Sadraj

1.

UVOD................................................................................................................... 4

2.

ETVEROKRAKE I T RASKRSNICE.......................................................................5
2.1. Projektni elementi raskrsnica u nivou...............................................................8
2.1.1 Uslovi lokacije............................................................................................. 8
2.1.2 Nagibi.......................................................................................................... 8

3.

SAOBRAAJNE TRAKE........................................................................................... 9
3.1. Trake za lijevo skretanje................................................................................. 10
3.2. Trake za desno skretanje................................................................................ 11

4.

SAOBRAAJNA OSTRVA....................................................................................... 12
4.1. Usmjeravajua ostrva..................................................................................... 12
4.2.

Razdjelna ostrva.......................................................................................... 13

4.3.

Pjeaka ostrva i biciklistiki prelazi............................................................13

5.

KONSTRUKCIJA KAPLJE........................................................................................ 14

6.

ZAKLJUAK......................................................................................................... 17

7.

LITERATURA........................................................................................................ 18

SAETAK

Raskrsnice su take u cestovnoj mrei gdje se povezuju dvije ili vie cesta to za posljedicu ima
spajanje, razdvajanje, preplitanje i krianje prometnih tokova. U ovom radu dat je prikaz
klasine raskrsnice. Pod klasinim raskrsnicama se podrazumijevaju prikljuci (T oblika) i
ukrtaji (+oblika) koji s ozirom na nain ragulisanja saobraaja mogu biti nesignalisane i
signalisane raskrsnice.

Kljune rijei: raskrsnice, T, trake, skretanja.

ABSTRACT
2

Intersection are points in the road network which connect two or more roads resulting in the
merger, division, interweaving and crossing traffic flows. This work presents the classic
crossroads. Under classical intersections are implied connections (T-shaped) and crossings (+
form) that with respect to the way of traffic regulation can be not signalized and signalized
intersections.

Keywords: crossroads, T, tape, turn.

1.UVOD

Uslovi odvijanja saobraaja na raskrsnici moraju biti tako regulisani da obezbjeuju maksimalnu
sigurnost svih uesnika u saobraaju i potreban protok saobraaja. Raskrsnice su mjesta u
saobraajnom sistemu gdje su problemi saobraajne sigurnosti i protoka saobraaja naglaeni.
Vozai moraju na raskrsnici da obrate panju na vie faktora nego na slobodnim dionicama.
Istovremeno preduzimaju radnje prestrojavanja, smanjenja brzine, koenja pri skretanju, koenja
zbog proputanja ukrtajueg saobraaja i sl.
etvorokraka (+) raskrsnica je raskrsnica na kojoj se SSS pod pravim uglom ( =9015) i u
oba smjera ukrta sa GSS, s tim da se tok GSS nastavlja pravo kroz raskrsnicu.

2.ETVEROKRAKE I T RASKRSNICE

S obzirom na vanost puteva koji se prikljuuju u raskrsnici (kategorija i brzina) i pripadajuih

intenziteta saobraaja razlikuju se etiri osnovna tipa raskrsnica u nivou.
Raskrsnica tip I ovaj tip raskrsnice predstavlja primjer raskrsnice koja se primjenjuje

kod spoja lokalnih cesta i lokalnih cesta sa regionalnim cestama s malim sobraajnim
optereenjem kada na glavnom putu nije potrebna posebna traka za skretanje lijevo. Na
raskrsnicama tipa I se elementi kanalisanja zbog malih intenziteta u principu ne
primjenjuju. Na ovakvim tipovima raskrsnica je dovoljno osigurati preglednost. U sluaju
da maksimalan intenzitet na sporednom saobraajnom smjeru prelazi 20 vozila na sat, i u
koliko je irina sporednog saobraajnog smjera vea od 4.5m, primjenjuju se ostrva koja
imaju oblik kapjice, a koja se nalaze u osama sporednih puteva. Na ovoj raskrsnici je
potrebno postaviti osnovnu signalizaciju.

