Organizacija “Etno-kult”

Prof. d-r Miodrag Kalendar

Haxi Risti}

- `ivot i delo -

Struga, 2006 godina

Izdava~: Organizacija “Etno-kult”
Naslov: Prof. d-r Miodrag Haxi Risti} - `ivot i delo
Urednik: D-r Rubin Zemon
Redakciski odbor: Olivera Mi{eva, Ana A{talkoska, Nikola Stolev.
Lektor na vovedot i predgovorite: d-r Stojan Risteski

Za izdava~ot: D-r Rubin Zemon

tira`: 15 primeroci

CIP - Katalogizacija vo publikacija

Narodna i Univerzitetska biblioteka “Sv. Kliment Ohridski”
Skopje
929 Haxi Risti} M.K.

Prof. d-r Miodrag Kalendar Haxi Risti}: `ivot i delo/

[urednik Rubin Zemon], - Struga : Etno-kult, 2006 - 2 sv. (460; 480) ; 21 sm

ISBN: 9989-9602-4-0 (t. 1)

ISBN: 9989-9602-5-9 (t. 2)
1. Zemon Rubin

a) Haxi Risti}, Miodrag Kalendar (20. n.)

COBISS.MK-ID 64097802
 V o v e d
Na 9 maj 2006 godina prof. d-r Miodrag (Kalendar) Haxi Risti}, }e slavi 81
godina od negoviot `ivot. Vo negoviot `ivoten vek steknal mnogu iskustva i
pre`iveal mnogu nastani. Preku negoviot `ivot i sudbinata na negovata familija,
mo`e da se vide i tragi~nata istorija i sudbina na makedonskiot narod.
Idejata da se objavi vakvo izdanie se rodi pred nekolku godini vo razgovor
pome|u profesorot d-r Haxi Risti} i urednikot. Celta na izdanieto e na edno
mesto da se soberat i da se objavat dokumentite {to se zna~ajni za `ivotot i
delototo na d-r Haxi Risti}, kako i negovite trudovi, nastapi vo javnosta,
recenzii, promocii itn.
Makedonskata i po{irokata javnost mnogu malku znae ili nedovolno znae
ili, pak, pogre{no znae za nau~nata disciplina etnologija vo Makedonija i na
Makedonija, koja vo drugite zemji, me|u koi i vo sosednite, e edna od bazi~nite
nacionalni humanitrani nauki. Pri~inite za vakvata sostojba vo Makedonija
mo`at da se najdat na pove}e mesta, no sepak edna od glavnite se istorisko-
politi~kite faktori i nivnoto vlijanie vo i okolu Makedonija.
@ivotnata prikazna na Miodrag Haxi Risti} i negovoto poblisko i
po{iroko semejstvo e edna `ivotna tipi~na prikazna za makedonskiot narod.
Istoriskite priliki i nepriliki vo i okolu Makedonija zna~ajno vlijaat i se
preslikuvaat vo `ivotot na negovoto semejstvo, odnosno preku istorijata na
negovoto semejstvo mo`e da se pretstavi i istorijata na Makedonija vo HH vek.
Profesorot Haxi Risti} mnogu ~esto veli, pa duri i go ima objaveno, kako del od
svojata geneologija, deka ,,od se {to e ma{ko vo semejstvo, dosega nikoj ne po~inal
na postela, site se ubieni i se nadevam deka }e se najde nekoj ~esen Makedonec da me
ubie i mene”.
Verojatno, vakvoto `ivotno iskustvo ima svoi posledici i vo negoviot
profesionalen `ivot, koj ostroumno, bez “vlakna za jazikot” smelo i cvrsto, kako
{to i samiot veli “kako {arplaninski pes {to fa}a za vrat, a ne za noga”, se
soo~uva so problemite i vo negoviot profesionalen `ivot, no i vo negovite
nau~ni stavovi za mnogute problematiki.
Tokmu poradi toa i se re{ivme da go izdademe ova delo, koe ima simboli~en
tira`, no koe }e bide raspredeleno vo izbrani mesta za ~uvawe kako svedo{tvo za
edno vreme, za sega{nite i za idnite generacii, koi }e se interesiraat da ja
doznaat i ovaa vistina za Makedonija.
Dokumentite {to se prezentirani ne se sobrani od nekoi arhivi ili
biblioteki, tuku se od li~nata arhiva na d-r Haxi Risti}, koj gi sobiral vo
negoviot `ivot. Me|utoa, nekoi od dokumentite i tekstovite {to se povrzani so
nego ili sozdadeni od nego za vreme na negovata rabota vo Institutot za folkor i
vo Narodniot muzej na grad Skopje, koga bea pobarani od nego, mu be{e ka`ano deka
vo arhivite nema materijali od periodot koga toj rabotel, bidej}i tie is~eznale,
odnosno bile poplaveni od poplavata vo esenta na 1962 godina. Me|utoa, poznato e
deka prostoriite i arhivata na Folklorniot institut bea na III kat vo zgradata nad
kafeanata “Metropol”, odnosno pod Etnolo{koit muzej, dodeka pak prostoriite na
Narodniot muzej na grad Skopje, bea vo zgradata od po{tenskata rabotilnica nad
“Sv. Spas”, odnosno do Mustafa - pa{inata xamija, na vtoriot kat. Za da bide
tragedijata u{te pogolema, nekoi od trudovite, pi{uvanite materijali i
fotografii, mo`at da se naslutat i sretnat vo objaveni trudovi od drugi avtori,
bez pri toa da se navede izvorot.
Od li~nata arhiva se selektirani dokumentite i tektstovite za koi so
profesorot mislevme deka treba da se najdat vo edno vakvo izdanie. Drugite
dokumenti, tekstovi, fotografii, audio i videozapisi }e bidat deponirani vo
Dr`avniot arhiv na Makedonija, no i }e bidat prika`ani na internet veb -
stranica, {to, isto taka, nabrgu }e bide objavena.
Dokumentite i tekstovite vo ova izdanie se vo nivnata izvorna forma. Tie
se podeleni vo nekolku oblasti odnosno poglavja. Vo prvoto poglavje se
prezenitirani biografski dokumenti {to se povrzani so `ivotot na Miodrag
Haxi Risti}, razni odluki, re{enija, dopisi, stavovi i komentari. Narednite
poglavja se dokumneti od negovata rabota vo Institutot za foklor i vo
bibliotekata na Etnolo{kiot zavod pri Filozofskiot fakultet, vo Narodniot
muzej na grad Skopje i @elezni~kiot muzej vo Belgrad. Najgolemoto poglavje se
odnesuva na negovata bibliografija, a posle toa sledat hemoretekata (izvadoci od
pe~at) i zapisi (osvrti) i izvodi od sodr`inite na nekoi knigi {to se pro~itani
od profesorot.
Redakcijata ne gi komentira dokumentite {to se izdadeni, bidej}i saka da mu
ostavi na ~itatelot, sam da izvle~e zaklu~oci od niv. Stavovite {to se iska`ani
vo dokumentite se li~ni stavovi na profesorot d-r Haxi Risti}.
Na krajot bi sakale da mu zablagodarime na Izdava~ot organizacijata “Etno-
kult”, kade {to profesorot Haxi Risti} e ~len na pretsedatelstvoto od
osnovaweto, koja go prifati izdavaweto na ovaa publikacija, za razlika od
neprifa}aweto od strana na Makedonskoto etnolo{ko dru{tvo, koe seu{ten ne
mo`i da gi nadmine li~nite nedorazbirawa i sueti vnatre vo ~lenstvoto,
sprotivno na profesionalnosta i zna~eweto na zvaweto etnolog. Posebna
blagodarnost do kole{kite- etnolozi Olivera Mi{eva i Ana A{talkoska, koi
pedatno i sovesno ja sreduvaa gra|ata i napi{aa soodvetni osvrti za tematskite
poglavja. Golema blagodarnost na Zavodot za za{tita na spomenicite na kulturata
i muzej Ohrid i negoviot direktor g. Jordan Trca, kako i na po~ituvanite kolegi
Jordanka Matova i Goce Angeli~in-@ura, koi nesebi~no i kolegijano ni
ovozmo`ija rabota vo nivnite rabotni prostorii, pri sreduvaweto na materijalot.
Isto taka, golema blagodarnost do Centarot za podr{ka na nevladiniot
organizacii- Struga, koja ni dade del od logisti~ka podr{ka za realizacija na ovoj
proekt.
Ohrid, 05 Mart (Pro~ka) 2006 godina

