1

MBUROJA.net

Dy mnyra pr ta njohur Krijuesin

nga Ibn el-Kajjim
salafipublications.com

Hyrje
Fragmenti i par
Fragmenti i dyt
Fragmenti i tret
Fragmenti i katrt

Hyrje
I gjith lavdrimi i takon Allahut. Ne e lavdrojm At dhe krkojm ndihm dhe falje
prej Tij. Krkojm strehim tek Allahu nga t kqijat e shpirtrave tan dhe nga t kqijat e
veprave tona. Kdo q Allahu e udhzon, at askush smund ta humb dhe kdo q
Allahu e humb, at askush smund ta udhzoj. Dshmoj se askush smeriton t
adhurohet prve Allahut, t vetmit, pa ndonj ortak dhe dshmoj se Muhamedi sht
robi dhe i drguari i Tij.

Qllimet dhe synimet e ktij shkrimi

Ky shkrim sht prpiluar nga fjalt dhe deklaratat e njrit nga Imamt e Selefizmit,
Shejhul-Islam Ibn el-Kajjim el-Xheuzie n shpjegimin e ekzistencs s Shpiksit dhe
Krijuesit, mnyrn e prfitimit t dituris mbi T dhe se si t menduarit pr shenjat e
Allahut n krijimin on n t kuptuarit m t mir t Emrave dhe Cilsive t Tij dhe e
shton imanin e personit t gjitha kto si krahasim me metodologjin e risuar q sht e
prhapur sot.
Shkrimi konsiston n dy pasazhe nga el-Feuaid, n t cilat shqyrtohet mnyra pr t
arritur deri t njohja e Allahut - Shpiksit dhe Krijuesit. Kto pasazhe jan ndar n katr
fragmente me qllim q t lehtsohet leximi dhe po ashtu jan shtuar shnime dhe
material i rndsishm pr t ndihmuar kuptimin e ktij shkrimi.

Ruajuni nga metodologjit e shpikura n lidhje me kt1

sht me rndsi t kuptohet se materialet n kt shkrim duhet t kuptohen n
kontekstin e duhur t tyre. Ngase, shtja e ekzistencs s Allahut sht dika mjaft e
dukshme dhe e qart, dhe aq evidente sa q Dijetart e Ehl us-Sunetit shum pak kan
folur thellsisht mbi kt n punimet dhe shkrimet e tyre. Si ka thn t Drguarit e

MBUROJA.net
Allahut, ka! A mos keni ndonj dyshim n lidhje me Allahun? [Ibrahim: 10]. Pra kjo
shtje n t vrtet nuk sht ekzistenca e Allahut meq kjo sht e qart si drita e
diellit, por kjo ka t bj me njohjen e Emrave dhe Cilsive t Tij dhe t drejtn e Tij q
vetm Ai t adhurohet. shtja e vrtet sht shtja e Teuhid el-Esma ues-Sifat dhe
Teuhid-ul-Uluhije specifikisht.
Fatkeqsisht, shum musliman, t ditur dhe injorant, kan prvetsuar nj metodologji
t caktuar n kt shtje e cila sht skajshmrisht e rrezikshme dhe e cila sht
prhapur prbrenda qarqeve muslimane. Kjo metodologji krkon q muslimani ta
dshmoj besimin e tij prmes t menduarit pr krijimin e Allahut dhe t arrij
bindje duke hulumtuar dhe hetuar fenomenet natyrore me qllim q t konstatohet
vrtetsia e besimit islam. Kjo metodologji sht e kot, dhe n t ka elemente te
doktrins Mutezilite2 dhe po ashtu sht rrug q i ngatrron muslimant dhe i on ata
n herezi dhe mosbesim krkojm mbrojtje prej Allahut.
N veanti, kjo metodologji sht prvetsuar nga Abdul-Mexhid ez-Zindani prej
Jemenit [q sht n mesin e Mutezilive t sotshm] dhe u msohet muslimanve n
Universitetin e tij, Xhamiat ul-Iman3. T brit e shqyrtimit t mrekullive shkencore t
Kuranit apo hetimit dhe studimit shkencor t fenomeneve natyrore baz t
prgjithshme t thirrjes n Islam, apo theksimi i ekzagjeruar i saj sht nj devijim nga
Metodologjia e Pejgamberve. Kjo sht edhe m keq kur t bhet baz e Imanit pr
muslimant [!!]. Dhe mu ktu gjendet herezia e ez-Zindanit pr at se ai ka br q
shtja e Teuhidit dhe Imanit t jen pothuajse sinonim me at q quhet mrekulli
shkencore e Kuranit, duke u kufizuar, n mos zhytur n metodat e Mutezilive, nga
knde t caktuara. Ez-Zindani ua mson [studentve] librin e tij Teuhid ul-Khalik
[Njsia e Krijuesit] n Universitetin e tij t bidatit n Jemen.
Ez-Zindani bn q synimi m i dshiruar, posarisht n koht tona t jet t lidhurit
e realiteteve t vrteta [t Fes] me dshmit e tyre t cilat ekzistojn n krijimin
dhe kjo sht baz e punimit t tij mbi Teuhidin t titulluar, Teuhid ul-Khalik, dhe
pastaj ai e bn kt dituri t Teuhidit, e cila sht baz e fes son, dhe n realitet kjo
ssht vese Teuhid ur-Rububije, e jo Uluhije. Ez-Zindani e definon Teuhidin si dituria
t ciln duhet shqyrtuar me qllim q t vendosen dhe konfirmohen besimet [e
individit] me dshmi bindse racionale dhe tekstuale q i japin fund dyshimeve,
dhe kjo sht baza n t ciln sht ndrtuar libri i tij, duke mos qen gj tjetr vese
medhheb i neveritshm i Mutezilive, t cilt risuan bidatin e t dshmuarit
intelektualisht besimin.

1. Ky paragraf sht prpiluar duke shkoqitur dhe prmbledhur pika t ndryshme nga libri es-Subh esSharik alaa Delalat Abdul-Mexhid ez-Zindani Fi Kitabihi Teuhid ul-Khalik t Shejh Jahja el-Hexhurit.
2. Mu'tezilit jan nga shkolla e mendimit racionalist dhe kan shum devijime ne parimet e tyre
metodologjike.
3. Pr nj prgnjeshtrim t shklqyer t ez-Zindanit, devijimit t tij dhe lufts s tij kundr Ehl us-Sunetit,

MBUROJA.net
referoju librit el-Burkan li Nefs Xhamiat il-Iman t Shejh Mukbil bin Hadi el-Uedii dhe po ashtu
prgnjeshtrimit t shklqyer nga Shejh Jahja el-Hexhuri kundr tij t titulluar, es-Subh es-Sharik alaa
Delalat Abdul-Mexhid ez-Zindani Fi Kitabihi Teuhid ul-Khalik.

Pastaj ai shton duke thn, Ju e dini se dituria e Teuhidit [ashtu si e shpjegon ai]
sht fard ajn [obligim individual] pr do musliman, qoft femr apo mashkull,
kshtu q do musliman t mund t arrij knaqsi dhe prmbushje t zemrs dhe
intelektit se ai sht n fen e vrtet Ai po ashtu mendon, Dhe nga aspektet
madhshtore t Islamit sht se ai sht i ndrtuar mbi intelektin [akl], dhe asnjher
nuk krkon nga ithtart e tij q ti ngurtsojn aftsit e tyre t mendimit E tr kjo
sht nga libri i lartprmendur i ez-Zindanit.
N t vrtet, ky lloj i dituris pr t ciln ez-Zindani flet, n t shumtn e rasteve sht
dituri e cila prfshin t folurit pr Allahun pa vet diturin!!
Ibn Ebil-Izz el-Hanefi ka thn, Dhe pr kt shkak sht me vend q obligimi i par
pr Mukellef [t obliguarit] t jet t dshmuarit se askush smeriton t adhurohet me
merit prve Allahut, e jo hetimi, apo t filluarit nga platforma e dyshimit [shekk] t cilat
jan thniet e zotrinjve t retoriks s dnueshme [kelam]. Dhe kto fjal jan cituar
nga Ibn Ebil-Izz el-Hanefi fjal-pr-fjal nga Ibn el-Kajjim n Medarixh us-Salikin e tij.
Prsa i prket qasjes s ez-Zindanit, ather ky sht supozim i dyshimit dhe
spekulimit[!!] dhe q m pas t bhet prpjekje pr ta menjanuar at me llojin e veant
t dituris s Teuhidit t tij!! N kt proces ez-Zindani ka rn n shum herezi dhe
bidate, ai prdrodhi dhe shtrembroi vargje t Kuranit, lavdroi fet e ifutve dhe t
Krishterve [meq shum nga msuesit e tij n t vrtet jan profesor ifut dhe t
Krishter dhe doktor shkence], thirri pr afrimi ndaj tyre dhe shum gjra tjera. Pr
detaje m t plota t ksaj referojuni librit t lartprmendur t Shejh Jahja el-Hexhurit.
Qe e domosdoshme q t ofrojm kt prezantim pr t nxjerr n pah dallimet mes asaj
ka nganjher diskutohet dhe prmendet trthorazi nga Dijetart e Ehl us-Sunetit si Ibn
el-Kajjim dhe Shejh ul-Islam Ibn Tejmije dhe mes ez-Zindanit dhe t ngjashmit me t nga
ata q i japin intelektit apo vrojtimit shkencor dhe eksperimentit nj vend dhe rol q nuk
i takon, apo q sht jasht vendit dhe kontekstit, apo q prdoret pr tjetr pos synimit
t vrtet e t dshiruar.
Ngase ez-Zindani e bn kt bidat t t dshmuarit e besimit me dshmi bindsi
racionale t jet fard ajn pr do musliman ashtu q t mund t konfirmoj Imanin e tij
dhe q ai t arrij qetsi t mendjes dhe zemrs lidhur me Imanin e tij, ndrsa Imamt
dhe Dijetart e Ehl us-Sunetit inkurajojn n t menduarit dhe t vrojtuarit n krijimin e
Allahut si mnyr pr forcimin e Imanit dhe marrjen e shenjave dhe msimeve nga e tr
kjo dhe t kuptohet m tej se nuk ekziston asnj q meriton t adhurohet me merit pos

