REPUBLIKA E SHQIPERISE

MINISTRIA E ARSIMIT
DHE SPORTIT

TETOR 2014 Nr.2

Msues pr Shqiprin
Kapitull i ri
pr Reformn n Arsim

Hapja e vitit t ri akademik

FJALA PRSHNDETSE E
MINISTRES S ARSIMIT
DHE SPORTIT

SI T APLIKOJM ON-LINE
n portalin Msues pr
Shqiprin

Arsimi gjithprfshirs
Prparsi e Reforms n
arsimin parauniversitar

BOTIM I PRMUAJSHM I MAS TETOR 2014 Nr.2

REPUBLIKA E SHQIPERISE

PROJEKTE NXITSE DHE INOVATORE

MINISTRIA E ARSIMIT
DHE SPORTIT

PR MSUESIT

faqe 13

Ornela Koleka
MAS

MSUESI sht revist e

prmuajshme kombtare arsimore.
Botim i Ministris s Arsimit dhe
Sportit.

EDUKIMI N FMIJRIN E HERSHME

PR FMIJT ROM

faqe 17

Adresa e redaksis:
Rruga e Durrsit Nr. 23 - Tiran.

Dr. Besnik Rama

MAS

Prgatiti pr shtyp:
Vjollca Spaho
vjollca.spaho@arsimi.gov.al
Cel: +355 69 53 76 532
Design & Print:
Adel CO sh.p.k.
Rr. Muhamet Gjollesha, Nr. 17
Tiran - Albania

Model ditari

sipas te msuarit me kompetenca

faqe 26

Beatrie Gjermeni

Shkolla Sevasti Qerjazi / Kor

www.arsimi.gov.al
Ministria e Arsimit dhe Sportit

KUSHTET PR PENSION

Nr. i llogaris rrjedhse i MAS:

Raiffeisen Bank

pr revistn Msuesi

711 3006

faqe 40

T MSUESVE E PEDAGOGVE

Fadil Kepi

Specialist pr sigurimet shoqrore

Nr. 2 - TETOR 2014

Hapja e vitit t ri akademik

Suksese dhe e bardh qoft do dit

e jets suaj n shrbim t shqiptarve
Cilsia dhe formimi juaj,
padyshim, ka t bj me
suksesin tuaj nesr n
tregun e puns, jo vetm n
Shqipri, po kudo, ku ju do
zgjidhni t punoni.

Suksese dhe e bardh qoft do dit

e jets suaj n shrbim t shqiptarve
Nga auditori i Universitetit t
Mjeksis, Ministrja e Arsimit dhe
Sportit, Lindita Nikolla, uroi t gjith
studentt pr vitin e ri akademik,
2014-2015.
Nuk ka m bukur se sa n
detyrn time si Ministre e
Arsimit dhe Sportit, ti uroj gjith
Institucioneve t Arsimit t Lart
n vend dhe 141. 891 studentve:
- Suksese pr vitin e ri akademik
2014 - 2015!
sht bukur, padyshim, tju
drejtohem nga ky mjedis ku
kultivohen s bashku frymzimi,
prkushtimi, pasioni jo vetm pr
t qen pjes e nj profesioni t
nderuar, si ai i mjekut, infermierit,
stomatologut, farmacistit, por pr t

kaprcyer do vshtirsi n emr t

jets njerzore.
T dashur student t rinj!
Ju jeni 1080 student q i drejtoheni
pr her t par Universitetit t
Mjeksis, ndaj, lejomni t ndaj
me ju dika q, tashm, nuk sht
m personale; dshirn time t
kahershme pr tu br mjeke.
Me nj pasion dhe zili t veant un
kam ndjekur shokt e rinis sime q
patn fatin t studionin pr mjeksi,
por nuk mund t l pa shprehur edhe
vlerat e veanta t profesionit q un
ndoqa, msuesis, pr shkak se t
tjer vendosnin pr shkollimin ton.
Ju uroj nga zemra shum suksese, jo
vetm se keni zgjedhur nj profesion

t nderuar, por edhe sepse ju jeni

maturantt q mbyllt vitin shkollor
me rezultatet m t larta. Edhe kt
vit, Universitetit t Mjeksis i jan
drejtuar, si gjithmon, maturantt
m t mir.
Ju jeni me fat, jo vetm se do t keni
n auditort tuaj profesor t nderuar
q kan i kan dhn aq shum
shkencs mjeksore dhe qendrave
tona spitalore, por edhe sepse kt
vit fillon reforma n arsimin e lart
q do t draftohet me nj ligj t ri. Ajo
ka sht m e rndsishme, sht
fakti se tashm gjith institucionet
e arsimit t lart, privat e publik, i
jan kthyer binarve t ligjshmris,
pas nisms parsore t verifikimit t
kritereve t ligjshmris.

4
Grupet e inspektimit kan ndjekur
situatn edhe pr kto dy vitet e
Universitetit t Mjeksis, duke
verifikuar gjith fakultetet e tij q na
rezultojn nj fillim i mir pr t vijuar
reformat n drejtim t cilsis dhe
t nj formimi t ri, i lidhur ngusht
me Qendrn Spitalore Universitare
Nn Tereza. Gjithashtu pr t
vijuar me reformat n drejtim t
krkimit shkencor, n mnyr q
titujt shkencor, t mos jen thjesht
tituj, por t jen t lidhur
ngusht me zhvillimin e
shkencs.

prket vetm politikanve, MAS-it

apo Qeveris, por sht nj sektor i
rndsishm q na prket t gjithve
dhe t gjith duhet t jemi pjes pr
t mundsuar reforma, q t kthejm
realisht cilsin n arsimin e lart dhe
krkimin shkencor shqiptar. Ndaj, ju
ftoj t gjithve, profesor e student,
pr tu br pjes e rndsishme
e gjith debateve pr ligjin e ri t
arsimit t lart.

Ju, gjithashtu, jeni me

fat se Universitetit t
Mjeksis iu rikthyen
departamentet si njsia
baz, jo vetm pr cilsin
e msimdhnies por,
padyshim, edhe si cilsia
baz e krkimit shkencor.
Komisioni pr arsimin e
lart shnoi nj standard
t ri n politikbrje.
Nj komision nga bota
akademike, pjes e t cilit sht
edhe Myftar Barbllushi, t cilin pata
nderin ta kem pjes t komisionit t
pavarur pr krkimin shkencor dhe
arsimin e lart n vend.
Gjithka q ata kan br sht
konsultuar me grupet e interesit dhe
kto dit ne po e draftojm raportin
final, n formn e ligjit t ri pr
arsimin e lart q do t vazhdoj t
debatohet me ju, pr t kaluar m
pas n Parlament.

Universiteti i Mjeksis ka profile

q i krkon realisht tregu i puns.
Ne duhet ti japim fund situats
s mjekve n kryeqytet t cilt
vijojn t jen t papun, ndrkoh
q poliklinikat, an e mban vendit,
lngojn pr burime njerzore dhe
specialitete n fusha t caktuara.

T nderuar student!

Me mbshtetjen e duhur nga

Ministria e Arsimit dhe Sportit dhe
Ministria e Shndetsis, me an t
politikave t reja mbshtetse dhe
nxitse, do ta kalojm edhe kt
moment t ln nga e kaluara.

Kam knaqsi tju flas pr gjithka

q do t mund t realizojm s
bashku, pasi ne besojm fort se
politikat arsimore jan politikat m
t mira t zhvillimit t vendit. Arsimi
nuk sht nj ishull i vetmuar q u

Pas verifikimit t kritereve t

ligjshmris u mbylln, ndr t tjera,
edhe disa filiale t infermieris dhe,
jo se ne nuk duam t mbshtesim
studentt q dshirojn t studiojn
pr infermieri, por sepse kto

institucione nuk ofronin cilsin e

duhur pr t gjith ata q nesr do
tu ofrojn shrbim pacientve.
T nderuar profesor dhe student!
Shum shpejt institucionet publike
dhe private n vend do t prballen
me nj moment tjetr q ka t bj me
procesin e akreditimit. Ju, tashm, e
dini se nj Agjenci Britanike, antare
e ENQA sht pjes e programit
ton pr t mbshtetur
procesin e akreditimit.
Cilsia dhe formimi juaj,
padyshim, ka t bj me
suksesin tuaj nesr n
tregun e puns, jo vetm
n Shqipri, po kudo ku ju
do zgjidhni t punoni.
Do doja t ndaja me ju
nj tjetr moment t
rndsishm t formimit
tuaj si qytetar n vijn
e par t shrbimit dhe
q lidhet me nj sistem
t ri ku shrbimi t jet
profesionalisht i drejtuar
ndaj kujtdo. Ndaj, krahas urimit pr
sukses ju bj thirrje t lini jasht do
rast q ju shformon n kt misioni
fisnik q lidhet me profesionin
tuaj. Ne duhet q bashkrisht t
ndrtojm sisteme q e ln jasht
korrupsionin, por sht po aq e
rndsishme edhe denoncimi q
duhet ti bjm si qytetar ktij
fenomeni.
S fundi, dshiroj t ndalem tek
mundsia q ka Universiteti i
Mjeksis pr praktikat profesionale.
Kthejeni kt n nj mundsi pr
m shum cilsi n formimin tuaj.
Prpiquni t prfitoni m shum jo
thjesht nga leksionet e pedagogve
tuaj, por edhe gjat shrbimit t tyre
n QSUT.
Suksese dhe e bardh qoft do dit e
jets suaj n shrbim t shqiptarve!

Nr. 2 - TETOR 2014

Msues pr Shqiprin

Kapitull i ri pr Reformn n Arsim

Nisma jon Msues pr

Shqiprin nuk nnkupton
kurrsesi zvendsimin e
disa msuesve me disa t
tjer.

N 30 DHJETOR ASNJ MSUES PA ARSIM PRKATS DHE JASHT PROFILIT

Radiografia e trups msimore t vendit nxori rezultate tronditse.
1984 msues pa arsimin prkats!
2065 msues jasht profilit!
1184 msues q kan marr pr vite t tra rrogat, pa asnj dit pun.
Ky krim shtetror me rrnjt n korrupsion e klientelizm politik, prmes t cilit sht vjedhur pr vite
me radh e ardhmja e qindra e mijra fmijve dhe sht cenuar fati yn kombtar, do t goditet me
toleranc zero.
Sistemi i sotm i emrimit t msuesve dhe i vlersimit t tyre, do t prmbyset me themel.
Deri n 30 nntor do t regjistrohen n nj baz unike t dhnash t gjith emrat e kandidatve pr
msues n rang vendi, sipas qarqeve.
Deri n 30 dhjetor do t jet kryer Provimi Kombtar me baz qarqesh, prej ku do t dalin msuesit
zvendsues t atyre q nuk kan arsim prkats, apo q jan jasht profilit. N janar do t shpallet
kalendari pr testin e licencimit t do msuesi t Republiks s Shqipris.
Klientelizmi politik dhe korrupsioni, si dy pengmarrsit e sistemit arsimor parauniversitar n vite, do t
marrin prmes ktij procesi nj goditje historike. Dhe historia e shmtuar e ktij krimi shtetror do t
jet kapitull prfundimisht i mbyllur.

Fjala e Ministres s Arsimit dhe Sportit

Sot po vijojm me raportin publik
pr cilsin e burimeve njerzore n
arsimin parauniversitar. Kjo sht nj
praktik pune q do ta kthejm n
nj standard t ri transparence dhe
llogaridhnie.
Pr ne, kryefjala ka qen dhe vazhdon
t mbetet prmirsimi i shrbimit pr
532 mij prfituesit e drejtprdrejt
n sistemin e arsimit shqiptar dhe
ngritjen e nj sistemi solid pr t tjer
q vijn.
Ndaj, ne u angazhuam dhe realizuam
inspektimin e plot t cilsis s
burimeve njerzore n shkollat tona,
sepse asnj reform nuk sht e
mundur pa msues q ofrojn cilsi.
Jo rrall shifrat n arsim jan prdorur
pr keqinformim t opinionit publik
pr merita t pamerituara apo kritika
po aq t pamerituara.
Un sot jam Ministre e Arsimit. Pa
dyshim nj detyr e rndsishme. Por
nuk mund t harroj kurr at q do
jem sa t kem frym, nj msuese
matematike, nj nn, nj qytetare e
vendit tim.
Ndaj, t dashur prindr, t dashur
msues, si nn nuk do t lejoja
asnj q me taksat e mia t
deformonte formimin e vajzs sime.
Si msuese nuk do t doja asknd
q t denigronte figurn apo t
shprfillte misionin fisnik duke keq
menaxhuar burimet njerzore dhe
duke e br profesionin e msuesit,
thjesht, nj mjet punsimi pr kdo.

dhe Sportit, si antare e kabinetit pr

t raportuar pr punn dhe t vrtetat
e puns son, duke siguruar do
nxns, do prind dhe do msues se
s bashku do ia dalim t ojm n do
klas, n do shkoll prpara fmijve
tan msuesit q ata meritojn.
Sepse do fmij i Shqipris edhe ai
n fshatin m t thell t vendit, sht
arsyeja e fort e zemrs, jo vetm
pr t thn t vrtetn, por pr t
punuar me mish dhe me shpirt pr t
ndryshuar situatn.
Nihilistve dhe kujtdo tjetr q ka hobin
t kundrshtoj do nism n MAS,
sot ju them se nuk na intereson fare t
tregojm se e kujt sht prgjegjsia,
sepse nuk e matim punn ton me sa
keq e gjetm sistemin, por far po
bjm pr t ndryshuar nj or e m
par situatn. Ndaj dhe kemi zgjedhur
nj rrug tjetr, jo duke u fshehur pas
shifrave t mesatarizuara, jo duke
folur n prgjithsi, apo ca m keq
duke mbyllur syt e propaganduar
pr kinse reforma.
Jo, rruga jon sht rruga e
prgjegjsis duke drejtuar s pari
gishtin nga vetja dhe duke dhn
llogari, duke realizuar reforma t thella
e t plota dhe duke marr prsipr
edhe dhimbjen e pashmangshme.

M pas prcaktuam 13 inspektor

t MAS-it, t cilt kaluan nj pr
nj do shkoll t Shqipris, duke
mundsuar 11 dit t pandrprera
inspektimi q prfshin edhe
llogaridhnien, sy m sy, t 1726
drejtorve, 1340 shkollave 9-vjeare
dhe 386 shkolla t mesme n t gjith
Shqiprin.
Procesi i monitorimi ishte zbatimi
i akteve nnligjore t MAS-it pr
arsimin parauniversitar dhe kishte pr
qllim identifikimin e problematikave
ekzistuese n raport me cilsin
e burimeve njerzore n arsimin
parauniversitar n Shqipri, si dhe,
padyshim, marrjen e masave t
nevojshme pr prmirsimin e
situats.
Nse si ngaher do kishim vijuar me
raportime standarde pas formularve
tip, sot ende do t ishin n kmb
piramidat e shitjes s diplomave.
Nisma jon Msues pr Shqiprin
nuk nnkupton kurrsesi zvendsimin
e disa msuesve me disa t tjer.
Kush e njeh dhe i dhemb arsimi e
kupton kt gj. Mjafton t shoh
Udhzimin nr. 44 pr t prmirsuar
situatn, e cila krkon t oj n profil
msuesin e profilit.

Ndaj, ndryshe nga do her ne nuk u

mjaftuam me inspektime rutin. Nuk
kemi br asnjher t tilla inspektime,
- na thoshin inspektor e punonjs t
vjetr n MAS.

Kush nuk e njeh, por i dhemb arsimi,

jemi t gatshm q t japim llogari pr
gjithka q raportojm dhe bjm, si
dhe t shikojn t gjitha dokumentet
q kan dosjet e DAR/ZA.

Si qytetare, kurrsesi nuk do t heshtja,

por do t ngrija zrin pr investimin
m t madh q shoqria duhet t bj
n kapitalin njerzor.

E vrteta e sotme sht e vrteta e do

shkolle t Shqipris, e do klase, edhe
n fshatin m t thell, sht e vrteta
e do ore msimi t fmijve tan.

Ndaj, pr t gjith kto arsye un jam

sot, para jush si Ministre e Arsimit

E nism inspektimin, pas nj raportimi

q bn drejtuesit e DAR/ZA-ve.

