<å

J#∞Éèí= „Ѩ"åãπÖ’ ÉèÏQÆOQÍ

Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£.
25= `Õn Ѷ≤„|=i 2010 #∞O_ç 23= `Õn =∂iÛ 2010 =~°‰õΩ
ã¨∞=∂~°∞ <≥Å ~ÀAÅ „Ѩܫ∂}OÖ’
J#∞Éèí"åÅHõ<åfl – J#∞Éèí∂`«∞ÖË Z‰õΩ¯=
ã¨=Ú„^Œ∞x K«∂ã≤ – J#∞Éèí=O ™êkèOK«∞ D <≥Å ~ÀAÅÖ’¡ JO>Ë
<åÖÏO\˜ "å_çH˜ – P ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù X_»∞¤#
P_»∞‰õΩO@∞ – Wã¨∞Hõ QÆ∂à◊√¡ Hõ@∞ì‰õΩO@∞
QÆ=fiÅx U~°∞‰õΩ<Õ Ñ≤Å¡Åx K«∂ã≤ P#OkOK«_»"Õ∞ HÍx
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ky HÍà◊√§ Hõ_»∞‰õΩ¯x ~å=_»O ‰õÄ_® [~°QÆÖË^Œ∞.
D ã¨=Ú„^ŒOÖ’ XHõ J^Œ∞ƒù`« „ѨѨOK«O LOk.
^•xfl K«∂ã≤ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë h‰õΩ
Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ rq`«O ã¨iáÈ^Œ∞
N Jl`ür, N N^èŒ~ü ™êQÆ~ür ÖÏO\˜
=∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÖ`À J#fl~°O>ˇ
WHõ <åÖÏO\˜ "å_ç ã¨OQÆu – „Ѩ`ÕºHõOQÍ K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞
Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O JO>Ë
ã¨=∂[Ѩ٠QÆ∞O_≥ K«Ñ¨C_»∞ q#fl>Ë¡
HÍ|\˜ì – <åHõO@∞ J#∞Éèí"åÅ∞ ÖË=Ù – J^茺ܫ∞#O JO`«Hõ#fl ÖË^Œ∞.
ˆH=ÅO – H˘xfl J#∞Éèí∂`«∞Å∞ =∞@∞ˆH....

– "åã¨∞...

1
 ã¨=∂[ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_çx ^Œi≈OKåÅx LO^•?
<Õ#∞ – #∞=Ùfi – =∞#O JO^Œ~°O Hõeã≤ J_»∞QÆ∞Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ "Õ^•ÌO ~°O_ç...
ZO^Œ∞‰õΩ hH˜O`« x~åâ◊, xã¨Ê$ǨÏÅ∞, hÖ’ J^Œ∞ƒù`«â◊H˜Î LOk. hÖ’ K≥·`«#ºO LOk – h=Ù KåÖÏ
J^Œ$+¨ì=O`«∞_çq...
D ~ÀA „á⁄^Œ∞Ì<Õfl #∞=Ùfi P~ÀQƺOQÍ x„^ŒÖËKå=O>Ë D ^Õâ◊OÖ’ x#fl ~å„u J<å~ÀQƺO =zÛ# ѨkÅHõΔÅ
=∞Ok Hõ<åfl J^Œ$+¨ì=O`«∞_ç=#fl=∂@. #∞qfiO`« =~°‰õÄ Ü«Ú^ŒÌOÖ’ ~°HõÎáê`åxfl QÍh, *ˇ·Ö’¡ XO@i`«<åxfl QÍh,
Hõ~°∞=ÙÖ’ â◊~°}Ï~°÷ ta~åxfl QÍh K«∂_»ÖË^ŒO>Ë „ѨѨOK«OÖ’x Ô~O_»∞ =O^ŒÅ HÀ@¡ =∞Ok J<å^èŒÅ HõO>Ë
J^Œ$+¨ì=O`«∞_ç=#fl=∂@. #∞gfi~ÀA U ÉèíÜ«∞=¸ ÖˉõΩO_®, U PÜ«Ú^èŒ=¸ ÖˉõΩO_® |Ü«∞@ u~°QÆæeQÍ=O>Ë
=¸_»∞ =O^ŒÅ HÀ@¡ =∞Ok x=ã≤OKÕ ^Õâ◊OÖ’ ÖË=#fl=∂@. D~ÀA h=Ù Hõ_»∞ѨÙxO_® uO_çux, =O\˜ xO_®
|@ìÅ∞ "Õã¨∞H˘x F WO\˜ HõѨC „H˜O^Œ HõO\˜xO_® x„^ŒáÈQÆey`Õ, „ѨѨOK«OÖ’x 75 âß`«O Hõ<åfl
^èŒ#=O`«∞_ç=#fl=∂@. h *Ë|∞Ö’ D ~ÀAH˜ ã¨iѨ_® _»|∞ƒO_ç, ÉϺO‰õΩ JH“O\òÖ’ ÉÏºÖˇ#∞ûO>Ë „ѨѨOK«OÖ’x
8 âß`«O J`«ºO`« ^èŒ#=O`«∞Ö’¡ h"˘Hõ_ç=#fl=∂@. h `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ „|u‰õΩO_ç, WOHÍ q_®‰õΩÅ∞ fã¨∞HÀ‰õΩO>Ë,
„ѨѨOK«Ñ¨Ù S^Œ∞ âß`«O Ñ≤Å¡Ö’¡ #∞"˘fiHõ_çq HÍ^Œ#fl=∂@. #∞=Ùfi Ǩ~ÚQÍ `«ÖˇuÎ, PǨ¡^ŒOQÍ #=fi QÆey`Õ, D
„ѨѨOK«OÖ’ KåÖÏ=∞Ok KÕÜ«∞ÖËxk #∞=Ùfi KÕã¨∞Î<åfl=#fl=∂@. h=Ù D Hõq`« XHõ "Õà◊ K«^Œ=QÆeQÍ=Ù JO>Ë,
„ѨѨOK«OÖ’ Ü«∂Éèˇ· HÀ@¡ x~°HõΔ~åã¨∞ºÅ HõO>Ë J^Œ$+¨ì=O`«∞_ç=#fl=∂@. #∞qfiOHÍ Jã¨O`«$Ñ≤ÎQÍ L<åfl=O>Ë,
h‰õΩ#fl Pã¨∞Îbfl, qÅ∞=bfl, â◊‰õΩÎbfl, J^Œ$ëêìhfl #∞=Ùfi WOHÍ QÆ∞iÎOK«_»O ÖË^Œ#fl=∂@.
h=Ù QÆ∞iÎOKÕÖÏQÍ, x#∞fl =∞ÅK«@"Õ∞ Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£ KÕã¨∞Î#flѨx. ^Õ=Ù_»∞ h rq`«Ñ¨Ù =ÚOy@
"Õã≤# ~°OQÆ=Å∞¡Åx h=Ù W`«~°∞Å rq`åÅ =ÚOy@ "Õ^•ÌO ~å...
– Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£.

2
 2010 Ѷ„≤ |=i 25 QÆ∞~°∞"å~°O, L^ŒÜ∞« O 10 QÆO@ʼnõΩ HÍ=™ÈÎOk... x#fl\˜ ~ÀA# Ǩïëê~°∞QÍ |Ü«∞ÖËiÌ #
Ü«∞â◊fiO`üѨÙ~ü ZH±û„ÃÑãπ JÅã≤áÈ~Ú#@∞¡ ÖÏQÆÖËHõ ÖÏQÆ∞`«∞#fl@∞¡ |^ŒÌHõOQÍ Ü«∞â◊fiO`üѨÙ~üÖ’ =zÛ PyOk. |_ç
QÆO@ H˘@ìQÍ<Õ P#O^ŒO`À ˆHiO`«Å∞ H˘_»∞`«∂ ZÖÏÔQ·`Õ Ñ≤Å¡Å∞ Wà◊§H˜ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î`å~À JÖÏQÍ „Ѩܫ∂}©‰õΩÅO`å
ǨÏ_®q_çQÍ ÉϺQÆ∞Å∞ QÆ∞OA‰õΩáÈ`«∂ H˘O^Œ~°∞ – Éèí∞*Ï# "Õã¨∞H˘x PÜ«∂ã¨Ñ¨_»∞`«∞ H˘O^Œ~°∞ Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î`«∞<åfl~°∞.
''PQÆ^Œ∞ Uxq∞+¨=Ú h HÀã¨=Ú Py`Õ ™êQÆ^Œ∞ D Ö’Hõ=Ú =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ^Œ∞ D Ö’Hõ=Ú—— JO@∂ "Õ^•O`åxfl
"˘ÅHõáÈã¨∂Î XHõ`#« ∞ Hõ~å‚@Hõ ÃãÖì· ò ѨOK«x ã¨~∞° ‰Ì Ωõ O@∂ HÍÅO`À áÈ\©Ñ_¨ ∞» `«∞#fl@∞ìQÍ =_ç=_çQÍ ##∞fl ^•@∞‰õΩO@∂
"≥o§áÈÜ«∂_»∞. ''g∞ ¿Ñ~°∞ "åã¨∞QÍ~°∞ Hõ^Œ∂——! J#fl Q˘O`«∞qx "≥#∞Hõ‰õΩ uiQÍ#∞ – <å ¿Ñ~°∞ ys+π Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å
„Ѩuëêª<£ #∞O_ç =KåÛ#∞. ~°O_ç JO@∞ ÉϺQ∑ fã¨∞H˘x |Ü«∞@‰õΩ =KåÛ=Ú. S^Õà◊§Ö’ ɡOQÆ∞à◊¥~°∞ KåÖÏ
=∂iOk. [<åÉèÏ KåÖÏ ÃÑiyOk. J_»∞QÆ_»∞QÆ∞# „\ÏѶ≤H± *Ï"£∞ – NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞ŠѨ\Ïìaè¿+HõO J~Ú 500
ã¨O=`«û~åÅ HÍ~°º„Hõ=∞O "≥·Éèí=OQÍ [iy# P#"åÅ∞ ~À_»∞¤g∞^Œ Ǩϟi¤OQ∑Å∞, QÀ_»Åg∞^Œ ÃÑ~ÚO\˜OQ∑û
Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.
ã¨∞=∂~°∞ 50 xq∞ëêÅH˜ HÍ~°∞ Jl`üN Éèí=<åxH˜ KÕiOk. Wk Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêì<£ ˆHO„^Œ HÍ~åºÅÜ«∞O,
=¸_»O`«ã¨∞ÎÅ Éèí=#O. „H˜O^Œ ÃãÖÏ~ü „Q“O_£á¶È¡~üÖ’ PѶ‘ãπ, "≥Ú^Œ\˜ JO`«ã¨∞ÎÖ’H˜ "≥àϧ#∞. ã¨∞=∂~°∞ 65 Uà◊§
=ºH˜Î PáêºÜ«∞OQÍ Ñ¨ÅHõiOKå~°∞. „Ѩܫ∂}O ÉÏQÍ [iyO^• – ™êfl#O KÕã≤ „ÃѶ+π J~Ú ~°O_ç. Jx QÆk
K«∂Ñ≤OKå~°∞. á¶È<£Ö’=∂\Ï¡_ç# "åi Q˘O`«∞x QÆ∞~°∞ÎѨ\Ïì#∞ "å~°∞ Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêì<£H˜ „Ѩã¨∞Î`« _≥·Ô~Hõì~ü N
N^èŒ~ü™êQÆ~ür. "åi QÆkH˜ Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl QÆkÖ’ L#fl =ºH˜Î ѨiK«Ü«∞O KÕâß~°∞. NHõ$+¨‚=¸iÎ QÍ~°∞ ã¨OKåʼnõΩÅ∞
"åiH˜ `≥Å∞QÆ∞ =K«∞Û. ѨH¯õ QÆkÖ’ N Náê^£r LO\Ï~°∞. "å~°∞ Ѩ~º° @#Ö’ L<åfl~°∞. D =ÚQÆ∞~æ ∞° ã¨OѶ∞¨ „ѨKå~°‰Ωõ ÖË.
Jl`üN ¿Ñ~°∞ N Jl`ü‰õΩ=∂~ü *ˇ·<£QÍi *Ï˝Ñ¨HÍ~°÷O xi‡OKå~°∞. N Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍ~°∞ Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å
„Ѩuëêì<£ ã¨O™ê÷Ѩ‰õΩÅ∞. "å~°∞ ã¨Ç¨Ï „áêO`«„ѨKå~°H±QÍ L#flѨC_»∞ – "åiH˜ =zÛ# PÖ’K«#, PÖ’K«# J#_»O
Hõ#fl "åi =∞#ã¨∞ûÖ’ Hõey# P"Õ^Œ# – JÅ[_ç – JO^Œ∞Ö’Oz Pq+¨¯iOѨ|_çOk. D Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£.
~å„+‘ìÜ«∞ ã¨fiÜ«∞O¿ã=Hõ ã¨OѶ¨∞ 1925Ö’ „áê~°OaèOK«|_ç J<ÕHõ=∞Ok
ã¨fiÜ«∞O¿ã=‰õΩÅx `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞Î#flk. "å~°O^Œ~°∞ ã¨=∂[ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x ¿ãqã¨∂Î
"åà◊§ rq`åÅx =∂`«$Éèí∂q∞ K«~°}ÏÅ =^ŒÌ ã¨=∞iÊOK«∞‰õΩO@∂<Õ L<åfl~°∞. HÍx
ã¨=∂[ J=ã¨~åÅx ѨÓiOKÕ JO`«=∞Ok ѨxKÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. ¿ã= KÕÜ«∂Å#flk
Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨=∂[OÖ’ H˘`«ÎQÍ <Õ~°ÊHõ¯ˆ~¡^Œ∞. |Ü«∞\˜ ã¨=∂[OÖ’ J<ÕHõ=∞Ok =∞Oz
ǨÏ$^ŒÜ«∞O HõÅ"å~°∞<åfl~°∞. "å~°O^Œix UHõOKÕã≤ „ѨtHõΔ} WzÛ "åi ^•fi~å, ¿ã=
^•fi~å ã¨=∂[OÖ’ =∂~°∞Ê KÕÜ∞« =K«∞Û. D PÖ’K«# HÍ~°º~°∂Ѩ"∞Õ D Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å
„Ѩuëêª<£.
gi PÖ’K«# HÍ~°º~°∂ѨO ^•ÅÛ\ÏxH˜ J<ÕHõ=∞Ok tÅ∞ÊÅ∞ K≥H˜¯# tÅÊ"Õ∞
D „Ѩuëêª<£. N [Ü«∞^Õ"£r, N ã¨∞ ~å=∞#flQÍ~°∞, N ã‘`å~åOr J<ÕHõ=∞Ok =∂~°æ^Œ~°≈#OÖ’ ZkyOk.
N Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍ~°∞ "≥∞ÿã¨∂~ü Ü«¸x=iû\©Ö’ a.W. QÀÖò¤ "≥∞_»eãπì =∞iÜ«Ú ZÅ„H˜ìHõÖò WO[h~ü K«kq
L^ÀºQÍxfl HÍ^Œx P~üZãπZãπ ^•fi~å ÉèÏ~°`=« ∂`«H˜ ¿ã=KÕÜ∂« Åx HÍ~°º|^Œ∞_ú ·≥ `«# ã¨OѨÓ~°‚ rq`åxfl ã¨=∞iÊOKå~°∞.
N Jl`ü‰õΩ=∂~ü QÍ~°∞ 1980Ö’ Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£x „áê~°OaèOKå~°∞. "å~°∞ =º=™ê÷ѨHõ _≥·Ô~Hõì~üQÍ
Ѩ^Õà◊√§ ѨxKÕâß~°∞. ™ê=∂lHõ Ѩi=~°Î#H˜, =ºH˜Î =∞iÜ«Ú ã¨=∂[O ™êfi=ÅO|#Ü≥ÿ∞ ™êfiaè=∂xQÍ Z^ŒQÍe.
JO^Œ∞‰õΩ ¿ã"å =∂^茺=∞O HÍ"åe. ¿ã=H˜ Z@∞=O\˜ J_»∞¤QÀ_»Å∞ ÖË=Ù. ¿ã= XHõ =$uÎQÍ H͉õΩO_® „Ѩ=$uÎQÍ
=∂~åe...
3
 =∂iÛ 4= `Õn# <Õ#∞, *’º`«=∞‡ f~°÷o§ #∞O_ç HÍ~üQÆ_ç (HÍ~°}yi)
H˜ "≥à◊√Î<åfl=Ú. <Õ#∞ |ã¨∞ûÖ’ H˜\˜H© ^ŒQÆæ~° ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. „ѨHõ$u ѨK«Ûp~°
Hõ@∞ìH˘x PHÍâßxfl `åHÍÅ#fl P~å@OÖ’ J@∞ ~Ú@∂ TQÆ∞`«∂ =∞~˘Hõ
|OH˜OK«O„^Œ∞x QÆ∞iOz Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î LO^ŒxÑ≤OzOk. Jk =∞ÅÜ«∞<å_»∞
„áêO`«O. JkèHõ =~°¬áê`«O ‰õΩi¿ã „áêO`«O. H˘O_»Å`À#∞, Ö’Ü«∞Å`À#∞
~°=∞}©Ü∞« OQÍ LOk. áÈHõK@≥ ∞¡ ^•xx JÅ∞¡H˘x ZQÆÉÏH˜# q∞iÜ«∞Ѩ٠fQÆÅ∞.
ã¨∞"åã¨#Å∞ "≥^Œ[Å∞¡`«∂ HÍѶ‘`À@Å∞, g\˜H˜ nè@∞QÍ Ñ¨#ã¨=$HΔÍÅ∞,
XHõ^•x`ÀÜ≥ÚHõ\˜ áÈ\©Ñ¨_»∞`«∞#fl =$HõΔã¨OѨ^Œ. ã¨fiK«Û"≥∞ÿ# "å`å=~°}OÖ’ ã¨fiK«Û`« Hõey# =∞#∞+¨μÅ∞. JO^Œ∞ˆH
HÍÉ’Å∞ D „Ѩ^ÕâßÅ #∞O_ç Z‰õΩ¯==∞Ok ¿ã"å„=`«∞Å∞ =KåÛ~°∞.. =ã¨∞Î<åfl~°∞..
D *’º`«=∞‡k ‰õÄ_® WÖÏO\˜ "å`å=~°}"Õ∞ Hõey# =∞OQÆ∞à◊¥~°∞ lÖÏ¡Ö’x HÍ~°æÖò „QÍ=∞O. PUC
K«kqOk. ™ê^è•~°} =∞^躌 `«~Q° uÆ ‰õΩ@∞O|O. [#‡`«ó =zÛ# ã¨O™ê¯~åÅH˜ `À_»∞QÍ „Ѩuëêª<£ JOkOz# „Hõ=∞tHõ}Δ ,
x|^ŒÌ`«, ѨxѨ@¡ JOH˜`«ÉèÏ=O ã¨Ê+¨ìOQÍ Hõ#|_»∞`«∂ LO\Ï~Ú. HÍ|\˜ì Ô~O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ HÍÅ=º=kèÖ’<Õ lÖÏ¡
ã¨Ç¨Ü«∞H˜ ÉÏ^茺`«xKåÛ~°∞. zH±=∞OQÆ∞à◊¥~°∞, +≤"≥∂QÍ, ^è•=#yi, z„`«^Œ∞~°æ lÖÏ¡ÅÖ’ Ѩ~°º@# KÕã¨∞ÎO@∞Ok. =∂
=∞^茺 =∂@Å∞ KåÖÏ `«‰õΩ¯=. HÍ~°}O ÉèÏ+¨, `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ ~å^Œ∞, Ç≤ÏOn J~°÷O KÕã¨∞‰õΩO@∞Ok HÍh =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞.
HÍ|\˜ì Z‰õΩ¯=¿ãѨ٠=∞ø#"Õ∞. U^≥·<å =∂\Ï¡_ç`Õ <Õ<Õ Ç≤ÏOnÖ’ K≥áêÊe.
N Jl`ü‰Ωõ =∂~ü QÍ~°∞ Uq∞\˜? =∞#H˜ J~°O÷ HÍ=_®xH˜ "åi =∞~°}"Õ∞ XHõ L^•Ç¨Ï~°}QÍ K≥Ñʨ =K«∞Û. "å~°∞
HÍ~°∞ „Ѩ=∂^ŒOÖ’ =∞~°}˜OKå~°∞. P `«~°∞"åu Ѩi}Ï=∂Å∞ `≥Å∞™ê? Jx J_çQÍ#∞. ÖË^Œ#fl@∞¡QÍ `«Å TÑ≤Ok,
K≥ѨÊ=∞#fl@∞ìQÍ.
<Õ#∞ 1990Ö’ `«$fÜ«∞=~°¬ tHΔÍ=~°æH˜ <åQ∑ѨÓ~üH˜ "≥àϧ#∞. <Õ#∞, QÆ}Ë+π XˆH QÆ}Ö’ =ÙO_Õ"åà◊§O. QÆ}Ë+π
Ѩã≤_çKèåÜ«∞Ö’ Z`«∞ÎQÍ, ÖÏ=ÙQÍ LO_Õ"å~°∞. a.W.ѨÓiÎKÕã¨∞H˘x „ѨKå~°H±QÍ =KåÛ_»∞. ÉÏQÍ JÅ¡i KÕ¿ã"å_»∞.
KåÖÏ ã¨~°^• J~Ú# =∞x+≤. =∂ QÆ}Ö’x "åà◊√§ `«=∂ëêH˜ QÆ}Ë+πx Ѷ¨∞\’`«¯K«∞_»∞ Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. QÆ}Ë+π
„ѨKå~°H±QÍ ~å=_®xH˜ ‰õÄ_® XHõ Hõ^äŒ LOk. QÆ}Ë+π a.W K«^Œ∞=Ù`«∞#flѨC_»∞ KåÖÏ *ÏbQÍ =ÙO_Õ"å_»∞. á¶êº+¨<£QÍ
LO_Õ „_»ã¨∞ûÅ∞ W`«~°„`å Jhfl JÖψQ LO_Õq. "≥Ú^Œ\’¡ âßY `≥eÜ«∞^Œ<Õ K≥áêÊe. WO\’¡ JO^ŒiH© ã¨OѶ¨∞O
`≥Å∞ã¨∞. J#flÜ«∞ºH˜ HÍ~°º"åÇπÏQÍ ÉÏ^茺`« LO_Õk.
=∂II âıëê„kr Ѩ~°º@#‰õΩ =zÛ#ѨÙ_»∞ QÆ}Ë+π ~ÚO\’¡ =ã¨u U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O [iyOk. QÆ}Ë+π W"Õq∞
Ѩ\˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® `«# =¸_£Ö’ `å#∞ LO_Õ"å_»∞. J~Ú<å XHõ\˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ =∂II âıëê„krx QÆ=∞xOz
XH˜O`« Pâ◊Û~åºxH˜ Ö’#Ü«∂º_»∞. JO`«\˜ Q˘Ñ¨Ê=ºH˜ÎH˜ ~ÚO`«\˜ ™ê^è•~°} rq`«O – =∞O„`«=ÚQÆ∞Ì}˜‚
KÕãO≤ k.=¸_»=~ÀA =∂IIâıëê„kQÍi =^Œ‰Ì Ωõ =zÛ <Õ#∞ ã¨OѶ∞π „ѨKå~°Hx± HÍ"åÅO>Ë UO KÕÜ∂« e? Jx „ѨtflOKå_»∞.
=∂IIâıëê„kr`À áê@∞ WO\’¡"åà◊√§ ‰õÄ_® XH˜O`« Pâ◊Û~åºxH˜ Ö’#Ü«∂º~°∞. ''h"ÕO\˜ „ѨKå~°ˆHO\˜—— „ѨtflOzOk
J=∞‡. ''h =Å¡ HÍx Ѩ#∞Å QÆ∞iOz ZO^Œ∞‰õΩ J_»∞QÆ∞`å=Ù~å?—— J<åfl~°∞ <å#flQÍ~°∞, J#flÜ«∞ºH˜ #=Ùfi =zÛOk.
HÍh ^•xx Z=iH© Hõ#|_»‰õΩO_® `«=∂~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞, `«=Ú‡_»∞ z#fláÈ`å_Õ"≥∂#x, JѨC_»∞ âıëê„kQÍ~°∞
„ѨKå~°H±QÍ Z=Ô~·<å ~å=K«∞Û. „ѨKå~°H±QÍ ~å=_®xH˜ ÃÑ^ŒÌQÍ J~°›`«ÖËq∞ J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. Ѩx KÕÜ«∂Å#fl `«Ñ¨# –
ã¨=∂[OѨ@¡ P„~°Ì`« – K≥~°QÆx ã¨OHõÅÊO LO>ËKåÅ∞ J<åfl~°∞. J~Ú`Õ ##∞fl „ѨKå~°H±QÍ fã¨∞ÔHà◊¡O_ç J<åfl_»∞.
㨈~ÖË J~Ú`Õ 2,3 <≥ÅÅ `«~°∞"å`« =^Œ∞Ì=ÙÖË J<åfl~°∞ âıëê„kr. Ô~O_»∞ <≥ÅÅ `«~°∞"å`« WO\’¡ =∞m¡ J_çQÍ_»∞
„ѨKå~°H±QÍ "≥àÏÎ#x. Ô~O_»∞ <≥ÅÅ∞ `«~°∞"å`« ‰õÄ_® ã¨OHõÅÊO K≥kiáÈÖË^Õ – J~Ú`Õ `«Ñ¨ÊHõ "≥à◊√Ì=ÙÖË Jx
=∂\˜KåÛ~°∞. "åà◊§ ~ÚO\’¡ XHõ ÃÑ^ŒÌ HÍ~°º„Hõ=∞O U~åÊ@∞KÕâß~°∞. XHõ PǨfi#Ѩ„uHõ#∞ =Ú„kOKå~°∞. =∂
4
JÉσ~Ú QÆ}Ë+π Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨OѶ¨∞@<å HÍ~°ºO H˘~°‰õΩ, =∂`«$Éèí∂q∞ ¿ã=‰õΩ JOH˜`«O HÍ=_®xH˜ ã¨OѶ¨∞„ѨKå~°H±QÍ
"≥à◊√Î<åfl_»∞ HÍ=Ù# g∞~°O^Œ~°∞ =zÛ Pjã¨∞ûÅ∞ JOkOKåÅx...
|O^èŒ∞=ÙÅ∞, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞, ã¨OѶπ∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅO^Œi Pjã¨∞ûÅ`À „ѨKå~°H±QÍ =KåÛ_»∞. Jl`ü‰õΩ=∂~ü QÍi
QÆ∞iOz "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì QÆ}Ë+π QÆ∞iOz K≥ѨÙÎ<åflˆ~q∞\˜ JxÑ≤™ÈÎO^•? Jã¨Å∞ Hõ^äŒ ~ÚHõ¯_Õ „áê~°OÉèí=∞=Ù`«∞Ok.
3 _çÃãO|~ü 1990 ~ÀA J~°÷~å„u NJl`ü‰õΩ=∂~üQÍ~°∞, qÉèÏQ∑ HÍ~°º"åǨÏQÍ~°∞ =∞~À ~Ú^ŒÌ~°∞ Ѩ~°º@#
xq∞`«OÎ ~å„u ã¨∞=∂~°∞ XO\˜QOÆ @‰õΩ |Ü«∞ÖË~Ì å~°∞ HÍ~°∞Ö’. =∞Oz x„^ŒÖ’ L#fl QÆ}+Ë xπ ÖËÑ≤ JÔ~O˚ \òQÍ |Ü«∞ÖË~Ì åe
HÍ~°∞ |Ü«∞\˜H˜ f~Ú J<åfl~°∞. ǨÏ~îå`«∞QÎ Í x„^Œ#∞Oz ÖËz HÍ~ü #_»Ñ_¨ O» "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_∞» . x„^Œ=∞`«∞ÖÎ ’<Õ LO_»_O»
=Å# HÍ~°∞x ÖÏsH˜ _èô H˘\Ïì_»∞. P „Ѩ=∂^ŒOÖ’ HÍ~üÖ’ L#fl Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍ~°∞, QÆ}Ë+πÅ`À ã¨Ç¨ JO^Œ~°∂
ã¨fi~°æã¨∞ÎÖˇ·<å~°∞. J#∞H˘#flk XHõ\˜ qkè „"åã≤# „"å`« =∞~˘Hõ\˜.
`«=∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞ ^Õ"åÅÜ«∂Ö’¡ Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍix „Ѩu+≤ìOK«∞H˘#fl "ÕÖÏk=∞Ok =∂`«Å∞, ѨÙ~°∞+¨μÅ∞, áêi÷=
â◊s~åxfl JOu=∞^Œ~≈° #O KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ `«~e° =KåÛ~°∞. J„â◊√^è•~°Å∞ áê~°∞`«∞<åfl~Ú. qkèx ^Œ∂+≤OKÕ"å~°∞ H˘O^Œ~∞° ,
Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍi HÍ~°}OQÍ Ñ¨Ù#~°˚#‡x á⁄Ok# =O^ŒÖÏk ¿ã"å„=`«∞Å∞ Hõhfl~°∞ =Úhfl~°∞QÍ qÅÑ≤ã¨∞Î<åfl~°∞.
¿ã"å ÃÇ·Ï Ü«∞[˝‰õΩO_» ã¨q∞^è• ã¨Éò ǨÏ"£∞ [ÖËI ^èպܫ∞ =∞Ǩ™êQÆ~ü"Õ∞ ã¨i`« ~°∂Ñπ ǨÏ"£∞ q∞ÖË.. D áê@H˜
™ê~°÷Hõ`Õ Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍi rq`«O.
QÆ}+Ë π "åà◊¡ ‰õΩ@∞O|O ‰õÄ_® =zÛOk. N Jl`ü‰Ωõ =∂~üQÍi HÍà◊H¡ ˜ #=∞㨯iOz ‰õÄÅ|_çáÈ~ÚOk QÆ}+Ë "π åà◊§
J=∞‡QÍ~°∞. ѨHõ¯"åà◊√§ <≥=∞‡kQÍ ÖËÑ≤ H˘_»∞‰õΩ QÆ}Ë+π Éè∫uHõ HÍÜ«∞O =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞H˘x áÈ`«∞<åfl~°∞. XHõ¯™êiQÍ P
=∞Ǩ`«e¡ P"ÕâO◊ `À TyáÈ~ÚOk. "å_»∞ <å H˘_»∞Hˆ HÍ^Œ∞ Jx ǨïOHõiOzOk. ^Õ=Ù_»∞ÖÏO\˜ Jl`ü‰Ωõ =∂~üQÍix
á⁄@ì# ÃÑ@∞ìH˘<åfl_»∞. JÖÏO\˜"å_»∞ <å H˘_»∞ˆH HÍ^Œ∞, "å_ç =ÚYO ‰õÄ_® K«∂_®Åx ÖË^Œ∞. Hõ#flH˘_»∞‰õΩ QÆ}Ë+πx
Zxflq^è•ÖÏ xOkOKåÖ’ Jxflq^è•ÖÏ xOkOzOk. P `«e¡H˜ H˘_»∞‰õΩѨ@¡QÍHõ NJl`ü‰õΩ=∂~üQÍi Ѩ@¡ L#fl
P~å^èŒ#, ÉèíH˜Î, "å`«ûźO K«∂ã¨∂Î LO>Ë J~°÷"≥∞ÿOk Hõ^•! Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍi ZO^Œi ǨÏ$^ŒÜ«∂ÅÖ’¡ ™ê÷#O
ã¨OáêkOK«∞H˘<åfl~À?
JѨC_»∂, WѨC_»∂ N Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍ~°∞ XHõ „¿Ñ~°}Ïâ◊H˜Î. ÅHõΔº™ê^èŒ#Ö’ K≥~°QÆx ^•~°∞Å∞ "Õã≤# =∂~°æ^Œi≈.
ã¨∞xfl`«=∞#ã¨∞û, ã¨∂Hõ‡Δ ^Œ$+≤ì Hõey# =∞Ǩ=∞h+≤. P<å\˜ "åi PÖ’K«# D<å\˜H© J<ÕH=õ ∞OkH˜ „¿Ñ~°} Hõey™ÈÎOk.
"å~°∞ "Õã#≤ ѨÙ<åk KåÖÏ Q˘Ñ¨Êk. ZO`«\˜ =∞Ǩ ™œ^è•<≥fl· <å
x~å‡}O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. Wk JHõΔÜ«∞O.
N Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍ~°∞ =º=™ê÷ѨHõ _≥·Ô~Hõì~üQÍ Ñ¨k
ã¨O=`«û~åÅ∞ ѨxKÕâß~°∞. "≥Ú`«ÎO „Ѩuëêì<£H˜ =¸ÅO,
P^è•~°O – ¿ã"å„=u.
Jr`ür D Ѩk ã¨O=`«û~åÅÖ’ ¿ã"å„=uÜ≥ÚHõ¯
r=#â‹·ex =∞eKå~°∞. ã¨=∂[ Ѩi=~°Î#Ö’ J^Œ∞ƒù`åÅx
ã¨$+≤ìOz#"å~°∞ D ¿ã"å„=`«∞ÖË. "åiÖ’ Ѩi=~°Î# fã¨∞H˘x
=KÕÛn – ™ê÷~Úx ÃÑOzOk #ÅÉèˇ·~ÀAÅ „ѨtHõΔ}.

