
1 clamula (2431) extat Nomoc.dm XIV tit. 9, I. Summa Ath. 1 repetilur in paratitlis Ath. 15 2,
2 tumma ib. 1 4; tummarium 2 habet Nomoe. XIV tit, 9,1 p- 541 Pitra.

similiter midieri vel per se vel per quoscumqiie voluerit iura sua secundum legem proponere liceat. Qui
vcro contra haec quicquam ex praedictis rekus facere audeat, iubemus eum, si mawr sit magistratus,
viginti librarum auri, sin minor, decem librarum auri poenae subiacere; qui vero operam praestant iis in
praedictis rebus, eos cingxdo exutos tormenlis subici alque in exilium mitti. Quodsi mulier post legitimam
cilationem noluerit insiituere aliquem qui pro ipsa respondeat, vel etiam litem persecuta condcmnata sit,
ne sic quidem includatur aut custodiatur, sed quae legitima sunt in rebus ad eam pertinentibus procedant.
1 Si vero crimen sit quod in mulierem conferatur, propler quod eam custodiri necesse sit, si quidcm (idtiussorem pro persona sua dare possit, ei fiaes habealur, si autem iuraverit se fideiussorem dare non posse,
iuratoriam caulionem praestel se in iudicio praesto fore. Quodsi gravissimum esse invenialur crimen propter
quod accusetur, in monasterium vel in asceterium conicialur, aut mulieribus tradatur per quas casie et
liberaliter custodiri possit, donec causa eius probetur; tunc vero illa contra eam procedant quae legibus
definita sunt. Neque enim ultam mulierem propter causarn pecvniariam publicam vei privatam aut propter
crimen ullum aut in carcerem mitti aut per viros custodiri permittimus, ne per huiusmodi occasiones casti2 tali earum iniuriam inferri comperiatur.
Monacham vero vel sanctimonialem per mdlam actionem
e monasleriis suis vel asceteriis absirahi concedimus.
1 yafitj&slaa dtSgl Bf Q 2 aitTJs /) j 3 xbv om. spoliati V epoliatis T2 b v | cingulis v J 8 tubici tl\
L | 4 siQr,utvav LB || 5 ftti^cop dqxfov iXr\\ znaiorcs 8ubitict VT subiaoeant et 6 J exilio 6 v | 9 noluerit iniudices sint ? |) Xixgas L || rjxxiov] minorcs suut 5 || stitucre] instituerit Ji1 non institucrit R11 alique iJ1 ali6 natvriv Bc || 7 inl xois nqostqijfuvois (cf. 4) Uombergk] quid v | 10 eam b || addicta] aut dicta v uicta R \ II sit]
inl xaTs itQoeiQTjfitvais agxaii MLB, ex s aixiais pro eino b | includit 6 | custodire Tb || legititnam b legitima
aQxais corr. Leunclavius NotatL II 272, verba tamquam iura R vulg. || 12 eis v || 14 mulicris v | quod 6 J 15 noglossemu v. avxois delenda iudicat Zacharint fl 8 fiaodvois) ocssario est ipsara b v ipsam necessarium cst T | ipsa V |
poenis e $ 9 0 TJ 3f$lO ixQofiaXdoSai LBC Q 11 dyavi- si quode fideiussoris personam v |j 10 pracstaro poteat R
Xppivov Bc || 13 inl xov nQoar,xovxos aixrj ixQuyfia- vulg. H ipsa Vfldedatur Rl 17 se non posse T, se om. R [I
ros B! U avxols L || 15 yvXax&rjvat avxrjv L, avtr,v iuratoria cautione v || 19 in quo] hii quod 6 | 20 monaonu Br | 16 ntaxevd-iirj Bcf coni. est pro fuL g 20 rj sterio b v || in om. RT || asoiterium 6 asisterium V ossiste*
doxjjtTjQiov L (cf. ad s), om. B || 23 avxrjS om. LD \\ rium R sisterium T ascytherio v H mitatur T \ 21 *pudice]
8rj La U avxTjS Bf )| 25 vneQ iyxXrjftaxos oiov8r,noxe\ publice Hbri | 22 autem] 10 | 23 procedant illa b
pro criminali quolibet modo s fi 31 iSitov Nomoc.dm jj procedat illa v g eatn R VT \\ nulla 6 v } 24 muliero v |
pecaniariam bv pecunia RV\ fiscalis V flscalium T% \
priuatam causam v jj 25 pro om. 6 v | crimiaalu v |
26 caroere VTb\ credirau bv \ aut] aut si 6 g a om.
R Q iuris Rl g custodit b H nt] aot R\ om. b 1 27
l
l
1 ant per ie] agere v | 2 quod v | secunduro] set R |J per non R | occasionema v j inueniatur 6x| 28 iniuriae
3 ettmque T U vero om. V || preces 6 Q 4 aliquid] ali- 6 v 1 293monasteriam V b monaateria R V* v monaqnid aliqui Ta || maioris 6 |) 5 librarum vulg.] libras sterias Rl g asoitriam b asoytberia v asistriam T assilibri | si vero] eiue R || 6 sint vulg. g X] deoennarum R \\ steria R assiaterias R* Mcisteriam F * asoistcru F* |
librarum anri R vulg., anri om. 7*1} pcne R] pcna V 31 ascitcriis 6 ascyteriis v asisteriis T assiBteriis R
penam Tv poenas 6 \ 7 spoliatos Tlvutg] spoliato R scisteriis V

HABEBE LOCI SERVATOKEM

685

Nov. CXXXIV 10

CAPUT X.
Ei itoxB Sa fioixeiae byxXrjjia tpavsQcos anoSeixfreirj,
Si quando vero adulterii crimen probetur, iubeKthioftBv ixBivas xas noivas rols a/xaQzdvovaiv inmus illaB poenas peccantibus inferri, quas Constandyea&cu, as Kavaxavxivot
6 xjje eiae^ovt h]^sas
tinus divae memoriae disposuit; et lllis similibus
huxvjtaxre' xdxeivtov xds ofioias vnoftsvorreov noirds,
subiciendis poenis, qui medii (aut) zninistri huiusmodi
OILUVES fieooi rj vnovQyol x<jj Toiovrtp dasfisi iyxX^- 5impio crimini facti sunt. De substantia vero adfiau ysyovaaiv. ix rfjt ovalas Si rov ftotxov, ei i'voi ulteri, si habeat uxorem, dotem et propter nuptias
yautxrjv, %i\v nQolxa xal tr]v ngb ydpov SCOQBOIV avxjj
donationem ei salvari, aut partem a nostra lege da7icoi<T(6eo&ai, i} rfjv dnd xov fjfiexiQov vopov poi- tam si dotalia instrumenta non Bub3ecuta Bunt;
gav ei nQoixcpa ovfifloXaiu firj nagrjxoXoifrtjoav, TTJV rcsiduam vero eius substantiam, si quidem Bint ascenSi AoijtTjv avxov neQiovoiav, ei ftev eiai xaxiovxes iJlOdentes aut descendcntcs usque ad tertium gradum,
ttviovxes a)$ TQIXOV fiafrfiov, Xaftfidvstv aitovs xaxa
accipiant hi secundum ordines et gradus, si vero noa
ras rdgeis xai xovs fia&ftove, ei Si p-r\ siat rotovroi
sint buiusmodi aliqui, fisco applicari baec iubcmus.
S, xall tflaxof iiQosxvQova&ai ravjTjv xsXsvo/iev.
fjv 8i [toixsv&eiaav yvvaixa rais ngotjjxovaats
1 Adulteram vero mulierem competentibus vulneriino^a)lofiivr]v iv novaaxrjQloj iftfidXXeff&ai. 15 bus subactam in monasterio mitti. Et si quidem
U ftsv eioco Sisriat dvaXnfielv avxTjv 6 dvtjQ fiov- intra biennium recipere eam vir SUUB voluerit, potetT], igovciar aixrp Sldofiev xovxo noislv xal owBtatem ei damus hoc facere et copulari ei, nullum
iv avxjj, ftt]8e'va xlvSwov ivxsv&ev elXafiovfiivy
pcriculum ex hoc metuens, nullatenua propter ea
firtSi Sia xtav iv ftsaep yivo/iivtov xaxaflXanxofiivov
quae in medio tcmpore facta Bunt nuptias laedi. Si
iov ydftov. ei Si 6 jiQoei^r,fdvoi xQovot naQil&fa r;20vero praedictum tempuB transierit, aut vir prius
o avijQ IXQIV dvaXaflsiv xijv ywalxa xsXevxTjaei) xe- quam recipiat mulierem moriatur, tondi eara et moxovQBvea&ai avxtjV xal xb fiovaxixbv <fxvtia
Dacbicum habitum accipere, et babitaro in ipso mof i v , xal oixsTv iv xcjf alxcp [lovaaxrjQU^ inl
nasterio ia omni propriae vitae tempore.
2 oXov xbv XQOVOV xije oixsiae ^corjs. xni si fiiv &oi 2 Et si quidcm babeat dcscendcntcs, duas partes
xaxtovxae, xa Svo fisQt] XafifJdveiv aixove xt;t neoiov- 25 accipere eos Biibstantiae secundum legum divisas
ciat ainrjs xaxa trjv xfi>v vdftoav Stmoov/tsva xdfciv, ordincm, rcliquam vero tertiam partcm moDasterio
xb
b Si Xotnbv XQIXOV fitQos rtp fiovaoxqoiq} iv $ i/
i/- in quo mittitur dari. Si vero deBcendentes non
pdXXaxtu
dXXaxtu SiSoofraf
SiSoofraf eieiSiSixaxiovxes
xaxiovxespij
pijtXrjoav,
tXrjoavdXXa
dXXa fuerint,
fuerint scd
scdasceudcutes
asceudcutesinveniantur
invenianturnon
nonconsentienconsentien
aviovxts BVQe&aJat fit; avfmgd^avxBS xo> xoiovxcg dae- tes huiusmodi inquitati, quattuor uncias eos secuafii':fiari, XBxqaovyxiov aixoiis xaxd xr\v rov
oZO
c. X. XI in texlu huius novellae om. L.
c. X (xal tinsQ rb rrts fioixetas SyxXr,^a cfavtQwS dnoStiz&eirj, r^vtxavxa Stafcvytov neunofitrov
f
ixEivas rde noivas
) exlat B 28, 7,1 adnexumnovellae CX VII c. 8 2 in. (557,23, ubi vid.), unde idetn eodem loco
dm
pariter contaminatum legitur in L f. 143. Ex B habent B' M16, 21 p. 506 Zach., Nomoc. XIVtit. 11, t; pr. et 1
Nomoc.im XlVtil. 1,32 (pr. etl in. Balsamo ad Nomoc.XIV <i<.13,6 p. 1103 Voell.). Summas praestant Anonymu*
Bodleianus 21 A apud Zachariae idvixS. p. 220, 2?2 60,37,4 7 p. 717 Fleimb. (ubi falso citatur Cod. 9, 9,29), 1 . 2
NomocXIVtU. 11,1 p.592 Pitra, summaria 1 'Pon. 25,12, Nomoe. XIVtit. 1,32; 1. 2 argumentum tx Ath, repetunt
paratitla Aih. 1 4, 2 6.
X. Si quando autem adulterii crimcn manifeste probatum sit, iubcmus illas poenas dclinquentibus
in{ligiK tpias Constantinus piae memoriae consliiuit: ut illi quogue similes pocnas subeant, gui mediatores
aut mimstri eiusmodi impti criminis extitavnt. Ex substantia autem adutteri, si uxorem liabcat, dos et
donatio ante nuptias ei servetur, vel portio lege noslra slaluta si dotalia inslrumenta subsecuta non sinl;
reliquam vero eius substanliam, si quidem sint descendentes vel ascendentes usque ad tertium gradum, hi
secundum ordines et gradus capiant, sin autem nulli ciusmodi sint, fisco eam adici iubcmus.
1 Mulier aulan adullera cotnpelentibus pocnis subiecta in monasterium coniciatur. Et si quidcm intra
biennium recipere eam vir voluerit, potestalem ei damus id faciendi et cum ea habitandi, ita ut nullum periculutn inde metuat nec malrimonium pcr ea quae medio tempore facta sunt detritnentum capiat. Si vero
praedictum tempus transierit, vel marilus anie quam mulierem reciperet mortuus sit, iubcmus eatn londeri
2 et habitum monachicum assumcre el in eodem monastcrio per omne vitae suac tcmpus habilare. Et si
guidem descendentes habeat, duas partes substantiae eius ipsi accipianl sccundum ordinem legum dividcndasf reliqua aulem pars tertia monasterio detur in jquod coniciiur; sin descendcntes non adsint, sed
ascendentcs praesto sint, qui tamen non adiuverint eiusmodi scelus, quattuor uncias ii secundum legum
p Q
om. f | 3 ac 4 Siexvncjoe] at oi vo1 adultcria Ra | probatur v | 3 cxposuit v g illi 6 /?* (J
pot Stanmovat BL |j evoepovs] divae (t. e. &s(a;1) e | 4 aubitientibui 2' 1 \ mcdio V mcdia b xnediis v | aut
4 SttxvntoaB] Cod. 9, 9, 29 4 g Ofioiae Ifg, B* v. /.] vo- addidi |) ministris buiugraodi 6 v huiusmodi luinistri T ||
ftifiovs LB U 6 l^et Nomoc.'* 11,1 || 8 yfttxtpov] Biptj- 5 crimino 6 |j ubstantiara v \ adultcrii Iil V1 g 6 abeat b
Hivov L U vo/tov] N6v. XXII c. 18 (c/. CXVII c. 5) 0 habet T | uxorem om. V1 e t m- V1 \ 7 c * us * v II
9 <(] tia L Q nooixdJaa Nomoc.d f ftrj om. M | 10 tiolv patrtm 6 |) nostram bv\ legetn Ra bv g 8 aubseout-ie 6 v ||
uviovres r} xaxtdvxei Bf e B 11 xgixov] rov rplxov 9 substantia 6 | 10 et dcscendentcs V, om.v | 11 ncciCGEUcimbach male |j Xafitii' Nomoc."1 j 13 <piaxq>] Stjpiat bii b accipient hi v accipiatur ab bis T\ 12 sunt
(ioo(q> (Sfjfico Nomoc* 1, 32) B \ xavxr,v M] xai>xae Rvulg.\ aliquis v aliquid 6 g baco] ct v Q 14 adultcra
(xaixaBf) LB, haec e\\ 15 ixoivnls] nlijyaie Nomoc. XIV 6 v \ mulier v mulicrcs? Iil || 15 aubaota v | monastctil. 11,1 v. /., Anon. BodL, s |) vnopa).Xofiivr,v Ttowais B || rium T1 vulp. R quid 6 J 16 rir] ubi Iil | 17 ot om. V1 R
iy om. Nomoc.dm 11,1 | 16 6 avr,q avxr,v Bf |j 19 *firjxt
copulare 2'jj 18 Itg. mctucnti? || et nullatenu II1 vulg. |j
/i'Ari, nullatenus (i\ e. nrjSivi) c || yevofievtov B? NomocA 20 aut prius quam tiir (ubi II1) accipiat R | 21 mori1,32 8 20 naQil&t) 3/J naQiX&oi LB\ 21 srpli-] nXfjv tur R | tundi 6 v (J tnonachitam Tl mooacbum i? 1 J 22
Nomoc.m 1,32 || xBXevxr,au LB\ xtXtvxr,aoi MNomoc.Am || abitum accipere Tv accipcre habitum R || ipsutn b v \\
xtXsioftBv om. ? || 23 iv xq> avxfp] in ipso s, avr^ om. monastcrium v | 24 discendentcs 6 Q 25 accipcre ca V1
B* 1 fiovnoxriQiov La | 24 x^ iSlas a)i)s Nomoc.dm 11,1 eoa acciperc T\ Bubstantiac] ct ubstantiam v | diuisa bv
T^J <orts avxov Br || ^* B* v. L Nomoc.d y 26 aixrts diucrsas Tl | 26 monasterium 6 | 27 dari] ci dari Ra |
om. s { oiatQOVfiiv0v Bf Q 28 ti ai fifj xaxtopxes tioiv dcscendcntis A jj 28 conucnientes v |j 29 quattnor om. v,
&r || 29 BvQB&uiai] xal BvpB^aatv B? \ 30 xiaattQns ovy- quattuor 6S6, 9 lcgcm scr. /i 3 in rat. 3 vv. | eos om. b
*ts LB |i r ^ rov vhfiov 8icixaiv B' Nomoc.d legcs e

Nov. CXXXIV 10. 11

686

UT NULLI IUDICUM LICEAT

xdtv SutiQovfuvov Xafifidvtiv, xas Si SxxA oiyxtae

dum leges divisas accipere, octo vero uncias dari
SlSoo&ai xtp ftovaaxtiqiip iv aj iyxXeUxai 17 xotavxrj
monasterio in quo includitur huiusmodi mulier. Si
ywri' ei Si prjxc xnxiovxas ftjxe dviovxae i'xoi, fj xai vero neque descendentes neque ascendentes babeat,
aviovxee awinQa^av xfj xoiavjij aoefletq, naaav av- aut ascendentes consenserint huiusmodi iniquitati,
rijs xt]v ovalav Xafigaveiv xb (lovaaxfiQiov. ixeivov 5 omnem eius Bubstantiam accipere mouasterium illi
napacpvXaTTojutrov aiexa 8t' oXiov xdiv d~efiaitoy xa> conBervandam, ut per omnes casus "viro pacta dotaliavogl xa avftipava xa xols jtQoixcpois iixtpsQOfisva bus illata, instrumentis serventur.
ovftfJoXatois tpvXaxxaa&tu.
CAPDT XI.
EnsiSii Si xives^xbv Tjfiaxsqov vofiov naQafiaivuv
Quia vero aliqui nostram legcm transcendere stueitov8dovoiv, iv q> iSmtos xas aixias ajiTjQtfrfiTjoa- 10 dent, in qua evidenter causas eiiumeravimus ex quifis&a it- wv fxovojv QenovSta Svvaxat ntfineo&at / buB solum repudia possunt transmitti aut a viro aut
ix xov avSgbs rj ix xijs yvratxoe, xeXevofisv Ttao' ixeia rauliere, iubemus praeter iilas causas nullo modo
vas xas aixlas firjSsvl xQornp QsnoiSta ylvia&ai rj repudia fieri, aut per consensum nuptias solvi et
igocoo&ai yivouera, rj xaxa Ovvniveatv xoi>S ydfiovs
COncedere invicem delictis.
StaXveiv xal avyx<OQBXv aXXrjXon xa afictQxrjiiaxa.
15
1
1 ei 8i naoa xas a y rjfiiov SicoQiofievas aixias xoX- 1 Si vero praeter a nobis definitas causas praeftfiaoval xtvss SiaXvetv xbv ydpov, xeXevo/ttv, ei jtiv
Bumpserint aliqui eolvcro matrimonium, iubemus, si
xaxtovxas i'xouv sixe 1$ alxov eire i dXXov ydpov,
quidem descendentes babuerint sive ex ipso sive ex
Tae oiaCas avx&v ixaivois SiSoofrnt xnxd. xfjv xcHv alio matrimonio, Bubstantiam eorum illis dari secunvofiiov xdgtv, xnl xov xa avSga xrjv xs ywaixn eie 20 dum legum ordinera, et tam viruin quam mulierem
liovaaxriQiov ififiaXha&ai ini ndvxa xbv xrjs ^corjs in monasterium mitti in omnibus vitae suae tcmpoavxdjy xQorov^ xai ix xr\i exdoxov ntQiovaias dva
ribus, et de siugulorum facultatibus quaternas uncias
xeooaQas ovyxias xoit fioraaxrjoiois tv ok *i(.t(idXXov- monasteriis ia quibus mittuutur separari; viro uihilo
aiV
xai afoQd^ead-ni- xov avSgbs SqXovoxi ftrjSi XQV
minus neque usum habente datae partis filiis. Si
txovios xov SiHoftBvov roTe naioi fiegovs. ei Se xaxwv- 25 vero desceudentes nou habeant, sed asccndentes iuotsv
xas firj x > aXXd dviovxes tvqiaxovxcu, xb xqixov
veniantur, tertiam partem substaatiae accipere eos,
fitQos xrjs ovaiae Xafifidvsiv alxove, ei //17 xrj aatfieiq fii non iniquitati solutionis matrimonii cousenserint,
%
x7fi Xvaecas xov ydftw cw/jvtauv, ?a Si 8vo ftdqi] xols
duas vero partes monasteriis in quibus unusquisque
fxovaaxrjolots iv olt ixaaxos iftpdXXexat a<poQit,eo&ai. mittitur separari. Si vero neque desceudentes neei 8i /iTjxe xaxtovxts prjxt aviovxes etsr, r* xai dviov- 30 que ascendcntcs inveniantur, vel ascendentes cousenxS owjtvaaap xa> ysyovoxt, xeXevoftev ndaav XTJV OV~ serunt lacto, iubemus omuem substantiam monaste%

c XI extat B 28, 7, 6 post nov. CXVII e. 12 et inde eodem loco in L / . 145 (c/. p. 562 ad c 13). 13
ex B habet Nomoc.m XIV tit. 13,4; pr. 3 in epitomen redacta B* P 4 , 5 p. 156 Zach. Sutnmom pr. 3
praestat Anonymus Bodleianus 21 B apud Zachariae \Avix8. p. 220. Theodori summam capitis repetit B^, Alhnnasii
summarium l (v. 25) libellus negl 8in<p6ga>v avayvaJOfidxcov 6 p. 193 Ueimbach, Anon. Bodkiamut 21 (7
apud Zachariae L c, nimmarium 2 repetunt paratitla Aih. 14 2. Argumentum notant paratitla Alh. 2 6, 10 3.
ordinem dividendas accipiant, octo autem unciae monasterio dentur in quo eiusmodi mulier includitur;
si vero neque descenderites neque ascendentes habeat, vel etium ascendentes eiusmodi impielatem adiuverini,
omnem eius substantiam monasterium accipiat. Atque illud simul observetur, ut in omnibus casibus pacta
dotalibus instrumentis inserta marito servenlur.
XI. Quoniam autem nonnulli legem noslram violare student, in qua specialiler causas enumcravimus ex quibus solis repudia aut a viro aut a muliere milti possunl, iubemus praeler illas causas nullo
modo repudia fieri vel facia valere, aut coniuges consensu mairimonia solvere atque delicta sibi invicem
1 condonare.
Quodsi qui praeter causas a nobis definitas matrimonium solvere ausi sint, iubemus, si
quidem descendentes habeant sive ex ipso sive ex alio matrimonio, illis bona eorum dari secundum ordinem legum, et tam virum quam mulierem in monasterium conici per omne vilae eorum tempus, ae de
utriusque supstanlia qnatemas uncias monasteriis in quae coniciuntur deslinari: 111 scilicef vir ne usumfruclum guidem partis quae liberis datur habeat. Si autem descendentes noti habeant, sed ascendcntes
praesto stnt, terliam partem substantiae ii accipiant, nisi impielaii mafrimonii solvendi coiisenserint, duac
vero parles monastenis in quae quisque coniatur destinentur. Si vcro neque descendentes neque ascendentes sint, vel etiam ascendentes ei quod faclum est consenserint, iubemus omnem subslantiam mona'
Qf
LB (J Xafielv Nomoc.n Q oiyylat M
Nomoc.m || 2 iyxXetorai Nomoc.m Q 3 rj om. Xvomoc.d ||
ttal oi avwvxes L Nomoc.dm || 4 ih()al-av B* v. 1.1| rotavxrj] avxri B' J aixdis Bl |) 5 ixtlvov ntiQatpvXaxxoftevov) illi conservandain (i. t. ixeivcp itnQatpvXaxxofiivrjv T) ff H 1 xa xoTs) xa om. B? |j ngoix^ote M] yaftiHOIS M s.v.,LB$
8 ovfifioXaiois iptpcQOfteva LB \\ 9
TiaQafJahtivanovdd^ovai vofiov B Q v6uov\ nov. CXVJI
c 8.9 | 10 anii(n&fifiaafitv Ma Q 11 fiovwv] solum (i. c.
unvov) s Q tnov8ia] Sta^vyta LB (id. 13) | Svvavxat
7iiiiJtea&rtt R nepneo&ai
dvvavxai L Q
Q 12 IZCIQ']
itegi
p
Q]
g
u
i
il
BB*|| ||
B' H ixetrat] xavxas BBu jj jj13
13 xas ieioTjftivai
aixlnt
frenovSin] SinXvtiv ydfiovt ttai Sta^vyta B? [cf. ad 14) il
rj 14 yivoptva om. B* e H 14 yivo/uva M] xa yivofiava
LB B rj xaxa 15 8iaXveiv om. Bf B owai(>eatv L ||
xovs om. Bl R 16 /] Oi Nomoe.m || v<p* rjficav L y 18 ht
rov avxov malit CGEBeimbach |j 19 xas oiaiae] substantiam g | xov vofiov Nomoc.m | 22 avxav om. Afa ||
23 ovyyias 5fLNomoc.m J 28 xoy om. Bt | 29 ififidXXeo&ai M P 30 firjre avtovxee fi^xe xaxtovxes B' | fin
aviovxce Ma B *lw] inveniantur s 9 xcd) xai tl Bl \
dvtovxes) ol avtovxss LB (c/. ad 3)

1 legem i?(')t/|| dinisa b diuersas Tl \ accepere b I

2 ooncluditur 7*fl3 vcro ncque] neque om. b jj habet v g
4 conaerint 6 Q 5 accipiat v |j monastcrio 6 |) illi ucro
conseruandam (conscruanda v) !>v; leg. illo uero obsrrvando? || 6 viro] uel v uae b || pacto V facta v || 7 illate
V1 || 9 aliquid b alii qui v U student om. Rl | 10 qno Tl fi
uidenter IV b uidenttir V1 || cauans] causaa quae V\ 11
repudiatae b | 12 mulier b \ propter 6 || 13 fuerit b \ 14
delicti b v dcrclicti R | 16 praeter] praedictas b | praesumpserit i2" |J 17 aliquis V1 v aliquid Rl b |) 18 habuerit
V || ex alio] ad alio 6 || 19 substantia v || 20 ordinem legntn
T"8 21 monasterio Kv|| 22 quaternis untiis r | | 2 3 mit*
tur T | reparari 7ia U uero Txv uae 6 ui V1 g 24 twque
Vx || usu habere Rx |) filiis bv\ filiia. quando pater rcrom
filii in potestate positi non habct (babeat T) ugumfnictuni
RVTvulg. j| Si om. 6 Q 26 tertiam] tertiam uero v g accipere eos substantiae T [| 27 iniquitatis v (/23, sed restituit
iniquitati) [| niatrimonium b, om. v | 28 monastcrii v monasterii his Vx H unusquisque dtl. V* g 29 seperari T* |
neque ascendcntes om. R, ascendentea ante descendentes
add. R* | 30 uel R7] et RxVTb aut al. | asccndcns V [|
consenserunt Vb] consenserint RTvulg. conuenerunt v |j
31 faotam 6 1 monasterii b uiaioric raoouaUfiis Ra

HABERE LOCI SERVATOREM

687

Nov. CXXXIV 11. 12

olav TOTS fiovaatrjQCoit iv ols ive/3JLy&Tjaav SiSoofrat, riis in quibus missi sunt dari, ut non propter hunc
tva fif; 8ta ravrtjs xfjs neQivoias xal rd xov &eov contemptum et dei iudicium contemnatur et nostra
xglfia xaxaygovij&eir]

xai 6 rjfisxeQOS vSfios nagaffa&^.

l e x transgrediatur.

2 slXXd xal xovs inovQyovvias rals Totavran Avctoi

2 Sed et miuistros talis solutionis nuptiarum aut
fav yafttov TJ xa xotavxa ad^ifina avufiokaia avvxi- 5 qui buiusraodi incesta inatrumenta composuerint corfrivxas xais S adiun noivaie vnofldXXso&ai xsleioporalibus poenis subici iubemus et in exilium destiS fiev xal eie ioQiav nifinsa&ai.
Ei Si oi xbv yd~ 3 nari. Si vero bi qui matrimonium aolvere praeftov Xvttv intxei(>yoavTis flovXy&dioi ndXiv eavroit
sumpserunt voluerint iterum sibi coniungi prius quam
av&vxfrfjvai itQiv iftplrj&aioi fiovaaTt]Qiois, dSttav
mittantur in monasterio, licentiam eis damus boc
avtols ScSoftev rovxo noielv, *tal xae TtooeiQrjftivas 10 facere et praedictas poenas concedimus eis et pronoivas avyx&QovfiBv avxole xal TS idiae negiovolas
prias habere substantias et ita ad invicem vivere,
fyttv xal ovxofS npds dklrjlovt Z,ijv, <6s av ei fttjSiv
tamquam si uibii delictum fuisset. Uno vero yolente
ToiovTff qftttQxtjfievov ixvyxavsv. xov evds Si povmatrimonium revocare, si non consentiat alia perlofievov xov ydjiov avaxnkiaao&ai, ei fti] owaiveoei
sona, contra eum qui noluerit teneant poenae.
xb heqov jtQostonov, naxa xov (irj fiovlofievov xgaxelv 15
4 xas itoivds.
Tavxa Si itavxa fvldxxead-at xe- 4 Haec vero omnia servari iubemua tam in regia
isvofisv v xe xfi /SaeiliSt xavxrj nolet xai Iv xais
hac civitate quam in provinciia, tam a comite priinaqxiate, Std xe rov xo/itjroe xwv ngtpdxcov xai xrje yatarum quara a palatinorum schola et provinciarum
rmv ixakaxtv0v crxoA^s xal xcav iv xais inaQxiais
iudicibus et officiis eorum, scientibus quod si negaQxomav xai xatv xd&cov avxdav, eiSoxwv avxaiv, tos 20 lexerint huiusmodi alicuius delicti et non omnia baec
n ^q&vftijaovai xotovxov xivbs aftayxavopivov xal fiij
custodierint, et exilium et proscriptionem sustineia\na ndvxa nagacpvXn^ovai, xal i^ooiav xai Sijfitvbunt. Haec vero iubemus servare et locorum sanaiv inooxriooviai. xavxa Si aixd TMiQatpvXaTieiv xectissimos episcopos, ut providentia eorum traditae
Itvo/iev xal xovs xaxa xonov batcoxdxovi Imoxonovt,
personae in monaateriis mitiautur, et de rebus eaWST nqovola avxdiv xa napaSiSofava TiQoicona iv 25 rum quod a nobis defiuitum est monasteriis vinftovaoxTjQfois ififidXXao&at xnl ix xu>v TiQayfinTcov dicent.
avxav xd nag' rjftcov Siogta&evxa xoli ftovaatTjgioiS
&

CAPDT XII.
Ef TIS Si xaxTjyoQTj&els inl ft'Xeiti npoSoaiq xwv
Si quis vero accusatus in adulterio per proditioSixaoxutv T} dXXif oitpStjnoxe XQOJIIO xds dnb xov >o'-30nem iudicum aut alio quolibet modo a legibus poefiov notvdt dnotpiyoi, xai ftexd xavxa ev^E&tirj xrj nas effugerit, et post haec inveniatur mulieri de qua
)watxl mql r,s KnxrjyoQrj&ri aiaxQoii owavaoxQtyoaccuBatua est turpiter conversatus aut in matrimoftsvos 17 tis ydfiov Aafi/Jdvav alxTJv, xal rovio ytvrjnium accipere eam, et hoc fiat vfvente marito aut
Tcr* ^ajvros xov dvSQoe fj xal fisxd XTJV avxov ref.ivpost eius mortem, Dequo matrimonium valere iubetrtv, oiSi xbv yaftov igpuja&ai xeXevofttv, dXXd xal 35
c. XII. XIII extant B 6,19, 8. 9.
c. XII ex B habet Nomoc.dm XIV lit. 11,1; swnmam praestat Nomoc. XIV tiL ib.s Alh. tummam repetit Nomoc L tit. 41 p. 652 Voel/.
steriis in quae coniecti sunt dari, ne per hanc asluiiam et dei iudidum contemnalur et Ux nostra yiolelur.
2 Sed cos quoque qui eiusmodi matrimoniorwn solutionibus operam praestant vel eiusmodi illicita in3 strumenta componunt, corporalibus poenis subici et in exilium mitli iubemus.
Si vero qui matrimonium solvere conali sunt, pnus quam in monasteria conicianlur, rursus inter se coniungi velint, facultatem
iis damus hoc faciendi, et praeaictas poenas iis remittimus, ulgue bona sua habeant ac perinae inter se
vivant tamquam si nullum eius generts peccatutn commissum esset concedimus. Quodsi alter nuptias re4 vocare velit, si non consensertt altera persona, contra cum qui noluerit poenae valeant.
Hacc autem
omnia custodiri iubemus tam in hac regia civitate quam in provinciis per comilem rerum privatarum et
icholam palatinorum et praesides provinciarum eorumqye ofpcia: qui sciant, si quid eiusmodi commissum
neglexertnt neque haec omnia observaverint, se el exitium el pubUcationcm bonorum subiluros esse. Haec
ipsa vero etiam sanctissimos locorum episcopos observare iubemus, ut cura eorum personac traditae in
tnonaslcria coniciantur atque ex bonis eorum ea quae a nobis statuta sunl monasleriis praestentur.
XII. Si quis autern aduUerii accusatus prodilione iudicum vel alio ullo modo legilimas poenas
cffugerit, atque poslca dcprehensus sit cum muliere, propter quam accusatus cst, turpiter conversari
vel eam in matrtmonium accipcre, idque vivo marilo vel etiatn post mortem eius faclum sit, ne valere
^ ^ j y Bt 3 2 xavxrjs] xb Nomoc.n |j xov om. Bf 0 tur v Q monastcriura RTvulg. |j eia liccntiam v | 10 facere
3 xaxatpQovrj&Ti cum (Scrimgero vulg. \ xal ixapa^a&fjet] et om.bj 11 et om. rgTiTcre] uere T\ om. R1 g 12
om. Nomoc."1 \\ 5 xov yapov B* \ avvxt&tvxts L j| 8 irti- si om. v B nih 6 Q fuisse 6 1 uno] non bv uoliente Ta ||
XeIOOVvtes L \ iavxovt cv^evyvifat B |j 9 p.ovacxrtgico 13 rcuocari V R alia] ct alia b altera T \ 14 uoluerit
Nomoc."1 ty ftovaOxt](>U>it L || 10 avxovs Nomoc.m | 13R* nolucrint Tl | tcneat 6 eentiat v | poacne 6 g 16
toiovxov BL, om. g || a/iaQtr^iivov L R 17 xavxrj om. Tcro om. V g regiam hao ciuitatcra v 0 17 comitem 6 |j
18 a palatinorum] R || et om. v | 19 et officiis
Bl | 18 xdiv jtQipdxav] xcov paaihxwv ngtfidxatv,
1.1. xaiv fiaoiXixoiv negiovotwv L, xal xfjt ittQiovolas
teglexerint scr. V* in spat. vac. l\ vt. I i om. b [| negadd. Bl H 21 et] inv Bf || 22 ndvxa om. B % 23 nvxa lcxcrit H || 20 alicuius del. V, altcrius v | 21 custodicnt
om. Bf f || xtXtvofiev naqacpvXdxxtiv L B | 25 avxov Rl g praescriptionem Tbv proscriptione lil g 22 aeruari
ifa H napndeSoftdva B | 30 x(>6mt>] itfjoawntp Bc | VT\ anle et in b Htura est 23 litt. g 23 prouidentiam
xa M || anb xov voftov) a lcgibus ? B 34 17 xai] tVc eos v Q 24 tq. et quod tcr. V* in tpnt. vac. 4 vs., et
Nomoc.*, rj Be | avxov] d*f}v La || 35 xai om. L
Tindiccnt om. v g eorum V{3) Q 25 ucndicetur T\ tindicetur vulg. | 29 accusator v | in alterio Rl ad adulte1 missi] ei 6 U 2 contemptum] con
um V% cum tpnUrium v, in om. b [1 prodictioncra 6 | 30 alium 6 v || quodtac. 67 litt. H dc iuditio Rx in dei iudicium b || 4 tali libet b H 31 efugicrit b y hacc om. V U 32 accusatum
V\ om. 6 v || 5 *incerta VTb certa R v H instrumentum est 6 accusatur v | matrimonio Vv | 33 accepcrit v g uiV1 g conposuerunt b y 7 nero hii RT uobi V, hi om. bv | nentem v | 34 post ciusj postenas b |j neque] et neqae ?
prtesumpscrint v Q 8 uoluerit R \ conungi b \ 9 mitta- b pr. B matrimonio b

Nov. CXXXIV 12. 13

688

UT NULLI IUDICUM LICEAT

tov xovxo nXr]fi/ieXrj<rat xoXfi^aavxa, ei xai rb ngo- mus, sed et eum qui boc delinqucre praesumpsit,
itQov Siepvysv, ofioi? dSetav SiSouev navxi Stxnaxfi
etsi prius perfugit, attamen licentiam damus omni
ytal awexeiv aixbv xal fiera paaavovs xais ia%axali
iudici et comprehendere eum et post tormenta ultiTtftcopiats vnoxi&evat, /urjSe/iids aXXrjs xaxriyoqlas rj mis Buppliciis Bubicere, nulla alia cxcusatione aut
anoSsiietos Seofiivip' xal XTJV yvvaixa acowQoviG&sloav 5 probatione faciente; et mulierem castigatam et dettai xapBioav (xovaaxrjQitp ipftXtj&qvai xeisvoftev xaxsl
tonBam monasterio immitti iubemus et ibi manere ia
fievsiv inl oXov xbv %q6vov Tijfs olxctas ^cojjs' xfjv
omne tempus propriae vitae; utriusque vero eubixaxiQov Si negiovalav xara ir,v ngoBiQrjftivrjv xdj-iv
stantiam secundum praedictum ordinem dividi, periSiaiQsiad-at, xtvSvvcy (xa&ibs ngoeinoftev) xop xs xo- culo (sicut diximus) tam comitis privatarum qaam
fiqxos rdiv itQifidxcav xal xtov xaxa tbv ronov OQ- 10 iudicis loci.
%6vxav.
CAPDT XIII.
'ErttiSri 8i SBT rjfiae rfjv xov av&Qconivov yirovi
Quia vero nos oportet Lumani generis infirmitaao&eveiav axoneiv, xae eis oaj/ia ixoivas xaxd xi fie- tem protegere, corporales poenas secundum aliquam
QOS iXaxxovvxes dnayoQsvonev ixaxegae xds y.eiQaf fj partem imminuentes interdicimus alterutras mauus
l TtoSae xefivsc&ai, r? xoiavxas nalv iTidyso&ai 15aut pedes abscidi, aut huiusmodi quaedam infcrri
oQias 8i* a>v xa aQ&Qa StaXiovxat, inetSfj rj xfitv supplicia per quae articuli dissolvuntur, quia mcmQ
SidXvois BaQvriga iaxl rrje ixaxtQcov rwv %si- brorum dissolutio gravior est utriusque manus ab*
ixxofzijs. Sio xtXeiofisv, $i fiiv roiovxo xt aftagscisiono. Propter quod iubemus, si quidem tale ali]it)
i$ ol gi voftot &dvaxov xois^ afiaqxdvovaiv
quid delinquatur uude leges mortem delipquentibus
indyovaiv, xaxa xr/v xaiv voftav Sivafiiv vni^tiv 20 inferunt, secundum legum virtutem sustinere eum
avxov xas^ notvde, ei Se rotovxo SITJ rb fyxXypa coexe poenas; si vero tale fuerit crimen quod morte dignum
&avaxov aiov firj clvat, aXXae^ alxbv ocowQovi&o&at non sit, sed ut ipse castigetur aut ia exiliutn trans^ ets ioQtav itiftnsod-ai, ei Se rj xov iyxXrjfiaxos noiomittatur; si vero criminis qualitas membri abscisiort]S fti?Mvs dnoxoufjv drtaixrjaei ysvea&at, uiav /uovtjv nera exigat ficri, unam solam manum abscidi.
a
1 x*i(( reftveo&ai. 'TneQ xXo7ifjs Se ovfiovXoftB&a2 5 1 Pro furto vero nolumus omnino quodlibet memnavxeldis oiovSrinoxa (tdXos xdfivta&ai rj drto&vfjaxeiv,
brum abscidi aut mori, sed aliter eum castigari.
dir ijsQoii aixov aaHpQovi^fo&ai. Xinxas Si xa- Fures aatem vocamus qui occulte et Bine annis huXovfjev xovs Xd&Qa xal drev SnXoiv T xoiavra nXrjft- iusmodi delinquunt; cos vero qui violenter adgrefieXoivxas'xovs yaQ fttaiais insQxouivove fj ftexa OJXXOJV diuntur aut cum armis aut sine armis, in domo aut
rj xvgis onXcov, iv oixc? fj iv oScp rj iv d-aXdoffrj, 30 in itineribus aut in mari, poenis eo3 legalibus Eubdi
rds dnb xcov vofiav tteXtiofiav vnoftcvstv ixotvds.
iubemus.
c.XIIIin. el %2 summam ex Ath. repetit libellus itegi SiacpoQCov dvayvtoafxdxtov 6 p. 193 ffeimbach., v.iisq.
summarium exhibent Prochiron 39,23, Epanagoge 40, 26, Ecloga ad Prochiron mutata 37,75 p. 152 Znch.
guidem matrimonium iubemus, sed etiam eum yui hoc cotnmittere ausus sit, etiamsi aniea effugerit, tamen
omni iudici facultatem damus comprehendendi et post tormenta ultimis siippliciis affidenai, iia ut nulla
alia accusatwne vel probatione inaigeat; et mulierem castigatam et tonsam in monastcrium conid iubemtfs ibique manerc pcr omne vitae suae tempus; utriusque vero substantiam secundum praedictum ordinem
dividi fVcriculo (guemadmodum diximns) et comitis rerum privalarum et praesidum locorum.
XIII. Quoniam aulem hutnani generis infirmitatem considerare nos oportet, poenas corporalcs aligua ex jtarte minuentes vetamus utramque manum vel ctiam pedem abscidi, aut eiusmodi poenas aliguibus
tnfligi per quas articuli solvttntur, quandoquidem arliculorum dissolutio gravior cst utriusque maniis
abscisione. Propterea iubemus, si gutdem quid eiusmodi commissum sit de guo leges mortem aelinguentibus inferunt, secundum tcnorem legutn eum poenas subire; sin tale sit crimen ut morte dignum non sit,
alio modo castigari vel in exiliwn mitti; si vcro criminis qualitas tnembri abscisionem exigat, unam solum
1 manum abscidi.
Propter furtum autem omnino nolumus membrum ttllum abscidi, aui occidi cum, sed
alio tnodo castigari. Furcs vero vocamus eos gui clam et sine armis eiusmodi dclicla commithint; nam qui
violenter grassantur sive cum armis. sive sine armis, in dovxo sive in via sive in mari, eos poenas kgibus
statutas subire iubemus.
1 xovxo Ms] roiovxo (om. Nomoc.m) LB \ xb om. No- tionem fc v fl faoicntem b v, facienda vulg. | et] in 6 v
moefi H 3 iax^tais Ms] vofitfiots L B |j 4 inm&dvat Af, muliere castigata RVT jj detonsam Cramer in ZeiUchr.
vnoxi&ivai ttaxyyoQtas om. L Q fiySeftias] xal fiij- f. gesch. Rechtawist. 1, 309] detruea RVTb dctur ad v g
Se/iias Bf \ 5 Btoftivtov L faciente s" |J 7 xrjs oixslas 7 omni b oroncm v jj utrisquo Tl | ubstantia 6 ubwtjs (ZCOTIV Lf) LBs(cf. 685.24)] xf,s coijs avrfjs M\\ stantiae v |J 8 praedictum ordinem om. b v, ubi in proxi10 xStv TtQiftavxoiv L XTJS IOIXTJS nepiovalas (xcov i8i- mis quoquc versibut verba aliquot omittuntur propter
xcov Nomoc.*) B Q rwv op^onwy] iudicls g, unde labem archelypo adspersam | periculo om. v | 9 comiti
tov aQxovroS Haloander 1 xbv om. LBf Q xoncav No- b v J quam 12 nos om. b v fl 12 infirmitate 6 | 13 cor*
moc.m | 12 av&Qconlov L av&Qtonov Bc\ 13 axontiv] poralcs poenas om. b v || aliquos partcs R 5 14 tnterdiciprotcgere s, unde axineiv corr. Haloander J 14 xas om. mus inminuenti v Q alterutraaquo raanus T utrasqae ruaLa B 15 17 xal xoiavxai L \ 17 rrje] xa>v B? ( ixaxioas nus R\ om. b v | 16 per quae articuli dia| om.bv} solB* || 21 TtwoJ>ro' Z,J3 B 22 aXXa:] sed ut t. e. dXX* uantur b g 17 dissoluatio b solutio v (i tnanuam abscisione
V, om. b v [| 18 talcra 6 v fl 19 dclinquantur Jil | dclino>s ( 8 23 nfMTKff^ai] avxbv jiefinto&ai B\ li 8i Jj
17 ^i JL | 24 a7ra<rjJaE Af] djtaiXTJooi LB | /</a /IOVOV quentium v | 20 inferant 6 I nirtutc v g cos v | 21
XtlQ 17 t f s TTOVS TOV nXrjfifisXijoavxos anoztfit^ic&to talis v | mortem b |j 22 set nti Rl aut R11 ipic] ct ipse
V 0 in om. b jj transmitatur T transmittetur b, hoc proTheod. | 25 jpoXofit&a M \ 26 oiovSrjnoxe B* \ 29 iffccdere add. K[|23 absisione Rl Q 24 aola b Bolnm Vv |
(f>XO/it'vovs rj ftera onXcov om. Bf
25 furtura 6 || quolibet F&vfl 26 mori Tl |J castigare
F | | 27 vocamus vulg.] uoltimus libri, uocari . v. add.
3
1 et om. 6 vufy. || dcrelinqucre F l 6 R pracsumpaerit 72 V |j oarmts b | 2 8 relinqai v | uioleuter tcr. V* in rat. \
1
l
agrcdiuntar
22 T egrcdiuntur b || 29 arma 6 v | arrai
TtTB/a.)] 2 profugit R*vulg. || attin /^T * alterum T \\
omnem 6 |j 3 et om. v I eum om. T | tormcntum 6 [| 4 ex- bv\ domo Osenbr&ggen] domoa libriflaut in] aut om. V,
ousationem 6, accusatione nalit Osenbruggen [] 5 proba- in om. R vulg. H mare R V b

HABERE LOCI SERVATOBEM

689

Nov. CXXXIV 13.

2 "ttire Si ftfj ftovov ras c owua noivae. aXXa xal 2 Ut autem non solum corporales poenae, sed etiam
ies tit xeVftarfa fargtaxiQtts
yhta&iu*
^ani^oftey
pecuniariae mediocriores fiant, sancimus eos qui ia
i
h&
^ i ^
luvs ini
xarrjyoQov/itvovs, d<py a>v oi vo- critninibus accusantur. in quibus leges monem aut
i i eyxAqjiaot
A
l
/oi Si^fisvaiv t} &avaxov 6(>itrvaiv, iav iXeyx> *d>aiv proscriptionem definiunt. si couvincantur aut con% xnTaxot&wot, TS aiidif ntgiovoias firj yivea&m 5 demnentur, eorum substantias non fieri lucrum iuxt\)Si>s xols aQzovoiv rj xals avicjv rd$eaiv, aXXa dicibus aut eorum officiis, Bed neque Becundum vetirfi ftma rovs jtaXaiois vSfiovs tty dtjfiooiip nvtae
tcres leges fisco eas applicari: sert si quidem habenooixvQovofrnt. alX' ei ptv Z/oitv ttaiioviai, aijoiis
ant descendentes, ipsos babere substantiam, si vero
fyeiv iipr oiaiav, ^oj^is r<ai> Std rov totovtov afiaonou siut descendentes, 8ed ascendeutes usque ad teririfittios avTois HQosytvo/tirwv, ti Se pr) vnetot xanov- 10 tium gradutn, eos babcre.
Tts, aXX atiovret dxQi rgirov (ia&fiov, avroie exetv.
o ti Si^ yafuras kxovatv oi olrtos xaxaxQifriviES, 8 Si vero mulieres habent qui condemnati aunt, omTiaot tgonoie Kelsiofifv rnvrat xal rrjv nyolxa xnl nibus modiB iubemus istas et dotera et nuptialem
ITJV ya/iucrjv Stogsav XitfiEiv. ti Si xnl Sixtt nooixds
donationem accipere; si vero et Bine dotc talibus
IOIS roiovxois TiQoiwnois avvwxrjaavy ii,v and xiov 15 personi3 couiunctae fuerunt. a legibus definitam parrrfitttQtov vouiov oQKi&eioav ftdioav ix TTJS oXrjs olains
tem de tota substantia condemnati cas accipere. sive
tov xitraxgt&ivTos taiiai laufiavuv, ti.it tixva e%v- filios habeaut sive non Si vero nemincm praediclociv tiiM xai fiq. si Si firjSiia xwv npoetuTjfievcov rum habeat qui dcliquit tunc fisco sociari eius subiyoi 6 nXri[ifie?.>'jons, TOT& K fioxta nQOixvoovo&ai. stantiam In maicstatis vcro crimiue coudenmatis
tr,v ixdvov neytoiaiav fiovXoftt&a. *Eni (itixoi rols20 veteres leses servari iubemus.
ixl xa&oaiwon xainxQtvOfiivoiS xovs itaXatovS vvftovS
yvlaTTtofrat xeXevoftev.
CEnihoyos.y
Jloovortaa.x(a xoivvv r\ arj vdn6xrje
xov TiaQorxa &eioir Tj/taiv ro/iov xttxa xavxrjv xrjv
tvSalfiora TioXiv nQo^elvat, xai axeiXat xaxa Tff25
inaQzias xai xa.xatpa.VT] notrjoai xols xovxiov rjyovpivois. i<p (\t na.vxaS xovs vnrjxoout f/a&tlv OGTJV avxciuv
noiovfiefra itQovotav. I). k. Alai. CP. imp. dn. iustiDat. kal. Mai. irnp. dn. Iustitiiani pp. Aug. anno
niani pp. Aug. anno XXX. pc. Baailii vc. anno XV. 29 XXX, p. c. Uasilii vc. anno XV.
[a. 556.] Rescripta lex ad Monachium pa.
2. 3 svmmarium (ex Theod.) habet 232 60, 52,16 p. 684 Heimb.
3 ( v. 17) summam Ath. repetunt paratitla Ath. 10 3.
2 Ut autem non solum corporales poenae, sed etiam pecuniariae moderaliores fiant, sancimus, quipropter
critnina accusantur, de quious teges publicationem vel mortem statuunt, si convicli vel condemnati sint,
ne eorum substantiae magistratibus vel officiis eorum lucro cedanl, sed ne fisco guidcm secundum veteres
leges addicantur; verum si descendentes habeant, ut hi bona accipiant, exceptis us guae per tale delictum
ipsis accesserunt, sin descendentes non supersint, sed ascendenles usque ad terlium gradum, hi ea habeant.
a Si autem uxores habent qui ila condemnati sunt, omnibus modis iubcmus has et dolein et donationem
nupiialem accipere. Qnodsi etiam sine dole cum eiusmodi personis copulaii fuerunt, portionem legibus
nostris stalutam ex tota condemnati substantia accipere eas, sive liberos habeant sive non habcant. Si
vcro is gui deliquit nullum ex praediclis habeat, tunc fisco substantiam iilius addici volumus. In iis tamcn
qui maiestalis crimine condemnantur veteres leges servari iubemus
Epilogus.
Provideat igitur tua gloria, ul praesenlem sacram legem noslram in hac felici civilate
proponat et xn provincias tnitiat earuvique praesidibus manifeslam readat, ut omnes subiecti inlellegant,
quantam iis curam adhibeamus.
1 fiovnt L | 3 xove xaxtjyopovpivoyt (c/. 683, 1)]
liov xuxrjyoQOvfteviav eoni. Zachariat, cui correelioni
odversatur avxuh> v. 5 J 4 Sfjfievotv fj &draxov) niortt-ra aut proscriptionem ? fl 5 firj om. M | 6 ao^oia]
inl fxivtoi. TTJS xa&ooirootcoi oi ixaXcuoi vdftot xpcuoioi
*ai Srjfieverat rj olaia xov ipoprjxoxos add. L", schoiion ad v. 20 sq. n mnrgine liuc intntsum (cf. Theod.
36) expunxit L* || 9 #<wpis stQOtytro/tivtav om. s ||

Uiin., po. //.*, om. /u/.*c | imp. dn. (dn. om. Iut.tw)
iust. pp. a. ann. XXX. (XV. IuL") Jul. f dn. imtiniani
pp. aug. M cticri* omissi* | pc. uasilii uo. aa. XV e uc.
basilti ao. XV lul.b p. cons. bilisari anno XV Vtin. (om.
lul.*) basilio no. conss. M

1 Ut] aut vgpoenas F T b v g t e d ctiam om. g

pecuniarias Tbv pecuniarcs V\ medioores V vuly. (j 3
10 avxdi LB || 11 XQIXOV\ XOV XOIOVXOV Z Q 12 ovxros legem v | morte b | 4 proscriptione IV Fpro inscriptiune t>
om. s \ 13 xavxa L"flxai om. Bt \ 15 awwxtaav L \ 16 JfiniuDt b 1 communicantur /?' | 6 sed om. F j 7 eia R
tftnigiav om. y || roftotv} cf. ad 685, 8 | 17 Tavra L | ei | habcant] ncres ant R) | 8 ducemlcntci b Q ipsot
lixva L B 18 xal om. Bt | npottgrjftivotv] npo r,(ta>v Lx descendentes (ditccndentcs b) bv] om. R VTvulg. \ baberi 0
119 fx" 1 I <ox(i>] Srjfioaut LB | 20 povXo/Jt&a om. s||9 sunt v g sed bv] et RVT vulp. [| descendentes p |j 10
121 inl om. B \ xaraxQi&elat L | 23 epiloyi in ML eos] cssev | 12 et dotem] ei dote v |J 14 donutionemj et
additi pars prior {7t(>o9tZvai 25) ad ilutonium pratf. donationeni R donationit v | et om. V vulg. | dote talivrhi, allera ad Petrum pratf. prattorio tpectat (ef. ad bus T vulg.] doUlibug RVbv |} 15 fucrtnt RV vulg.l
676, 23); om. epilogum Be^ 28 tubtcr. om, A/h., habent pnrtcm totam substantiam v J 16 c u vulg.] eam /i'6rj[|
'i/.**, item Ulinensi* in appendice lul. p. 196 flatnr.l;
18 delinquit R g 19 In om. Vv | crimine om. v j conifitpovtjfrt] fitxa xrjv inaxtiav RaatXtiov is' ix$t xijs dempnari v g teruare RV \ subscriptionem tervant 6vjJ
s Iheod. [| dat. k. mag. lul." |{ op. M] conslanpt.
29 uasilii bv
e

Nov. CXXXV 1.

690

NE QDI CESSIONE UTI

PAE

nEPI TOY MH ANArKAZE20AI TINA2 EK2TA212I

XPH2A20AL
( f f . y
"Ooa xb &elof i^svfisvi^ead^ai vy> jjftdjv nqoxQintxat, xavxa inl xoTs vnrixooti

av^dveofral xe xal SiaXdujieiv aycovtZpfta&a. ZtoadptoS xis ix rfjs Mvacov ijta.Q%ia$ xa&eoxcbs aiiv Saxovoi &
Serj&eis iijuov iftiSafcev, tus inl xgqfiaot Srjftoaiots xe xal iSitoxixoiS ua&oSeiav vnofidvoiv ino xov irg xaioas
Xapnooxaxov aQ%ovios inl V^QSI xal'{IOVT^[ov yd(> inl xaiv %{n\fia.-i(ov jzsnov&e neQaaxovxiovoS tnioiSoofru
XtfieXlovS ifov oixeioiv ngctyftdxiov avxov)' SnsQ aStxcoxaxov xal rdjy iv xecpaXalois Xvntjptov xa&eaiqxt.
nov ydo Sixatov, xbv ana ix xov av/i pa^rjxoxos xal ov <t&v(tlq naqaSeSoftivov ixxbs xtov avxov yayovoxa
avfris ao%r\fkova xbv fiiov iavxig neqixi&dvcn, xal TTJS ifrjftsQov xgo<pTjS cos eixos rijs re xov aa/fiaroi axi-nr\
ia) fitaitos xmaazfjvat;

CAPUT I.
Tavra fta&ovtes xal T$ xoeirrovi TO %tiQov Siojj&cioao&ai jr^os &e(>ajielav rov r$ aya&ov rcSv
anavrtav &eov xai IOV /trj T* 9XI^SQ6V inl Tjpaiv noXirevea&ai TtgofrvfiTj&evreS &G7ti%o/iev. ftrjoevi i^iivai
xtav ivSo^oxariov r\ fieyaXonpeneaxdxoiP aQxuvxav ixaxaaiov ngdyfiaxos %^9lv <o>ayxrjv indyeiv xivi taiv 15
xas av&vvas iitl xais eiQrj/uerais XQE^atS (^711 X?Vftaat xvyjbv Srjftoaiois fj iSieoxtxoie) vnoftevovxov, rj xoiniioXQOTIOIS alxiOficuv xexQTJofrai nqowdaetnv, cJs av aixove xrjs xov aoiftaxoe tpetSoficvoi* tificogias alpsiafrcu
allov xfjv xtuv iSiwv are^tjatv oexeo&at, xai fifj aiiv xq> 'xrje anoqiat ^vyrp xai x< TJJS aaxrjftoavvrjs niiio9ai
O~avaxov oreiStOftcji. OQXOV Si rtgbs xwv ngosxvwjxcHv na^e^eiv Xoyioiv, o>s ov xis avrqJ ngoipaaii
yyfdxav
x^9iV vnoXa'/.emxai fj xQva^ovi ofrev xr\v xov %QEOVS noirjaexcu nXr^oaxsiv. ai Si Slxaia ttincji 20
xiva 6 vofxoe 7 dnb xXrjgovOftiai jq 8e)Qsas avyyavcbv SiScoat xivrjxdfv rj dxivrjxtov ngayfidxtov, xai xovttov
ixt Ivxbs ftt] xaxdaxrj, dpfxo&iv Si avxqi yaivexat, xai Svvaxbv fieoos is avxdiv fj xai xb oXov xolt oyuXofidvois oii'dat (Slx<* pdrxoi xdtv xr\S yaperijS nQayftdrcov, XTJ aXrj&tia atneq SiacpiQti avxfj), xovxo y(vaa9ait
xal aSetav tlvai xols oipttlouivois oixetovo&ai xds xoiavxae aytoyds xai eii ngdsconov xov xoxa xwv Sixaiuv
xvqiov xde ivayayas noteto&cu, eixe ndoeanv 6 6fetls'xi}S tixa xai prj, xal tis nqoiomov aviov anXwi tiniiv 25
tov vnev&vvov inl xfi xoiavxt) ivaymy^ rj ixSixrjaei xu>v jiQayfiaxcov xa&eoxdvcu.
Nov. CXXXV Graece tantum extat in ML, c. 1 OtanPCflfiav fir,Stvl i^sivat
Tkeod. 135, Athan. 16, 4, Anon. Bodleian. ap. Zachariae l/4re'xS. p. 220.
c. / 14 GeoTttlgOftev 20 nXrlgco<si.v ex B habet Eel. Basilicorum lib. IX.

in B 9, 5,18. Epii.

CXXXV.

NE QUl CESSIONE UTI COGANTUR BONORUM.

Praefatio.
Quaecumgue ad numen divinum a nobisplacandum invitant, haec ut inter subiectos in~
crementa capiant et elucescant contendimus. Zosarius quidam ex Moesia provincia oriundus cum lacrimis
nobis supplicavit docuitque se ob publicas et privaias pecunias a clarissimo provinciae praeside insidiis
pelitum esse per solam contumeliam (negue enim de pecuniis passus est libellos perseculionis rerum suantm
datos): id guod iniustissimum et in primis acerbum est. Qui enim par est eum, qui semel fortuito eventu
nec vero negUgentiae deditus res suas amisit, denuo ignominiosam vitam amptecti, et vtctu quotidiano
forte atgue corporis tegimento per violentiam exui?
I. tioc comperlo cum deteriora melioribus emendare cupiamus, ut ct optimus omnium deus concilietur
neve quid iniqui nostris temporibus usu veniat, sancimus nuili gloriosissimorum aut magnificentissimorum
magislratuum licere cessioms bonorum gratia in angustias compellere quemguam eorum, qui de debitis
quas diximus (pecuniis scilicet publias vel privatis) convemuntur, aut eiusmodi contvmeliarum uti
practextibus, ut illi ad suppticium corporis evttandum malinl rerum suarum potius amissionem pati, ac
non cum inopiae iugo etiam contumcliae probro ad tnorlem usque premi. Iusiurandiim aulem per adoranda evangelia praestet, nultam sibi facuualem reliquam esse in rebus aut auro, unde debito salisfaciat.
Si quae vero iura ei lex aut ex hereditate aut ex donatione cognatorum in mobilibus aut immobilibus
rebus tribuat, earumgue possessione nondum potitus sit, competere tamen ei videanlur, ac possint crediiores
partem earum vel etiam tolum colligerc (exceptis tamen rebus uxoris, siquidem re vera aaeam pertineani):
hoc fiat, atque liceat creditoribus eiusmodi actioncs sibi vindicare, et ex persona eius qui tum iurium
illorum dommus sit, actiones instiiuere, sive adsit debitor sive non adsit, et in pcrsonam tpsius debitoris,
vt simpliciter dicamus, in eiusmodi actione vel rerum vindicalione substitui.
2 rubr. JIBQI XOV fifj avayxd^sa&al xtva i^laxaa&cu coni. Zachariae)\\ 15 ngdy/uaxosX"Qtvi*oxaolov etrayxtjv
Theod. IIEQI ixaxdaetav Anon. Bodl. fl xtvde\ xiva index Haloander; leg. ngay/iaxotv? [) indytiv MB\ inaynytlv
Ath.y Thtod. \ ixaxdoei xexQVa&ai {t&otdeai xprjoaa&ai
L vulg. || 16 inl xait eiQijfitvaiS xpctaie om. B, inl
index) xal xa e^rjs Ath. i^iaxaa&ai Theod. |j inser. O XQTjfiaai iSteoxtxoT: om. L \ 17 aixtafuns L { 18 ftf}
avxos fiaoiXevS add. Ath. Conititutionem ad praetorem
deltndum censet Heraldus de rerum iudic. auct. 2, 2& {Ollo
Thraeiae datam este videri ex appellatione 691,1 praeThet. iur. II p. 1287), firjv eorr. R. Schneider, utrutmjut
sidibus comitibunve apta Zachariae conicit, guod nimis
iniuria |j xal TW] xnl xb L | 19 ov T<S Halonnder] oxStlt
incertum at [| 4 npoxgt7tn Alh. |J 5 avaad~at L compenMLB (ol8tfiia Ath.) | 20 nqdyfiaxoi Br |j x^Qtv * ' 15
dio av tn fine vocabuii t. v. adscripto |) xrte) xa>v L fl illatum es.se nuspicatur Kroll; at cf. CLXIII e. l \ XQvdcv
xa&eoxais L) ioxoi M D 6 Tjpiiv L\l nenot&a Haloandtr MB* Ecl. (Ath.)] xevai'v LB' vu/g.l 21 r\ priut\ xrd
|| itepoexovxiovos] *.v. anauijaecJS L jtgofeaaiovos mntit B? || fj dxivfjTOv om. L Q 22 firj xaxiaxrj ivxbt Lfiai-ra~
Zachariae eolL Cod. 7,71,6 (c/. add.) || 8 avxov cum Scrim- xiov L || ftCQOi nvxtjv M] {* avxioy ftsoot LB | 2%
gero vulg. |j 9 napadeSofievov ffaloander) TtctQnSetSouivT] xrjs xutv L y avxdii L \ yiviefrcu L \ 24 xort Kroll)
M nagadidofidvT] L vulg. || avxov Haloander] avxov ML
nora libri | 25 t'ixa fttj) p/rniun Ath. elxs
xttinHi]] 10 xe om. M U 13 9aQantiav M\ &egdnVfin L \ 14 Xovxai
xovi xXrjQOvs ij xat 8a>ot<is
ixtlvoi
xov] xb Zachariae, v. 13 xa abundure ratus |j inl Tjpajv e'ixa xal firj, xai iire nd^ttciv t'iit dnoXiftnnvovtai
AIL] ft<*(> fjp.iov male cum Scrimgero vulg. (nap
|| o om. L || 26 ivnywyri M] dytayy LB

DE ABGEHTABIORUM

691

Nov. CXXXVI 1.

('EntXoyos.y
'H CT) xoiyagovv intftsX^S xai ftXd^exos ptyeXonQinua xa ovxais jjfiiv jn/ot0wS
ot&vxa. nagatpvla^dxa, i xqvaiov Xixpdiv kmxipaov T<p napa/iaivetv x* xtav inl TOVTOIS naQ rjfioov &eC7tio&tvtav roXftdivii ooi^ovaa. ovSi yao xtvSvvov oWc, aXXa xai negl XTJV oaxiJQlnv ovxoS tnax&rjaBxat xols
ta$ iv&vpTJoews ytXrjs naoaoaXevetv xa Sixaltoi nag rjfiwv Sia xovSe xov 9eiov voftov xexvntufitva inixti^cvfft d. YI. k. Mart. CP. <imp. dn.) Iustiniani <pp. Ang. anno . . . post) cons. Basilii vc. (anno . . .)

nEPi APryponPATiK2N SYNAAAAFMATSN.

O avxbs paoiXsvs 2xQaxt]ylqf,
( p v . y
Ol i* xov ovoxtjftaxos xav a^yvQonqaxoiv xrjs evSal/toros xavxtjS noXeas Ixirtu
yiyovotas xov rjfiexeQOV xgdrovi negl TXOXXCHV rjuas f.xijaav xecpaXaiav Borjfreias aixovvxes xvxeTv, ola xai avxol
nolSiois iavxoiis naqexofievai XQT]a'.UOvst ^l wt> arxnpavijaeis xtti oaviiefiara vniQXvxai navxbs xtvSvvov
fttnd, 9elaS yag ijfiwv ovarjs 8ia.Taea>s rij?fiovXofievTjsxaru xaj-iv ylvea&ai rds ananrjdtn, xai ngioxov
ptv xoiiS vnev&vvovs ev&iivecrfrai xai xa avxwv nodyuaxa, vaxtqov bi iyywjxas xal fiavSaxoiQat xai avrtftovrjxas, ifcTHiiia&ai Si xavxrjs xfjs rofto&eoias xb xax aixovs avart]fia xal naoxtw xa ndvxtov Stivoxaxa,
*' fiillouv avxoi ftiv ftrj Svvaa&at ^pijafou rp TJJS Siaxdgsas fiorj&titi, aXX' ev&vs aizaixtlo&at, ti Si dvxi~ 15
ywvrjOtiS 7iaQ exiocav Xaftowv, fifj itoielv aixoli xb ixavov xovs avxnpfovfjaavxat r\ xoiie xovxiov fiavSdztogas
t) iyyvnxde. xai jigostjxatv xal avxciis rj fitxiivai xiav xoivcav vofioiv i\ fxr^Si avrois arxtxelo&ai xi]V rjfitifyav oidxagiv.
CAPDT I.
08<trtiofiev xotvvv, rjvtxa xtvis xwv d^yvgov XQantXflS nqotaxaxtov Savtlattav xivt, xai q avxi<pcivT]<rtv
laflottv } lyyvrjxaS fj ftavSnxwoas, avxtxl&oixo 8i avxols ij iidxa^ie xcd 17 ij- ixeivrjs Biea^oaivtj xa*ts, xoxe 20
*(>axtiv xal in' avxdbv xrjv Sidra^iv, ei firj avfnpavov idtxov noiTjaaivro, aiSie dfitiav tlvat xcy Savtlaavxi xulQl^v
xoi *axa xov itgoiTorvnov xal (xaxd xov) ftavSdro>ool xal xov lyyvtjxov, ftrj avapirovxi xovt xrjs Stard^tooe
fla&fwvs. Sia yaQ TJJV xciv dgyvQongaxdJv ntQi ta xoiva avp/36Xaia anovSrjv xa xoiavxa nqotiifxi&a aiftr
fuva, ov Soxovvxa naqa xbv voftov tlvai, Sioxt eoxiv exdaxq> xcav StSofisvav avxuj jta(>a XQV va/tov xaxaNov. CXXXVI Graece tantum extat tn HL, c. 16 in B 23, 4, prooemium add. JB^. Epit. Theod,
136 (inde Bty, Athan. 15, 3, Anont/mus Bodleianus ap. Zachariae yivsxS. p. 221. Julian. contt. CXVIII.
Epilogut.
Diligens igitur et virtutis amans magnificentia tua, quae tatn pie nobit placuerunt,
observet ac decem librarum auri multam statuat ei qui quid ex iis quae ae his a nobis sancita sunt transcendere audeat. Ncquc enim absque periculo erunt, verum ipsum dc vitae salute periatlum iis inferelurt
ti qui vel tnero constlio ea guae iuste a nobis per hanc sacram legem constituta sunt labefactare temptent.

CXXXVI.

DE ARGENTARIORUM CONTRACTIBUS.
Idem Augustus Sirategio comiti largitionum.
Praefatio.
Qui in collegio sunt argentariorum huius felicis avilalis supplices facti potentiac
noslrae de tnullis capilibus nos rogarunt auxilio potiri cupienies, quippe qui tpsi quoque multis sese
utiles pracslent, unde conslitutae pecuniae et mutui obligationes subeant omnis penculi plenas iVam cum
sacra noslra extet constilutio, quae velit ut exactiones sccundum ordinem fiant, et primum quidem prin~
cipaUs rei eorumque res exctttiantur, dcinde autem fideiussores el mandatores et conslitutae pccunxae rd,
eximi ab hac lege collegium ipsorum et acerbissima quaeque pati, guoniam ipsi quidem constilulionis
auxilio uti negueant, sed protinus exiganlur, cum vcro ab altis conslilutae pecumae obligationes percipiant,
ipsii non satisfaciatit pecuniae constiiutae rei vel eorum mandatores aut fideiussores; ac par esse ut aut
ipri guoque communium legum participes sint aut ne ipsis quidem constitulio noslra adversetur.
I. Sancimus igitur, cum qui ex its qui mensae argentariae praesunt mutitam pecuniam alicui
(lederinU et vel consiitulae pecuniae obligationem vel fideiussores vel mandatores acceperint, atque opponaiur
iit constitulio et ordo pcr eam introduclus, ut tum eliam in ipsos conslilutio valeal, nisi speciale pacium
fecerint, ut liceat creditori tam principaUm debitorem quatn mandatorem et fidciussorgm convenire. non
expectatis conslitutionis gradibus. Nam propter sludium argentariorum circa communes conlractus adhibiium ciusmodi pacla admittimus, cum non videantur contra legem esse, quoniam unicuique licet ea quae
t 2 xdT\ rots M (c/. ad 3) B &oniofrvxo}v naQ*
tyatv L | 3 roXfttovxtov Z, xoXfimvxt om. in laruna
67 littm Micuius exemplar viileiar habuine xoXftdtatv,
c/. ad 2) I ovxtos L g Tots] xrti M [| 4 tlarjyriatoii. $. v.
iv&vftqaecoe L | 5 d. VI k. Mart. (iypdfrj nob 4 xaXavStav MaQx. Alh)] d. k. iu. mar. M ftrjr} paQxla
Thtod. |j cp. bilisar. vo. conss. if, paotXeiae ^lovaxivia*ov . , fiexa xi)v vnnreCav . Ath. xti XTJS [Xfjs
eorfex, unde X' xijs aut Xrf corr. Zachariae) /JaatXtiaS
Iovaxivmvov Theod.', CP. itrtp. dn. Iustininni pp. Aug.
inno XXX post cons Basilii TC anno XVI (t. e. a.
557) Zachariae | 6 PAq\ qXf Ath., Anon. JBodl. f| 7
rubr. IJegl awaXXayfidroiv apyvQonQaxwy Anon. Bodl.

xdtv cvvaXXnxxovxtoy xols aQyvpongdxan Ath. |

AfLB] FltQl xdtv Theod.flinxcr. otn. ML, inservt
Ath. 1 9 Oi om. Anon. BodL U oixixai L* \ 10
Ttv aixovvxis B1 \ ainoit Ma J 11 noXfovs L* fl
L vjxipx
^x
px VTat B | 12 oiaxd^etos]
^ ] nov. IV
BSi
{13 fiavddtOQas {iriem 16) B\Si
dtl. cum Haloandro
vulg. | 14 ndvxa B \ 15 /*iv om. B | 16 dvxia>a>vt]xaS
B | nixtov B | 17 xal alterum om. L, xai avxois om.
B 8 roftov] ovo/udxtov L" Q 19 invilaativ xtvt L \ 20.
avxcu L 8 21 * noiT)<Joivxo libri g 22 xaxa tov add. Ha'
loartder (xal 71 QO xov TiQtaxoxVTiov xnxa xov fiavSdxntQoi
Zachariae in Appnndice p. 20) J 24 xbv voftov M* | xerTrtfpovtlv MB Tlieod.] ntQKpoovtiv L Ath., Anon. Bodl

692

Nov. CXXXVI 13

DE ARGENTARIOEUM

tpgovsi*'- aXX' r T* yivotxo xotoino avjttpotvov, i^saxca avxois xal xaxa ngatxov xov fiavSdxaipos xai xara
tou iyyvrjxov xai xnza xu>i> d/.Xiov 7igosc6niav XCOQSIV diexe el /nev ftq yeypanxai cvfupcorov, ndvxios xQaxtiv
xai &n avidls rrjv Stdxa^iv, ti Si yiyqaTixai, xb ovfttpa/vov, slvcu xb xavovi^ov xb ovvdXXayfia xdxti&ay xtrS
tisnpd$;eis indytfffrai.

CAPUT II.

Jsvxsoot' Ss avxoTe xKpdXawv rtv xb xijs aXXi]S igatgeaecot, rjv nQcot]v inot^anfitv. rjvixa xit TtQOtisrut
VQOV XQaxtZflS oxyaxtvotxo rj xois oixeiovs nnlSai atgnxevouev, coire ui, Svvva&iu dnoxQijo&ai xovt
cx(tnxevofxivovS avxoiv nniSas, otS ftt] ix naxoiovtv axonxevaafiivovi %\i>rt(iux(av *} *xe(>ia&iv avxols nenogtCftivioVf dXX' * xeav Saveiddrxcov. xai f^xrjaav xai alxol r\ /trjdi in aiixule xc^Qav &X.e**' ii,v xoiavxtjv nooXrjy/tv rj xnl aixole xa nvxa innQ^ou, wfxe et xiS SartiaduevoS Ttao avtcoi> axgaxeooixo tj xni oi aixov
naiSbS, xai fiTj Svvri&tirj ixepco&ev Xioai ro 6tpXr;fia, xnl ix OtaTlodaews xi,S avrov JJ T7S xa>v Jiaiiojv oxQtf 10
xtiai xb ixnvbv avxole yivea&at. rifiels xoiwv oi>xa dnXcHs xov vofiov xe&eixafiev, aXXa fitxa xrti nooitfxovar,S naQaxTjOTjaewe, oixs avazyeneiv avxbv guSitas vTtoftivOfitv, dXla &eO7cioftev, xgaxovar;* xrjs tfeias
$iardj;Bfi}f xai xfjS npoXiyy/soie lavirjt xrjs xax avxtov (peQOfisvrji xttxd xrtv &eiav Siaxa^iv ovx nvTtprjfieiTfi,
Stort SoKOvoi noXXoXi av{t/3d/./.ovTi ovx e oixsiuiv (innvxa n(>uxxuv XQ^lC-dxmv^ ]r.siv xai ctvxovi rqv au-tr
itpovofiiav, dxfxe et xtt ajQarevoixo 7 oi avxov jtaiSes, XTJV fiiv avrov aiQaxeiav vjxoxelofrai jidvxcoi, tii ye 15
xd>v nmoaaxofiivmv strj, o/toiuis Se Sij xal xrjv xait/ naiSatv, jtXtjv ei ftrj Setx&eirj xui nQOfavioxaxa. naf
axrcdiv, Cis ij &x fttjx^iiins xtov nalSun1 ovaiae rj ix fiaaiXixrji (ftXoxiftiaS JJ aiqaxiia neqiyiyoviv avxoii. ti
. . 2 0
dvxifrtxov avx?is d'eoantiav StSovxes fiovoiS xols TOV ttQtjftivov avaxijfiaxoi tptXoTiftoC-fttfra Std. xb xotvbv
avxdtv XvaixeXeias, }}t> na(>i%ovxni xoii- avvaX?.dyfiaat, noXXoie opiXovvxes xivSvvoi tva xds kiiq<ov StH~nevoauv rvtial.

CAPUT III.
Kaxsivo fiivxoi ovx ano XQOTIOV Xtyeiv doj;ai', eos ei Saveiaetdv xtvt TJ xal tp&doavxBS iSdvttaav >
ayogaaiav noaypdxtov xtvuiv xivrjxuiv rj dxivr-xcov, xal qr\xbv XQvoiov Solev, xai ix xaiv Savtio&ivxav xgtj- ib
ftdriov xxTjfreir} xb 7igdyua, vtdvxutv avxovi ini xio avxq/ jtgaypan xvQiaheon i'%tv Sixaia, xai fii} Tieiuaofrai
ftrjSsfitai SiaaxqoipTjS, aXX' t'i7ieo dnoSeil-attv oXtos dx xwv %t)rmdx(tiv avxatv xovxo xxq&tv xal nri Svvatvio
xb ixttvbv 8IOL

'

- ' --- _' ?

-->_.L _ i - . . _ _ i 1.. r_.

>

-.

ivsi a lege data sunt contemnere. Sed si quod eiusmodi pactum fiat, liceat iis primun et mandatorem et
pdeiussorem et ceteras personas couvenire: ut si quidem pactiim scriptum non est, omnino etiam in ipsos
constitutio valeat, sin autem scriptum est pactum, contraclus nortnam praestet alque inde exactiones inferantur.
II. Secundum autem illis capitt erat de allera exceptione, quam nuper fecimus. quando quis argentariae mcnsae praeposilus militet vel filios suos militare /aciutr quod miliiunies ipsorum fitii ca utinequeant, quasi non ex patcrna pecunia vel aliunde iis adquisita. sed ex creditorum pecunia militaverinC. Atque
rogarunt et ipsi, ut aut ne in ipsis quidem eiusmodi praesumplio locum haberel aut ipsis quoque iacm
competcret, ut, si quis mutuo ab ipsis accepto militet vet eliam Uberi eius, ticque aliunae dcbttum sokere
possit, etiam ex venditione militiae eius vei filiont/n eius ipsis salisfiat. Nos igilvr neque simpliciler legem
tulimus, sed cum idonea observatione, neque eam facile subverti patimur, sed sancimus, valenle sacra constitulione nec subluta pracsumptione illa quae secundum sacrain constilutionem contra illos inducilur,
quoniam cum muliis contrahentes non ex propriis pecuniis otnnia facere videntur, habcre et ipsos idcm
privilegium, ut, si quis militet vel filii cius, mililia quidein eius omnino obiigata sit, siquidem ex earum
numero sit quae vendanlur, simililer auttm/iliorum quoque mililia, nisi ab ipsis munifeslissime comprobetur aut
ex maternis filiorum bonis aut ex imperiali libeialitatc mililiam sibi obtigisse. flam si debitum aliunde solvere
nequeant, tum ex miiitia filiorum praepositis mensae argentariae salisfiat. Qnorum gratia hanc legcm
ponimus, opponcnles koc praesumptioui ex constitutione profectae: el quemadmodum illa praedictam
praesumptionem conlra eos efferit, ita nos quoque contrariuni ei rcmedium adhibenlcs iis solis qui ex
pruedicto collegio sunt targimur proptcr communcin eorum ulilUatem quam coniraciibus praestant, mullis
periculis se immiscentes ut aiiorum necessitalibus medeuntur.
III. Sed illud quoque non abs re dicere visi sunt, si cui mutuam pccuniam credant vel etiam antea
credidcrint ad rcs quasdam mobilcs vel immobiles emendas, et cerlam auri swnmam dcderint, el ex pccuniis creditis res aaquisita sit, omnibus sese in eadctn re potiora habere iura debere neque xiUum eaperin
imminutionem, sed si quidem omnino docuerint ex suis pecnniis rem comparalam esse nec potuerinl iis
debilores pecunia numerala salisfacerc, ipsa res ex pccuniis eorum empta iis addicatur, perinde ac si
re vera ab ipsis empta et nuda emptoris appellatjo interposita esset- tieque enim par est eos, qui suas
pecumas porrigunt, non item primum et extra dubitationew posilum locum in rebui emptis habere, aumtaxat
si hypothecae mentio in scripiis coniractibus facla sit. Kam si hoc obsertavcrint, omnia liabiluri sunt quae

1 xoiovxo] xcov TOIOVXCJV L y xaxa nocoxov xov (quod Zachariae ita probat, ut rj deleat et in/ra eorrfgat
fiavSdxuiQos LD (Tfieod. xaxa xov iyyvrytoh nQutxov, aXX' ovx ix xdiv Savttonvxaiv, parum prohabiliier
IuL ut potestatem habeant prius fideiuaaorem pulsare, Htrumqne)\i 8 npoXfjxf/ia Ma J 9 oi LB\ om. M [cf. 15)
iira. Ath., Anon. Bodl.)] xaxa xov TXQWXOV fiavSdxoJQos U 11 T^S TtQOirixoxtJTjS otn. L f 13 arrjoT]fitvas M\ 14
M xaxd xov nQuixoxinov xai xaxa xov fiavSnxuiQOi noXXols Kroll) nollol tibri || 1S ixtQOv L* U ytviafrnt
Haloander [quod probat Znchariae in Add. vol. I />. 563) B | 19 xovro M\ xovxov LD | 21 avxijS i/J avxoU
L | 24 J om. B I 26 navxtas Lij
HQO xov jtQtoxoxvnov xnxa xov ftavSdxotQOS Znchariae LB || 22 ixiotod-tv
i y
xitv Sixntov B | 27 8$affxpofijs LB\ XQOin Apptndice />. 20 || 2 xot iyyvrjxav LB] xov nqdxov
M || avxov LPli J xovxo) xb Af jj 2S xxtjfriv npt^
dyyvTjxov 3 / [j 3 xo ovvakXay/ta xavori^ov L, xo anle
& B (J 29 ixxB&tiorji L \ 30 xai Tifaitrjv) *al
xo tupemcr. Z* faUo loco || 5 inotTJoafitv) Cod. 8,13,27
Ut ra
II 7 XWHnvov] XQV/ * >*' >M' oixticov (ex v. 14) B om. B

CONTRACTIBUS

693

Nov. CXXXVI 35

layftaai (tvijfitj. xouxo yao el 3tapa<pvXuaiEV, anav Mxovaw oaov tjfids fjxrjOav, fxdXXov Se fxi fitTtflv xal
anr)9ipT<ov, e'i ye xnmoxtga SioofiBv avxols andvxiov Sixata dni xoil: Ttoayfiaai xols Heixvvnivoit dx
Xflfinratv avxdiv dtoyr^a&at. ei fievxot dygatpov ydyovtv rj yivoixo xb owaXXayfta, xai aixoi Solev xd Xf/V"
fiata q eiSrj xtva {bnsg fiaXiaxa etcofrsv ini xaiv Ttgosaxmxcov tQmiit^e dgyvgov yivEO&ai, xoa/tov jtoXXdxii
t] ngyvgov dnl TCOV xoiovrtoi' StSofiivov fj xai nmgnaxoftsrov), piT} ftivxoi xb xifir,fia Xnfiotev, xrjvixavxa delvat avrole cbe oixsln xavia. dxStxtlv, xav vno&rpcai ovx exoiev- ^ y<*Q dxelvot xxt.aovrat. xd dXlor^ta, XQV~
oiov uiv ov xaxafidXXovxtt, xd nag ixtgtov 8e avxoTe SeSufisva xaxtxpvxBt fidxrjv, dXX' ei'xe xX^guvo/niilvro,
ol (tiiuiv xXrjQOvbftoi t] dnoSwoovat xd vneg aird,v q aixa ra BeSofidva, TJ xav tl ftf] xXrjoovoftTj&iiev,
i|OT avxois tavxa ixSixeh', fHjSeftias vnofrijxTis xax avxdtv dnl xoie aixutv TtQayfiaot nao* dXXcuv nposytxpaxovatjs.
10

CAPDT IV.
ifirj Si vofiov i&fys&a, firj neoantQco rois apyvgov tQanttflS ngoeoxaixas Sifioioafov roxov 8avetZ,eiv,
a^av 8e, oxi xni ayadywi Snvei^ovaiv, dyvcofjorovfxa^ Si Tieol xov xoxov (os firj iyyon<pov yevofievov xov
SapeiafinioS fir^Se intqfoxrfitmi naoevTefrtioqe txovxo Srj xb SrjfiioSEt xb JU.T] jrgoirjxeiv nvsnegcaxrjxov xQtxeiy
xoxov, xnirotvs noXXtov ovioav &Bfidro>v d<p tov xnl drenBgaixTjxot xoxm xal ix ovutptavov fiorov xixxovxat,
tcrt Si oxe ovSi x avurpcovcor, aXV avxofidxtos eiinyofisvoi oucoe dnatxovyxnt), Sia rovro d"eojtloftBP, ftij 15
fiot-ov xbv ij; intqcoxrjaEWS aixois SiSoofrai xoxov, d/.Xa xai xov i!; dyodtftav roiovxov bnolov 6 vofioi avxois
diSwatv ineqtaxav, xovxioxt xbv ix Siuoioov xrj exaxooxfjs. xois yd^ niiat ex*8bv xoTi Seofiivoit eroifiovi
ovxai fioTj&uv oix av e'irj Sixaiov vnb xoiavxrte dSixela&at XenxoxqxoS.