Slika 1. Raskrsnica tip I

Raskrsnica tip II ovu raskrsnicu biramo u sluaju da je na GSS potrebna posebna traka
za skretanje lijevo. U tom sluaju, na sporednom putu je potrebno izvesti usmjeravajue
ostrvo u obliku kapljice, a lijevo od spoednog puta, saobraajno ostrvo u obliku trougla.
Traka za skretanje desno se predvia po potrebi uzimajui u obzir potreban

nivopropusnosti raskrsnice na kraju planiranog razdoblja. Pravo prvenstva regulisano je

saobraajnom signalizacijom.

Slika 2. Raskrsnica tip II

Raskrsnica tip III - se oblikuje prema tipu III, u sluaju da se kolovoz GSS sastoji od
etiri ili vie traka. Ovaj tip raskrsnice mora biti ureen u skladu sa naelima vremenske
raspodjele saobraajnih tokova, tj. mora biti opremljen svjetlosnim signalnim ureajima.
Na GSS moraju postojati posebne trake za skretanje lijevo i desno.

Slika 3. Raskrsnica tip III

Raskrsnica tip IV - Raskrsnice se projektuju u skladu sa tipom IV ukoliko se putevi koji

se ukrtaju nalaze na razliitim nivoima i ukoliko je obim saobraaja velik. Ovaj tip
raskrsnice se koristi takoe ukoliko to zahtijeva saobraajna bezbjednost (npr. nepovoljna
konfiguracija terena za izvoenje raskrsnice u nivou). Kada na raskrsnici sa velikim

saobraajnim optereenjem preovlauju saobraajni tokovi, koji se ukrtaju, tako da je

nemogue obezbijediti kontrolisanu raspodjelu pomou semafora ili je nemogue
obezbjediti odgovarajuu duinu traka za razvrstavanje za zaustavljanje vozila, naroito
ukoliko su vei nagibi nivelete kolovoza, mogue je predvidjeti samo ukrtanje pojedinih
saobraajnih smjerova. Kvadrant u kojem je locirana spojnica se odreuje uzimajui u
obzir smjer najmonijeg saobraajnog toka. Ravne dionice od kojih se sastoji trasa
spojnice nisu jednake duine. Dionici spojnice koja se povezuje sa nie-leeim putem
(bolja preglednost) pripada najdua spojnica.

Slika 4. Raskrsnica tip IV

2.1. Projektni elementi raskrsnica u nivou

2.1.1 Uslovi lokacije

Usljed injenice da su raskrsnice ometajui elementi koji utiu na saobraajni tok, potrebno ih je
meusobno to je mogue vie odaljiti na putevima viih kategorija. U tabeli 1 date su
preporuene udaljenosti izmeu raskrsnice u nivou (gdje se udaljenost mjeri od sjecita osa),
koje proizilaze iz opte funkcije raskrsnica, njihove namjene i znaaja u globalnoj putnoj mrei.

Tabela 1 : Minimalne razdaljine izmeu raskrsnica

Izvan urbanih podruja udaljenosti izmeu raskrsnica do obima do kojih ih je mogue

slobodno izabrati treba da budu odreene tako da je izmeu raskrsnica mogue ispunjavanje
zahtjeva koji proizilaze iz minimalne razdaljine za preticanje ili eljene razdaljine za preticanje.
U sluaju da ispunjavanje gore navedenih zahtjeva nije mogue, potrebno je provjeriti
mogunost udruivanja pojedinih parova raskrsnica (takozvani "par raskrsnica") kao i dionica
izmeu pojedinih raskrsnica ili je parove raskrsnica potrebno formirati tako da je na njima
omogueno preticanje.
Najmanju razdaljinu izmeu dvije raskrsnice koje predstavljaju dio "para raskrsnica" dobijamo
uzimajui u obzir elemente raskrsnice (npr. duinu traka za skretanje lijevo).U takvom sluaju,
za obe raskrsnice potrebno je upotrebljavati jedinstvenu usmjeravajuu signalizaciju.

2.1.2 Nagibi
Maksimalni uzduni nagib nivelete GSS u podruju ukrtanja ne mije prei vrijednost smax
4%. U sluaju gdje je u podruju neposrednog ukrtanja na GSS smax > 4%, potrebno ga je u
podruju ukrtanja smanjiti na 4%.