5
 F JO^Œ"≥∞ÿ# ^Œ@ì"≥∞ÿ# J_»q – P J_»qÖ’ zѨˆQi Jx z#flÑ¨Öˇ¡.
P Ñ¨Öˇ¡ ~åR ~å[^è•xH˜ ã¨∞=∂~°∞ 500 H˜.g∞. ÃÑ·zÅ∞ˆH
`åÅ∂HÍ ˆHO„^•xH˜ – 50–60 H˜Ö’g∞@~°∞¡
P J_»q `«e¡ X_çÖ’ ÃÑiy# – PUC (Inter) =~°‰õΩ `«# =∂`«$ÉèÏ+¨ Hõ#fl_»Ö’ K«kq# F J=∂‡~ÚH˜
– ã¨∞=∂~°∞ Ѩk¿ÇÏ#∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞
XH˘¯Hõ¯ „áê*ˇ‰õΩìH˜ ÅHõΔÅÖ’¡ Y~°∞Û.
L^•Ç¨Ï~°}H˜ : J~°∞} KÕ`«<å (School for children with special Needs) „áê*ˇ‰õΩìH˜ ã¨O=`«û~åxH˜ JÜÕ∞º
Y~°∞Û 50 ÅHõΔÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞.
– 12 ã¨fiK«ÛO^Œ ã¨Oã¨÷Å∞ =∞iÜ«Ú „@ã¨∞ìÅ`À ÖÏ"å^ÕgÅ∞.
– ã¨∞=∂~°∞ 200 =∞OkH˜ Q“~°= "Õ`«<åÅ∞ =∞iÜ«Ú r`åÅ∞.
– ~åROÖ’ x~°fiÇ≤ÏOKÕ "ÕÖÏk ¿ã"å HÍ~°º„Hõ=∂Å _®‰õΩº"≥∞O>Ë+¨<£.
– HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ Ѩ~°º@#Å∞ – "å\˜ Y~°∞ÛÅ∞ – „Ѩܫ∂}Ѩ٠i[ˆ~fi+¨#∞¡.
Wxfl Ѩ#∞Å∞ XˆH ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KÕÜ«∞QÆÅQÆ_»O – J#∞Éèí="Õ∞ ÖËx J=∂‡~ÚH˜ ™ê^茺=∂?
™ê^茺"Õ∞ – Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£ WKÕÛ 40 ~ÀAÅ „ѨtHõΔ} á⁄Ok# `«~°∞"å`«.
Ç≤ÏO^Œ∂ ¿ã"å „Ñ¨uëêª<£ =ÚYº HÍ~åºÅÜ«∞O ''Jl`üN——Ö’
WO`«\˜ HÍ~åºxfl – P_»∞`«∂ áê_»∞`«∂, K«ÖÏH©QÍ JO^Œix PáêºÜ«∞OQÍ Ñ¨ÅHõiOKÕ
P J=∂‡ÜÕ∞ – ‰õΩ=∂i Ѩq„`«
ÃÑ· Ѩ#∞ÅxflO\˜x KÕã¨∞Î ‰õÄ_® ã¨=∂[OÖ’x J@ì_»∞QÆ∞ =~åæÖˇ·# ¿ã"å|ã‘ÎÅÔHo§
JHõ¯_ç Ñ≤Å¡Å`À ã¨~°^•QÍ QÆ_»∞ѨÙ`«∂ "åà◊¡Ö’¡ ã¨O™ê¯~åÅx xOáêÅx `«Ç¨Ï`«Ç¨ÏÖÏ_Õ – Ѩq„`«
¿ã"å„=u `«Å∞K«∞‰õΩO>Ë – ™ê^茺O HÍx Ѩx JO@∂ Uq∞ ÖË^Œx
x~°∂Ñ≤OzOk – Ѩq„`« – WÖÏO\˜ ¿ã"å„=`«∞Å∞ WOÔHO^Œ~À...
Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£H˜ P`«‡ ¿ã"å„=u.
Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£H˜ „¿Ñ~°}Ïâ◊H˜Î „ѨtHõΔ}.
[QÆ<å‡`« ã¨fi~°∂áêÖË – D ¿ã"å„=`«∞Å∞
„ѨK«O_» â◊H˜Î ã¨fi~°∂áêÅ∞ – „ѨK«O_» qâßfi™êxH˜ „ѨfHõÅ∞.
<å rq`«OÖ’ =∞~°∞=ÖËx J#∞Éèí∂u...
ã¨Éèíó ã¨Ê$â◊O nѨÎ=∞<ÕHõ =~°‚O "åº`åÎ##O nѨÎqâßÅ <Õ„`«"£∞I
^Œ$ëêìfi Ç≤Ï `åfiO „Ѩ=ºnä`åO`«~å`«‡ ^èŒ$uO # qO^•q∞ â◊=∞O K« qëÈ‚II
qâ◊fi~°∂ѨO K«∂ã≤ J~°∞˚#∞_»∞ ZÖÏ `«`«Î~°Ñ¨_®¤_À JÖÏQÆ<Õ <Õ#∞ ‰õÄ_® XHõ [QÆ<å‡`« qâ◊fi~°∂ѨO K«∂ã≤
(¿ã"å„=u) <Õ#∞ KÕ`∞« Å∞ ZuÎ #=∞㨯iOK«_O» `«Ñʨ – <À\˜#∞O_ç =∂@~åÖË^∞Œ . QÆ∞O_≥Åx Z=~À Ñ≤O_ç#@¡~ÚOk.
Q˘O`«∞ r~°áÈ~ÚOk. Hõà◊√§ hà◊§`À xO_®~Ú – Z^Œ∞@O`å Jã¨Ê+¨ìOQÍ Hõ#|_»∞`ÀOk.
JOaHÍ#QÆ~Öü ’x HõàϺ}Ï„â◊=∞O – =#"åã≤ Ñ≤ÅÅ¡ H˜ XHõ P"åã¨O #_»∞ѨÙ`ÀOk. JHõ¯_» QÆ`O« Ö’ ¿ã"å„=uQÍ
ѨxKÕã≤# N=∞u yi[Hõ¯ =∞iÜ«Ú "åà◊§"å~°∞ P"å™êxfl Ѩ\˜ìOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
P~ÀA 8= `Õn =∂iÛ 2010. q∞@ì=∞^蕺ǨÏfl "Õà◊ yi[Hõ¯ "åà◊¡"åi`À <Õ#∞ JOaHÍ#QÆ~üH˜ 11 H˜.g∞.
^Œ∂~°OÖ’ HõÅ¡ÉÏq J<Õ Ñ¨Öˇ¡H˜ "≥àϧ#∞. P Ñ¨Öˇ¡H˜ "≥∂\Ï~üÃã·H˜Öò g∞^Œ áÈ=_»"Õ∞ KåÖÏ Hõ+¨ì"≥∞ÿ# ^•i. ZHõ¯_» =∞x+≤
ã¨OKå~°"Õ∞ ÖË^Œ∞. P TiH˜ KÕ~å=Ú. Pâ◊Û~°ºO JxÑ≤OzOk. Wk XHõ Tˆ~<å. JHõ¯_»Hõ¯_» Ui áêˆ~ã≤#@∞¡ z#fl
6
z#fl Wà◊√§ (Wà◊√§ J#_»O Hõ#fl áêHõÅ∞, QÆ∞_çÃãÅ∞) P Ñ¨Öˇ¡ "≥Ú`«ÎOÖ’ áêuHõ, =ÚÃÑ·Ê HõO>ˇ WÅ∞¡ ÖË=Ù. TiH˜
"≥#∞Hõ"≥·Ñ¨Ù ^Œ∂~°OQÍ K≥~°∞=Ù. Ti=∞^茺֒ XHõ z#fl t"åÅÜ«∞O =∞iÜ«Ú PO[<ÕÜ«∞™êfiq∞ ^Õ"åÅÜ«∞O. ^•x
ѨHõ¯<Õ XHõ z#fl |_ç. ^•xx P#∞H˘x QÀ‰õΩÅ tâ◊√=∞Ok~ü – =#"åã‘ HõÖϺ}Ï„â◊=∞O #_»∞ѨÙ`ÀOk. T~°O`å
x~å‡#∞+¨ºOQÍ LOk. P tâ◊√=∞Ok~ü =ÚO^Œ∞ ã¨#flQÍ, á⁄_»∞QÍæ L#fl z#fl J=∂‡~Ú. P J=∂‡~Ú ¿Ñ~°∞
z~°Orq „Ñ‘u =∂W™ê*Ë. "≥∞_»Ö’ DÅ"Õã¨∞H˘x HõxÑ≤OzOk. =∞=∞‡efl K«∂_»QÍ<Õ...
#=∞¿ãÎr – ~°O_ç ֒ѨeH˜, Jx tâ◊√=∞Ok~üÖ’H˜ fã¨∞H˘x "≥o§Ok. H˘kÌQÍ qâßÅ"≥∞ÿ# XˆHQÆk, P QÆkx
P#∞H˘x XHõ z#fl ~°∂"£∞. P ~°∂"£∞Ö’<Õ „Ñ‘u LO\’Ok. P ~°∂"£∞Ö’ `«# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ÃÑ@∞ìHÀ=\ÏxH˜ `«Ñ¨Ê Jk
^ÕxH˜ ã¨iáÈ^Œ∞.
<Õ#∞ ã¨OѶ¨∞ „ѨKå~°H±QÍ =zÛ 20 ã¨O=`«û~åÅ∞ J~Ú#ѨÊ\˜H˜ ##∞fl D TiÖ’ LO@∞ ¿ã= KÕ~Ú Jx
ѨOÑ≤`Õ XHõ HõΔ}O ‰õÄ_® LO_Õ"å_çx HÍ^Œ∞. „Ñ‘u ZÖÏ LO_»QÆÅ∞QÆ∞`ÀOk J_»QÍÅ#fl P`«$`«.
„Ñ‘u`À WHõ¯_çH˜ =zÛ# "≥Ú^Œ\˜~ÀA h‰õΩ U=∞xÑ≤OzOk? <å‰õΩ "≥Ú^Œ\˜ ~ÀA KåÖÏ ÉèíÜ«∞O"Õã≤Ok. <Õ#∞
WHõ¯_» Ѩx KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`å<å ! Jã¨Å∞ LO_»QÆÅ<å! Jx. ZO^Œ∞HõO>Ë WHõ¯_ç "åi ÉèÏ+¨ J^À~°Hõ"≥∞ÿ# =∞~åiî. <å‰õΩ
P ÉèÏ+¨~å^Œ∞ – <å ÉèÏ+¨ "åà◊¡H˜ ã¨iQÍ J~°÷OHÍ^Œ∞. ZÖÏ gà◊§ =∞^茺֒ ѨxKÕÜ«∂e. P ~å„u Ѩ_»∞‰õΩ<åfl
x„^ŒÑ¨@ìÖË^Œ∞. N Jl`ürx `«Å∞K«∞‰õΩ<åfl#∞. "å~°∞ Hõà◊§=ÚO^Œ∞ Hõ#|_®¤~°∞. U^À â◊H˜Î P=Ç≤ÏOz#@∞¡ J~ÚOk.
WHõ¯_Õ Ñ¨x KÕÜ«∂Å#fl ã¨OHõÅÊO HõeyOk. Zxfl HõëêìÅ∞ =zÛ# Z^Œ∞~À¯"åÅx JxÑ≤OzOk.
L^ŒÜ«∞O „ÃѶ+πQÍ ÖËKå#∞. ѨxÖ’H˜ kQÍ#∞. =zÛ ã¨O=`«û~°O J~ÚOk. D ~ÀA=~°‰õΩ Ô~O_À PÖ’K«#
~åÖË^Œ∞.
WHõ¯_» L#flk ˆH=ÅO 25 WÅ∞¡ =∂„`«"Õ∞ Hõ^•. ~À[O`å Uq∞ Ѩx LO@∞Ok h‰õΩ? Uq∞ K≥ѨÊ=∞O\Ï~°∞.
<å‰õΩ ã¨=∞Ü«∞"Õ∞ ã¨iáÈ=_»O ÖË^Œ∞.
L^ŒÜ∞« O ÖË=QÍ<Õ T~°∞Ö’x Ñ≤ÅÅ¡ O^Œi`À „áê`«ó㨇~°}. `«~∞° "å`« ™êfl#O KÕã≤ =zÛ# `«~∞° "å`« ^Õ"åÅÜ«∂xH˜
"≥o§ – â’¡HÍÅ∞ K«^Œ=_»O, `«~°∞"å`« |_çH˜ "≥à◊§_»O. ™êÜ«∞O„`«O ÉÏÅ ã¨O™ê¯~° ˆHO„^ŒO... ~å„u =∂`«$=∞O_»e
ÖË^• Éèí[# – ZHõ¯_» ã¨=∞Ü«∞O LOk K≥ѨÊO_ç. XH˜O`« Pâ◊Û~°ºO J~ÚOk. 25 Wà◊¡H˜ ‰õÄ_® JO`« arQÍ
LO_»=K«Û#fl=∂@.
hˆH"≥∂ HÀiHõ LO_ç WHõ¯_çH˜ =KåÛ=Ù. HÍx WÖÏO\˜ TiH˜ WO\’¡ "å~°∞ ZÖÏ Ñ¨Oáê~°∞?
=∂ <å#flQÍ~°∞ ã¨OѶ¨∞ ã¨fiÜ«∞O¿ã=H± – WHõ¯_çH˜ =ã¨∞Î#flѨÙ_»∞ =∂ J=∞‡QÍ~°∞ ##∞flÑ≤ez – h=Ù "≥à◊√`«∞#fl
KÀ@ ѨxKÕÜ«∞_»O JO`« Pâß=∂+‘HÍ^Œ∞. KåÖÏ Hõ+¨ìO, áêiáÈ"åÅx JxÑ≤ã¨∞ÎOk. h‰õΩ WHõ¯_» JOQÆ<£"å_ç
#_»Ñ¨=∞O>Ë<Õ ‰õΩ^Œ~°ÖË^Œ∞. Zxfl HõëêìÅ∞=zÛ<å JHõ¯_ç #∞O_ç Hõ^ŒÅ‰õΩ, KÕÜ«∞ÖË#x K«uH˜ÅѨ_»‰õΩ – ÖËzxÅ|_»∞
ã¨=∞㨺Åx Z^Œ∞iOK«∞ – „Ѩuëêì<£Ö’ =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ Ñ¨xKÕÜ«∂Åx xÜ«∞=∞O LOk. HÍx
h=Ù =∞@∞‰õΩ S^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ ѨxKÕÜ∂« e. P `«~∞° "å`« ~å"åÅx JxÑ≤¿ãÎ ~å=K«∞Û. Jx Pj~°fikOz ѨOÑ≤Ok.
Pjã¨∞ûÖË <å‰õΩ Ñ¨xKÕÜ«∞\ÏxH˜ „¿Ñ~°} Wã¨∞Î<åfl~Ú.
P =∞Ǩ`«e¡H˜ ™êëêªOQÆ #=∞™ê¯~°O KÕÜ«∂ÅxÑ≤OzOk. HÍx J=∞‡ D HõÅ¡ÉÏq T~°∞H˜ ^•^•Ñ¨Ù 300
H˜.g∞. ^Œ∂~°OÖ’ L#fl ѨÙ`«∂Î~üÖ’. HÍ=Ù# =∞#ã¨∞ûÖ’ #=∞㨯iOz „Ñ‘uH˜ #=∞ã¨∞ûÅ∞ K≥Ñ≤Ê "≥àϧÅxÑ≤OzOk.
HÍx „Ñ‘u z#fl J=∂‡~Ú. P ã¨O=`«û~°"∞Õ 10= `«~Q° uÆ Ñ¨ÓiÎ KÕã∞¨ H˘x ¿ã"å„=uQÍ =zÛOk. J~Ú<å #=∞㨯iOKå#∞.
„Ñ‘ux K«∂ã≤ HÍ^Œ∞, [QÆ<å‡`« ã¨fi~°∂ѨO K«∂ã≤.
7
 ¿ã"å „=`«∞Å QÆ∞iOz Ѩ„uHÍ „ѨHõ@# ~Ú™êÎ~°∞. HÍh
„ѨHõ@# ^•fi~å =KÕÛ"åi ã¨OYº |Ǩï `«‰õΩ¯=. ¿ã"å „=`«∞Å
^•fi~å<Õ H˘`«Î"å~°∞ =ã¨∞ÎO\Ï~°∞. ¿ã"å„=`«∞Å ‰õΩ@∞OÉÏÅ ^•fi~å,
ã¨O~°HõΔ‰õΩÅ ^•fi~å =∞iÜ«Ú ã¨OѶπ∞ ã¨fiÜ«∞O¿ã=‰õΩÅ ^•fi~å<Õ 95
âß`«O =∞Ok H˘`«Î ¿ã"å„=`«∞Å∞ =ã¨∂Î LO\Ï~°∞.
D ¿ã"å „=`«∞Ö’¡ =∞Ç≤Ïà◊ÖË Z‰õΩ¯=. "≥Ú^Œ\’¡ ѨÙ~°∞+¨μÅ∞
Z‰õΩ¯=, =∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«‰õΩ¯=QÍ LO_Õ"å~°∞. ™ê=∂lHõ =∂~°∞ÊÅ
HÍ~°}OQÍ Ñ¨iã≤u÷ =∂iOk. ¿ã"å„=uQÍ =KÕÛ=ÚO^Œ∞ ™ê=∂lHõ
Ѩi=~°Î#ÔH· <Õ#∞ ¿ã=KÕÜ«∞_®xH˜ =™êÎ#∞ J#∞H˘<Õ"åà◊√¡ KåÖÏ `«‰õΩ¯=. Wk XHõ L^ÀºQÆO. "Õ_çhà◊§H˜ K«hflà◊√§
`À_»=Ù`å~Ú Jx Pi÷Hõ J=ã¨~åÅ H˘~°ÔH· =™êÎ~°∞. HÍh „ѨtHõΔ} HÍ~°}OQÍ "åà◊§Ö’ XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# =∂~°∞Ê.
¿ã"å„=`«∞Å∞ HÍHõ=ÚO^Œ∞ ZÖÏ LO_Õ"å~°∞. ZÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å #∞O_ç =KåÛ~°∞. PÖ’z¿ãÎ Pâ◊Û~°ºO HõÅQÆHõ
=∂#^Œ∞. KåÖÏ=∞Ok ~ÚO\˜ Pi÷Hõ Ѩiã≤÷u KåÖÏ |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ#k. =∞^茺 `«~°QÆu Hõ#fl H˘OK≥O „H˜Ok™ê÷~Ú
‰õΩ@∞OÉÏÖË Z‰õΩ¯=.
zH±=∞OQÆ∞à◊¥~ü lÖÏ¡Ö’x PQÆ∞Oɡ֒ ¿ã"å„=uQÍ L#fl =∞OQÆà◊ ~ÚÅ∞¡
c^Œ~ü lÖÏ¡Ö’x ÉÏe¯. PQÆ∞OÉË, ÉÏe¯Å =∞^茺 ^Œ∂~°O ã¨∞=∂~°∞ 700 H˜.g∞.
<å ÉÏe¯ Ѩ~°º@#Ö’ =∞OQÆà◊ ~ÚO\˜H˜ "≥àϧÅx J#∞H˘<åfl#∞. P q+¨Ü«∞O
™ê÷xHõ HÍ~°ºHõ~°Î N ã¨∞^è•Hõ~ü ^ÕâòáêO_Õ QÍi`ÀK≥áêÊ#∞.
=∞OQÆà◊ KåÖÏ K«∞~°∞ÔH·# J=∂‡~Ú. P"≥∞ #_»∞ѨÙ`«∞#fl ÉÏÅ ã¨O™ê¯~°
ˆHO„^•xH˜ 3 =∂iÛ 2010 <å_»∞ "≥àÏ¡#∞. Éèí[#Å∞ ÉÏQÍ K≥ѨÙÎOk. Ñ≤Å¡Å`À
Hõeã≤áÈÜÕ∞ =∂#ã≤Hõ ã≤÷u. Hõ+¨ìѨ_Õ QÆ∞}O. PQÆ∞Oɡ Hõ~å‚@Hõ ~åROÖ’<Õ JkèHõ
=~°¬áê`«O Hõey#„QÍ=∞O. „ѨHõ$u ™œO^Œ~åºxH˜ ÃÑ\˜ìOk ¿Ñ~°∞ P„QÍ=∞O. lÖÏ¡
¿ã"å „Ñ¨=ÚMò N ã‘`å~åOr QÍi`À Hõeã≤ P „QÍ=∂xH˜ "≥o¡#ѨÙ_»∞ ZѨC_≥·<å
D„QÍ=∞O K«∂ã≤#@∞¡O^•? Jx J_çQÍ~°∞, ÖË^Œ<åfl#∞. g∞~°∞ ÉÏQÍ K«∂_»O_ç.
XHõ „Ѩ=ÚY ã‘iÜ«∞ÖòÖ’ Hõ#|_çOk J<åfl~°∞. P~ü.ÔH.<å~åÜ«∞}QÍ~°∞ „"åã≤#
=∂Å∞æ__ç ãÕ π ~ÚHõ¯_Õ z„fHõiOK«|_ç#k J<åfl~°∞. ™êfiq∞ – Hõ^ÖŒä ’x Hõ^•ä <åÜ«∞‰õΩ_»∞
=ÙO_Õ ~ÚÅ∞¡ K«∂ã≤# `«~°∞"å`«, J`«#∞ „H˜ÔH\ò P_»∞H˘<Õ „Q“O_£ K«∂ã≤# `«~°∞"å`«
QÆ∞~°∞ÎH˘zÛOk.
P<å_»∞ ÉÏÅ ã¨O™ê¯~° Hˆ O„^ŒOÖ’ P~ü.HÔ .<å~åÜ«∞}QÍ~°∞ „"åã≤# Hõ^Œä K≥áêÊ#∞. KåÖÏ qâı+O¨ QÍ JxÑ≤OzOk.
PlÖÏ¡Ö’ Z=iH© Ç≤ÏOn ã¨iQÍ ~å^Œ∞. ¿ã"å„=`«∞ÅH˜ ‰õÄ_®~å^Œ∞. =∞OQÆà◊H˜ =K«∞Û. HÍh ¿ã"å„=`«∞Å J#∞"å^ŒO
J=ã¨~°O ÖˉõΩO_®<Õ ÉÏÅã¨O™ê¯~° ˆHO„^ŒO Ñ≤Å¡Å∞ á⁄Å∞¡ áȉõΩO_® Hõ#_»Ö’H˜ J#∞=kOKå~°∞. ã¨O™ê¯~° ˆHO„^ŒO
HÍ~°}OQÍ ^è≥·~°ºOQÍ =∂\Ï¡_»_»O, „Ѩâ◊flÅ_»QÆ_»O, =∞Oz „Hõ=∞tHõΔ} JÅ=_çOk. PQÆ∞Oɡ K«∞@∞ì „Ñ¨Hõ¯Å #HõûÖˇ·\ò
„ѨÉÏè =O`À ‰õÄ_ç# „QÍ=∂Å∞. JÖÏO\˜ „QÍ=∂ÅÖ’ P~°∞QÆ∞~°∞ ¿ã"å„=`«∞Å∞ Ѩx KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. ÉÏe¯ "å`å=~°}ÏxH˜,
PQÆ∞Oɡ "å`å=~°}ÏxH˜ Éèí∂q∞H˜ PHÍâßxH˜ L#flO`« `Õ_® LO@∞Ok. "å`å=~°} Ѩ~°OQÍ, ™ê=∂lHõOQÍ, r=#
â‹·e Jxfl q^è•ÖÏ `Õ_® LOk.