Urednik
D-r Rubin Zemon
 @ivotniot pat na prof. d-r Miodrag Haxi Risti}

Familijata Haxi Risti} vodi poteklo od mestoto Kalis, dene{na ju`na

Albanija, koi, od poznatite istoriski pri~ini, nekade pri krajot na XVII vek,
migrirale vo etni~kiot predel Pogora vo isto~nite planinski padini na [ara.
Spored ka`uvawata na narodot od 23 sela pome|u Tetovo i Vratnica, \or|ija od
Kalis, bil edinstveniot koj{to od osmanliskite vlasti imal pravo da nosi oru`je
kako pretstavnik na narodot vo organite na vlasta.
Eden od podocne`nite predci bil poznatiot naroden u~itel (daskal) Pano,
koj ostavil poznati tragi vo toga{noto pe~albarstvo {irum Balkanskiot
Poluostrov, no i podaleku, duri do Egipet.
Risto, koj{to bil kalajxija vo Tetovo, bil i golem vernik, pa negova `ivotna
cel bila da go poseti Hristoviot grob vo Erusalim. Vo toa vreme (sredina na XIX
vek), spored ka`uvawata, na axilak vo Erusalim se odelo samo pe{ki. Zabraneto
bilo za odewe da se koristi bilo koe prevozno sredstsvo, nitu, pak, da se java kow.
Taka, Risto kalajxijata patuval 37 dena pe{ki na axilak, i ja dobil titulata
“axija”. Risto i negovata `ena Mitra od Ba~ovci imale 10 deca od koi 4 `enski i 6
ma{ki. Tie vo me|uvreme se preselile vo Skopje.
Eden od sinovite bil \or|i, poznat kako \oko. Poradi poznatite istorisko-
politi~ki pri~ini vo Makedonija pri krajot na XIX vek i po~etokot na XX vek,
\oko zaminuva na pe~alba duri vo SAD, na zapadnite delovi kaj Karpestite
Planini, kade {to raboti vo cementarnicata “Portland” celi 9 godini. Koga se
vratil vo Makedonija, povtorno odi pove}e pati na sezonska pe~alba vo Vla{ko.
Vo 1914 se o`enal za Miqa od Toporkovci, po poteklo od Tetovo, preseleni vo
Skopje. Vo nivniot brak se rodile decata: Branko, Pavlina, Kosta, Natalija,
Miodrag (Mi{o) i Qubi{a. \oko i Miqa Haxi Risti}i imale svoja furna, podocna
nivnata rabota prerasnuva so 5 furni i imale orta~ki eden mlin nare~en “Kosovo”,
prvo na voda, a podocna na struja.
Eden od bra}ata na \oko e Spiro Haxi Risti}, koj zavr{il u~ili{te vo
[vajcarija i vo Bagdad. Vo Otomanskiot Uriet (Parlamentot) bil eden od
politi~kite sorabotnici. Po podelbata na Makedonija vo 1913 godina i posle
Prvata svetska vojna, Spiro Haxi Risti} vo dva mandata e izbran za gradona~lanik
na Skopje, a potoa i za pratenik i senator vo parlamentot i Senatot na Kralstvoto
Jugoslavija kako aktivist na radikalnata stranka. Vo politi~kite presmetki vo
1938 godina Spiro Haxi Risti} e ubien na ulica so revolver od doselenik od
Srbija Mladen Joci}.
Od {irokata familija Toporkovci edna od tetkite na Miqa, majkata na
profesorot Haxi Risti}, e i Ana oma`ena za Nikola Bunev, koi imale dva sina i
~etiri }erki. Edna od }erkite e Mara. Makedonskata tragedija na podelbi, spored
interesite na golemite sili od ovoj period najdobro mo`e da se opi{e preku
semejstvoto Bunevi, vo koe edniot sin, Boris, stanuva bugarski politi~ar i go
dostignuva rangot na generalen sekretar na VMRO, a drugiot sin, Lazo, stanuva
kapetan na kralskata vojska na Jugoslavija. ]erkata Mara, ma`ena za bugarski
oficer za vreme na Prvata svetska vojna, bezdetna, se razveduva i `ivee vo Sofija.
Lo{ata politika na golemosrpskata vlast kon makedonskoto naselenie, osobeno od
na~alnikot na policiskata bezbednost Velimir Preli}, be{e pri~ina VMRO vo
Sofija da donese odluka toj da bide likvidiran. Za izvr{itel na odlukata, so
`drebka, bil odreden Boris Bunev. Mara Buneva, ponesena od narodna pesna
“Sestra kani brata na ve~era”, mu veli na Boris deka taa }e ja zemi krvninata,
bidej}i nema porod i ne planira da ima, a Boris treba da gradi svoe semejstvo. Mara
se doseluva vo Skopje i `ivee vo ku}ata na svoite rodnini Miqa i \oko Haxi
Risti}, bez da im ka`e za nejzinata misija. Preku sestrata na \oko, Mara Haxi
Risti}, nastavni~ka vo `enskoto stru~no u~ili{te, Mara Buneva se zapoznava so
Velimir Preli}, so kogo se zbli`uva i Preli} steknuva doverba kaj nea. Me|utoa,
vo januar 1928 godina, na kejot od desnata strana na Vardar, Mara Buneva so pi{tol
puka i go ubiva Preli}a. Sebe se ranuva, se napiva otrov i vo bolnica po~inuva, bez
da í se znae kade í e grobot. Ovoj nastan vo semejstvoto na \oko i Miqa Haxi
Risti} doneslo mnogu nepriliki, duri zakani za likvidacija, no, otkako se
vospostavilo deka tie nemale nikakva vrska so atentatot, bile po{tedeni.
Me|utoa, podocna za vreme na okupacijata na Makedonija vo Vtorata svetska vojna,
ovoj nastan i smestuvaweto na Mara Buneva vo ku}ata na \oko i Miqa Haxi Risti},
}e go spasi semejstvoto od internacija vo Srbija, od strana na bugarskite vlasti.

