OG Laboratorijski Praktikum

Graevinski fakultet Univerziteta u Sarajevu
Doc.dr. Mirza Ponjavi, dipl.ing.geod
Laboratorijski praktikum iz predmeta

OSNOVI GEOINFORMACIJA
Doc.dr. Mirza Ponjavi, dipl.ing.geod
Laboratoriski praktikum
OPIS KURSA
Poglavlje 1: Prezentacija geoprostornih podataka
Cilj ovog poglavlja je uvesti polaznike u osnovne pojmove geoinformatikih tehnologija i
pojasniti na praktinim primjerima aspekte pojavljivanja i reprezentacije prostora.
Raditi u jednom geoinformacionom sistemu je nemogue bez razumijevanja prezentacije
podataka, te se student mora upoznati sa osnovnim tipovima prezentacije podataka.
Osnovi pojam ovog poglavlja je tabela koja se moe prezentirati ili opisnom tablicom ili
geometrijskom prezentacijom ili u obliku grafikona.
Poglavlje 2: Prilagoavanje karte

Osnovna namjena ovog poglavlja je predstaviti razliite naine prezentacije geometrijskih
podataka, te uvesti koncepcije zumiranja ili poveavanja detalja karte. Izbor razmjere i nivoa
zumiranja je od sutinske vanosti za pravlilan prikaz geomtrijskih podataka.
Osnovni alati svakog geoinformacionog sistema su: alati za selekciju, zumiranje i mjerenje
udaljenosti, pa se studenti moraju detaljnije upoznati sa njihovim mogunostima.
Poglavlje 3: Koncept slojevitosti

U ovom poglavlju se uvodi pojam slojevitosti koji predstavlja osnovu struktuiranja projekata koji
tretiraju geprostorne podatke.
Slojevitost omoguava izbor koliine podataka u prikazu i jednostavniju manipulaciju
geoprostornim podacima.
Poglavlje 4: Anotiranje
Za cjelovitu prezentaciju vektorskih podataka, potrebno je geometrijskim objektima dodati i
tekstualni dio: anotacije, labele ili oznake.
Cilj ovog poglavlja je upoznati studenta sa razliitim nainima anotiranja objekata, interaktivnim
i automatskim, vrstama, statikim i dinamikim, te opcijama kreiranja kao to su dupliciranje,
preklapanje ili parcijalna anotacija.
Poglavlje 5: Rad sa rasterima

Ovo poglavlje uvodi studente u praktinu primjenu rastera, kao skeniranih karata ili gridova
odnosnno mrea.
Potrebno je staviti naglasak na vanost procesa georeferensiranja skeniranih analognih karata.
Poglavlje 6: Selekcija podataka

Princip izbora podataka, odnosno selekcije je u geoprostornim bazama podataka proiren u
odnosu na konvencionalne, te e se tako studenti u ovom poglavlju upoznati sa alatima za
gemetrijsku selekciju i SQL upitima za atributnu selekciju.
Poglavlje 7: Prikupljanje i pohranjivanje geoprostornih podataka

Namjena ovog poglavlja je upoznavanje studenata sa tehnikama prikupljanja podataka iz
drugih digitalnih (prostornih ili ne-prostornih) izvora podataka, te principima importovanja ili
povezivanja na vanjske podatke.
Kroz niz primjera predstavljaju se najee koriteni formati, te kako njihovu strukturu
transformisati u strukturu GIS tabela.
Posebna panja se posveuje omoguavanju editovanja vanjskih podataka.
Poglavlje 8: Geoprostorno referensiranje podataka

Cilj ovog poglavlja je upoznati studente sa principom geoprostornog referensiranja podataka i
tehnikama omoguavanja prostorne prezentacije tabela koje su u osnovi atributne prirode, ali
sadre atributne podatke o poloaju.
Kroz praktine primjere studenti e se provesti kroz proces lociranja poloaja i prezentaciju
lokacija simbolima.
Poglavlje 9: Geoprostorno pretraivanje

Namjena ovog poglavlja je upoznavanje studenta sa tehnikama traenja prostornih objekata na
osnovu atributnih informacija i/ili veeg prostornog objekta.
Studenti se upoznaju sa pojmom indeksiranja polja tabela, te vanosti indeksiranja za
pretraivanje podataka u tabelama.
Takoe, predstavljaju se i tehnike pronalaenja presjeka vie objekata na osnovu njihovih
atributnih informacija.
Poglavlje 10: Geokodiranje

Ovim poglavljem se studenti upoznaju sa procesom geokodiranja, odnosno geoprostornog
referensiranja atributnih podataka, koji posjeduju samo posredne informacije o poloaju.
Predstavljaju se tehnike interaktivnog i automatskog geokodiranja, kao i geokodiranja
koritenjem web servisa.
Takoe, ovdje se predstavlja pojam pohranjivanja geometrije objekta kao posebnog atributa u
bazi podataka.
Poglavlje 11: Kreiranje bafera, Voronoi i najmanjeg konveksnog poligona

Cilj ovog poglavlja je upoznati studente sa jednostavnim prostornim analizama podataka, kao
to su pronalaenje ta je unutar, a ta u neposrednoj blizini objekta posmatranja, kao i statistka
analiza selektovanih objekata.
Takoe se predstavljaju tehnike kreiranja regiona na osnovu postojeih lokacija algoritmima
najmanjeg konveksnog poligona i Voronoi.
Poglavlje 12: Tematsko kartiranje

Cilj ovog poglavlja je upoznati studente sa mogunostima izrade tematskih karata kao
rangirane klase, individualne klase, raznim dijagramima, gustinom taaka, veliinom simbola,
gridom ili kombiniranje vie njih.
Uvode se pojmovi tematizacije poloaja, koliina, gustina i promjena.
Takoe se prezentiraju izrade tematskih karata na osnovu podataka iz vanjskih tabela metodom
povezivanja tabela na osnovu atributnih i prostornih veza, kao i kreiranja privremenih izraza nad
vie atributa.
Poglavlje 13: Priprema za tampu

Ovo poglavlje daje uvod u koritenje tehnika izradu prijeloma (layout), sa odgovarajuim
kartografskim elementima.
Studenti ue kako pripremiti podatke za tampu, kreirati odgovarajuu legendu i simbole koji
vizuelno opisuju kartu na papiru.
Poglavlje 14: Kreiranje elektronskih rezultata

Cilj ovog poglavlja je predstaviti tehnike izvoenja (exporta) podataka u druge elektronske
formate, prije svega u vanjske dokumente i HTML stranice.
Dat je uvod u proces isijecanja geoprostornog sadraja i njegovog prevoenja u vanjske
dokumente, gdje se moe sauvati ili kao statika slika ili dinamiki OLE objekat.
Podaci za vjebe
Svi podaci su dostupni na CD-u za sve studente.
Podaci nisu zatieni, preuzeti su sa web stranica i autori ove knjige nisu odgovorni za njihovu
tanost. Svi podaci sa ovog CD-a su namijenjeni samo za prezentaciju osobina
geoinformacionog sistema.
SADRAJ
1.
Prezentacija geoprostornih podataka ..................................................................................... 14