8
 N ã¨∞^è•Hõ~ü ^ÕâòáêO_ÕQÍ~°∞, <Õ#∞ ™êÜ«∞O„`«O =∞OQÆà◊ "åà◊§ ~ÚO\˜H˜ "≥àϧ=Ú. "åà◊§H˜ <å#flQÍ~°∞ ÖË~°∞.
J=∞‡QÍ~°∞ ~ÚO\’¡ ÖË~°∞. ÃÑ^ŒÌ K≥Öˇ¡Å∞ Hõeã≤Ok. Ñ≤Ü«Úã≤ K«^Œ∞=Ù`ÀOk. J=∞‡ =KÕÛã¨∞ÎOk LO_»O_ç JOk. "Õ∞=Ú
=∞m§ =™êÎ=Ú Jx |Ü«∞ÖËÌ~å=Ú.
"åà◊√§O_Õk XHõ z#fl ¿ã"å |ã‘Î, JHõ¯_» Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞H˘<Õ"åˆ~ JO^Œ~°∂. =∞OQÆà◊ "åà◊§k ˆ~‰õΩÅ`À L#fl
z#fl~ÚÅ∞¡. WO\’¡H˜ ZO_®,"å#, QÍe ѨÙ+¨¯ÅOQÍ =™êÎ~Ú. "å\˜H˜ H˘^Œ∞"Õg∞ÖË^Œ∞. =∞OQÆà◊H˜ =ÚQÆ∞æ~°∞ K≥Öˇ¡à◊√§.
JO^ŒiHõO>Ë ÃÑ^•Ì"≥∞ =∞OQÆà◊. Ô~O_»= J=∂‡~Ú ã¨fiѨfl Ñ≤Ü«Úã≤ K«^Œ∞=Ù`ÀOk. =¸_À J=∂‡~Ú 8= `«~°QÆu,
4= J=∂‡~Ú ~å}˜ –4= `«~°QÆu. J=∞‡ ~Úà◊§Ö’¡ ѨxKÕã≤ P ã¨Oáê^Œ#`À ‰õΩ@∞OÉÏxfl áÈ+≤ã¨∞ÎOk. Hõ\˜Hõ
^•i„^ŒºO LOk P ~ÚO\’¡. HÍh J=∞‡ =∞#ã¨∞Ö’ ^•i„^ŒºO ÖË^Œ∞.
^•iÖ’ "≥à◊√`«∂ LO>Ë J=∞‡ Hõ#|_çOk. ã¨∞^è•Hõ~üQÍ~°∞ ##∞fl ѨiK«Ü«∞O KÕâß~°∞. WO\˜H˜ `«Ñ¨ÊHõ ~°=∞‡x
|Å=O`«O KÕã≤Ok. QÆO@ `«~°∞"å`« "≥àϧO. ÃÑ^ŒÌ K≥Öˇ¡Å∞ `«Ñ¨Ê JO^Œ~°∂ L<åfl~°∞. J=∞‡ JÖÏÊǨ~°O LQÍæh KÕã≤
LOzOk. <Õ#∞ PQÆ∞OÉÏH˜ "≥o§ =∞OQÆà◊x Hõeã≤=ã¨∞Î<åfl#∞ Jx K≥áêÊ#∞. PQÆ∞OÉÏ QÆ∞iOz J_çy `≥Å∞ã¨∞‰õΩOk.
"≥o§ K«∂_®Åx LOk HÍx JO`«^Œ∂~°O ZÖÏ "≥à◊§O? JHõ¯_» K≥@∞¡,"å`å=~°}O KåÖÏ ÉÏQÆ∞O@∞O^Œ@ x[=∂!
Jx J_çyOk. =∞OQÆà◊ LO@∞#fl WÅ∞¡, T~°∞ JHõ¯_» Ѩx Jhfl q=~°OQÍ K≥áêÊ#∞. KåÖÏ ã¨O`À+≤OzOk J=∞‡.
J=∞‡! g∞~°∞ ѨxKÕ¿ãÎ HÍh WÅ∞¡ QÆ_»=x ã≤÷u Hõ^• =∞i ÃÑ^ŒÌ=∂‡~Ú =∞OQÆà◊x ‰õÄ_® g∞ ^ŒQÆæ~° LOK«∞‰õΩO>Ë g∞‰õΩ
H˘kÌQÍ ã¨Ç¨Ü«∞OQÍ LO@∞Ok Hõ^• J<åfl#∞. `«#∞ ‰õÄ_® ~ÚO\˜H˜ _»|∞ƒÅ∞ ѨO¿Ñ@@∞¡ ÖË^Œ∞ Hõ^•! J<åfl#∞.
=∞OQÆà◊ =∞OzѨx KÕÜ«∞_®xH˜ "≥o§Ok. `«# ã¨Oáê^Œ# Hõ<åfl `«#∞ KÕã¨∞Î#fl =∞OzѨx <å‰õΩ ÉÏQÍ `«$Ñ≤Îx
~Úã¨∞ÎOk. =∂ÖÏO\˜"åiH˜ WÖÏO\˜ J=HÍâ◊O HõÅQÆ_»O ZO`À J^Œ$+¨ìOQÍ ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞ J<åfl~°∞ J=∞‡.
QÆ∞O_≥x Ñ≤O_ç#@∞¡ J~ÚOk. D ~ÀAÖ’¡ _»|∞ƒ "≥#Hõ ã¨=∂[O Ѩ~°∞ÔQ`«∞Î`«∂ LO>Ë `å#∞ Hõ+¨ìѨ_»∞`«∂
Zky# ‰õÄ`«∞~°∞x ã¨=∂[ ¿ã=H˜ ѨOѨ_»O ZO`À Q˘Ñ¨Êq+¨Ü«∞=∞xÑ≤OzOk.
H˘O`«=∞Ok ¿ã"å„=`«∞Å∞ L#flO`«Ö’ `«‰õΩ¯= Y~°∞Û KÕã¨∞H˘x WO\˜H˜ <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ =O^ŒÅ∞ ѨOѨ@O
[~°∞QÆ∞`ÀOk. ¿ã"å „=`«∞Ö’¡ Z‰õΩ¯= =∞Ok 10= `«~°QÆu ÖËHõ Ñ≤Ü«Úã≤ (WO@~ü) =~°ˆH K«kq#"åà◊√¡. Jk ‰õÄ_®
P~üìû „QÆ∂Ñπ, _ç„w ѨÓiÎKÕã≤#"å~°∞ 2,3 âß`«"Õ∞ LO\Ï~°∞. PÃÑ·# K«kq#"å~°∞ "≥Ú`«ÎO Wxfl ã¨O=`«û~åÅÖ’¡
#Å∞QÆ∞Ô~·^Œ∞QÆ∞~°∞ =∂„`«"Õ∞ LO_»=K«∞Û.
W\©=e HÍÅOÖ’ Jxfl ™ê=∂lHõ =~åæÅ #∞O_ç =ã¨∞Î<åfl~°∞. "≥Ú^Œ\’¡ Z‰õΩ¯==∞Ok +≤"≥∂QÍ, ã≤iã≤ lÖÏ¡Å
#∞O_ç J"ÕH± „ÉÏǨχ} ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞O_ç Z‰õΩ¯=QÍ =KÕÛ"å~°∞. "åà◊√§ Pq^èŒOQÍ ~å=_®xH˜ J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ∞
L<åfl~Ú. P ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’x ã¨O™ê¯~°O, ™ê=∂lHõ ã¨Ê$ǨÏ, JHõ¯_ç r=# =º=ã¨÷ ‰õÄ_®. JHõ¯_» ~Úà◊√§ XHõ
~ÚO\˜ #∞O_ç =∞~˘Hõ ~ÚO\˜H˜ ^Œ∂~°OQÍ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å# ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ XHõ ~ÚO\˜g∞^Œ =∞~˘Hõ~°∞
P^è•~°Ñ¨_»=Åã≤ =ã¨∞ÎOk. L^• : HÍÖËrH˜ "≥o¡# J=∂‡~Ú ~ÚO\˜H˜ KÕ~°∞HÀ=_®xH˜ PÅ㨺=∞~Ú`Õ `«#`À =KÕÛ
Ti"åi ã¨Ç¨ Ü«∞O`À =ã¨∂Î LO@∞Ok. D ~°HOõ QÍ ™ê=∂lHõ ÉÏ^躌 `« ã¨ÇϨ [OQÍ U~°Ê_»∞`«∞Ok "åà◊§H˜. XHõÑC¨ _»∞
¿ã"å„=`«∞Å∞QÍ KåÖÏ=∞Ok =KÕÛ"å~°∞, WѨC_»∞ `«‰õΩ¯= =∞Ok =ã¨∞Î<åfl~°∞, J~Ú#ѨÊ\˜H© =KÕÛ"åi ã¨OYºÖ’
Z‰õΩ¯"Õ L<åfl~°∞.
"≥Ú^Œ\’¡ ¿ã"å„=`«∞Å ã¨OYº Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õk. ~å#∞~å#∞ =KÕÛ ã¨OYº `«QÆ∞æ`ÀOk. P<å\˜ ™ê=∂lHõ
Ѩiã≤÷`«∞ÅH© ~ÚѨÊ\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅH© KåÖÏ =º`åºã¨O LOk. JѨÊ\’¡ „QÍ=∂ÅÖ’ K«^Œ∞=ÙH˘<Õ J=HÍâßÅ∞ KåÖÏ
`«‰õΩ¯=QÍ LO_Õq. L^ÀºQÍ=HÍâßÅ∞ `«‰õΩ¯=QÍ =ÙO_Õk. ~ÚѨC_»∞ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =∂~å~Ú. |Ü«∞@ ã¨∞ÅÉèíOQÍ
4,5 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ã¨OáêkOK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. L=∞‡_ç ‰õΩ@∞OÉÏÅ=_»O =Å# Ñ≤ÅÅ¡ g∞^Œ ÉÏ^躌 `«Å∞ `«‰Ωõ ¯=QÍ
9
=ÙO_Õq. ‰õΩ@∞O|OÖ’ Ñ≤ÅÅ¡ ã¨OYº ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õk. WѨC_»∞ XHõ¯~°∞ ÖË^• ~Ú^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ ~Ú# HÍ~°}OQÍ
|Ü«∞\˜H˜ ѨO¿Ñ Ѩiã≤÷u ÖË^Œ∞.
=∞~À =ÚYº=∞~Ú# HÍ~°}O "≥Ú^Œ\’¡ ã¨OѶ¨∞O #∞O_ç Z‰õΩ¯= „â◊^ŒÌ fã¨∞H˘<Õ"å~°∞. D`«~°O JO`«QÍ
Ѩ\˜ìOѨÙÖË^Œ∞. "≥Ú^Œ\’¡ ã¨OѶ¨∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞O_ç ‰õÄ_® ¿ã"å„=`«∞Å∞ ÉÏQÍ =KÕÛ"å~°∞ Jn `«yæOk. ^•xH˜
HÍ~°}O. 1. „Ѩuëêª<Ö£ ’ =∞Ç≤ÏàÏ ¿ã"å„=`«∞Å ã¨OYº Z‰õΩ¯=QÍ LO_»_O» . 2. ZkˆQ =~°Hˆ ã¨OѶ∞¨ O#∞O_ç KÕܸ « `«,
Zky# `«~∞° "å`« Z=iHÍà◊á Ñ· "å~°∞ xÅ|_»=Åã≤O^Õ. ¿ã"å„=`«∞Å∞ =KÕÛ ã¨OYºÖ’ ^ŒH}
Δ˜ Hõ~å‚@HõH,˜ L`«~Î ° Hõ~å‚@HõH˜
KåÖÏ =º`åºã¨O LOk. ^ŒH˜Δ} Hõ~å‚@HõÖ’ Z‰õΩ¯= =∞Ok ¿ã"å„=`«∞Å∞ ~å=\ÏxH˜ HÍ~°}ÏÅ∞...
1. „QÍ=∂ÅÖ’x r=# Ѩ^ŒÌu – r=# qÅ∞=Å∞, ã¨O™ê¯~°=Ú, P^蕺u‡Hõ ÉèÏ=#Å∞, J#∞âßã≤`« r=#O.
2. ã¨fiK«Û"≥∞ÿ# r=#O – x~°‡Å"≥∞ÿ# r=#O – â◊√z, â◊√„Éèí`« QÆÅ JÅ"å@∞¡ – ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å∞.
<Õ#∞ ǨÏiǨÏ~°Ñ¨Ù~°, [Ü«∞ѨÙ~°, â◊$OˆQi, ‰õΩÑ¨Ê WÖÏ J<ÕHõ KÀ@¡Ö’ 'Ѩa¡H± \Ï~ÚÖˇ\òû—H˜ "≥o§#ѨÙ_»∞ Jq
™êì~ü Ǩϟ@à◊§Ö’ L#flO`« â◊√„ÉèíOQÍ L<åfl~Ú. áê<£, L=Ú‡Å∞, W@∞Hõ=ÚHõ¯Å∞ =∞iÜ«Ú K≥`åÎ K≥^•~°O ÖˉõΩO_®
L<åfl~Ú. nxÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ „Ѩ[Å ã¨fiÉèÏ=O, =Úã≤¡OÅ „ѨÉèÏ=O `≥Å∞™êÎ~Ú.
Ѷ≤„|=i 28 #∞O_ç =∂iÛ 10 =~°‰õΩ ^ŒH˜Δ} Hõ~å‚@HõÖ’ Ѩ~°º@# J~Ú# `«~°∞"å`« =∂iÛ 10# Ǩïc¡
#∞O_ç c^Œ~üH˜ (L`«Î~° Hõ~å‚@Hõ) |Ü«∞ÖËÌ~å#∞. |ã¨∞û Ǩïc¡Ö’ ™êÜ«∞O„`«O 6 QÆO@ÅH˜ |Ü«∞ÖËÌiOk. D Ѩk
~ÀAÅ∞ „ѨâßO`«"≥∞ÿ# Ѩ~°º@# [iyOk. =∞#ã¨∞H˜ ‰õÄ_® PǨ¡^ŒHõ~°OQÍ LO_ç#k. D „Ѩܫ∂}OÖ’ ã¨∞=∂~°∞
~å„u 10 QÆO@ÅH˜ |ãπ XHõ „QÍ=∞OÖ’ PyOk. XHõ ‰õΩ@∞O|O |ãπ ZH˜¯Ok. "åà◊x¡ ZH˜¯OK«_®xH˜ XHõ áêuHõ=∞Ok
=ÚO^Œ∞QÍ =zÛ 10 xq∞ëêÅ∞ |ã¨∞û#∞ PÑ≤ P ‰õΩ@∞OÉÏxfl |ãπ ZH˜¯OKå~°∞. P ‰õΩ@∞O|OÖ’ #ÅÉèˇ·ã¨O=`«û~åÅ
=ºH˜Î Éè~í ΰ J#∞‰õΩO\Ï.. ÉÏQÍ `åy=Ù<åfl_»∞. HõO_»H~ìõ ü "≥#∞HõH˜ "≥o§ ‰õÄ~ÀÛ=∞<åfl_»∞. P „`åy# J`«#∞ =ÚO^Œ∞H˘zÛ
<å<å ~°Éèí㨠KÕâß_»∞. ÉèÏ~°º JO^Œi HÍà◊√¡ Ѩ@∞ìH˘x `«Ñ¨Ê~ÚOk Jx „|u=∂Å@O, ѨuÜÕ∞ „Ѩ`«ºHõΔ^≥·==∞#∞‰õΩ<Õ
ã¨QÆ@∞ ÉèÏ~°fÜ«∞„ã‘Î – *ÏÅxÑ≤OzOk. HõO_»Hõì~ü "åix kyá⁄=∞‡#_»O, |ã¨∞û Py# `«~°∞"å`« áÈbãπ=zÛ `åy#
J`«xx <åÅ∞QÆ∞ `«yeOz# `«~°∞"å`« P Q˘_»= ã¨^Œ∞Ì=∞}˜yOk. JѨÊ\˜H˜ ~å„u 11.30 QÆO@Å∞ J~ÚOk.
„ѨâßO`«OQÍ LOkÖË J#∞H˘<Õ֒ѨÖË ã¨∞=∂~°∞ 12 QÆO@ʼnõΩ XHõ „QÍ=∞O ^ŒQÆæ~° „\ÏѶ≤H± *Ï"£∞ J~ÚOk. Uq∞\Ï
Jx K«∂¿ãÎ „H˜O^Œ =¸_»∞, <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ =∞Ok =Úã≤¡OÅ∞, Q˘_»= KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ZO^Œ∞HÀ J~°÷OHÍÖË^Œ∞. JѨÊ\˜ˆH
áÈbã¨∞Å∞ Ѩiã≤÷ux K«Hõ¯k^•Ì~°∞. |ã¨∞û HõkeOk. JO`«Ö’ =∞m¡ |ã¨∞ûÖ’ `«# K≥ѨCÅ∞ ѨHõ¯"å_»∞ =∂Ü«∞O
KÕâß_»x Q˘_»= "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. J~°QÆO@ H˘@∞ìH˘<åfl~°∞. |ã¨∞ûÖ’ "åà◊¡O^Œ~°∞ HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞H˘x P K≥ѨC J`«xx
ã¨iÌK≥Ñ≤Ê ‰õÄ~˘Ûɡ\Ïì~°∞. |ãπ HõkeOk. XHõ 45 xq∞ëêÅ∞ QÆ_çz# `«~°∞"å`« XHõ áêuHõ=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ |ãπ
Páê~°∞. |ãπZH˜¯ <å<åQÆÖÏ\Ï KÕâß~°∞. D Ü«Ú=‰õΩÅO`å P K≥ѨC ÃÑ^ŒÌ =∞x+≤ `åÅ∂‰õΩ"å~°∞. ^•zÃÑ\Ïì_»∞
J#∞H˘O@∞#fl Ü«Ú=‰õΩx H˘\˜ì#O`«Ñ¨xKÕâß~°∞. =∞m§ |ãπÖ’ "åiH˜ Ѩx|_çOk, ã¨iÌK≥Ñ≤Ê ZÖÏQÀ |ãπx
|Ü«∞ÖËÌ~°nâß~°∞. W^ŒO`å JÜÕ∞ã¨iH˜ ~å„u Ô~O_»∞. Z\ÏìQÀ L^ŒÜ«∂xH˜ c^Œ~ü KÕiOk. L`«Î~° Hõ~å‚@Hõ Pi÷HõOQÍ
"≥#∞Hõ|_ç# „Ѩ^Õâ◊O. K≥@∞¡ÖË=Ù, c_»∞ Éèí∂=ÚÅ∞, hà◊¡H˜ Hõ~°∞=Ù, `«∞~°HõÅ ™ê„=∂[ºO Jk, q[Ü«∞#QÆ~° ™ê„=∂[ºO
Ѩ`«#=∞~ÚOk D Éèí∂q∞Ö’<Õ. c*ÏѨÓ~ü ã¨∞ÖÏÎ#∞Å „ѨÉèÏ=O ~ÚѨÊ\˜H© HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. P „Ѩ=$uÎ, ÉèÏ+¨Ö’x
HÍiî#ºO, =∞#∞+¨μÅÖ’x "≥Ú~°@∞^Œ#O, „`åQÆ∞_»∞, ã≤QÆÔ~@∞¡, QÆ∞\ϯÅ∞, áê<£ =∞~°HõÅ∞, J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å =∂Oã¨Ñ¨Ù
^Œ∞HÍ}ÏÅ∞.
<≥·*ÏO ѨiáêÅ#Ö’ JѨÊ\’¡ L`«Î~° ÉèÏ~°`«^ÕâßÅ #∞O_ç WO\˜H˜ =zÛ# Ju^äŒ∞Å =ÚO^Œ∞ ǨïHͯ ÃÑ\˜ì#@∞¡
áê<£^•<£ ÃÑ>ˇ#ì ∞ ÃÑ>Ë"ì åà◊√§. JukäH˜ áê<£a_® K«∞\˜ì ~Ú=fi_»O XHõ ѶӨ º_»Öò =∞~åº^Œ. ~ÚѨÊ\˜H© JHõ¯_» „Ѩu~ÚO\Ï
LO_Õ áê<£^•<£ P ~ÚO\˜ JO`«ã¨∞Î#∞, Ǩϟ^•#∞, Q“~°"åxfl, ™ê=∂lHõ ™ê÷~Úx x~°‚~ÚOKÕk.
10
 =∞i XHõ áê<£^•<£ QÆ∞iOz ~ÚO`« q=~°OQÍ =∂\Ï¡_∞» H˘#flѨC_»∞ XQÆÖò^•<£ QÆ∞iOz H˘O`≥<· å K≥ÑC¨ HÀHõáÈ`Õ
<åºÜ«∞OQÍ LO_»^∞Œ . XQÆÖò^•<£ JO>Ë L"Õ∞‡áê„`«. x~°O`«~° `åO|∂Å¿ã=# „Ñ≤ÜÚ« Å∞ ZHõ¯_»O>Ë JHõ¯_» ZÅ¡ÑC¨ _»∂
L=∞‡_»O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞ HÍ=Ù# áê<£^•<£ „ѨHõ¯# XQÆÖò^•<£ ‰õÄ_® ǨÏ"Õ∞ëê Ǩ[~°∞QÍ LO_Õk. #"å|∞Å ^Œ~åƒ~°∞ÅÖ’
q^èÕÜ«ÚÖˇ·# ¿ã=‰õΩÅ∞ P XQÆÖò^•<£Å#∞ Ѩ@∞ìH˘x „ѨÉèí∞=ÙÅ "≥#∞Hõ<Õ h_»ÖÏQÍ u~°∞QÆ∞`«∂ LO_Õ"å~°∞. HÍh HÍÅO
=∂iOk. XQÆÖò^•<£ Ѩ@∞ìH˘x uiˆQ\’à◊√¡ ÖË~°∞. HÍh P<å\˜ #"åÉòys JOkѨÙK«∞ÛH˘#fl "å~°O`å Ѩa¡H± ã¨÷ÖÏÅ∞,
QÀ_»Å∞ XHõ ã¨÷Å"Õ∞q∞\˜ Jhfl XQÆÖò^•<£Å∞QÍ =∂iÛ"Õâß~°∞.
^ŒH˜Δ} Hõ~å‚@HõÖ’x =∞OQÆ∞à◊¥~°∞, ã≤iã≤, +≤"≥∂QÍ J<ÕHõ „Ѩ^ÕâßÅ #∞O_ç =zÛ# ¿ã"å„=`«∞Å∞ L`«Î~°
Hõ~å‚@HõÖ’x WÖÏO\˜ „Ѩ^ÕâßʼnõΩ =zÛ=∂~°∞Ê HÀã¨O áÈ~å@O – ã¨O™ê¯~°O "≥·Ñ¨ÙH˜ Ѩ~°∞QÆ∞Å∞– Wk XHõ J^Œ∞ƒù`«
ã¨$+≤ì ã¨$+≤ìã¨∞Î<åfl~°∞. ¿ã"å „=`«∞ÖÖ’x P x|^ŒÌ`«, Ѩ@∞ì^ŒÅ =∞O„`«=ÚQÆ∞Ìefl KÕã¨∞ÎOk. ^ŒH˜Δ}O"≥·Ñ¨Ù P^蕺u‡Hõ`«
ÉÏQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. ã¨O㨯$ux áÈ+≤OKÕ ^Õ"åÅÜ«∂Å∞, =∞~îåÅ∞, PKå~°Ñ¨^ŒÌ`«∞Å∞, ™êfig∞rÅ „ѨÉèÏ=O, r=#
=º=ã¨÷ g∞^Œ ã¨Ê+¨ìOQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok.
JÖψQ ™êufiHõ PǨ~°O, „`åQÆ∞_»∞ ‰õÄ_® L`«Î~°O"≥·Ñ¨Ù áÈe¿ãÎ `«‰õΩ¯=. ã≤x=∂Å „ѨÉèÏ=O ‰õÄ_® `«‰õΩ¯=.
<Õ#∞ =∂iÛ 13# `åoHÀ\ò "≥àϧ#∞. JHõ¯_çH˜ ^ŒQÆæ~°Ö’x ~å*’o J<Õ „QÍ=∂xH˜ "≥àϧÅxÑ≤OzOk. JHõ¯_»
QÆ`« 10 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ¿ã"å„=`«∞ŠѨx JO@∂ Uq∞ ÖË^Œ∞. Ѩ^Õà◊§ „H˜`«O ‰õΩ=∂i â◊‰õΩO`«ÖÏ ÃÇψQ¤ J<Õ
J=∂‡~Ú ¿ã"å „=uQÍ Ñ¨xKÕã≤Ok. Ѩx KÕã≤# S^Õà◊§ „ѨÉèÏ=O, D Ѩ^Õà◊§ `«~°∞"å`« ZÖÏ LO@∞O^À
K«∂^•Ì=∞xÑ≤OzOk. T~°∞ z#flk. 1500 [<åÉèÏ LO_»=K«∞Û. TiÖ’ „Ѩ[ÅO`å Z=iÖ’HõOÖ’ "å~°∞<åfl~°∞.
JO`å ǨÏ_®q_ç. JO`«Ö’ XHõ z#flÑ≤Å¡"å_»∞ |Hõ¯zH˜¯# ‰õΩHõ¯Ñ≤Å¡x Hõ„~°`À H˘@∞ì‰õΩO@∂ `«~°∞=Ú`«∞<åfl_»∞. Jk
~˘Ñ¨C`«∂ Hͺ"£, Hͺ"£ =∞O@∂ U_»∞ã¨∂Î „H˜O^ŒÑ¨_ç H˘@∞ì‰õΩO\’Ok. Ñ≤Å¡"å_ç "≥#HÍÖË Ñ≤Å¡"å_ç `«e¡ HÍÉ’Å∞
"å_çx =∞O^Œe™ÈÎOk. =¸QÆ„áê}˜x JÖÏ H˘@ì=KåÛ! ^•xH˜ ^≥|ƒ `«ye ZÖÏ U_»∞ã¨∞ÎO^À K«∂_»∞. h‰õΩ ^≥|ƒ
`«ye`Õ <˘Ñ≤Ê JxÑ≤ã¨∞ÎOk Hõ^•! ^•xH˜ JO`Õ=∞i Jx P Ñ≤ÖÏ¡_çx fã¨∞H˘xáÈ~ÚOk.
~°K«Û|O_» ^ŒQÆæ~° #Å∞QÆ∞Ô~·^Œ∞QÆ∞~°∞ ÃÑ^ŒÌ"åà◊√¡ LO>Ë JHõ¯_çH˜ "≥àÏ¡#∞. ##∞fl <Õ#∞ ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩ<åfl#∞.
Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£ ¿Ñ~°∞ q#QÍ<Õ "åà◊§ Hõà◊§Ö’¡ XHõ "≥∞~°∞Ѩ٠"≥∞iã≤Ok. ~°O_ç ‰õÄ~ÀÛO_ç Jx^Œ∞ѨÊ\˜ "Õâß~°∞.
=∞Ozhà◊√§ `≥Ñ≤ÊOKå~°∞. WOHÍ S^•~°∞QÆ∞~°∞ [=∞ J~Ú<å~°∞.
‰õΩâ◊Å „Ѩâ◊flÅ `«~°∞"å`« =∂`år ZÖÏ =Ù<åfl~°∞? ZHõ¯_» L<åfl~°∞? Jx J_çQÍ~°∞.=∂`år "≥o§áÈ~Ú
Ѩ^Õà◊√§ J~ÚáÈ~ÚOk. WOHÍ =∞iÛáÈÖË^• Jx J_çQÍ#∞ "Õ∞=Ú ZÖÏ =∞~°∞=QÆÅO ™ê~°∞? =∞=∞‡ÖËfl HÍ^Œ∞
"≥Ú`«ÎO =∂ „QÍ=∂<Õfl =∂iÛ"Õã≤Ok. =∂ g∞^Œ JkèHÍ~åxfl `«# ǨωõΩ¯QÍ ÉèÏqOz K«ÖÏ~ÚOzOk. XHõÔ~·`«∞
=∞^茺֒ JO^Œ∞H˘x (J`«x =Ü«∞ã¨∞û ã¨∞=∂~°∞ 55 ã¨O=`«û~åÅ∞ LO_»=K«∞Û) ##∞fl XHõ~ÀA #_ç~À_»∞¤ g∞^Œ
UÜü∞ ! WÖÏ~å! h‰õΩ |∞kÌÖË^• (JÖÏ J#ÖË^Œ∞ HÍh `«# =∂@H˜ J~°÷O J^Õ ™ê~ü) ã≤QÆÔ~\ò „`åQÆ∞‰õΩO@∂
áÈ`«∞<åfl"£. g∞ Ñ≤Å¡ÅH˜ K≥_»¤Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞^Œ∞Ì, =∞Oz ÅHõΔ}ÏÅx QÆ∞}ÏÅx ÃÑOK«∞H˘x =∞x+≤QÍ „|`«HÍÅx <Õ<Õ"≥∂
ˆHO„^ŒOÖ’ <Õ~°∞Ê`«∂ LO\Ï#∞. g∞ˆ~"≥∂ "åà◊§ Z^Œ∞~°∞QÍ<Õ, "åà◊§`À `≥Ñ≤ÊOK«∞H˘x =∞s HõÅ∞¡, ™ê~åÅ∞, ã≤QÆÔ~@∞¡
„`åQÆ∞`«∂ LO>Ë "åà◊√¡ ZÖÏ =∞Oz <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞? P =∂„`«O PÖ’zOK«Hõ¯~°ÖË^• Jx z"å@∞¡ ÃÑ\˜ìOk.
#<ÕflHÍ^Œ∞ D T~°∞Ö’ D q+¨Ü«∞OÖ’ u@∞¡ u#x "å~°∞ ÖËHõáÈ~ÚLO_»=K«∞Û ™ê~ü. P J=∂‡~Ú z#fl^ÕHÍh
"Õ∞=∞O`å =∂`år J<Õ"åà◊§O. ‰õΩHõ¯Ñ≤Å¡x H˘\˜ì# Ñ≤Å¡"å_ç `«e¡ ZѨC_˘zÛO^À U"≥∂HÍh, =∂`år KåÖÏ =∞Oz
P"≥∞ LO_≥, =∂‰õΩ =∂ Ñ≤Å¡ÅH˜ |∞kÌK≥¿ÑÊ\’àı¡ ÖËHõáêÜ≥∞ JO@∂Hõà◊§Ö’H˜ h~°∞ `≥K«∞Û‰õΩOk. "åà◊¡=∞‡ Hõà◊¡Ö’¡ hà◊√§
K«∂ã≤ ZO^Œ∞HÀ J~°O÷ HÍHõ K«O\’_»∞ „Ѩtflã¨∞#Î fl@∞¡QÍ H˘OQÆ∞Ѩ@∞ìH˘x QÆ∞OA`«∞<åfl_»∞. H˘OQÆ∞`À Hõà√◊ § `«∞_»∞K«∞‰õΩO@∂

