1

KUANTITI ASAS DAN KUANTITI TERBITAN

1.1

BASE QUANTITIES AND DERIVED QUANTITIES

1 Kuantiti fizik ialah kuantiti yang boleh diukur.

A physical quantity is a quantity that can be measured.

Kuantiti fizik
Physical quantity

Kuantiti

Kuantiti
quantity

quantity

2 Kuantiti asas:
A base quantity:

3 Terdapat lima kuantiti asas dalam Unit Sistem Antarabangsa (unit S.I.).
There are 5 base quantities in the International System of units (S.I. units).

Kuantiti asas

Simbol untuk kuantiti asas

Unit S.I.

Simbol untuk Unit S.I.

Base quantity

Symbol for base quantity

S.I. Unit

Symbol for S.I. Unit

meter
metre

kilogram

kg

saat
second

ampere

Kelvin

Panjang
Length

Mass
Jisim

Masa
Time

Arus elektrik
Electric current

Suhu
Temperature

4 Kuantiti terbitan:

A derived quantity:

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 2

9/9/13 5:44 PM

 5 Tentukan unit terbitan untuk kuantiti terbitan yang berikut.

Determine the derived unit for the following derived quantities.
Kuantiti terbitan

Hubungan dengan kuantiti asas

Derived quantity

Relationship with base quantity

Luas
Area

Luas = panjang panjang

Kuantiti terbitan
dari unit asas
Derived unit from
base units

Area = length length

m m = m2

Isi padu

Volume

Ketumpatan

Halaju
Velocity

Halaju =

sesaran
masa

Velocity =

displacement
time

Pecutan

Berat
Weight

Momentum
Momentum

Tekanan
Pressure

Daya
Force

m
= m s1
s

m s1
= m s2
s

Berat = jisim pecutan graviti

Weight = mass gravitational

acceleration

Momentum = jisim halaju

Momentum = mass velocity

Tekanan =

daya
luas

Daya = jisim pecutan

Pressure =

force
area

Force = mass acceleration

kg m s-2

kg m s-1

kg m1 s2 ; N m2 ;
pascal (Pa)

kg m s-2

3
Kuantiti terbitan

Hubungan dengan kuantiti asas

Derived quantity

Relationship with base quantity

Kerja
Work

Kuasa
Power

Tenaga kinetik
Kinetic energy

Tenaga
keupayaan graviti
Gravitational
potential energy

Cas
Charge

Voltan
Voltage

Rintangan
Resistance

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 4

Kerja = daya sesaran

kerja
masa

Kuantiti terbitan
dari unit asas
Derived unit from
base units

Work = force displacement

kg m2 s-2 ; joule (J)

work
time

kg m2 s-3 ; watt (W)

Tenaga kinetik
1
=
jisim (halaju)2
2

Kinetic energy
1
mass (velocity)2
=
2

kg m2 s2 ; joule (J)

Tenaga keupayaan graviti

= jisim pecutan graviti tinggi

Gravitational potential energy

= mass gravitational
acceleration height

kg m2 s2 ; joule (J)

Cas = arus masa

Charge = current time

A s ; coulomb (C)

Kuasa =

Voltan =

kerja
cas

Rintangan =

voltan
arus

Power =

Voltage =

work
charge

Resistance =

voltage
current

J C1 ; volt (V)

V A-1 ; ohm ()

9/9/13 5:44 PM

4
IMBUHAN DAN BENTUK PIAWAI

1.2

PREFIXES AND STANDARD FORM

1 Beberapa kuantiti fizikal mempunyai nilai yang sangat kecil atau sangat besar.
Some physical quantities have very small or very large values.

2 Untuk mengendalikan nombor tersebut dengan mudah, imbuhan dan notasi saintifik diwujudkan.
To handle such numbers more easily, prefixes and scientific notations have been developed.

3 Imbuhan dikaitkan dengan unit S.I. untuk mengungkapkan beberapa nilai yang tertentu.
Prefixes are attached to S.I. units to express these values.

4 Jadual imbuhan/Table of prefixes:

Imbuhan

Simbol

Nilai

Imbuhan

Simbol

Nilai

Prefixes

Symbol

Value

Prefixes

Symbol

Value

tera

1012

senti/centi

10-2

giga

109

mili/milli

10-3

mega

106

mikro/micro

10-6

kilo

103

nano

10-9

desi/deci

10-1

piko/pico

10-12

Contoh/Examples
1 Untuk menukar dari imbuhan kepada nombor biasa, darabkan dengan nilai imbuhan itu.
To convert from prefixes to normal number, multiply with the value of the prefixes.