***
Miodrag (Mi{o) Haxi Risti} e roden na 9 maj 1925 godina vo Skopje, vo
poznatoto “Maxar Maalo”. Osnovno u~ili{te i petti klas gimnazija u~i vo Skopje.
Kako napreden mladinec, koj ne bil ~len na Srpski klub ni na Qoti}evci
“zbora{i”, stanal ~len na mladinskata komunisti~ka organizacija - SKOJ. Kon
krajot na noemvri 1941 godina, vo furnata na \oko doa|aat i `elezni~ari, koi
patuvaat so vozovite pome|u Skopje i Ni{ i prenesuvaat nekakvi dokumenti
(propaganden materijal) so komunisti~ka sodr`ina. Preku eden od rabotnicite vo
pekarata se raska`uvalo deka e faten nekoj visok partiski rakovoditel
Makedonec i deka prestoi provala i hajka na komunistite. Grupata na mladinci
begaat preku toga{nite okupacioni granici vo Tetovo, patuvaj}i so maloto vov~e
do Radu{a, a od tamu zaedno so drugite beganci, me|u koi i Everi, begaat me|u
Le{ok i Varvara. Od Tetovo zaedno so golemiot komunisti~ki aktivist
Aleksandar Radosavqevi}- Cale se prefrluvaat do Elbasan, so niv bil i nekoj
u~itel Tomo. Tamu ostanal do mart 1942 godina, koga se vra}a vo Skopje i preku
negoviot rodnina Boris Bunev se obidel da se zapi{uva vo gimnazijata vo Sofija.
Me|utoa, kako komunisti~ki activist, ne bil primen i se vra}a vo Skopje, kade
raboti vo furnata na tatkoto \oko i “hlebarskoto zdru`enie”, do septemvri 1943,
koga zapo~nuvaat bombradirawata na Skopje od strana na amerikanskite
bombarderi. Vo januari 1944 godina edna bomba padnala vo ku}ata na “Kara-Dag
Maalo”, kade {to bile ~lenovite od semejstvoto: strikoto Milan, bratot Qubi{a
i trojca sosedi. Po zakopot na strikoto i bratot, Mi{o Haxi Risti}, na pove}e
navrati, se obiduva so grupa mladinci da odi partizan. Uspeva kone~no da im se
priklu~i na partizanskite odredi vo septemvri 1944, pred kapitulacijata na
Bugarija. Vedna{ e ispraten na prviot partizanski intendanski oficerski kurs vo
s. Lisi~e, Vele{ko. Po zavr{uvawe na kursot, ispraten e za intendant vo
bolnicata vo Gorno Vranovci, vo sedi{teto na Glavniot {tab na NOV i POM.
Po osloboduvaweto na Veles, a podocna i na Skopje, bolnicata ja preseluva
prvo vo Veles, a potoa vo Skopje. So zgolemuvaweto na oslobodenata teritorija i
so razvojot na borbite za kone~no osloboduvawe na Jugoslavija, se zgolemuvaa i
nadle`nostite na Mi{o Haxi Risti} so sanitetskoto oddelenie na V jugoslovenska
armija. Taka stigna do bolnicata-odmorali{teto vo Ohrid i po odlukata za
demobilizacija i dovr{uvawe na obrazovanieto na krajot na 1945 be{e
demobiliziran.
Po zavr{uvaweto na gimnazijata vo dr`avnata realna gimnazija “Cvetan
Dimov” (podocna “Josip Broz Tito”), se zapi{uva na Elektro-tehni~kiot fakultet
vo Belgrad. Me|utoa, na 4 fevruari 1949 godina vo Skopje, od strana na eden
“mentalno poremeten” Arnautin e ubien tatkoto \oko Haxi Risti}. Mi{o se vra}a
vo Skopje da prodol`i so studiraweto na tehni~kite nauki. Me|utoa, od strana
vlastite, poto~no od strana na Krste Crvenkoski, i “planskite studii”, ne mu be{e
dozvoleno da prodlo`i so tehni~kite nauki, tuku be{e odreden da studira
etnologija, so koi studii rakovode{e prof. Branislav Rusi}. Za vreme na studiite
se vrabotuva i vo Etnolo{kiot zavod, pri Filozofskiot fakultet i Folklorniot
Institut na NR Makedonija, prvo vo oddelot za naroden jazik i kni`evnost so
{efot Krum To{ev, a podocna, po odvojuvaweto na ovoj oddel vo Institut za
makedonski jazik “Krste Misirkov”, vo oddelot za naroden `ivot i obi~ai.
Vo 1950 godina Haxi Risti} se `eni so Jelica Neranxi}, so koja gra|anski
brak sklu~i vo Belgrad, a crkoven vo privatniot stan vo Skopje od strana paroh
Mihajlo, podocne`niot arhiepiskop na Makedonskata Pravoslavna Crkva. Za ovoj
sklu~en crkoven brak i podocna kr{tevaweto na sinot Nikola, Haxi Risti} ima{e
politi~ki reperkusii od strana na vlasta.
Vo Folklorniot Institut raboti od 1951 do 1955 godina, a potoa e izbran za
direktor na Narodniot muzej na grad Skopje, kade {to go rakovodi i oddelot za
etnologija i NOB, od 1955 godina.
Na 29 maj 1956 diplomira na Filozofskiot fakultet, grupa etnologija, na
tema “Valavicite vo Podgora-Dolen Polog”.
Vo 1957 godina e nazna~en i za honoraren kni`ni~ar vo bibliotekata na
Etnolo{kiot zavod. Na 23 fevruari 1957 godina podnesuva i prijava za doktorski
studii i odbrana na doktorska teza na tema: “Valavi~arstvoto vo Makedonija i vo
sosednite oblasti”.
Rabotata kako direktor na Narodniot muzej na grad Skopje ja posvetil na
zbogatuvawe na muzejskata zbirka so etnolo{ki eksponati, kako i obrabotka i
sistematizacija na eksponatite. Istovremeno se prevzemeni aktivnosti za
dokumenatirawe na aktivnostite na skopskite partizanski odredi vo NOV. Edna od
prelomnite slu~ki vo ovaa institicija bila potrebata za pretstavuvawe na
kulturnoto bogatstvo na Makedonija vo Brisel. Bila donesena politi~ka odluka da
se simne originalnata freska “Upokoenie Bogorodi~no” od crkvata Sv.
Pantelejmon vo Gorno Nerezi i tamu taa da se izlo`i. Na vakvata odluka se
sprotistavi direktorot na muzejot Miodrag Haxi Risti}, za {to sleduvaa
reperkusii od razli~ni vidovi, sî do negovo razre{uvawe od funkcijata.
Po razre{uvaweto od funkcijata direktor na Narodniot muzej na grad
Skopje vo 1960 godina, se preseluva vo Belgrad po pokana na Svetozar Vukmanovi}-
Tempo i raboti vo Sojuzot na Sindikatite na muzejskite dru{tva na Jugoslavija.
Tuka raboti 3 meseci, a pri krajot na 1960 godina e izbran za kustos vo
@elezni~kiot muzej na J@ vo Beograd, na koj podocna stanuva upravnik i direktor.
Za vreme na slu`buvaweto vo @elezni~ki muzej gi prodol`uva negovite
postdiplomski studii i istra`uvawa za doktorskata disertacija, koja ja raboti i
brani na Filozofskiot fakultet, a podocna na Prirodno-matemati~kiot fakultet
(PMF) vo Skopje. Novoto rabotno mesto mu pomognalo da istra`uva, za temata na
negovata disertacija i nadvor od Jugoslavija, {irum Evropa, so {to go zbogatil
negoviot doktorski trud. Vo komisijata za odbrana na disertacijata, bea izbrani,
vo toa vreme, najemitnenite etnolozi vo Jugoslavija: d-r Branislav Rusi} od
Univrezitetot vo Skopje, d-r Mirko Bajraktarevi} od univerzitetot vo Belgrad, i
d-r Branimir Bratani} od Univerzitetot vo Zagreb. Komisijata ja oceni
doktorskata rabota kako uspe{na i mu ja predlo`i na Nastavni~kiot sovet na
PMF vo Skopje na javna odbrana, na 4 dekemvri 1965. Disertacijata javno se
odbrani na den 29 dekemvri 1965 godina, so {to Miodrag Haxi Risti}, stana doktor
po etnolo{ki nauki. Treba da se naglasi deka za istra`uvawata i pi{uvaweto na
doktorskata rabota, Haxi Risti} ne dobil nikakva pomo{, nitu finansiska nitu
logisti~ka od dr`avnite institucii, nitu pak poedinci, za {to nikomu ne mu bil
dol`en.
Za vreme na rabotewe vo @elezni~ki muzej d-r Haxi Risti} so sovremeni
metodi i muzeolo{ki znaewa vo toa vreme ja sreduva{e muzejskata gra|a i postavka,
arhivot, kako i bibliotekata na Jugoslovenskite @eleznici (J@). Organiziral
preku 80 izlo`bi vo zemjata i stranstvo, brojka {to e te{ko dosti`na za
muzejskite rabotnici vo svetot.
Vo negovite ~esti patuvawa po stranskite muzei, na mnogu pati ja
zabele`uval nepravilnata prezentacija na Makedonija i makedonskite kulturni