11
Ñ≤Å¡"å_çx K«OHõ# Z`«∞ΉõΩO@∂ =∂`år JO>Ë gà◊¡O^ŒiH© KåÖÏ ÉèíÜ«∞O ™ê~ü, T~À¡ Z=iO\’¡<≥·<å ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ
=∞^茺 `«QÆ=ÙÖÏ@ =¿ãÎ, ÉèÏ~°º Éèí~°Î`À =∂`årx Ñ≤eKÕ^•? Jx ɡki¿ãÎ KåÅ∞ Éèí~°ÎÅ∞ H˜=∞‡#‰õΩO_® LO_Õ"å~°∞.
J#QÍ<Õ JHõ¯_» L#fl"å~°O^Œ~°∂ HõÔ~H±ì ™ê~ü JO@∂ Ǩ~ÚQÍ #=Ùfi‰õΩ<åfl~°∞. S^Õà◊¡ `«~°∞"å`« =∂`år ~ÚO\˜H˜
"≥o§áÈ`«∞#fl~ÀA =∂‰õΩ ÉÏQÍ QÆ∞~°∞Ιê~ü ã¨∞=∂~°∞ 800 =∞Ok TiH˜ T~°∞ ™êQÆ#OѨ\ÏxH˜ Hõ^Œe"≥o§Ok J<åfl
Pâ◊Û~°ºáÈ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞, |ã¨=HõàϺ} `åÅ∂HÍ =~°‰õΩ "Õ∞=∞O`å "≥àϧO ™ê~ü. JO^ŒiHõà◊¥§ XH˜O`« K«=∞‡yÖÏ¡~Ú.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O H˘~°‰õΩ "Õ∞=Ú KÕã¨∞Î#fl |e^•<åÅ∞ TiˆHáÈ=Ù. =∂ ã¨=∂^èŒ∞Å ^ŒQÆæ~° „Ѩ[ÅO`å ÃÑ^ŒÌ Ü≥∞`«∞Î#
"Õ∞àÏÅ∞ KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞. Wk P<å\˜ `«# |e^•#O ™êfi`«O„`«™ê^èŒ#‰õΩ ZO`À=∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅH˜ „¿Ñ~°}xã¨∞ÎO^Œx
QÆ\˜ìQÍ #q∞‡ qâ◊fiã≤Oz# =∞Ǩ=∞h+≤ +¨Ç‘Ï^£ ÉèíQÆ`üã≤OQ∑k. HÍh ~ÚѨÊ\˜ Ѩiã≤÷u ÜÕ∞q∞\˜? "Õ∞àÏÅ∞ ^Õ=Ú_≥~°∞QÆ∞
ã¨=∂^èŒ∞Å∞ ZHõ¯_»∞<åflÜ≥∂ `≥eÜ«∞x ã≤÷u. ã¨=∂[O JO`« `˘O^Œ~°QÍ =∞izáÈ`«∞Ok. ^•x *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞ KåÖÏ
z#flq. JÖÏO\˜ ã¨=∂[O XHõ ¿ã"å „=ux ~Úxflã¨O=`«û~åÅ∞ *Ï˝Ñ¨HõO LOK«∞H˘x P ã¨O™ê¯~åÅ#∞ ~ÚѨÊ\˜H©
áê\˜ã¨∞ÎO_»_»O P ¿ã"å„=u ѨxÜ≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê`«#O.
11= `Õn L^ŒÜ«∞O 10 QÆO@ÅH˜ <Õ#∞ `«Ü«∂Ô~· c^Œ~üÖ’x tâ◊√=∞Ok~üÖ’x PѶ‘ãπ~°∂"£∞Ö’ ¿ÑѨ~ü
K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl#∞. tâ◊√=∞Ok~ü HÍ~°º^Œi≈ N ã≤^ŒÌÑ¨Ê [ÖÏ^ÕQÍ~°∞ =KåÛ~°∞. c^Œ~üÖ’ =∞Oz ѨÅ∞‰õΩ|_ç QÆÅ =ºH˜Î.
¿ã"å„=`«∞Å =∞OzK≥_»¤Å∞ "åˆ~ K«∂ã¨∞ÎO\Ï~°∞. ¿ã"å„=`«∞ʼnõΩ =∞Oz ã¨Ç¨ÏHÍ~°O JOkã¨∞ÎO\Ï~°∞. ѨxÖ’
„áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞ÎO\Ï~°∞. "åi`À =∂\Ï¡_»∞`«∂ LO>Ë tâ◊√=∞Ok~ü „áê^äŒq∞Hõ áê~î°âßÅ „Ѩ^è•<åKå~°∞ºÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl
K≥#fl=∞ =∂`år =∞iÜ«Ú ã¨~ã° fi¨ u J<Õ ¿ã"å„=u =KåÛ~°∞. ѨiK«Ü∞« O KÕã∞¨ H˘<åfl~°∞. „Ѩ^•è <åKå~°∞ºÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ #Î fl
K≥#fl=∞‡ JHõ¯Ü«∞º QÍiH˜ `≥Å∞QÆ∞=K«∞Û. tâ◊√=∞Ok~üÖ’ 16 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ <Î åfl~°∞. tâ◊√=∞Ok~ü ¿ã"å„=`«∞Å
^•fi~å<Õ „áê~°OaèOK«|_ç ~ÚѨC_»∞ ÃÇ·Ïã¨∂¯Öò =~°‰õΩ Zky c^Œ~üÖ’<Õ „Ѩuëêª`«‡Hõ ã¨∂¯ÖòQÍ ZkyOk. g∞~°∞ XHõ
QÆO@Ö’ `«Ü«∂Ô~· LO_»O_ç D ~ÀA Ô~O_»∞ |ã‘ÎÅH˜ "≥àÏÌ=∞x K≥Ñ≤Ê "≥àϧ~°∞. =ÚQÆ∞æ~°O Hõeã≤ a^Œi HÍÅhH˜
"≥àϧ=Ú. PHÍÅhÖ’ JO^Œ~°∂ aèHõΔO J_»∞H˘¯<Õ "å~°∞O\Ï~°x JHõ¯Ü«∞ºQÍ~°∞ K≥¿ÑÎHÍh `≥eÜ«∞x ~Úà◊√§. "≥Ú^Œ\’¡
ѨÓi QÆ∞_çÃãÅ∞O_Õq ~ÚѨC_»∞ z#fl,z#fl "åºáê~åÅ∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl~°∞. JHõ¯_» ^•^•Ñ¨ÙQÍ 9,10 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ
¿ã"å „=`«∞Å∞ ~å=_»O ѨxKÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk. JHõ¯_» XHõ ÃÑ^ŒÌ =∞x+≤x Hõeâß#∞. WHõ¯_» ~Úxfl ã¨O=`«û~åÅ∞
=∂`årÅ∞=zÛ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞QÍ U^Õh =∂~°∞Ê =zÛO^• Jx J_çQÍ#∞. "≥Ú^Œ\’¡ ã¨∞*Ï`« =∂`år =KÕÛ"å~°∞.
"å~°∞ =KåÛ~°O>Ë KåÅ∞ Ñ≤Å¡ÅO^Œ~°∂ P#O^ŒOQÍ ˆHO„^•xH˜ "≥àı§"å~°∞. HÍÅO =∂iOk ÃÑ·ã¨Å "≥#∞Hõ
ѨiÔQ_»∞`«∞<åfl~°∞. Ñ≤Å¡Å ÉÏQÀQÆ∞Å∞ JHõ¯~°ÖË^Œ∞ ™ê~ü, ã¨∂¯ÖòH˜ ˆHO„^•xH˜ ѨOÑ≤`Õ ÃÑ·ã¨Å∞ ~Ú™êÎ~å? Uq∞ ÖÏÉèíO
™ê~ü ѨOÑ≤`Õ? =∂ áÈ~°QÍ_»∞ XHõ¯Ñ¨Ó@ J_»∞H˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ áÈ`Õ ™œ, ^Õ_£™œ ã¨Oáêk™êÎ_»∞ J<Õ"åˆ~ D [#=∞O`å.
g∞ Ñ≤zÛHÍh gà◊√§ =∂~°~°∞ ™ê~ü g∞ „â◊=∞O`å =$^è•! ZO^Œ∞‰õΩ ™ê~ü g∞~°∞ D_»H˜ =K«∞Û_»∞! `«# xã¨Ê$ǨÏx
XѨCH˘O@∞#fl@∞¡ =∂`årÅxK«∂ã≤ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. JHõ¯_» ã¨∂¯Öò LOkHÍh iHÍ~°∞¤ÅˆH Ѩiq∞`«O. =∞^蕺ǨÏfl
Éè’[#O ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°O>Ë =™êÎ~°∞ J~ÚáÈQÍ<Õ Z=~°∂ Hõ#Ѩ_»~°∞. Wk JHõ¯_ç Ѩiã≤÷u.
W^ŒO`å K«∂ã≤ JHõ¯Ü«∞ºQÍix, ¿ã"å„=u ã¨~°ã¨fi`«=∞‡x J_çQÍ#∞, x[OQÍ<Õ ZO^Œ∞Hõ=∂‡! WHõ¯_çH˜ =zÛ
„|uq∞ÖÏ_ç |∞[˚yOz ˆHO„^ŒO #_»Ñ¨_»O, giÖ’ Uq∞ =∂~°∞ÊÖË#ѨÙ_»∞ – =ke"ÕÜ«∞=K«∞Û Hõ^• –Zxq∞k
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ZO^Œ∞H© „Ѩܫ∂ã¨?
W^ŒÌ~°∂ XHõ¯™êi ##∞flK«∂âß~°∞. "åà◊§ Hõà◊¡Ö’ XHõ qâßfiã¨O, ^Œ$_è» xâ◊ÛÜ«∞O, ã¨OHõÅÊO Hõ#|_çOk. gà◊¡Ö’
=∂~°∞Ê fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ QÆ`« Zxq∞^Õà◊√§QÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl=Ú. WOHÍ Ñ¨kã¨O=`«û~åÅ∞ J~Ú<å =™êÎ=Ú. gà◊¡Ö’
=∂~°∞Ê KÕ¿ã f~°`å=Ú. Ü«∂^Œ$zÛHõOQÍ „ѨHõ¯~ÚO\’¡ ˆ~_çÜ≥∂#∞O_ç ''ǨÏ"£∞ ǨϟOˆQ HÍ"£∞Ü«∂Éò UH±k<£, =∞<£ "Õ∞
ÃÇÏ· qâßfiãπ, ѨÙ~å ÃÇÏ· qâßfiãπ, ǨÏ"£∞ ǨϟOˆQ HÍ"£∞ Ü«∂Éò UH±k<£—— áê@ =™ÈÎOk. <Õ#∞ P Hõ}
Δ OÖ’ "åà◊Ö¡ ’ ™È^Œi
12
x"Õk`«x K«∂ã¨∞Î#fl J#∞Éèí∂ux á⁄O^•#∞. ™È^Œi x"Õk`« `«# |_çÑ≤Å¡ÅH˜ ѨÅHõÅ∞, |ÅáêÅ∞ HÀã¨O XHõ ¿ã\ò
^ŒQÆæ~° ^èŒ#O J_»QÆ\ÏxH˜ =¿ãÎ P ¿ã\ò x"Õk`«x K≥OѨg∞^Œ H˘\Ïì_»∞. JѨC_»∞ x"Õk`« <å‰õΩ ~Ú"åfiÅ#∞H˘#flk
<å‰õΩ ~ÚKåÛ~°∞. =∞i =∂ Ñ≤Å¡ÅH˜ HÍ=Åã≤#k ‰õÄ_® ~Ú=fiO_ç.
– JHõ¯_» ™È^Œi x"Õk`« ã¨OHõÅÊO – D ¿ã"å„=`«∞Å ã¨OHõÅÊO XHõ^•x`À XHõ\˜ áÈ\©Ñ¨_»∞`«∞#fl@∞¡QÍ
JxÑ≤OzOk. c^Œ~Öü ’x N^Õq, =∞=∞`«, ã‘=∂, K≥„· `«, =∞=∞`«Å∞ WÖÏO\˜ Z<Àfl ¿ã"åHÍ~°º„Hõ=∂Å∞ #_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
ã‘=∞"åà◊§ J=∞‡QÍ~°∞ ‰õÄ_® +≤"≥∂QÍÖ’x =∂^èŒ=<≥ÖˇÖ’ Ñ≤Å¡ÅH˜ ¿ã= KÕã¨∞Î L<åfl~°∞.
– 12= `Õn =∂iÛ 2010Ö’ L^ŒÜ«∞O ÉÏe¯ #∞O_ç |Ü«∞ÖËÌi HõÅ|∞i¯ (QÆ∞|ƒ~°æ) H˜ KÕ~å#∞. JHõ¯_ç
~å„ëÈì`å÷<£Ö’ ѨÓiÎ ã¨=∞Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°Î J~Ú# t=eOQÍ <Õ#∞ |Ü«∞ÖËÌi N^Œ`«Î ÉÏÅ ¿ã"å„â◊"£∞, P~ÀQƺ=O`«∞Öˇ·#
‰õΩ+¨μª~ÀQÆ Ñ‘_ç`«∞Öˇ·# `«e¡^ŒO„_»∞Å P~ÀQƺ=O`«∞Öˇ·# Ñ≤Å¡Å H˘~°‰õΩ qâ◊fiÇ≤ÏO^Œ∂ Ѩi+¨`ü ^•fi~å #_»∞ѨÙ`«∞#fl
P„â◊=∞O Wk.
D P„â◊=∂xfl 1984Ö’ QÆ∞|ƒiæÖ’ lÖÏ¡ „ѨKå~°HQ± Í Ñ¨xKÕã#≤
N "≥OHõ>Ëâò QÆ∞~°∞ <åÜ«∞H± (ÉÏ|) QÍ~°∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ 1984Ö’ [Ü«∞ÅH˜Δ‡ J<Õ ¿ã"å„=u QÍ~°∞
D P„â◊=∂xH˜ =KåÛ~°∞. "å~°∞ 3= ÉϺKü ¿ã"å„=u. JѨÊ\˜ #∞O_ç
WѨÊ\˜ =~°‰õΩ P„â◊=∞O Ѩ<Õ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. Jxfl Pi÷Hõ =º=Ǩ~åÅ∞
"åˆ~ K«∂™êÎ~°∞. =∞^茺֒ „ѨÉèí∞`«fi Láê^蕺ܫÚ~åÅ∞QÍ Ñ¨x
KÕâß~°∞‰õÄ_®.
^•^•Ñ¨Ù 1990Ö’ Ǩïa¡ #∞O_ç ™È<£ÉÏ~Ú J<Õ ¿ã"å„=u
=zÛ "åi rq`åxfl ‰õÄ_® D Ñ≤Å¡Å ¿ã=Ö’ JOH˜`«OKÕâß~°∞.
J=∂‡! g∞~°∞ 19,20 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ D Ñ≤Å¡Å ¿ã=Ö’<Õ g∞ rq`åÅ#∞ ã¨=∞iÊOKå~°∞ Hõ^•! Wxfl
ã¨O=`«û~åÅ∞ D Ѩx KÕÜ«∞_®xH˜ g∞~°∞ „¿Ñ~°}ÜÕ∞q∞\˜?
™È<£ÉÏ~ÚQÍ~°∞ XHõ z~°∞#=Ùfi #qfi, XHõ™êi ÃÑ·# ÉèíQÆ=O`«∞_çx P `«~°∞"å`« Jl`ür á¶⁄\’x K«∂ã≤
#„=∞`«QÍ Hõà◊√§ „H˜OkH˜ kOÑ≤ Hõ$`«[˝`«QÍ Hõà◊√¡ =¸ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. WO`«Ö’ [Ü«∞ÅH˜Δ‡QÍ~°∞ ¿ã= J<Õ ÃÑ^ŒÌ =∂@Å∞
=^Œ∞ÌÖˇO_ç. "Õ∞=Ú =∂ Hõ~°Î"åºxfl x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åflO. Wk ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =∂‰õΩ JѨÊK≥Ñ≤Ê# ѨxQÍ ÉèÏqã¨∞Î<åflO. D
rq`«OÖ’ =∂ˆH ^˘iH˜# J^Œ$+¨Oì QÍ ÉèÏqã¨∞<Î åflO. Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ =ÙO\Ï_»∞. P ÉèQí =Æ O`«∞_çx P~åkèã∞¨ <Î åflO.
D Ñ≤Å¡ÅÖ’ XHõ¯i rq`«OÖ’<≥·<å "≥Å∞QÆ∞#∞ K«∂¿ãÎ KåÅ∞ =∂ rq`åÅ∞ ^èŒ#º"Õ∞. "Õ∞=Ú ¿ã"å„=uQÍ
=zÛ# `«~°∞"å`« ÃÑ^ŒÌÅ∞ P^Õt¿ãÎ KåÅ∞ `«∂.Kå. `«Ñ¨Ê‰õΩO_® PK«iOKå=Ú. "å~°∞ wã≤# ˆ~Y ÅHõΔ‡} ˆ~Y<Õ.
J=∂‡! JѨÊ\˜ „ѨtHõΔ}, WѨC_»∞ ~Úã¨∞Î#fl „ѨtHõΔ} XHõ¯>Ë Hõ^•! =∞i ~ÚѨÊ\˜ ¿ã"å „=`«∞Å∞ g∞ÖÏ
n~°…HÍÅOQÍ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨xKÕÜ«∞ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞? JѨÊ\’¡ KåÖÏ=∞Ok KåÖÏHÍÅOQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞ ZO^Œ∞Hõx?
„ѨtHõΔ}Ö’ =∂~°∞Ê Uq∞ ÖË^Œ∞. HÍÅO =∂iOk. JѨC_»∞ L#fl x|^ŒÌ`«, ~ÚѨC_»∞ ã¨=∂[OÖ’<Õ ÖË^Œ∞.
WѨC_»∞ HÀÔ~¯Å∞ ÃÑiQÍ~Ú. H˘O`«=∞OkH˜ _»|∞ƒHÍ"åe, =∞i H˘O^ŒiH˜ =∞ˆ~"À HÀiHõÅ∞. JѨÊ\’¡ =∞=∞‡efl g∞~°∞
U^À `«Ñ¨CKÕã≤ LO_»=K«∞Û. JO^Œ∞ˆH áêiáÈ~Ú WHõ¯_çH˜ =zÛ LO@∞<åfl~°∞. Jx‰õÄ_® J<Õ"å~°∞. JÖÏO\˜
ã¨=∞㨺efl P#O^ŒOQÍ ZkiOKåO. JѨÊ\’¡ N Jl`ü‰õΩ=∂~üQÍ~°∞ =∂‰õΩ XHõ L`«Î~°O ~åâß~°∞. Jk WѨÊ\˜H˜

13
LOk. JO^Œ∞Ö’ ''JHõ¯_» ã¨=∞㨺Å∞<åfl~Ú HÍ|\˜ì q∞=∞‡efl ѨOѨÙ`«∞<åfl#∞ g∞~°∞ ѨxÖ’ ZÖÏ xÅ|_»`å~À
g∞g∞^Œ<Õ =kÖËã¨∞Î<åfl#∞.—— =∂g∞^Œ "åi‰õΩ#fl qâßfiã¨"Õ∞ =∂H©<å\˜H˜ „¿Ñ~°}.
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ѩ™êkOz# D â◊s~åxfl uiy ÉèíQÆ=O`«∞xˆH „Ѩ™êkOKåe J#∞‰õΩ#fl `«~°∞"å`« =∞~˘Hõ^•xH˜
™ê÷#"Õ∞k?
Hõ~°‡}˺"åkèHÍ~°¿ãÎ =∂Ѷ¨ÖË+¨μ Hõ^•K«#
=∂ Hõ~°‡Ñ¶¨Å ¿ÇÏ`«∞~°∂ƒùó =∂`Õ ã¨fiOQÀã¨Îfi Hõ~°‡}˜II
ã¨=∂[O JѨÊ\˜H© WѨÊ\˜H© KåÖÏ =∂iOk. J~Ú#ѨÊ\˜H© WѨC_»∞ ‰õÄ_® ¿ã"å„=`«∞Å∞ Ѩx KÕã¨∞Î<åfl~°∞
K«∂_»O_ç. JkKåÖÏ Q˘Ñ¨Êq+¨Ü«∞O. ~ÚѨÊ\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ "åà◊√¡ ~ÚÅ∞¡ =ke 3 ã¨O=`«û~åÅ∞ ~å=_»"Õ∞ KåÖÏ
Q˘Ñ¨Ê. Z<Àfl PHõ~°¬}Å =∞^茺 ÅHõΔº™ê^èŒ#Ö’ L<åfl~°∞. WHõ n~°…HÍÅO =ÙO\Ï~å! ÖË^• J#flk ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ZÖÏ
„"åã≤ÃÑ\˜ì LO>Ë JÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
JѨC_»∞ <å‰õΩ QÆ∞~°∞HÎ ˘zÛOk. =∂iÛ 2# Z<£P~ü ѨÙ~°O "≥àÏ¡#∞. JHõ¯_» =∂`«$=∞O_»eÖ’ =zÛ# JHõ¯Ü«∞ºÅ∞
##∞fl XHõ „Ѩâ◊fl J_çQÍ~°∞. "Õ∞=Ú ^•^•Ñ¨ÙQÍ 2, 3 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ "Õ∞=Ú D =∂`«$=∞O_»ex #_»∞ѨÙ`«∞<åflO.
D ¿ã"å„=`«∞Å∞QÍ =zÛ# =∂`årÅ∞ =∂‰õΩ KåÖÏ q+¨Ü«∂Å∞ <Õ~åÊ~°∞. P ˆHO„^•xH˜ ‰õΩ=∂i <Õ„`å=u, Jx`«Å∞
"≥à◊√ÎO\Ï~°∞. Wxfl ~ÀAÖˇ·<å =∂‰õΩ J~°÷OHÍx q+¨Ü«∞O LOk J_»QÆ=KåÛ J<åfl~°∞. J_»QÆO_ç `≥e¿ãÎ K≥áêÎ#∞
J<åfl#∞.
ZHõ¯_ç#∞O_À =zÛ– =∂Ö’ XHõ¯~°∞QÍ LO@∂ D Hˆ O„^ŒO #_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞. Jã¨Å∞ D Hˆ O„^•xH˜ Jkèëêª#O
Uq∞\˜ – ¿ÇÏ`«∞=Ù Uq∞\˜? Zxfl ã¨O=`«û~åÅ∞ g~°∞ WÖÏ Ñ¨xKÕ™êÎ~°∞.
g∞ „Ѩâ◊flH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ <Õ#∞ XHõ Hõ^äŒ K≥áêÎ#∞.
„|Ǩχ ã¨$+≤ìx ã¨$+≤ìOz# `«~°∞"å`« JO^Œix Ñ≤ez ã¨~°fiã¨Éèíº ã¨=∂"Õâ◊O U~åÊ@∞ KÕâß_»∞. P ã¨=∂"Õâ◊OÖ’
"åi "åi rq`åÖ’¡ KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩ#∞Å∞, Hõ~°Î"åºÅ∞, "åà◊§ PÜ«Ú+¨μ¬ x~°‚Ü«∞O KÕÜ«∂Åx.
XHÀ¯ [O`«∞=Ùx Ñ≤ez "å~°∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩ#∞Å∞ PÜ«Ú+¨μ¬ K≥ѨÊ_»O „áê~°OaèOKå_»∞ „|Ǩχ.
XH˘¯Hõ¯iH˜ K≥ѨC`«∞#fl =~°∞㨠„Hõ=∞OÖ’ Z^Œ∞Ì =O`«∞ =zÛOk. Z^Œ∞Ì`À „|Ǩχ ~ÚÖÏ J<åfl_»∞. g∞ Z^Œ∞Ì *Ïu
JO`«\˜H˜ XH˘¯Hõ¯iH˜ 50 ã¨O=`«û~åÅ K˘Ñ¨C# PÜ«Ú+¨μ¬ Wã¨∞Î<åfl#∞. D 50 ã¨O=`«û~åÅ∞ g∞~°∞ |~°∞=ÙÅ∞
"≥∂Ü«∂e. |O_»∞¡ QÆ∞O*Ïe, =∞#∞+¨μÅH˜ "≥\˜ì KåH˜i K≥Ü«∂ºe. U^Õh `Õ_®=zÛO^À =∞x+≤ T~°∞HÀ_»∞ K«KÕÛ@@∞ì
H˘_»`å_»∞. HÍ|\˜ì *Ï„QÆ`«ÎQÍ #_»∞K«∞HÀO_ç Jx K≥áêÎ_»∞. Z_»¡hfl x@∂ì~åÛ~Ú. W^Õ g∞ rq`«O. |O_»KåH˜i KÕÜ«∞Hõ
`«Ñ¨Ê^• Jx Q˘}∞‰õΩ¯O@∂ "≥o§ `«=∞ ™ê÷#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl~Ú.
„|Ǩχ `«~°∞"å`« ‰õΩHõ¯ *Ïux Ñ≤ez g∞~°∞ =∞x+≤H˜ KåÖÏ #=∞‡Hõã¨∞ÎÅ∞QÍ LO@∂ – "åà◊§ "åà◊¡ ~ÚO_»¡H˜
HÍѨÖÏ HÍã¨∂Î – "åà◊√¡ "Õã≤#k uO@∂ g∞~°∞ ‰õÄ_® 50 ã¨O=`«û~åÅ∞ rqOK«O_ç Jx P*Ï˝Ñ≤OKå_»∞ – ‰õΩHõ¯Å∞
‰õÄ_® ÃÑ^Œq q~°∞K«∞H˘x =∞# „áê~°|úO Jx ‰õÄ~°∞Û<åfl~Ú.
`«~∞° "å`« =O`«∞ QÆ∞_»Q¡ ∂Æ |k. g∞~°∞ KÕÜ∞« \ÏxH˜ ÃÑ^ŒQÌ Í Ñ¨<qÕ ∞ÖË^∞Œ . =KÕÛ"åà◊x¡ áÈÜÕ∞ "åix K«∂ã¨∞‰õΩO@∂
50 ã¨O=`«û~åÅ∞ rqOK«O_ç Jx K≥áêÊ_»∞ „|Ǩχ. `«~°∞"å`« z=iH˜ =∞x+≤ =O`«∞ =zÛOk. <å ^ŒQÆæ~° L#fl
PÜ«Ú+¨μ¬ JO`å J~ÚáÈ~ÚOk. h‰õΩ ~Ú=fi\ÏxH˜ ˆH=ÅO 25 ã¨O=`«û~åÅ∞ =∂„`«"Õ∞ q∞yeOk. D 25
ã¨O=`«û~åÅ∞ P#O^ŒOQÍ rqOK«∞ Jx K≥Ñ≤Ê Ñ¨OÑ≤Oz"Õâß_»∞.