MBUROJA.net
Allahut dhe kjo t lidhet me Emrat dhe Cilsit e Allahut dhe t kuptohet krijimi n
dritn e tr ksaj.
Baza e imanit nuk krkon q pr t t vendoset meditimi dhe dshmia intelektuale. M
sakt, njeriu duhet q thjesht vetm ta thot Shehadetin me miratim [tesdik] dhe Imani
[dmth Islami] sht korrekt dhe valid. Prsa i prket qasjes s ez-Zindanit, ather kjo
inkurajon dyshim, spekulim dhe llastim n drdllitje t kot dhe vrtet kjo sht ka
Dijetart dhe Nxnsit e Dijes nga Ehl us-Suneh kan vrejtur tek ata q vinin nga
Universiteti i ez-Zindanit ata jan n konfuzion dhe t hutuar, uel-eudhu bilah.
Po ashtu sht me rndsi q t kuptohet ktu se ez-Zindani ka przier t vrtetn me
pavrtetsi n qasjen e tij, dhe q ktej kjo sht edhe m konfuze dhe e vshtir pr
njeriun e thjesht q ta kuptoj devijimin e tij dhe devijimin e qensishm n mnyrat
dhe praktikat e atyre q kan adoptuar nj metodologji t ngjashme me kt n mnyrat
e daues. Meqense nga njri knd personi mund t shoh at q faktikisht ka baz n
Kuran por sht e przier me di tjetr, kjo n fakt sht devijim dhe herezi.
Kurani inkurajon meditim dhe soditje - por kjo ssht e domosdoshme q t dshmohet
apo justifikohet apo verifikohet besimi i individit apo thjesht vetm t pranohet
ekzistenca e Allahut dhe Rububijeti, por q t vendoset dhe konfirmohet Uluhijeti.
Ibn Kethir ka thn lidhur me ajetin, A nuk shikojn ata n sundimin e qiejve dhe
toks dhe t gjitha gjrave q Allahu ka krijuar, dhe se mund t jet afr prfundimi i
jetve t tyre. N ciln porosi pas ksaj do t besojn ata? [el-Araf: 185], [Q do t
thot] a nuk shikojn ata q i refuzojn shenjat tona n sundimin e Allahut dhe
zotrimin e kontrollin mbi qiejt dhe tokn dhe n fardo q Ai ka krijuar, q t
mendojn pr kt, dhe t vijn n prfundim se Ai sht q ska t barabart me T, apo
t ngjashm, dhe se kjo sht vepr e Atij krahas t Cilit askush smeriton adhurim dhe
devocion t sinqert. Kshtu q si rezultat i ksaj t besojn n T, t besojn n t
Drguarin e Tij dhe t pendohen e ti kthehen bindjes ndaj Tij dhe t braktisin rival [n
adhurim] dhe idhuj t ndryshm dhe q t jen t vetdijshm se afati i tyre sht duke
prfunduar dhe se ata mund t vdesin dhe zhduken n mosbesimin e tyre, dhe kshtu
ata avancojn drejt dnimit t Allahut dhe ashprsis s qortimit t Tij.
Prej ktu, shenjat e Allahut n krijimin jan t lidhura me Uluhijetin e Tij [t drejtn e Tij
pr tu adhuruar] dhe fardo meditimi dhe soditje n to n fakt sht e lidhur me t
kuptuarit dhe njohjen e Uluhijetit t Tij. Fatkeqsisht, doktrina e ez-Zindanit dhe qasja
dhe metodologjia e tij nuk shkojn prtej Rububijetit t Allahut kur jo-muslimant
thirren n Kuran. Pr kt arsye, ne shohim se shum nga ata q ai i lavdron nga
shoqruesit dhe msuesit e tij t Krishter dhe ifut kan mbetur n mosbesimin e tyre
duke menduar se Kurani thrret n besimin n nj Krijues dhe se ata tashm e kan
konfirmuar nj Krijues t prgjithshm dhe se Kurani n llogari t mrekullive t tija

MBUROJA.net
shkencore sht nj libr mahnits dhe se Ungjilli dhe Teurati po ashtu jan libra
mahnits q prmbajn gjra mahnitse, kshtu q t gjith jemi n rregull.
Prej nj kndi tjetr, Kurani po ashtu tregon n at se Allahu do tua ekspozoj shenjat e
Tij mosbesimtarve, ato shenja q jan n veten e tyre dhe n horizonte gjersa tu bhet e
qart atyre se Kurani sht e vrteta. Pr shkak se ez-Zindani sht prfshir n
praktikn e uarjes s Kuranit tek jobesimtart dhe krkimin e pikpamjeve t tyre mbi
disa fenomene natyrore q preken n Kuran, kjo e fsheh devijim e tij nga aspektet tjera
n qasjen dhe metodologjin e tij, meq kjo vepr e tij duket t ket nj prkrahje t qart
nga Kurani. Nn kt shtrihet devijimi i zhytjes s tij n metodn e Mutezilive,
promovimi i ksaj n mesin e njerzve dhe inkurajimi n verifikimin e besimeve
islame me an t studimit shkencor dhe varsis n intelekt, avancimin q ai ia bn
intelektit si baz pr vrtetimin e Islamit dhe shtje tjera q jan prvijuar m lart. Ai e
inkurajon kt n mesin e vet muslimanve, q ata t jen intelektualisht t bindur n
besimin e tyre.
Prej ktu, sht e domosdoshme pr Sunit q t ruhen nga e tr kjo q parapriu, ngase
gabimet n kt fush ojn n devijim nga Metodologjia e Pejgamberve n thirrjen pr
tek Allahu dhe Teuhidi i Tij, q sht Teuhidi i Uluhijetit, jo Teuhidi i Mu'tezilive dhe
devijantve t tjer.
Pr sa i prket debatit me ateist, ather nuk ka dyshim se nj numr i madh njerzish
nga tokat e jobesimtarve mbajn qndrimin se nuk ekziston Shpiksi dhe Krijuesi
suprem. Dhe t thirrurit ata n Islam krkon q ata t besojn n nj Krijues dhe Shpiks
dhe m pas t'i njohin Emrat dhe Cilsit e Tij dhe t din pr obligimin e t adhuruarit
vetm At, m an t Kur'anit dhe Sunetit. Individi po ashtu duhet t jet i vetdijshm
se ateizmi ka shum faktor. Ai mund t jet zhgnjim me Krishterim, apo kjo mund t
jet nga arroganca dhe mendjemadhsia, apo mund t jet pr shkak t besimit n teori
t uditshme dhe t habitshme si teoria e evolucionit, apo besimi n teori tjera t
shpjegimit pr civilizimin njerzor n kt Tok, q jan thjesht vetm teori, supozim
dhe loj me pavrtetsit e kota, pa ndonj dshmi apo kuptim apo drejtsi.
sht me rndsi q t kihet parasysh shtjellimi i msiprm kur t lexohen fjalt e Ibn elKajjimit m posht.
Materialet e mposhtme kan pr qllim q t vendosin "vrojtimin" dhe "t menduarit"
n kontekstin e tyre t duhur dhe t mbajn nn fre kt eksitim t madh me "mrekullit
shkencore", shumica e t cilave sht e bazuar n supozim dhe dituri t pa baz. Kjo s'do
t thot se n Kur'an nuk ka mrekulli t bazuara n dije dhe askush nuk po i mohon ato.
Por, kjo shtje sht ekzagjerim n kt drejtim, dhe pastaj prdorimi i ksaj si nj
metodologji parsore n t thirrurit n Islam dhe po ashtu n inkurajimin e
muslimanve pr t "dshmuar" besimin e tyre kjo sht gabim.