(a) 4 Gm =

(b) 260 mg =

2 Untuk menukar dari nombor biasa kepada imbuhan, bahagikan dengan nilai imbuhan itu.
To convert from normal numbers to prefixes, divide by the values of the prefixes.

(a) 325 s =

(b) 12 800 000 m =

Ms

km

3 Untuk menukar dari satu imbuhan kepada satu imbuhan yang lain, tukarkan kepada unit yang asal,
kemudian baru tukar kepada imbuhan yang diminta.
To change from one prefix to another prefix, change the prefix to the original unit, then only change it to the
requested prefix.

(a) 3 060 kg =

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 5

Tg

(b) 2 430 m =

cm

9/9/13 5:44 PM

5
5 Bentuk piawai boleh diungkapkan dalam A 10n di mana 1 A 10 dan n ialah integer.
Standard form can be expressed in the form A 10n where 1 A 10 and n is an integer.

Tuliskan kuantiti fizik yang berikut dalam bentuk piawai.

Write the following physical quantities in standard form.

Kuantiti fizik/Physical quantities

Bentuk piawai/Standard form

Ketumpatan aluminium = 2 700 kg m-3

2.7 103 kg m3

Density of aluminum = 2 700 kg m-3

Jarak planet Merkuri dari Matahari = 57 850 000 km

Distance of Mercury planet from the Sun = 57 850 000 km

Kelajuan cahaya = 380 000 000 m s-1

Speed of light = 380 000 000 m s

Unit jisim atom = 0.000 000 000 000 000 000 000 000 001 66 kg
Atomic mass units = 0.000 000 000 000 000 000 000 000 001 66 kg

Cas satu elektron = 0.000 000 000 000 000 000 16 C

Charge of an electron = 0.000 000 000 000 000 000 16 C

6 Kuantiti fizik yang ditulis dalam suatu unit boleh ditulis dalam unit yang lain.
A physical quantity that is written in a certain unit can be rewritten in another unit.

Contoh/Examples
(a) 1 cm2 =

m2

(b) 80 km j1 =

1 cm

1 cm = 1 cm 1 cm

= (1 102)m (1 102)m

= 1 104 m2

80 km
1j
80 103 m
=
3 600 s
= 22.22 m s1

80 km j1 =

1 cm

m s1

1 j = 3 600 s

Tuliskan kuantiti fizik berikut dengan unit yang diberikan./Write the following physical quantities in the unit given.
(a) 1 m2 =

cm2

(d) Kelajuan sebuah kereta/Speed of a car

(b) 5 m3 =

cm3

(c) 1 000 cm3 =

1.3

= 120 km j1 =

m s1

(e) Ketumpatan ais/Density of ice

m3

= 0.9 g cm3 =

kg m3

KUANTITI SKALAR DAN KUANTITI VEKTOR

SCALAR QUANTITIES AND VECTOR QUANTITIES

1 Beberapa kuantiti fizik digunakan untuk menggambarkan pergerakan sesebuah objek.

Some physical quantities are used to describe the motion of objects.

2 Kuantiti-kuantiti ini dapat dibahagikan kepada dua kategori:

These quantities can be divided into two categories:

Kuantiti fizik
Physical quantity

Kuantiti
Scalar

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 6

skalar
quantity

Kuantiti
Vector

vektor
quantity

9/9/13 5:44 PM

6
3 Dua kategori ini boleh dibezakan antara satu sama yang lain melalui definisi yang jelas:
These two categories can be distinguished from one another by their distinct definitions:

i. Kuantiti skalar/Scalar quantity

Seorang budak perempuan berjalan sejauh 4 meter./A girl walks 4 meters.

Magnitud:

Arah:

Magnitude:

Direction:

ii. Kuantiti vektor/Vector quantity

Seorang budak perempuan berjalan sejauh 4 meter ke Timur.
A girl walks 4 meters East.

Magnitud:

Arah:

Magnitude:

Direction:

4 Kuantiti skalar merupakan kuantiti fizik yang mempunyai

A scalar quantity is a physical quantity which has

sahaja.
only.