Kartografska ili geometrijska prezentacija ................................................................................ 14
Tabelarna ili tematska prezentacija ........................................................................................... 14
Kreiranje podskupa podataka .................................................................................................... 15
Koritenje selekcije ................................................................................................................... 16
Kreiranje grafikona ................................................................................................................... 18
Snimanje sesija .......................................................................................................................... 20
Vjeba........................................................................................................................................ 20
2. Prilagoavanje karte .............................................................................................................. 22
Razumijevanje koncepta zumiranja .......................................................................................... 22
Koritenje hvataa za pomjeranje karte .................................................................................... 23
Pregled cijelog sloja .................................................................................................................. 23
Izbor razmjere i nivoa zuma ...................................................................................................... 24
Vraanje na prethodni pogled ................................................................................................... 24
Podeavanje postavki za prikaz karte ........................................................................................ 24
Koritenje alata za mjerenje udaljenosti.................................................................................... 27
Koritenje alata za selekciju ...................................................................................................... 27
Kreiranje dva pogleda iste karte ................................................................................................ 28
Vjeba........................................................................................................................................ 29
3. Koncept slojevitosti ............................................................................................................... 32
Uvod u slojevitost...................................................................................................................... 32
Upravljanje slojevima karte ...................................................................................................... 33
Redoslijed slojeva ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
Dodavanje sloja ......................................................................................................................... 34
Koritenje info alata .................................................................................................................. 35
Uklanjanje sloja ......................................................................................................................... 35
Promjena izgleda sloja .............................................................................................................. 35
Kreiranje duplikata karte ........................................................................................................... 37
Spajanje karata .......................................................................... Error! Bookmark not defined.
Vjeba........................................................................................................................................ 37
4. Anotiranje .............................................................................................................................. 40
Interaktivno anotiranje .............................................................................................................. 40
Automatsko anotiranje .............................................................................................................. 40
Editovanje anotacija .................................................................................................................. 41
Snimanje anotacija .................................................................................................................... 42
Kreiranje naslova....................................................................................................................... 42
Snimanje kozmetikog sloja...................................................................................................... 43
Prilaganje vanjskih veza na anotacije........................................................................................ 43
Vjeba........................................................................................................................................ 44
5. Rad sa rasterima .................................................................................................................... 46
Skeniranje analognih karata ...................................................................................................... 46
Georeferensiranje skeniranih karti ............................................................................................ 46
Koritenje georeferensiranih karti ............................................................................................. 48
Koritenje grida za 3D prikaze ................................................................................................. 48
Vjeba........................................................................................................................................ 51
6. Selekcija podataka ................................................................................................................. 54
Selekcija koritenjem alata ........................................................................................................ 54
Pregled sadraja selekcije.......................................................................................................... 54
Selekcija koritenjem upita po atributnim podacima ................................................................ 56
Snimanje upita ........................................................................................................................... 57
7
Snimanje rezultata upita ............................................................................................................ 57
Vjeba........................................................................................................................................ 57
7. Prikupljanje i pohranjivanje geoprostornih podataka............................................................ 60
Tabele geoprostornih podataka ................................................................................................. 60
Otvaranje DBF fajlova .............................................................................................................. 60
Otvaranje Access baze podataka MDB ..................................................................................... 61
Otvaranje ASCII fajlova............................................................................................................ 62
Otvaranje Excell tabele XLS ..................................................................................................... 63
Omoguavanje editovanja tabele .............................................................................................. 65
Rad sa preglednikom tabela ...................................................................................................... 65
Vjeba........................................................................................................................................ 66
8. Geoprostorno referensiranje podataka .................................................................................. 68
Uvod u koordinatne sisteme ...................................................................................................... 68
Kreiranje taaka......................................................................................................................... 68
Prepisivanje preko postojeih taaka ........................................................................................ 70
Kreiranje korisnikog simbola .................................................................................................. 70
Vjeba........................................................................................................................................ 72
9. Geoprostorno pretraivanje ................................................................................................... 76
Traenje geoprostornog objekta ................................................................................................ 76
Promjena uslova traenja .......................................................................................................... 77
Pronalaenje presjenih taaka.................................................................................................. 78
Vjeba........................................................................................................................................ 79
10.
Geokodiranje ..................................................................................................................... 82
Geokodiranje drugom tabelom .................................................................................................. 82
Selektovanje ne-geokodiranih zapisa ........................................................................................ 84
Interaktivno geokodiranje ......................................................................................................... 85
Podeavanje opcija geokodiranja .............................................................................................. 86
Geokodiranje koritenjem web servisa ..................................................................................... 86
Vjeba........................................................................................................................................ 87
11.
Kreiranje bafera, Voronoi i najmanjeg konveksnog poligona .......................................... 90
Kreiranje bafera oko taaka....................................................................................................... 90
Promjena prikaza bafera ........................................................................................................ 92
Koritenje alata za selekciju u granicama ................................................................................. 92
Snimanje bafer selekcije............................................................................................................ 93
Kreiranje najmanjeg konveksnog poligona ............................................................................... 93
Kreiranje Voronoi poligona ...................................................................................................... 93
Vjeba........................................................................................................................................ 94
12.
Tematsko kartiranje ........................................................................................................... 96
Izraavanje numerikih vrijednosti tematskom kartom ............................................................ 96
Prilagoavanje tematske karte i legende ................................................................................... 99
Izraavanje tekstualnih vrijednosti tematskom kartom ........................................................... 101
Editovanje legende .................................................................................................................. 103
Koritenje tematskih predloaka ............................................................................................. 104
Snimanje tematske karte.......................................................................................................... 105
Rad sa tematskim slojevima .................................................................................................... 105
Tematizacija karte na osnovu podataka iz druge tabele .......................................................... 106
Prostorno povezivanje (Geographic join) ............................................................................... 108
Umetanje legende na kartu ...................................................................................................... 111
Vjeba...................................................................................................................................... 112
13.
Priprema za tampu ......................................................................................................... 114
Kreiranje kartografske legende ............................................................................................... 114
tampa iz prikaza karte ........................................................................................................... 117
8
Pripremanje prijeloma (layout) ............................................................................................... 117
Dodavanje slika u prijelom ..................................................................................................... 122
Dodavanje kartografskih elemenata u prijelom ...................................................................... 122
Kreiranje predloaka za tampu .............................................................................................. 123
Vjeba...................................................................................................................................... 124
14.
Kreiranje elektronskih rezultata ...................................................................................... 126
Kreiranje odsjeka na osnovu regiona .................................................................................... 126
Snimanje prikaza kao sliku ..................................................................................................... 126
Uklapanje karte u druge aplikacije .......................................................................................... 127
Kreiranje HTML karte ............................................................................................................ 127
Vjeba...................................................................................................................................... 129
10
UVOD
Geografski informacioni sistemi (Geographic Information Systems GIS) predstavljaju novu,
modernu tehnologiju analize i obrade podataka. Ova tehnologija je nala iroku primjenu u
oblastima kao to su nauna istraivanja, upravljanje resursima i planiranje razvoja. Pomou
GIS-a je lake proraunati mogunost prirodne katastrofe, pronai terene kojima je potrebna
zatita od zagaivanja i slino.
Sa stanovita kartografije, GIS je kartografski software koji povezuje informaciju "gdje je'' sa
informacijom ''kakvo je''. Za razliku od papirnih karti koje su statine i nepromjenjeve, GIS karta
omoguava kombinovanje vie slojeva informacija, odnosno interaktivni rad.
Koritenjem papirne karte dobiva se dvodimenzionalna predstava gradova i puteva, planina i
rijeka, eljeznica i politikih granica. Gradovi su predstavljeni takama ili krugovima, putevi
linijama, planinski vrhovi sa malim trouglovima, a jezera plavim povrinama.
Digitalna karta kreirana u GIS-u, slino papirnoj, ima odgovarajue oznake za objekte kao to
su: take ili krugovi koji predstavljaju objekte kao to su gradovi; linije koje predstavljaju
objekte kao to su putevi; a malim povrinama mogu biti predstavljeni objekti kao to su jezera.
Razlika je u tome to ove informacije dolaze iz baze podataka i prikazane su samo ako korisnik
izabere da se prikau. Baza podataka pohranjuje lokaciju take, duinu puta ili koliku povrinu u
kvadratnim kilometrima zauzima jezero.
Mnoge discipline mogu izvui korist iz GIS tehnika. Rezultat konkurentnog i otvorenog GIS
trita je smanjenje cijena i stalan razvoj hardware-skih i software-skih komponenti za GIS.
Zahvaljujui ovom razvoju GIS tehnologija se proirila, a i dalje se iri u podrujima kao to su
industrija, poslovanje i politika.
Karte se tradicionalno koriste za istraivanje Zemlje i eksploatisanje njenih resursa. GIS
tehnologija, kao vrhunac kartografske nauke, je poveala efikasnost i analitiku mo
tradicionalne kartografije. Danas, GIS postaje osnovno orue naunika u pokuaju da razumiju
posljedice ljudskih aktivnosti na okolinu. GIS tehnologija je postala glavno orue za
razumijevanje procesa globalnih promjena. Razliite karte i satelitski snimci se kombiniraju da
bi simulirali interakciju kompleksnih prirodnih sistema.
Kroz tehniku, poznatu kao vizualizacija, GIS se moe koristiti za dobijanje slika ne samo karti,
ve i crtea, animacija i drugih kartografskih proizvoda. Ovi prikazi dozvoljavaju istraivaima
da vide predmet svoga istraivanja na nain koji nikada prije nije bio mogu, a esto su od velike
pomoi u prezentiranju GIS studije nestrunim licima.
Stanje Zemljine povrine, atmosfere i podzemlja moe biti istraeno pohranjujui informacije
dobijene satelitskom tehnikom u GIS. GIS tehnologija omoguava istraivaima da istrauju
promjene procesa na naoj planeti u toku dana, mjeseci i godina.
Brzo geometrijsko lociranje pojava koristei GPS tehnologiju (Global Positioning System Globalni sistem za odreivanje poloaja) omoguava vremenski kontinuitet posmatranja ovakvih
pojava. Na ovaj nain se pojave mogu analizirati u funkciji prostora i vremena. Na primjer, na
osnovu dugogodinjeg praenja slijeganja mogue je u digitalnoj formi produiti taj proces i
predvidjeti sa odreenom vjerovatnoom slijeganje idue ili za deset godina.
Osnovni razlozi za uvoenje GIS-a su unapreenje organizacije, donoenje boljih odluka i
proizvodnja karti.
Jedna od najveih pogodnosti uvoenja GIS-a je unapreenje upravljanja organizacijom i
resursima. GIS moe povezati podatke iz razliitih izvora, to omoguava odjelima unutar jedne
firme, ali i razliitim preduzeima, da razmjenjuju svoje podatke. Kreiranjem zajednike baze
podataka, jedan odjel preuzima podatke iz rada drugog odjela. Podaci se unose samo jednom, a
mogu se koristiti mnogo puta.
11
Izreka bolje informacije dovode do boljih odluka je u potpunosti potvrena i u GIS-u. GIS
nije samo automatizovani sistem za donoenje odluka, ve i alat za postavljanje upita,
analiziranje i kartiranje podataka u procesu odluivanja.
GIS moe pomoi u donoenju odluke o lokaciji nove zgrade koja e imati najmanji uticaj na
okolinu, biti u dijelu niskog rizika i dovoljno je blizu centra. Informacija moe biti prezentirana
na jednostavan i intuitivan nain u formi karte koju prati izvjetaj, omoguavajui donosiocu
odluke da se fokusira na stvarne ciljeve, a ne na razumijevanje tih podataka. Poto je GIS
sposoban da analizira podatke veoma brzo, mogue je kreiranje i usporedba vie potencijalnih
scenarija.
GIS tehnoloija je najiru i najzapaeniju primjenu nala u oblasti kartografije, pa se zbog toga
esto smatra samo "kartografskim software-om". Meutim, GIS je dovoljno fleksibilan da moe
prikazati kako terene, tako i ljudsko tijelo.
Kreiranje karti pomou GIS programskih paketa mogue je koritenjem podataka iz
odgovarajuih baza podataka ili digitaliziranjem postojeih analognih karti. Dok god postoje
podaci na raspolaganju, mogue je kreirati karte iz GIS-a u bilo kojoj eljenoj razmjeri.
Procjenjuje se da preko 50 % cijene i kvaliteta jednog GIS-a predstavljaju podaci. Raunarska
oprema i programski paketi se stalno razvijaju i svakim danom postaju sve pristupaniji.
Zahvaljujui informatikoj revoluciji i sveprisutnijem Internetu, sve vie je informatiko
obrazovanih korisnika. Tako da je najvei problem nabavka podataka i osiguravanje njihove
tanosti i auriranosti. Veina GIS analitiara smatra da je vanost hardware-a svega 5 do 10
%, software-a 10 do 15 %, obuenog osoblja, odnosno usluga 15 do 20 %, dok se vrijednost
podataka u GIS projektu procjenjuje na 55 do 70 %.
05 10 %
10 15 %
15 25 %
12
55 70 %
PREZENTACIJA GEOPROSTORNIH
PODATAKA
Cilj ovog poglavlja je uvesti polaznike u osnovne pojmove geoinformatikih tehnologija i

pojasniti na praktinim primjerima aspekte pojavljivanja i reprezentacije prostora.
Raditi u jednom geoinformacionom sistemu je nemogue bez razumijevanja prezentacije
podataka, te se student mora upoznati sa osnovnim tipovima prezentacije podataka.
Osnovni pojam ovog poglavlja je tabela koja se moe prezentirati ili opisnom tablicom ili
geometrijskom prezentacijom ili u obliku grafikona.
U OVOM POGLAVLJU:
o Pregled karte
o Pregled tabelarnih podataka
o Kreiranje podskupa podataka
o Koritenje selekcije
o Kreiranje grafikona
o Snimanje sesija
13
1. Prezentacija geoprostornih podataka

Skup podataka u programu MapInfo se zove tabela. Tabela je fajl koriten za pohranjivanje
tabelarnih podataka i odgovarajuih geografskih (kartografskih) podataka. Tabela sadri redove i
kolone tabelarnih podataka. Tabele mogu takoe sadravati i geografske informacije. Tabele se
mogu pregledati na razliite naine, kao tabele (Browser), kao karte (Map) ili se mogu
vizualizirati kao grafikon (Graph).
Kartografska ili geometrijska prezentacija

Podaci koji opisuju geoprostorne objekte se nazivaju geoprostornim podacima. Geoprostorni
podaci se dijele na geometrijske i tematske podatke. Geometrijski podaci definiu oblik, veliinu
i poloaj samog objekta u nekom koordinatnom sistemu.
Ako tabela sadri geometrijske podatke, mogue je izvriti kartografsku prezentaciju podataka.
Da biste otvorili tabelu Opcine:
1. Pokrenite MapInfo Professional.
2. U dijalogu Brzi start, izaberite Otvori tabelu.
3. Kliknite Otvori. Prikazae se dijalog Otvori.