Kush e njeh dhe nuk i dhemb arsimi

do ta lm t qet n zakonin e tij dhe
do punojm fort q secili fmij, nip
e mbes e tij t prekin ndryshimet,
prmes puns son dhe t ken
msuesin dhe shkolln q, ata dhe t
gjith fmijt e Shqipris, meritojn.

Nr. 2 - TETOR 2014

t aplikojm on-line

n portalin Msues pr Shqiprin

Iniciativa e Ministris s Arsimit dhe Sportit n Shqipri ka si qllim t siguroj msimdhnien e qndrueshme n
te gjith vendin, garantimin e cilsis n arsim nprmjet angazhimit t t rinjve dhe t rejave q kan mbaruar
studimet e tyre n fushn e msimdhnies dhe q, pavarsisht burokracive dhe pengesave t shumta, nuk e kan
humbur shpresn se nj dit do t kontribuojn n fushn pr t ciln kan investuar.
Synimi i Ministris s Arsimit dhe Sportit sht q:
N kt nism t prfshihen msuesit e sapo diplomuar n msimdhnie, msues q punojn me koh
t pjesshme si dhe msues t cilt jan prej kohsh n listat e pritjes pran do drejtorie dhe zyre
rajonale.
Kjo nism do t krijoj mundsi pr t rinjt t cilve do tu ofrohen mundsi reale punsimi dhe prfitimi t
eksperiencave pozitive n drejtim t msimdhnies. Angazhimi i tyre si msues n zonat ku ata aplikojn, ose n
komunitetet n nevoj i shrben pozitivisht do individi, por edhe vet shoqris duke ndikuar n prmirsimin e
cilsis n arsim, n komunitetet n nevoj si dhe n ndryshimin e mentalitetit t krkuesve t puns n arsim.
Kjo iniciativ fton t gjith t interesuarit t aplikojn on-line n portalin Msues pr Shqiprin dhe t bhen
pjes e ksaj iniciative konkurruese objektive ndrmjet brezave. do individ i interesuar mund t aplikoj dhe
menjher ai bhet pjes e nj gare konkurruese q bazohet n meritokraci reale.
T gjith kandidatt e interesuar do t gjejn t gjith informacionin e krkuar n rubrikat e ktij portali, i cili do
t evidentoj n koh reale statistika t nj procesi n vijim, deri n ditn e testimit t ktyre kandidatve.
Nprmjet portalit Msues pr Shqiprin do t publikohen pr do Drejtori Rajonale, jo vetm krkesa t
punsimit pr do kurrikul, por edhe statistika t rezultateve t arritura t ankuara, n baz t pikve t prfituara
n testimin prkats.

8
Qeveria Shqiptare, nprmjet nj
nisme t till, dshiron:
T krijoj profesionist t rinj
t dedikuar n arsim.
T investoj pr udhheqsit
e t ardhmes.
T gjeneroj energji t
reja pr komunitetin, pr
ndryshim progresi.
Qllimi i Ministris s Arsimit dhe
Sportit sht t ngrej interesin e
brezit t t rinjve t sapo diplomuar
n msimdhnie, si nj profesion
jo vetm shum human dhe i
vlersuar n komunitet, por si
nj profesion q mund t sjell
ndryshimin prpara n shoqrin
shqiptare.

REGJISTROHU
Regjistrohuni ktu pr t
konkuruar n iniciativn
Msues pr Shqiprin

http://mesues.arsimi.gov.al/

Nr. 2 - TETOR 2014

BREZI I RI SOT

T JET NESR SIPRMARRSI I S ARDHMES

qeveria
shqiptare
dhe
MAS do t mundsojn nj
histori t re n prqasjen
jo vetm t arsimit t lart
me tregun e puns, por t t
gjith sistemit arsimor,

Zhvillimi i krkimit shkencor

pjes themelore i imazhit t Shqipris evropiane

Marrveshje bashkpunimi me CERN

Kjo marrveshje krijon mundsi t reja pr

shkenctart, inxhiniert dhe studentt nga
Shqipria pr tu trajnuar apo shkolluar n
institucione prestigjioze

10

AFTSIMI i T RINJVE

N PRSHTATJE ME TREGUN E PUNS

N kuadr t Dits Ndrkombtare t Punonjsve t Trafikut Ajror

shkollat duhet t orientohen drejt profesioneve dhe aftsimin e t

rinjve n prshtatje me tregun e puns, ndrkoh q duhet prfituar
edhe nga kto mundsi q japin institucionet e rndsishme n vend, pr
ti njohur nga afr nxnsit me profesionet.

Siprmarrja

kompetenc kye n arsim

Qllimi i panairit sht promovimi

veprimtarive
t
planifikuara
n kuadr t projektit rajonal
pr zbatimin e kompetencs s
siprmarrjes n t gjitha nivelet e
arsimit (IPA-SEECEL).

Nr. 2 - TETOR 2014

11

T Pastrojm Shqiprin

Green Tour 3 - rritja e ndrgjegjsimit t problemeve t ambientit

Zvendsministrja e Arsimit dhe
Sportit, Nora Malaj prezantoi
fushatn T Pastrojm Shqiprin,
e cila ka pr qllim t mobilizoj
qytetart q t bashkohen n nj
aksion vullnetar pr pastrimin e
vendit nga mbeturinat.
Gjat prezantimit t ksaj nisme,
s cils MAS i bashkohet pr t
dytin vit, Malaj tha se prfshirja
e shkollave n kt fushat u jep
atyre vlern reale pr t ciln ka
nevoj sistemi i edukimit, si qendr
edukimi dhe promovim i vlerave
reale.
N kuadr t ktij aksionit kemi
filluar prgatitjet pr organizimin
e nj fushate sensibilizuese t
quajtur Green Tour 3, e cila ka
pr qllim rritjen e ndrgjegjsimit
dhe adresimin e problemeve t
ambientit prmes 12 Konferencave
Rajonale, me pjesmarrjen e
aktorve kryesor si: Drejtorit

Rajonale Arsimore, Institucionet

dhe Agjencit Rajonale, Organizata
t Shoqris Civile, prfaqsues
t mediave, komuniteti i biznesit,
vullnetar, etj, tha Nora Malaj.
Green Tour 3 do t nis n qytetin
e Durrsit dhe do t vazhdoj n
Berat, Fier, Vlor, Kor, Elbasan,
Gjirokastr, Lezh, Shkodr, Kuks
pr t prfunduar me Konferencn
Kombtare n Tiran, m 19
Nntor.
Konferencat q do t zhvillohen
do t jen n formn e takimeve
t hapura dhe tryezave t
rrumbullakta, ku do t prezantohet
aksioni, si edhe do t ket bisedime
lidhur me mjedisin.

DAR/ZA do t promovojn dhe

do t bhen pjes e ksaj fushat
nprmjet zhvillimit t aktiviteteve
dhe prcjelljes s komunikimit
n faqet elektronike zyrtare, dhe
rrjeteve t tjera q disponojn
DAR/ZA.
Koordinimi dhe ndjekja e gjith
fushats do t mundsohet nga
Drejtoria e Arsimit Parauniversitar
n bashkpunim me Green Line.

Nprmjet rrjeteve t komunikimit

t MAS, do t mundsohet lanimi
i fushats n faqen e WEB-it ku
do t krijohet nj rubrik e cila
do t prcjell n faqen zyrtare
t Green Line informacione t
detajuara rreth ksaj fushate.
Ministria e Arsimit dhe Sportit, do t Ndrsa n rrjetet sociale t MAS
angazhoj gjith stafin e saj dhe do t do t pasqyrohen materiale
vr n dispozicion infrastrukturn promovuese, cover page si
e saj pr promovimin e fushats edhe mbulime t aktiviteteve t
T Pastrojm Shqiprin. Gjith zhvilluara nga nxnsit e shkollave.

12

NE E BM OBORRIN TON
EJANI NA SHIKONI

ndihm dhe ajo na u dha nga

biznesi, prindrit, vet nxnsit.
Pr afro 3 jav sht punuar
paradite dhe pasdite. Jan prfshir
pothuajse t gjith nxnsit dhe
kan dhn pa asnj rezerv
kontributin e tyre. Hoqn disa
ton dhera, gur, etj. Punuan pa u
lodhur n rehabilitimin e hapsirs,
mbolln, sistemuan, pastruan,
zbukuruan, ndriuan dhe lyen me
ngjyra jete rrethimin e shkolls dhe
t gjith mjedisin prreth.

Msues dhe nxns t shkolls Mysine Kokalari

As ne nuk e kemi besuar se
nxnsit dhe msuesit do ta bjn
aq shpejt nj oborr t ri t shkolls.
Mirpo kur sht i pranishm
entuziazmi n shpirtin e t gjithve
bhen vepra q mbeten prher
n ndrgjegje dhe q vite m von
shndrrohen n nostalgji t bukura
mbreslnse. N kto raste lind
vetiu krenaria pr punn q sht
br.
Ndodh zakonisht q n shkolla
punohet pr brezat e nxnsve q
vijn pas. Kshtu u b n shkolln
Musine Kokalari kto dit, kur u
mor prsipr prej vet nxnsve q
t kthehet nj hapsir territori n
funksion t nxnsve t Ciklit Fillor.
Ditm t komunikojm dhe ditm
t mirkuptohemi me t gjith

faktort, prindrit, msuesit,

komunitetin, pushtetin vendor.
Ditm te jemi serioz e vlersues
pr punn ton. Pr shkak t ktij
komunikimi dhe serioziteti ne
shpalosm dashurin pr shkolln,
u treguam dhe bindm t gjith se
ky institucion msimi dhe edukimi
sht SHTPIA JON E MADHE
nga ku rrezatohet drit e dituri,
kultur e respekt.
Kjo sht shkolla si qendr
komunitare dhe kshtu dshmohet
me pun konkrete se shumka e
bjm vet dhe e bjm mir.
Nxnsit e shkolls Musine
Kokalari, msuesit dhe t gjith
punonjsit e prcaktuan si synim
q ta bjn funksionale siprfaqen
me rreth 750 metra katror prapa
shkolls n dobi t saj. Krkuam

N kt pun t madhe t
nxnsve t shkolls, po japin
kontributin e tyre edhe voglusht
e parashkollorit.
Kjo sht
mrekullia. Oborri, prona e tyre,
tashm u mbarua dhe dihet se,
at q vet nxnsit e ndrtojn, e
ruajn si syt e ballit.
Ejani e shikojeni punn e
nxnsve t ksaj shkolle,
mrekullin e duarve t tyre!

Nr. 2 - TETOR 2014

13

PROJEKTE NXITSE DHE INOVATORE

PR MSUESIT

Ministria
e
Arsimit dhe
Sportit ka si objektiv te
saj ndrgjegjsimin e 750
shkollave n nivel kombtar
dhe t fokusuara n 6 zona
lokale si dhe regjistrimin
e 450 msuesve t klasave
10-12 dhe 720 msuesve t
klasave 1-9

Ornela Koleka
MAS

E-Twinning n Shqipri
Qllimi kryesor i Ministris s
Arsimit dhe Sportit sht q t
inkurajoj dhe promovoj projekte
n fushn e arsimit.
Si pjes e integrimit n programin
Europian Erasmus+, pr Edukimin,
Trajnimin, Rinin dhe Sportet,
Ministria e Arsimit dhe Sportit ka
prfituar nj grant, duke u br n
kt mnyr, aktualisht, partnere
e e-Twinning Komuniteti on-line
i shkollave n mbar Evropn
E-Twinning promovon bashkpunimin
e shkollave n Evrop, nprmjet
prdorimit t Teknologjive t
Informacionit dhe Komunikimit,
duke ofruar mbshtetje, mjete dhe
shrbime pr shkollat.

Portali e-Twinning (www.etwinning.

net) prfaqson nj platforme unike
t bashkveprimit t msuesve n
projekte nxitse dhe inovatore. Portali
nxit nxnsit, msuesit dhe drejtuesit
e shkollave, t krijojn projekte, t
shkmbejn ide dhe t prhapin
praktikat m t mira ndrmjet tyre,
duke ndjer t jen pjes e komunitetit
m nxits n Europ
I krijuar n vitin 2005, si veprimi
kryesor i Programit t Msimit
Elektronik t Komisionit Evropian,
e-Twinning numron sot n gjith
kontinentin Evropian 269,593 msues
dhe 128,352 shkolla q zhvillojn
projekte bashkpunuese dhe ndajn
ide.

Ne kuadrin e implementimit t
ktij programi, MAS do t jet
n rolin e Zyrs Kombtare
t
Shrbimit
Kombtar
Mbshtets pr monitorimin
dhe zbatimin e programit t
e-Twinning.
Disa nga prioritetet e MAS n kt
implementim jan:
Krijimi i Rrjetit Kombtar pr
t informuar koordinator
lokal dhe ndrgjegjsimin
e shkollave pr aplikime n
projekte t prbashkta.
Identifikimi i shkollave dhe
msuesve t cilt duan t jen

14
pjes e ktij programi, ndjekja
dhe
mbshtetja
nprmjet
koordinatorve lokal pr t
monitoruar dhe ndihmuar n
idet e tyre t reja, n aplikimet e
projekteve t prbashkta.
Organizimi i seminareve trajnuese
dhe informuese pr demonstrimin
e praktikave m t mira t
msuesve novator, t prfshir
n projektet bashkpunuese q
ndikojn direkt n zhvillimin e tyre
profesional pr integrimin e TIK-ut
n procesin msimor;

Organizimi i 6 seminareve
promovuese
n Drejtorit
Arsimore Rajonale dhe Zyrat
Rajonale , me pjesmarrjen
e
msuesve,
prindrve
dhe nxnsve. Prezantimi i
praktikave m t mira nga
platforma e-Twinning

Organizimi i 2 seminareve
promovuese me pjesmarrjen
e drejtorve t shkollave t
mesme, msuesve inovator,
prfaqsuesve t institucioneve
vartse t arsimit, prfaqsues
t OJQ-ve dhe subjekteve q
Krijimi i rrjetit t msuesve
ofrojn zhvillim profesional pr
inovator dhe i rrjetit t shkollave
msuesit.
t prfshira n aktivitete, n
kuadrin e Programit t e-Twinning, Implementimi i nj konkursi
nga koordinatort rajonal n
kombtar pr projektet m
bashkpunim me Shrbimin
t mira t realizuara n
Kombtar
pr
monitorimin
platformn e-Twinning duke
e vazhdueshm t ktyre
dhn 3 mime pr 3 kategori
veprimtarive;
t
projekteve: Mjedisi,
Diversiteti dhe Teknologjia
Bashkpunim me Shrbimin
Qendror t e-Twinning dhe
Shrbimet
Kombtare
t
vendeve t rajonit dhe m gjer,
si dhe agjencit vartse vendore
n shrbim t zgjerimit dhe
shprndarjes s operacioneve
e-Twinning
Aktivitetet e parashikuara prfshijn
seminare sensibilizuese dhe aktivitete
trajnuese q nxitin zhvillimin
profesional t msuesve dhe u japin
mundsi msuesve q do t jen
pjes integrale e ktij programi, t
avancojn n njohurit e tyre, n
prdorimin e teknologjis n arsim,
t jen kreative n zhvillimin e orve
t msimit, t nxisin bashkpunimin
ndrmjet nxnsve t s njjts
shkoll dhe t shkollave t ndryshme.
Ndr disa nga kto aktivitete t
parashikuara prmendim:

Aktivitete trajnuese me tem:

Si t integrojm TIK-ut n arsim,
roli i TIK-ut dhe implikimet e tij n
aspektin pedagogjik
Projektet e e-Twinning
si
hapsir pr ndarjen e vlerave
midis komuniteteve.
Prdorimi i platforms dhe
hapsirat e-Twinning brenda saj
Ministria e Arsimit dhe Sportit ka
si objektiv te saj ndrgjegjsimin
e 750 shkollave n nivel kombtar
dhe t fokusuara n 6 zona
lokale si dhe regjistrimin e 450
msuesve t klasave 10-12 dhe
720 msuesve t klasave 1-9
MAS
fton
msuesit te
antarsohen n komunitetin
online e-Twinning dhe t jen
pjes aktive e ktij programi.

Nr. 2 - TETOR 2014

15

Arsimi gjithprfshirs

Prparsi e Reforms n arsimin parauniversitar

Trajnimet e msuesve pr punn me fmij me

nevoja t veanta, duke prdorur si qendra
burimore edhe shkollat e arsimit special, jan
kryer n vazhdimsi me mbshtetjen e MAS.