14
 "≥O@<Õ =∞x+≤ `≥eq Z‰õΩ¯= Hõ^•! =∞#∞+¨μÅO`å Hõeã≤ „|Ǩχ H˘Å∞=ÙÖ’ ^èŒ~åflH˜ kQÍ~°∞. JO^ŒiH© 50
ã¨O=`«û~åÅ∞ PÜ«Ú+¨μ¬ ~ÚzÛ =∂ˆH"≥∂ 25 ã¨O=`«û~åÅ∞ ~Ú=fi_»O J<åºÜ«∞=∞x ˆHHõÅ∞ ÃÑ\Ïì~°∞. ''WOH˜fiÖÏÉò
lO^•ÉÏ^£—— Jx x<å^•Å∞ KÕâß~°∞.
JѨC_»∞ „|Ǩχ WѨC_»∞ <å KÕuÖ’ Uq∞ÖË^Œ∞. L#fl PÜ«Ú+¨μ¬ JO`å J~ÚáÈ~ÚOk. XˆH=∂~°æO LOk.
Uq∞@O>Ë Z=Ô~·<å =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ `«=∞H˜ ~ÚzÛ# PÜ«Ú+¨μ¬ #∞O_ç H˘O`« fã≤ g∞‰õΩ ~Ú¿ãÎ `«Ñ¨Ê "Õˆ~ =∂~°æO
ÖË^Œ∞.
P =∂@ q#fl"≥O@<Õ Z^Œ∞Ì Ñ¨~°∞ÔQ`«∞ΉõΩO@∂ =zÛ <Õ#∞ =∞x+≤H˜ <å ã¨QÆO PÜ«Ú=Ù ~Ú=fi_®xH˜ ã≤^ŒÌO Jx
K≥Ñ≤Ê `«# PÜ«Ú=Ù #∞O_ç 25 ã¨O=`«û~åÅ∞ =∞x+≤H˜ ~ÚzÛOk. JÖψQ "≥O@<Õ =~°∞ã¨QÍ ‰õΩHõ¯ PÜ«Ú=Ù #∞O_ç
25 ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ∞_»¡QÆ∂_» `«# PÜ«Ú=Ù #∞O_ç 25 ã¨O=`«û~åÅ∞ ~ÚKåÛ~Ú.
WѨC_»∞ =∞x+≤H˜ 100 ã¨O=`«û~åÅ∞ PÜ«Ú=Ù =zÛOk. WѨC_»∞ h‰õΩ ã¨O`À+¨OQÍ LO^• Jx J_çQÍ_»∞
„|Ǩχ. P#O^ŒOQÍ LO^Œ<åfl_»∞ =∞x+≤.
J~Ú`Õ ~ÚHõ "≥o¡ Éè∂í Ö’HõOÖ’ `«=∞ `«=∞ Hõ~"ΰ åºÅx x~°fiÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∂ rqOK«O_ç Jx ã¨Éxíè =ÚyOKå_»∞
„|Ǩχ.
Éèí∂Ö’HõOÖ’ „Ѩf rq `«#‰õΩ ˆH\Ï~ÚOz# Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∞‰õΩO@∂ rqOK«™êQÍ~Ú. =∞x+≤ rqã¨∞Î<åfl_Õ HÍx
P#O^ŒOQÍ ÖË_»∞. XHõ~ÀA „|Ǩχ ^ŒQÆæiH˜ "≥o§ W^Õq∞ rq`«O ™êfiq∞. rq`«OÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO ã¨∞YO ÖË^Œ∞.
P#O^ŒO ÖË^Œ∞. ^Œ∞óYO `«Ñ¨Ê. <å‰õΩ D rq`«O JHõ¯~°ÖË^Œ∞ ™êfiq∞ Jx "Õ_»∞‰õΩ<åfl_»∞ =∞x+≤.
h‰õΩ <Õ#∞ WzÛ#k 25 ã¨O=`«û~åÅ∞ =∂„`«"Õ∞. HÍx h"Õ 100 ã¨O=`«û~åÅ∞ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl"Õ.
WѨC_»∞ Hõ+Oì̈ JO>Ë ZÖÏ? P#O^ŒOQÍ rqOK«\ÏxH˜ Uq∞ KÕÜ∂« e h"Õ PÖ’zOK«∞HÀ Jx =∞O^ŒeOz ѨOÑ≤Oz
"Õâß_»∞ „|Ǩχ.
^Õ=Ù_»∞ „Ѩ™êkOz# PÜ«Ú=Ù 25 ã¨O=`«û~åÅ∞ Wk =∞x+≤H˜ KåÖÏ P#O^ŒOQÍ *ÏbQÍ Ç¨ïëê~°∞QÍ
ˆHiO`«Å∞ ÃÑ_»∞`«∂ >ˇ#¬<£Öˇãπ rq`åxfl QÆ_»∞ѨÙ`«∞O\Ï_»∞ =∞x+≤.
25 ã¨O=`«û~åÅ `«~°∞"å`« ÃÑO_ç¡ J=Ù`«∞Ok. XHõ ‰õΩ@∞O|O U~°Ê_»∞`«∞Ok. ÉÏ^茺`«Å∞ g∞^Œ Ѩ_»`å~Ú.
P ÉÏ^茺`«x x~°fiÇ≤ÏOK«\ÏxH˜ |O_» KåH˜s KÕÜ«∞=Åã≤=ã¨∞ÎOk. ZO^Œ∞HõO>Ë P rq`«O `«#k HÍ^Œ∞ Z^Œ∞Ìk –
ÉÏ^茺`«Å |~°∞=Ù "≥∂Ü«∞=Åã≤#^Õ.
50 ã¨O=`«û~åÅH˜ `«=∞ Ñ≤Å¡Å∞ ÃÑ^ŒÌ"å~°=Ù`å~°∞. g∞~°∞ i>ˇÿ~ü J=Ù`å~°∞. JѨÊ\˜#∞O_ç WO\˜x Ѩ@∞ìH˘x
`«Å∞ѨÙÅ∞ "Õâß~å ÖË^• Jx WO\˜ HÍѨÖÏ HÍÜ«∞@"Õ∞ Ѩx. ZO^Œ∞HõO>Ë Jk ‰õΩHõ¯ WzÛ# PÜ«Ú+¨μ¬ Hõ^•. WHõ 75
ã¨O=`«û~åÅ `«~°∞"å`« q∞ye# rq`«O QÆ∞_»¡QÆ∂|k. =∞$`«∞º=Ù QÆ∞iOz Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î WO\’¡Oz Hõ^ŒÖË¡Hõ XHõ
=¸Å# Ѩ_ç LO_ç =K≥Û "åà◊§#∞ áÈÜÕ∞"åà◊¡x K«∂ã¨∂Î HÍÅO QÆ_»Ñ¨_»"Õ∞.
Wk =∞#rq`«O. ^Õ=Ù_»∞ WzÛ# 25 ã¨O=`«û~åÅ∞ P#O^ŒOQÍ LO\Ï=Ú. q∞QÆ`årq`«O P#O^Œ=∞Ü«∞O
HÍ"åÅO>Ë... q∞QÆ`å rq`åxfl [O`«∞=ÙÖÏ H͉õΩO_® ''Ѩ~ÀѨHÍ~å~°÷ q∞^ŒO â◊s~°O—— J#fl@∞¡QÍ `«#QÆ∞iOz
H͉õΩO_® W`«~°∞Å QÆ∞iOz rqOK«@O Wk ^≥·=HÍ~°ºO – ZѨC_≥·`Õ =∞# rq`åxfl ^≥·=HÍ~°ºO "≥·Ñ¨Ù =∞Å∞™êÎ"≥∂
=∞# rq`«O P#O^Œ=∞Ü«∞O J=Ù`«∞Ok.
=∞x+≤ ã¨∞YO QÆ∞iOz ã¨O`À+¨O QÆ∞iOz rqOK«‰õÄ_»^Œ∞. Hõ+¨ìO – ã¨∞YO, ã¨O`À+¨O – ^Œ∞óYO ÖÏQÍ
P#O^•xH˜ =∞~˘Hõ\˜ ÖË^Œ∞. P P#O^Œ Ö’HõO QÆ∞iOz rqOK«@"Õ∞ rq`«O.
15
 JÖÏ rqã¨∞Î#fl"å~°∞ ™È#∞ÉÏ~Ú, [Ü«∞ÅH˜Δ‡QÍ~°∞¡ – "åi rq`åÅ∞ D<å\˜H˜ ¿ã"å=$uÎH˜ P^Œ~°≈„áêÜ«∂ÖË
Hõ^•!
N "≥OHõ>Ëâò QÆ∞~°∞<åÜ«∞H± Q͈~ D #O^ŒQÀ‰õΩÅO J<Õ x~å„â◊Ü«ÚÖˇ·# Ñ≤Å¡ÅH˜ QÆ∞Öƒ~°æÖ’ P„â◊=∂xfl ÃÑ\Ïì~°∞.
JHõ¯_» ã¨∞^èŒ JHõ¯ J<Õ ¿ã"å„=u ^•^•Ñ¨Ù 18 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ JHõ¯_» LO@∞<åfl~°∞. "åizÛ# ã¨O™ê¯~°O Ñ≤Å¡Å
g∞^Œ KåÖÏ LOk. Ñ≤Å¡Ö’¡ =zÛ# =∂~°∞Ê, "åi ã¨O™ê¯~°O QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞HÀ"åÅO>Ë P"åã¨OÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
5 ã¨O=`«û~åÅ áêѨ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åeûO^Õ.
P áêѨ ¿Ñ~°∞ JHõΔ`« J#∞‰õΩO\Ï.P áêѨx K«∂_»QÍ<Õ ^ŒQÆæiH˜ fã¨∞HÀ"åÅxÑ≤OKÕ K«ÖÏH˜`«#O. g∞~°∞
XHõ~ÀA WHõ¯_» LO>Ë Ñ≤Å¡Å∞ g∞‰õΩ ÉÏQÍ J~°÷=∞=Ù`å~°∞. D JH˜Δ`«`À =∂\Ï¡_»O_ç. g∞‰õΩ KåÖÏ q+¨Ü«∂Å∞
`≥Å∞™êÎ~Ú J<åfl~°∞ N "≥OHõ>Ëâ◊O QÆ∞~°∞<åÜ«∞H±QÍ~°∞.
JH˜Δ`« XHõ~ÀA ã¨∂¯Öò #∞O_ç WO\˜H˘zÛ ÉÏÉÏ (N "≥OHõ>Ëâ◊O QÍ~°∞) c^ŒiHõO JO>Ë Uq∞\˜? Jx
J_çyOk.
c^ŒiHõO JO>Ë ~ÀA u#_®xH˜ uO_çÖËHõáÈ=_»O. JÖÏÔQ·`Õ =∂ HÍ¡ã¨∞Ö’ KåÖÏ =∞Ok L<åfl~°∞. "å~°∞
=∞^蕺ǨÏflO Éè’[#O `≥K«∞ÛHÀ~°∞. "åiH˜ <å ^•O\’¡OKÕ ÃÑ\Ïì#∞. =∂ ¿ãflÇ≤Ï`«∞ÅH˜ =∞#O "Õã¨∞‰õΩO@∞#fl@∞¡,
=∞Oz|@ìÅ∞ ‰õÄ_® ÖË=Ù. "åà◊§ ~ÚO_»∞¡ =∞#ÖÏQÍ ÃÑ^ŒÌ WÅ∞¡ HÍ^Œ∞. =∞# ^ŒQÆæ~° LO_®xH˜ WÅ∞¡, Hõ@∞ìHÀ=_®xH˜
|@ìÅ∞, u#_®xH˜ uO_ç L<åfl~Ú Hõ^•. "åà◊§‰õΩ =∞#^ŒQÆæi#∞O_Õ fã¨∞H˘x"≥o§ W^•Ì=∂! Jx J_çyOk.
"åà◊¡ WO_»∞¡ z#flq JO@∞<åfl=Ù, h‰õΩ "åà◊§ WO_»∞¡ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞? Jx J_çy`Õ <Õ#∞ "åà◊¡ WO_»¡H˜ "≥àÏ¡#∞
"åà◊§ WO_»∞¡ Uq∞ ÉÏ=ÙO_»=Ù JOk.
J~Ú`Õ "åà◊§H˜ U"Õ∞q∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ W"åfiÖ’ J=hfl XHõ QÆkÖ’ ã¨~°∞Ì =∞#O"≥o§ WK˘Û^•ÌO J<åfl#∞. P ~å„u
JH˜Δ`«H˜ x„^ŒÖË^Œ∞. XH˘¯Hõ¯ =ã¨∞Î=Ù ã¨iÌOk. á⁄^Œ∞Ì#fl Jq W=fi_®xH˜ <Õ#∞ =∞iÜ«Ú JH˜Δ`«`À Hõeã≤ WzÛ=KåÛ=Ú.
– – –
™êQÆ~ü ÉÏÅQÀ‰õΩÅOÖ’ K≥Ñ≤Ê# Hõ^äŒ QÆ∞~°∞ÎH˘ã¨∞Î#flk...
^Œ@ìOQÍ =∞OK«∞ ‰õΩ~°∞ã¨∞Î#fl XHõ ~å„u. J"≥∞iHõ<£ „ÃÑã≤_≥O\ò J=Hõ=ÚO^Œ∞, sQÆ<£ HÍ~À¡ "ÕQÆOQÍ "≥à◊√ÎO_»QÍ
XHõ ÃÑ^ŒÌ~å~Ú =zÛ "≥#∞Hõ ÉèÏQÍ# ÃÑ^ŒÌ K«Ñ¨C_»∞`À |ÅOQÍ `«yeOk. XHõ¯™êiQÍ HõOQÍ~°∞Ѩ_ç, J`«_»∞ ~À_»∞¤
ѨHõ¯QÍ HÍ~°∞ PѨÙKÕã≤ kQÍ_»∞.
JHõ¯_À ‰õΩ„~°"å_»∞ KÕuÖ’ =∞~À ~å~Ú`À ã≤^ŒÌOQÍ xÅ|_ç =Ù<åfl_»∞. Hõ@ìÅ∞ `≥OK«∞‰õΩ#fl HÀѨO`À sQÆ<£,
J`«_ç K≥OѨ „|^ŒÅÌ ∞ H˘\ÏìÅ#fl P"Õâßxfl |Å=O`«OQÍ J}∞K«∞H˘x, Ñ≤KÛ≥ H˜¯O^•? ZO^Œ∞H˜ÖÏ KÕ™ê~°x xÅnâß_»∞.
JѨC_® ‰õΩ„~°"å_»∞, „Ѩ"åǨÏOÖÏ "≥à◊¥Î#fl HÍ~°¡x K«∂Ñ≤ã¨∂Î UOK≥Ü«∞º#∞? ~À_»∞¤g∞^Œ HÍe #_»Hõ# #_»∞ã¨∞Î#fl
"å~°∞ Z=~°∂ ÖË~°∞. QÆO@ ¿ãѨ\˜ #∞Op KÕ`ÀÎ PѨÙ`Õ Z=~°∂ HÍ~°∞ PѨ@O ÖË^Œ∞ J<åfl_»∞.
JO^Œ∞Hõx ~å~Ú`À H˘_»`å"å? WO`«H© ZO^Œ∞‰õΩ H˘\Ïì"?£ J`«_xç áÈbãπ¿ã+ì <¨ Ö£ ’ JѨÊyOKåÅ#fl P"Õâßxfl
|ÅOQÍ J}∞K«∞‰õΩO@∂ J_çQÍ_»∞ sQÆ<£.
JѨÙ_® ‰õΩ„~°"å_»∞ ~À_»∞¤H˜ „ѨHõ¯QÍ K«„HÍÅ ‰õΩsÛÖ’Oz QÆ_ç¤Ö’ Ѩ_çáÈ~Ú# =$^Œ∞Ì_çfl K«∂Ñ≤OKå_»∞. <Õ<˘Hõ¯_ç<Õ
ZuÎ ‰õÄ~ÀÛÃÑ@ìÖËHõáÈÜ«∂#∞. J~°QÆO@ #∞Op „Ѩܫ∞uflã¨∞ÎO>Ë Z=~°∂ PQÆ@O ÖË^Œ∞ J<åfl_»∞.

16
 ~À_»∞¤ ѨHõ¯# =~°∞ã¨QÍ K≥@∞¡ =Ù<åfl~Ú. P K≥@¡x P#∞‰õΩx HÍeÉÏ@ LOk. DqxOQ∑ "åH±H˜ [#O P
HÍeÉÏ@ g∞^Œ #_»∞™êÎ~°∞. K«„HÍÅ ‰õΩiÛ JHõ¯}∞‚Oz „H˜O^Œ K≥@¡ =∞^茺x *Ïi áÈ~ÚO^Œ#fl=∂@. ‰õΩ„~°"å_»∞ XHõ¯_Õ
P =$^Œ∞Ì_ç |~°∞=Ù"≥∂Ü«∞ÖËHõ áÈÜ«∂_»#∞‰õΩ<åfl_»∞ sQÆ<£. =$^Œ∞Ì_çx ZuÎ ‰õΩsÛÖ’ ã¨iQÍæ ‰õÄ~ÀÛɡ\˜ì P ‰õΩ„~°"å_ç`À
ÃÑ^ŒÌ"åà◊§x +≤HÍ~°∞ fã¨∞H˘zÛ#ѨÙ_»∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ #_»áêe ‰õΩsÛx J<åfl_»∞. P ‰õΩ„~°"å_»∞ JÜ≥∂=∞Ü«∞OQÍ sQÆ<£
"≥·Ñ¨Ù K«∂ã¨∂Î ''PÜ«∞# <åˆHg∞ HÍ_Õ—— J<åfl_»∞ J=∂Ü«∞HõOQÍ.
sQÆ<£ J"≥∞iHõ<£ „ÃÑã≤_≥O\ò JÜ«∂ºHõ ‰õÄ_® P HÍ~°∞x`«#`À áê>Ë =ÙOK«∞‰õΩ<åfl_»∞ ^•xg∞^Œ ~å~Ú^≥|ƒ
<å‰õΩ =∂#=`åfixH˜ QÆ∞~°∞ÎQÍ Hõ#|_»∞`«∞Ok. XHõ~å~Ú ^≥|ƒ XHõ sQÆ<£ ÖÏO\˜ Q˘Ñ¨Ê"åxH˜ =∂#=`«fiO <ÕiÊ`Õ...
JH˜Δ`« L^ŒÜ«∞O HõÖÏ¡ QÆkÖ’ áȈQã≤# =ã¨∞Î=ÙÅ∞.. ~å~Ú^≥|ƒ`À ã¨=∂#O HÍ^•!
D Hõ^äŒÖ’ Ñ≤Å¡"å_ç =∂#=`åfixH˜ – iQÆ<£ „ѨÉèÏq`«∞_≥·`Õ D JH˜Δ`« =∂#=`åfixH˜ JÖÏO\˜ iQÆ<£Å∞
ZO^Œ~À..!
XHõ ¿ã"å„=u rq`åxH˜ WO`« HõO>Ë Uq∞ HÍ"åe – WO`«HõO>Ë `«$Ñ≤Î U=ÚO@∞Ok. ã¨∞^èŒHõ¯ rq`«O
^èŒ#ºO JxÑ≤OzOk. JHõ¯_ç #∞O_ç "≥à◊√`«∂, "≥à◊√`«∂ ã¨∞^èŒHõ¯x #=∞㨯iOz =KÕÛâß#∞.
QÆ∞Öƒ~°æÖ’ ™êÜ«∞O„`«O ¿ã"å H˜~°}ü ^•fi~å #_»∞ã¨∞Î#fl Ô~O_»∞ JÉèϺã≤HõʼnõΩ "≥àϧ#∞ (@∂º+¨<£ ÃãO@~üû)
XHõ JÉèϺã≤Hõ ˆHO„^•xfl ã¨∞*Ï`«QÍ~°∞ #_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞. ˆHO„^ŒO K«∂_»QÍ<Õ P#O^ŒO JxÑ≤OzOk. P
ˆHO„^ŒOÖ’ ÃÑ^ŒÌ =Ü«∞ã¨∞û Ñ≤Å¡ÅO>Ë 12 ã¨O=`«û~åʼnõΩ q∞Oz Z=iH˜ ÖË=Ù. JO`å z#fl Ñ≤Å¡ÖË. â’¡HÍÅ∞, Ѩ^•ºÅ∞
ÉÏQÍK≥áêÊ~°∞. ‰õΩ=∂i ã¨∞*Ï`« _ç„w ѨÓ~°Î~Ú aW_ç KÕ™ÈÎOk. "å~°∞ ##∞fl Ñ≤Å¡ÅH˜ g∞~°∞ U^≥·<å K≥ѨÊO_ç J<åfl~°∞.
JO`å z#fl Ñ≤Å¡Å∞UO K≥áêÊe J#∞‰õΩO@∞ =∞# z#flѨC_»∞ K≥ѨC‰õΩ<Õ Hõ^äŒ<Õ K≥áêÊ#∞.
XHõ J_»qÖ’ K≥@∞ìg∞^Œ XHõ p=∞ "≥à◊√ÎO>Ë QÍe=zÛ „H˜O^Œ #kÖ’ Ѩ_çáÈ~ÚOk. JÖÏ Ñ¨_çáÈQÍ<Õ P K≥@∞ì
g∞^Œ L#fl áê=Ù~°O K«∂ã≤, p=∞ „áê}ÏÅ#∞ ~°H˜ΔOK«\ÏxH˜ XHõ P‰õΩ#∞ áê=Ù~°O p=∞ =ÚO^Œ∞ˆHã≤Ok. p=∞ P‰õΩ
ZH˜¯ X_»∞¤‰õΩ KÕ~°∞‰õΩx `«# „áê}ÏÅ#∞ HÍáê_»∞‰õΩOk. P áê=Ù~åxH˜ ^èŒ#º"å^•Å∞ K≥Ñ≤ÊOk. "åo§^ŒÌ~°∞ =∞Oz
„áê} ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~°∞. XHõ~ÀA XHõ "Õ@QÍ_»∞ =zÛ ÉÏ}O`À áê=Ù~åxfl K«OáêÅx ÉÏ}O
Z‰õΩ¯ÃÑ\Ïì_»∞. p=∞ K«∂ã≤ ÉÏ}O =kÖË ã¨=∞Ü«∂xH˜ "Õ@QÍ_ç „"Õà◊√x QÆ\˜ìQÍ ‰õΩ\˜ìOk. P ^≥|ƒH˜ ÉÏ}O QÆ∞i
`«Ñ≤ÊOk. áê=Ù~°O ~°H˜ΔOK«|_çOk. =∞Oz ¿ãflǨÏO KÕÜ«∂e. ''Z^Œ∞\˜ "å~°∞ HõëêìÖ’¡ L#flѨC_»∂ P^Œ∞HÀ"åe——
Ñ≤Å¡Å∂! g∞‰õΩ „Ѩâ◊fl Uq∞@O>Ë g∞~°∞ D ~ÀA HÍx D "å~°O ~ÀAÖ’¡ HÍx U^Õx =∞Oz Ѩx KÕ™ê~å! UO
=∞Oz Ѩx KÕâß~À K≥áêÊe "≥Ú^Œ@ Z=~°∞ ÖË=ÖË^Œ∞. "åà◊¡H˜ PÖ’K«# ~å=\ÏxH˜, <Õ<Õ D ~ÀA XHõ =∞Oz Ѩx
KÕ™ê#∞ K≥ѨÊ<å Jx J_çQÍ#∞.
g∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ ~å=\ÏxH˜ |™êìO_£Ö’ |ã¨∞ûky =ã¨∂Î LO>Ë <å Z^Œ∞~°∞QÍ XHõ=ºH˜Î J~°\˜Ñ¨O_»∞ uO@∂ J~°\˜
`˘Hõ¯x ~À_»∞¤g∞^Œ áêˆ~ã≤ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. XHõ =Úã¨e J=∞‡ J@∞"≥·Ñ¨ÙQÍ<Õ "≥à◊√`ÀOk. "≥O@<Õ Ñ¨~°∞ÔQ`«∞ÎH˘<Õ "≥o§
P J~°\˜`˘Hõ¯x fã≤ K≥`«Î‰õΩO_ôÖ’ "Õâß#∞. XHõ "Õà◊ P `˘Hõ¯ fÜ«∞HõáÈ`Õ P J=∞‡ `˘Hõ¯g∞^Œ HÍà◊√§ "Õã≤ *Ïi
H˜O^ŒÑ¨_çáÈ~Ú #_»∞=Ú qiˆQk. =∞i <Õ#∞ KÕã≤# Ѩx =∞Oz^À HÍ^À Jx J_çQÍ#∞.
WO`«Ö’ xH˜`« J<Õ J=∂‡~Ú ^•^•Ñ¨Ù 5 ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ LO_»=K«∞Û. <Õ#∞ K≥ѨÙ`å#∞ =∂=∞Ü«∞º Jx
ÖËzOk. <å Pâ◊Û~åºxH˜ JO`«∞ÖË^Œ∞. ÃÑ^ŒÌ Ñ≤Å¡Å∞ Z=fi~°∂ ÖË=ÖË^Œ∞. D áêѨ Uq∞ K≥|∞`«∞O^• Jx P`«$`«QÍ
K≥ѨC J<åfl#∞.