Slika 5. Tok nivelete GSS u podruju neposrednog ukrtenja

3.SAOBRAAJNE TRAKE
irina traka za usmjeravanje se odreuje na isti nain kao i na dionicama otvorenih puteva izvan
podruja raskrsnice, uzimajui u obzir da su irine navedenih saobraajnih traka vee u sluaju
da se trake izvode u drugoj usmjeravajuoj traci na saobraajnom ostrvu u podruju lukova
skretanja. irine pojedinih tipova saobraajnih traka na raskrsnicama u nivou.

Slika 6. Tipovi saobraajnih traka na raskrsnici

3.1. Trake za lijevo skretanje

Trake za skretanje lijevo su usmjeravajue saobraajne trake koje su namijenjene vozilima koja
na raskrsnici skreu lijevo. Poinju pije raskrsnice i zavravaju se poslije nje, tako da se u
podruju neposrednog ukrtanja sa drugim trakama zadrava samo isprekidana lijeva vodea
linija. U sluaju da u podruju raskrsnice nema dovoljno prostora za izvoenje odvojenih traka
za skretanje lijevo i desno, prednost e da ima izvoenje trake za skretanje lijevo.
Traka za skretanje lijevo (Slika 7) se sastoji od tri dionice:
lA Duina dionice za ekanje [m];
lZ Duina dionice za koenje [m];
lSP Duina dionice za promjenu saobraajnih traka [m];
l' Duina izmjetanja [m];
l Duina dionice na kojoj se izvodi proirenje [m].

Slika 7. Elementi trake za skretanje

Dionica za ekanje vozila lA namjenjena je za ekanje vozila za vrijeme vremenske praznine

izmeu vozila iz suprotnog smjera, koja prolaze ravno kroz raskrsnicu. Duina odsjeka za
ekanje mora da iznosi najmanje 20 m ali ne vie od 40 m, to zavisi od obima i strukture
saobraajnog toka koji skree.
Dionica za koenje lZ je namjenjena koenju vozila od brzine VZ do potpunog zaustavljanja
(VK = 0). Dionica za koenje poinje u zadnjoj taki dionice za promjenu traka i zavrava se u
prvoj taki dionice za ekanje.
Dionica za promjenu saobraajnih traka lSP je namjenjena saobraajnim operacijama promjene
saobraajnih traka tj. prelazu vozila sa saobraajne trake za vonju pravo na saobraajnu traku za
skretanje lijevo.

10

3.2. Trake za desno skretanje

Trake za skretanje desno su namjenjene vozilima koja na raskrsnici skreu desno. Prilikom
postavljanja navedenih traka u elemente poprenog profila puta na raskrsnici javljaju se
razdjelna ostrva i pjeaka ostrva na sredini kolovoza.
Traka za skretanje desno se sastoji od dionice za promjenu saobraajnih traka, dionice za koenje
i dionice za skretanje. Dionica za promjenu saobraajnih traka se projektuje na isti nain kao i za
trake za skretanje lijevo. Dionica za koenje se projektuje na isti nain kao i za trake za skretanje
lijevo, s tim da se njena duina odreuje na osnovu vrijednosti poetne i konane brzine. U
sluaju da se pjeaki prelaz nalazi na dionici za koenje, konana brzina je jednaka nuli. U
sluaju da poslije dionice za skretanje, vozila imaju posebnu saobraajnu traku takoe na izlazu
iz raskrsnice, te ukoliko se na dionici za skretanje ne nalazi pjeaki prelaz, vrijednost konane
brzine je vea od nule. Izvoenje trake za skretanje desno u svrhu koenja i ubrzavanja kretanja
vozila prije/poslije benzinske stanice je obavezno u sluajevima kada je put kategorisan kao
glavni ili regionalni. Izuzetak su turistiki putevi. Bez obzira na injenicu da li se projektuje
kruna raskrsnica ili neki drugi tip raskrsnice u nivou, potrebno je ablonima ili drugim
programskim oruem provjeriti prikladnost upotrebljenih lukova skretanja i pokrivenih podruja,
i to za relevantne vrste vozila i sve smjerove vonje. Izvedene provjere je potrebno grafiki
dokumentovati.