CAPUT V.
Knl TOVTO Se rj/iae lSi8at-av. ari xives awaXXdxxovxss TtQos avrovs ygccftftaxeTa xnl Xoyo&icia ixoiOvvxai, xal xa ftev in dyooae xi&evxai, xa 8i ainol avyyoa<povai xrj oixtiq xllS^ xitsl Se vnoyQay.ovaiv 20
nigeav xavxa xaxaypatpdvnov, xni TJxrjoav, dhxe e't xt xoiovxo yQdipaisv oi TZOOS avxove avvoXXdxrofxet, ivi~
Xto&at avxovS xai xo ixavbv avxoXs nao avxoiv yivia&at, xal (xfj dzioxexgtja&ai xal Xtyeiv, <os xa /liv avufloXata fj xai OftoXoyiut rj xa Xoyo&ioia aizavxa avyt'ygnx/>av T^ aixatv xB'Ql V extpcov yQaytivKuv xovxots
v^tatjui^vavxo, ov firjv xb Tisow/ipiiivov avxole XQva*1' Sifiorai, d>ixe ivrsv&tv vnofrrjxas &xsiv xot* xoxov,
xuv tl fifj ysyQanxai, SifJOtoalov Xap.fidvuv. fifitlt xoivvv, dntiSr} rn xoiavta xoiva xa&taxrjxs xai TtoXXfjs 25
xrjs iniCxexf/eeos Stousva, fitra xov jxgosqxovxos dnoxQwbfitfra npbt xavxa. ti fiiv ydq TS OvufioXaiov ayoqaiov notqoeia xnl O)JOV oixtia YQayeie ^ei^t. tj xni vnoygdifsiev iv xoie itctQ ixif>wv yqatftiaiv rj ypauftaitioii
t] Xoyo&eaiots, dre'xea&a$ avxov xal xXt]^ov6ftovs avxov nuat ngoiqxatv &ianit,ftep xponote, OTJXCLST) xdli
e.JVtx B habel ' A 62 p. 99 Zach. (argumentum notat B'T 11, 21 p. 624 Zach.); Ath. summam repetunt
paratitla Ath. 17 6.
c F 1 summam Ath. repetunt paratitla Ath. 17 6.

o nobis poslularunt, immo vero etiam amplius gtiam poslularunt, siquidem omnibus poliora iura iis concedimus in rebus quae ex eorum pecuniis emplae probantur. Si vero contractus sme scripto factus sit
fiatvc, et ipsi pecuniam dederint vel species guasdam iquod maxime avud praepositos mensae argemariae
fieri consuevit, mundo forte muliebri vel argenio ob talia dato vel eliam vendito) nec vcro pretium
acceperint, tunc liceat iis tamquam sua haec vindicare, etiamsi hypothecas non habeanl. Neque enim illi
atiena possidebunt, qui pecuniam quidem non solverint, sed qvae ipsts ab aliis data sunt frustra dctineant,
verum sive heredes relinr/uanl, heredes eorum aut qnae pro ipsis sunt aut ipsa guae data sunt, restituent,
sive heredes non relmquant, licebit ipsis haec vindicare, neve ulla hypolheca contra eos in eorum rebus
ab aliis adquisita valeat.
IV. Quoniam vero legem tulimus, ne argentariae mensae pracpositi ulira bcsses usuras fcnerentur,
illi autem uos docuerunt se etiam sine scripto fenerari solere, nec tamen fidem sibi'servari circa vsuras,
vtpole cum mutuum sine scriptis contraclum nec slipulatio interposita stt, [secundum illud quod vulgo
dicitur non convenire ul usurae absque siipulatione currant, quantumvis multi sint casus in quibus et stne
siipulatione tisurac et ex solo pacto nascanlur, nonnunquam cliam ne ex paclis quidem, sed sua sponle irtlroductae nihilominus exigantur); proplerea snncimus, ut non sotum ex stipulatione usurae iis, sed etiam cx
non scriptis lales praestentur quales lex ipsis stipulari concedit, hoc esl usque ad bessem cenlesintae. Nam
qui omnibus propemodum inaigentibus opem ferre parali svnt, eos par tton esl iniuria a/fici ex eiusmodi sublititate.
V. Hoc quoque nos docuerunt nonnullos contrahentet cum ipsis instrumenta et ratiocinia conficere,
(1 alia publice in foro facere, alia ipsos sua tnanu conscribere, qnibusdam autcrn ab aliis cnnscriptis subscribere; atque pelierunt, ut si quid eixismodi qui cnmipsis contrahunl scripserint, obnoxii ieneaniur ipsiS'
que per eos satis fial, neve eo abutantur dicantgue se instrumenta quidem vel cantiones vel ratiocinia
lola siia tnanu conscripsisse vet aliis scribenlibus liaec subsignavisse, nec tamen pecuniam quae tis continealur
ipsis dalam esse: ut xndc hypothecas habeanl et usuras besses, etiamsi scriptae non sint, percipiant. Nos
igilur, quoniam latia communia sunt et mulla consideratione egent, ad ea uti convenit respondcmus. Si
quis emm publicum instrumenlum feceril, tolumgue sua mantt scripserit, vel etiam ab aliis conscriplis subteripserit sive instrumentis sive raliociniis. sanctmus, ut is eiusque heredes omnibus modis teneantur persotialibus scilicct actionibus obnoxii. Nequc enim lemere hypothecam dabhnus iis qui de lioc pactum non
1 tjtryoev La \ 3 7tQayft6xo>t> R \ rb om. B \ 6 ov\ LB' Anon. Bodf.) dyndtpov MaB{ II niroTf 6 vSftos Bf J
ti Lx 1 xxr>aovxnt L] XTTJOOHXO MB\ 7 xaxapaXvvxtS 17 ixolfitai La \\ 18 XtnxotrjxoS dotxeia&ai t | 19 avvL | itSofJtva B vulg. | 9 ngoayivofidvots cum UaloanaXXdooovxtt L B 1 noiovvxtt L \ 20 dyogaU La | oidro vulg. | II vbfiot'] Cod. 4. 2 26 2 | 12 xibv x6xtiq) iSia L\2\ yqdyattv LB) y(>d\pouv M\owaX*w' Bf H 13 8i B' v. L | 14 ovfitrtavw t>6vov\ ev/iXdaeovrei B\%1 anoyorjo&ai Ll2'i avioiv Haloanftavovfidrov L | 15 oxi om. L* \ * ovxe MLB \ 8ia LB) der] aiaoiv MLB \ 24 vnoitrxnS MB] xal ino&^xaf L
*ai Sid M (| 16 xai xuy Bf, B' V. /. (| dy?dqrp>y M* J 26 npbs om. La\ 27 xn\\ TJ Ilaloander; malim tj xal

Nov. CXXXVI 5. 6

694

DB AROENTAEIOKUM CONTRACTIBUS

jxspoovaXlatS. ov yap av jtgoxelQtos Soiij/uv VTto&qxqv xoie xovxo fifj av/iipcovqeaoi, nXijv si firj Sttr&tiij iv xdis
ypaftftaatv bXcot vnapiitvxtov ftvqpt] yeiofidvrj, (**) r\ vno&oivxo xa iavxdiv rj xovxo yovv xb aizlovv jrpoj&eiev xtvSvvq)
xdiv vnap%6vx av axxols,
tj bXoJS n tp&tyj-ovxai JJ ypdycuev xoiovxov ondiov S vno&qxqe kvvoiav qidpei. xoxe yao xal XTJV vno&rjxrjv avxoXs napdxo/tar, d>S firytt TTJV xa&6Xov avaiv xav rofiov
1 xwv rjfiextptav owxagdfcai (ir\xa avxovS dnooxepijoat xrjs Svvaxrjs ffojj&eias. Toxov 8d, et ftav (njxbv ovft- 5
wcoviioaiev. xbv avftnecpoJvT]uevov elvat. ei Si xovxo uovov ydyganxaty tos inl xoxq/ xb SdveiOfta awdaxtj, fiq
Svvaafrat xovs avfi^di.iovxas fo'ysiv, <ws ijvtidq ov% (OQtnxai xoxns, Sia xovro axoxov iaxi xo x^volov, alXa
xaxa 7tQO?.t]ifnv wi xov SifioiQaiov xoxov grjxdis ovo/tao&evxos ovxtas xrjv tXtziQa^tv yivea&ai. xai xovxo ftsv
xov Xotnov napatpvXdxteofrat. inl Si xdis tjSrj yevofievots Xoyofreciots, ei xai ftvrjtrj (jiif) ydyove xoxov {inetfir;
TXPOSIJXOV iaxiv inl navxos agyvgov xgantXrjs nQoeaxdtxoe (TO) inl xoxott avfiBdkXetVy xai avxos xoxovs xtldit> 10
ovx av Svvatxo xoxov ^<U()*S dandvrjv SiSovai), iJ-sivai xbv xoxov avxolt xbv 6i[ioi(>diov ttTiaixeiv, xov fiirxoi
Xotnov xavxa jiagaxTjfyovfisvots aneq 6 naqav ^elos vofiot SiSaioiv avrols.

CAPUT VI.
Eis ixsivo ftdvxoi xai eyoSpa avxotS fioTj&ovftav, oisra ei h*yo&iaia npotpdooiTO fxpvxa ^rjxws ixaavqy
aixlav iyysyqaufidvtiv ets rjv SeSoxat xb xgvaiov, 6 Se inoyodipetav dv xoTs avxols Xoyofreoiois, el xal axiaxtjv
avxbs oixeiq %eiql xrtv aixiav ov yqay/aiev, rj xal 6(ioXoyiav xiva vneo xoirov 7iotfjOaiTo tXxa dv Savetoftaxoi 15
9yr\(iaxi etrs iv SictXvoecos ttxe xal dXXeos, firjxdn Svvao&ai xbv rovxo npdgavxa xcuv xaxa fitQOS aixiav
anaixsip xas anoSti^eiS, 3iXi]v ei ftrj xaxa itegiovolav oqxov ijtayayeTv fiovXoiio r\ avxq> ij xXrjoovofioiS xov
Savaiaavxos. xovxo yap (xovov aircy napdxofiay, eXoto ftdvtoi xd>v xv avapyvpiq napaxofidvtov xQovon1. tl
yop xal avxbs (f&daet napsX9tiv 6 xpovoe, ov$i o(txq> fiaovrousv avxovt' xovxo onsp xal iv xoit xn&uXov
voftois iypatpaftiv. xalxoiye ovSi tovxo ix?Hv' rv Y&Q oixtict ^etoJ yodxffavta rj xal Sovra Xoyo&ionyv 20
7iov Sixaiov i)v ovxo)t ixuaXrj xafreaxavat xai voui^etv, tuS xa ftr) dtSo/idva yoagretv;
('EniAoyos.y
Ta toiwv itapatsxdvxa rt(ilv xal 8ia xoiSe xov 9tiov jipayiinxtxov SrjXov/tsva vdftov
r\ xe aij dv$o6xrit xal nde irtpot xrti Tjftaxdpne noXixaicte dp^tov dxdoaia yvXaxiEiv eis xb Sirjvexei aTievaaxa,
noivfjs librarum auri decem intxstftevrjs xaxd xdv xavxa napafia.ivlvxa>v ri izapafiaivea&ai avyxoipoivxav.
D. k. Apr. CP. Belisario vc. cons.
[a. 535.] 25

fecerint, nisi omnino in scrijttis bonorum mentionem factam esse prohetvr (et) aut sua ipsi pignori obligarint aut sallem hoc simpttciter adiecerint 'periculo
eorum quae in bonts habeant',
aut denique
tale aliquid dixerint scripserintve, guale ad hypothecae cogitaiionem ducat. Tunc enim hypothtcam
uoque iis praebemus, ut neque universam legum nostrarum naturatn contttrbemus neque ipsos auxilio
quod praestari potest privemus. Usurae autcm, si quidem certas pepigerint, pactae valeant. Sin hoc
solum scriptum sit, mutuum sub usuris esse contractum, contrahentes aicere nequeant, quoniam uswae
definitae non sint, propterea non fenebrem esse pccuniam, sed per pracsumptionem quasi besses usurae
nommatim expressae sint ita fiat exactio. Atque noc quidem in posterum observetur. In ratiociniis vero
iam confectis, etsi mentio usurarum facta non sit (quoniam manifestum est apud quemlibet argentariae
mensae praepositum contraclus sub usuris fieri, nec qui ipse usuras dependit, absque usuris tmpensam
facere poterit), liceat iis besses usuras exigere, in posterum tamen ea obscrvantibus quae piaesens sacra
Lex ipsts largilur.
VI. In illo vero vel tnaxitne iis subvenimus, ut si ratiocinia pro/erantur quae definite singulas causas
in quas pecunia data est inscriptas contineant, is aulem qui contraxit his ipsis ratiociniis subscripserit,
etiamsi stngulas causas sua ipse manu non scripserit, vel etiam cautionem aiiquam de eo sive sub specic
muttu sive transactionis sive etiam aliter confecerit, is gui hoc fecit nequeat amplius singularum causarum
probationes exiyere, nisi forte cx abundanti iusiurandum vel ipst vel heredibus creditoris dcferre velit. Hoc
enim solutn ei concedimus, intra ea lamen tempora quae exceplioni non numcratae pecuniae statula sunt.
JNam si id quoguc tempus iam praeterierit, ne iurciurando quidem eos gravamus: id quod etiam in legil-us
generalibus scrtpsimus. Quamquam ne hoc quidem fieri oporUbat: nam qui sua manu scripsit vel etiam
ratiocinia dedil, eumqui par erat tam socordem fuisse putare, ut quae data non essent scriheret,
Epilogus.
Quae igilur nobis placuerunt et per hanc sacram pragmalicam legetn declarantur, ea
tam gloria tua quam qitivis alius rei publicac nostrae magislratus integra servare in perpetuutn studeat;
cum poena librarum auri decem iis immineal qui haec vioient aut violari patianlur.

1 ntpoovaXlan] noooantixdis B \ av om. M J 2 xal

add. Zachariae, nisi anlea pro inapxflvxco* scribendum tit vno&rjxrji (cf. Ath. ti ftfj ydyovay vno&fjxrjs
fivrifti]) | 3 avxdi La | 4 (fdpot B 8 5 iavxovS La | 6 8i
otn. B (j xb om. B \ 1 xpvaiov) XQeoi Haloander | 8 npoaXtjyiv Af H 9 intl M y yivo/tdrots L | pvrjpij f**]
f] Anon.
H l d
lg f)
i om. MLB
liodt.] pr] (tvriftrii cum Haloandro
vulg.:
fii)
B
110 inl LD] we inl M H aoyvpov]
aSixo L* g xb
oyvpov] aSixov

,
- Zachariae || oi om. JB |
otxo MLB, (ftrj) TioiTjaoixo Hombergk mala

diaXvaatoe L || atxidiv] avxdiv B fl 17 xXrjoovofup 2? | 19

wd-doa^ L\ f&doot AIB || 20 voftots) Cod. 4, 30,14 f 3
idyypdyafiav $t g 21 xai delendumi D 22 vopov ML*\
xvnov

La vulg. g 24 librtfrum aur\ decem rjxot fv<rA>v

i Xtxpuiv M AtxptSr XQvoiov Sdxa L\1b subtcr. iyeayij

xaXdvSary 'yinpiXicov vnaxaias BtXtaapiov Atfu d, k.
apr. cp. pp. bilisar. rc. conss. M (quod Zachariae probat
interprctatuM poat Belisar. TO. cons. t. e. a. 536, addtnt
fortaste emendandum etse XV k. Apr.)> dat. k. april.
ppo. baail. anno /u/." (om. tubtcr. Iul. codd. rtllM fu]rbf
fiapxiov fuxa xfjv vnaxslav Baoilalov xb tt Thtod.
quae perperam repetita etse videntur ex tubscriptiotn R9~
vellae aequenti CXXXVII a Thtodoro appotita.

DE CREATIONE EPISCOPORUM

695

Kov. CXXXVII 1

PAZ

nEPI XEIPOTONIA2 Eni2K0II2N KAI KAHPIK2N.

f
IOV Seoitoxov 'itjaov Xotoxov xov &eov fjftdfv AvxoxoaxtoQ KaiaaQ <PXdpios yIovoxtviavcs \A\&(lavucos ror&txbs fpgayytxos rejjfiavixbs CApxtxbe AXavixbs) OvavSaXtxos 'Afqixavbs (evoeflrji') eixvfflS ivBogot
(yixtjxrjs) TQonaiovxos dstodftaoxos Avyovaxos IliiQcp xd} Xaftjtqoxdxqf ftaylaxoto xdtv &eicov 6<ptpixlaiv.
5
(JlQOolfHOv.) Ei TOIIS noXtxixovs vopovs, tuv xr,v iJ-ovalav f,fiiv &ebe xaxa xtjv nvzov tptXav&Qtonlav iniaxtvae, ffe/iaiovs Sta ndvxcov tpvXdxxta&at nobs ao<pdleiav xmv inTjxotav onovda^ofitv, nootp fiaXXov nXeiovn OTtovSrjv otpsiXoftev &iod'ai ntqi xfjv xd)v IEQWV xnvbvav xai d"sicov vofioiv napaqpvXaxrjv xdiv
ijiip TJJS xdtv TjueieQcov ipvx&v acoxrjuiat oQta&ivxav; oi yag xovs iegovs xavovas tpvXdxxovx&t xifi XOV
Stanoxov &eov fJorj&sias d&ovvxai, xal oi xoiixovt naQctftaivovxsS avxol iavxove xfj xaxaxf)iaei vnofldXXovai. 10
fititflvi 8e v^ioxttvrat xaxnxoiaet oi ooicoxaxot iniaxonot, ole jientoxevxai xal tyjxeiv xovs xavovas xai
fvXilxistv etneg T* XOVXCOV naqa^aivofitvov avexdixrjxov xarnXetf&siT]. xatv ovv &eitov xavlvov ufj naga(fvXaxfrtvxfov SmtpoQOvi nQOSsXevOf.iS iSe^afts&a. xaxa XXTJQIXUV xe xal nova%a>v% xal xivtov iitioxoncov tos
/17] xaxa xois &eiovs xavovas fliovvxav, xal aXXot 8i tvfnjvxai ftrjSi avxijv xtjv xijs ayias TiQOiKOftidfjS rj
xov ayiov panxiopaxos ngossvxijv inioxdftevoi.
15
CAPDT L
Tb xov &eov xolvrnf ivvoovvres xgtfia xr\v l<p ixdaxqt xdiv itQOSayyeX&evxav t^xrjalv xa xal Siogdtaaw ixsXevoaftev xavovixws jtQoeX&eiv. ei yag xai xa nttQa idiv XaixuJv a/ia^xavofteva oi ytvixol vo/wt
ov ovyxcooovoi 8i%a. ^TJTTJOECO: xai ixSixqoecos xaxaXtftndvco&ai, jroJs xa naga xwv dyitov dnoazoXcov xai
narigujv vnsg xrts itdvxcov xwv dv&gcoTttov awrrjQiat xavovixdis Siaxvniofrevxa TteQiiStiv civaffxcopisfra; noXXovi Se ix xovxov ftnXiaxa xols dftaQTrjuaaiv evQOuev ntQijxeaovxas, Sid xb firj yivta&ai xds avvoSovs xdrv 20
oaiaxdxav itqiutv xaxd xd bpta&evxa vnb xa>v ayicov djtoaxoXoiv xni xiov dylav nartpcov. ti yag xovxo
ntiQBtfvXdx&ri, ixaaxos eiXa/3ovfievos xbv inl xrjt avvobov SXsyxov ionovSa&v av xai xas &elu: ixfiav
&dveiv XsijovQylae xal cwfpQorws fiioiiv, Iva ftfj rfj xaxaxgioei rcuv &tiwv xavoviav vnofiXri&iit]. xdxiivo
ii ovSev fjxxov tiOiv dftaQXrjftdxcov yeyovt 7t()6<paais, oxt jt<y(uc i$-nd.osa>; xni rfji ini xfi OQ&Q nlaxei xai
otftvoxrjxt piov (laQXvqiai xtigoxovovvxax. iniaxonoi xe xal ngEO/lvitpot xni didxovoi xal Xoinoi xXrjqty.oi. ei 25
Nov. CXXXVII Graece tantum extat in M et in Collectiont XXV cap. 22 ( = C), in L cum novella CXXIII
contaminata legitur ita, ut pr. et e. 13 pro illiu* const c. 1 et 2 pr. tnbsliiuantur, c. 46 $ 1 post exusdem contt.
c 9 inserantur, c. 6 2 et epil. eiusdem canst. epilogum ejficianl (cf. quae adnotavimus p. 594. 602. 625); e. 2 (OeaniZofttv, oaaxts xgeia yivrjxat
) 6 1 txtant D 3, 1, 8. 1719 simi/iter coniuncta cum nov. CXXlll.
Epit. Theod. 137 (inde c. 2. 3 in Prochiro 28,1-4, c 3 in Epanagoge 8, 5), Athan. 1,17 (inde Coll. contU eecl. III
1,17, Nomoc. L tit. 7. 16 p. 611. 622 Voell.).

CXXXVII.

DE CREATIONE EPISCOPORUM ET CLERICORUM.

In nomine domini Iesu Christi dei nostri Imperator Caesar Flavius Iustinianus Alamannicus Gothicus
Francicus Germanicus (Anticus Alanicus) Vandalicus Africus (pius) felix inctutus (viclor ac) triumphator
semper Augustus Petro ctarissimo magistro sacrorwn officiorum.
Praefatio.
Si leges civiles, guarum potestatem nobis deuspro sua liwnamtatc credidit, peromnia
firmas servari ad securitatem subiectorum studemus, quanto plus studii in observatione sacrorum canonum
et divinarum lcgum, quae pro salute animarum nostrarum consiitutae sunt, collocare debemus? Qui enim
sacros canones observant, domini dei auxilio digni habentur, quique eos violant, se ipsi condannationi
tubiciunt. Maiori vero condtmnationi subiecli sunt sanclissimi episcopi, quibus commissum est ut et in
canones inquirunt et caveanl, si qua eorum violatio relinquatur impunila. Sacris igitur canonibus non
observatis varias contra clericos et monachos et episcopos nonnullos interpdlationes acccpimus, ut qui non
tecundum sacros canoncs vivant; alque alii quoque invenli sunt, qui ne ipsam quidcm sanctae oolationis
vel sancti baptismalis prccationem sciant.
I. Dei igilur iudicium cum animo rcputantes quaestionem et correctionem in unoquoque eorum
quae ad nos delata sunt canonice iusshnus procedere. Nam si ca quae a laicis peccantur generales
leges non permiUunt sine quaestione el vindicla relinqui, quomodo ea quae a sanctis aposlolis et patribus pro salutc omnium hominum canonice statuta sunt, despici patiamur? Multos aulem tiinc maxime
in peccata incidisse comperimns, quod synodi sanciissimorum sacerdoium non cclebranlur secundnm
ea quae a sanctis aposlolis et sanclis pairibus de/inila sunt. Hoc enim si observatum esset, unusquisque reprehensionem coram synodo veriius sludertt et sacras liturgias ediscere et honesle viyere, ne
condemnationi sacroiitm canonum subiceretur. Sed illa quoque non mintis quibusdam peccandi occasio
eztilit, quod et cpiscopi et prcsbyteri et diaconl el ceteri clerici sine examine cl sine reciae fidei vitaeque
honestae testitnonio creaniur. Natn si quibus negotium commissum est precandi pro populo initwxov libri | 8 xrjf (7||
2 rubr. IIipl ze*ioTov/rrc (X"Q- <"" Theod.) lntaxo~ ti ydg L | 3 nvxov Zachariae]
X
ittoy ual xXrjgixd)* {itgtafivTtQaiv Proeh.) M Theod. &ticov ML ] &ei'xn>y L C | WtqatfvXax^S C \ 11 dl
TtiTiiOTivvrai C\ 12 xi om. C|| xoixov C v. l.\ xaxaPrach, Iltql X/LTJOIXCVV xni ntol awoStov xal jtQOSxopuSrfi Ath, "AXXji otdxal-is ntpl imoxonav ttnl x&v Xtt<p&aiT] Af) xnxaXilnovotv L xnxaXtinotaiv tl (pro rj)
9tiav xavbvwv C g 3 intcr. 'Er oviftaxt oypixlcav C] xnxalntpfrtlr] in dittographia C \ 14 ftr} om. C v. L\[
avxoxf}dxa>(f iovaxtvutvfis avyovarot niigca payiaxQta xal om. C \ itpTjtTat L \ a ft*]3i CL] ft^xt Af | aixol
iffixioty M *O nirxbt paatXsvt /7rrpq> payiorQtp Ath. || Cv. l. | 17 npoaiX.tiiv L | xal om, L\ aftaQtOfisva
Cv. l. |j 19 xd>v om. C 0 avaoxa.fttfra Serimger) dvaoxo~
'Avxtxbs 'AXnvtxbs et in teqq. tvatfifjt et vtxrtxi)t tupptevi {cf. itucr. nov.XVll. XLIIL CXXXIV; edielum ftt&a (dvaoxolut&a C untu) MCL | 20 yivrofrai C
VII al.) |j *A<pQixavbi\ rectitu 'stppixbi (c/. ad p. 117, 42) plerique | 21 9n<naxtov C 1 22 napaifvXax^r] L\av
36 E!\ ic cod. Thtod.. Ath. Fabroti, om. Ath. cod. Par., om. C | 24 dftapTrjfxaoi C | 25 xt om. C

Nov. CXXXVH 1. 2

696

D E CKEATIONE EPISCOPORUM

yttg^oi inixEXQttvfiivoi evxta&at vjrip xov Xaov dvdgioi x?jS xov 9eov vnriQsaias siiQefrelsv, mus V7iio xa>v r
Xaov nX7]fifteXt]ftdxa>v i^tXeova^at 8vv^aovxat xbv freor; oxi 8i xas <poTiH'*s xov iegtcov /terd ndarjs UXQI
fftias TtQOSrjxsi ylvta&ou, 8i8uaxei tj/xds xrti o v dyioit Fgrjyo gi oi 6 freoXoyos, eno/tevos xotS ayiats dno~
Oioloit xni xole &eioie xavoat. Xeyet ya>j iv xa) Mtyd?.cp 'sJnoXoyrjXixa} ovxtaf xis 8e xols xov IJavXov
xnvoat
xal opois iavxov
n apexxeivco v, ovS negi iniaxontov
txa$r. xnl TXQBOftvxtQior, 5
vtj/paXeove,
aanpQOvae elvai, fiij naooivovs,
/U-TJ nXrjxxas, S tSaxx txovS, dvBni).i)movi
iv
anaoi
xal dvsn tfidxove x ols novrjpoTe, ov noXv xo 8 iatp svyov evQrjoei XTJV xdrv xavbviov
tv&vxrjxa.
xni ndXiv 6 avxbs Xiysi ovxtos' xa&ag&TJvai SeZ nqw x ov, elxa xafrdoat,
ao<pio9rivai
xal ovxcoe o0<pioai, yevtofrai
(pa-e xai tptoxiffa, iyyiaat
9e(5 xai npoeavayilv
dXXovt,
dytna frijvat xai dytaaai,
%ei(>ay toyrjaat ftsxd %ei(>aiv, avfifiovXevom
fiexa avviaeios.
xai 10
jidXiv 6 avxbe iv dyiois P^ijyoows jte^i xciv avxwp iv xco avxa) Xbyio xovxo yodipef xie b nXdxxtov,
x afrd nsQ av&rj ne QOV TOVS nij XivovS, xov xtjs aXrj9ovs XeixovpylaS
n goa xdxrjv, xbv ftaxa
ayyiXav
oxtjao/xevov
xal /usxa dQ%ayyiXa>v Sodoovxa
xal Xgtaxco
ovriegaxsvoovta;
xai 8in xovxtov ftev Seixvvoiv 6 &eo/.6yos, onoiovs Sel ngbs xijv ieywavvTjv TiQofldXXso&ui. nsul Si twv
avaj-iaJt ytiyoxovovitivtav 6 avxbs rdSe Xtyei iv xd} avxa} Xoyty ot firjSiv xg iegmavvT] nQoetesveyxov- 15
xes firjSa xov xaXov 7tQOXaXama>grjOavxes
bfiov xe fta&r]xai xai 810doxaXoi xije evotfielcts
dvaSeixvvvxat,
xal n QIV xa&ag &i\vat xa&atgovo t, jj^es legoavXot xai arjfiegov
isgtis,
X&es xdtv ayiotv
a> xal ftvaxnytayol
arjfisQov, jtaXaioi
trjv xnxiav
xal a%8ioi xr\v
svo/3siav,
3 Sqyov ^ogtxos dv&gconivrje,
ov xije xov nvivuaxot.
oxi 8i oi &tioi xnvoves xwXvovoi xXrjgtxovg elvnt xovi oevxtQnv yttfttxrjv Xafiovzas, xal b iv dyioii BaaiXetos SiSdaxtav ovxwi )Jytt 20
r o i s StvxeQoydftovs
jravxsXaie b xavwv xye inrjgealas
dndxXtiat.
xai xavxa ftsv 6 iv dyiois
BnaiXeios. xoaoixov 8i ol ayiot naxips: xr\i itotoavvrfi iipQovxioav, oxi ol iv Nixaiq
avveX&dvxet xavova
ov ia
ll-ifrevxo OVTIDS x ' ' U7t7]yopsva8 xa&6Xov ij /teydXtj avvodoe ftrjxe iniaxonto
ftrjxa itqeoftvxiQrp ftrjXB Staxovco (ITJXE SXtos xd>v iv xcp xXrjgcp xtvl igelvai
avvtltaxxov
S%nv,
TIXTJV ( fiTj aqa (IT)XBQO. T} 9stav tj a fiova nqbitona
vnoxplav 8tay>evyet.
25

CAPUT n.
Tdlt ovv vnb xdtv 0'eloiv xavovcov oQto&eiotv CCXOXOV&OVVXBS xbv naqbvxa itoiovfttfra vofwv, 8t ov
fi/tev, oodxis xC eta ydttjxtu iniaxonov ^t^oroyiy^ra, avvuvat xohs XXTJQIXOVS xai xois TtQcbxovs xrji
e. II in epitomen redactum exhibet Epanagoge 8, 3 ; pr. ( xetQorovo^vros)
Nomoe. XIV tit. 1, 23 p. 840 Votll.

** -B exscripsit Balsatno ai

digni minfsterio dei inveniantur, qnomodo pro populi delictis placare deum poterunt? Creationes au
sacerdolum oportere cum omni diligentia fieri docet nos etiam Gregorius theologus inter sanctos habitu
sanctos aposlolos sacrosgue canones secutus. Ita enim dicit in magno Apologetico: quis autem gui
ad canones et Pault se regulas dirigat,
quas de episcopis et presbyteris
statuit, ut
sobrii sint, casti, non vinolenti, non percussores,
ad docendum idonei, integri in omnibus rebus, et ab improborum
commercio retnoti, non multum esse quod recedat a
canonum rectitudine
comperiet?
Etrttrsusidem sicdicit: purutn esse prius oportet, deinde
puros facere, sapientem essc atque ita sapientes facere, lucem fieri
et illuminare,
appropinquare
deo et adducere alios, sanctum esse et sanctificare,
in viam deducere
cum manibus, dare contiliutn cum prudentia.
El rtirsus idem in sanctis habitus Gregonus de
iisdem in eodem sermonc hocscribit: quis est, qui tamquam figlina uno eodemque die fingat
verae liturgiae antistitem,
qui cum angelis staturus et cum archangelis
laudes praedicaturus
et cum Christo sacerdotium
gesturut
sil? Atque per haec quidem ostendit theologus, quales esse oporteat qui ad sacerdotium promoveantur. De iis vero qui indigne crcantur, idem ht
dicit in eodem sermone: Qui cum nihil prius suppeditaverint
ad sacerdotium,
nec prius in
virtutc laborurint,
snnul et discipuli et magistri pietatis
designantur,
et antequam
purgali
sinl alios purganl,
heri sacrilegi
et hoaie sacerdotes,
heri a sacris atieni
et hodie mysteriorum
antistiies,
veterani malitia et tironcs pielate,
quod est oput
humanae gratiae,
non gratiae
spiritus.
Sacros autem canones prohibere clericos esse eos qui
secundam uxorem duxerint etiam in sanctis hubitus Basilius docens ila dicit: qui secundum matrimoniutn contraxcrunt,
eos omnino canon a minislerio exctusit. Et haec quidem inter sanctos
habitus Basilius. Tantam autem curam sancti patres sacerdolio adhibuerunt, xit qvi Nicaeac congrega
sunt, canonem ediderint, gui ita se habet: vetutt in universum
magna synodus, ne liceat aut
episcopo aut presbytero
aut diacono aut omnino ulli eorum qut in clero sunt secum
mulierem habere, nisi forte matrem vel amitam vel eas solas personas
quae suspicionem
effugiunt.
II. Sequentes igilur ea quae a sacris canonibus statuta sunt, praesentem legem facimus. per qua
sancimus, ul quoties episcopum creari opus sit, clerici et primores civitatis, cuius episcopus creandus

4 xo7s &efois CL\ xoit om. M vnlg. |

y l \ (or. XXI) e. 9 (/. c. col. 1089 Migne)fln^onteviyxav
Gregor. Naz. apolog. (or.Il) r. 69 {Migne Patrot.XXXV Tte Cv.l. g 19 o M Cv.L] a>v Cv.L, om. L | 20
col. 477) 6 vov om. Greyor. g TJavXov\ I Timolk. 3. 2. S.
3 Basilius epist. 188 (ad Amphilochium) eap. 12 [Mi
(cf. Tit. 1, 7 7.) g 5 xnvoot xal C Gregor.] xavoaiv rj Patrol. XXXII col. 681) g 21 Btyaiwve BasiL, C.v.L[
ML Q in. *ni nQtafivxigtav ra Gregor. |j 6 vrttpn~ navxtXwe C Bnsii] om. ML \ anexXaioa CL Basil.
Xlovs C, Gregor. v. /. | dXrjmovt tv itaat xal dvBTid- anexXeioe, xal xois xixxofiivovs ix xoixtov Af 8 22 xavova\ Synodi Nicnen. can. 3 {Manti Conci/. eoli IIp. 67
yovS Gregor. | 7 xijv C Gregor.\ ?i(oS xrjv ML \ 8 6
avios] l. e. cap. 71 [coL 479 Afiyne) | 8$i xa&ag^rjvat C || 23 ftrjxM inloxoitov firjxt zxgioBvxtgov (iqxt SidxoWTZQOXHQQY L I 11 Fwyopiot] Lc. cap. 73 (ro/. 481 vov C [| 24 nvl xdtv iv xtp xXr,Qtp Syn. Nic. \ 25
Miyne) g 12 xbv ante npooxdiijy coll. L R T17S &eiai ftrj aQtt firjxtga C Syn. Nic] ti dpa ftrjxtQa L ti ftij
XtnovQylas C XTJS dXq&tiae Grtgor. (J 13 dyyiXXiav iinapa A/ vulg. | >J 9tiav\ fj dSiXarjv tj 9tiav Syn. jVic.
litura rx aXXtov) L |j So^daovxa] SodoovxaS xal ini { T} alterum del. Skutsch g ] 8t a Cv. L g n(>6soirto
xb areofrvoiaaxTjQiovavaneftysovia xdt 9valat Greqor. naaay vnoyinv Siaixitptvys Syn. Nie. || 26 vbfwv noiov
' C U 27 yiyrjjat CLB (c/. 594, l)] om. M
P 14 Sel] 8e M om. L || 15 xr\v om. Z. |) 15 iv xq> airxtp
Xoycp} immo in laudatione Athanasii tpiscopi Alexandrini

ET CLERICOBUM

697

Nov. CXXXVII 2. 3

S r,s fiiXXei ijtiaxonos vai(>orovelff&aiy xal jtpoxetftevtoy xiov ayitov evnyyeXitov inl xoiai ztQOto&noit \
Oftaxa noielv, xal Exaaxov axnaiv Ofivvvat xaxd xaiv d~tiaiv Aoyiatr, xai ivyoatpetv iv nvtoli, oxt ovta Sid doaiv
OVXB Std vjtoaxaatv fj tpiXinv fj X"Civ V di-Xtjv oiavSrjjtoxe HQOtjxd&eiav, a/.A. eiSoxet aixovs xfjs opfrrjS xat xa&oXtxr,5 nioxaws xai aeftvov @iov xai vneo xb xptaxooxbv Exoe elvm, xovxovs iittXe^avxo, xai cixi ovxa yausxrjv
ovte jicuSae Xaaai xiva ij; avxatv %tiv rj juxXXaxtjv rj italSae cpvoixovi ytvtooxovoiv nvxove iaxvxe'rat rj &xttvt 5

T
\Oi
XOViOfitVCOV 10

jiooiconoiv 6 ftsXxiov x'G0T0VTJ'^'!l Tj? ^ntXoyrj xal xtji xgCfiaxt xoZ %ti<yoxovovvxoi. ariaixua&at Si
wv xbv ftiXXovxa x^poxorelo&ai napa xov xet9ororo^'trioe
XifleXXov fted1' vnovQayTJi iSiai 7itgta'xofxa
xd nepl xfl! op&rjt avxov jtiaxetoS' dnayyiXXeiv 8i xovxov xal XTJV &eiav nQosxofnSijv xjjv ini xfi y*'j xo*vwviq ywopivrjv xai xijv- ini T/j dyiip flanTiofiaxi er^rv xal TOS Xoinds nootevx^S. OQXOV 8i vnix*tv xal
avxbv xbv xBlf>oxorov(ievov xaxit TW*' &eiav yQayiov, coi ovxa 8? ictvxov ovxa 8t axtpov nooscojtov StSioxa' 15
xi T) vneoxaxo oiSi ftexd xavxrt dcisei ij avx<o x<j> xtlQ0X0*'0^'VXi avxbv fj xois xa xfnjyiofiaxa tii avxbv
noiTjaa/ierote fj ercgio xcov ndvxcov xirl vne^ xfjs aie aixbv ytvrtaofiivrji x*i(>oxoriaf. ti Ts Si Ttapd XTJV
fivriuovevdtiaav nagaqrvXaxfjv dniaxonot xtiQ0T0VTi&*l< xeXevopev xal avxbv Tidijt xQonoit xrjt intoxonijs ixfiaJJLeo&ai xni xbv naga xavxa xoXfirfiavxa x^^oToryjaai.

CAPUT III.
Ei $i ne xaxriyoQiav xiva jtoiqffaxai xnxd xov uiXXovxot xei9OJOve^a^'at
intoxonov ij nQeapvxtQDv 17 20
Siaxovov rj aXXov XXTJQIXOV rj xal ^yovftevov i<p oiqSijitoxa cttxiq, ava^aXXia&a )} xoutvxrj /poxov/a, xal
yivta&ta TIQOXCQOV i^ixaatt xrjs xaxrjyooins, napovxoi xal xov xaxrjyoQOv xal inf^torxos xoTi nap avxov
npoSayyeX&tiatf. ei 8i xal ajzoXttmaroixo fj avafidXXoixo 6 xaxrtfooos, xal ovxtos 6 x?]f x^QOXoplav /ttXXaty
izouTo&at tfyiTiaiv axqi^taxdxr\v noteia&a) firjvcov eiacu XQttov. xai ei ftev vjtei&wov tvoot xbv xrp> xatrjyoftlav vnofitivavxa etxe xaxit xoiit 3'eiovs xavovas tixe xaxd xovS rjfiextyovi vo/iovt, xa>Xvia&a> r} xci(><rrovta* 25
it 8i avev&woe <paveirj etxe JIHQOVXOS XOV xaxriyoqov r/ xai dnorxoe, ytvea&o) TJ xe'Qorov^a'
^* xaxqyogos,
iixi napcbv fii] ajioSeij-ei eixe aTtOfvyoi, ti ftiv XXTJOIXOS atrjt ij-a>9'tia9a> xov oixeiov pa&ptov, ti Hi Xaixbs
v. 34 aXX* siSoxst ineXii-avxo ex B exscripsit BaUamo ad Nomoc. XIV tit. l f 28 p. 848 Voell., v. 4
argumentum notant 'Pon. 41,1, Nomoc. XIV tit. 1, 28 et Nomoc.m ib.
v. 6 sq. argumentum notat Nomoc. XIV lit. 1, 23.
c. III tummas habet Nomoc. XIV tit. 1, 8. 9,1 p. 466. 538 Pitra; ipsum caput 26 JJ xeiPorOi>l'a ** & repetit
Nomoc.m 1, 8. Argumentum notat B'K 8, 1 p. 382 Zach.
conveniant, el propositis sanciis evangeliis de tribus personis decreta fadant, et unusqttisque eorum per
sancta eloquia iuret, alque in illis scribat se neque propter laryitionem txeque propter promissionem aut
amiciiiam aut gratiam aut aliam ullam affectionem eos elegisse, sed cum sciant eos reciae el catholicae
fidei atque Itoneslae vitae esse et triginta annis maiores, et scire se neque uxorem neque liberos qucnt'
quam ex iis habere, neque concubinam aut liberos naturales se nosse eos habuisse vel habere, sed el si
quis eorum prius uxorem habuerit, ipsam quoque unam, et ne viduam quidem neque a viro separalam
neque sacris canonibus [et legibus] prohibitam; sed ne curiae quidem nec muncribus addicium aut o/ficialem esse quemquam ex iis qui eliguntur se nosso, nisi in monaslerio non minus quindecim annis monachicam yilam curialis aut officialis sine ulla reprehensione transegerit; scUicet observatione quae prius
a nobis dicta est ctiam in his personis tn decrelis quae de iis fiunt cuslodienda: ut ex tribus pcrsonis
ita declis melior creetur eleclione et iudicio creantis. Exigatur autem prius ab eo qui creandus esi per
eum gui creat libcllus cum propria eius subscriptione,
qui rationem rectae eius fidei comprehendat;
pronuntiet vero idem eliam sacram oblalionem guae in sancta communione fit, et preces quae fiunt in
sancto baptismate ceterasque precaliones.
lusiurandum autem ipse quoque qtti crealur per sacras
scripturas pracstet, negue per se neque per aliam personam se quicquam dedisse aul promtsisse neque^
posihac dalurum esse aut tpsi qui eum creat aut its qui dccrcla pro eo fcccrunt, aut alii omnium ulli
pro ordinalione in ipsum conferenda fadenda.
Si quis autem contra observationcm modo memoratam
episcopus creatus sit, iubemus ei ipsum omnibus modis ab episcopatu repelli et eum qui illum contra haec
ordinare ausus sit.
III. Si quis autem accusatlonem aliquam contra eum qui episcopus aut presbyler aul diaconus
aut alius clericus aul etiam praesul monasterii creandus est, qualicumque de causa iiisliluerit, differatur
eiusmodi creatio, alque prius fial cxamen accusationis, praesente etiam accusatore et quae ab ipso delala
swit exequente. Quodsi etiam accusator rem destiluat vet exequi difTerat^ sic quoque is qui creationem
facturus est diligentissitnam quaestionem intra ircs menses inslituat. Et si quidem eum qux accvsalionem
subiit sive secundum sacros canoncs sive secundum leget nostras rcum invenerit, prohibeatur creatio, sin
vero innoxius apparuerit sive i>racsenle accusatore sive etiam eo absente, fial crcalio. Accusalor autem,
tive praesens non probaverit sive desliluerit accusalioncm, si quidem clericus sit, de proprio gradu depel2 Xoytov Bt J ov8e L Epan. | 3 oi8i L* \ 8ia om. L
Epan. 8 4 xovxovS tlvnt Epan. | ovxi B\ ovSi MCL ||
5 *ov8i MCL ovSi nriiSat avxcov om. B { TtvaS

xoviio&ai om. Bf\[ 13 xa om. C Epan. \ 14 itpottvzae

AfC) evxds LB \ OQXOV Cv.l. \ xal om. Be jj 15 xaxa]
npbt C D ovia 8t avxov rj exioov L | StSotxi xt] 8*~
8a)xtv Epan. | 16 oi8i C Epan.) oixe MLB I 17 ytavxbr C (</. 594,14) | 7 oiSi xoTs itQoli xavvOiv CL vqoofttvris CLB\ ytvofiivr}S M Epan. ty il 8i TIC B |
18 %tiQoxovTj9tijj Cv. l. | xiXtvofiav om. L \ xtti aixbv
Epan.] ovSi xdit uQois xavooiv xal roftoit M ol8i
om. C | 19 xoXftrfiavxa xt^ooxove^iv B?
xtiQ'tovhoai
xoit vdficni ovSi xoie itgols xavoaty {ex 594, 17) B
{xrilt xnvoaiv rjxot xoils rofiou fxh anr,yogtvfiivr]v Theod.) xoXuTjaavxa C B 20 jiot^arjxai Bt || iniaxCnov) rj intU noXtxivofitvov CL Aih.) ftovkevxTjv L t. v., B noX$~ CHOTXOV C pterique | 21 xnl priui ora. B\22 yavta&ta
C v. L | xal xov] xal om. C | 23 xal om. B | avapaxtvopavov rj povXtvxrjv M tx p. 594,18 | 8 tlvnt om. C
e
1
i fiovaxixut C | 9 6 xalcoforfi] 6 om. C v. L, B Ath. II Xotxo b{ | 26 <pavT} B | t\ xai\ ttxe L Q 27 na^bv B
tO ntpi axtaiy ynjyiaftaat ntgi alxatv L || ovxws ^anoSti^rj Cv.l., B | ano<piyri B'
:
..
yrjynofiivaiy C | 12 xov fiiXXovxa jtipo-

Kov. CXXXVII 35

698

DE

CBEATTONE EPISCOPOEUM

ettj, xbv ngovqxovxa ^ owygoytoftby vnopevixto. ei Si xis ngb 4exaoea>s xbv xaxTiyogij&ivxa xnQOXovrjeti, o
xe ^e^OTO*T-ffots xai 6 xEiQOTOVT}&sis TTJS iegoiavvtjs i^io&sta&cJ

CAPUT IV.
'EneiSfj Si xb xois xavoatv eigtj/idvov Tttoi xdiy avvoStov xtov ocitoraxcov Irtwxoneov xcov dfttXovaaiy
* ixdaxrjv ina.g%iav ylvta5"* fit/CQi xov vvv firj TxagawvXax&iv xtov dvayxatoxdxtov iaxiv ijtavogfrcoaai. oi ftev ovv ayioi anSoxoXot xal oi ixaxegas digioav oevxsgov ixovs ixaaxov yivea&ai avvoSovS 5
xAv oaicoxdxoff iegetov rjxot Innjxonarp iv ixdaxr^ inngxiq, xai xa ava<pv6fisva i^Bxot^ea&aty xai xrjs ngosijvOTjS d^ioia&at Siogfrc&oecoS, xovxiaxi /tiav ftiy xr\ xtxdgxrj^ /3$o(id3t xfjs dyias JXSVXTJXOUXTJS, XTJV Si a

avxaiy /tsv xst$orf>povfifvovs ftr] k'xovxae Si Sixatov dXXovs imaxonovs xtiQoxov^'iVt naga Si xols oatcaxdxoiS
ftrjxgonoXixati sxdaxrjt inagxins xovt vn avxcHv xetgOTOVOVfie'vovSi
^V V T<*s xivovfiivas aixias i\ xd naga
xtvtov TtgoiayyeXXoftera rj ngotpdaet nloxeoie rj xavortxcijv ZflXTjoewv tj Sioixrjaecoi ixxXrjaiaaxixwv ngayfxdxav
Tj negl dmaxoncor TJ ngaa/3uxa'gcoy rj Staxovoiy 7} dXAcov xXrjgixwv fj ntgi Tjyov/ievcov fj fiovaxdiv, r\ Titgi
ivov /3i
/3iov rj xai dXXcov xtvdiy StofttvoJv
inavog&coaecos
xivcla&at XB xal JIOOSTJXOVTCJS it-exd&a&w, 1
xaxeyvcoeftsvov
f
g
xal xrtv in avxdis
HQoievai xols 9eioit xavooi xal xoTs rjfiBxeQOit vdftoti

CAPUT V.
Mfj ftovov Si iy xate xa&* Ixaaxov fros ysvrjoofitvais CvvoSois xavxa tyjXEiofrai, aXXd xal oadxtt ar
nvss xaxTjyogtj&tisv xiov iegeoiv jj xXrjgtxaJV fj tjyovftevatv rj ftovaxdtv rj negi Ttiaxeme ij ntgl aiaxgov fiiov
r\ tos itagd xois &elov$ xavovas xi Siajigaxxoftsvot. xal ei ftiv iniaxonot siij 6 xaxrjyogoiftevoi. xbv xovxov
fiTjxgonoXixtjv i^sxdtsiv xa Xsyofxara, ei Si ftr}XQO7ioXlxrjs eXrj, xbv ftaxagtcuxaxov agxttnioxo7iov v<p ov xslti, 2
ei Si 7igea/3viegos TJ SidxovoS TJ dXXot xXrjgixbs fj jjyoiftevos fj fiovaxos, xbv oatcoxaxov iniaxonov if ov
ovxot xeXoiaiv lexd,eiy xa TigotayyeXXoueva, xal xfjs dXrj&etas dnoSetxw/ievj]: Sxaaxov ngbs xb jtralafta
1 xavovtxoTs ijitxtfitots vrtofidX/.ta&at xa) xgiftctxi xov i}-exdovxos. Tavxa Si ndvxa xgaxsiv ftfj ftovov ini
xdJy uexd xavxa xs*goxovovfie'vcov imaxontov xa xai xXrjgtxdjy xal Tjyovftevcuv, dXXd xai ini xav vvv oyxav
xal vno xtvtav tos tixbs ini xtaiv aixiais dnrjyogtvfievais xoiis &tioit xavoat xal xaiis Tjfiexegois voftots xaxi]- 25
c. IV. V pr. ex B repetit Nomoc.im XIV tit. 8, 8 (ubi cifatur veaga gxy')\ summarium habet Notnoe. XIV tiu ib.
e. IV. V om. Bt praeter c. V, pr. v. 19 *Jdv iitiaxonos UTJ 23 i^sxdtpyxoe. c V pr. (v. 19 KeXsiofur
etntg ijtiaxonot eXtj 23 iaxdovxos ex B repetit Nomoc.*"1 XIV tiL 9, l ; aummarium habet Nomoe. XIV tit. ib.
p. 541 Pitra.
latur, sin laicus sit, eam quae deeet castigationem subeat. Si quis autem reum ante examen instituium
ordinaverit, et qui creavit et qui crealus est a sacerdotio expellalur.
IV. Quoniam vero id quod in canonibus dicitur de sanctissimorum episcoporum synodis, quae in
singulis provinciis debent fieri, hucusque non observatum ut comgamus quam maxime necesse
est. Sancti igitur apostoli el patres statuerunt, vt bis singulis annis synodi sanctissimorum sacerdolum
seu episcoporum in singulis provinciis fierent, et quae emergerent examinarentur et convenienti cmen*
datione polirentur, hoc est una truidem quarta scptimana sanctae pentecostes, altera autem mense Octobri.
flos vero cum ex huiusmodi neglegentia multos variis peccatis implicitos esse acceperimus, iubanus ,omnibus modis unam synodum singulis annis in singulis provinciis fieri aut lunio aut Septembri mensc, et
apud beatissimos quidem palriarchas eos convenire, qut ab ipsis creati suttt nec ius habent alios episcopos
creandi, apud sanctissimos aulem metropolitanos cuiusque provinciae eos qui ab ipsis creati sunt, ut quae
moventitr causae vel ea quae a nonnullis denuntiantur vel notnine fidei vel canonicarum quaestionum vel
administralionis rerum ecclesiaslicarum, vel de episcopis aut presbyteris aut diaconis aut aliis clericis aut
de praesulibus monasteriorum aut monachis, vel de vita condemnanda vel etiam aliis quibusdam rebus
quae correclione indigeant, et agitentur et decenter cxaminenlur, eorumque emendatio procedat sacris
canonibus et legibus nostris convemens.
V. fleque vero in synodis tantum per singulos annos insiituendis haec quaerantur, sed etiam
guoties aligui ex sacerdotibus vel claicis vel praesulibus monasteriorum vel monachis accusanlur sive de
fxde sive ae turpi vita sive quod contra sacros canones quid committant. Et si quidem episcoyus sii qut
accusalur, metrovolitanus eius^ examinet ea quae proferuntur, sin metropolitanus sit, beatisstmus arc/uepiscopus cui subiccliis est, si aulem presbyter vel aiaconus vel alius clericus vel monasterii praesul vel
monachus, sanctissimus episcopus sub quo ht censentur examinet ea quae denuntiantur, et veritate probala
1 unusquisque pro delicto suo canonicis poenis subicialur iudicio examinantis. Haec aulem omnia valeant
non solum tn iis qui post haec creantur episcopis et clericis et praesulibus monasteriorwn sed etiam in
iis qui nunc sunt et ab aliquibus ut fit 00 causas aliquas sacns canonibus el legibus nosiris damnatas
1 ocofgovtOfxbv inofttvexio] ijyow
Ath. male ex v. 8 repetila | 11 ftev om. C | 12 xgtvoXeigoxov^arj Bt \ 2 jjaiporovijffccs] xaxqyogrjaas XtlQ- fisvas Nomoe.m || xd om. iVbraoc.*" | 13 ngoaayytiXoa
TpvijoaS M \ 3 xavociv] Apoitolorwn can. 37 Sj/nodi fttvas Nomoe.dm | 14 17 ngaofi. (17 jtegi ngtcfl- t'v. L)
CLB) xal ngtofi. M | xXrjptxdiy oXXcav tiomoc.*" | 7
Antiochenae can. 20 (cf. Nomoe. XIV lit. 8, 8) R 4 ftrj
7xagct(pvXax&ev MCL Nomoc.] iaxi ftfj itagnavXax&iv ftovaxdfv] tj om. Be g 15 xal om. L\ xt om, Cv. L\\l
m
B* netfaxfri (om. fiq) Nomoe. ^ fttj nagty>vXax&i) cum yavofiivais Be | 18 xts CL | xaxTjyogijfrth) C v. L \ rj
Haloandro vulg.; hintum indicuvi ila fere tvppUndum ftovaxo>y\ rj om. B* Q 17 ntgl niaxaios om. Nomoc.1* |
nsgl aiaxgov MB\ vagl om. CL 8 19 xt om. C 0 SiangaxxSftavos C v. l. Q xai om. C | ftiv ifC] aXnag LB
ayioi
|| xovxov om. Nomae.m 9,1 I 20 inioxonoy Notnoc.am 9. l
m
naxifas C fl fiovi\ xov ftovs B Nomoe. 1 1 pltt M 0 naxgtdgxy)v Be1 | 22 ngoSayytXX-'fitva] ngdy/taxa
8 Si avoovxkt] iuvgovxts Be1 Si om. Nomoc.m | tos Nomoc.m pr. 9,1 | dnoSaixwfieyt^e) itxaoftavr,$ xnl
ante noXlol coll. L I 9 SttfiX^&rjaay C | naat) iv
dnoSiixiv/tiyrjS B^\2'6 xayovtxais L* || vnoftaXXia^ot
naat {, NomocP* | evvoSov om. Cv.l,\fj
xd} 'lovyiqt
Nomoe."* pr. 9,1 | 24 vwl B* | 25 imo xtyay] inb om.
" xq> 2aitxtn(}g[cp f/Tjvi] ttttxa xby 'Oxxciflgiov uijva
LU\ xois) xwv xols C v. l. xols xe Cv. l.

ET CLEBICOKUM

699

Nor. CXXXVU 5. 6

xovxatv yaq ovxto tpvXaxxofxivcov xal oi laixol noXXrjs ivxev&ev negt is ifjv 6Qd"r,v ntoxiv xai
(liov nfMxonTJs te xal dnavoQ&woeajs d^toj&TJaovxat

CAPUT VI.
JJQOS xovxott xeXtvofuv ndvrois imoxonovs te xal 7tgsa/2vxi<)ovs pr\ xaxd xb aiaioniiftivov, aXXd fiixd
fcovije TCJ> nioxoxdxcg Aj> igaxovo/icvqs xi\v S~slay npoixofiidrjv xai xijv ini TQ> ayicp Banxiafiaxt jipossvxqv
nouio&cu, jtQos xb xdvrsv&sv xat xrii* dxovovxtov ifrvxas eie nXtiova xaxawtv xai xt]v nQOS xbv deanozrjv 5
&eoy SiavioTaa&cu SofcoXoyiav. ovxtos yag xcd 6 &elos dnd exoXoS dtddoxci, Xiycov iv x\, tipbs Kopivfriovs
yrjwTjj imaxoXfi' inal idv svXoyyotjs
r<j> nvavfiaxt,
6 dvanXtjQuiv
xbv xonov xov
iSidxov
7td>S iget xb 'dfiijv xqi ^eqJ ini XT\ ojj ei>%a(}iox{q; ijtatSfj xi XeyaiS oix olSe. ffv /liv yaQ
xaXdHs eixagiaxels
dXX' 6 ixtQOS
ovx olxoSofieliai.
xai ztdXiv iv xfj
'Pcofiaiovs
ovxtos Xeyef
x g ,
Q
f
fj npb:
p
f
y
xapSict fiBV yd.Q ntaxevexai
eis Sucatoolvtjv,
exoftaxt
Si 6fioXoyeixai
ele atoxrjQlav.
Sia 10
xaixa xolvvv ngosqxu xr\v inl xfi dyiq nposxofttdji xal xas dXlat nposevxds fitxd cpcovrjs TUIQO. xdiv oaiaxdicov iniaxoncov xe xnl ngtopmepcov TtQoiftQeod^ai xq> xvglqt rjfiaiv 'iqoov XQKJXIO XM &*( r,udiv avv x<p
narQi xal T<p dyicp nvsiftaxt, yivtooxovxtov xa>v coiarxdxtov ieQtaiv, ms eine^ xt xovxov nagiootev, xal xfj
yoftepq xplaei xov psydXov &eov xal ao>xr,QOS rjfiaJv 'itjaov Xoioxov dnoXoytjaovxcu xal oiSi rjfitii xavxa
1 yivcooxovxeS i<pr]avxa.aofitv rj avexSixrjra xaxttXsinoftsv. KeXtvoftsv 8i xal xovs xdiv dnapxKov do%ovxas, 15
ttntQ dfieXovfisvov xi xtov itaQ t]fxcbv fOfio&exTj&ivxtvv iSotsv, nQtoxov fiiv xaxeneiyetv xovs fiTjxponoXlias
xal xovs dXXovs iniGxonovS TS eiptjftevae avvoSovs nouia&cu xal ndvxa nXrjQovv oaa ntoi xav avvoScov Sid
IOV naqovxos nagexaXevadfie&a vofiov; ti Si avaflaXXouevove axnoiit iSouv, xr\vtxavxa prjvvew r\ftiv nqbt xb
is T][u5v xrjv jioosrjKOvaav Swo&coaiv itqoXevat xaxa xcoy vneoxt&tuiviov xas awoSovi notelv. inioxap.ivu>v
avxwv T xdjv aQxovxorv xal xwv ntt&ofiivatv avxdls xdfcecov, toe eintQ firj xavxa na^aawXd^ovaiv, iaxdxate 20
2 vnofHXTj&qaovxai ii^cooiaiS. Befiaiovpity Si xal Sia xov naQOvxo vdftov anavxa xa jtao Tjftciv ir Siayogois Siaxd^eai vevofto&exrjfieva TIEQI xe iinaxbnoiv xal npeoflvxJQCov xai Xomd>v xXrjgixwv xai nqos yt
t-evodoxwv xai nxtoxpTQoatav xnl ogcpavcnQOipcov xal xav Xmncbv oaoi elaywv oixtoy jiQotaxavxai.
<^EniXoyos.}
Ta xolwv naqaaxdvKjL *7/uv xal Sta xovSs xov &eiov 8rj}.ovfisva v>'fiov fj afj tvSo^ojije
Sia nqo&tfidxav xoaa. xois Ofvrj&eis xonovs xrji fiaotXiSos noXecoe nQoxifrenivwv tis yvdiaiv ndrxa>v ayayiiv 25
anovSaadxo? xal xaxacpavij notrjoat xols -leHv inafxtojv rjyovfievois. Dat. Yll. k. Apr. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug. anno XXXVIII. post cons. Basilii vc. anno XXIIII.
[a. 565.]
c. VI pr. ex B repelit Nomoc.im XIV tit. 3, l; argumentum notat Notnoc XIV tU. ib.
1 tummarium habet Notnoc XlVtit. 8, 8.
accusantur. His enim ita observatis laid quoque magno inde et in recta fide et in honesta vila progrestu
atque emendatione potientur.
VI. Praeterea iubemus omnes et episcopos et presbyteros non tacite, sed ea voce quae a fideli
populo cxaudiatur sacrarn oblationem precesque in suncto oaptismate adhibitas faciant, ut indc quoque
audientium animi ad maiorem conlritionem et de domino deo praedicalionem excilenlur. Ita enim sanclus
quoque apostolus docet, cum dicat in priore epistola ad Corinthios: namque si
benedixeris
spiritu,
quomodo
is qui privati
locum obtinet post tuam gratiarum
actionem
amen
deo dicet/ quoniam quid dicas nescit.
Nam tu quidem bene gratias agis, sed alter non
aedificatur.
Et rursus in epistola adRomanos ita dicit: corde enim crcditur
ad iustitiam,
ore
autem confessio
fit ad salutem.
Propterea igitur quae in sacra oblalione fiunt vreces ceterasque
clara voce per sanctissimos ei episcopos el presbyteros offerri par est domino nostro lesu Chrisio, deo
nostro cum patre et spiritu sancto, sciantque sanclissimi sacerdoies, si quid horum neglexerint, et terribili iudicio magni dei et servatoris nostrt lesu Christi se rationem reddituros, et ne nos quidem haec
1 cutn comperiamus quiele passuros aut impunila relicturos esse. lubemus autem etiam provinciarum
praesides, sx quid eorum quae a nobis sanciia sunt neglegi viderint, primum quidem meiropolitanos el ceteros
episcopos compellere, ut pracdiclas synodos celcbrent atque omnia impleant quaecumque de synodis per prae~
sentem legem praecepimus; quodsi eos moram faccre viderint, tunc ad nos referenl, ut a nobis conveniens
emendatio procedal conlra eos qui synodos ceCebrare differant. Sciantque et ipsi praesides et officia quae
2 iis obtetnperant, si haec non observaverint, ultimis se suppliciis subieclum tri. Confirmamus aulem per
praesentem quoquc legem omnia quae in divcrsis constitutionibus et de episcopis et presbyieris et cctcris
clericis ac praeterea xenodochis ct ptochotrophis et orphanotrophis et celens quicumque sacris domibus
praesunt a nobis sancita sunt.
Epilogus.
Quae igiiur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declarantur lua gloria per
edicla locis consuetis regiae civitatis proposita ad omnium notiliam pcrduccre et provinciarum praesidious
manifesta facere studeat.
1 yag om. C | 6f>968o}-ov Cv. 1.1 2 Tf om. Cv.l. g 6 pp aug. anno XXXVIII (XXXVIIII vel XXXVII v. L)
OVTWSJ iv xovxqt C | 7 nqoixrj om. Nomoe.m m. 1 | dnt- post consulat. basilii oo. anno XXIII (XXII cod. Vau
aroXfj] imaioXJj ovxos C. Paulus ad Cor. I 14,18. 17 || XVI cod. Monae.) C) 8. ngb itf xaX vScav irfnptXXiov
iav\ firj add. L* $. v. fi tvXoy^aets Nomoc.m ivXoyrji C (dax. xaXtvS. Irfnp. Kovoiavx. faerotus dat. X. kaL
{idtm meliorei cod. NT) \ T<j5 nvav/tax*] iv (iv xiy v. /.) April. Conatantinopoli Leunclirviut) fiaaiXtias 'lovari'
nvtvfiaxt C, rq> om. NT. eodd. meliores | b om. Nomoc* viarov ib id ftexd xrjy vnaittav BaaiXtiov %. ff [ita
B dvanXrjQovv Nomoe.** | 8 iQtX\ linot L 8 9 Paulu* adeod. Par.y %S" Leunclaviut) Alh. d. VII. k. mar. op dtt.
Rom. lU, 10 | 10 fiiv om. NT tibri meliores | ctoua J/[j iustin. pp. nug. basil. uo. conss. M l\afojvrt&i] ptxa
dia om. Cv.l. | II tvxdi D* Q 12 xe om. L | rifidiy om. ii]y inattlay BaaiXtlov xb ts' Thtod. Conulatu.i nuNomoc.*m | 13 ra ayiq CL NomocA1"] T<j om. MBt || merus XXIII postulat imperii annum XXXVII i.e. a. 564
twv oauotaxoiv uot'u>v om. Bt i| 15 xaxaXtlnofttv Cv. l.) (ita vuly.), dies VII k. Apr. tt imperii anntu XXXVIII.
xataXinw/uv MBe, Cv. L, xaxaXinofuv Cv. L, L Nomoc.m in C tradittu annum post cons. Basilii XXIV. (a. 565)
(xaxaXtnovfier Bfvulg.) \ 17 dXXas L* | ntQi] Sut Cple- qutm repoiui: cum imperii anno XXXIX unnxu pott
rigut, L | 18 vopovs L* | 19 xaxa) ual naxa A/ J 20 cont. Batilii XXIV. ila demum eoneiliari potest, ut corriiintQ xavxa ftfj naQn<pvXatoaiv C | 21 f nap j t d gatur dat, k. Apr., quod Bienerum secutus reeepit ZaehaXoma nttf' L | 22 xatoi L, Cv. l. ( 23 xal nxtoxoxpo- riat; idem datam este hanc constitutionem, cwn lohanntt
f>y CL) om. 1 vulg. (] 25 xonovs C] om. ML \ dndv- tolium patriarchaU ateenderet a. 565, non nale opi~
L H 26 subscr. dat VII. k. apr. constan. imp. dn. iust nalur.

Nov. CXXXVIII. CXXXIX 1

700

DE USURIS

CXXXVIIL

DE USURIS SUPER DUPLUM NON CONPUTANDIS.

Imp. Iustinianus pp. Aug. Hermogeni magistro officiorum.
Manifestissima est nostri numinjs constitutio, quae usque ad dupli quantitatem exactionem debiti
concludit Si igitur creditores tui quidam in duplura acceperunt, alii adbuc minus consecuti sunt, hi qui- 5
dem qui iu duplum ex usurarum quantitate per diversa tempora consecuti sunt, Dullam adversus te inquietudinem proponere concedantur, alii autem, si simili modo repleti fuerint, eo mpdo silere conpelluntur;
et si debita sua consecuti fuerint, feneraticias cautiones recuperari, vel si reraauscriat, suis vlribus vacare,
si preces verae suut, praeseutis oraculi Banctione deceruirau3.
10
Nov. CXXXVIIl Latine tantum extat in Appendice Iuliani const CXXXUl p. 197 Hanel (kp. DLXXXVJII
7/. Jcp. DLXXXIX
lut." kp. DLXXXVI
lut.'). EpiL Thtod. 138 (inde L et B 23, 3,78.79 m. = 'T 11,10
p. 624 Zach.)
PA6

2YrX2PH2I2 ITO1NH2 nEPI T2N A0EMIT2N TAM2N.

'Ev ovdftaTt xov Ssanoxov 'Irjaov XQIOTOV XOV &eov r\fiu>v jilxov.ydxtOQ Kalaao 4>Xdfiios *lovoxtviavbs <PXw(>qp
(xotjTi x<ov &ti'cov
n^dxa')
(flpooifttov.y
*Avfiyaysv fjpiv rj arj ivSo6it]S xovs djtb HivSvoi xrfi xtafirjt xai xols 'E/lgaiovS tiji 15
(Tdjv) TvQiojy ydjiovs afrefiixovs ovfifidU.ivtas iirco TTJV &eav rjfttov yeveo&ai didzaiv, xal olSi TTJV rerdQxr^v
fioloav zfji avtwv StSovai neoiovaias xard ra TISQI tovxov nQoezerayfitva, fjSrj Se xai xivas i avrwv Tg(xrti
tjXixiai xa&eaxdvai xal naiScov elvat naxioas, xal ia XOVTO fiexa SaxQttov ixsxeiaat firj av dvayxna&^vai
vvv dnOTii(i\tiat xns yauexds, dXXa xui Sy,uv aixae xnl xoiis i avxwv yevoftivovs rj yevjjaofuvovs nalSai tftoSoxovs avxojv xa&aoxdvcu, xal /trjSeftiav avxovs ivxsv&ev evkaffeia&at itotvrjv.
20
CAPUT I.
Oeoni^Ofxtv roiwv vneg xrjs xoiavxrjs avyxoJQ^aecot aixovs Sovvat ara Sixa Xixgas xpvdov Sta xaS
Eftnooo&sv eiQrjfievas aixias, avxoTs 8i xal ftovov avyxio^nj&Tjvai xal xfjv ftsi^ova notvr(v, xai $/siv airtovi
Nov. CXXXIX Graece tantum extat in L; in M eius loco nescio guo errore repetitur novellae CXXXIV
c. 3 1 (vea^a QX&': xds xaxd voftovs imStSofievas ixxXrjXOvi XQIOBOJS). Epit. Theod. 139.

CXXXIX.

REMISSIO POENAE ILLICITARUM NUPTIARUM.

In nomne domini Iesu Christi dei nostri, Imperator Caesar Flavius lustinianus Floro (comili sacrarum
rerum privatarum).
Praefatio.
Reliulit ad nos gloria lua, eos qui habitant pagum Sindyn et Hebraeos nrbis Tvri
illicitis nupiiis contractis sacrae nostrae constitutioni obnoxios esse, neque tamen secundum ea quae nac
de re praecevta sunt, quartam partem substantiae suae dare, iam vero etiam nonnullos ex iis in terlia
aetale esse lioerorumque patres, ac propterea cum lacrimis supplicasse, ne nunc uxores dimitlere coganlur,
sed ut et retineant eas et libcti ex xis nali aut nascituri successores sibi exisiant, neve ullam inde
poenam extimescant.
1. Sancimus igitur, ut pro huiusmodi ranissione denas singuli libras auri propter causas ante
dictas praebeant, ipsis autem solis maior illa poena remitlalur, habeantque tam coniuges quairi qui inde
2 ruhr. QXTJ. JIt$l fiaotXixrje eQftrjvtlaS, xal ntpl
xov xovi xaxa fieooe xaxafiaXXoudvovS xoxovi (ita >,
xovS xaxaflaXXofJBvovS xoxovs xaxa fispoi cod.Tfieod.)xb
SinXovv ftrj vncQpnivEiv (BaaiXtxij xpian HBQI XOV eii xb
Stn)j>vv geovrus xoxov add. cod.Thtocl.) Theod. veapd pXrf
egftqvcia na>5 oi vneo xo SmXdeiov xoxoi oi naQt%ovxcu M 3 pp] perpetuus /u/.r||Herniogeni magist.roJ hermogeniano Jul" ermogenianus lul." (J 4 et IulJ \ outninis
A. Auguitinus) numiois libri |j constitutio] Cod. 4,32, 27 1
|| duplu lul.* duplicem Iul.' || exactionem P. Pithoeut) et actionem libri\\b quidam /u/.*|j6 quantitatem /ut**||nulla
Jut."\\ 7 conpetantur Iul.w || alio IuW | si om. /u/." Q fuerunt
eum tnudo sile de re compellentur lul.* |J 8 debita sua consecuti fuerint, feneraticias cautiones recuperari Zachariae)
debita subsecuti fuerint, feneratitias (fenemtitia IuLb) cautiones recuperare (recupcrarcnt lul?) libri (debita subsecuta
fuerint fencratitta, cautiones rccuperare Hdnel) | remanserit /u/. r || euacuare IuU* | 9 praescnti Iul.v fl oraculis
IuLw | aotione Iul.w actionem lul.' y dectmimus] in librit
additur clautula similis huio constitutioni graeca subsequitur quae iubet ia his tantum qnae oiuilates mntuantur (niutantnr /u/.*) locum non faabere (lucum non
faabere om. luL**). Quae adnotatio ad novellam CLX

pertinet (cf. Theod. vm^/oTjxtu Si ro xrifisvor iv xp

f f veapq TIBQI xd>v xuxatv xd>v jtoiixtxuiv xqrliuxx(u)'\
\ 10 hiatum indicuvi, intercidit ulterum caput, cuitu argv
mentum tervavit Theod. Fldaa &e(a xai paeiXtxij iQui\vtia iaxvv exet vd/tov (c/. rubr.) quae ad adnotationem
non recte refert Zachariae | anliquitu esse hoe rtscriptum
anno 53G ex nov. XXII e. 46 pr. (/>. 181, 34) verbit
'Eqfioyivr\v xbv T^S iv$6$ov fivijfirjs tequitur; ante
annum 535 (cui adscriptum tst a Bienero p. 526. 533)
datum este tx novetla eiti* anni CXXI, ubi verbis c. I
xal tvayxoi &slov nooioaa&a* XVTIOV xxX. (p. 591,16)
hoe ipsum rescriptum respici viaetur, Zacharine t{fid-U
qui varias eonttitutiontt Codicii X. V kal. Deo. 533 eiden
Hermogeni inscriptas este tnonet | 12 rubr. /7cp cvyxoi(n}o$ats a&eptxoyaftidiv Thtod. || 13 Vtjaov om. L | 14
xoptjxi ixpipaxaiv addidi ex intcr. novellae CLIV
(cf. nov. XII) I 15 xovs TVQltovt L" xfte xvQlatr L*,
xwv add. cum Haloandro vulg. | 10 avftpd)xnnat L,<fvftpaXbvxai Haloander | Stdxaiv] nov. XII1) 17 avxwr
cum Ifaloundro vulg. | xgixrjs Haloander) npiurtjS L \
18 ixaxtvoai ffaloander] ixixtvaay L \ 19 yevofuvovf
Haloander] ytvvtoftivovs L vutg. | ytwrjao/iivovi L \ 21
aixovs Haloander} avxdiv L\11 di llaloander) irj L

701

UT POSSIT ET CONSENSU

Nov. CXL pr.

tal xde avroixovaas xai xovs ixii&ev r*%&ivxas xe xal xexfrwoo/uvovS cos tixos avxdis BVLovt xal StadoxovS'
ovx eis Tiapdfieiyfxa iriowv xovxo iutQ tjfioiv &eojziad'Et', a?.X' eiSoxot ireoov jiavxot, tus ei xi xoiovxov
aliTJoeie, ngoe xcp ftrjSevbt xvyxdretv itov nixox<fiivtov ir\v xt ovainv anofiaXei xai 7i(i6s ye xds eit xo adifitt
noivat vnoaxaS eooiav oixr/aei Sirjvexrj. ovSele Si naotvoxXriaei xovS naq r,p(ov a^tuifrivxae iSixrjt <pt\oxiftiat ovSi yvvaixae avxwv fj naiSas ovias tj iaoftivovs rj ncguoisatu;, ovxt ix yr}<po\> xov aov SixuaxrjQiov oiixs &
xa&' ixeoov oiovdiptoxe XQOTIOV.
('j&jxiAoyos ) 'H xolwv Orj ivSo^oxrjs xh itnonoxavxa T]fiiv xrtl 5ut roiSe xov &eiov drjXovfitva
nqayftaxixov xiTtov Svva/uiv e\ovxos xai iSix^s rt^iu>v yiLnifiiui iQyiy xal nioaxi nagaSovvcu anevadita.

CXL.

PM

22TE AYNA20AI KATA 2YNAI-io

NE2IN AYEIN TON TAMON.
(AvxoxQaxa>Q *IovaxlvoS 'iovXtavtp in< xv noltwi.)

UT POSSIT EX CONSENSU
DISSOLVI MATRIMONIUM.

Imp. Caesar Flavius Iustiuus Alamannicus Gotbicus

Francicus AIanicu3 Wandalicus Afrfcanus pius fclix
gloriosus victor ac triumphator semper colendus Au15gustus luliano praefecto Urbis Coustantinopolitan&e.

olfijov.) Fdfiov aBfivoxsQov av&gtonote ovSdv

( P r a e f a t i o . ) Nuptiis decentius nihil est bomii ov TtalSei xai xaiv icpe^ijs ysvwv StaSoxat nibus, cx quibus filii ceteraeque nationum successioXB xai nvAecov oixrjaeig xai noXixtias dgiaxrj nes, fundorutn quoquc et civitatum babitacula ct reie. S16 xove ydfiovs tixvx^t tlvm xdli avfi- publicae cximius status. Propter quod nuptias felices
filXovatv ovxois evxofiz&a, wt ftqnore axaiov Snifio-2Qesse eis qui eas ineuut sic optainus, ita ut numquam
tvi egyov xoixove
yevia&ai,
ftrjSe xov: yi)po.vxas ari eas sinistri ominis opua lieri, ncque uuptiis copulatos
a>
at
tli.rt3Latv x ?i&?&
dixaiav xr,s xuv yduov Xvaecos ab invicem separari iustam non habentes solutionis
olx Mxovxat 7tg6<paaiv. dlV insiS/jneQ oisxolov iLs nuptiarum occasioncm. Sed quoniam difficile est in
ndvxas dvfrgconovs xovxo tpvkaxrtod-ai [iv ydg nAij&ei oinnibus hominibus hoc servari (iu multitudine enim
XOOOVXM uij xal xivai naQepninxttv dloyovs 3vi-2bl&nta. non aliquas incidere inrationabiles simultates
fttvtiae xcuv afirjxdvtov xa&toxrjxe), 7XQO?^XEIV ivofxl- unum de jnpossibilibus existit), oportere [igiturj puoaftsv xoixov j;ev(>Elv xtva &et>a7xeiav, xal fiaXiaxa tavimus his reperire quandam medcliam, magis vero
Nov. CXL inler lustini novellas secunda Grnece extat in Mf. 411 {f. 375 loco nov. CXL notatur r, Qfi' veaga
ovx iyQawrj tuSe coi ovaa iovaxtvov xov fitxa xlv iovffxtvtavov, iy^diprj Si ftexd XTJV avfinlriQtootv xw\> iovanviavcov otaxd^eotv, rtv xai evprjorjS (pro evg^aeis) yeyQctfifitvrjv). Epit. Theod. 140, Athati. 10, 11. Argumentum notat Nomoc. XIV tit. 13, 4 p. 615 Pitra. Versionem latinam anliquant exhibel lut.P in appendice/. 177*
tx quo eatn edidit Miraeus p. 190. Inest etiam in Iuliani Ulin. tt Trivulz.

et nati sunt et forle nasciluri srios et succcssorcs; non ad exemplum aliorum hoc sancientes, sed ut
ccleri omnes sciant se, si quid eiusmodi pclierint, praclerquam quod uihil petitorvm impetraturi sint, el bona
amissuros et praelerea pocnis corporalibus subieclos in perpeluo exilio victuros esse. Nec vero quisquam iis
quos specialt liberalilate dignali sumus, aul eorum uxoribus liberisve qui sunl vel futuri sunt aul svbslantiis sive per sententiam lui iudicii sive alio ullo modo molestiam affcret.
Epilogus.
Tua igilur gloria quae nobis placuerunC et per hanc sacram pragmaticam sanclionem^
quae etiam specialis liberalilalis nostrae vim habei, dcclaranlur ad opus ejfectumque adducere siudeat.

CXL.

UT MATRIMONIUM EX CONSENSU SOLVI

POSSIT.

Imperator Iustinus Iuliano praefecto urbis.

Praefatio.
Mairimonio venerabilius nihil est hominibns, unde existunt liberiet gencrum deinceps
sequentium successiones regionumque et urbium habitaliones el optimus rei publicae stalus. Propterea nuptiae
ut contrahentibus ita felices sint exoplamus, ul numquam sinislri daemonis opus fianl, neve coniuges inter
se separenlur, cutn iuslam matrimonii solvcndi causam non habeant. Verum quoniam difficile est inier omnes
homines hoc servare ( lanla enim multitudine fxeri iiequit quin aliquot eliam insanae sitnultales incidant),
par esse existimuvimus huius rci medelam aliquam excoyilare idque maxime ubi infirmilas animi adco
1 suov] suu (xic er corr.) L, om. eum Haloandro vulg. note olSiv Ath. | 18 *aQlaxrj dedi ex Iulf] aQlatrjs Af
|)2 xovxov nao TJ/HOV &iartta94yxol malit Zachariae |l27TOirrov Scrimger] IOVXOVS M his t. e. tovxott Iu&
tine cnma | 4 i&Qiq ... Sirjvtxti L, corr. Kroll cl. 88, 37.
n.CXL VI epil. j| 5 *ovxt L | xov aov Sixnaxr;g(ov L) xrti
dixaoxixfjs eum Haloandro vulg. || 8 itpnyfiaxixov ex
10 Incipit instim imp. noutlla constitutio ad Iuliacorr. L | conttitulionem recentiorem novella XII (cf. ud 11)nnm prefectutn urbi ilata (ic) quae ex greca lingua in
aut eidem anno 535 aut anno 536, quibus annis Flori latinum sermoncm translata est Ut possit etc. cod.\ 12
comitis rtrum privatarum in novetlU mentio eontinetur gotious eod. B 18 reipuplice cod. % 20 twe] ex eod. | 21
(c/. nov. XXII exlr. p. 187, 9) probabiliter tribuil Biener ominis] homines cod., nutninis malit Krolt H 22 iolutionii
p. 534 | 10 rubr. "Siaxt yifiov M Ath.] Iltpl rov xaxa Oitnbriggen] absolutionis m. 2, absolutionem m. 1 co<i
Oxivaivtatv Xvttv xbv ydftov Theod. [j 12 imcr. om. M, |! 23 occansiohem cod. | 23 inj et in eod. 0 26 igitux dtL
addid-' tz Ath. g O avxoxffaxaJQ Ath. Q 16 ioxiy avfrqca Aliraeut

Nov. CXL 1

702

UT POSSIT EX CONSENSU

fv&a xa xjje fitxgorpvxtae ett xoaovxov dQ&efy, aJs illic nbi pnsillanimitas in tantum erigitur, ita ut inxal ftloos dStdXXaxrov lyyevia&ai xols owotxovat.
placabilis horror fiat coniugibus una manentibus.
xb ftiv olv naXcuov i%qv dxivSwtos tois xoioiiovs
Antiquitus quidem licebat sine periculo tales ab in1
dri dXXrjXav x&pi&od' ** xara xoivrjv yroi/irjv re xai vicem separari secundum communem voluntatem et
cwalveaiv xoixo nqdxxovxa^, ditxe xai vo/iovs xeTofrai 5 consensum boc agentes, Bic ut et plurimae tunc leges
noXXovs io\xo Xiyovrds xe xal 8iogX,ovxas xai bona extarent hoc diceutes ct b o n a g r a t i a sic procegratia xfjv ovxto nQoXovaav^ Xvaiv xwv ydfttov xfj nadentem solutionem nuptiarum patria vocitantes voce.
xqicp xaXovvxas wcovf}. vaxeoov Si xq> %r}s &sias
Postea vero divae memoriae nostro patri pietate et
Xiigeais ysvoftivq} rjfidiv naxgi eloe/Hsia xs xai oaxpgo- temperantia omnea ubicumque aliquaudo iraperantes
cvvt) xois nconois fie^aaiXevxoxns anavias vntpfla-10 excedenti visam est, qui ad suam utilem et firmam
louivep, ngds xijv iaviov ^x^f^! * *ai fit^aiav respicieus voluntatem. non autem miserias pusillanidnofiXtxfiavxt jiQuaipsaiv, ol ftijv tijs xcHv dXXtov xa- mitatis coniciens, le^em sancivit prohibens cum conXamcoQov xt xal fitxgotpvxov yvtopijs oioxaoapivcp
sensu coniugia solvi; quod nos quoque volebamns
ydyQanxcu vofios tiQytov xaxa awaivtaiv
Xvto&m
nimis optinere in hoc ipso. Flurimi autem nos adxovs ydftovs' Sv yfiovXoftafra xal jjftele apoSpa xga- 15 ierunt inter se coniugium horrentes et abominantes
x$iv xal fievuv if' iaviov.
jtoXXol Si nQoirjX&ov et proelia discordiasque propter hoc domi contingere
xbv JIQOS dXXrjXove yapov fitaovvris xe xai dno- accusantes (hoc quod valde doloriferum et triste con*
- - 7 , yioXdftovs T teai ftdxae oXxot Sia xovxo
Bistit), dissolvere propter boc precantes conubia, vel
yivufisvovi atxuofieiot (JOVXO OTCSQ Xiav inc68wov xal BI occasiones non babuerunt dicere, per quas Bind
aXXcas dvKigov xa&emijxs) StaXvetv XB XOVJOV Seo- 20 timore boc lex dabat facere ipsos. Desideria vero
ftevot, xav aixias oix ilxov Xiytiv, i$ av dSsios i
et Btudium eorum pro bac re in aliquanto distulimus
vSfios iSiSov xoixo nottlv avtols. xfjv Si ntol lavxa
tempore, aliquando quidem monentes aliquando vero
xoixtov intd-vfttav xe xal cnov8rtv int xtva %q6vov minaotes qiuescere eos ab inrationabili circa invicem
dvefiaXXofie&a, noxi pev nnpaivovvxes noxi Si xai horrore et ad unanimitatem properare et melioris
dnstXovvxts navaaa&at xov xax' dkX^Xmv dXoyov 25 fieri voluntatis. Agebamus vero plus nibil: quoniam
ftiaovs IXQOS ofwroiav xe %a>$eiv xal rrts xaXXiovos [vero] difficile est inmutare semel detentos inratio*
yivto&at yvcofirjs. inodxxofttv Si nliov olSev, inel
nabili passione et horrore. Forsitan enim contiogit
SvtxoXov StaXXdgat xovs anag dXoyiaxq) nd&et xe xal istis et iusidias adgredi ad invicem et venenis aliisxtxQartjfuvove. iviovs yao xoixaiv avft^ifitjxe xal que ad mortem ageatibus uti, ita ut nec filios eis
imfiovXas x<oQr,aat xax dXX^Xay, Srjlr^riQiois xe 30 factos vaJere ad unam similemque tales voluutatem
xal xiaiv dXXots eis &dvaiov dyovoi XQ*iaa<t&'ali dtsrs
iumiscere.
ftrjdi jtalSaS avxails yevoftevovs noXXdxii io%vsiv eis
ftiav xai xqv avxijv XOVTOVS yrdftrjy
owanxtiv.
CAPDT I.
Tavxa xoivw dXXorpta xa>v rjftaxiqtov tlvcu x(tHaec igitar aliena nostris iudlcantes temporibosin
vavxes xQovatv inl xbv itaqovxa &alov tiSoftev vofiov, 35 praesenti sacram constituimus legem, per quam sanSi ol &eanio/isv isivcu xard xo naXatov xds dx cimus Jicere ut antiquitus conaensu coniugum soluavvcuviatois SiaXvaais ini xaiv yd/ton> notelo&ai, xga- tionea nuptiarum fieri, (non> ultra vero optinere
c I pr. (8tO7iit,ofitv igeivru

.) citat schol. B' F 4, S p. 156 ZacL

aucta est, ut vel odio implacabili coniuges imbuerentur. Atque antiquitus quidem licebat sine pericxdo
ciusmodi coniuges inter se separari, qui communi votuntatc et consensu hoc agerent, ita ut etiam lcget
multae latae sint quac hoc dicerent ct coristiluerent, ac nuptiarum solutionem ita procedentem bona
gratia patria lingua vocarent. Poslea autem a patre nostro divinae memoriae, qui pietate et sapientia
omnes qui umquam extiterunt imperatores, superavil, cutn ad bonum suum et firtnum consilium respieeret,
nec vero ad ceierorwn miseram et infirmam voluntatem intenderel animum, lex scripta est, quae vetat ne
ex consensu nuptiae solvantur: quam nos quoque quam maxime voluimus valere et in sua vi manere.
Verum multi nos adierunt qui matrimonium tnter se contractum aegre ferrent et aversarentur, etpropterea
bellum et proelia domi orlas esse arguerent (id quod valde triste atque adeo importunum esl), utquc illud
solveretur rogarent, etsi causas, ex quibus itnpune id iis facere lex concederet, afferre nonpossent. Alque
illorum ed de re desidaium et studium per aliguod tempus distulimus, modo nortantes modo tnitdtantes,
ut ab insano quod inter se haberent odio desistercnt et ad concordiam redirent et meliorem sententiam
amplectcrentur. At nihil profecimus, quoniam difficile est conciliare eos qui semel insano affectu et odio
tenentur. Contigit enim, ut nonnulli ex iis etiam ad mutuas insidias prodirent, et venenis aliisque rebus
quae mortem afferunt utereniur: ut ne liberi guidem forte iis nati in unam eandemque voluntatem cos
conciliarc vcderent.
I. Haec igitur cum a temporibus nostris aliena esse iudicaremus, ad praesentem sacram Ugan
animum attendimus, per quam sancimus, ut secundum pristinum ius malrimoniorum solutiones ex consensu
5 oicxB xal voftovs xtla&eu jtoXXoiis] sic ut et plurimae t n n c Jeges extarent lul.P (i. e. noXXovs (TOTI)
xovto?) | 6 xe xal 8top(ovxas om. IulJ" | fiova ypdxta
M | 12 xrjs oxoxnaafiivcp] miserias pusillanimitatis
coniciens IntJ> Q 1-4 vifioi] nov. CXVII c. 8 ss. g 15 ov\
quod (i. t. o?) lul.P | 16 xal ftdvtiv om. lulJ> jj 20 aXXtos
om. lulJP U StaXvetv xt xoviov Sedftero*] dissolvero
propter hoc precantes conubia Iulfi | 24 dve/Haio/it&a
M, eorr. Scrimger fl 29 ivlovS ydq xoixov avftpi(iT}x*\
forsitan enim contingit istia Jul.P g 32 itoXlaxis om. lul.P
(j 33 rovxovs] tales (i e. xois xoiovxovsi) IUI.P |j 35 inl
xot> ntxQovxa &tlov ei5ficv vopov (cf. 192,8. n.CL Vi. 1)]
in praexenti sacntm constituimus legem Iul.P jj tXSofitv
Scrimger] tSa/fitv M \ 37 inl om. Jul.P

2 orror eod. fl 8 diuinae? m. 1 cod. \ nostri patri

pictate et temperantia pr., nostri patris pietati et tempcrantiae corr. cod. g 10 eicedenti] excede m. 1, exoedcre m. 2 cod. || utilitatcm cod., eorr. Afiraeus | 12
*sancirit prohibensj sancire prohib m. 1, ancire
prohibuit m. 2 cod.f sancire qua prohibntt Pithoevs, eancire prubibentem malit Kroll^ concumconceniu pr. cod.{
15 habominantcs cod. | 16 proelia om. pr. eod. K 18 Itg.
( e t ) dissolvereT |J 19 quas] qua pr. cod. Q 20 boc] qood
eod. H ipsos] et ipsos cod., ipsis edd. | Desidcrium edd, g
24 orrore cod. |j 26 *vero tecluti | 27 passione] possetsione cod. (| 30 uoluntates eod. [j 36 consenguales cod.
(an consensu tales? Kroll) \ 37 non om. eod.