Podaci za ovaj kurs su locirani u direktoriju \Obuka\BiH.
1.
2.
3.
4.
Otvorite direktorij \Obuka.

Otvorite direktorij \BiH.
Izaberite Opcine.
kliknite Otvori.
Prikazae se Map Window za geografski prikaz tabele.
Tabelarna ili tematska prezentacija

Tematski podaci opisuju osobine objekata, kao to su nazivi, razne vrijednosti ili atributi, to
znai da su po svojoj prirodi alfanumeriki. Tematski podaci se uglavnom prezentiraju u
tekstualnom ili tabelarnom obliku.
14
Za prikaz baze podataka, koristite Browser.

1. U meniju Prozor izaberite Novi prozor tabele.
Prikazae se tabela Opcine.
Obratite panju da je meni Karta zamijenjen sa menijem Tabelerni prikaz. Ovaj meni se
mijenja zavisno od otvorenog aktivnog prozora.
1. Iz meniju Prozor izaberite Rasporedi prozore ili drite SHIFT i kliknite F4.
Kreiranje podskupa podataka

U MapInfo Professional je mogue raditi sa cijelom tabelom ili sa podskupom te tabele.
Razlog je to to tabele mogu sadrati velike koliine podataka, a neke analize zahtijevaju samo
dio podataka.
1. Iz grupe alata za selekciju (na alatnoj traci), izaberite Selekuj
selekciju).
2. Na karti selektujte jedan objekat.
3. Drite tipku SHIFT i kliknite da selektujete dodatne regione.
(osnovni alat za
Obratite panju da je objekat koji je selektovan u grafici istovremeno selektovan i u tabeli.
15
Koritenje selekcije
1. Iz menija Prozor izaberite Novi prozor karte.
16
2. U prvoj listi Tabele karte izaberite Selection.

3. Kliknite OK. Prikazae se karta sa selektovanim regionima.
Obratite panju da je naziv prozora karte Query 1, a ne Selection.

Sada ete otvoriti i tabeleran prikaz selekcije.
1. Iz menija Prozor, izaberite Novi Prozor Tabele.
17
2. Izaberite Query 1.
3. Kliknite OK.
Kreiranje grafikona
MapInfo Professional moe kreirati grafikone i dijagrame na osnovu podataka iz baze
podataka.
1. Iz menija Prozor izaberite Novi prozor dijagrama.
2. Sa liste Tip grafikona izaberite 3D.
3. Sa liste Predloaka, izaberite 3D Bar.
18
4. Kliknite Dalje.
5. Sa Tabela liste izaberite Query 1.
6. Sa liste Polja iz Tabele, izaberite Populacija i kliknite Dodaj.
7. Kliknite OK.
19
Snimanje sesija
Da ne biste ponovo kreirali prozore iz ove sesije prilikom otvaranja MapInfo Professional,
moete snimiti sve informacije. Na ovaj nain ete ponovo moi koristiti isti radni prostor,
odnosno workspace, (*.WOR).
Da biste snimili radni prostor (workspace) uradite sljedee:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Iz menija Fajl, izaberite Snimi radni prostor.

Za File Name upiite Lekcija1 i snimite u direktorij Obuka.
Kliknite Save.
Iz menija Fajl izaberite Zatvori sve i sve karte i tabele biti e zatvorene .
Iz menija Fajl izaberite Otvori.
Sa liste Files of Type izaberite Radni prostor (*.wor).
Izaberite Lekcija1.
Kliknite Otvori.
Vjeba
1. Zatvorite sve tabele File/Close All.
2. Otvorite tabelu Opcine.
3. Selektujte pet (5) poligona (kreirajte podskup podataka).
4. Prikaite selektovane objekte u tabelarnom prikazu (Window/New Browser Window).
5. Kreirajte grafikon koristei kolonu Starost Do14.
6. Snimite radni prostor kao Vjezba1.
20
PRILAGOAVANJE KARTE
Osnovna namjena ovog poglavlja je predstaviti razliite naine prezentacije geometrijskih

podataka, te uvesti koncepcije zumiranja ili poveavanja detalja karte. Izbor razmjere i nivoa
zumiranja je od sutinske vanosti za pravlilan prikaz geometrijskih podataka.
Osnovi alati svakog geoinformacionog sistema su alati za: selekciju, zumiranje i mjerenje
udaljenosti, pa se studenti moraju detaljnije upoznati sa njihovim mogunostima.
U OVOM POGLAVLJU:
o Razumijevanje koncepta zumiranja

o Koritenje hvataa za pomjeranje karte
o Pregled cijelog sloja
o Izbor razmjere i nivoa zuma
o Podeavanje postavki za prikaz karte
o Koritenje alata za mjerenje udaljenosti
o Koritenje alata za selekciju
o Kreiranje dva pogleda iste karte
21
2. Prilagoavanje karte
Kartografska razmjera predstavlja odnos izmeu jedne dimenzije na karti i ekvivalentne
dimenzije u prirodi. Na primjer, razmjera 1:25 000 objanjava da jedan milimetar na karti
predstavlja 25 000 milimetara, odnosno 25 metara u prirodi. Poto je omjer razmjere konstanta,
to znai da je potpuno svejedno koju jedinicu koristimo, metar, in(eng. inch) ili yard. Na istoj
karti jedan inch predstavlja 25 000 ina u prirodi.
Karte mogu biti razliitih veliina i u razliitim razmjerama. Prednost rada na raunaru je
mogunost manipulacije ovim faktorima po volji.
Razumijevanje koncepta zumiranja

Karta krupnije razmjere je ona na kojoj je odreeno podruje Zemlje predstavljeno veom
povrinom na karti. Krupnija razmjera znai i da se moe prikazati vie detalja nego na karti
sitnije razmjere, jer je vie prostora za ucrtavanje geografskih elemenata. U GIS-u, to se vie
zumira, odnosno poveava prikaz sadraja, to omjer postaje vei. Treba primijetiti da je krupnija
razmjera, to je manji broj u oznaci razmjere. Karta razmjere 1:10 000 je krupnije razmjere od
karte razmjere 1: 25 000.
Iz direktorija \Obuka\World otvorite fajl WORLD.
U grupi alata za zumiranje nai ete alate za zumiranje-u

i zumiranje-izvan
.
Takoe je mogue i zumiranje u pravougaonik, tako to drite pritisnutu lijevu tipku mia i
razvuete pravougaonik u koji elite zumirati.
22
Koritenje hvataa za pomjeranje karte

Koritenjem Hvataa
, moete se pozicionirati na kartu po elji.
Pregled cijelog sloja

1. Iz menija Karta izaberite Vidi cijeli sloj.
2. Izaberite sa liste Svi slojevi.

3. Kliknite OK.
23
Izbor razmjere i nivoa zuma
Vraanje na prethodni pogled

Iz menija Karta, izaberite Prethodni pogled.
Podeavanje postavki za prikaz karte

Kartografska projekcija u matematikom smislu predstavlja prevoenje informacija iz
trodimenzionalne Zemljine zakrivljene povri na dvodimenzionalan medij: papir ili kompjuterski
ekran. Razliite projekcije se koriste za razliite tipove karata, u zavisnosti od oblika, veliine i
poloaja teritorije koja se prikazuje kartom. Vrsta projekcije odreena je i samom namjenom
karte. Svaka projekcija unosi odreenu greku u prikazu povrina, udaljenosti i pravaca. Ako se
kartiraju relativno male povrine, kao to su jedan grad ili kanton, greka je obino neznatna, ali
to je vea posmatrana povrina, vea je i greka. Kartografske projekcije omoguavaju
preslikavanje povrine Zemljine sfere na ravan. Prema nainu preslikavanja, projekcije mogu
biti: cilindrine, konusne i azimutne.
Koordinatni sistem referensira poloaj objekta u dvodimenzionalnom prostoru u izabranim
mjernim jedinicama. U GIS-u se mogu koristiti koordinatni sistemi sa sfernim i ravnim
koordinatama, koji mogu biti:
Geografski koordinatni sistem (lat,long),

Kartezijev ili matematiki (x,y)
Geodetski (y,x).
Geografski koordinatni sistem koristi latitudu i longitudu i ima za osnovu sferu ili elipsoid.
Meridijani i paralele latituda nemaju ravnougaoni odnos i izraavaju se u stepenima.
Kartezijev i geodetski sistemi (ravnih koordinata) podrazumijevaju, tokom interpolacije, sfernu
povrinu kao ravnu. Meridijani i paralele latituda su meusobno pravougaone (tipino u GaussKrueger-ovoj projekciji ili UTM - Universal Transverse Mercator).
Ako je geoinformacioni sistem ve uspostavljen, svi podaci su u jedinstvenom koordinatnom
sistemu i projekciji. Na naim prostorima koristi se Gauss-Krueger-ova projekcija i geodetski
koordinatni sistem, baziran na Besselovom referentnom elipsoidu.
24
Iz menija Karta, izaberite Opcije.
25
Da biste promijenili projekciju, kliknite na Projekcija. Postavite parametre kao na sljedeoj

slici.
Kliknite OK.
Koordinate kursora mia su sada prikazane u metrima.
26
Koritenje alata za mjerenje udaljenosti
Koritenje alata za selekciju
27
Kreiranje dva pogleda iste karte