MBUROJA.net
Q ktej, ata q jan t magjepsur me "mrekullit shkencore" t Kur'anit dhe prpiqen q
t gjejn shtjellime t fenomeneve natyrore n Kur'an dhe lidhjen reciproke t tyre me t
dhnat shkencore etj., duhet t ken kujdes dhe t ruhen nga t folurit lidhur me
Allahun dhe Librin e Tij pa dije.

Prmbledhje
Ekziston nj dallim mes dy qasjeve t shqyrtuara m lart, dhe ato jan:
1. Ajo q mund t gjendet nganjher n fjalt e Selefit, t kaluarit dhe t tashmit [si
sht Ibn Tejmije, Ibn el-Kajjim, Ibn Uthejmin etj.] n lidhje me t dhnat e dshmive
intelektuale q mund t prdoren pr t treguar n ekzistencn e Krijuesit dhe t
prfitohet dituri lidhur me t, dhe t cilat n fakt e kan bazn n Fitreh [natyrshmri].
Mirpo, njohja e ktyre dshmive apo msimi i tyre s'sht obligim pr t'u vendosur
imani apo Teuhidi i individit, dhe t qenit injorant ndaj tyre nuk i bn dm Islamit t
individit, Teuhidit apo Imanit. Po ashtu ajo q gjendet n thniet e Selefit q inkurajon
n t menduarit mbi shenjat e Allahut n gjithsi me qllim q t forcohet imani i
individit dhe dituria pr Allahun, dhe t prfitohet t kuptuarit se si Emrat dhe
Cilsit e Allahut ndrlidhen me krijimin dhe si ndrlidhen me urdhrat dhe ndalesat.
2. Medhhebi Mu'tezili i ez-Zindanit, i cili inkurajon do musliman q ta "dshmoj"
besimin e tij intelektualisht dhe t arrihet deri te "bindja" me dshmi racionale dhe "paqe
t mendjes" dhe "knaqsi t zemrs" dhe gjendje tjera t tilla t gjitha kto me an t
dshmive intelektuale dhe argumenteve racionale, dhe me an t "mrekullive t mdha
shkencore" dhe se ky sht Teuhidi i krkuar dhe i dshiruar, prej t cilit s'mund t
lirohet asnj musliman[!!] dhe se do musliman duhet t angazhohet n kso gjra pr
t'iu shmangur "dyshimit" n fe dhe pastaj t msuarit e ksaj [nga muslimant!!] si
pjes e programit msimor mbi Teuhidin.
Pra ekziston dallimi mes ktyre dy qasjeve ndonse n dukje, mnyrat dhe
mekanizmat pas tyre duken t jen t njjta. Dhe personi duhet q t ket kujdes e t
mos bjer n ekstremin e ez-Zindanit dhe t disa prej thirrsve t sotshm n lidhje me
kt, ngase kjo sht shtje q ndrlidhet me thirrjen n Allahun, me t besuarit n T
dhe t adhuruarit At dhe n Teuhidin e Tij. Prej ktu, kjo sht ibadet [adhurim],
kshtu q personi duhet t jet i pastr nga qasjet dhe metodat e risuara n kt drejtim.
Ajo q gjendet n kt letr sht thjesht nj sqarim n t cilin kan aluduar disa nga
Selefi n disa dshmi intelektuale apo n t kuptuarit q tregon n ekzistencn e Allahut,
dhe kjo nganjher sht e mundshme pr personin q t arrij dika nga dituria pr
Allahun me an t t menduarit mbi shenjat e Tij, dhe se dshmit e tilla intelektuale
mund t prdoren si argument kundr atyre q e mohojn Allahun, kur kjo t jet me
vend dhe se e tr kjo sht n kundrshtim dhe e ndryshme nga ajo q sht risuar n

MBUROJA.net
kt fush t da'ues nga ekzagjerimi dhe ekstremizmi i ez-Zindanit dhe Vllezrve t tij
t Falimentuar [Ihuanul-Muslimin].

Fragmenti i par
Imami dhe Shejhu i Islamit, Ibn el-Kajjim ka thn n el-Feuaid [f.31-32]:
Zoti, m i Larti, i thrret n Kuran robrit e Vet q ta njohin At n dy mnyra:
a] t shikuarit n punn e br [t Allahut, n krijimin]
b] t menduarit mbi vargjet e [e recituara] Tij, t medituarit mbi to
Prej ktu, shenjat e para vshtrohen dhe dshmohen, ndrsa shenjat e dyta recitohen dhe
kuptohen.
Pr sa i prket llojit t par, ather ato jan sikurse n thnien e Tij, Vrtet! N
krijimin e qiejve dhe toks, dhe n ndrrimin e nats dhe dits, dhe n anijet q
lundrojn npr det me at q sht n dobi t njerzimit. [Bekare: 164] deri n fund
t ajetit. Dhe thnia e Tij, Vrtet! N krijimin e qiejve dhe toks, dhe n ndrrimin e
nats dhe dits, ka shenja pr njerzit q kuptojn. [Aali Imran: 190]. Dhe kt e
hasim shpesh n Kuran.
Pr sa i prket llojit t dyt, ather ato jan sikurse n thnien e Tij, A nuk e prfillin
ata Kuranin [me kujdes]? [en-Nisa: 82]. Dhe po ashtu thnia e Tij, A nuk menduan ata
thell mbi Fjaln [Kuranin]? [el-Muminun: 68]. Dhe po ashtu n thnien e Tij, [Ky
sht] nj Libr [Kurani] prplot bekime, t cilin Ne ta kemi zbritur, q ata t
mendojn pr vargjet e tija, dhe q t prkujtojn ata q kan mend. [Sad: 29].
Kt po ashtu e hasim shpesh n Kuran.
Pr sa i prket [tr] mefulat, punve t bra [n krijimin], ather ato japin dshmi pr
veprimet [q jan ekzekutuar n to], dhe veprimet [sipas radhs] japin dshmi pr
Cilsit [sifat]. Ngase ai [objekti] q sht br [meful] jep dshmi pr zbatuesin e
veprimit [q e bri at]. Dhe kjo sipas radhs e bn t nevojshme ekzistencn [wuxhud] e
zbatuesit t veprimit, fuqin e tij [kudreh], vullnetin [meshieh], dhe diturin [ilm].
Dhe kjo sht pr shkak t pamundsis s ndodhjes t ndonj veprimi q bhet m
zgjedhje nga nj gj e paqen apo nga dika q ekziston por ska fuqi, jet, dije dhe
vullnet.3