EDICTUM IUSTINIANI

703

Nov. CXLI pr.

iiv Si ftrjxm rae xsxayftivas notvas xjj Siard^n rov

constitutas poenas in constitutione nostri patris ad>
naxqbs inl xtbv xara owa.lvtoiv xovs ya/novs versus eos qui cum consensu coniugii faciuDt soluatv si yaq 17 afioi^nSov Sid&eais ioi>s ydtionem. Si enim <in) alterutrum adfectua nuptias
(tovs owiornatv, eixoxtos ivavxia yvoi/xr^ roixovs xaxa
solidat, (merito) conlraria yoluntas istas cum conawaivsatv SmXvei, icov ravrTjv Snlovvxav axeXXo- 5 sensu dissolvit, adsignificantibus rebua quae nuptias
1 ftivtav BiaC,vyiatv. nQoSrjlov Si a>s xd dXXa navxtL, 1 Bolvuut. Certum autem, ita ut omuia alia quantaonoaa xols voftoie xal SinfSQovxws xais &eiats [rifidiv] cumque legibus ac praesertim sacris constitutionibus
8t<na!-eat xov r]fiB%ioov nargos 3it]y6(>evxtu nsqi xe nostri patris dicta 6unt de nuptiis et filiis occasionixwv ydtuov xai xa>v naiSwv xal xcZv aixtdiv, rf a>v busque, ex quibus praecipitur dissolvi nuptias (si et
imxBx^anxat SiaXvetv xbv ydftovt i] xai koyov &(>( 10 sine ratioae, non. autem cum communi coQseosu, seov xata xoivtjv fievxoi yvt6ftrjvt xa&dniQ 6 iwqdiv
cundum quod ct praesens nostra constituit dmuitas,
r.fimv Siaxaxxti &eoftos, xoixo nQttzxovxtov, xal xdiv hoc auentibus et disponentibuB poenia interpositis),
8io)()ia/isrtay aixals noivav xQaxrtasi xal ix xov 71 OQ- optiuere et ex praesenti nostra lege per omnia babere
ovxoi Tjfidiv vofiov xai Sia ndvxtov et xfjy iSlav
TirtUtem propriam.
i
15
Sid
( E p i l o g u s . ) Quae ergo nobis visa sunt et per
CEntXoyos)
Ta xolwv jtagaaxdvxa iJ^
xov napovxos
p
&tiov BrjXoifiava
jf
vd/tov
/
j rj aij
j iv8o^6xrjs
^j
praesentem manifestata legem, tua gloria per con& XQOTICO tpavsud
d dndat ycvsa&ai
&
g
T<j3
j3 awrj&Bi
7t$osxagar<a
suetum sibi modum omnibuB fieri tnanifesta praecipiat
xara xijv paotXiSa xavxrjv nohv. D. XVIII. k. Oct. in bac urbe regia. D a t XVIII. kaL Octob. CalceChalcedone imp. dn. Iustini pp. Aug. anno I. ind. 20 done imperatore et consule Iustino pp. Aug. aono
XV.
[a. 56b.] primo ind. quinta decima.

PMA

IAIKTON K2N2TANTIN0Yn0AITAI2 IOY2TINIANOY nEPI

A2EArAlN0NT2N.
( p f v . ' )
7VJS xov &eov tpiXav&ownias xal dya&oxtjxot ael fiiv ndvxts diofis&a, /xdXtara 31 25
oxe Sia xo nXij&os xatv ^ftapiTjftevwv rjfiiv noXvxgonois avxov naoiopyiaa/uv. xal TjTttilrjas ftsv xal
sy tov diot xaxa tds r^fitxtQaS a/xagxtnS io/idv, ttpiXav&Quntioaxo Si xnl avefidXtxo xrtv oqyriv dvafierwy xr\v Tjusrtgav ftBxdvoiav, cis firj /JovXo/ievoS xbv &dvaxov r\pu)v xdjy duafrtaiXatv, aXXa XTJV i
%ai XTJV ^wrjv. ov Sixatov oiv navxcai Tj/ias xaxa<fi>ovr\aai xov nXovxov xrts ^^ffrdrijTOS xal xijs
Nov. CXLI Graeee tanlum eztat in AfL. Epit. Theod. 141.
fieri Uceat, neu amplius poenae valeant constitutione patris noslri de iis qui ex consensu matrimonia
solvunt statutae. Nam si tnulua affectio malrimonia conlrahit, merito eadem conlraria sententia ex con1 sensu solvit, repudiis tnissis guae eatn declarent. Alanifeslum autetn est reUgua omnia, guaecumquc
legibus ac potissimum divinis patris nostri coiisiilutionibus de nuptiis et liberis et causis, ex quibus matrimonium solvere permissum est, vel eliam ubi sine causa nec tamen ex communi sententia, quemadmodum
praesens nostra sanctio conslituit, hoc faciunt, et de poenis in illos siatutis praecepta sunl, per praesentem quoyue lcgem nostram valitura cssc et per omnia propriam vim habitura.
kpilogus.
Quae igitur nobis placucrunt ,et per praesentem sacram legem dcclarantur tua gloria
consueto modo mani/esla omnibus fieri iubcat in hac regia civilate.

CXLl

EDICTUM IUSTINIANI AD C0NSTANTIN0P0L1TAN0S DE

LUXURIANTIBUS CONTRA NATURAM.
Praefa tio. Cum sempcr omnes clementia el benignitale dei indigemus, tum maxime nunc, ubi propier
multitudinem peccatorum noslrorum multis eum modis iralum reddidimus. Atquc minatus est quidem et
ostendit, quibus suppliciis secundum peccata nostra digni essemus; tamen clementer egit iramque reiecit
paenilentiam nostram expectans, ut qui nolit mortem nostram peccatorum, sed conversionem ct vilam.
Itaque non par est ommno tws conlemnere copias benignilatis et palientiae et indulgentiae clementis dei,
1 T?) Smxd^ei xov] 8ia tov schoU B' | 3 *ij dftoifia- (iaaiXtlat xai inajtlas ^lovarirov Avyovaxov ftovs a
ibv bia&tau\ dpoiftaSov TJ did&eotS M (p-ovr} TJ dftot- {tie itt cod.) Alh. | 23 rv.br. IIIQI ituprov Theod. 7Jfiala StdfrtotS Aih.) J 5 iu>v xavxg SrjXovoxt axtXXo- xxov My L in indice] 'ESixrov L in textu jj iustinianu M
ind., \om. L ind. g 26 TjniiXrtot xxX.] ad terrae motut
Htvtav Sia^vyioy tchol. B* adsigniticantibus rebus quae
ouptiaa RoWunt IulJ> \ 7 rjftdiv dtL Zachariae (c/. Iul.f) anni 557 (m. Oct. et Dtc.\ cf. Theophanet p. 231 ed. dt
II10 imxirganxat] praccipitur (. e. dnnircuctaii) IulJ1 Boor) reete re/ert Zachariae H 28 /07fiovXofiivosxxX.]
EzechieL 33, U (c/. nov. LXXVH^ p. 381, 21) H 29} ndv
II fj\ si i. . ti luLP || 11 o itagcur] et (1. e. xal 6) pracen luLf | 12 xai xwv BtcoQtafiivav ainali noivwv] et itoi Zuchariue] ndvxai AiL || dyaxaxrjs M\ aroxfjs
L vulg.
disponentibut poenis intcrpositia lul.P { 14 xai Sta] xai
om. luf.P | 17 &ziov om. lulf | 19 subscr. l$iq>o)t>T)\h]
inl xov ngcjtov Htovi 'Jovaxirov (iovonviarov cod)
3 *in addidi\ 4 mcrito contraria edd. contraria cod.]
xol tvatfitardxov Thtod. XVII k. oct. M XVIII 6x- H istos cod. | 5 dissolutac m. 1 cod. (| 6 soluuntur m. 1 cod.
IW^KJ; Ath. [c/. lul.P) Chalccdone Iul.f iv XaXxrjdovi |j ita ut) nt om. pr. cod. | 7 ac praesertim sacris Miraeus]
Ath.\ cp A/||imp. dn. indiclione XV] dn. imp. iustino adposita sacrisque eod. ao potisaimum acris cum Pithoeo
pp. nug. ann. pritnun. (*c) M impcratore et consule vulg. || 10 *autom] ct cod. || 16 uita cod.fl17 manifestalutino pp. Aug. anno primo ind quinta decima Iulf
tam cod. J lb manifcstata cod.

EDICTUM IUSTINIANI
xai xrjs paxyofrvfiiae xov tptXnv&ptunov
&rjaavpiaa}/tev eavxois opyriv Iv r^ftioci
anooxeo&ai, /idXioia Si xove rf] uvaaga
Sij xijv icjp dgoivcov y&OQccv, rtv a&itos

704

Nov. CXLI 1

&iov, Xva ftfj xara rrjv oxXrjpav xal afiexavorjxov rjfjuiv xaqSiav
opyr/S, dXXa navxai fiev xd>y 7iovr\Qtbv inixrjStVftdxcov xni 7igal;f.a)v
xai &ta} fttfiiarjuivrj Stxaiois dvoaCa ngdl-et avvcanivxai'
Xtyofitv
xoX/iaioi xtvsS dgpeves iv agpeOi XTJV aCx^foavvrjv xaxsgya,6fitr(H.

CAPUT I.

"Iofttv yaQ ix xwv &sia>v ygcKpniv SiSaaxSftevot, noiav o &sbs xoXnatv Stxatav inriyayt TOTS Iv J1086- b
ftots ngcoqv oixTjoaat Sia xijv neoi xrjy fti^tv xavxrjv fiavtav, cosxt fiixQ* TOV vvv ixtivqv xfjv yrjv dafiiaxtp TIVQI
xaraxaito&cti, xov &eov Sia xoiixov natSaytoyovrxos rj[iaS cosxe xt]v dvoaiav xavxrjv dnoar^ecpea&ai Tt^a^iv
XayLtv Si naXiv, ola TCBQI XWV XOIOVXCOV 6 &eloz dnoaxoXos Xiyet, old xs ol xrjs TtoXixeiae SiayoQCvova
cutte ndvxttt 6<pelXttv xio xov &eov 71 oosixovxai tpofico anoayj.ofrai xtjs xoiavrrjs daepove xal avoaiai ngd^
ijv ovSi iv dXoyoie dfiagxavofiivrjv iaxiv evQtiv xal xovs ftiv fttjSiv iavxols awsiSoxat xoiovxov fvXdxiiiv 10
iavxove xai Jtgot xbv fnetxa %oovov, xovB Si rjSr] awaanivxaS xovrto xqi nd&et fitj /IOVOV navoaofrai xov
Xotnoi, dXXct xai fiexavo^aat Stxaitos xai xu> &eq> nQOtntativ, xal jXQOiayyelXat xu> fiaxapicoxdxio Tcaxgnxo
xr\v voaov xal xQonov 0'egansias Xafitiv, xal xaxn xo yeyQaftfuvov xaqnov iveyaeiv ftexavoias, Xva 6 <ptXdvfroiOTto; 3~eot xaxa xbvnXovxo xiov iSioiv oixxtQudiv dt-iuiarj rpiXav&Qumla1; xai rjfias, xal ndvxst svxa(>iatq~
aatfitv inl rjj xiov fuxavoovvxoiv aeoxTjgict ols xal vvv xois dgxovxas in^sX&tiv dxeXevaauev xov &tbv 1
&tpct7isvovies tbv Stxaiaie Tjfilv OQyttofxsvov. xai vvv (tev ngbi xb xu>v dyicov rjueQaiv otfias ISovxti yrapoxaXoiftev xbv fiXdv&gconov &ebv ovxat fisxarorjcat xovS TW xotovxip xijs dcitfiovi xavxrfi jtQa^ecat iyxvXiO&tvras f}o(>{i6(>q>. cos firjSi Sreoov r\fiiv dnet-eXevoecoS So\H]vat xaioov. nooayoQtvOfitv Si naoiv icpi^rji xo
xotovxo xi avvttoooiv iavxols Tjfj.apxfjO&at, cos si ftfj xai navoovxai xai TtoosnyyeiXavxet eavxovs xio fiaxaQto)
xax(p naxQiaQx1! T^ oixelaS int(it.Xri<sovxai aairr^oias vneo x>v xotovxiov aaeBcov jiQa^scov xbv &sbv
t- 20
oupevoi tioio XTJS dyine ioQxfje, nixpoxtQaS envxols i7taovoi xiftcopiae tui ovoefitiis xov Xotnov a
a^iot. oiiSi ydg ivSo&rjosxai ovSi a/itXij&ijoexat 17 xov ixgctyfiaxos ^xtjatt xai Sioo&watf aie xovs ftf] nooiayyeXXomat iavxovs tXaot XT)$ dyias eogrije\ rj xai iftfiivoviat xjj aixij dot/3el yipd^it. tva fth Sia xrjt ninl
xovxo ga&Vftias xa& r}fid*v xbv &SOP napopyloco/xap, ngau> naQogwvxei ovxcos doef}?} xai anr}yoQtVftitrtv

xai ixavrjv ovaav xbv aya&ov nagogytaat &ebv eit xfjv dnavxtav dncoXeiav. Proponatur Constantinopoli- 25
lanis civibus nostris. Dat. id. Mart. CP. <imp.) dn. Iustioiani pp. Aug. anno XXXll. post cons. Basilii
vc. anno XVIII.
[a. 559.]

ne per durum et a paenitentia alienum cor nostrum ipxi nobis accumulemus iram in die irae, sed omnes
quidem improbis studiis et actionibus abslinere, maxime vero eos qui in abominabiti el merito exosa dco
activne impia computruerunt: ioquimur autem de stupro masculorum, quod muUi nefarie committunt mares
cum maribus turpttudinem perpetrantes.
I. Scimus enim ex sacris scrij)(uris edocti, quale deus iustum supplicium iis qui Sodomis olim
habitarunt, propter hunc in commixlione furorem intulerit, adeo ut in hunc usque diem regxo illa inextincto igni ardeal, cum deus per hoc nos erudiat, ut impiam istam actionem aversemur. Rursum scimus,
qualia de his lalibus sanctus aposlolus dicat, et qualia rei publicae leges praecipiant. Jtague omnes timori
dei intenti abstinere debent impia et nefaria actione, quae ne a brutis qtddem animalibus invenitur commissa; et qui quidem nnllius eiusmodi rei sibi conscii sunt, in futwum quoque iempus sibi cayeant, qui
autem hoc affectu iam computruerunt, non solum in posterum ab eo desislant, sed etiam mcritam paetdtentiam agant et deo se submittant, et beatissimo patriarchae morbum danmtient et sanationis rationem
accipiant, et secundum id guod scriptum esl fruclum fcranl pacnitentiae, ul clemens deuspro copia misericoraiae suae nos quoque clemenlia saa dignelur, et omnts ei gralias agamus pro eorum qui paaiitcntiam
agunt salule: quos tiunc quoque magistratus persequi iussimus deum concihantes, gui tnertto nobis irascitur. Et nunc quidcm ad sacrorum dierum religionem respicienles benignum deum rogamus, ut qui in
tali impiae Uuius actionis coeno volutanlur, ita ad paenitendum agantur, ut alia rci persequendae occasio
nobis non iam praebeatur. Denuntiamus aulem omnibus deinceps qui eiusmodi alicuius peccali sibi conseii
sunt, nisi el peccare desierint el se ipsi beadssimo patriarchae deferentes propriae saluti prospexerint, pro
impiis eiusmodi aclionibus deum intra sanctos dies festos placanles, accrbiores sibi poenas arcessiluros
esse, quivpe qui nulta in poslcrum venia digni sint. Heque enim remittetur neque negtegetur rei inquisilio
el emendulio adversvs eos qni intra sanctos dies festos se non detulerint, vel etiam in eadcm impia actione
perseveraverint: ne per neglegentiam hac in re commissam deum conlra nos irrUemus, si actionem lam
impiam el prohibitam praelermiltamus quaeque idonea sit ad bonum deum in omnium pernxcicm irritandum.
2 ogyrfi] xglotMi malit Zacharfae Q 3 evaaanivxae L
(>'(/. 11) y 4 xf] xu>v agpevotv ipfroga L\iv om. L \ igyatptuvoi M" y 6 xov L) om. M 0 7 xovxov 31] rovxo L
d avooiav M ] avofiov L | 8 vofioi] cf. nov. LXX VII
c. 1 pr. U 10 dpiapxavofiivT} M [] xoiovxov 3 / ] TOIOVxovi , xoiovxov toiovxove eoni. Zachariae | ipvXdxxtc&at aviovs L 1 13 ytygaft/tevov] ef. Evang. Matlh. 3, 8
U xagjiois avvuetyxtlv (tic) L |J 16 tjfiepuiv] fiegcov Ll;

tcil. dierum paschalium (rf. 21. 23) B tiSoxu L \ 18

jtgoeayoQtvofttv L || 19 ** /07 nai L\ *i xal fiii M\
navaavxes La || iavxdlt L \ 22 yap 37] yovv L | ngoa~
ayytXovxas ML Q 24 xovto Scrimger] xovxov M xov~
xov L {xovxcov eoni. Zachariae) g 25 clausulnm latinam
una cum luhtcr. om. L J 26 ciuidus M (| tubicriptione cartt
Theod. cp. da. iust. 3 / Q post basilio ne. oonsc. M

DE IIS QUl EUNUCHOS FACIUHT

Nov. CXLII pr. l.

705

TMB

nEPl T2N EYN0YXIZ0NT2N.

AVXOXQUXOIQ 'lovort* iav6s Aiyovaxot

Mapfrdvrj

nptfiaxtov}.

xuat no tvds, iitgoi Si /itxa tb xifiatpTj&^vut xal iv i&oglq inifHp&rjaav. imioi} roivw olSi ovxoti xrfi
knb noXXav oXiyove
avoaias dnioxovxo ng<i};e(0i, aXX' eit nXrj9oi d!;tt tXfr* xb toiovxov f fivaos, as Sntfogcos
f
y
xai xoaoTxov oxt xai xivee nirdiv %(Sv ntgiaw&ivxtov in oyeotv rjfiextpais xaxi&svxo, OTI
Q p y
ano ivevrtxovta /tohs rptle neQieadj&ticav, xi* ovztos ctegiwgovsl trfi iSiat aioxqgias, a>xs nagtSslv xal 10
avexSixrjxa xavxa xaxa?.i7islv; ti yag ol r^ftixsgot vofiot rove t(pos xara xivos Qvqovxat xifuopiait vnof}dXXovoi, ntos Jsxofisv ituQidiiv ovztos dHeais ytvopivovs tpiivove, xai jiodyfta ytvouevov ivavxlov xt xov &sov x<ti
xatv rifiersocov vopaiv; avayxaiov oiv Tiyrjodfiefra xols xa xotavxa xoP.pwot Sia xov naqbvxoi voftov axqifli-

CAPUT I.

0etJTtit,ofisv Toiwv xoiit iv olrpSfaoxe xorttp xi]S rj/iexegcte nolixeias tvvov%V^tw xoXuuivxas TJ XOJ.UTJ- 15
cavxas oiov8r]noxB jiouswnov, et fiiv drSges tlev oi rovxo xoXurjaavxtt rj xal xoXfuHrxes, xavro xovxo 7ta&eiv
o ntnatr^xaaiy xai ei neoioco&tuv, xa nydyfiaxa aixcHv rtp Srjftoalco nQosxvQOvo&ai Sta xov xaxa xniqhv XTJV
xrfi at}t ivSo^oxrjxos nwovxot d.Q%vtv, xdxeivovt iv Pvyq> ndfuiea&at otpaDjtvxai xbv anavxa xrjt ^curji avxutv
XQOvov ixii ilvai. ti Si yvvaiy.et fuatv al xovxo notovoat, xal ravxas rtucoQela&ai, xni xa jipdypaxa avxuiv
ita xov xaxa, xaiobv xrjv avxrjv dvvovxot "(>^v Ty Sijfiooicp ngosxvQovo&ai, xal tii if-oalav ntfineofrcu' Tvrt 20
l r,t ivbpioav r} ropi^ovaiv aotflEiaS xtoSos iavxoie rtsgircoitiv, i avxijt rtftiapiav xni xnxtoaiv itov idiotv
ngayfidxatv vnoexd.01. xovS (tij^xoi intxd^avxns xal nl xovxrp nootcoTta napadeStaxoTae, n xai oixov fj
xonov iwa nl xovrtp napaoxofitvovs rj xal naptxoyrae, tlxt nvSoes iltv eixe yvraTxti, xae avxat xeXevoftey
inooxTJvai xifiojoias d>i avvlaxooat ytvofttvovs zjys aSixov xavxrii v.qa^ta>t.
Nov. CXLII Grnece tantum extat in ML, c 1. 2. m B 60, 51, 64 indeque in Nomocm XIVtit
Theod. 142 (inde E*\ Athan. 18, 8; summarium habet Nomoc. XIV tit. 1, 14.
c I argumentum ex Ath. referunt paratitla Alh. 4 20.

1,14.

Epit

CXLIL

DE IIS QUI EUNUCHOS FACIUNT.

Jtnperator Justinianus Augustus Marthani (comiti rerum privafarumy.
Praefatio.
Qtiae ab imperatoribus qui ante nos fuentnt poenae in eos gni eunuchos facere
audent coristitutae sunt omnibus tnanifestae sunt. Qnoniam autem nonnulli salute *ua contempta non
ila pridem impium eiusnwdi delictum perpetrare omnino ausi sunt, proplerea alii eorutn dignus poenas
dederunt, alii post irrogala supplicia etiam in cxilivm missi sunt. lam quoniam ne sic quidetn a nefaria
illa aclione abstinuerunt, sed latissime patuit eiusmodi flagilium, ut compturies ex multis pauci incolumcs
evaderent usgue adeo ut nonnulli ex ipsis gui servati sunt m conspeclu noslro testati sint ex nonaginla vix
tres servatos esse, quis sxiam salutem adeo contannil, ut haec^ neglegat atque inulta relinqunl? Nam si
leges nostrae eos qm gladium contra aliquem stringunt suppliciis subiciunt, quomodo fxeri possit ut caedes
tam impudenter comtmssas et rem contra deum pariter et nostras leges factam praelermittamusi tlccessa~
rium igitur duximus eos qui haec talia audent per praesentem legem exquisitius perscqui.
I. Sancimus igitur ut qui in qualicumque ret publicae nostrae loco qualemcumquc personam
castrare audent vel ausi fucrint, si qttidem viri sinl qid id ausi sunt vel audent, noc idem patiantnr quod
fecernnt, el *i incolumes evasninl, bona eortim fisco addicantur per eum qui pro Umpore gloriae luae
tnagistratu fnngilur, el ipsi in Gypsum millantur per omne vitae suae tanpus ibi mansuri. Sin aulem
tnulieres sint quae id faatmt, eae quoque punianliir, et bona earum per eum qui pro tempnre codem magittratu funghur f\sco addicnntitr, ipsacque in exilium millantur: ut qva tx impielate lucrum sibi adquircre
putarunt putantve, ex endem svpplicium et amissionem bonorum suorum subeant. Qui vero id maudarint
et personas ad hoc tradtderint, vel eliam domos aul locum aliquem ad hoc yraebuerinl vel pratbcant, sjve
virt sint sive mulieres, eadem supplicia subire iubemus, utpote qui iniuslac tltius actionis conscii facti sint.

3 Map&avrj] MaXfrdvrje in Ciliciam nri*sw tntmora- xoXfi^aavxat LD {cf. J6. 21. 23)] xoX^aoi-xas 3f\ 16
tur op. Procop. hint. cire. 29, iilem Mnrthanius comts rj om. ffamoc.m | 17 S 7t8noitjxnat et 1 ntot<J(o!Ulev
dometticorum in Actis tynodi Moptsuexlrnat a. 550 ap. om. Nomoe.m | xtjv L*B] om. ML* | 18 avvomai L ||
ifansi Coll ComciL JXp. 274 276. 288 (r/ AUmanni avxwy eum Scrimgtro vulg. | 19 ix$lat L | yvvnlxit
noL ad Procop. L e.) \ xofttjxt npiflaxn>v addidi tx Ath. liaiv D | 20 arvovxoi ti]V atrtfjv (tTiJv om. Lm) ng~
|4 /5*. a (eorr. 8") xov xwSixos xl. fi(f Sinx. a xni (f
X^v fl 21 iavxdit ML Nomoc.m] aixols Ii | 21 xtfnatxlat ichol. M (id. Thmil.). Adde Dig. 48, 8. 4 f 1 | 6
l>iav MB) xt/iwp(ae L vuly. Jj 22 npooamov Nomoc- fl 23
To om. L\9 HMpidvo&frT^vat L \ 11 crfpovTns L \ 12
]
L
f
M || ovxtoe napidtlf l> fl 15 rj M13) tj xnl L |j

Nov. CXLII 2

706

DE IIS QUI EUNUCHOS FACIUNT

CAPUT II.

jivxovs Si rois aivovxta&evxas ixQJQv P**' ?"> Ticdaiortoeov xpovtov, TCXTJV xeXevofiev ciixi xove ano
irfi duodecimae indictionis xov vvv naqeX&ovxos xvxXov evvovxio frevxas jtaq ovxivosovv iv xonots xrjs ijfititons jioXtxtiat iXsv&egovs slvat, xai xaxd firjSiva XQOTIOV rj oiovSrjnoxs tlSot avvaXXdyfiaxos tit SovXtiav
xa&eXxea&at, ftrjSi av(i@6Xcuov in avxole dyogaiop rj iStoxetgov xa&* oiovSrjnoxs xgonov rj xaxd nsqivoiav
ytvoftevov r; xal yavrjaoftevov xpaxeiv, dXXa firjSi xas Xeyoftivas dvaxgiaeiS ini xole xotovxois ytvBO&at ngot- i
tonois TJ ytvoftevat xgaxBiv' dXXa xai ndvxns xovt xoiovxoit awaXXayfiaai rb Xotnov iinovqyovvxas xdi avoyXBOCD Bigrjfievat xsXsvoftev vnooxfjvat jioivaS. ei /uvxot Sta. nd&ot avfz/3rj SovXov BvvovxKi&qvai, xdxiivov
xeXavofttv xr,S ilev&egiae xvy^dvtiv
oi yag i a.QX,rfi ovxse iXev&egot na&ei cJs eixie xotoiixq> neotninroyrtt
iavxtHv Sypvaiv ifcovoiav, r\v av &eXwat &eoanBiav eavxols nqoidytiv.
xoie evvovxnj&ivxas xolvw ano xov
ftvrjfiovsv&evxoi XQOVOV iv xfj rjfitxegq noXtteiq naQ olcoSrjTtoxe nqoiwnio ovxae xeXevoftsv dva^rrj&iivnt xai
iXsvd"iqovt elvcn xnl fiT}8tnoxe sis SovXsiav xovxove xa&e/.xeofrat. ti /xevxoi &a(>oi)oovo{ xives l avxmv xaiv
evvovxio&evxtov xtvae fxexa xbv naqovxa rjficav iniaxeXi' vofiop, Stdofitv aSeiav xai avxole xaiis evvovxto&eiatv
tos ana iXev&soias ix xov naQovxos r\[iu.v xvxoZei vofiov, ivxav&a fiiv xi) xe paaiXtiq Txgostdvai xep xs xara
xaigbv dytcoxaxcp jiaxgidpxfl xai xaiis ii>8ooxdxois rjpaiv aoymxu TtgosayyiD.tiv, iv Si xciis inaQx^aii To^ xard.
xonov oanaxdxoit iniaxonoie xal xoit xovxiov dpxovoiv, itp t\> nqovoiq ndvx<ov xatv rjfieTepcov dgxovxtov xal
xivSvvqt xatv nt^ofxivuiv avxole xd^etov- eixe iv KavaxavxtvovTZoXet etxe lv ixioco oiiijSmtoxi xonq) xrjs
fjuexiqas noXtxelae xovxove ixSixsio&ai xai ^pvXdxrea&ai xrjv ix xov jtaqovxos rjfiaiv vofiov oiSoftevqv aircolt
iXtv&epiav. naoiSelv ydo wovovt xoaovxovS ytvofiivovt xaxit 7io6(pa.oiv xatv xd xotavxa xoXfiuivxtop iv rj)
rjftexepq jtoXixtiq ovdafidis avexo/xe&a. ti yaq fid(j/3a()ot dxoiaavxte xdJv rjftexsQoiv nsgl rovxov naqayytXtav
xavxae i<pvXaav, na>e dv rjusit OvyxcooyoaifiBv fiexd xoaavtae xd-v JIQO ijftatv {iafiaaiXivxoxoJV rofto&toiat 20
xoiovxov xt dftagxdvecfrat tj dvzx$lxrkxov iv xfj rj/uextpq noXixslq xaxaXifxndvea&ai;
(^EnlXoyoe.y
Td xoiwv naqaaxdvxa tjftiv xal $ia xovSe xov &eiov yevixov dqXovfieva vofiov r\ ffij
r8o6x7]S ivxav&d xe xal xaxd ^ypav ngd^si xtd nttQatpvXa&i. Dat XV. k. Dec. tSeptimo (imp.) dn.
IuBtiniaui pp. Aug. anno XXXII. post cons. Basilii vc. auno XVII.
[a. 558]
c II v. 47 sumtnam ex Ath. habent paratitla Ath. 14 10; v. lAtq. argumentum repetunt paratitla Ath. 1 8.

II. Ipsos autem eastratos tametsi oportebat iam ab antiquioribus temporibus, at utique iubemus a
duodecima tndictione cycli nunc praeteriti per quemcumque in tocis rei publicae nosirae castratos liberos
esse, nec ullo modo uilove genere contractus in servitutem retrahi, nec instrumentum de iis publicum vel
privata manu scriptum quoa ullo modo vel fraude factum sit futurumve sit valere, sed ne cognitiones
(avaxgiaett) quidem quae appdlanlur in eiusmodi personis fieri aul factas valere: verum etiam omnes qui
eiusmodi contractibus in posterum ministcrium praebeant supra aictas poenas subire iubemus. Si tamen
propter morbum contingat ut servus castretur, illum quoque iubemus hbertate potiri: qui cnim ab iniiio
liberi sunt ubi in talem forte morbum indderunt, sui potestatem habent, ut quod velint sibi remedium
adhibeant. Caslratos igitur inde a memorato tempore qui in re publica noslra apud qualemcumque per~
sonam svnt, requiri iubemus et liberos esse neque umquam eos in serviiulem retrahi. Verum si qui quos
ex ipsis castratis post praesentem legem nostram detinere ausi sint, ipsis guoque caslratis facullatem damus,
guippe qui semel Ubertate ex praesenti Uge potiti sint, hic quidem tarn tmperatorcm ideundi quatn sanctissimo pro tempore patriarchae et gloriosissimis tnagistratibus nostris rem deferendi, in provinciis auiem
sancttssimis locorum episcopis et earum praesidibiis: ut providentia omnium magistratuum nostrorum et
periculo officiorum qtiae iis obtemperant, sive Constantinopoli sive in alio quoUbet loco reipublicae noslrae
tlli vindicentur atque libertas ex praesenti lege nostra us data conservetvr. JSam tot caedes per causam
eorum qui isla audenl in re pubiica nostra commissas neglegere nullo modo sustinanus. Si enim barbari
auditis nostris de hac re praeceptis ea custodierunt, quomodo nos patiamur post tot priorum imperatorum
sanctiones eiusmodi aliquid committi vel inullum in re pubiica nostra relinqui?
Epiiogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hane sacram generalem legcm declarantur tua
gloria et hic et in provincia exequelur atque observabit.
Sofitjv LB | 19 (id(>paQoi\ i. e. Abasqi; tf. Proeop.
1 Xp6van>\ liberiore tlructura iuvgendum
Q
tivai (v. 3): quod verbum (vel iXtv&eqova&ai) inter- de bello Goth. 4, 3, Euagr. hist. ecct. 4, 22 | Txapayytkcov
ciJitte non recte putant Beek et Zachariae \ xois om. xaixaS ML Nomoe.m\ TiaqayytXfinxwv xavxa 22 | 20
Nomoe.m J 2 XTJS om. L | duodecimae udictioois Sarim- Ovyxa>Q7]aai(itv LB] Ovyxa>qrlaa>//ev M vulg. | fiiBaet'
ger\ duodecimaenduae intvefttpetae M delmia iniva- Xtvxoxtov ML Nomocmf BaaiXtvovxiOv B g 21 rj ML
fiTjOMwS L Sexdrr,: intviftqoetos M. t. v., B | naqeX- Nomoc.m] ij xai B | xaxaki/xjidvtiv NomocS* \ 23 d- XV.
96vroi Af] dntX&ovxos LB vnt&X&ovxof Nomoc.m || k. deo. M dat. Xfi (i. e. Xa) iygaipi) xaXavS. 3tx$u3 rj B\ O77i. M.L I) oiovSrjnoxa ildoi ow<xX)j&yfiaxos PqioiV Ath. ciJ. (ubi delendum iyQotp^) i^tfcarri&rj fttpl
MR\ oiovSrjnorB tXSovt avva.XXdyfia.xi L vulg. (1 4 avxdi StxefipQlip Tbeod. | Septimo (c/. p. 572, 36)] iv xy
JSomoc.m | 5 ytvoftBvov Nomoe.m vulg, jj xai Af\ om. LB ainxtuo Ath. CP. M vutg. (om.Theoii.) | fttt X0 xffi
U 6 ytvofiivai Nomoc.m vulg. |) xovs xolt xoKtixois No- paaiXtlae 'Iovoxtviarov fttxd vjtaxtlav BaoiXsiov xb
tnoc.mfl9 ov i/L Nomoe."] am. B \ i&iXovai Nomoc.m t* Theod. dn. iust. pp. aug/boaiJUa; uc. conss. 3[ ay 12 SiSofiBv13 vofiov om. NomocS* | 14 ttni] ij No- aiXtias 'lovaxivtavov fttxd xrjv vnaxiiav BaatXuiov xo
moe.m | 17 pvXdxxovxBt L | SiSopdvrjv M Nomocm} 8t- 18' Ath, omisso imperii anno.

DE BAPTIS MULIERIBUS

707
CXLIII.

Nov. CXLUI pr.

Auth. CXXXII. CoU. IX tit. 13

R DE RAPTIS MULIERIBUS ET QUAE RAPTORIBUS NUBUNT R

Idem Aug. Areobindo (pp->.
( P r a e f a t i o . ) Leiris interpretationem culmini tantum principali competere nemini venit in dubium,
cum promulgandae quoque legia auctoritatem fortunae sibi vindicat eminentia. Meminimus itaque pro 5
raptu mulierum, sive iam desponpatae fuerint vel maritis coniunctae sive non vel etiam si vidnae siut, legem
ante posuisse, et capitis subiecisse supplicio non tantum raptorea, verum comites etiam eorum nec non
alios qui eis auxilium tempore invasiouis contulisse noscuntur, et non tantum parentibus mulierum, verum
consanguineis etiam et tutoribus et curatoribus in buiusmodi dedlsse per eandera legem vindictam, et praesertim poeuis locum dedisse, BI iam nuptae vel desponsatae mulieres rapiantur, cum non solum raptus 10
mulieris, verum adulterium etiam per huiusmodi temeritatem committitur. Et super alias pocnas raptoris
etiam nec non aliorum qui cum eo fuerint patrimonium raptae mulieri yindicari per eandem legcm praecepimus, ut dotis etiam marito dandae legitimo copia per raptoris ei ministraretur substantiam. lllo quoque specialiter adiecto, ut nulla sit mulieri vel virgiui raptae licentia raptoris eligere matrimonium, sed cui
parentes voluerint excepto raptore legitimo matrimonio copulari, nullo modo nullo tempore licentia mulieri 15
raptae permissa raptoris se coniungere matrimonio: sed parentes etiam, si tali consenserint matrimonio,
deportari praecepimus. Sed mirati sumus, quod conati sunt aliqui dicere raptam mulierem sive volentem
sive nolentem, etsi raptoris amplcxa sit matrimoniutn contra nostrae constitutiouis tenorem, debcre tamen
raptoris eam habere substautiam vel quasi legis praemium vel ex testameuto forte, Bi hoc etiam factum
esse contigerit Qui enim talia dicere praesumpserunt, praedictae legis seriem intellegere non potuerunt. 20
Nov. CXLIII (Authent. CXXXIl=
Coll. IX tit. 13: gloss.) Latine tantum extat in Authentieo et in Appendiee luliani (IuU> f. 171, Jul." eons. CXXXII kp. DLXXXVII,
IuV eons. CXXXIIkp.
DLXXXIII,
luW kp.
c
DLXXXV, Iul. [i. e. Coloniensis olim Wallrqfianus X 8]; ftr App. luL codice Iul.P simillimo recepta est in Lege
Romana canonice compta e. 199 / . 101 [ = / ; unde transiit in Collectionem Anselmo dedieatam 7, 24 c/. Maasstn
Sitzungsb. d. Wien. Ak. 1860,22]). Constitutio secundum varicu codd. seripturas (cf. ad v. 3) et
Areobindo
(praef. praeL Oritntis) inscripta tt Leoni (quem prae/. praet. Italiae fuiste itatuit Biener Gesch. der Nov. p. 26
not. 59, praef. praet. lllyrici Zachariae zur Gesch. des Authenticum p. 8 = Sitzungsber. der k. pretus. Akad. d,
Wist. 1882 p. 1000) in corpore CLXVJII novellarum bis posita erat, n. CXLIII et n. CL. Utriutque lod summam habtt Theodorus 143 JJeQl yvvaixbs aonayeiarfi et 150 IJe^l nr,e yctftTj&elarje TQ opndoavrt aintjy {inde
L n. Qfty et n. gv\ B 60, 5S, 2 5 et ib. 6). Epit. Alhatu 11, 6, Anonymi in cod. Bodleiano apud Zachariae
I4vdx8. p. 222 eiusdemque in Nomoc. XIV tit. 9, 30: uterque rubricam habet Uepi a^nayeia^e ywcuxos xai ycLftfjdtlotjt (yaftovfterrjt Ath.) T< nonaaavxi avxr\v (cf. f).
In indice M nov. CXLIII omittilur, nov. CL notatur qy TICQI rije yaprifrtiarfi rq? aqna^ovn avrfjv:
avrrj ovx iygdtpij tas (tatfiala ovaa yeypctfifuvt]. In ipso contextu M ut novellam CXLIII tniro errore exhibet
novellae CXL V rubricam tt cap. 1 addito epilogo diverso ab eo qui infra txtat, ubi novella illa suo loeo integra rediu
2 rubr. De nubunt R VT] De raptu (raptum u>) mulierum et sponsatae et de (et om. v, et do om. w) qui
rapiunt cas (ea w) Iul.ttwt Incipit alia constitatio de
rapta uirginam uiduarum etmatrimonialiTim/u/.i'(tni./);
De tcrris uel domibus uel uineis quae relinquerunt ecelesiae Iul.e errore J et om. R vulg. | inscr. om. lul.bcn',
In nomine domini nostri iesu christi imp. caesar flauius
iuitinianus alamannicus goticus francicus germanicus
uiticus (aquitannicus /) alanicus nuandalicus africug
(affricanua /) pius felix inclitus uictor ac triumphator
setnper augustus lconi Iul.v / 'O avrot Titaxbt fiaoiXels
tovarntarot apafttvSqi levedivt {proli4(>tol3iv8q>,j4iovT$
Tel Aiotvi) Athunatii cod. Bodl. [cf. ad subscr.) \ Areobindo vulg.] auriobindoa V ariobinda R arebinde T g pp.
addidi\\ 4 Legis interpraet(ati)onc8 cit. Anon. Bodt.\\c\i\iaini Kculminis Iut* \ tantum Itamen i i 1 Tx) RVTl,
/u/. eorr.] thaytii lul* ta TTHN //. yTHN Iu?.",
TTNN Iut.e pr. | compere V11 Tenit] ucro lul." | 5 eum
//.* | qnoque] qaidem Iul.btat R auctoritate V'Iul.cP ||
nindicari Iut.r, vindicet vulg. 1 eminentiam IuL* \ 6
raptum Iut.w |J mulieris V g tibi pr., sibe eorr. Iul.* |
disponaate F 1 IUI^P g fucrit Iul.c I sive non] si uenit
ft'| bidue lul> B iunt VT luL' | legim (lcge lul.)]
Cod. 9, t3,1 | 7 antea /u/.*('/?) vutg., ante appusuisse
hl.P | potuisse R* | et om. lul.** | capiti F* / j subiaciise W Bubicisse Iul.tn'e ubisae T g supplitium Tl Q
Umen II1 Tl nero luh" | comitcs (comtnites V1) ctiam
V lul.**] etiam comites (comitem Rl) RT //.' vu/g.
ctiam et oomitea IulJ> l | eurum] ipsorum Iul.r (et ?)
oruni IuU> pr. | 8 alios] et alios (aliaa / pr.1) Iu/.w l
iquod prae/ert Zaehariae) | ei] ex eis Iul.m ex //.' ei
{trato *) MJ 11 anxilia V auxilio Iul."* | tepore /1 tamea
Rl T* I uerum consan^uincU etiam (et T*) R VT] conttnjruinei ed etiam luL* et oonsanguineis ted etiam Iul.*
CoDMDguineia etiam IuL* uerura tamcn et coosangaineis
ttiam tul.rl9 vtprixuom. 77|jin] et /u/., om. IulSlvutg.,
hominw t. v. add. T11 eadem Ipr. | presentim Iul.v prae-

acriptis Rs vulg. | 10 nupta Iul." Bvel disponsatae IuL*f

om. Iul.e U mulieres raptus om. V 1 H rapiuntur lul." |
aptus Iulf | 11 adulterium etiam] adultcrium et T etiam
adulterium R lulf l vulg. | per om. 11 tcmeritate Iut.e Q
et insupcr alias Iul.c et sponsalias Iul.b et si sponsatae
IuLn> | raptorcs Iul.* rcctores IuiJ* | 12 neo non om.
IulJ> / J aliorum] et aliorum Iul.ve | fueriut Iulbru>] faerit
Iul.e fuerant IulJ> l fuerunt RVTl mulierii Rl | uendicare Tlul.*" | eundem Rx eadem IuL* | lcgo/u/J B praecepimns Beck] praecipimos libri fl 13 dotem IuL* doctis /
|| et V || dando legitimo Iul.b dande legitima R7 lul*
dande ex lcgitimo Iul.w legitimo dandae lul.* l vulg. ||
copiam / copulari F | pcr] prae /u/.", om. Rl |) raptores T1
raptori Rl | eii Iul.we U ministrctur (ministratori R")
RT vulg. | subitantia VT1 Iulb**v D ille / u / . w illud Iul*
corr., IutJ> 11 14 adiectum est ut Iul.** l \ ucl nirgini
eligere ma] in ras. 1 vs. ter. V\ oirginis lul." | raptae]
raptac permissa V | licentia om. Iul.e pr.y //.**, del. R* |
ruptoTes eligi aibi matrimonio Iul.v raptori te mbdere
matrimonio/ | 15 uolunt VT \ csccpto Rl scepto IulJP
|| raptoris Iul* raptae IulV \ nnllum modo Iut.f | nulla
tempore //. | licentiara Ra V1 Vc //. / 1 mulicru F 1
Iul.P l | 16ipermissa raptori / raptoris permissa Jul.e |
oontingcre T* | tedj ce IuL* pr. | si om. Rl | talij illi
tali T | 17 deporta cum tpatio 6 litL F 1 \ praecepimut
Beck) praecipitnui /i'6ri, exilio add. Iul.cP l (cY. ad 708, 2)
| aliquid Rl Iul.tc | rapta Iul.f* | muliere lulfi | tiae nolentem siae uolentcm RV \ 18 nolente Iul.* | raptores
IuL' | ampleia sit V Iul.H l) sit amplexa R ampleierit T
implexerit /u/. amplexarit Tul." | tenore Iul.P" tenerem /u/.* | tamen] tantum RTIul.* irritam tamcn ex /?()
19 raptorcs Iul,* | eam ante tamon coll. Iul.*t ante
raptoru R vulg. jj tubstantia Iul.b \ rel om. Iul.w | lebis
Iui.e pr. || praeminm 20 legis om. lul.* | tettamentum Rx teBtamentis R* | hoo om. V || etiam om. JulJ t
|| eue om. / | 20 oontingerit V contingnerit T1 oontegcrit
Iul.P | alia /u/.* | praesampserint /w/ v l| uries //.*

Nov. CXLIII 1

708

DE BAPTIS MULIERIBUS

Qui cniin tale stare matrimonium, etsi rapta volncrit, probibulmus et ob hoc parentes raptae malieria deportatiouis subieciuius poenae, si buiusmodi cousensqrint matrimonio, quoznodo raptas imiliereg raptorum
eligentea conubium praemiis honorasscmus raptae datis mulieri? Superfluam igitur eurum dubitatiouem vel
m posteruni resecantes priorem legem per praesenttm interpretari cenauhnus.
CAPUT L
Sancimus itaqne, si rapta mulier, cuiuscumque sit condicionis vel actatis, raptoris nnptias eligetulas 5
esse ccnsutTit, parentibus pra sertim uon conseuticnlibus, nec ex bcncficio legis nec ex tcstamento raptoris
bereditatem accipere vel quocumque modo substautiain viudicare, sed praemium quod per legem uostram
raptae mulieri datum est, ut raptoris et eorum qui auxilium ei tempore invasionis praebuerint stibstantiam
vijidicet, hoc ad parentes, si ambo vel unus supersit, qui nuptiis specialiter non probaotur consensisse, ex
tempore raptus ipso iure transferri, et patrimoniutn raptoris non iain raptam babcre nmiiercm quae couiugio 10
se raptoris inqtiiuare oon pigult, sed iu personas trnn&ferri qnas snperius nominavinius eius non consentientes coniugio. Nam ncfaiios buiusmodi coitus poeuis corrigi, non praemiis competit bonorarl Quodsi
parentes iam decesserimt vel buiusmodi scelcri consenscrunt, substaiitia raptoris nec iion aliorum qui facinoris fuerunt participes tisci uiribus viudicetur. Quam iuterpretationem nou in futuris tantmumodq casibus,
verum in praeterifis etiam valere sancimns, tamquam si nustra lex ab iuitio cum iuterpretatione tali promul- 15
gata fuisset, Areobinde pater karissime atque amautissime.
( E p i i o g u s . ) Quae igilur per banc lcgem nostra stafuit acternilas, celsitudo tua effechii mancipari
obscrvarique praecipiat. Dat. XII. kal. lun. CP. imp. dn. lustiuiaui pp. Aug. auno XXXVII. pc. Basilii
vc. anno XXII.
[a. 563.J
1 quia R* \\ tales ln!.e talem IULP tale in? /1] instarc Iul.P
j[ nrntrimonio lul." matrinionium iiuit Iul.P l j| raptn] rapta
mulieris Iul.e || ptuhibimus JuLbw prohibemus Ju(.cf l J|
et] ctiam Tx\ ob hoc] ab boo Iul.u> adhuo Iul.Pl boc
/u/.* || deportationem Iul.v |j 2 subicimus pocnae R1 V
subiciemuB poenae RxIul.e poene subiecimus (subiciemua l)
exilii Itil.P l {c/. ad 707,17) || conscnserunt V consenserit
/u/.*10 B raptorum mulicrcs lul.P B raptores V1 raptoria
V1 raptort-B raptorura Rl || 3 conubio lul.brwc concubitum Jut.P l jj proemiis bouorassem Iul." H dantia 2' 1 ,
om. l \ mulieris Rx Jul.ae. niulim dutis JULP inulicri
doctibua / (J supcrflua /U/.*P || dubitatione lulJ> Q 4 intcrpretari om. Iul.e pr. g 5 censimus lul.*, om. lnlJ" jj cuiusque / | sint Iul.c J aetatis vel conditionia Iul." pr. [I
raptores IulJ B 6 consueaerit lul.e Q praescntim Tx |j
non om. T \ legis mo] neo om. Iul.b || raptorea / Q 7 bereditate Iul.b bcrcditatis Iul.w ad hercditatem T\ om.
Iul.Pl | accipere iu/.6"""] susoipcre RTl accedere VT*
accedere iubemus lulfl fl quodque V% aed] uel scd R"
|| prituum Iul.c Q 8 ut] et Iul." || borum V | ei auxilium
li vulff. uuxilium et Iul.e pr., Iul." auxilium co Iul.v ||
pracbuerit V1 praebuerunt Iul.v sub3tantiae Jv/.a bona
jR VXIIQ. 0 9 ncndiccnt T aindicent IU1.P 11| hoc] gi boc
Iul.e fl'ad] a lul."flparcntes R VT\ patrem //." putroin
uel ad inutrcm lul.cP l \ vdj uel ai /1| unum IuLe Q nuptiis
specialiter] nuptialiter //.* || probatur V | concessisse
Iut.a Q 10 raptus ipse Iui.PW raptfi subsc Iul.c pr., raptu
ipso corr. Iul.' raptus hia pro / transfcrri] transferre
quaa superius /u/." transferri qua supcrius //.* transferri quua A'1 (c/. v. 11) Q rnatrinioniuni lul.' matrimonio
7u/.* in matrimonium lul." H tam luL* |) rapla Iul.bP H
habere muliere Iul.^P"1 muliircm babere //.* \ quaej
quam IulJ> l Q coniungio Iul.e J 11 raptorcs lul.w \ inquinari Iul.P l \ pinguit Iul." || persona //.' pr. | eas V
earum / corum Jul.P | conscnticnte lul." | 12 nam
bonorari poxt uendiccntur (v. 14) cnll. T g nefarius
Iul.tP nepharium lul.vy om. T g otjbitus T /u/.* coitos
lul.P B poenus lulJ> ptnitus /u/.*"1 R corrigis /u/." 1 1| pn>cmiis luL* II honori /u/. fr ,,13 iam parcntis V\\ decesserint
Iul.rc Q vel] qui V, om. Jul Q sctleris Jul.bvve fi consunserint Iul.cvw substnntiam lul.bcP' l | nec non] atque
Iul.P 11 qui om. Iulc pr. Q participcs tacinoris fucrunt T
|| 14 utribus IuL* |j uiudieentur / u / . ^ / uendiccntar T\\ qaa
/u/.*| furis/i 1 | tantunimodum /u/.* | lo in ptia ctiam T
etiarn in praeteritia (in pracscnti3 v) /H/.*P/|| nostram //.*
|| cum om. Iut? | interpretationim IulTC | tali] t;i!i a
nobi vuly. |J pruroa ta V11 16 iuu.^c IUL^P J ariobinde

Jul.bwc ariobande //. ariob inrle ft arobinde T rriob

inde V, lco /U/.P / || pareiis Iul.P 11| kme R V clarissime T
|j ntque amantissime om. T, atque statuit om. IuL' |
17 nostram VJal.cw || statui Iul." | equitaa . B r i tuae
Ya/.", om. //.* || efftctu Jul." cffectum lul." fectui /u/."
|| manciparc Iul.v inanpari (man om. pr.) / || 18 praccepiat Iui.b precipias IulJ>, post hoe voc. in lul? l addHur
uale (uele p) lco parens carissime atque aniantissime ||
subscr. praestant Jul.bP /, om. /u/. rtce dat. (dat. cat Iul.P)
XIL kal. iun. cp. imp. dn. iust. (dumno nostro iustiniano Jul.P l) pp. a. {aug.IulP) ann. XXXVII. (XXXVI
Iul.b) po. basilii (basilio //.*) uo. ann. XXII. M*t l
il-trfavqfrT} firjvi iowttp zti Xg (J}a<Ji).eias Sxu 1%
143) fitxa inarelav (trtv vnaxtiav 143> BaotXtiov xo
Y.p (ip 143) Theod. n. 143. 150, dat. xaJlavStov 'lavovaQioiv CP. finaiXeiat 'lovaxtviavov tb is' (corr. Xg')
fterd ri]V vnareiav Baciktiov 16 x{? Ath. Alterum
exemptur (nov. 143) mense lanuario {anno imperiiXXXVI)
ad Areobindum, alterum (nov. 150) rncnse Iunio (anno
imperii XXXVII)
ad Leonetn missunt este opinatur
Znchariae in ed.; idcm postta {Silzungsb. d. Berl. Ak.
1882, 998 sg., cf. opp ed. nov. p. 9) mutata tententia
prius exrmplar secundum Athanasium (ubi pro xo Y.$
scribendum putat 16 ff) kal. Ianuariia anno imperii XVI*
p. o. ltasilii anno II. (a. 543) datum esse statuit ad
Artobindtim praef. praet Africae {diversum illum ab
Areobindo praef. praet. Orientis cui inscriptae tunt nov145 147 a. 552. 553): quem illo anno ad bellum CU.TI
Alauris gerendum in A/ricam missum a. 544 inUrfectum
esse refert Procopius de belL VanrfaL 2, 2418 (indtque
Theophanea p. 210213 ed. de Boor). Quod scite exeogitatum quamquam ex ipsa forma latina noveliae o/r*
9uam eommendationem habet, tamtn neque Uves corlicnm
in numerit corruptelat ad duos annos diversos rtftrrt
licel neque ficri potuiste putamus, ut noveUa a. 543
tcripla post viginli annos inutala inscriptione tamquain
nova constitutio denuo emitleretur. Probabilius tt novcUtun Leoni pr. pr. tivt Italiae tive Iliyrici ttvt A/ricat
imcriptam .<, simul exemplum tnissum ad Areobindum
pr. pr. Oritntis. Utrumque txemplar tervuvit App. /u/.,
ut docelur ncripturae diversitate ad 708, 16/ in Colltetiont
CLX VIII noveltarum exemplum ad Areobindum rUsum
priu* positum fuitte tx vicinia constitutionum eidtm inscriptarum 145147 eolligi posse vfdetur (etsi huic rti
non multum tribuenduni): proinde tztutplar Ltoni miuum
allero loco n. 150 exhibuimut.

DE SAAIARITIS

709

NOY. CXLIV l

2AMAPEIT2N.

ait itnoit-tts xe xtu /.vxrcavxes tUrjAtyxirijoav. tooz,ti xoivvv r^/iti

' aixwv xe&tvxa naga xov rjus-itoov nuxgbt roftov u.viivtiooao&u.i.

CAPUT I.

i.rj\p6ftevoi. r.t yao /ajStis xoixcov eYTj, T<J> itgonnxio xnutsico xai xovxutv TztotovoiaS /tsxa xeXt.vxfjv g
xt).tvofiev. diexg xai 6 noi'jrtv <fi).o-ttfir,f^Ei.s xovrois jtnga xov rjftsxegov siargos d~eios xvnoS vo/iov xiiciv
lnixo>vt Sifiovs avxois x).r,Qovofttiv xe xai xXrjoovo/ieiafrat xal xifiZo&ai Xrjydxois rj xnxaXifmnveiv Ttgr.ofieia,
a%oXriati ro Xontbv xal xalfdna]- iayyv olSsninv f^f.t. xrjs yag x xovtov yiXav^Qotrtias dvn^iovS tttviovi
ano8tiavxei elrni oi xa JSitftagsixiuv ftnivoutvoi ov% EXBQOV fj nyas rrofs intfteurpovxat, dXloTOiot'/ierot 20
fiv irjg ix xov usya).ov 9sov xcti aaixr,QOi rjfiwv 'Irjaov Xgioxov rpiXavfrootnini, iicjilnxovxe: Si xai xwr itouirjv
avroli ix xrte T^/xsriocts Sofrnawv fiaoiXeias <ji).OTiiitiov TIOOS XO x7tt afteiroros yeriofrai yvu>urfiy oii iiftv iva
(tiXQt navxut inl xrfi oixaias SiafieivaiBv
S^i
1,1, 66
Athun.
c. /
c I

Nov. CXLIV Iustini Graece lanium extat in M (f. 413 inter novellas Iuslini quinta) et L, c l. 2 in 13
[52; cf. Zachariae Deitr. z. Krit. u. ResttU der Bnsiliken, Sl. Petertb. 1877, p. 4. 14]. Epit. Theod. 144,
3, 3 {'inde Coll. const. ecc.l. III3, 3), DaLamo ad Nomoe. XIV til. 4, 7.
et II pr. ex B habtt Noioc.dm XIVtit. 10, 8, snmmarium Nomuc. XlVtit. ib. p. 586 Pitra.
in. ( 13 OXOJS aiQtxixovs) habet Bt 1,1, 53 religuis omissis.

CXLIV.

DE SAMARFTIS.
Imperutor Iustinus Diomedi praefccto sacro praetorio.
Pracfatio.
hnpiam Samaritarnm haeresin el omni ratiove carcnlem corum vcsaniam saepenumero lam piae memoriae parens imster quam nos ipsi operatn dedimus ul ad tneliora jjcrduceremus,
eorumque animas a mnrbo quo dclincniur liberaremns: twque tumen in plerisqne corum id quod tiohis
studio fuil secundum velerem usum perpecre valuimus. JVam nonunlli ex iis ad tanlam vcsaniatn progressi sunt, ut vel sulutari bapiismale impelralo denuo ad id malum unde discesseranl rcdirenl el eadem
cum Samaritis honorare et eodem furore agi comperircntur. Itatjue jtar esse nobis visutn est velerem
ilium el a patre uostro adversus eos prias lulam leycm renovare.
I. Ac propterea sancimns, ut hercdes non fiant ex tcstamenlis vel sinc his, nen lcgata nccipiant
aut donatioras tnodo res adquirant, sed ut ve ab inlesialo quiilcm vocatos successores habeanl Samaritas
vel omnino haereticos, aut eos qui simulent qnidem sc recluni Chrislinnnrum /idtrn amplecli, re vera aitlem
non ita sentiant neque huie consenlanea faciant, ncvc maijis lestamenla ipsi scribani aul leyata relinqnant
ant donent, nisi orlhodoxi sint et fide et factis qni ea acceplwi sunt. JSam si netno hortim sit, ad sacratissimum aerarium bona eorxtm posl marlem pertinere iubemus. llaquc eliam quae olim iis a patre nostro
praestila est sacra forma legis viccm oblinens, quae iis conccdil hereditatem adire t transmittere el lcgarts
hworari vel tegata relinquere, in posterum ccssabit, neque prorsus ultam vim habebit. Cum enim humavitale eius lcgis se ipsi indigitos osicnderint qtti Samaritarum vesania agitanlur, non alium qnntn se ivsos
accusabnnt, qui qnidcm ct a clementia magni dei el servotoris mntri lesn Chrisli aiienenlur el Hberalitalibus
privenlur oiim ipsis ab imperin iiostro ideo coticessis, ul ud melioretn lnenlem redeant, ncc vcro ul perpeluo
in perversa opimone sua ycrscverenl.
3 inncr. om. L jilxoxonrtog tovaxtrtarbs Ath. O avTOS fiftatXevS {i. *. luxtinmi) 3 / | | dnngxv \Ath.)) vyran^w
M | -I xovxov Lx 1] 6 aina L\~ *xara xb ndXai] xaxa
TOVTO ndXai L xnl xdv xb ndXnt M xai xoTs ndXat
rwn Hombergkio vulfj. \ toarB M] oxi L \ 8 ttal add.
Znchnrwe \ xnvxn hlL rorr. llaloandrr % 9 xt xni XvX'
teVTe L\ xnl iXnxxone (xic) M | $ieXtyx&rtanv * ||
10 KOT' avxhv xix&ivtn L | nnrgot ei crr. L | vouov]
povov L\ K>1 Coil. l,.s, 17 | II 6toni0fiiv fih xXrjforvfiMiv 2>tfiagsixnS tx Sftfrrjxdiy inc. 13 | i.afStiv
Akwor.1" p 12 ~xofn%fo&at f.n Alh.} ixnottlo&at M\\
tiaSojcov: Stfiv LU At',\ Mtaioyovi (unte hoe voe.

hiotus etl 4 ftre Un.) M | 13 /icv LB\ om. M Ath. \

14 ngdxxovjoi I. \ xa xa xnxxrj (si'c) L xa ttvxT/ Ntwor.lOT xn avxT,t Be rnvxa M (| lis de.l. Haloander g
avxns L*\ 15 niaxoi L \ oi xaixa LB Aih.] om M\
16 tXt] xa) (iltv om. xq> La) LB Ath.] 17 T<M M | TOfttitjt LB Ath. 8 17 Ttnph nniQos om. B J xvnoe om.
L*. Esl nov. CXXIX H 18 avxavs Nomoc.m\ Xtynxott
Nomor.m\\ 19 G/oldom 10 Xotibv M\\xnl om. M\2\ x"i)
rrjt Nnmocm | fuyd)j>v om. L | xal OtotrJQOt om. Be jj
XyiOTov nm. Nmoc.d | "22 ix T17S rjftextoae ni-xoti Nomocdm 0 23 fiixgt rov nnvxoe Nomoc.m g * Stafitirottv
MLB Sutficrmtv cum Scrimyero vulg.

710

Nov. CXUV 2

DE SAMAIUTIS

CAPUT II.
Qfiev
8i xov vcaQovros voftov xoie xa JSnftaoeixcHv itgeofisvovxas yecogyovt, ovx alxmv %a(>iv,
aXXa 8ta xde xdiv jtag avxBv yeagyovfievwv xtogiajv avazdaets xal Sia xoiis ixsifrev eieayoftdvovS xqi 8tjfioaiq>
V>6QOVS xa xal TtQotoSove, ayQotxias xe nkavwfievovs. xovxots yao yqatptiv itpiefitv xXrjQovOfiOvt T* X
Xqyaxagiovs xoie avxdiv avtovxas xa xtti xaxtovxas xal xovt ix nhtytov avxdiv ovyyerett, xav ei 2afiaQsnixf,
7t/.dvTj XQaxolvxo, yscapyovvxue pivxot xa yij8ia, w5 xijs ivxev&ev tvitOQias sie xoie %a xctWa xextrji.ivovi i
ipepofjsvvs xal 8* avxcov eit xb Stjftdaiov. xal Sia&rjxdjv Si XWQ11* "' KQOQgiJ&tvxes inl xbv dXXftX(av jjSov
tti.f]Qoy oia TTJV avxijv ngowaaiv.

inel xal firtSerds XOVXCJV BVQHJXO[XVOV xbv XVQIOV xol xtOQiov, Iv w ytto

;v 6 xsXetrrqoae, xa nttQ ixtlvov xaxaXeiipfrivxa. Xafxpdveiv povXopefra. xal xrtv xov in/iteiov xti^iv $XHV
1 avxovy ola Sij xal xoie StjftoatovS <p6(>ovs vnio ixelvov nlrjoovvxa. JSaftctQtixrjv Se axoaxeiea&ai jzttvxsJUo
ov avyxtoQOvftev, aXX ov8i noXixtxbv fiexiivai tppovxiofxa, olSs fifjv cwrjyooalv rj avvedoevetv tj toli Xoyni-ra- {0
2 TOiS avviaxaa&at QTJXOQOIV SXtos r\ viovS naioeveiv. Ei Si xal xives ix xovxtov xv%ovxS tov aeorTjgicoSo
fiaitxfafiaxos (pavelev ini XTJV nooxeQav nXavtyv inaveX&dvxeS, xa onfifia-ia nagcKpvXaxxofievoi TJ xal aXXa
xtva ngixxovree xa SisXf.yxovta aixoie vnoxoioet xb aytov rtnoaXafielv (ianxiofia^ Sq/zsreo&ai xovxovs xtXeiOfiev
xal itQot
i^OQlav
SITJVSXTJ
naoaSiSoo&at. xdis 8i avxals iitayofiev
noivitie xnl xovS aae^rj
nooaxaainv
f
Q
^ Q
JJ
yf
^j
j op&ijs
&ij xav Xi
i
anovefovxa
KXdi Si
l
b firjSi
Si 1
8 xaxa xrjs
Xgiexiavaiv ixioxecos
xolt xotovxots anoveftovxas.
KaXdis
%*iv SSoxel
xb
TXQOXBIPCOS avxoie sisSexeo&ai %qi axQaVTCp jiQosxpsxovxas flanxtoftaxi, dXXa fttxd xivot nagcHpvXaxtjs
VC
ftarrjxrjoeo)! iv aQxovvxi XQ ? yivofiivrfi. <pctfiiv -8fj xovs ftev xrts %oT\Gxr\s StSaaxaXCas bXtos aio&avoutvov
dnl iviavxovt 8io xaxTjxslo&cu pav&aveiv xt xas ypacpae xaxa xb. ovvaxov, xal xore jtooSfpdQsG&ftt x$ xijs
tmoXvxQioaeoJS ayttu /JamtaftaTi, xfi fitxavola xov xoaovxov XQOVOV xaQTtovftirovS xrjy tas dXrfitus unoXixocvoiv.

TftJv Xpioxiavdtv aanat,Ofitvq Sogav al&vS xal rrje ^co/taixrjs anoXaieiv ilsvfrepias.
('EniXoyos.')
Td xoiwv jtaqaaxdvxa rjftiv xai Sta xov ftapovxos SqXovfiava vdfiov r\ CTJ iv8ooxr,t
TtQOXi&eiaa xaxd xovs avvrj&eis xonovs (>ycj> xal nepaxt naoa$o&T}vai XQo:ia*dxa). D. XV. k. IOQ. CP imp
do. Iustini pp. Aog. anno VII. post cons. eiusdem anno VI.
dm

[a. 572.]
m

c / / 3 ex S habet Nomoc. XIV til, 4, 4, rrpelit Nomoe. 4, 7 (utroque loco initio ad textum ipsius JVomo*
canonis in brevius eontracto); aummam Nomoc. XIV tiL 4, 4; c/. 4, 1. 4 tummam Ath. repetunt paralitia
Ath. 18 3.

II. Excipimus autem a praesenti lege colonos gui Samaritarum partes sequuntur, non ipsorum
gratia, sed propter condiciones praediorum quae ab iis coluntur el propter tributa et reditus qui inde
fisco inferunlur, cum praesertim ex rusticitate errent. His enim permittimus heredes et legatarios scribere
et ascendentes et dcscendentes suos et cognatos ex latere, guamvts Samaritarum errore teneaniur, ut tamen
agros colant, cum uberior inde proventus ad possessores praediorum et per eos ad fiscutn dcferatur. Sed
eliam sine testamentis praedicti aUer ad alterxus hereditatem venient propler eandem causatn: guandoquidem
etsi nemo horum inveniatitr, dominum praedii, in guo colonus eral qui defunctus est, guae ab hoc relicia
sunt accipere volumus, et fisci locum eum obtinere, quippe gui eliam publicis tribuiis pro illo satisfaciat.
1 Samaritam auiem militare plane non permittimus, sea ne ad civile guidem munus accedere neqxte advocatum vel assessorem esse vel omnino inter disertissimos rhetores referri vel adulescentes instituere.
2 Si guos vero ex iis salutari baptismate impetrato ad priorem errorem redbre appareat, cum sabbata
observent vel etiam alia aliqua agant quae coarguant per simulationem eos sanctum baptisma accepxsse,
eos proscribi iubemvs et in perpetuum exilium tnilti. Atque iisdem poenis etiam eos subicimus. qui impium
8 patrocinium contra rectam Christianorum fidem istis praestent. Bene autem se habere viactur, ut non
protinus recipiantur cum ad immaculatum baptisma accurrant, sed cum quadam observatione et institulione
per sufficiens tempus facla. Dicimus autem eos quidem gui bonam doctrinam omnino percipxant per duos
annos tnstitui et scripturas guoad fieri polest discere, ac lum iemum ad sanctum redemplionis oaptisma
acccdere, tanti ternporis paenitentia vcram redemptioncm lucratos. Qui autem admodum pueri sunt et
4 doctrinam non intellegunt, eos permittimus etiam sine hac obseryalionc sancto baplismate dignari. Nullus
aulem Samarita servum Chrislianum habebit, sed simuiatque is adquisitus fuerit, slatim in libertatem
rapiaiur. Quodsi servus in simili atque ipse perversa opinione sil, liceat ei ChristianorumfidemainpCectenti statim etiam Romana libertate frut.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per praesentem legem declarantur tua gloria locis
consuetis proponens ut ad opus effectumque adducantur praecipiat.
1 iatpovp.ev St] ixi^ov /tev STJ M | XOVS xa) xavxa 8i5a.oxa.XiaS Nomoc.4] XWrf* 8t8aaxaXlaS Atk. Nomoc
o r v
M | 2 ota. xal om. Bc | xde Nomoe.am] xi\v ML II XlVtit 4 , 4 ftsia *f i?ffT^C 8i8aaxaXlas M \B')
a
aixov L B avoxdoeis M Nomoe.an(] axaxaaiv L (Ath.)\^ StSaoxar -L || oXrjv
AI
|. aio&avoftitwe}
i^axro
.

,
..mw^iwrt
r
xove ixel&ev eiaayofiivove M Nomoc.Am\ xdt ixtl&sv
sic) Laa | 18 8val L g| xaxyXeto&at
xarrjleio&ai M
Af xaraaxsic
[tic)
aiaayoftdvat LBC | xtj> -8r;/ioolq> LB* Nomoe.dm:\ om. M TOTeJ xovt M | TXQopdpiofrat Bc nQoatpxto&at Nomoc.u
dm
m
(| 3 (po^ovs AI Nomoc. ] tpoQas L eicnpogds B*flxovxovs 19 XvxQcoattos L Nomoc. dnoXovxQwasaii B* | ayiqf
Nomoc.m S 4 XtyaxaQlovS Nomoc-m || xai ti Be, ai om, LB\ om. M !| xovi xoaovxove xQoyovt AI rrj xov xoaovxov
Nomoc.Am 1 aaftapeixixTJ
nXdvq xqaxoivxo Be Nomor.dm\ Xqovov Nomoc.dm xrj xoaovxou xQ&ov Bc | &noXovxQ&~
f p J
Oaftaostxixr] nXdvrj
Xdvrj xqaxoixo L aauaoixtxrj
aauaotxixr} nXdvrj xgaxga
eiv Be || 20 SiSaoxaXinis L j owtovrae Nomoc.m 4, 7 |
xoie
xexxqntvas La H6 tpeoofttvov M | xbv
tpiafiev Nomoe.m pr. 4, 4 >| napaxijoijatas] nnpa xrfl
| oll TtQopq&ivxts inl xav aXXrjXatv iovot xXt}$&- ias M I z<u(>ic] XC*TOS] A/D 21 xd}\ xov B*\ 22 avra>
vofiatv {ex xXqpttvbftove corr.) Affyl ftrjSev L I 8 xaHaloander] airtd.v libri || o oixixtje ttq L] 6 oixtrrji
fttiov B 1 10 noXixtxbv] inl noXmxbv L | 11 tj viovt
ioxiv Af sirj 6 oixdxtjs B | 25 71 Qoxt&ilan L\*ubtcr,
a
LB) qv xov M D 12 inavtX&bvras L fl cdft^nxa Afjj om. Ath., le<ptovt)d-ii inl xov 5 txovs fiaatXetnt hvaxt'
r\\ xal x
xa aXXa xtva L xal {rj xal Fahrotu*) dXXn xiva viavov (corr. 'Iovoxlvov) Thtod. \ 26 iustino M I D<wt
Ath
ij nXXa
xtvn BB rjrjxal
xalM%
M%16
16ainovi]
ainovi] Onftapsixas
Onftapsixas conss. eiusde tuin. III 3 / (VI corr. Payius diu.
x xtvn
Ath. ij
nXXa
N * j| qotpvXaxr^s Nomoc* fl 17 8i B* g TJJff ^(wyffr^S p. 333)

UT DE CETERO NULLAM LICENTIAM

711

PME

Nov. CXLV pr.

CXLY.

Auth. CXXIII

flZTE TOY AOIOOY MHAEMIAN AAEIAN

UT DE CETERO NULLAM LICENTIAM
BXKIN TON AOYKA HTOI BIOKfiAYTHN
HABEAT DUX AUT BIOCOLYTA LYDIAE ET
KATA 0>PYriAN EKATEPAN KAI DI2IAIAN LYCAONIAE IN PHRYGIAM DTRAMQDE ET
HAPAriNESeAI H TINA2 TSN AYT0I2 I1P02- 5
PISIDIAM. ADVENIRE ET RELIQUA.
HKONTflN 2TEAAEIN KAI2YNEXEIN TINA2,
AAAA MHAE T 0 Y 2 TfiN AYTS2N EDAPXIflN
AUIENAI I1P02 T 0 Y 2 TA2 T0IAYTA2 APXA2 EXONTA2 EIII TE AYKAONIAI KAI AYAIAI K AI TINA2 IIAP' AYT0I2 YHO MEM*PIN 10
DOIEI26AI, TflN nOAITIKfiN APXONTGN
IKANQN KA6E2TQTftN TAI2 ANAO>YOMENA12 YnO6E2E2IN EnEHlENAI.
Idem Aug. Ariobindae gloriOBJSSimo pp.
0 avxos ftaailels 'AQeofiivScp in&Qxq? itgcuxtaglov xal
anb ijiaQx&v ffjs svSaiftovoe noXseoe xal ax^axijXdxrj. 15
f )
Toit ael naosfininrovai rrjv ngot( P r a e f a t i o . ) HIs quae semper incidunt compeixdojozt ^eganelav
evoiaxovras, inetSav ra
tentem singulis
medicinam inyenientes,
<juia
utiiitates
g
g
y
j
tlat nageJLfrri, naXttrTji
rTjinoorioas
noorioas ytrofisfra
ytrofisfra quaeret
quaeret. iterum
iterum prioris
prioris efficimur
efficimur ordinis
ordinis, usque
usquead
ad
/
hv
, n&xQ* fiovov rov jienovr/xoroe
ihvi ^
iar^einv
solum dolentem medicinam sistentes.Q Quod tale alixal 6 nagmv r\fxatv &l
&eloi 20 quid
Modice
l
S?
id ett pracsens nostra
t eacra vult
l llex. M
d i enim
i
fiovXsrai voftos. SXiyca yag TZQOTSOOV rovzo (ih> aiaprius aliud quidem indisciplinationes populares aliud

. xavrats rs xal noos ye Avxaovia xal sivhia 25 Lydiae militarem administrationcm praepoauimus, duQcoTixTiv a.Qxt]v insa%r)o<t(itv, Sovxa rjxot /9*o- cem (aut) biocolytam nominantes eum qui super banc
*a>Xvri)v ovoftdaavres xdv inl xoixov xov fxiqovs xe- ordinatus est partem. bed nuac adierunt nos qui
Nov. CJCZ,F(== Aulhent. CXXIII) Graece extat in ML, rvbrica tt e. 1 {Btajtl^Ofuv i^^a&at
. . . . . ) tn
B 6, 20. In M loco nor. CXLIII et rubriea et cap. 1 (QtanlXftfuv 4T]Qrjo&cu
) pariter atque tn B scripta
exkibetur adiecto brevi epilogo, tequitur statim ut n. CXLV inlegra novella. JEpit. Theod. 145, Athan. 4,23.

CXLV.
KE ULLAM IN POSTERUM FACULTATEM HABEAT DUX SEU BIOCOLTTA JN UTRAMQUE
VHRYGIAM ET PISIDIAM VENIENDI AUT ALIQUOS EX JIS QVI AD IPSOS
PEHTINENT
MITTENDI ET QVOSDAM COMPREHENDENDI, SED UT NE HABITATORES QUIDEM EARUNDEM PROVimiARVM
DISCEDANT AD EOS QVI EIUSMODI MAGISTRATOS 1N LYCAONIA
ET LYDIA GERUNT, ET QUERELLdM COMRA ALIQUOS APUD EOS INSTITVANT, CUM
CIVILES MAGISTRATDS IDONEl SINTAD CAUSAS QVAE EMERSURAE SINT PERSEQUENDAS.
Idem Augustus Areobindo praefecto praetorio et expraefecto felicis urbis et tnagislro militum.
Praefatio.
Cum iis quae semper incidunt dignum per singula remcdium reperiamus, ubi neccstitas praeteriit, rurstts in priorem ordinem revertimur, quipve gut in ea dumtaxat parte quae laboravit
mtdicinam cohibeamus. tale qnid eliam praesens sacra lex nostra vult. Nam cum pattlo ante tam
turbas civiles, quam laironttm incursiones per Phrygiam utramque et Pisidiam ficri comperissemus, ita ut
eius rei cura civilem administrationem excederet, et his provinciis et praelerea Lycaoniae et Lydxae militarem magistratum praefecimus, ducis seu biocolytae nomine imposito ei qui ad hanc rem constitutus est.