1. Iz menija Prozor, izaberite Novi prozor karte.
2. Iz menija Prozor, izaberite opciju Rasporedi prozore.
28
Vjeba
1. Zatvorite sve tabele.
2. Otvorite tabelu WORLD i zumirajte na Evropu.
3. Kreirajte kopiju iste karte (Karta/Kloniraj pogled) i zumirajte na Bosnu i Hercegovinu.
4. Isprobajte i ostale alate koritene u ovoj lekciji.
29
30
KONCEPT SLOJEVITOSTI
U ovom poglavlju se uvodi pojam slojevitosti koji predstavlja osnovu struktuiranja projekata
koji tretiraju geoprostorne podatke.
Slojevitost omoguava izbor koliine podataka u prikazu i jednostavniju manipulaciju
geoprostornim podacima.
U OVOM POGLAVLJU:
o Uvod u slojevitost
o Upravljanje slojevima karte
o Redoslijed slojeva
o Dodavanje sloja
o Koritenje info alata
o Uklanjanje sloja
o Promjena izgleda sloja
o Kreiranje duplikata karte
o Spajanje karata
31
3. Koncept slojevitosti
Uvod u slojevitost
GIS meusobno povezuje slojeve (eng. layer) koji sadre razliite informacije o poloaju, to
omoguava bolje razumijevanje prostora. Slojeve je mogue kombinovati na razliite naine
zavisno od namjene.
Svaka informacija na karti smjeta sa na neki od slojeva i korisnik je po potrebi ukljuuje i

iskljuuje. Tako, jedan sloj moe predstavljati sve puteve u nekoj oblasti, drugi sva jezera u istoj
oblasti, a jo jedan moe prikazati sva naselja, itd.
Prednost GIS-a u poreenju sa papirnim kartama je u njegovoj sposobnosti da omogui izbor
informacija koje je neophodno prikazati u zavisnosti od cilja kojeg je potrebno postii.
Podaci koji se koriste u GIS-u mogu se nai u tri osnovna oblika:
vektorski podaci,
tabelarni podaci,
rasterski podaci.
Vektorski podaci su take, linije i povrine. Ovi podaci predstavljaju osnovu svakog GIS-a.
Take predstavljaju sve to je definisano X i Y poloajem u prostoru, na primjer: potroai
elektrine energije, elektrini stubovi, transformatorske stanice i slino.
Linije predstavljaju sve to ima duinu: podzemni i nadzemni kablovi, ulice, eljeznike pruge,
rijeke i slino.
Povrine ili poligoni predstavljaju sve to ima povrinu ogranienu, bilo prirodnim, politikim ili
administrativnim granicama kakve su drave, optine, gradovi, parcele ili marketinka podruja.
Tabelarni podaci su informacije koje opisuje objekte na karti. Na primjer, karta lokacija
potroaa moe biti povezana sa demografskim informacijama o ovim potroaima. Tabelarne
podatke mogue je kupiti ili ve postoje u obliku listi, tabela ili baza podataka. Ako u tabelama
postoje uneeni i stvarni prostorno-poloajni podaci, GIS moe povezati tabelarne podatke sa
vektorskim podacima. Na primjer, na osnovu tabele o korisnicima elektrine energije lako je
kreirati take na karti koje predstavljaju te korisnike.
32
2. Iz direktorija \Obuka\BiH otvorite: Opcine, Gradovi i Putevi.
3. Iz direktorija \Obuka\World\ otvorite World i Ocean.
Obratite panju da prilikom otvaranja tabele, pomou opcije eljeni pogled moete birati nain
prikaza tabele.
1.
2.
3.
4.

Sa liste eljeni pogled izaberite Bez pogleda.
Iz direktorija \Obuka\BiH izaberite tabelu Posao.
Kliknite OK.
Na prikazu karte se nita nee promijeniti.
Upravljanje slojevima karte
Redoslijed slojeva
33
Dodavanje sloja
34
Koritenje info alata
Uklanjanje sloja
Sloj uklanjate tako to u Kontroli slojeva selektujete sloj i kliknete dugme Ukloni.
35
Promjena izgleda sloja
36
Kreiranje duplikata karte

1. Iz menije Karta izaberite Kloniraj pogled
Dobiete duplikat karte. Drugi nain je koritenje alata Povuci prozor karte.
Dodavanje sloja i kopiranje postavki sloja sa karte
Vjeba
2. Otvorite tabele: Jezera, Opcine, Putevi, Rijeke.
3. U istom map prozoru otvorite Tabelu WORLD (My Documents\Obuka\World).
4. Sloite slojeve tako da su na karti svi slojevi vidljivi.
5. Prikaite cijeli projekat.
6. U istom map prozoru otvorite Tabelu OCEAN (My Documents\Obuka\World).
7. Kao novu mapu otvorite:Opcine (Prozor/Novi prozor karte).
8. Koristei Kontrolu slojeva na mapu Opcine dodajte tabele: Jezera, Rijeke i Putevi.
9. Snimite radnu povrinu kao Vjeba3.
37
38
ANOTIRANJE
Za cjelovitu prezentaciju vektorskih podataka, potrebno je geometrijskim objektima dodati i

tekstualni dio: anotacije, labele,oznake ili natpise.
Cilj ovog poglavlja je upoznati studenta sa razliitim nainima anotiranja objekata, interaktivnim
i automatskim, vrstama, statikim i dinamikim, te opcijama kreiranja kao to su dupliciranje,
preklapanje ili parcijalna anotacija.
U OVOM POGLAVLJU:
o Interaktivno anotiranje
o Automatsko anotiranje
o Editovanje anotacija
o Snimanje anotacija
o Kreiranje naslova
o Snimanje kozmetikog sloja
o Prilaganje vanjskih veza na anotacije
39
4. Anotiranje
Generalno je pravilo da se tematski (opisni ili atributni) podaci spremaju u tabelarnim
prikazima. Ali, u odreenim situacijama je neophodno izabrane podatke prikazati i u grafikoj
prezentaciji. To mogu biti statiki (neovisni) tekstualni objekti ili dinamike anotacije (ovisne o
odreenom atributu ili izrazu iz baze podataka).
Anotiranje se moe izvriti interaktivno (samo za izabrane objekte) ili automatski (za cijelu
tabelu).
Interaktivno anotiranje
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Iz menija Fajl, izaberite Otvori.

Iz liste Files of Type, izaberite Radni prostor (*.wor).
Iz direktorija \Obuka\Workspaces izaberite BiH_Labels.wor.
Kliknite Otvori.
Izaberite alat Natpis.
Kliknite na nekoliko kartografskih objekata.
Automatsko anotiranje
40
Editovanje anotacija
Iako su anotacije ovisne o podacima iz tabela, ipak je povremeno potrebno promijeniti
odreenu informaciju samo u grafikoj prezentaciji.
Dvokliknite na jednu anotaciju.
41
Snimanje anotacija
Da biste snimili anotacije, snimite radni prostor..
Kreiranje naslova
Tekstualni objekti koji se runo dodaju u grafiku prezentaciju se nazivaju naslovi. To su
obino tekstualni opisi koji nisu vezani ni za jedan geometrijski objekat, nego za itavu
kartografsku prezentaciju.
Postavite Kozmetiki sloj da bude aktivan.
1. Koristei alat Teks kliknite na kartu gdje elite upisati tekst.

2. Upiite Uvod u MapInfo Professional.
42
Snimanje kozmetikog sloja

1. Iz menija Karta izaberite Snimi kozmetike objekte.
2. Izaberite <Novi> sa liste.
3. Kliknite Snimi.
Imenujte novu tabelu kao moja_tabela.
4. Kliknite Save.
Prilaganje vanjskih veza na anotacije

Linkovi predstavljaju putanje do vanjskih priloga ili internet sajtova koji na neki nain dodatno
opisuju odreeni objekat. To moe biti neki dokumenat ili slika locirana bilo gdje u radnoj mrei
ili stranica na internetu.
Otvorite tabelu Opcine:
43
Obratite panju na posljednju kolonu Link koja sadri web adrese.
Pokrenite Kontrolu slojeva i selektujte Opcine. Zatim kliknite na tipku Prilog.
Sa glavne grupe alata izaberite alat Prilog
i kliknite na jednu opinu.
Vjeba
2. Otvorite tabele: Opcine, Rijeke, Jezera, Putevi i GradoviTacke.
3. Anotirajte nazive za tabelu GradoviTacke (koristite kolonu Naziv).
4. Na Kozmetikom sloju kreirajte naziv karte (Topografska karta Bosne i Hercegovine), a
u donjem desnom uglu karte ispiite svoje ime i prezime.
5. Snimite Kozmetiki sloj kao MojPrviNaslov.
6. Snimite radni prostor kao Vjeba4.
44
RAD SA RASTERIMA
Ovo poglavlje uvodi studente u praktinu primjenu rastera, kao skeniranih karata ili gridova
odnosnno mrea.
Posebno je dat naglasak na vanost procesa georeferensiranja skeniranih analognih karata.
U OVOM POGLAVLJU:
o
o
o
o
45
Skeniranje analognih karata

Georeferensiranje skeniranih karti
Koritenje georeferensiranih karti
Koritenje grida za 3D prikaze
5. Rad sa rasterima
Rasterski podaci mogu biti satelitski snimci, aero fotografije (ortofoto) i skenirani podaci
(analogne papirne karte prevedene u digitalni format). Rasterski podaci nude mogunost brzog
dobijanja prostornih podataka za velika podruja, a i znatno je manje zahtjevno i vremenski i
finansijski nego vektorizirati slojeve sa objektima, jedan po jedan. Meutim, slika je uvijek jedan
fajl, ili sloj, iz kojeg nije mogue izvui odreeni objekat i povezati ga sa tabelarnim podacima.
Slike mogu biti prikazane zajedno sa vektorskim podacima, tzv. hibridna grafika, to
omoguava vektorizaciju samo onih objekata koji su neophodni u radu.
Skeniranje analognih karata

Karte se skeniraju u 300 ili 400 dpi (dot per inch taki po inu) na skeneru visoke tanosti, te
obrauju i iste u programskom paketu za obradu slika.
Po standardu se uzima da skeniranje analognih planova treba izvoditi na skenerima formata lista
plana i veeg, sa veliinom piksela koja je manja od 0,085 mm. 1 in predstavlja 25,5
milimetara, tako da se jednostavnom raunicom dobija da je:
25,5
300 dpi
0,085
Optika granica dananjih kamera za skeniranje je 400 dpi, dok se preko 400 dpi dobija
software-skim metodama koje su nepotrebne u kartografiji i mogu pokvariti geometrijsku tanost
skeniranih karata. Dilema je samo u opsegu 300 dpi do 400 dpi. Poveavanjem broja dpi se
viestruko poveava veliina fajlova skeniranih slika, dok se potrebna preciznost postignuta ve
na 300 dpi, pa je stoga ova vrijednost i najea.
Georeferensiranje skeniranih karti

Za georeferensiranje skeniranih karti koriste se po pravilu sve raspoloive take koordinatne
mree, osim onih koje su oteene ili slabo vidljive. Koriste se transformacije iji matematiki
model odgovara prirodi sistematskih greaka koje posjeduju list analognog plana i prirodi
sistematskih greaka nastalih u toku skeniranja.
46
Srednja kvadratna vrijednost popravaka poslije otklanjanja grubih greaka, transformacije i
otklanjanja sistematskih uticaja mora biti manja od 0,10 mm*Rk, gde je Rk imenilac razmjere
kartiranja.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
47
Zatvorite sve otvorene prozore.