MBUROJA.net

3. Dobia1: Ateizmi sht nj nga pavrtetsit m t mdha bashkkohore

N at q sht thn m lart nga Shejh ul-Islam Ibn el-Kajjim, gjendet nj dshmi bindse kundr
argumentit ateistik [dhe evolucionar]. Dhe n sqarimin e asaj q sht thn nga Ibn el-Kajjim n themi:
Sikur nj ateist t merrte ndonj objekt t prditshm [apo t merrte ndonj fenomen ose proces natyror] dhe
t mendonte pr disa aste, ndoshta do ti bhej e qart realiteti i nj Krijuesi.Le ta marrim nj libr pr
shembull.
S pari, ky objekt, n dhe prej vetes s tij dhe ekzistenca e dukshme e tij, sht dshmi n veten e vet pr at,
apo sendin, apo qenien q e ka shkaktuar at, apo q ka qen prgjegjs pr brjen e tij, n formn e tij t
qart. Nuk ka mundsi q t gjykuarit e shndosh t cilitdo njeri ta mohoj kt, qoft q ka jetuar 3000 vite
m par n vendet e largta t shkrettirs s Sahars, apo n kohrat e sotshme n xhungln e Amazonit,
apo n qendr t qytetit t Nju Jorkut, apo madje edhe nse ndokush do t jetonte 1000 vite prej tash.
Elementi m themelor i t gjykuarit tregon n at se ky deduksion sht i vrtet dhe valid pr cilindo send,
objekt, gj apo qenie, i gjall apo i pajet, i br nga njeriu apo ndryshe.
S dyti, vet paraqitja fizike e ktij objekti, n dhe prej vetes s vet sht dshmi se ai [objekti] ka kaluar
npr nj proces apo procese t shumta, dhe i sht nnshtruar nj plani t kalkuluar, t shpikur, t
organizuar dhe inteligjent, para se t vij n ekzistenc apo n gjendjen e tanishme t tij. Dhe q ktej e tr
kjo jep dshmi pr veprime t ndryshme q jan zbatuar me qllim q ky objekt t sillet n gjendjen e
tanishme fizike t tij. Ose kto veprime ishin veprime t rastsishme q ndodhin rastsisht, ose ato jan
kalkuluar dhe shpikur. T gjykuarit e shndosh, madje edhe parimet shkencore nuk e pranojn se dika q
sht e rregullt kalon n dika q sht e rregullt me t qlluar apo rastsisht.
S treti, dy deduksionet e msiprme, t cilat prgjithsisht jan valide dhe n prputhje me t gjykuarit e
shndosh, t lidhura m arsyen dhe mendjen e shndosh, dhe t cilat refuzohen vetm pr shkak t
arrogancs apo marrzis, tregojn n 1] ekzistencn e entitetit apo qenies e cila sht prgjegjse pr
objektin n gjendjen e tij t tanishme [n rastin ton nj libr] dhe 2] cilsit e ndryshme t ktij entiteti q e
ka shkaktuar dhe plotsuar at. Kto cilsi t cilat njihen nga mendja e shndosh dhe nga domosdoshmria,
prfshijn:
a] Diturin: entiteti q ka qen prgjegjs pr kt libr duhet medoemos t ket pasur dituri pr nj vistr
t tr disiplinash, dmth botimin, petzimin, prerjen, formatizimin dhe kshtu me radh. Mirpo, shum
shpesh mund t ndodh q t ket shum entitete q bashkpunojn me qllim q t plotsohet kjo pun e
br, dhe t gjith ata kan dituri lidhur me disiplinat e tyre prkatse. Pr shembull, prmbajtja e ktij libri
sht n prgjegjsi t autorit i cili ka njohuri speciale mbi subjektin. Pastaj botuesi, pastaj tipografi, e kshtu
me radh. Kshtu q libri tregon n pranin e nj vistri t tr shkencash dhe disiplinash t ndryshme.
b] Fuqia apo Mundsia: entiteti q ka qen prgjegjs pr kt libr duhet t ket pasur fuqin apo
mundsin pr ta zbatuar kt pun.
c] Vullneti: entiteti q ka qen prgjegjs pr kt libr duhet t ket pasur vullnet, me qllim q t
zgjedh pr tia filluar ksaj pune n rend t par, posarisht mnyrn n t ciln e ka br, dhe t
prodhoj prodhimin e prpunuar n mnyrn q sht.
Ve ktyre tre cilsive esenciale t msiprme, gjithashtu sht e mundshme, me an t t menduarit, q t
deduktohen cilsi dhe kualitete tjera t "entitetit". Pr shembull, prmbajtja tematike e librit n shembullin
ton e qartson qllimin apo synimin e entitetit n vendosjen se a t shkruhet apo botohet "libri", dhe ne
mund t vazhdojm n kt mnyr gjersa t prfitojm m shum informata lidhur me "entitetin" q sht
prgjegjs pr kt pun t br. N dritn e ksaj, shpjegimi me rastsi prjashtohet si nj shpjegim. Meq
rastsia nuk posedon "dituri" apo "vullnet" [kt nuk mund ta bj nga vet natyre e vet!]
Gjykimi i msiprm sht prgjithsisht valid, dhe mund t aplikohet nga kushdo dhe n cilndo koh, n
cilindo vend apo lokacion, me fardo objekti, t gjall apo t pajet. Dhe kjo sht nj ndr dshmit
vendimtare t "Krijuesit". Dhe fardo forme tjetr e t gjykuarit apo t shpjeguarit pr t mohuar
ekzistencn e "Krijuesit" gjithmon do t jet
a] hamendje e thjesht e ndrtuar n supozim, gj q sht spekulim teorik
b] apo e ndrtuar rreth nj niveli domethns apo ndodhis s rastsishme
c] apo bazuar n argumente emocionale m par sesa n ato logjike
d] apo bazuar n prjetime t kqija personale

MBUROJA.net
e] apo bazuar n mundsin e individit pr t par apo gjetur shpjegime pr realitete t caktuara veas
nga ato q jan formuar n at q gjendet n pikat a] deri n d] m lart.

Ather, n shumllojshmrin [e madhe] dhe tiparet e dallueshme dhe t veanta t

mef'ulat [t gjitha gjrave rreth nesh] gjendet dshmia pr vullnetin [iradeh] e Brsit, dhe
se veprimi i tij s'sht dika q ndodh nga natyra [pa zgjedhje], n kuptimin q ajo
ndodh vetm njher dhe pastaj nuk prsritet m4" Mbarim i fragmentit t par nga
Ibn el-Kajjim.
Pra nuk ka dyshim n lidhje me Shpiksin dhe Krijuesin. Referoju seksionit "Shtojca t
Fragmentit t Par" q gjendet m posht. Kjo form e argumentimit e cila hedh posht
prfshirjen e rastsis shqyrtohet m posht, dhe gjithashtu kjo sht dika n t ciln
Dijetart shpesh aludojn.
Dhe n Kur'an, Allahu fton njerzimin q t mendojn n punn e br t Tij dhe prej
tyre t kuptoj se punt e tija vrtet tregojn m nj siguri absolute n ekzistencn e
Krijuesit dhe Formuesit, t cilin ata jan t obliguar ta njohin dhe ta dhurojn.
4. Kjo po ashtu sht nj pik q prmban nj prgnjeshtrim t teoris s evolucionit, e
cila pohon se shumllojshmria n krijimin sht rezultat i mutacionit t rastsishm q
ka zn vend prgjat kohs dhe e cila ka uar n paraqitjen e llojeve t reja apo
evolucion t llojeve t reja. Dhe e tr kjo sht pavrtetsi, meq baza e ksaj teorie
mbshtetet n rastsi pa marr parasysh se si mund t'i parashtrojn t dhnat e tyre
evolucionistt e mahnitshm, t kndshm, binds, arrogant dhe kokfort. Dhe asgj
inteligjente dhe komplekse s'sht krijuar rastsishtle ta sintetizojn mohuesit
arrogant nj krah t mizs, me mutacion t rastsishm dhe ndodhi t
rastsishmense e flasin t vrtetn.

Msime nga fragmenti i par

Ajo n ka sht aluduar nga Ibn el-Kajjim me an t disa fjalve mund t zgjerohet n
kt q vijon:

Dshmit racionale5
E para: Mundsit intelektuale nuk jan m shum se tre
Kushdo q nuk e pranon ekzistencn e Allahut [dmth Krijuesit] dhe Zotrimin e tij mbi
gjithsin, ather sht e mundshme q t prdoren dshmi kundr t tij, t atilla q ai
s'do t ket zgjedhje vese t'u nnshtrohet atyre, apo prndryshe, t lihen t gjitha
ndjenjat e inteligjencs dhe t hyhet n menduri dhe n natyrn e oroditur. Pra, atij q
e refuzon kt i thuhet:

10

MBUROJA.net
T gjitha gjrat q jan t mundshme n ekzistenc nuk bien n asgj tjetr pos n njrn
nga tre shtjet:
1] Se t gjitha gjrat e krijuara erdhn n ekzistenc vetvetiu, rastsisht pa ndonj
Shpiks apo Krijues. Kjo sht e pamundshme, dhe intelekti e refuzon dhe e hedh
posht kt vendosmrisht, nga nevoja. Dhe po ashtu dihet me siguri se kushdo q
mendon ksisoj, ai sht m afr menduris sesa gjendjes normale dhe mendjes s
shndosh. Kjo ngase do person i arsyeshm e di se s'sht e mundur pr ndonj gj q
t vij n ekzistenc pa dika q do ta binte n ekzistenc at apo pa nj shpiks. Q
ktej, do ndodhi apo gj apo shtje krkon q ta sjell at n ekzistenc. S'ka mundsi
q kjo t refuzohet. Ekzistenca e ndonj sendi pa nj shpiks sht e pamundshme dhe
s'sht vese pavrtetsi, me an t perceptimit ndijor dhe instinktit natyror.
2] Apo t gjitha gjrat e krijuara komplekse erdhn n ekzistenc dhe e krijuan
vetveten, dhe kjo gjithashtu sht e pamundshme nga nevoja intelektit. do person i
arsyeshm sht i vendosur se nj gj s'mund ta sjell vetveten ne ekzistenc, e as ta
krijoj vetveten. Meq m prpara se ekzistenca e tij sht mosqenia, prandaj si mund q
ajo t jet krijues i vetvetes?
3] Apo t gjitha gjrat e krijuara, n totalitetin e tyre, m e larta dhe m e ulta prej tyre,
me doemos e kan nj Shpiks i cili kontrollon shtjet e t krijuarit, t poseduarit dhe t
rregulluarit, dhe kjo s'sht tjetr vese Allahu i Plotfuqishm, Krijuesi i do gjje, ai q
rregullon dhe sistemon t gjitha shtjet, kontrolluesi i t gjitha shtjeve. Pr kt arsye
Allahu, m i Larti e prmend kt dshmi absolute racionale, "A mos u krijuan ata nga
asgjja apo ata vet ishin krijuesit?" [Tur: 35]. Dhe pr kt shkak Xhubeir bin Mut'em
qe prekur tepr nga kjo kur ai e dgjoi Pejgamberin [sallallahu alejhi ue selam] duke e
recituar at. Ai [radiallahu anhu] tha, "Kam dgjuar Pejgamberin [sallallahu alejhi ue
selam] duke recituar n namazin e Akshamit suren e Turit, dhe kur ai e mbrriti kt
varg, "A mos u krijuan ata nga asgjja apo ata vet ishin krijuesit? Apo a mos i krijuan
ata qiejt dhe tokn? Jo, por ata nuk jan t bindur. Apo a mos jan tek ata thesaret e Zotit
tnd? Apo a mos jan ata tiran me autoritet q t bjn far t duan?" [Tur: 35-37], dhe
zemra ime gati sa s'm pushoi s rrahuri." [Transmetuar nga Buhari, Kitab ut-Tefsir] dhe
n nj transmetim tjetr, "Kjo ishte hera e par q Imani u fiksua n zemrn time."
[Transmetuar nga Buhari, Kitab ul-Maghazi].

5. Materialet n kt seksion jan nxjerr dhe modifikuar nga teza e doktoraturs s Seid bin Uehf elKahtanit, "el-Hikme Fid-Da'ueh Ilallah" [f.348-356]. Ktij teksti i jan shtuar shtojca dhe sqarime. Po ashtu
mund t'i referoheni shpjegimit q Shejh Uthejmini i ka br "Akidetul-Uesitije" t Shejh ul-Islamit, pr t
par vrtetimin e asaj q sht prfshir n kt seksion [referoju 1/56-57 t ktij komenti].
Shnim: Seid bin Uehf el-Kahtani nuk sht Muhamed el-Kahtani, nj Kutubij i mirnjohur, i cili ofendoi
dhe prgojoi dijetart e Medins kur ata i vun n pah Kutbit.

11

MBUROJA.net
Q ktej, krijimi me doemos ka krijues, dhe fardo "sendi i fabrikuar" e ka "Fabrikuesin"
dhe kjo shtje sht mir e njohur pr t gjith individt me intelekt t shndosh.

E dyta: Mosqenia nuk krijon ndonj gj

Dhe kjo po ashtu njihet nga intelekti dhe mendja e shndosh, q do t thot se gjja e
paqen nuk krijon ndonj gj. Meq ajo q sht e paqen s'mund t krijoj, me doemos.
Dhe kur nj person inteligjent t mendoj pr t gjitha shtjet e krijimit t cilat shfaqen
dhe ndodhin, e q nuk kan qen n ekzistenc para asaj kohe, si sht ajo q ndodh me
njerzit dhe shtazt, dhe gjithashtu edhe n koh, ditn dhe natn, po ashtu me diellin,
hnn, planetet dhe yjet, dhe po ashtu t gjitha ngjarjet q zn vend n baza ditore, n
tok, n det, n qiell, n mesin e njerzve, mes shtazve dhe kshtu me radh, ather
intelekti i shndosh do t jet i prer se e tr kjo s'sht br nga nj gj e paqen,
domethn prej asgjje dhe nga asgjja. M sakt, kjo sht nga puna e br e Allahut,
m t Lartit.

E treta: [Nna] Natyra nuk posedon fuqi [pr t krijuar] dhe ajo q nuk posedon dika
s'mund t'ua jep at t tjerve
Prgjithsisht sht rn dakord nga t gjith personat me intelekt t shndosh dhe
formim t fort mental se prej personit t varfr nuk krkohet pasuri dhe prej personit
injorant nuk krkohet dije, meq ai i cili nuk posedon dika s'mund t'ua jap at t
tjerve.
Prej ktu, kushdo q pohon se natyra e ka krijuar at apo se ajo ka krijuar ndonj gj,
ather ai ka kundrshtuar intelektin dhe t vrtetn, e ka humbur formimin mental dhe
si pasoj ai ka nevoj pr nj themelim mental. Kjo ngase do gj n ekzistenc tregon n
faktin se Krijuesi i saj ka dituri, urtsi, dhe furnizon e mban, udhzon dhe mbron dhe
tregon mshir. Se ai sht unik dhe i vetm [n sundimin e tij]. Pr sa i prket "natyrs",
ather ajo nuk ka fuqi madje as mbi nj atom.
Njerzit kan dituri, vullnet, fuqi, mundsi dhe prkundr ksaj s'jan n gjendje t
krijojn madje edhe nj miz, "O njerz! Ja nj shembull, veni veshin pra: Vrtet ata t
cilt i lutni krahas Allahut, ata s'mund t krijojn asnj miz, edhe nse t gjith
bhen bashk pr kt qllim, e nse miza ua rrmben atyre ndonj send, ata s'do t
ken mundsi q ta lirojn at prej mizs. T dobt jan t dy, edhe lutsi edhe i
luturi." [el-Haxh: 73]
Pra kur kshtu qndron puna me njerzit q s'kan mundsi pr kt, ather "natyra" si
nj trsi dhe si nj entitet, e cila as nuk sheh as nuk dgjon, e as nuk posedon dituri as
mundsi, vshtir q do t jet n gjendje ta bj kt.

12

MBUROJA.net
Q ktej, nga intelekti i shndosh krkohet q Shpiksi dhe Krijuesi t ket t gjitha
cilsit e prsosuris, n kuptimin absolut, n kuptimin se ai a] sht i pavarur dhe q
s'ka nevoj pr asknd q sht ve tij b] sht i pari q s'ka fillim c]sht i fundit q s'ka
mbarim d] nuk sht i kufizuar me koh e] apo me vend f] sht i aft, ka mundsi mbi
at q dshiron g] dhe sht n dijeni pr seciln shtje q ka ndodhur, q do t
ndodh, dhe nse ajo q nuk ka ndodhur ka ndodhur, si do t ndodhte ajo.
T gjitha kto karakteristika jan t prshtatshme vetm pr nj Krijues, q sht i
prsosur n do aspekt, dhe kjo nnkupton pavrtetsin e materialistve meq materia
dhe esenca fizike e saj, pjesrisht apo e tra, s'mund t prshkruhet me ndonj nga kto!

E katrta: Rastsia nuk ka kontroll mbi jetn

Dhe ateistt besojn n ndodhit e rastsishme dhe se t gjitha gjrat e krijuara kan
arritur n gjendjen n t ciln jan me an t rastsis, e jo me qllim, vullnet, dhe
kontroll.
Kshtu q t tillit i thuhet, Prej nga e merr kjo bot dhe kjo gjithsi rregullin e vet dhe
rregullimin e prsosur? Si mund q e tr kjo ti prshkruhet rastsis dhe supozimit?
Dhe si jan bashkuar t gjitha kto pjes individuale [atome, qeliza, etj.], dhe si jan br
pjes t organizmave tjer, duke e ditur saktsisht pozitn e tyre t caktuar dhe cilat jan
rolet e tyre t prcaktuara, rastsisht?
Shembulli i njeriut t till sht mu sikurse ai q pohon se fjalori i Websterit sht krijuar
n form libri, me rend t prsosur alfabetik nga nj shprthim n nj fabrik. Apo si ai
q hedh miliona letra individuale n nj kuti t madhe, e przien at dhe pas disa
orvatjeve ai m n fund e nxjerr Enciklopedin Britanika. Me siguri se ai q orvatet t
sqaroj plotsisht gjithsin dhe tr at q gjendet n t, me tr kompleksitetin dhe
mjeshtrin e saj, sht i mendur dhe sa m shpejt q do ta vizitonte psikiatrin aq m
mir.
Allahu, m i Larti thot, ka! A mos keni ndonj dyshim n lidhje me Allahun,
Krijuesin e qiejve dhe toks? [Ibrahim: 10].6