1 rubr. Ilepl xov Sovxbe 17 flioxtoXvTOv Avxaovtai Xvxaovlav xal XvSfav M | 26 iitaoxrjOafitv rtxay/uvov] ad conitilutionem nune deperditam novellii XXIV
*a\ Avdias Theod. (cf. ;) | 3 xbv om. Be | tjxot] fj
xov B rj ind. At\. | piat XOJIVXTJV Ath. | 4 xaxa] tt XXV recentiorem, fortatte aequalem nov. XLI re/ert
e
6
xal xara B || xal UiOtSiav B Ath. f] om. MLBf || 6 Zachariae
axtlXttv] iv aixdis atiXltiv Ath. | 7 xovS xa>v avxaiv
inafxtoiv initvai Bc xoi/S xwv inaQxiwv avxbv antevat L rovs oixovvxae (xat') aitaS inaQxfas Svvaa&ai
nov. CXLVeAuth. CXXIII inter extravagantes in
nctQaylvao&ai Ath. { 8 xovt om. L* | xas fx0*"1*1*] appendiee ab alio librario tcriptam exhibet T /. 180f,
*axa xaigbv xat ainas l^ovtac aoxnt Ath. | 9 Av item r, qui/. 87 inilio mutilut inetpit a verbis habet
*aovlas xal <P(rvytat Ath. g na$ avxoie om. Ath. | 10 fidutiam et conprebendere innoccntci (712, 12) | 2 rubr.
vnb [lifixpin jiottiv Ath. | 12 ixavcov) XCLV ixavwv B* om. V | 3 habebat T | biocolita lidie et lioaome in fri\\Z vno&eeeis Bc x("7/OTxaIs vno&dotoiy Ath. | 14 giam T (et ita VT cotutanter) | 5 piiidia T | 14 arioi(>if}iv8co M aQtovivSa Alh. eod. g 17 quia ntilitatea ninde VT, Areobindo vulg. | glorioaissimo pp. om. jTg
quaeret? e | 23 irtpav Af, om. f \ 24 pott XTJV rov npd- 16 Eii qnae T Hisqne V | 17 *ntilitates quaeret {forU
ypnxos in L pergitur aXXa f*rt$i xoXe rjSq 4x xavrrjt praestat quaerunt)] utilitates (utilitatem T) qua rei libri
fov xrfi Sta&ijxTjs xxX.Bsnov. CLIXpr. {OQCL ftr\ noX).a(qaae utilitatii tunt praeterierint vulg.) f 18 priorcf efflXiinrjxat 3ia xo navrcot aaifitptavov xr,s iwoias ad- oimar ordines librx, eorr. vulg. | 19 medioinus V\ *ti"otef m. 1 tn marg.), quae media Uguntur inrie a vv. tcotcs] sustinentes (sustinentem T) libri 121 alium quiiniuiXttav xaftats rt CLIX. pr. T<U ainat tvyirt' dem indisciplinatorc* pluralea alinm T \ 22 Phrygiam
<*HXXQ> fiov iyyovto pratpotlere intrusa sunl nov. CXXXIIJ atquc] frigiamque 1? S 2:t exccdat rei Kroll\ scit arei V
C(
*p. 6: dt quo errore tx ordine duorum archttypi qua- cindat rei T | 24 licaonice V \ 25 militare TJ 26 aut
ttrnionum turbato repetendo diximuM ad p. 675, 2 | 25 addidi (seu add. vulg.) \ bi :tohtam T

Nov. CXLV 1

712

UT

DE CETERO NULLAM LICENTIAM

rayftivov. aXXd *nl vvv ngos^X&ov TH&V oi <Povy!av Phrygiam utramque et Pisidiam habitant, ut ca quae
ixaregav xtti UiatSiav otxovvres, xd yiv IZQOJTJV afinopridem commissa sunt in eis compesceantur, diccirtes
rnvofieva %nx aixas navoaa&ni Xiyorxts, xnl ovxe
neque latrocinia in locis illis compescita; neque enim
Xvarr^a xaxd xovs ronovi ixiirove avreoTavat ovx' in hominibus enutriri provincias, onus vero non fcrti
eie dvSpae ixx$i<pto&ai raie i.iapxicus, ro Si paoos 5 a nobis inveuti cinguli, quod ministrant ei insolitooi ftotir trfi nap r,ftcSv inivEvoTjfiivT.s dgx^s, r<^" r u r a dignitate et adprehendentium aliquos et damnis
vTir^otrovfjiviDv avxjj cwtxtos
innpotzaivTcov xdls
adficientium, et militariutn turbarum rej>leta loca illa,
iTinoxinis xai ovXkafipavovxcov nvas xai ^fiims imet omnino inbabitabiles eis esse provincias: etenim
XQtfiovrtov, xnl atQaxionixfov &o(?vflo>v iftnenlrjafiset ipsis contra 66 civilibus iudicibus copiosis ad rei
va>v rtov rojtojv ixsivav, xai oXtoe dotxrjovs aiidls 10 correctionem constitutis, et eorum qui provincias ha
xds inttqxias elvaf xairotya xai ainmv xufr* eavroie
bitant multos aliarum quietem facientea cingulo isto
TCJV nohxtxaiv aQxointov ixaveZv nybs xfjv rov nyd'
abutantur {nentfio?.f]), et comprebendere innocentes,
y/iaxos inavoQ&waiv Svxtov. xal yao 8rj xal avrcZv et quac noa suut dici in eis agL
xwv tas inctQxiat oixovvuav noXXove xrtv ereooiv TUtixetav evQT}ua noiov/uivovs T/j x^S ^Qyfj xnvirje ano 15
xexpija&at ntqifioXf, xai owex*iv xov* avev&vvovs, xai
xavxg xa /it} Sixaia o<piotv avxole xaxaitqdxTea&at
CAPOT L
Tavxa itoXXaxis einovxae avxois tXe^aitvrte inl xbv
Haoc saepias dicentes eorom miserti ad praesenixitQvvxa &tlov ri/taiv fjX.9oftat> vofiov, Si ol 9i<mitem sacram nostram venimus legein, per quam san^ofiBv dgrjgiio&ai IOV Xotjtov xas eiojjnevae r,f,iv innQ- 20 cimus auferri de cctero quae dictae sunt a uobis
Xias {(pnpiv 8fj <Pgvyiav JSalovxaoinv xai &gvyiav
provinciae (dicimus autem Phrygiam Salutarem et
n<ixaTtavr,v xai IliatSinv) xr,t aQxrfi ixsivr;s, ?,v Itvxals
Phrygiam Pacatianam et Pisjdiam) de ciugulo illo,
T* xai ngoi ye xfj Avxabvatv xai TT} jivSuiv ineoxqquod tam ipsts quam Lycaoniis ct Lydis imposuimus
oaftev TCQWTIV, xai fiTjdeuiav aSemv ix rov fiaoovxos
olim, et nollam licentiam ex praesenti esse eis qui
tlvat xoli ixeivt]v fyovo*, *hv (OT* rj iv al-zais yivt- 25 eam babent administrationem aut in eis ficri provinad-n$ xals inag^Cms^ cos dgxixTjv fyovol xiva nods
ciis tamquam diguitatis babentes aliquod cnm eis
aviasjitxovoiav,
rj axeXhiv xiva xrji xdgews xije alparticipium, aut transmittere aliqucm de officio suo
rdjy 17 xal xd>v dXXwe avxoii npoiijxoi^xcov xal awiaut aliter eis competentibus et comprehendere alixetv xirdtf dXXd fiqSe aixolt dStmv ehat xoit ix
quos, sed neque eis licentiam esse qui ex illis proxa>v inaQxiuiv ixtivwv xqixnv jipoe xoi/e ixdaxoxe 30 vinciia Bunt currcre ad unumquemque banc babeutem
xaixrjv fxovxat xrp>^doxrp xai fteuyiv dnori&eaftai
dignitatem et querelam insinuare adversns invicem,
xax' aXXr).u)v, zixt vneg %qrtfi.dxoiv eXxa vnio iyxXysive pro pccuniariis sive pro crimiualibus fucrit quod
ftaxoi xb xtvovptvov eirj' notvrjv itpoQwpivots triginta movetur: poenam metuentibus triginta librarum auri,

Sed nunc gvoque adierunt nos qui Phrygiam utramque et Pisidiam incolunt, dicentes iam desiisse quae
olim in iis provinciis commilterentur, nec latronum tnrbas in illis locis exislere neqne in seditiones defkcti
provincias, neque vero onus magistratus a nobis excogilali se ferre, cvm minislri eius adsidue provincias
peragrent et homines aliouos comprehendunt damnisque conteraut et mililaribtts tumullibiis plena sint loca
illa, atque omnino inhabilabiles sibi provincias reddi: tametsi etiam ipsi civiles magislralus per se sufficiant ad rem emendandam. Etenim etiam ex iis qui provincias incolunt multos tx aliorum modestia
lucrum facientes huius magistratus velut integumento abuti et innoxios comprehendere, atque ila quae
iusta non sunt sibi oblinere.
1. Haec cum saepius dicerent, eos miserati ad pracsentem sacram lcgetn noslram venimus, per
guam sancimus, ul in poslerum praedictae a nobis provtnciae {Phrygiam dicimus Saiuturem ct Phrygiam
Pacatianam et Pisidiarn) a magistralu illo, quem et ipsis et praeterea Lycaoniae et Lydiae olim praefedmts, exemptae sint, neve ulla inde a praesenti iempore facullas sil iis qui magistralum illum gerunt aul
in ipsis provinciis versandi, guasi qut administraUonis atiquum partem in iis hubeant, aut guemquam ex
fficio suo vel iis qni alio tnodo ad eos pertinent mitlendi et aliquos comprchcndcndi, sed ut ne iis quiem gui ex provinciis illis sunt ad eos gui gnoquc tempore hunc magisiratum gerunt accyrrere, et querellas inter se instituere Uceat, sive de pecunits sive de crimine quacstio moveaiur: alque iriginta librarum

1 xal om. s || 3 xar' avxcts ifs] xa2 xalxn L'' *olSi ML

| 4 ovvtoxdveu] composcita e | *ov8' M oidi L neque
enim s || eis {om. L) av8(>as ixrgecpto&at xale innQxiaie
(prorincias s) corrupta;fort. leg. tie avaQxlav ixxQiittofrai
xas inrtffxlas (c/.IH, 21); OsenbrHgyen dvH^OfovlaS (cf.
191, 19) vel simiU quid requiritt tvavSgtav non recte
Zaehariae | 6 Tjs] xaXe La | xav innQxi^n] quod
tninigtrant ei insolitorum dignitate? ff g 7 avxvwt L\
8 ov).Jst(i(iavoftivmv L | ^rj/iiae L | 11 xndf iavxoie
13 avxdjv om. L g xa&* iavxwv vertit s | 13 xal
ya^ Srj xai avrdiv] et f | 15 tvptfia L, om. f | 17
xavxtj xk ftri Slxaia a<piotv atiois] quae non aunt
dioi in eis | 18 iinovxts c? | 20 iat{>tio&a$ La\\
24 post intoxiftafitv nQonjv quae neguuntur omnia om. Bl
|)25 J] ita? f || 26 xds inapX' L \ 28 jif>osr]x6yxa>r
avxoi; om. B(e) | tvix*iv M priore loro \ 30 npot xois
ixdaxoxt xnvxrjv {xoiTftc] ad unumqaemque bano habentem r H 32 tyxirjftdxtov B s (! 33 xqtnxovxa (X' M)
Xtxqtov xCva^v M priore loco, LB | vfogittpiwvs M
prtore loeo

1 piscidiam T (id. infra) |j ut om. vulg. | 3 compensitu T | enim delet Beck | 4 ferre Bcelc | 5 ciagttlo V | quod dignitate tensu eassa non exptdio;
olim fuisse qui m. ei insultantium di^nitati putat Kroll
|! ministrat V | insolitarum f | 6 dignilatem V | adpruehentium V | aliquurum 7* j 7 et ad militariutn V
[l repleta] et repleta T \ 8 eis tsse V] esse eia T culg.
j| 9 ad re correptionem V \ 10 qui (ex corr.) per prouincias T | 11 aliorum quictcm inTentum facientes, quo
cinguli huius abuUntar ntqtfioXh vulg \ isti F* | 12 pust
abutantur (habitantur T) add. hhri: pcrhiuole (perhjbole T) dioitar quando iudex habet multoi homine* et
in ipsoi habet fidutiara (a vcrbit babot fidutiam incipit r); gloM.iam om. vuli). qunt tamm recpit mptfiolrj J 13
eos vulg. \ 18 inscrti V | 22 cupatianam r | 23 liihauniis
T liaconits r\ lidiis lihrifi24 nulla VI prae?nti] pnes.nti UmporeK||ett om. F||25 aut Beek) ita/i6n|26 dignitatcs libri | eiu r | 27 du officio IUOJ de inofiioioso T
|| 30 *ourrere] eurrigore libri | bano om. r | 31 digniUtcm
om. Tr\ querelas V\ 32 fuerit om. V