17
 D ~ÀA ã¨∂¯Å∞Ö’ P_»∞‰õΩO@∞<åfl#∞. <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞ P@ÅÖ’¡ „H˜O^ŒÑ¨_çáÈ~ÚOk. "≥∂HÍeH˜ ~°HõÎO
HÍ~°∞`«∞Ok. Ѩ~°∞ÔQ`«∞ΉõΩx "≥o¡ ÖËÑ≤ KÕu ~°∞=∂Öò`À ~°HÍÎxfl `«∞_çz WO\˜^ŒQÆæ~° kOÑ≤ =KåÛ#∞. Wk q#fl q∞QÆ`å
Ñ≤Å¡Å∞ ^•^•Ñ¨Ù W^Õ ~°Hõ"≥∞ÿ#q "åà◊√§ KÕã≤#=x K≥áêÊ~°∞. D xH˜`« =∞m§ KÕ~Ú ÖËÑ≤ =∞~˘Hõ\˜ K≥ѨÊ<å Jx
J_çyOk. K≥ѨÊ=∞<åfl#∞. <Õ#∞ WO\˜H˜ áÈ`«∞O>Ë XHõ JHõ¯ KÕuѨOѨ٠#∞O_ç hà◊§ H˘~°‰õΩ XHõ KÕ`ÀÎ K≥O|∞#∞
KÕuѨOѨ٠=¸u ^ŒQÆæ~° ÃÑ@∞ìH˘x =∞~À KÕ`ÀÎ KÕuѨOѨ٠H˘_»∞`«∞#flk. Ô~O_»∞ Ѩ#∞Å∞ XˆH™êi KÕÜ«∞_»O JHõ¯‰õΩ
™ê^茺O HÍ=@O ÖË^Œ∞. <Õ#∞ "≥o§ JHõ¯ h=Ù KÕuѨOѨ٠H˘@∞ì <Õ#∞ K≥O|∞ Ѩ@∞ì‰õΩO\Ï#∞ Jx h~°∞ Ѩ\˜ì WzÛ<å#∞.
XHõ 5 ã¨O=`«û~åÅ áêѨ ^è≥·~°ºOQÍ `å#∞ KÕã≤# ^•xx Hõ^äŒQÍ q=iOK«_»O. P z#fl =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Z^Œ∞\˜
"åiH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®Å<Õ `«$+¨‚ =ÙO_»_»O <å‰õΩ WOHÍ KåÖÏ P#O^•xfl, Pâ◊Û~åºxfl HõeyOzOk. WOHÍ WÖÏO\˜"Õ
WOHÍ Ô~O_»∞ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K≥Ñ≤ÊOk.
ˆHO„^Œ x~åfiǨωõΩ~åÅ∞ ã¨∞*Ï`« „Ѩܫ∞`åflxH˜ xH˜`« XHõ L^•Ç¨Ï~°} – `«# ѨxH˜ WO`«HõO>Ë „¿Ñ~°} Uq∞
HÍ"åe. J^Õ QÆ∞Öƒ~°Öæ ’ XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ ¿ã"å„=u 22 „ѨHÖõ ÏÊ („áê*ˇH)ì± Åx x~°fiÇ≤ÏOKÕ^xŒ K≥áêÊ~°∞. ã¨=∂[
¿ã= KÕÜ«∂Åx ã¨OHõeÊOz# ¿ã"å„=u qâ◊fi ~°∂áêxfl ^Œi≈Oz#@∞¡ JxÑ≤Oz – =∞#ã¨∞ûÖ’ Jaè#OkOKå#∞.
WÖÏO\˜ J^Œ∞ƒù`åÅ#∞ ã¨$+≤ìã¨∞Î#fl ¿ã"å„=`«∞Å∞ ZO^Œ~À, 1980 #∞O_ç WѨÊ\˜ =~°‰õΩ ã¨∞=∂~°∞ 3000ʼnõΩ
ÃÑ·QÍ ¿ã"å„=`«∞Å∞ ѨxKÕâß~°∞. H˘O`«=∞Ok KÕã¨∞Î<åfl~°∞. gi q[Ü«∂Å "≥#HÍÅ 40 ~ÀAÅ „ѨtHõΔ}<Õ P^è•~°O.
U^À J#∞H˘x =KåÛO – D „ѨtHõΔ} =∂ rq`åÅx =∂iÛ"Õã≤Ok. "≥Ú^Œ\’¡ "Õ∞=Ú J~Ú+¨ìOQÍ<Õ =zÛ<å? D
„ѨtHõΔ} =Å¡ D Ѩx W+¨ìOQÍ =∂~°@"Õ∞ HÍ^Œ∞. W^Õ =∂ rq`«O J<Õ ã≤÷uH˜ =∂i# "å~°∞ H˘O^Œ~°∞. D „ѨtHõΔ}
<å‰õΩ Ñ¨Ù#ó[#‡xzÛO^Œx f~°÷o ^ŒQÆæ~°∞#fl J~°æ J<Õ TiÖ’ =ÙO@∞#fl ã¨∞*Ï`«Hõ¯ÖÏO\˜ ¿ã"å„=`«∞Å∞ H˘O^Œ~°∞.
–––
zxfl zxfl Pâ◊Å∞, zxfl zxfl HÀÔ~¯Å∞, zxfl Pâ◊Ü∂« Å∞, P Pâ◊Ü∂« Å "≥Ñ· Ù¨ # Ѩ~∞° QÆ∞Å∞ fÜ«∂Å<Õ PHÍOHõÅΔ ∞.
g\˜ =∞^茺֒ =∞#ã¨∞ûH˜, |∞kÌH˜ =∞^茺 ã¨OѶ¨∞~°¬}, ã¨OѶ¨∞~°¬}Ö’ `«`«Î~°áê@∞. ÅHõΔºO, x~°‚Ü«∞O HÍHõ ã¨OHõÅÊO
QÆ\˜ìQÍ ÖËHõ L#fl "åiˆH J<ÕHõ ã¨=∞㨺Å∞. ã≤iã≤Ö’x *’º`åflûk J^Õ Ñ¨iã≤÷u. P"≥∞k JÅ¡i ã¨fiÉèÏ=O – z#fl Ñ≤Å¡
KÕ+Öª¨ ’ ZHõ¯_ÀU^À `≥eÜ«∞x J=∂Ü«∞Hõ`fi« O. <Õ#∞ ã≤iã≤ #∞O_ç "≥oá¡ ÈÜÕ∞=ÚO^Œ∞ *’º`«ûfl`À x#fl h=Ù x~°fiÇ≤ÏOz#
=∂`«$=∞O_»e, ÉÏÅ ã¨O™ê¯~°ˆHO„^ŒO KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok. h‰õΩ ^Õ=Ù_»∞ =∞Oz „ѨuÉèí WKåÛ_»∞. HÍx ^•xx ã¨iQÍ
qxÜ≥∂yOK«∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞. U^À =∞#ã¨∞ûÖ’ `≥eÜ«∞x ã¨=∞㨺. ^•xx HõÑ≤ÊѨÙK«Û\ÏxH˜ Hõ#ѨiKÕ QÍOcè~°ºO.
Uq∞\˜ ã¨=∞㨺 – ZO^Œ∞‰õΩ JÖÏ LO@∞<åfl=Ù Jx J_çQÍ#∞.
<Õ#∞ ã¨iQÍæ ѨxKÕÜ«∞ÖËHõ áÈ`«∞<åfl#∞. <å =ÚO^Œ∞ KåÖÏ ã¨=∞㨺Å∞ =Ù<åfl~Ú. <Õ#∞ gkèÖ’H˜ "≥à◊§QÍ<Õ <å
`À\˜ =Ü«∞ã¨∞û QÆÅ HÍÖËr J=∂‡~ÚÅx K«∂ã¨∞ÎO>Ë, <å‰õΩ JÖÏ K«^Œ∞=ÙHÀ"åÅx JxÑ≤ã¨∞ÎOk. "åiÖÏQÍ
„_≥ã"π ãÕ ∞¨ HÀ"åÅx JxÑ≤ã∞¨ OÎ k. =∂`«$=∞O_»eH˜ =KÕÛ JHõ¯Ü«∞eO\˜H˜ "≥o`Õ ZѨC_»∞ ‰õΩ@∞O| q+¨Ü∂« ÖË K≥|∞`å~°∞.
JO`ÕHÍ^Œ∞ ÃÑo§KÕã∞¨ HÀHõ ZO^Œ∞‰õΩ D u~°∞QÆ∞_»∞ JO@∂ LO\Ï~°∞. =∞#"åàı§"≥∂ QÆ`O« Ö’ Ѩx KÕã#≤ ¿ã"å„=`«∞Å∞
ÉÏQÍ Ñ¨xKÕ¿ã"å~°∞, h=Ù JO`«QÍ KÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞ JO@∞LO\Ï~°∞. WÖÏ Jxfl "≥·Ñ¨ÙÖÏ #∞O_ç ã¨=∞㨺ÖË. <Õ<Õq∞
Ѩx K≥Ü«∂ºe.
*’º`«ûfl h‰õΩ WÖÏO\˜ ã¨=∞㨺Å∞ =zÛ#ѨÙ_»∞ ÃÑ^ŒÌÅ`À, h‰õΩ ^ŒQÆæi"åÔ~·# "åà◊¡`À K«iÛOK«∞, =∞x+≤ ZѨÙ_»∞
^ŒfiO^ŒOÖ’ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. ^•x=Å¡ =∞#O ã¨iQÍæ KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩx KÕÜ«∞ÖË=Ú. Jk =∞#H˜ =∞iÜ«Ú ã¨Oã¨÷H˜
=∞Ozk HÍ^Œ∞. ÃÑ^ŒÌÅ∞ WO\˜ÔHo¡ Ѩx KÕÜ«∞=∞<åfl~°#∞HÀ JÖψQ KÕÜ«∂e. ÖË^• =∞#Ö’ ZÖÏO\˜ =∂~°∞ÊÅ∞
`≥K«∞ÛHÀ"åÅx K≥|∞`å~À ^•x<Õ áê\˜OKåe. WO`«Ö’ L=∂ѨuQÍ~°∞ =KåÛ~°∞.
18
 <Õ#∞ =∞iÜ«Ú L=∂ѨuQÍ~°∞ W^ŒÌ~°O Hõeã≤ zÑπˆQiH˜ "≥àϧO. JѨC_»∞ L=∂Ѩu QÍi`À *’º`«ûfl K≥Ñ≤Ê#
q+¨Ü«∂Å∞ K≥áêÊ#∞. x#fl q∞=∞‡ex Hõeã≤#ѨÙ_»∞ ‰õÄ_® WÖÏO\˜ ã¨=∞㨺Å∞ ¿ã"å„=uH˜ =zÛ#ѨÙ_»∞ ZÖÏ
Ѩi+¨¯i™êÎ~°∞? "≥Ú^Œ@ =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ =∂\Ï¡_»_»O =∞iÜ«Ú ÃÑ^ŒÌÅ ^•fi~å Ѩiëê¯iOK«_»O J<åfl~°∞ L=∂ѨuQÍ~°∞.
Hõeã≤ ¿ã"å „=`«∞ÅÖ’¡ ÅHõΔºO x~°‚Ü«∞"≥∞ÿ ã¨OHõÅÊO ^Œ$_è»OQÍ L#fl"å~°∞ Hõ_® Hõeâß~°∞. `åoHÀ@Ö’ W^ŒÌ~°∞
¿ã"å„=`«∞Å∞ L<åfl~°∞. XHõ~°∞ =∞=∞`« =∞~˘Hõ¯~°∞ J#flѨÓ~°‚. D J#flѨÓ~°‚ ã¨OHõÅÊO, ÅHõΔºO ã¨Ê+¨ìOQÍ L<åfl~Ú.
rq`«OÖ’ Uq∞ HÍ"åÅx =ÙOk h‰õΩ. <å‰õΩ KèåÜ«∞Hõ¯ÖÏQÍ HÍ"åÅx LOk. <Õ#∞ J#∞‰õΩ#flk ™êkèOK«\ÏxH˜ 9
ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õΩ ¿ã"å„=uQÍ LO_ç ™êkè™êÎ#∞. ZO^Œ∞‰õΩ KèåÜ«∞Hõ¯ HÍ"åÅx J#∞‰õΩ<åfl=Ù? <å‰õΩ ã¨=∞„QÆ tâ◊√
tHõ}
Δ ÉÏQÍ #zÛ#k. 20 ã¨O=`«û~åÅ∞ KèåÜ«∞Hõ¯ `«Ñ㨠∞¨ û <å‰õΩ „¿Ñ~°} HõeyOzOk.D ¿ã"å„=`«∞Å∞ `åoHÀ\òÖ’<Õ
=¸_»∞KÀ@¡ ã¨=∞„QÆ tâ◊√ tHõΔ} Wã¨∞ÎO\Ï~°∞.
1. ÉÏÅ ÉèÏ~°u q^•º=∞Ok~ü „áê^äŒq∞HõÖ’
2. q^•ºÉèÏ~°u áê~î°âßÅÖ’
3. =∂^èŒ= ã¨=∞„QÆ tâ◊√ q^•º qǨ~üÖ’
nx`Àáê@∞ ÉÏÅQÀ‰õΩÅO – <åÅ∞QÆ∞ KÀ@¡, =∂`«$=∞O_»e XHõKÀ@, H˜ëÈ~ü ÉÏeHõ qHÍãπ XHõ\˜, ÉÏÅ
ã¨O™ê¯~° ˆHO„^•Å∞ Ô~O_»∞ KÀ@¡ KåÖÏ ÉÏQÍ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î LO\Ï~°∞.
9 =∂iÛ 2010Ö’ Ǩïa¡Ö’ =∂`«$KèåÜ«∞ P"å™êxH˜ "≥àÏ¡#∞. P"å㨠„Ѩ=ÚMò ¿ã"å„=u J~Ú# N=∞u
~°`«flHõ¯ 11 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ¿ã"å„=uQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞. 10 ã¨O=`«û~åÅ∞ ѨxKÕã≤# `«~°∞"å`« ÃÑo§ KÕã¨∞H˘x
Éèí~°Î#∞ XÑ≤ÊOz D ~ÀAH˜ ¿ã"å„=uQÍ<Õ LO@∞<åfl~°∞.
~°`«flHõ¯ „ѨtHõΔ} ѨÓiÎ J~Ú# `«~åfi`« 1998Ö’ ~åÜ«∞K«∂~ülÖÏ¡ Ö’x Hõ$+¨‚ J<Õ T~°∞Ö’ ¿ã"å„=uQÍ
"≥àÏ¡~°∞. P TiÖ’ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷u LO_Õk. „`åQÆ∞_»∞, E^ŒO, ¿ÑHÍ@, H˘\Ï¡@Å∞, â◊√z â◊√„Éèí`« ÖËHõáÈQÍ
=∂\Ï¡_ç`Õ |∂`«∞ÖË `«Ñ¨Ê =∂=¸Å∞ ÉèÏ+¨~å^Œ∞. JÖÏO\˜ Hõiî# Ѩiã≤÷uÖ’ ÃÑ^ŒÌÅ P[˝x `«# Hõ~°Î=ºOQÍ ÉèÏqOz
7 ã¨O=`«û~åÅ∞ JHõ¯_» ѨxKÕâß~°∞. T~°∞ =∂iOk. ^Œ∞~°Å"å@∞¡ =∂<Õâß~°∞. Ñ≤Å¡ÅÖ’, `«e¡^ŒO„_»∞ÅÖ’ ã¨O™ê¯~°O
ÃÑiyOk. P T~°∞ WѨÙ_»∞ K«∞@∞ìѨHõ¯Å „QÍ=∂ÅH˜ P^Œ~°≈OQÍ xÅ|_çOk. JHõ¯_ç#∞Oz =zÛ# `«~°∞"å`« N=∞u
~°`«flHõ¯ D P"åã¨OÖ’ <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞. P"åã¨OÖ’x Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞ Hõ#fl`«e¡ QÍ<Õ
ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞ ~°`«flHõ¯x. P"åã¨"Õ∞ HÍ^Œ∞.. |Ü«∞\˜H˜ "≥o§ ‰õÄ_® ѨxKÕÜ«∂Åx LOk. HÍx P"åã¨OÖ’<Õ ã¨=∞Ü«∞O
ã¨iáÈ=@OÖË^Œ<åfl~°∞ ~°`«flHõ¯.
U [#‡Ö’<À KÕã≤# ѨÙ}ºHÍ~åºxH˜ D ~ÀAÖ’¡ WÖÏ Ñ¨x KÕ¿ã J^Œ$+¨ìO HõeyOk J<åfl~°∞.
P"å™êxH˜ Z=Ô~·<å =¿ãÎ "åà◊¡ =∞kÖ’ ¿ã"åÉèÏ"åxfl zQÆ∞iOѨKÕã≤, "åà◊§x ¿ã"å„=`«∞Å∞QÍ "≥à◊§\ÏxH˜
„áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∂Î<Õ LO\Ï~°∞ ~°`«flHõ¯. ~°`«flHõ¯ „Ѩܫ∞`«flO =Å¡ P~°æÖ’ Ѩx KÕã¨∞Î#fl ã¨∞*Ï`« JHõ¯Ü«∞º ¿ã"å„=uQÍ
=KåÛ~°∞. "å~°∞ ã¨=∞„QÆ tâ◊√ tHõΔ}x J^茺ܫ∞#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂ ¿ã"å „Ñ¨uëêª<£ xÜ«∞=∞O „ѨHÍ~°O 3 ã¨O=`«û~åÅ∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ ã¨Oã¨÷Ö’ ѨxKÕÜ«∂e. ~åROÖ’
ZHõ¯_» ѨOÑ≤`Õ JHõ¯_» U ã¨Oã¨÷Ö’ ѨxKÕÜ«∞=∞x K≥a`Õ JHõ¯_» ѨxKÕÜ«∂e. "≥Ú^Œ\’¡ HÍ~°ºˆHΔ„`«O H˘`«Î HÍ|\˜ì Ѩx
"ÕQÆO `«‰õΩ¯= L<åfl, `«~°∞"å`« ã¨O=`«û~°O #∞O_ç ¿ã"å„=`«∞Å∞ ™êkèã¨∞Î#fl Ѷ¨e`åÅ∞ KåÅ J"≥∂Ѷ¨∞O.
1. ѨxÖ’ <≥·Ñ¨Ù}ºO ÃÑ~°QÆ_»O
2. ѨxÜ≥ÚHõ¯ ¿ÇÏ`«∞=Ù J~°÷O HÍ=@O

19
3. rq`«OÖ’ Wk XHõ J^Œ$+¨ìOQÍ ÉèÏqOK«_»O
4. ã¨=∂*Ïxfl KåÖÏ ^ŒQÆæ~°QÍ K«∂_»_»O
5. Ѩx KÕã¨∞Î#flKÀ@ =∞Oz Ѷ¨e`åÅ∞ Hõ#|_»∞@.
6. =ÚYºOQÍ WO\˜ =^ŒÌ #∞O_ç =∞iÜ«Ú ™ê÷xHõOQÍ ã¨ÇϨ HõiOKÕ HÍ~°ºHõ~Åΰ #∞O_ç Åaèã∞¨ #Î fl P^Œ~} ° , ã¨ÇϨ HÍ~°O
ÉÏQÆ∞O_»_»O
7. "åà◊¡Ö’ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl HõΔ=∞`«Å∞ – qâßfiã¨O HÍ~°}OQÍ J<ÕHõ q[Ü«∂Å∞ ™êkèã¨∞Î<åfl~°∞.
3= `Õn =∂iÛ f~°÷oÖ’...
™ê==ºÜ«∞ Hõ$+≤ Ѩi"å~ü ¿Ñ~°∞`À [~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩiâ’^è#Œ Å∞ (QÀ P^è•i`« ¿ãO„nÜ«∞ =º=™êÜ«∞O) ÉÏQÆ∞<åfl~Ú.
ѨO@Å∞ ѨO_çOKÕ Ô~·`«∞H˜ „Ѩu<≥Å P^•Ü«∞O =KÕÛq^èŒOQÍ Z@∞=O\˜ ѨO@Å∞ "ÕÜ«∂e J#flkâ◊Ö’ ‰õÄ_®
Ѩiâ’^èŒ#Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.D „áê*ˇ‰õΩìH˜ N J~°∞}ü‰õΩ=∂~üQÍ~°∞ _≥·Ô~Hõì~üQÍ L<åfl~°∞.
4= `Õn =∂iÛ HÍ~üQÆ_çÖ’...
QÆ`« 30 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ „QÍg∞} qHÍã¨O ¿Ñ~°∞`À J<ÕHõ „ѨÜ≥∂QÍÅ∞ [iQÍ~Ú. Hõ~å‚@Hõ „ѨÉèí∞`«fiO D
„QÍ=∂xH˜ Ѩ~åº=~°} Ѩi~°HõΔ} J"å~°∞¤ =zÛOk. D „QÍ=∞OÖ’ 1. Ѩiã¨~° *ÏQÆ$u "ÕkHõ, 2. [Å*ÏQÆ$u, 3.=$HõΔ
PO^Àà◊<£, 4. J=∞‡<£QÆ@ì, 5. QÆ#∞ŠѨi~°HõΔ}, 6. HÍ=ºz„`«, 7. „QÆO^ä•ÅÜ«∞O, 8. tâ◊√=∞Ok~ü, 9. HõàÏÉèÏ~°u,
10. ™ê==ºÜ«∞ Hõ$+≤, 11. q^Œº, 12. "≥·^Œº, 13. ã¨O™ê¯~° ˆHO„^•Å∞. D HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ xkè „QÍ=∞
„Ѩ[Å #∞O_ç =∞iÜ«Ú ã¨O=`«û~°OÖ’ ã¨`«º<å~åÜ«∞} „=`«O ^•fi~å =zÛ# _»|∞ƒx qxÜ≥∂y™êÎ~°∞.
J^Õ TiÖ’
N [QÆ^Œ∞æ~°∞ â◊OHõ~åKå~°º NNN ~åѶ¨∞"Õâ◊fi~å #O^Œ ÉèÏ~°uQÍ~°∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl
N~å=∞K«O„^ŒÑ¨Ù~°O =∞~îåxH˜ "≥àϧ#∞ – P =∞~î°OÖ’...
Hõ#∞=∞~°∞QÆ=Ù`«∞#fl ÉèÏ~°fÜ«∞ QÀ ã¨O`«ux HÍáê_»\ÏxH˜ JuÃÑ^ŒÌ QÀâßÅ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞.
P =∞~î°OÖ’...
QÆ∞~°∞‰õΩÅO x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞, ZO`À âß„ã‘ÎÜ«∞OQÍ LOk.
JO^Œ∞Ö’...
1. P~°¬ QÆ∞~°∞‰õΩÅO – "Õ^ŒO <Õ~°Ê@O.
2. #g# q^•º QÆ∞~°∞‰õΩÅO – P^èŒ∞xHõ âß„ã¨Î q^Œº <Õ~°∞Ê@.
3. QÆO^èŒ~°fi QÆ∞~°∞‰õΩÅO – ã¨Ow`«O – <å@ºO <Õ~°Ê@O.
Dq^èOŒ QÍ JxflO\˜x "Õ∞à◊qOz #_»∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞. „Ѩã∞¨ `Î O« 250 =∞Ok ÉÏÅ, ÉÏeHõÅ∞ L<åfl~°∞. =∞}˜ÑÓ¨ ~ü
#∞O_ç 30 =∞Ok D QÆ∞~°∞‰õΩÅOÖ’ q^Œº#∞ JÉèíºã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. WHõ¯_ç „QÆO^ä•ÅÜ«∞O KåÖÏ ÃÑ^ŒÌk. WO^Œ∞Ö’ 44
qÉèÏQÍÅH˜ ã¨O|OkèOz# ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ – "å\˜ J^茺ܫ∞# ˆHO„^•Å∞ L<åfl~Ú. PKå~°∞ºÅ „ѨtHõΔ} „Ѩu Ô~O_»∞
<≥ÅÅH˜ XHõ™êi [~°∞QÆ∞K«∞#flk.
7= `Õn =∂iÛ zÑπˆQiÖ’...
=#"åã‘ HõÖϺ}Ï„â◊=∞O #_»∞ѨÙ`«∞#fl P"å™êxH˜ "≥àϧ#∞. 26 =∞Ok =#"åã‘ ÉÏÅ∞~°∞<åfl~°∞. K«O„^ŒâıY~ü
¿ã"å„=uQÍ JHõ¯_» ѨxKÕã¨∞Î<åfl_»∞. W`«#∞ ¿ÑѨ~ü „ѨHõ@# K«∂ã≤ ¿ã"å„=uQÍ =KåÛ_»∞. =¸_»∞ ã¨O=`«û~åÅ
`«~åfi`« =#"åã‘ HõÖϺ}Ï„â◊=∞OÖ’<Õ Ñ¨xKÕÜ∂« Åx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. P „QÍ=∞OÖ’ á⁄^Œ∞ѨÙ, ã¨O™ê¯~° Hˆ O„^•Å∞,
=∂`«$=∞O_»e J<ÕHõ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`å~Ú. WHõ¯_çH˜ Ǩïc¡ ˆHO„^ŒOQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl ã¨∞h`«Hõ¯Ü«∞º lÖÏ¡
ã¨Ç¨Ü«∞H˜ =KåÛ~°∞. "å~°∞ Ǩïc¡ =~°‰õΩ Ñ¨~°º@#Ö’ L<åfl~°∞.
20
 6= `Õn =∂iÛ 2010 ã≤iã≤Ö’...
QÆ`« 25 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ JHõ¯_» „Ѩuëêª<£ Ѩx #_»∞™ÈÎOk. WѨÊ\˜ =~°‰õΩ =zÛ# ¿ã"å„=`«∞Å∞ Z‰õΩ¯==∞Ok
ã≤iã≤ \∫<£ =∞iÜ«Ú ã≤iã≤ lÖÏ¡ #∞O_çÜ∞Õ . WѨÊ\˜H˜ ^•^•Ñ¨Ù 30 =∞Ok ѨÓ~°fi ¿ã"å„=`«∞Å∞ \∫<£Ö’ LO@∞<åfl~°∞.
WHõ¯_ç =∂`«$=∞O_»e „áêO`«OÖ’<Õ ™ê÷~Ú Hõey#k. JHõ¯_ç ÉÏÅ ã¨O™ê¯~° ˆHO„^ŒO ‰õÄ_® KåÖÏ „ѨÉèÏ==O`«OQÍ
LOk. P =∂`«$=∞O_»e "åà◊¡`À =∂\Ï¡_»∞`«∂ ^•^•Ñ¨Ù Zxq∞k ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ =∂`«$=∞O_»e #_»∞™ÈÎOk Hõ^•
g∞Ö’ HÍx g∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’QÍx ã¨=∂[OÖ’QÍx Z@∞=O\˜ Ѩi=~°#Î =zÛOk? "åà◊√§ – =∂Ö’#∞ =∂ Wà◊§Ö’¡#∞
=∞Oz ã¨O™ê¯~°O =zÛOk. HÍx ã¨=∂[OÖ’ Z@∞=O\˜ =∂~°∞Ê =∂=Å¡ ~åÖË^Œ∞. ^•x QÆ∞iOz "Õ∞=Ú „Ѩܫ∞`«flO
‰õÄ_® KÕÜ«∞ÖË=Ú. ZÖÏ „áê~°OaèOKåÖ’ =∂‰õΩ `≥eÜ«∞@O ÖË^Œ∞. JѨC_»∞ <Õ#∞ "åiH˘Hõ Hõ^äŒ K≥áêÊ#∞.
XHõ [Ѩhãπ ѨÙ~å`«# Hõ^äŒ. XHõ =ºH˜ÎH˜ #Å∞QÆ∞~°∞ ÉèÏ~°ºÅ∞... ÃÑ^ŒÌ ÉèÏ~°ºx J`«_≥ѨC_»∂ x~°¡HõΔºO KÕ¿ã"å_»∞.
Ѩ\Oì˜ K«∞‰õΩ<Õ"å_»∞ HÍ^Œ∞. ÉÏQÍ U_çÑO≤ KÕ"å_»∞. HÀѨÊ_Õ"å_»∞. ~°H~õ H° ÍÅ ÉèÜ
í ∂« Å∞, kQÆ∞à◊√,¡ ÉÏ^èÖŒ ’Î Ç≤ÏOã≤OKÕ"å_»∞.
Ô~O_ÀÉèÏ~°º `≥e"≥·#k. rq`«=∞O>Ë P#OkOK«\ÏxˆH Jx P"≥∞L^ÕÌâ◊ºO. J`«_ç`À ÉÏQÍ Y~°∞Û ÃÑ\˜ìOKÕk.
=¸_À ÉèÏ~°ºx J`«_»∞ ZO`À Hõ+¨ìѨ_ç ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. P"≥∞ q∞Åq∞ÖÏ "≥∞iã≤áÈÜÕ∞k. JO^ŒO
HÀÖ’Ê`«∞O^Õ"≥∂#x P"≥∞x `åˆH"å_»∞ HÍ^Œ∞. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å =ÚO^Œ∞ „Ѩ^Œi≈OKÕ "å_»∞. HÍh =∞#ã¨∞Ö’ XHõ =¸Å,
"å~°∞ P"≥∞x ã¨fiO`«O KÕã¨∞‰õΩO\ψ~"≥∂, ÉèÏ~°ºx HÀÖ’Ê`å<Õ"≥∂ J#fl ÉèíÜ«∞O`À x„^Œ ã¨iQÍæ Ѩ>Ëìk HÍ^Œ∞.
Ü«∞=fi# HÍÅOÖ’ ѨiK«Ü«∞"≥∞ÿ# ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åefl `«# <åÅ∞QÀ ÉèÏ~°ºQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. JѨÊ\’¡ L#fl JO^ŒO,
ay, WѨÊ\’¡ P"≥∞‰õΩ ÖË^Œ∞. J~Ú<å áê`« =∞=∞HÍ~°O =^ŒÖË¡^Œ∞. P JO^•xfl „ѨuëêìÑ≤OK«\ÏxH˜ Z<Àfl `≥·ÖÏÅ∞,
ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ"åºÅ∞ H˘<åfl_»∞. ZO`À „¿Ñ=∞QÍ K«∂ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
z=iH˜ J`«_Hç ˜ JO`«ºHÍÅO ã¨g∞Ñ≤OzOk. `«#`Àáê@∂ ÃÑH· ~˜ =° ∞‡x #Å∞QÆ∞~°∞ ÉèÏ~°ºbfl J_çQÍ_»∞. ~Ô O_ÀÉèÏ~°º
=∞iÜ«Ú =¸_À ÉèÏ~°º ''"Õ∞=Ú ~å=Ú—— J<åfl~°∞. <åÅ∞QÀ ÉèÏ~°º â◊‡âß#O =~°‰õÄ =∂„`«O =™êÎ#Ok. "≥Ú^Œ\˜ÉèÏ~°º
=∂„`«O J`«_ç`À<Õ „Ѩܫ∂}O ™êyOzOk. P"≥∞x JO`«HÍÅO ã¨iQÍæ K«∂ã¨∞HÀ#O^Œ∞‰õΩ J`«_»∞KåÖÏ qKåiã¨∂Î
=∞~°}˜OKå_»∞.
P "≥Ú^Œ\˜ ÉèÏ~°º Z=~À `≥Å∞™ê? J`«_ç P`«‡.
JO^Œ∞ˆH =∞x+≤ P "≥Ú^Œ\˜ ÉèÏ~°ºx ã¨iQÍæ K«∂ã¨∞HÀ"åe.
~ÀA „|+π KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ S^Œ∞ xq∞ëêÅ∞, ™êfl#O KÕÜ«∞\ÏxH˜ Ѩk xq∞ëêÅ∞ ˆH\Ï~ÚOKÕ =∞x+≤, P`«‡x
â◊√kú KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ xq∞+¨O ‰õÄ_® ˆH\Ï~ÚOK«_»∞. `«#x `å#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜ „Ѩܫ∞uflOK«‰õΩO_® =ºã¨#O
J<Õ Ô~O_À ÉèÏ~°ºˆH, ^èŒ#O J<Õ =¸_À ÉèÏ~°ºˆH, â◊s~°=∞<Õ <åÅ∞QÀ ÉèÏ~°ºˆH Z‰õΩ¯= „áê=ÚYº`« x™êÎ_»∞.
=∞#O Uk PtOK«‰õΩO_® KÕ¿ã ã¨Ç¨Ü«∞O, ^Õ=Ù_ç Ѩx`À ã¨=∂#O. Jk =∞# rq`«OÖ’ ^•x „ѨuѶ¨ÅO
`«Ñ¨ÊHõ Åaèã¨∞ÎOk. JÖÏQÆx „ѨuѶ¨ÖÏxfl PtOz Ѩx KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞ – JѨC_»∞ P`å‡#O^ŒO Åaèã¨∞ÎOk.
[~°‡h Ô~O_»∞QÍ q_çáÈHõ=ÚO^Œ∞ ɡi¡<£H˜ ^Œ∂~°OQÍ XHõ Ѩ@ì}OÖ’ ÔHb¡ J<Õ ‰õΩ„~°"å_»∞O_Õ"å_»∞. WO\˜O\˜H˜
"≥o¡ áê`« ™ê=∂#∞¡ fã¨∞H˘x H˘`«Î ™ê=∂#∞¡ J=Ú‡H˘<Õ =$uÎ J`«_çk. P J=∞‡HÍÖ’¡ Z‰õΩ¯= _»|∞ƒ q∞yÖËq HÍ=Ù.
XHõ~ÀA J`«_»∞ XHõ WO\˜ `«Å∞Ѩ٠`«\Ïì_»∞. x*ÏxH˜ J`«xH˜ KåÖÏ PHõeQÍ LOk. HÍh `«Å∞Ѩ٠fã≤#
Ü«Ú=ux K«∂ã≤, ÉèíÜ«∞Ѩ_ç H˘OK≥O =∞Ozhà◊√¡ HÍ"åe Jx J_çQÍ_»∞.
J`«_ç PHõex QÆ=∞xOz P"≥∞ F QÍ¡ã¨∞ xO_® áêÅ∞fã¨∞H˘zÛ WzÛOk. ^•xfl `åy# `«~°∞"å`« J`«_»∞
''ZO`« _»|∞ƒÅ∞ W"åfie—— Jx J_çQÍ_»∞.
21
 Ug∞ J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. Jx ^ŒÜ«∞`À WzÛ# ^•xH˜ Ug∞ =ã¨∂Å∞ KÕÜ≥Ú^ŒÌx <å `«e¡ K≥Ñ≤ÊOk. J#fl^•"≥∞.
J`«_»∞ Hõ$`«[˝`«Å∞ K≥ѨCH˘x JHõ¯}∞‚Oz "≥o§áÈÜ«∂_»∞. P `«~åfi`« KåÖÏ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çKå~Ú. D
֒Ѩ٠Ô~O_»= „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒÌO [iyOk. Ç≤Ï@¡~ü =∞~°}˜OKå_»∞. [~°‡h Ô~O_»∞QÍ q_çáÈ~ÚOk. XHõ\˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì,
=∞~˘Hõ\˜ HÍÑ≤@eã¨∞ì ^Õâ◊O J~ÚOk. P `«~°∞"å`« c^ŒiHõO ÉèíiOK«ÖËHõ „Ѩ[Å∞ Hõ=¸ºxã¨∞ì ~å*Ϻxfl „`Àã≤ѨÙzÛ
Ô~O_»∞ ^ÕâßÅx XHõ\˜QÍ Hõeáê~°∞. Wk WÖÏ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO_»QÍ ÔHb¡ „ѨѨOK« „ѨMϺu K≥Ok# _®Hõì~ü Ǩϟ=~ü¤ ÔHb¡
JÜ«∂º_»∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J`«_çH˜ áêÅ∞ WzÛ# Ü«Ú=uH˜ f„="≥∞ÿ# J<å~ÀQƺO KÕã≤Ok. P Ѩ@flOÖ’ "≥·^Œº
ã¨^Œ∞áêÜ«∞O ÖËHõ JHõ¯_ç _®Hõì~°∞¡ ɡi¡<£ ѨOÑ≤OKå~°∞. P"≥∞#∞ K«∂_»QÍ<Õ _®Hõì~ü ÔHb¡ QÆ∞~°∞ÎѨ\Ïì_»∞. ^•^•Ñ¨Ù
<≥Å~ÀAÅáê@∞ „\©\ò"≥∞O\ò [iyOk. Z<Àfl Ys^≥·# =∞O^Œ∞Å∞ "å_®~°∞. P"≥∞ „\©\ò"≥∞O\òx XHõ ã¨"åÅ∞QÍ
fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ZO`ÀHõ+¨ìѨ_ç _®Hõì~°∞¡ P"≥∞x „|uH˜OK«QÆeQÍ~°∞.
P `«~°∞"å`« ÃѶ·#Öò aÖò `«# ^ŒQÆæ~° H˘zÛ#ѨC_»∞ J`«_»∞ ^•xg∞^Œ ã¨O`«HõO ÃÑ_»∞`«∂ P "≥Ú`åÎxfl `«#
JH“O\òÖ’Oz fã¨∞H˘=∞‡x ~åâß_»∞. P `«~°∞"å`« aÅ∞¡=Ù#fl Hõ=~°∞ P"≥∞H˜ ѨOÑ≤OK«|_çOk.
JO`« _»|∞ƒ `å<≥ÖÏ K≥eO¡ K«QÅÆ <å? Jx ÉèÜ
í ∞« Ѩ_∞» `«∂ P"≥∞^•xfl `≥~z° #ѨÙ_»∞ aÖòÃÑ· D q^èOŒ QÍ ~åã¨∞Ok.
QÍ¡ã¨∞ áêÅ`À g∞ aÅ∞¡ ѨÓiÎQÍ K≥e¡OK«|_çOk – _®Hõì~ü Ǩϟ=~ü¤ ÔHb¡.
Hõà◊§#∞Oz P#O^Œ ÉèÏëêÊÅ∞ ~åÅ∞`«∂ LO_»QÍ, P"≥∞ ÉèíQÆ=O`«∞_ç`À WÖÏ J#flk. ''Hõ$`«[˝`«Å∞ „ѨÉèí∂!
=∞#O =∞~˘HõiH˜ WzÛ# „¿Ñ=∞, „ѨѨOK«O JO`å "åºÑ≤™ÈÎO^Œx =∞~À™êi x~°∂Ñ≤OKå=Ù.——
HÍ|\˜ì P`«‡H˜ P#O^ŒO HõeˆQk Ѩ~°∞ÅH˜ ¿ã= KÕã≤#ѨC_Õ. Z^Œ∞\˜ "å_ç HõëêìÅ#∞ QÆ=∞xOz "åix
P^Œ∞‰õΩ#flѨC_»∞ =∂„`«"Õ∞. `≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú# WO\’¡ Ñ≤Å¡Å∞ WOHÍ x„^ŒÖË=Hõ=ÚO^Œ∞ 7,8= `«~°QÆu K«^Œ∞=Ù‰õΩ<Õ
Ñ≤Å¡Å∞ =∞# WO_»¡Ö’ áêÅ∞áÈÜ«∞_®xH˜ ¿ÑѨ~ü "ÕÜ«∞\ÏxH˜ =™êÎ~°∞. "åi QÆ∞iOz ZѨC_≥·<å PÖ’zOKå=∂? "å_ç
QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl=∂? ZѨC_≥·<å PáêºÜ«∞OQÍ "åà◊¡x ѨÅHõiOK«O_ç. "å_çH˜ ¿ÑѨ~ü aÖò Wã¨∞Î#flѨC_»∞ XHõ
Ѩk ~°∂áêÜ«∞Å∞ Z‰õΩ¯= WzÛ h‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#k U^Õx H˘#∞HÀ¯=∞x K≥Ñ≤Ê#ѨC_»∞ "å_ç Hõà◊§Ö’x "≥Å∞QÆ∞x,
Hõ$`«[˝`«x K«∂_»O_ç.
=∞x+≤H˜ HÍ=Åã≤#k PáêºÜ«∞"≥∞ÿ# ѨÅHõiOѨ٠Jk JOkOK«O_ç KåÅ∞ – =∞#O ã¨=∂*ÏxH˜ KåÖÏ
¿ã=KÕã≤# "å~°=∞=Ù`å=Ú.
=∂`«$=∞O_»e J~Ú# `«~°∞"å`« XHõ J=∞‡ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ, h=Ù K≥Ñ≤ÊOk x["Õ∞. =∂ WO\˜H˜ áêÅ JÉσ~Ú
~ÀA =™êÎ_»∞. J`«_ç QÆ∞iOz =∂‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍx D ~À*Ë XHõ q+¨Ü«∞O `≥eã≤Ok. JO@∂ Hõà◊§Ö’ h~°∞
`«∞_»∞K«∞‰õΩO@∞ S^Œ∞ ~ÀAÅ „H˜O^Œ@ XHõ ~å„u P JÉσ~Ú "åà◊¡ J=∞‡QÍ~°∞ K«xáÈÜ«∂~°∞. J~Ú<å „á⁄^Œ∞Ì<Õ
Ü«∞^è•qkèQÍ áêÅ∞áÈã≤ áÈÜ«∂_»∞. D S^Œ∞ ~ÀAÅ #∞O_ç Ü«∞^è•qkèQÍ áêÅ∞áÈã≤ áÈ`«∞<åfl_»∞. D ~ÀA `≥eã≤
J_çQÍ#∞. J=∞‡ áÈ~ÚO^Œ@ Hõ^•? =∞s P ~ÀA ‰õÄ_® áêÅ∞áÈâß=Ù. W|ƒOk L#flѨC_»∞ =∂<ÕÜ«∞=K«∞Û Hõ^•!
J=∞‡ J<å~ÀQƺO`À áÈ~ÚOk. K≥Öˇ¡ex K«kqã¨∞Î<åfl#∞. WÅ∞¡ ‰õÄ_® QÆ_»"åeHõ^•! áêÅ∞ áÈÜ«∞_»O PÑ≤"Õ¿ãÎ
_»|∞ƒÅ∞ Z=~°∞ W™êÎ~=° ∂‡ J<åfl_»∞. JѨC_»xÑ≤OzOk =∂ ^ŒQ~æÆ ∞° #fl"åi rq`«O Uq∞@#flk K«∂_»ÖHË áõ È`«∞<åfl=∂.
Jx =∂ =∞#ã¨∞H˜ JxÑ≤™ÈÎOk.
=∂‰õΩ ¿ã"å HÍ~°ºO KÕÜ«∂Åx LOk. ZÖÏ KÕÜ«∂Ö’ K≥ѨÊO_ç KÕ™êÎ=Ú Jx J_çQÍ~°∞. JѨC_»∞ <Õ#∞
=∞x+≤H˜ „¿Ñ=∞ ZO^Œ∞‰õΩ ^˘~°Hõ^Œ∂? =∞# ǨÏ$^ŒÜ«∞ ^•fi~åÅ∞ `≥~°=HõáÈ=_»O =Å# D ã¨O‰õΩz`åfixfl =^Œe
ǨÏ$^ŒÜ«∞ ^•fi~åÅ∞ `≥~°"åe, ѨxZÖÏ KÕÜ«∂Ö’ g∞ˆH `≥Å∞ã¨∞ÎOk, ã≤iã≤Ö’ Ѩx KåÖÏ áê`«k. Z<Àfl J#∞Éèí"åÅH˜
22
J#∞Éèí∂`«∞ÅH˜ PÅ"åÅO ã≤iã≤.
Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£H˜, ã¨OѶ¨∂xH˜ QÆÅ ã¨O|O^èŒO, XHõ qq^èŒ ˆHΔ„`åxH˜ ã¨OѶ¨∂xH˜ L#fl ã¨O|O^èŒO
ÖÏO\˜^Õ. Wxfl ¿ã"å HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl Z‰õΩ¯= ã¨O|O^èŒO ÖˉõΩO_® [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. D HÍ~°ºOÖ’x –
ã¨OѶ¨∞ HÍ~°ºOÖ’x – =º‰õΩÎÅ=∞^茺 ã¨O|O^è•Å∞ ^Œ∂~°OQÍ LOK«_»O, ZO`À PÖ’zOz fã¨∞‰õΩ#fl Ѩ^ŒÌuÖÏ
Hõ#|_»∞`«∞Ok. <Õ#∞ ã≤iã≤#∞O_ç zÑπˆQiH˜ "≥àϧe. fã¨∞H˘x "≥àı§"å~°∞ ÖË~°∞ – <Õ#∞ XHõ¯_ç<Õ "≥o§áÈ`å#∞
J#flHÍx, <å‰õΩ ã≤iã≤Ö’x P~üZãπZãπ qÉèÏQ∑ HÍ~åºÅÜ«∞ „Ѩ=ÚMò N âߺOrx WzÛ Ñ¨OáêÅx J#∞‰õΩ<åfl~°∞ –
HÍx JO`«Ö’<Õ =∂~°∞Ê N L=∂Ѩur<Õ ##∞fl fã¨∞H˘x "≥àϧ~°∞. ã¨OѶ¨∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅx D =∂„`«O ѨxÖ’ ‰õÄ_®
W<£"åÖòfi KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œx J#∞HÀ=_»O`À =º‰õΩÎÅ=∞^茺 ZO`« ^Œ∂~°O LOKåÖ’ J~°÷"≥∞ÿOk.
W<åflà◊§ Ѩx `«~åfi`« WѨC_çѨC_Õ P~°æ<≥·*Ë+¨<£ x~å‡}O WѨC_çѨC_Õ U~åÊ@∞ KÕã¨∞Î<åfl~°xÑ≤OzOk. Hõq∞\©
U~åÊ@∞ ã≤iã≤Ö’<Õ Hõ#|_çOk. WѨÊ\˜ =~°‰õΩ =ºH˜Î ˆHO„^ŒOQÍ<Õ Ñ¨x #_»Ñ¨_»O [iyOk, [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Jk Jxfl
q^è•ÖÏ =∞Oz^ŒxÑ≤OzOk. ã¨O™ê÷QÆ`«OQÍ ÖÏÉèÏÅ∞ LO\Ï~Ú. JÖψQ #ëêìÅ∞O\Ï~Ú. nx q+¨Ü«∞"≥∞ÿ Ö’`«∞QÍ
J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∂e.
WѨÊ\˜ =~°‰õΩ ¿ã"å„=`«∞ÅH˜ =¸_»∞ q^èŒ=ÚÖˇ·# ã¨O~°HõΔ} Åaèã¨∞Î#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤™ÈÎOk.
1. „QÍ=∂ÅÖ’¡ LO@∞#fl ¿ã"å „=`«∞ÅH˜ – =∞#O J#∞‰õΩ<Õ „QÍ=∞ ÃÑ^ŒÌÅ ^•fi~å.
2. |Ü«∞\˜ „@ã¨∞ìÅx J^茺ܫ∞#O KÕã≤, ѨÓiÎ Éèí„^Œ`« LOk JxÑ≤Oz# `«~°∞"å`« "åi ^•fi~å – ã¨O~°HõΔ} =∞iÜ«Ú
Q“~°="Õ`«#O.
3. ã¨OѶ¨∞ *˺+¨ª HÍ~°ºHõ~°ÎÅ ^•fi~å.
4. ã¨=∞™êº`«‡Hõ „QÍ=∂ÅÖ’¡ LOK«=Åã≤ =zÛ#ѨC_»∞ (L^• : #HõûÖòû...) ã¨OѶ¨∞ Jaè=∂#∞Å∞, „QÍ=∞ÃÑ^ŒÌÅ
P^è•~°OQÍ...
5. ¿ã"å„=`«∞Å Q“~°="Õ`«#O – |Ü«∞@ „@ã¨∞ìÖˇ·`Õ "åi ^•fi~å – ÖËHõ qq^èŒ ¿ã"å ã¨Oã¨÷Å ^•fi~å L^•Ç¨Ï~°}H˜
¿ã"åÉèÏ~°u „@ã¨∞ì f~å÷Å "åi ^•fi~å, H˘xfl P^蕺u‡Hõ ã¨Oã¨÷Å ^•fi~å Åaèã¨∞ÎOk.
¿ã"å „=`«∞ŠѨi~°HõΔ} – qHÍã¨OÖ’ =KÕÛ W|ƒO^Œ∞Å∞ :
1. "åà◊§ Q“~°="Õ`«#O KåÖÏ `«‰õΩ¯= – HÍ=Ù# xÅ∞=ÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞.
2. "≥Ú^Œ\’¡ ã¨OѶ¨∞O Ѩ\˜ìOK«∞‰õΩO@∞#fl@∞¡ – WѨC_® =º=ã¨÷ ÖË^Œ∞. H˘xfl KÀ@¡ KåÖÏ |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞ =º=ã¨÷
LO_»_»O ã¨iÜ≥ÿ∞# áêÅHõ =º=ã¨÷ ÖËHõáÈ=_»O, L^•Ç¨Ï~°}H˜ Z<£P~ü ѨÙ~°OÖ’ =∂kiQÍ.
3. =∞Ç≤Ïà◊ ã¨O~°HõΔ‰õΩÅ∞ ÖËHõáÈ=_»O – Hõhã¨O ~åR ¿ãqHÍ ã¨q∞u ã¨Ç¨ÏHÍ~°O ‰õÄ_® JO`«QÍ Hõ#|_»ÖË^Œ∞.
4. Ѩ~°º@<å HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞, ã¨OѶ¨∞ „ѨKå~°H±Å∞ fã≤"Õ¿ãÎ – q∞ye# "å~°∞ lÖÏ¡ ã¨Ç¨Ü«∞H˜Å∞ "åi =Ü«∞ã¨∞û,
J#∞Éèí=O KåÖÏ `«‰õΩ¯=.
HÍ=Ù# ѨÓ~°fiѨ٠¿ã"å„=`«∞Å∞ WѨC_»∞ rq`«OÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_ç WѨÊ\˜H© "Õ∞=Ú ¿ã"å„=`«∞Å"Õ∞ Jx ÉèÏqOK«∞‰õΩx,
Ѩx Ѩ@¡ x+¨,ì „â◊^,ÌŒ x|^Œ`ú « L#fl "åà◊§x Ѩ~º° @<å HÍ~°ºHõ~Åΰ ∞QÍ xÜ«ÚH˜Î KÕã<≤ å, ¿ã"å„=`«∞ÅH˜ KåÖÏ J#∞‰õÄÅOQÍ
LO@∞Ok. L^• : ɡOQÆ∞à◊¥~üÖ’ N=∞u KèåÜ«∞„ѨÉèí∞QÍ~°∞ =∞iÜ«Ú HõÅ㨠^ŒQÆæi TiÖ’x N=∞u <åQÆ~°`«fl
JHõ¯Ü«∞º.
–––