Iz liste Files of Type, izaberite Rasterska slika.
Iz direktorija \Obuka\ BiH\Import izaberite tuzla.tif.
Kliknite Otvori.
Izaberite Registruj.
Koritenje georeferensiranih karti

1.
2.
3.
4.
5.

Iz liste Files of Type, izaberite Rasterska slika.
Iz direktorija \Obuka\ BiH\Import izaberite tuzla118.tif, tuzla119.tif i tuzla132.tif.
Kliknite Otvori.
Koritenje grida za 3D prikaze

1. Zatvorite sve otvorene prozore.
2. Iz menija Fajl izaberite Otvori.
3. Sa liste Files of Type, izaberite Radni prostor (*.wor).
48
4.
5.
6.
7.
8.
9.
49
Selektujte fajl BiH.WOR. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\Workspaces)

Kliknite na dugme Otvori.
Sa liste Files of Type, izaberite Mrea.
Selektujte fajl dtm_tuzla_20m.img. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\ BiH\Import)
10. Iz menija Karta izaberite Kreiranje 3DKarte.
50
Vjeba
1. Goreferensirajte skenirani raster Lukavac. ( Iz direktorija \Obuka\BiH\Import izaberite
Lukavac.tif).
2.
51
Otvorite goreferensiranu kartu Tuzla.
52
SELEKCIJA PODATAKA
Princip izbora podataka, odnosno selekcije je u geoprostornim bazama podataka proiren u

odnosu na konvencionalne, te e se tako studenti u ovom poglavlju upoznati sa alatima za
gemetrijsku selekciju i SQL upitima za atributnu selekciju.
U OVOM POGLAVLJU:
o Uvod u selekciju podataka

o Prostorna selekcija
o Pregled sadraja selekcije
o Selekcija po atributnim podacima
o Snimanje upita
o Snimanje rezultata upita
53
6. Selekcija podataka
Da bi se mogla izvriti analiza pomou GIS-a i dobiti prihvatljiv rezultat neophodno je:
formulisati pitanje,
odabrati podatke,
izabrati metod analize,
obraditi podatke i
izvriti pregled rezultata.
Svaka GIS analiza zapoinje odlukom o izboru informacija neophodnih za realizaciju projekta.
Zavisno o oblasti i cilja analize, pitanja mogu biti formulisana na sljedei nain:
Gdje je bilo najvie prekida u napajanju elektrinom energijom prolog mjeseca?

Koliko je ume u svakom slivu?
Koje parcele su oko klizita u krugu od 500 metara?
Koje opine pripadaju Tuzlanskom kantonu?
Ako je pitanje (upit) formulisano na razumljiv i jednostavan nain, lake je odluiti o vrsti
analize, metodi koja e se koristiti i nainu predstavljanja rezultata.
Selekcija koritenjem alata

1. Zatvorite sve otvorene prozore.
2. Otvorite radni prostor BiH_Selekcija. (Nalazi se u \Obuka\Workspaces)
3. Selektujte nekoliko poligona.
Pregled sadraja selekcije
54
55
Selekcija koritenjem upita po atributnim podacima

Primjer upita nad atributnim podacima je traenje opina sa populacijom veom od sto hiljada
stanovnika. U ovim primjerima emo radi jednostavnosti koristiti pojednostavljene Select upite
umjesto punih SQL upita (Structured Query Language Struktuirani jezik upita). Ogranienje
Select upita je to se upiti rade nad pojedinanim tabelama i to ne mogu mijenjati sadraj tabela
(odnosno, ne mogu biti akcioni upiti).
Za selekciju opina iz federacije ija povrina je preko 1000 kavdratnih kilometara, kreirajte
sljedei Select upit.
esta greka u kreiranju upita je pokuaj da se selektuju opine koji se nalaze u Tuzlanskom i
Sarajevskom kantonu. Naravno da nije mogue da se jedna opina istovremeno nalazi u oba
kantona, tako da treba traiti opine koje se nalaze u jednom ili drugom kantonu.
56
Snimanje upita
Svaki SQL upit je u osnovi tekstualni zapis oblika, te ga je mogue snimiti ili kao predloak ili
u radnom prostoru projekta. U oba sluaja upit e se uvijek izvravati nad zadnjom verzijom
podataka, te e uvijek predstavljati aurne podatake.
Meutim, upit se takoe moe transformisati u novu tabelu koja predstavlja statike podatke.
1. U prozoru za kreiranje upita moete kliknuti Snimi predloak.
2. Ako izaberete iz menija Fajl / Snimi upit, upit e biti snimljen u fajl sa ekstenzijom
*.QRY.
3. Snimanjem workspace-a snimiete i sve kreirane upite.
Snimanje rezultata upita

1.
2.
3.
4.
5.
Izaberete iz menija Fajl / Snimi kopiju kao.

Izeberite upit sa liste upita.
Kliknite na Snimi kao.
Imenujte fajl.
Kliknite Snimi.
Vjeba
2. Otvorite radni prostor BiH_Selekcija.
3. Selektujte osam opina (poligona) i prikaite ukupnu povrinu selektovanih objekata.
4. Provjerite kako na ukupnu povrinu selektovanih objekata utie selekcija novih objekata
kao i deselekcija ve selektovanih.
5. U tabeli opcine pronaite sve opcine koje imaju povrinu veu od 500.
(tano rjeenje je 37 opina).
6. Pronaite sve opcine koje se nalaze u kantonima devet i deset (K09 i K10).
(tano rjeenje je 15 opina).
7. Snimite Upit2 kao novu tabelu sa nazivom OpcineK09 i K10.
57
58
PRIKUPLJANJE I POHRANJIVANJE
GEOPROSTORNIH PODATAKA
Namjena ovog poglavlja je upoznavanje studenata sa tehnikama prikupljanja podataka iz

drugih digitalnih (prostornih ili ne-prostornih) izvora podataka, te principima importovanja ili
povezivanja na vanjske podatke.
Kroz niz primjera predstavljaju se najee koriteni formati, te kako njihovu strukturu
transformisati u strukturu GIS tabela.
Posebna panja se posveuje omoguavanju editovanja vanjskih podataka.
U OVOM POGLAVLJU:
o Tabele geoprostornih podataka

o Otvaranje DBF fajlova
o Otvaranje Access baze podataka MDB
o Otvaranje ASCII fajlova
o Otvaranje Excell tabele XLS
o Omoguavanje editovanja tabele
o Rad sa preglednikom tabela
59
7. Prikupljanje i pohranjivanje geoprostornih podataka

Jedna od najvanijih osobina modernih geoinformacionih sistema je interoperabilnost, odnosno
mogunost preuzimanja podataka iz velikog broja drugih formata.
Najee koriteni formati za atributne podatke su tekstualni (ASCII) fajlovi, Excell ili DBF
tablice, kao i Access baze podataka.
Tabele geoprostornih podataka

Ako prvi put otvarate fajl koji nije u GIS formatu, moraete upisati neke informacije o tom
fajlu kako bi propisno koristili podatke iz njega. Vano je da razumijete, da se prilikom
pregledanja Excel tabela, baza podataka ili tekstualnih fajlova, ne vri importovanje tih podataka.
Otvaranje DBF fajlova

1.
2.
3.
4.
5.

Sa liste Files of Type, izaberite dBase DBF (*.dbf).
Selektujte fajl OsnovneSkole.dbf. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\PodaciZaVjezbu)
6. Kliknite OK.
Podaci iz DBF tabele se mogu editovati u MapInfo Professional.

60
Otvaranje Access baze podataka MDB

1.
2.
3.
4.

Sa liste Files of Type, izaberite Microsoft Access Database (*.mdb).
Selektujte fajl TK.mdb. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\PodaciZaVjezbu)
Ako baza sadri vie tabela, pojavie se sljedei dijalog.
5. Izaberite tabelu UrbaniCentri.

6. Kliknite OK.
Podaci iz Access tabele se mogu editovati u MapInfo Professional.
61
Otvaranje ASCII fajlova
1. Iz menija Fajl izaberite Otvori.

2. Sa liste Files of Type, izaberite Razdijeljeni ASCII (*.txt).
3. Selektujte fajl SapnaZ.txt. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\PodaciZaVjezbu)
4. Selektujte funkciju Kreiraj kopiju u MapInfo formatu za editovanje.

5. Kliknite na dugme Otvori.
62
Otvaranje Excell tabele XLS
1. Iz menija File izaberite Otvori.

2. Sa liste Files of Type, izaberite Microsoft Excel (*.xls).
3. Selektujte fajl Stoka1998.txt. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\PodaciZaVjezbu)
63
4. Selektujte funkciju Kreiraj kopiju u MapInfo formatu za editovanje.