Rozalba Merdani
MAS

Msues ndihms pr fmijt me aftsi t kufizuara

n institucionet arsimore publike.
Arsimi gjithprfshirs prbn
hallkn kryesore t reformave t
qeveris pr nj edukim cilsor dhe
mbshtetet n parimin themelor
q, t gjith fmijt duhet t
msojn s bashku, pavarsisht
vshtirsive, apo ndryshimeve q
ata mund t ken.
Fmijt me aftsi t kufizuara
jan mirpritur prej vitesh n t
njjtat institucione me moshatart
e tyre, n kopshtet dhe shkollat
publike. Shum studime t kryera
mbi arritjet e fmijve me aftsi t
kufizuara, kan treguar n mnyr
t padiskutueshme se, fmijt e
integruar n t njjtat institucione
ku msojn dhe edukohen gjith
moshatart e tyre, kan arritje
shum m t mira dhe prparojn
m shpejt n aftsimin e tyre.

sht kjo arsyeja q integrimi i

fmijve me aftsi t kufizuara n
klasa dhe shkolla t zakonshme,
prbn tendencn e prgjithshme
t arsimimit t tyre. Sistemi yn
arsimor kishte nevoj t prshtatej
dhe strukturohej n favor t
trajtimit t individualizuar dhe
me prparsi t ktyre fmijve.
Hapi i par n kt drejtim u hodh
me futjen e shrbimit psikosocial n vitin 2008, n t gjith
sistemin arsimor parauniversitar.
Gradualisht me ndrtimet e
reja shkollore, por edhe n
rehabilitimet e atyre ekzistuese, u
krijuan mundsit infrastukturore
pr t lehtsuar prfshirjen n
arsim edhe t fmijve me aftsi t
kufizuara.

Trajnimet e msuesve pr punn

me fmij me nevoja t veanta,
duke prdorur si qendra burimore
edhe shkollat e arsimit special,
jan kryer n vazhdimsi me
mbshtetjen e MAS. N krijimin
e ksaj infrastrukture fizike dhe
prmbajtjesore, nj ndihmes
t madhe kan dhn edhe
partnert e prhershm t arsimit
dhe edukimit; UNICEF; Save the
Children; World Vision, etj.
Vetm gjat vitit shkollor 20132014, rreth 2500 fmij me aftsi
t kufizuara msuan n kopshte
dhe shkolla normale t arsimit
parauniversitar.

16
Por pr her t par kt vit, me
kto fmij, krahas msuesit t
klass, apo lnds do t punoj
edhe msuesi ndihms .
MAS, me rishikimin e kuadrit
ligjor t arsimit parauniversitar, t
realizuar n vitin 2009 me miratimin
e Ligjit nr.69 dat 21/06/2012, Pr
sistemin arsimor parauniversitar
n Republikn e Shqipris dhe me
miratimin n vitin 2013 t
Dispozitave Normative t
arsimit parauniversitar,
krijoi gjith bazn e
nevojshme ligjore pr
arsimimin e fmijve me
aftsi t kufizuara. Figura
e msuesit ndihms
sht nj ndr risit e
Ligjit dhe t Dispozitave
Normative. Kuadri i ri
ligjor, mundsoi hartimin
e nj Udhzimi t veant
pr kriteret e punsimit
dhe detyrat e msuesit
ndihms n institucionet
arsimore publike.
Ky Udhzim tashm sht n duart e
drejtorve rajonale t arsimit, t cilt
n zbatim t tij do t punsojn sipas
nevojave, q ato kan identifikuar
prmes Komisioneve Multidisiplinore
t ngritura pran tyre, msuesit
ndihms n ato shkolla dhe kopshte
ku ka t integruar nxns me aftsi t
kufizuara. Komisioni Multidisiplinor
pr vlersimin e nxnsve me aftsi
t kufizuara, i ngritur pran DAR/
ZA, ka n varsi dhe mban lidhje
t vazhdueshme me Komisionet
e vlersimit t fmijve me AK t
ngritura n shkolla.
Udhzimi prcakton qart kriteret
e punsimit, si dhe detyrat q do
t kryej msuesi ndihms n
institucionet shkollore.

Msuesi ndihms do t emrohet n

shkoll, n baz t numrit t nxnsve
me aftsi t kufizuara q ka shkolla.
Detyra kryesore e tij sht msimi i
nxnsit me aftsi t kufizuara si n
nivel individual, ashtu edhe n grupe
t vogla, n bashkpunim me msues
t tjer t shkolls. Kt detyr ai e
zbaton, jo vetm duke u prfshir
n msimdhnie, n bashkpunim
me msuesin e klass, apo lnds

dhe duke qndruar me nxnsit me

aftsi t kufizuara n or t veanta
ku ato kan m shum nevoj pr
ndihm, por edhe duke dhn ndihm
specifike edhe n fusha t tjera t
nevojshme pr nxnsit me aftsi t
kufizuara, si jan aftsit sociale dhe
aftsit pr jetn.
Pra, ky vit shkollor shnon
nj kthes t rndsishme n
arsimimin e fmijve me aftsi
t kufizuara (AK) n institucionet
arsimore publike.
Reforma kurrikulare e arsimit
parauniversitar, me fokus n krijimin
e kompetencave baz t nxnsit,
krijon kushtet e duhura pr hartimin
e nj kurrikule gjithprfshirse,
por edhe mundson hartimin e
programeve edukative individuale
(PEI).

Msuesi ndihms, n bashkpunim

me msuesin e klass, apo
msuesin e lnds dhe prindrit, do
t hartoj dhe zbatoj programin
edukativ individual (PEI) t nxnsit,
t miratuar nga Komisioni i Shkolls.
Ai asiston nxnsin, sipas nevojave
gjat procesit msimor, si brenda
ashtu edhe jasht klase, pr t br
t mundur pjesmarrjen e tij/saj, sa
m t plot n t gjitha aktivitetet
shkollore.
Plani msimor i ktij
viti, duke shtuar ort e
edukimit fizik, pothuajse
n t gjitha klasat, krijon
m tepr mundsi
q msuesi ndihms
t bashkpunoj me
msuesin e edukimit
fizik, duke prfshir n
programin
edukativ
individual tema t
veanta q ndihmojn
n rehabilitimin, apo
aftsimin
fizik
t
nxnsit me aftsi t
kufizuara fizike.
N arsimimin e ktyre fmijve,
vet prindi ka nj rol shum t
rndsishm dhe ai do t jet partneri
dhe bashkpuntori kryesor edhe
i msuesit ndihms, n mnyr
q veprimtarit, q zhvillohen n
institucionin arsimor dhe n shtpi, t
plotsojn dhe t prforcojn njratjetrn.
Prania dhe puna e msuesit ndihms,
krahas msuesit t klass, apo t
lnds, do t lehtsoj n mnyr
t ndjeshme integrimin e fmijve
me aftsi t kufizuara n ambientet
e shkollave t zakonshme, do t
mundsoj nj arsimim shum m
cilsor pr kto fmij dhe aftsim
m t mir t tyre pr jetn.

Nr. 2 - TETOR 2014

17

EDUKIMI N FMIJRIN E HERSHME

PR FMIJT ROM

Ministria e Arsimit dhe Sportit po i jep prparsi

dhe edukimit t fmijve rom qysh n fmijrin e

Dr. Besnik Rama

MAS

Ofrimi i shrbimit arsimor pr

komunitetin rom dhe krijimi real
i mundsive t barabarta n t
gjitha nivelet e sistemit arsimor,
vitet e fundit u bazuan n zbatimin
e Planit Kombtar t Veprimit pr
Dekadn e Prfshirjes s Romve
2009-2015, si dhe n plotsimin e
rekomandimeve t seminarit mbi
ndrgjegjsimin pr prfshirjen
e komunitetit rom, n kuadr t
integrimit t Shqipris n BE.
Ndr
dokumentet
kryesore
ligjore e nnligjore t hartuara
nga institucionet e linjs dhe q
i shrbejn integrimit t ksaj
shtrese t popullsis, me fokus
ofrimin dhe prmirsimin e
mundsive pr edukimin dhe
arsimimin e fmijve dhe t rinjve

hershme. Pr kt, n zbatim t nisms do fmij

rom n kopsht

rom jan: Strategjia kombtare

pr prmirsimin e kushteve t
jetess s minoritetit rom; ligji
nr. 69/2012, dat 21.06.2012 Pr
sistemin arsimor parauniversitar n
Republikn e Shqipris; Udhzimi
i MASh-it Nr. 34, dat 08.12.2004
Pr zbatimin e programit Shansi
i dyt pr arsimin e nxnsve
q kan braktisur shkolln dhe
nxnsve t ngujuar pr shkak t
gjakmarrjes; Udhzimi i MAShit, Nr. 6, dat 29.03.2006 Pr
regjistrimin n shkoll t nxnsve
rom q nuk jan t pajisur me
certifikat lindjeje; Udhzimi i
prbashkt i ministrit t Financave
dhe ministrit t Arsimit dhe t
Shkencs Nr. 32, dat 04.08.2011
Pr procedurat e prdorimit t

fondeve t buxhetit t shtetit pr

botimin, shtypjen, shprndarjen
dhe shitjen e teksteve t arsimit
parauniversitar; Udhzimi Nr. 29,
dat 02.08.2013 Pr procedurat e
ndjekjes s arsimit baz me koh t
pjesshme; VKM-t pr pranimet n
shkollat e lart me koh t plot e t
pjesshme etj.
Ministria e Arsimit dhe Sportit po
i jep prparsi dhe edukimit t
fmijve rom qysh n fmijrin
e hershme. Pr kt, n zbatim t
nisms do fmij rom n kopsht,
gjith institucioneve arsimore
parauniversitare u sht drguar
Udhzimi i MAS-it Nr. 21, dat
08.08.2014 Pr rritjen e ndjekjes
s arsimit parashkollor nga fmijt
rom. Kopshteve dhe shkollave q

18
kan n varsi kopshte, u krkohet
t marrin masa pr ndjekjen e
kopshtit nga fmijt rom. DAR/
ZA-t kan rolin e tyre n zbatimin
e Udhzimit t siprprmendur. Ato
kan detyr t hartojn nj plan
veprimi pr rritjen e ndjekjes s
kopshtit dhe integrimin e fmijve
rom n kopshte pr vitin shkollor
2014-2015. Plani i veprimit duhet
t prmbaj: objektiva t matshm,
statistikat e komunitetit rom, t
dhnat pr fmijt rom 3-6 vje,
si dhe tregues progresi, q do t
jen t njjt pr t gjitha DAR/ZAt dhe do tu drgohen nga MAS-i.
do DAR/ZA duhet t raportoj, tri
her n vit, n Drejtorin e Arsimit
Parauniversitar n MAS treguesit e
progresit (n fund t muajve tetor,
janar dhe qershor). Gjithashtu,
DAR/ZA-t jan ngarkuar t
bashkpunojn me njsit baz
t qeverisjes vendore pr rastet
kur prindi nuk e ka certifikatn e
lindjes s fmijs apo vrtetimin e
vaksinimeve t tij; t monitorojn
rastet e kopshteve dhe shkollave q
nuk kan t regjistruar fmij rom
n kopsht, edhe pse kta fmij
banojn n zonat n juridiksion

t atyre kopshteve e shkollave; t

monitorojn punn e kopshteve e
shkollave q kan n varsi kopshte
pr integrimin e fmijve rom; t
sigurojn prkujdesje t posame
t psikologut/punonjsit social pr
fmijt rom q ndjekin kopshtin,
si dhe t shohin me prparsi
sigurimin e transportit pr fmijt
rom t moshs parashkollore.
Rolin kryesor pr zbatimin e
Udhzimit t MAS-it pr rritjen e
ndjekjes s kopshtit nga fmijt
rom e kan drejtuesit e kopshteve
dhe drejtuesit e shkollave q kan
n varsi kopshte, t cilt, mbi bazn
e studimit q kan kryer dhe n
plotsim t krkesave t prindrve
rom, duhet t ken regjistruar me
prparsi fmijt rom n kopshte,
sidomos n zonat e banuara nga
popullsi rome. N rastet kur kopshti
nuk ka kapacitet pr t prmbushur
nevojat e bashksis prreth tij,
prparsi tu jepet fmijve t
komunitetit rom.
Bashkpunimi i drejtuesve t
kopshteve dhe drejtuesve t
shkollave q kan n varsi kopshte,
me njsit baz t qeverisjes

vendore duhet t krijoj mundsit

q fmijt rom t prjashtohen nga
pagesa e depozits s garancis n
Tiran dhe nga pagesat e bordeve t
prindrve rom n t gjith vendin.

Pr

qen

frekuentimin

suksesshm

rregullt

kopshtit prej fmijve rom, sht

e domosdoshme q n do kopsht t
mbizotroj atmosfera mikpritse

Puna e stafit t kopshtit dhe t

shkolls nuk mbaron vetm me
regjistrimin e fmijve rom n
kopsht. Pr t qen t suksesshm
n frekuentimin e rregullt t
kopshtit prej fmijve rom, sht e
domosdoshme q n do kopsht t
mbizotroj atmosfera mikpritse
jo vetm pr fmijt rom, por edhe
pr prindrit e tyre gjat procesit t
regjistrimit dhe gjat gjith kohs
q fmijt rom ndjekin arsimin
parashkollor.
Duke aktivizuar edukatoret dhe
stafin lehtsues t kopshteve,
drejtuesit e kopshteve dhe t
shkollave kan pr detyr t punojn
pr sensibilizimin dhe edukimin
e prindrve t fmijve rom mbi
rndsin e arsimit parashkollor
dhe shtje t tjera, si: shndeti,
ushqimi, higjienaetj.
Kopshtet, shkollat dhe gjith grupet
e interesit jan n mbshtetje t
edukimit t fmijve rom qysh n
fmijrin e hershme t tyre, pasi ky
edukim vlersohet si nj faz shum
e rndsishme dhe vendimtare
pr
motivimin,
nxitjen
dhe
paraprgatitjen e fmijve rom pr
t ndjekur nivelet e tjera t arsimimit,
mbi bazn e formimit fillestar q ata
do t marrin n arsimin parashkollor.

Nr. 2 - TETOR 2014

19

SI MUND T NXISIM MENDIMIN KRIJUES

N PROCESIN MSIMOR

Nuk mund t ket progres pr

asnj shkollar n bot,
as nga ajo q dgjon, as nga ajo q
shikon, por vetm nga ajo q bn
Alain (Emil Shartier) Profesor francez
(1868-1951)

Marjana Hushi
msuese-Elbasan

Sot, n literaturn udhzuese pr

nj msimdhnie t suksesshme
dhe cilsore, sht parsor zhvillimi
i mendimit krijues. Nuk mjafton q
nxnsi vetm t riprodhoj, duke
iu prgjigjur mekanikisht pyetjeve t
msuesit. T nxnit aktiv dhe novator
sht kthyer n qllim t sistemit
arsimor n vendet e zhvilluara. N
kt rrug prpiqet t ec edhe
shkolla jon.
Ministria e Arsimit dhe Sportit n
kuadr t reformave n arsim, po
punon pr prfshirjen e prmbajtjes
s kurrikulit drejt T msuarit
e mbshtetur n kompetenca.
Kjo synon t prfshij t gjith
komponentt e kurrikuls planet,
programet tekstet edhe
vet
profesionin e msuesit.
Kuptohet q roli m i rndsishm
n zbatim t ksaj reforme
sht i msuesit. Ai duhet t jet
bashkpuntor, q jo vetm t
transmetoj njohurit, por t

ndihmoj nxnsit ti prvetsojn ato

nprmjet nj pune kmbngulse
krijuese dhe krkimore. Msuesi m i
mir sht ai q nuk kufizohet thjesht
n prgatitjen profesionale, por q
nxit, frymzon dhe motivon nxnsin
t zhvilloj dhe zbuloj inteligjencn
e tij, t jet aktiv dhe t kultivoj n
vetvete vlerat njerzore universale.

N fakt nga vzhgimet e njerzve

kompetent, sht provuar se fmijt
jan shum t prirur pr t krijuar ide.
Vetm se atyre i duhet krijuar klima e
favorshme.

Krijueshmria ka t bj me aftsin
e nj individi, t nj grupi, pr t
imagjinuar e ndrtuar, pr t vn
n jet nj koncept, ide t re apo pr
t zgjidhur n mnyr origjinale nj
problem.