Slika 8. Traka za desno skretanje

11

4.SAOBRAAJNA OSTRVA
Saobraajna ostrva su povrine raskrsnice koje nisu namjenjene za saobraaj motorizovanih
uesnika u saobraaju. Izvode se kao denivelisane povrine ili kao povrine koje su oznaene
samo horizontalnom signalizacijom (povrine zabrane). Namjena saobraajnih ostrva je
odvajanje motorizovanih i nemotorizovanih uesnika u saobraaju ili odvajanje pojedinih
smjernih tokova motorizovanih uesnika u saobraaju. Na raskrsnicama se javljaju sljedee vrste
saobraajnih ostrva:
(a) Ostrva za motorizovane uesnike u saobraaju:
- Usmjeravajua ostrva
- Razdjelna saobraajna ostrva
b) Ostrva za pjeake i biciklistiki prelazi

4.1. Usmjeravajua ostrva

Usmjeravajua

ostrva predstavljaju glavni elemenat

kanalisanja saobraajnih tokova

motorizovanih uesnika u saobraaju. Postoje dva mogua oblika ostrva (trougao (slika 9) ili
kapljica), koja je mogue realizovati kao denivelisana ili oznaena horizontalnom
signalizacijom.

Slika 9. Trouglasta usmjeravajua ostrva

Usmjeravajue ostrvo trouglastog oblika se projektuje tako da se nacrtaju paralelne linije

konstrukcijskim linijama, a zatim da se od graevinske linije pomaknu za irinu rubne trake.

12

Tako dobijena linija predstavlja konture denivelisanog ostrva, gdje je take loma i ukrtanja
potrebno zaokruiti lukom odgovarajueg radijusa (Ro). Veliina radijusa zaokruivanja zavisi
od ugla ukrtanja linija, s tim da radijus zaokruivanja nikako ne smije biti manji od 0.5 m.
U naelu, kapljice se dijele na one koje se upotrebljavaju na raskrsnicama gdje na GSS ne
postoje posebne trake za skretanje lijevo i na kapljice koje se upotrebljavaju na raskrsnicama
gdje na GSS postoje posebne trake za skretanje lijevo.

4.2. Razdjelna ostrva

Razdjelna ostrva se izvode du kolovoza, obino u osi kolovoza ili paralelno s njom. Njihova
namjena je da odvoje usmjeravajue trake, ime se postie poboljana zatita vozila od
saobraaja iz suprotnog smjera a u isto vrijeme se nemotorizovanim uesnicima u saobraaju
prua bolja saobraajna bezbjednost prilikom prelaska raskrsnice. Minimalna irina razdjelne
trake treba da iznosi 1.2 m.

4.3. Pjeaka ostrva i biciklistiki prelazi

Saobraajna ostrva za pjeake i bicikliste zatiuju iste od udara vozila. Njihova duina, na
dionici izmeu dionice za ekanje mora iznositi najmanje 15 m. Duina uzdignutog dijela ostrva,
od podruja za ekanje do sredine raskrsnice, mora da iznosi najmanje 2 m. Ukupna minimalna
duina stoga iznosi 21 m. Udarni dio ostrva mora biti prikladno ureen. Za brzinu kretanja od 70
km/h obino ureenje je dovoljno, dok je pri veim brzinama kretanja potrebno postavljanje
udarnih barijera (prepreka) u vidu nadogradnje ivinjaka na putu.