5. Kliknite na dugme Otvori.
64
Omoguavanje editovanja tabele

Ako otvorite Excel tabelu ili tekstualni fajl bez opcije Kreiraj kopiju u MapInfo formatu za
editovanje neete moi editovati podatke u tabeli.
Da biste naknadno omoguili editovanje tabele koristite Fajl / Snimi kopiju kao, ime ete
kreirati novu tabelu koju je mogue editovati. Originalna tabela e ostati nepromijenjena.
Rad sa preglednikom tabela

Koristei naslove kolona, moete pomjerati ili mijenjati veliinu pojedinih kolona.
Takoe, koristei Tabelarni prikaz / Izbor polja, mogue je mijenjati i dodavati kolone.
65
Vjeba
1. Otvorite u MapInfu Excell-ovu tabelu temperature.xls (nalazi se u direktoriju
Obuka/PodaciZaVjezbu).
2. Otvorite Access-ovu bazu TK.mdb i odaberite tabelu Pop91 (nalazi se u direktoriju
Obuka/PodaciZaVjezbu).
66
GEOPROSTORNO
REFERENSIRANJE PODATAKA
Cilj ovog poglavlja je upoznati studente sa principom geoprostornog referensiranja podataka i

tehnikama omoguavanja prostorne prezentacije tabela koje su u osnovi atributne prirode, ali
sadre atributne podatke o poloaju.
Kroz praktine primjere studenti e se provesti kroz proces lociranja poloaja i prezentaciju
lokacija simbolima.
U OVOM POGLAVLJU:
o Uvod u koordinatne sisteme

o Kreiranje taaka
o Prepisivanje preko postojeih taaka
o Kreiranje korisnikog simbola
67
8. Geoprostorno referensiranje podataka

Uvod u koordinatne sisteme
GIS pohranjuje prostorne informacije kao kolekciju tema-slojeva. Sloj sadri objekte slinih
osobina kao to su: korisnici, zgrade, ulice, jezera i rijeke, energetska mrea, telefonski kablovi i
drugo. Podaci mogu biti odreeni ili direktno (geografskim X i Y koordinatama, odnosno
latutudom i longitudom), ili posredno (adresom, potanskim brojem, brojem parcele, nazivom
puta i slino). Pri radu GIS zahtijeva poznavanje geografskih koordinata, ali, takoe, moe
prevesti i posredno opisane poloaje u stvarne geografske koordinate, automatiziranim
procesom. Taj proces naziva se geokodiranje.
Preporuljivo je koristiti DKS - dravni koordinatni sistem za unos novih podataka. Za Bosnu i
Hercegovinu je to sistem este zone sa Gauss-Kruegerovom projekcijom na Besselov elipsoid
(1841, Hermanskogel).
Kreiranje taaka
1.
2.
3.
4.
5.
6.
68

Iz menija File izaberite Otvori.
Sa liste Files of Type, izaberite MapInfo TAB (*.tab).
Selektujte fajl UrbaniCentri.tab. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\PodaciZaVjezbu)
Iz menija Tabela izaberite Kreiraj take.
69
Prepisivanje preko postojeih taaka
Kreiranje korisnikog simbola
70
1.
2.
3.
4.
Pokrenite MS Paint iz Start > Programs > Accessories > Paint.

Sa liste Files of type izaberite GIF (*.gif).
Selektujte fajl gauss_logo.gif. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\PodaciZaVjezbu)
5.
6.
7.
8.
Iz menija Fajl izaberite Snimi kao.

Sa liste Save as Type izaberite 24-bit Bitmap.
Kliknite Save.
Isto ponovite i za sliku kuca.jpg.
71
Vjeba
1. Otvorite tekstualni fajl SapnaZ.txt (nalazi se u direktoriju Obuka/PodaciZaVjezbu).
2. Kreirajte take koristei otvoreni txt file.
3. Otvorite tabelu opcine i pogledajte kako take koje ste kreirali padaju na opine.
72
73
74
GEOPROSTORNO
PRETRAIVANJE
Namjena ovog poglavlja je upoznavanje studenta sa tehnikama traenja prostornih objekata na

osnovu atributnih informacija i/ili veeg prostornog objekta.
Studenti se upoznaju sa pojmom indeksiranja polja tabela, te vanosti indeksiranja za
pretraivanje podataka u tabelama.
Takoe, predstavljaju se i tehnike pronalaenja presjeka vie objekata na osnovu njihovih
atributnih informacija.
U OVOM POGLAVLJU:
o Prostorno pretraivanje
o Promjena uslova traenja
o Pronalaenje presjenih taaka
75
9. Geoprostorno pretraivanje
Geoprostorno pretraivanje predstavlja proces lociranja objekta na osnovu unesenog atributnog
podatka.
Traenje geoprostornog objekta

1.
2.
3.
4.
5.

Sa liste Files of Type, izaberite Radni prostor (*.wor).
Selektujte fajl BiH_Trazenje.wor. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\Workspaces)
6. Iz menija Upit, izaberite Trai.

7. Sa liste Trai u tabeli izaberite World.
8. Kliknite na dugme Obiljei simbolom i odaberite neki markantan simbol.
76
9. Kliknike OK za nastavak.
10. U polje Coutry upiite Austria.
Promjena uslova traenja

1. Iz menija Upit izaberite Trai.
2. Kliknite na Promijeni... . Sada moete promijeniti parametre traenja.
77
Pronalaenje presjenih taaka
78
Vjeba
1. Omoguite pretragu po nazivu u tabeli Opcine.
2. Pronaite opinu Tuzla.
79
80
GEOKODIRANJE
10
Ovim poglavljem se studenti upoznaju sa procesom geokodiranja, odnosno geoprostornog

referensiranja atributnih podataka, koji posjeduju samo posredne informacije o poloaju.
Predstavljaju se tehnike interaktivnog i automatskog geokodiranja, kao i geokodiranje
koritenjem web servisa.
Takoe, ovdje se predstavlja pojam pohranjivanja geometrije objekta kao posebnog atributa u
bazi podataka.
U OVOM POGLAVLJU:
o Geokodiranje drugom tabelom

o Selektovanje ne-geokodiranih zapisa
o Interaktivno geokodiranje
o Podeavanje opcija geokodiranja
o Geokodiranje koritenjem servisa
81
10.
Geokodiranje
Geokodiranje je automatizirani process prevoenja posredno opisanih lokacija (adresa,

potanski broj, broj parcele, naziv puta) u stvarne koordinate (geografske X i Y koordinate,
odnosno latutude i longitude).
Geokodiranje drugom tabelom

1.
2.
3.
4.
5.

Sa liste Files of Type, izaberite Microsoft Excel (*.xls).
Selektujte fajl Izbori2006.xls. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\PodaciZaVjezbu)
6. Otvorite tabelu OpcineCentroidi.TAB
7. Iz menija Tabela izaberite Geokodiraj.
82
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
83

Sa liste Files of Type, izaberite Workspace (*.wor).
Selektujte fajl BiH.wor. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\Workspaces)
Iz menija Karta, izaberite Kontrola slojeva.
Kliknite na dugme Dodaj.
Sa liste izaberite Izbori2006. i kliknite Dodaj.
Selektovanje ne-geokodiranih zapisa

U procesu geokodiranja, svaki zapis, kojem je odreena lokacija, dodata je osobina
posjedovanja geometrijske prezentacije (u tabeli: obj). Koritenjem ove osobine, mogue je
kreirati Select upit i pronai podatke koji nisu geokodirani, odnosno koji nemaju objekat.
1.Iz menija Upit izaberite opciju Selektuj.
84
Interaktivno geokodiranje
Mnogi pojmovi iz stvarnog svijeta imaju vie izraza kojima se mogu opisati. U procesu
geokodiranja zamo zapisi koji imaju potpuno isti naziv u obje tabele se uzimaju u obzir.
Naravno, mogue je koritenjem opcija i tabelama sinonima omoguiti da sistem automatski
prepozna da pojmovi Brko i Brko distrikt predstavljaju isti prostorni subjekt, ali i dalje
ostaju nedoumice koje se moraju provjeriti i razrijeiti. U takvim sluajevim se koristi
interaktivno geokodiranje.
85
Podeavanje opcija geokodiranja
Geokodiranje koritenjem web servisa

Web-GIS je relativno novi pojam. Oznaava primjenu tehnologije Interneta s njegovim
normama u prenosu i prikazu podataka u GIS-u. Korisnost odreenog projekta GIS-a znatno se
poveava ako vei broj korisnika ima jednostavan pristup podacima GIS-a, pri emu se ti podaci
mogu spajati s podacima iz drugih sistema, analizirati i prikazivati. Geo-osposobljene (geoenabled) usluge na webu integriu prostor i vrijeme pri odluivanju, uenju i istraivanjima.
Ovakve usluge se nazivaju web servisima i daju vie od samih karti, omoguavaji korisnicima
da bez specijalnog software-a lako nau i kombiniraju razliite slojeve karte, ali i koriste usluge
geokodiranja ili rutiranja sa servera na Internetu ili Intranetu.
Unutar MapInfo Professional-a je ugraena podrka za geokodiranje pomou udaljenog servera
kakvi su na primjer MapMarker ili Envinsa.
Ova mogunost je dostupna iz menija Tabela > Geokodiraj koristei sarver.
86
Vjeba
2. Otvorite tabelu temperature (Microsoft Excel file iz direktorija Obuka/PodaciZaVjezbu).
3. Otvorite MapInfo tabelu opcine.
4. Geokodirajte tabelu temperature (koristite kolonu station) pomou tabele Opcine.
87
88
KREIRANJE BAFERA, VORONOI I

NAJMANJEG KONVEKSNOG
POLIGONA
11
Cilj ovog poglavlja je upoznati studente sa jednostavnim prostornim analizama podataka, kao
to su pronalaenje ta je unutar, a ta u neposrednoj blizini objekta posmatranja, kao i statistka
analiza selektovanih objekata.
Takoe se predstavljaju tehnike kreiranja regiona na osnovu postojeih lokacija algoritmima
najmanjeg konveksnog poligona i Voronoi.
U OVOM POGLAVLJU:
o Kreiranje bafera oko taaka

o Promjena prikaza bafera
o Koritenje alata za selekciju u granicama
o Snimanje bafer selekcije
89
11.
Kreiranje bafera, Voronoi i najmanjeg konveksnog
poligona
GIS je koristan za nadgledanje ta se deava unutar neke oblasti, te indiciranje neophodnosti
preduzimanja odreene akcije. Na primjer, mogue je vidjeti koje sve vrste instalacija se nalaze
ispod asfalta jedne ulice.
Nai ta se deava u oblasti koja je na odreenoj udaljenosti od posmatrane, odnosno pravljenje
tzv. buffer-a je jedna od osnovnih funkcija svakog GIS-a. Na primjer, planer distributivne mree
treba da vidi sve objekte na udaljenosti 50 metara od budue trase.
Kreiranje bafera oko taaka

1.
2.
3.
4.
5.