HABEAT DUX BIOCOUTA LYDIAE

713

Nov. CXLV 1

librarum auri, u>s fjfKor nnanv ndgoSov npos xde utpote nobis omnem transitum ad praedictas a nobis
tigquivai r./iiy innoxiat aTioxleiovxwv xols xnra xni~ proviucias exclu-leutibiiB bis qui per tenipus hahuerint iliiniitatein, aut bis omnino qui in eorum ordincm
ovoi xrtv UQX*IV V T01' o/.ios tts xrtv xiv xrtv
ai><i<f>egottt'vois. dtixt ovxe nootrd^eii in lv.ei-relati fuerint, ut peque praecepta in illis provinciis
Qx
j xole
van xdls inagxtort
V
~~~~xar** avxai
--'-'-- oixovoi
---"-- noi 5 aut contra eos qui in eis babitarit faciant, ncque
ovxe oXXcos olxetwoovrai
eli aiias aliter sibi aliquid viadicabunt eorum quae in eis
tpifofiivcov, dXX djjxeofyoorxat rfj xs Avxaovoiv rjj feruutur, sed contcnti sint tam Lycaouiorum quam
ie /ivStov, xar arxne xtXevofxes'ftovas, wiavel xi'v Lydorum, in ipsis iubcntcs solis, tamquam si in prinUQXTJV xtus Svo xavxatt innpxiais neotexXeioaftev xrtv
cipio istis duabus provmciis conclusimus diguitatem

TiolnixcHv a^/oftta ine^tovxcov aixaoi xails xa otnnibus quae tam in pecuniariis quam iu crimiualitls xprjnnra to7s is tis tyxljfiara fiAenovoiv eidoxcov bus respiciunt; scientlbus bis, quod si quodlibct
avnui', tbs si tivot ytvofiitnjt Xrjaxeiat ij ifodov xax 15 factum tatrocinium aut iuvasiouem iu ipsis iocis aut
aiiove rove TOTIOVS TJ nfntgiaeios nQayftaxutv [ec] (irj ablationem rerum noo vindicent et ablatum viutlicalnt\0.frotiv xal tb ayntQtiKv ixSixtjaovatv, i* rfjs
veriut, ex ipsis suis facultatihus ex hoc datum diaacpwv avtuiv ncoiovoia* trjv Ivjevfrev tflpiav &eoa- peudium curaturos ueccssitatem babentcs tam in
nevetv ZvayxaoS-rjoovTat, roiro ftev Sxovtei tr,v a.Q%i]v cingulo constitutos qimm etiatn post depositum eum.
TOVTO Si xal ttamd-ifttvoi ravtqv.
oitre xov ei net- 20 Qnod vel si tefflptaverit post praesens tempus qui
Qafrzirj nobt xbv instxa XQOVOV O xr\v ini Avxaovias
Lycaoniae et Lydiae militarein babet di^nitatem aut
xai s/vStai ar^njitoTtxi,v ixcov agxvv V atrroe yiv*ipse ire ad praedictas a nobis proviucias aut dirigere
ofriu xaxa Tof eiorlfierat rjinv tnaoxias fj oiiilai
aliquos de oificio 8uo, liduciam damus episcopis ciiivn xcov tx rije jd$ea>s rijs avxoL, 7taooi,aiav 8iSo- vitatum prohibero eum aut eos qui ab eo destinati
ptv xoTs xdiv TtoXetov iniaxonon etoyetv avxov ij xovs 25 fueriut irruere volentes, et cxpeilcre de locis cus,
nap nvxov axeXXouivove int^rjvai SovXoitivovs, xal utpote scmel per praesentem sacram prohibitos leuein;
anelaiveiv ruiv xonaiv avxovi u)t ajinj- ota xoii naBUper quod ct poi'nam triyiuta libraruai auri iuiponi
(>6vxoe &tlov xexcoXvfietove vofiov ngot xih xnl HOIVTJV tam ei qui pro tfmpore reget cingulum quam. bis qui
triginta libraium auri imxela&at r<p xs xaxa xaiQbv oboedire ei deputati sunt, sive talc aliquid ille iubcat
k'xovxi rrtv OQX>,V TOIB xe vnaxovtiv aixov raxayftivoit, 30 aut isti praesumpstirint ministrare; ct supcr baec
ti y TI roiovrov ixeivoi xtXevoit, rj axnoi &aQgrtaetav cinguli amissioue pericJitabunt ipsiusque substaotiac.
inovQyiiv, xal Ttooi ys rfts dgxrje fxnxwaiv xivSwQV
xt ntfji TTJV ovaiav avxijv.
CEntXoyos.y
'H afj xoivw ivSoixt}S xa. Sta xov
naoovxot rjftaiv frsiov Wftov d"toniod'evxa yntiaxovaa35
non'o8xat fiev y/foovs dxolovfrovt avxdis, iSixxoit 8i
XQrjaexru xal 7tgotxa^eat ngot xoie X'\t inaqxlne L&vvovias xai xovB xcuy noXtiov imaxoTtovt, wtxi xai

auri poenam meluant, guippe cum omnetn in praediclas a nobis provincias adilum praecludamns iis gui
pro lempore magistratum gerunt vel gtti ommno in officium eorum referantur. llaque ncque praecepla
de illis provinciis vet iis gui incolunl eas edent negue oPter guidquam eorum guae ad ipsas referuntur
sibi vindicabunt, sed coutenii erunt Lycaonia el Lydia, in iis sotis impcrium habentes tamquam si ub inilio
his duabus provincus magistratum eorum coercuissemus nnlla ei parte in Phrygia ulraque aul Pisidia
dala. Omni enim di/ficultate inde oriunda provincias illas liberamus, cum civiles magislraius omnia perse*
quantur, tam guae ad pecunias quam guae ad crimina speciant: gui quidem sciant, si guo lalrocinio
peryclralo in locis ipsis vel invasione vel rerum erepliane non pcrseguanlur rem ei ereptnm vindicent,
se rx sua substantia damnum inde orlum resarcire coaclum iri tam magisiralum gerenles guam eo drposito.
Quapropter si posleriore tempore is gui in Lycaonia el Lydia militarem magisiralum habel vet ipse provincias guas aixinws acctdere vel atiqucm ex officio suo mittere ausus sil, facultalem damus episcopis
civitatium arcendi ipsum vel eos gui ao ipso mitluntur ingredi volentcs el ex locis illis expellendi, ulpote
omniuo per jpracscnlem sacram Ugern td facerc prohibilos: practcrquam gnod eliam triginta librarum
auri poena immincbit et ei gui pro tcmpore maijisiraium gerit et tis gui oboedire ei iussi sunt, si guid
eiusmodi ille praeceperit vel ipsi minislrare ausi sint, atgue insupcr amissio magislratus et de ipsa subsianlia periculum.
Epilogus.
Tua igitur gloria iis guae per praescntem sacram legem nostram sancita sunt, cognitis
et decreia cum iis consenlanca fackt et ediciis et pracccplis utclur ud cos gui provincias regunl aiguc
1 f}(/7v om. La H vrtoxhinvrcjv B \ 4. 6 *ov$i
oi8i M L B \ 8 xax' avxi'e] xnl xavxas L { 9 xf\v
a$xh*' 0>n- B \ YA int^tovxan1] dignas e | lb tl om.
llaloandcr cum e | 17 l&iX&ouv M priore loco | 20
xai om. L | 22 ytvia&ui B | 24 xtva\ aliquos e II
avxov cum Scrimyero vulg. \ 29 X(/tdxoyxa (jT M,
XQKOV L) Xixowv xfjvolav M priore loco, LB | 30
ttxayftirovi L* | 31 tX yt) sire (i. . uxi) e g xtXtLoti M priore tocot E\ xtXtvtt M tecundo loco, L
xiltvot cum Serimqero vulg. g frappqaitty L | 32 *lv8wov xt] pcriclitaliunt r, unde xtvSvvtvuv temere
Haloander | 34 epil. om. e; M priort loc.o breviort.m
habel epihgum xa xoiwv napaoxdrxa rjitr *nl 8$a
loiSa rov ittiov SrjXoifiira vouov rj aij vneooxh fyyV
kai Tttgazt jmpadoutat antvodiat \\ 36 dxOAov&att L
\t8i*toit L

1 ad prttcdictia] apnd dicta T\1 qui tcmpus pcrhabncrunt r | 3 qui om. VT | 4 fucrunt r | 5 cia vulg.)
ea libri | 6 eorum quae] eis Va, dtl. V* | 7 unt V% 8
iubentcs vulp. {c/. ad v. 29)] habitantcs /i'6ri | 9 istis
duabut ittii Ffl oonclusisscnms vulg. | 11 hac r B 12 pruvintiara Tr | indicem V | 14 rcspiciunt: scientibus] rcpitientibai r g 16 ablationem vulg.) ablatioKoblatio Tr
|| uindicetur tibri | oblatum T \ 18 coratores V | habentera libri | 19 conitituto libri, eorr. vulg. 1 cum
Tr) in eum V | 21 licaone [tk) r fl tnilitare V \ 22
ire ipe V | 25 et om. V | 26 per] prae V* \ sacri r || prohibitot vidg.) proliibitur V prubibctur r probibebitur T
g 28 quam] qucm V | eis r | dtpotati V dcpuU r pr. \
quid T \ iubcat vulg.] babcat libri g 30 ipsi vuly. |
31 cingulU V \ ammiuione r

Nov. CXLVI pr.

714

UT LICEAT UEBRAEIS 8ECUNDUM

QJvtu
xox-xov xara rae nolett xbv vdftov xal
nnai Sf,Xa yeviofrai ra xaxa xaixrjv rjfiiv nagaaxdvxa
ii]v ngoyaaiv. Dat. VI. id. Febr. CP. imp. dn IustiPat. id. Feb. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug. anno
niani pp. Aug. anno XXVI. pc. Basilii vc. anno XII. 4 <X)XV. pc. Basiiii vc. anno XIL
[a. 553.J

CXLVI.
Auth. CXXIV.
R: UT LICEAT HEBRAEIS SECUNDUM TRADITIONEM LEGERE SA.CRAS SCRIPTURAS LATINE VEL GRAECE VEL ALIA LINGUA, ET
10UT DE LOCIS SUIS EXPKLLANTUR NON CREDENTES IODICIUM VEL RESURRECTIONEM
VEL ANGELOS ESSE CREATURAM fy

IIEPI EBPAU2N.

*O avxbs

q> ivSo^oxarta

Idem Aug. Areobindae pp.

( J Q p }
xgrjv fisv 'EBoaCovs xwv IBQCOV
( P r a e f a t i o . ) Necessariura quidem erat Hebraeos
axoiovxae BiBXicov firj yiXoiS TtQoiXBvqxdvai xols ygcift15 sacros libros audientes noa solis liiteris adhaerere,
ftaotv. aXXa jtQOS xae ivaizoxttpirae
airdls nQoynj- sed ad reconditas eis prophetias respicere, per quas
xeiae ogav, 8t tov xbv fiiyav &ebv xal awrrjoa xov
magnum deum et salvatorem generis humani lesum
xcSv av&QWTtoJv yevovs Iijoovv xbv Xptoxov tcaxav- Christum adnuntiant Sed etiamsi iuseusatis semet
yiXXovOf nXr\v aXX' ei xai aXoyon atpas avxovs e^- ipsoa interpretationinus traileutea a recta usque nunc
urjvetais ni8i86t>T8S rrts ogfrrjs axoi xai vvv anona- 20gloria aberrant, taraen certari ad invicem non coraitXnvr\vxai 86t]S, oticot a^fKBrjxtlv nQoS aXXrjXovS prehenderunt sine iudicio eis reliuquere tumuitum.
fta&ovxts avxove ovx ixa^rtQrjaafiev axqtxov avrols

Nov. CXLVI (== Authent. CXXIV) Qraece extat m ML, c. 13 tn Be 1,1, 67 [5J, c / Zachariae Btilr.
x. Kritik u. Restitution der Basiliken, St. Petersburg 1877 p. 4. 15]. Epit. Tkeod. 146, Alhan. 3, 5 (inde Coll.
eonst. eccl. 1113, 5).
ad civitatium episcopos, ut et proponatur
hanc causam nobis placuerunt.

haec lex in civitalibus

et omnibus manifesta fiant quae per

CXLVI.
DE

BEBRAEIS.

Jdem Auguslus Areolindo gloriosissimo praefecto

praetorio.
Praefatio.
Oportebat guidem Hebraeos sacros libros audientes non nudis Ktteris inhaerere, sed
ad rccondila in iis vaticinia respicere, per quae magnum deum et servatorem humani generis lesum
Christum adnuntiant. Atqui quamquam absurdis interprctationibus
se ipsos tradenles a recia senlentia
hucusque aberrarunt, tamen disceptare eos ihter se edocti non suslinuimus turbas iis reiinquere non di-

1 itQoaxa&rjvat Jl/| 2 xaxa xavxrjv Zachanae] xar* ayyiXovs Ath. (ef. s) TIipl >rav avayivacxttv
tovi
avTTjy ML | 3 subscr. dat. XII. reliquis omissis il priore 'Efloaiove xaS ygarpae iXhjvKTrl xal iBoaioxi, xal niQl
vice, quod ex tubscriptione praecedentit nov. CXLIV(quae
tivatqiaecot rrje dairtegoitTta>s, xai TVBOI xdJv fir} 6fiotatnen in M non praecedit, sed inter lustini novella* exlat) Xoyovvxoiv noloiv rj avdciaaiv rj xovt dyyiXovf xxia/ia
translatum putat Zachariae fl Dat. VI. id. Febr. Contius 'ez &aov tlvat Theod. Q i8(>aiarv (et sic comtanter) Af ]
antiquis mss*(l) (c/. svbscr. nov. CXL VI)] Dat. id. Feb. s
12 dgeoBivSq Ath. |J xatv C | 14 XQT) cit. Ath. eod. ( 15
d. IV id. scpt. M Jax. y IIII. 8. voeppg. (i. t. III re/IIU
BiBXoiv axoiovxai cit. Ath., axovavxaS BlBXav Ualo~
id. NoTembris) Ath. i^tcpcov^&rj ftrjvl tpefiQovaoioi Theod. ander {cf. ad 715, 4) I iptleis L | iXQnyuaoiv L ) 16
fjCP. XXVI. Biener (c/. tubscr. nov. CXLVl)] CP.
ainoie 7tpo<pr?ceiai] avxoli L f iwolae atxale L m. rec
imp. dn. lustiniani pp. Aug. anno (X)XV s CPs Baoi- "19 aXoyoit] nXXr;Xovt L | 22 ftadSvxts avxovS om. S
Xsiae 'lovoxtviavov xo XB Ath. iu Xt (pro XM ) rrji
ovx ixa.(ntQt]oafitv\ non comprehendcrunt s
BaatXeiat Theod. CP. dn. iust. pp. aug. M g 4 po. liasilii TO. anno XII f) utta ii]v vnartiav BaatXeiov
xb fl {eorr. iff) Ath. vnaxeiq BaaiXtiov xb iy' Thtod.
3 svbscriptionem praestant r PUtor. Etcor. id.k. feb. Pist.
bilisar. uo. conss. A/ \ 7 Jitol iBgniwv nios Sel xat
(VI id. feb. Contius*ex antiquU mts.') dn. iuiti. Pist doriri.
ypatpas avayiva>Oxtiv L "2axa aSetav ilvai xots Bov- iust r dn. noatri iut Escor. |) COR. an. XV libri | 4 buiL
Xofiivott 'EJiQaiot: iv xait avvaytoyaie aixdiv Sta rrje Piit. bas. Etcor. g 7 nov. CXL Vf. Auth. CXXIVinter
i/.Xrjnxfje [ilXrjviSoi indtx) yoiv^s rj xai [xal om. index) extrrtvagantes in appendice ab alio librario tcriptam exT/-S ixaXtXTJe r\ xai (TJ xai om. index) Sia xJje xwv hibet T/. 181r, itr.m r f. 87 r | rubr. om. V\ hebreos r
aXXiav yXarftrfi OvftfttrnpnXXofievrfi xois ronoit avn- g traditionem] saoram treditionem r )| 8 le^is T | latine
yiv<6oy.Eiv iat icQt>i yQatpnt (hucmque index) ioai*
om. r | 10 ut de] unde T \\ ezpcllant T | 11 iudiciata
it-votlv {roalv Coll. <ont. eccl.) xove awepxo.nerovs xrtv el on. r | 12 crcaturam T vulg.\ creaturat rV (ef. Ath.
a*(>6aaiv xaxa xrp xatv o xnl xijv idtcvXov nagaThtod. et 716,32); dci odd. vulg. | 13 ariobinde TV
Btioiv, xnl wait x'r\y nitQ 'EJgnioiS keyofiivi]v Stvtiariobnnde r Areobindo wlp. | pp. om. V\ 14 ebreos (|
pwfltv tos ftij TOIE itQoXe (ovv)ftvnXrpfittnjv
BiBXini ita saepiux) V | 15 solis euty.] Bulitis r solum VT | iitteris]
xiot-v&rjrat leleioJi. xai aioTK xove fiij Xdyovxat noiaiv tcrris litteris T J 16 ftd re$ coaditu eu probibentiai T
rj avaaxaaiv nttvros aneXnivta&at xonov, Sfia Si |! 18 etiamsi vulg\ etiam lihri | 20 aberant T | oertari
xal xovs firj OfioXoyovvja: xxiafia &tov ihai xovi
FrJ crearet 7"; certare vuhj.

TBADITIONEM LEQEEE SACRAS

715

Nov. CXLVI pr. 1

xaraXtjteiv ragaxqv. 8$ avxriiv ydp xiov

p j Propterea enim ipBorum quae primitus in medio advsvfiivajv rtfnv TiooteXtvaicov dfin&Ofiev, d>t oi ftiv ducta sunt [proenenegmenou] quidam solius habentes
ftovrjs fjcovtat XTte ippntdos tpatvrjs xal avxr^ xexQV' Heliraicae vocis et ipsa utentes ia sacrorum libroa&M jtsgi TTJV xdiv ttQtov f}if)Xio)v didyvoxnv oi- rum lectione volunt. neque Graecam tradere diguanhtvrat, oi Si xal xijv SXXfjvlSa nnpn?.nfipdviP aj-iovoi, 5tur, et multum dudum aurum pro hoc ad invicem
xal noXvv rjdij %QOVOV ijiip xovxov TIQOS oyas nvxove eos commovit. Nos igitur buiusmodi discentes melius
o-taoidtpvxjiv rjfieis xoiivv za n^qi rovxov paftovias iudicavimus esse et Graecam vocem ad sacrorutn lixuXXiovS ixyivafiBv tlveu xovs xai xrjv eXXtjviSa tfatvrjv brorum lectionem tradere volentes, et vocem omnem
ffpoe TJJV xtov iepcov fltflXicov avayvo>a<v itaQaXafipd- simpliciter quam locus aptiorem et magis cogaitam
vttv i&eXovxae, tcai tpatv^f ndaav anXus jjV 6 xonoS 10 audientibus iacit,
dnirrjSeitrzsijav ttal /idXXov ynopiftov xciis axovovatv
tlvcu noisl.
CAPUT I.
0to7ifi;oftev rotwv, aSuav elvat roit povloftivote
Sancimus igitur licentiam esse volentibus Hebraeis
'Epoaloit xaxa xae awaycayas rde aixwv, xa&' Sv
et synagogas suaa, in quem Hebraei omnino locum
'Kfioaioi oXiot tonov eiot, 3td T^C iXXrjviSoe tpcovT,e 15 sunt, per tiraecam vocem sacros libros legere conxai Uods fliflXovs dvaytvuxjxeiv xole awtolatv, fj xal venientibus et patria forte lingua (hac dicimus) et
r^e naxQlov rvxov {Tije haXtxrje ravTjje yaftiv) JJ aliis simpliciter, locis translatis lingua et per ipsius
xai rdtv dXXtov dnXais, roTs ronoit avft/ierafiaXXofi- lectionis, per quam clara sunt quae dicuntur convrjs xr,e yXwrxrjs xal T^C St aixf,s avayrobaean, i<p venientibus omnibus deinceps, et Btxundum haec vi<y antpii T tlvai xa XsySfuva xois owtoiotv ajiaotv 20 vere et conversari; et non fiduciam esse his qui apud
tytfrs xal xnxa xa avxa t,rtv xt xal noXtxevto&ai* eos sunt expositoribus 8olam Hebraicam tradentibus
xai fii} napoyaiaf efoai xols nap alxoie i&iyryiait
maliguan banc, quemadmodura voiuerint, multorum
HQVTJV xi]v ipgaTSa naqaXaupdvovai xaxovQyelv xav- ignorantia Buam eis abacondentes roalam consuetuditr;v toe av dd-eX/jaaiev, xjj xdiv noXXwv ayvotq XTJV nem. Verumtamen hi qui per Graecam legunt septuacfuv aixdtv nepixaXvjttovxse xaxoq&etav. nXnv oi 25 ginta utantur traditione, quae omnibus certior et ab
Sta xr\t iXXqridot avnyircuaxovxse rjj xav epSofiyaliis melior iuilicata, praecipue propter quod interxovxa xQi\aovxni TtaoaOooei xft navxtov dxQi^tariQct pretationi contigit. quia et per multos divisoa et pcr
xal naQa rat aXXas iyxfXQtgivri $ut xb tiaXioxa ntQi
diversa interpretantes loca tamen unam omnes traTTJV pfiT]veiav av/ifie^rjxos, oti xard Svo Siained-tvriS
diderunt COmpositionem.
xui xaxa Statpooove eo^irjvevaavTeS xonovt ofiwt piav 30
1 anavxes ixSsScoxaa* oivfr&oiv. npot Si ya xoi1 Ad haec tero quls non borum virorutn et illud
TOIS xie olx S.v xcHv drSpdiv xdxeivo &avftaaeiev, Sxi admiretur, quia multo antiquiores salutari apparitione
noXXq TtQtofiiniQOi xfjs aanrjQtwSovs imcpavefae xov
c I pr. et 1 ex B habet NomocA XIV tit. 12, 3; tvmmam Nomoc. XIVtit.
c I txtr. (717, 23 sqq.) et II summam Ath. repetunt paratitla Ath. 4 7.

iudieatas. Ex ipsis enim interpellationibus quac ad nos perlatae sunt comperimus alios solam hepraicam
linguam tenere eaque in sacrorum librorum lectione uti velle, alios eliam graecam adsumendam exislimare,
atque longo iam tempore eos de hac re inter te dissidere. Nos igitur de hac re edocti meliores esse iudicamus eos qui graccam quoque linguam ad sacrorum librorum leclionem assumere volunt, atque omnem
omnino linguam quam locus accotnmodatiorem et notioran audienlibus reddit.
I. Sancimus igitur, ut liceat Hebraeis qui volunt in synagogis suis, in quibus omnino locis Hebraei
sunt, graeca lingua sacros libros iis qui conveniunt legcre vel etiam patria forle [hac scilicet latina) vel
otnnino reliquis, una cum locis commulata lingua et per eam lectione, ul perspicua sint quac dicuntur
omnibus deinceps convenientibus ac secundum eadem et vivant et agant; nevc facultas sit interpretibus
qui apud eos sunt solam htbraicam linguam amplectcntibus corrumperc eam quomodocumquc voluerint,
cum vulgi ignorantia suam velent pravitatem. ISisi quod qui graeca lingua lcgunt septuaginta inlerpretum
utentur translatione omnium accuratissima et prae ceieris probala, propter id maxitne quod in interprelando
accidit, siquidem in binos divisi et diversis locis interpretati lamen unam omnes composilionem ediderunt
1 Praeterea quis non in viris illis etiam illud admiretur, quod cum mutlo antiquioret essent salutari

pjyf
e H 2 f/utr <wc om. s | 3 S%pv?<u] habentes (i. e. txovxtit) r | xtxprjod-at] atentes e \\
4 pipXov et hic et v. 9 Haloander (c/. 16. 716, 3. II.
717, 6. 13.18) Q 5 oi Si xni] neqae L e. oi8i e | napaXapfiavtiv Ls] n$oiXnn(lavnv M \ 6'jpdvov] aarum
i. . xQ^t^ f | 8 xaXXiove] meliu .( xdXXiovl) z \
furfjv] xaviT]v ycovrjv L* | 11 yvcuQtftov] yiwpifio*ioav L \ 12 elvat om. f \ 14 xaxa\ et i. e. xal : J xds
avr<5i'J xat om. Nomoc.m \ov xoitov] wv xonav L
X 16 7 xal\ ct (id. 17) ff | 17 xffi ixahxrfi Nomoc.**
ie/. Ath. rubr.)] xnS ixaXiai M xije iraXTji LB*, Hnpia e
l 18 GVfifuxaflaXtJOtiivoi* Nomoc.m eorr. (e) avftfiaXXopivTjS Nomoc.d | 19 xffi yXtoxxrfi] xr,s om. B* | avxfjs
tum ff Znchariafi\ avxutv MLD || 20 unavxa Nomoc.**
f2l xal om. Nome.m | xaxn xh aixa] xnx' ttvxa 2Vo
secundum baeo e | 22 elvm om. Nnmoc.m | 24
ev Be II xr,v\ xtje ,\f | 25 atpaiv avxa>*>) suum
27 xfj Tcdvxtov LD\ xfi om. M || 2S ntfl iVoiyxtxfrvfiirrj
/, iyxexptjtfttVT)
Nomnc.m || ittql
y f f j
y p j f )
q
f
fi K l l
2 b N
J
So
xfjv mafit Kroll [| 29 bre Nomoc.'1'" J xara Svo

per xnnltos dirisos ff (I 30 StayoQOvs]

Svo

Nomoc.m$ 31 awrj&toiv Bc | n(>6e Si yt 716,5 ndrxts

om. Nomocm | 32 &avpdacuv JBe | 33 OCJXTJQIOV NOmoc*
1 in medio om. r\1 *prone. neo me. neo V proone
nemenon r proeneome non T; seclusi | quidam om. TJ\
sollius V \ 3 hebraiei Vr g uti vulg. \ 6 commovit eoi T
(|meliore wlg. 1 7 ad sncroram 8 rocem om. Tfl 14
sinagogat VTr | qaatn T* R 17 ipsis r; ipsoi Berlc j 18
ultionem V, lectione Beck \ 20 eia T | 21 expositiunibus r | hebrabicara T | 22 bano vulg.] hao libri |j ooluerit r I 23 ignorantiae lihri, corr. vulg. | 24 hii 7" (|
legunt] lcgant linguam V | 25 utantur] tradantur rel
ntantur T | traditionem libri, eorr. vulp. Jj et] est et
vulg. lab] prae vulg. | 26 *interpretatione V ioterpretationem rT {an in intcrprctatione? Krotl)\\ 27 Contingit rT
|jet pcr tnultos quia T j 31 quisquis r | 32 multoa antiquiurcs ealutarcs apparitioncs libri, corr. vulg.

716

Nov. CXLVI 1. 2

UT LJCEAT nEBRAEtS SECUNDUM

(ttynXov dsov xal awxr,Qos rtftuv 'Irjaov Xpiorov ysmagni dei et salvatoris nostri Iesu Christi constituti
yoruiei ofitoi ixeivtjv ftiXXttvoav ojsneg ogwitts %r\v tamcn iliam futuram tamquam videntes sacrorum liKOI> it-pwi' (iifiXtov 7tagdSoffiv inoti.auvxo, noorftjxixtjs broram traditioncm feceruut, tatnquam propbetiae
wtneg xngixoi nsQiXnfiynar,: avxovt; xni tnvtp /uev {rratia circumfulgente eos? Et hac quidcm utentur
xgrjaovxat /idltara ndvxtf JTXTJI- aiU' tas dv firj xus ).ot- 5 praecipue onwes. Non tamen tamquam eis resiiluas
nne ai<Tole dnaxlxiaiv rofna&e{r,iiev sgfiijvtinf, aSetav
excluderc sanxerimus interpretationes, iicentiam daSiSoficv xnl TTJ ^AxvXov xe/Q^o&ai, xav ti dXlotpvlos
mus et Aquilae uti. vel si aiitnae tribus ille et non
ixeivos xai ov fieigiav ini rtviov Xigeiov i'%T) jigos
conipetentem in aliquihus scrmonibus babeta septua2 xovs pSofir,xovta tijv Stafiovinv. ii]v di nng
pinta ititerpretatione dissonantiam.
avrols Xeyoftiv/jv Ssvrtvwatv djtayogtvo/iev naviB^MS. 10 2 Eam vero quae ab eis dicitur secunda cditio intus rals fiiv iegait ov avvavBiXi,fifiiT]v /3ifttoiS ovSi
terdiciraus, utpotc sacris non coniunctam libris neque
ai UI&EV 7inta8eSofiiiT}v ix xiov Ttgocprjxaiv, ij-tvgeeiv
desuper tiaditam de prophctis, sed inventioucm conSe oiaav drSguiv ix fiovrjs XnXovvxtov T^S yr-e xal Btitutam virorum, ex sola loqucntibus terra et divi&tiov iv avxols t^ovxtov oiSiv. xni airas Si^ Srj num in ipsis habentibus nibil Et ipsas ergo sacras
TOS ligas (pwvat nvayvcoaovrm ids ptfiXove ai-xue 15 voces legentes, ipsos codicea respuentes, sed non absaramuaaorxBS, dXXd ftfj ttnxaxgx>nxovxts /itv xd xnr
condentcs quidcra quae per eos dicta sunt, cxterioaixde tigrjfteva, tat kT-a&tv Si nagnXcmfidvoiTts
libns veio traditi3 sine scriptis novac vocis ati simdygdtpovt xsrofcovias jrgoe TTJV tiav dn/.oi oTtgtov al~ pliciutn ipsis intelligentium perditionem: ut hac data
xoli inivBvuTjftivas aTiaJltiav. wtzs xatxrts StSo/ievrjs & nobis licentia neque damuis aliquibus sutiicientur
nag Tjfiwv T;~C OSBIM OI^TB tfiuieus tiaiv vnn^r^aou- 20 omniuo qui Graecam vocem et alias trailunt neque
iai 7ia.vTi7.ooi oi xrtv iXXrjvida. tptavrtv xnl rdi dXlae
ab aliquo probibcutur; ueque licentiam babebunt hi
tavovxts, OVXB naQ oixirosovv xa>Xvfrrtoov- qui ab cis maiores omnibus arcliipberecitae aut presbyovSi ddf.tav Sj-ovoiv oi nag aviois dgxirpegfzZxai teri forsitau aut magistri appeJlati perinoeis aliquibus
T/ sxgBofiuxeoot TV^O' TJ SiHaaxnXm nposayogevofievoi
aut anathematismis boc prohibere nisi veliuf propter
ixrguoiait xtoiv ij lUnfrtftmto/iols tovro xtaivBtv, 25 co8 castigaii corporis poenis ct insuper hnec privanXijv et nr, fiovloivxo 8t alruii> oco<jpoit^ofienn xii}t> tionem facultatutn nolcntcs sustincre, mc-liora vero
dt awfia noirtov xnl jigos ye aifaigov/jBioi TWV ov- ct deo amabiliora volentibus nobis et iubeutibus.
Ciibv dxofjes ii SiSovai xnX/iovd XB xal &tofiXi<Sxsga
ftovXofieroiS XB Tjfilv xal xeXtvovCiv.
CAPDT II.
Ei nvte 8e nag alrols xBvoftovtae d&iovs TXEIS- 30 Si quidam vcro apud eoa vanae vocis eJoquia imdytiv dyxstQ7]<jativ, rj drdaxaaiv rj xqiaiv oQivt/tBvat
pia inferre prae8umpserint, aut resurrectionem et
xb noirjna xov 0~eov xal xriaun TOIS nyyiXovs
ludicium ne^are aut facturam dei et crcaturatu anvndoxstv, loixovs xai djieXavvsod-at (}ovX6fiB&a xonov
peloa subsistere, hos et expelli volumus loco omni
1
s y.nl (irj dtptii t tfoivriv piAafTjfiiyv ovro/ xui et non reiinqui vocem blasphemam ot a dei semel
%t,t Ttegi &BOV xa&dnaj- doXio&r{oaonv yvai- 35 lapsam uotitia. Pracsumeutcs enim cos alTari aliquiJ
apparitione magni dei et scrvataris nostri Jesu Christi tamcn cam futuram qtiasi ocutis videntes sacrorum
Ubrorum tradiiiomm perfeccrunt, tamquam prophetica yralia eos tlluslranle? El hac quidcm polissimum
omnes ulentur: qnamqxiam ne ccteras iis tnterprelalioiics interclviere pulemur, facultalcm conccdimus
etiam Aquilae versione uiendi, etsi ille divcrsac yenlis fuerii et fn lectionibus non mediocrem a septuaginla
2 interpretibus Uabeat dissensum. Deuterosin [secundariam traditionem) vero qxiae apud eos diciiur omrrino inlerdicimus, ut quae sacris libris non comprehensa nec diviniliis per proplielas tradita, scd inventum
sil virorum ex sola lenra loquentium nec quicquam divini in se habenltum. lam ipsas quidcm sacras voces
legent libros ipsos evolvenies, nec vero occullanies quae in iis dicttnlur, yaniloquentias antem nusquam
scriplas exlrhisecus adsumentes ad simpliciorum peiinciem ab ipsis cxcogitatas. liaque hac faculialc a
vobis concessa neque damnis uliis omnino subicienlur qui graecam linguam celerasque adsumuni ncque
ab ullo impcdienlur; negue gui apud eos archipherecitae vel presbytcri forlc vel magislri vocantxtr facnllalem habebuni machinaliombus ullis aut analhematibus hoc impedxendi, nisi forte poems corporaiibus
casiigati et insvper bonis privati cedcrt iuviti nobis velint meUora et deo cariora votentibut et inbcnlibus.
II. Si qui autem upud eos vauiloquentias impias inlroducere lcmptaverint, sive resurrectionem vel
iudicium sive dei opus et creaturam anyelos esse negantes, eos adeo expclli volumus omni loco neque
voccm emiltere tam malcdicum et ub ipsa dei cugnitiune plane deflcclenlan. Nam si quid eiusmodi pro6 aiixoii] TOTS ftvroie Nomr>c.m J vo/Jio&siTjtter] san-

poe F J 7 aqnilie T\ 8 babct a ffeimbach] habiU lihri

} 10 secunde ditio F|| 11 non om. T\ 12 prophetes V* \
**] tir) tiomoc.*) om. B (in Nomoc."* vr.ritn dxrXov constitutam vulg.) constitutorum (constituorum T") libri
dXloipvXoe murgine absciso hausUi tnnl) J dXXutpvkXoi TJ II13 ex vulif.] ct Uhri\ loquentium et 14 habentiam vulg,
f| 9 TJJV Si"tp<artav om. L Q 10 anayooevoftBv Me] xai |tcrra vulg.] terram V terrena rT \ 15 le^eotcr V | reanayoQtvoptv Lli 0 nnvxtXus om. g || 11 avvavttXrjff
spuentcm r pr., respondcntcs V\ 16 qui V\ cas T* | 17
fttv
La |J 15 arayrtiioovrni] lcjjcntcs { J 16 nvnnxio
siuo K | voci] lcgis 7~* (] 19 subiciantnr vulg. | 20 otnnino
Ctivxtt] rcspuentcs i. e. dvanxvovxet) e | 17 tlgrjftevae vulp.] omne r V umncm T (omncs fleimbmh) g Rrejram V
L || naoaXrtfifidiotTes] traditis ff || 18 xivotpuvins] norae
gracca r || uoce rT \ aliat T \ 21 ab] pro r (| aliquu] ali
vocis i. e. xaivofcoviat f ('/. ad 30) | 19 iTiiwvoTjjielibri U prohibcantur vu'g. I bii T | 22 moiores vu'g.\ ma>
vas] intelligptitium (i. e. tnivivorjfUv(avl\ e || StSofttvrte ioris r maior F/'[| arcbifarecite r Farcbiferetito T ipresbye
L 8 20 *ot'Si MLB ^ijtax^aovrat
M | 22 *oi8i
terii V \ 23 pcrineis libri \\ 24 enathcniatisenU V anathtMfjli' B 23 oi ntiQ aixvU] qui ub eis maiures omnimatii T\ 25 casti^ati V] castigari rT vulg. | haco) necF j
a
bus c | 28 nxoi-xnt L (] xaXiora xt L mcliora Tcro priuattone facultatium V |j 20 meliora om. V \ 27 amma(t. e. Si) f | 30 TS La 8 31 fi xftioiv) et iudicium e I biliora r \ nobis om. r | 30 uanae uocii V\ aanao nonaa
32 rj TO] fixoi Znchnrine nnn rec'e Q H4 ovro </ avirfi uoci rT vulij. Q eloqui r | 31 praesuinpscrit r | et iudiom. e H 35 rfjs om. L" | iSoXw&alvavxaz L i^uXiad'^' cium] out iudicium r | 32 angelormn T | 33 et pelli V.
aavtae Lb \ avayvtoouos M
et om. r | omni] tamcn T | 34 uoce V | blafphtmt V
blospbeniiatn T\ a] ad T\ 35 nutitLun libri, corr. wlg.
4 atuntur rTvulg. atentet V (utaatur Beck) \ 5 prac- K corum 7"
xerimus ; Q 7 SiSofttv

om. De | dxika

;r<ijoi>YXi Bb Q

IEADITIONEM LEGEEE SACKAS

717

Nov. CXLVI 2. 3

iyxeigovvxae yng aixovi nngntpfHyyead^nt xi

huiusmodi nltimis subdantur Suppliciis, illato errore
v tale nnaoii iuxdrate vnofi 'IXonev xtfiwolats,
ex hoc ludaeurum einemlantes geutem.
xrti iTXEieayofievrjG n?.nvrjt ix xovxov xb xwv Eftoaitov
fr
i'tfro.

CAPDT m.
e&it Si avrovs Sin ravxrje rj ixi'rr]s TIJS 5 OramuB vero in eos aut per istam aut por illam
xi7,v ieguiv fSif}).tov axoiovras tfvintxtn&at
linguam sacros libros audientes servare quidem iuter-

xo y.dlhov xai nniana'tai nore nt-nvut- 10 quiescere aliquando errantcs, et de boc ipso otnuium
[itrovt xal niQt nvxo xb ndvxioi' xniguaxaxnv tifing- [nrnyxntoxeoa] necessariora peccantibus, in duutD

yeno,
.
.
.
noAMy nnoi SMKQKJIV slvat xni ngbi
Bcriptam lilms et parum quod deest babcotum aU
xov^eXxiovos aigeaiv xbv tv itqaii ivxuutfivxa
emcndationem, si scicntem quidem horum nibil, soluui
xnl fiixQov xb Isinuv fyovxa nobs Swo&axnv,
vero culturae incboatum nomine, et tamquam aticora
x) xbv eiSoxa fiiv xoi-xav olbiv, ftovov Si xov i?,i 20 retinente sacra, et doctrinam diviuam puram haeri:a
/ . "/jQTTifihviw orofiaxot xnl dJineo ityxipae
Eia appcllatiouem esse putantes.
ieoai xal fid&T}iia frtiov xijv \f>iXr,v xrti
elvnt
('Enl).oyos.}
Tct xoirvv nrtgnaxdvxrt rj/nv xai
Strt xovSs xnv 9elov vo/wv Srjlovutra na{>aq>vln^Bi 25
^4> rj of; ivSoJ-oxtji xni J nn&ofiiit) ffoi Tse, n(ia(fv).det Se 6 xaxn xaigov ini xt^e aixi)t npxfji xaX&qao/uvoe, xni oi ovyxcjoyoet navxthoi 'Efloaioti
7taqa xavxu non"iv, aXXd TOVS dnaxttfxivove tj xctl
xioXviiv bhot im/ttoovvxn.t xtCit tis aco/ia notuiov 30
noivais vnotyris il-oolav oixilv drayxaaet, aifttioov/itrovt xai xfiif ovcuav, roi piij xaid tavxov avxoli
&eov XB xni flrttJiXiiae xnxa&oaovvea&nt. XM"*! M
xai n^osrd^sat nooi xovi xrifv inupxitLv T/yovftivove
itooxdxxotv aixuJv xbv rtfiert^ov voftov, wsxa xal av- 35

fcrre temptcnt, omnium exlremis supplidis eos subicimus, ab errore indidem introducto gentem Hebratorum yurgantes.
III. Exoptamus autem, ut atm hac vel illa lingua sacrns libros audiunt caveant sibi ab interpretum
pravitale, nec nudis litteris adhaereant, sed res aUinganl ct diviniores vcre setisus percipiant, ut ct quod
mclius est addiscatit ei desinant aliquando errare atque in eo ipso qnod omnium gravisstmum est peccare,
span in devm dicimus. Proplerea enim O7nnem iUis linguam ud sacrorum librorum leclionem apcruimus,
ut omnes dcinceps eorum scienlia accepla ad meliora perdiscenda apliores rtddantur: cum in confesso
sit, multo parauorem ad vera discerncnda el ad melius eligendum esse eum qui sacris libris innutritus
est ncc mtiltum habet, quod deficiat ad correcllonem, quam qui nihil horum intelligit, sed soli cultus
nomini inhaeret eoque tamquam sacra ancora lcnelvr, el divinam doctrinam nudam haercsis appeUalionem
esse putat.
Epilogus.
Quae igitur placucrunt nobis et per hanc sacram legem declarantur custodiet quidem
tua fflona et quod tibi obtemperat officium, custodiet aulem qui pro lempore in eoiicm magistraln constilutus erit, nec pcrmiltet omnino ffebrueos adversus haec quidquam facere, scd eos qui re<isiant vel etiam
impedire omnino lemptail corporalibus primum poenis subtet tos in exilio habiiare compellet, exulos etiam
bonis.suis, ne audacia pariter contra deum el imperium se efjerant. iScd praeccptis quoque uteris ad pro-

2 naaav om, e J 3 xovrotv L R 5 avxoie Jia xnrtr,:] XQr,au L { 35 it$oxaxxtav avtmv M (e/. CLII1)] ngoain eos aut pcr istam e || B pififocov cum Srrimgero vn-tj. xdtxoty avxoli L
jl7 xrtv om. Be |j 8 ytnaOai (c/. 7II, 18. 720,0] ytita&ai
B tl cum llnloandro vulg. Q 11 nigi nvxb xo nht> xatv
nnigtattnxotr M de hoc ipso omniuni neccssuriora e |
5 in del. vulg. | per Jstam] pcrsi^lant 7* || 7 lolas
13 f,vwlutuv L | 14 fiiplcov LB\ /9/?>UW M\ 16 xav vulg.] i>lt' libri g consirtcrantur r \\ 8 Itttere r VT, corr.
ii>fio).oyi,fiiva)v\ contessam p U vTidpxoytat L constituti vulg. | ed) ucro seil 7* | 9 redocere V | 11 anarheopanit.i (i. e. i'7ir<o^O'io ixotfioxigovl) s \\ 1T nolldjv L tvpa T anarbeo tcpa V anabcotepa r; itcliuti | mccsItlvat om. s g xnl nm. Be jj 18 * itools MLB'\ liva- sariore c.oni. Skutsch \ p<-cc:inten vulg. | in dcutn petn
xi)i><pi-yxa L inseriptatn i. . iyygncpivtn % \ 19 /?*- dieimun vnlg.\ io tncilium peciera diocmus fibri g 13
fiUott Be B lioyxas La | 20 t)\ si i. t. ti e B pi>vv] lccionem r | 14 doctorus rV7\ corr. vulg. | 16 disoreoluin (i. e. ftorovl) y | 21 i^tjgrijntrov M i^inoxrj- tionom Vvutg.] desenptionm rT \ meliorii vulg. | 17
Htvtav L' | 23 stvai om. Bc J vom%ovTa] palnntcs . e. b:il>cntem vulg.] habcnti libri | 18 icicntcm vulg.] leyoftC^ovxts
epiloijutn om.
om.; ; f f 15
15 tov
tov &eiov L]
f^
ee |j|j2424 epiloijutn
] cumlum est HLri fl 10 inr.hoatum] inchuatum cst T $
fr M J M J J27 Si
lov nnqovcoi friiov
J] Sii xni mnle tum /Va- anchornre tcncnte V (ancora rctcntum vnhj.) | 20 et
loqndro vuli). \ 28 'Efioniovi m>iv<tlt Znc.hnrine 30 *<>- otn. r | ductrinu diuina libri, eorr. vuly. 8 21 putates V;
leg. putantum ?
av M\ i^ooia L (etioota '/.<tchnrint) !| 33 Xvh^ M]

Nov. CXLVU pr.

718

DE EELIQUIS PUBLICIS

xovs xovxov ftav&dvovras Tioofreivat xaxa noXiv ixdorrjv, MiSoras tus xnvxa ita(>ayv?xt.Txeiv XQedtv rjfiBxegav
ayavaxxrjaw SeStoxas. Dat. VI. id. Febr. CP. imp.
Dat. VI. id. Febr. CP. imp. dn. Iustiniani pp. Aug.
dn. Iustiniani pp. Aug. aiino XXVI. pc. Basilii vc 4 anno XXYI. pc. fiasili vc. anno XII.
aano XU.
[a. 553]

Auth. CXXT.
CXLVII.
PMZ
C2TE T A 2 EIKXDEIAOMENAS A0IIIAAA2 DE RELIQUIS PUBLICIS NON EXIGENDIS ET
TO12 EI1APXOI2 H TA12S LARGITIOZIN H DE DISCUSSIOME DIVERSARUM ACTIONUM.
T 0 I 2 I1PIBAT0I2 H T2I 6EI&I nATPIMOmsii 2YrxsPEi2eAi EN OANTI EIAEI AXPI IO
TH2 HAPEAeOY2H2 EBA0MH2 EHINEMH2 E 2 KAI AYTU2 OO>EIAEIN.
Idem Aug. Ariobindae pp.
*O avxbe paOtXaiel^^eofiivSep xt ivSo^oxdxqj
gxV
xtov iegojv Tt^atrojgicjv IT]S "Eta xal anb inaQ%tav
xrje tidaluopoi xavxTjS noXstos xal ax^axrjXdxr). 15
( Q f )
El tcal Sandvrjtj vvv noXXfjs
j SXTIBQ
Q
((Praefatio.)
)
Etsi expensa
p
multa nunc saper
p
l qi d
ipb l i
tt
nori xq> nohrtvuart
Sel,
Sl xoaavxrjv fisyi&ovs
i&
iniSoiiS
quam
aliquando
reipublicae
oportet,
magaiq
p tt, tantam
gi
ctv avfttreiq Xa(J6vxt dsov xal node tr]v xr,e TIQOS- tudiuis
tudiuis praebitionem
praebitionem beuiguitate
beuiguitate accipieuti
accipieuti dei
dei et
et
^ijxTjc avcdoyiav
role nepixtifxtvott
Ttooinoltfioivxt
y
pf
f
augmeuti ad ratiouem snpeTimpositos expuguanti barQos
na
o
t
i
n
i
e
6
jQs,
na.aav oftcot intvooiftev 6Sovt tos av xai 20 barus, omnem tamen providimus viam, utpote et eix^c xeyytas axdXvxa yivoixo xal firjSir ytXavpeusarum non probibiia iiaut et nulia misericortliae
Qaniat slSoe neol xoie vnoxeXsTs xove rjfitreoovs species circa Eubiectos nostros relinquatur. Quanta
TtapaXtftndvotxo. 6aa ftev ovv xole ixnaxoxa TIQOS- igitur singulis interpellantibus nobis et debita prae*
toiotv rjftiv xal xQta tiQOTeivoptvois Srjftoata xai d.no- tendentibus publica et inopiam reddiiionis praeparate
qiav xrfi dnoSoatias ixolfitat <piloxt(tov/isd-a, xal tbs 25 remuneramus, et qualiter QUIIUB niisericordiam petens
oiSeie aiXav&Qaniae Setj&eis dn^nxxoi ix xrjs ij/tsBine acta a nostra recessit facie, boc dicere non
idons avt%d>QT]atv oyecoi, xovxo Xtysiv oi>x vftsjepov
nostrum est, pro bis scriptis et ipsis qui remuceraian, xtvv vnig xoixov ysyon/ifiivoyv yQa/tftaxov xai tiones acceperunt attestauiibus nobis. Sed quia moaittov xuv tdi ftlorifiiai Xaflovxtav i
Nov. CXLVJI (^AuthenU CXXV) Gratce extat in ML. EpiL Theod. 147.
vinciarum praesides lege nostra praemissa, ut ipsi quoque ea cognoscentes in singulis civitatibus proponant,
cum sciant haec necesse esse observare eos nostram indignalionem veritos.

CXLVII.
VT RELIQVA QUAE DEBENTUR PRAEFECTIS VEL LARGITIONIBVS VEL PRIVATIS YEL
SACHO PATRIMONIO IJS OMNI SPECJE REMITTANTUR USQUE AD PRAETEHITAM SEPTIMAM INDICTWNEM ET IPSAM.
Idem Auguslus Areobindo gloriosissimo praefecto sacro praelorio Orientis et ex praefeclo huius fdicis
urbis et magistro militum.
Praefatio.
Tametsi nunc, sl umquam, tnultts sumptibus res publica indiget, quae tantum incrementum maynitudinis dei benignitate- cepit el pro ratione accessionis bella circumiacenltbus barbaris infert,
tamen omnes vias excogitamus, ut et expensae sine itnpedimento fiant et nulla humanitatis species erga
subiectos nostros praetermittalur. Alque guam multa iis qui quoque tempore nos adeunt tt publica debtta
suamque in solvendo inopiam praelendunt, prompto animo largiamur, ulque uemo qui hvmanitati nostrae
suppUcavit re infccta a conspectu nostro discesserit, hoc dicere non noslrum est, cum de hoc scrij>lae
Utterae atque ipsi, qui tiberalitales impelrarunt, testimonium nobis praestent. Verum quoniam exiguum et

3 dat. VI. id. Feb. datum g ft/3povngt'ov Ath.] d.

id. febr. M i^erpwvjj&tj fiqvi tpiP(>ovaQiy Theod. | CP.
XXV e (laoiXtiae 'lovaxivmvov izovfi xe' Ath. Jrrtt
xs Theod. CR. dn. iust. pp. aug. M \ 5 pc Basili uo.
an. XII. g ftexn xfjv {xr,v om. Theorf.) vnmttav BatrtXtlov (/3tXiaaoiov eod. Thend.) xb tff Alh. Theod. basil.
uc. OODSS. 3 / 3 7 rubr. IIIQI avyxoQrjatoe XomdStov
8t]/wotiov Theod. (e/. rubr. nov. CXL VIII) | opetXo*
fiivat index M \ 8 largitiorin index 3 / Xapyixiwoiv index L kaoytxloaiy ML in texlu | 9 npofiaTOtS index L
|] noTQtfioXifo pr. nntotftovaXito corr. ind. L | 12 axxoii
ind. L | 13 apgtofiivSa X J 1 4 icoas L\\& Ei] fj eit.
Theod. eod. | ia.ndva.is vvv noXXale L H fjntQ jxort L
etiper quam (1. e. inip) aliquando f | 17 /ttyefrove om.
L || 18 9tdi L" \ 19 uperimp>sitos s | 20 fiapfidpove
Lm || 23 onoaa L g npoctv (iic) M g 29
xtfilas L

3 subscr. praestant Putoriensis et Etcorialensu | cap.

libri l iust. pp. cog an. (ante PUt.) XXV libri (XXVI
'ex mss* Contius) g 4 pao. Piat. \ basili Pist.] om. E>e. I
an. Etc. ante Pist. | 6 nov. CXLVII Autfu CXXV
om. Ht inter exlravagantts in appendice ab alio librario
tcriptam exhibet T f. 181 | 7 rubr. ora. V | 13 oriobinde T, Areubindo vulg.\ 16 expensam multam vulg.\
17 oportet T) est oportet V, esse oportet vutg. | Untnm y 3 18 praebitione T\ bentgnitatU V\ acoipit-ntu V
accipii>Dtea T, eorr. vulg. |{ 19 *augiuenti d (ad *ugmenti vulg.j] augmenti et VT \ rationem vulg) patruai
VT (proportionem Heimhaeh) | expugnans lihri, rtnr.
vulg. | 20 praeuidimui F, pruTidomus vulg. | 21 nolU
vulg.] nullam T nullum V \ 22 species vutg.) pm VT
|| relinquator V\ relinquant T \ 24 inopium VI \ reditionis praeparante T\ 27 scriptum T | 2 8 atestibus utl
ateatantibu T\ modicnm vulg.

719

NON EXIGENDIS

Nov. CXLVII pr. 1

dice et imperio indignum est de singulis interpellan-

ini n&ai xdis vnTjxoote notijaaa&at,

CAPDT I.
roirov %dgtv inl rae naQoiaat &et'at funiiv ijLpropter hoc ad praesentes nostras yenimus donafitv Satgede, 81 tov &tG7it'ofiv
atfsla&at
ndrrae
tiones,
f
f
, pperq quas saocimus dimitti omnibus oostris
itTtQovi
vnoreXtis ilXeifXfidtoiv navrolmv 6f8t
suliiectis reliqua omniuo debita a praeterito circula
Q
6f8tna.Q aviatv anb xije IOV ngoxigov xvxXov 10 primae indictionis et eius, io quam praecedentes
imvtftijaecae xal aixrjs, eie fjv rds ngoxigae
nostras concludimus donationea, et nunc transacta
ovrtxXtloafiev dcageae, MeX9l T ^ c **(*"" napeX- septima indictione et ipsius, ut sint viginti et duo
s ip86fit]9 intvsftr.aeot xKl CCVTJJC, a>t elvat
anui continui in nostros subiectos a nobis factae
Svo iiwv ift^fj* irjv eit rovs vixT,x6avi nag
largiratis, et nulla reliqua exigi ad iila relata temf j
fpiiottftlnv, xai pTjSe/ilav iXXtif[*ai(ov 15 pora. Haec vero dicimus non in his quae in auro
pg
elvat ngcs ixeivovs avnyofiivtov rovs XQ~ Bolum, sed etiam si argentura aut triticum aut qnaevovi. ravra Si tpafitv oi negl i6iv iv xpya(q> [i6vovy
dam alia species debita sit, et boc quidem sive quod
aXla xav aqyvQos rj alros 17 Mrapov eloos xo XQ*0*'
& subiectis debetur sit 8ive ab Illyrica praefectura
arovftevov efy, xai rovro niv ei xa>v &Q6VWV ia>v aut sacrorum oostrorum thesaurorum, sive pro fructiouiv 10 naqa xmv vnoxeXav ocpedofitvov 07, xovxo 20 bus sive pro residuis titulis quomodocumque interenS ti xfjs nnqa 'iXlvgiole &naQ-i6xT]xoi rj xav d~eio>v dis ab eis. Communem euim omuibus continue nostris
T]ficov &Tiaav$u>v, tr vntQ tpootov eirs vntQ ixiQiov
subicctis hanc nostram largitatem concedimus, ut
xixXoiv ontoiovv tiiayopivtav aixdis. XOIVTJV yag Sfj nemo pro temporibua illis super eos inducat, qualemnaotv dtpeJ-TJs xdli rjfiBrt^ott ijtoreXiai. TCLVXTJV tjftwv
cumque reliquorum facieua exactiouem, sive ab ipsia
XTJV ftloxt/tiav nagizo/isv, toexa oiSels iniq x&v %QO- 25 destiuato cingulis aut qualitercumque ptiblicam pervtov txstvtov in nvToie Xomov ivsx^aexcu XTJV oi- Bonam vindicante eive inferente praecepta aut depuavol-v iXXetufidzatt' noiovfttvot eisnga^tv, etxa nag
tationes sit, quia buiusmodi quid accepit, et tanto
avtaiv oxailofttroe xu>v apx<*>*' v xoi onwioiv 16 continue noD exigenti tempore coutra subiectos auxol 8rtfioaiov TIOOSCOTIOV oixtioi/xtvoi tirs nras intferimus exactionem, insuper et contra ipsum publitptgoutvos nposxdeie rj ixxayde, imhoiys xal TOIS 30 cum. Qui enim dcbet continue tantum neglegeas,
xoiovxo xi Xafifidvovat xal xoaovxov i<ptj-ns ovx eisjtodaoi XQOVOV XJ}V xaxa xav vnoxeXdtv avaioovfiey
anaixtjaiff xal HQOS yt rrjv xnx aixov xov drjftoaiov.
6 yaf xfytaioxovfitvos itpt^qs xoeovxov ij ^q&vfiijaaS
imperio indignum essse putamus, in singulos gui nos^ adeunt speciales aliquas UberaUtates conferre, vei
etitttn ttsgue ad praedia aut urbes solas vel etiam ad integras provincias humaniialem nostram extendere,
nec vero magno aliquo et communi benefxdo omnes subiectos af/icere,
I. kuius rei gratia ad praesentes sacras nostras pervenimus donationes, per quas sancimus, ut
omnibus subiectis nostris remittantur omnis generis reliqua quae ab iit dcbcntur inde a superioris cycli
prima indictione et ipsa, in quam priores nostras donationes conclusimus, usque ad septirnam tnodo trantactam indictionem et ipsam, ut per viginti duos annos continuos liberalitas a nobis in subiectos sit collata,
neve ulla fiat exactio reliquorum guae ad illa tempora refcrantur. Haec vero non de iis solum dicimus
quae in auro constant, scct etiam st quod debeatur argentum vel fnmentum vel alia tpecies sit, et lam si
sedis tuae sit quod a subiectis debeatur quam si pretefecturae lllyrici aut sacrorum nostrorum ihesaurorum
sive nomine trtbutorum sive aliorum titutorum qualicumque tnodo iis infcrendorum. Communem cnim omnibus deincevs subiectis nostris hanc nostram UberaUiatem praebemus, ut nemo pro illis temporibus in
poslerum aaversus eos proccdat ad qualemcumque reliquorum exaclionem faciendam, sive ab ipsis magistratibus missus sit sive eliam quovis modo fisci personam sibi vindicet sive mandata aliqua aut delegationes afferat, quandoquidem etiam iis qm lale quid percipiunt et per tantum tempus continuum non
exegerunt, exaclioncm adversus subiectos, et insuper adversus ipsum fiscum auferimus. fiam cui tantum
deinceps debelur, is ubi aut neglcgenter egit aut sportulis potius nec vero principali debito intenlus fuit,
et neque ab illis neque a publico quicguatn percepit, non in tcmpore rursus remmiscititr delegalionum vel
1 fjixoar] modice (1. e. fUiQiovt) r | 2 tlvai vofti^O'
fttr] fctt ? |) 3 xiva:]
1

aliquorum (1*. e. TU-OM-?) ff | * xoJ

/i'2 Afe] 7} ftixP 1* I ^ olatv] solas (1. e. povcjvi) c

| 5 xnivbv La | 7 dtlaS om. r | 9 il*t/iftaxa>y hlL \
navxo(an>] omnino (. e. navxolas) s | 10 naf* aixuv
om. f | 11 ngaixtjs innt^atats)
i. c a knl. Stpt. a.
522 j| 12 /?] et sr tt napiX&oiarjs M] SuX^oiarjt L
(. e. usque ad kaL Sept. a. 544) Q 14 xois vnrjxoovt]
&Mtro ubiecto r | 15 ytvouinqv L \ iXnfifidxtuv hi
[tt ita/ere eonstanter) | 16 avayofuvotv Le] dvayofUvtjv M | 19 *nl xovxo piv 1 xovxo Si om. L \ $t
Sc.rimger] ri M \ xwv &p6vaty xdiv aa/y om. S | 2) fj
tri na.Q IXXvpiois inag%6xrjn TJ xivl xciy 9tUy L ||
inngx^OTTjxos M U 2*2 ineq yogatv tXxt vniQ ixtpaty]
pru frnctibui T pro residuu g | 26 in avrovt] vn avtoiy (avroy La) L \ Xrrnibv om. e B ivax9r,axm L in(lucat ff | 27 itoiovfiivto* L f| 29 xtvds om. f | 30 intttotyi M] iniiya L tit quia ; j *td xoit xoicvro xi
Xa/fldvoo) buiusmodi quid tocepit r | 31 tiongd^ata

L | 34 17 om.
1 dignum Ta \ et] et V | interpellationibui T* | 3
uillam T | 4 prouintium 7* | 8 demitti VT | 9 eingnlo
V\ 10 in vulg.] et VT{ad quara mavult Heimbach)\yn*cedentii VTy corr. vulg. I 11 concluiimus vulg. | lip.
traatactae srptimae indiotionii ? | 12 septima] scpultora
7* | 14 largitatit vulg.] lar>:itatea VT \ reliqui I | *ad>
ex libri (ez illo relato tempore vulg.) | 11 boo om. 7" II
18 rire <iedii tuae) Tieck \ tit tiue 7 vulg.] sine tit V
B apud lujrios praefectune Beck | 20 quocumque modo
T | 21 b deltt Beck\ *commune V commanionein T
24 reliquarum VT | 25 dcstinatu vulg. | 26 nindicante
V) uindicante 71, Tindioam vulg. | infereni vulg. | deputatione V ( 27 sit quia (qui T)] sed qui Alommttn |
quid aocepitF) accepit quidem T\ leg. quid accipienti?
| 28 exigenti V] exigcnt T exigere vulg. | subieotos
qoi enim om. T \ 30 neglcgent V negligent T, ve'
negligens vel wlg.

Nov. CXLVII 1. 2

720

DE RELIQUIS PUBLICIS

?] anogxovXatv ^fiaXXov^ aX oi xatv ngtoxoxvnav yscommodis magis et non principalibua factus, et nequc
lofitvoe, xai ovzt nao iittivtop OVTB naoa xov Srjfto- ab eis neque a publico acciptens, non in teinpore
clov Xaflcuy ovx iv xaioqt Xombv fiiftvrj-tat %<ov ixxadeinde memoratur doputationum aut exinde exactioytuv "/ TJJV ixtXftev dnaixrjaiv inaynyeiv netoaiai.
nem inferre temptat; e contrario autem cuin qui
roit-avriov ftsy ovv xbv xoiovxov T* nottiv iyxeiooirta 5 huiusmoili aliquid facere praesumpserit tamquam no<ot xaTs rjfiexeoais XvftnivopEvov ajioarosfous&a Sot- stris pestiferum repellimus. tlonationibus, ut omneni
Qeaif a/sxe naaav d<je*rjs anatrrjaecoi ngofaoiv rj de cetcro repetitionis occasionetn aut [ipsum quaejitolvotav avtttgifrijvai xaxd re xdiv vnoreXcHv mtxd
ratur quae in consuetudine non est] perinoeam aure xqv drjfwaiov, xai peitova ntgtysvia&ai xdvxeid-ev
ferri tam contra subiectos quam contra publicum ct
anQay/watifjv xots rtfietd^oit vnoxsXiatv. oxi 8i rov- 10 maioretn praevalere et ex hoc dnpay/ioovvqv nosiria
icov dnoXavaovat xwv dcooewv xai oaai xoie 9siois
subicctis. Quam per has perfruuntur donationes et
^uajy nptpdiois t} np &eiijt rltudiv ytaiQiftovira JIQOS- quae sacris nostris privatis aut divino nostro patrirjxovoi xir,oeis, xai ovSi tcatd ytoiQyaiv r\ fiio&a>xa)v monio COmpetunt possessiones. et neque contra coij ifitpirrevTfuv ciSnQa^iS 8r,fioaiojv vnio x5v tiptjftelonos iieque COQtra locatores aut emphyteutas exactio
vtov Tjfiiv ysvqoetat %ylrcov rj ngd xwv xa Stjftoata 15 fiscalium pro praedictis a nobis tiat temporibus aut
eisjtparxovratv i] ntt(>d TCOV naKaxiroiv avruiv, xwv ab iis qui pulilicum exigunt aut a palatiuis ipsis manaoiv tofioXoyrjfiivtov iaxi. xavxa 8i <pnfisv nsgl
nifestissimum est. Haec vero iticimus, quae debcntur
xa>v 6(pBiXofitvaiv &'xi xal nnQa xdii r,fttxdgois ovxcav adbuc et apud uostros sunt subiectos. Si eiiim aliinore/.eaiy. ti ypQ T* yd-daavxis^ ixeivoi SeSwxaot
quid contigit eos dare et hoc apud curialcs forsitan
nnl xolxo naQn pnvXtvTcu: rv%6v rj xa^ecixate r\ vno- 20 aut officiales aut hypodectas aut delcgatores aut
SexTcue r; ixXr^nxoQatv Ij xai naqd. xoit xde inaQxtas
apud bos qui provinciarum sunt numerarii remansit,
xgatixtvovatv i'fiens, xovxo ol avvavaXafiSdioftev otSi
hoc non comprchendirnus ueque partem facimus praefitoos notovfie&a irjs naooiarjS rjfiaiv ocogede, dXX' seotis nostrae donationis, sed salvabitur publico: indnoao)&rtatxm xt? drj/woiq)- xibv dxonundxtov vjtaQ- utilissiraum constitutum, ut quod a subiectis datum
%ov xo naqd xtbv vnvxshbr SeSouivov ftrj 16 S^ftoatov 25 est uon fiscus accipiat, sed proprium lucrum tiat.
Xafitiv, dil' iStoiTixov ixtQtov xigSos ytvia&ai.
CAPUT n.
Tavxrfi 8i ^fidjv xijt tpihtxtfilas ixxfaiojusv xal xd
Hac vero nostra lardtate excludimus et quae
oftoXoytjfttvxa xv%bv rj xai dvtmetpuvrjfiiva xq> tiij- cauta Eunt forsitan aut fideiussa publico a numerafioaiqt 7inga xgctxTevxaJv rt axgtviagitov fj dgxagitov
riis aut arcariis aut scriuiariis; nibil enim bis de
ovSi yizg xai xoixoit xr,s tarts fitxuSiSofiav Swgede, 30 aequa conferimus donatione, quia semel propria fecit
Intl y a7xn (ixttaloaxo xc xal o%eS6v %ti xnvxa
et paene habet haec accipiens fiscus. Desacravero
Xafibv xb Srj/ioatov. xrts 8i &siat xa\xr,e <piXoxifiiat hac largitate excipimus tam militarcs quam foederai^tunovfitv xd x axQaxia/Tixus xnl yoiSeoaxixds dis- ticas discussiones; ipsae euim non contmgunt qnidem
cussiunnc avxat ydp ov naoidnxovxat uiv xdiv Tjpe- postros Bubiectos, iustam vero exactionem coutra
xiqoov inoxtXtSv, oixatav 8i xfjv eiinQn^v xax' ixel- 35 illos ioferunt qui non competenter de publico accivutv indyovnt xuv ov ngosrjy.ovxtos dx xov 8rtuoaiov piunt, vel (si) occasiooe mihtarifl vel loederaticae exXap6vxa>v xdv ei ngoydoet oxQuxtconxfjS r, <poi$tgaxt- peusae coiiti^eruut accipientes, tamen proprium hoc
xtje SajidvrjS ixv/pv tiXrt<p6xBS, Ofta>S oixeioy xovxo
exactionem inde peragere temptat. Quin e conlrario eum gui ta>e quid facere avdet, tamquam donalionibus noslris nociiurum aversamur: ut omnis deinccps exactionis causa vel machinalio lam advcrsns subiectos guam adversus fiscum auferatur, atqxie maior inde quoque tranquillitas subiectis nostris exislat.
11 is aulem donalionibus eliam possessiones frui quaecumque ad sacra privata noslra aut sacrum patrimonium noslrum pertineant, el ne conlra colonos quidem aut conductores aut emphytcutas Iribuiorum
exactionem pro praediclis a nobis tanporibus sive ab iis qui tributa exigunt sive a palatinis eorum institui
licere apud ovmes in confesso est. Jlaec antem de iis dicimus quae adhuc debcntnr et apud subiectot
nostros sunt. Si quid emm illi antea dederunt idque apud curiaies forte yel officiales vel susccplores
vel acceptores vel nrovinciarum tractatores ranansit, hoc non comprehendimus nec partem prassenlis
donationis noslrae facimus, sed fisco conservabitur, cum absurdissimum sit, ut si quod a subieclis datum est
non fiscus acdpiut, sed privatum aliorvm iucrum fiat.
II. Ab hac vero libaralilale nuslra ea quoque excludimus, quae confessa forte vel eliam constitula
sunt fisco a tractaloribus vel scriniariis vel arcarns. Neqve enirn hos quoque aequulis donationis pariicipes reddimus, quoniam fiscus semcl haec sibi viudicavit et propcmodum accepla habet. Excipimus autnn
a sacra hac liberalilate el militares el foederatorum discnssioncs; hae e/iim suhiectos noslros non atlingunt,
sed iitslam adversus Wos exactioncm inducvnt qui non competenler ex publico acceperunt: qui etnunsi
forle nomine mililuris aut focderatorum sumptus acceperint, lamen hoc proprium lucrum fecerunl. Atque
1 7 om.ff|j onooxovXXiov M || itg<aroxv7to>v\ ngwxo- aat ipsum quae Ffl consuetodine V) consuctudincm T\
r'ntai' /tnXXoy L\'l *ov8e ovSe iJL |j -roi)] xoie L perbineam VT|aufern tam] aut feritara T % 10 dnaaypaD 6 Xa/fPavbfievov Ma \ 10 6T< <Ji xoixatf] quam per avvrjv) aut pas pauo co V aut papaco T \ nostri xub(i. e. oa) bas c | 13 xxicni L \ r\ ptofrioxwv] seque iecti (subieoti scr.V* in tp. vnc) K | II fruunturFJ 12
contra locatorea ffK 16 nnXXnxivtav L || '21 ixXt](inrog- diuiniu T |) 14 etnpbiteutas 7 ' | 15 fiut vuly. | 16 ab iii
<jir M H 22 CwaiaXoufinvofttrov L li oi^i ow. Z/ Q 24 vulff.) aliis V aliquia 7 ' | a V] om. T vulg. | manifestUvitagxoiv M D 25 Seoofttvcov Ma SiSo/iivoy L* | TO] inium V] manift-stura T vulg. | 17 quae] de his quae
Toy . Q 2B iSinbv ixigov L iiioiov om. c | 29 aut vulp. \ 19 contigit eos vulg.) contingit eos T is contiarcariia aut scnniariis c | 30 ov$i) nihil t. e. oi)8iv e J gitF||2O yiwthecos K|| 21 apud hos vn',/.] ab bU KJJJ24
xn/ om. c I 31 x/>2 oytftbv 33 xdi x otn. M | 32 Xa- constitutam VT l ab V \ 27 vcro om. V g 29 archariu VT
ficov L U 33 discuss^onas Sioxovo aiovaa M \ 34 U nibtl enim] nichis cx V \ 30 aequa] qua T | donattoirm] ipsac t. e. avTai f J 37 xnv] xat xof coni. Zaeha- ni.ni T\ facit T || 31 sacra vulg.] acro K7*| 32 miliuria V | fcderaticia* T || 33 discutioncs V % ipsae vulg-]
riae, maiim tj xdy.
ipsi VT\ 34 nostros om. r g 3 6 *vel li [cf. 721. li) uel
libri B militaria rulg.] militiria V militario T | re! vulg.)
1 qnomodis F|j 3 dcpntationem VT, eorr. tnilg. |ant om. ut VT H focdcraticae vulg.\ federatica V federsticia T |
V\ 5 pracsumpsit F | 6 rcpcllibus 7* | 7 ipsum non c-st expensae vulg.] expensa VT g 37 cuntingerunt V~J\ corr.
l \b
T
ylostam ad voc pcrinueam udscriptam otn. vulg. || S quac]

NON EXIGENDIS

721

Nov. CXLVII 2

noirjeafxivtov. xnl noXho ys /IOXXOV xavxrjs lucrum facientium. Et multo magis hac nostra oxd$.i(>uvfiav xfjs Siopeas titt xtov noXntxdiv x<Wcipimus donatione civilium pecuniarum inquisitiones
f v
t,7]fr,atit xni JIQOS yt xds tcov fgyiov discuset lnsuper operum discussinnes tatn in hac irlicissiina
sionn>' iu>v xi yata xavtqv xr,v tlSaiuova noltv xcJy civitaie quam in aliis proviuciis, quuniam uon est iui< xaxa xds ijzapxinf, intl ys fii] dixmov iaxt xo- 5 stum tanto a nobis emisso auro pro occasioue muniQOITOV itag Tjftajt' ixtpogrifrivios ^ovatov noofioti
tionis reipulilicae admmistrantes quidem lucrum intfjt xov noXftevfinroi aatpaXelat lovt piv vnovuytjiustura babere, fraudari vero loca uo&tra largitate aut
tiv
xoTdj xigSos aSixov ?x > OTtgaio&tu Si xove ionovi
deliita eis tnunitione, aut civitates pccuniis quae ad
Tije ij- Tjfuov (ptkoTipini tj rfjt d<puXouivT}s avrols
ornatum carum divisae. Bunt defraudari. Quia vero
aofaXtins, rj xal rae noieis rdiv tis eixoopiav nirms lOvel si malignautes umiiino odiinus, sd nostraB humaiinovevtfiTjficvoiv anoaitotln&at xQriftniaiv. inuSfj
oitatcs olilivisci nuilo |)O38UDius moilo, prupteiea eanSi xav ei IOVS xaxovQyovvins navioio>s [uaovutv,
cimus [quae] a nobis in quibuBiiam capitulis laciam
nlrv aXXa rr,e rjfiaiv ariu>v cpdavd-otonins intXnfrd- exccptionem locum haltere stiper bis quae iutper
xnr oiSdva Swdfie&a xgovof, dtn tovio freoni- traiibiit primae iudictionis tetnponbus, bauc voro diii,v naQ itftiov ini iiai xswaXnioit ytvo/ttvqv 15 cimus sedccitn prideui annis lactam. De his enim
eaiv x*eav &'x*v inl TOIS ano T^S Srayxoi Sia- quae praecc>lunt temporibus simplicem et gtncralem
SoiifiovaTjs nocarrjs intvEfir,atcot XQOVOIS, taiirtv
Si omuibus couttnue nostram butnamtatem concediiuus
<pafie%> %r,v sedecim TTOOO&SV annis yevofttvriv. ini
imllam cxceptionem in ea facicutes, ut commuiiem
YCLQ Sij Tine 7tooXa/3o7oi x(?'on dnArjv xni yevixi,v
otnnes homines perttuantur secu itatem, et nullatn
naatv iipcrje rrjv rtfiejpav ft)u>xtft{av nagixoftsv ov- 20 reliqnorum cxactionem ex quaiibet occaBione ex illis
Stfiiav i^aigeatv ini xnvxn noiovfierot, O>T xoivrj pnicedere teinporihus. Hanc nos quiiiem subiectis
itavxas ar&Qornovs anoXnveiv nftsgtfirine, xnl firjSs- hnmanitatem concedentes, deo maguo otlVrre actum
filav iXXewfiaxeJV stengal-tv l oiaiuvv afogu^s i
aestimavimiiB oportere, ut ODines bis perfruetites bonis
ixtiveov ngoievni xtov xQortav. xavxrjv rjfieli xoiii graiias pro uustro imperio COufiteautur tnagno deo,
fiiv vTzrjxooib iptXoxtfi^aaa&ai, &BCO SS xto neynXco 25 qui et buuc nobis in meutem actuui ininisit.
nqosnyaytiv XTJV jrpafti' rjyrjodfie&n Stlv, lot av nnvxti xwv ivxev&tv aitnXavovxet nya&wv X"QiXai vneo
trje TjftiTtQas finatAciaS ofioXoyulev xtu ptyaXi? &tqf
xip xal xnvxrjv rjfiiv eie vovv fiaXonivip xrtv noatv.
('ISnlXoyosy
Ta xoiwv itagaoiavxa fjfiiv xal 30
Sia tolds xov &e(ov Sr,Xot'(tava vdftov TJ aij iiteooxh
antvarirat ngoe ttgyov axfrijvat xal nagayvXaxfrqvai
enovSntnixto. Dat. XVII k Mai. CF. <imp.) dn.
Iustiniani pp. Aug. anno XXVII. pc. Basilii vc. anno 34
XII.
[a. 553.]

multo tnagis ab hac dotialione nostra excipimns civitium pecuniarum vtquisitiones ac praeterea operum
discussiones tam qnae in hac felici civjtate quam quae in provinciis sunt, quoniam iuslnm non esl, ctim
tantum auri a nobis pro securitate rei vublicae erogutum sit, eos quidein qui minisleria praestiterunt iniustum lucrum habere, loca vero liberalitate nostra vel debita eis securitale frawiari, vel eliam civilales
pecuniis quae ad omatum eis iributae sunt privari. Quoniam autem, eliamsi maleficos omnifariam oderimus, atlamen humanitatis noslrae oblivisci tiullo modo possumus, propterea sancimus, ut exceplio a nobis
in quibusdam capilibus facla de iis lemporibus locum habeat, quae inde a prima qnae nnper praeleriit
indtcttone desceitdunt, eam dicimtis quae abhinc sedecitn annos fuit. ln praetcriiis eiiim lemporibus
simplicem et generalem omnibus deinccps liberalitalem noslram praebemus nulla fn ea exceplione /acia,
ut communitcr omnes homines secttritate fruantur, neve ul/a reliquorum cxaclio ulla de cuusa ab illis
temporibus procedat. Hanc nos actionem cum subiectis largiendam tum deo magno o/Jlrendam existimnvimus, ut omnes bonis inde oriundis fruenles pro nostro imperio gralias magno aeo aganl, qui hanc quoque actionem nobis in mentem misit.
Epilogus.
Quae igiiur nobis placuerunt et per hanc sacram legem declaranlur tua sublimilas ut
ad effectum adducantttr sludeat et ut observentur operam adhibeat.
3 discnsslona L Siaxova, aiovat M \ 5 in aliis pro2 donationem T | 3 et discussiones om. T | discutiTincii e | 9 J TJJS] fj xns L" fl 14 x?VOv\ modo t. e. ciones \'a g 4 aliis deltt Dtck \ 5 auiro V | 6 Ug. minitQonov e | 15 ytvoftivTjv L | 1G anb m. e B 17 nfwriys itrante? | 7 noatre F | 8 dubitata eis minutione F | citnivMfiqaeats] i. e. a ka'. Sept. a. 537 \\ 17 ot) d/j ma>it uitatii VT, corr. vulg. | 9 eurum T Q dirisae vulg.] diuisa
Zachnriae|| 18 sedeoem J/|i ini\ ind J/|| 19 npoXafiovot F/"8qnia] ora T\ \\ mudo pouumna Vl 12 *quae <itKroll (cf.e. g. 587, 23. 625, a. 722,13. ed. III \ i) quae
levi | factum exccptione V facta exccptio est vulg. | 14
praecedunt p] nQofialvoxat ML g 24 nQoaiivat L \ 25 ?><- transiet VJ\ eorr vufg. | inditionii V | 15 sedectm] si
hntf/rjoaa&ai] humanitatem concedentes p g 29 tis vovv
decem V si. X. T\ facta V{ 16 upplicem V | 1U nulla V
*}Hiv L 8 fiaXXofiivat M Xapoftivo L 1 30 tpilogum om. f H 20 reliquorum vulq.] reliquurum T rclinquat V | 21
I tubtcr. om. e [nixi forte huc pertinet tubscr. addita se- oon T | 22 conc< dento V | actuura VT, corr. vu/g. | 25
Quenti conttitutioni Auth. CXXVI*=*nov. CLIX, ubi vid.) huno vufg.] bano VT | io mcntern vulg.] inrainintem VT
I XVli k. mai. .1/} ftrjvl ftaiio Theod. | CP. dn. iustin. \ Muhteriptione carent libri; nam quae in tcoriale.n*i tt
p|). au^. basilio uo. eonas. M, xti ' {immo x) fitxa Putoriensi adieitur dat. prid. kal. nouemb. cp (cap. Pitl.)
**!v vnaiclav BaotXtlov xb t(? Theod. Annum imperii itnp. dn. iust. pp. aug. (cog. Ubri) an. XVIIII. pc. (pao.
XX VIII. Contitu 'ex ..' reposuii, unde po. Uaailii XHI. Pitt.) basili U0. an. 11II. pratscriptn in E^cor. conslitU'
( e. n. 554) requirit Diener Getch. d. Nov. p. 527;
tioni Auth. (XXXI ( = nov. CXXXlll),
in Put. conf
ectiut Zttchariae servato coniulatm anno a T/ieodoro
ititutioni Anlh. CXXXIV (= nov. CXXIII), ea aliundt
ex v. 16 sq. annum imperii XXVII. restituit.
(Aulh.CXXXI CXXXIIIl) tran.lata eU

722

Nov. CXLVIII pr. 1.

D E INDULQENTIA

PMH

nEPI 2YrX2PH2E22 A0IIIAA2N AHM02I2N.

('iovazivoe Aiyovaxot JsSixiov.)
f v ^ "Oar\v ftepl xn xotva xdiv npayfidxajv Bvfris x ngootfittov xrts rjfisxioas /HaaiXslas
ngovoidv x* xal anovSfjv xijs TiagaSofreiaqe t]filv ix &eov noXtzsiat xrjSoftzvot, i a>v rjSrj 5
(xf
yaregov xnxtaxrpautv anaat. xb yao St]/t6atov XQ*sat noXXois xaxantfogttafievov evoopxei xai
JIOOS xr,v doxdxt]* dnopiav iXdaav eii iavrovt rjfxeli dvsifeifdfJB&a xb otpXrjua, fidgovt xe xai Svsxeotias noXhrfi
dnaXXd^avxes xovxo. xai 16 GXQaxioixixbv Si nagapaviv rjSrj xr\ xdiv drayxaitov anogiq, d: 10 noXixtvfta
xale xdv fiagftdgu/v itpoSots te xai iniSoouale dfiexgute xaxaflXdnxeafrat, xait"* ooov yiyovev rjftlv Svvaxbv
xrjs Seuvtrtje innvoo&coaeios d^tovftev. nXqv dXX' olx ax(>i TOVTOV xai /tovtov 8eTv tutj&^ptsv ifjv neot iovt 10
vnrjxoovi orrjrcu poTj&etav, oXXa xai TIVOS dXXrjs ftejaSoTvat <f iXnv&ooijiovyvcofxrjs rote inoxeXiai vevoftixa/nv
Xqqven iXev&egovtree avxovt xdJv nag avzdiv &XXtiufidio)v oyeiAoftevaiV rij> Sijodio

CAPUT I.
Koivfjv lolwv
&OVTOS

YOOVOV

tlEYOl

xai ravTijv TjficHv TTJV avsoyeaiav

TJ7ff ~ ~ - - *

ctfi anavras inBxreivovtes avyxaigovfitv tov

*- *

.--'... 1

1t

5 .~

reXdfv iXXeiftftata TW
a
i
X9* XTle itgifitvtje
17 XTJV fipxrjv xwv nttga 'lX*.vpioii teucoy ngaixojgiuiv 17 xov ir8ouxdxov '/ovoxivtarov indo%ov xwv inl Mveia:
xtd JZxv&ias oxgaxKoxixdiv xnxaXoytov rj xal xdtv 9elcov rjftdbv &T}oavQwv fj xov isgoiidtov rjuwv xauulov 17
xov freiov naxgtftoviov tj xov fizyaXongentaxdxov xovgdxwgof xdtv oixidtv' aXXd ndv oaov Si> xe xovaLo xal
agyvgq xnl ixegots ttSeat xexgscoaxtjftdvov tirj, xovxo ndat xoie otpeiXovat avyxoJOBia&co^ cooxe ovxt yeotgyoi 2
ovxe /itofrcoxai ovxs /i<pvxevxai ovxs firjv ol xexxrjftivoi etingax&TjOovxcu xa oystXofieva xu> Srj/uooiq) iXktlftftaxa xitv X?* T^S eigijfttvtjs inivsfii]aeioi xal avxrje

CAPUT II.
fcQfev
8i xavxtje r\fid\v xt]i tpiXoxifiias xde xt axpaxtatxtxai xai (potSegaxtxai dtscussionac. ravxiti
yetQ xwu vnoxiXtJjv oi-Si oXtat xa&nnxsa&ai avftfiatvei, dXX' ixeivav xal ftovaiv xdtv ix xov Srjfiooiov XQriuaxa
XOQ^yrj&ivxaiv, eit xtpSos xe oix>lov dneveyxafitviov xa xoit aTgaxitoxixoTs xdyfiaotv rj tfOtStoaxixoli imSo^
&t'vxa naQa xov Sqpooiov. tl Si xai xua nagd xaiie Xayo/tsroti vnoSixxatt tj ananTjxait fj ixXrjnxoQaiv ij
Nov. CXLVIII
Athan. 20, 6.

lustini Graece tantum txtat in M ( / 4 1 0 inter luslini novellat prima) et L. EpiL Theod. 148

CXLVIIL

DE INDULGENTIA RELIQUORUM PUBLICORUM.

(lustinus Augustus ediclum.)
Praefatio.
Quantum providenliae et sludii in res communes statim a primordiis imperii nostri
contulerimus, dum traditae nohis a deo reipublicae curam adhibemus, ex iis quae iam gessimus omnibxu
manifestum fecnnus. Itscvm enim cum multis debitis oneratum et ad extremam inopiam adactum inveniremus, in nos ipsos aere alieno recepto onere atque difficultale magna liberavimus. Deinde ran militarcm
rerum necessariarum penuria iam dilapsam, ila ut res publica barbarorum invasionibus irruplionibusque
infinilis labefactaretur, quoad eius facere potuimus, idonta emendalione dignamur. Quamquam non in his
tantum opem subicclis praestandam subsistere oportere pulavimus, sed etiam allerius cuiusdam clementiae
participes faciendos subiectos arbitrati sumus. ut cos a reliquis fisco debilis liberaremus.
I. Commune igitur hoc quoque benefxcium nostrum in omnes exlendcntes praeleriti temporix reliqua
usque ad octavam et ipsam praesentis cycli indictionem a subiectis fisco debila remittimus, atque sancimus
nullam fieri exactionem eorum quae in reliquis usque ad modo dictam indictionem debentur, sive'generalem sive specialem tnensam gloriae luae spectant vel praefecturam sacri apud Illyrios praelorii vel gloriosissimi lustiniani pracfecU numeromm militarium tn Moesia et Scythia vel etiam sacrorum nosirorum
thesaurorum vel sanctisstmi noslri aerarii vd sacri palrimonii vel magnificentissimi curatoris domuum:
verum quidquid tam in auro quam argento aliisque speciebus debitum fuerit id omne omnibus debitoribus
remittalur, ut neque a colonls neque a conducloribus ncque ab emphyteutis neque magis a possessoribus
reliqua fisco debila pro tempore quod est usgue ad praedictam indiclionetn et ipsam exiganlur.
II. Excipimus aulem ab hac liberalttate twstra militares et foederalorum discussiones. Hae enim
subiectos omnino non atlingunt, vcrtim illos solos qitibus a fisco suppeditatae sunt pecuniae et qui in
lucrum proprium converierunt quae militaribus vel focderalorum ordinibus data sitnt a fisco. Sed n quac
etiam apud eos qui dicuntur susceptores vel exaclores vel acceptores sive in auro sivc in argento vel
2 mfir. IJegl ovyxtogfotcos Srjnoaiwy Ath., IJtgl Xot'
xavxrje /11 16 opne Af|| 17 T<3f] xr,v L | IXXvglots L,
ndSotv Th*od. | 3 inscr. om. AfL, inserui ex Alh. | 4
iXXvgixoli M 0 t/e hoc praefecto c/. nov. XLl rt L\
"Oaa dt. Theod. Q 7 iXdaav M] iXdaanv L, iXaadiv
18 TJ xal xov iMQtoxdxov L | 19 olxidip M [xbv xoutjxa
Haloandro vulg. \ 8 nagngviv M l xfj om. L fl 10 xdfv olxiav Ath.)] oixtlcov L H 20 sq. *oiSi oiSi vfiiv Zachariue |) nXrjv tii aXX* L | 11 tpii.af&pco- 013i ML B 21 fiiafr&ioiL \ <pvxsvxal La \ 22 xnl om. L%
itov fiaxnSovvai L 8 12 * iXtv&egoirytei] iXev&tgovS
23 discuss/onas L Svoxovaiovas 3/ <J*acussio e Ath. cvd.
ML> (noiTjant pont Stjpoofqt add. cutn ffnfoandro vuly.) 24 *aXX'] tj ML, nXfjv Hombrrgk. ti firj Osmbrtiggtn
| iXtififinxtov (et tic ntpiu*\ if, iXXtiftdxcuv (et tic icf. 720, 35) { 25 xowyvfr***" I tnt&ivra M* g 26
plerumque) L | 14 octausas L, om. M in lac. 1215
Si xai xiva l, Ath.] tiQTjndva xai xtva M
litL I drfiye/xr^accJi] i. e. usque ad kal. Sept. a. 5GU j|

UT PRA.ESIDES PKOVINClARUM

723

Nov. CXLIX pr.

iv %(nsaltp rj iv dpytgip ij xiav aXXoiv xcav iv tiSti xtXovftivmv t\Qt9titv

naqa TMV vnoxtXatv Kara/3).T]fri'vTa,
eltnQax&raovtat
xal nvxa xai xaxafiXtjd^naovrni
olt ngotqxei
icjv tloTjftivwv
f]ftiv
noxpvttov.
xbv ofioiov
xt
Qx^
fj
gq
jf
]f
xp
f
di r^fteregntv avtxtXav
X Xiwaiov tt\ hhtgov n llx rwv i gj
tqonov xai roie aXXovi anavxat
xovt X
Xaftovxae xdiv
jf
fi
fj xaxa&erxne eii 16 titjfiootot'
jf
gq
, , Ifyugox
fyg f fttv
fitvtnv tjftlv
imrefiTioetov
xai xovxo fitj
rjj xnxafrtlrai
ngosqxov
,',
j nngoiarjt
rrf>
tutit
xove
tfio>y Stogtas,
tfif<ewv T;
Ttjs
nngoiat
Stogts
t t t xovio
xovio inl
inl 10
10 8r
8rfifewv
T; xni
xni ols
ols ar
ar aofio^t]
fio^t] xa
xa lotavxa
lotavxa xaTaflaXtlv.
xflXl

5
yag vnoxtXiit iXtiilvxts xf,S 7iagotatjt r^tataaftev ipiXavftgiajiiat, ov prtv xoie jiag atxtuv tii Sr^ioaia 71 (x>iaxa
Xnflorxas xnt
anoaitoelv it xo Sr,fioaiov fiovXnfttrovS rjyaw ixtivovt. onov av ixzBjay/uvot ii-%oieif
onts. n(>68t]Aov Se, toe ti rtve: ravtrje riftiav TtQOmafrofiBroi TTJS tpthrrtfiiat vnig twv avyxtOQOVfiivmv
iXXiiftftaTtov xara ttvn 71 eoirotav i* twv vn*Tthav OftoXoyias 1* arTKpa>vrtaen tD.^fnaiv, fj xal tit iSuorixa
fitratt&tixaat XP* V n)J.<> n TTOO ntoty^n<pfjv roioino T uei-er^aavrte r\ HQafcntnei <pavtltp% ovSiv i avrtuv 10
oytlof
Itovoiv,
avaSoJonnat
bpoXoyiaS nngg tor Ixofilnavro
taviat.at. 'Ann.i~iii 8i ^ajnras
&eio T xai
yf
tovv,
vaooat
8i ttas
s bpoyiaS
flvro
^j
k
iXl
^
l &
tjftlv 6X'
6fioXoyr'eovotv, oii uit- otptikm-ies
ta iXltlpuaia
TJJS tovrtov avyxtOQ^oimt
T xnl tptlav&gtanias
ah
Tts. oi Si OVSBV VTxeo ikXtuifiaiiap 6<peiAotnee anrtXXnyfiivoi qQOtniSo* rr/S jdif anoStil-eiov Evexa jiaQatpvXaxr,:,
u)t fif; lovroii na^tfinimuv ^TO) noXXaxte vnig tan> avruv iroxXtiafrai xgovatv, ndXtv Si vyoxXe7iTt'toatTsi
nagirtoaav, aXQ1 TI7S oySorjs nirc[irtoea)i ixfivrit tb afiigifirov' a)i tii ndvint elxoriot xr\v nn^-ivaav r\fiu>v 15
Siaviftttv SCOQKIV.

('Enllovoe.)
Ta toiwv naqaatdvnca fjfiiv ttai Sia lOvSt rov fttiov r,fitav npaytiartxov vo/iov SrjXovfitva 17 afj ivoogoTrjs ngoygdftftaa$ %qa)(iivr\ xara tr,vSt xr\v fiaaiXida noXtp aziaai yaviga
xaiaoirjoet.

D. anuo 1. Iustinov pp. Aug.

[a. 566]

I'M8
20
OEPI TOY IIPOIKA T 0 Y 2 TflN EOAPXIfiN APX0NTA2 riNE28AI EK AEH2ES2 TfiN T B
6KO0>IAE2TATfiN EIH2K0IISN KAI KTHTOPSN KAI OIKHTOPfiN TfiN EUAPXISN H P 0 2
TON EYXEBE2TATON BA2IAEA, EO' fil TON ONOMAZOMKNON TO AHMOSION AiOAAIZE20AI. EI AE YIIEPeSNTAI TOYTO DPAEAI, MHAENA UP021ENAI KATA TOY APXONT 0 2 OTIOYN H P A T T 0 N T 0 2 nP0DA2EI TflN AHM02I2N.
25
.y Tr,s naga rov 0'eov SeSo/uivrje ^ftiv noXixeiat xrjSufitvot xal iv ttaot] Sutaiooivjj ny
oa^ovxts vnrjxoovs iva cxonbv i oQXH^ xovxov i&ifit&a, anav ti xt ngojrjv axiii.it qv

Nov. CXLIX inter Iustini novtlla* quarta Graece tantunt extat in M f. 412. Epit. Theod. 149.
reliquorum qnae in specie conferuntur a subiectis soluta inveniantur, exigentur et ipsa Usque ad quos
perlinent ex dictis a nobis magistralibus solveniur. Alque puri modo celeros omnes qm a subiectis nostris
aurum vel ahud aliquid in pruediclis a nobis indicliombus acceperint ncque id fisco solverinl quemadmodum
solvere par erat, a praesenti donatione nostra excipinms, ul hoc fisco vel eliam guibuscumque competunt
solvant. Subieclorum enim miserati praesenti humanitate dignati sumus, nec vero eos qui ab ipsis publicas
pecunias pracceperwt ac privare fiscum volunt sive ilios a qutbus delegati sunt. Manifesium autem cst, si qui
cutn hanc nostram liberatitalem praesentirent pro reliquis remissis per fraudem aliquam a tubieclis nostris
cautiones vel constituta acceperint, vel eliam tn privala debita translulerint, vcl qutd aliud eius gcncris ad
arcumscriptionem meditati esse ve* fecisse videantur, nullam eos utilitatem ex iis /tabiluros, sea canliones
iis reddilnros essc a quibus eas abslulerunt. Omnes aulem et deo el nobis gralias agent qui reliqua debent,
quod horum remissione et cfemenlia digni habiti sunt, gui nihil reliquorum nonune debent, quod liberati
sint soUicitudine propltr apoclias custodiendas, ne forte accidat iis ul saepius pro iisdem temporibus molestia afficiantur,
, usque ad octavam indictionem securitale utentes, ui ad omnes merito pracsens
donalio nostra redundet.
Epilogus.
Quae igilur nobis placuerunt et per hanc sacram pragmaticam legcm declaranlur lua
gloria eaictis usa in hac regia civilate omnibus mant/esla faciet.
CXLJX.
UT PRAESIDES

PROVINCIARUM

GRATIS FIANT

EX SUPPLICATIONE

DEO CARISS1MORUM

EPISCOPORVM ET POSSESSORVM ET INCOLARVM PROVINCIARVM AD PIISSIMUM IMPERATOREM FACTA, VT QUI MMINATUS SIT FISCO CAUTIONEM PRAESTET; QUODSI JD
SACERE DISTULERIKT. JNE QUIS IMPERATOREM ADEAT ADVERSVS PRAESIDEM, QUIDQUID JS TRIBUTORUM PVBLWORUM NOMINE FECERIT.
Praefalio.
Cum rei pubHcae a deo nobis tradilae prospiciamus operamque demus ut tubiecti
nostri in omni iustitia vivanl, unum hunc fiuem ab iniiio nobis proposuimus, ut omne si guid antea imperI tj TO>V M"\ xal xcjv L 8 tTtfit M] rjSij L | 4 IJ L]
' M\ 5 xoiiovS mavull Znchnritie |j 4ni om. L* \\ 6 avxut M
l nngnXapSrxas L\l
fjyow) t,yt Ifntoander | Ug. 6no&ivl || ixTBraafiirot L, dxi$ia/itt'Oi M, corr. FTahanrter
(tove ixxnyagiove Ath.) \ 9 xtva M\ xrtv L | 10 xoiovxo
xi ML\ xotovxov vum /faloandro rulg. | 11 anavtae L
H 12 fiiv M] fiiv 01 v L fl 13 dno8iltcov Homhtryk {c/.

fugerunf. Ita vere locum rextituendum putat Kroll: tot

fitj {xoTro 0 nagtfmimu noXXdxte) vnig r. a. i. *. jtaXtv (pi) 8i vy. J 16 Smrtfttiv M] Staroftiiv L Sutpdi' /.nchtiriat;' nuiltm Smgxtlv tW Smxtivetv | 18 7tpoygafifjaat Zuchariae] ygdfiftnat ML | 19 tuli*cr. d nnn.
T. iustinu pp aug. A/, t*t<jotvtj&n iv xole xQovon /?
OiXtint 'hvoxtvtarov Theod. iygnfprj crterix otn. Alh. ||

122,. 281,31 ed. 11 c. 1 2)] anoSeZa/uvQiv ML\ 14

*Tot'TO]] XOVXOJ ots M xoTxo ole L ((xoi-xovt Haloandrr.
C
l Scrimgrr) H nnQtfininxttv MIJ\ jtnp
IOCIOVS
ols

cu/n Scrimgero vuly. jj *TO nddidi g ^vyoxXtnxr,onviii

nnptixcoany MLt nnQixotanv corr. Scrimger {prautat
fort. nrtQtlo&oanv i. e. indulgrntia potlttntur*). VerLa
obscvra non expedio; QvyoxXtnxijaavxtt signjfirare vidf
tur 'qui iuga vel cnpita (c/. 122,13.71. 636, M. 637,35.

Golho/r. ad cod. Thtod. 13,10.3) averterunt vel suhter'

ffj Zacharine, tnnlim /irt8i) SvrafitrovS tovxo itoifjaat,

npo-iivai {jipoiitvfit om. index rrginae\ fiaatlti 8tn xfjv
xniv drjfiootcjr tion{>iiv Ttteod. j 22 otxrjxopaiv] ol xui
i
inder Ml ngos xbv 25 Srjuoaiiitv) xai Jin^aXalotf indtz A/J 21 * /ir^Sf.r.n {pmtsit etiam
i, cf. 650, II)] fij\8tfl A/ {an ftrj Si aofrart Kroll)

Nov, CXLIX pr. 1. 2

UT PRAESIDES PROVINUIARUM

xa, avyxtxyfitvnv vnfjpxt, rovxo xal ijtavog&fooiti xnl xtXetov njrotf^vnt. fitqiftvriaavret roiwv onaH xo xs
Srif'i>aiov xo xs iittptoov dfiXnfis; xt xai ayptov 8tmeX<>it). 8urori&rt[iEv oxt Srj XOVTO guSiio Igonev. ti xoiii
Tjyovftivove xaiv inap/tcov ngoixa xns dgxb-S TiapaAapftavopias xai io Srjioaiov datpaXit,Ofitvovt oo&wi 1$ xnl
louiuojs anrtot xo^otfat nagnaxtvdaaifiBV, navxos antxofdvovt xovxo fiev dStxrjfxaxo tovxo Si xni Xrjp/iaxo;
aiaxQOV re xai dXXuiS anr,yo^tvfivov.

CAPUT I.
*7i' totvw firj Eeroi Ttvis litetsnrj&uivTtS xnls imtgxiniS aHixailtv aviaS tjfisk re ovxvuis xnXt xa\
avrdtf ivoxXoijttfta nontsXaiaeat, ngoiginofnv IOVS ixnoxrjs inno^ini oatiordxove imoxoitovs xir\iogfov re
xni oixTftoQoiv xoiis ayovxnS vd ngtotBta, Sin xotrt,e Setjaeios dioqeueiv iui ib yjfAixioof y.Qaxos rovt airoli
inirj}Sti{Ot 'xsw nobs xrtv nQ%!v IT; aiixaiv inapxint rofuContVove. xovrots ydp T ai<fipoXn T^S dpxtji
1U

ipoodt siiyratftofoiat 71 Qqcot ie rtiia xni nmptxdJt nQOStpiyeo&nt, xov Si uyvui/tovoZmae sieTipdrtetv
pg
Tfpov. fxr/Siv vjiip xovxov xtpSoS oixelov Tftrxanaaiv djioyegu/ievove. Serjati Si avxovi otSif TJXXOV xni xoU
8txn,<tfiivote (inaai xb Yaov xe xai Sixaior viutiv aiv xa/st xs xoviovi dnnXXdrxBtv fiXinovxaS npot xovS 15
vofiovty tii ftrj ttni Snndvmi xai X9''v"li ftnnools uvxols 4niT(>t/3Kjfraf int^ttvai Si xai toit dfiaftxdvOVOi,
xu 71Q0S xov vopvv indyttv ?a xiftta^iat avxols, xni naoav kntdEixwo&ai Stxaioovvqv.

CAPUT II.

Ov vovav Se avTois xaixn TrooayogeioiiEv, dXXit xal idie dpx*j! ixnaxrje nnpaSpoiS xai xols dXXat
vitrtgeTovfit'voi ntrals. ti yng xtt nviwv rj negi xijv xu>v Sijftoaicov tiingn^tp Qq&vftiq xp^Ofjxat, rj r;uiaH
i} ijiTjpeiatS TTtpifinXoi xniis Tjneiioois ijtoitXels, xrjs xe oioias ixneatlrat xai fteyiatntt vnnx&f,atxnt TI/IOI- 20
(ilaii f]fiif ydg ijyovftii ov fleuv /ua tii lartv avxrj ontwSfj xne dnnpxtoS evvofteia&ni it xai aatpaXdJi
oixelafrat xni ifjt xwv dgxovTntv (vnXaiuv Sixnwavrrjs. xove xe StjftoaCovs dfxsunrcof ettdyea&ai qooovs. ov
ydp nXXoK iveffxt xb TtoXixevfin Sinatoi^BG&at ftfj xdiv eloef)a>v tisayofiivuiv xeXeafidxtav. i^ >v xb fiiv CTpaxuuxtxbv xh xernyuivn IOVTIO xofii^ontvov xolt noXtpiioiS dvxixaftiaiaxai xai Ix xrit xdtv /3apftdou>t> iniSoo/irje T xni xnxint t<tige~nai xoiit vnottXtTs. <pgovptl Si xai xove aygovs xai xds 710f.su ix xfji xdtv Xpariuy 25
xni xiov oXXniS axuxiov plov i7tarrtgrjfuvo>v inrjptine is xni iifoSov, anoXnvei di xnl xa Xotnd xa>v xayfidxay
ftov avtqii dnuvturftdvxwv, xtixj) * xal noXeit innvog&olvxat, Srjuoaiiov xe PnXavtiov ixnvgcoaen ngotnat
0'ciixgaw xe int/ttXna xai xO>v uXXtov, onoaa ngbt 9egnneiav xdiv vnjjxootv i^Bvgrjjat diexs xii ixag avxaiv
ovviei.oifieva xd fiiv ele aixorf xd Si xni dt avioie S-anavaO&ai XB xnl intSidoG&ai, r,ftiv Si xn&dna^
OvSiv ivxtv&BV Tj Xie vnig xovxutv ZXBIV ovftflairet tj-govxiSne, nXr\v dXX ovSi xauxns nuia&ovt, rvv ptydXov 30
&eou xal awfTJooi TJ/IWV ^Jrjaov Xgiatov xd) (tBye&c* xrje avxov <piXar&gamicte jtoXXuli jjpide.xai Sid xovxo
xoilt dya&ole dfitifofttvov

fectum esset et con/ttsum, id et emendaremus et perfectum redderemns. ltaquc cum medilaremvr, quomoio
tam fiscus quam subiccti a damno et iniuria liberi wanerent, id quidem nos fccile obtenturos intelleximut,
si efficeremus ut praesides provinciarum gratis magistratus suscipientes ei jisco cautionem praestantes
recte et legilime omnibus ulerentur, omnique tatn iniurtn guam lucro turpi atque alioqui prohibito abstinerent.
I. He qui igitur peregrhii provincias ingressi eas iniuria affictant nobisque per crebras inlerpellationes adversus illos faclas moleslia afferutur, exhortamur singularum pravinciarwn sanclissimos episcopos
eosque qui inter possessores et incolas priucipatum tenmt, ut per communem supplicationem ad poicntiam
iioslram deferant eos quos idoneos esse ad admiuislralionem provinciue snae ex:sliment. His cnim iitsignia
mayisiratus gratis traaemus cautionem praestituns se publicum cnnonem illaturjs, obtigantes eos, ue quid
peraganl quod legibus conlrarium sit, tieu quem a subiectis extorqueanl {quacstum, sed ut suis) conlenti
annonis publicorvm tribulorttm exaclioni invigilent, atque erga eos qui m piis illationibus religiosi sunt
clemenler simul et palcrne se geranl, a contnmacibus autem eas severius extgant, neve ullum omnino hoc
uomjne proprinm lucnnn anferanl. Nec tninus oportebit eos litigantibus qxioque omnibus aequitalem ct
iiistiliam tribuere, eosque celeriter dimitlere legum ralione hnbita, ne et sumptibus et longinquilate temportim eos atlcranl; sea etiom dclinquentes perscqui el secututum leges suppltcia tis infligerc, alque omncm
iusliliam pfaestare.
II. Aiec vero ipsis tantum haec praectpimus. sed etiam cuiusque magistratus assessoribus et qui illis
praelerca ministeria faciunl. Si quis enim torum vel in tributorum exaclione neglegenlia utatur,
rel damnis aut iniunis subiectos nostros afficiat, et bonis privabitur et maximis suppliciis subichtitr.
Noli* e/iim deo duce vtium hoc est sludiitm, ut provinciae et bonjs legibvs vtantur et in securilale versentur el praesidum iustitia fruantur, utque publica tributa recle inferantur. Ntque enim aliter res
pnblica servnri polesl nisi piis tributis iliutis, ex quibus exerchns quae ei deslinala sunt accipiens fioslibus
resislit el a harbarorum incursione et improbitate subicctos liberat, agros quoque et civitates a /atronum
aui aliter turbulentam vitam sectantium iniuriis et invasione defcndil, deiude reliqui quoqut ordines comtnodis iis deputalis fruuntur, et muri et urbes instaurantur, et publicarum balincurum calefactinnes procettunt et thealrorum cura ceterorwnque quaecumque ad subiectorum commodum invenla sunt: ut quae ah iit
conferuntur partim in ipsos partim etiam propler ipsos impendanlur et praebeanlur, nobis vero omnino
nihil inde nisi curas pro iis habere condngat, quamquam ne Itas quidem sine mcrctde, cvm magntis dexu
et servator nosler Iesus Uiristus magnitudine clementiae suae mullis nos bonis propter hoc quoque rcmunereiur.
2 Sfj Scrimger] Stt M \ * Serimger] tia M | 4 *nagnoxBvdoa/iBv M (nngaaxf.vd^OJ/iBv eum Scrimgero vulg.) J
dntx"fie'rovt AgylaeusJ UTIBXOHBI 0 M Q 6 ij/mc Scrimget] ifttit M\ 10 da<paXtouirotS Hombergltl aoyttXtXofistTjS AI Q 11 f) dtl. Ottnhrhggen | nopor, nXXa iaie
i
Bvpplevif om. M in quo pott inortlaiv lacuna

ttt 10 12 litt. cf. Thfod. i<p t? nvxbv dgxBO&tjvttt fiovov rnit oixtims aixrflBOiv \ 12 *dgxovniyo$ M. agxov
uivovi Homhergk\ 18 aXXotS mals cum Scriw/ero vnlg.
| 24 TOIS M\ xdis XB cum Scrimgtro vulg. | 28 imfUXatai
Ma 9 31 avxov CUM Scrimgtro vulg.

DE BAPTIS MULEERIBUS

725

Nov. CL pr.

CAPUT m.
Tavxa ftiv ovv rjfJtis xoie iy xaXs lnao%lttts nnavxa nQOxrtQ\nxovre^. xrtl ravxij Stixvvvxtt otrrj rts
iaxt n*()i rovS vnrjxtovt tptXar&Qconia, TXiio xe xai ti/tevrt xov ftibv nai.Xov iiofttv. tije tcov vnmtXdtv