vrednosti. Za eden takov primer, ni go raska`uva{e d-r Miodrag Haxi Risti}, e vo
muzejot “Narodite na svetot” vo Leningrad (dene{en Sankt Petersburg), kade {to
edna `enska nosija od Debarskata @upa, bila pretstavena vo posebna vitrina so
natpis “Narodna nosija od zapadna Bugarija”. Za toa toj napi{al protest vo knigata
za vpe~atoci. Na toa reagiral toga{niot amabasador na SFR Jugoslavija vo Moskva
Lazar Mojsov, so komentar: “[to ti treba vakov skandal?”. Za toj slu~aj bil
povikan i na soslu{uvawe vo Vtorata uprava na Sojuznoto Ministerstvoto za
vnatre{ni raboti na Jugoslavija.
Za proslavata “100-godini makedonski `eleznici” direktorot na Institutot
za nacionalna istorija, Quben Lape, na sostanokot na organizacionot odbor na
direkcijata na M@, izjavil deka INI raspolaga samo so 5 dokumenti za
makedonskite `eleznici i deka nema {to da se objavi. Na ova d-r Haxi Risti} se
nafatil deka toj li~no so li~ni sredstva }e donese 5555 dokumenti, samo ako se
raboti na toa, i da se barat dokumentite po stranskite arhivi, po~nuvaj}i od
Solun, preku Carigrad, Sofija, Budimpe{ta, Viena do Vizbaden. Ovaa vetuvawe d-r
Haxi Risti}, so li~na sredstva i so dolga i makotrpna rabota, ja ostvaril i
rezultatite mo`at da se vidat preku izlo`bata, katalog, dokumentarnite filmovi
i knigata “Istorija na Makedonskite `eleznici”, kade {to d-r Haxi Risti} e eden
od avtorite i urednik.
Sli~na zada~a na d-r Haxi Risti} mu e postavena od strana na direktorot na
J@ da napi{e monografija “Tito i `elezni~arite”, so nalog da napi{e deka Josip
Broz Tito sakal da bide `elezni~ar. Vo peridot po Titovata smrt, kultot kon
Tito, se doka`uva{e na razni racionalni i neracionalni na~ini, pa se sakalo da se
prika`e deka Tito bil blizok so site op{tetstveni strukturi i grupa na lu|e.
Me|utoa, ne postoel nikakov dokument deka Tito sakal da bide `elezni~ar i d-r
Haxi Risti} ne mo`el da napi{e takvo tvrdewe. Poradi toa toj bil predvremeno
penzioniran na 58-godi{na vozrast, kako i isklu~en od SKJ i od Sojuzot na
sindikatite, “po sopstveno barawe”, kako {to nalagale toga{nite nepi{ani
pravila za isklu~uvawe. Vo raspraviite i zakanite od strana na Ante Ra{tegorac,
eden od porane{nite komesari na zloglasniot Goli Otok, Haxi Risti} vo
policiskata stanica Stari Grad, go predade li~niot revolver, za da ne napravi
nepromislen gest, a po penzioniraweto si go povle~e oru`jeto.
Vo sredinata na 80-tite godini na HH vek se rodi inicijativata za povtorno
otvarawe na etnolo{kite studii vo Skopje, za {to d-r Haxi Risti} be{e povikan
za profesor. Za `al toga{nite uslovi nalagaa vakvite studii na po~etok da bidat
samo za III i IV godina pri katedrata za geografija, na PMF, a podocna da bidat 4-
godi{ni studii, no kako Zavod za etnologija, pri Institutot za geografija.
Najblago re~eno, ne~ove~kite odnosi i nestru~nosta vo Institutot za geografija,
omalova`uvaweto i namerite za vlijanie na nekompetentite kadri vo nastavnata
programa i za studiite po etnologija, pridonese prof. d-r Haxi Risti}, po 4 godini
da se povle}e od profesor na studiite po etnologija na PMF.
Po vra}aweto vo Skopje, prof. d-r Haxi Risti} e dosta aktiven vo
op{testveniot `ivot, osobeno vo Zdru`enieto na etnolozite na Makedonija i vo
Sojuzot na borcite na Skopje, kade be{e pretsedatel na sekcijata vo dva mandata.
Od strana na Zavodot za za{tita na spomencite na kulturata i Muzej-Ohrid,
be{e povikan programski da ja uredi i realizira etnolo{kata postavka {to be{e
planirana vo obnovenata “Ku}a na Robevci”. Za `al, od ~udni i stupidni pri~ini,
objektot koj{to edinstveno mo`e da bidi samo etnolo{ka postavka, stana
arheolo{ka, a za takva postavka mo`e da poslu`i bilo koj objekt.
Ne{to sli~na intriga, ovoj pat li~na, e slu~ena vo 1994 i 1995 godina, koga
prof. d-r Haxi Risti}, so negovo zalagawe i negova ideja, uspea da vospostavi
sorabotka so organizacijata “^uvari za zemjata” (Earthwatch) od San Francisko, za
proekt za pretstavuvawe na kulturnite vrednosti na Makedonija, vo sorabotka so
Republi~kiot zavod za za{tita na spomenicite na kulturata. Od strana na
finansierot “^uvari na zemjata” od San Francisko, SAD, prof. d-r Haxi Risti},
be{e nazna~en za rakovoditel na proektot. Me|utoa, po edna godina rabota,
ednostrano i samoinicijativno, d-r Haxi Risti}, e otfrlen od proektot od strana
na RZZSK na Makedonija. Tragedijata da ne bide samo li~na, tuku i op{ta, dovolen
e faktot {to do den-dene{en, posle 10 godini, nema nikakov rezultat od novite
koordinatori na proektot, nitu pak se slu{a bilo kakva informacija do kade e
rabotata so ovoj proekt.
Po vra}aweto od Belgrad, edna od glavnite i najuspe{nite istra`uvawa na
prof. d-r Haxi Risti}, e na problematikata Balkanskite Egip}ani. Na ovaa tema e
eden od postavuva~ite na temelite na nau~nata teza za doa|aweto i postoeweto na
populacija od Egipet na Balkanot.
Prof. d-r Miograd Haxi Risti} ima objaveno pove}e desetici statii i
intervjua vo pe~atot, nastapuval na pove}e radio i TV emisii, so {to ja afirmiral
naukata etnologija so negovoto moto “Narod bez obi~ai i tradicii, nema minato, a
narod bez minato nema idnina”. Vo negoviot fond vo Arhivot na Makedonija,
mo`at da se najdat snimenite materijali, na audio i video kaseti, kako i mnogute
negativi slikani so negovite kvalitetni fotoaparati, niz svetot.
Kako eden od najgolemite uspesi na d-r Haxi Risti}, toj go smeta
educiraweto i na nekoj na na~in da vlijae vo `ivotot na 5 etnolozi koi{to denes
se doktori po etnolo{ki nauki, odnosno mo`i da gi nare~e negovi studenti,
asistenti, pa i “duhovni sinovi”, naslednici so koi mo`i da se gordee: d-r Vesna
Petreska, d-r Mirjana Mir~eska, d-r Qup~o Nedelkov, d-r Zoran~no Malinov i d-r
Rubin Zemon.
Vo 2000 godina na profesorot Haxi Risti} mu se slu~uva soobra}ajna
nezgoda, poto~na edna kola so nepoznati tablici, a so toa i izvr{iteli, go udira od
pozadi, i profesorot pa|a na glava. Vo ~udni okolnosti medicinskata
dokumentacija od negovoto prevzemawe od strana na slu`bata za hitna pomo{,
is~ezna, so {to se izgubi mo`nosta da se podnese krivi~na prijava i gonewe protiv
nepoznat storitel. Od ovaa “soobra}ajka” na profesorot mu se o{tetuva vidot za
99%, taka da ja izgubi sposobnosta da ~ita i pi{uva samostojno, a so toa i negovata
tvore~ka rabota poleka zgasnuva, i pokraj prevzemenite 3 laserski operacii na
o~ite, edna vo Sofija i dve vo Novi Sad. Na den 1 noemvri 2005 godina negoviot
sin Nikola po~ina vo San Francisko, SAD, od te{ka bolest, taka da kako direktni
potomci na profesorot Haxi Risti} se vnucite Pirs Rajt i Elizabeta, koi `iveat
vo San Francisko, SAD so nivnata majka Lori. Denes site delovni dejnosti gi
vr{i preku negoviot vnuk/sestri~nik Nikola Stolev, koj e opolnomo{en da deluva
na negovo ime.
@ivotniot ideal i misija na prof. d-r Miograd Haxi Risti}, bile i e,
zapostavenata nauka od op{testvenite i politi~kite faktori i od nerazbirlivi i
prerazbirlivi pri~ini, etnologijata, da go dobie svoeto pravo i zaslu`eno
mesto na{ata dr`ava.
 PREDGOVOR
za ostavinata na d-r Miodrag Haxi Risti} od negovata rabota vo Institutot za
Folklor Marko Cepenkov - Skopje od 1951 do 1955 godina