Kuantiti vektor merupakan kuantiti fizik yang mempunyai kedua-dua

dan

.
A vector quantity is a physical quantity which has both

and

Contoh/Examples
Pertimbangkan kuantiti-kuantiti yang disenaraikan di bawah. Kategorikan setiap kuantiti sama ada kuantiti
vektor atau kuantiti skalar.
Consider the following quantities listed below. Categorise each quantity as being either a vector quantity or a scalar
quantity.
Kuantiti/Quantity

Kategori/Category

5m
30 cm s1, Timur/East
5 km, Utara/North
20 C
256 bytes
4 000 kalori/calories

1 Contoh-contoh bagi kuantiti skalar adalah/Examples of scalar quantities are:

2 Contoh-contoh bagi kuantiti vektor adalah/Examples of vector quantities are:
.

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 7

9/9/13 5:44 PM

7
PENGUKURAN

1.4

MEASUREMENT

1 Pengukuran adalah proses untuk menentukan nilai sesuatu kuantiti fizik dengan menggunakan alat saintifik.
Measurement is the process of determining the value of a physical quantity using scientific instruments.

2 Meter (m), kilogram (kg) dan saat (s) adalah tiga unit asas untuk mengukur
dan

masing-masing.

The metre (m), the kilogram (kg) and .the second (s) are three basic units for measuring
and

respectively.

Mengukur panjang / Measuring length

1 Panjang sesuatu objek boleh diukur dengan menggunakan pembaris meter, angkup vernier atau tolok skru
mikrometer.
The length of an object can be measured by using a metre rule, vernier callipers or micrometer screw gauge.

2 Kesesuaian alat ini bergantung kepada panjang yang diukur dan ketepatan yang diperlukan.
The suitability of the instrument depends on the length to be measured and the accuracy required.
Alat pengukur

Senggatan terkecil

Measuring instrument

Smallest scale division

Pembaris meter / Meter rule

Angkup vernier / Vernier callipers
Tolok skru mikrometer / Micrometer screw gauge

(Senggatan terkecil pada alat pengukur menunjukkan kepekaan sesuatu alat)

(The smallest scale division on the measuring instruments shows the sensitivity of the instruments.)

(a) Pengukuran menggunakan pembaris meter

Measurement using a metre rule

Pembaris meter memberikan bacaan dalam ketepatan

A metre rule gives readings to an accuracy of

cm.
cm.

Latihan/Exercises
Ukur dan tuliskan setiap yang berikut./Measure and write each of the following.
(i)

Lebar/Width =
Panjang/Length =

(ii)

cm

Berdasarkan rajah, panjang objek =

Based on the diagram, the length of the object =

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 8

9/9/13 5:44 PM

8
(iii)

Pensel/Pencil

Sesiku
Set square

cm

Berdasarkan gambar rajah, diameter pensel =

Based on the diagram, the diameter of the pencil =

(b) Pengukuran dengan menggunakan angkup vernier/Measurement by using vernier callipers

1 Angkup vernier digunakan untuk mengukur/A pair of Vernier callipers is used to measure:
(a) kedalaman/ depth
(b) dimensi luar/ outer dimensions
(c) dimensi dalam / inner dimensions
2 Angkup vernier memberikan bacaan dalam ketepatan

cm

A pair of Vernier callipers gives readings to an accuracy of

cm.

Ekor
Tail

Skala utama
Main scale

Skala vernier

cm
0

2
0

Vernier scale

3
5

Skru pemutar

10

Screw

Rahang luar
Outside jaw

Rahang dalam
Inside jaw

3 Angkup vernier mempunyai dua skala:

dan

A pair of Vernier callipers has two scales:

and

4 (i) Panjang skala vernier =

cm/Length of vernier scale =

(ii) Skala vernier boleh dibahagikan kepada

The vernier scale is divided into

cm

bahagian
divisions

(iii) Panjang untuk senggatan terkecil oleh skala vernier =

Length of the smallest scale division of the vernier scale =

(iv) Panjang untuk senggatan terkecil pada skala utama =

Length of the smallest scale division of the main scale =

(v) Perbezaan antara senggatan terkecil oleh skala utama dan senggatan terkecil oleh skala vernier
=
The difference between the smallest scale division of the main scale and the smallest scale division of the
vernier scale =