6. Dobia3: Kotsia e modelit t sintezs s rastsishme evolucionare

Dhe mu ktu ne demaskojm arsyetimin e shtrembr t evolucionistve n orvatjen pr ta prdorur modelin
e sintezs s rastsishme pr t provuar se dika kuptimplot dhe e rregullt mund t krijohet rastsisht.
Shpesh kjo merr form t nj programi kompjuterik i cili selekton shkronjat me nj form t algoritmit t
rastsishm. sht e lejuar q t udhhiqet t krijuarit e nj rendi shkronjash, t cilat vazhdimisht ndrrohen
dhe zvendsohen gjersa t gjendet nj i barabart. Kjo sht kur ajo t korrespondoj me nj fjal n
gjuhn Angleze/Shqipe apo q gjendet n fjalor dhe e cila sht s paku, kushtimisht, gjasht letra e gjat. Ky
model fundamentalisht sht defektiv dhe n vend t ksaj kjo dshmon ekzistencn e nj Krijuesi m par
sesa at ka evolucionistt kan menduar me t. Kjo ngase modeli i tyre supozon para-ekzistencn e asaj q i

13

MBUROJA.net
jep kuptimin dhe konceptin fjals q sht prodhuar rastsisht. Pr t ilustruar kt, imagjinoni se fjala e
par e prodhuar sht majmun. Tash, rendi i shkronjave n fjaln majmun do t thot vetm majmun
ngase dikush apo dika e ka br kt rend t shkronjave t korrespondoj me dhe t tregoj n shtazn e
caktuar t ciln ne e njohim si majmun. Dhe kjo po ashtu sht pr t gjith emrat abstrakt dhe jo-abstrakt,
dhe po ashtu pr foljet. Me fjal tjera, modeli supozon para-ekzistencn e njfar forme t inteligjencs, e cila
i ka dhn kuptim dhe domethnie shprehjeve dhe fjalve. Kjo po ashtu supozon ekzistencn e atyre
realiteteve, qoft abstrakte apo konkrete, t cilat jan t identifikueshme me fjaln q sht prodhuar
rastsisht[!!].
Sikur t ishte modeli prfaqsimi i realiteteve t vrteta si konsiderohet nga evolucionistt ather pa
marr parasysh se far fjale sht prodhuar, kjo n fakt do t ishte e pakuptimt, sepse, n modelin evolutiv
dhe peshoren kohore, ajo q ne do ta quanim inteligjenc apo kuptueshmri apo gjuh sdo t
ekzistonte, n mnyrn q nj pjes e caktuar e fjals t mund t identifikohej me emrat abstrakt apo
konkret! Prej ktu, ky model sht ilustrim i ekzistencs s Krijuesit i cili krijon, formon, modelon gjra dhe
u jep atyre kuptime, role, dhe cilsi. E ndrlidhur me kt sht degjenerimi i gjuhs, mirpo ky ssht
vendi pr kt lloj diskutimi, por diskutimi i degjenerimit t gjuhs po ashtu e shkatrron plotsisht teorin
e evolucionit.

E pesta: Debatet racionale

Dhe kjo ilustrohet me incidentin e njohur ku prfshihet Ebu Hanife [v.150H], n t cilin
ai debaton me disa ateist. Ata i than atij, Cila sht dshmia pr ekzistencn e nj
Krijuesi? Ai i pyeti ata: far thoni pr ndonj i cili ju thot se ai ka par nj anije me
ngarkes pa kapiten dhe ekuipazh n mes t shtrngats s trbuar, por duke lundruar
mir drejt nj porti t sigurt [n kt mnyr duke e shptuar veten]? A e pranon
intelekti juaj kt? Ata than: T gjykuarit ton nuk e pranon kt. Ebu Hanife m
pas komentoi: Nse t gjykuarit e juaj nuk e pranon tregimin e anijes pa ekuipazh
udhheqs, ather si e pranoni lvizjen e nj universi t tr me t gjitha kushtet
ndryshuese t tija dhe natyrn komplekse pa nj Krijues me prgjegjsi t plot? [Deret
et-Tearud el-Akl uen-Nekl 3/127].

E gjashta: Origjina e shkaqeve

Realiteti i jashtm dhe intelekti i shndosh dshmon pr faktin se kur njeriu ka hapur
syt e tij [nga lindja e m tej], ai kurr ska vrojtuar ndonj ndodhi prve se ajo t ket
pasur nj shkak, dhe ngjashm ai kurr ska dshmuar dika t re, prve se ajo t ket
pasur nj shpiks. Dhe n llogari t ksaj vazhdoi vrojtimin prgjat jets s tij, duke u
br kjo nj realitet t ciln smund ta kundrshtoj intelekti i shndosh. Kjo refuzohet
dhe kundrshtohet vetm nga nj intelekt i shuar apo nga ai i cili s paku sht i mangt.
Dhe i tilli sht sikur shembulli i nj fmija i cili thyen nj kup apo nj pjat dhe
pastaj thot, duke u arsyetuar, ajo vet sht thyer[!!]. Vrtet ky shembull ilustron
kufijt e skajshm t intelektit t nj ateisti, atij q thot, sht krijuar vet apo sht
krijuar nga asgjja apo e ka krijuar asgjja dhe kshtu me radh.

14

MBUROJA.net
sht transmetuar se kur sht pyetur nj beduin pr dshmin e ekzistencs s nj
Krijuesi, ai ka thn, Bajga e deves jep dshmi pr [ekzistencn e] deves dhe gjurmt
n tok tregojn n ekzistencn e udhtarit. Qiejt kan zbukurim [yjet], dhe toka ka
shtigjet e veta, detet kan val, nata sht errsir dhe dita sht e ndriuar. A nuk jep e
tr kjo dshmi pr Latifin [m t Mirin dhe m t Butin] dhe Khebir [ai q sht i
informuar pr do gj. [Rijadh un-Nadireh f.257].
Pr sa i prket pohimit t ateistve se sikur do gj t kishte shkak apo shpiks, ather
ka e solli Allahun n ekzistenc? Dhe kjo pyetje qndron jasht vendit dhe nuk
parashtrohet, logjikisht. Kjo ngase mendja e ateistit ka menduar pr kt pyetje sepse ai
ka br analogji mes krijimit [dhe ligjet e parimet me t cilat krijimi drejtohet dhe
mbahet] dhe Krijuesit e Shpiksit i cili e ka nxjerr krijimin n ekzistenc. Kto t dyja
jan krejtsisht t ndryshme. Dhe prej ktu, kjo pyetje nuk parashtrohet fare n rend t
par. N krijim, do gj e ka nj shkak, sepse kjo sht mnyra t ciln Allahu e ka
prcaktuar, dhe Ai sht shpiksi i t gjitha shkaqeve. Pr shembull, shiu bn q toka t
pasurohet dhe kjo bhet shkak q bimt t rriten, por ret bn q shiu t bjer, kurse
vet era ishte prgjegjse pr grumbullimin dhe formimin e reve, dhe prej detit dhe
efekteve t diellit ret qen formuar s pari. Pra, tash ne kemi dy entitete t jashtme gjer
tek shiu. Diellin dhe ern. ka ka qen shkaku i ers, dhe ka e solli diellin. Dhe kshtu
me radh, ne mund t bjm kt analiz pr do gj dhe pr mnyrn n t ciln
funksionojn krijimi dhe fenomenet n t. Mirpo, n secilin rast ne prfundimisht do t
vijm n situatn kur n sdo t mund t shkojm m tutje pa e pranuar ekzistencn e nj
Shpiksi dhe Krijuesi, atij q sht i pari pa fillim dhe i fundit pa mbarim. Ai q ssht i
krijuar, por Ai vet sht Krijuesi. Dhe n kt stad ne thjesht do t ktheheshim n pikn
e par n kt seksion, q do t thot se mundsit intelektuale [pr shpjegimin e
ekzistencs] nuk jan m shum se tre.