Shpirti i fmijs sht absorbues,

ai ka mundsin aktive, krejtsisht
krijuese, t trheq ndaj vetes
elementet q jan t domosdoshm
pr t dhe t dobishm, ti prvetsoj,
ti bj ato mishin e gjakun e vet,
lndn e tij jetsore. (Pedagogt e
mdhenj, 339)

Sigurisht q n procesin e krijimit rol t

rndsishm ka, prve imagjinats,
edhe arsyeja. Krijueshmria sht e
lidhur ngusht me mendimin kritik.
A sht e mundur q nj fmij
i ciklit t ult dhe nntvjear t
zhvilloj nj mnyr t till t t
menduarit?

sht interesant vzhgimi i

studiueses dhe pedagoges s shquar
Maria Montesori, e cila thot:

Me t vrtet msuesi pyet veten

se si ti ndihmoj nxnsit q t
plotsojn potencialin e tyre krijues.
Ai duhet t jet i aft ti jap fmijs
besim dhe ti rris vetvlersimin, t
jet vet nj person krijues, me nj
vizion personal t zhvilluar dita-dits
n bashkpunim me nxnsit.

20
Si mund t ndihmohen nxnsit
pr t qen krijues?
S pari, msuesi duhet t sjell n
klas materialin e nevojshm.
S dyti, t paraqes prvoja t
ndryshme rreth objektit msimor.
S treti, ti krkohet fmijs t shkoj
prtej t dhnave.
S katrti, t nxitet nxnsi pr ide
t reja.
Nj nga mjetet e rndsishme q
mundson dhe trheq nxnsit
pr t qen efektiv dhe krijues n
orn e msimit sht kompjuteri,
si dhe aksesor t till si: CD,
DVD, videoprojektori, etj. Duke
alternuar teorin me praktikn,
nxnsi motivohet dhe nxitet pr nj
pjesmarrje aktive. Ora e msimit
bhet m e bukur e zor se mund t
ket nxns indiferent.
Po n klasat tona far ndodh?
Nga disa vzhgime t bra n
shkollat
nntvjeare,
sht
konkluduar se m s shumti nuk
shfrytzohen mjetet q nxisin
krijueshmri. Nxnsi nuk e prek
kompjuterin, prvese n orn
e informatiks. N lndt e tjera
msuesit nuk alternojn msimin
teorik me zbatime praktike, si
mund t jen punt me poker-point,
apo me CD, duke punuar n salln
e kompjuterve. Msuesit nuk
prdorin dendur mjete ilustruese,
pavarsisht se u krkojn nxnsve
pun me projekte t tilla: postera,
CD, etj. Nxnsit punojn me dshir
n pun t tilla, por sht tepr
skematike mnyra e paraqitjes.
Msuesi e sheh punn, v nj not
t mir dhe kaq. Nuk diskutohen
n klas, nuk pasqyrohen para t
gjith nxnsve dhe nuk realizohet

gjithprfshirja.
Po t diskutosh me msuesit pr
at se prse ndodh ky anashkalim,
fillojn ankohen pr munges
mjetesh dhe munges interesi
nga nxnsit adoleshent. Jemi t
vetdijshm pr vshtirsit, por a
bhen prpjekje pr ta ndryshuar
realitetin? Teoria e bashkpunimit
msues-msues dhe integrimi
ndrlndor jan parime specifikisht
t
rndsishme,
q
duhen
praktikuar n shkollat tona dhe jo t
mbeten ve n stadin teorik.
Konkretisht, n lnd e gjuhs
shqipe, ekzistojn mnyra t
ndryshme pr t ndryshuar rutinn
dhe pr t arritur nj stad t nxni
kritik dhe krijues. Gjuha prbn
bazn e shkolls son, ndaj
msuesit t ksaj lnde i nevojitet
vizion dhe krijueshmri e lart.
Si mund t veprohet n disa raste
praktike?
Gjuh shqipe, kl. 6. Do t zhvillohet
n rubrikn t lexuarit, analiza
kuptimore e poezis Mngjese
autorit Lazgush Poradeci. Prve

prgatitjes s tems n plan ditar,

lind pyetja se si t angazhohen
nxnsit sa m mir. Prgatiten n
powr- point pamje t liqenit, foto q
fiksojn aste t ndryshme kohore
(natn, agimin, ditn), me zogj q
fluturojn mbi siprfaqen e tij, nj
vark q vozit, pemt q pasqyrohen
n ujin e qet... Prfshihet klasa n
diskutim:
- far shihni? - far ndieni para
nj natyre t till? Cilt elemente t
fotove ju bjn m tepr prshtypje?
- Prse? A keni ju n vendlindjen
tuaj liqen?- A keni par s afrmi nj
liqen?
Pamjet vizive u japin ngacmim
nxnsve dhe nxisin liri mendimi.
M pas lexohet poezia duke br
lidhjen kuptimore me pamjet:
liqeni natn, liqeni n agim, liqeni
ditn. Ndryshimet e ngjyrave sjellin
te nxnsit gjendje shpirtrore t
ndryshme. Ata e kan m t leht
fazn e t shkruarit n etapn e
tret dhe japin larmi prshkrimesh.
Knaqsi t veant i jep nxnsit
leximi i krijimit t vet. sht me
vend tia japim kt shans.

Nr. 2 - TETOR 2014

N tema t caktuara nxnsit mund

t punojn vet n kompjuter gjat
ors s msimit. P.sh.: Shkrimi
biografik , gjuha shqipe, kl. 9.
N bashkpunim me msuesen
e informatiks, kjo or zhvillohet
n salln e kompjuterve. Puna
organizohet n grupe prej 3-4
nxnsish. Secili grup zgjedh
nj personalitet t shquar dhe
grumbullon nga interneti t dhna
pr jetn e tij, si data, vende,
veprimtari, etj; ngjarje nga jeta
personale dhe foto. Kto t dhna
nxnsit i organizojn n formn e
shkrimit biografik n kompjuter, me
an t programit Microsoft Word.
Realizohet materiali n format
reviste prej 3-4 faqesh dhe nxnsit
shohin dhe vlersojn punn e
njri-tjetrit. Klasa n kt rast
sht nj vend i lir dhe me shum
krijueshmri. N nj or t till
msimi arrihet:
Gjithprfshirja e nxnsve, ku
nxnsit e fjetur bhen aktiv
dhe lider.
Integrimi ndrlndor: gjuh
shqipe, informatik, njohuri
kulturore, estetik...
Realizohen pun shum t mira
krijuese.
Po nj or diktimi, si mund t
realizohet me an t mjeteve
auditive dhe shkrimit nga vet
nxnsit?
Zgjidhet nj or e lir dhe sigurohen
mjetet e nevojshme: DVD,
kompjuter, video-projektor, fletore.
Prmes video-projektorit nxnsit
dgjojn nj kng dhe shohin
video-klipin e saj. U krkohet t
shkruajn n fletore prmbajtjen
e kngs, duke respektuar

gjuhn standarde dhe rregullat

drejtshkrimore. Fjalt e kngs
dhe pamjet vizive mundsojn nj
situat t kndshme dhe trheqse.
Drejtohen nxnsit, duke i ndihmuar
pr paqartsit. N dhjet minutat
e fundit lexohen dy diktime dhe
fletoret mblidhen pr korrigjim.
N nj or t organizuar n kt
mnyr mundsohet praktikimi i
disa shprehive t domosdoshme
gjuhsore: -shprehit e t dgjuarit,
e t parit, e t lexuarit, e t folurit
dhe shprehit e t shkruarit.
Realizohet gjithprfshirje dhe
nxnsi kalon nj prvoj ndryshe
dhe mbreslnse, q nxit fantazin
dhe dshirn pr t punuar.
Vmendje t veant krkojn
fmijt q fshehin brenda tyre
talente t ndryshme. Kjo kategori
nxnsish shfaq nj potencial t
fuqishm, por u duhet motivimi i
duhur. Nse lihen pas dore ata nuk
japin ide. T kujtojm ktu teorin e
inteligjencave t shumfishta sipas
Gardnerit. Nj nxns mund t mos
shfaqet sistematik, por talenti i tij
mund t shklqej n nj fush t
caktuar t potencialit njerzor, si n
vizatim, aktrim, krcim, programe
kompjuterike, shkrime letrare. ..
Ana dhe Andrea jan nxns n
klasn e tet. Ata nuk kan prparim
shum t mir n msime. Por Ana
sht nj krcimtare e shklqyer
dhe me angazhimin e msueses
kujdestare dhe me ndihmn
e pasionuar t msueses s
fizkulturs, ajo q n klasn e gjasht
sht pjes e grupit t aerobis n
shkoll. Ana tashm prfaqson jo
vetm shkolln, por edhe qytetin e
saj n konkurse t ndryshme midis
shkollave. Ndrsa Andrea ka talent
n aktrim. Kur bhen aktivitete
kulturore n shkolln e tij, luan

21

rolet kryesore n pjes teatrale

dhe ndihet i knaqur n skena t
tilla t improvizuara. Nse nuk do
t zbuloheshin dhe prkraheshin
nga msues t prkushtuar e t
vmendshm, nxns t till do t
mbeteshin thjesht t zakonshm.
N mjediset shkollore hasen plot
nxns t till. sht detyra jon t
komunikojm dhe ti prkrahim ata,
duke respektuar individualitetin e
vlerat e secilit.
Prfundime:
1. Nj msues q prgatitet
seriozisht dhe n mnyrn m
t mir, i prkrah nxnsit prtej
vshtirsive, pa u br rob i
rutins dhe duke i motivuar e
nxitur n do moment pr t
ndrruar e zbuluar gjra t reja.
2. Gjat procesit krijues, nxnsi
t jet vetvetja, vetm kshtu ai
shpreh dhe nxjerr n pah energjit
e tij t brendshme. Nse fmija
ka liri pr tu shprehur, sht
edhe krijues. Pr ta arritur kt,
ti trajtojm me dashuri nxnsit,
duke i nxitur t pyesin, t shprehin
mendime, t mos druhen, por ta
shfaqin potencialin e tyre pozitiv.
3. Nse
msuesi
respekton
dhe harmonizon elementet
e nj metode efikase, duke
kompensuar elementin teorik
me at praktik, krijueshmria n
klas jo vetm do lulzoj, por
cilsia e msimdhnies do t rritet
ndjeshm.
Nse nxnsit do t prfshihen
seriozisht n procesin krijues, do t
prodhojn patjetr dika. Kjo sjell
edhe knaqsi pr ta, sepse gzimi
i vrtet qndron n aktivitetin e
vrtet.1
1
Dashuria pr jetn, Erich From, Tiran, 2006,
fq.32

22

T lidhim msimin n klas

me jetn e prditshme

nj not e shklqyer n lndn e letrsis shqipe

nnkupton shprehi t shklqyera komunikimi, t
cilat, n jetn e pritshme profesionale t nxnsit,
marrin vlera t tilla reale, si: aftsia pr t
parashtruar nj pikpamje t shndosh n nj

Vjollca SPAHO

takim, ose kuraja pr t marr fjaln pr t br

nj prezantim t besueshm.

Probleme t msimdhnies s letrsis

n shkollat e mesme
Hyrje
Ka nj tension n rritje midis teoris s letrsis dhe kulturs s prgjithshme, i cili sht duke influencuar
msimdhnien e letrsis n shkollat tona. Kurrikula ndryshon, msuesve jan duke iu ofruar shum
alternativa, krkesat e shoqris ndaj tij rriten e ndrkaq, n klasat tona, ndeshemi me hutimin, mrzin
dhe shpesh refuzimin e nxnsve pr t lexuar gjithka q ofron programi msimor. Nisur nga ky
realitet, m kt artikull do t prpiqem t trajtoj dy shtje:
Mos jemi duke u dhn shum tekste letrare nxnsve tan?
Si tua paraqitim nxnsve letrsin dhe lidhjen e saj t vazhdueshme me botn reale?
Letrsia n kontekstin e bots
reale
Po filloj me letrsin shqipe. Si nj
lnd msimore ndrdisiplinore,
kjo letrsi shqipe duhet t
shndrrohet n nj forum, n t
cilin duhet t debatohet pr vet
letrsin dhe fokusin e saj n
identitetin, historin dhe politikn e

vendit ton. Ekziston nj opinion i

prbashkt i msuesve t letrsis,
se letrsia shqipe n shkollat tona
ende studiohet n mnyr jo t
plot dhe mbetet e shkputur nga
problemet dhe ndikime m t gjera
t bots reale. N kt mnyr,
mund t thuhet se ajo mbetet e
fokusuar te fjalt e tekstit q
programi msimor i ofron nxnsit.

Si t dalim nga kjo gjendje?

Zgjidhjen e ktij problemi
mbshtets n dialogun q
duhet t ndrtohet midis dy
kndvshtrimeve: atij t nxnsit
dhe atij t bots reale. Prandaj,
do t argumentoj iden se
prgjegjsia e msuesit pr ta
lidhur letrsin me botn reale

Nr. 2 - TETOR 2014

e drejton at drejt afirmimit t

pohimit se:
Msimdhnie e mir sht ajo q
prpiqet ta shikoj msimdhnien
dhe t nxnit nga perspektiva e
nxnsit. Ajo i ndihmon nxnsit
t kuptojn kontekstin n t
cilin ndodhen. Nga ana tjetr,
kjo msimdhnie i ndihmon t
kuptojn prse sht duke u
shpjeguar materiali letrar dhe
prse ata duhet ta msojn at.
Aktualisht, n kulturn ton vihet
re nj interes i dobt pr letrsin,
i cili sht kufizuar kryesisht n
diskutimin e veprave letrare q
kan marr mim. Nga ana tjetr,
n msimdhnien ton ekziston
nj dimension ende shum t
fort: vazhdojm t japim kshilla
se si t zbrthehet nj vepr
letrare p.sh. nj roman. Natyrisht,
(si kultur) jo se nuk lexojm, por
zgjedhjet tona pr t lexuar nuk
karakterizohen nga nj analiz e
thell. Shikoni far lexohet n
shtypin ton! A e kini vn re se
me sa dshir lexohen intervistat
e sportistve, artisteve, top
modeleve, udhzimet pr dietat
ushqimore, pr tualetet etj.?
Dhe kjo kur, m shum se kurr,
shoqria na krkon q ti edukojm
nxnsit tan me nj kriticizm t
fort dhe t gjer, i cili duhet ti
adresohet problemeve t mdha
t historis son, t kulturs dhe
t identitetit ton kombtar.
Cili sht efekti i mungess
n opinionin publik i ktij
kriticizmi t fort dhe t
gjer n qasjen e nxnsve
drejt letrsis n klasat tona?
far lexojn nxnsit tan
dhe pr qllim lexojn?

T lexojm shum apo pak?