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 9

9/9/13 5:44 PM

9
Latihan/Exercises
Apakah bacaan yang ditunjukkan oleh angkup tersebut?/What are the readings shown by the callipers?
1
2
cm

cm

2
0

2
5

10

3
10

Bacaan/Reading
Bacaan/Reading =

(c) Ukuran dengan menggunakan tolok skru mikrometer

Measurement using a micrometer screw gauge

Spindal

Kunci

Anvil

Racet

Bidal (skala vernier)

Sleeve (skala utama)

Spindle

Lock

Anvil

Ratchet knob

Thimble (vernier scale)

Sleeve (main scale)

mm
01

40
35
30
25

1 Tolok skru mikrometer digunakan untuk mengukur objek yang sangat kecil sehingga 0.01 mm
(Ketepatan dalam

mm)

A micrometer screw gauge is used to measure very small objects to 0.01 mm. (Accuracy of

2 (a) Skru dalam spindal mempunyai jarak benang atau senggatan

The screw in the thimble has a thread distance or pitch of

mm.
mm.

(b) Apabila bidal dipusing satu pusingan lengkap, rahang bergerak dalam jarak
When the thimble is turned one complete rotation, the sliding jaw moves a distance of

3 (a) Skala bidal mempunyai

The scale on the thimble has

mm.
mm.

bahagian (senggatan).
divisions.

(b) Satu bahagian di atas skala bidal menunjukkan

One division on the thimble scale represents

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 10

mm)

.
.

9/9/13 5:44 PM

10
Latihan/Exercises
Tuliskan bacaan tolok skru mikrometer yang ditunjukkan di rajah bawah.
Write down the readings of the micrometer screw gauges shown in the diagrams below.

(a)

(b)
mm

0 1

(c)
mm
0 1

5
0

mm

0 1

20

45

45

25
15

40

Latihan/Exercises
Lengkapkan jadual di bawah./Complete the table below.
(a)

Kuantiti fizik/Physical quantity

Alat pengukur/Measuring instrument

Lebar sebuah meja

Diameter dalam paip air kuprum
Ketebalan wayar
Jarak seorang atlit
melempar
Diameter sebatang paip
Ketebalan duit syiling 50 sen
(b)

Panjang/Length

Alat pengukur/Measuring instrument

4.5 cm
1.94 cm
6.72 cm
3.55 mm

Mengukur Jisim/Measuring Mass

Jisim suatu objek boleh diukur dengan menggunakan
The mass of an object can be measured by using a

atau
or a

.
.

Mengukur Masa/Measuring Time

Masa diukur dengan menggunakan

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 11

./Time is measured by using a

9/9/13 5:44 PM

11
1.5

KEJITUAN, KEPERSISAN DAN KEPEKAAN

ACCURACY, CONSISTENCY AND SENSITIVITY

Kejituan

Accuracy

1 Kejituan dalam ukuran ialah betapa hampir sesuatu

itu

Accuracy in measurement is the

value to the

2 Ukuran yang mempunyai peratusan ralat yang sangat kecil mempunyai

A measurement with a smaller percentage error has
a

Kepersisan

Consistency

1 Kepersisan ialah kemampuan sesuatu alat pengukur untuk mengukur kuantiti dengan sedikit atau tiada
sisihan relatif dalam bacaan yang diperoleh.
Consistency is the ability of a measuring instrument to measure in a consistent manner with little or no relative
deviation in the readings obtained. The repeated measurement will produce almost the same reading.

2 Pengukuran dengan sisihan relatif yang lebih kecil mempunyai kepersisan yang lebih tinggi.
A measurement with a smaller relative deviation has a higher consistency.

Latihan/Exercises
Dalam pertandingan menembak, tiga orang peserta A, B dan C masing-masing melepaskan enam tembakan
pada sasaran. Bandingkan kejituan dan kepersisan tiga penembak ini.
In a shooting competition, three participants A, B and C each takes six shots at a target. Compare the accuracy and
the consistency of the three shooters.

A
B

Kepekaan
Sensitivity

1 Kepekaan ialah kebolehan sesebuah alat untuk mengesan

kuantiti fizik yang diukur.
Sensitivity is the ability of an instrument to detect

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 12

dalam sebarang
in the physical quantity being measured.