Sq/ittoiaiv cvXXoyqv anana jtpdixttv ngumfovpirovi in/ii(Hf'aivto, (ov8' r^fitis) xov )jotnov nvi\6
(itfrn nvotiovicov aitcav xl xovxovt aixtciuevtov. oi ydp XTJV l$ovai<iv nag r\utbv Xnftovxti vfje xdiv aoxovio>v iniAoyf;s, 'iva xne opx"s nodixn Xctfifid*oviei tovs Srjfioaiove tisdyoiev qogovt arxoi t nap nvxdiv
fiTjSnpuot uSixoivxb. Qq&vnovixte oixot nefti xrjv xovxtov i.ttXoytjv dvexxoi xa&dnaj; ovx <io*xa.i fjeutpopsroi
lovtote xal talt xax avxtbi nqoteXeioeotv T)ulv ivnxXoiivxeS. diafioXp Si XQTJOSXCH xa&dnn oiSele nqot 10
tijv xwt- intxetfidvotv niiqi 3ruoai'oy ipogat xnxafioX-^y, ov &eios olxot, oixi oyninaxr) ixxXqaia, ovx evnyii
mioxnoi' TJ /lovnaxrJQiot-j di.X oiSi psloy fj iXatxov nQosojnov. ovxs Si noXntvofiivovS ovxt tove Xeyoftiyovt ixXrjTitoQat ovx fifjv xoxit aXXovt, olt dnixenat r\ iwv Srjfioaiav <poQO)i> y>povx{e. ifcatQovfiev xov ivxtv9iv xivStrov.
xn yap xoivy naoi XvaneXovvxa irqoxQivofitv rt/S aSixv nQoa^iatcDS rtov elt xb Srjfioaiov
ay% tofiovelv d&eXovxarv.
15
('EnlXoyos.)
"S2ixs Si xa xaXwe f^ftlv TUtQnaxavxa tpnveoa naat yevfafrai, xeXevourv xfjv ortv vnepoxijv xaxd xs rrtv eiSuifiora xnxxrjv jxoXtv xai itijv xnl iv xals innQx*niS T<* itaqov &E7OV ZSIXXOV ji^o^tlvat
tit TOVS ntOKpitvtis ixdoxTjS noXttos xbvovt, CJSJB iir^Siva SiaXa&iiv rtjv i^tjv^t)fitrt]V itQOvotav xrti yaXtjv6'
tifioi ijftwv VTitQ T xov Sijfjoatov xni XTJS TftJf vnoxehuv dpXajitlat. Dat. XV. k. Febr. CP. (imp.) dn.

IuBtini pp. Aug. (anno IV.) post COUB. eiusdem (anno 111.).

CL.

[a. 569.] 20

Auth. CXXXU. CoU. IX tit. 13

DE RAPTIS MULIERIBUS ET QUAE RAPTORIBUS NUBUNT R

In nomine domini nostri Iesu Christi Imperator Caesar Flavius Instinianus Alamannicus Gotbicus Francicus Germanica8 Anticus Alanicus Uuandalicus Africus pius felix inclitus victor ac triumphator semper
Augustus Leoni.
25
<Praefatio.) Legis interpretationem culmini tantum principali competere nemini venit in dabium,
cum promulgandae quoque legia auctoritatem fortunae sibi vindjcat eminentia. Mcminimus itaque pro raptu
mulierum, sive iam desponsatae fuerint vel maritis coniunctae sive noo, vel etiam Bi viduae siut, legem
antea posuisse, et capitis subiecisse supplicio non tantum raptore3, verum etiam comites eorum nec non et
alios qui eis auxilium tempore invasionis contulisse noscuntur et non tautum parentibus mulierum, verum 30
Nov. CL (Authent. CXXXH Coll. IX tit. 18) ut alterum exemplar navellae CXfJII Leoni praef. praet.
*iv Jtaliae sive Illyrici irucriplum (cf. quae illo loco expoiuimus p. 707), quod servatur in Iu& f. 171 et in Ltg*
Romana eanonice compta e. 199 ( = / ) Lectionit discrepantiam, quue ad nov. CXLIII integra adxeripta ut, h. L
non adnotavimu* niti ubi scriptura* lul? tt l recepimus a conlextu qualem illo loco con*tituimu$ diirrepanta.
Jn indice 3 / haec novella refertur (v nt(>i xrje ynfirj&tiarjS T< ttffndQiyxi avxrjr: avxrj ovx iyoayt^ cus
$<Ofiala ovoa yeypnfi/tivrj nddila notatione tjxtt iaxl nQoytveaxiga. xov xaidixos inl fiv yap xfje avxTjt vnaxtlas xal 6 xwdtg xai avxrj ixntfoinjxaf
dXX' ixtlvos [Ixtivov eod.) fxlv Iv xa> ntQaxt xrjt vnaxtlae n^o
d
XS
bU est 4 p. 5,26 Krutg.), nvxrj 33i %a xal XT) (corr. avrtj
xiaadqov
xaXavScbv
lavvovagituv (e/. const. CCordi nobU
Si xaL iun. ?) quae errore huc trantlata ad nov. CLJ vel CLII perlinet (cf. ad p. 728, 11).

III. Alque haec nos omnia cum iis qui in provinciis sunt praedicemtu eoque modo guanta nobis
sit erga subiectos clementia ostendamus, tnagis propidum et benevolum deutn habebimus, qut incolnmitati
tubiectorum tuntam curam adhibeamus. Qui autem hac nostra Ubcralitale potiii ttint, si in magistratuum
electione peccaverint, neminem omnino nisi se ipsi incusabunt. Quodsi ctiam distulerint eos eligere et ad
nos refare, non merito amplius eos qui hinc in provincias tnittuntur propter tributorum coUectionem
cuncta facere sludere conquerentur, neque nos in postcrum patiemur eos nos adire atque illos accusarc.
Qui emm potestatem a nobis nacti sunt praesidum cligendorum, ut magistratu gratts accepto puhlica
tributa inferanl neve ipsi ab illis ulla inittria afficianiur, ii cum in eUclione eorum neglegenler agant,
omnino /erendi non erunt, si de iis conquerantur atque interpellationibut adversus eot nohis molcstiam
afferant. Aieqve vcro dilatione quisquam omnino utelur in publicis tributis ipsi impositis solvendis, non
tacra domus, non sanclissima ecclesia, non vcnerabile plochxum vel monasterium, sed ne pertona quidem
maior minorve. Verwn neque auiales neqne tusceplores qui vocantur, neque alios quibus publicorum tributorum cura incumbit a periculo iude oriundo excipimus. Quae cnim in commune omttibus prosunt iniutto
consilio eorum qui adversus fiscum contumaces esse volunt praeponimut.
Epilogus.
Ut aulem ea quae recte nobis placucrunl omnibus manifcsta fiant, tuam tublimitatem
iubemus cum in hac felici civilale tum in proviuciis praesens tacrum edictum in publicis unius cviusgue
avitalis loas proponere, ne quemquam lateal cura a serenitale noslra tam pro fisco quam pro subicciorum incolumitate excogilata.
3 ot] W ScrimQrr temere f t mpl] \itig Scrimger
axivinrov (corr. *IovOxiyov) ftixa xfjv iitnxttnv avxov
Itmtrt 8 4 arafidXXoivxo Scrimgtr\ 5 *ovx$x* av\ oiixb /?' Theod. Annum imperii VIII. pott con*. Itmtini III.
* / n M OVX, ti (ilebebnt oixixt, xdy ti) Zacharine | 6
Scritnger dedil temert; annum imptrii IV. pott cont. 111.
* iTttpinyoivxo M t| oi8 Tiptlz imeruit Bombergk |j 12 rtcte restituit Biener p . 528.
*ovfli xoiii M | 17 Idtxxov cum Serimgero rulg. | 18
lijt ya).r)v6it}xot {vtl x^ ynXrjvorrjxi} tjpwv Znchariae]
TOIS ynX>,roxdxois fjpiv M | 19 suhtcr. dat. XV. k. febr.
23 xnscr. Idcm Atig. Areobindo ( p p . ) H 29 ntea] ante
cp dn iustino pp aug poit oonsi. eiusdecem M iiU etiam letiam et /) comitcs) comitet etiam || et BUOI]
ifr fitjvi <Fifl(>ovn()it# fxti 8* irt% fiita liins 'hv alioi 8 30 vcrum tamen] rcrum

Nov. CLI pr.

726

NE CURIALES AUT

tatnen ronsangnineis etiam et tatoribus, et curatoribus huiusmodi dedisse per eandera Ipgera vindictam, et
praeserfim potnis locum di disse, si iam nuptae vel degpousatae mulieres rapiantur. cum non solum raptus
muiieiis. vcrum etiam adulterium per buiusmodi temeritatem committitur. Et supcr alias poenas rapturis
etiam nec non aliorum qui cum eo fuerant patrimonium raptae mulieri vindicari per candem legem praecepimus, ut dotis etiam marito lejjitirao dandae copia per raptoris ei ministraretur substantiam. lilud quo- 5
que Fpecialiter adiectnm est, ut nulla Bit tnulieri vcl vinnoi raptae licentia raptoris se subilere tnatrimomo,
6od cui parentes volueriut, excepto raptore, legitimo matrimonio copulari, nullo modo imllo tcrapore liccntia
mnlitTi raptae permissa raptoris se coniungere matrimonio: sed parentcs etiam. si tali cotisenserint raatrimonio, deportari praecepimus. Sed mirati suiiius, quod conati sunt aliqui dicere raptam mulierem Btve
volentem sive nolentem. etsi raptoris amplexa sit matnraoniura contra nostrae constitutionis teuorem. debere 10
tarnon raptoris eatn babere eubstantiam vel quasi le^is praeraium vel ex testamento forte, si boc factutn
contigerit. Qui enim talia dicere praesumpserunt, praedirtae legis seriem inteilpgere non potuerunt. Qui
enim tale stare matrimonium, etsi rapta voluerit, pruhibuiraua et ob hoc pareutes raptae muliena deportatiouis pocnae subiecimus, si fauiusmodi consenserint matrimonio, quomodo raptas mulieres raptorum eligentes
concubitum praemiis bouorassemus raptae mulieri datis? Superfluam igiiur eoruin dubitationem vel in 13
posterum resecantes priorem le^em per praesentem interpretari censuimus.
CAPDT I.
Sancimus itaque, si rapta mulier, cuiuscumque sit condicionis vel aetatis, raptoris nuptias eligendas
esse censuerit, pareutibus praesertina non consentientibus, nec ex beneficio legis nec ex testameuto raptoris
hereditatem accedere iuberaus vel quocumque modo substantiam vindicare, sed praemium quod per legcm
nostram raptae mulieri datum est, ut raptoris et eorutn qui auxiliutn ei tempore iavasiouis praebuerint 20
sub8tautiam vindicet, hoc ad patrem vel ad matrem. si ambo yel si unus supersit, qui nuptiis specialiter
uon probantur conseosisse, ex tempore raptuB ipso iure transferri, et patrimonium raptoris non iam raptam
Imbere mnlierem quam coniugio se raptoris inquinare non piguit, sed in personas transferri quas superius
nominavimuB eorura nou consentieutea coniugio. Nam nefarios huiusmodi coitua poenis corngi, nou praemiis competit houorari. Qnodsi pareutea iam decesscruut vel buiusmodi sceleri consenseruut, substanti 25
raptoris atque aliorum qui farinoris fueruut participes tisci viribus vindicetur Quam interpretationem
non in futuris tantummodo casibus, veram etiam in praetentis valere sancimus, lamquara si nostra lex ab
initio cum iuterpretatione tali promulgata fuisset, Leo parena carissime atque amantiasime.
( E p i l o g u s . > Quae igitur per banc legem nostra statuit aeternitas, ceisitudo tua effectui mancipart
observarique praecipiat. Vale Leo parens kar.ssime atque amantissime. Dat. XII. kal. Iun. CP. imp. dn. 30
lustiniani pp. Aug. anno XXXVII. pc. Basilii vc. auno XXII.
[a. 563.]

PiNA

TOY MH nAPA2TA0HNAI H A1AX0HNAI BOYAEYTFIN

H TASE2THN AIXA BA2IMKM2 KEAEY2E22 EM<IANIZOMENH2 TOI2 EnAPX0I2.
35
O avxbt fiaotXeie ^loiawr^ rq> ir8ooxazq> dnd(*x<p Tcoanwoiory.
(IToootfuov.y
M/wffiS fi/iTv iardXrj xr,i arjs vnegoxrjs. Xiyovan pfj xQ^vai ix Sttupootov Sixaaxtjpttuv fiovketsTut TJ TftJ-twTae rj ngos ravrrjv aytofrui xrjv evSalfiovn no\u> Stxaaofievovs rj eii erigay nifinto&ai, noU.axts Si xnl &elat rjfiobv 7iogiea9a$ xtXtvaetS xovxo fiovlo/uvas' xai jjreiS &ei(u nQaytarxqi
Nov. CLl Graeee tantum extut in ML, B 7,3,27 (nvrij i) veapa ov xeTtat s T<X fiaotltxd schol. Mt quae
ad nov. sequentem pertinere videntur). Epit. Thtod. 151.

CLL

NE CURIALIS AUT OFFICIAUS SISTATUR AUT IN IUS DEDUCATUR SINE IMPERIALI IUSSU PRAEFECTIS INSJNUANDO.
Idem Augustus lohanni gloriosissimo pracfecto praelorio.
Praefatio.
Relalio nobis missa est sublimitatis tuae, qua dicitur non debere ex divcrsis iudicas cvriales vel officiuks uui in hanc felicem civitatem duci littgaturos aut in aliam tniiti, suepe autem
eliam sacras uosiras iussionet proferri quae id velint; ac pctiisli, ut sacra pragmaiica forma id prohi3 venim adulterium etism | 4 furrint | 5 dandae legitimo | lllo quoque specialiter adiectu, ut | 6 raptoru
eligere matrimonium | 11 factum] etiam factum esae g
14 subiecimus poenae Q 15 conubium | datia malieri 0
19 acnedere iubemus] aceipere || 21 ad patrem vel ad
matrem] ad parentes | Tel sf) Tel | 23 quam] quae
| 24 eorum iearutn / ) ] eius | 26 atquc] nuo nob || 27
vcruu) ID praeteritis etiam | 28 Leo parens) AreobinJe pater | 30 Vale amantissime om.

33 7CnQnatT\vn% L in textu, jtap(oxaafra$ Theod. | tj

Siaxfrrjvni om. Theod. | 34 $(xa &IL\ <e/$ Thend. |
xto$a>QfinaiXtxtjSind. Thtod. \ 4ftpnvtofiivote Mpr.
ifiyat>io/iivT?v cod. Thfod. J 35 lait ina(>xi"is injer
M pr. | 31) 'loMxt-vrj - npaircopitoy om. L [dptofllt-Sqp
vnttQXV Ttoy jtuatxtuQitov mule H<ilonnder)\ *iitn(xu
M (j 37 iatah] M) intoxalt} L aniaxaXtj B | 38 Bov
Xtvxnt T> om. B (r/. ad 7727,1.
t
, 1 s) H iTV ^ | 39 nrttf
Z"chartae\ rj ne B* U TJS L

NE SACRAE FORBIAE

QUAE

727

NOT. CLII pr.

Ttno> xovxo xoiXv&rjvai, wsxe firjSiva xagewTTjv f/ fiovXtvxfjV ftr,xt i ixeone lie exioav dyio&at ^ p
pj
i ravrtjv &Lxea9ai XTJV evSaifiova noXiv, ti Si &M7at yevionai avAXufiai ntpi xovxov, xavxas ifttpavelt
ytvio&at xai SixaarrtQ(c^ TJ}S aitt vneQOx^s tctti y/jjyovi dxoXov&ovS Xafiftdveiv
CAPUT I.
Hfitis xoiwv naoav /uiv aytayijv xai nnodaraaiv anoaiotyofitfra,
ti Se dvdyxrj yivoiio xoiovxo xi
iVai, oiSsvi xatv ^fisreoaiv dgxofxav nirjv fj xtp &Q6VCO xa} acu ovyxa)Qovfitv xa^t(6xt]v fj povlevxriv 5
s xavxtjv ayioytftov nottlv xr,v evSaiftova -ji6Xivy nXfjv ti fifj &eia xtXevais introinovaa xovxo faxtds yivoixo,
TJV nqotr)x(t xai xi\v ar,v (utv&dveiv VTteoox*}v, xal f4.fi napa XTJV aijv yrt<pop dydyt/nov yivto&at aiiov, 8ta
TO Avotxe).ii rui Srjfioaiijf, ftrjnoxe ivxev&ev oi xa Srjuoeia jiodxxovxes dyeXxofitvoi xavxrtv Xdfioitv dtpOQptjy XTJS xaxrt xav Srjfxooiaiv inTjosiat.
iEnikoyos.)
'H xoivw arj ine^oxfj xa 71a.Qa.axd.vxa fiftlv xai Sicc XOVBB XOV &t(ov nQay/iaxtxov 10
wv oqlovutva xvnov foyqf xal niqaxt naqaSovvai ansvodxto. Dat. XVIL (kal
)

PNB
TOY T0Y2 Effl AHMO2IOI2 HPOIONTAZ eEI0Y2 TYII0Y2 MH AAAfiS EPP&26AI
EI MH ErENONTO H TENOINTO KATAOANEI2 T0I2 TfiN PRAETORISN ENAOHOTATOI2
EUAPX0I2 KAI EREI6EN RYPS26EIEN.
15
'O avxbe fiaaiXevs ^ltadvvr^ x$ ivSo^oxdxcf
(IIgooi/uiov.)
JZnovSdl^ovTse fitxa xrjs xov &eov (lorjfrtlae avv intfitXtiq Siotxtiv xa xtje ipnutxtv9$l<rrtt rtfiiv noXixtiat jtapa xov Stanoxov 9eov nodynaxa. xiXtvop.iv fir\ dXXcot ioxvtiv xv-nov ntol itjpoattav
yivoptvov TIQOS xbv ueyaXoTCQtniaxaxov Sovxa rj xai avyovaxdXtuv fj ngbt xoie xtov inagxicbv XauitQOtdxovi
aQxovxae, ti /irj nootegov ifxtpavia&ri xqi StxnaxTjficp xrfi orfi vntoox^s, xovt Si ftrj ytvoftivovt xaxatpavtii 20
pt]Seii(av iaxyv tixtiv. dxonov yhq npofdaei Bqpoaiaiv ytvofitrov 9tlov xiitov prj TXQOTBQOV X$ 9g6vtjf xt,i
cfji ineo<>XT;s ip.tpa.vT} xovxov xa&ioxao&ai, elxa ovxai xaxanip-nto&ai jtobt xbv ptyaXon^eniaxaxov Solxa fj
aiyovaxdXtov fj xove Xotnovs xdiv inaQxubv a^otTac. Sel ydo dp.<fat'tls ytvouivovS xovt xoiovxovS &{ove
xvjzovt xd> &()6vq> XT}S oqs vnegox^S ovxois xaxaneprteofrai its xat inaqxias xal ttigax$
Nov. CLJI Graeee tantum extat in ML fuit in B 57. 19, 1 secundum indieem reginae. Epit. Theod. 152.
beretur, ne ullns officialis vel curialis neve ex alia in aliam provinciam ducatur neve ad hanc fclicem
urbem trahatur, si vero sacrae hac de re conficiautur litterae, ut eae tudicio tuae sublimitalis insinuentur
et dccreta congrua accipiant.
I. Nos igitur quamquam omnem in ius deductionem et exhibilionem aversamur, tamen si guid ciustnodi agi necesse sit, nullt ex magistralibus nostris nisi sedi tttae permittitnus ut ofjxcialetn vcl curialem
ad hanc felicem urbem duci iubeat, nisi sacra iussio fial quae id nominatim praecipial, guam tttam qnoque sublhnitatem nosse par est, ncque contra sententiam tuam illum in ius duci, propter fisci uti/iiatent,
ne forie inde qui publica administrant cum in ius aOstrahantur hanc arripianl copiam fraudis faciendac publicis.
Epilogus.
Tua igitur sublimilas quae nobis placuerunt et pcr hanc sacram formam nostram declarantur ad opus effectumque adducere studeat.

CLII.
HE SACRAE FORMAEQVAE DE PVBLICIS PROCEDUNTALITER
VALEANT NISI SI GLORIOSISSIAIIS PRAEFECTIS PRAETORLO INSINUATAE
EUERINT VEL 1NSUWENTUR ET WDE
CONEIRMENTUR.
Idem Augustus Iohanni gloriosissimo praefecto Praetorio.
Praefatio.
Cum deo auxiliante nobis magna cum diligenlia res imperii a domino deo nohis eoncredili adminislrare studeamus, non aliter valere iubemus formam de publicts ad magnificcril/ssimitm ducem
vel etiam augnslalem vel ad clurissimos provinciantm praesides factam, nisi si priut iudicio luae sublitnitatis insinuata sit, quae vero insinualae non sint nullam vim Imbere. Ahsurdum enim est, sacram
formam publicarum nomine factam non prius sedi sublimitatis luae insinuari, atque ita demum ad magnificentissimum ducem vd augustalem vel celeros provinciurum praesides mitti. banx eiusmodt sacras formas
scdi sublimilatis tuae insinualas iia demum in provincias milli et ad effeclum duci oporiet.

f j
B] fir/T$ xatcoxr]v ML | fj (iovltvxr,*
0. li (c/. ad 726, 3S) \ ^rjxt LHt\ fii) J/ om. Bc^i$]
c
df B (1 pqx* B) ftrjSi ML \ 2 vtvovxai /> | 3 oxoiovftove MB*] dxoXoi&ioi LBf g 5 17 (JovXtvxijv om.
B {c/. nd v. 1) I 6 M LB\ om. M \ 8 T | T . L' Q
ftrtnoxe fiijfioota in iitura 3/ g 01] ola L \ 10 tpiL
om. B 1| 11 tub.ser. om. Thtod., dai XVII M. Nocellum
priorem ettt ytneraliconstitwione quat itquitur {nov.CLII)
prrspezit Zncharine hane rtfingen$ iuktcriptionnn; dat.
XVII. <k Jan. CP. dn. Iustiniano pp. Aug. III eos.>
i.. a. 533: quo die etiam const. Tanta tt di$oxiv
tmiuac tunL Seholion in indiee M adseriptum ad nor.

CL *i hur. perlintt {rf. ad 728, II), a. 534 dnta t$te Mlatutnda erit\ 13 rubr. fleqi xov firj /powoftat xde 7tC(>i
St]/io<slatv &tiae xiXtvaut x01'.'^' xvpatattot xdtv ina^X<v T/ieod. | n^oatovxae blLy corr. Hnloandrr | 14
praTn ML \ 15 indpxon index L [cf. Theod.)] xnd^
XOtt ML | 16 * indpx"* ML | 19 Bovxa rj xal nvyov
axdhov \tf. 31)] nd Ait/yptum et Thebaiden tuperiurem
tpeclut {</. Hitroclet synecd. 723,6. 731,7; praeUrea
Edict. XIII e. 1. 2, Gtorgii Cgprii detcr. orbit Rotnani
710 p.36 (ieUer; tt de ThtbauU C. 1. O. 8646) | 22
ififavfj 2i intQoxV* om* L B fovrov abundart censtt
Zachariae, nUi Uyax 21 yivoftivov 9iiov xinov

NOY. CLIII pr.

728

DE INFANTIBUS EXPOSITIS

CAPDT I.
Ei rt xohw pixQ* *ov VVV itgbs {fXd/3ijv xov drjfioalov ytyore, xolxo nyvoov elvai xekvofiev. &seitlxov Xotnov ixaoiov &eiot> ngayfiaxtxor xvnov. etxe noos xov avyovaxdXiov itxt itQoe xbv Sovxa iixt
ovi Xotnove xdtv inag^idiv apxovias
jtobe xovi
dpxovxas yn-oixo ngoyaott
nooydott Srjuoaiutv
Srjuoaiutv, xn&d eiprjxai
eiprjxai, ndvxtot
zidvxwi itparit^eofrai
xqi dixaoTTjpiiy XTJS ar\i inaooxifi* ** ovxott ets xds inttoxias ntftneo&at Ttootaxtofitvov fiexa 7tooxnyftaxiuv,
xafrd et(trtxa$, xr,s or4s vnepoxrtt. aiexa oaotp.ii' pfj 71 oo fiXdfiijv yivotvxo xov 8i,(ioaiov dsioi ximu, xovxovt 5
xnl Stxtofrcu xal mtoxdxxeiv xtZv^ nQO*xayp.dxa>i>, xai ize/into&at naod xtje ff^s vnegoxfje eis xas imtQX "
itj> q> xe neoaxi nagaSidoa&af ooot Si nude (3Ad/3i]v xov. Stjfioaiov xaxa awattnnyiiv yivovxai, S^xea
fxiv xf]v af/v vitaooxtjv xovt xoioviovs fteiOrs xvnov*, prj
nolv
17 noi
p} ixodxiBiv Se xet iv avxols iyxtifttvn
yf
p 7
(jov tie r,fiae araviyxoi. tva tl' xt ids ctxot noos fiXdfirjv xov Stjfiooiov yiyore, xovio dnnvogfratfrfj. OioiStjnox*
xolvw &tlot jiQayfiaxixos TVJIOS nqofdaet Srjftoaicof yevoftevos f/17 ifttparrji yvrtxai xu &oov<p T^e affi vnaoo- 1
xijs, rovxov Ir viSsvl ze"V fTtr /3ovX6fis&a. D. k* Iun. CP. du. lustiuiano pp. Aug. (IV.) et Paulino
VC. COS3.
[a. 534.]
PWT

nEPl T2N XAMEYPET2N BPE$2N.

"O aixds /ZnOtXtvi *HXiq xio ivSo^oxdxip indoxip tov 'IXXVQIXOV.
15
"EyxXrjfia xqe av&utonivr^t yrtourjs aXXoxoiov ttai ovSi neoi ndvxtov ^ag^doav dtO'
^ias 6 0"eo(fiXe'axaxoe iiQeofivxtQos xai anoxQiaioQios T/;C XWV GtoanXovixewv dytonaxrjs ixxXrtoiae
f, a>s xirit xd 71 oo\6via ei&ie ix xotXine dnogginxov-ies pQtcpri xai Iv xais dyiait avxd xaxnXipTtdiwxtS ixxXriainie fiexd xo xnvxa napa xwv tvaeflovvior
av&Qwnutv dvaycttyijt xal xpOfrjs dia)&r;yat
ixStxovai xai oovXovt ixgoSayyeXlovei, xal ijitd~vp.ovat xr\ oixsiq (opoxrjxt xovxo nQOi&dvai, ojtxt oi't iv 20
aixole xolt xr,t Coifjs HQOOIfiioit &avdxcp napnSaSdxaatv. ai^aavxnt
oxtprjani xfjs dXev&eplns. inatSij xoiwv
16 xoioixov axonrjfia noAXa tcaxa. xavxbv jieot'x iyxXrlp.axa. <f6vov xe xai cvxntpavxiav xal oaa dv xn (v
xfj xoiavxjj noaj-et evxoXati dna^i&fir^aatxo, 3et xoie xd xotnvxa 8t.anoaa,iidvovi XTJV ix xdtv fOfitov fiij Sut<faiyitv ixSixrtaiv, dXX' eit xo xovs dXXove acocfQOvtaxigovS ytviofrat xali ioxdxais nvxovs vno^Xjj&^vat notvalt,
ola ix tfjs dvouStias xrfi iyayojyrje idta iyxXfjfiaxa n^oiayytiXavxat. OTZIQ XOV Xotnov qrvXax&Tjtw &tanX,0[i8v.
Nov. CLIIl Graece tantum extat in ML, e. 1 ex B> N 3, 3 p. 517 Zack. in B 33, 2, 4. Epit. Thtod.
153, Athan. 18, 1; Anont/mus Bodltianus 26 upud Zachariae lAvexd. p. 222.
I. Si quid igitur hucvsque ad detrimenlum rei publicae factum est, hoc irritum esse iuhemus,
sancientes, ut in posterum quadibet sacra pragmatica /orma (sive ad Augustalem sive ad ducem sive ad
ceteros provinciamm praesides rerum publtcarum nomine, siculi diclum est, fial), omnino iudicio sublimitalis tuae insinuetur, atque ita in provincias mitlatur praefixa additis praeceplis, uli dictum esl, sublimitatis tuae. ltaque quaecumque sacrae formae non aa detrimenlum rei publicae fiunl, eas et suscipias et
praemiltas praeceptis, atque mittaniur a sublimilate tua in provbicias, ut ad e/fectwn adducantur; quntcumque auiem aa detrimentum rei publicae per obrcplionem /jiunt, eiusmodi quidan sacras formas susapiat sublimitas lua, neque tamen quac in illis contiucnlur faciat, priusquam ad nos retluterit, ut si qvid
forle^ ad delrimenlum rei jiubiicae factum est, id emendetur. Quaecumque igitur sacra pragmatica forma
publicorum nomine facla sedi sublimitatis luae insinuala non fuerit, eam nulio tempore valere volumus.

CLIII.

DE INFANTIBUS EXPOSITIS.
Idcm Auguttus Eliae gloriosissitno praefecto

lllyrid.

Praefatio.
Crimen a sensu humano alienum, et quod ne de barbaris quidem ultis rcferri fidcm
hdbet, Andreas deo carissimus presbyler et apocrisiarius sanctissimae Thessalonicensium ecclesiac nobis
nuntiavit, esse qui infanles ex utero prodeuntes siatim abiciunt el in sanctis ecclesiis eos retinquant, deinde
eosdem postquam a piis hominibits cducationem et aiimenta impelrarint vindicent et servos suos esse pronunlient, atque cvpiant suae crudelilati hoc addtre, ut quos in ipsis vitae primordiis morti tradiderint,
eos adultos privenl libertate Quoniam itjitur einsmodi indignitas multa simul compleclilur crimina. caedem et calumniam el quaccnmque quis m einsmodi facinore facilc reccusuerit, opnrlebal eos qui haec
talia commillcrent, vindiclam ex legibus statutam non ejfugere, sed quo ceteri moderatiores figrent, extremis poenit subici, quippe qui pcr impudenliam actionis sua ipsi crimina defcrrent. Quod quidem in
posterum cuslodiri iubemus.
1 f*'xpi xov vvv L) om. M | 2 9tlov ora. L s | 4
nQoxaxxofiivov M] om. A | 6 pro xaiv mavult /icxd
Krol n 10 xoivw om. L H ngayuaxixde 9tloe L 1 /*fj
&f\ ei ftfj L | II subicr. tfitifCJvqitrj prjvl Unrvlqt vnaxeiq reliqui* omitsis Thed. lost. pp. aug. et pu|ulin. M,
IV. add. Zaehariae. Seholion in indice M ad nov. CL
immertto adtcriplum qtiod p. 725 erhibui etti in promptu
ttt referrt ad tiov. nequentem CLl(cf ad 727, II), tnmen
vix dubito quin ad hanc nov. CI-II pertintat, ubi de
consulatu in illo trholio commemoruto ex ipta coilici* M
tub$eriptione eonttat; aecedit quod eum hae $ubscriptione
facilius conciliari polett diei nota in scholio corrupta tta

xal XTJ (cnrr. xnX. iun. ?) quam cum die in tubscriptiont

nov. CLI notato XVII kal. . . . | 13 vtttfta qu0 eitnfur
apud Annn. Bndl et Ath. | 14 rubr. flipi xaf"VQndiy
Throd. | 15 HXiq Alh. (c/. ad tMcr. nov. (XI p 521. \1\\
Mtjva ML | 16 vyoiatcae Thtod. g *ovxt ML | ntpl M\
Ttagn L | 17 o' i. e. ayiae L | 18 n$oartvtyx>v L* g
* ajiooQinxovxai M dnooiniovxai (tim. in/ni) fj | 20
ovs !/] ovv L, xove Haloander g 21 napantSiuxoxns L
23 xix xtnnvxa L\ nlxa M g Sfyvyttr
L \ 24 tii xi
L] tacxt M I) 25 npoanyytXorxas L,
iXfos
llaloatider Q 9toni$a>fuv M

729

DE US QUI IN OSROENA

KOT. CLIV pr.

CAPUT I.
Oaot xoivvv ovxtat iv ixxXr.otate ij piftait rj dXXots xonott aitopoitpfvxte St^xfrioai, xovxove nnat
- iXevfriQovS Blrat 7tnpaxtXtr6fie&a, xav ti dxptfifjs xts an68nit vnapx0* Tj> Ivttyovx* eif ro ' ""

j aifjt apxfj T/j xtov dXXwv dvitpcoTKOv xaxaXtnt 0'ivrne tvatfleiq xai nnp aixtov avitjQaytvias
fcf
tii dStxov SovXeiav xafriXxta&at; d).Xa xovxoti tov xt oanaxnxov aQxieniaxonov ir,t &enaa)jovixiu>v xai trtv
vri nvtov dyinv xov &eov ixxXrjaiitv xni xrjv oijv ivSo^ot^xn porjfrciv xni xr\v iXtvJegiav avxdii ixSixtlv
&tO7tiofttv, ftrjSi xds dx xtov riftsjtQOiV vnftutv xa>y xavra TiQrtxxovtoiv Stntftvyovxtov notvds, ola ndarjt
vTiavfr(>conias xai wftoTtjjos nsnX^gtofitvtuv [xai] TOOOVTOV ndarfi fitntyoyias xl^Qovott oaov taitijv idli 10
a&Xtmii(>ote indyovoi.
(Jnikoyo6.)
Ta xoiwv naQaoiavia TjfiTv xal Sid xovSi roi 9elov SrjXoifitva tinov rj xt afj lv$oxai o xaxa xaiQov xrjv aiti,v naQaXitv6fievos aQx,hv x' V ntiJoptvT} tftlv xnfic tvytp xai ntpar*
olvai xni naQtupvXax&qvai cnet adjco. xai notvrj yo(> imxtiaejat t .xovaiou Atxfjaiv xuxa xwv, xavxtt
yfaivitv
imxetpovvrwv ij napaftaivtoitai avyxtoQoivxoiv. DvX. piid. id. Uec. CP. (imp.) dn. lustmiani 15
pp. Aug. (anuo XV.) Basilio vc. coos.
[a. 541.]

PNA

nEPI T2N EN 02P0HNH A0EMIT22 2YNAAAATT0NT2N.

'lovoxivtavos Avyovoioi

<P).cjqa) xo/itjtt iwv friicoy npifitixaty.

JJagdSo^os tit yX&tv eis f,fias Xoyos, oJs oi xaxa xijy fiarjv xtibv noxnftdiv xal xtjv 20
Ooporjvnv inaQxlnv xoXftaiot ydfiott d&apixots oftiXeiv, xai xovs ^at/taixovs naQapaivovCt vbuovs xai xat iy
ai-xoTs qmdrjftevas jioirds xde XM naXtuas xai vta, xois ftiv ix ytnovto jtQoeixovxae, ele o&tftixov Si xal
Nov. CLIV Gratee tantum extat in ML {avxrj diefcov^&rj ijiif) ov viftos oix rjy sehoL M in marg.).
Epit. Theod.\bl, Athan. 11, .
I. Quoscumgue igitur eum in modum in ecclesiis vel vicis vel aliis locis abieclos esse probatum fuerit,
eos omnibus tnodis liberos esse iubemus, etiamsi actori certa aliqua probatio suppelat, qua ciusmodi personam ad suum dominium pcrtinere ostendat. Nnm si Ugibus uostrts praeceplum est, ut servi aegrolantes
a dominis neglecii et guasi desperata eorum valetudine a possessoribus curalione digni non habiii omnino
in libertatem eripiantur, guo tandem tnodo eos qui in ipso vilae principio atiorum homiuum pietali relicti
atque ab iis enulriti sunt in iniustam tervitutem tralii patiemur? Verum his et sanctissimum civiiatis T/iessaloniccnsit archiepiscopum et sanclam dei ecclesinm sub ipso constilutam et glortam tuam opem ftrrc et
libertatem iis vindicare sancimus; neve poenas ex Ugibtis nostris slalutas cffugiant qui haec agunt, utpole
qui omni inhumanitate el crudelitate referti sint, guae omni homicidio tanto peior cst guanto miseriunbus
eam inferunt.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunl et per hanc sacram formam declarantur gloria tua et
gui pro tempore eundern magistratum susceplurtu est et officium vobis obtemperans ad opus effectumque
adducere atque custodire studeat. Etenim poena guinque librarum auri imminebit iis gui haec violare
lemptent aut violari patiantur.

CLIV.

DE IIS QUI IN OSROENA ILLICITAS NUPTIAS CONTRAHUNT.

Imperalor Iuslinianus Augustus Floro comiti sacrarum rerum privatarum.
Praefalio.
Mirvs quidam rumor ad not pervenil, eos qui Mesopotamiam ei Osroenam provinciam
incoluut, auilcre illicilis nuptiis se iungere, atque romanas legct violare et poenas in iis inlentatas tam
veleres guam novas, gui cum ad vicinarum gentium moret respicxanl, in illicilas aigue prohibilas nupiias
1 "Oaot xolvw ovxws) Gtoni^optf oaot B* R ij] V
iy B* | ffifiotS L \ dnoppif9t'yrt: eum Serimgero vulg.
|! roixott L, B* v. I. | *2 iktv&tpois B' /. j naoaxtIiv6fit&a om. B' v. i. Q xar tt ML) xttl /, v. I. i xal
Ii' | V7tdpx*t B* |} 3 at-TOt Serimger | npotixaxxnt B*
v. t. | rofioiS) Cod. 7, 6 5 3 (c/. 6, 4, 4 7) | 4 tus LB']
OHI. M \ef. ad teq.) | vytias LB* | ix\ tat ix M \ b
dfyovfiivrfi jiavxnt M | dqapndZtO&ai li* v. l. [anle
hoe roe. littera deltta in M) | Jtwt apn y$ B'\ nootp
fiaXXov ML, quod retineri ntquit mii parlicvla ovx ante
ayi6/ti&a v. 6 interta cum Halonndro tt vulg.; nn leg.
rtiZs ovv paXXovl Q 7 xovronSixStxtTv 9t<t7itX"/iiv]
TavTOVfi iXtvfrtpoio&at 9ion(tjftft$v B' | xqt ML\ xf,t
tuty {e/. 728, I") cni. Zachariae fnlto I 8 vn
f
\
M g 9 fifjte
| 9sq. cf. Jheod. i xaxaSoiXav

p xaie xwy yoviav

rxoivals tnoxnxai | Sta
tpevyoxu/y L | 10 xai itcluti {ni*i corrigtnduui ins) II
Xtiyor l* xtloovas B' v. I., x*tQ vcav Ualoander | oaov
LU'] oau A / | 13 o nagaXqyro/itvos M\ ij (o Haloandtt) itnpnXijyofuroi L % 15 tuhtcr d. pri. i i
(<iV) dfo. op. dn. iuit. pp aug. basilio uo. OODU. M
Sax. ifi. Jtxtftflp. fiaOii-Bia: 'lovanviavov xb i$ i>naxiiae BaoiXtiov Aih. iliyavrj&r) ptjvi Stxt/tfipiut ft$i
$$' vnaxilq BnoiXiUv Theoii. |j 18 ruhr. &tlot npa~
yftnxixbs xvnos n(> t w c iy 'Oopoqvrj xnl M*oonotttftiq afrJuixor ei-vaXXafcdvxury yiipov Ath. | iv oa^utyij
L. i* vOQOHvt] end. Thtod., om. index M in lacumi I
ddtfiixtos et vnXXaxTovJOtr] aftifitxo) aftiwr Thtod. \
20 UnQnSolot TlS) IJn(>(id6o>t cit. Alh. Thtod. Q 21
pxias L | iri alxoit rtnn*.t,ftuivat L

CLIV I

730

DE n S QUI IN OSROENA

*tya>Xvnivovs tfinlmorxts yniiovt. rjfttis xolwv xoixtov ftev ovSev navxeXtoe intarevan/iav' ov ydg rjyovf
avfroiunovs ftsuot ovxai -rijs tjusxtgas noXtxeias xotovxo T ngaxxeiv &agge~it> xai xrjv yovt\v XTJV euvxtur
naxaiaxivuv xai xa Ivofiaxa ovyxettt:

CAPUT I.

"Siirt Kal i^egsvvav ravxa rjfiovXoptfra, xai et x$ xotolrov cXtos ningnxxtn. xovs dftagxnrovxas nqbi
iaxdxrjv nytiv ttucoginv. dXX* inuSr} xai xgovot inxi ftaxgbs xal ovSi ntaxsvofiev xotovxo xt yeyevTJottai
7tAtjfiut'?.T]fta, ti aga xal xotoizo xt ovftf}tf}t]x8, xo piiy 7iagu>x'>x6s, oncoi Srj itoxe av i'xo, avyxojgoifitv xoiS
xrjv 'OogoTjvijv xai xrtv ftiarjv xeHv noxit/tay rits itxagxirti xaxoixoiat, ngixpnau xdtv iv ai'xals yeiOftewv
SoQii
itpoSoiv,
xal ftdXtora
aygotxtxoii
nXr^ovi
ws ini xo nXelaxov OVTOS xoZ xavta i!;aftnoxeiv
XayupQ
p
f
yg
^
;f
y
il xov vvv axt/fiaxos iuHfttv
iH
l
ti
Xi
di axgi xqi veagas rjfiuiv
i dd~sini
utrov. xall inl
tlvat,
ovtiev
noXvnpayftoroivxes
xdiv
Starri^tcos jitQi xirixov tue eixds nhjUfteXri&ivxiaV) aXXa &6<JTiiovxts Ttaaav xaXvd^Sjvat neui xoixov t,nxt,OiV
10
xotavxrjv xara jiQOitonotv fj npayftrixotv 8iatpso6vxtaf xdie iv xttli alxais inapxiats oixovffi. fttxn oi xov
TjfitTtpov v6(iov idv tfvayxos neui xoixov xs&itna tt T*S ixoXfirjaev 17 xai XOXUTJOMV XOIOVXO xt yt(), /ffow
Xout&a xovxov vno notvas iaxo-xnt xaxaaxfjvat, tiSoxa toi ov /te'xgt xgrjpaTtxdiv axrjaofte&a noiruiv. aXV

finllvv iaxt SvSXoXa-xepor), ai.Xa naotv ofioitos iite^iovxes xrjv verofitOftevrjr xal xols gcofituxoTe ngenovanr
rofioiS fpvXa^Ofitv evxn^inp, oi fitgni fxovov xre ovaias n<patgovuevmt aXXa xai xfjv ovoiav VXTJV xai ftegot
xov aajftaxos, xal itntQ %ai Svsxolaixioav evoajftev XTJY d&e/ttxoyautav, xal avxrjv taott xfjv tfn>xnv' olStvbs
anoipvyeiv Svra/uvov eis xb xoit ixiXae iv xoit nXr,fi(icXi]uaatv axoXov&etv. xj>h Y&Q T ^ og&a xe xal ngot- 20
rjxorrn ygnrsiv xnl TOVS OXXOVS avtoxav eie xbv xotovxoy ^fjkov, aXX' ovx avxovt nodxxsiv nagarofia xni
tis xfjv ngbt aXXrjXove xaxaqpcvyttv ftlfitjaiv. xavra xoiwv <fvXaxx&a9a% (iovXoutfra ini xwv eigrjfuvoir
dnagxKtiv, xtov xt noXixtxdiv xiov xu oxgaxtotrixaiv OQXOVXCHV XOVXO tpvXaxxovxwv xal xai jtotvae intxt&eofrat
xoit afiaoxavovOi n(>aoxtva6vxcov. xovxo 8i avxo xols xrfi #uos xma ngo*xaiv arjv Sia Ttpayyajifidxay
naga xaiv oixiiatv dgx<'<vxtov yevea&cu (ZovXdfiafta <pveg6v, ei fitj fiovXovxat xni nvroi xaie iaxdxait vno- 25
ftXtjdiqvat notrats xal rnii ixnxdtaeot xatv ngxiiy xni xatv ovaiatv, tt xtvot xovttov dueXrjaeiai'.
(EniXoyos.y
Td xoivvv itagaatavxa iifiiv xni 8ia xov8e xov &eiov dqXovfieya ngayftaxtxov xvnov
rj atj ivdogorqs Sgytg xai neg txi nngaSovvat antvaaxto. Dat

incidant. Nos igitur horum guidem nihil omnino cre.didimus: neque enim existimamus homines gui rei
pubHcae nostrae pars sunt eiusmodi quid agei'c audere atquc progeniem suam dedecorc afficere et nomina
confundere.
I. Quare et in ea inguir&e, et si guid eiusmodi factum esset, delinguentes ad extremum supplicium Irahere voluimus. Verum guoniam et longum tempus est negue eiusmodi delictum commissum esse
credimus, si tamen guid eius generis contigerit, practcrilum gnidem, quocumque se tnodo fiabeal, iis gui
Osroenam et AJesopotamiam provincias incolunt tndulgemus propter invasiones in eas vario mudo factas,
et maxime guia agreslis muUiludo ut pturimum haec delingucre dicitur, idque in ea guae nunc est condicione manere sinimus, cum nihil eorum curiose perscrutemur gnae usgue ad novellam nostram sacram
constitutionem hac in re forle peccata sunt, sed ut omnem huiusmodi de hoc inqnisitioncm adversus personas et res gnae ad incolas earundem provinciarum pertinenl prohiberi sanciamus. Posl legem vero
nostram nuper hac de re laiam si quis gtttd eiusmodi facere ausus fuerit vel elium audeat, eum extremis
snppllciis subici vohtmns, sciatque is nos in pecuniariis poenis non suhstituros, sed et tpsum et uxorem et
liberos ex illicitis nuptiis nalos post noslram, uli dictum est, sacram constitutionem persecuturos esse, et
de capite periculum et de bonis poetiam iis infliciuros, nulli parcenles nec si maioris nec si minoris sit
coudicionis aut forlunae aut sacerdotii (hoc cnim etiam magts importunum esl), sed in omnes pariler
animadvertentes solitum et Romanis legibus dignum ordinem esse servaturos, cum non solum substantiae
parlem auferamus, sed etiam totam substantiam et pariem corpnris, et si qxiidem vel importunius contractas deprehcnderimus illicitas nuptias, forte etiam ipsam animam: Ua ul nemo effugere possit ad vicinurum in peccatis exemplum sequeiidum. Recta enim cl quae decent sapere oportel ceierosquc ad (alem
aemuiationem excitare, nec vero ipsos guae contra leges sunt agere et aa mutuam imitationetn confugere.
Haec igitur atstodiri volumus in pratdictis provincxis, ul tam civiles guam militares magistratus fioc
custodiant efficiantque ut poenac aelvqnentibus impananiur. Hoc ipsum aulem iis qui in provincia sunl
cx praecepto tuo a provriis^ magistrattuus ptr edicla mamfeslum fieri volnmus, nisi ipsi quuque exiremis
poenis subici velint et aiiministrati->num el bonorum amissioni, si guid hnrum ncglcxcrint,
Epilogvs.
Quae igitur nobis placnerunt el per hanc sacram pragmaUcam formam declarantur
tua glona ad opus effcctumque adducere ttudeat.
2 fiigri L U 10 8iaxdEta>s] nov. XII \ 14 yevo/tsvovs ntm Ualoandro vuty. J ya/tovs M"L | 16 ptiovos) ti om. L H iXtlxxopts L | xaraoxaotoi M \\ 17
intiovxos L H 19 iintg xat] xal om. L i Svoxolaixega M || 20 ets xb L] ix xov M \ xdii jti\ns iv rols
icf. 729,22)] xas notvas xdts cum Ualoandro vulg. male ||
23 xovxtoy L 0 24 xoii) xdi Z, g ngay/taxcvy L |J 26

afttXrtotiBv L || 28 iubicr. om. Alh., Theod^ dat. M re~

liquU omissis; eonstitutionem reeentiorem nnvelta XII (e/.
10. 12. 14) aut eidem anno 535 aut anno 536, quibut
annis Flori eomitit rernm privalarum in novel/is mentia
eontinelur (ef. nov. XXII txtr. p. 197, 9) probabiliter
tribuit Biener p. 534; novtlla CXXXIX antiquiortm
eut x prooemio conieit Zacharias.

UT MATRES TUTELAE

731

Nov. CLV pr.

PiNE

FIEPI TOY AEIN TA2 MHTEPA2 YnOKEI20AI EniTP0JIIK0I2

AOri2MO12.
jivxoxpdxtap lovaxtvtavot Auyovarot BeXioapiq* (oxpaxtjyq}).
(17poolftiov.y
IxExtjoiav dvexstvs Mdofra 17 Xaunpoxdxrj x<$ rjuexipoj xgdxrt ifrpiexovffav, JSepylov 5
xov x'e ftsyaXonpETtovS ftvrju^e xov avxrje yevo/itvpv tiaxpoe xtTtXtvxr\xoxos xaxaXeiipfrfjviti fiiv nixfiv xoftidfj
tav xr,v rjMxiav, xrjv 6i avxfji xrtSeuoviav i/neX&etv At^evziav xfjf XafinpoxdxT}v avx^S fitjxtpa, xnxafrtfievrtv fisv iv V7iouvrlu.naiv cus oi jiPPtoutX^att SevxiooiS ydftoiS, xal xbv vnip xovxov Siajptouivov xoit vutrexaxa I0
ftora Tlixpov aiixf, TtQOfiaXXofiivtjv. xnl &x xov Sevxtpov owotxeaiov Sio /iiv ie%T]xirat nnTSnt, ot'x vyiwt
iroot avxrjv ia%i,xviav xov fiiv xnxnaxdvxtt nap' aiixfjs inixponov xr,e Stotxrjoecos dnooxTJoat xov xptsxatomKaiov fjo/.it avxtji ijttXafx^avotienjS irtavxov, ntl&uv 8i xt]8ifi6va xrjs Stfxtoas rjXtxlas aixr,attt, xal napnv
rixa ntiltuv SiaXiacie tfvvyp'ya txgoe nwr^v ttal navxi Aoytp 8vvau,ivq> xaxa voftovs ap/ioxxuv avxfi ni' 15
<l tiau xwv xffi imxponrji Xoytaftatv xaxd xds xomvxns dnoxiiiaafrat otaXiCBtt, iv xotxdffi T ovanv xrjrtxnvxa
xnl xd.v npiixxofiivuv oi8iv inioxafit'vr,v' OvSi ydp olov x rtv xr,v naQ ttvxfi xn&eajuiaav xal npbs ovStva
tifteiv xi Svvnfiivriv ittpl xa>v xax aixr,S ytvoftivtov, xal xrte ijxtyivofiivrfi avxfi ptitBrfi rfi&nrtxo, npa^ai
TI xtav Svrafitfwv xatXvaat xd nooS xr)v a\xrts intBovXf,v fieXtxoifieia' xov <)i %oovov napnaxivaOavxot
ovxfjv xai xb fieXextj&iv xax nvxijt aiafttofrat, npos ftiv xf,v (iryiipa xtoi xCVana^al nnonxX^aieiv, aisxe 20
fir,Sevi xoiv xnx' aixrjt Txpaxfrtvxuiv avoxQr.oaa&a^, xa Si ixpinovxa fiTjxpi neoi avx^v iniSeil-ito&ai, xal xr\v
iu)v ixaxpnioiv avxy jipayfidxcov dnoxaxdaxnaiv jroiqano&at, xa&a xrp r6ftq> 8oxtl' XTJV 8i xolt ix xov
Sivxioou ydfiov ytvouivon nataiv invxr^v oXr,v ixSovaav oiSi xirvi xotoixpvs npoiitofrai XpyovS, xovvavxiov

iidvoiav xT}t f^Miae vofiod"taias aa<ptj XB xal avafKpitpr^xr^xov xaxaax^am, xal (irj xciii avxfj nipitx.ouivoit dnoi
Ai\evxiav xrjv avxrfi ftitxt'pu xd xaxaXtitp&ivxa ix xov ixaxpos npdyfiaxa xt'p8os olxstov 7xotr4oaofrcu.
Nov. CL V Gratce tantum txtat in ML, fuit in B 37, IJ, J. Epil. Thtod. 155, Athan. 13, 3 (inde pastim
contracta apud Anon. Sodleianum 27 p. 222 Zach.).

CLV.

UT MATRES TUTELAE RATIONIBUS OBNOXIAE SINT.

Imperator lustinianus Auguslus Belisario (magistro mililum').
Praefalio.
Supplicationem Martha femina clarissima maiestati nostrae obtulit qua continebatur,
Sergio magnificae. memoriae palre suo de/unclo ipsam quidem tenera admodum aetate rclictam esse, tute~
lam autem suam Auxentiam feminam clarissimam malrem suam suscepisse teslalione in actis dcposila ad
secundas se nuptias non venturam, et praeslito iureivrando legibus nostris ea de re constitulo res administrasse, his autcm ab ea gestis, guasi neque ivsiurandum ullum ab ea praestilum esset ct substantia
rdicta vilis atque conlemnenda essei, pauca quaedam in invcntario ab ea confecto notala esse; postea
vrro secundas eam nuplias amplexam esse lulore sibi Pelro designato, atque duos ex secutido matrtmonio
habuisse liberos, unde cum parum bene adversus se affecla csset, luloran ah ea instilutum ab administratione removisse, cum ipsa vix lertium decimum annum ingressa esset sibique persuasixse ut curalorem
secundne aetatis peteret, item ilico persuasisse ut pactionem cum ipsa conscriueret alque omni actioni
guae seciindum leges tutelac ralionum nomine sibi compelere posset per talem pactionem renuntiarcl, lametsi eliam tum in cubiculo essel nec qnicqnaminlclLgtret eorum quae gererentur: ueque enim fieripotuisse,
vt quae apud illam maneret nec cuiquam verbum facere posset de tis qnae adversus ip^am agerentur,
eliamsi damnnm sihi inferri seiisisset, quicquam eorum faceret quae prohibere possent consilia ad ipsius
iusiilias agilata; eum autem lempus efficcrct ut iam quae advcrsus se agitata essent senliret, se quidem
ndmnnitionibus usam esse apud malrem, ne iis qnae contra se acla rssent abulerelur, sed ut quae malran
decerent erga se praesturel, alque patemorum bonorum sibi restitutionem facerct qucmadmodum legi pla~
ccret; illam vero liberis ex secundo matrimonio natis totam deditam nullo paclo eiutmodi orationes admisisse, quin e contrario sacram nostram praetendisse legem, qua conlineatur non posse se conira ipsatn
restitutinnis iurc uti: quamquam ea lex nihil eiusmodi sanciat ae mairibus quae liberorum suorum tutelam
suscepissent et seatndas nuptias amplecterentur, sed a/iis de lerminis ct modis a pietale nostra pronuntiata
sil. Atque propterea tuppiicationem nobis obtulit, quo et consilium sacrae legis manifesium alque extra
dubilaiionem posiium readeremus, neve iis quae eadem continentur abutens Auxentia mater sua res a
palre relictas in proprium lucrum converteret.

2 rubr. IJrpl xov Svvnofrai xove naiSat xaxa xwv

t7tixo"ittv6vxoay avxwv yovitav {xaxa xatv tiuxpontov
a\xa>v imUxt i-noxn&ioxao&nt Alk. | Slv vnoxilcfrat\ \moxtia9ai xdt /trjxipaS Theod. | 4 Oxpaxrjya}
addidi rx Aih.\b dvtxttvt\ avitmiv
r/f*Tr cit. Thtod.
B 6 ytvouivov L | 7 xaxa&tfttvTjv) xal xaxafrtfiivrjv
tnavwt Znrhariae perperam | 8 * npoaofnXrjaoi ML (cf.
732, 6) | 9 roftett] Cod. 5,35, 5 | 1U prautat ovxt xtvot

H Stdofi/rov L | 12 nQofinXpfifvt} L g 14
fifj
L B nti&tiv Haloander] nti&u ML I ^rjxt/aat La g 15
1ttl9uv ffafoander) nel&Mi ML \ avxrtv ML (ef. 732, 8)
| 17 xal | xal noot L | 18 tl xai eum Unloandro vulg.
tnalf | 20 xavxrjf L \ aioddnafrat L | 21 iv8iiao&at
t &
2 xall om. cum Scrimgero
Si
L | 23 nootto&ai
L \ 24
vulg.
tnale g rofto&ioiav] Cod. 2, 41, 2 | 25 XQVa&at & |
oiitov M" j| olxtlotv om. L

CLV 1

732

UT MATBES TUTELAB

CAPUT I.
Tavxa xoivvv xffi

xtov oixfioiv TiaiSiov xc

avxfj 9tiq i]uwv vOftofreaiq,
XTJV iixiXQOTijjv Mdgfras xfjs aixfje &vyaxgbe areSe^axo, detxvvrat xbv xois ro/ioit SuogiOfiivov avxijv nnga- 5
cxtlv ogxof cos Sevxdgoit ov% 6fnXi',oti ydftoisy xni wt xdiv ogxtuv nttiiygovtjaaoa avviixrjaa ftiv dvSgi Strxdgut xni jfniSas i nlxov noirjoafidvt} StaXvattS vnig tije xa>v ngayfidiioy dnoxnxnaxdaetat nageaxevaaey eii
iavirjv Ixtyiottai M-tgfrav xrjv XafinQoxnxTjv nvxrjt frvyaxdpa' iivvaa&at 8i naoav tfx*iv dSitnv 9'eant^ofttf
Mdofrnv XTJV XafiTtgoxdxrjv xa) Stxalta xfji dnoxaxaaxdastot yJjan5iTt, ydoxovoav /T xni vvf ovnto uvTijv
dmftrjvat rov tixoarov ndfinxov ifte rjlixine Siovt, xax' otdiv dvztxetfidrqe nvxrj xr,s O~eins vofio&talm ifjt 10
71 ap' ijtaiv fiev it&eiarjs, 9ea71 i^oiarjs Si xove TtalSnt ftfj Sivaa&at xaxa xtov oixeitov yovdutv xtu xr,S drtoxmaaniatioi xQ^itina^'ai 8txn(t^ fif]di xoie djitXsu&doovt xajd xwv oixtitov nnxgcjvoii', Sia 10 Tiegi xu>f avaStSty/idvcav xi,v xtZv oixeiotv jtniStav intxgon^v xov vofiov /irtSev titaXiyBO&ai, xolvntniov 8i xnl hiqav
&eiav rjficov rofiofreoinv ferd xavta tpotxrtaitt 9toni'Cfivaav rovt xa&ioxa/idiovs inixgoTtovS /17 dXltui xnt
xoiv rioiv intToonds dvaStxca&ai, ngiv 5. kv xip xaipqi rfje iavitJv ngoftoXrje xnxn&otvxo /ITJ xovi viovi \5
xaxaXtfindreiv aSepevStiixovs. xttl it ovfiftairi xai firirdyft xtov oixeiaiv itniliwv intxgOTxi^v dva8i(tofrats xtti
avxijt' xouio nqdixnv xai Tinatv iytxea&nt toit Intxgontxoie Xoyots, xal tineg EXEQOV (JOH
joii invris
20
oh oi rjftTtQOt vouot xoli in axeXote rjltxias ovot jinoav Stdoaoi nnQor^ainv XB xni
ftiv yao xai xb r;/itTeooy
r;/tTeoo &ettni&t
&ettni&t xgdxoe if]V oqieiXoftkvrjv xoit yovtvat nnpn xu>v
xu>v TtaiSutv oiSut xal ndoav
xiufjv X8 xal &Qan$inv, iv qt urjSeuin /3/.dfir] nag nvxdiv xat* ixtivaiv ytvotxo, xb Si xiov ix xov npoxtQOv
yafiov TtniStov vneoopnv ovxs oaiov elvat xQivofttv ovxs nXXtoe ngoinxeir xd ix xrfi naipiuas rifowvaias tii
ainovt ixfgiepxditevu irodyfiaxa xde xo<ui'xas fiTj-Ttgat Svvaa&ai XIQOOS oixtiov Tj xd/v xaxit Stvxipav Taftv
alxaie owotxTjfjdvxtov xai xtov tx xatv xotovxotv yno/tivtoy awotxraiatv naiSofy nottiofrai.
(^En iXoyot.y
Td toivw nnguaxdvxa rtfiiv xai 3td xoidt xov ffsiov itQay/taxixov drjXirCfttva xvnov
arj iv5o6xt}i Sfia xd} fiaxagKoxdxip dgx^ntaxonq xrte 0tovnoXixu>v foyq> xal itigaxt napaSo^ifVat onov-

J aadxoi.

D. k. Febr. CP. da. Iustiniaoo pp. Aag <III.) cos.

[o. 533.]

L Cum igitur haec supplicatio contineret, tnerito ad hanc sacram pragmaticam formam respeximus, qua sancimus, ul quomam sacra lex notlra nullam menlionem facit earum quae tutelam Uberorum
suorum susceperint et secundas nuptias amplexae stnt, non liccat Auxentiae femmae claritsimae eadem
sacra lege nostra uti cum propter praedictas eaitsas tnm quod actorum confcctw, ex qua lutelam Mnrlhac
filiae suae suscepit, cornprobat eam iusiurandum legibus constilutum praestitisse se sccundas nuptias non
esse iniluram, et contempto iureiurando coniunxisse se secundo viro, liberisque ex eo susceptis effeci$se
ut pactionem de restiluiione rerum Mariha cldrissima ipsius filia sibi exponeret. Sancimus autem, ut
Mariha femina clarissima possit omnem habere faculialem iure in integrum restitulionis ulcndi, praeserlim
cum ctiamnunc se vigesimum quinlum aetatis annum nondum ingressam esse dicat: ne ullo modo ei obiciatur sacra lex a nobis tata, quae sancil non posse liberos contra parentes suos nec libertos conlra patronos
suos in inteqrum restilutionis iure uti, proptcrta quod de iis qui liberorum suorum (utelam susceptrint
illa lex mhil exponil, e contrario vero altera quoque sacra lex nostra postea prodiit quae sancit, ut lutores qui instituantur non aliter minorum tutelas suscipiant quam si lempore designationis suae testalionan deposuerint se minores indefensos non relicturos, et si eliam malrem liberorum suorum tutetam
svscipere contingat, ipsa quoque hoc faciat atque omnibus tutelae rationibus obnoxia sil, et si atterum
liberis suis designare lulorem voluerit, periculo suo et rerum suarum id faciat. llaque hic quoque otnnibus modis convenit, ut Marlha fcmina clarissima, si quidem comprobaverit non praelerisse tempora intra
quae resiitutionis condiciones ipsi competunt, et restitutione utatur et religuis omnibus per quae Uges
nostrae iis qui impcrfeclne sunt aetatis omnem veniam et opem praestant. Etcnitn maiestas quoque noslru
sancit, ut servelur reverentia quae parenlibus a liberis debelur omnisque honor et cullus, dummodo nullum
ab ipsis damnum illis infcralur; parenles vero liberos ex priore malrimonio natos negligere nec fas esse
iudicamus neque alioqm conventre ut res quae ex paterna substantia ad eos perveniant eiusmodi matres
possnit in suum vel eorum qui secunda vtce ipsis eoniuncti sunt vel liberorum ex eiusmodi matrimoniis
procreatorum lucrum convertere.
Epilogus.
Quae igiiur nobis pfacuervnt et per hanc sacrutn pragmaticam formam declaranlur
tua glorta simul cum beatissmo archiepiscopo urbis theopolitanae ad opus cffectumque adducere ttudtal.
4 *xt\ 81 ML, om. eum Serimgero vulg. | xo xrtv
Znc.hariut] xi,v ML, xb Ilalnnntltr Q 5 fiaq^7]t L )|
deixfivat] Sttxvvvat xt cum Halonndro vulg male | 6
fxiv ttupeetum | 8 fidpfra L | 8i\ Bfj cum Raloandro
vulg. | 10 niunxov L] om. i l / | l l ftiv om. L fl 14 9*1
La | vouofriaiav] Cod. 5, 37, 18 4 | 15 ava3iao&at
L\\1
ittxta&at post Xoyoie eolL L \\ Xoyois ML Ath.]
Xoyiaftolf coni. Znchnriae non recte | iavxois A/ | 19
8eiot M | ftrj om. Ll | 20 xal xfj] xal ow. L I 21 ndaav L\ jtdoi J/, 711101 Ilaloand.tr \ 22 aiSca AP L ||
23 iv ip A/L Ath.] lf tf coni. Homl>ergh tine caum |
ixiUov L\xo 8i L) TOVC 8i M\1\ tlvat om. L g 26

cwtoxrjadvxcov L [) ywo/iiftav M Alh.\ ytvofiivotv L

vuhf. g 27 drjXovfttva xvnov (#. v. vduov) L) xinov
irjXovfitva M | 28 9tonoXixu>v L | cnnadxa Z> | 29
tub.-cr. d. k. febr. cr. dn. iustin. pp. aug. uc. conss. M
Jax. xaX. <Ptf}p. BaatXtiai 'lovoxtvtavov Alyoiaxov
vnaxtlae xov avxnv Ath. i^ifcoyr,^ inl xrj vnaxiiq
'lovoxtviavov Theod, Numerum 111. suppl. Zachariat,
reete tnonent de secundo eontu/atu (a. 528) cogitari non
potst, cum o. 529 demum et Beluariu* magisttr militutn
per OrienUm facttu tit et Antiochiae nomeh inditum tit
TheopolU (v. 28); praelerea Ugt altatae (731, 24. 732, U)
anni tunt 531.

DE PKOLE

COLONOBUM

DIVIDENDA

733

Nov. CLVI pr. 1. CLVII pr.

IIEPI TH2 MEPIZ0MENH2 T0NH2 T2N TE2Pr2N.

(*0 avroi (laotXtve
)
(ngooifitof.y
01 xa ttpdyfiaxa ngdxxovx$s xrjs xnrct 'Annfigtav ayiwxdxrje ixxXrjciat i8l8aav
yovs xtatv ixiqoit riQOirtxo>xat yeuiQylaaait avicov cwatpfrrivat xni jiat8i>noireae&nt, xai jjrraav djf"8o
nviott xai xoie yttauyove xai xove xovxoiv naiSnt xfj /iTjxQtpcL yaaxQt xaxaxohw&ovvxas. aXXd iolxaoi xavxa
airolrret ftrj tiSevat xf-v TjfitrtQav ,8tdxatv xijv ivayxos tppixt^oaeav o xt /SovXsxat.
CAPUT I.

10
xai ti fiiv laot iarlv 6 xatv xixfrivtajv agi&fiof, tli ovo ftcpi&Tat, ei 8i dvioos rj xnl tli uovos
te,
xyrtxavra
rj
yaoxqQ
!/
xb
itldop,
Sioxi
xnl
(ta.Xi.ov
iftox^rjaa
xal
tli
ftiv
tSv
6
nnte
axoiov&A
6
rjj firjt ol, XQKOV 8i ovxtov xmv xi%9ivxo)V ol Sio n ai Svo xfjt fttjtQot (aovrnt, 6 eli 8i rfj xov iltanoxov
X&
S i
d xo IXBQMXOV, xn&nntg
&
ltlnovxts i&
i lln.
IOV nnxQOi axoXov&rjaci
Seanotiiq,
xal ovxtae del
tip&rjfitv, jij ynaxi]o
xai xaxa xovio xai oi 'Anafttli fitQieiiav faeo&at xf^ yovrjv yivajaxitonrav, Xva xb iv noXXoit oxaotaofiavov 1&
X6rotS ndfrtooiv
X(i6rotS
ndfrtooiv a>S
a>Svfvf tj/teiepav
tj/teiepav ydyove
ydyoverofio&eoiav
rofio&eoiav.

PNZ

IIEPI T2N EN AAA0TPI0I2 X2PT0I2 TAM0YNT2N TE2Pr2N.

Avxoxqaxojq 'hvoxirtavoe

Avyovaxoe AciZ,aqi# xo/irjn T^S "ECO.

(riQOotfttov.y
Ex xdiv tle r,(idt SinspoQaie avr\vty(iivwv nXrjfifteltla&ai xi xaxd xrtv utarjv xwv 20
noxrtfHuv xai nQoe y rfjv 'OaQor}vfjv ina^xiav dftdfroftev xdiv rjfinipuiv drdj-wv XQOVOV. evrtt&ia&nt ftiv
yfiQ avxoie xoiis dx itatfOQotv <OQftt]/*ivovs xoiqicov ydftove itpoe dXXt,Xovt avfipdXXttv, vvv 8i 8tj
do&
Nov. CLVI Graece. tantum extnt in ML (avit] ovx ixi&rj eie xd (JaaiXixa dXln nnQtatoinf]9r] schol. M
in marcf.), sed fuimt in B 4$, 36 et 55, 14, 5 dicunt ind. rtg. et Cvul. Epxt. Theod. 156, Athan. 18, 6.
Nov. CL VII GratC tantum extat in ML, fuit in B 55,14,1. EpiL Theod. 167, Athan. 18, 6.

CLVI.

DE PROLE COLONORUM DIVIDENDA.

(J.dem Auguslut

Praefatio.
Qui negotia sanctissimae Apamensis ecclesiae gerunt docuerunt nos, eolonos qui ad
alios aliquos pcrtinerent se colonis suis mulieribus coniunxisse liberosque procreasse, et petierunt, ut sibi
reslituerenlur et coloni et eorum liberi ventrem malernum tequentes. tied cum haec yelaM nescire videntur,
quid coHSlitutio noslra quae nuper prodiit sibi velit.
I. Nam si qui liberi adscripliciis se coniungant, tecundum raliones in constitutione comprehcnsas
infantes mairem scquuniur, unde ad liberlalem non perveniunl; si vero coloni sint, non amplius constUulioni itli omnhw locus est, sed quemadmodum nuper dccrevimus et sanximus, proles dividtlur.
Atque si quidcm aequalis est numerus natorum, in duas parles dividUur, sin autem inaequalis vel eliam
VHUS solum est natus, tum quod plus est venter habet, quoniam ctiam magit laboravil. El unus quidem
si est filius matrem sequilnr, sin (res sunt, duo vel duae erunl malris, unus aulem domitd paterni sequctur
dominium, atque ila semper quod superat, sicut ante diximus, venter habebit. Et secundum hoc Apamenses
quoque prolem dividainam esse cognoscant, ut quod per multa ttrmpora in coniroversia posiium erat,
intellegant sub Ugistalionem nostram redaclum esse.

CLVII.

DE COLONfS QUI IN ALIENIS PRAEDIIS NUPTIAS

CONTRAXERUNT.
Imperator Iustinianus Auguslus Lazaro comili Orientit.
Praefatio.
Ex iis quae divcrso modo ad nos relata sunt comperimus delinqui aliquid in Mesopolamia et praeterca in Osroena provincia indignum temporibus nostrit. Consuetudinem enim apud tllos
esse, ut qm ex diversis praediis orli sint nuptias inler se conlrahant, nunc vero dominos conan nupltat
2 rvbr. IJtpl xov tjttiitfsil^tofrai xrtv yovtjv xdir
yt&gydiv Ath. |j 3 inser. O alxoe fiaoiXtvt Ath., om.
ML (ad Lutarum eonitem Orientit hane novtllam pariier alcjue xequentem datnm tttt eometf Zacharine) | 4
i/tditunvi
Lm I 5 natSonotrfiat L* | dnofrtTva$ L j|
6 nvxole eum Scrimgr.ro vuli/. | 7 8uiTan>\ Cod. 11,
4S, 14 | 8 Owoixrtcaitr\ ovxtt awoixr,aaitv Lm 1 9
fr~
nxoXov&tt OtfnbrOgqen\ dxoXov (id. 12) L axoXov&ilv M | 10 navr<Aj]S L | itofiofrtxTjaafttv] nov.CLXIl
c 3, quam tempore priorem ttit Cuinciu* monet (accedit
quod huiut novellae epitome pratcedit ap. Alh. 18, 4) Q

11 Xaus L\tit
8\o fitQt%*xnt\ iioov ftif>(tafrfn avxek
xip naxpl xal xfj ftqxpt. iiovaijt
fitvxotye
rijf
ftrjxpbe xrjv in tXoyyr Thtod. \ 12 xax^iie L | 13
xr,t (trjxQOS feotiai M Ath.) xfj (UJXQI Inovxnt L | 15
oi om. L | ftigtoxaiav (atofrai Al fiapiafrtfOiofrrit L ||
16 subtcriptio non aervatur; a. 539 paullo rtctntiorem
tmt eonstitutionem ex v. 10 efjicitur\\ 18 rubr. Fltpl yato<f
y&v in aXXnxgiote yrjfidvxoiv X<QIOIS iv Mtoonoxafifq
xai iv 'OoftOTjvj} Thend. Htpi id>v ITQO xfjt 3iaxdi<as
ytvofiivatv ytwpytxdiv ytifiatv Ath. H 19 avyovoxoi L)
om. M\ 20 tlt rtfiat SimpoQUY Lm, 8in<po(>a)S tit rjpnc
cit. Ath. R 21 avvti&tvtai L

tfov. CLVIII pr.

734

UT DELIBERANDI IUS ETIAM

xovt dtonoras xovs yauovt StaXvttv f;$tj itQaxftdvxas JJ xove ytvoudvovs naiSas xcav yovdtov aftXxttv. xavlev&tv bXov xb xdtv xontov ixeiviov xitXnmiootiofrai ycwpyixov, Siaigovftdvtov ix ftiat arSoiav tt xni ywatxtov, ayilxofiivTjs Si yovrfi in xwv nagayayovxcjv ns tpws, xai pdvrjS rjftexigai slvai xb ityayfia nyovoiai.

CAPUT I.
0eoniontv xolwi', xov Xotnov ftev rovs x<t %wolct. xexxrjfidvovs to: av lfry'XotBv nrtQitifvXdxxetv xovs
ooouteg avxols xata
xaxa xbv vo^ov
firj ydjwvs
ydfiovs nobs
xovs i^
11;irepcar
eTtgcovtogrjfievots
wgi-Tjtitvovs
zcopianoie oooinep
vopov npottxovoiv,
itQosrxovatv toi /it]
izobs xoiis
xaQian>
O< fi/3'XXetv xoiie Si fidx.Qi vvv yevoftdvovt ydftovs tltnt xv(>'ovs, xni ftqSiva Svvaofrai Siaanov xovs nS^
Ovi atpfrivxae xttxd. xb xgaxovv jtooxeoov S&ui, 17 yeatgyslv XTJV -ngosrjxovcav aixoli aiayxti^saftai yrjv, dXXa
ftrjSi xwv yovitov ayaiQsiofrai xovS nnioat ngocpdnsi TV^I^S yewoyixfjS. dXi.d xav et xt xoiuirov fjtir] ytvofttvov ivxtv, inavoofraioets xe xal xo7xo xai djtoSo&^vat nagnaxBvdant, eire nalSae ayuigefrrircu ovfifiifirjxtv iixe xal yvvnlxas, xois xs yoveZaiv xai xois awoixovat tpnfttv xov notr,aai T* xoioixov ngos xov 10
SjtBtxn xgovov Vagoovvxos xni ntgl avxo xivSvvtioPxoe xb xat^^v"^* o.naXXdxxta!^at xd owotxiatn xov
vvv ijitxi&Kiidvov oiovs, xai oi yovtit xois nuiSas ixixioaav ix xavxrjt iucbv xrjs xtXevaeats, ov iuvnuivav
(
a
axgtfioAoyeio&itt xdtv xa x R^ xtxxi]/*dvo*v xai d(pkXxeiv 17 xovs ovvaXXa^avxne 7 xoi.S nalHaS' 6 yao St)
xotovxb T* notfjoai netocofttvoi xni jztgi aixb xivSvvtiian xb xaj^lov. 10 Sfj&ev jxetoaxai tovt yna^yovt (xStxtlv.
CErtiXoyoe.)
Ta xoivw nngnaxdvxa tjfttv xni Sia xovBs xov &*(ov jiqaypaxixov dqloiueva xvnov 15
i) cfj fieyaXoiigensta xal rj Ttei&optvrj 001 id$iS xni 6 xaxa xaigov xfjs avrrjs dgxfjs rjyrjooutvos tis /(*VOK
!..*.?
KO j nagaqwXax&nvai nQOvorflaxut, trium librarum auri noivrfi intxeifidvrjS xaxa nayxbs xov xavxa
imxtQovvxos. Dat. k. Mai. CP. (imp.) dn. Iustiniani pp. Aug. anno XVI. pc. iiasilii vc. [a. 542.]
PNB

IIEPI TOY IIAPAIIEMTIE20AI TO TH2 AIA2KEE22 AIKAION 20

KAr E n i ANHB2N.
)
( p f . y
dir,oit r,filv dveyviaa&q QsxXas xrfi xal Mavovi, StSdaxovoa GixXav xivd xaxaXvaa*
xov filoy iril JZegyiq 9vyaxoi xrjv avtfftov r,Xixiav dyovotj, ixxaiSsxd xt fioXiS rjfidQas intQrtoaaav xjj /7Tf
Nov. CL VIII Graece tantum exlat in ML {fuit in B 35, 18, t secundum Tipucitum et indice* Coul. et regintu).
Epit. Theod. 15$ (inde B* K 14, 53 p. 209 Zach.), Athan. 9,13 {inde Anon. Bodlti. 23 p. 223 Zach.); summarium
exhibet tchoL Epitomae 3, 16 p. 301 Zach.
dissolvere iam contractas vel liberos inde natos a parentibus abslrahere, alque inde omnes illorum locorum
colonos tnisere affligx, dum viri et mulieres per vim separentur, proles autem ab iis gui eam in luccm
produxerunt absirahanlur, et rem sola nosira indigere providentia.
I. Sancimus igitur, ut in posternm guidem praediorum domini colonos, quicumque ad eos ex Uge
pertinent, quomodo voluerint cuslodiant, ne cum tis qui ex aliis praediis orti sunt nuptias contruhant;
nuptiae vero adhuc contraclae ratae sinl, neu quisquam possit eos qui iam coniuncti sunt secundum moran
qui antca oblinuit divellere, aut cogere vt terram ad ipsos pertinentem colant, sed ne liberos quidem a
parenlibus abrivere nomine condicionis colonariuc. Sed eliam si quid forte eiusmodi iam facium cst, id
quoque emendahis et rcstituendum curabis, sive liberos abripi contiyerit sive eiiam mulieres, a parenttbus
aicimus el coniugibus: ut qui eiusmodi posleriore iempore quid facere audeat, etiam de ipso praedio
periclitetur. Verum matrimonia a metu nunc imminenle liberentur, habeanique parenles liberos ex hac
nostra iussione, neve possint praediorum possessores rem subtititer perscrutari et aut matrimonio iunctos
aut Uberos abstrahere: qui enim quid dusmodi facerc conelur, etiam de ipso praedio periclitabitur, cvi
sdlicet colonos vindicarc conatur.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc saeratn pragmaticam fortnam declarantur
tua magnificentia ct obtemperans tibi officium et qut pro tempore^ cixndem magistratum geslurus est ad
effecium adducenda et observanda curet, cum trium hbrarum auri pocna unicuique immineat qui haec
violare templet.

CLVIJL

VT DELIBERANDI IUS ETIAM AD IMPVBERES

TRANSMfTTAWR.
(Idem Auguslus
Praefatio.
Preces nobis recitatae svnt Thcclae, quae etiam Mano appellatur, quae ieclarant
Theclam quandam vita defunctam esse relicta filia Sergia impuberem aelalcm ageiile, cutnque vix sedecim

2 xb xo3v\ xbv L \ yttooyixrov Ma g SiaiQovptvov M

cp. dn. iust. pp. aug. bilisar. oo. conss M, un</ anvo
D 3 7iQooayovxtav L Q 5 oaotntq 6 xvqiovt om. L || 535 trihuilur vulg. {Bienero p. 529 antiquior vidtbatur
7 xijv Ilaloaniler] ftrj L, nm. M | yl\v dvttyxdeofrai L novellis CLXII et CLVIt ted cf. Cuiadi xpo*.; rrrvm
|!8 yivdftitov La | 9 inavoQ&aiani xt L\ 10 xnl L\ ordinem trium contti/utinnum tervavtt Aih. l4*, 46) | 20
7] xai M, quod servari pntest xi in yt mutato ] T] x<.i
ruhr. floxt 6 ftfj dStTtvam XXTJQOVOUOS xb Sir.atov iffi
LB H 0"agi>ovvxo}S L | 11 aizaXXaxxia&ta rum Ilaloandro adnioroe Svvaxat xoii iSion vaganeunei*' $>n8i>xfltt
vulg. \ IOV vvv L\ xoipvv M \ 14 xiviwevtt L \ \1 Ath. {ntpl xXrtQOv6(itat> iiacxixf/tois B'\ \ SianipitaSni
lriuin lihrarum aurl yro XQIWV UXQWV xpviov M B inii. Coi.%1. | 21 xal inl Iffcf2 Theod. v I.) nyfiott
TQtttiv XIXQUIV %qyalov L \ 18 tuhxcr. iy^dtpij xnlavS. naiSoiv Thfod.f ind. Ci*l. | 2*2 intrr. 'O avxbi (JnaiXivt
Mattov ts' flaatXeiat 'lovaxivntvov xb [corr. flaoiXeiaS Ath.+ om. ML \ 23 ovtyvda&rj M Alh. Thtod.\ avtf
'lovoxivtarov xb te') ftexd xi]V vnaxttnv {ndd. Baai- *>tx&n L \ &txXm ftf) &e'**-t]S L Ath. \ pnvovs Af\ ua
Xtiirv) Ath dt-tfwvii&tj ftrjvi fxaty fxu tj [ig corr. Za- rovt L ftdvvovt (fidvov Anon. Bodl.) Ath. g 24 ix*'
chariae) (JaoiXttat 'lovoxiviarov Thend. dat. k. mai.
Stxd i M

AD IMPUBERES TEANSMITTATUK

735

Nov. CLVIII pr. 1

ttjv naiSa XfXtvxrjocu ni XTJS Zvayxos evft/3dat]t xeov av&gdntov tp&ogjii' xal nSeXyijv fiev xijv t;fta>v Setj9elanv xn&tarnimi jr,ai xa> JFegytae nnioi, Koaunv Si xbv 0ixXas n$e).<fbv dvxinou^onafrat xov egyias
xXrjQov xai Sixnv avtfj vnig xoixov Xaxtlv xr,v ot, tat dv ye fJtj negi xdiv ovx og&wi ixbvxwv yi/.ovtixoitj,
ytvtofrnt ngbs liodvvrjv awiiyogo> xr\t inl ftJo dyogde, xai nv&to&ai xovxov negl raip vdfnov xiov xrjv
ino&totv invxrjv ogtovxcov, xaxtivov iv yg<iftfiaotv anoxgtaiv nixf, jtngnaxtiv SrjXuvvxa 3t nvxije, wt in* &
airiji' o 2igyiat tpigotro xXrtgoi Std xnvia xoiwv 'ItodviTjV aixbv iXin&at xijt VTCofriaeaiS Stxnaxrjv, ngd$av*os vnig Kofffia AaxXr\mov xivos axgntngCov xrje xnrd XTJV Eto ajgarTjyiSoi dg%rjt' xai yrijywv lcoavvrjv
nagaaxelv ivavxiav ole it> ygnftfinatv dnexgivaro, x$ri<sdfltvov *'* T*iv ytfjipov xvg 0eo$oaiov xov xfji &e(ae
irjgtwS vouio xtp Xe'yoi'Tt xbv ovnoi iviavzibv inxk ytv6fit>ov fti] Svvan&ai xov firtxgij>ov oixttovo&ai xXrjpov
il ftfj Inixqonov ixot. dXX' ijt" ixeivovs tfigeo&ai xovxov olt ngfto^tiv tjftBXXav ti ftri jtgb xbv xXrjgov 6 10
ttlevxqoas avrtfioz inb xa>v vofioiv ixX^&rj' xal oix slne ravxa fiovov inl xt,e %frj<povt dXXa xai naptOxBvaas xr\v rjfitav 8t.Ofid*tjv nvv&rtxas dxoXov&a)S tttafrat xfj rfrfjtpq/, xnl vnrjyogn-aB xaixae nvxbe ndkiv
nobt 'stoxXrjnibv xbv imig Koafth xijv SUrjv dyatvtadfttvov rjxtjat' re tjftas fttj ntguSelv avxrjv orrwfi dSixov' v, pdXioxa fiev de xni vbfiov xaxa. xbv ijitovvftov tjftcuv xcuSixa xttuivov xtXtvovioS ibv XaJLtlv Svvoftevov
TH

xax
TOV yaQ ot\

rjudiv ivayxoe xefteifiivov vo/iov ulav ini xcuv xXrigovofiiaiv adgnatwt; xa xnl COguatos
UTJ xc^oav 'xliv ^5"' iavvr]S xr,s vno&iotuii ngtoflvxigas ovotjt T/'s t)fu'gast $ rfi 6 vo/tos
xatv fttj
20
xgaxslv.

CAPUT L
,
xoivvv xrjv ivSo^ozrjxa XTJV oqv, ti rnvxa ovxoii I^O*T tvgois, , , ,
., .
,.
xjj
MOI fvXdgcu xbv vofiov nixfi xiv Tifitrtgo xb xijs dKtffxiiperos avrr, 7tnge'xovxa Sixaiov. d>: 2.'egyia nglv
ivtnvxbv nngeXfreiv dntieXevrr^adarje T} oixiiq fArjxQl, povXofiivT} xt xbv xrfi ftrjxgbi 2egyiai oixtiwoaa&ai
xhqgav nngaaxsiv. ovSi Wig dv xte ivnviiws i'xetv twot tov xt OeoSoaiov xoii xije tvaeffovt Xrj^ecot xov xe

wv ivutvxbs itpfraae nagsX&eiv xni 6 xffi SiaOxiyeate &%iii*ae xgovos. al vdg yeyga/n/tvai fiexa xfjv ytf
ew&rjxai TIVOS iXxv&tgov yevoftevnt xbv prjSi 7tQOSnOQi&iv Svvdfitvov ngoStjXov toS ovSe/tiav dyioyfjv SsSfoxnOt
Koaua ntoi xa>v xar avids cuiioXoynuevtoy. D. prid. id. lul. CP. <irap.> do. lustiniani pp. Aug. auuo

XVIII". pc. BasUii vc. anno III.

[a. 544.]

dies matri supervixisset, filiam obisse in pestilentia quae nuper homines invasit; atque ea qvae nobis supplicavit sororem se palri Hergiae fuisse iticil, Cosmam autem Theclae frairem herediialem Sergiae vindicasse
eoque nomine litan sibi tntcnaissc; iam ipsam ne de iis quae non recte habereni conlroversiam agiiaret
lohunnem advocatum fori provincialis adisse el de lcgibus quae hanc catisam respicerent sciscilalam esse,
illumque in scriptis responsum sibi dedisse quo sionificaret Sergiae hereditatem ad ipsam defirri; propterea ic/itur se iudicem causae ipsutn degissc Ionmnem, cum Cosmae parles agerel Asclepius qmdam
scriniartus magisterii mililum per Orientem; sed sentenliam protulisse lohannem contrariam iis guue in
scriplis respondisset, usum ad sententiam legc Theodosii divinae memoriae, quae dicit non posse eum qui
nondum septem annos natus sit maternam hereditatem adquircre, nisi lutorem habeat, sed ad illos eam
defcrri qutbus compeliiura crat si defunctus impubes ad neredilatem a legibus vocalus non essct, neque
haec ille tanlum in senteniia dixil, sed etiam adduxit eam quae nohis supplicavit ui pacta senteniiae congrttetiter inirel eademque ipse rursiis Jsclepio, qui pro Cosma causam agebat, suggessit: ilaque illa peliit
a nobis, ne ipsam ita iniuria offici patiamur, praescrtim cum et lcx in codice qui a nobis uomen habel
posita sit, quae inbeat eutn gui fari potsit hereaiiatetn quoque maternatn recte adquirere, el rursus alteram
nos legem tulerimus, quae velit ut si quis hereditale aa ipsum delata, antequam catn vindicel vel conirariam de ea proferut seutentiam, de vita decedat, ad heredes suos de liac hereditate ius delibcrandi transmittat; legein enim nuper a nobis lalam, quae ettndtm in hereditatibus ordinem adgnatis et cognatis
tribuat, in hac causa locum non liabere, quippe quae antiquior sit eo die ex quo lcx ilta valere iussa est.
I. Sancimvs igitur, ut gloria tua, si hatc ita se habere compereris, sitpp/icanti auxilium fcrat
eique legem nostram servet. quae ius deliberandi ei vracbet, quippe cum Seryia anteguam annus vraetertret post matrem suam mortua sit, atque volenli vindicare mains Sergiae hcredilalem pracbcat. cieque
tnim quisquam dhcrepare inter se dicnt Theodosii piae memoriae legem et noslram, cum el in codem libro
positae stnt et nos tn eo nihil contrarii positum esse per conslituttonem qiiam de eo proiulimus affxrmaverimus. Sed valeat quidem lex nosira in praesenti causa iisque quae stmites sunt ei de qua quaerilur,
valeat auttm Theodosti divinae memoriae lex in qitibns annus praeteriit ac deliberandi tempus elapsum
cst. Pacta enim post senlentiam conscripta cnm hbero, qui ne adqnirere quidem possit inita mani/estum
est Cosmae nullam aclionem dedisse de iis quae in illis confessa sunt.
i. e. ptsliM anni 541 (cf. nov. CXXII tn.,

praefrrt Zncharine) | II tJjta M\ tiniiv L vulg. jj xfj

uifjfo) fj [| jiagaoxevaont cum /falnnndro vulq. | 12
vnttyogivocu L vulg. | avxbs M~\ avrov L, uvxat cnm
Jfalonndro vulg. | 13 /trj om. L Q 14 vnmv M\ xtnSixa
Kttftivov] Cod. 6, r>G, I 1 xbv XnXtiv Svvnutrov om M
in *pat. vac. ca. 15 /ilt. || 15 ro/wv) Cod. (J, 30. 19 | 1G
>Xr,gorofilnv tie avxbv xaxertxfrtiaav ML, corr. Haloander | aiitov Z Q 17 xaxaXvnr] xov fiiov] xnxaXvau

yraifiTjv L* |j avxov cum TJfiioandro vulg. j] 18 voftot'] nov.

CX VIII c.3 1 et c 4 8 nal om L 19 / xnvxtji i'xuv L
I rjfjign: Cuincius (c/. nov CXVUI e. 6)J rjfitxigm ML \
'
" r l'
'
" ivnvxiov Scrimqer,

^urui uuuu f j ^y. || 1.-3 UJV\ uv i-> y i.,1 tf.EV"iifvv

rnrrupiuin,

trtgov ffalonnder, dXXorgiOvi SchoeH | ytroptrov La\

30 atTrtC Kroll\ avxi]v AfL, arxcbv {xc. x(ot> avrfrijxait')
male Zncharint I pri. itl. iuL M\ id. iSa-v iov).i<oy Aih.
cod. (fttjviy lovUfii TheoH. fiaotliim 'lovaxiviavov xo
iy (c.orr. ttj) fitxa xr,v vnnxtinv BnatXtiov xb xixngxav Aih. i'tft iT}' ftera vjtaxtlav BaOtXtiov Thtod. cp.
dn. iu*t. pp. au-j. uo. cunsi. M, anno III. rutituit Zachariae (cf. p. CG6, 6).

736

Nov. CLIX pr.

PN6
CSTE TAZ YII0K.ATA2TA2EI2 MEXPI
ENO2 BA6MOY I2TA26AI.

DE EESTITUTIONB

CLIX.
Autb.CXXVI. ColLIXtit.*
R DE RESTITOTIONE FIDEICOMMISSI [ET NOMINE FAMILIAEJ USQUE Al) QUOTUM GUADUM LOCUM UABET, ET QUIA FAMILIAE NO5
MINE ETIAM flURUS CONTINETUR IV

'O axrds

flaatXavs TiixQrn iq> iv8ooxaxqp ini'(.

Idem Aug. Petro pp. secundo.
xav ixQwv ngatxtagioiv xb /3'.
(17pooip tov.*) Tottovxov rjfiiv tpiX
( P r a e f a t i o . ) Tanta nobis humanitatis cura
TttpttOTiv, WS prjSi xai i8uttxtis vnofrioeis, ooai
est, ut neque privatas co^nitiones quae videntur
Soxoiatv rjpiv t,^xrjatv ijitppatieiv 8ixaaxixrtv, vouoti 10 nobis quaestiunem excedere iudicialem legilms nostris
rifitxtgois Sinoi^eiv anahovv, tus pi} vno&taiv iSiut
definire dedignamur, neque cogimioncin privatam ex-tixrtv vneopaivovoav at>T}v tte Stxaarr,oioy tpcQopi- cedentem audire in iudicia per circuita louga litigantes tradcre alflictioni Alexander igitur gloriosus
vr,v taxga xuve apyisflTjxtnrxas nnpnStSovn^ xqipfi.
v8(>os xoivw o i> Su^oraxos am',yayt noXf.nxit
Buggcssit nubis multutiens. Hierium glorio>ae memo'Itvtov xbv xrfi ivS6ov pvrjptjs nvxov ncutoa 15 riae patrem 8uum srriben'em testamentum nomiuibus
vxa 8ta&t)xas grtpa(tt tQrtaaa&at xovxoit' ,yBovusum istis: ,,Volo autem et iubeo meoB heredes, ConXopat Si xni xeXtvu) xoiie ipuvi xXi.Quvopovs, KcovBtautinuni quidem virum clarissimum deputatam ei
cxavilvov piv xbv Xaftnpoxaxot* xijv o<p'<Qiafttlany domum cum omni sicut suptrius Bcriptuta est conaxxtp oixlnv ftBxa navxtov xa>v xafra TtQoyeyganrai
iuncto ei iure, et proastilim quod io Cupaiiis CSt
awacp&eftcov aixji Stxaiwv xai xb nQodoxtiov xb iv 20 cum omui sicut Buperius scriptum est compftcntc ci
xole Kanaylois ptxn navxtav xn&a npoyiy^anxa$
iure, et domuin quae iu Antiochia cata Mamrnianum.
xtav iinifBQovxatv avxip 8txaian> xnl xt]v uixiav xijv
Antbemium vero dulcisBimum proastium quod iu
y
iv sfriioxeiq xrjv xnxa Alapptarot, Idr&tptov 8i xbv Blacernas est cata Eugpiiiuin et iuliauum glorosae
ylyxixajitv xo nooitoxtiov ib iv BXaxtgvms xb xaxa
memoriae viroa, et proastium quod in sumtnitatc
Evytviov xai 'lovXiavov xovt xr,s ii Sogov pvr)pr,t xai 25 sinus Sostenii est quod quondam cata Ardabunuin
xo npoaaxitof xb iv xq> axt>q> xov xoknuv xov 2o>- glnriosae memoriae, Calliopium vero yirum clarissio&tviuv xo nott xaxa 'A^Sa^ovoiov rov xrte it$6ox> mum proaBtiutn Bytarium sive cata Pbilotbeum, <et)
prijprjeymKaXXiontov Si xov XapitQoxaxov xb nvo- Alexandrum virum clarissimum proastiutn quod in
daxetoy xo Bv&agtov r}xo$ rov <PiXu&iov, xal AX*%av- Yenetis est, ooa alienari, non per venditionem, QOD
8(JOV xbv XannQoxatov xb npoaoiuov xb iv xoli He-ZO
vixoit fii} ixnoiijocuy ftij xaxa nqaaiv p.t) xaxu Swptav
Nov. CLIX {***Auth. CXXVl-*
Coll. IX tit. 8: glott.) Graeee txtat in MLt fuit in 5 30,1, 7. Epiu
Theod. 159, Alhan. 9, II, Anonymtu Bodieianus 29 p. 223 Zac/u Iulian. eonsU CXVII.

CLIX.

(JT SUSSTITUTWNES 1N UNO GRADV SVDSISTAXT.

Idetn Augustus Petro gloriosissimo praefecto sacro practorio iterum.
Praefatio.
Tanta humanitate abundamus, ut ne privatas quidem causas, quaecumque iudiciariam
guafstionem excedere nobis videnlur, Ugibus noslris definire dedtgnemur, ne quae privatam coynilianm
cxcedit causa in iudicinm delata Utiganles longae morae tradat. lam Alexander vir gtoriosissimus saepius
ad nos retiulit, JJierium gloriosae memoriae patrem suum, cum teslamentum scriberet, verbis usum esse
hisce: ,,Volo autem ac iubeo heredes meos, Constantinum virwn clarissimum domum ei depulalam cum
omnibus iuribus eidem sicut anle scriptum est adnexis et suburbanum praedium in Copariis cum omnibus
iuribus ad ipsum sicut ante scriplum est pertinenlibus el domum Antiochiae sitam ad mammianum, Anlhemium autem virum dulcissimum suburbanum praedium in Blachernis ad Eugenium et Jwiamtm ghriosac
memoriae et suburbanum praedium in promumorio sinus Sosthenii olitn ad Ardaburium gloriosae memoriae
situm, Calliopium aulem virum clarissimum suburbanum praedium Bytharium sive Vhilolhei, denique
Alexandrum virum ctarissimum subttrbanum praedium in Venetis non alienare, neque per venditioncm

2 ruhr. *lovax$vtavov ntpi xov xae anoxaxaaxaaate

ui%Qit ivbt fla&pov Xftattly Anon. BorfL Jltpl inoxnrnaxdaeoft ynvopirqs iyiropivrfi inder) lie xijv <paptXiav xoi xtXrvxr^aavxos, xal ittQl xov /<(> jtotxov
fJa&ftov 8ii xpaxtiv Theod. lltyi
vnoxatnaxt'attoe
xal xd/f xoXvopirtov {xtxoiXvptvtov imler) vnb xov
xtaxaxoQOt {naxpbs index) ixnottjatfov Aih. De alienationibus a teatatore prohibitia Jul. g 3 iaxao&at M)
xxoofrat Jj | 6 HixQff jtQa.ixo}Qlun>\ Movaoiviq)
innqxv itoXttae Alh. {cf. inscr. nov. CXXXIV p. 67G)
| *inri(>xa> AtL 8 8 ftXnvlng L | 9 tos A/L) aiaxa cum
Scrimytro vulg. fl iito&tatmS La | 11 cos om. S \ prj
BJaloander} pr(8i MLf (prj 8t' nllm Znchariae nune
improbant) J 12 axortv] audire c | iixaaxTiQiov\ iadicia g
P tftqopivrti> paxya L per ctrcnita lon^a c | 2(> ntifj
Jja aixeb L* | 21 xontigloit L \ 23 xijv] xrj L \ pnpfttavov M(e\] apuiarov L vulg. | 27 a^Sovpd.it)iOf (/3
er p eorr.) L \ 28 npodaiaiov] 7TQOS L \ 29 xov tptXo&ov St] ftXoiHov L cata Pbilotheum e
2 t nomine famtliae gecliui | 3 fiHe T J 4 quia R VT]

quod vulg. | 5 etiam R [vufg.)] et V, om. T | 6 pp.

om. T I 8 tantum V | II dedignari HvTt dedigncmur
viilg. | 12 in del. li11 circuita loca T circuitos longu*
V3 vulg. | 14 ucgessit V1 | bycrium T bitrium Rx '
15 scribento V\ 1G istis] in istis Tl | meo] in eo V'P
|| 17 gloriusisimum T$ lii sicnt supra dictum est Tg 19
et proa8tium 21 et domum om. R pronustrum 7 n
proaustium J 3 | 20 scriptum] dictam TR 21 *cuta Mammianum] et cetcra niamianu V camamianum R cstanianum T (de cata gruecae praepositionis usu in latinitute vulgari cf. WOlfjtin Archiv f. lat. Lexieogr. 4. JC6)
22 antbimium 11 vulg. antbingnum T bitarium F | 23
lacerternas V blaccnai lll\ Blaocrnis vulg. | caU RT\
et omnia VQ et] ucro t-t V\ 2 umitate VT$2b ainus
om. Rx | sustcnii V sustennii T ustinui R | caU RT)
et cetcra V\ ardalurium V archalurium II archalinum T
2fi Tero om. T | Tirum om. R \ gluriosiuituum // | 27
bitirium V bitaium T habitarium 72 | cata R] caihi T
ettcra V \ pbilutuum li phylotheura V | et adt/v/i | 28
incienetii T inucoietu /? | 29 alitnare x llamlurgenti
Ostnbr&jgen

FIDEI COMMISSI

737

Nov. CUX pr.

jiri xaxa avxaXXnyijv ftij aXXtos intaeS^7roxs, fitjSi

per donationem, non per commutationcm, non aliter
Q
J xa nvo^
qquolibet modo,
, ncquo
q
q
ixfiaXtlv tj aXXoxQidtaat
xae aixas oixias TJ
eici neque
alienareipsam doyiyoanfitra nivre
Ttivxe noodazeta
noodaxttn xov
xol iuov 6v6fiaxos
6v6(taxos xai mum aut suprascripta proastia a inco
ioco non
nomine et mea
ilji ifir,s fttfnXiat. dX ei ftiv \ont(> tvjtfficu) yifamilia. Sed si quidem, (quod) oiaudum cst mihi,
vonxo aixoJs nal8ts, xul inl jiataiy ; iyyovott yn\- 5 fiaut ci8 filii, et in filiis et nepotibus lcgjtiinia aut
oiojj TJ xal <pvaixois %tUvxrtaoutvt xaxalifinavnv
naturalibus defuncti sint, relinquere unumquemque
Ixaaxov alxuiv xb atpoQio&iv alxd) nQoaaxttov xal eorum quod dcputatum est proastium et dotnus, tam
TOC oixins, x>)v x$ 8iaxufttvr,v xard xairqv xqv fia- in adiacentibus huic regiae civitati quatn iu AnticrtiSa noliv xai xr)v iv 'Avxioxilq. naiai xal iyybochiam filiis et nepotibus singulorum legitimis aut
vou ixaaxatv xois yvqofots TJ xai tpvaixois. maxtvot 10 naturalibus: credo cnira quod non deponant neque
yap uJi ovx A&sxfaovtHv oi-8 ini fiaixav naidav
super naturaiibus filiis aut nepotibus meam disposii) tyyorav xrtv ijtrv 8iaxijto)ow tcal /3<n>lr,aiv. $i tioDcm et voluntatem. Si vero omuino sine tiliis
Si tnl uapxtXel dnatSiq ndvxte r\ xntt ij th 4 aiomnes aut quidam aut unus ex cis moriatur (quod
iiiv xtlevxyr} { (tri ytvotTo), ftoifofiai xai xelevco absit), volo et iubeo eos qui Bine filiis aut siue filio
TOVS dnatSas ^ xbv dnaiSa piXlovxa xtXevxdv dno-15 futuri sunt morituri, restituere Buperstitibus sive
xaxuoxfioat xdii nepioiioiv fj xdj neQiovxi avxd>v superstiti eorum fratri suprascriptas domos tam bic
aSiXfio xas nQoysygaftftevas otxtas, xr,v xe ivxav&a
quam in Antiochiam, et praemanifcstata quinque pro*
xal TIJV iv y^4yxioxetq, xal xa nQoSqXatfrerra jitrxa
astia cum ooini eorum iure et omnibus compctentinQodaxtia ftera ndvtav aixdtv xd,v Sixai&v xai xfjs bus indrainenter, vacaute videlicet inter eos de tidelxaVoXov^ jxeQtoxnt dnapaXeinxais, agyovoqs 8j;Xa8q /is- 20 commissis aut legatis satisdatione. Volo enim et
Tai> aixcSv %rtt ini xoli fideicotnitiissois rj Xtjydxots iubco, non exigere eos ab iavicem huiusinodi satisixaroSoaiat. Bi.iXopai yaq xai xiXtita pij dnatxilo&ai
dationes; praesumentea sive pracsumentem praeter
awovsTfrtQ dXJLr,}.a)vxdsToiavxatixa>o$ooias,xd>idnimeatn paternam et amabilem circa eos intentionem
XUQOVVIIDV fjtoi in^xcioouvros TiaQa xov ifibv Tiaxoixbv exigere fratrea BUOS aut fratrem BatiBdationem in
xai (fiXoaxoQyopnEgi avtovs oxojibv anaixiiv xois aSiX- 25 probibitis alienari rebus omni eos fidcicommisso cafovt avxwv fj xbv iSthpbv avxdv ixavoSoaiav ini
dere." Et baec quidein in tcstamento dixit, scripsit
TOIS xuiXv&tlow ixnotTjd-rjvai itQayfiaai navxeXij avxov
autem et codicillos buiusinodi et ia ipsis UBUS verbis:
xol iideicomuiissov Sxnxtooiv vnofiivovxoi ijxui vno
,,Manifestum igitur tacio, quia dudum quidem in
w , " xal xavxa jiiv inl xT,s Sia&rjxtjs tintW,
scriptis fcci tcstamentum et quae in eo fiunt secuuSi xai xuSixiX/.ov xoioixon xai xax' aiztiv 30 dum placitum mibi modutn disposui, et volo et iubeo
voy g^/taat' ndrtXov xoiwv notdt, oxtnep f,8n orania quaecumque eodem testatnento continentur
/
n t8df
l
i,
l p ,Q
i
l qq
ill
l
i b
f
yyqf
id"ftt]v 8tad"f,xt]v xal xa iv alxr, xaQr omnimodo valere, practer illa sola quae in boc meo
ov fooi fioi tponov duxincoaa, xai fiovXoum xai
codicillo permuto aut subtrabo aliqua dcrelicta lextXsvut nd,vxa Saa rjj avxlj Sin&r^xrj ifupiosxa$ ix
gata. Volo igitur ct iubeo proastiiim meum quod
navxbs XQ&TIOV io%itiv, nXrp fiovcoi/ ixclvcov tov avZft
tv tolxcf) ftov xaj xa)8txiXXtj> tnxaxvTuLam fj xai dfpikotfiai xtva xcuv xaxa?.sXsipfiera)v Xrlyd.xtav. fiov)x)fiai
xoiwv xal xaXeioi xb nQOaoxsiov /IOV xb xaXoifttvov
neque per donationem neque per permulalioncm negue alio quocumque modo, neque ampvere aut alienare
easdem domos aut supra scripta quinque suburbana pracdia a meo nomine meaque familia. Sed si quidcm
{guod txopto) nascantur iis liberi, el rcliclis liberis nepotibusve legitimis vel etiam naluralibus morianlur,
singulos eorum depulalum sibi suburbanum praedium et domos, lam eam quae in hac regia urbe quam
quac Antiochiae sila esl, suis quemque liberis el nepotibus Ugitimis vel etiam nalttralibus relinquere; persuasum enim habco eos ne in naluralibus quidem liberis nepotibusve volunlatem el disposiliunem vieam
sublaluros esse. Si vero nullis omnino liberis rctictis omnes yel atiqui vel unus cx iis tnoriatur (quod
absit), volo et iubeo, orbos vel orbum liberis moriluros superstitibus vel supersliii frairi suo sxtyra scnplas
domos, tam quac hic quatn quae Anliochiae est, cl supra designata quinque suburbana praeaia cum ommbits eonim iuribus omuibusque qttae iis contincntur plcne atqne integre resiiiuere, cessanie nimirum inter
eos satisdatione quae in fidcicoinmissis vel legatis obtinel. Vofo enim el iubeo non exigere eos a se in-

auicm elium codicillos verbis in iis usum hisce: ,,Manifestum igitur facio me iam lcslamcntum scriplis
mandasse el quae eo continenlur guemadmodwn mihi visum est disposuisse, atquc volo el iubeo omnia,
quaccitinqi/e eidem leslamcnto insala sitnt omuibus modis valere iis soiis exceplis, quaecumque in his
meis codicillis immutavcro, vel si quae lcgatis rcliciis adcmero. Volo iyilur et iubeo suburbanum pracdium
1 dvxtXoyfjv Lx ayxaloyijy L* | 2 ixflaXtiv M\ ixfidXXttv L eiei s\r\\ ncque s | xas avxas oixiott isxc)
Al xrjv avxtjv oixiay Lf | 3 nivxt om. f J 4 faftr;h'as
tx uitpaXilae corr. L 5 avxols om. L Q fj iyyovoa) ct
Ocpotibus f l| 6 wvatxnlt La || 7 aixtp om. c || 0 OITC
QX1'* !' ayxtoxttav ex corr.) Af {cf. e) \ 10 ixdaxutv
ts s Zachariae) txaaxov ML | 11 a9iXT,oateiv ov6' L
I 12 f} lyyovoJV xrjv ipr,v om. M in hiatu 10 fere /i.
I 13 i L\ an M\ 14 xiXtvxtpt) Haloandfr] xtltvxolf]
M xtXevxdJv L | 21 ^tJicomni/sou L piSttxo/Aufooott
M | Xtydxott ML \ 24 tjxot] ij xov coni^ Krolt J imXnpoirias L U napa Hatoander ex f] TJ napa HL Q
26 rj xbv aSeXtpov aixa/v om. />, aixwr om. r \ 27
XavxtXr\ ijxofitavovTaiv] omni coi fideiconimisso cadere c | 28 fidicommissu M nttStxoftioov L | 30 8i
*ai\ xal om. L \ xw8(xtXXor L (et *\c suepiiu) | 37 Xtfaxatv M

1 oommutuationem T mnta tione (ttc) F J 2 modo

om. RT eutici R; Itg. eicere? l alicnari T* vuly. \ 3
luperscripta R (quinque add. Bcck) | 4 *quidem quod)
quidcm libri quod vulg. \ 5 cii vuly.] ciui RVT\\ filiis
cl] filii aut Beck\ defuncti V) si defuncti RT vulg.
|j sunt R\1 quud] ut quod V \ domuin R\% ia om. V
|| aditientibui Tx || rcgie ciuitatis V ciuituti rcgie T |
Antiochia vulg. g 9 *aut] ao lilri\ 12 line om. Rl g 15
futuri om. vuly. || 16 luprascriptos V" luperscriptos R |
17 aDtiochiara VI'] Antiochia /2 vulg. |) 19 Gdeicomim
aut legati /"J20 q. satudonatione tt latiiduoatiunes V
24 latisdationcm] donationem atU F j 25 otnnino vulg.
27 in Tvulg.\ om. R F | uiu*] huiui R huiustuodi J 1
usus est buiusmodi T* bit eit usus V | 28 factio Vx |