Pr t thyer akullin, me nxnsit e
vitit t par t shkolls s mesme,
gjat nj interviste, u krkova t
m tregojn se far u plqen t
lexojn dhe pastaj ta ballafaqojn
kt me nj list autorsh, t cilt
ata mendojn se duhej ti kishin
lexuar. Kshtu, nga sondazhet e
sivjetshme, m ka rezultuar se
nxnsit e ktij viti jan knaqur
duke lexuar serit e Harri Potter, t
cilat pasohen me ato t Zhul Vernit.
Nga autort shqiptar prmendin
librat e Ismail Kadares. Kjo m
duket shum mir. Sepse, q ktej
gjenerojn diskutime produktive pr
vlerat e gjinive t ndryshme letrare
dhe pr shtratet e shumfishta t
kuptimit t veprs letrare.
Ndrkaq, jam tronditur nga
vshtirsia e nxnsve pr t
prmendur autor, t cilt e
orientojn orn e msimit drejt
diskutimit t veprave standarde
t letrsis shqipe. Kshtu q,
m sht dashur t filloj t listoj
disa prej tyre, pastaj t kaloj n
disa autor t shquar t letrsis
botrore. Natyrisht, shum nga
nxnsit lexojn, gj q m bn
t hezitoj tu prshkruaj se far
duhet t zgjedhin pr t lexuar. Por,
meq synimi i ktij t lexuari sht
pr knaqsi, ata nuk fokusohen
tek teksti letrar me an t lentave
kritike. Pikrisht ky sht problemi
q ndeshim n msimet e letrsis
q zhvillohen n klas: nxnsit nuk
jan t msuar t prfshihen n
tekstin letrar pr t par influencn
e tij kulturore n formimin e tyre
parauniversitar. Ata ende vazhdojn
t punojn me fjalt n tekst dhe,
pr pasoj, sht i kuptueshm
konteksti i gjer i akuzave q
u bhen msuesve t letrsis

23

pr mbingarkes me lexime t
nxnsve.
Msimdhnia e letrsis bhet
e vshtir kur ke t bsh me nj
grup nxnsish, t cilt mjaftohen
me subjektin (e veprs letrare) dhe
kur libri i mir nis e shkatrrohet
ngaq msuesi shum shpejt
tregon fundin tij. Ather, vrtet
sht me vend pyetja q mund
t drejtoj nxnsi: si lexues i nj
vepre letrare, prse duhet t lodhem
ta lexoj veprn nse ajo q bj n
klas sht, pothuajse njlloj pr t
gjitha veprat dhe autort? Ndrkaq,
zgjidhja e ksaj pyetje ka t bj
me prgjigjen e pyetjes tjetr: Si
msues, ku duhet ti pozicionojm
piketat e politiks, t identitetit
dhe t forcs s msimdhnies, t
cilat jan esenciale pr t plotsuar
mangsit n formimin letrar dhe
zhvillimin kulturor t nxnsve?
Teoria e kontekstualizimit
Q nxnsit t aftsohen t
interpretojn nj tekst letrar, t din
konceptet dhe parimet letrare dhe
ktu kam parasysh t lexuarit e
teksteve letrare ata kan nevoj
t kuptojn rrethanat kulturore, n
t cilat sht gjeneruar letrsia. Kjo
do t formonte kornizn n t ciln
mund t vendosen tekstet e veanta
letrare gjat interpretimi t tyre. P.sh
letrsia e Rilindjes sht mishruar
n veprat e Naim Frashrit, por
nxnsit i lexojn kto vepra pa
kontekstin mbi t cilin t mund t
ndrtojn debate letrare. Njlloj,
nse shpjegojm mesazhet e
prozs s Kadares. Sidomos, gjat
ors komentit letrar, atyre duhet tu
shtrojm pyetje t tilla q t ngjallin
debate, p.sh. debatet pr t drejtat e
femrs shqiptare, pr gjinin letrare
etj., pr mesazhin etj., po aq edhe
pr parimet letrare q duhet t na

24
udhheqin n interpretimin e ktyre
veprave.
Q ktej do t arrihej q, krahas
vendosjes s letrsis s Rilindjes
n nj korniz historike dhe letrare,
t ilustroheshin rrugt e ndryshme
t rrymave letrare gjat analizs
s ksaj letrsie, t cilat shpesh
kryqzohen, ose mbivendosen
me njra-tjetrn. Gj q veprn
letrare q analizojm do ta bnte t
plqyeshme pr nxnsit.
T nxnit siprfaqsor dhe ai i
thell
Prshtypja e vazhdimsis q t
krijohet nga ka tham m sipr
sht vendimtare pr ti ndihmuar
nxnsit t zotrojn:
1. at q sht n gjendje t bj
teoria;
2. si ta zbatojn at n nj tekst t
dhn letrar; dhe
3. si ta lidhin tekstin letrar me
botn reale.
Por, n kt proces, duhet t kemi
mir parasysh se rezultatet e t
nxnit, apo rrugt e t kuptuarit t
plot t koncepteve kan m shum
efekt se ato q prfshijn koncepte
m t kufizuara. Ato ofrojn dy
modele t nxni: t msuarit
siprfaqsor dhe t msuarit e thell.
I pari ka t bj me at metod t
nxni t nxnsit, e cila, n procesin
e realizimit t programit msimor, e
prshkruan do kapitull, do tekst
si njsi t veant. Gj q, m von,
shrben pr t ilustruar nj kuptim
m t hollsishm t elementeve t
brendshm t programit msimor
dhe pr t demonstruar aftsin e
nxnsve pr ta lidhur kt program
me kontekstet e jashtme.

Duke menduar pr metodat

alternative t vlersimit dhe duke
reflektuar rreth prvojs sime
msimdhnse, kam ndjer se kjo
korniz siprfaqsore dhe e thell
sht veanrisht e prshtatshme
pr letrsin; ajo t jep nj rrug
pr t menduar rreth t lexuarit t
veprave letrare nga kndvshtrimi
i nxnsit. Metoda siprfaqsore
duket se i ndihmon nxnsit t
krkojn dhe zgjedhin ato tekste
letrare, me t cilt mjaftohen vetm
me leximin e tyre. Por, prvoja m
ka msuar, se kjo metod nuk i
ndihmon nxnsit t kuptojn p.sh.
se si vepra e Mira Meksit, Rudin
Xhungs, Mimoza Ahmetit, Elvira
Dones sht nj shembull i letrsis
feministe shqiptare. Kshtu q,
m sht dashur t luaj rolin e
tutorit pr ti ndihmuar nxnsit t
shohin dhe t kuptojn dallimet dhe
ngjashmrit e prshkruara n nj
tekst letrar n kontekstet e bots
reale t rolit t gruas n politik, n
familje dhe n shoqri.
Realizimi i programit msimor
dhe transparenca e tij
Ather, si mundet msuesi ti
ndihmoj nxnsit t zhvillohen pr
nj t msuar m efektiv dhe, me
kt rast, t lidh msimin e letrsis
q zhvillohet n klas me nj bot
m t gjer?
Nxnsit fillojn ta studiojn
letrsin e shkolls s mesme
me kuptime jo t qarta t ideve
t saj themelore, t cilat shpesh
ne, msuesit, i anashkalojm nga
q mendojm se ato nuk jan t
tilla. Aq m tepr, nxnsit kan
shum pak njohuri pr programin
msimor, tekstet e letrsis dhe
pr at q krkohet t prvetsojn
gjat realizimit t programit.
Prandaj, sugjerimi im pr t

ndihmuar nxnsit t kuptojn

lidhjen midis pjesve t ndryshme
t programit msimor ka t bje
me transparencn e objektivave t
programit.
Stafet msimore t shkollave
tona jan subjekt i inspektimeve
periodike dhe tashm edhe i
Maturs Shtetrore. T dy kto
vlersime krkojn t vlersojn
sa dhe si jan realizuar objektivat e
programit msimor, n rastin ton,
t letrsis. Ky realitet presupozon
se t gjith nxnsit tan, bashk
me tekstet msimore, duhet t
ken edhe objektivat e programit
msimor. E theksoj kt element,
sepse kam prshtypjen, se nse
kjo bhet n ndonj rast, bhet m
shum si pasoj e tensionit q lind
nga procesi i inspektimit se sa nga
kujdesi pr ti ndihmuar nxnsit ti
kuptojn ato. Sigurisht, prvoja e
prparuar nuk mungon. Disa shkolla
apo departamente t letrsis n
shkolla t konsoliduara jan m
mir se t tjert n sigurimin e
transparencs s synimeve dhe
objektivave t programit msimor
pr nxnsit; disa shkolla t tjera
prdorin metoda m t hollsishme
pr t mundsuar lidhjen e
shprehive t nxnsve me ato q
krkon vajtja n shkolln e lart dhe
tregu i puns.
Diversiteti dhe vlersimi
Do t dshiroja q kto dokumente
t bheshin t dobishme pr
nxnsit n mnyr q ata t
prvetsonin shpejt dhe me cilsi
programin msimor dhe lidhjen
e tij me programet e tjera me
synim t fituarit e nj kuptimi t
gjer t problemeve themelore
t bots reale. N kt kontekst,
nj not e shklqyer n lndn e
letrsis shqipe nnkupton shprehi

Nr. 2 - TETOR 2014

t shklqyera komunikimi, t cilat,

n jetn e pritshme profesionale
t nxnsit, marrin vlera t tilla
reale, si: aftsia pr t parashtruar
nj pikpamje t shndosh n
nj takim, ose kuraja pr t marr
fjaln pr t br nj prezantim t
besueshm.
Natyrisht, duhet t mbajm mir dhe
vazhdimisht parasysh nj fakt, t
cilin thuajse nuk e prmendim gjat
procesit t msimdhnies/t nxnit:
formimi letrar i nxnsit sht
shum i rndsishm pr punsimin
e tij t nesrm. Kshtu q, larg
metodave t ngurta tradicionale,
praktika m ka provuar vlern q ka
shpjegimi i hollsishm i qllimeve
t vlersimit q i bjm njohurive
t nxnsve si dhe i kritereve t
vendosjes s notave.
Po sjell nj shembull nga vlersimi i
eseve t nxnsve t mi, pr poezin
Kristal t Kadares. kur kam
qene msuese n nj nga shkollat
shum t mira t Elbasanit. Pas nj
pune prgatitore t kujdesshme,
vlersimi, krahas reagimeve t
tyre nprmjet analizave kritike,
prfshiu edhe shprehit e nxnsve
pr t grumbulluar informacion. N
kt mnyr u qartsuan m mir
specifikat q duhet t ket parasysh
nxnsi gjat hartimit eses. Kjo
u arrit duke e drejtuar vmendjen
e nxnsve n procesin krkimor
dhe, ka sht m e rndsishme,
n ndrtimin e nj argumenti nga
ana e tyre. Gj q m von konturoi
nj metod alternative pr ti nxitur
nxnsit t lexojn sa m shum:
para se t trajtonin argumentin e
tyre n ese, ata filluan t lexonin t
gjitha librat poetik t Kadares.

Nxnsve u kam krkuar t

komentojn
pse
argumentet
q krkonin t citonin ishin t
vlefshm pr esen e tyre. Me kt
kam synuar t ndalja importimin
masiv t njohurive akademike nga
materiale burimore t ndryshme n
esen q do t paraqitej dhe ti nxitja
ata pr t mbajtur nj qndrim m
kritik ndaj temave t zgjedhura.
Ky ushtrim i inkurajoi nxnsit t
shohin jo vetm rrugt e shumta t
interpretimit t nj teksti letrar, por
edhe vendosjen e ktij interpretimi
(leximi) brenda nj konteksti m
specifik pr gjatsin e eses. N
kt mnyr, mendoj se krijohen
kushte q kto rrug te krahasohen
dhe ballafaqohen n mnyr kritike
dhe t besueshme, n shrbim t
nj prvoje serioze t msuari.
Konkluzion
Mendoj se kam prshkruar nj
tablo reale t msimdhnies
s letrsis n shkollat tona t
mesme. Qndrimet e nxnsve n
orn e letrsis reflektojn disa
ndryshime q jan duke ndodhur
n komunitetin msimor. Kshtu,
vm re se nxnsit jan duke

25

u br m shum pragmatist:
krkojn t marrin nota sa m t
larta duke u lodhur m pak. Disa
prej tyre zgjedhin t studiojn pr
letrsi duke e quajtur si nj opsion
soft t leht. Gj q i zhgnjen
kur prballen me kompleksitetin q
u ofron aspekti teorik i letrsis n
shkolln e lart. E njjta gj ndodh
edhe me ata q nuk jan t aft t
prshtatin njohurit dhe formimin
e tyre letrar me krkesat e tregut t
puns. Gj q do t shmangej, nse
do ti edukojm nxnsit tan me
nj kriticizm t fort dhe t gjer, i
cili duhet tu adresohet problemeve
t mdha t s shkuars son, t
kulturs son dhe t identitetit ton
kombtar.
S fundi, msimdhnia e letrsis
duhet t karakterizohet nga
ndrtimi i urave midis kulturs s
prgjithshme dhe krkesave t
programit msimor. Fjala sht
pr transparenc m t madhe t
objektivave t msimdhnies dhe
pr gatishmri t stafit msimor
dhe t nxnsve pr t prvetsuar
natyrn n rritje ndrdisiplinore t
letrsis, n format e saj q jan kaq
t ndryshme dhe kaq t prhapura.

26

Model ditari

sipas te msuarit me kompetenca

Beatrie Gjermeni

Shkolla Sevasti Qerjazi / Kor

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye:

Kompetenca e komunikimit dhe
e t shprehurit: Shpreh mendimin
e vet pr trupat e ndryshm q e
rrethojn dhe masat e tyre.
Kompetenca e t menduarit:
Analizon trupa q e rrethojn dhe
bn dallimin pr masat e tyre.
Kompetenca e t nxnit:
Przgjedh trupa t ndryshm, n t
tri gjendjet e lnds.

Kompetenca qytetare: Zbaton dhe

respekton rregullat e mirsjelljes
n klas dhe mban qndrim aktiv
ndaj personave q nuk i respektojn
ato, duke shpjeguar pasojat.
Rezultatet e t nxnit t
kompetencave t fushs, sipas
tems msimore.
Prkufizon masn e trupave.
Kryen

veprime

me

njsit

e mass, shumfishat dhe

nnfishat.
Krahason masn e dy trupave,
jo vetm nga vendi q zn n
hapsir, por edhe nga rndesa
e tyre.
Prdor sakt peshoren.

Nr. 2 - TETOR 2014

Fjalt kye: trupa, mas, endse,

peshore.
Burimet: libri, trupa t ndryshm
Lidhja me fushat e tjera, ose me
temat ndrkurrikulare: Lidhja me
artet, me mjedisin.
Metodologjia dhe veprimtarit e
nxnsve:
Metoda e zhvillimit t msimit:
Bashkbisedim
Shpjegim
Vrojtim
Eksperiment
Arsyetim
Mjetet: Peshore, kuti me gur
peshash, trupa t ndryshm.

Ndrtimi i njohurive t reja;

Merren trupa t s njjts lnd
dhe krkohet se cili rndon m
shum.
Merren trupa t lndve t
ndryshme, krahasohen se sa
rndojn.
Theksohet se trupat e s njjts
lnd q rndojn njsoj,
prmbajn t njjtn sasi lnde,
trupat me t njjtn form, por
q rndojn jo njsoj, prmbajn
sasi t ndryshme lnde.
Jepet prkufizimi i mass.

Tregohet njsia e mass
dhe bhen shndrrimet n
shumfisha dhe nnfisha.
Shpjegohet si prdoret peshorja.
Tregohet q masa nuk varet nga
vendndodhja n univers.

27

Prezantimi dhe demonstrimi i

rezultateve t arritura;
Ndahen nxnsit n katr grupe dhe
u krkohet t zgjidhin ushtrimet e
shkruara n drras.
Shkruhen n drras ushtrime me
kthimin e njsive t mass dhe
veprimet me to.
- Nxnsit vlersojn njeri -tjetrin
pr punn e br.
Vlersimi:
Vlersimi i nxnsve do t bhet
duke patur parasysh kompetencat
e ors s msimit.
Vlersohen nxnsit:
Detyre shtpie: Ushtrimet 1,2
faqe 17

28

PROJEKT KURRIKULAR
FIZIKA 7

Aida Dedja

Shkolla 9-vjeare Sul Harri Elbasan

NE NUK MUND T JETOJM PA ENERGJI

Ky projekt do t realizohet mbshtetur n kto parime bashkpunimi:
Prgjegjshmri.
Gjithprfshirja e nxnsve.
Edukimi me prmasa qytetarie.
Objektivi i prgjithshm
Njerzit jan t varur nga burimet e energjis, por prodhimi i saj rrezikon mjedisin, prandaj duhet ti prdorim
ato me kujdes dhe kursim
Objektivat :
T tregoj se shfrytzimi i burimeve t energjis dhe prodhimi i saj ka ndikim negative mbi mjedisin
T njohin burimet e riprtritshme t energjis n vend
T zhvilloj aftsit pr nj vlersim kritik t prparsive, apo mangsive t tyre.
T theksoj mjetet e shfrytzimit ekonomik dhe efektiv, si dhe t prdorimit t energjis
Pjesmarrsit: Nxnsit e 3 klasave t shtata
Kohzgjatja: Tetor 2014-Prill 2015 (3 or)
Partnert: Prindrit

Nr. 2 - TETOR 2014

29

Njohurit kryesore: kapitulli: puna, nxehtsia, energjia

Burimi i informacionit: libri i fizikes,enciklopedi, internet,etj
Veprimtarit kryesore: diskutim, debat, loj
Tabela e planit t veprimtarive

Organizim i puns:
zgjedhja e tems,
prezantimi i projektit,
ndarja e grupeve dhe
detyrave t tyre

Diskutim i lire:Prezantimi
i aktiviteteve prodhuese.
Ndikimet negative t
aktiviteteve prodhuese t
energjis mbi mjedisin.
Avantazhet e burimeve t
riprtritshme

Tetor

Tetor

( java e fundit)

( java e fundit)

Msuesja dhe
nxnsit

Janar

Prfaqsuesit
e grupeve

(java e fundit)

Prezantim I produktit

Prill
(t prkoj me
javn globale
t edukimit)

Nxnsit

Prshkrimi i produktit: Postera, ese, fletpalosje me tem:

Si ta ruajm nxehtsin
Si t kursejm energjin

Tematika dhe plani i detajuar

Klasa ndahet n 5 grupe, secili prej tyre do t punoj me nj tem t caktuar, duke ndar detyrat brenda grupit.
Secili nxns sht prgjegjs pr detyrn e caktuar nga lideri i grupit dhe do t vlersohet pr t. Tematikat e
puns, sipas grupeve jan:
Burimet e energjis s riprtritshme n Tok
Burimet e energjis s pa riprtritshme n Tok
Burimet e energjis n vendin ton(t gjitha llojet)
Ndikimet negative t prodhuesve t energjis n mjedis
Prdorimi ekonomik i energjis nga njerzit (ruajtja e energjis)
Buxheti Kosto e formateve A4 dhe e tabakve

30

STANDARD ADMINISTRIMI

KTHES E SIGURT N RRITJEN E CILSIS

S MATURS SHTETRORE.