D-r Miodrag Haxi Risti} rabotel vo Institutot za folklor od 1951 do 1952

godina kako honoraren slu`benik i od 1952 do 1955 godina kako redovno vraboten
slu`benik- asistent, a vo isto vreme bil i vonreden student na Filozofskiot
fakultet na studiite po etnologija. Vo tekot na ovoj period bil anga`iran kako
asistent vo Oddelot za narodna kni`evnost (koj podocna se oddeli kako poseben
Instutut za makedonski jazik) i Oddelot za naroden `ivot i obi~ai.
Najgolemiot del od ostavinata ja so~inuvaat: godi{ni i trimese~ni
izve{tai za negovata rabota vo Institutot, re{enija i slu`beni bele{ki od
Institutot za odobreni terenski istra`uvawa i izve{tai izgotvuvani posle sekoe
realizirano terensko istra`uvawe. Ovie dokumenti detalno gi obrazlo`uvaat
terenskite aktivnosti vo ramkite na Institutot na d-r Miodrag Haxi Risti} i
negovite sorabotnici na razli~ni mesta niz Makedonija: Polog (Gorni, Dolni i
Podgora), Berovo, Skopska Crna Gora, Ov~e Pole, Kriva Palanka, Osogovija,
Kratovo, Zletovo, Kumanovo, @eleznik, Prilep, Kru{evo, Bitola, Ohrid, Sveti
Nikole, Ko~ani, Vinica, [tip, Radovi{, Strumica, Ki~evija, Debarsko Pole i
Debarska @upa, Gevgeliska i Dojranska okolija itn. Nekoi od navedenite mesta gi
posetil pove}epati, a rabotel i kako pridru`nik asistent na stranski
istra`uva~i vo Makedonija, kako {to se amerikanskite istra`uva~i profesorite
od Hardard univerzitetot Lord, Land i Robert Teri, kako i germanskite
istra`uva~i Ernest Arnt i Verner Behman, koi snimaat dokumentaren film.
Vo ovoj period od negovata rabota d-r Miodrag Haxi Risti} istra`uval temi
od narodnata kni`evnost na razli~ni etni~ki zaednici vo Makedonija; temi od
"naroden `ivot i obi~ai", osobeno `ivoten ciklus ili obredi na premin; temi od
materijalna kultura, osobeno za napravite na voden pogon, valavi~arstvoto itn.
Sorabotuval i so drugite oddeli na Institutot, se zanimaval so snimawe i
obu~uvawe na vrabotenite za snimawe na magnetofon, fotografirawe,
de{ifrirawe, bibliografirawe na objavenite narodni pesni; podreduvawe,
zaveduvawe, numerirawe, kako i nabavka na knigi za bibliotekata na Institutot;
nabavka na elektri~ni i tehni~ki materijali za potrebite na Institutot;
podgotovka na fotolaboratorija itn. Me|u dokumentite se sre}ava i izgotven
godi{en plan na rabota od Oddelot za narodni obi~ai i igri, koj sodr`i planirani
godi{ni aktivnosti, terenski istra`uvawa i sreduvawe na sobranite materijali,
ponudeni temi na istra`uvawe, potreben tehni~ki materijal i potreben buxet. Od
korespodencijata se sre}avaat i dve molbi do Institutot za neplateno otsutvo
zaradi podgotvuvawe na dipolomskiot ispit, kako i del od korespodencijata me|u d-
r Miodrag Haxi Risti} i direktorot na Institutot za folklor {to se odnesuva na
sreduvawe na terenskite materijali posle prestanokot na rabota na d-r Miodrag
Haxi Risti} vo Intitutot.
 PREDGOVOR
za ostavinata na d-r Miodrag Haxi Risti} od negovata rabota vo Gradski Muzej Skopje

D-r Miodrag Haxi Risti} e izbran za direktor na Narodniot muzej na skopska okolija na
01. dekemvri 1955 godina. Pokraj ovaa funkcija, vo muzejot rabotel i kako kustos i rakovoditel na
etnolo{kiot oddel.
Ostavinata od ovoj period vo negovata kariera sodr`i: Molba za konkurirawe na objaveniot
konkurs za direktor na gradskiot muzej, koja sodr`i i negova biografija; zaklu~ok od Narodniot
odbor na Skopska okolija za nazna~uvawe na Miodrag Haxi Risti} za direktor na Naroden muzej
na skopska okolija; molba za prenazna~uvawe vo novo zvawe; `alba protiv re{enieto spored koe
e unapreden vo pripravnik-kustos i `alba za revizija na re{enieto, odnosno barawe za dobivawe
zvawe- kustos so stru~en ispit. Vo 1958 godina dobiva re{enie kako upravnik na Narodniot
Muzej i zvawe - kustos i platna grupa. Me|u dokumentite se sre}ava i edno re{enie so koe se
odobruva plateno otsustvo od 2 meseci zaradi rabota na doktorskata disertacija. Vo prigovorot na
zapisnikot, odnosno re{enieto za izvr{enata revizija na finansiskata i materijalnata rabota vo
Narodniot muzej na grad Skopje se protestira protiv re{enieto za revizija i se obrazlo`uvaat
spornite to~ki {to se odnesuvaat na patni tro{oci za kongresi, sobranija i sovetuvawa na
vrabotenite, kako i razli~ni rabotni aktivnosti vo ramkite na muzejot.
So potvrdata od 29. fevruari 1960 godina d-r Miodrag Haxi Risti} e prezemen od
Narodniot muzej na grad Skopje na barawe od Sojuzot na muzejskite rabotnici na Jugoslavija pri
CV na Sojuz na Sindikati na Jugoslavija.
 Предговор
За ostavninata na d-r Miodrag Haxi Risti} od negovata rabota vo
Железнички музеј