5.KONSTRUKCIJA KAPLJE

13

- Konstrukcija kaplje tip I - U sluaju da na GSS ne postoje posebne trake za skretanje lijevo,
te ukoliko ugao ukrtanja iznosi izmeu 75 i 105, postupak izgradnje usmjeravajueg ostrva
u obliku kapi je sljedei (slika 10):
1. Odrediti ose sporednog saobraajnog smjera.
2. Na osi SSS odrediti taku koja je 10 m udaljena od ruba GSS.
3. Kroz taku (2) nacrtati osu kaplje, koja je nagnuta za 5.4 u desno.
4. Lijevo i desno od ose kaplje nacrtati dvije pomone linije, u razdaljini od 1.5 m od ose.
5. Konstruisati kruni luk radijusa R = 12 m, koji tangira pomone linije (4) i dodiruje rub
saobraajne trake na koju skreu vozila koja sa SSS skreu lijevo i unutranji rub saobraajne
trake za skretanje lijevo na GSS.
6. U sjecitu krunih lukova (5), oblikovati glavu kaplje sa krunim lukom R1=0.75 m.
7. Na osi kaplje odrediti taku koja je 20 m udaljena od ruba GSS. Iz te take crtamo tangente na
kruni luk (5).
8. Na mjestu gdje izmeu tangenti (7) pravougaona razdaljina do ose kaplje iznosi 1.5m,
oblikovati suprotnu glavu kaplje sa radijusom R2=0.75 m.
9. Zatvorenu povrinu odrediti pomou linije izmeu osa puta SSS i desnog ruba kaplje.

Slika 10. Konstrukcija kaplje tip I

14

Konstrukcija kaplje tip II - U sluaju da na GSS postoje posebne trake za skretanje lijevo, te
ukoliko ugao ukrtanja iznosi izmeu 75 i 105, postupak izgradnje usmjeravajueg ostrva u
obliku kaplje je sljedei (Slika 11).
1. Odrediti sjecite ose prikljuka (osa SSS) ose kaplje sa rubom krajnje saobraajne trake
puta koji se presjeca (GSS),.
2. Nacrtati paralelnu liniju sa osom kaplje na udaljenosti od w, ija se vrijednost oitava iz
grafikona A.
3. Nacrtati kruni luk sa radijusom R (njegovu veliinu (R) oitavamo sa grafikona B), koji
tangira liniju paralelnu (2) sa osom kaplje i tangira rub saobraajne trake na koju prelaze vozila
koja skreu lijevo sa prikljuka puta SSS.
4. Iz istog sredita iz kojeg je nacrtan kruni luk sa radijusom R (3) nacrtati pomoni kruni luk
iji je radijus za 2 m vei od radijusa R.
5. Oznaiti taku "P" na spojnici sredita oba pomona luka sa sjecitem drugog pomonog luka
(4) sa rubom krajnje saobraajne trake na putu GSS.
6. Nacrtati kruni luk promjera R, koji prolazi kroz taku P i tangira unutranji rub trake za
skretanje lijevo na putu GSS. Ovaj luk ve ograniava dio podruja kaplje.
7. Konstruisati glavu kaplje sa lukom R1=1.5 m. Provjeriti da li je glava kaplje vie od 2 m a
manje od 5 m udaljena od ruba krajnje saobraajne trake na GSS.
8. Nacrtati tangente iz take Z do oba pomona kruna luka sa radijusom R.
9. Na tangentama (8) odrediti take "I" i "S", udaljenost izmeu navedenih taaka mjerena pod
pravim uglom na osu kaplje treba da iznosi 2.9 m.
10. Od take "I" odmjeriti u lijevo 1 m i tako dobiti taku "I' ".
11. Iz take "I' " povui novu tangentu na kruni luk 3.
12. Suprotnu glavu kaplje zaokruiti sa krunim lukom radijusa R2 = 0.75 m ili 0.5 m.

15

Slika 11. Konstrukcija kaplje tip II

16

6.ZAKLJUAK
Saobraajna sigurnost je jedan od osnovnih kriterija po kom se odreuje kvalitet saobraajnog
sistema. Vozai moraju na raskrsnici da obrate panju na vie faktora nego na slobodnim
dionicama. Istovremeno preduzimaju radnje prestrojavanja, smanjenja brzine, koenja pri
skretanju, koenja zbog proputanja ukrtajueg saobraaja i sl.

7.LITERATURA

17

[1]

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAENJE, ODRAVANJE I NADZOR NA

PUTEVIMA, Sarajevo/Banja Luka, 2005

[2] Raskrsnice, Zoran Kenji, dipl.ing.gra.

18