29 fccit V \ 30 et uolo V] uolo RT vulg. g 31 eodem
vulg.] cidem R VT | 32 omnino T 8 33 pcrmitto R J aliqua] aut Rl anto R* | 31 quod] qui R

Nov. CLIX pr.

738

DE BESTITUTIONK

nQ,
oni$ iv xjj npostprjfiBvrj Sta&qxrj Ko>v
appellatur Cuparia, quod in praedicto testamento
otnvtivqf xd) uryaXongeittaxdx^ /tov vid} xnxiXtnov,
Constantino viro maguitico filio tneo dereliqui, dari
Sodijvat xai dtrupioeiv xaXeias tofiijs xi Stanoteiat
et pertiuere perfecto possessioiiis et dominii iure
Sixnitp 'ltQiq> Ttj> Xaftngoxdxip xai evyevtaxdxio /IOV
Uierio viro clarissiino et tvyeveaxnxto meo nepoti,
iyyorca, vitji hwvaxavxlvov xov fiByaXongeneoxaT<>v 5 filio Constantini vjri magnifici, iu intcgro ipsum profiov viov, aifxnav 16 alxb jiQndartiov fitxa xtov 6v- astium cum omnibus quae in eo sunt practoriia ct
ttav ir avxu} noatriooicoy xai OxaXatv naawv xni xdiv
ascensu et descensu axaXdh omnibus et conductis
[no9ttvpivtov eiie fviiov -tijs nvlrje sUs ti-ai xije nvBive illatis cum conclavi domuum et ergasteriis et
Irjt otxTjfidrotv xal ioyntjiT^ittov xi IOV b-vroov xai baloeo et hortis tam iutra quam extra muros, et
rdiv xrtnntv ruJv xe k'vSov xal xiov tco TOV refyws 10 bippodromura et qimd in eo est bortum et cisternam
xni iov iiiaodgoftov xni xov iv avrto xrtnov xal xtv- ct omnia omniuo quocumque modo competeutia niihi
ere^vrjs xni navxbs dnXu.e xafr' OIOVSTJTCOTM tgonov
iura super ipso proastio. Dari quidcm volo euudem
agftdovt6s pot Stxaioo inl tojf -alxd} ngonatiiw.
proastium praedicto viro clarissimo meo nepoti Hierio
So&qvcu ftdi-roi flovlouai t6 avto ixgodarttov ttp ixgo- facto 8uae potestatis per emancipationem a BUO patre
etgtjuerq} Xafingoxdrep fov iyyovtp 'ieoico yuofxdvq) 15 post obitum meum, nulla data liceotia ei viro ho
aireovoiq> tear emai.cipationn nagd TOV olxsiov nanesto nepoti meo, scd neque his qui eive ex hoc
TOOS fisia trtv i/itjv ie?.evT>',v, firjitfuat $,Souivrts
testamento sive ex testamento eiusdem viri clarissimi
dStiat 1$ ai-reo tiyeviaxdrco fiov iyyorca, akka fiT\$a mei nepotis suscipientihus iura eiua vendere aut perIOIS etrs fx ravir,s ftov irts Sia&^xrji tiia tx 8ml?rr
mutare aut donare alicui aut quocumque modo aliexTji rov ainov /Mftngoxarov uov iyyorov Sia^e^ouh oii 20 nare ipsum proastium aut partein aliquam ex eo aut
xa aira Stxata xov dianio?.rta<'i ; dnal/.rigcu jq Sui- ius. propter quod volo eundem proastium sive domum
Qtjoaa&ni xtn fj o7ta>iT,noTe dxTzotijant 16 alrb ngo- adiacentem intra ianuae quod ducit circa venerabile
daxttov TJ fiigos %t d^ airov r; Sixmoi; Sta 10 fiov- oratoriura sanctae Tbeclae manere per omnia et perXtad-al ftt xo avxo ngodaxtiov rti<n oUUtv Staxtifietov
petuo in mea fanrilia et numquara egrcdi de meo
^ 8taxEiuivr,v frSov xf,s niXt}s xov JSvxiov. ict'%ovs 25 nomine. Volo autem et iubeo, si contigerit praexfje anayoiarfi inl 16 evnyie ftngxvgiov ifjs ayiae
dictum virum bonestum ineum nepotem Hierium morl
QixXat fttivcu Sia nuvxbs xni SIJJVEXWS iv xfj ififj
imjmberem. aut post pubertatem eiue tiliis tamen ex
yaf/iXiq x<u firjSdjxoxB i&Xtttiv xov i/iov oioftaros.
Jegitimo matrimonio ei progenitis, pervenire et comfiov?u>fiat Si xai xeXeiia, iineg avn^fj xbv ngoetuijftipetere sive rcstituere possessiooem et proprietatem
vov tyytvivxaxov fiov ^yyovov 'legtof xeXevxiaat Iv 30 eiusdem proastii sive domus viro magnitico eius patri
djfioxx
{} xai fiexd ai^oxtjxa ixxbs fiiixot nalConstaatiuo sub eadem coudicione, UOD alienari ali*
iwv ix voftiutav ynfitav avTtjiji xixxoftivotv, ntoiegxee9ai xal SiatpiQtiv f,xot anoxaxaaxr,va$ xt\v roftijv
xal Seonoxsiav xov avxoii ngoaaxeiov rjroi olxlas xd}
ftByaXorrgtneaxnxip avxov nnxgl Ktovaxavxirip i
njf ai>Tq> OQtp xov ftrj ixnottj&rjvat noxa ix xrtt ipijs
meutn quod vocatur Coparia quod quidem in praediclo testamento Constanlino magnificentisstmo filio tneo
reliqui, dari et competere pleuo possessionis ei dominii iure Hierio clarissimo el generosissimo nepoli meo
filio Constantini maynificentissimi filii mei, universum dico suburbanum praedium cum praetoriis quae in
eo sunt et scalis omnibus iisque quae locantur sive inlra porlam sive extra portam aedificiis algue officinis et balneo et hortis tam qui intra quatn qui extra muros sunt et hippodromo el gui in eo est horto
cislemaquc atque omni denique iure guod aliguo modo in eodem praedio suburbuno tnilii competil. Uari
vero volo idan praedium suburbanum praedicto clarissimo nepoii meo Hierio sui iuris facto per patris
sui cmancipalionem post morlem meam nulla potestate data eidem generosissimo vepoti meo, sed non
magis iis gui sive ex hoc meo lestamento sive ex lestamenlo eiusdem clarissimi nepolis met in eadem iura
successuri sint^ idem suburbanum praedium vel partem eius aliquam vel ius vendendi vel pennutandi vel
donandi alicui, vel ullo modo alienandi, propterea guod idem suburbanum praedium vel domum silum
titamve intra porlatn mvri Sycarum quae aucit ad venerabile mariyrium sanctae Thcclac pcr omne tempus
et perpetuo volo in familia mea mnncre neque umguam de nomxne meo exire. V olo auiem tl iubeo, ti
qwdem conlingat, ut praediclus generosissimus ncpos meus Hierius intra pubertatem vel etiam post pubertatem sine liberis tamen ex legitimis nupiiis ei natis moriatur, possessionem el dominium etusdem suburbani praedii vel domus pervemat et competat seu restiluaiur magniftcenlissimo eius palri Coiisiantino
! xoinagta L H xtbvoxavxi L I 3 xeXeias) perfecto g
|| 4 Sixaio xai Sianoxaias L | ttqilta La UQII M\ 5
KurOxavtos xov xov (tic) L B 6 fiov vioi om. s | fiexa
xdiy] outn omnibus (1. e. fitxa. ndrxaiv xa>*>) g | ovxcov
iv avxdi Af] iv avxat Svxoiv L*s avrov ovxtov La (]
1 axaXav] in nscensu et descensu axnXtov g |) 8 tixe
Ev&ov oixTjfidiov] sive illatis cum conolari domuatn c
J11 xiraitQroiS M (Je/orma xivaxtpta c/. D 60,12, 21) j|
14 ftdrxot) quldem s \ 16 emanciraWoDa L ifinvxmaxiova M \ 18 inter w. fiov iyyorta et aXXa fir,Si in L
praepostere interpotita ttt pnrlicu/a nov. CXXXIII r. 6
17 TIS &tiaie (675, 2 ) CXLVpr. xijv xov ngnyfiaxot (711,24): de quo errore ex ordine duorum archett/pi
ualernionum turbato repetendo diximut ad 675, 2. 711, 24.
19 FrJ rfir] L | fiov om. r { 1^1 ix 3tafrt'xt]i om. L
20 iutot%ofitvr]i Z, |j 21 xa avta Sixnta) iura eius f
| 25 m'Xt,s] noXius L |J xov JSvxoiv xsix"v9 om. ( |
27 &J*XT]S L II 29 HQOBifrrjnivov vm. /> | 31 aut poat
pubertatem s j| 33 dnoxaxaoxr]va$ ML) anoxaxaaxad"rjvai eum Baloandro vulg. J 34 xal M\ x ttal L
1 cnpparia R cupia T || 2 reiiqui 7*| 4 hierico R f

eugenistato R V eugenii ( stata T | 5 filii T1 g in in

tegro V) in in (1*. . in integmm?) RT integrum vulg.
U ipsum 001. VII 6 ront ia co T\ 7 *ascensum et descenstun RV acccssum et deocssum T | axaXwv] atjMsuaH
(nic) R opalon T opali V |. conducti Beck] coniuncti
libri \ 8 cum om. V | conclaue RV\ domuum V vulg.)
domaa T domo /2 || 9 baneu V | ortis RT || intra v*lg.)
infra RVT | 10 bipodrutnum V* bipodomum V ypodromvm RT \\ quodj leg. qui? { in eo est) ett in ii ||
ortura RVT\ cisterna T\ II qnaccuraque RT\ 12uprft
T | ito II \ dari vulg.] data VT dats est R B idem al. \
13 praedictuni T* |J heerio T hierioo R fl 14 enuuitipa*
tione V\ 15 data) de tali FR 16 qui om. vulg. (cf. 741, %)
g boc om. /?', meo add. vulg. g 17 re ex teiUnicnto
om. Rx || 18 eiu iura T | pennatnare T | (2u tptamj
ut ipium vulg.) || 21 propterea Beck\ qaod om. V\%\
V11| 22 dedit R || circa K, om. R, tuita (1. . iuit]
*. v. T* U uenerabilcro T t 23 teole T*] eoeleaie (suppU
V* in ipat. vae. 67 liU.) RVT%% perpetuu] perjwtua
rcmanere V perpetaare RT (perpetuari tdd. aliquot) g 24
mea] ea T.% 25 oontingnerit T 27 impnberem T* vuiy,\
pubercm RVT>$ puberUte V\\ Un R | 29 rertitui Buk
\ 30 eisdcm T

FIDEI COMMISSI

739

Nov. CLIX pr.

faptXlnt rj ix rov dftov dvSfiaros." *Enl roixois fiiv

quando de mea familia aut de meo nomine." In istis
xv avxlv aneX&tlv 'Itptov 8* rbv rfjs ivSolov fivrj- quidem ipsum procedere, llierium vero gloriosissimum
ftrjg rrjv fiiv iixi xfjs Qaovnohtmv 8tnxeiue'vt]v olxlnv,
domum, quae in Theopolitis adiacet et ex paterna
Tj-in ix T^S naxui^as tis aiTov Trigtrjjifrs SiaSoxrjs, in eum pervenit snccessione. aliis vendidisse persoirtQon 8ia7iatlii<rat jipoeainois, irjv 8i xaxa taitrjv 5 nis, eam vero domum quae in hac felicissima civitatc,
itjv svSaifiova noXtv oixtav, xai n(>6i ye xal xo xara
insuper et per codicillos datum sibi proastium, in
tov xu>SixtU.ov alrip 8t8ofjiiov TxQodtneiov, iip olt quibus omnibuB alieuatio interdicta est, Coustantiao
anaaiv 17 ixnoiqais an^ogsvrat, Kavaxavrlvta xd} gloriosissimo eius transmittere filio; illum vero mox
T^S iv86ov /tvriftrie avmv na^andfiyat nntSi, ixeivov
praegnantem relinquentem uxorem vita fupctum reTS av&ti xvovaav xmaXtnovja tijv ya/ierf^v xeXev- 10 BcripsiBse testamentum, per quod disposuit, si non
xfjam ibv fiiov, YQayavxa Sux&qxas xafr* Se Stsrvnascantar lilii aut natus irapulies moriatur, tam martwatv, <os iXx ftfj rtx&eirj natSiov euc rix&iv avr\- trem Buam Mariam gloriosiBsimam quam eius uxorem
fiov xilevrriatu, ITJV re /njripa xrtv airov Maqiav
nobilissimam Mariara in eius vocari successionem.
%r,v irHot-oxdxt)* xt]v xe avxqi owotxovaav Maqiav
t quoniam nata iilia et ipsa pupilla et tenera adTijf ivx\ttoxaxr\v inl xry alxov xnliia&ai SiaSo^v. 15 huc aetate ex bominibus decessit, ln praedictas nobiinttSrj Si xex^elaa 9vyaxr}Q xal avxrj vqniav ayovaa
lisaimas pervenire mulieres, reliqua vero subBtaniiae
xai anah)v i'r xfjv rjXtxiav i av&Qtomov anr,X&si>, <et) quae in hac magua civitate sunt dorous, itiBuper
tls xot ti(njiivae ivxXetaxdxat jxeoiax&rjtai ywaly.ai
et proastium expreasim in codicillis glorioBissimo dexa it Xoina xfjt olains xni xrtv ini xavxqs Trje /ie- relicta sunt Uierio: locum forsitau tam ex testamento
ydkr}t noXeiot oixlnv, xnl nQoi v xni x6 itQoaoxuor, 20 quam ex codicillorum sermonibus adbibere ipse doxovxo 8rj xo Qtixdii ini xov xtooixillov 'leoicp x<u xt,s mum et proastium defendere, BOIUS de liierii glorioiv$6ov pvriurfi xnxnXn<p9iv. x^?av re fixoxwi tx fiissimi familia derelictus quae nunc et primura haT xr,e Stafrqxrje x xs xiov xov xwBixikXov Qtjftaxwv bens in genere in eo noroine gradum. Sed ii qui
taxtv avxos xrtv x oixiav xttl xo noodaxnov ixdipro Maria ct Maria gloriosissimiB feminia vcrba faxth>, ftovos ix xa>v 'UQCOV XOV xijs iv86$ov pvr,urfi 25 ciebant testamenti quidcm verbia nullum dicebant
Scjy vnoXeXatftfistot
xa vvv xal npdixov
inexov
locum citra ConBtautiDUiD ggloriosae
ff
p
p xtjt
xtjt yttfitXias
ttXis
bofxa
TO (iaftftov.
(iaftftov
aXk oi
oi memoriae
i ex hominibus,
ii
tamquam locum b
babere [et)
iv Tip
brofxait
TOC
aXk
rovk- vnio MaQiai xal MaQias xatv^ ivdootaxa>v Tiot- utruraque suum perBcere, neque cum lege Alexanoifitvot koyovt xols fiiv xijt Snt&txys Qrjfiaatv OVSB- drum virum gloriosissimum locum babere ad bas,
fiinv Stpaaxov %tooav ytviod'ai' fH]8i yap
X<DQIS Kiovaxarxlvov xov xffi ivSo^ov fivrjfiris ansh9elv ! av&pconcav, u>S xfOftav xf, xati' oixiaiy exaxe(lov anoxaruoniaet ytviofrai,
nXX' 01 Se inif xov
sub caJem condicione, ue umquam exlra familiam meam vel nomen tneum alicnelur." Alque his ita actis
illum mortem obisse; Hicrium autem glortosae mcmoriae domum quidem Thtopoli in urbe sitam, quae cx
palerna successione ad eutn peryenisset, aliis vendidisse personis, domum autem in hac felici urbe sitam el
insuper suburbanum praedium in codicillis ipsi datum, in quibus omnibus alicnatio prohibita est, in Con~
stantinum gloriosae memoriue filium suum transmisisse, atque illum rursus gravida uxore relicla de vita
decessisse, scriplo testamento, in quo disposnisset, ut sive infans non nascalur sive natus intra pnberialem
decesserit, tam maler sua Hilaria fetnina gloriosissima, quam coniux sua Maria femina nobilissima ad
ipsius successionem vocarentur. Jam poslquam nata filta et ipsa in infantia et lenerum adhuc agens
aetatem ex hominum vila excessit, aa praedictas feminas nobilissimas delatam esse cum religuam substantiae vartem tum domum in hac magna urbe sitam et insuper etiam suburbanum praedium illud quod
quidem diserte in codicillis Hierio gloriosae memoriae reliclum erat. Itaque merito ipsc {Alexander) locum
nabuit tam ex teslamenlo qttam ex verbis codicillorum domum alque suburbanum praedium vindicandi,
quippe qui solus ex tiierti gloriosae memoriae liberis nunc superesset el primum in familiae nomine
gradum obtineret. Verum qui pro Maria et Maria femims gforiosissimis verba (aciebanl nullum dicebant
verbis testamenti locum esse: neque enim sinc liberis Constaulinum gforiosae mcmoriae ex hominum vita
cxcessissc, ut utriusgue domus restilutioni locus fierct, sed ne suburbani quidem praedii nomine secundum
2 ovv om. L | anaXfriiv] procedere (1. e. naQtl&tlr) c
|]3 oixiav om. ff||7 xo xcodixtXXov L\\ 10 x$] Tero c]| 12
rtz&sitj nniSi bl nascantur tilii c jj 13 *xtX*vxr,ao*
AJL | avxov et avxqt flaloander I 16 8i x$x9tlaa] 8'
hix&f] Zaehariae non -tcte |j aimjv L\ dyovaav La ||
18 lipifiivae om. L || 19 xt\ vero e || xijv oixlav)
quae aunt domns % \ 20 yt xal M] y* i^ L | 21
xovxo Sfj om. 5- p 22 xuxaXu<p&iv] dcrelicta tunt cfl24
fozev M\ K%*<v Le (rectei) >| 25 xdiv] xov L 1 26 nnliotv\ familia e R 27 xwv pafrfnuv L* | 29 Xoyov L* g
31 Ktinexavra L jj 32 xfj xdiv oixiwv ixnxipary dnoxaxaoxaon] utrumoue itura (1. e. otxaiov ixaxtQOvl)
perficere c | otxtia* If (r/. e) 1 33 dXX* et iniq xcv
nqoaaxsiov om. f, vnif om. il
2 deccdere Btck B vero] airo R aero ael uiro Tl |
*giorioisimi libri (gloriosac meinoriae Beck, ttd ef.
v. 8. 1. 21) 8 3 theupolitu V g et Beek] i et RTvulg.
dum V\\ tendidisse Btck\ aendidit JiTvulg. uendat V
0 7 omnibu om. R%% ei T j| filiu] eini fllio R g 9 uitam
V ita R* || rescripiisse dedi cum Beekio) resoripsit R VT
B10 qoem R*T 1 14 qaoninm nata RVT) quum nata
fnit vulg. | 15 otnnibn VT\ 16 reliqua Hamburgentii]
r e l i q u a e R V T \ i * o del. B e c k \ 1 7 e t add. B l ^ d

mum V H 18 codicillos Rl oodicillo R* g 19 itint deL

Brck\ byerio JIT J 20 quam ex] cx om. RT*\ 21 jcrii
T icri R \ 22 *derelicta libri | quae dtl. Beek | 23 gencre V\ gcrio R hycrio T (Hierio vulg.) | *in eo] mro
lihri | Sid feminia auppl. V* in spat. vac l\ vv. | hii
RVl' | 24 et Maria om. T | fatiant F | 269. tn libris
il vulg. hic locus rnittYe turbatuM tl cwruptus legitur ita
dicebant locum neque cum legitur alexandrwn uirnm
gloriotisainiutn fclorioram T) looum habcre Uin cx oranibua locum hnbere [itaVai, tamhabcre om. RTmilq.)
et {om. Tl) atrumque mam perficere ipgum et (etiara tx)
citra oonstantinum glorioaae mctnoriae qaam (qoemii 1 )
ad (ad om. V) bo tamquam locum et (tamqaam ad looum vulg.) alicuantcm proastioni ctt. Corruptela orta
vitlttur vertuum terie in archetypo turbata: ut eum verui
verborum ordo uttt} citra oontantinnm gloriosao mcraoriae | * ex hominibm tamquam
luoum habure et (<UL et?) utrumquo auum perfioere |
* neque cum lego alexundrum uirum gloriotissimum loeum habcre ad bai | ipium et alicnantem proaitiom cet.
vertun 1 e l 3 loeum inter se mutarent, verba ad bas ( = in
avxds) alieno loco intererentur, denique prior par ver$us 1 hiatu hauriretur ita ftrt suppfenda: dioebant locum | (6eri: neque enim dcccssiuc filiia) oitra (c/. 742, H
testnmento citra)

Nov. CLIX pr. 1.

740

DB RESTITUTIONB

ftera xov vofiav 'A\i$avSQov %6v ivSogoipsum et alienantem proastium quod ei derelictum
^ ^ e l v iri nvxai xov ys xai aixov TXQOSXTIOI- est, Buper quod alienationem inaequaliter aliia quod
r,gnvra 16 nqodattiov onto avrio xQxtXclstjixo, i(p
ei pater interdicens competivit; ct alios fratrum eius
w xr,v ixnoirjatv Iv tocp xdtv alXwv 6 xoivbs naxr,f> hoc facere, et nostras legea, quoniam omnes continue
nayoQivaaz ixiyxave' xai tovt aXXovs Si Sfj xiuv 5 in quibus tale aliquid dispositum est transgredi dexavxd rovxo notr,aaf xai xovs ^fttxiQovt
functi voluntatein, omnibus similiter substitutionem
insiSav Snavxts itps^t i>p ols xt xotovxo
diccre, ut non perinutans eis inyicem pulsantes muitis
at naga^aUv xrjv 10O teXevrr^aarios yvaipqv,
pro una cognitione iudiciis subiciantur. ldeo positas
naatv ofioioa iitv anoxaxaaraaiv avatptlv, a>s firj nos rememorare leges. Alexander vero gloriosua
afioiflaSbv airovi aX?,qlots ivdyovxm noXfols inig 10 magis quidem et de propriis alterutrum recte visus
fitas vno&taetos Sixaoxrjgiois vnayio&af xciiv XB inep
est appellare, super coaicillum euim sapientem et
roinov xupivmv tj^as ai cfiiftvtjaxov tofiwv. ^AlQavde resitluis rebas voluntatem suam detunctum tacieah
hQoi
Si
S i 6 ivSo^oraros
iS^
ftdhata
d h
piv
i xal nepi itbv
tera fdiniliae res servari volens, sed iu proastio iuotxidif ixaxioatv oofrolt klsyev iyxalelv ini yag xov EtloribuB vcrbis usus: nibil euim recte ei alienationera
HmSixlXkov oatpij xal xfjv neoi ta.v Xotmov nQnyfia- 15 conferre illas ez imperiali hqc facere impelleuti iusv yvdftr^v aixov ibv anik&ovxa noifjoaa&ai rfj Bione. Yenerabilibus pro his rerbis usa est pars
iniiq xa
xa nqayfiaxa
povloficvov nXrjv
nXi]v alterutra,
alterutra tam
tamtestatoris
testatoris interpretantes
interpretantes yoluutatein
voluutatem
ngayfiaxa ipvAax&iijvcu
ipvAaxirqvai poyXoptvov,
uXX' inl xq> ngoaotEito SixatoxiQois Xoyois xsxgriafrcu' quam nostria utentes legibus, quae flibi ezpedire
fitjSi ya.Q og&wi avxip xr\v xTcoir,otv nQOtpdoBtv ixslputabaut.
rae tx fiaoJ.ixrjs xovxo jtoulv ewio&Tjfrevxi XEXSV- 20
aajt. ovxvois xe vnig xovrtov Xoyoie xxgr,xo utgos
exdrefjoy, nr\ ftev xrtv xov xeaiarOQOi eg/ir^vevoyiti
yvdfiTjv, Ttrj Si xols r,ftBtiQOU x<?>fiBvot rdftois, ovS
avxdis avutpft>$iv riyovvxo.
CAPUT L
xoiwv rofioiv xs xal Siad-r^s eQpr,vtiav2b
Kos igitur Jegis ct testamenti interpretationem
rtQoxtifitvTjV eidotts ov yptXfi xqiast ro/ttp Si ntotXapropositam non sola sententia, sed Iege coniplecti
fliiv iitv xrfi ino&ioeas xo/ti;v i;yt;ofi(is&a Stiv, d>e coguitionis decisionem putavimus oportere, u t t a m
av xi'tv xu nagovoav aptptsfifprjoiv Staxglvtouav xols pracsentem qttaestionem decernamtis quam reliquis
XB XOITTOTS ixpoareXoipBv xfjp jiegl xaip xotovrtov yiauferamus de huiusmodi contentionem. Unde subtitovtixlav. iidsv XtmoxeQov xs xal axgipiaxtQov xole 30 lius testamentum considerantes verbia ipsia invenimus
xr,e Sta&qxrj: imaxrjxpavtet $r;fiaaiv, avxols evgo/iev
heredibuB demonstratis filiis alicnatiouem iuterdictam,
xois xbv xXr\qov SiaSel-auerots nmalv xijt> ixnofyoixquoniam futuri essent sine filiis fuugi vitam, noa
cuiTiyoQiypivTjv, inuSav uiXlouv naiSiov ^wpis xaxaulterius vero bis qui soium eis successeriut tiliis. sed
Xieiv xbv filor, oixtxt oi xai xolt anal- avroie Sut- sufficere defuuctum asque ad filium Btare intcrdicdoSe^ofteros natair, d/.X' agxeia&at xbv dneX&oyxa 35
legem Mcxandrum yirum gloriosissimum eas adgredi, qui quidem et ipse prius alienasset suburbanum
pracdhim, quod ipsi relictum essel, in quo pariter alque in ceteris alienalionem communis pater prohiouisset; et ceteros quoque fratrcs hoc tdem fecisse, atque leges noslras, ubi omnes deuiceps, de quibus
eiusmodi qiiid dispositum esset, voluntaletn defuncti vioLassenl, omnibus ex acquo restitutionem aufare,
ne cum invicem alter attcrum convenirent, multis iudiciis de una causa subiccrentur; legcsque hac de re
latas in metnoriam nobis revocabant. Alexander vero vir gloriosissimus utique de domo quoque utraqut
recle se actionem movere dicebat; in codicillis enim defuncium manifcstam etiam de reliquis rebus voluntatem suam reddidisse, cum famUiae suae res conservari vellet: verum enim vero in suburbano praedio
iustioribus rationibus se uti: neque enim recte illas alienationem sibi obicere, cum ex imperiati tussu id
facere compulsus esset. Alque crebris disputaiionibus dc his ulraque pars usa est, nunc teslatoris interpretantcs voluntatem, nunc legibus nostris utenies, quas sibi utiles este arbilrabaniur.
I. Nos igitur et legum et testamenli inierpretalionem propositam edocli, non nuda sententia, sed
Ugt eius causae dccisionem comprehendendam esse cxistimawnus, ut et praesentem controversiam dirimeremus el celeris de eiusmodi rebus contenlionem praeriperemus. Unde subiilius diligentiitsque verbis
testamenti innisi ipsis liberis hereditalem capessenlibus alienalioncm prohibitam esse comperimus, si sine
liberis vita defuncluri essent, non ullcrius vero iis quoquc I/beris qui omnino illis essenl successttri: sed
satis habere defunctum usque ad liberus prohibitionem slatuisse: neque enim eum, si ct ipsi liberis relictis
2 %a>QBiv\ looum (. e. %to()av) habero s \ 3 avxb Af 1 ei om. Tl | rclictum R | 2 qtio Beclc \ alienatioao V
|l naxaXiXtmxo HL vulg., corr. Zachariae (xaxaXi- || aequaliter Beck | quod ei] quod eis V; communu Ueck
Aainxai Haloander) g 4 iv iffy] inacqualiter f | o xoi- || 3 competunt T, contigit Beck | 5 deporitum V Q rst
vbs] quod ci? s jj 6 xavxb] eiua c | 7 voftovs] Cod. om. HTl | transgrediantur Beck J 7 dicerei adimcre Biclc
[| permutos I*3; U(j. per mutua?! eiui lx | 8 oogiia6, 42, II. Dig. 31, 77 f 27 || xoiovxo TI L g 9 xjjy anO'
tione T g ideo poaita not r I suppl. F 9 n spaL vae. { vs.
naxdoxaotv avaiQiiv] substitutionem (1. t. vnoxaxdaxaatv) dicere % \ 10 dXXrjXovs i 4 j 12 roftov La firemorare Vxc cun npntio vae. 3 litu R\ 10 et om. T
|| 14 oixiiuv ixuxigcor] propriia alterutrum t. e. oi- jiussua RV S II cnim] eum V | 12 aam om. Jil g fa*
cientem om. V \ 13 familiae res aerrari Beck) familiaa
xaitov ixdxBQov s \ tXtyBv] TISUS est s 9 xov] xui xov L
rcseruari T familiare icruari V familiae leruari R jj 14
jj 16 aiixov cum Haloandro vulg. | 17 fiovlafiivov] TOicos e B 19 ftrjB\ nihil g | ngotptQitr] oonferre e \ 20 ovv- nihil enim V) niohilum RT nihil vulg. g 16 uenerabilibus Vvulg.] uenalibus R uenialibu T | 17 tcstatioms
ot&n&ivxi M] owo)&ia&*'vii L (avyyvtoo&ivxi cum
Ilaloandro vulg.) \ 21 Cvx^ols] Tenerabilibw t. e. Oift* T | interpretantis libri, eorr. Beek | 18 quoni nostrii
voTs s | 22 nrj xrtv ftiv cum Scrimgero vulg. male \ om. V B utente* Beck] atestit RT utentibu V | 25 interxBoxdxoQos M\ Sta&tfiivov L | 25 igftrjvBtaS La | 26 pretatione propoiita Heimbach \ 26 legc vulg.] legi R VT
tiSoxBi om. s B 29 xcHv xoiolxu>v\ xovxtov L |j 30 T fcompleti RV j| 27 deciaione VF\ ut tam] uitatn T'[
xal axQtpiaxBQOv om. g | 32 xoie xa>v xXfaatv Sia- 29 oontetnptione Rl conteroptionem R2 J unde) non V* \
Sta/tivon L bercdibus demonstratis c |j XTJV txnolqoiv
30 ipiiu Tg 32 euct Tg fugi V\ 33 Bolom] scmel Beek
35 jiaiaiv om, L fl 34 dtaStl-ofuvovs Ma
P eius R | ucccsserunt T Q filii V, om. R g 34 *defunctorum libri, dcfuncto Beck

FIDEI COMMISSI

741

Nov. CLIX 1. 2

fit'xgt ia>v naiScov arijacu xr,v anayooevaiv sl yitf> nem: si enim et ipsi filios relinquentes moriantur,
Srj xai avxol naldas xaxahnoviet dntX&otev, oi no * quod relictum est, neque \n longiore a filiorum
XvrtQaypovtiv xb JLunofi$vov oiSi paxQoxiQav TIJS vita alieuatiouis prohibkionem voluisse facere: coditd>*> naiScov toi}s xnv xrjs ixnotijoecos xdXvoiv itte*
cillum vero in proastio solo factum probibere et his
Xrjaa notr^aaa&af xov Si ye xcoSixiXXnv inl xa} ngo- 5 qui ex testamento Hierio gloriosao memoriao (iuniore
aaieiio fiovov yevSfttvov anayoQevaat xal xols ix S$a- aicimus) rea suscipieutibus proastium alienare; etenim
d-yxtjs 'hgiov xov xrfi ivSo^ov ftvrjfirje (xov viov tpaftiv) istis qui retnanserunt velle defunctum pcrpetue ia
ta noayfiaxa (JiaStgafiirots xb ngodoxsiov dxnoulv,
familiam tnanere suam. Ea quidem quae m quao
xai 7IQOS ys xovxots inrtfpevov xoi fiovl^&ijvai xbv
stionem deducta suut taJia
antX&vvxa dtrjrtxais ini xfjs prtfitXjat fierair aixo. 10
xa ftiv ovv aft<pnfST]iT}9evxa xoiuvxa.

CAPUT n.
vot Si xrtv olrjv tj/itie f*s&' Savt
considerantcs oportere subtilitatis cognitionem in
vn6&taiv ini ftiv xdls allots nQa- aliis quidetn rebus, quae Constantiaus gloriosae mej
iov KtavaxavxTvos 6 xijs ivSi^ov firrjmoriae Uierio seniori, de quibus ex testarnento factuB
6 hqiov xov notoflweoav naii dx xaJv xov naxqbs 15 t*8t dominus, nihil accipere existimavimus bene
&Tjxtuv yiyov xvqios, ovSs xr,v xvxolaav y i j ^ ^ t v
surgere qnaestioncm, vacare vero in istia actione
ivioxao&at qxt]6iv, iiQytafrai Si xr,s inl xovuon Alexandrum solum virura gloriosum, sed et reliTOIS Ivaytoyrfi oix 'Ald^aviqov fiovov xbv iv8o6xaquam omnem familiam, ex testamenti verbis usque
TOV, aXka xal xrjv Xomijv naaav yapillnv, xdiv XB ad filios Bolum stare prohibitiouem, et ipsum Hierii
xfjt Siad-rjxrjf ^13/idxtov t*t'z(>1 f*6t>(ov nalSav iaxtov- 20 gloriosae memoriae filium, per quos facieutea [eianotxwv XTJV xmXvaiv xai avxcZy xav 'hqiov xov xrtt ivoiaw oyae avxovt] eos Hierii iura qui post eos faio^ov fivrjfiys vldj$>, St wv sisnoiovot otpat avtoii
miliae Bubstituentcs partem alienaverunt quae apud
rols Itqtov Sixaiois oi pft ixtlvovs xf,s fafiiXias
coB, tamquam io substitutioncm cz voluntato iuterin&QxovTrt ftiQOi, ixnoiTjadvxav xtva xcov nag avdictorum unius. In proastio vero ncquo si dominum
xdie xal oXcoe toinigil xfjv inoxaxdaxaatr ix yviiftrjt 25 codicilii llierium ostendant gloriosac memoriae, multae
dnnyoQtvadvxotv (iias. ini Si ye rip ixQoaaxtitp, ov
nobis visum est plcnum csse TtiQiepyfas quattuor
STJ XVQIOV 6 xa8ixt)Xoi 'Itotov Ssixrvot xbv fvoo^ov
postea geuerationes huiusmodi in modium deduci
xfi pvr,firt, noXXr,s r,ftiv &o\tv dvafitaxov dlvui mqiquaeationem. Nunc igitur gloriosissimis feminis Maria
tQyias xhQaaiv VOXBQOV ysviais rijv rotai-xrjv tii fitct Maria adhuc superstitibus, quas et ipsas in familia
cov ayso&at trjxqotv. wv ftiv yao Maglae xal Ma- 30 iacendo, nostris lcgibus ct nurus buiusmodi verbis
(>{as xcay iv8oox&XOV ixi ntQUwOrnv, dt Sfjnov xal
avxas iv xfi cpatiiXlq d~ext'ov, xriiv rjfitteQtov vofitov
xal xat vifitpas XOVTOV XOV jtQOiQTJpaxos aiolrxa>v,
decederent, curiose perscrufari gitod relictum est ncque longiorem liberorum vita prohibitionem alienalionis
cffxcere voluisse; codicxllos vcro dc solo suburbano praedio factos eos quoque, qui ex testamcnto Uierii
gloriosae mevioriae (iunioris dicimus) ret per successioncm cenissent, vetutsse suburbanum alienare, ac
praeterea accedcrc, quod defunctus voluit perpeluo illud in familia manere. Atque eiusmodi sunt quae
m controversiam vocata sunt.
II. lam cum universam causam cum quanla dccet diligentia consideraremus, in ceteris quidan
rebus, guarum Conslantinus gloriosae memoriae Uierii senioris fiihis ex tesiamento palris dominus factus
tst, ne quaestionem quidem ullam recte institui putavimus, ab nctione vero de his rebus non solum Alexandrum vtrum gloriostssimum, scd etiam reliquam omnem familiam arcendam esse, cum et verba testamenti
<ui solos liberos prohibiiioncm sistanl ct ipsi Hierii gloriosae tnemoriac filii, per quos in Hierii iura adi~
lum sibi parant qui post eos pars famitiae existunt, nonnullas res ipsis competentes alicnaverint ct omnino
quasi ex una voluntale subslitulionem prohibuerint. De suburbano vero praedio, cuius dominum esse Hierium
gloriosae memoriae codiciili oslcndunt, res mulcis ambagibus plena nobis visa est post qualluor gencrationcs ciusmodi quaestionem in tnedium proferre.
JNunc enim, cum Maria et Maria feminae gloriosissimae adhuc superstiles sint, quao scilicet ipsae quoque in familia ponendae sunl, quandoquidcm lcgct
rerascipientibua VTX || 7 rcmantcrint T | pcrpctuo in
familia manere sua vulg. | 8 eara RV\ quaestione /i | 12
subtilitatis (sim. Beck)] humilitatii libri J cognitione Rx
ignorantiam cogDitiunem Ta | 14 Hierii leniorU (filiui)
iJecJt j| 15 eicipcre /?|exiitimavimiu Slcuttch) cx bis aestimauimui libri | 16 bene T* 0 tuggere/i |j ucro uocare K{|
biitis R* hiutia Ra | aotioncm /i'6ri, corr. vulg. fi 17 uirmn
solum RT H gloriosisimnm T | 18 onem V } cx] leg. et? |
19 stare] sct et stare Ra | Ilicrii Beck] hicrium libri fl 20
*facientca tionowvatv ayas avxove cos] ei> facieoUs
xtoeohC<t>XCATPoitoi T ei facicntes noioeGHCaKTPOZcof (axvgcuatwi tn. ree. in marg.) R eia facientea cum
tpatio vacuo } v*. (nihil defioit nui grecum V* in marg.)
V. Graeca verba iia\noiovetv cpae alxois interprttationi facicntea eoi adtcripta teclusi g 21 fatntlia V | 22
aliennueruntque apud V\ 23 sabstitutione T | 2 4 unui
T\ 26 visura est] insumcre V\ csse) est /2 | nt$t$(>icc&o
[niQUQyiat vu rte. in marg.) R nepi cum spatio b litt.
(*. v. Gteoum m.*) T om. in tpat vae. 56 titt. V (Orcnm deficit V* in marg.) |j 27 postea) eius poitea V |1
2 in longiore] leg. longiorem ? || 4 facto V Q 5 hycrio gencraletioocs R* || 23 gloriosissimu RT\ gloriosii V
(id. M. 21. 75. 742,19) T, Ilierii Jieck (debebat ttiam vulq. l| 29 in] a V fl 30 ct nurui scr. V* in tpat. vae. \\
inuioru corrigere, ted cf. 14) | 6 rcs auscipientibui] Ttrbig] pro uerbU T*, tcrbum Btck

2 oi itoXvnQayttoviiv om. f Q 4 rrjs ixnoi>';atco:] tx

xrjs notrtata)S AI fl i&iX*i Z/ | 6 xoli) xt,i L \ 9 xal
no6s y fiovkrj&ijrat) etenim istis qui rcmanserunt
Telle r 8 intjyfiivov xov povXrftr-vat J/J inrjyfiivov
xov [xb cum Haloandro vulg.) povXqfrrjvat L | 10 avxov L* suam (1. e. aixov) f | 12 Si oatjs om. e g 15
6 om. L 0 nnl: tt xov naxQos om. s Q 16 olSi xr\v
xvxovoav) nihil accipcre f | 17 ivlaxaofrcn M] dvtaxaa&at Ls || xrfi] xois M (1 18 0/0/^ La | 19 anacav L H 21 aixdy xdv vidjy] ipsum filium e E 22
tisnoiovat a<pds\ tianotoiarfi L | 23 itQoit L | 24 xiva\
T mavult Zachariae Q 25 xnl oXoiv L, om. S \* wampti]
wOTiip tlt libri; MIS del. Hahander | 26 ov Srj] nequo
si t. e. oiS* tl e \11 SvZo\ov L) it-86at M (probat
Zarhariae) | 28 (dooftv (tic) L | avaftiaov L | 29
xiaqafioiv cum Scrimgero vutg. | fitoov ex e ffaloandcr]
fit'orp> L fUav M |J 30 fiiv ilL\ otn. eum Scrimgero
vulg.

742

Nov. CLIX 2. 3

DE EESTTTUTIONB

in 6p9ms ovSi nponptovran Uh'nr8go: 6 ivdo$6promeritis, non recte neque competenter Alexander
aTostTjv 7fao airoi nQoxttvouivriv ivaaxr^aaxo 8ixrtv'
gloriosus a 86 advenientem instituit Htem; transeundo
*ai toixtov, a>s itoortoas TjStj ysvent
vero et iBtorum, quod quattuor iam geaerationes transp j i
Soxelv, oi* nv rno/trivat/utv (>xaiav issc yidentur, oon tacere quidetn antiqnam taliter
cvroi i*aoTT]o(ots inofraaiv naoaSiSoo&ai, fitkkoxa 5 iudiciis cognitiouem tradi, toaxime Constantini tilia
xrji Ktavaxavxiiov ntuiidiinl
vias ovrat rfj$ rjhxlm
adhuc pupillaris taliter aetatis functa ?ita, ut et 81
KitxaXvffdatje xov piov, aiixe udv ti fiij bta^ifiiros
etiam sine testamento ille esset, in matrem eius per
ixtlros Ixiyxnvtv, ie XTJV fi-qiiga. xfjv avxrjs ntoitlvenire proastium, non ipsiua novellae, iegi vero ut
&tlv *b npodoTtiov, oix avtfje xr,s viat xov vouov
pote facta borutn causa, et nullius Hierii gloriosae
8i tSineg ysvoftivov xovxtov aixlov, xal olXevbe ttop 10 memoriae heredibus circa voluntatem peccantibus eins.
7eot'ou TOV^ T^S irSo^ov fiVTJfiyt HiaSoxuv ntpi tijv
Etenim (BJ) testamentum Constatitinus scribens subfiovXrtaiv afMQxavovxot xr,v avtov. *ai yuo el Sm- etitutiones aliquas tecit filia detuncta impubere, atta&rjxai Kmvaxavilvot yqaytov vno*axnaxaosts xtrai
men uil ex hoc introducitur ma^num et ipsius secunino^anxo xr,t naribs xeXevxtoarje avrflov, nXr^v aXX' dum hoc legiB pupillae matri substantiam praebente
ovSiv inavfrsv eitdyexat ftdya, teal avrov xad" avxbv 15 testameotO citra traositum eam.
xov vufiov xfi xrjs viat fTjxoi xfjv otaiav itaQt$oftivov
8&7]xu> xcoffc anioiOTjS avxrt6.
CAPDT III.
lrf?J$avSgov xbv irlfo*6Sanciraus igitur, neqne Alezandram virom gloriorotvw
xaxov ij Tovs avxov nniSae /IJI xoia 8ta86xovs TWV 8um aut eius filios neque succesBores reliquorum Hieril
Xotmov leoiov xov x?ts iv86ov /iVTJprje xov ngtafiv- 20 gloriosae mcmoriae senioria filiorum neque alium quenxi%ov itnioaiv firtxe aXlov xtra x(bv navxwv eis xtjv
dam ex ooinibus ia eius conBtitutum familia aut
CVT1JV

<

'

*"

"'

"

""

Slaoint
xa&eaxcJrto*
Q oh xa nQayfiaxn xn&ioxr,xa vvv ij xal tit ove 25 fiituro pervenerint tempore, in quibus Hierius glorioxnxn ibv i^i"s ntouXfroiav xoovov, if oh 'Ie^iot 6 sae memoriae prohibens fuit alicnationem, aut omoino
T^S ivSo^ov fiv/jfu,: xtoXiaae ixvyxav xfjv ixnoirjaiv,
quae memorari prohibitione et familiae nomen et alifj oXtos ftiftvr^a&at ioinbv xqs xcoXioeui xal xov XTJS quod ius fabricare ex hoc, ut aliis Hierii gloriosae
fitfitXias ovoftarot xai xt Sixatov xaxaaxevd&iv ix
metnoriae filiis ipsis alienantibuB et convenientibus
rovxov, ebg xai xtoy aXXcav 'hgiov xov xftt iv8o$ov 30 sicut et reliquorum alienationibos, et pritnitua leraftvrjitjs viiov xa avxcav ixnotrjaavxav jigdyftaxa xal rentur et ipsis et 8ucces8oribu8 qoae poasunt actiones
avft<f>tavr,<savxojv aitne^ xal xali xwv Xoindiv ixjimcompetere de hoc, et alita quos apprehenflenlca rcli*
riaio$ xal n^oavtXovxav atpiai xt aixoU xnl xoTe quimus intellectui ad huiusmodi nobis safticientibus
otaSoxote xne Swaftevas dpftozxetf dytoyas ix xoixov,
iudicium et legifllationcm. Et hanc esse deciaionem
xal xdiv aXXiav ovs tp&naavjss g<jr\ptv XoytOficbv npbs 35
%r,v TOiavxr,v rjftiv ogxovvxav xoiotv xa xnl vofto&t~
nlctv. xnl xaviijv tlvat xo/irjv ov TTJS nafwvorjs vno~
nostrae cliam nurus hac appellatione dignanlur, non recle neque decenier AUxander vir gloriosissimiis
litem ab ipso intentam iiistiluit; verum si hae quoque decedunt, ut iam quattuor generationes praeieriste
videaulur, non paticmur tam velustam causam tradi iudiciis, tnaxime cum Conslantim filia adeo tenera
aetate vitam finierit, ut eliam si forte is teslamentum non fecisset, tameii ad matrem eius perventurwn
esset praediutn suburbanum, cum non ipsa pupilla, ted lex fere horum causa csset, etiamsi nullus ex
Bierii gloriosae memoriae mccessoribus cjrca voluntatem eius peccasset. JVam etsi Constantinut scripto
tesiamenlo quasdam substitutiones fecil, ti filia intra pubertatcrn moreretur, tamen inde grave nihil inlrch
ducitur, cum et ipsa lcx j>er te matri pupillae substanham praebitura esset, si ea sine testamento dectssisset.
III. Sanctmus igitur, neqne Atcxandrum virum gloriosissimum eiusve Uberos neque successorct
ceterorum Hierii senioris gloriosae memoriae liberorum, neque alium ullum ex omnibus qui ad eandcm
familiam referuniur aut conira Manam et Mariam feminas gloriosissimas nomine rerum quae apud ipsas
extant aut conira celcros procedere apud guos res nunc extant vel eliam ad quot in sequentt tempore
perventurae sunt, in quibus Hierius gloriosae memorlae forte alienationcm yrohibuit, aut onmino in posterum mentionem facere prahibiiionis <t nominis familiae atque ullum sibi tnie ius parare, quippe cum ct
ceteri Hierii gloriosae memoriae fiiii res tuas alienarinl et quodam modo reliquorum quoque aUenalionibuM
consensaint alque tam sibi ivsis quam svccessoribus sitis actiones quae hinc comnetere possint iam ttitiulerint, et ceterae quas antca aiximus rationes ad eiusmodi iudicium et sanctionem nohis suffxciant. Alque haec
2 avxwv M l npoxnvofiivqv] adTenientem (i. e. f
yttvftivf^vt) e | 4 vnofteivatftet'] facere quidttn r |j 6 ini\
adbuo t. e. !V f J 12 d/ia^xdvorxoe] peocantibus g
13 o ante Ktovaxavxlvoi add. eum Hatoandro vulg. |
yijdifBtv V* \\%q. *ftr,8i ur,Si ML I 19 8ta86xovt
om. L 8 21 nnl8aeL Q *ftt)8i AIL \ aXXtov L || 22
avxrjv Af] alxcbv L eiua p | dvatptQOfiiv&v] ooustitutum (i". e. avayeQOfiavov) t fort. reete || 26 xbv Hw
lonnder) xoiv i/L 28 Xoinbv om. s | 30 xovxoiv L* \\
31 avxdty L | npdyfiaxa om. f | 33 mnooaveX6rxa>v
teripsi ex e] nQOiavtXovxotv ML || atplai x* nlioli
xai] xrjv atpieiv xi xal L Q 34 xovxotv L |j 35 fftjftuv
XdJ]
reliqnimus intellcctui f
2 \ ad vulg. \\ adncnientem RV] dinuenientem T
Tenientcm vulg. g litem T vutp.] litte (i. e. littere) RV
(13 quud del. T*\\ udentur Vx\h Comtaatini Beck]
constitueM (constitutio R?) libri fi 6 taliter cr. V* in

spat. vac. D functe RV functae Tl g aitae T% ct om. T

vu\g. || 8 aero legi 3. vulgr, *cr. legis rero? | at patfactft eorum T R 9 DUIIUS R | erii T j| 10 e 2'1 |j U
etenim] et R* y ii add. Btelc || 12 attamen vulg.] at tam
R V sd tam T || 13 niohil T |] Mcuodum] et lecandum
7* |) 15 oirca R || Ug. transitura ea? g 19 rliquorum
Heck\ rclinquero Vvulg., om. RT\ herii T\ 20 filiorom
Becl\ filios RT vulg. filiis V \ 21 famiham T\ 22
et eDarinm T\ om. R | oocasionem Rx BCtione V\ 24
aut) autem VT\ in quibus] quibm in V\ 25 pcrnenerit
VT pemeniunt R | 25 tcmporo in qnibua om. V | 26
fuit Beck] fecit libri | 27 qute] quo vulg. | rnemorarij
mcmornrii V metnoriatn RT vulg.flprohibitione] % prohibitione rjaliquid R\\ 28 in om. Rl | ex] ct ex V |)
29 memoriac] proibens fecit inemoriam ex 26 sq. errort
add. R* | ipaU om. V % alienantibu] res add. Btclc J 30
leuiarentur T\ 31 et ipsu td. princ.] et ipai R ipii VT
8 et om. Rx 1 poaaunt om. T1 || alienationcs F | 32 itlinquimm R

FIDEI COMMISSI

743

Nov. CLIX 3.

fHeitos povov, aXXa xai xa>v Xotnajv, itp tov xtuXvoicvs non praesentis cognitionis solum, scd et reliquarum,
ytrouti t]s Toiavrrjs diaSoxal roaavtcu naptl&ouv xal
in quibus probibitionis factae huiusmodi flucceesiones
xd>v xlypovofttuv 6 tefwzaloe Sia fieaov itvbt arrjfiov tantae processerint et beredum ultimus per medium
Sta8iano xov xKt,Qov irjvixavta yap xai iois f$u> rijc aliquem pupillum Buccesserit. Tunc enim tempus et
fa/idiae iov jrpaWov xtoXiaavxot aosuiv ix xov na- 5 exteris a familia primi prohibentis licentiam habebit
(iJtTos tjftcov vofiov na.Qanit>ntiv j-si xa jiqdypaia. ex praesenti nostra lege trarumittere res. Commu*oivbv yoiQ 8^ xovrov inotTjodfiefra xbv voftov xfje
nem enim banc fecimus legem tam praesentis cogpixe napoiotjs vnofriaiws xd>v xt ftixa xavxa yevrjaotionia quam post baec eveuieotium taliter probibitiofiirtov ovxia xoikiaaoiVy xr\v xe av/iBaaav wv SiaDum, tam evenientem nuuc dirimentcs conteutioaem
it&ttxoxes fiXovuxiav xds xe ds sixos iaoftivas IIQO- lOquam eas quae futurae iunt resecantes.
avaxomortss.
('EntXoyos.y
Ta xoiwv naQaardvra f,fiiv xal
iia xov na^ovros StjXov/ttva roftov t) oq ivSo^6tr,t
&tXrat xaxa xavxrjv xrjv navtvSnifxovn noXtv xal
xal ntQaxt napaSo&ijvai xai nagaqwXaxfrtjvai 15
li
i
Kni vvv r\ noXtreia xrti xov xqatiaxov fiaotXicos
ntQi xb vofufiov ftepoi dxpifitlas ie xai OJ-VTTJTOS ano~
Xniu. xat yap ift ajiaiSiq yivoftivas vjtoxaiaaxdotit Staxoiiae aafws, a>e tveaxt 7$ n^oXa/inofxt2Q
tv/np, SiStoxB xai xoie x$Xevrd>Ot &a^iiy, d>S oiSeis
cy avxcov xae yvotfiat naQaxivrjaeie, xai xoiS niptovatv afifpisfiriTTjOtaiv xal SiaSixaaiaiv XOQit t a xotuira ngot dXXyjXovi Siaxtfreva^, ftlav ftev vnofreoiv
SnnroQ&coaaS, xotvg Si IXQOS anavxaS xbv Xoyov ix- 25
ittvat, xai irtv svtQyeaiav ov Qtjxdie noosconotS, aXXa
naai xols vnrjxoots iv ivl yaQiaafitvoi. jiQ<nQintiv
fiiv ovv tls xae vntQ rfjt aixov vixrfi tvjat olSev
diofitfra xovt izoXixne vftai' rjStj yitQ XOVJO 7towvvxes
idelx&tjxe- itQodrjXov di dis 6 /tiyas &ebs xa ovtate eva- 30
fid)S xai Sixaifos nQoiovxa xai TIQO id>v ti(uxi(>a)v ai^div
dnodexoutvos inl nXiov. ^op/arrn xQovov firjxot tbv
xotvov otanoxrjv rjfiiv vtxat ini vixais avvdnxovxa.
PP Kl. lohannes et Curicus ab actis optulimus.
D. k. lun. CP. <imp.) dn. Iustiniani <pp. Aug>35 [Dat. VI. k. Mai. CP. icnp IiiBtiniani Aug. ]
anno XXIX. pc. fiasilii anno XIV. ind. 111.
[a. 555.]
non solum praesentis caxisae dedsio sit, sed gtiam reliquarum, in qvibiu eiusmodi prohibitione facta tot
successiones praeterierint el ullimus heredurn per medium atiquem impuberem hereditatem susceperit; tuno
tnim iis quoque qui sunt extra familiam etiis qui primus prohibuit ex praesenti lcge nostra res transmitlendi polcstatem habebit. Communem etiim hanc lcgem fecimus tam praesenli causae quam prohibilionibus posthac eum in modum fuluris, cutn tam quae nunc evenerat conteniionan composucnmus quam
quae ferme futurae sint praeciaamus.
Epilogus.
Quae igitur placuerunt nobis et per praesentcm legem declarantur tua gloria ut in
hac felicissima urbe proponantur atque ad opus effeclumquc adducantur el custodiantur praecipial.
Eliam nunc res publica potentissimi imperalorts in Ugislalione diligentia el subtilitate fruihtr. Cum
enim svbslituiiones liberis non extatitibus faplas dilucide diicemeret quemadmodum intst in legc praelucente, praeslitit el morientibus ut meium abxcianl ne quis voluniates ipsorum lurbaiurus sit, l superstitibus
ut sine controversiis el litibus haec talia inter se componant: qui cum unam causatn correxit lum communiter ad omnes consilium extendit nec ccrlis personis benefidum sed cunctit subieclis una largitta est.
Alque ut pro victoria eius preccs faciatis, hortari vos cxves minitne nobit oput est, iam enim hoc facere
vos probatum est: manifestum aulem est magtium Deum cum quae adeo pic et iuste procedunt iam ante
preccs nosiras exdpial, in longius temporis spalium nobis largiturum esse communan dominum nostrum
victorias victoriit continuantem.
\ wv\ J> L | 3 o L) om. if %8t& 311 4 W/t 0 , TO tamtn Theodorum tecutu ttt Zachariae, euiut annum 555
ML \ xrjvtxavxa yhf>] tuno enim tcnipufl c || 9 xwXv- praeter v. 28 confirmat Pttrui praef. praet. iterum in
aiws L I 10 os stxds nm. f Q 12 tpitogum om. e Q 13 itucriptione dictua (e/. nov. CXXXl V anni 556 eiidem
xov nafjorxos il] xoxSt xov &ttov L | 19 yivoftivat virii Petro pp. I Almonio p. tt. inseripta, tt tdict. XI
|| 20 StaxQtvai om. M in tpalio vacuo 89 liit. H 21 anni 559).
toi] xal tot L l 22 yrtifiae om. M in tpat. vnc. 8 - 9
litt. || na^axivr^ctisv L\ naQoxtvT,atif M \\ 23 SiaSixaatae L | 28 vixrjt] Gothos dtheUatos a. 555 recte intellegit
2 probibitioDM ffcot&e libri, corr. OsenbrQggen; proBitner p. 529 fl 29 ij/me L* \ 31 rjfttxipwv M) ifiixifaty hibitione facta Dtck | 3 prooesfcrunt T vulg. 0 ultimis
L || 32 %a{>i&ifX(U M Q 34 adnot. lalinam vix integram
P J 4 tnno enim teinporii et exterui Beck || 5 primi
unut prautat M\ pp =proponatarT pr(iooeps) Zachariae om. III prohibentc* V || habebis T\ 6 ex om. R \ 7 bano
Zthichr. d. Sav. St. XII 3. B iboannes M Q ab actii enira T )| legem om. R || 8 probibitione libri, eorr. Beek
Zachariae) tabaetis M, lubditis vulg. i optulimui quid l 9 dtrimentcs n (ik) con | $cr. V* in ipat- vac. \ v*. |
ticfificet ineertum | 35 tvbncr. i^ttptavtj^tj ftfjvl lowltp dirigentea R || contentionet VT\ 10 qnaa 7*11 quae om. T
tiu x& xije finaiXtiat itS. / Thtod. || d. k ian. cp. || futur V11| rescoaDtem R Q 35 mbtcr. adicit unu* Neodn. rehquU omi.uit M, [dat. VI. k. Mai CP. itnp Iust. burgemit dat VI. k. mai. cp. imp. iust. aug., quaefor~
Aug fi) iyQatft} xaXnvSwv <f>tfipovap{o}f (iaOiXtlat ttute ad pmeeedentem constitutianem Aulh. CXXV =
'hiortstavov xb $9' /nra itjf vnaxtlav BaoiXslov xb
nov. CXLVll pertintL
tixa(noY (debebat niftmor i. t. o. 5-10) Alh.\ rectiua

744

Nov. CLX pr. 1

EXEMPLUU SACRAB

PS

I2ON 0EIOY nPArMATlKOY TYnOY.

'iovaxtvKtvbe A\yovcxoi

IJanicp.

Idptoroxpaxije 6 iXXoyiucbxaxoe narrjo xrje \4fpo8iCtiiov noXtcot ttal oi xax% avxrjr

K8xxt]fiiroi ixixai yeyovaaiv r)pa>v, jpeffxOVTes xrtv tiprjpivrjv noXtv
5
xai ftexd xtva
IJocoxoy ftiv ixtivo rOftfl^Oftev xb xoiis tjfiBxtoovS roftovs ovrto xircts iy.Xafifitxviiv xe xal voeTv, c5e
hntav&tp iavxols x a # ' oV tjxtoxa ixor,v aSixrjfiaTtov nage'x*lv atpoqfids i8i8ax&rtiiBv yaq naoa xov xrje
nbXtta: naxQOS ^t>atov cvrvbv tj&golo&cu xjj nolM ix jipio/3eia>y xaxuXtXetftftivov nnqa rirotv xrj WypoStaittov noXet, xai ojxws av /117 xovxo inn6Xotxo, xivas xSv iv Svvdftsi xfte noXtotS vci/iaa&ai rb xQv<siov ^
tovxo. itp tp xe vjzip alxov ijj noXei avvxtfoiv Sxovs ixaaxov OTZSQ etxs xie vofiijv ttxe TXOQOV elxt xai xbxov
xaXiiv fiovXq&eit], xovxo o npoirjxov taxi ^>t'gaa&n$ xrj noXei, Stas avxb xgvoiov naga rq> Xafiopxt ftivy xoif
(tivxoi xb XQvaiov eiXrjwoxaSf intiSfj 8taxaiv i&tjxa/xey vnip xb SmXaoiov pij avyxototia&at rdis 8<tr&toiali
anatxtlv xb xptos, dXX aqxeTo&ai xovxco xal ftovtf. tpaaxsiv <us iitetSq %axn{Je(ili]xa<Jtv intQ 10 Smhxaiov,
8il xb JtQiojSeiov anoXiafrai xfj noXtt. xal adixilo&cu fth> xaS ixnvgdaete xtov Srjftoaicov BaXavsiotv xds 15
tvxev&ev ytvopivas, iXcrrrovofrcu 8e xa fyyct xd SrjftoOia, xai xbv TtfiixeQOv vofiov xaxd xfjv ixtlviav iqftt]'
viiav xfi noXet Xvuaiveofrat.

CAPDTI.

Talxa anarxa noQQW xrfi rjfitxiQai iXavvovxee ixoXixelat &aon(l^Ofitvt xoie xb ^oixnW tiXtiyoxas if <p
T ivt1 aixov Sidovcu xi xiXoS xfi noXei, rovtovS avnyxao&Tjvai ftixPtneQ av ffx0ltv "*" X0va(v eisytqur x'o
vnif aixov avunt<paiir}uivov tiovs ixaarov, firj MtxQfjvtrovs jxavxaXdis ngbs xoivxo rfj &tlq rjfiwv imxa^u, 20
ixiivrjy piv yaQ ini Sartiaxwv iypawau$v xul xaiy pqicjis OVTTJ niouxoftivtov &eftaxa>v, xb Si naobv ovSir
ixtivrts aixxnai, ei ya nooio8osv paXXov ixjjolmv ; xoxwv lb>c xnxafioXr], rtfias xe iv 10q> TOI> drjuootoit
xqSio&m (,X^) *al xaJv jioXscov. Ei 8i TIS xai uexa xorda rjudiv xbv na^oiTa IVTIOV ixeuivS xaxnXdfioi xa
naQ rjitiov vOfio&tXTj&ivra. xal anooxsor,oat fiovXn&titj xrp> noXtv xov 8e8ufiivov x^va/ovt xal xov xrOV
navxbs onbeov rp n6X$t ino<pti).ti xaxa&r;ati xnl unoSajoet xb 8MI)MOIOV, Tva Tjs xaxovQyov iour^vsias Sixalav fb
aiiotftrjv anoXapoi, Sioxi na.o'ov avxip noXirj] tpaiviQ&ai XQWtV ov^MS iaii nonjpbs cis xrtv vsyxoi>Oar avxbr
a8txtiv. Dat
Nov. CLX Graeee tantum extat in HL, e. 1 {Gsanl^Ofitv sovt Xfvalov noXttos aiXrjfoxas
)
3, 79. Epit. Thtod. 160 (indt J52); argumentum notant Appendix luliani in clautula novdlat CXXXVJIl
nexa et Theod. *. 138 (c/. ad p. 700, 9).

,
aJ-

CLX.

EIEMPLVM SACRAE PRAGMATICAE SANCTIONIS.

lmperator Juslinianus Augustus Papio.
Praefalio.
Aristocratcs /acundisstmus patcr Aphrodisiensis civitatis et qui in easuntpossessores
supptices tiobis facti sunt, dicentes praedictam civilatem....
Deinde paucis interposilis:
Ac primum guidcm illud existimamus, esse qui leges noslras ita accfpiant el intellegant, ut inde
tibi guemadmodum minime decebat iniuriarum occasiones promant. Edocii enim sumus a paire civiiatis,
tnagnam auri summam collectam esse civilaii ex lcgatis a nonnullis civilati Aphrodisiensium reliclis, el ne
id periret, aliquos eorutn gui tnultum in civitate valerenl aurum illud occupasse ea condicione, ut pro ep
civilati singulis annis solverent, guod sive quis intributionem sive redilum stve cliam usuras appetlare velit,
id quidem quod civilatem auferre par est, quamdiu aitrttm apud eum qui accepii maneai; tumen qai
aurum acceperunt, quoniam constitutioncm fecimus, ne ultra duplum creaitoribus permilialur cxiycrt debitum, sed ut eo soio contenli sint, dicere, quia ultra duplum solvcrinl, debere Ugatum civitatt perire;
iamque ct calefacliones publicarum balnearum quae inde fieri soleant damno affid et opera publica labefactari, alque lcgem nostram secundum itlorum intcrprelationem civitati delrimcntum afferre.
I. llaec omnia procul a re publica nostra aepulsuri sancimus, ut qui aurum ea condicione aeceperunt, ul pro eo pensionem quanaam civitati sotvant, ii quamdiu aurum nabcant, inferre cogantur singulis annis quod pro eo constiluerint, neve omuino sacra conslilulione nosira ad noc uta/ilur. Mam
enim de crediloribus conscripsimus deque casibus gui nominatim in ea continentur, praesens vero specics
illam non tangit, siquidem magis redituum annuorum quam usurarum praestationi sitnilis est, nosque ex
aequo tam fiscalibus rebus quam civitaiibus prospicere dccet. Si quis aulan etiam posl pruesentem
sanctionem nostram aliler acceperil ea quae a nobis sancita sunt, ct civitatem dato auro privare votuerit,
et pro vniverso temporc quanlum civitati debet persolvet et duplum reddct, ut malignae intcrvrelaiionit
iustam remunerationem acdpiut: quoniam cmn liccret ei bonum civem se pracstare tam improbus esl, ut
quae ipsutn iulerit patriam tniuria afflcial.
1 rubr. IIipl nolixixtov xor,f)axtav xal xixuv Theod.
S xvtxov] xal (om. Hal.) ntpl roxotv add. index L, Ha~
loander || 4 6 om. Theod.flXoynoraxos Haloander g afpo8KJIOIV L afPoSiaiaty Lb \ ttaxa ravxrjy L |] 5 *lfiv
recu

22 ngonoScav fiaXXov injeiafr 31] npoaoSq (npocet

L) ftaXXor dxjjaiq LB vulg. [| uaxapoXrn LB\ xataBoXrjv AI |) 23 XPn "dd. Haloandtr [B\ B uaxaXaBoi

L \ 10 roJUo.r* Af\ 12

od.A 32. 27; cf. nov. CXXX

?
^
J
tempor.
14
cetesi* oniisit L || 15 xdi alterutn om. M| 16 xal xbv 3/] pott coruMultonem dt ururu ultra duplusn non eompw
xata tbv {rcaf L*) L || xata Zaekariae) ual ML | 18 tandu datam a. 529 {Cod. 4,32 27) pauim agilattu un
ih wavxai M\ 20 ayTtneyatVTjftfror8iaxa$$ om. M g ratut (e/. nov. CXXI a. 535).

DE PRAESIDIBUS

Nov. CLXl pr. 1

745

P2A

nEPI T2N APX0NT2N.

(IIgooifnov.}
Ov xb vofiofrsTiiv xa nqinovxa ftovov iaiiv ayafrbvftiyioxov, aXJJi xal xb xa
afrivxa ffvXdxtetv axQtfiws
xnl JIQOS
fQyov iiyety,
xai xove nn^afiaiyovruS
xals dyuodiaiS vnofiaXXetv
TXOIIKIS.
Qf
Q
y
^fi
fi
ya oyeXoi
eXoi iaxtu
iax
xtoy voatv
yQaaxtv
OVT xni
ni urj xb %yi]<jo>
S Sia ia,v
v
xi yag
vouatv, i fiexpt yQa/ifiaxutv
tltv OVTOI
%yi]<jmo>
noay/Jixrwy 5
aviwy xtti idjv tfgycuv ioli aQ%opiv jtttQt'xouvi lapev toivv-y xijy BaatXelay Otpodgn xu>*> vnoitldiv xrt8o(iivTjv npoiKa ToS a(?%nS TOVS xutv ioxiobv r\yov(iivovt Xnpfiavtiv noXXny.ii Stoptbaanv, Iva xni ainoi xa&aucjs
xyuiuevnt xavratS xois apxoii^t-ots to ixntov T xal Toor vi/iOMv, tb i>i SrjfiOOiov evnOQoirj rfj itbv vnoitKufP
a{}Xa/3eiq. aXXa xavxa. uev xaza (n bv fis X^&rjy qX&M, iji nXeoie&q %u>v xaS tx^wtf nqtafiivoiv fiuXXov tj
nujjiiXr^fpoxuv rtxrjfrevra,
10

CAPDT L

ivnyetv fiovXoftivott anoXoysto&at.

piv ovai]S SiSotot nooxovoaccupa,

/irj nepaTto&ttor^i Si rrji dixqi

iyxXrtitaxtxqS
Si fiixC* ni(!uios

ticio %CJV nevrjjxoyra

rj/xtowv,
x ^ j f i
jierexat xrfi imo&ioton,
itov
8ixaZ,6vxa)v%

Nov. CLXI Tiberii (in indice novellarum eius Mareiano terlia) Grnf.ct tantum rrtat in L (17 pjfct' oitt
toSt, <i>t ovca P' xtfiiQiov, r/v xai tVQrjatiS ytyoa/ifttvrjy
pexa taixas
xiitov Ad1' tchol. M).
Capitu l
dhcerptae et Caput 2 in B 6, 3, 9.12. 46 tt 41 (vid. iufra). Epit. Theod. 161.
c I pr. (Otanitflfttv
uqxtiV M^ 16 SicvouJftivoit) txtat B 6,3,46 (30 hf).
1 (v. 18 firj neQaxot&tlar,s
xf]S xata xov UQXOVXOS Sixqe21
TiQoiovorfi) exlat Bc 6 , 3 , 9 ; tn L
particulu (fitj nBQaxutttiisrjt
Si xqS tilxrts npo't'ovarjs) eliam novcllue CXX VIII inserta ett post c 22 (cf. p.
2 alXa ttal tX xtvts xw-y apxovTtov xaxqi xtu avytiSoxt 746, 2 ix ftiaS ftoloaS ttaxa xa
txtant B 6,3,12 (inde Ecl. Bas.
1X).

yqf
parte*

eadem
645).

CLXL

DE PRAESIDIBUS.
Praefatio.
Non tantum legibus quae par est sancire summum bonum est, sed etiam sancita
diligenter servare et ad effeclupi aaducere eosque qui ea violant idoneis poenis stibiccre. Quae enim utilitas erit legum, si eae in litteris contintuntur neque commoduin per rcs tpsas atque opera subieclis prae~
beant? Atque scimus imperalorem cutn vxagnum subiectis curam adhibeat saepius constituisse, ul provitt'
ciarutn praesides gralis magislratus accipiaul, quo ct ipsi pure iis ulenlcs subiectis iustum et aequum
impertianl, et fiscus per subiectorum incolumilatem rerum copia floreat. Sed haec quidetn paulaltm in
oblivionem devenerunt avaritia devicta eorutn qui magistralus einunt magis quam acciptunt.
I. Nos aufem leges de his latas renovantes sancimus, ut magislratum gerant illi qui ex bona existimatione spectati sunt ac plurimam in iusiitia exercenda curatn collocarunt, sine donis autem et lcargitioue omni magisiratus swctpiant, et subieclos quidem incolumet indemnesque conservent, publica vero
tributa diligenter expediant, ueve vero ipsi aut assessores eorum aul cancellarii aut domestici aut ullus ex
iis qui ad eos pertment quidquam au/erant a subiectis, msi in quadruplum (ut leges loquuntur) quod ab
1 ipsis acceptum eti solvere velint, sed conteiiti sint iis quae ex fisco el lege ipsis depuiata sunt. Deinde
magislratu abituri per legilimos quinquaginla dits in publico versentur, tisque qui litetn inlendere velint
respondeant. Quodsi lis intra quinquaginla diet nondum finita tit, si qnidem pecuniaria sit, procuratorem
dent, sin autem criminalis, usque^ ad terminum causae matuant; iudices autem, sive magistratus sint sive
a praefectis dati, nisi inlra vigtnli dies a Ute coepla eam tcrminaverint, decem auri libris multmtur, cum
2 lis secundum ea quae modo dicta sunt proredal. Si qui enim ex iliis mala conscienlia agitali clam aufugerint ct ad sacras aedes accurrerint, substanlia sua exuentur, quae inter eos gui iniuria affecli sunt, secun2 xa>v om. Theod. || 4 aotimSieue L 7 itoptaaeav]
e/. nov. VIII. XVII. CXXVIII. CXLIX aL I 9 Ajg&w
m
L 0 11 9tanCofitv aQXMtv 14 pooovf ora. Bf\ aqxtjv
Ll | 12 Stoqav B) SUQOV L | Si Haloander] xi LB fl
13 Si fi<] om. Btl 14 nayytXnQlovt L g Tivas '{} 15
o r6ftot] Cod. 9, 27,1. Nov.VlII c 7 eztr. I rb] %atv L*
8 16 flovXotvxo B?t TOtrr* faxt xb fiiv SmXovv xq> 8rjftoaiij, xdie di ^rjuuu&tiot (^rjfiKo&tlat 8i B?) xo fttadd. B\ aXX dtwQiOfiiyon om. Bf \ 17 navoa-

f
Z, corr. Holoander | Si x^i\ xfje 8i L, Si otn.
cum Hatoandro valg. \ \%tqq. c/. Cod. 1, 49, 1 } 1. 8 jj
21 Xtxfwv B (cum ffaloandro vulg.)) AixfaS in nov. 128,
nottro loco notam (IK) habtt L \ 22 T<p om. B? EcL 1
paXkousvoi B] fiaXofttvot L | la&SvxtS L] itfb xov
nXrjpwotu xas ntvxfjxovxa rjfitgaS (rjftdpas om. Ecl.)
Xa&ovxMS B B nal) jj xai eum Haloandro vulg. ||
fxyony B

Nov. CLXI 1.2

746

Dfi PBAESIDIBUS

dxnaaouvxat, xoXs rtdtxrtfiivoit itgbe xov voftov xal xb rwv aStxtjftdxioy fiixoov xaixtjs Siaiga&rjaofitiTjs, xafr/ineo av rj Titoi xovrov ngoioiaa nga^te xnl ix fiu~e fioigai xnxa xo ngdrjv vtvofto&tTr^/iivov naoatjx^dtu.
3 \xit eisax&ivra vjtig xd/y vitoxsXaiv Stafisvdrco fiefiata'] ptvovxoiv dqXovoxi xcd xcav dXXaiv fisfialav, oaa ngbs
xr,v xdiv vnoxs7&,v XvoiTtletnv nao xcbv a.Q%aivta>v tcalioi naga xrjs daoiXsiaf vtvofto&exqxai. winto fii xovi
rairu 7iXr/ftuaXovrxa5 xoXd^ousv, ovxoti xal xoie xaxa ravxrjv XTJV ixooyaaiv Xttfifiavovrde %t xdiv xBxtuXvfiivaiv
nap avxaiv xf\ xov xexQanXaaiov xa&vnoflaXXofiuv dnoSoaei.

CAPUT IL
Kai xavxn vo/io&sxiiv in^X&ev r;filv xt\v xoiv
fiiroii, ov fifjv xwv ivxev&ev eiiayofisptoy xjj paudtiq
xni id na avxcbv 7iuosayvptvn xiu ftaotXtxq' X6yq>
xnl xavxrj nws xb Srjfioatov BVQOHIV ti(oi xal jzgde

inr^xioav Bvnooiav XB xal &sganeiav neoi itoXXov noiovjtoocov. awaraiQoZfiev yag xais xaiv dg%bvxo>v SoGtat
SUft'ragi& Btt nXtlarop oyxov hvatftgoptBva xqrjudxtov, l>a
evnoQcoxigav inavdX&oi xd^iv dnijXXayftevov xaiv (rrt- 10

tvatftajy eitayouivcov xtXsafidxtuv, i dtv xb piv axonxnuxixou xqetpbftstov xols noXafiioii ovxixa&iaiaxat,
q-oovQii Si xovi XB aypovs xnl xds noXtit, dnoXavet oi xai xa Xoijxd xdyftaxa xaiv dnovBftti&evx&v avxols. 15
--'
xs xal noXets inavogfrotivxai xai t o dXXa navxa Tf^vstatv ooa pXenct 7tgb* xb xotrji ovvdiaov xoli

.) Ta xoivw ixngaffxnvxa Tjfnv xni fiia xovSa SrjXoifieva vopov f/ arj vi

evSaifiova noXiv iv xols cia/frbct xonoit npo&tjiei, OXBXBI Si xnl xaxd xas ijtngxim iot awtifrtat xQconiti}
notv, Tva ndvxBt eiSsier, oarj xtS TJHXV iffrt xov xe Srj/toaiov xfjt xs xu>v inrjxoaiv i;pa>v dft).aj3iiaf '20

(Dat. . . . Dec. Tibcrii Constantiui tclicissimi Caesyis anuo I. ind. YIII.)

[a. 574]

3 (3 pavovxtov STJXOVOXI 6 dnoSoact) extat Bc 6, 3, 46.

duw legem et imuriarum modtnn dividalur, guemadmodum acta de ea re edita etiatn ex una parte, secun'6 dum id quod pridem sancilum esl demonstrent. [Quae pro snbicclis introducta sunt firma maneant:]
maneanlque nimirum firma etiam reliqua quae ad uhlitalem subieclorum de praesidibus bene ab imperalore sancita sunt. Quemadmodum autem eos qui ita peccant punimus, ita eos quoque qui quid per hanc
causam ex rcbus prohibilis ab iis accipiunt quadmpli restitutioni subicimus.
II. Atque haec ut sanciremus in tnentcm nobis venit, quod subieclorum prosperitatem et cnltum magni
facimus, nec vero redituum inde reipubticae inferendorum. Etenim una cutn magistratuum largitionibus
tollimus eliam suffragia quae imperialibus rationibus ab iis inferebantur, quae quidem magnum pecuniarum cumulum efficiebant; ut hoc quoque modo res publica sahite potiatur et ad prosperiorem ordinem
redeat liberata praestalionibus quae ex cerlo tempore a nonnullis in delrimentum eius excogitala sunt.
Maiestali enim nostrac unum hoc est studinm, ul provinciae ei bonis legibus utantur et in securilaie rersentur et praesidum iuslitia fntantur, utque publtca tribula nullo negotio inferantur. JVeque enim aliler
res publica servari potcst nisi piis tribulis iilalis, ex quibus exercitus alilus hostibus resistit, agrosque et
civitates cuslodit, ac reliqui quoque ordines commodis iis deputatis fruuntur, et muri et urbes itistaurantur
ct reliqua omnia procedunt quaecumque ad communem subicctorum utililatem spectant.
Epilogus.
Quae igitttr nobis }>lacuerunt et per hanc legem declarantur tua gloria in hac felici
civitate consuelis in locis proponet, mittct autem in provincias quoque solitis mandatis usa, ul omnes
sciant, quanta nobis tam fisci quam subiectorum nostrorum incolumitatis cura sit.

1 xo>r orn.B' || SuttQt&qaofiivois L [| xa&dntg]xal xc- avravatpovftBv Zachariat (sim. C. G. E. ITeimbach)]

franiQ cvm Haloandro vulg. |j xad"dn*Q 7iapa(nt]aoi om. avvniQovfiav L ovvatQtixai ftiv B |j 9 sufragia L aov1
B |J2 noioxcaEcL \ nqdgteLB] 8iaxats cum Haloandro fpgdyta B \ 10 avQQOtev L || i*o Lb\ i^j? LaB \ xd^ti
vulr/ male || TO TtQWTjv vevofio&exrjftavor) nov. CXX VIII La g dntpevot]fiivoy L \ 11 sqq. cf. nov. CXLIX c. 2
c. 23 | nagaaxriaot li\Z *verba xa tisax&svxapifiaia p. T24, 21 njq. | 13 aftBfinxovs L || 18 xovSt] xov 9BIOV
guat vidyo prioribus continuantur, secluii tx Theoilori sum- add. Haloander temere B 19 axthl Haloander) xiXu
mario huius sententiae xd aisevix&dvxa ino (i. VHIQ) XWV L \ 20 atStiev Kroll] (Seltv L, XSoitv cum Haloandro
xmoxfixov Stafi$vixtoaa*' fiefiaia temtre in L interpolata Jj vuly. II 21 subncr. rtfinxi ex Theodoro qui hnbet /5 xaia xavxtjv ,] y.nx' alxhv J3 tyxexcoXvfinevatv L\\ ycjvijirr] firtvl Htxipfiyicp Ivd. tf inl tlfi (iaOiXtiaS TtG ifj B] om. L \ xa&\mopnkoftBv L | djioSwast La jj jitgiov.
7 inqX&sv B] imfjX&ay L vulg. || 8 xciv om. B ||

SACSA FOBMA

747

Nov. CLXII pr. l

vzn

0EIO2 TYnO2 KATAITEMS0EL2 A0MNIK21 T2I ENA0E0TAT2I

EnAPX2I IIEPI AIA$0P2N KESAAA12N.
(IToooifiK)*>.')> 'Ercv&exo Tjftdiv TJ arj ivSo^orrfi mol xtrwv dinpts/3r/rovutvcj*> nnpd i&v tXXoytuoyxrtxwv xi,e ntiQa 'DAVQIOIS ayoyas TJJS $ixrts aywvtaxtov, aneo {fqoas yftMxtgas SiaxQtatcoe Stla&ai, aist fifj 5
Siqvexios oiaaid^io&ui.

CAPUT I.
Tb tolvw TtQtZrov xtfdXntov xoiovxov qv. FWTJ XIS ijti rolt nrtQa xov awotxr'aavros tiuQTj&tlotv avrrj
irqay/taotv, ov firpr 7in^nSsSuutvotS, TjfiovXtxo xtXevxqoavxos xov dvSobs xal rjavxiny vyciyavxoe inl xfj 8a>Qsq
rt
iy.Sixtiv, cLi xvgla xovxatv XTJ XB Siogta xfj xa aiwnfj tov O.V3Q6S ytvouivt]. nvxexlfrexo nnqa
X(ov H x o a v , v
, Ttoqaypn^fjy
q y p ^
nirr,P fioiijr fzsiv ivayofttvrjv ti xaxt'xot, ov firtv xni itaq ixtQOV dvranfrai 10
invxa ixSixiiv. xb fttv ovv f^^ji
&
vxov r\v,
\
fjiuli
j
Si nvtfA.vi
f l lja0'r
} j}itv dntxa*eats ;i;n*renas ktyovarjf,
y
ibv Scoorjadfuroy,
ibv
Scoorjadfuroy, li xai
xai /17
//17 dTtiQcoxtji^fj
dTtiQcoxji^fj XTJ XTJV
aodSoov
naodSootv,
avyur}v
avnyur}v
ixtv ix,t.ividSont
nciQadiSovnt
tb datfjtj&e
tb datfjtj&ey.
o yitQ
ov yitQ
in in
i^d
lSi ffv yi>ufiftaxa siq yvfira rb
nooirttxii TtQaxreal^at
ovfifioXaiov.
JTQOftvtvorjartfiev
i^andxr,, olSi
rb ytvo/ierov,
y
/
,
Q
ffi
Q j f
Si S
*al XTJV tov Cinciov vofiov rov naXatov vo/w&eaiav,
w&eaiav iV
iV tv
tv Tzowvoa
Tzowvoa rtrrjt oixtlas
oixtlas rouo&taini
ouo&taii nnenift
nnenifttfiaro
nQaniv
1 rj nolixtta,
rmavra
ro/ioO^erovvra oriola xnxd to nnobv r,firpiSflr;ir)Ttu. Kui &$<inilZ,ofiev, ti xaxii tb fff 15
TtQoa&tv f}fuv itQTjftdvov itlcioj?
anavia
C%OIT} x a T)S rotavxr,: tiwoidi x a i a xt xb fiixqov ttnxd xe rrv Ipt,ffnvemv, iQQtoa&ai ravxj]v 4x -TQOTIOV navxbt XTJ XOV dvSobs atconfj ti&lt d ap/^e xaxn xtjv rjfjextoav
Saxafctv
dkka.
ov yfyovsv,
oiiTt xnv tl ftexa ravrn 6 drr}Q tli V7io'^xr]v doit] xb n^dyiia 17 iff ivi%V{>ov
i

xb ei fiiv ift(pav$li yivoivto xrp> d$yr)v ai tiioQeal iv vnoftvrtfiaat, naot TpojTDiS avxctt
Nov. CLXJI Graece tantum extat in ML, c 1 (Fvrjj xn ini xdls
) in B 47,1, 76, c. 2 1 (Otani^ofiiv si xie i}- ihvd-igat xnl iynnoygdfov
) et c. 3 tn B 4S, 26,3. Epit. Thtod. 162, Atfian. 18,4,
Anonymui JBodleianus 30/5. 223 Zach. [ubi citatur nov. Q^y).
c. J sumnarium habet 5^47,1,76 perperam Theodoro udtcriptum', Ath. rummam repetit libellus 71 soi
d
19 p. 197 Ilelmb

CLXII.

SACRA FORMA TRANSMISSA DOMINICO GLORIOSISSIMO PRAEFECTO DE VARIIS CAPTTIBUS.

Praefatio.
Perconlata est ex nobis gloria tua de nonnullis contropersiis tnolis inter cloquentisri~
mos Jlh/rici fori causantm patronos, quas decisione noslra indir/cre dixisli, ue in perpetnum aijitarenlur
I. Primum igitur capttt huiustnodi erat. Alulier guacdam in rebus ipsi a marilo dvuatis nec vcro
traditis, cum maritus mortuus esset et de donatione silentium egisset res vindicare voluit, tamquam earum
domina tam donatione quam silenlio mariti facta. Opponebatur a rerum possessoribus exceptionem solam
habere eam in ius vocntam, si possideat, nec vero etiam ab alio eas vindicare posse. Quod irjitur in controversum vocabatur eiusmodi erat. Kos autem rccordati snmus constitutionis noslrae, quae dicit donatori,
etiamsi iraditionem tion promiserit,
necessilatem itnponi rem donatam tradendi. heque enim ad decipiendum, neque ut in nudis consislat litteris quod geritur, instrumentum confici oportet. Praelerea animum
revocavhntis etiam ad lationem lcgis Cinciac veleris, quam suo iure e legum corpore suo respublica pridetn
1 rcmovit talia sandentem quatia in pratscnli in controvcrsiam adducta sunt. Ac sancimus, ut si secundum id quod antea a nobis dictum est eiusmodi donatio per omnia perfecla sit lam quod spectat ad
modum quam ad irisinuationem, ea omnibus tnodis silenlio viri statim ab initio confirmetur secundum conslitulionein nostram, ex quo facta est, ita ut etiamsi maritus postea rem hypothecae dederit vel pignori
obligavcrit, tamen iatn ante alicnasse eam videatur qui quidem donec superstes fuit siluerit: alque
truditio, sive facta est, ei exceplionem dcl, sive facla tion esl, eliam exactionem pracslet, si quidcm stipulatio interpostta sil, per actioncm ex stipulatu, sin minus, per condicticiam ex Uge, ut rem donatam acci2 piat. Vcrum illud quoque par esse duximus constilucre, 111 si quidem donaliones ab initio actis insi-

2 rubr. Seioe ixgayfiaxixbs xvTiot xaxan$/ia&ale (i(0xr,&ri MB] tjxrjpwTTjd'?] L \ ov 3 / ] oldi LB \ 13

Joftvlxqp {dofitvlxq? index) irtctQxqt xov 'HXiQixov j a - xd yirofttva L | GvfifibXai* L xa cvfifioXaia B | 14
(tv xwv i | irnnoy^dfov ttai iXtvfrifini itxxopiv&y, xrtv naXaiov AfL] naXatav B | Cinciav dedi (Ktvrlov
xnl nBfl yovr,s xo/V. dvanoypdpoiv xai txig&v xtfa- P. Pilhoeus apud Cuiac. obt*. 6,19, Ktvxiov Cuiae. in
Xnlatv Alh. QtZos rvnoe ntgi ytopydjv xai Sotfiwv expo*. nov.)] Bent/a L atvxlov M\ ov 15 TjftyurflTJ'
Theod. Tltgl SoiQtdJv /*txav dv&pbt xal ywtuxbe xrjxat om. B D antXdfiipaxo L* |j 15 *fj 1} L {16 aitavAnon. Bodl. |j xd}] xrji index L \ 3 inaqxf L Alh.\ xnt Bt | 18 xav) xal B | aXX/t] aXX ov eum Ualoandro
inapxof M vulg. | inscr. 'O aiWbs (inaiXivs dofivlxq? vulfj. male Q 19 y LB\ r 3f | pixP* om. L | aiixjiv Ifi
ndd. Ath. | 4 rjfiwy otn. Thtod. | 5 nyogat xrfi Scrimner\ P 20 intQtoxr^oiv Bt P 4 stipuldto L i oxwovXdxo M
dyoQaaxfjt M dyo(>aox<iis Z$ \ 7 ToTsj xoii xov B? | nlxcj inl xfi inigarrtjott oyoyyf-t xal SwAfittas B | ti Si
hm \ 8 tov om. L \ 9 ixdtxtlv L*B\ ixvixtiv L* 8otcundicticiov om. L | 21 ptj] xal fiij B \ Sia xov i |
xttv 3/fl 10 itaQayQawTiv B) nagny^nftj (nnQayQayrj Xiyt xovtiixxtxiov if 81A xrtt ex lego condictixAw Theod.
M) ML || [tovov B' Jfort, reete | (>' ixtpov] napa
Sia xrts dj>uoovOT]S dnatxijattos JB || 22 naci ex
Bt I 11 3taxdtois] Cod. 8, 3, 35 f s fi 12 tntcorr. L

748

Nov. CLXII 13

SACRA FORMA

f}tpatovo9'nt, ei Si dvButpnvtatoi fitivauv, VTxcgfiaifOiBv Si xb [tixoov xb Seouerov iiupavioseo:, /'B'XQI xoaovxov

fiovov nvxaS iggdiafrai, fitygii ov xnl dvsfitpavlaxove xde bcooeai iaxvoai elvot- ixrtg' vjtdiv rerofto&ixrjTtu,
vovxo yag iv vaxtQco voiio&BXTjOavxtS xgaxeiv alxb flovXofie&a, xnl /ir; dia xi+i> jtQOi&rprfV rije noaoxtjio
Stanimsiv xal xb og&we S%,tvt> Svvoftirov, oneg y.ai ini xwv ttaSbXov Sotgtdiv tjdrj rauoe ^'reooe /.<y.
xovxiav xgaxovvxwv ov fiovov ini ywaixbe xal dvSqos, dX)A xni inl xaiv OLX)MV ngottaTUov, i<p <av ai tv 5
ya/tots Siogeai xBxtaXwxat.

CAPUT II.

JevrtQov Ss h'xt xttpnXniov Ttnga rijs oijs vnegoxqt rjgtOTri&rjnev, ti fiera xijv Btdxn^iv xr,v
rjfg
xtjV fiovJjOfiivrjV i ifavfregat xai ivanoygnipov xtxxofidvovt xiva.e tlin iXev&eoovs Sta xijv xi;s /trjxpbs niotctv
orxae Ssi vont&tv we ei xai ftrf yeyot-aaiv tvanoyqntpot. xnxk xo nn?Mtov, <i\X ovv ZXtos xoXmvoi ytvovxa*
Jice xb xrtv oXXrjv t]tia>v dnixniv xai xois xdiv xaKtavdiv nntSae oi avyxiQ*i*f d.it)Aundvnv XTJV yrjv, nlla
fiivttv Yoloivovt, xai ixolXtu fialXov xorxo StTv elvm, ineineg iaxlv iv xovtoie TOIS ngotwnon 5Xo>s iranoygdtftav onogd. raixa fii ow ini xTtt igoixtjttBto; t]v xrjt arjS xnxa xb prj&iv xrtpnXaiov. XQV $* TOV rjiixtQov
d.vaox<yjunvxae rovv yivmnxtiv, mi OVSBTHVTIOTB rjutls ifcvfriQftv yaariQa. xinxtiv lvaixoy(>n<fov avyxoiQovutv,
<iX).a xb orfifioXov STJ XOVXO xal orjfieiov imxeio&ai Sei xa> yeyerrjfiivoj /itia xbv xtjvtxavxn xe&ivxa ronov
1 xb navxuit xi;v iXiv&tpiav d/mgtnttv xoii $ ilav&fffas ytvofievots firjXQot. ti xolvw l iXtv&igas xit xal 15
dvanoygcHfOv xex&ei*l, jievei /isv iXcvfrtQos xal xrjv fiTjxgtxrjv oxx nno^dXXet xax* ovSiva XQOTIOV tvyiiemv,
ifi*wai Si rj nng' i,fio)v te^eiaa dtnxa^tt, a>S fJovXerai xovS xotovxove oixf^rogne xdJv xiQ^tov Sinfxivnv xrti
xuiv dyQibv igydxas, olu ixeioB yevvT]&tviaS' xoixo yng Srj xb xov xoXorvov BoO^xru TTgosgii/tn. oi itngtxouiv
cvy atxols adeiav dnoXtunavBtv ftev xb xol9^ov *lC Sxsga Si xgijtto&at' aXX tincg 6Xu>t xex&eiiv xtvtt tv
nvt xogU, ei ttiv d ivaitoygatfov ftrjrgos, ngbSfjXov 5? taovxai nhvxas Ivairoygatfoi, ei Si l iXsvfteoit;, 20
fitvovfft fisv iXev&Bgot xni xa jtag aixcbv xxtj&ipxa iin nvroXe Haxai xnl ov jiBxoiXiov yevr,(JBxat xoiv
xwv, ovx ieXaiaovxtu Se xov xotgiov, dXXa xovxo ytwoyrtaovon>, oiSi iaxnt nvxois adsia xolxo /tiv dno
VBIV MiBga Si nrgtvaaiBiv aXXoxgia, nXrjv si /ifj xvgtoi ytvoivxo XTIJOBIOS xtvoi iSiat, ixnvfjS obor,t x
avrobs ntQl'avxT,v xnl /ti] avyxcogovorjs xal Exaga yeogytiv, BIS ixtlvr\v XB tuxnaralev' ineiroiyt nhai igonon
alxovs ftivBiv &EO7iiZ,ofJir ini xov x^Qiov, iXev&igove /isv xa^eardJTas, dnb Si xtjs oixrjateos xaxBxopivovf,
xai xovxo fih> xf,Ss StaisTaxfra).

CAPUT III.
Ov* ano 8i xgonov fSo&v ^filv xnxslro t]xi]&iv TjuBregrre 8$nxotOBMi a^idiaat. ei yag ivtiTioygafos
ywi) ngbs tvanoygaipov xivbs Bxtgq/ ngnetixovxos fX&oi av^vylav, i^xfj&T] ixegl xrjs yovrjs, nalStt i avTu>v
yivotvxo, noxEfiov ngosrpiov iati xd} btanoxr^ xov drSgut TJ xta dtanoxij T^W ywatxbz Sttupigstv xrjv yovrp:
c 111 tummam Theod. repetit Bl 48, 26, S.

nuatae fuerint, eae omnibvs modis silentio confirmentur, sin autem sine insinuatione manserint, excedant
autem tnodum, gui insinuationc indigeat, usque ad eatn dumlaxat quantitatcm valeant. quatenus etiam
non insinvatas aonationes ftrmas esse a nobis sancitum est. Hoc enim cum pnsteriore tempore sanxerimus
vatere volumus, nec vcro projtter ndiectionem quantilatis inlcrcidere etiam ia qnod recle se haberc poterat:
quod quidem etiam de donationibus in universnm iam lex tiostra dicit. Alqve haec non solurn in muliere
et viro sed etiam in ceteris personis valeant, inter quas donationes conslante matrimonio prohibitae sunt.
II. Praeterea de secwulo capite a sublimitale tua intetrogati sumus, num post constitutionem
nostram quae si qui ex libera et adscripticio nascantur eos liberos esse vitlt propter malris condicionem
existimandum sit, tomelsi adscripticii twn sint facli secvndvm ins antiquvm, tamen vliqve colonos ros
fieri prapterea quod altera cnnstitutio nostra fiHis quoque colonorwn non permittat tervam relinquere.
sed manere colnnns iubeal; idque multo magis ita esse oportere, quandoquidem omnino inter has j>ersonas ndscriptidorum sit progenies. Haec igitur interrogntiove tua in pracdicto capile covlinebnntur. Atgui
mcntem noslram considerantes nosse oporlet numquam nos permitterc, vt liber ventcr adscripticium pariat,
sed hanc quidem notam et signwn nato post legem tunc latam esse itnponendum, ut omnino liberlas cnn1 veniat tis qui ex libera maire nascantitr. Si quis igitur ex libcra el adscripticio natus sit, vtanei is
guidem libcr et matemam ingenuilatem nullo tnoao abtcit; oslendit autem constitutio a nobis projwsita
se tales homines velle incolas praediontm cultoresque agrorum manere, utpote ibi gcnitos: hoc etum sibi
vult coloni appcllalio. haqve non coucedhnus iis famltatem prnedium relinqnendi et ad alia se vertendi;
sed si qui omnino in praeaio aliqno nati siiit, si quidem cx arfscriplicia tnutre, tnanifestum cst utique ent
adscripticios futuros esse, sin ex libcra matre, manebunt qnidem liberi et qxiae ab iis acquisita sunt penet
ipsos erunt vec peailium fiet dominomm, tiec tamen ex praedio egrcdientnr, sed hoc colent, neque ticebit
tis hoc relinquere atqne alia obire atiena, nisi forle domini facii sint propriae alicuius possessionis, quae
rtifficiat ad eos in ipsa occitpandos nec alia quoqm etiam colere permiltat, atque in illam transmtgra'
rint. Alioqui omnibus modis ut maneant in praedio sancimus, liberi quidem consliluti, incolatu autetn
delenti. Atque hoc qnxdem ita constitutum esto.
III. iVo/i abs re antem nobis visum est illud quoque in quacstionem vocatum decisione nnstra
dignari. Nam si adscripticia mnlier cum adscripticio aliquo qtii aa nfiiirn pertineat coniugium inierit, de
prole quaesitum cst, si liberi ex iis nascanlur, utrutn ad dominum viri an ad domimtm mulieris prolttn

1 ftitvoiev MLB \ 2 ftovov tncite Zachariar. |J 3

xovxo fiovXifiBpa ttuvectat Zaefiarine J vopofrexq'
cavxts] Cod. 8,53,36 9 j| aitxot B^>; leg. xni avxbt }
4 rofios] Cod. 8, 53,34 $ 1 | 7 gatxr,d-tjftBv jl/|| Sidrngiv]
Cod. 11,48,24 Q 9 ovxne) tJvcu Zachnriae 'nisi altius
cotruptela lateat'. Omnia snna. \ firj xni L |) xoXwvol
A/] fitofrtoxol L, et ie in/ra constanter | 10 8iaxntv)
CoJ. 1 1 , 49,23 1 | xovt]

xov

/y |l 11 Kni om. /> || J<tv

A/<] 5I eum Batoandro vufg. || 12 onogai L J 13 fovv

3 / ] vofiov L tfuod prnettare putnt Znchariae J 14 ffty//!<>] TO ar,uiiov L\ 15 ytvo/iyrji M yivouivoit L\

16 Xfx*}*\ B H /itvti\ 11 Z, |j nno/.Xei Bf^ 18 TO' ayob*
Bp H XOMVOV B1' fiKJ&taxou LBf \\ 7ignT]nn La J) 19
he'gne B" [Zxcgov FJnlonmler) || 20 ^f iynnoygiiwov
MB\ i^anoygntpov /--8 21 fiivovoi B ( ?r(>'] tn' Js' 1
VTT' ] Tiff^' J3 | (23 ixegor Haloander) g dXXbrgtot L
(aXMxgioy Jlnloander) fl yivovxat L \ 27 TTO xgoftov
8i Bp Q pftgnt B? 0 29 rroT*p<-] irrgov M

DE RELEVATIONE

749

Nov. CLXIII pr.

nali. TJ yaaxrjQ xfje anopds nf>oxf>ivia&a> xni farat xov dtanoxov xfjs prjxQce xb XBX&BV, ti 8i 8vo xi>xbv oi
nnlSaif ueg^ia&iooav cifi<pa) xXr,piu xfjs intXoyfjt ynonivr,i, ei Si dviaoi ioxi xtb naidtov 6 aQid~[ii>s, xb
nXtlov o xrjs /irjrqbs xmexixw xoXnos, ISSXB xotdiv ovxiov tois Svo ftiy tlvai xtjs ftrjxQOS xov tva 3i xov naxgoi,
xni av&ts iav TIIVTB, xovi /isv xoei* xa>v xtx&ivxtoi' xov deonoruv xije firtxQOt xai -loi/S Svo xov naxpot. xai
xuxa xai-xijv ir\v itaoav^atv 6 ayifrpos ^ ' r ^ i TO piv eis iaoxtjxa Sttnpeio&at Swaptvov nQosvifttav ifciorjs,
xb 8i Tie^trrov, OTIBQ xni xnQteareQoy, xovto ixgotvditiov xjj ft]X(>( fel yaq xavxijv ata>aai nXeiotos onovSfjt
xr]v XB toSivaaav tcai xexovaav xal &Qt\f>aoav nuqa. xov xrfi r,dov^S nd^t^yov xr^v xov natSbi noiT\aapBvov 10
yivBOiv.
(^EitlXoyos)
Tit xoiwv xtpda xtji &tlq> noayftaxtxty xvnop TXtqtBxofUva ri ai] ivdo^oxrjt ini xdiv
Oftoitav &tpaxav nnQatpvXnxxBtv onsvoaxui. Kai yap Sfj xtii xotvbv ntoi xoixov yQaxf/OfiBV rofiov xavxa xt
xai l'rf(>a xtva ngoeSmxvTtovvxte, aneo dvayxaiat vo/to&ioias tlvat nioxtvofitv. D. V. id. IUQ. Cp. (imp.) in.
lustiuiani pp. Aug. anno XIII. Apioue vc. coua.
[a. 539.] 15

pzr

nEPl K0Y$I2M0Y AHM02I2N.

(TJpooifiiov.')
Niyiara xdiv iv avfrptojtots laxlv nya&a Sixntoovvi] r xal tptXav&geonln, fj ftiv xb
Taov ixdaxqt viftoxaa xal twv dXXoxQitov ovx iffitfiivt], TJ Si rtgbs k'Xtov XQt%ovan. ttai XQBIUV xovi Stoiiivov
i/.tv&tQOvoa SvsxoXoiy. xavxa xr,v fiaotXeiav olSe xoOfitiv xai aawaXdii [xai] xb noXixtvfia Biaacx>Z,iiv xai 20
xbv av&qdmivov xaXcot SiaxvpfQvdv fiiov. oftev xnl rtfiiv ix &BOV TO oxrjnxpa Xapnvat yivtxm ntpianovSatjxov ix xointov dr; xatv nyn&wv SiacpaivKJ&ai Ttgci^ecoy, iva xb XQrta^ftov xole vnrjxooti napixovxts xr)v /
<ioB-rt;e XB xnl S6!;T]S avto&sv t'xotfttv dfiin/ilrjv. fofiep xolvvv xdi dnaXXtjXovs xt Hai noXvrgonovi xcSv ar&QeiTIUIV <p&OQ<ti tli xoaovxov xat XTTjOtts xaxaynytiv anoyint, 10S ftijx* TtpufoSovS Bitdytty Svrao&at rols uBx
ftivott fttjtB fifjv xas xa>v Srjtoaiwy avxa^xate titxofu%Btv <fOQas, xai xavxa oxpaTtatxixfjs T xal xfjs aXXrjt 2
Nov. CLXIJI Tiberii quinla secundum indicem Marcianum Graece tnntum extat in TJ et inde a 750f 17 IX).^TXpff axQtvttiQioiS XB xxX. in i (i. t. opographo cod. L Bononiensi). In M et hnee novella tl CLXIV CLXVJII
issae sunt; scholion adscribitur hoc: rj q%y ovx iyqdfft\ WSB tue ovaa d xijJtylov, i]v tmi Bvprjorjs (eorr. BV^r^
oeit) y$yfaftfte'vrjv. tuaavxtas xal rj po iot ovoo (i xtBtQiuv, rtv xal evortotn yiyQa.fi^.tvr\v. r\ Si pt ov^
tloifrrj. t) Si (|e' faxt xvTioe a xatv inagxixa/v. r\ oi p foxi xvrtot x8 xdy inaQx^xmv. TJ f>rf faxt
%\nos ff xwv indqxoiv. Epit. Thtod. 163.
pertinere convenial? Sandmus igitur, ut si quid eiusmodt fiat et diversnrum dominorum adscripticii inter^
se coeani, qnandoquidem condicio eorum in controversia posila tton est, cum venter non sit liber, nati
quidem odscripticii sint, ncc tamen rem omnem dabimus malri ncque domino eius; sed si guidem unus
natus sit filius, venter semini praeferatur sitqtie quod natum esl domini malris, sin autem duo forte siut
liberi, umuo dividantttr etcclione per sortem facla, si vero impar sit nnmerus Hberorum, id quod redundat sinus malris retineat, ut si tres sint, duo quidem sint malris umis vero pnlris, et rursus si quinque,
ires ex natis domini matris et duo patris. Ac secundum hanc incrementi ralioncm numerus procedat, ut
guod aequaliter dividi potest ex aequn tribuat, quod auiem supcrat, quod quidem etiam tjraliut esl, id
matri tnbuat. lianc emm maiore studio dignan oportet, quae el parturieril el peperenl et uutrieril,
quam eum qui subsicivum votnplatis opus filii procreatiotiem e/fecit.
Epilogus.
Quae igilur hac sacra pragmatica forma continentur tua gforia in similibus cnsibus
obscrvare sludeat. Etenim eliam communem liac de re scribanus legein, tam haec quam alia quaedam
insuper statuentes, quae sanctionem necessariam requirerc credimus.

CLXIIL

DE RELEVATIONE TRIBUTORUM.
Praefatio.
Maxima bonorum humanorum sutit iuslilia et humaniTas, qnarwn illa sunm cuique tribuit neque aliena appelit, haec vero ad misericordiam decurrit gravibusque debitis egcntes
liberat. Haec ornare impcrium consuevcrunt et tuio rempublicam conscrvare tt vitam humanam bene
gubeniare. Quare eliam nobis, qui a deo sceplra accepimus, in votis est, vt his benefactis conspicni
simus, ut utilitatem subditis praebentes virtutts et gloriae praemium caelitus accipiamus, Scimus igitur
continua et varia hominum exilia ad tantam inopiam possessiones redcgisse, ut ncque redilus dominis ferre
ncque tributorum solutiones sufficienter peudere possini, idque militaribus aliisque nccessariis impensis
1 tixtovxo B* \ 2 xr,t om. M$ 3 avxfjs MBt\ xav~
xrjs LBP || 4 xv%bv ol] xtx&aoi B* || 5 ytvofiivrfi Bf\
dvioos iaxl xwv TtaiSwv 6 aoi&fibt M] dyioot v rav
nnfiwv taxlv dpi&jibs LBf anacs iaxiv 6 xwv nalSbiv dgi&ftbt Bf$l tav ftiv ntvta L H xal rovt) rovs
di B || 8 HQOOavfaotv Jj [| BtS om. Bf \ TiQoo rifioy
MBf 8 i { iot/s L HP i | Xeov Bf \ 9 xnPi*<JTnrov Ij li
nqbortfiov MB^ Ttpoarifiiiv La \ 13 iyQau-rtfiev
cum Haloandro vulg. || *xavxd xi) avxn XB ML | 14
subicr. iyqdtfTi nf>b $ iis v. l.) MtStvv \naXav8a>v v. /.)
'lowtayy fiaatXiiat *hvaxiviavov xb ty vnaxtiat \Anitavoi (stnnitavus v. I.) Alh. d. T. iil gcrt. cp. dn. iustin.

pp. aap. apiono TO. conss. M iSHptovqfrtj /iBxn rrtv

vnaxBiav siniovoS ini xfje @aoi).B(<ii 'lovoxtviarov
Theod. Diem tx M vulgo receptum V. id. Sept. improbnt
Zachnriae propttr novellat LXXXVllI
et LXXXIX
Kal, Stpt. datas; ip.ie praefert XV. Kal. Iun., quo
die novellae LXXXIII._ LXXXIV. _ LXXX VII tancitae Bunt | 17 xuvftOfiov TheotJ.] xov xovtptofiov index
L Kovtpiafiov L in textu, vulg. || 18 xd>v) TO xcbv Tlieod.
| 20 aOfaXtlv Haloander {debebat taittm dajaXi^ttv)
| xal Beclusi 23 avtofrtv om. eum. TJaloandro vuig. f|
24 *ftrjSi L || xov* xixxrLfi{vov% L* fl 25 mfir]Si L (j
xovt ' (pogovi cum Ifaloandro vulg.

Nov. CLXIII pr. 1. 2.

750

DE RELEVATIONE

xaxa xb avayxaiov 7TOo'ioiai]i BanavrjS imxeiiiifrjS xai atpoSoa xai Ovriofrovaijs r,ftai noXXois rtegtggtOfttvovt
no/.efiOtt ovxviii notelafrnt xgrftdxo)v xdt tmSani
ituvfaauv
ovv ixavdie Tiiot nv ytvoixo xni irv
y f i

bncot

p g

g ,