Од својот работен век od 55 godini проф. d-р Миодраг Хаџи Ристиќ дваесет и три
години ги поминува во Железничкиот музеј во Белград, од 1960 до 1983 година. Во делот
за Железничкиот музеј се наоѓаат повеќе лични документи: решение за неговото
вработување како кустос во Железничкиот музеј по негова желба во 1960 г., за неговото
напредување во работата, решение за неговото преминување во Секторот за печат и
пропаганда во 1961 г., решение за заменувањето на управникот на Железничкиот музеј
1965 г., молба за конкурирање и решение за неговиот избор за управник или директор на
Железничкиот музеј, Заводot за новинско-издавачка и пропагандна дејност 1968 г. Има
документи за негово наградување од музејот за добро извршените задачи vo 1979 и 1983
г., писмо до Железничката {тедно kредитна zадруга од 1970 г., преставка до Основната
организација на СК Заводот, преставка до Советот на Заводот, писма до Милош
Константинов и до Етнолошкиот mузеј во Скопје. Постои и изјава до Комисијата на ОК
СКС Савски Венац во врска со Никодија Пауновиќ. Во 1983 г. поднесува барање за
предвремено пензионирање, кое му е прифатено и одобрено и во 1984 г. оди во
предвремена пензија. Железничкиот музеј му праќа благодарница за работата во оваа
организација во 2000 г.
Што се однесува до неговата дејност и ангажмани постојат документи за соработка
со железничките училишта на мрежите на ЈЖ, изработени потсетници за историјата на
Jугословенските железници и за револуционерното минато на железничарите на
Југославија, за учеството во работата на 17-тата комисија на Меѓународниот музејски
комитет ICOM во Будимпешта и извештај за престојот во Будимпешта. Од изложбената
дејност се истакнуваат тематската изложба во реконструираниот оклопен воз на
Врховниот {таб на НОВ и ПО во Ужице 1961г.; I и II изложба на сликари железничари во
1963 и 1965 г. во Белград и во Нови Сад ( насловни страни од каталозите ), потоа I и II
меѓуклупска изложба на фотографии во Фото-клубот „ Железничар“ во Белград vo 1964 и
vo 1965 г. ( насловни страниci од каталозите ), IX меѓународна ликовна изложба на
железничарите во Белград 1969 г. ( има насловна странica од каталогот ). Во истата
година реализира и изложба по повод 50- години na КПЈ и железничарите на Југославија
од која има каталог, а во 1973 г., во соработка со ЖТП Скопје, во Музејот на град Скопје
приготвува изложба „ 100 години железници во Македонија“ за која има каталог, ЖНОВ
1941- 1945 – изложба од 1978 г., која освен во Белград патува, и во Бар, Ниш, Приштина и
Скопје и изложбата Партизанските железници на Југославија која исто така патува, во
Гдаwск, Прага, Москва, Будимпешта – има каталог на англиски јазик издаден во Гдањск
vo 1979 г., насловна странica од каталогот на полски јазик vo 1977 г. во Прага и каталог на
српско – хрватски јазик. Има и каталог од постојаната постановка во Железничкиот музеј
во Белград. Во овие изложби се јавува како автор, изготвувач на каталози и фотографии.
Во делот за Железничкиот музеј се наоѓаат и повеќе необјавени текстови за
различни теми, како: за борбата на железничарите во Романија, првата железница на
територијата на Бугарија, за железничките несреќи, за одликувањата на железничарите,
предлог за илустрирана монографија за железниците во Македонија, за музеолошките
помошни средства во Железничкиот музеј во Белград, предлог научен проект „ Изградбата
и придонесот на железницата во Македонија на развитокот на Скопје“, за јубилеите на
Македонските железници, писмо до директорот на Македонски Железници и резиме –
“Железниците во Македонија некогаш и денес”. Овие текстови се работени во периодот од
1963 - 1998 г. Тука има и дел од дискусијата на Првото собрание на друштвото на
конзерватори на Србија, текст на германски јазик „ EISENBANSMUSEUM DER
JUGOSLAVISCHEN EISENBAHNEN JZ IN BEOGRAD “ – За Железничкиот музеј во
Белград од 1966 г., како и Словото {to го одржал на погребот на проф. др. Бранислав
Русиќ во 1971 г.
Како вработен во секторот за печат и пропаганда објавува многу статии во повеќе
весници. Во овој дел се прикажани статии објавени во „ Железничке новине“ од 1963 -
1976 г. на теми: за Денот на востанието на народот на Македонија; за пругата Гостивар-
Кичево, за пругата Белград - Бар, за 15-ти април - Денот на железничарите; за
Железничкиот музеј во Белград во низот на јубилеи; за јубилејот на Сообраќајниот музеј
во Будимпешта, осврт кон изложбата на железнички плакати и за изложбата „ Како
некогаш се патувало“, која гостувала од Прага во Белград. На темите: “Pрва железничка
пруга во Македонија”, „ Дали сте биле во музејот на ЈЖ? “, “Nескршливите железничари”
и осврт кон изложбата „ Железнице и железничари у НОБ-у “ во Јајце објавува статии во
„Сигнали “- Краљево, 1963-1965 г. Во списанието „ Пруга “ објавува написи за празникот
на железничарите, за 50 - годишниот јубилеј на железницата и за новото лице на
Железничкиот музеј. Во словенечкото гласило на љубителите на железницата „ Mali Tir“
од Љубљана во 1971 г. објавува две статии: за Железничкиот музеј во Белград и за
Железничкиот музеј и заштитата на спомениците. Во „ Железничар“ објавува текст „
Железничкиот музеј од Белград ја претставува изложбата „50 години КПЈ и железничарите
во Југославија““, во годишњакот на град Белград објавува напис IN MEMORIAM за
Драгољуб С. Јанковиќ - иницијаторот за основање на Железничкиот музеј и негов прв
управник. Во „ Комунист “ пишува за штрајкот на железничарите како значаен датум во
историјата, во ГСП за музејот на подземната железница во Будимпешта, а во „
Железнице“ за преуредувањето на Железничкиот музеј во Белград. Овие статии се
објавени во периодот од 1969- 1975 г. Објавен му е и еден текст за Железничкиот музеј во
Белград во полскоto списание „ KRONIKA “ за историја на науката и техниката на полски
јазик во 1959 г. Во „ ZBORNIK `82 “ од Музејот на работничкото и НО движење за
Славонија и Барања од Славонски Брод му е објавен труд на тема „ Локомотиве и кола
партизанских железница Славоније 1941- 1945 “. Сите овие написи се наоѓаат во овoј дел
посветен на Железничкиот музеј.
Во периодот од 1966 do 1971 г., во соработка со РТБ, има изготвено прашања и
одговори за РТБ на интересни и популарни теми: “Која железничка станица во светот има
најголем број колосеци?”, “Кој ја пронашол и од кога се употребува колата за спиење?”,
“Какви и колку долги се железничките пруги во Југославија?”, “Кога и каде е изграден
првиот железнички тунел?”, “Кога и каде е поставена првата пруга?”, “Кој ја пронашол и ја
применил првата железничка возна карта?”.
 Predgovor za Bibliografijata na Prof. d-r Miodrag Haxi Risti}