E shtata: T menduarit n Krijimin tregon n disa cilsi t Krijuesit

Dhe do gj q ne shohim prreth nesh sht shenj treguese e dituris, fuqis dhe
vullnetit si parapriu m lart krahas urtsis.
Shembulli m i qart i ksaj sht krijimi dhe zhvillimi i njeriut dhe proceset tepr
komplekse t prfshira n kt, fazat e ndryshme q prshkohen nga embrioni n
zhvillim dhe plotsimi prfundimtar i tij n nj qenie njerzore. Kjo tem preket
gjersisht n Kuran s'i prkujtues pr njerzimin pr origjinn e tij dhe si nj numrim i
dobive t ndryshme dhe mirsive t dhna nga Allahu, dhe pr Mjeshtrin dhe
Aftsin e madhe t Tij, dhe pr diturin e tij t plot e t prsosur s'i dhe pr urtsin e
madhe te Tij, e kshtu me radh.
A nuk e sheh njeriu se ne e krijuam at nga Nutfeh [zbrazjet e farave t prziera t
mashkullit dhe femrs]. V re! Ai [qndron si] kundrshtar i hapt. Dhe ai na solli

15

MBUROJA.net
neve shembull, dhe harroi krijim e tij. Ai thot: Kush do tju jap jet ktyre
eshtrave kur ato t jen kalbur dhe t jen br pluhur? Thuaj: [O Muhamed] U jep
jet Ai q i krijoi pr her t par! Dhe Ai sht i Gjithdijshm pr do krijes! Ai i
cili krijon pr ju zjarrin nga druri i gjelbr, dhe v re! Ju ndizni me t. A ssht Ai i
cili krijoi qiejt dhe tokn i aft q t krijoj t ngjashmit me ta? Po, vrtet! Ai sht
Krijuesi Suprem. Vrtet, urdhri i Tij, kur Ai dshiron ndonj gj sht vetm q Ai t
thot, Bhu! dhe ajo bhet! I lartsuar sht Ai mbi gjith at ka i shoqrojn Atij,
dhe n duart e t cilit sht sundimi i t gjitha gjrave, dhe Atij do ti ktheheni. [JaSin: 77:83].
Dhe ajo q vijon n fragmentin e dyt paraqet nj shpjegim t detajuar lidhur me kt
pik.
Kjo sht vetm nj przgjedhje e vogl e dshmive racionale, t cilat tregojn n
ekzistencn e Krijuesit, nj Shpiksi dhe Kontrolluesi dhe ato jan bindse, vendimtare
dhe smund t mohohen prve nga intelekti i mangt.
Pr sa i prket argumenteve t prmendura kundr ekzistencs s Krijuesit, ather ato
jan t dobta, asgj m t forta se shtpia e merimangs, dhe kushdo q e kupton si
duhet at q parapriu, do t jet n gjendje q ti paraqes ato si t kota n mnyrn m t
thjesht dhe me koncizitet t t folurit!!

Fragmenti i dyt
Ibn el-Kajjim vazhdoi:
"Dhe ajo q ekziston [n punn e br, mef'ulat] nga komoditetet e ndryshme
lehtsuese, arsyet themelore [prapa ndodhive], dhe synimet e lavdruara [prbrenda
krijimit] jep dshmi pr urtsin [hikmeh] e [Krijuesit] t Lartsuar.
Dhe ajo ka ekziston nga dobit e ndryshme, aspektet e butsis dhe dashamirsis, dhe
bujaris ather e tr kjo jep dshmi pr mshirn e Tij [rahmeh].
Dhe ajo q ekziston nga fisnikrimi, pajtimi [mes njerzve], dhe maturia jep dshmi pr
dashurin e Tij [muhebbeh].
Dhe ajo q ekziston nga nnvleftsimi, prmimi [i njerzve dhe popujve], duke i
distancuar ata [nga Vetvetja e Tij] dhe braktisja [e tyre] jep dshmi pr urrejtjen [bughd]
dhe mosplqimin [mekt] e Tij.

16

MBUROJA.net
Dhe ajo q ekziston nga inicimi i dikaje nga gjendja e saj e mangsis s plot, dobsis
dhe m pas transformimi pasues i saj n dika t plotsuar dhe t prsosur jep dshmi
pr ndodhin e Ringjalljes [pr Gjykim].
Dhe ajo q ekziston nga gjendjet e ndryshme [dhe stadet (e zhvillimit)] t bimve dhe
shtazve, dhe rrjedhja e ujrave [q rigjallrojn dhe sjellin n jet] sht dshmi q
tregon n besueshmrin e Ringjalljes.
Dhe ajo q ekziston nga paraqitja e efekteve t mshirs dhe dhurimit t mirsive
krijimit t tij, jep dshmi pr korrektsin e pejgamberllkut.
Dhe ajo q ekziston prej aspekteve t ndryshme t prsosuris [n punn e br t
Allahut], e cila po t mos ishte prezente do ta paraqiste at t mangt, jep dshmi se ai i
cili i ka dhuruar kto elemente t prsosuris sht Vet m meritor pr to" Mbarim i
fragmentit t dyt nga Ibn el-Kajjim.

Msime nga fragmenti i dyt

N at q ka prmendur Ibn el-Kajjim, nga cilsit dhe kualitetet e ndryshme q jan
konfirmuar pr Shpiksin dhe Krijuesin me an t t menduarit dhe medituarit n
krijimin dhe n at q gjendet aty, jan disa pika q duhet prmendur:
E para: Nj konfirmim i asaj q tashm ka paraprir " n mesin e Cilsive t Allahut ka
aso q nganjher mund t njihen apo pranohen nga intelekti, si sht t diturit se ai
sht "i ditur", se ai sht "i aft" dhe se ai sht "i gjall", mu ashtu si Ai na udhzon n
kt n thnien e Tij, "A nuk e di Ai q ka krijuar? [Mulk: 14] Dhe ngjashm,
"dashuria", "knaqsia", "hidhrimi" mund t konfirmohen nga intelekti, po ashtu
eprsia dhe lartsia e Tij mbi krijimin, dhe t qenit e Tij i dalluar nga krijimi jan prej
atyre shtjeve q mund t njihen me an t intelektit" si sht thn nga Shejh ulIslam Ibn Tejmije [et-Tedmurije, f.149]. Prej ktu, intelekti kur t prdoret me vend
mund t udhzoj n dika nga dituria mbi Krijuesin. Mirpo, q t arrihet deri te kjo
dituri n kt shtje dhe t prdoret kjo si nj metodologji n vete sht gabim, meq
baza n lidhje me Emrat dhe Cilsit e Allahut sht se ata jan t kufizuar n tekst nga
Libri dhe Suneti. Dhe mu ktu gjendet gabimi i disave nga njerzit e bidatit n at se ata
e kan br baz pr diturin mbi Allahun t jet ajo q mund t dshmohet me intelekt,
dhe m pas kt e kan br metodologji. Ajo q sqarohet ktu sht se ka mundsi pr
intelektin e shndosh q t'i njoh disa Cilsi themelore t Allahut, dhe se Allahu e ka
br kt pjes t Fitres [natyrshmris], por kjo n dhe prej vetes s vet s'sht baz pr
diturin mbi Allahun. Dhe mu ktu kan devijuar t ngjashmit me Mu'tezilit dhe
Esh'arit dhe kan br q t tjert t devijojn.

17

MBUROJA.net
E dyta:Prgnjeshtrim i asaj q shpesh prdoret nga Ateistt si argument pr t mohuar
ekzistenc e Allahut. Dhe kjo sht pohimi i tyre se s'ka drejtsi dhe mshir n tok dhe
pr banuesit e saj, dhe se vuajtjet dhe vdekjet e shumta, m an t katastrofave natyrore
dhe smundjeve dhe kshtu me radh kurr s'mund t jet mnyra e atij q supozohet t
ket krijuar robrit e Tij vetm q m pas t'i shkatrroj ata.
Dhe prgjigja n kt sht se argumenti ateistik gjithmon prdor vetm disa kuptime
t jashtme n prjashtim t shum tjerave, t cilat sikur t prfshiheshin do t jepnin nj
fotografi krejtsisht t ndryshme.
N at q Ibn el-Kajjim ka sqaruar m lart, ka mjaft shenja n Krijimin pr t treguar
favorizimin e pamatshm dhe dobit t cilat i gzon njerzimi, komoditetet q u jan
dhn dhe knaqsit e shumta q i prjetojn. Sikur njeriu t mendonte mbi kto, ai do
t rraskapitej, dhe akoma s'do t ishte n gjendje t numroj madje edhe nj pjesz t
imt t tyre. Si thot Allahu, "Dhe po t prpiqeshit pr t'i numruar mirsit e
Allahut, ju kurr s'do t ishit n gjendje t'i numroni ato. Vrtet! Allahu sht q fal
shum, m i Mshirshmi." [en-Nehl: 18].
Q ktej, sht e padrejt q t merret ajo ka shihet nga vuajtjet dhe dnimet dhe q kjo
t prdoret si arsyetim, dhe ne themi si nj arsyetim, jo si argument, ne themi si
arsyetim, me qllim q t mohohet Krijuesi. Kjo ngase ky argument i veant sht
emocional e jo racional, dhe kjo ilustron pamundsin e ateistit pr t kuptuar cilsit
dhe kualitetet e ndryshme me t cilat karakterizohet Krijuesi q t gjitha duke qen
shenj e prsosuris, madhshtis dhe fuqis s Tij, gjurmt e s cilave leht mund t
vrehen. Pra Krijuesi dnon dhe po ashtu fal, Ai ka fuqi t frikshme, dhe gjithashtu ka
mshir me tepri. Dhe do gj q ndodh, ajo sht nga dituria e Tij e prsosur, nga
urtsia dhe drejtsia. Mirpo ateisti, nga injoranca e tij, nuk e mon e as q njeh kt, dhe
kjo sepse pr shkak t thjeshtsis [apo tej-kompleksitetit] t intelektit t tij ai nuk i
pranon dshmit e forta pr nj Shpiks dhe Krijues, dhe pastaj bazuar n prvojn e tij
t kufizuar n tok gjat kohzgjatjes s jets s tij t shkurt, ai bn analogji dhe i
prshkruan Krijuesit mangsi t asaj q gjendet n krijimin.