9/9/13 5:44 PM

12
2 Alat pengukur yang lebih sensitif dapat
A more sensitive measuring instrument is able to (a) mengesan perubahan yang

sangat kecil dalam kuantiti fizik yang diukur

detect very small changes in the physical quantity that is being measured (b)
bertindak balas dengan cepat kepada perubahan dalam kuantiti fizik yang diukur
respond more quickly towards changes in the physical quantity that is being measured

3 Alat pengukur yang mempunyai senggatan

adalah lebih peka.

A measuring instrument which has

scale divisions is more sensitive.

Contoh/Examples
Senaraikan perbezaan antara dua alat pengukur yang berikut.
List the differences between these two measuring instruments.

Pembaris meter/A meter rule

cm
0

Pita pengukur/A measuring tape

cm
0

Pembaris meter

Pita pengukur

A meter rule

A measuring tape

Bilangan senggatan per cm

Number of divisions per cm

Senggatan skala terkecil

Smallest scale division

Kepekaan
Sensitivity

RALAT RAWAK DAN RALAT SISTEMATIK

RANDOM ERRORS AND SYSTEMATIC ERRORS

Semua ketidaktentuan eksperimen (ralat) adalah disebabkan oleh sama ada

.
All experimental uncertainties (errors) are due to either

or

Ralat Rawak
Random Errors

1 Ralat rawak ialah ketidakpastian dalam pengukuran yang disebabkan oleh:

Random errors are uncertainties in the measurement due to:

(a) pemerhati/the observer (b)

keadaan sekeliling/the surroundings
(c) alat-alat/the instruments
2 Apabila kuantiti diukur untuk beberapa kali, ralat rawak akan menyebabkan bacaan menjadi lebih besar
atau lebih kecil daripada bacaan sebenar.
When a quantity is measured a few times, random errors will cause the readings either to be larger or smaller
than the actual values.

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 13

9/9/13 5:44 PM

13
3 Contoh bagi ralat rawak:

Ralat paralaks
Parallax error

Examples of random errors:

(a) kesilapan pengukuran yang berlaku apabila seseorang membaca bacaan

skala dari kedudukan mata pada alat yang salah (

measurement error that happens when one reads a scales reading from a wrong
position of the eye or instrument (

Kedudukan mata yang betul sepatutnya berada

The correct position of the eye should be

(i)

cm

.
2

Penjelasan/Explanation:
(pandangan pemerhati tidak
berserenjang dengan skala
instrumen yang sedang dibaca)
(the view of the observer is
not perpendicular to the scale
of the instrument that is being
read)
Cara yang betul untuk
membaca skala pembaris
ditunjukkan dalam rajah. Mata
mesti diletakkan tegak di
atas tanda pada skala untuk
mengelakkan ralat paralaks.
The correct way to read the
scale of a ruler is shown in
the diagram. The eye must
be placed vertically above the
mark on the scale to avoid
parallax error.
Y

(ii)

(iii)

Mata
Eye

Mata
Eye
Merkuri
Mercury

Air
Water

(b) kesilapan yang dibuat apabila membaca skala suatu alat

the error made when reading the scale of an instrument

(c) kiraan bilangan ayunan yang salah dalam sistem yang bergetar
a wrong count of the number of oscillations in a vibrating system

(d) tekanan yang tidak konsisten semasa merapatkan rahang tolok skru
mikrometer (Contoh: apabila mengukur diameter dawai)
inconsistent pressures applied when closing the gap of a micrometer screw gauge
(Example: when measuring the diameter of a wire)

(e) perubahan dalam persekitaran semasa eksperimen (Contoh: perubahan

suhu yang mana ia telah dianggap malar)
changes in the surroundings during an experiment (Example: the change of
temperature which has been assumed to be constant)

4 Ralat rawak boleh dielakkan (atau dikurangkan) dengan

(mengambil beberapa bacaan) dan

Random errors can be eliminated (or reduced) by

several readings) and

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 14

(taking
.

cm

Ralat paralaks boleh

menghasilkan bacaan yang
lebih besar atau lebih kecil
daripada nilai sebenar.
Apabila kedudukan mata
berada pada
Parallax errors can produce
readings that are bigger or
smaller than the actual value.
When the position of the eye
is at
X bacaan akan menjadi lebih
besar daripada nilai sebenar.
the reading will be greater
than the actual value.
Z bacaan akan menjadi lebih
kecil daripada nilai sebenar.
the reading will be smaller
than the actual value.
Y tiada apa-apa kesilapan
paralaks.
there will not be any
parallax errors.
Seorang pemerhati yang cekap
akan mendapat bacaan tanpa
atau dengan ralat paralaks
yang kecil.
An efficient observer will get
readings without or with small
parallax errors.
Ketiadaan ralat paralaks
semasa menggunakan
ammeter/voltmeter
menggunakan cermin di bawah
penunjuk akan memastikan
bahawa imej jarum tidak boleh
dilihat semasa ukuran.
No paralax when using an
ammeter/voltmeter using a
mirror under the pointer will
ensure that the image of the
pointer cannot be seen during
measurement.