Vo svojot bogat raboten vek profesor d-r Miodrag Haxi Risti} ima
sozdadeno pove}e trudovi, {to se objaveni vo pove}e razni stru~ni izdanija i
spisanija, no i eden mnogu golem del {to dosega ne se objaveni. Vo delot {to sledi
se pretstaveni trudovite {to profesorot Haxi Risti} gi ima so~uvano vo negoviot
fond pove}eto kako neobjaveni rakopisi, no delumno ima i objaveni, kako i se
pretstaveni bibliografskite edinici, vo koi{to mo`at da se najdat nekoi
trudovi.
Bibliografijata e pretstavena po hronolo{ki redosled, i pokraj toa {to
taa mo`e da se podeli vo pove}e tematski celini.
Од областа на материјалната култура содржани се следните необјавени текстови:
“Динки во Блатец – Кочанско” од 1953 г., “Прилог за женските народни носии – Типови
женски кошули” од 1953 г., “Динки во село Богомила на река Бабуна” од 1954 г.,
“Грнчарството во Македонија” од 1958 г., “Народна носија во Скопска Блатија” од 1959 г.,
“Матерiјлна култура I – Занаетчиство” од 1987 г., “Предлог за реализацијата на изложбата
на Текстилниот музеј на волнарскиот комбинат „ Тетекс “ во Тетово” од 1988 г., plan za
pi{uvawe na trud od 1989 godina so naslov: "Selski i gradski nakit vo Makedonija kaj
Makedoncite i narodite i malcinstvata vo Makedonija." Vo 1992 godina se izdadeni trudovite:
"Ribarstvo i ribolov vo Polog" i “Rabu{ite vo Makedonija” vo Zbornikot Etnologija - izdanie na
Muzejot na Makedonija; Trudot od 1994 godina: "Valavi~arstvoto vo Makedonija i sosednite
oblasti od Balkanskiot Poluostrov”, {to e del od diseracijata na d-r Haxi Risti}, e tekst namenet
za proektot so organizacijata “^uvari na Zemjata” (Earthwatch) - San Francisko, SAD, kako
{to e i trudot “Nakit i nosii”. Za `al, od red nezrabirlivi ili prerazbirlivi pri~ini, kako {to
napomenavme vo biografskiot del, ovie dva truda se isfrlija od proektot, ~ij avtor i nositel na
proektot be{e d-r Haxi Risti}, otkako od strana na Republi~kiot Zavod za za{tita na spomenicite
na kulturata ednostrano be{e otfrlen kako nositel na proektot. Vo 1997 godina vo spisanieto
“Kulturno nasledstvo” XXII-XXIII, e objaven trudot “Valavicite vo Polog-
Podgora”. Od 1999 godina interesen e rakopisot “Specifi~nostite vo ishranata
kaj Makedoncite”.

На теми од духовната култура се содржани овие необјавени текстови: “Обичаи

животни околу раѓање, склапање брак и умирачка кај Мегленските Власи” од 1953 г.,
“Обичаи околу умирачка во Подгора – Долен Полог” од 1953 г., “Обичаи околу раѓање,
склапање брак и умирачка во Осоговија” од 1953 г., “Обичаи околу склапање брак –
женење и мажење во Прилепско , – битолско Поле” од 1954 г., “Обичаи околу раѓање во
Прилепско – битолско Поле” од 1954 г., “Општествени обичаи – раѓање, свадба и умирачка
во Среден Полог” од 1954 г., “Прилог за етномедицината од Балканскиот Полуостров” од
1959 г. Vo 1997 godina vo spisanieto “Etnolog” br. 6 e objaven trudot “Obi~ai
okolu ra|awe vo Ki~evija”.
 Etnogeneza/ Balkanski narodi. Profesorot Haxi Risti} ima osoben interes vo oblasta na
etnogenezata na balkanskite slovenski i neslovenski narodi, kako i politi~kite priliki i statusot na
Makedonija niz istorijata.
Trudot od 1987 godina so kritiki upateni kon op{testvenite, politi~kite i kulturnite faktori
vo Makedonija, nosi naslov: "T'ga za jug i strav od vampiri".
Trudovi od 1988 godina so naslov: "Koi se sé doa|ale na Balkanot, a sega se isklu~ivo site
samo Bugari - Volgari!"; "Ekonomskiot `ivot na balkanskite narodi vo stariot vek"; "Bugari"; kako
i tekstot za “Старобалканските народи”.
Trudovi od 1989 godina: "Prilog za balkanskite narodi";
Trudovi od 1990 godina: "Preselbite na Balkanot"; "Od istorijata na Balkanskiot
Poluostrov: Prilog za etnogenezata na Egip}anite vo Makedonija". Inicijativa za nau~no -
istra`uva~ki proekt za etnogenezata na Egip}anite vo Jugoslavija.
Trudovi od 1992 godina: "Migracionite dvi`ewa na decata begalci od Egejskiot del na
Makedonija i nivnite kolonii vo Vojvodina"; "Problemot na etnogenezata; Etni~kite promeni vo
vojnite na Balkanot"; "Od mnogu kumovi makedonskoto ime }e dobie...!?". Vo 1995 godina gi ima
napi{ano statiite: “Ima li Etnologija vo R. Makedonija?” i “Kade e etnologijata vo R.
Makedonija”, a vo 1997 godina statija za starite civilizacii. Vo 1996 godina
godina negoviot trud “Pra{aweto na etnogenezata na Egip}anite vo Makedonija”
ima centralno mesto vo Zbornikot na trudovi za etnogenezata na Egip}anite vo
Makedonija, za koja vo 1998 se napi{ani dodaten nau~en aparat fusnoti i predgovor
za prevod na arapski jazik na Zbornikot, koj, za `al, ne se realizira. Od 1998
godina e trudot so naslov “Za pra{awata okolu jazikot”. Od 2000 godina ima dve
interesni statii “Problemot so etnonimite” i “Bugari”.

Antropologija, etnologija i etnografija e trud od 1989 godina {to gi tretira teoriskite i

metodolo{kite problemi na gorenavedenite poimi, objasnuvawe {to tie podrazbiraat i prou~uvaat
kako i nivni srodni nau~ni disciplini.
Vo materijalite ima i predlog-sodr`ina za na~inot na podgotvuvawe na monografija na
naseleno mesto kako osobeno va`en segment za istra`uvawata vo etnologijata.
Me|u drugoto, se zanimaval i so razni aktuelni op{testveni temi, a kako primer }e go
navedeme trudot od 1994 godina: "Del od na{ata sovremenost - zakop ili kremacija".