Selektujte fajl Buffer.wor. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\Workspaces)
Da biste mogli kreirati bafer, morate jednom sloju omoguiti editovanje. Kozmetiki sloj se
moe koristiti za ovakve potrebe.
6. Omoguite editovanje na sloju Kozmetikom sloju.
7. Selektujte etiri bolnice.
8. Iz menija Objekti izaberite Bafer
9. Odaberite poluprenik, odnosno u polje Vrijednost upiite 5.
10. Za mjerne jedinice odaberite kilometre.
11. Odaberite opciju Jedan bafer za sve objekte, to znai da e se kreirati samo jedna
povrina za sve take.
90
12. Kliknite OK.
91
Promjena prikaza bafera
Koritenje alata za selekciju u granicama

Koristei alat Selektuj postojeim poligonom
kreiranim baferom.
provjerite koliko je objekata selektovano
1. Iz menija Prozor izaberite Novi prozor tabele

2. Sa padajueg menija izaberite Selection.
92
Snimanje bafer selekcije

1.
2.
3.
4.
5.
Iz menija Fajl izaberite Snimi kopiju kao.

Odaberite zadnji upit (sa najveim brojem).
Odaberite Snimi kao.
U polju File Name unesite naziv koji asocira na sadraj bafera.
Kliknite Save.
Obratite panju da na ovaj nain snimate kopiju selekcije, a ne bafera. Da biste snimili bafer,
snimite radni prostor (workspace).
Kreiranje najmanjeg konveksnog poligona (konveksne ljuske)

Najmanji konveksni poligon za odreeni skup objekata je najmanji poligon koji sadri itav
skup.
1.
2.
3.
4.

Otvorite workspace BiH_Selekcija. (Nalazi se u \Obuka\Workspaces)
Selektujte sve trafo stanice.
Iz menija Objekti izaberite Konveksna ljuska...
Kreiranje Voronoi poligona

Kreiranje Voronoi poligona u osnovi predstavlja cijepanje prostora, na taj nain da se za svaku
taku dobije jedan region. Svaki novi region pokriva prostor tako da je svaka lokacija unutar
blia obuhvaenoj taki nego bilo kojoj drugoj. Praktino se dobivaju povrine koje su najblie
takama posmatranja.
Mogue je kreirati Voronoi poligone na istom sloju ili selektovati take sa jednog sloja i kreirati
Voronoi poligon na nekom drugom sloju.
Na primjer, ako se ele prezentirati trafo podruja pojedinih trafo stanica, potrebno je na osnovu
Voronoi algoritma dodijeliti svakoj trafo stanici odreeno podruje. Pri tome se tematski podaci
iz tabele trafo stanica metodom agregacije transformiu u novu tabelu trafo podruja.
93
1. Selektujte sve trafo stanice.
2. Ako nije, omoguite editovanje tabele Trafostanice.
3. Iz menija Objekti izaberite Voronoi...
U dijalogu Agregacija podataka odaberite Vrijednost i za kolonu NAZIV i NAPON.
4. OK da zavrite kreiranje Voronoi poligona.
Vjeba
1. Otvorite tabele Opcine_tk i posao.
2. Selektujte simbole koji predstavljaju objekte Maloprodaje na podruju opine Tuzla.
3. Kreirajte BAFER oko tih simbola sa radijusom 2000 m na Cosmetic Layer-u.
4. Snimite BAFER na novi sloj koji e se zvati BAFER11.
5. Snimite projekat kao Vjezba11.
94
12
TEMATSKO KARTIRANJE
Cilj ovog poglavlja je upoznati studente sa mogunostima izrade tematskih karata kao
rangirane klase, individualne klase, raznim dijagramima, gustinom taaka, veliinom simbola,
gridom ili kombiniranje vie njih.
Uvode se pojmovi tematizacije poloaja, koliina, gustina i promjena.
Takoe se prezentiraju izrade tematskih karata na osnovu podataka iz vanjskih tabela metodom
povezivanja tabela na osnovu atributnih i prostornih veza, kao i kreiranje privremenih izraza nad
vie atributa.
U OVOM POGLAVLJU:
o Izraavanje numerikih vrijednosti temetaskom kartom

o Prilagoavanje tematske karte i legende
o Izraavanje tekstualnih vrijednosti tematskom kartom
o Editovanje legende
o Koritenje tematskih predloaka
o Snimanje tematske karte
o Rad sa tematskim slojevima
o Tematizacija karte na osnovu podataka iz druge tabele
o Prostorno povezivanje (Geographic join)
o Uklapanje legende u kartu
95
12.
Tematsko kartiranje
Kartiranje poloaja omoguava prostorno pretraivanje i pronalaenje mjesta koja imaju

zahtjevne atribute, te vizuelni pregled uneenih informacija. Mogue je vriti tematizaciju po
osobinama ili po uzorcima, to znai da je mogue pregledati na osnovu lokacije, osobina ili
prostorne razdiobe odabranih atributa, te dobiti cjelovit pregled uzoraka i stilova pojave.
Kartiranje koliina predstavlja proces mjerenja inteziteta odreene pojave na izabranim
takama, te povezivanje prostornog poloaja take sa intezitetom pojave u toj taki. Zahvaljujui
ovakvim podacima, jednostavno se pronalaze mjesta sa minimalnom odnosno maksimalnom
vrijednou pojave i za koja treba preduzeti odreene akcije. Istim postupkom mogue je i
tematizirati mjesta sa slinim intezitetom pojave. Ovo otkriva jedan dodatni nivo informacija
iznad jednostavog kartiranja lokacija ili objekata.
Na primjer, na karti elektro energetskog sistema nije potrebno samo da se vidi koji su potroai u
datom reonu, nego da se mogu izmeu njih izabrati oni koji su u odreenim granicama potronje,
ili oni koji su odreenog prioriteta.
Koncentracija neke pojave je vidljiva ve jednostavnim kartiranjem lokacija, ali u podrujima
velike koncentracije moe biti jako teko razluiti koja pojava ima vei intezitet od drugih.
Tematske mape gustina pojava, omoguavaju nam prikaz numerikih vrijednosti koristei
uniformne povrine, kakve su hektari ili kvadratni kilometri, tako da se jasno moe vidjeti
prostorna razdioba te pojave.
Kartiranje gustina je posebno korisno kada se kartiraju povrine, parcele ili optine, ije veliine
veoma variraju. Na karti koja pokazuje broj stanovnika po optinama, vea optina obino ima
vie stanovnika od manjih. Ali neke manje optine mogu imati veu gustinu stanovnitva,
odnosno broj stanovnika po kvadratnom kilometru.
Kartiranjem promjena na nekom podruju mogue je predvidjeti budue uslove, te odrediti
smjer djelovanja ili procijeniti rezultirajue stanje. Takoe, poznavanje istorije jedne pojave
moe biti znaajan faktor prilikom njene analize. Planer mora imati vremenski pregled razvoja
jedne mree da bi mogao vidjeti kako su rasle potrebe potroaa.
Izraavanje numerikih vrijednosti tematskom kartom

1.
2.
3.
4.
5.
6.
96

Selektujte fajl BiH_Thematic.WOR. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\Workspaces)
Iz menija Karta izaberite opciju Kreiraj tematsku kartu.
97
98
Prilagoavanje tematske karte i legende

1. Iz menija Karta izaberite Promijeni tematsku kartu ili jednostavno dvokliknite na
legendu.
2. Podesite gornji prag na tamno plavu a donji prag na utu boju.
99
2. Dvokliknite na legendu.
3. Promijenite metodu u Jednaki rasponi i kliknite na Preraunaj.
100
101
Izraavanje tekstualnih vrijednosti tematskom kartom
102
Editovanje legende
103
Koritenje tematskih predloaka

1. Dvokliknemo na dio legende koji zelimo da koristimo kao predloak.
2. U boksu Predloak sa tipkom Snimi kao sauvaemo predloak pod eljenim imenom.
104
Snimanje tematske karte

Vano je rei da se tematske karte snimaju iskljuivo kao radni prostor.
1. Snimite radni prostor kao Poslovna_karta.
Rad sa tematskim slojevima

1. Iz menija Karta izaberite Kontrola slojeva.
2. Selektujte slojeve tematske karte i uklonite ih klikom na dugme Ukloni.
3. Kliknite OK.
105
Tematizacija karte na osnovu podataka iz druge tabele
106
107
Prostorno povezivanje (Geographic join)
108
109
110
Umetanje legende na kartu

1. Iz menija Alati izaberite Dodatni alati.
2. Sa liste Alati izaberite Legend Manager.
3. Selektujte opciju Uitaj za alat Legend Manager.
4. Iz menija Alati izaberite Thematic Legend Manager, a zatim Embed Thematic legend.
111
Vjeba
1. Kreirajte Tematsku kartu opina BiH po koloni StarostDo14 ( koristiti Region Ranges
Default) sa pet intervala, koristite interval boja od tamno-pave do svijetlo-plave.
2. Umetnite legendu na kartu.
3. Kreirajte naslov karte.
4. Snimite projekat kao Vjezba12.
112
PRIPREMA ZA TAMPU
13
Ovo poglavlje daje uvod u koritenje tehnika za izradu prijeloma (layout), sa odgovarajuim
kartografskim elementima.
Studenti ue kako pripremiti podatke za tampu, kreirati odgovarajuu legendu i simbole koji
vizuelno opisuju kartu na papiru.
U OVOM POGLAVLJU:
o Kreiranje kartografske legende

o tampa iz prikaza karte
o Pripremanje prijeloma (layout)
o Dodavanje slika u prijelom
o Dodavanje kartografskih elemenata u prijelom
113
13.
Priprema za tampu
Cilj geoinformacionog sistema je digitalizacija podataka i njihovo odravanje u digitalnom

obliku. Ali je i dalje povremeno neophodno rezultat rada odtampati i prezentirati u analognom
formatu. Priprema za tampu se naziva prijelom.
Kreiranje kartografske legende

1.
2.
3.
4.
5.