Mimoza Konomi

Gjimnazi S. Malshova/ Prmet.

ANALIZA E MATURS SHTETRORE 2014, PRMET

A mund ta quash prvoj pune
prshtypjen dhe vlern, at
element nxits dhe stimulues
pas nj mbledhjeje, analize, ku
msuesit t shkrir me objektin e
prditshmris s tyre prjetojn,
diskutojn, vlersojn, mendojn,
shohin tabelat e konkluzionet
rezultative tek ajo q vjen nesr
n orn e msimit, n orn e
konsultimit, n prgjegjshmrin
msues nxns, n provimin e
ardhshm t maturs? Besoj se
po.
Ka dika q msuesit i bashkon
prjetsisht, sht pikrisht kjo

ndjeshmri, koh pas kohe ka nj

lloj motoje q i lidh sipas kontekstit
shkollor, lndor, kurrikular, sipas
thjeshtsis s vlers transmetuese
t ksaj peshe t jets, q jemi ne,
msuesit. Por, q kur kemi prekur
pr her t par tekstet shkollore,
detyrat e shtpis, provimet a
testet q zhvillonim, dftesn e
notave t klass s par e n vijim,
kishim nj synim. Un, apo shum
prej jush, synonim e merrnim
notn 10 dhe e dim mjaft mir
do t thot, e ndiejm akoma m
mir kur nxnsi yn meriton 9 apo
10. E ndoshta n radhn e notave
t ndryshme jemi t lumturuar,

kur notat jan sa m t larta,

kur nxnsi t tregon gjithashtu
se nesr e pret dika shum e
rndsishme, misioni themeltar i
jets, n saj t studimit. Msuesi,
si pjes t rndsishme t energjis
s tij mbart kt vler: cilsia
e nxnsit, klass, maturs,
brezit, t ardhmes gjithashtu,
cilsia e jets. sht ky misioni dhe
motoja e fuqishme q na bashkon
ne, msuesve kudo n bot dhe
gjithka n emr t msimdhnies,
vlersimit, arritjeve. Dhe kupton
se sa pesh dhe far prgjegjsie
sht t realizohesh si msues.

Nr. 2 - TETOR 2014

E rndsishme dhe e vlefshme sot

analiza e MSH, por n prmbylljen
e ligjruesit, krahas falnderimit,
pati shtysn e fuqishme: Qensimi
i maturs- si matura e cilsis.
N kto momente, pse jo, pata
dshirn t isha maturante, kur
me formn e vlersimit specifikon
vlerat, pse jo, shum her m
tepr sesa kur un isha maturante
n vitin 1988, kur konkurrenca n
realizimin e ardhshm shkollor apo
dega, universiteti ku do t shkoje
ndodhte q nuk varej vetm nga ty,
por edhe nga ata q ta prcaktonin.
Sistemi i sotm m trheq
maksimalisht, vlersimi i maturs,
si matur e cilsis m jep joshjen
e nj brezi, nesr, shum m
konsolid, m lart se e shkuara e
tyre. E vlersoj mjaft kontekstin
e ri pr doknd n zhvillimin e tij
potencial intelektual.
Absolutisht, nuk mund t l pa
prmendur faktin e vnies n
dukje nga prfaqsuesit e ZA,
Prmet dhe diskutantt gjithashtu,
vlersimin themeltar t zhvillimit,
administrimit t provimeve t
MSH. E prisnim dhe e donim prej
kohsh kt vler, m dukeshin
krijesa t mjera nxnsit e mi q
rriteshin dhe i drejtoheshin librit
me botn e kopjes n kok, klas,
qytet, komshi apo i njohur, m
dukeshin t tjetrsuar por, pse
jo, t lodhur. Boshllku t lodh,
pavarsisht optimizmit t rrem.
sht ende shpejt, por patjetr
do t arrijm t shikojm nj
nxns t kultivuar ndryshe q
n vitet e para pas arsimit fillor;
nuk heq dor nga mendimi se
paaftsia nxit mosndrgjegjen,
mosprgegjsin, mosvlern.

Ku dhe si filloi modeli i t

kopjuarit?
Pikrisht tek paaftsia. Instalimi
i MSH dhe vlersimi i testeve me
komision kombtar m gzoi
pa mas fillimisht, tashm do
dal mir n pah nxnsi dhe jo
vetm nga ne, msuesit pran
tyre. Por paaftsia u ngrit me nj
vrull dshire, e shihja her nga
afr dhe her nga larg, pse jo me
pafuqi, por patjetr n pritje t nj
seleksionimi t kohs. Jam krenare
pr kt zhvillimin e provimit t
Maturs 2014, mbi gjithka se kemi
nevoj ti japim dijes thelbin e saj
n mnyr q t mos na braktis
nesr, kur koha dhe evoluimi i saj
do ta krkoj shum m tepr, me
forc.
Me far lloj nxnsi prballemi ne,
a kemi t duhurin, a do ta donim
me nj potencial m t plot, a
ndikon konteksti kryeqytet - qytet
i madh - qytet i vogl - fshat? Ka
nj lloj ndikimi gjithsesi, sa shum
do doja q nxnsit e mi t kishin

vlersimi

maturs,

si

matur

cilsis m jep joshjen e nj brezi,

nesr, shum m konsolid, m lart
se e shkuara e tyre. E vlersoj
mjaft kontekstin e ri pr doknd
n

zhvillimin

intelektual.

tij

potencial

31

nj bibliotek t mirformuar n
qytetin e tyre dhe nj zell ndryshe
pr leximin.
A nuk mund t bhet fjal pr cilsi
n msimdhnie? Sigurisht q po
N prfundim t analizs s Maturs
Shtetrore n Prmet, mesazhi ishte:
Standard administrimi, kthes
e sigurt n rritjen e cilsis s
Maturs Shtetrore.
Fillimi pr nxnsin lidhet me
klasn e par, por pr t ka fillim
gjithashtu t madh n momentin e
kalimit nga cikli 9- vjear n at t
mesm, n przgjedhjet e lndve,
n prqasjen e sakt me veten dhe
aftsit e tij.
Gjithka n profesionin ton e ka
emrin prgjegjshmri, patjetr
krenari. Sfida e cilsis sht dhe
le t jet joshja jon m e madhe
profesionale. N t gjitha hallkat
arsimore t forcojm s bashku
punn ton. N kt profesion
gjithashtu nj pyetje e madhe m
shoqron: Msuesi afr nivelit t
nxnsit, apo nxnsi afr nivelit
t msuesit? Do vazhdoj t m
shqetsoj, por sinqerisht do t doja
t anoja nga kjo e dyta, duke qen
e pazgjidhur me t parn, sigurisht.
N fardolloj konteksti pr sot
dhe pr nesr, me refleksionet dhe
prvojn time si msimdhnse
dhe prekse e drejtprdrejt dhe e
freskt e ndjeshmris s efektit
MSH e analizuar, konkluduar dhe
e stadit vler dhe fuqizim i saj, nj
mesazh t madh kam pr t gjith
ata q i prkasin statusit msues:
Dimensionim i plot i figurs
dhe statujs s msuesit nn
peshn e suksesit, me vlern e
cilsis, me realen, objektiven,
t vrtetn e madhe t jets
shkollore, nxns.

32

A hartojn drejtuesit e shkollave

plane afatmesm
Saba LAMA
ZA- Kruj

Prej vitesh pr drejtuesit e shkollave

dhe kopshteve sht rekomanduar, q
krahas planit t drejtimit q hartojn
pr do vit msimor, t hartojn edhe
nj plan tjetr i quajtur tashm Plani
afatmesm. Pa dyshim, rekomandimi
i nj plani t till, sht tepr i
nevojshm dhe i domosdoshm,
pasi ndihmon pr arritjen m mir
t suksesit n veprimtarin e puns
msimore-edukative me nxnsit, si
dhe t shum problemeve t tjera t
shkolls q lidhen me mbarvajtjen e
ktij procesi. Tani lind pyetja:
Sa sht vlersuar nga drejtuesit
e shkollave dhe kopshteve,
domosdoshmria e hartimit dhe
e zbatimit t ktij plani,n punn
e tyre si drejtues?
Nisur nga praktika e deritanishme,
rezulton se hartimi dhe zbatimi i nj
plani t till sht vlersuar shum
pak, ose aspak. M tepr ai sht
prezent te drejtuesit e shkollave
q kan ambicie profesionale n
detyrn e besuar, pa dyshim, tek
ata drejtues me nivel e formim t
lart pedagogjik. Madje nisur nga
kontaktet me drejtuesit e shkollave
lidhur me vlersimin e ktij plani,
kur sht shtruar pyetja : A hartoni
plane afatmesm pr shkollat ku
ju punoni dhe drejtoni? Reagimet
kan qen t tilla: dikush ka thn,
sht ky plan afatmesm, dikush
tjetr, prse sht i nevojshm nj
plan i till, ne punojm me plane
vjetore dhe dikush tjetr e ka quajtur
mbingarkes n punn e drejtorit apo
dhe t panevojshm.

Sigurisht, t tilla reagime dhe

mendime burojn nga mungesa
e kulturs profesionale, prvojs
dhe horizontit pedagogjik i ktyre
drejtuesve. Pr t ardhur n
ndihm drejtuesve t shkollave dhe
kopshteve, duke menduar se jo t
gjith kan njohurit e duhura pr
kt problem, si dhe pr t nxjerr sa
m n pah vlerat e planit afatmesm
mendojm t shtrojm pyetjet :
1. prfaqson plani afatmesm,
prse sht i nevojshm hartimi
dhe zbatimi i nj plani t till?
2. Cilat jan rubrikat ( struktura ) e
hartimit t nj plani afatmesm?
3. far duhet t kemi parasysh,
kur hartojm planin afatmesm
pr nj shkoll t caktuar?
Le t ndjekim prgjigjet pr seciln
nga pyetjet e diktuara.
1. Plani afatmesm sht nj plan
q e harton drejtori i shkolls
pr arritjen e disa objektivave t
rndsishme, n shkolln ku ai
punon dhe drejton. Prmes hartimit
t ktij plani, synohet t arrihen
ndryshime cilsore q mund t
ndodhin n shkolln e tij brenda nj
afati kohor prej 4 vitesh. Ai sht
nj udhzues pr drejtorin, q
bazohet n ato q jan br dhe n
ato q duhen br n t ardhmen.
Pa dyshim, ai sht nj udhrrfyes
dhe i paraprin planit vjetor q harton
drejtori, pr t br prmirsimet

e nevojshme aty ku puna ka

aluar gjat nj viti msimor.
2. Struktura apo rubrikat kryesore
t planit afatmesm jan:
a - Kredoja; me t ciln kuptojm :
misionin, besimet dhe vizionet e sh
kolls.

b - Analiza e gjendjes; me t ciln

kihet parasysh lehtsit q ofron
shkolla, bashkpunimin e shkolls
me organizmat dhe partneret e
mundshm, t dhna sociale pr
familjet e nxnsve si dhe pr
komunitetin ku ndodhet shkolla,
t dhna financiare pr shkolln,
si dhe pikat e dobta dhe t forta t
shkolls.

3. Drejtori i shkolls, padyshim, kur

harton planin afatmesm duhet ti
prmbahet rubrikave kryesore q
dikton ky plan, sipas specifikave
dhe problematikave q dikton
shkolla e tij. Gjithashtu, objektivat e
ktij plani duhet t jen t matshm
dhe t besueshm pr shkolln.
Pra drejtori duhet t mendoj
mir paraprakisht se far mund
t arrrihen dhe si mund t arrihen
pr 4 vite objektivat e parashikuara
pr arritjen e suksesit. N mbyllje,
nisur nga vlersimi dhe rndsia q
ka plani afatmesm dua t theksoj
se, aty ku jan hartuar dhe zbatuar
t tilla plane, cilsia e puns
msimore-edukative ka qen mjaft
e suksesshme.

Nr. 2 - TETOR 2014

33

Nj dit vjeshte
me fmijt e kopshtit

Donika Dervishi
Edukatore / Prez

Nj ndr strategjit e t
msuarit n kopsht sht
edhe ekskursioni i cili e
ndihmon fmijn t njoh
n mnyr aktive realitetin
natyror

Edukimi parashkollor
Edukimi dhe aftsit e fmijs
parashkollor zhvillohen kryesisht
nprmjet
perceptimit
t
drejtprdrejt. Pra, fmija duhet t
perceptoj drejtprdrejt sendet
dhe t luaj me to, t veproj me to,
t ndrtoj dhe t eksploroj.
Fjalt na msojn, shembulli na
trheq. Nj kolos i shkencs s
edukimit thot: Mos mendoni
se ju i edukoni fmijt, vetm
ather kur ju bisedoni me ta,
ju i edukoni fmijt n do rast,
edhe kur ndodheni n klas dhe
jasht saj.

Fmijt n kopsht zhvillohen dhe

msojn n mnyra t ndryshme.
Nj ndr strategjit e t msuarit
n kopsht sht edhe ekskursioni
i cili e ndihmon fmijn t njoh n
mnyr aktive realitetin natyror.
Msimi bhet m me efektivitet
gjat nj shtitje n natyr. Fmijt
prfshihen n bashkveprim dhe
u krijohet mundsia pr t par
dhe njohur botn, natyrn n nj
mnyr m t przgjedhur dhe t
drejtprdrejt.

Gjat puns sime n kopsht, un i

praktikoj shpesh ekskursionet n
natyr, sidomos gjat pranvers
dhe vjeshts. Tema e stinve dhe
natyrs sht nj tem t cils
fmijt i kthehen her pas here, pasi
ato jan shum t lidhur pas natyrs
dhe motit. Fmijt shikojn do
mngjes se si ndryshon moti: kur
bie shi, kur ka shum diell, kur bie
bora e par dhe kur el lulja e par.
Ata i gzohen lojrave n natyr
dhe ajrit t pastr. Fmijt kan
kontakte t ngushta me natyrn dhe
jan n gjendje t prshkruajn se
far ndodh n ver, n dimr, n
vjesht.

34
At dit vjeshte me fmijt ishte nj
shtitje mbreslnse. Gjat gjith
rrugs fmijt shikonin natyrn,
pemt me gjethe t zverdhura, lulet
e stins s vjeshts dhe i gzoheshin
asaj klime pranverore n nje dit
tetori. Gjat gjith rrugs, un i
inkurajoja fmijt t komentonin
me fjali t shkurtra vzhgimet q
po bnin n natyr. Gjat shtitjes
u krijuan situata t larmishme
t nj aktiviteti praktik. At dit i
gjith aktiviteti msimor u zhvillua
n natyr dhe si ambient shrbeu
kopshti i shtpis sime. N orn e
zhvillimit gjuhsor fmijt foln pr
karakteristikat e stins s vjeshts
(si jan pemt, si bien gjethet, far
ngjyre kan gjethet, etj). Fmijt
recituan vjersha t ndryshme pr
kt stin t art. N fushn e artit
fmijt modeluan me plastelin
gjethet e vjeshts.