23
 18= `Õn =∂iÛ 2010# #HõûÖˇ·@¡ „QÍ=∂ÅH˜ "≥àÏ¡e J#fl <å HÀiHõ HÍ~°}OQÍ...
â◊$OˆQi Ñ‘~îåxH˜ <Õ#∞ N^èŒ~ü™êQÆ~ür "≥àϧ=Ú – Ô~O_»∞ lÖÏ¡ÅÖ’ ѨxKÕã≤# ¿ã"å„=`«∞Å∞ =KåÛ~°Hõ¯_çH˜.
ѨÓ[º ™êfig∞r ѨiK«Ü∞« O Pjã¨∞ûÅ∞ ÅaèOKå~Ú. Ñ‘~O°î Ü≥ÚHõ¯ =º=™ê÷щ¨ Ωõ Å∞ ¿ã"å„=`«∞Åx L^ÕtÌ Oz =∂\Ï¡_∞» `«∂...
z#fl Ñ≤Å¡ÅH˜ g∞~°∞ KåÔH¡\ò, aÃã¯\ò WzÛ g∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =KÕÛ q^èŒOQÍ KÕÜ«∞HõÅ∞QÆ∞`åˆ~"≥∂ QÍx – P KåÔH¡\ò
J~ÚáÈ~Ú# "≥O@<Õ P Ñ≤Å"¡ å_»∞ `«e¡ ^ŒQ~æÆ Hˆ° "≥à`◊ å_»∞. g∞~°∞ ¿ã= ¿Ñ~°∞`À ã¨=∂*Ïxfl ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ fã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞
– g∞~°∞ ¿ã= KÕÜ«∞_»O PѨQÍ<Õ uiy Ñ≤Å¡"å_çÖÏ "≥o§áÈ`å~°∞. HÍ|\˜ì g∞ ¿ã= KåÔH¡\òQÍ LO_»‰õÄ_»^Œ∞ – `«e¡
„¿Ñ=∞ÖÏQÍ LO_®e J<åfl~°∞.
„Ѩã¨∞Î`« ã¨O=`«û~°O â◊$OˆQi Ñ‘~î°O 30 =∞Ok ¿ã"å„=`«∞Å Q“~°="Õ`«#O W=fi\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛOk.
<Õ#∞ #HõûÖˇ·\ò „ѨÉèÏq`« „QÍ=∂ÅH˜ PQÆ∞OɡH˜ "≥o§#ѨÙ_»∞ "≥à◊§ÖËHõáÈÜ«∂#∞. D Ѩ~°º@#Ö’ â◊$OˆQi #∞O_ç
#HõûÖˇ·\ò „ѨÉèÏq`«"≥∞ÿ# H˜QÆæ „QÍ=∂xH˜ "≥àÏ¡#∞. JHõ¯_» Z@∞=O\˜ HÍ~°º„Hõ=∂Åx K«∂_»ÖË^Œ∞. JHõ¯_» K«∞@∞ìѨHõ¯Å
„QÍ=∂ÅÖ’¡ ѨxKÕã¨∞Î#fl ¿ã"å„=`«∞Å∞ ѨiK«Ü«∞O JÜ«∂º~°∞. JHõ¯_» J@q Éèí∂=ÚÅH˜ Ѩ\ÏìÅ∞ W"åfiÅx áÈ~å@O
KÕã¨∞Î, ^•x P^è•~°OQÍ "åi |ÖÏxfl ÃÑOK«∞‰õΩ<Õ Ñ¨xÖ’ L<åfl~°∞. #HõûÖˇ·@∞¡ Ü«Ú=‰õΩÅx PHõi¬OK«\ÏxH˜ HÍO`«,
HÍOK«Åx Z~° K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞. JHõ¯_» J_»q Ñ¨Öˇ¡Ö’¡ D áÈ~å@O =∂QÆ∞iOKÕ J#fl ™ê#∞Éèí∂u LOk. H˘O^ŒiÖ’
=∞=∞‡efl "å_»∞‰õΩO@∞<åfl~°∞ J#fl PÖ’K«# ‰õÄ_® LOk. ã¨∞^èŒHõ¯, „ѨÉèí, Hõ$+¨‚=¸iÎ ÉÏQÍ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl "å~°∞. g~°∞
^Œà◊<åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ JHõ¯_» KåÖÏ „ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
H˜QÆæ #∞O_ç HõÅã¨H˜ 19=`Õn# "≥àϧ#∞. HõÅã¨Ö’ ˆH=ÅO N ÉÏÅHõ$+¨‚ HÍ=∞`ü QÍix...„Ѩɒkèx áê~î°âßÅ
=º=™ê÷Ѩ‰õΩÅx ѨiK«Ü«∞O =∞iÜ«Ú ¿ã"å„=`«∞ŠѨiK«Ü«∞O KÕã¨∞HÀ=_»O J~ÚOk. JHõ¯_ç #∞O_ç ѨkH˜Ö’g∞@~°¡
^Œ∂~°OÖ’x „QÍ=∞OÖ’ ÉϺOH±Ö’ ѨxKÕã¨∞Î#fl N=∞u <åQÆ~°`«fl JHõ¯Ü«∞ºQÍix Hõeâß#∞. "å~°∞ 10 ã¨O=`«û~åÅ∞
¿ã"å„=uQÍ Ñ¨xKÕâß~°∞. "å~°∞ 1982Ö’ ¿ã"å„=uQÍ =KåÛ~°∞. WѨÊ\˜H˜ =∂‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ Ѩx K≥Ñ`≤ Õ KÕÜ∂« Åx
LOk. JѨC_»∞ <Õ#∞ ¿ã"å„=`«∞Åx "å~åxH˜ XHõ™êi Hõeã≤ ~°O_ç. ÉÏQÆ∞O@∞Ok J<åfl#∞.
JHõ¯_ç#∞O_ç +≤"∞≥ Q͉õΩ "≥àϧ#∞... +≤"∞≥ QÍÖ’x =∂^è=Œ <≥Öˇ "≥àϧ#∞. KåÖÏ Ñ¨^uÌŒ QÍ LOk. Ñ≤ÅÅ¡ Ö’ ã¨O™ê¯~°O
ÉÏQÆ∞Ok. <≥ÖˇÖ’ L#fl ã¨O`À+π J<Õ =Úã≤¡O JÉσ~Ú D =∞^茺 =KåÛ_»∞. |Ü«∞@ L#flѨC_»∞ LO_Õ ¿ãfiK«Ûù WHõ¯_»
^˘iˆH „¿Ñ=∞ – Uk HÍ"åÖ’ `ÕÅ∞ÛHÀÖËHõ – "åà◊¡ WO\’¡ JHõ¯`À LO_Õ ã¨O|O^èŒO – QÆ∞~°∞ΉõΩ =zÛ#ѨÙ_»∞ – "å_ç
=∞kÖ’ [iˆQ ã¨OѶ¨∞~°¬} WHõ¯_» LO>Ë rq`«O =∞OzQÍ LO@∞O^Œ<Õ Pâ◊.. P z<åfli ǨÏ$^ŒÜ«∞O JÅ[_ç – Z@∞
`ÕÅ∞ÛHÀÖˉõΩO_® LOk.
JHõ¯_ç #∞O_ç J<ÕHõ ¿ã"å„Ѩ=ÚMòÅx Hõeâß=Ú. +≤"≥∞QÍ #QÆ~°OÖ’ ã¨∞=∂~°∞ 250 ¿ã"å HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. 17 =∞Ok ¿ã"å „Ñ¨=ÚMòÅ∞ L<åfl~°∞. JO^Œ∞Ö’ ã¨Oz „QÆO^ä•ÅÜ«∂Å∞ 90 =~°‰Ωõ [~°∞QÆ∞`«∞O_»_O»
qâı+¨O.
JHõ¯_ç #∞O_ç =∞`«∂Î~ü ã¨O㨯$`« „QÍ=∂xH˜ "≥àϧ#∞. ZO`≥·`Õ Pâ◊ Ѩ_®¤<À, ZO`≥·`Õ TÇ≤ÏOKå<À – JO^Œ~°∞
ã¨O㨯$`«"∞Õ =∂\Ï¡_∞» `«∂ LO>Ë K«∂_®Å<Õ HÀiHõ – xѨC g∞^Œ hà◊√§ áÈã≤#>Ë¡ J~ÚOk. HÍx JHõ¯_ç ¿ã"å "åÇ≤Ïx
„@ãπì ^•fi~å J<ÕHõ ¿ã"å HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
"å\˜x Ѩ~°º"ÕH˜Δã¨∞Î#fl QÆ}Ѩu QÍix, ‰õΩ=∂~üQÍix Hõeã≤ ¿ã"å "åÇ≤Ïx HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x
P#OkOKå#∞. JHõ¯_ç WOk~å #QÆ~üÖ’ #_»∞ã¨∞Î#fl J~°∞} – L^ŒÜ«∞ – tâ◊√ tHõΔ} ˆHO„^ŒO KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok. 60
=∞Ok Ñ≤Å¡Å∞. JÖψQ „@ãπì ^•fi~å #_»∞ã¨∞Î#fl ‰õΩ@∞ì tHõΔ} ÃãO@~ü. JO^Œ∞Ö’ ÅaÌ á⁄O^Œ∞`«∞#fl "åix Hõeâß#∞.
~ÀA P~°∞ ÉϺKüÅ∞QÍ 70 =∞Ok tHõΔ} Wã¨∞Î<åfl~°∞. "≥∞_çHõÖò "åº<£, "≥∞_çHõÖò ÃãO@~ü, =∞OzQÍ #_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú.
¿ãO„nÜ«∞ Ѩ^ŒÌuÖ’ =º=™êÜ«∞O, tHõΔ} ˆHO„^ŒO... WÖÏ J<ÕHõ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
24
 „ѨtHõΔ} :
Ç≤ÏO^Œ∂ ¿ã"å „Ñ¨uëêª<£ ¿ã= KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ#fl "åiH˜ „ѨtHõΔ}xã¨∞ÎOk. J<ÕHõ „ѨHõÖÏÊÅ ^•fi~å J<ÕHõ ¿ã"å
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ #_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú.
„ѨtHõΔ} =¸_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ KÕã≤ <Õ~°∞Ê`å~°∞.
I. Ѩi*Ï˝#O (Knowledge)
II. Ѩx`«#O (Skills)
III. =ºH˜Î`«fi qHÍã¨O (Personality Devolopment)
I. Ѩi*Ï˝#O :
1. „¿Ñ~°} ^•Ü«∞Hõ „Ѩ=ÚMòÅ r=# qâıëêÅ∞.
lives that inoplre (Biographies of Great Personalities)
2. âß„ã‘ÎÜ«∞ Ѩi*Ï˝#O – Uq∞\˜, ZO^Œ∞‰õΩ =∞iÜ«Ú ZÖÏ?
3. Humanities =∞#∞+¨º „ѨHõ$u, =∞#∞+¨ºã¨fiÉèÏ=O, Uq∞\˜, ZO^Œ∞‰õΩ.
4. Ç≤ÏO^Œ∞`«fiO ѨiK«Ü«∞O =∞iÜ«Ú J=QÍǨÏ#
5. =∞`åÅ∞ – =∞`«O ZO^Œ∞‰õΩ – =∞`åÅ =∞^茺 `Õ_®Å∞ – ™ê~°∂ѨºO – J=QÍǨÏ#.
6. P^蕺u‡Hõ =∞iÜ«Ú HÍ=º=Ú, „Ѩ|O^èŒ=ÚÅ∞
7. q∞+¨#sãπ Ѩ@¡ =∞# ^Œ$HõÊ^äŒO
8. Hõ=¸ºx[O – Hõ=¸ºxãπì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ – "åi ^Õâ◊ K«i„`«.
9. qq^èŒ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’¡ – ÉèÏ~°`«^Õâ◊O – „Ѩ[Å∞.
10. =∞iH˘xfl q+¨Ü«∂Å∞.
L^• : K«i„`«, Pi÷Hõ âß„ã¨ÎO, ™È+≤Ü≥∂ÖÏr, P`«‡ qKå~°=Ú (Ãã·HÍÅr), Éè∫uHõ âß„ã¨ÎO, ~°™êÜ«∞# âß„ã¨ÎO,
™êÇ≤Ï`«ºO, <åºÜ«∞âß„ã¨ÎO, Ѷ≤lÜ≥∂ÖÏr, =∞iÜ«Ú J<å@g∞, *’ºuâß≈„ã¨ÎO, P„™ÈìÖÏr "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q...
11. K«\ÏìÅ∞ – <åºÜ«∞âß„ã¨ÎO
12. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O =∞iÜ«Ú =∞# ~åR Éè∫QÀoHõ Ѩiã≤÷`«∞Å∞
13. ã¨OH˜ΔѨΠK«i„`« – ~åRO =∞# ^Õâ◊O.
14. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O =∞iÜ«Ú =∞# ~åROÖ’x ™ê=∂lHõ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ =∞iÜ«Ú ™ê=∂lHõ ã¨O㨯~°ÎÅ∞.
15. ~å[H©Ü«∂Å∞ XHõ J=QÍǨÏ#
16. q^μ.
II. Ѩx`«#O : („Ѩ[˝, ™ê=∞~°÷º=Ú, ‰õΩâ◊Å`«)
1. ã¨fi`«O„`«=Ú
2. ÉèÏ+¨
3. "å~°Î Ѩ„uHõÅ∞, (ã¨OzHõÅ∞) W`«~° Ѩ„uHõÅ∞
4. Ѩ~åº=~°}O
5. P@Å∞ – „H©_»Å∞ – âßs~°Hõ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
6. ã¨fiK«Ûù`«, â◊√„Éèí`«, P~ÀQƺ ~°HõΔ}
7. L`«Î~åÅ∞ ~åÜ«∞_»O