TtXdoi fiorj&tiut, ib oi fainov xoli xotvoii Sunuvr-fiaatv ix itbt> paotXixaiv avzeuayayeZv O~T]auvgu>v.

CAPUT I.

Idva&evres xotyagovv xal xaxxt]v rjficov xi)v ygorxiSa T<3 Seaitoxfj Xgtoxt, xai Trgenovxa jxgdxxovxas
xetli nagovaatt xijs utydXrfi eogrfji Tjntgais xov aoJiijoiwSiwS nd&ovS xai xijS dyiai ariov dvaaraatiui, nootayofiev vnig xov TtoXixev/uaxoS eixoxcoi aviqi ttai ii]v inl IOV nnQnviot Siogsdv, dV ,S CODCfdirnns yt(ooyoli
re xal ovvieXtorcui anaot [xavxbv Se iartv tintiv ruts rwv %U>Q{U)V xvQiots) integniru Ufium canoncfii twv
Sr]uoaicoi> ipogoiv |T^?] its quadrienniuin Snttgov/isiTjS, xovrtaii ifji piv fiseXsvoofuvrjS ivdir,s inivn/ir'jatu>t
TftaQxrjv TOVTOV fnnoar, Tt,S Si fjern rnvrrjv dtxuTTjS toaovrov SXEQOV JIIOOS, 6/ioico; xni ti^s evStxitTtji (x
dwdexa.TTjs') intveu/,a80S avit TSXUQTTJV fiolgav, av%'ajxofietoi)vxei xai xr>: onwsuvv vrceg TOVXOJV nftjttxo/tev
tial awTj&eias.

CAPUT II.

\4tpisuev Si xovxoit xnl xa iX/.eiuiiara xov (p&aaai^xos %oovov fit'xgt nigajos xr,e Sgri nngeXfrovarjS
quitltae imvefirjaeofS, xal &tani,oftf,v (iTjtie/itav sXsngal-iv ytvtoQ-ai xaiv ng r^uoiv tpiXoxturfitvTwv iloeflwv 15
te?^a/inrojyt etra xrp> fieyiart,v <xQ-/rtv ogq xnvxa xdtv amxoXtxuiv tegcov TiuaiTcooicuv etie xrtv ixaq' *fXXvgio
inngxpxryrn. r\ xi]v agxr}v xcov vr-oatv xai xtuv inl J?Kv9~ing xe xnl MvoiaS argnxtoJxtxwv xayfinxtov rj xal
&tint rjiiuiv XagytxtovaS ij xai /t/.fyv dgyjiv' anayogsvovxes (iovXtvxais xe xal ixXr]nxoQ<fi, axgivtagioii rs xni
TaZeaxais, nnXniivoie xt xai ai~vxnTt, sn ye ftrjf xni inoSexxatS xni navxi Sr}ftoaia>)> analirfiiv xe xai vnoSox.hv notTjOaftivc xe xai notovfiiria Ttfutvoiati XQTIOS'*1* xtfTa xwv ytagydv xt xni inoxsXiat', fj xal TOI-S

ijfiexigae Sojgsne eiseTtgaav ix xdv fiX.Qi TJ;S 7tt'/i7ixt]S inivtur^aeioi iXXti/ifinxotv xai xovxo firj xaxnfriviti
fparBlrjaav, xois Srjfioaiots avxb xgonotS anaotv siixouiovoi Xoytaftoi. xole yag vnoxeXtls evegyexovvxti TJJ; 25
yiapouaijs rtvxols ftsxafitStoxctfiev tf>iknvd'Qio7iia.s1 ov fitjv xni xoii xa Srjuoavt xilrj ).npol>aiv eis xigSoi oixciov
dntvtyxao&at fiovXouevoiS xfjvSe xov grji/ivxos iyxnigov xavovos avy-/,oJQrtaiv inoiTjodpe&a' xJfi ixrjoiae ififioKrfi xux' ovStva xgonov iXaxxovftivrje. Stl yag xb uirgov aitav xov xe aixov xnl xd>v aXXaiv tiSibv xal ovv
xelBa^Tjvat xal eisxo/uO&TJvai xnxa xo eicofros xe xni verouiauiioi', xiov it/tTjudxiov xt;S avyxs%(O{>yfie'vrjS nng
Tj/irirv xa.9'' ixaojov i'ros xexagxrti ftoignt inl xbv xgxgaexfj %obvoi> xaxa xr\v Srjfxoainy xgant^av Xoyt^Ofiivay
lolt vnoxe/.iat. xdie aXXoiS xoii nag avxtbv Iv xgvoitp avvxeXvfttvotS rjxot xaiafiaXXo/uifcov dx xov Sr,uoaiov.

valde urgentibus et nos multis bellis circumdatos mullas pecuniae expensas facere competlcnlibus. Aligunntum igilwr cogitavimus, gna fieri posset raiionc, ut et necessitati salisfaceremus et subdilorum inopiue
mederemur, cumque nostra de hac rc sententia in mnltas parles dislraherctitr, pervicit tumen, ut ad
humanitatem potius rcspiceremus e( deo acceptwn auxilium subditis jtruestaremus, quod vero communibus
sumplibus deesset cx imperialibus potius tliesanris supptereinus.
I. Dedicantes igilur hanc quoquc curam noslram domino Christo, atqne convenientia facientes praesentibus magni fesli salutaris ]>assionis sanclaeque eius resurrectionis diebus, merito illi pro republica
hanc quogue praesentem donationem o/ferimus, qua concedimus agrico/is omnibusque collatoribus {idem
est dicere praediorum dominis) integrum uum canonem publicorum tributorum tn quadriennium eam
dislribuentes, hoc est nonae quae futura cst indiclionis quartam eins parlem, decimuc vero insequentis tantam aliam partem, similiter etiam undccimae et duodecimae indiclionis quartas parles, simta minuentes
eliam cnnsuetudines, quae quibus ulcunque pro his rebus praebcntur.
II. licmiUimus aulcm eis eliam praeleriti tempons rcliqua vsque ad finem qninlac quae mine praeieriit indiclionis, et sancimus, ut nulia piorum tributorum a nobis condonatorum exactio fiat, sive ad
mascimum magistratum haec pcrlinent sacri Oricntis praetorii, sive ad praefccluram Itlyrici, sive viayistralum insularum et mUiturium ordinum in Scylhia et Jt/oesia collocatorvm, sive ad satras tiostras largitiones vel eliatn alium magistralum; interdicenles curialibus ct cxceptoribns, scriniariis et cohortalihus,
palalinis et exactoribus, nec non susceptoribus, et quicunque tributorum exaclionem el susceplionein gessit
el yeril, ne agricolas et subdilos circumveniant aut etiam praediorum dominos datnno afficinnt, lamquom
trilmla e remissis reliquis pro cis ante solverint aut etiain coustitula vel /ideiussiones et cautionrs aolose
acceperlnt. Irriiam enim facimus omnetn qune contra liberatitalem nostram facla est vel ttiam fint circumscriptionem; cum illud manifeslum sit, si qui aufe doualioncm nostram ex illis i/sque ad quintam indictionvrn rcsiduis aliquid exegerini idque non solvisse invcniantur, eos id onmibus modis publiris ratiouibus
illaturos esse. Ut enun subdtlis nostris benefaciamus, praesenletn eis liberalilatem largiti sumus, non vero
etium cis qui publica tribula acceperunt et in lucrum suum verlere volitut, dictum praesentem canonem
remisintus; annua annona nullo modo diminuenda. Omncm enim mensuram frumenli cclerarumque specierum
cotisitelo et solito more contnbui el inferri oportet, pretiis quartae parlis per singulos annos in quadrienniuin a nobis remissae apud mensam publicam subditis impulanais in ceterisy quae ab ipsis in.auro
1 xai cvvoi&ovar^i] xnl del, Haloandtr vulg. |j 3 TtoXXd
xi Haloander] noXXds xt L Q 5 Xtinov L] Xombv cum
Hutonndro vulg. male |J 9rtcavQ0v La | 7 rjfitgaiS om.
La 8 10 *xt)S lecluti; airrfi cum Haloandro vulg. | quadrenniura L H ivdxrjs Haloander] Sva xr,S L. Incipil
kal. Sept. a. 575 | 11 xai dcoStxdxTje add. tlaloander
(anb & tvStxxuovos ftiXQ* lft Theod.) | 14 'slfiiutv
Haloander] iyitfiev L HrtageXfrovOT]!Zachariae (c/,
719, 12)] negitX&oioqs L i. e. usque adpridie kal. Sept.

Btaniixas exciiluse verbi causa dSixtlv recte slatuit

Schotll; xoie xdtv %. Stanoxais, tus itga tpogovt . . .
ngoxaxaflaXXovaiv perperam coni. Zachariae. Pro dti
SiatpopovS postit a>9 Stj (vel Sfj&tv) tpunove fl ngoxarnfialoiaiv (sim. Zachariae) Krol(\ ii(>of}dXXovOtv L C/.
nov. Mareiani 2 2 p. 275 Haenel | 23 xai i\u. Zaptat /, eorr. Haloaniler | 26 fitxaSiSdtxaptv l | xal
Ilaloander] ya(> l fl Xafiolatv <//.? g 27 xfj*3a Haloanrier]

%rtv te l | 28 tiSuiv aiSdtv ft priua del. /* | 30 xaxQxfl l

a. 572 B 15 qu nte (sic) L fl 17 vrtaaeiv L 1 fivfrlas L\ | 31 vnoxoote la, vnoxtk /*, vnoxaXiaw (int) mawlt
1S in verbis povXtvxdii xa ttal desinit L | 20 noijaaKroU^xaxapaXXofxivoyr Kroll] xaxafiaXoftivoti /,
i
l I 21 CoTrupta hate tast vidit Haloandtr. Po$t fiaXXouivoti eum Jlal. vxttg.

751

DE IIEREDITATIBUS

JSov. CLXIV pr.

tv

tavrb 8i xoixo dv Oagorjvrj xni xfj Mtffg xaiv noxnfimv ngn^^arai

X"Q t(Sp iv eTSsot awxeXov/itrcov
vntQ it xa>v ano&ixuiv xai rijs axgnxnottyfji Sn7tdvr,s' ofioiois Si xai ini xciii XeyoftBvon xdiv tiScHv nXtoX'
^iots yivofxivoii ini xi xrfi AatjTtv %d>qat xal Bnanogov xni Xenaovvrtaov. Xr^ovxat yaq xk xovxcov ix xov
Sijfinotov xi[irtfiaxn xnxn xb xexnyfUvov litl xai: xQaTti^mS xatv inaq-^tav v&sv siidytxnt xaiJxa, aiixe xni
avroirs TJJC rjptBxigae anoXavBtv xaxd xovxo (ptXavfrowninS. xrtv yng xdtv niixaiv eiSaiv titxofiiSr^i' Qttfrvfisl:- 5
a&at jtnvxekai: ovx Saxtv datpaldi, xfjs dandvqe annQatrr}xov xa&toxqxvia: xni xa xoiva OVVIOTOJOTJS WS
lintiv itQayftaxa, jtiOTBvouefra Si xni ix xavxrti r\uu>v xijs SaiQtdt /teydkns eoeofrat rp Tiohisiq 7TQ0t9rtxas,
IOV O~tov ndvxa aiata fjinv ia xtov xoiovxtov nnQt%O(ivov nQa&otv. xcov nagofiuiveiv xoXftubvxatv xa nao
HHutv vnio trjs xdiy dgxouet CJV cofeXsiai Stnxvnot&itna negi xe xtjv ovaiav xai xr,v atoxTjoiav avxijv xtvSuVBVOfXlOV.
('EniXoyos.)
Ta xouvv jtapnoxdvxa
r,fiTv xal Sin xov nagovxoe StjloifiBva &et'ov vo/iov 17 arj ivSoOTTJS jiQoyQUftftaai %qoii*ii'V xnxn XB XTJV elfiaifwva
noXiv xal ftfjv xal xat in avxrjs inag^iaS fpavBgd. naoi
notriairat, a> pr,St'va xrji rftBXBQat SiaXatftTv <pi)joxtpias. <Dat. . . . . April. Tiberii Constantini felicissimi

Caesaris anno 1 iud. VIII.)

10

[a. 575.]

PZA

15

nEPI KAHP0N0MI2N.
(lT(>ooifnov.y
Qtov XB xai StxaioovvTjS /IBI^OV icxiv ovSiv. xorxwv yctp X01^1 ovx *v T* totv SBIvxwv naay&eitj 710TB, xai SiarpigovTco: iv xio xad"' r,fias noXtxevf/ait. dvrtv&ev xai (taoi).tvuv iaxiv oo&coi

vTjxtu. nqovnirt.
cavxet ngoe^xen' Tjyrjod/iifra xni xb jisgi xiop StaSoxdiv rjfieXr^ir.vov ix nXeiaxov TZQOS XTJV dfitoxovoav
p
rdif inavayuytiv.
eyfOf/tBf yig, (hs rtves neptvooxovvxf.S xde xwv XBhBvxwvxiov Ttioiovaiai Siaxapdxxovoi
ll nv
xai OVXB Sm^i^xns iwai xgartif ovie ftrjv xht l dfitafrtxov StaSox>is x 'Q Xappdvttv, xole ftiv xivijxolv 25
ngayuaai atfoayid<ie imfiaXi.ovTBS1 xoit Si uxivf/XOtS OttviSut inizi&ivxcs, ft>S Tai'Tij xiji ixeivtuv SiaSoxfj:
i7rav^Biv xe xnl xrtv ngtnovaay JMfietv xd^iy. instHr/ Se oi>x olot> XB TO xafr' 1'xaarop xu>i> ini xoii xoinixote ovfipatvovxtDV iv nXtjfret xoaovxot fiav&dvBtv dxQifiuJi, yevtxi^ xuvxa Siaxvndioai vouuj xn)uLt ldoev
Nov. CLXIV Tiberii secunda secundum indicem Marcianum ('fovoxtrov xai Tifieniov Theod.) Graece tantum
extat in 1; cap. 1 in B 45,3. 9 (inde Allal. 41, 5. 7. 8). Epit. TlieoJ.

confentntur, aui ex fisco solvendis. Idcm antem in Osroine el Mesopotamia fiel de eis quae in speciehvs
contribuvntur j>ro conditis ct mililari impensa; similiter elimn de spccicbus, quae dicunlur ploima, el
in Lazorum finibus et Bosporo et Chersonneso. Accipicnl cnim hurum pretia cx fisco, prout conslitutum
est, apud mcnsas praefeclorum unde ea inferuntur, ut UU quoque nostra libcralitate hac in re fruanlur.
lilarum enim specierum illationem plane neglegenter ficri tnlmn non est, cum impensa inevitabilis sil et
rem publicam, vt ita dicamus, slabiliat. Crcdimus aulem ex hoc quoque dono nostro wagnum rtipublicae
futurum esse incrementum deo otnnia felicia nobis propier eiusmodi facta Inrgiente. Ei autcm, qui quae
ad subditorum ntilitalem a tiobis sancita sunt violare uudenl, et de substantia et de ipsa vUa periclitubuntur.
Epilogns.
Qttae igitur nobis placuemnt el hac sacra lege declarantur, gloria lua ediclis utens et
in felici urbe et in ommbus sibi subieclis provinciis manifesta /aciet, ul nemiucm libcralilas noslra latcal.

CLXIV.

DE HEREDITATIBUS.
Praefalio.
Deo et iuslitia nil est maitis. Sine his cnim uifiil unquam eorum fieret, qutte oporlct,
praeserlim in noslra repub/ica; hinc et rcclc impcrare ct subditos ad bcnevolenliam et omnem fidem pertrahere licet. Qnare nos quoque a deo et iustilia discentes, licct multis curis obruamur, ut Romani virtutibus
augeantur, barbari vero victi si/ccumbant, tamcn non sine cnra fuimus, ul in iis quoque, quae privalim titifia
sunt, subdilis coinpcienlcr prospicialur. Cum igitur inulta ex iis, qnae anlca confusa eranl, emendaverimus,
utile duximvs heredilatum quoqiie condicionem aiu ncqlectam ad ordinem deo placentcm rednccre. Cotnperimns
<nim quo$dam oberranlcs defunclorum botia pcrturhare ac ncque vermittere. ul ttslamcnla valeant, neque
ul succcssiones ab inlestalo locum liabeant, mobiiibus rebus sigilla imponentcs. immobilibus titulos itnpiti'
gentes, ut hac ralione illorum successioni illudant, et reclnm ordincm perturbent. Quoniam vero fieri
nequil, ut singnla qnue in talibus rebus accidunt, in tanta mullitudine accuralc cognoscatnus, generali
haec lege definire nobis pulchrum visum esl.
xnl
3 Boitnogov xal Xtgaovvrjaov Zachnriae] fl
xh&iitv (-xlrt&- 1) /, JyvTXoxXt ftfuv vulg. ||22
XIOOOVVT\OOV l \ \ vnnQxa>v cum Hil- vulg. | 12
aavxts rum Ilnh vulg. | 23 SiuSox^v l vulg. |
avrfjvi | 13 subscr. restiluit Schoetl e. fheod.:
fiivov la |! 24 xdj-tv Kroll) Ttga^tv / | ?r/)voffovvTe / |
VT}&IJ fjtjvl 'AitQtXivp ivS. if ini xr,i finoiXtiat TifttQiov 25 xal /, AXX' cum Hal. vulg. || 26 im^dXoyxn 11 /ocit
j| 16 ntgl xXrjgoyofii(du Theod. {qui aild. 'lovcxivov xal depravatus; an xait ix. Sw&o%ait iunni^itr (cf. 564, 28
TtfltQiov)]
ixtqi
flQ)]
q xlrjgovS/tttJV
j g /
,/, ind. L\ \ 20 ia oxrjtxon
v. /.)? P 27 Xapilv Ualoandtr male) fi? (i. e. iXaflovi) l,
\p
dd cum
IlK vuly.
ly. JjJjJj
X&
t add.
cm IlaK
npBoft&
onte 7iaQn\apovtet
an iXaxxovvi
1
Kroll]

Kll]

X f r a l J 21
21 vrtoxXifrtitv
Xfri

AVo//

ITXIVTIO-

. CLXY

752

GENERALIS FORMA

CAPUT I.
fib &07ti,OfiVi anavras df&ovcoi taiv oi/.ticov dnoXaveiv Ttgay^tdTfov T xi Stxaiojv xai xavra
itTietv ini rove a<ftv avxaiv xfrjgoroftovs, inuvtti Si iriv ndvxutv fiqdtva xa&dnct]- rdi-i txtivwv
iait V toiii toirzaiv diadovovS tlvuiai: Jttot8d).).etv n -xixXovt fj ovpaylSaS inin&ivnt xoli ironvuaai

v 8ta xijf xcuv iinoxeXwv tlvofiiav xai xrjs avxav &egnniae noXXtj T*S xto tjftsxtgtff xpdxti xa9iippovxii. 7id>s ovx av xni ntgl xovxo %6 fitgoi ngovorjantfiev avxcov xai xrjt fjfxExigae TtvoiHifiuii fttxa~
8oij]fitv evsgytains; xaixa yr-p &( ogioxsiv 7it7ie.iau.tifa. xai xavxijv Stxaioavvrjv tlvai tfa/;itv, xai xijf fiaoi'
Xeiav i,filv ix lovxiav ao<paX7] xe xni arngaxo^ eaea&at nenioievxaftev.
cvvagifrftetafra xoivvv xai ovxos 6
vofJOi xois dXXoti r^ftoiv xaxogfrcoiiaot. xai rb vnrjxoov xa>v jtptorjv XvntjgcHv dntjXXny/tBvoy xai xoauinrfi 10
%
t;$uofidrov xov tjuextpov xpdxuvs ngovoiui &$ xa xal fix ixiivov r;ui*> Xr'gtxas bftoXoyoir}, xb &eiov evxaii
t$i/.iovtievov, Xva xai xruv nol.tfxiwv xgaxr^aavxsS noXXrjt aixqt xal aXXr}S ftzaSoh]fiev aatpaXtias.
(^iCrtiXoyoS.y Td xoiwv ziaqaaxdvxa rjfiTv xai 8id rovSe rov &>ov vvftov St.Xoiifievn tpvXn^dxtuaav
oX xe trSo6xaxoi xovgdxiagi xtov itticov oixutv oi xe rds fiyiaxas fj xai IXdxxovS agx^i i&vvttv inixBigauudvot xaxd xe XTJV evduifiora noXiv xarxrjv xai /ITJV xni iv xalt ijtnpxintS, Srjfttvaiv x xai xtgHtXixTjv vyo- 15
Qi6fivot xiutogtav, ti yiapapaisv xd nag rificov &Gjzio&t'yra. TJ aij xoirvv ii-So^oxrjs xbv nagtivia &tov
r)fti3t> vdfiov iv xots ima^fioiS 107101% xrjs tiSaiuovoi xavrrjs noitioi ngo^rjaet, axtktl 8i xai xaxd xat inngxim TIS owi]&ai X(*W(*VT] negi xovxov ngosia^eai. ^Dat. . . . Dec. Tiberii Coustautiui felicissiuii Caesaria
auuo 1. ind. VJ11.>
"
[a 574.J
PZE

20

rENIKO2 TYnOS nEPI AriOW.22 0AAA22H2 rPA*EI2

A0MNIK2I T2I ENTA0H0TAT2I EIlAPXSr.
'ESiSn^ev rjude Jt]fii)rQioi
'i/ ini &uXaooav drxbs exatbv noS<ov ovaa unoxpit oi> novov XT* av&alav. a/./a xai ix TtXayitw
otptiXu elvat dxaifoxourjxos. xovxo yaQ ngoixi&tjotv b naod>v xvnos tfvKaixaiv xrtv Zrtv<aioi 25
dtdxaiv xai xt)v vsagav igfirtvtva>v.
Nov. CfjXV Iustininni ut vid. (o/im formam pratf. urbi aut praef. pe. pulahant: cf, Biener D8 ss.) inlegra
non exlal; Theodori epitomen exhibent l et B 58, 11,14.
I. ldeo sancimus, ut omnes sine invidia bonis suis et iuribus fruantur eaqxie ad successores suos
iransmittant, invadat autem nemo prorsus umnium bona torum aut successorcs eorum damnis implicet aut
tilulos vel sigilla rebvs imponat contra guod lcyibus nnslris placuit. A'am etiam hereditntes ab inteslato
in eorum succcssiombus confirmamus, ultimasque eorum volnnlulcs legiiime procedentes non tollimus. Si
enim scmper vigilwnus et sollicili snmus ob subditorum bomim slatum alque eorum salulis tnagna noslrae
potenline cura est, quidni etiam ab hac parle eis providebimus noslraqne beneficia promple largiemur?
Ilaec enim deo placere confidimus et hanc iustiliam esse dicimus, alque imperiuin per Itaec twbis securum
et imperlurbalum fore credimus. Adnumcrelur igilur haec quoque lex nostra reliquis nostris bene geslis,
et suhditi prioribus molestiis liberati lantuque providentia a polentia nostra digni habiti deo tt post iilum
nobis gratias agant, deum precibus propittanles, ut etiam hostibus devictis mullum eis aliam quoqud securitatem largiamur.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et sacra hac lege declarantur, cum gloriosissimi sacrarwn domuum curatores observent tum illi, quibus maiores aut minores magistratus gerere tam in felici
hac civitatc quam in provinciis commissum esl, et publicalionem bonorum et cajtita/em puenam mctuentes,
si a nobis sancita violent. Tua igitur gloria sacram hanc legern nostram in conspicuis locis felicis huiut
urbis proponet, tnitiet aulem etiam in provincias consuelis ad haec usa praeceplis.

CLXV.

GENERALIS FORMA DE PROSPECTU MARIS SCRIPTA DOMlNICO GLORIOSISSIMO PRAEFECTO.

Docuit nos Demetrius
Prospectus in mare intra centum pedcs non solum ex dircctoy sed eliam per transversum novo
opere impediri non decet. noc enim addil liaec fortna, quue Zenonis constilutionem servat
et novdlam inlerpreialur.
1 6tanlt,ofitv anavxae inc. B \ 1 avtav B\ om. l \\
& 71 QoiovaaS B) niQiovaai l vutg. j| dypvnvoifxev /1] 6 T
nnte xal add. cum I/al. vulg. g 7 ngovotjaafiev / | 9 rifiwv
Attal. |] ntniexgvxajttv JB) naTtelOfufra l vuly. rHuwv
anle 6 add. l xndg, om. B | 11 xov Attal.) xovxo l,
naga xov B | bftoXoytitto Aital. g 12 i^uXovftivov 11|
avrtp xal B\ aindtv l || 18 tubser. deut in l; ietp<ovrj&rj firjrl dtxeft/Spiip iv8. tj inl xrjt flacnXslae lovxtxlvov TtfieQlov KalacQOS Theod., ex quo restitui || 22
8ovtxo> Theod. l) 8opvTpta> ind. L, rqi doftivtxqi HaU
|j ivxotoxdxto 11 indgXV om. Theod. /, ftabet iW. L gui
addit ntql Stafopcov ttifaXtiatv. vndgxv xwv npcu-

rtOQltuv llal. U 23 i$idnfv rtjune Jq/iyTQioS cit. Thtod. l

(qui f] (tTjTTjg itemque lial. vulg.) ind. L | 24 '// inl
ine. B g 9dXaoaav Theod. B, 9aka /, 9aXdaarfi Hal. |
ixarbi*] rtov Q Theod. p B \ $v&tlas Theod. cod. | nXaylat l | 25 dxtuvoxofiTjrtoS Thtod. cod. g \rtvotv l. Est
Cod. VIII 10, n $ 4 | 2G T17V vtapdv] eonst. LXIII |
subscr. deest; *i Theodoro Jides, post nov. LXIII (VII.
id. Mart. a. 538) duta est forma. Dominiau annit 535
540 pr. pr. Hlyrtci fuit (nov. VI p. 47,34 VII p. 64, J
VIIIp. 91,30 XXXIII. CLXII app.); iH Umporis formam ad evm mitti potuiut tx Cod. VIII 1U, 13 recU
eoneludit Zachariae.

DE STERILJUM ADIECTIONE

753

IIEPI

Nov. CLXVl pr. 1

EniBOAHZ

<t>).<if}ioe 0t68<opot Ilixqoi dr}poa&{vrfii 6 fityn)jonofTitaxaxos^&nagxos xtav UPCJP nonirojoloiv ttnl dnb
innQXWv T^S flaoiAiSoi jioXiat xal dnb vnartov, <PAafiioi <Pavo-tos xal <PXd/3tos Jx<favot 4>Xa{lt($ 'S2pxa
Xlvcp rq> Xa.iinQOTa.Tq> vnaxtxql sfuSias.
(JJQOOIfiiov.y
EntiSfj X9V T<i xols vo/ton xai TOIS XVIXOIS xuiv rjfiettoav &p6vu>i' 8iaxtxayfiiva xaXtue,
ttnov 3ertattBV, xoit inoxeXtatv oacpeoreoa xafriaiav nodi (xo) ftqStftlav avxdls iyeipeofrrtt ^^rrjatv iv xe xots
a\)j>is iv 18 xais xiv dnopuiv int/3oXaie, TWC fiiv xoii ix xijs avx7;s nsoiovoiaS tvnopa xTTjattftivoit iyyvxi
pots xal ngooex.t'oi ravraS indyta&ai Stxaioivxtov, xtbv Si irpbs xas dvcvxiow xai naXaioripat bfioSovXove
*xr]Otn avaftaivtiv fita^outvtar, xcuv Ss lcp anavxas ajua xovs TCQIV xtTjaaftivovs uSiaxQirtoi x^Qoivrtov^ i 10
VTOJV Tjiitit xtv^&tvies xutv izpnyfi''xa>v inl xrjr OP&TJV xai Sixaiav xovxtov Siaxotoiv iX&tiv iSoxifiaoauev,
xavxa xal tvStdxoixa xols vnoitAiaiv (xafriaxawBi)
CAPUT I.
^Ei noxs TOIVW xn xazd xiva x(p ro/tip yrojpifiov aixlnv txnoirjetuv') aygbv rj yajpto> ^ yjSia ij
cvyxxTjoiv oXrtv, tlxa xelevxijaae vaxtoov napantftwets ITJV avtov Tteptovcinv tie icotixove n nnlSat, xaxilioi
xbv Xaov xpLnov ixnotrtaunv xrfi ntoiovafas, rfl SttSil-avTO, x}Qiv V dynbv fj yrtSia n avyxxr\aiv ziva, xal 15
xj> napa xwv diaSox&v ixnottj&iv ttS anoplav iXdan, oioxi xtvpnv ytvta&ai xfj rwv anopwv intBoXrj OVTB
afia itaot xols 7tyoxxr,aafitioi? ovxa napd xrjv T/;C StaSox^t xd^iv indyso&at xb fidoot xrjs XCJV ofiobovXcuv
anopine xeXevofitv, aXXa nooxtoov ftiv xbv Tiaoa xtay ixtlvov naiStov fj SmSoxaiy i^omxcHv xovxo xrijoafierov, 8 vvv eis dftopiav rjlaae, xal xi,v axlvrtxov avxov nepiovaiay xijv intfioAtjv Stxiofrat, dntpov Si tovtov
favivroi xal xrfi ovoijt avxq/ xxr,oewt inl xoie sis avxbv nnpanifttpavrae tpeptottiii rb fidpoe. ti Si fir^Si 20
ai Tovrcov xrrtaett nobs xfjv irtKfooav ifjt awxtXtiae dpxiawat, XPX xaixtjv ini xbv npcoxov xipior xbv tie
xoiie naiSai tj xovS i^aixtxovs rotxo itnoantjnpnvxa xhv dpxyv xal xijv dxlvtjxov ixtivov XTtOtv, li roixo
SiXOixo rj ixiirov iteptovaia, inavnvat. OVIOJ TS i< xf,S annvxtov dnooinS tii xbv napa xov IXPCOXOV deanoxov
xb x^ti^ V Tv ayoov rj xd yi)Sia cutnjod/ierov xrtv aoxrtv ij xafr' oinvSrinoxt vofiifiov aixlav napeilrjfoxa.
xaviov Si av CYTJ Xtyctv, xdv el jioXXai /ntxa^i/ Tvyxdvottv StaSoxal ovaai. a>t yitp at> 6 nQostxianpot 25
Nov. CLXVI inter tdicta praef. praet. primum secundum indieem Marciani (c/. tchol. ad nov. CLXIll)
Graeee tantum exlat in l. eap. I et cpilogus fuit in J5 5t5,20,1 tecundum Tipiic. tt ind. reyinae, unde libro nunc
dtperdito usut td. Cuiaciut expos. 13G. EpiU anon. Bodl. in eollectione edictorum eparchicorum I p. 266 Zach.,
fuit apud Theod. 166, std rubrica tantum tt exordium tupertunt.

CLXVI.

DE STERTLIUM ADIECTIONE.
Flavius Theodorus Pelrus Demosthenes. magnificentissimus praefectus sacrorum praetorlorum et expraefcclo regiae urbis et ex consule, Flavius Faustus et Flavius Stephanus Flavio Ortalino clarissimo consulari Lt/diae.
Praefalio.
Cum oporteat legibus et praeceptis noslrarnm sedium bcne ordinala, si quando
necesse sit, subdilis manifesliora reddcre, rie ulta eis nascalur quaeslio cum ile aliis tinn de slaitium
aduc(io?iibus, quoniam alti censent eis, qui ex eadem substanlia fenilia possedirint, propioribus et conliguis eas adiciendas esse, atii vcro ad superiores el antiquiores conservas possessiones redeundum esse
urgcnt, alii denique ad cunclos sinwl, qui antc posscderint, sine discrimine vcniunt: fnsis nos rebus mon
adrectam et iuslam eius rei decisionem pcrvcnire voluimus, clara haec ac distincta suuditis reddenles.
I. Si quis ipitur quaiulo ex causa legibus cotjnila alienavcrit agrum vdpraedium vel terras vl
complcxum possessionum totum, et poslea morieiis subsiantiam suam ad cxlrancos vel liberos Iransmiserit,
illique pari modo ex subslantia, in quam succcsserunt, nraedia vel terras vel agrum v.el complcxum possessionum aliqvem alienaverint, et id, quod a sHCCtssoribus alienalum est, ad slcri/itatcm delapsum stl ut
stmliUm adhclioni locus sit, neque simul omnibus qui ante possederunl, neque contra ordincm successionis
onus stcrilitalis conservorum pracdiorum imponi iubctnut, sed prius eutn qui id, qtiod nunc ad sierilitalem
redactum est, ab illius libcris aut cxlraneis successoribus acquisiverut, c( immobilem eius stibstanliam
adiectionem suscipere; si vero is inops appareal ei quae ei est posscssio, onus ud eos trausferri, qui illud
ad cum transmiserant; sin autcm ve horum quidem possessiones ad inlalionem conlribulioms valcanl, tunc
eam ad primum dominum, qui illud inilio ad liberos aul exlraneos Irausmiserat, et immubilem possessionem,
si hoc sustinval eius substantia, redire, et sic denique tx omnium inopia ad eum, qui a primo domino
pracdium vel agrum vel terras inilio emil aut quavts Ugiiima ralionc accepit. Jdtm vero dicendum critt

2 rulr. itfpl inifioXtvv l ind. L, TSixxov rttpl int*

fioXiov ind. JI/, 7iiQi intfioXaiy tinopwv r, oXf] rtnpd
ind Coisl. ntgl anoptov imfloXrfi ind. TKJ. TVTTOC Jt}'
uoa&irovs ittpl intoXt,e dnoqotv (ovhpwv eod. in
ind.) anon. Bndl,, yivixbt xvnae rttpi dnopon> intfiaXr,S {intpovXijS cod.) ypnyeis Jtjfioo&irti T<p tr$o}-o~
xdrqt Theod. j 3 vnngxOS /, correxi | itpatxopltov / | 4
{wapxcov /, correxi | ooPxaXivto / fl 5 XvStlat / J 6 ln.
XQT} xa xble xdSv x^ovoay eit. Thtod. hie detinem || 7
xo odd. Uiimbarh g 8 TO?S avxov ntptovolae l in trxtuy
ix xrjt l tfi marg. tigno utrogue loco posito ign\fican$
ante axrxov haec verba inntrtnda ee. Corr. Zachariae

P xxqottftivMv lf corr. Hcimbnch J 9 xat] xa lr qnod qui

de/enduht, (xdt} naXaioxtpat edere dtlent | 12 xa&iaxavrtt add. Heimbach | 13 tinoxt inc. JG | tX noxt
om. / | 14 ot'XT;ffi' / | at-rai' / | 15
15 xx '
ya)pia vulg. \ rj aypbv rj yf,Sta 3, anon. Uodl.] rj yf,ifin fj
ayQbvl | 16 TO' (post nitpd) B, anon. Dodl.] om, / \ ihiou /1 18 ixtel 11 xxrjaofuvoJV / J 20 fir,Si anon. Jiodl.)
ftr,xtlB (1 21 i'pxioa)O$ B, anon. Bodl.) dpxiaovoi l \
22 ixtlvov addidi ex anon. Bodl., om. lB\t*
B\ tii l
Jl 23 Stxono Kroll) tioixo IB | T IB) Si anon. Bodl. \
xr\i l anon. Bodl] xfje xritv B | 24 Gfvqaaftivuv I Q olov8rjjxox$ B | 25 8 Rr l
ixTtoifatuv

Nov. CLXVU pr. 1

754

QENEEALIS MAXIMA

evnogov xxr)oea>s xa&' oiovSfjnoxt xgonov yivtafrai, xni xrjvtxavxa ib xtov awxeXeiaiv pdgos inig xovxtov
avxois indyea&at, Tjvixa xai xfjv anooov aviols xxrjoiv dvaloyaiS nagnSofrfjvat ovfiftaiT], 17 oxt ngos xo b
I_/J.- faixrjv avxovs ajtayogevaetav' ngo xoixov ovSi Sixaiov ioxl xtva xcils vnig xovxoiv ovvxeXticus

(JETCiXoyot.}
"2sxt itgorotav xr\v Ortv Xafingoxrjxa TtotrjOaa&ai Ssl xavxa xaxa xovxov XOV xQoitov
dt^eo&ai re xal jrgouvat. il yao fiij xavxa nagatfvXnx^sirj, xa&a Snoglaafi%v, Xa&t Ttotvrjv iifta xft nf i
aoi TO| dva Sdxa xovoiov Xixgaiv xaxn&rjoav ij xal ixigq, cut tixos, imxifirjati (ititpvi TtBQmiaov* 1
fievoi, ovSiv r,xxov xwv nao r\fiu)v SicootOficvwv xal ovxosS xqaxelv otpBiXovxoiv. xavxtjs yitq Svixa xrfi
aixias xal NtxofiqSqs ix xrjs Tj/itxi^as dndoraXxai xdj-ecoe.

rsz

TENIK02 MEri2T02 TYnO2 nEPT TOY IT22 AEI 2TEAAE20AI

Eni N0MH2 BA220Y TOY ENAOHOTATOY EnAPXOY. IS
<PXdiot Koftixas OeoStogoe Bdaaoe oi fityaXoitgeniaxaxot

fnagx01 ?&>>' Ugaiv ngatxatgicov Xiyovaiv.

(JJgootpuov.y
Ta ftif aXXn, oaa Sierxmw&rj naoa xtov fiftixigtov &g6fo>v, xal v xoirois Srjlovutva
ygdftuaaiv rj nai aXXoiS ytvtxolt xvnoit xvs yfiexegas dgxrjs 17 ntgl xdtv imxoiQicov dgxovxotv xal xd^eav

Seiv iyvwftBV.
CAPUT I.
Ei yag xts axtvrjxov xtrbs avxiXaflga&at avcovSd^tov agx*xete ynjyove iiopfootxo, inl ftiv xtjs tlialpovos
oXtats dgxioit xv%bv rj xdn xr;v CXOXTJV fiagxvgoioa. xijs xatv ngay/idxtoy xoixuv vOfir,!, ei xal xav
xavirjs
Nov. CLX VII in collectione edietorum praef. praet. 24 seeundum indicem Mardani et scholion ad nov. CLXIII
Graece tantum extat in l. Cap. I fuit in B 56, 21 unde libro nunc deptrdito IMU* edidit Cuiaciut expot. 137.
Epit. anon. JBodl. (apud quem at ed. 2) p. 266 Zach.
etiamsi multae intereedant successiones. Quamdiu enim propinguior locuples est, ei qui anterioribus tmporibus possessiones habuerunt vel illorum bona nulla moleslia affici aebent. Et naec quidem ita sint
disposila. Adiectiones autem sterilium, quibuscunque imponuntur, sive muttit eundemque ordinem obtinentibus sive pauds, pro portione fcrlilis possessionis, quae quulibet ratione apud eos ex cadcm subslantia
est, fieri atque tum tnbutorum onus pro illis eisimpont, cum et tlerihs iis possessio pro portione tradita tii,
aut cum se eam accepturos negayerinl; antea iustum non est quemquam trtbutis pro illis pendendis gravari.
Epilogus.
Quare providere tuam claritatem decet, ut haec hoe modo examinenlur et procedant.
Si enim haec non observentur, sicut defitiivimus, sciCo ie una cum cohorte, quae tibi paret, aecem auri
Ubrarum poenam solulurum vcl aliatn forlasse maiorem poenam subiturum esse, ita ut quae a nobis sancita
sunt etiatn sic valere debeant. Ob hanc enim causam etiam Nicomedes ex cohorte nostra missus est.

CLXVII.

GENERALIS MAXIMA FORMA QUOMODO DEBEAT MJTTI IN

POSSESSIONEM BASSI GLORIOSISSIMI PRAEFECTL
Flavius Comitas Theodorus Bassus magnificentissimi praefecti sacrorum praetoriorum haec cdicunt.
Praefatio.
Celera quidem, quatcunque statuta sunl a nostris sedibus et publicis litteris manifestata aut aliis generalibus formis imperii nostri, quae vel de magislratibus provincialibus et officiis et
omnino exactoribus loguuntur, qucmadmodum eos oporteat cum subaitis agere, vel de subditorum tn contractibus simplicitale et in sacris itlationibtis probiiate, vim suam habere volumtis etiam post praesentem
nostram constitutionem, illud vero etiam clarius definiri oportere cognovimus.
I. Si quis enim immobilem aliquam rem apprehendere cupiens ilecreta iudicis acceperit, in hae
felid civitate cohors fortasse suffictet possessionem rerum eantm vacuam esse testata, si ex vidnis quoque
fifjt ndie 8tl axtXXto&ai tit nvxtjv Ddaaov [(iieaov
olilB] xole vulo. | inax&iot ^
eoH.) xol Iv8ootdxov inOiQxov) ind. lieginae (,,additur
vulg. Q 3 nap ainaiv B || 4
Biaaov xov irSoioxaxov vnaxov'1 Cuiae.) yevutbs xvnos
|| ovfiftaivti B | 6 HQO xoinov
[fort. yap add.) ] itQOS xovxo ittpl vofifje ygafiif fiaOqf xtp iv$ooxdxqf ind. Theod.
H 15 vndgxov l vulg. H 16 xdaaoi t | aliquid turbatum
l B i ovSev B 1 8 rovxov) xovxo l \ 10 Xvr* (1. t. Xv- est; 6 ftsyaXongtndaxaxo: ina^xos . . . Xiytt Heimbaeh;
xgat) l i| xaxafrijoav 11) xal om. / Q 11 xdiv om. l \ fipXy l ttd reete monet Zachariae post praefectum prineipes ojfieii
|| oxtoe / | 12 subtcr. deesL Demoithenes praef. praet. eommemoratot fuissr. videri
[cf. 753. 4). fl 17 ntgl l |
v
fuit a. 621523 tl 529/30; primam hic diei prae/ertw
SX
Kll)
SXovvxa I, Soxovvxa
fleimb. rulg
rulg-88
oxovvxa fleim
StjXovfitra
Kroll) SijXo
ram verisimile est, quoniam non adililur xb SavxtQOv || 20 ol&oxrjxaS
^

vulg.]
/ | 22
2*2
jxaS //11 21
vulg.] aaxntu>s
aaxntu>
21 itQoaxa^twi
14 rubr.^ ytvtxos 15 in&Qxov l ind. L [qni om. 14 tyvoutv
l | 23 JSi
t
JS xte axivrixov iinc B g noQ i o
Txtgl xov tt 15 xov) ind. Af, ntpl xov flaooov anon.
/ftimbaeh | 24 voulfi xovxoty B\ ti onon. Bodl.\
BodL, naql xov voft^s rubr. B ytvtxos xvnoi ntgl
|| xal ix xatv anon. BodL
1 oiffi anon. Bodl. B 2
vnax^tiev B, iTinx&tioi
awxtXdivl | 5 xrtv\ xbv B
Zachariae tx anon. Bodl.

DE ADIECTIONIBUS

755

Nov. CLXVIII pr. 1

yttxovcoy 17 avxt) xdi-ts Xtyot fia&eiv, toe ovStie ratv npay/tdxtov xovxtov tjttXiXrjnxaf iiti Si xdiv Iv xais
innpxinis xttfiivtov inb xois xd>v xoniov ixSixote vnofivriftaxa [a\ naoanXrtaiaii xavxb xovxo nQaxxovxa 8trton
owloxaafra$, fiagxvgiat fiiv ^ovxa xav yuxovtav. XTjvixavxa Si aSeiav nnQx6fttv xoi: xdi \f>i',<povs fjTjxoai
xa ngdyfinxa xataaxeiv. xnl xols fiiXlovat Si ix avvaiXayfidxoiv xtvtiv ngdv/*a Xafiflaveiv xai voftrjv xotaixrjv 17 Scanoxeiay vnb xfjv iavxwv noulofrat xaxo%r}v dvayxniat xds xwv ixotxtav (iaiv) iv xait inaQxiats 5
(tapxvpias vofiitflftBv, <USTB imoftvr}fiaro>v awtarafitvcuv vn avxole SrjXovo&ai xrjr nngdSoatv, tixt intordXfiaxa xv%o* yQntpdvxa tpqovxioxali eixe kniataXftaxa>v 0>(us 17 nagddoais uiXXot ylvto&at, ngotovxot ivxav&a
xov xai xove ytwgyovs TJXOI tpQOVXiaxas Xf>*lva* awo/ioXoyelv inl xcuv vnoftvrjudxtav, a>e xbv vevrtoov ilSetev
%'Oftin xal 8tOnoxr4v xai xt, xov nagaSovroi axoXovd"r,anuv yvaiftjj xovxo avxdis inngtyavxot.
Svfra Si av
SxStxot fii) nagfj, xbv XafMQOxaxov xrfi inagxiai a^xoyra xa xotavxa cwioxav V7tofiriftaxa nQOSxaxxoptv w 10
xbv ocitoxaxov xrts noXtats isqia, ixp T]V ij xxfjan iaxiv, vnio rts xa xotavxa nQaixtxai, ei noXXqJ xvxbv o
TTt inn(jx(as rjyov/ievos anoXeinotxo xaiv xonov, iv olt r\ naonSoait yivtxai. tv di xft (iaotXiHt xavxg noXei
uui xovs xaXovfiivovs ixfiiBaOftovs xnl xa VTIEQ xeoy naqaioatotv owtorafisra ixfia^xvQta Qonijv ixavTjv
StSorat xols TtaQtiXtjif oaiv r^yovfts&a.
CEntXoyos.)
IlQOSxaxxo/tav xoiwv xij ajj fitynXongentiq xai ITJ nBi&ofJtvrj aot xdsi xal naoi xoie 15
tuna xtjv i&vrOftdvrjy vnb cov x^Qa-v Siaixuipivots ndvxotv ifiits int/itXijoaofrcu xuv naqtyyvr\aafiivoiv opoiwi.

PEII

EniB0A2N.
^TlQOtxaxxo/itv XTjvtrto rjyovv anoypaifTJ X0*?'*1 9*V**^a* (^ovov, ov ftijv oixCrtt r\ aXXa irpdyfiaxa. rj 8i innpoQn 6ftoxr,vaoa yivsxat, <pvXdei 8i xovxo 6 xov S&vovt rjyovfiivot xai TJ nnifofiivq nvrq/ 20
Nov. CLXVIII inter edieta praef. praet. 2 seeundum indicem 3 / et schol. ad nov. CLXIII periit praeter
eam partem, quae fuit in B 56,20,2, unde libro nunc deperdito utus edidit Cuiacius expo*. 138. Quod vulgo praemittunt /ragmentum ittgl inifioXtop in ultimo eodicit l folio cxtan* (ef. ad v. 19) non hue pertinere dixit Zacharia*
atiecd. p. 247; tant re* incerta. Epit. Anon. Bodl. (cui ett ed. 24) p. 274 Zach.
eadem cohors dicat se cognovisse ncmxnem earitm rerum posscssionem obtinuisse; in eit vero. quae in provinciis sitae sunt, sub defensoribus locorum aeia debebimt confici, quae similiter idem illud conlinenl, testimonia quidem vicinorum habenlia. Tunc vero Ucentiam iltis concedimus, qui decrela pelierunt, ut res
detineant. Aique eliam iis, qui ex coniraciibus res accepturi et talem possessionem vd aominium sui iuris
facluri sunt, necessaria esse defensorum provincialium testimonia pulamus, ut actis sub eis confecUs declaretur tradilio, sive adsunt epistolae curatoribus scriplae sive stne litlcris traditio est facienda illo hic
addito, ut etiam agricolae curuloresve apud acta coufiteantur, te scire novutn illum el possessorem et
dominum esse sentenliaeque tradcntis obtemperare qui td ipsis mandaverit. Ubi vero defensor non adest,
clarissimum provinciae praesidem eiusmodi acta conficere iubemus aut sanctissimum eius uibis sacerdolcm,
sub qua possessio est, de qua talia /iunt, si forle praeset provinciae longe absit ab illis locit, in quibus
tradiiio fit. In hac autem regia urbe et execuliones quae vocantur et atttslaliones de tradilione confcclae
accipienlibus idoneam anctoritatem dare putarnus.
Epilogus.
lubemus igiiur tuam magnificentiam et oboedientem tibi cohortem el omnes, qui in
provincia a te administrala commoranlur, omnium deinceps qui rerum traditiones feccrint simili modo
euram gerere.

CLXVlll.

DE ADIECTIONIBUS.
... nPraecipimus igilur, ut in censum seu dcscriptionem praedia solum referantur, non atitctn domus
vel aliae res. Adieciio vero fit praediis conlributariit. Servabit aulem hoc reetor gcnlis et officium ei ob1 yax6vov l \ Xtyoi anon. Bodl.] Xiyti B, XtC, I (unde anon. BodL | 19 eum FTeimbachio vulgo praemittunt
faUo Xtyovoa vulj.) B xovxav 1] at-xaiv anon. BodL, om.B frngmentum extant in l f. 1015.* ntql inifloXwv. Tde
1] imXe'X*tnxat B,
llXiXrjntat
j
, imiXrjnx
jnxtu nnon. Bodl.Q xdtv bfiofiovXa} iniyopd.s 6 vofiot olSt xal xivv 6fiod
2 S IB. teclusi | Tjgnxrorxa I ] npdxxovxai
B (drjXovvxa MTjvaoiv [-xlvouv /) xal xit iaxtv tj xovxov (TOVTO'?)
anon. Bndl.) | 3 ftagxt glnv B, xai futfrrvpUie anon. BodL
noXXdxit iy xols 8txaaxrj(>(oiS SiSrjhxtxnt, xal
H TX.nQix6u.tva anon. BoJU | xoit om. B | 5 xwv addidi J
npnyfidxotr 5 yivkxai tv xoii xowolt xde dno6 dtitTriXfiaxn anon. Bodl. v. /. | 7 yprupivxa B\ ygd.fi- yptifaS ixoyxetv. ov fiovov xcby dnoytyQapftivorp rj
finxn l | fiiXXtt I B | 8 vioniQOV B anon. Bodl.] txt- dvayiy(>d<p9tu Svvantrutrfi).
intiSr) xoli-vv T*'S
oov l g tiStitv) tiSrj Iv eod. anon., stdoltv IB | 9 dxo- ttrtta itafrgovt xpbroiS 71 npiflqoav xovxo nlXoioxtpoiS
Xovfrivaitv B annn, Bodl.\ dxoXav&r,O*ia l Q avxa) B xqvnott *ai xovs imoxtltls Ipdgvrav {ifia^v /), r^/itle
P 12 anoXinotxo l | tv T / g 13 xijs nngaSoaicot B Q ov 7tnpaiXio9rlortfitv ov8i xo Soxol-v T<p vofxio napt16 Mubser. drest; Banut pr. pr. eommemoratur in inicr. Xionfitv. Anon. Bodl. tic inciplt: xtvdiv fiiv anb xajy
no. CXXVII (fc. StpL - 543) et ed. Vlll (XV. L oiioxi]vaa)v rj t^tjxrjatt tnl xa oftoiovXtt ytpixcu xal
Oct. a. 5.48). Petri eiu* deceuoris ullima mrntio Jit k. oviait indytxat xois xavxa xaxtrjfityote. xtv\ Si <*(>X'i*
Jl/ui. a. 546 (nov. CXXIU), Addnri tuccestorit prima nnga {niyl cod.) xwv oftoSovXutv Xafiflartt xal tpiQtiat
XVII k. JuLa. 551 {nov.
CXXIX).) 88 18
int- tnl in bftoxTjvcn, oitws nv ilt xbv idiy 6//o8ovXot
{
8 TUQI
Q
neQuXfrg xponoy. oixinv o ttai r\v 80S (vupoti)
X
f
d. L tSixxov irtpi intBoXtov
Zanixov ynaQxov
7tfjaixcof}ia>v ind. M ntqi 6fiooovXa>v inayxtxbs xvnot ov* dnoypdipaxat otSi noltxtxt)y oixt]Otv fj xtjno*
ind. Coitl. (et
xvnof xarantfitp&tls
i oix anoytyQitfifiivoy oidi aXXo navraXtas ol9t'y, <f
( reg.)
g) inapxixbi
px
fp
fifj xt yiixby xiloi r* \fn>x^by npuoyiypnmat fl pr\v
SX
'Id
K
OftoSotXaty
'Itodwjj xio Xd
XnfinQOxdrqf n(>x<T*
f
ind. Theod., iStxxov Zotrtxov ntgl xcby 6/toSovloty ZacHanae) fiiy B

NOT. CL.XVIII

756

DE ADIECTIONIBUB

xdis xai ol jtgdxxoocs rajv Srjfioaiotv tiscpoowv, avd rgtdxovra yovaiov XITQCOV v<poQ(D(ttvoi itotvrjv.
ravrjj
tf) \fiijtpip ttnl vvv axoXov&ovvxee ysvtxovs noiov/te&a xvnovs, attra fiqStva StSdvat vnig ofioSovktov ij oftoHtjvatov iTTtfloAijv inl oixiatt rj OOTOH noXirtxoTs t] areoqf xtvi ftt) iyycygrtpjiivip x<p xtjvoip. raira tpvXaxiiaSat, lavja nignrt jiaoaSiSoo&to. xaJv naQafiatvorratv aira noiviiv Sexa xQvaiov Xixqwv xaxaxi&tvrcJV
xai xaxd xijs mvxatv ovoiae ov jiBxgiav innpeoorxotv ^rjftiav. ol yag 8nt xavia aStxoiftevot ovot xaia
iii>y nagaftntrovt cov xai xdtv ixeivovs xJ-iigovouoivTtiiY xoi nQay/taxmv alxcov ayotyfjv vnig IOV rrnpa ii>y
vofiov vrtoftttrat tyjfiinv. id>v J.aftngordxatv ngxo>xtav xal xutv vntiQixovfiiviov avrols xd^iiov xal id>v
anavxa%ov ytjs dxSfxcov %a naq ijftuiv yevtxdJt Siaxtxayuiva. <pv).axx6*ncov xai vffogcofiivaiv xa tOQiaftiva
xax* aixtav
innipta.

tempcrans et publicarum illationum executores, iriginta quisgue librarum auri poenam metuentes." Hoc
decretum etiam nvnc secuti gencrales facimus formas, ut nemo conservorum vel contributariorum adUctionem imponal domibus vel annonis ctviiibus vel alii ulli rei in censum non relatae. Haec observentur,
haec e/fectui tradantur, ita ut qui ea violant poenam decem iibrarum auri solvant et substantiae suae
non modicum damnum inferant. Qui enim hoc modo laesi sunt, contra violatores et hcredes el bona
corum actionem eo nomine habebunt, quod contra legetn damnum passi sunt. Clarissimi autem praesides
et officia eis obtemperantia et defensorcs ubigue terrarum quae a twbis generaliter sancita sunt observenl
poenasque adversus ipsos de/initas meluant.
9 xtti aixtov Kroll\ xaxd xavibv B | subtcr. deest; Zoticus (cf. ad 755,18) praef. praet, fuit a. 512.

CORPORIS CLXYIII
NOVELLARUM APPENDICES.
I. IUSTINIANI XIII EDICTA QUAE VOCANTUR.
II. APPENDIX CONSTITUTIONUM DISPERSARUM.

I.
IUSTINIANI XIII EDICTA QUAE VOCANTUR.
A

IAIKTON TPA^EN TOI2 AnANTAXOY TH2 0EO$iAE2TATOI2

E n i 2 K 0 n 0 I 2 KAI 0212TAT0I2 IIATPIAPXAI2.
5
B

IIEPI TOY MH IIAPEXEIN TOY2 APX0NTA2 A2YAIA2 AOrON

E n i AHMO2IAI2 I1PO$A2E2IN.
l

O avxds (iaaiXtiiS 'latavvri inafxV nfaixoiQitov.

(IJQOOI fttov.)
'x xaiv avevi%&ivxtov rtftlv ayodwwi itaQa xrfi arts dvSo^orrjjos iyvoifitv, ov utxQav 10
natotrjxtpai Svtxoliav xjj xtov Srjftooitov <pooa)v tiixouioi) xoi/S xatv ixagxiatv np^ovras, ols av i&iloitv
\6yov aovXias naqhxovxai. xfjv l avxov yap xoi/S vnovtxPfiivovs xuvi orjuoafovs y&Qovs nQofiaXXofiivovS
natpaXsiav ftrj ixntfxnuv xb in avxovs xaxapaXXofievov 2(/ra<o\ nXtiaxny Si fidloav nlxoiit naoaxaxtxtiv,
1 xai intiSav oifK^dtmv X(weloy, anoxBxprjofrai xqf xaxtut aixole xrje aovXiaS 7iaQ$xO(idvip Xoycp. 0iont-

anavrcjv

cot olSiv

w<piXrjfrrtoorT(u xbv xowtvxov ita(> ai-roiy Xa/t^ntoyiet

Xoyov, aXX' aStia foxat navxl

Edietum I Graeee extat in M hoc loco, in L pott nov. VIII, in D 6,3, 48.49; tditum ett supra post nov. VIII
{p. 78, 18 **.), ubi vide.
Edietun II Graece tantum extat in 3 / / . 391*.

EDICTUM SCRIPTUM AD DEO CARISSIMOS UBIQUE TERRARUM

EPISCOPOS ET SANCTISSIMOS PATRIARCHAS.
n.
NE PRAESIDES IN FISCALIBUS CAUSIS ASYLI IUS DENT.
Idem Imperalor Ioanni praefeclo praelorio.
Praefatio.
Ex iis, quae sine scripto a gloria tua ad nos relata sunt, cognovimns non exiguam
publicorum tributorum illationi difficultalem atlulisse provinciarum praesides, dum gmbnslibet ius asyli
dant. Hinc eiiim eos, qui Iributa publica sttscipiunl, sibi securilatem praetendentet, non transmiitere
aurum ipsis solutum, maxitnamque partem ipsot relinerc, et cum aurum debeant, iure asyli male ipsis
1 dato abuti. Sanrimus igitur hac sacra praamatica forma utentes ad excellentiam tuam, ut per edicta
sua omnibus clarissimis provinciarum praesidibus interdicat, ne in fiscaiibus causis ius axyli denl, sed in
privatis solis causis iis liceat petentibus asyli ius dare alque ad certum tempus, ita ut tion in perpeluum
possint elapso tpalio <am denuo rcnovare. Scienlibus omnibus, nullum fructum se esse percepturos, si
9 'O avfO*parwQ *fovcr$ptav6s 'faawv atm Scrim- yaftirrfi M 0 ainbv (p/jM' rji) Zachariae non male
ro vulff
vulff.
M,
gtro
| | npanwp/q
p p q
, corr. Zachariae(j(j 10 avix&ivx
(| IU 6ftXTj\fqoovxai
a
toal ot
Zachariat\ 1818 SvS
xcov M
Ma U
U 16
16 anayofttvoal
ot conu
conu Zachariat\

760

Ed. III pr.

D E ARMENIOJRUM SUCCESSIONB

(jCiv avxovt itQOtraxxofiivqt xoi/e iitnipetXoftdvOvs nag ai-xuiv Srtfto<Jtovi <p6oots xaxaxt&dvai, xov StSofidrov
- ^ . a xQav a&xolt Xoyov ngds oiSev aixole ovroioorxoe, ixtirtov Si poviav ixdvxtov doipdXtiay xwv xaxtk
&eiay tjfuvy xiXtvoiv Xoyov aavXiat xoftt^oftevaty rj xaxd jigoSxa'ets xrts <r/js vnagox']'.

CAPDT I.
'iSntidri 8a naga xfjs ct;e ivfiogoxrjxoe iSiddx&tjftev, 5s xives ini ^xt^ast xaxeX&ovres kv Stapogott
iatS xcjf iavxovS rr xitiv aigsttxcop -ixSeSoixoxaiv jiXdvrj xai no)J.oie vntg xr,S xotaixtjt aitiai xwv 5

Aaiavf.t Sioixifitaii xtvSvvto otxstcp xai TWC vjrap^ovrw' avxols Tcgayftdxcov xrtv tisxoftiSrjV xtov Sijfio
altav rioteia&at (pogioy, ixXiXotTtoxiuv fttv, xa&anrg tf afj intoo%i) xai xovro eii xfiv f^fiexduav nvrtyayev
tvadfietav, xaiv eis xi\v entx^gtov drayegojiivtov xd^iv xal eis oXiyovs atpoSga negiaxdvxov avxtHv, ix noktMv
di jjpova IOV^ /3txnoiov xal trjv xov Xafinooxdzov rr,i ijtapxias agxovxot xov <Pgvyd>y Jlaxaxiavnv
ffrvovt
nagtti.Tj<poxos agxAv- dSeiae ovarfi xole eis T^V ^ixngiav^v avatfegoitivois xdtv xaxet ngosxal-iv xov vvv xa
xol xttxct xatgbv (iixrtQlov xde Srtfto(Tiae etsngdxxeiv avvxtXeias, xai Ttagaaxeva&iv avxae elsysgeafrat rcS 15
2 Srjftdaiip.^ Toie Si ovxat i&vixoit
anoSexxat xn&y ixdamrjv inag%iav &anit,OfiV iv xais nag' avr&v
ytvouivme a7todeitoi Siaxexgt/idvcoe xb iri nixovi xaxapnXXtfitvov xvaiov iyygarpetv, xal Staxgivttv xr,v T
xarafia/./.ofiivT]v dn avtot s noooxiyxoL jXQocpdati xdiv dvtjxoyxtov x~i xtjs arjs vnegox*js xgaiti^rj xal xrjy ovt}'
xovanv xale &fiats rtft(oy Xagytxioat, xal Std xtuy xoiovxcov ono8eiecjy 8rtXovv xijv xaxafiaXXoftdvqv noaoxrja
xal (tfi r o i ixdgtov xtxXoiv dSaiav t'xeiv xivai elt exdgovt ftexan&diat.
20

(EntXoyos.)
Td xolwv nagaardvxa
cfj vnegox*} 6 fsgyov dx&fjru* itQosxa^dxo,

rjfitv xai dia xovSe xov &e(ov 7Cgayfiaxtxov StjXoifteva ro/tov ij

ITEPI TH2 T2N APMENI2N AIAA0XH2.

(*0 aixds paatltvs

(Jlgootfnov.)
Kal 'sloftsvlovt fiovXoftt&a xr,i jiQOXtgas dnaXXd^avtit
Sta ndvxav dyayelv vofiovf xai Soivai aixols iaoxyxa xrjv nQinovaav.

25

aSixfai iitl xois TjfttrtQor-f

Edictum III Graeee tan/um extat in il. EpiU Athan. XIX 11 (O&Siv nltov
TJ duixagis.) lulian. cotut. XXIX.

xrfi

intygafrfi

tale iut ab eis acceperini; sed licebit cuivis comprchcndere eos, cui imperatur ut ab illis debita publica
tributa solvat, ita ut ius in provincia iis datum ad nullam rem ipsis utile sit, sed illi soli securitatem
habeant, gui ex sacra nostra iussione aut excellentiac tuae mandatis ius asyli acceperint.
I. Quoniam autem a gloria tua edocti sumus nonnullos in diversas provincias profectos ad inqvisitionem eorum, qui se haereticorum errori dedidissent, multis subditis hac de causa comprehensis sporlularutn nomine plurimum auri ab eis accepisse, sancimvs, vt qui tale aliquid ausi sunt el comprehendantvr
el ad clarissimos provinciarum praetidcs ducanlur, el post probationes quod acceperint in tnptum solvant,
1 et simplum iis ipsis qui aomno a/fecli sunl rcddant, duplum vcro fisco inferatur. Qui autem in
vicariana cohorte, quae spectubili Asianae dioeceseos vicario apparct, conslituti sutit, siio bonorumque
suorum periculo publicorum tributorum illationem faciant, cum defeccrint, ut hoc quoque ad nostram
pielalem excellentia lua rettulit, ii gui ad provincialem cohorlem perdnent et ad paucos admodum redacti
sint, e multo aulem tempore vicanus eliam clarissimi proviuciae praesidis Phrygum Pacatianorum genlis
magislralum susceperit; licentia data iis, qui in vicarianam cohortern relati sunt, ut iussu vicarii et qtri
2 nunc est et pro tcntpore /uturus est puolicas contributiones exigant easquc fisco inferri curent. Pravinciales vero suscepiores in una quaque provincia conslitutos in apochis ab eis confectis solulinn ijifis
aurvm distincte inscribanl et discernant solutam ips>s quantitatcm occasione eontm, quae tuae excellentiae
mensae, et quae sacris nostris largilionibus competuut, ctper liuiusmadi securiiales persolutam qitantilatan
manifeslent, neqite ex alfis litulis in alios transponere cuiquam liceat.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et per hanc sacram pragmalicam declarantur legem, excellenlia tua ad effeclum perduci iubeat.

III.

DE ARMENIORUM SUCCESSIONE.
Idem imperalor . . . .
Praefatio.
Etiam Armenios volumus prislina iniustilia liberatos ad nostras leges per omnia
deducere et convenienlem eis donare aequilatem.
6 anogxovXXtov M | 8 potl Xr^&ev excidis&e iv
Tpinifp vidit Zachariae^ 16 yenxove coni. Zachariae;
at c/. Cod. 12,63, 2 6 | 22 tubscr. deett; dala est conslitutio ante nov. VIII, qua praecipilur, u/ vicariu* Asiae
appeVrtur comr.t Phrygiae Pacatianae (/>. 67,26.) i. e.
ante XVII (XII ?) Jt. Mni. a. 535 tl post quam Ioannet
praefeeturam iniit, id quodfecit inter X k. Jllart. tt prid.

k. Mai. a. 531. | 24 tnscr. Iligl (xov) xovt *Aff

xaxa xole 'Parjuaitov noXixtvta&ai voftove Ath. (pertintl
forlatse ad nov. XXI).
Ut iura, qnae in iuccc&sionibu
posiU sunt ab inteatato vcnientibua, etiam in Armeniu
tcocant lul. \ 25 'O nvxoe fiae. addidi tx Ath.$ Aeaein
procontuli Armeniat (cf. nov. XXI p. 144, 33 XXXI
p. 23G, 1) data esse videtur.

DE MAGISTBATU

761

Ed. IV pr. 1

CAPUT I.

Kal ineiSi] fitua&rjxafisv Svayxoe ftappagixov xtva. xal &(>aavv elvat irap avxole vopov ol 'Pcoualois
ovSi xft Sixaioovrrj rrts r,fiExioat nginovxa jtoXixeiat, oncoi av d(5gevtS ftsv xXrjgorOfioiev za/v yoviotv, O-rjXeiat
Si ftrtxtu, Sin xovxo &eo7zi,ofiev ?q> naqovxi &eitp %ga>(itvoi voftto Tcobi rrjv ai\v fteyaXongenetav^ Oftoiai
tivat rat SiaSoxaS xal oaa role 'Pcoualav diaxexaxxat roftoie inl re dvSodJv irti re yvvaixdJr, xavxa xai ir
'Aoftevia xgaxfiv. Std tovxo ydg Sn xni xovt fjfttxtpovs ixtioa xaxsneuxfxtftev vSfiovi. 'iva els avxoi/S a<po- 5
1 gwvxes ovxat noXixevoivxo. 'Entidrj Si ia r,Srj nQonXrjfora arcavxa avaxiveiv icfrv axoinordrtov iazl, Sin
rovxo ^tanitpfitv rovda xbv vofiov xomiiv ano xov xatyov Ttje tioeftove rjficSv ^aatXtiai, WGTB rat TCOV ij;
ixtlvov xtkevirfiavxtov (ti%oi vvv SiaSoxae xaxa xovxov noXtxsvso&at xbv XQOTIOV, nXr\v ti fii) k'xvxov Sialvadftevot tj al.Xai n$6t dXXt']?.ovS dnaXXayivxet. >t ydo xt xoiovxov yiyovt^ xovxo dni xfjS oixeiat ftdvsiv
2 iaxvos tcai /iT}5auwt dvaxiveio&ai &ant%OfiBv. Msxixttv Si avxds xai rdiv xaXovfiiv&v yevtagx**1'*' 10
XtOQiav anb xov tiorjiiirov XQOVOV fiovXoftefra. si fiivxoi avfifia.iT] xtvat evpefrrjvai, oinso xnixoi (ifj xaXavftevae xds O"vyaxtQas tii xi;v i$ dSiafrexov StaSoxfjv iypcrwav Oficoi xXrjQOVOfiovt, fisxtlvai xuxeivais xal xolt
t | avxcHv yevouipoie xijs xibv ytviaqxixaiv nQayftdxtoy Siaooxtjt.
(^EntXoyos.y
Td xoirvv nagaatdvra ripiiv xal Sid xovSe xov &tlov SrtXov/tsva vouov r\ arj inaQOxv
xnl naQatpvXdfcai xai jtdoaxi napaSoivai antvadxoj, OST xoiis tjuercpovt vojuovs Sta jiavxtov XQaxslv xai 15
ijvat xvpiove agxofttrov ftiv xoi naQOvxoi vouov, xaddntQ einovxei fyfrijfitv, ix xdiv npooifticov xrfi f),uttinas flaotXelaz, xco jzavxi Se ovntiaQaxa&Tjoofisvov X^V(9 xa^ *'e T" J-omov anaai noXixtvoofitvov xgonoit
xui naod Ttdvxatv yvXax&tjooftivov. i)at. X. kal. Aug. Bdisario vc. cous.
[a. 535.]

IIEPI TH2 APXH2 $0INIKH2 AIBANH2IA2.

20

*O alrdi paatXevs'lajdvr7i xa) ivSo^oxdxto inaqx1? *<v UgdJv xrje^Ea) JTQCUXWQICOV xb Sevxtgot; dnb vndrtof
xcti nnrqixiio.
(Ilgooifuov.)
'stfiiefrovl ftiv XQ*lvai yivio&ai xds dgxds rjSt) vofios rjftixBQOt Xtyci, ov 8q xai xvoiov
Irai Siii ztdrxtov xi&ttitv.

CAPUT I.
^EnttSt} Si jttivxa Tttgiaxonovptvot jtg.os xe xr\v xdtv vjtoxtXcHy evyrafioavvqv ixoos xi xrjv xwv xontov 25
fvXaxfjv Ttis dgxai T /tev avv^xfia/ttv, xat Si SuiXofiEV^ xae Si eis dXko xal aXXo fttxtaxrjaafttv ayjifux,
xtvcti i f avxdJv vxprjXoxtQas xs hfta notrjoavxte xai ovdftnat fieloot xo>v vvv ovxtov xaxaxoofitjoavxcS, xai
ngaixwgae xa xal dvdvndxovt xal fioSioaiwQai xal xoftrjxas naga xo ndXai xexQurtjxbs tit xijv jtoXixeiav
Edictum IV Graece tantum eztat in M.

I. Et quoniam nupcr cognovimus barbaricam guandam audacemque esse apud eos legcm neque
Romanis neque nosirae reipublicac iustitiae congruentem, ut mascnli in parenlum hereditatem sxicccdant,
feminae vero non, propterea sancimus usi praesenli ad magnificentiam tuam sacra lcge, aequales esse
successiones et quaecunque et de viris et de mulieribus Romanorwn legibus constituta sunt, haec eliam m
1 Amienia obtinere. lacirco enim noslras leges ilhic transmisimus, ut eas respicientcs ila viverent, Quoniam autan qnae praetcrieninl omnia commovcre absurdissimum est, ideo sialniinus hanc legeni valcre
inde ab inilio pii noslri impcrii, ut eornm qni ab eo tempore huc usque defitncti sunt successioncs hoc
modo tractenttir, nisi qui iam tratisegerinl aliuve modo inter se pacti fucrint. Si enim tale aliquid factum
2 7, /rf in sua auctoritate permancre nnlloque tnodo commoveri iubcmus. Participcs autem eas efiam
praediorum, quae genearchica vocantur, a praediclo tcmpore esse volumus. Si gui iamen invcniantur,
qui ftlias, quamquam ad siiccessionem ab inteslato non vocanlur, tamen hercdes scnpserint, illae el qui ex
illis nati fuerint successionis in res genearchicas participes sinl.
Epilogus.
Quae igitur nobis placuerunt et hac sacra dcclarantur lege, excellentia tita et custodire et effectut tradere sludeat, ul leges noslrae pcr omnia valeant auctorilalemque habeant; incipiente quidem
praesentt tege ab initio imperii noslri, ut iam diximus, in omne vero tempus palente ei in posterum
omnibus tnoais vtm habenie atque ab omnibus obscrvanda.

IV.

DE MAGISTRATU PHOENICIAE LIBANICAE.

Idem Imperator lohanni gloriosissimo praefecto sacro Orientis praetorio Uerum, exconsuli et patricio.
Praefatio.
Gratuito creari oporlere magislratus iam lex nostra praedpit, quam sane etiam in
omnibus valere volumus.
I. Quoniam vero omnia'circumspicienles et ad subditorum fidehtatem et ad locorum custodiam
alios magislratus coniunximus, alios divisimus, alios in aliam atque aliam formam mulavimus, nonnullis
eorum ettam sublimioribus factis nominibusque maioribus, quam quae nunc sunt, dccoratis, et vraetoribus
( proconntlibus el moderaloribus et comttibus secundum pristinam consuctudinem in rcmpubticam intro6 rtoXixiiiitTO M* | 11 / piv ynp coni. Zachariae
|| 12 4 Agylaeus] ialxaaiv 3f, l { f&ove Zarhariae
(ef. Iul. quanms ab intestato parcntibus sui t e c u n dum p r i i t i n a m Armeniorutn c o n i u c t u d i n e m
non succedebant) perperam. | 17 X2vov ^A corr. ^gy

larui \ 18 tubtcr. om. Iu?., iyg<fy om. rell. Ath., d. X.

(XVII Zachariae) k. Aug. Bilisario u. c. conss. M g 20
negl 00^17 T?J c u m Scrimgtro
v u l g . 2 1 xb (f M \ \ 2 3
t'o/10] nov.

VIII

Ed. IV 1. 2

762

DE MAGISTRATD

tisayayovxts
xal na.vxa In _ uxpiXtiq xavxijS ngdavxes, Sut rovxo ^rj&Tjftev x^ivai ttal xrjv dgxrjr TTJS ngbs
xio sitfiavcp <Poivixrjt dx xcov Tjyeuovtxcov eie aney.xa/SiXiav dveyxeiv, xai xb xov [toSeodicoooi avxji Sovvat
cxflfta xai otxrj eiS avrfj d%gt Sixa Xtxgoiv dtpogiaai %gvoiov, aiiov fiev ftr,8ir rq> Sqfioeiip nagdxttv otpeiXovxoS nQOfdaei TJJS xotaixrte ngoayoyrje,
xov Se rb <POIVIXTJS axgiviov xgaxxsiovxos
Sixa fiovat xgvaiov
Xiigae iiTjalas StSovxos dnb xov xarovos trte avxrts dnngxiat xa} xaxa xaigov negiftXdnxio ngif*txijgiq> xtbv 5
Xnftngoxdxotv xgifiovvtov voxagicov iineg xtjS ngip'r\v aiico SeSoftdvrjs Scogtas, oneg xal (Jeveiplxtov 6voftdexai,
xai xavxatt
STJ xal ftovate dgxeiofrat avxov.
xov /uoSsgdxtoooi xa&agov Soatcos ndarjs (pvXaxxouivov, xai
fxoiTOS ftev xai xrjv xwv aXXtov axQaxiaxuJv inovgylav
xa.9'* oaov avtco SiStoaiv r\ &eia TJ/UCOV Siaxa^t'

CAPUT II.

nX^y dXX di-aiotxov alxdj SISO/JBV xbv dgifrfibv xav dv8getoxdxa)v TBQXtoSsXudxoiv, ot dnl xr\t &01rtxrov X^gai dax vt unxa avxov xaxaxovetv into&ai xs avxco xai xdis avxov itei&ea&at xcXeiasaiv, onoam 10
71 gotoiEV dnt xe xals xtov Srjfioaicop eiinga^eaiv dni xe xals xdtv Smwaicov xa.xaaxdat.Giv ini xe xals x)v
rculeiov dnafreiais. xavxa xoiwv aztavxa. &eani1$<>[t8v xrtv ahv vTiegoxrjv dniarnuivrjv, didxt xnl ovftfioXct
nag' r,(ia>v yivia&ai ngosexdx&r] ngbs xbv xrfi ctgxr;s xavxrje rjyovfievov, xds decem librarum auri xat vneg
aiXTjnetav dx xwv XTJ* inagxio-S ipogcov dxxdxxetv, ovSiv iXaxxovftdvatv xcov Siaxexvncoftdrcov SiSoo&at Sxovt
txdaxov xat 7tegi{iXdnxt0 ngtfitxijgico xtov Xa/uJtgoxdxeov xgiBovvoiv voxagiaiv jtaga xov xuis Srjuoaiots dtptarin- 15
1 xoe Xoyianole, t?A ovSi nXeiovoe xtvoe ytvofidvtjt jigoe^Tjxrjs avxq>. E/tiv Si avxbv ngoxdgav /uiv anovStjv
xr,v Titgi xo Srju 'ctov evvoiav, Sevxdgav 8i xr,v Jtegi xrjs evxagfas xtav noXewv, xal xgixrjv xt)v ngbs xovt
iSicornS StxatoavvTjv, ndvxap, tut tiQrjxat, x&tv yeyga/ifidroiv jtag fjftaiv dv XT} 9ela fjfidiv Siaxd^st ngofdast
2 xtjs xaxaoxdoews xd>v ftoStgaxcjgaiv xal xaiv Xomdtv dgxovxoav xal dri avjijr %a>oav Xa/ifiavorxwv. El
fidvxoi ya b fafrtii dgi&ftbe xdiv xa&coououdva/v xegrtoSeXiidxtuv xaxa xsXevotv Tjfiexfgav els ertoovt (texa.- 20
axairj xonovt, <pgovxtov(iev rjftsts ixsgov aixu> avxtxaxaoirjoai, aisxa fi7]Siv avxiy narxeXdti dXXeinsiv T^S
vtro[iiCfidvr,S
xe xai agxovarjS
/Sorj&eiue. xov TiegiftXeTtxov
Sovxbs gjigbe xbv Qjf
tigTjfidvov Xoyov ovSeftiav
ff,
Qj
/j
gft
fteroi aiav' ovi)i yag Ijtiy.otviuvfjocu avxbv povXo/ue&a ovxt xoTe grjxuis StSofiivais axgaxiwxftis x(o
g f q
ftoSeonrcoot ovxa ISICOTCOV oidevi, ovxs xais ixelvwv Sixaie oxav &xlV ^ifos dXXrtXove, ovxs ti xwv iSicoxtov
ns
dvdyotxo' TXQOS
ngbe ove
xb ftcaov
ftdaov oxi oxgaxicoxixije xt ygov- 25
xts Ivdyotxo'
ovs olSefiCav
oiStfiiav Se8(oxa/nv
SeS(oxa/nv avxd}
avxd} ftexovoiav,
fterovaiav dnei
inei TIOXV
TtoXv xb

xiSos xal ttoXixtxrts 8ioixr,ataS, xal Stl diaxixgio&at xavxa, xa&dneg oi naxdgss xije noXixeiat rjfiiv xaat>
xs xai xaxtOTtjaarxo. tiSoxoiv cdiv 7tegi^XdTtxtav Sovxuiv, cos sineg iu^aXEiv iavxois d'aggriaatev Ttgdyfiadi
TXoXtnxolt, oiSi xwv oxgaxitoxixwv avxtXfiyovxai xai vrcb xrtv dgx'iv xavxrjv xerdJ-ovTai. fiovXouefra yag
xaxa firjSiv iXdxxova xi,v dgxrjv xavxr,v xfjt xov Sovxbe dgxrfi xafraordvat, aXX* avxdx^od^ai fidv, u>i sfgyxai,
xije xwv Srj/ioaicov eit7tgn^O)t avv atpoSgoxrjxt ndorjf drxix^^ai Si xai rfjs xdtv tStandtp anafreiae, xal ftfj 30
ovy%u)QStv pTjxe xols jzegt^Xdnxoit 8ovl ft^xt xdls Xn/j.nooxdxoit ^v)Agxon /i-qre xivl xav Svvaxotv oixav,
aXXa fit]8i xcjj &e{q> tj/udiy nnrgifWvicp fj xois &BIOH ri/xdJv itgt/3dxoti 1} xdt &ei'cp rjfiwv o\x<o xfjv oiavoi
innynytiv xdii TjuETtpott vnoxtXdoi ^r;/tiav, ovSa xaxcty.Xiviofrni ovSe xgffietv, dXX dvdotxcut xdiv vnqxoav
r/ysla&ai xnl nuvxa ngdxxetv onoaa dni xoii dXXoii fioSegdxcogai vevo/uoxai. xal ovxoi xa Ttcgi xd>t> bXtov
35

ductis, omnibusgue ad eius utilitaiem aclis, proplcrea pufavimus oportere etiam magistratttm Phoeniciae
ad Libanum ex ordinariis in spectabilem transferre, et moderatoris formam ei dare el annonas ci usque
ad decem auti libras assignarc, ita ut ipse quidem propler hanc promolionem fisco nihil praebere debeat,
sed Phoeniciae scrinii Iractator decem tantinn auri libras annuas det ex canone eiusdemprovinciae spectabili pro tempore primicerio clarissimorum tribunorum notariorum pro munere miper ei tributo, quod eiiam
beneficium nuncupatur, ct illis solis contentus sit. Moderator auicm a muneribus omnibus puntm se conservet, atque etiam cctcrorum militum ministerio utatur, quomodo ei sacra nostra conslUutio pennittit;
II. vcrumtamcn eximium illi damus fortissimorum Terliodelmatorum numerum, qui in Phoenicum
rcgione cst, ut ei oboediant eumque sequantur et iussis eius pareanl, quaecunque ct de vecligalium exactionibus et de reipublicae disciplina et de civilaliim incolumilate proccdunt. Haec igilur omnia excellentiam tuam scienlem, quoniam etiam praecepta a nobis fieri iussa sunl ad huius magistralus praefectum,
sancimus decem illas pro annonis libras auri ex provinciae tributis constUxiere^ ita ut minime imminuanliir,
quac dari constituta sunt quolannis a publicarum ralionum procuralore spectabiti primicerio clarissimorum
1 Iribunorum nolariorum, sed ne amplius quidem quicquam ei addatur. Sit antem primum ei sludium
ut fisco prospicial, alterum ut disciplinam curet civttatum, tertium ut iustitia erga pnvalos utatur; cnm
omnxa (ut dicltim est) qnae scripta sunt a nobis in sacra nostra constitutione de statu modcratorum reli2 quorumque magistraluum statu, eliam in illo locum habeanl. Si vero dictus devotorum (erliodelmalorum
numerus ex iussione nostra in alia transferalur loca, nos in eius locum allerum illi substituendum curabimus, ul nihil eum omnino ex sotito et sufficienle aujcilio deficiat. Spectabilis autem dux nultam habeat
partem in ea quam diximus ratione: neque enim communionem ei esse volumus aut cum miUtibus nominatim dalis spcctabili moderatori, aut cum priyatorum ullo, neque in lilibns iUorum, si quas inter se
habeanl, neque si quis pnvatontm reus sit: in quibus nullam ei partcm dedimus, quoniam tnultum
interesl inter tnililarem curam tt civilem adminislrationem atque haec esse disiuncia oportet, quemadmodum
patres reipublicae nobis ordtnarunt et consliluerunt. Scianlqtte speclabites duces, si rebus civilibus se
immisccre ausi sint, ne miliiares quidem se exercituros esse et huic magistralui snbieclum iri. Volumus
enim in nulla re infcriorem hunc magistralum ducis magislratu esse, sed operam dare sicut dictum est
fiscalium exaclioni cum omni severitate, operam dare etinm privatorum incoluruitati, nec permittere aut
spectabilibus ducibus aut clarissimis tribunis aut ulli ex domibus potentium, sed ne sacro quidem nostra
patrimonio aut sacris nostris privatis aut sacrae nostrae domui, ut quicquam damni subiectis noslris inferant, nec flecti nec trepidare, sed forliter subieclis praeesse omniaque facere, quaecumque in aliis modera'
toribus valcnt. Atque ita quae ad rerum summam pcrlinent ab eo adminislrenlur.
4 itgoaytoyrfi Zachariae] itgoanyoyrfi M \ 6 Xa/txov M \ 1 6 / ?Xtlv M, * a * &xtiV Zaehariae | 23 7.
ngoxnxq ngifiixr,g{q> xd>v ntgtBXdnxiov xgi^ovvotv J/, ovSi oidi
ovdi (sed ovxe ti xwv) M, corr. Scfioeil
corr. Zaehariae || 7 xa&aga &f, eorr. Zachariae fl 9 os I 28 axgaxiQixwv At* | 31 <g. finSi fiT}8i-firldi
OaenbrUggen] toe M | 11 matim xaie Brjuoatcut oxdosM, eorr. Schoell
Civ Mtd c/. p. 69, 8 || 13 auii 1 / | 15 jtgtfiixvgicp
M^]

FO&tfA PRAGMATICA

763

Ed. IV-VII pr.

CAPDT III.
'Extivo fiivxoi yiveo&ni xa xal xoarslv (iovXofte&a, xb xat aixrjoeit xtvv nt^tfiXinxcav Sovxcov ixslfre?
avxove xof/i^ea&ai, ono&tv av 6 ne^i^lanroe xije inagxias fioStodrcvg ixrdfceie, n\>6ftt}Xov ort cue ol ftsxd
xoaavxrjs dSgaveias nQoid^ovoi xols n^dyfiaaiv, tos ftrjdi xde oixeiat anrjaeit ioxtetf dnatTf4aait tiSoxee cot
Ttaga xavxd xt nqd^emv, notvrjv vigiuti iibrarum auri xaxa&raovat.
('jSniAoyos.)
Ta xoivw nnonaidvxa rtfiiv xai Sid xovoe xov freiov 8q%ov/uava rofiov TJ aij
xal neoaxi napadourai antvadico.

II A1ATA512 ANATPOY2A THN T2N EKATON ENIAYT2N

EIII T2N EYKTHP12N O1K2N.
10

IAIKTON TOY EY2EBE2TATOY HM2N AESnOTOY

10Y2T1OTAN0Y.
TYnO2
2YNAAAArMAT2N.

15

Ev pvoftan rov Seanorov 'Jqaov XQIOTOV IQV &eol rifxcov Avxoxqdxtoq Kaiaaq <t>Xdfiios lovartvinvos
ZdXctftavixbs FoT&ixbs <Ppayytxos Pegfiavixos ^Avxixbs 'AXavixbs OiavSaXtxbs Atpotxbt tlaeftrjS alrvxiji fvSoj-oi
VIXTJIT]S Tf>ona.iov%os duaifiaarot AvyovaioS 'JovXiavip.
(IJgooifitov.y
'2:nt(> dti TJ TJJS a^erfjs Svvafitt kv rolt ivavrtois 8ta<pa{rtrai, ovxa xal T; fiaaiXtxt]
nqovota it xai Sio(xrtcis iv iaii TWV in^xooiv Ivaidotoi tpavtqovxaA. xai eixxaiiov fiev iifiiv ftrjSinoxa rjj 20
Edictum V Graeee extat in 31; est exemplar graecum nov. CXI et iuxta tiut vtrtiontm lalinam, quat sola
in corpus 1GS novellarum transiit, exhibitum p. 521, 6.
Edictum VI Graece exlat in M; est nov. CXXII et eiut loeo editum p. 592,13.
Edictum VII Gratce tantun extat tn M.
III. Illud tamen fieri et valere volumus, ut spectabilium ducum annonas inde ii percipiant undecumque speclabilis provinciae moderalor iis delegaverit, cum manifestum sit, eos non cum tanta inerlia
res curaturos esse, ut ne proprias quidem annonas exigcre possint; qui si quid adversus haec fecerint,
sciant se poenam viginti librarum auri soluluros esse.
Epilogus.
Quae igitur nobis placucrunt el per hanc sacram declarantur legem tua sublimitas ad
opus effectumque adducere studeat.
V.

CONSTITUTIO QUAE CENTUM ANNORUM PRAESCRIPTIONEM IN

AEDIBUS SACRIS ABROGAT.
VI.

EDICTUM PIENTISSIMI DOMINI NOSTRl IUST1NIANL

VII.

FORMA PRAGMATICA DE ARGENTARWRUM CONTRACTJBVS.

In nomine domini Iesu Christi dei noslri Imp. Caesar Flavius Iustinianus Alamannicus Gothicus Francicus Gervianicus Anticus Alanicus Vandalicus Africus pius fclix inclutus victor ac triumphator semper Augustus luliano.
Praefatio.
Vt semper virlulis vis in rebus adversis elucet, ila ctiam imperaloria providentia et
gubemalio in subditorum angustiis apparet. El oplundum quidem nobis cst, ne quid unquam rcipublicae
1 T* Scrimger] T* M| 2 ov om. in lae. 67 litt. A/fl
3 ciiT\otn Zachariae) aixftotit J/J 4 boginti librarum
auri M U 6 subscr. deest; consU daia poxt tiov. VIII {cf.
p. 761,13) eodem fere tempore quo nov. XXIV$qq. aut
CII tq. a. 535 vel 536 |c/", 762, 22 cum 498,34; 762, 28 cum

Ed. VII

pr. 1. 2

764

FORMA PRAGMATICA

r,inxgq nohrtiq ivavxlov xt OVfi/JalvaiV ti Si rj to xdtv avfrgtonivmv ngayfidxtov evftsxdfllqxov rt r\ xov

&eiov vtvfxnxot xivrjaie xoTe dv&gtoniiots ivaxi]nrei xaxoTs, TJ dnayoftevq dvto&sv fiexd <piXav&ga>niae *
dtin irtt paa tltxrji nooroiat xe xal viXnv&gtoniat vnofrecis yiverai. onig xai iv rcu itagovxt avppiBr\xt
yaovto ov Stofievop StTjyr/fiaroi. TJ yao eis jtdvras xoie xdnovt SteXfrovaa xov &avdxov negiaxaaie oiStvi
avayxaiov tlvai noisi ixeivo dxovetv onsg Exaaxos vne/ieivev, izoXXwv xoivvv ola 0- djrgoonxov yevofttvav, 5
aneg SvixoXats av dXXoS ijtijynye x^ovoS. ol iv rd} xmv dgyvgongaxwv coiftaxeica xaxaXeyc/ttrot ngosfjX&ov
Zfili; tfdaxovxts xtvttB xXrjgovouovS xai StaSoxovS xtvtov aygdipco: ncipa xdtv ogyvgonQaxtov ^pi/ffiov ff xal
ugyvQov rj xni ixtga %'iSrj xouioaftsrtov eii dyycoftoovvrv 6gdi\ ola firjxs xdiv Xuflovxoiv neQiovxotv firfC*
avtwv xdtv xXi}gov6fiav r} Stadoj.iot' Svvafitvcuv d; iyygdyatr i).yxsa&at.

CAPDT I.
Tovxo xolvw &eganevaat C7tov8povxes &eo7titoptv, xois tcaxa xovxov ei&vvo/tfrove xbv xgoitov itgo 10
yt ndvxtov itgoe xo og&ov aweiSos dnoplinoivas
attvdtndaxtos 6/ioXoyslv xa Sofrevxa nagn xwv agyvgongmwv ixsivots, cov aixoi ini]X9ov xa Sixata, xavxo Si xolxo xai xtvas negtovxas negl xovs ix xav xax'
aixovs
TTpotidrxoftey.
xcbp rjftegrjaiti}
ot dyva)[iovovvTEi xaxa^aovaiv,
antg SoXicoi xai xaxa uyvtofioovvqv ijgvovvzo xgvyavxet ij yvavai xb xov
ngoyftaxos aXq&is afttXrjaavrtS.

CAPUT n.
Jevxsgov ^ftTv jtagd xdiv H xoir avrov xwv dgyvgOTtgaxa/v acofiarelov av7]vi'%d"q xztp.dXaiov, WSTB firj
dvayxa^ta&at avxoiil xriii ixgotftoopivms jtag* avxav xwv ovvaXXaxxiDv bftoXoyiaiS 17 mxxaxiott r, Xoyo&toiots xp ixtivoiv tcaxaygatfeloi <(>(, tlxa dfi<pipa).).Ofitvois, Btot xi]S xwv dyogafav cvfjfloXaiaiv avyxgiatcott 20
xr\v niattv inixtfrevai, Sia xb xo xnx* avxovi aiairjua noXXoTs fiiv, fidXioxu Se xois evyevtaiv av&goinoit
TiiGTtviiV) firj dvexofievoi xa ia\>xa>v Srjuoouvsa&ai avvaXXdyfiaxa rj xrtv xmv oixticav negtovatcSv ipavtgovad~ai xaxuoxaoiv, xnl pov).ouvoiS, at lixos, xots ^to&ev ftti^ovns 17 iXdtxovas tfaiiev&at, dXXd xgrjrai xa
yevofteva tis avxovt iSi('xttoa, xn&a tTgijxai, ygdftfiaxa XT]V iartv xa>v dyogaiatv avu^oXaiajv Sirafj.iv iy.uv.
* Kai iv xovxcp xoivvv rjfiiis iSov xivn fiicrjv ()aSiovTS, rjneg y.ai xois dgyvgongdxat xaxa xav inl xoU 25

ovofia tptgovat, xr,v uvagyvgiav fii) jtgo/3a?.X6fievoi, d?.Xa xni Svvrj&etT] ngbs xoixott 6 dgyvgoTtgdxrji 1$ ayogaiov yattfifimetov 16 i'yyga<pov TiiaxobGaa&at, rj aixoe ntv xovxov xaxoXiytagraeitv, 6 Si avxiSixos fit) Svvr^ 30
fteirj x xfji dXlov dyogaiov ovyxgiottos Xt'yat xo ysvSoe, xqvtxavxa x xwv cofioXuyrjiitrwv xai avampipoXov
xai xfj x<ov ftaoxvgatv vitoygatpj} fitfiaCaiv iStoxeigav avpfioXaUov ngo xd nngh x(av dgyvgongaxS>v rj xax'
avxuiv ngoftgofiifa xeiv owaXXafcdvxoiv idiox**g<* ygdftfiaxa xr\v aiyxgiatv yiveo&at xal clrat avxa (lefiaia,

nostrae adversi evcniat; verum si aut rerutn humanarum insldbilis natura aut diyinae vohintalis commotio
humanis malis inslat, bcnigne inflicla cadilus casligatio xmperaloriae providentiae et benignilatis occasio
fil. Quod eliam hoc tempore accidit, ncque indiget expositione. Mortis enitn periculum per omnia loca
propagalum nemini necessarium reddit illud auaire, quod unusquisque passus est. ltaque cum mulla
quasi ex improviso inciderint, quae non facile tempus aliud induxissel, qui in collegio argcntariorutn
recmsentur nos adierunt, dicenlcs heredes nonnullos ac successores quorundam, qui sine scripiis ab argentariis aurum aut etiam argentum aut etiam alius species acccpisscnt, ad tnalevolentiam verti, quod nequt
qui acceperint superessent neque ipsi heredes vel successores ex scriptis convinci possetit.
I. Ihiic igitur rei mederi studentes sancimus, ut qui hoc modo in iudicium vocati sunt, anteomniaad
rectam conscientiam spectanles indubitanter coufiteantur, qxtae ab argentariis illis sint data, in quorum
iura successerunt, idemque etiam superstitcs quidani de eis qui ex ipsorum sunt coltegio faciant. Quod
etiam a supplicibus, cum ab adversariis suis in ius vocanlur, ficri iiibemus. Scicnte utraque parlc,
si aut mimstrorum teslimonio aut diariorum prolalione cum iurciurando facla aut aliqua idonea proba^
tione convincalur, improhos duplum eius, guod fraudulenter et improbe negaverint, soluturos esse, sive rei
veritalem occultaverint sive cognoscere neglexerint.
II. Allerum ad nos ab eodetn argentariorum corpore relatum est caput, ne compellantur prolalis a
se contracluum confessionibus aut tabulis aut ratiociniis illonim vianu conscriptis, deinde t/t dubium
vocatis, per pubjicorum instnmientoriim collationem fidcm imponere, propterea quod ipsontm collegium
viultis ei praecipue nobilibus hominibus credat, qui conlractus siios publicari auc rcrum suarum statum
manifcstum fiert non paliantur malintque, ut consentaneum est, extraneis maiores quam mxnores videri,
sed ut c/tirograpfHt, ut dictum est, sibi tradita candem quam publica instrumenta vitn obtincant.
1 Etiam in lioc igitur mcdiam nos quandam viam ingressi, qua et argentarios adversus eos, qui de lalibus
rebus litem movebunt, et rursus illos adversus hos uti volumus, saticimus, si (ales aulographae conlra}icn~
tiutn litterae vroferaniur, guas aut ipse, cuius esxe dicuntur, aul ipsius heredes succcssoresve nonpossunt
iureiurando dato negare ab illo, cuius prae se nomen fcrunt, sa-iptas esse, non numeralae pccuniae exceptionem non ovponentes, sed insuper eliam argcntarius publico instrumcnto scripta confxrmarc possil,
aut ipse quidem ta ncgligat, adversarius vero ex alterius publici scripti comparatione fraudcm redarguere
nequeat, tunc ex cerlis et indubitalis et testium subscriptione confirmatis aitlographis documentis ad eat
quae ab argentariis aut contra eos proferuntur conlrahenlium chirographa, comparalio fiat et firma hatc

3 pestem anni 541 tign\ficat Q 8 fiTjSi-ftrjSi 3/, eorr.

Kroll H 9 dygdtpuiv cum Scrimgero vulg. | 13 ixsxdiy
Zachariae] oixexwv M J 14 tpcavTJS om. M pr., adxcr.
M* ut vid. | 19 jtgoaaegoutvatt M, eorr. Kroll g 24
avxovs Zachariae] avxa M. \ 29 xai] xav cum Scrimgero

vulp., fxrj eoni. Zachariae perperam, idtm excidiue nonnulla tine ciuna statuit | 30 aygatpov cum Scrimger
vulg. | xaxoXtyatglast M, corr. Kroll fl 32 fltfiaiov oitu
il pr.t suprascr. M* ut vid.] fitj3atovui'vtnvtconi. Zach\i'
riae J 33 aiyxgtoiv om. in lae M pr., add. M* ut vid.

DE ABGENTARIOEUM CONTRACTIBUS

765

Ed.VII 25

Oix iXarxova xcav dyooaitov ovftftoXaiwv fyovxa 6itafttv, ola ovx daaaXsiat alidit Seoiatjs, dXXa /uorov xov
oxruuTos. oiSevbe xoii ixexeiovai yivoftdiov TtQoxoi/j.axoi ix xov /XTJ iyxeZafrai vTto&rjxas fj xXrjoovvfHBV rj
diaJoxtov ovofia xoli naga xaiv owaXXafcavxaiv eis avxoie iyygd<pois ysvofiivois.

CAPDT III.
"Eovoi 8i oi ix xov avxov xmv a(>yvf)OTToaia>v otaftaxetov, i Taov Si xal oi awaXXdxxai xas oftolas

xa Qfiiota. Si avxol-i cpv/.nx&tjaeicu

ttai ini[] [rali] xdiv
(litxt
xj
<6vxo>v avvaXXaxxcHv pxal yptataxovvxtov avxols,
,
it-slvat xolt dvdyovow % xxi
fiovXoftdvoie xav
xtxi ivayofitrois
ivayofitrois fiovXoftdvoie,
xav ftf}
ftf} xoit
xoit ovftfloXrtioS
ovftfloXrtiotSvnofrrxrjs
vnofrr.xrjs4/iydgsxat
4/iydgsxatfiVT}ftr}
fiVT}ftr}t
o/ttoi
xtvelv euytayus,
a.9 q-iioei xols idiv aQyvgonQaxcov xai rcov avufiaXXdvxoiv avxols avvaX- 10
p fris
j g
/
y
tiV
Stxov
ai l?x
l?xtiV
*T<i raiv
raiv vareocop
vareocop idj
idj %oovio
%oovio Sr]?^>i6ri
Sr]?^>i6ri SnvEiardiv
SnvEiardiv xr,v
xrv nQoxiftrirtiv
aStxov
Xa.yp.aaiv inoftivae, xai
*T<i
Qfi
yao ivyxdvst xnl irte ia>v tjfitregcov XQVO}V Oixaioavv^S aXX6r(Jiov, roie ftiy elsoyiiaS xaiv iSitoy
a&cu ngayituxaJv, TOiS 6'i ^oeadJTOvvrae xols dXXoxgioiS ivxQvyav

CAPUT IV.

Kaxtiro Si xjj r;usxdQq ntgl avxovs iatxovglq 7i$osx(&e/iev. intiSij yaQ xois jtng aixav
ytvofiivoit
cvvaXXayfiaai ocptSga o veagoS r,u.wt> tofiol dv&iaxaxai, 6 na-Qaxt)^i<6tuB%>ot xols eieQytxaS firj xwotiv xaxa
xdtv n^io.(iivoiv xtvd zinQa xdiv xQEtoaxoivxcop, noiv dv oi nocoxoxvnot ^fcocmu dnooot Sta xfte iv.axdatan
a.no!iti%\tu)<siv {OTXCQ avxols narv xa&tcxrtxe yofrrtxor, 8ta xo xovt ayuQaCflvxas a>* fx xtvos ffrovs xai
peftanoxds fyjxtlv xai xr,v d/.Xrjv eavxdis daydXnav nsQinoteiafrui, al-xolt Si xovro ftijxs f&os ftrjxt xrtv
taxeiav xa>v avvaXkayftdxcov ixfiaoiv avyxatQtiv), d'eonito[iev Stii xov naQovxot &t(ov TtQayftaxixov xvixov
xax' iStxrjv avxole Stooftevov tptXoxtfiinv ftij Svva/it'rt]v cr'^q n%osc6ntp q (it&oSlco n cc>fimtiw ij inxxrfiti- 20
ftaxt na.vxtl.dJS dpuo&iv, xoiavtrjt avxovt xe xnl xoiit aixwv avva/.Xdxxas, fjrlxa xax avituv dycoyas xivoioi,
noovofiiai anoXaveiv iv xa} int^ijxtTv xe xni Sicoxeiv xd TCQayunxa, itp ole avxoT; 6 XQ^fot jiagdxti itQoxtr
firtatvt onolnv 7106 ifjt Tj/itregns iaxov vofio&EOias, anxe aviovt ftfj (laQovfiivovi xfj dnoSci^ei T^C xa>v
X^etoaxovvxtov ixaxdactot, lintQ /urj SviT^aiai naoa xov TtQmxoxvnov xo ixavbv vnofiiivtti, ^aifeTV xaxa xtHv
ixnoiTj&tvxtov iri ixeivoiv nonyftatiuv xnl d^ iSix>,S 1} yevixrfi vnofrtjxr^e avxoit vjioxitftevcov, ttp o>v, xa&a 25
tiorjxai, jtQoysviaxtQa xcov aXXtav Savttaxuv sxovat dixaia. oiofts&a yaQ xd x( npottftqfidrqi aioftaxthp xal
xols aviajy ovvaXXdxxan nnQcy,o}iiva tii xhtv xoivi\v avvxiivtiv BvtQytolav, ola aixuv ovx oXlyon xiaiv, dXXa
xoXi Iv nuojj axtSbv TJ noXtxna yivofUvott awaXkdyfiaaiv vnovQyovvxcov.

CAPUT V.
Kal xovxo Si avxois TtttQaaxeiv aijotoi avveiSoutv, wtxt r,vixa dv xiuiv ijtdyioat dlxat xnl tit xrjv
trfi itxaxjjfiot(iias i>fto).oyCav ovvtXaivaivxat, /*;} unaixtio&ai iyyiae, d).la agxtiv xr,v aixaJv ini xoixip yivo 30

sint ncc minorem quam publica inslrumenta vim habeant, cum non securiias iis desit, sed sola forma.
JNcc ullum supplicaniibus praciudicium inde fiat, quod non insunt hypothecae aut heredum succcssorumve
nomen in scriptis a conlrahentibus cum ipsis composilis.
III. Habebunl autem qui ex eodcm sunt argentariorum corpore, aeque aulem eliam contrahentes,
quando simitcs advtrsus illos actiones movent, faculialem, si qui defunctorum hcredes propter inopiam
non habuerint, debitores vero reliquerint, aut res aliquae quae ad tltos perlinueranl depositae vel hyvothecae
nomine obligulae apud aliquos inveniantur, movendi adversus illos compelenles acliones et cx illis satisfactionem stbi parandi. Similia auiem eis servabuntur etiam in conlrahcnles viventcs eorumque debitores,
ut liccal acloribus aut etiam reis, si velmt, eliamsi in inslrumentis hypolhecae nulla mentio insit, hypothecarias tamen aclioncs movere, guippc quae natura argenlariorum eoittmque qui cum ipsis contrahunt
contraclus sequantnr, et habere in posteriores lempore crcdilores praerogalivnm. Iniustum enim est et a
nostroittm lemporum iustitia aticnum credilores rebus suis privari, debilorcs atienis luxuriari.
IV. Sca etiam illud noslro in eos patrocinio adaimiis. Quoniarn enim factis ab ipsis contractibus vehemaiter novdla noslra Ux repugnat, quae vetat credilores adversus eos, qui aliquid a debitoribus
emcrint, prius agere, quam principales debitores pcr cessionem bonorutn inopes esse constel [quod iis sane
molestum est, iaeo quod ementcs ex quadam consueludine et fideiussores quaentnt et aliam sibi sccuritatem
parant, ipsis vtro id neque consueiudo neque couftciendorum contraciuum celeritas permittit), sandmus
per pracsentem sacram pragmaticam formam speciali ipsis datam beneficio, quae atteri personue vel
collegio vel corpori vel condicioni nullo modo competere poUst, et ipsos et qui cum ipsis contrahunt,
quando adversus ipsos actiones instilnant, luli privilegio uti in inquirendis persequendisque rcbus, in quibus
eis lempus praerogativam praebel, quale anU noslram legislationem habuerunl, ut non gravali probatione
bonorum cessionis a debiloribus factae, nisi a principalibus satisfactionem conseqni poluerint, couveniant
res ab illis alienatas et ex spcaali vcl generali hypoiheca ipsis obnqxias, in quibus, ut dictum est, antiqnius cetcris creditoribus ius habent. Exislimamus cnim ea, quae dicto argcnlariorum corpori el iis qui
cum eis contrahunt concedunlur, ad conimunem salutcm confare, ideo quod illi contractibus non paucis
quibusdam, sed in uuivasa fere republtca faclis serviunt.
V. Atque etiam hvc iis pelenlibus concedcre constilxiimus, ut quando quibus litem inferant el ad
promissionem decimae paiiis cogantur, non exigantur ab iis fideiussiones, sed sufficiat ipsorum de hac re

1 01% iXdxxova M | StoiOrje Zachariar] ivoiarji Al

| 3 nap avxatv cum Srrimgtra vnlg. | 8 xais del. Zachariae | tjovxotv M \ \\ vaxtoov M, corr. Scrimger \ 14
&
M corr. Serimgtr \ 15 yinobivouoi] nov.

IVe. 1 1 19 TWTTOI Mk] vofiov Ma \ 23 onoiav Zachariat] vnolct M \ 2S nuot M \ 30 Stxaxofioi^iae 3 /

(idrtn 7G6, 3. 6).

Ed. VII 57

766

FORMA PEAQMATICA

ftivtjv xaxd&eatv, ota aicov ovxetv vneo iavrcov nKtxavea&ai, otv f\ itiaxts xal ineo ixdqoiv dpxal vofti^excu
HQ68T]XOV OV, cii ai ru> vdftto inonsaovvrat, ovSiv nvxovs tuwtXr^aei. xb iyyvqxrjv (ii\ naqaayjiiv, nXXa xni ovxas
Kctxa&jaovat xr,v rijt Ssxixxfjfiotpias noivrjv, wsneo xnl 01 itdyovrss avxdit xai ttQos ye oi TXOQ avxatv lva~
yofisvoi inJi ofiotate inoxe&riaoixai noipais. xavxije xal fiovijs rrs diacpOQas ini xnvxm xca xtyaXaicp ovatjt,
oisxe, xafroTiEQ fftngoa&BV tTgrjrat, TO*S ix xov avax^ftaxos xcov aQyvgortQaxdiv ivayovoi ir\v xuv iyyvfjxuf 5
Soatv ini r j StxairjfioiQia ttax' iStxqv rjfidiv xtva tpiXoxtfiiav Qvyxaxaigria&an

CAPUT VI.

'Enti$T) Si xal rb tie StacpoQa xots ixdxas iXxea&at Sixaaxrjgia (xai fiaXtaxa itXelcxovi S%ovtat awaiDJtxxas, xai ola. ovfiflaivet oXiyovs evyvtofiovas) ov fiovov avxols f}Xa(ii]Vy akla. xal xoli xotvois nqayfiaatv
dfinoSiOfia tfiosiv evgiaxarat, xai iv rovxcp xu jicpsi xijv nQoxioav Tjutov nepi aixovs pt/uovpe&a i%QOfirj&eiav
xai nagaxeXevofiefra alxois thai iStxovS Stxaaxde, e'ixe ivdyovaiv sixe ivayoivxo, TTJV XB arjv loyiotrjxa xal 10
IHXQOV xbv ir2o6xaxov xofirjxa xoiv &tiaiv fjfiuiv Aagytxtovaiv, anb vnaxaiv xai nnxolxtov, wixe naqa
&axdg(p rovxotv xai xtvtj&tjoofievae pexav avxcov TS xai ixioatv oiasovv Sixat q xal ijSt) nttQa tols ngortQOv
avxoie 7Z(*(> Tjftcov deSo/ievoie dtxaaxaXs tlxa anofitdJaaoiv ivaQ%&elaa.S axontio&at, xai aivxouoy xal xoii
r,fttxegoie vofwis cvftflaivov 8e'xeo&ai iztQat, xai rovs txera xrjs xdiv noat-m>pla>v xQifirfi dnaXXnxiOfiivovt
oxoXd^etv xip oixtico ijiiitjSevfiaxi, xoaovxov XB Bvyrtofioviaxeoov tpsQca&ai neoi xa xtov imjxocov avvaXXar 1S
ytxaxa., oaov 17 aixol ijxxovos ayvtaftoavvrti miQaivxai fj (oi) ayrto/ioveiv intxeiQolvzes ov avyxagovvxcu
dSixovs avxols innpepeiv fiXdfias.
CAPUT VII.
idXX intlntQ fjfuv xal aXXov nva ruv SoXeQcHv av&gdiitcov ipavegaaav BoXov anayyelXavxtS, a>
xtvBS fiev davtKjdfievoi rj Savtit,6u.Bvoi nttQa xdiv tx xov tipr,fte'vov avaxrjftaxos xor,uaxa fjyopaoav rj dyooaovot xx^atv dxivqxov ovoftaxt xav oixticov ya/iexd>v tj akXoiv xivav negi avxovs 6vxo>v ngbt ne^ty^affjy 20
Tr,s ytvixijt ino&nxqs xobv ovxsav avxoit xai iaoftivav ngayfidxtuv, xivis Si xd iavxols xexQetoaxrjfidva naoa
xoiv V7ttvd"vva)v avaXaupdvovxti rj iv %Qrtfiamv fj iv axivrjxois nooioXov xois ngdyftaatv ovx eie XStov jrooeconov, dXXa xa&d eipr]xai f} **'s xb xd>v. cvnjiiovaajp 7} avyysvwv xi^y xoiavxrjv xaxafioXrjv r\ txyfitoTttw t}
TiQaOiv yivta&at Tiaqa xatv inotptiXovxtav jtagaaxevd^ovaiv, aitxa Sia xr,e xoiavTTi pa&oSov ixsivovs ftsv
dnoolnv nQotoxhO&ai, xovs Si ix xov tigrjfidvov xdtv dpyvgongnxdiu GiOftaxeiov aveayixaS xvyxavovxat firj 25
8vvaa&at ixaivoiS ivdystv, fc^be ovs ov Soxovai jianoirrxivai awdXXayfta, xni iv xovxqi xq> xt<p<tXalq> Zarjv
tpiXoxiulav xdis xs doyn^onQdjatt xois T xax avxcov ofioias vnofriatis xtvovai nagtxovxes xtXsvafitv, a>ite,
ti 8eixd~eiT] xaiv inoyiEiXovxcov