Ato me fantazin dhe imagjinatn

e tyre, krijuan nj mini projekt
t vogl me peizazhe t stins
s vjeshts. N fushn sociale
biseduan me njri tjetrin pr
veshjet e stins s vjeshts. Duke
bashkpunuar me njri -tjetrin n
grup, duke u ndihmuar dhe nga
un ,at dit realizuam disa veshje
t thjeshta vjeshtore pr kukullat
tona. Duke punuar n grup rriten
aftsit individuale manipuluese
dhe zhvillohet imagjinata krijuese te
fmijt. Gjat lojs se si t veshim
kukullat tona me rrobat e stins
s vjeshts, u krijuan situata t
larmishme t nj aktiviteti imitues
dhe u zhvilluan aftsit shprehse
te fmijt. Fmijt msuan shum
gjra, prmes nj aktiviteti edukativ
q u organizua pr nj qllim t
caktuar, si ishte njohja e stins s
vjeshts.

Aktivitetet dhe ekskursionet q

zhvillohen me fmijt parashkollor
duhet t prputhen me veorit
psikologjike t moshs. sht
detyr e msueses q gjithnj
t eksperimentoj dhe testoj
alternativa pr t evidentuar se
cila rrug sht m e suksesshme
pr zbatimin e programit msimor
edukativ n kopsht, duke e
vendosur fmijn n qendr t
veprimtaris, duke i dhn liri dhe
duke respektuar t drejtat e fmijve
etj. N t njjtn koh do t thot q
veprimtaria duhet t drejtohet me
durim, dashamirsi dhe mirsjellje
nga ne msueset q jemi personi i
vetm prgjegjs q shoqria na ka
ngarkuar kt detyr fisnike.

Nr. 2 - TETOR 2014

35

U hap shkolla shqipe

n kryeqendrn e bots, n Manhattan

Asgj ssht e pamundur,

do gj e bukur sht e
mundur, sidomos kur sht
fjala pr isntitucionalizmin
e
shkollave
shqipe
n
DIASPOR.

Kozeta Zylo

New York / Manhattan

Mir se erdht nxns t dashur t shkolls shqipe Alba Life

n Manhattan!
N kryeqendrn e bots n
Manhattan nxnsit shqiptaroamerikan u uln n bankat
e shkolls pr t msuar
shqip, n mjediset e shkolls
publike amerikane Ps 173, Fort
Washington Avenue, me leje nga
Bordi i Edukimit t Nju Jorkut.
Pas prpjekjeve t shumta dhe
prkushtimit pedagogjik pr tu
msuar fmijve n Diaspor, gjuhn
shqipe, m n fund, i gjith mundi
i organizatorve dhe msueses
me prvoj n gjith jetn e saj,
znj. Liza Pllumbit, u kurorzua me
sukses me hapjen e shkolls shqipe,
pr her t par, n Manhattan.

sht tejet emocionuese dhe krenari,

t udhtosh n nj dit fundjave
nga Staten Island, s bashku me
msuesen e dashur Ditn, babain e
saj z.Delaj nga Kelmendi i cili shprehte
mirnjohjen dhe falnderonte Alba
Life q vajzn e tij e kishim pjes
t stafit t puns, me Brian, Dean
dy nxns shqiptar dhe t shkosh
prball nj shkolle t re shqiptare
ku t takohesh me nxns t rinj,
prindr dhe msues. Duke trokitur n
dern kryesore t shkolls, nxnsit
rendnin me vrap, kush e kush,
mundohej t hapte dern i pari. Ata
na prqafonin sikur t kishim koh
q ishim takuar dhe me magjin e
moshs s tyre miqsoheshin shum

shpejt dhe me njeri-tjetrin. sht nj

bot krejtsisht e veant nj bot
q m mban t gzuar, gjall, plot
jet, por sidomos m sjell pran
Shqiprin ton, aq t munguar.
Mundet q hapja e ksaj shkolle
n Manhattan t jet nj pik uji n
Diasporn ton, por me siguri n se
mblidhemi s bashku n nj tryez
t rrumbullakt pr t hedhur idet
dhe pastaj ato t vihen n zbatim,
sidomos kjo e fundit sht tejet e
rndsishme, ndryshe idet vdesin
si peshku n rr, ather pika e ujit
kthehet nj oqean i gjuhs shqipe nga
e cila fillon identiteti yn. Asgj ssht
e pamundur, do gj e bukur sht
e mundur sidomos kur sht fjala

36
pr isntitucionalizmin e shkollave
shqipe pr t shkuar nxnsit do
dit, ashtu si i kan hebrenjt,
rust, kinezt, grekt e shum
komunitete t tjera q mjerisht
n kt pik ne jemi mbrapa
Por kjo prbn nj tem tjetr q ha
shum diskutim dhe pun altruiste
nga Diaspora q nuk mungojn n
shum antar t saj. Ja, pikrisht
disa nga antart e Diaspors q
kan vite q jetojn n Amerik,
vjen nj dit dhe me prvojn e tyre
si msimdhns t gjuhs shqipe
,i afrohen programit msimor t
gjuhs shqipe dhe e ushtrojn pran
fmijve t Diaspors, lindur dhe
rritur n Amerik, por q prindrit e
kan ndrr q fmijt e tyre mos ta
harrojn kurr gjuhn shqipe, gjuhn
e t parve t tyre.
Themeluesi i shkollave Shqipe
z.Qemal Zylo iu ka uruar nxnsve,
prindrve, msuesve mirseardhjen
dhe pun t mbar pr msimin e
gjuhs shqipe. Nj falnderim t
veant i ka dhn msuese Liza
Pllumbit me t ciln bashkpunoi nj
koh t gjat pr t realizuar hapjen
e nj shkolle shqipe n Manhattan.
Po ashtu, me plot dashamirsi ka
falnderuar dhe prindin Nora Nilaj pr
kontributin e saj n kt mision fisnik.
N fjaln e tij t shkurtr ftoi t
gjith prindrit dhe msuesit ta
prhapin kt lajm t bukur dhe
shpresoj q t kemi sa m shum
nxns n kt shkoll, ne kemi
nj prvoj shum vjeare n
msimin e gjuhs shqipe, pasi
kemi dhe dy shkolla t tjera shqipe
n Staten Island dhe n Brooklyn,
shkolla q kan disa vite t hapura.
M pas, me lot n sy, prshndeti
msuesja e shkolls shqipe n
Manhattan znj.Liza Pllumbi e cila me
emocion iu uroi gjith nxnsve pun
t mbar. Ajo i shprehu mirnjohjen

e pakufishme Alba Life qe i bri

t mundur t realizoj ndrrn
dhe t ushtroj profesionin e saj si
msimdhnse n Manhattan.
S bashku,- vazhdoi msuesja,- do
t msojm gjuhn shqipe q kurr
mos t harrojm rrnjt e t parve
tan.
M von z. Zylo u shprndau librat
e shenjta t abetares t unifikuara
dhe fletoret e puns t cilat nxnsit
shqiptar i merrnin dhe i hapnin
me kujdes t posam pr t
shuar paksa kuriozitetin e tyre pr
momentin. Ora e msimit u mirprit
me duartrokitje, kur msuese Liza
s bashku me msuese Ditn, i
mblodhn nxnsit n klas dhe
filluan msimin shqip. Msuese Liza
i ka pyetur nxnsit se para se t
fillojm t msojm abetaren kush
do t vij t na recitoj n shqip pr t
par njkohsisht se sa ata e njihnin
shqipen e folur. Ja, n kt krkes
t msuese Lizs nuk ngurroi t dilte
prpara klass nxnsja Nora Hysaj
e cila recitoi vargjet nga Gjuha Shqipe
e Fishts si:

Porsi kanga e zogut tvers/

qi vallzon nblerim t prilli/
porsi i ambli fllad i ers/
qi lmon gjit e drandofillit/
porsi vala e bregut tdetit
/ porsi gjma e rrfs zhgjetare/
porsi ushtima e nji trmetit/
ngjashtu gjuha e jon shqyptare/.
Pas saj u ngrit Dea e cila recitoi vargje
nga Gjuha Shqipe e Naim Frashrit:
Gjuha shqipe sa e mir/
sa e mbl sa e gjer/
sa e leht sa e lir/
sa e bukur sa e vler/!
Pas prshndetjes me dy poezit
nga m populloret, msuesja ka
vazhduar normalisht msimin midis
nxnsve t shkolls shqipe Alba Life n Manhattan, shkoll shqipe q
hapet pr her t par n kryeqytetin
e bots.

Nr. 2 - TETOR 2014

37

UDHTIM, ME DJALI dhE TIGRI

N ZOGAJ E GJAKOV

dhurimi i ktij libri n disa shkolla t Tirans e

Durrsit, por dhe t Tetovs, do t pasuroj m tej
bibliotekat e ktyre shkollave.

Ibrahim Hajdarmataj

Libr i ri, nga Suedia e largt

Po bisedoja me kolegt dhe miqt
e mi, Viron Kona e Murat Gecaj,
shkrimtar, publicist e studiues t
njohur. Ndr temat m t dashura
pr ta jan dhe ato pr mbresat e
prshtypjet e tyre, nga vizitat n
Mbretrin e Suedis. Tashm,
kan publikuar jo vetm shkrime
t bukur e mbreslns nga ato
vizita t paharruara, por dhe libra
t veant. Sigurisht, ata jan me
mjaft vlera pr ti njohur lexuesit
shqiptar me jetn e atij vendi mik
skandinav.

i lidhjeve t ngushta shqiptaresuedeze. Ksaj here, kishte me

vete 1.000 kopje t librit-prrall
pr fmij, q e ka shqipruar vet,
me autor shkrimtarin suedez, Lars
Westman, Djali dhe Tigri. Nuk do
t ndalem ktu pr fillimin e puns
s dhurimit t ktij libri, n disa
shkolla t Tirans e Durrsit, por
dhe t Tetovs, pasi sht dhn
njoftim m par, pr kt gj. Por
do t tregoj se si u bra dhe un
bashkpuntor n plotsimin e
ksaj nisme, me vlera t veanta.

N vazhdim, s bashku, ne u
ndalm edhe n nj fakt interesant.
Jo shum koh m par, erdhi
n Tiran arsimtari, shkrimtari e
publicisti i njohur, Sokol Demaku.
Ai ka vite q jeton n qytetin Boras
t Suedis, por dhe sht nismtar

Pasi mora me vete disa kopje

t librit Djali dhe Tigri, s pari,
shkova n Gjimnazin Hoxh Zogu
t fshatit Zogaj, n Malsin e
Gjakovs (Tropoj). Aty m priti
me dashamirsi drejtori, Bujar
Hajdarmataj, i cili e shprehu

falnderimin e tij, si pr Sokol

Demakun dhe autorin, Lars
Westman. Pastaj, me kt nism
u njohn edhe msueset e gjuhs
e letrsis shqipe, Bukurie e Ajshe
Hajdarmataj. Ato u shprehn:
Ky libr i ri, nga Suedia e largt,
do ta pasuroj m tej bibliotekn
e shkolls son. Sigurisht, pas
leximit, me prmbajtjen e tij do t
njihen nxnsit tan, me t cilt do
t organizojm edhe diskutime t
lira.
Kur po largohesha, n emr t
kolektivit msues-nxns t ktij
Gjimnazi, Bujari m dorzoi nga
nj Mirnjohje, si pr prkthyesin
dhe autorin e librit. N njrn,
shkruhen kto fjal: Falnderojm
prof. Sokol Demakun, shkrimtar,
gazetar dhe prkthyes, q na dhuroi

38
pr bibliotekn e shkolls son librin
me titull Djali dhe Tigri, t autorit
Lars Westman.Gjithashtu, ktij
shkrimtari t mirnjohur suedez i
urojm krijimtari t suksesshme!
3. Meqense fshati Zogaj ndodhet
vetm 9 km larg Gjakovs, me
librin n fjal, u ndodha edhe n
shkolln e mesme t ult, Mazllum
Kpuska. Aty m priti drejtori,
Islam Juniku. Ai m tregoi se
edhe shkrimtar t tjer i kan
dhuruar libra biblioteks s tyre.
Duke shprehur falnderimin e tij
pr kt dhurat, ai prgatiti e
m dorzoi Mirnjohje, si pr
prkthyesin e autorin e librit. N t
shkruhet: Shkolla e Mesme e Ult
Mazllum Kpuska-Gjakov, jep
kt Mirnjohje, pr shkrimtarin,
gazetarin e prkthyesin Sokol
Demaku: Pr dhjet libra t
dhuruar, biblioteks s shkolls
son, Djali dhe Tigri, nga autori
suedez Lars Westman.-Drejtori:
Islam Juniku.

Mirnjohje,
dhuruar

pr

librat

Kto ndjenja miqsore dhe

shprehje mirnjohjeje, i gjeta edhe
n Bibliotekn Ndrkomunale
t Gjakovs, qytet me tradita t
njohura: atdhetare, arsimore e
kulturore. Pasi biseduam pr
nismn e dhurimit t ktyre
librave, drejtori i ktij institucioni,
Engjll I.Berisha ma dorzoi
Falnderimin, me dshirn q
ai tu jepet, si dhuruesit t librit
e autorit. Ja, far shkruhet aty:
Dhurat shum e muar dhe e
qlluar, pr pasurimin e fondit
bibliotekar. Falnderimi vjen nga
lexuesi dhe nga institucioni, duke
ruajtur bashkpunimin me krijues,
posarisht me vepra me interes
pr lexuesit besnik. Pasurimi i
fondit librar sht nj motiv m
tepr pr puntort bibliotekar.
Ndrsa, kur vjen nga autori, sht
nj nder m tepr. Ky libr sht
shum i veant pr pasurimin e
biblioteks son.

Jam i bindur se lexuesi i ktyre

radhve do t m mirkuptoj,
pra kur n mbyllje po shnoj se
ky udhtim i imi, si n Zogaj e
Gjakov, ishte shum i veant e
mbreslns pr mua. Prandaj dhe
kt detyr miqsore e kreva me
knaqsi. Si dihet nga t gjith,
kur shprndan libra, ndihmon
sadopak n misionin e dhuruesve
t tyre pr ti pajisur t tjert, me
dituri dhe njohuri t reja pr jetn.

Dhurat shum e muar dhe e

qlluar, pr pasurimin e fondit
bibliotekar. Falnderimi vjen nga
lexuesi dhe nga institucioni, duke
ruajtur bashkpunimin me krijues,
posarisht me vepra me interes
pr lexuesit besnik.

Nr. 2 - TETOR 2014

39

Msuesi i psikologjis
(Tregimi sht bazuar n nj rrfim t mikut tim,
shqiptaro-suedezit, Sadulla Zendeli Daja)

Viron KONA
Mas

- Nj dit, n shkolln ton, erdhi nj

msues nga Stokholmi pr t dhn
lndn e psikologjis. Ishte njri i
dashur, energjik dhe i muhabetit.

dshproja me prcaktimet e mia:

e qeshur e sforcuar, e qeshur si e
Guinplenit, e qeshur si manekin, e
qeshur si n ballo me maska...

Gjat nj pushimi t gjat, ndrsa

bisedonim n salln e msuesve, ai
na tha:

Nj mngjes, ndrsa bja ushtrime

te druri i shkolls, nj dru q e kishim
mbjell kur hapm aty shkolln e
par shqipe, pash t kalonte pran
meje nj djal i ri. Dukej kureshtar
dhe po m shihte me vmendje, pa
m`i ndar syt.