25
 8. ã¨=∂Kå~° ¿ãHõ~°}
9. Hõà◊Å∞, ã¨Ow`«O
10. ã¨=∂Kå~°O – ã¨O|O^èŒO – =∂ãπ g∞_çÜ«∂ („Ѩ™ê~° =∂^茺=∂Å∞)
11. "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å∞
12. „ѨÉèí∞`«fi HÍ~åºÅÜ«∂Å∞ – x~°fiǨÏ}
13. Ô~·ÖËfiÅ∞ – |ã¨∞ûÅ∞ – q=∂<åÅ∞
14. `«áêÅ ™œHõ~°ºO
15. „\ÏѶ≤H± xÜ«∞=∂Å∞
16. ™Èì~üû
17. "åǨÏ<åÅ∞ #_»∞ѨÙ@ – D`« "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q...
III. =ºH˜Î`«fi qHÍã¨O:
1. ™ê^è•~°} HÍ~°º„Hõ=∂Å ~°K«#
2. P`«‡ xsHõΔ}, P`«‡ â’^èŒ#
3. ^蕺#O =∞iÜ«Ú [Ѩ=Ú ^•x „áê=ÚYº`«
4. r=# ÅHõΔºO =∞iÜ«Ú =∞# ^Œ$+≤ì
5. Ѩiã¨~åÅ J=QÍǨÏ# – Ѩiã≤÷`«∞Å J=QÍǨÏ#
6. Ѩiã≤÷u Uq∞\˜ – ZÖÏ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀ"åe – ZÖÏ ã‘fiHõiOKåe
7. [@∞ì ÉèÏ=# – Hõeã≤ ѨxKÕÜ«Ú@
8. „Hõ=∞tHõΔ}
9. =∞#∞+¨μºÅ`À ã¨O|O^è•Å∞
10. jÅO
11. Ãã·HÍÅr =∞iÜ«Ú =∂#= ã¨O|O^è•Å∞
12. `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#fl `«Ñ¨# =∞iÜ«Ú H˘`«Î"å\˜ QÆ∞iOz J<Õfi+¨}
13. W`«~°∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«Ú@
14. LѨ<åºã¨O – =∂\Ï¡_Õ Hõà◊
15. hK«∞@∂ì L#fl „ѨѨOK«O
16. JÉèϺã¨O.
W`«~° H˘xfl q+¨Ü«∂Å∞ :
1. P@Å∞
2. áê@Å∞ =∞iÜ«Ú ã¨Ow`«O
3. â’¡HÍÅ∞, ã¨∞ÉèÏ+≤`åÅ∞ =∞iÜ«Ú J=∞$`« =K«#=ÚÅ∞
4. z#fl Hõ^äŒÅ∞
5. PǨ~°=Ú.
WÖÏ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Åx <ÕiÊOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
2008–2009H˜ QÍ#∞ =~°æ ™⁄O`« ã¨÷Å"≥∞ÿ# Ü«∞ÅǨÏOHõÖ’ 30= ÉϺKüH˜ „ѨtHõΔ} =~°æ 25 ÃãÃÑìO|~ü 2008
#∞O_ç 5 #=O|~ü 2008Ö’ [iyOk. JO^Œ∞Ö’ 115 =∞Ok Ü«Ú=`«∞Å∞ Hõ~å‚@HõÖ’x 23 lÖÏ¡Å #∞Oz
áêÖÁæ<åfl~°∞. =∞iÜ«Ú „Ѩu[˝ fã¨∞H˘<åfl~°∞.
26
 nx`Àáê@∞ ã¨O=`«û~°O á⁄_»∞QÆ∞<å J<ÕHõ =~°æÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
QÆ∞} ã¨O=~°ú# =~°æ : (Capacity building programmes) 12 =∞Ok ѨÙ~°∞+¨ ¿ã"å „=`«∞ÅH˜ PQÆ+¨μì
10 #∞O_ç PQÆ+¨μì 15 =~°‰õΩ J^Õ ã¨÷ÅOÖ’ =~°æ [iyOk. D =~°æ ѨÓiÎ ã¨=∞Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°ÎQÍ (ѨÓiÎ ¿ã"å„=`«∞ÅH˜)
=kÖËã≤ WO\˜=^ŒÌ<Õ LO@∂ "å~åxH˜ H˘xfl QÆO@Å∞ Ѩx KÕ¿ã"åiH˜. (week end - saturdays / sundays)
¿ã"å tHõΔ} ta~ü : ("Õ∞ 1 #∞O_ç 15 =~°‰õΩ) 15 ~ÀAÅ =~°æ. Wk qq^èŒ ˆHΔ„`åÅÖ’ ѨxKÕ¿ã ¿ã"å„=`«∞Å∞
HÍx H˘`«Î "åiH˜.
¿ã"å „=`«∞Å H˘~°‰õΩ ~åO#QÆ~ü ta~ü : Wk 10 ~ÀAÅ∞ ("Õ∞ 20 #∞O_ç 30 =~°‰õΩ)
– =∞Ç≤Ïà◊ *ÏQÆ$u ta~ü.
– „Ѩu =¸_»∞ <≥ÅÅHÀ™êi ^ŒH˜Δ} =∞iÜ«Ú L`«Î~° Hõ~å‚@HõÖ’x ¿ã"å„=`«∞ÅH˜ =¸_»∞~ÀAÅ Éˇ·~î°H±Å∞.
– <≥·Ñ¨Ù}º =~°æ – XHõ ã¨O=`«û~°O ѨÓiÎ J~Ú# ¿ã"å„=`«∞ÅH˜. _çÃãO|~üÖ’ XHõ "å~°O.
– "åi¬Hõ ɡ·~î°H± – Ô~O_»∞ „áêO`åÅÖ’x ¿ã"å„=`«∞ÅH˜ U„Ñ≤Öò 21,22,23, =∞OQÆ∞à◊¥~ü.
– 40 ~ÀAÅ „ѨtHõΔ} J~Ú# `«~°∞"å`« 3 ã¨O=`«û~åÅ∞ `«Ñ¨ÊHõ Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£Ö’ ѨxKÕÜ«∂e.
Pq^èŒOQÍ WѨÊ\˜ =~°‰õΩ 3000 =∞Ok ÃÑ·# ѨxKÕâß~°∞.
Ç≤ÏO^Œ∂¿ã"å „Ñ¨uëêª<£Ö’ J<ÕHõ „ѨHõÖÏÊÅ∞ L<åfl~Ú...
1. J~°∞} KÕ`«<å (School for children with special Needs) : J~°∞} KÕ`«<å ѨIIѨÓII ÃÑ*Ï=~ü
™êfig∞r Pjã¨∞ûÅ`À ^ŒÜ«∂=∞~Ú (benovelence) N=∞u WOk~°=∞‡ QÍ~°∞ =∞iÜ«Ú qÅ∞"≥·# ã¨ÅǨÅ∞
JOkOz# KÕܸ « `«x WzÛ# Ç≤ÏO.¿ã.„Ѩ =º=™ê÷ÑH¨ õ _≥~Ô· Hõ~ì ü J~Ú# H©.âı. Jl`ü‰Ωõ =∂~üQÍi „¿Ñ~°}`À 5 _çÃãO|~ü
1987Ö’ „áê~°OaèOK«|_çOk. [#`å HõÖϺ}˜ xkè „@ãπì ã¨ÇϨ HÍ~°O`À. WO^Œ∞Ö’ Pi÷HOõ QÍ =∞iÜ«Ú ™ê=∂lHõOQÍ
"≥#∞Hõ|_ç# ã¨=∂[O #∞O_ç J<ÕHõ ~°HÍÖˇ·# JOQÆ"≥·HõźO`À (Multiple disabilities) Ñ≤Å¡Åx WO^Œ∞Ö’
fã¨∞H˘x "åix JOK≥ÅOK≥Å∞QÍ qHÍã¨O K≥OkOK«_»O. WO^Œ∞Ö’ 44 =∞Ok (Teachers, therapists, and
administration) ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. WѨÊ\˜H˜ 400 =∞Ok ÅaÌá⁄O^•~°∞. ã¨O=`«û~åxH˜ 50 ÅHõΔÅ Y~°∞Û`À
#_»∞™ÈÎOk.
– „Ñ≤xûáêÖò QÍix Hõeã≤ g∞~°O^Œ~°∞ KåÖÏ Hõ+¨ìѨ_»∞`«∞<åfl~°∞. g∞‰õΩKÕ`«∞ÖˇuÎ ^Œ}‚O ÃÑ\Ïìe. J#flѨC_»∞
JO`«=∂@ J#HõO_ç... Wk ^Õ=Ù_»∞ WzÛ# =~°OQÍ ÉèÏqã¨∞Î<åflO. Wk =∂ Hõ~°Î=ºO J<åfl~°∞.

27
 18 ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«O #_»=_»O ZÖÏQÀ `≥eÜ«∞x K≥q\˜, =¸QÆ L#fl W^ŒÌ~°∞Ñ≤Å¡Å∞, WѨC_»∞ #_»=_»"Õ∞
HÍ^Œ∞ J"≥∞iHÍÖ’ [iy# Paraolympics Ö’ „ѨÑO¨ K«™ê÷~Ú Floor Hockey Ö’ Gold medals ™êkèOKå~°∞.
=∞~À W^ŒÌ~°∞ *ÏfÜ«∞™ê÷~Ú "åbÉÏÖòÖ’ |OQÍ~°∞ Ѩ`«HÍÅx ™êkèOKå~°∞.
2. Jl`ü =∞<À KÕ`«<å – ã≤iã≤ : Jl`ü =∞<À KÕ`«# `«~°Ñ¶¨Ù# Mentally Retarded Childrens H˜
ã¨∂¯Öò #_»Ñ¨|_»∞`«∞Ok. <≥ÅH˜ XHõ™êi Mental Health Check up camp. Personal councelling
and control of Bad Habits. g\˜g∞^Œ J=QÍǨÏ# ã¨^Œã¨∞ûÅ∞ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ~°∞. =∞iÜ«Ú Ü≥∂QÍ ta~åÅ∞
U~åÊ@∞ KÕ™êÎ~°∞.
3. ã¨=∞„QÆ tâ◊√ tHõ}Δ (Integrated child Education) : Ѩiã¨~åÅx J=QÍǨÏ# KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ ã¨ÇϨ ["≥∞#ÿ
Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ nxÔH· z#fl z#fl „Ѩ„H˜Ü∞« Å ^•fi~å ÉèÏ~°OHÍx K«^∞Œ =Ù ã¨=∞„QÆ tâ◊√ tHõ}
Δ Ö’ Åaèã∞¨ OÎ k. 16 ã¨O=`«û~åÅ
„H˜`«O „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# Hõ~å‚@HõÖ’x 13 lÖÏ¡ÅÖ’¡, 42 tâ◊√=∞Ok~åÖ’¡ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì|_çOk. „Ѩã¨∞Î`«O ã¨∞=∂~°∞
1430 q^•º~°∞÷Å∞<åfl~°∞. nxÔH· 58 =∞Ok „ѨtHõΔ} á⁄Ok# Láê^蕺ܫÚÅ∞ L<åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’ KåÖÏ =∞Ok
¿ã"å„=`«∞ÖË.
Ñ≤Å¡ÅÖ’ WÖÏO\˜ qHÍã¨O H˘~°ˆH QÍOnèQÍ~°∞ ÉÏÖò"å_ôÅ#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. =∞iH˘O`«=∞Ok =∞iH˘xfl
„ѨÜ∂≥ QÍÅ∞ KÕâß~°∞. JO^Œ∞Ö’ =ÚYºOQÍ JOQÆ<"£ å_ç, =∂O\˜™Èûi, H˜#fl~üQÍÔ~<¤ .£ g\˜Ö’x H˘xfl =∞Oz q+¨Ü∂« Åx
„QÆÇ≤ÏOz, ÉèÏ~°fÜ«∞ q^•º q^è•<åxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ KèåÜ«∂ JHõ¯QÍ~°∞ N L¿ÑO„^Œ Ã+<å~Ú QÍ~°∞Å Hõ$+≤H˜
„Ѩu~°∂Ѩ"Õ∞ ã¨=∞„QÆ tâ◊√ tHõΔ}.
<Õ#∞ `åoHÀ@ =∞iÜ«Ú =Ú^äÀÖò Ö’x tâ◊√=∞Ok~åÅH˜ "≥àÏ¡#∞. JHõ¯_» Hõq∞\© ã¨Éèí∞ºÅ`À ã¨=∂"Õâ◊O
=∞iÜ«Ú `«e¡^ŒO„_»∞Å ã¨=∂"ÕâßÅH˜ "≥àϧ#∞.
YOUTH FOR SEVA
ã¨=∂[OÖ’ =∂~°∞Ê fã¨∞H˘x ~å"åe. ã¨=∂*Ïxfl ÉÏQÆ∞KÕÜ«∂e. ^•xÔH· <Õ#∞ ZO`À H˘O`« ã¨=∞Ü«∞O
W"åfie. WÖÏO\˜ PÖ’K«#Å∞.. ¿ã= KÕÜ«∂Å#fl PHõe... D<å\˜ Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÖ’¡ KåÖÏ LOk. P PHõex
fˆ~Û^Õ Youth for Seva .J"≥∞iHÍ #∞O_ç software engineer QÍ Ñ¨xKÕã≤ =zÛ# "≥OHõ>Ëâò =¸iÎQÍi
PÖ’K«#H˜ „Ѩu~°∂Ѩ"Õ∞ D youth for seva. Wk U„Ñ≤Öò 2007Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. XHõ~ÀA Times of
India "å~°Î Ѩ„uHõÖ’ K«^Œ∞=ÙHÀ"åÅx L#fl K«^Œ∞=ÙHÀÖËx =∞iÜ«Ú K«^Œ∞=ÙH˘#ÖËx Ñ≤Å¡Å H˘~°‰õΩ "å~°OÖ’
<åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞O WKÕÛ"å~°∞ HÍ"åe J#fl „ѨHõ@# K«∂ã≤ 15000 =∞Ok Ü«Ú=f, Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«=∞
¿Ñ~°¡x il+¨ì~ü KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. ¿ã= KÕÜ«∂Å#fl `«$+¨‚ Wk. WO^Œ∞Ö’ #∞O_ç 3000 =∞OkH˜ "Teach India"
J=HÍâ◊O WKåÛ~°∞. "å~°OÖ’ XHõ~ÀA @∂º+¨<£ K≥ѨÊ\ÏxH˜ "≥~Úº=∞OkH˜ ÃÑ·QÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
"Teach India" ^•fi~å Ö’ „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÖ’¡ \ÏÖˇO>ˇ_£ Ñ≤Å¡ÅH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O JOkOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩu
â◊x"å~°O K«^Œ∞=Ù K≥ѨÊ\ÏxH˜, ã¨=∂*ÏxH˜ =∞Oz =º‰õΩÎÅx JOkOK«\ÏxH˜ "ÕÖÏk Ü«Ú=`« ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
WÖÏO\˜ Ü«Ú=`«H˜ Youth for Seva „ѨtHõΔ} xã¨∞ÎOk.
WÖÏ gÔHO_£Ö’ =zÛ ¿ã=KÕ¿ã Ü«Ú=`«H˜ ''¿ã"åÃѶ֒+≤Ñπ—— J<Õ „ѨHõÖÏÊxfl „áê~°OaèOKå~°∞. Z=iÔH·`Õ Z‰õΩ¯=
ã¨=∞Ü«∞O WzÛ Ñ¨x KÕÜ«∂Å#fl HÀiHõ LO^À JÖÏO\˜ "å~°∞ P~°∞=∂™êÅ áê@∞ ѨÓiÎ ã¨=∞Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞QÍ
~å=K«∞Û. 2008–09 ã¨O=`«û~åxH˜QÍ#∞ 15 =∞Ok =zÛ Ñ¨x KÕã¨∞Î<åfl~°∞. =zÛ# "åiÖ’ W^ŒÌ~°∞ ZO.Zãπã≤
KÕã≤#"å~°∞, W^ŒÌ~°∞ a.HÍO KÕã≤#"å~°∞, q∞QÆ`å Ѩ^ŒH˘O_»∞=∞Ok a.W. KÕã≤# "å~°∞. D 15 =∞Ok "ÕÖÏk
Ü«Ú=‰õΩÅH˜ „¿Ñ~°} Wã¨∞Î Ü«¸`üѶ¨~ü¿ã"åÖ’ J<ÕHõ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [iˆQÖÏQÍ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞.

28
 Ü«¸`üѶ¨~ü ¿ã"å qaè#fl HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥izOk.
– E<£–EÖˇ· 2008Ö’ ã¨∂¯Öò H˜\òû ѨOÑ≤}©KÕã≤Ok. D H˜\òÖ’ ã¨∂¯Öò ÉϺQ∑, 10 <À\ò|∞H±Å∞, *Ϻ"≥∞„\©
ÉÏH±û, ÃÑ<£, =∞iÜ«Ú ÃÑxûÖò "≥Ú^ŒÖˇ·#q LO\Ï~Ú. „ѨÉèí∞`«fi áê~î°âßÅÅ∞ =∞iÜ«Ú =ÚiH˜ "å_»ÅÖ’K«^Œ∞=ÙH˘<Õ
ˆHO„^•Ö’¡x (¿ã"å |ã‘ÎÖ’¡x) 4 "ÕÅ =∞Ok Ñ≤Å¡ÅH˜ ѨOÑ≤}˜ KÕâß~°∞. D Ѩx=Å¡ KåÖÏ=∞Ok H˘`«Î"å~°∞ Ü«¸`üѶ¨~ü
¿ã"åÖ’H˜ =KåÛ~°∞.
– St. Martha's Kidwai Institute of oncology (KIO) Ö’ Ü«¸`üѶ¨~ü ¿ã"å HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞
ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. =∞$`«∞º h_»Ö’ rqã¨∞Î<åfl~°∞. Ñ≤Å¡ÅH˜ L`åûǨÏO, LÖÏ¡ã¨O HõeyOz x~åâ◊x ^Œ∂~°O KÕÜ«∞\ÏxH˜
P@Å∞, „_®~ÚOQ∑, ÃÑ~ÚO\˜OQ∑, Hõ^äŒÅ∞ K≥Ñ≤Ê "åiH˜ P#O^ŒO Hõeyã¨∞Î<åfl~°∞. JÖψQ ѨHõΔ"å`«O =zÛ#"åiH˜
Ѷ≤lÜ≥∂ ^ä≥~°Ñ¶‘ KÕÜ«∞_»OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
– ɡOQÆ∞à◊¥~°∞Ö’ P~°∞ <≥Öˇ Å∞ P"å™êÅH˜ (gkè Ñ≤Å¡ÅH˜ / K≥`«Î
U~°∞‰õΩ<Õ Ñ≤Å¡ÅH˜) #_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú. JO^èŒ ÉÏÅ∞~°H˜ XHõ ˆHO„^ŒO #_»∞ã¨∞ÎOk.
D ˆHO„^•ÅÖ’¡ Ü«¸`üѶ¨~ü ¿ã"å HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ "≥o§ ¿ã= KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞.
– ¿ã"å "≥ÔH+¨<£ J<Õ ã‘¯O ^•fi~å ã¨∞=∂~°∞ =O^Œ =∞Ok „ѨtHõΔ}
á⁄Ok# HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞, qaè#fl Ѩx #_»∞ã¨∞Î#fl ˆHO„^•Ö’¡H˜ "≥o§ Ѩx KÕã¨∞Î
LO\Ï~°∞.
– =∂iÛ 2009Ö’ '™êÊ#û~ü Z K≥·Öò¤— J<Õ H˘`«Î „ѨHõÖÏÊxfl
„áê~°OaèOzOk Ü«¸`üѶ¨~ü ¿ã"å. WO^Œ∞Ö’ ¿Ñ^Œ K«^Œ∞=Ù‰õΩ<Õ Ñ≤Å¡ÅH˜ q^Œº
=∞iÜ«Ú P~ÀQͺxH˜ JÜÕ∞º Y~°∞ÛÖ’ H˘O`«QÍx / ѨÓiÎQÍHÍx ã¨Ç¨Ü«∂xfl
JOk™êÎ~°∞.
– J"≥∞iHÍ #∞O_ç S^Œ∞QÆ∞~°∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ =zÛ Ü«¸`üѶ¨~ü ¿ã"åÖ’ „ѨtHõΔ} á⁄Ok Ô~O_»∞, =¸_»∞ <≥ÅÅ∞
WHõ¯_» [iˆQ ¿ã"å HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ ѨxKÕ™êÎ~°∞. <≥Öˇ Å∞ (P"å™êÅ∞) =∞iÜ«Ú (Z<£WZÖòW) ÔH.S."À [~°∞QÆ∞`«∞#fl
Ö’x q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ# Hõ^äŒÅx _®‰õΩº"≥∞O>Ë+¨<£ KÕâß~°∞.
– WѨÊ\˜ =~°‰õΩ 4 "ÕÅ=∞Ok „ѨtHõΔ} á⁄Ok 1500 =∞Ok „H˜Ü«∂jÅHõ áê„`« áÈ+≤ã¨∂ΠɡOQÆ∞à◊¥~°∞Ö’ 92
„áê*ˇ‰õΩìÅ∞, "≥∞ÿã¨∂~üÖ’ 15, |àϧiÖ’ 2 x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞.
Ѩiã¨~° ã¨O~°HõΔ} (VRUKSHA RAKSHA MOVEMENT) :Ammana Ghatta Area x
ã¨O~°H˜ΔOz K≥@¡x ÃÑOK«_»O =∞iÜ«Ú "≥ÚHõ¯Å∞, K≥@∞¡, [O`«∞=ÙÅ∞, Ѩ‰õΔΩÅ
q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ã¨O~°HõΔ} KÕã≤ ¿ãHõiOz ÃÑOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JÖψQ [Å
ã¨O~°HõΔ}Ö’ ÉèÏQÆOQÍ ‰õΩO@Å∞, K≥~°∞=ÙÅx ã¨O~°HõΔ} KÕÜ«∞_»O, =¸eHÍ
"≥ÚHõ¯Åx J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞_»O. Ñ≤Å¡Ö’¡ =∞iÜ«Ú „QÍ=∞ „Ѩ[ÅH˜ J=QÍǨÏ#
ã¨^㌠∞¨ ûÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ∞« _»O. D ~°HOõ QÍ QÆ`« 10 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã∞¨ OÎ k.
¿ã"åH˜~}° ü : ¿ã"å |ã≤Î (ã¨"¡ ∞£ û)Ö’ LO@∞#fl Ñ≤ÅÅ¡ H˜ K«^∞Œ =Ù‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O
KåÖÏ `«‰õΩ¯=. JÖÏO\˜ "åiH˘~°‰õΩ Lz`« @∂º+¨<£ K≥ѨÊ_»O, ^•x`À áê@∞
ã¨O™ê¯~åxfl JOkOK«_»O ¿ã"å H˜~°}ü Ѩx. ɡOQÆ∞à◊¥~°∞Ö’ 18 âß`«O =∞Ok
㨡"£∞ûÖ’ rqã¨∞Î<åfl~°∞. "åiH˘~°‰õΩ Ñ¨x KÕ™ÈÎOk ¿ã"å H˜~°}ü. WѨC_»∞ 20
ˆHO„^•Ö’¡ 20 =∞Ok \©K«~°∞¡ ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞.

29
 ã¨Oã¨$¯`« qÉèÏQ∑ : Ju ѨÙ~å`«#"≥∞ÿ# =∞iÜ«Ú JO^Œ"≥∞ÿ# ÉèÏ+¨ ã¨O㨯$`«O. Wk Jxfl ÉèÏ+¨ÅH˜ `«e¡. D
ÉèÏ+¨x HÍáê_»∞@ =∞iÜ«Ú "åºÑ≤Î KÕÜÚ« @ – ã¨O㨯$`« qÉèÏQ∑ Ѩx. ~å„+‘Ü
ì ∞« ã¨O㨯$`« ã¨O™ê÷<£ (JHõ~Δ O° ) ã¨ÇϨ HÍ~°O`À
114 =∞Ok \©K«~°∞¡ / ÖˇHõÛ~°~°¡`À, L#fl`« áê~î°âßÅÅÖ’, HõàÏâßÅÖ’¡ ã¨O㨯$`«O <ÕiÊOK«|_»∞`ÀOk.
„Ѩã¨#fl PѨΠã¨ÅǨ ˆHO„^Œ (PRASANNA COUNSELLING CENTRE (PCC) : D ã¨ÅǨ
ˆHO„^ŒO 19 _çÃãO|~ü 1981Ö’ _çáê~üì"≥∞O\ò PѶπ Ãã·HÍÅrÖ’ „á⁄ÃѶã¨~ü =∞iÜ«Ú ÃÇÏ_£ PѶπk _çáê~üì"≥∞O\ò
J~Ú# ll.„ѨÉèí∞QÍi ^•fi~å „áê~°OaèOK«|_çOk. N=∞u ZO.ã≤. ѨOHõ[QÍ~°∞ pѶπ HÀ Pi¤<Õ@~üQÍ LO@∞<åfl~°∞.
Z=iÔH`· Õ „|`«∞‰õΩ |~°∞=ÙQÍ, =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#Ö’ LO@∞, P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ HÀ"åe J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞, ‰õΩ@∞O|
ã¨=∞㨺Å∞, =ºã¨<åÅ ÉÏi# Ѩ_ç#"åiH˜ "≥Ú^ŒÖˇ·# ã¨=∞㨺Å`À JO^èŒHÍ~° |O^èŒ∞~°OQÍ =∂i# rq`åÅH˜ r=#
*’ºu „Ѩã¨#fl PѨΠã¨ÅǨ ˆHO„^ŒO. WѨÊ\˜H˜ ^•^•Ñ¨Ù 10 "ÕÅ =∞OkH˜ ã¨ÅǨÅ∞ JOkOzOk. rq`åÅx
xÅɡ\Ïì~°∞.
=∞Hõ¯Å =∂~°æ^Œi≈ ˆHO„^ŒO (CHILD GUIDANCE CENTRE) : =∂#ã≤HõOQÍ =∞iÜ«Ú K«^Œ∞=ÙÖ’
XuÎ_Hç ˜ QÆ∞~Ô #· Ñ≤ÅÅ¡ H˜ Pâß*’ºu D =∞Hõ¯Å =∂~°^æ iŒ ≈ Hˆ O„^ŒO. D Hˆ O„^ŒO 8 ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« „áê~°OaèOK«|_çOk.
WÖÏO\˜ Ñ≤Å¡ÅH˜ âßs~°Hõ "åºÜ«∂=∞=Ú, „Ѩ`ÕºHõ Pã¨<åÅ∞, =Ú„^ŒÅ∞, ÃÑ~ÚO\˜OQ∑, „_®~ÚOQ∑, ǨºO_ô„HÍѶπìû
^•fi~å =∞iÜ«Ú `«e¡^ŒO„_»∞ÅH˜ ã¨ÅǨÅ ^•fi~å Ñ≤Å¡ÅÖ’ Q˘Ñ¨Ê =∂~°∞Êx `≥ã¨∞Î#flk.
Ç≤ÏO^Œ∂ r=# nÑ≤Hõ : Ç≤ÏO^Œ∂ ^èŒ~°‡O, Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨O㨯$u, Ç≤ÏO^Œ∂ r=#q^è•#O, r=# Ѩ^ŒÌu, ™ê=∂lHõ
=∂~°∞Ê, <≥·uHõ qÅ∞=Å∞, Wq ã¨=∂[OÖ’xH˜ fã¨∞‰õΩ~å=\ÏxH˜ ѨÙã¨ÎHÍÅ ^•fi~å, LѨ<庙êÅ ^•fi~å "ÕÖÏk
‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡ =∂~°∞Ê fã¨∞H˘x =ã¨∞Î#flk. 1991 #∞O_ç Wk XHõ L^Œº=∞OQÍ #_»∞™ÈÎOk.
Ü≥∂QÆÉèÏ~°u (MIRACLES OF YOGA) : „Ѩu XHõ¯iH˜ Ü≥∂QÍ – J<Õ L^Œº=∞OQÍ ™êQÆ∞`ÀOk.
Ü≥∂QÆÉèÏ~°u, =∂~°∞=¸Å Ñ¨Öˇ¡Å#∞O_ç Ѩ@ì}ÏÅ =~°‰õΩ JO^Œ~°H˜ Ü≥∂QÆ=Å¡ HõeˆQ ÖÏÉèÏÅ#∞ JOkOKåe. ^•xÔH·
„Ѩã¨∞Î`«O Hõ~å‚@Hõ ~åRO "≥Ú`«ÎOÖ’ 14 =∞Ok ¿ã"å„=`«∞Å∞ ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
ɡOQÆ∞à◊¥~°∞Ö’ Ü≥∂QÆN Éèí=<åxfl yi#QÆ~üÖ’ Hõ\Ïì~°∞. JHõ¯_» L^ŒÜ«∞O 5 QÆO@ʼnõΩ JyflǨϟ„`«O`À
„áê~°OÉèí"≥∞ÿ ~å„u 8 QÆO@Å =~°‰õΩ Ü≥∂QÍ <Õ~°Ê|_»∞`«∞Ok. ~ÀA 6 ÉϺKüÅH˜ <Õ~°∞Ê|_»∞`«∞Ok. ~ÀAH˜ 600
=∞OkH˜ÃÑ·QÍ =ã¨∞ÎO\Ï~°∞. Pk"å~°O „Ѩ`ÕºHõ `«~°QÆ`«∞Å∞ Ñ≤Å¡Å H˘~°‰õΩ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ü≥∂QÆ`Àáê@∞ Éèí[#,
„áê}ÏÜ«∂=∞, P@Å∞ ‰õÄ_® fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. WÖÏO\˜q =∞~À ˆHO„^ŒO ѨOK«=\˜ Ü≥∂QÆ ˆHO„^ŒO ¿Ñ~°∞`À ‰õÄ_®
#_»∞™ÈÎOk. D Ü≥∂QÆNH˜ =º=™ê÷Ѩ‰õΩ~åÅ∞QÍ =x`«Hõ¯QÍ~°∞ 25 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ ¿ã"å„=uQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
<≥Öˇ – P"å™êÅ∞ : A Place to Bring Parivasthan - Transformation in the life of
Destitute / Street children. gkè Ñ≤Å¡Ö’¡ ã¨=∞„QÆ =∂~°∞Ê – Ѩi=~°Î# "åi rq`åÖ’¡ fã¨∞H˘x ~å=\ÏxH˜
ɡOQÆ∞à◊¥~°∞Ö’ P~°∞<≥ÖˇÅ∞, "≥∞ÿã¨∂~üÖ’ XHõ\˜, ÉÏQÆ∞ÖòH“\ò =∞iÜ«Ú +≤"≥∞QÍÖ’ XHõ\˜ K˘Ñ¨C# L<åfl~Ú. 2000
ã¨O=`«û~°OÖ’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# D <≥ÖˇÅÖ’¡ „Ѩã¨∞Î`«O 200 =∞OkH˜ ÃÑ·zÅ∞‰õΩ Ñ≤Å¡Å∞ LO@∞<åfl~°∞. "åiH˜K«^Œ∞=Ù,
ã¨O™ê¯~°O, =ã¨u – Éè’[#O – JOkOK«|_»∞`«∞Ok.
<≥Öˇ – ™êfi=ÅO|# : ~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« ¿Ñ^ŒÅ H˘~°‰Ωõ =$uÎ q^Œº ^•fi~å ™êfi=ÅO|# KÕ‰Äõ ~°Û\ÏxH˜
~Ô O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ „H˜`O« „áê~°OÉè"í ∞≥ Oÿ k. WO^Œ∞Ö’ >ËÅiOQ∑, HõOѨӺ@~ü, HÍ~üÃÑO@~ü, P\’"≥∂ɡַ òû <Õ~∞° Ê`«∞<åfl~°∞.
nx`Àáê@∞ ã¨O™ê¯~°O, P~ÀQƺO, Éèí[#Å∞ <ÕiÊOK«|_»∞`«∞<åfl~Ú.

30
Hõ~å‚@Hõ ~åROÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl D „ѨHõÖÏÊÅH˜ J<ÕHõ ã¨fiK«ÛO^Œ ã¨Oã¨÷Å ã¨Ç¨ÏHÍ~°O Åaè™ÈÎOk.
1. ~å„ëÈì`å÷# Ѩi+¨`ü – ɡOQÆ∞à◊¥~°∞
2. ã¨O^茺 ã¨∞QÆO^èŒ – |àϧi
3. J#`« tâ◊√ x"åãπ – ÉˇOQÆ∞à◊¥~°∞
4. ¿ã"å ÉèÏ~°u – =∞OQÆ∞à◊¥~°∞
5. ¿ã"å ™êQÆ~ü – ™êQÆ~°
6. „ѨÉèÏaèx QÆ∞~°∞‰õΩÅO– ǨÏiǨÏ~°Ñ¨Ù~°
7. q[Ü«∞ ᶜO_Õ+¨<£ – "≥∞ÿã¨∂~ü
8. „¿Ñ=∂O[e Z_»∞ºˆH+¨<£ „@ã¨∞ì – ɡOQÆ∞à◊¥~°∞
9. "≥∞ÿ„`ÕÜ«∞ QÆ∞~°∞‰õΩÅO– "≥ÚHõ~ür
10. ã¨~°fi tHΔÍ JaèÜ«∂<£ – (_çáê~üì"≥∞O\ò PѶπ Ѩa¡H± Z_»∞ºˆH+¨<£, QÆ=~°fl"≥∞O\ò PѶπ Hõ~å‚@Hõ, ɡOQÆ∞à◊¥~°∞)
11. ã¨~°ã¨fif tHõΔ} qHÍ㨠ã¨q∞u – c^Œ~ü
12. ¿ã"åÉèÏ~°u „@ãπì – f~°÷e.

31
32
33
34
35