Sa liste Files of Type, izaberite Radni prostor (*.wor).
Selektujte fajl Output.WOR. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\Workspaces)
6. Iz menija Karta izaberite Kreiraj legendu.
114
115
1. Provjerite da li vam je aktivan prozor sa legendom. Ako elite da promijenite izgled
naslov legende koji ste prethodno uradili uradite sljedee;
2. Iz menija Legenda izaberite Osobine prozora.
3. Iz menija Legenda izaberite Osvjei.
4. Unutar legende dvokliknite na stavku Worldcap.
116
5. Da biste snimili legendu, morate snimiti radni prostor (workspace).
tampa iz prikaza karte

1. Iz menija Fajl izaberite tampa.
Pripremanje prijeloma (layout)

1. Iz menija Prozor izaberite Novi prozor prijeloma.
117
2. Iz menija Fajl izaberite Postavke stranice.
118
3. Izaberite alat Okvir

iz grupe alata za crtanje.
4. Kliknite i razvucite pravougaonik preko cijele povrine. Time ete definisati prvi okvir.
5. Sa liste izaberite kartu.
6. Na isti nain dodajte jo i okvir za legendu.
119
7. Svaki okvir moete pomjerati tako da ga uhvatite miem ili da ga selektujete i pomjerate
strelicama (sa ili bez tipke CTRL) na tastaturi.
8. Na isti nain moete mijenjati i veliinu okvira.
9. Da biste dodali tekst u prijelom, izaberite alat Tekst
10. Kliknite na bijeli prostor.
11. Upiite Karta svijeta.
iz grupe alata za crtanje.
12. Ako ste pogrijeili prilikom unosa ili elite izvriti promjenu, koristite alat za selekciju i
dvokliknite na tekst.
120
13. Da biste poravnali objekte selektujte oba okvira.

14. Iz menija Prijelom izaberite Poravnaj objekte i podesite ga kao na slici:
15. Da biste osjenili okvir, iz menija Prijelom izaberite Kreiraj sjenke.
16. Da biste promijenili prikaz karte u okviru, vratite se na kartu i zumirajte na Europu.
17. Vratite se na prikaz prijeloma.
121
Dodavanje slika u prijelom

a.
b.
c.
d.
e.

Sa liste Files of Type izaberite Rasterska slika.
Izaberite gauss_logo.gif. (\Obuka\Podaci za vjezbu)
Sa liste eljeni pogled izaberite Nova karta.
U slijedeem dijalogu odaberite Prikai.
f.
Sad moete dodati sliku u prijelom.
Dodavanje kartografskih elemenata u prijelom

a.
b.
c.
d.
122
Promijenite stil simbola.

Izaberite font MapInfo Arrows.
Odaberite jednu od strelica.
Odaberite veliinu.
e.
f.
g.
h.
i.
Dodajte simbol u prijelom.

Iz menija Alati odaberite Dodatni alati.
Selektujte opciju Uitan za alat ScaleBar.
Iz menija Alati izaberite ScaleBar, a zatim Draw scale Bar.
Ostavite sve opcije nepromjenjene i kliknite OK.
Kreiranje predloaka za tampu

a. Iz menija Alati izaberite Dodatni alati.....
b. Sa liste izaberite i ukljuite Layout Templates.
c. U meniju Alati kliknite na Layout Templates pa na Create new Template.
Uslov za pravilno kreiranje predloaka za tampu je da su sve tabele (slojevi) zatvoreni, ako to
nije sluaj MapInfo e vam izbaciti poruku gdje vas pita dali prvo elite zatvoriti sve slojeve.
d. Odaberite YES
123
Otvorie vam se prezna stranica na kojoj kreiramo na predloak, a takoe pojavila se i nova
grupa alata Template Tools pomou kojih dodajemo elemente naeg predloka za tampu.
Alat
Opis
Dodavanje kartografskih elemenata na stranicu
Dodavanje tabelarnih elemenata na stranicu
Dodavanje razmjernika karte
Dodavanje legende
Dodavanje grafikona
Dodavanje raznih tekstualnih elemenata: datum, vrijeme, razmjera itd.
Snimanje predloke za tampu
Izlaz bez snimanja predloka za tampu.
Vjeba
1. Otvorite projekat koji ste snimili u prethodnoj vjebi (Vjezba12).
2. Uitajte u va projekat sljedee tabele: Rijeke, Jezera i Putevi.
3. Pipremite projekat za tampu.
4. Snimite projekat kao Vjeba13.
124
KREIRANJE ELEKTRONSKIH
REZULTATA
14
Cilj ovog poglavlja je predstaviti tehnike izvoenja podataka u druge elektronske formate, prije
svega u vanjske dokumente i HTML stranice.
Dat je uvod u proces isijecanja geoprostornog sadraja i njegovog prevoenja u vanjske
dokumente, gdje se moe sauvati ili kao statika slika ili dinamiki OLE objekat.
U OVOM POGLAVLJU:
o Kreiranje odsjeka na osnovu regiona

o Snimanje prikaza kao sliku
o Uklapanje karte u druge aplikacije
o Kreiranje HTML karte
125
14.
Kreiranje elektronskih rezultata
Kreiranje odsjeka na osnovu regiona

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Selektujte fajl BiH_Ole.WOR. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\Workspaces)
Selektujte gradsko jezgro grada Sarajeva.
Iz menija Karta izaberite Podesi region isjeka.
Snimanje prikaza kao sliku

1.
2.
3.
4.
126
Iz menija Fajl izaberite Snimi prozor kao.

Imenujte fajl kao SarajevoGrad.
Kliknite Save.
U sljedeem dijalogu birajte opcije rezolucije i veliine.
Uklapanje karte u druge aplikacije

5.
6.
7.
8.
Iz menija Map odaberite Clip Region Off.

Iz menija Edit izaberite Copy mapWindow.
Otvorite bilo koju aplikaciju koja je osposobljena za OLE.
Iz menija Edit izaberite Paste ili Paste Special.
9. Karta u OLE kontejneru moe biti mijenjana tako to je selektujete i desnim klikom mia
odaberete Otvori.
10. Mijenjanje prekidate ako iz menija File izaberete Exit & Return to Document.
11. OLE prebacivanje iz MapInfo u druge aplikacije moete uraditi i pomou alata Drag
Map Window.
Kreiranje HTML karte

1.
2.
3.
4.
127

Sa liste Files of Type, izaberite MapInfo (*.tab).
Selektujte fajl Opcine.tab. (Nalazi se u direktoriju \Obuka\BiH).
Dodajte alat HTML Image Map.
5. Iz menija Alati izaberite HTML Image Map.
128
Vjeba
1. Otvorite tabelu Opcine.
2. Pronaite opine koje pripadaju Tuzlanskom kantonu (Pripada="K03").
3. Snimite ih kao OpcineTK (Save Copy As...)
4. Zatvorite tabelu opcine.
5. Otvorite prazan Microsoft Word document i umetnite tabelu OpcineTK u Microsoft
Word.
6. Kreirajte web stranicu koristei tabelu OpcineTK.
129

OG Laboratorijski Praktikum

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

OG Laboratorijski Praktikum

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

Graevinski fakultet Univerziteta u Sarajevu

Doc.dr. Mirza Ponjavi, dipl.ing.geod

Laboratorijski praktikum iz predmeta

Doc.dr. Mirza Ponjavi, dipl.ing.geod

Poglavlje 2: Prilagoavanje karte

Poglavlje 3: Koncept slojevitosti

Poglavlje 5: Rad sa rasterima

Poglavlje 6: Selekcija podataka

Poglavlje 7: Prikupljanje i pohranjivanje geoprostornih podataka

Poglavlje 8: Geoprostorno referensiranje podataka

Poglavlje 9: Geoprostorno pretraivanje

Poglavlje 10: Geokodiranje

Poglavlje 11: Kreiranje bafera, Voronoi i najmanjeg konveksnog poligona

Poglavlje 12: Tematsko kartiranje

Poglavlje 13: Priprema za tampu

Poglavlje 14: Kreiranje elektronskih rezultata

Prezentacija geoprostornih podataka ..................................................................................... 14

Cilj ovog poglavlja je uvesti polaznike u osnovne pojmove geoinformatikih tehnologija i

1. Prezentacija geoprostornih podataka

Kartografska ili geometrijska prezentacija

3. Kliknite Otvori. Prikazae se dijalog Otvori.

Otvorite direktorij \Obuka.

Prikazae se Map Window za geografski prikaz tabele.

Tabelarna ili tematska prezentacija

Za prikaz baze podataka, koristite Browser.

Kreiranje podskupa podataka

Obratite panju da je objekat koji je selektovan u grafici istovremeno selektovan i u tabeli.

2. U prvoj listi Tabele karte izaberite Selection.

Obratite panju da je naziv prozora karte Query 1, a ne Selection.

Iz menija Fajl, izaberite Snimi radni prostor.

Osnovna namjena ovog poglavlja je predstaviti razliite naine prezentacije geometrijskih

o Razumijevanje koncepta zumiranja

Razumijevanje koncepta zumiranja

U grupi alata za zumiranje nai ete alate za zumiranje-u

Koritenje hvataa za pomjeranje karte

, moete se pozicionirati na kartu po elji.

Pregled cijelog sloja

2. Izaberite sa liste Svi slojevi.

Izbor razmjere i nivoa zuma

Vraanje na prethodni pogled

Podeavanje postavki za prikaz karte

Geografski koordinatni sistem (lat,long),

Iz menija Karta, izaberite Opcije.

Da biste promijenili projekciju, kliknite na Projekcija. Postavite parametre kao na sljedeoj

Koritenje alata za mjerenje udaljenosti

Koritenje alata za selekciju

Kreiranje dva pogleda iste karte

Svaka informacija na karti smjeta sa na neki od slojeva i korisnik je po potrebi ukljuuje i

Iz menija Fajl izaberite Otvori.

Na prikazu karte se nita nee promijeniti.

Upravljanje slojevima karte

Koritenje info alata

Promjena izgleda sloja

Kreiranje duplikata karte

Dodavanje sloja i kopiranje postavki sloja sa karte

Za cjelovitu prezentaciju vektorskih podataka, potrebno je geometrijskim objektima dodati i

Iz menija Fajl, izaberite Otvori.

1. Koristei alat Teks kliknite na kartu gdje elite upisati tekst.

Snimanje kozmetikog sloja

Prilaganje vanjskih veza na anotacije

Sa glavne grupe alata izaberite alat Prilog

i kliknite na jednu opinu.

Skeniranje analognih karata

Skeniranje analognih karata