9/9/13 5:44 PM

14
Ralat Sistematik

Systematic Errors

1 Ralat sistematik ialah ketidakpastian dalam pengukuran disebabkan oleh:

Systematic errors are uncertainties in the measurements due to:

(a) pemerhati
the observer

Contoh/Example:
(i) masa tindak balas (menggunakan jam randik, dll.)
reaction time (using stopwatch, etc.)

(ii) rabun jauh atau rabun dekat (eksperimen cahaya, dll)

short-sightedness or long-sightedness (light experiments, etc)

(b) persekitaran
the surroundings

Contoh/Example:
Andaian nilai pecutan disebabkan oleh graviti, 10 m s2, adalah tidak tepat jika nilai g di tempat di
mana eksperimen dijalankan berbeza dari 10 m s2.

Assuming the value of the acceleration due to gravity, 10 m s2, is inaccurate if the value of g at the place
where the experiment is carried out differs from 10 m s2.

(c) alat-alat
the instruments

(i) ralat sifar

zero error

Contoh/Example:
pembaris meter yang telah rosak atau haus di hujungnya
a metre rule which has worn ends
cm

bacaan angkup vernier atau tolok skru mikrometer

ditutup.
the reading of vernier callipers or micrometer screw gauge is
closed.

walaupun rahang telah

even when the jaws are

ammeter dan voltmeter yang tidak menunjukkan bacaan sifar walaupun terputus dari litar.
an ammeter and a voltmeter which do not show zero reading even when disconnected from a circuit.

penimbang yang jarumnya tidak menunjukkan bacaan sifar walaupun tiada objek yang
diletakkan di atas penimbang itu.
a balance which does not show zero reading even when no object is being placed on it.

(ii) kesalahan dalam alat

fault in the instrument

Alat-alat ditentukurkan dalam kilang dalam keadaan suhu dan tekanan atmosfera tertentu.
Kadangkala alat-alat ini digunakan dalam keadaan fizikal yang berbeza.
Instruments are calibrated in the factory under specific temperature and atmospheric pressure. Sometimes
these instruments are used under different physical conditions.

Contoh/Example:
panjang angkup vernier keluli akan berubah apabila suhu berubah.
the length of a steel vernier callipers will change when temperature changes.

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 15

9/9/13 5:44 PM

15
2 Ralat sistematik tidak boleh dielakkan dengan mengambil beberapa bacaan menggunakan alat yang sama,
pemerhati yang sama atau alat yang sama.
Systematic errors cannot be eliminated by taking several readings using the same instrument, same observer or
same instrument.

3 Ralat sistematik boleh dielakkan dengan cara/Systematic errors can be eliminated by

(i) menggunakan alat yang
(ii) mengambil ukuran dengan

/ using

instruments

/ taking measurements

Ralat Sifar untuk Angkup Vernier

Zero Error for Vernier Callipers
cm

(a)

(c)

cm

10

10

Ralat sifar/Zero error =

Penerangan : Ralat sifar ==

Explanation

(i) Ralat sifar/Zero error =

cm

cm

10

Ralat sifar/Zero error =

(b)

Zero error

10

(ii) Bacaan sebenar =

Ralat Sifar untuk Tolok Skru Mikrometer

Zero Error for Micrometer Screw Gauge

(a)

(c)
mm

5
0
45

Ralat sifar/Zero error =

mm

5
0
45

(i) Ralat sifar/Zero error =

(b)
mm

0
45
40

Ralat sifar/Zero error =

mm
0 1

0
45
40

(ii) Bacaan sebenar =

The correct value =

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 16

9/9/13 5:44 PM

16
1.5

KAJIAN SAINTIFIK

SCIENTIFIC INVESTIGATIONS

Proses kajian saintifik adalah seperti ditunjukkan di bawah:

The process of scientific investigation is shown as below:

Pernyataan masalah

Inferens

Problem statement

Inference

Hipotesis
Hypothesis

Pemboleh ubah/Variables
Pemboleh ubah dimanipulasikan
Prosedur

Manipulated variable

Senarai bahan dan radas

Procedure

Pemboleh ubah bergerak balas

List of materials and apparatus

Responding variable

Pemboleh ubah dimalarkan

Constant variable(s)

Pemerhatian

Analisis

Perbincangan

Kesimpulan

Observation

Analysis

Discussion

Conclusion

Eksperimen
Experiment

Bandul ringkas / Simple pendulum

Inferens
Inference

Hipotesis
Hypothesis

Tujuan eksperimen
Aim of the experiment

Panjang bandul ringkas mempengaruhi tempoh bandul ringkas

The length of a simple pendulum affects the period of the simple pendulum

Jika panjang bandul ringkas bertambah, maka tempohnya juga akan bertambah
If the length of the simple pendulum increases, its period will also increase

Untuk menyiasat hubungan antara tempoh bandul ringkas dengan panjangnya

To investigate the relationship between the period of a simple pendulum and its length

Pemboleh ubah dimanipulasikan/Manipulated variable:

Panjang bandul, l/The length of the pendulum, l
Pemboleh ubah
Variables

Pemboleh ubah bergerak balas/Responding variable:

Tempoh bagi bandul ringkas, T/the period of the simple pendulum, T
Pemboleh ubah dimalarkan/Constant (fixed) variable:
Jisim bandul/Mass of pendulum bob

Bahan dan radas

Materials and
apparatus

Bandul, benang berpanjangan 70 cm, kaki retort dan pengapit, dua keping syiling kecil, jam
randik, pembaris meter
Pendulum bob, 70-cm length of thread, retort stand and retort clamps, two small coins, stopwatch, metre rule

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 17

9/9/13 5:44 PM

17
(a) Semua radas disusun seperti yang ditunjukkan dalam rajah itu.
All the apparatus are set up as shown in the diagram.

(b) Panjang benang dilaraskan supaya panjang, l = 10.0 cm.

The thread is adjusted so that its length, l = 10.0 cm.

(c) Bandul diayun untuk memulakan ayunan melalui sudut

yang kecil (tidak lebih daripada 10o).
A gentle push is given to the pendulum bob to start swinging
through a small angle (not more than 10o).

Susunan radas dan

prosedur
Arrangement of
the apparatus and
procedure

(d) Masa yang diambil untuk 10 ayunan lengkap, t, diambil

menggunakan jam randik.
The time taken for 10 complete oscillations, t, is taken by
using the stopwatch.

Benang
Thread

Bandul
Pendulum bob
Kaki retort
Retort stand

(e) Tempoh bandul ringkas, T (iaitu masa yang diambil

untuk satu ayunan lengkap) dikira dengan menggunakan:
The period of the simple pendulum, T (i.e. the time taken for one complete oscillation) is
calculated by using:

Tempoh/Period, T =

Masa untuk 10 ayunan lengkap Time for 10 complete oscillations

/
10
10

(f) Langkah (c) hingga (e) diulangi untuk l = 20.0 cm, 30.0 cm, 40.0 cm, 50.0 cm dan 60.0 cm.
Steps (c) to (e) are repeated for l = 20.0 cm, 30.0 cm, 40.0 cm, 50.0 cm and 60.0 cm.

(g) Graf T melawan l diplotkan.

A graph of T against l is plotted.

Panjang,
l (cm)
Length,
l (cm)

Masa yang diambil untuk 10 ayunan lengkap, t (s)

The time taken for 10 complete oscillations, t (s)

t1

t2

tpurata/average

Tempoh bandul,
T (s)
The period of the
pendulum, T (s)

10.0
Pengumpulan data
Data collection

20.0
30.0
40.0
50.0
60.0
T (s)

Graf
(menggunakan
kertas graf)
Graph (using graph
paper)
l (cm)
0

Bandul yang lebih panjang mengambil masa yang lebih panjang untuk membuat satu
Kesimpulan
Conclusion

ayunan lengkap (atau apabila panjang bandul ringkas bertambah, tempohnya bertambah).
The longer pendulum takes longer time to make a complete oscillation (or the period of a simple
pendulum increases with its length).

01 FIZ Form 4 Ch1 2F.indd 18

9/9/13 5:44 PM