- Kur ndiheni t mrzitur, bni fytyrn

m t qeshur, - dhe duke thn kto
fjal, ai u sforcua n fytyr, hapi
buzt, nxori pakz dhmbt dhe e
bri fytyrn m t qeshur.
Nj gaz i leht u prhap n fytyrat
e ne, msuesve, q shihnim dhe
dgjonim kolegun. Me qeshjen e
sforcuar q formoi, ai sikur vuri nj
mask prpara fytyrs, t ngjashme,
me ato q prdornin aktort e
teatrove n antikitet.
- E qeshura kshtu sht e sforcuar.
Ajo, duhet t vij nga brenda, nga
shpirti, - i thash kolegut, duke i
kujtuar ndrkoh thnien e Ciceronit
se:Fytyra sht pasqyr e shpirtit.
- Ke t drejt, - m` u prgjigj ai, - por,
duke vepruar kshtu si po them,
ju e ndihmoni t qeshurn q ajo t
shfaqet, e zgjoni at nga gjumi. sht
si t`i japsh nj t shtyr veturs kur
nuk ndizet.
Heshta dhe nuk e vazhdova m
tej dialogun Jo se isha dakord me
kolegun pr t qeshurn q duhej
nxitur e ndihmuar, por, ngaq ai
ishte njeri ndjeshm, nuk doja ta

- Kam qen nxnsi yt, nuk m mban

mend, - m tha.
- Ah, gzohem, t m falsh, nuk
t njoha, - i thash, por e ndjeva se
nuk e prshndeta me przemrsin
e duhur, si e kisha zakon. At dit,
s`mbaj mend pse, por isha i mrzitur,
madje i dshpruar dhe tr nerva.
N ast, m`u kujtua kshilla e
kolegut nga Stokholmi, sesi ta bja
fytyrn me t qeshur dhe t ndihmoja
t qeshurn q t m shfaqej n
fytyr. U sforcova disa her por,
sado q u prpoqa, e qeshura nuk
u shfaq. Asnj rrudh nuk u krijua.
Ather, u sforcova edhe m shum,
hapa pakz buzt dhe i lviza lartposht, posht-lart q ta detyroja
t qeshurn, q ajo t m shfaqej,
doemos. Qesh, o Daj, qesh, - i
thosha vetes me inat, por, kot
mundohesha. Ato aste, e qeshura,
as q kishte ndrmend t shfaqej n
fytyrn time. Tek un po vrtetohej
ajo fjala e urt: Po s`e pate vetvetiu,
s`ka `i bn bojaxhiu!

Ndrkaq, djaloshi po m shihte me

habi. Kur, m n fund, pas shum
mundimesh e sforcimesh, mendova
se e formova nj far t qeshure, e
drejtova vshtrimin nga ai. Por, u
befasova, madje u shqetsova teksa
vura re se n fytyrn e djaloshit kishte
rn nj hije frike dhe tmerri. Pastaj,
ai ia mbathi vrapit. U duk qart se ai
u tremb shum nga e qeshura ime.
Me at t qeshur, n fytyr, un isha
br i frikshm.
I thirra djaloshit q t ndalonte, por
ai vetm sa ktheu pakz kokn dhe
vrapoi m shpejt. Vraponte, kthente
kokn nga un si ai q ka frik se po
e ndjekin dhe vraponte prsri.
Me t qeshurn time t rekomanduar
nga kolegu im psikolog, e kisha
trembur keq at djal.
E ndrpreva fizkulturn dhe, sapo u
futa n shkoll, shkova drejt e te salla
e msuesve. Aty ishte dhe msuesi
psikolog. Nisa t tregoja ngjarjen.
Edhe gjat kohs q tregoja, por,
sidomos kur prfundova, t tr
qeshn me gaz.
Qeshi edhe psikologu nga Stokholmi.
Kishte nj qeshje t bukur dhe
origjinale, ndryshe nga ajo q na
rekomandonte ne. Ishte nj e qeshur
dallg-dallg, si zhurma melodike
q bn prroi, kur bie nga shpati
dhe formon nj ujvar t kaltr,
transparente.
Ajo, po, ishte e qeshur!

40

KUSHTET PR PENSION
T MSUESVE E PEDAGOGVE

Fadil Kepi

Specialist pr sigurimet shoqrore

Deri m 31.12.2014, femrat q plotsojn moshn 60 vje dhe

meshkujt 65 vje prfitojn pension t plot, kur kan punuar
t siguruar gjithsej 35 vjet n vendin ton

Hyn n fuqi ligji i ri pr pensionet

Duke ju uruar vit t mbar shkollor
t nderuar msues, pedagog t
arsimit para dhe pas universitar ju
prshndes e uroj suksese!
Deri m 31.12.2014, femrat q
plotsojn moshn 60 vje dhe
meshkujt 65 vje prfitojn pension
t plot, kur kan punuar t siguruar
gjithsej 35 vjet n vendin ton.
N vite pune pr pension prfshihen:
-
Periudha e vazhdimit t
shkolls s lart ditn, brenda ose
jasht vendit, me ose pa burs deri n
6 vjet, vetm pr femrat duke njsuar
nj vit shkoll q ka zgjatur rreth 10
muaj me nj vit pun pr pension, e
dokumentuar me kopjen e diploms
s noterizuar, koha e shrbimit t
detyrueshm n ushtri pr meshkujt,
sipas librezs ushtarake, periudhat

e punuara mbi 16 vje n vendin

ton n qendra pune shtetrore dhe
private, ish kooperativat bujqsore,
periudhat e siguruara vullnetarisht
dhe ato t vetsigurimeve n
bujqsi, pr personat q kan marr
tok sipas ligjit, koha me raporte
mjeksore t pagueshme, lejeve
t lindjes, pagess s papunsis,
periudhat e paguara me pension
invaliditetit t pjesshm, ose t
plot, ajo e dnimeve politike me
heqje t liris, dbim, ose internim
sipas ligjit Nr.7514, dat 30.9.1991,
Pr pafajsin, amnistin dhe
rehabilitimin e ish t dnuarve dhe
t prndjekurve politik koha e
zboreve ushtarake, mbas fillimit t
puns.
Nuk quhen vjetrsi pune pr
pension:

- Koha e paguar me ndihm

ekonomike, zbori ushtarak dhe puna
prodhuese q ka kryer studentt para
fillimit t puns e vitet e punuara n
emigracion, qoft dhe e siguruar atje.
Personat q plotsojn moshat e
msiprme, por nuk kan 35 vjet
pun t siguruara prfitojn pension
t pjesshm. Pr shembull, brenda
ktij viti nj msuese apo msues,
plotson moshn e msiprme, por
ka 34 vjet pun t siguruara prfiton
rreth 97,2% t pensionit t plot q
llogaritet duke pjestuar vitet e pun
q ka m 35 q duhen pr pension
t plot. Personat q plotsojn
moshn e pensionit, por nuk kan
vitet e siguruara pr pension t plot,
kan t drejt t bjn sigurime
vullnetare duke paguar 53.034 lek
pr nj vit, ose rreth 4.420 lek n
muaj. Me qllim q t punsohen

Nr. 2 - TETOR 2014

t rejat e t rinjt, q plotsojn

kushtet e prcaktuara nga Ministria
e Arsimit dhe Sportit, mbshtetur
n vendimin e Qeveris Nr.478, dat
16.6.2010, botuar n fletoren zyrtare
95, Punonjsit e Administrats
Shtetrore q financohen plotsisht,
ose pjesrisht nga buxheti i shtetit,
dalin n pension, ditn q plotsojn
moshn. Punonjsit q dalin n
pension kt vit kalendarik, lejen e
zakonshme t vitit 2014 e kan marr
gjat vers, ndrsa ata e ato q dalin
n pension n vitin 2015, u takon
leje e zakonshme sipas muajve t
punuar. Pr shembull, nse dalin n
fund t marsit u takon nj e katrta
e lejes s zakonshme, msuesit q
dalin n fund t qershorit, gjysma e
lejes sa zakonshme, etj. Mbshtetur
n Kodin e Puns, Drejtoria Arsimore
duhet ti njoftoj zyrtarisht 3 muaj
para plotsimit t moshs, msuesit
q dalin n pension. Para largimit
nga puna, duhet t dorzojn me
kujdes dokumentacionin shkollor
dhe vlerat materiale q kan n
ngarkim. Personat q dalin n
pension, prfitojn nj rrog mujore
shprblim. Pensioni maksimal
deri n fund t ktij viti sht rreth
25 mij lek n muaj prfshi dhe
kompensimet dhe pavarsisht nga
shuma nuk tatohet. Periudhat e
punuara t siguruara n vende t
tjera jan t vlefshme vetm pr t
prfituar pensione, sipas legjislacionit
t sigurimeve shoqrore t shteteve
prkatse dhe nuk njsohen me vitet
e puns t punuara n Shqipri.
Duke filluar nga 1.1.2015, me
hyrjen n fuqi t ligjit t ri
t sigurimeve shoqrore nr.
104/2014, dat 31.7.2014, botuar
n fletoren zyrtare 137, msueset
femra q plotsojn moshn
60 vje nga data 1 janari deri
31.12.2015, do t dalin n pension

t plot 60 vje e 2 muaj dhe duhet

t ken 35 vjet e 4 muaj pun t
siguruara n Shqipri, n vitin
2016, dalin n pension n moshn
60 vje e 4 muaj dhe 35 vjet e 8
muaj pun, pra do vit femrave
do tu shtohet mosha e pensionit
me 2 muaj dhe periudha e puns
me 4 muaj do vit, deri sa nga
1.1.2056 ato do t marrin pension
t plot n 67 vje dhe do ken 40
vjet pun t siguruara. Meshkujt
nga 1.1.2015 deri m 31.12.2015,
prfitojn pension t plot 65
vje kur kan 35 vjet e 4 muaj
pun t siguruara. Meshkujve
nga 1 janari i vitit q vjen deri m
31.12.2032 do t dalin n pension
65 vje, (nuk u rritet mosha e
pensionit) ndrsa vitet e puns
nga 1.1.2015, edhe meshkujve
u shtohen me 4 muaj n vit. Nga
1.1.2015, ndryshon formula e
llogaritjes s pensioneve, shuma e
t cilit do t varet nga vitet e puns
dhe rroga q ka marr dhe ka
paguar kontributet e sigurimeve
shoqrore, pra. hiqet pensioni
tavan 25.000 lek n muaj.
Nga 1.1.2033 meshkujve u shtohet
mosha e pensionit me nj muaj n
vit deri sa nga 1.1.2056, do t dalin
n pension t plot 67 vje me 40
vjet pun t siguruara. N rastet kur
persona t veant kan punuar mbi
moshn e pensionit dhe vitet e puns
prfitojn pension shtes n t dy
legjislacionet (n at q sht n fuqi
deri m 31.12.2014 dhe at q do t
hyj n fuqi nga 1.1.2015.
Konform Vendimit t Qeveris Nr.
551, dat 8.11.1993, pensionistt q
ripunsohen n shkolla e sektor t
tjer privat, prve pensionit bashk
me shtesat, marrin edhe rrogn n
qendrat e puns, por jan t detyruar
t paguajn kontribute t sigurimeve

41

shoqrore dhe shndetsore njlloj

sikur nuk kan dal n pension.
Nse vetpunsohen n tokn q
kan marr sipas ligjit, prfitojn
njkohsisht pensionin dhe t
ardhurat nga puna n bujqsi,
blegtori, etj dhe nuk paguajn
kontribute te sigurimeve shoqrore
dhe shndetsore.
Si me ligjin n fuqi, ashtu dhe me
ligjin e ri, fermat dhe meshkujt t
cilt jan pa pun, t pa vetpunsuar,
nuk jan pundhns e q skan
marr tok sipas ligjit, me dshirn
e tyre mund t dalin n pension
t reduktuar deri n 3 vjet para
plotsimit t moshs s pensionit
t plot. Kshtu pr shembull, deri
m 31.12.2014 mund t dalin n
pension 57 vje dhe meshkujt 62
vje, nse secili ka 35 vjet pun t
siguruara. Pr do muaj q prfiton
pension para moshs 60 vje pr
femrat, ose 65 vje pr meshkujt; ky
lloj pensioni ulet me 0,6% n muaj,
pr nj vit 7,2%, (12 x 0,6%) pr
dy vjet 14,4% dhe pr 3 vjet 21,6%
(36 muaj shumzuar me 0,6%).
Pensioni i reduktuar shtohet sa her
rriten pensionet, por nuk kthehet n
pension t plot n asnj mosh.
Nnat q kan lindur 6 e m shum
fmij dhe gjasht jan rritur mbi
8 vje, kur kan 30 vjet pun t
siguruara n Shqipri, prfitojn
pension t plot deri n fund t
dhjetorit t ktij viti, 50 vje dhe nga
1.1.2015 e n vazhdim, n moshn
55 vje.
Pedagoget me grada shkencore
Profesor, prfitojn pension n
moshn 68 vje, pavarsisht nga
gjinia. Profesort,Profesort e
Asociuara, Drejtueset e Mjeshtret
e Krkimeve Shkencore, sipas ligjit
Nr.10139, dat 15.5.2009, prfitojn
edhe pension suplementar. Msuesit

42
e pedagogt t cilt kan kryer
detyra kushtetuese si deputet,
kryetar bashkie, qarku, ose kan
punuar n dikastere e institucione
t larta shtetrore si inspektor,
drejtor, zvends ministra, etj.
sipas ligjit Nr.8097,dat 21.3.
1996, Pr pensionet shtetrore
suplementare q kryejn funksione
kushtetuese e t punonjsve t
shtetit, prfitojn edhe pensione
suplementare.
Dokumentit q duhen plotsuar
pr pension jan:
- Krkesa e cila merret e gatshme n
sigurimet shoqrore, libreza e puns,
fotokopje e karts s identitetit,
certifikata e gjendjes familjare,
certifikata e martess dhe fotokopja
e diploms s shkolls s lart ditn,
e noterizuar (vetm pr femrat),
libreza ushtarake pr meshkujt,
vrtetimi i pags bruto e neto nga
1.1.1994, deri ditn e ndrprerjes
s marrdhnieve financiare, t cilat
mund t dorzohen n agjencit e
sigurimeve shoqrore, deri 12 muaj
para plotsimit t moshs. Afati i
prpunimit t dokumenteve nga
punonjsit e sigurimeve shoqrore
sht deri 60 dit kalendarike.
Pensionet paguhen nj her n
muaj n lek duke paraqitur kartn
e identitetit, pasaportn
dhe
librezn e pensionit, me krkesn
e tyre, pensionet drgohen n
shtpi, kundrejt pagess prej 50
lek, depozitohen n bank me
krkesn e t interesuarve, ose
mund t autorizojn persona t
tjer pr trheqjen e pensionit. N
kt rast autorizimi duhet t jet
i noterizuar me afat deri 6 muaj.
Pensionistt prfitojn edhe barnat
mjeksore t rimbursueshme, sipas
librezs shndetsore, shrbimin
shndetsor falas tek mjeku i

familjes, mjekt e specialiteteve e

urgjenca dhe spitalet shtetrore.
Pensionet e pa trhequra mund t
merren deri n 3 vjet. Nse paraqitesh
mbas 37 muajve pr marrjen e
pensioneve, paguhen vetm 36
muajt e fundit. Pensionet jasht
vendit nuk drgohen. Me krkesn
e pensionistve, pensioni mund t
transferohet n vendbanimin t ri,
duke zbatuar procedurat e caktuara
nga Kshilli Administrativ i Institutit
t Sigurimeve Shoqrore.

pensionistt

ripunsohen

shkolla e sektor t tjer privat,

prve pensionit bashk me shtesat,
marrin

edhe

rrogn

qendrat

e puns, por jan t detyruar t

paguajn kontribute t sigurimeve
shoqrore
njlloj
pension.

sikur

dhe
nuk

shndetsore
kan

dal

T nderuar lexues, sqarime m t

hollsishme mund t merrni n
Ligjin e Sigurimeve Shoqrore Nr.
7703, dat 11.5.1993, me gjith
ndryshimet i cili sht n fuqi
deri 31.12.2014, dhe Ligjin e ri t
Sigurimeve Shoqrore, miratuar nga
Kuvendi i Shqipris m 31.7.2014,
botuar n fletoren zyrtare 137, dat
1 shtator t ktij viti i cili hyn n
fuqi nga 1.1.2015 . Sqarime mund
t merrni n drejtorit rajonale t
sigurimeve shoqrore si dhe mund
ti shkruani Revists Msuesi, duke
ju premtuar se her pas here do tu
prgjigjemi pyetjeve tuaja. N rastet
kur pensionistt nuk jan dakord me
shumn e pensionit, datn e fillimit
t pagess etj, mbshtetur n nenin
86 t ligjit t sigurimeve shoqrore
(i cili nuk ndryshon) kan t drejt ti
bjn ankes me shkrim, sipas ksaj
radhe:
S pari, komisionit t ankimit pran
drejtoris rajonale t sigurimeve
shoqrore, komisionit epror t
ankimit n Institutin e Sigurimeve
Shoqrore dhe s fundi n gjykatn
administrative.

Nr. 2 - TETOR 2014

43

Jurgen Uldedaj
sht sportisti q Federata Shqiptare
e Boksit ka propozuar pr Lojrat
Evropiane n Baku, 2015.

SUKSESE!

mimi 100 Lek