Recenzii, mislewa, ocenki. Po barawe na razni institucii vo Makedonija i po{iroko,

profesorot Haxi Risti} vr{el recenzii, odnosno daval mislewe za objavuvawe na razni ponudeni
trudovi od razli~ni avtori, kako i recenzii za ponudeni predlog - proekti za izlo`bi vo muzeite.
Vr{el recenzii i na ponudeni temi za doktorski disertacii, kako i recenzii za objavuvawe na
disertacii, knigi i monografii od razli~ni avtori. Vo isto vreme bil anga`iran i vo promociite na
trudovite {to gi recenziral, pa vo materijalite se nao|aat tekstovi od vakvite negovi aktivnosti. Bil
~len na redakciskiot odbor na zbornikot “Etnologija” izdanie na Muzejot na Makedonija.
 Recenzija na barawe od Muzej na grad Skopje zaradi objavuvawe na trudovi vo Zbornikot
na Muzejot.
Recenzija za referat na barawe od Institutot za Folklor zaradi u~estvo na avtorot na
nau~en sobir.
Recenzii za trudovi na barawe na Republi~kiot Zavod za za{tita na spomenicite na
kulturata zaradi objavuvawe vo spisanieto Kulturno nasledstvo.
Recenzii za spisanieto Etnolog, za zbornikot na Muzej na Makedonija, ocenuva~ki listovi
za proekti finansirani od strana na Ministerstvoto za nauka na R. Makedonija, kako i drugi
recenzii od poedine~ni trudovi i monografii.
I tekstovite od odr`anite promotivni osvrti se isto taka interesni da se objavaat vo edno
vakvo izdanie, pa gi smestivme vo ova poglavje.

U~estvo na trkalezni masi, seminari i nau~ni sobiri:

Materijalite na d-r Miodrag Haxi Risti} sodr`at planovi za pretstavuvawe na negovite

izbrani temi za u~estvo na nau~nite sobiri kako i celosni tekstovi na negovite pretstaveni temi
Vo 1990 godina u~estvuval na trkaleznata masa organizirana od Zdru`enieto na etnolozite
na SR Makedonija i vodel diskusija po povod referatot na d-r Milo{ Konstantinov so naslov:
"Ulogata i zada~ite na etnologijata vo Makedonija kako op{testvena disciplina"; vo taa diskusija
se istaknuva nezadovolstvoto od niskiot status na etnologijata.
Istata godina u~estvuval na nau~niot sobir na tema: "Folklorot i etnologijata na Mariovo i
Meglen" so trudot: "Meglenskite Vlasi". Istata godina e pokanet da odr`i nau~no predavawe za
etnogenezata na Egip}anite vo Jugoslavija - Kosovo.
Vo 1992 godina ponudil predlog do Institutot za nacionalna istorija za realizirawe na
simpozium okolu Balkanot.
Istata godina u~estvuval na simpoziumot vo Subotica so trudot: "Obi~ai okolu `etva vo
Republika Makedonija".
Vo 1994 godina Institutot za nacionalna istorija organizira me|unaroden nau~en sobir na
tema: "Migracionite dvi`ewa i etni~kite promeni vo Makedonija od antikata do denes" na koj se
pretstavil so trudot: "Prilog za etnogenezata na Egip}anite vo Makedonija".
Vo 1997 godina profesorot Haxi Risti} na simpoziumot organiziran od strana na
Zdru`enieto na etnolozite na Makedonija na tema “Migracionite dvi`ewa i etni~kite promeni vo
Zapadna Makedonija”, nastapi so trudot “Imperativna izrabotka na etnolo{ka karta na
Makedoncite i Makedonija”. Za `al, vo spisanieto “Etnolog” br. 9, kade {to se
objavija trudovite od spomenatiot simpozium trudot na d-r Haxi Risti}, od
nerazbirlivi ili pak prerazbirlivi pri~ini, ne se objavi, no ovoj trud sepak
preku ova izdanie }e ja zdogleda svetlinata na javnosta.

@eleznici:
 Trudovi od oblasta na `elezni~kata problematika se: “Из историје ЈЖ”,
“Железнички музеј у Београду” од 1964 г. "Prvite {trajkovi na `elezni~arite vo
isto~nite `eleznici vo Makedonija", napi{an vo 1982 godina., kako i “Lokomotive
i kola partizanskih `eleznica Slavonije, 1941-1945”. Negoviot interes za ovaa
oblast e logi~na posledica na negovata dolgodi{na kariera vo @elezni~kiot
muzej vo Belgrad.

Muzejska dejnost:
D-r Miodrag Haxi Risti} ima dolgogodi{no iskustvo vo muzejskata dejnost kako direktor
na Muzejot na grad Skopje i na @elezni~kiot muzej vo Belgrad. Negovite aktivnosti vo ovaa
oblast prodol`uvaat i posle negovoto penzionirawe za {to svedo~at brojnite predlog-proekti, kako
i recenzii za izlo`bi.
Predlog za izlo`ba do muzeite na SRM od 1988 godina so naslov: "Neslovenski balkanski
narodi vo Makedonija".
Vo 1970 godina izvr{il otkup na delovi od `enska nosija od Podgora - Polog od negovata
tetka Mara Haxi Risti}, koja ja ponudil na Muzejot na Makedonija, kade {to i denes se nao|a.
Vo 1988 godina se anga`iral okolu otvorawe na specijaliziran tekstilen muzej vo
Makedonija so ponuden predlog za realizacija na izlo`bata na tekstilniot muzej na volnarskiot
kombinat Teteks vo Tetovo, vo koja glavniot akcent bi se dalo na narodnata nosija, po~nuvaj}i od
ov~arstvoto, dobivaweto na volna, proizvodite od volna, do umetni~kata izrabotka na narodna
nosija so narodni vezovi.
Vo 1992 godina bil pokanet da odr`i zbor pri otvoraweto na izlo`bata na tema: "Ognot vo
`ivotot na doma}instvoto" vo ramkite na Muzej na grad Skopje.

Други необјавени текстови {to се содржат во овој дел се: статија по повод
издавањето на фотомоногрaфијата „Скопје 1963“ и нејзините недостатоци и пропусти od
1964. Споменички обележја од 1964 г. Потоа има насловна странica и содржина од
Зборникот I на Музеј на град Скопје, 1964 г. каде {to има објавено текст на: ,,Валавиците
и тресавицата на Маркова Река во пределот Каршијак околината на Скопје”, насловни
страниci од ,,Потсетник“ од револуционерното минато на железничарите на Југославија
на српски и македонски јазик издадени vo 1970 и vo 1972 г., потоа ,,Прилог околу
прашањето за етничките граници на Македонците и Македонија“ од 1975 г., писмо до
Народното Собрание на Република Македонија, Извршниот Совет на Република
Македонија и до ЦК на СКМ во Скоје со Предлог за podgotvuvawe и издавање на
публикацијата „ Македонија некогаш и денес “ од 1975 г., дискусија на Советувањето на
тема: ,, МУЗЕЈИ И ДРУШТВО – СЛОБОДНА РАЗМЕНА РАДА“ на Златибор 8 и 9 јуни
1978 г., експертиза на фотодокументациониот материјал, Планетарен iнститут Париз од
1980 г., дискусија од cимпозиум – Градски aрхив- Скопје; ИНИ; Сојуз на борци НОБ –
Скопје; Градски и Републички одбор; печат; РТВ Скопје од 1987 г.
 Na krajot na ovoj del da ka`eme deka pretstavenite tekstovi se zemeni od
li~niot arhiv na prof d-r Miodrag Haxi Risti} i deka ne se opfateni site negovi
rakopisi i tekstovi, tuku tie za koi samiot profesor i urednikot se odlu~ija.
Ostanatite tekstovi mo`at da se najdat vo ostavninata koja }e se nao|a vo
Dr`avniot arhiv na Makedonija, kako i vo Instutot za Folklor “Marko Cepenkov”
vo Skopje, Muzej na Grad Skopje i @elezni~kiot muzej vo Beograd, Srbija.