Fragmenti i tret
Ibn el-Kajjim vazhdoi:
Q ktej, punt e bra [t Allahut] jan n mesin e gjrave q japin dshmit m t
qarta pr Cilsit e Tij dhe vrtetsin e asaj q i Drguari na informoi n lidhje me T.
Puna e br e Allahut dshmon pr vrtetsin e shenjave [ajaat] q merren n provim

18

MBUROJA.net
dhe tregojn n [prshtatjen dhe korrektsin] e t krkuarit dshmin n shenjat n
punn e br [t Allahut].
I Lartsuari ka thn,Ne do tua tregojm atyre Shenjat Tona n gjithsi dhe n vetn
e tyre gjersa tu bhet e qart atyre se ky [Kurani] sht e vrteta. [Fussilet: 53]
Q do t thot se Kurani sht e vrteta. Pra, Ai e ka br t njohur se Ai me siguri do
tua tregoj atyre shenjat q vrehen dhe dshmohen, gj e cila do tua bj t qart atyre
se Shenjat e Tij [ajetet] t cilat recitohen jan t vrteta Mbarim i fragmentit nga Ibn
el-Kajjim.
Mu ashtu si intelekti tregon n ekzistencn e nj Shpiksi dhe Krijuesi, ather e vrteta
e informats s sjell nga t Drguarit [n lidhje me Krijuesin] njihet me at ka intelekti i
shndosh dhe fitreja [natyrshmria] prfshijn nga dituria mbi Krijuesin dhe obligimin
e t nnshtruarit Atij me an t vrojtimit dhe t t menduarit. Pr kt shkak nj pjes
bukur e madhe e Kuranit prmban prshkrim t disa nga fenomenet e mdha natyrore
dhe thrret n t menduar t thell dhe meditim mbi kto shenja. Temat si zanafilla e
gjithsis, formimi i reve dhe shiut, zhvillimi i embrionit njerzor, kodrat dhe roli i tyre,
formimi i nats dhe dits, alternimi i natyrs sferike t toks, dhe shum gjra tjera t
cilat preken/prmenden.
Dhe me kalimin e kohs, ndrsa njerzimi avancon n dituri dhe n mundsit e veta t
studimit t asaj q sht prreth tij n botn natyrore, shenjat e Allahut n krijimin, n
qiej dhe n tok jan zbuluar dhe kuptuar t gjitha prej t cilave udhzojn n At dhe
aftsin krijuese t Tij dhe n Uluhijetin e Tij. Pr kt shkak Allahu i thrret njerzit q
kan mend q t mendojn dhe t jen t vmendshm, Vrtet! N krijimin e qiejve
dhe toks, dhe n ndrrimin e nats dhe dits ka shenja pr njerzit q kuptojn.
[Alali Imran: 190], Dhe nga shenjat e Tij sht gjumi t cilin e bni natn dhe ditn,
dhe krkimi juaj i mirsive t Tij. Vrtet, n kt ka shenja pr njerzit q dgjojn.
[er-Rum: 23]. A nuk e shikojn ata qiellin q sht mbi ta, sesi Ne e kemi br dhe
zbukuruar at, dhe sesi n t ska arje? Dhe tokn! Ne e kemi shtrir, dhe n t kemi
vendosur kodra t qndrueshme, dhe n t kemi prodhuar do lloj bime t kndshme.
Nj prkujtim pr do rob q i kthehet Allahut [dmth ai q beson n Allahun dhe bn
vepra n dgjueshmri ndaj Tij, dhe prher krkon falje prej Tij]. Dhe ne zbritm ujin e
bekuar [shiun] prej qiellit, e m pas Ne prodhojm kopshte dhe drith [do lloj i t
korrurave] q mblidhet. [Kaf: 6-9].
Dhe tr kjo dituri tregon n korrektsin e asaj q solln t Drguarit, q do t thot
besimi n nj Krijues [Rabb] suprem dhe Perndi [objekt adhurimi, Ilah], i cili e nxori
krijimin n ekzistenc, jo pr t luajtur kot apo pr kalim kohe, por me nj qllim.
Ngase, nse m e vogla prej qelizave e ka vendin e vet dhe qllimin e caktuar, madje
edhe m themelorja e objekteve t prodhuara nga njeriu ka nj qllim, ather ssht
vese marrzi q vet njerzimi t mos ket nj qllim dhe nj synim prfundimtar.

19

MBUROJA.net
Dhe ne nuk i krijuam qiejt dhe tokn, dhe tr at q sht mes tyre, vetm sa pr tu
argtuar. [ed-Dukhan: 38]. A mos menduat se Ne ju kemi krijuar kot [pa ndonj
qllim], dhe se sdo t ktheheni tek Ne? [el-Muminun: 115]. A nuk menduan ata
thell [n vetveten e tyre] pr vetveten e tyre [sesi Allahu i ka krijuar ata prej asgjje,
dhe ngjashm Ai do ti ringjall ata]? Allahu nuk i ka krijuar qiejt dhe tokn, dhe tr
at q sht mes tyre, prve me t vrtetn dhe pr nj afat t caktuar. Dhe vrtet
shum nga njerzimi e mohojn Takimin me Zotin e tyre. [er-Rum: 8]. Dhe ne nuk i
krijuam qiejt dhe tokn dhe tr at q sht mes tyre pa ndonj qllim! Kshtu
mendojn ata q nuk besojn! Ather, mjer ata q mohojn [Monoteizmin Islam] e
q do t dnohen me zjarr! [Sad: 27].
Ibn el-Kajjim [rahimehullah] thot: Pra, ssht me vend q Ai [Allahu] ti l robrit e Tij
pa ndonj qllim, t braktisur, pa i msuar ata se far u bn dm apo dobi atyre n jett
e tyre t prditshme dhe n Jetn e Prtejme. Kjo do t ishte padrejtsi pr Rububijetin7 e
Tij dhe prshkrim i Allahut me dika e cila nuk i ka hije Atij.8

7. Rububije: Term q tregon n sovranitetin dhe mbretrimin e Shpiksit dhe Krijuesit - Allahut mbi qiejt
dhe tokn dhe fardo q ka mes tyre. Folja rabba [dhe emri rabb, q prkthehet si Zot] sht e derivuar
nga kjo, q do t thot: t kultivosh, t realizosh, t krijosh, t posedosh dhe rregullosh, t kontrollosh dhe
bashkosh t gjitha elementet e domosdoshme pr ekzistencn dhe mirqenien e dikaje apo dikujt. Kjo
ngrthen n vete tre aspekte: Khalk [kreativiteti]: Allahu Vet bn do gj prej asgjje; Mulk [posedimi]:
Allahu posedon do gj; dhe Amr [administrimi]: Allahu pa ndihmn e ndokujt kontrollon, drejton do gj
q Ai krijon dh tr at q Ai posedon. Disa nga dshmit pr kt jan:
Ai [Allahu] ka krijimin [cilsin e t krijuarit] dhe e Tij sht komanda dhe administrimi. I Bekuar qoft
Allahu, Zoti i t gjitha botrave [Araf: 54]
Allahu sht Rabbi yt. Ai posedon do gj dhe ata q i lutni krahas Tij nuk posedojn madje asnj fije
n brthamn e hurms [Fatir: 13]
Disa Emra t Allahut ndrlidhen me Rububijetin e Tij dhe jan m specifik se emri er-Rab. Pr shembull: erRezak [Furnizuesi], el-Muhji [Ai q jep jet]. Ngjashm ka edhe veprime t caktuara t cilat ndrlidhen me
Rububijetin e Tij dhe jan specifik se emri er-Rab. Pr shembull: zbritja e shiut, ndarja e fars, dhnia e
nderit ndokujt apo ulja e ndokujt, t udhzuarit apo t humburit dik etj.
8. el-Medarixh us-Salikin t Ibn el-Kajjim [3/31]

Ai po ashtu thot: Kushdo q e kupton ashtu si duhet emrin er-Rahman [m i

Mshirshmi] e di se kjo m shum krkon drgimin e lajmtarve dhe shpalljen e librave
sesa zbritjen e shiut, rritjen e barishteve dhe mbirjen e farave [nga toka]. Varsia [e
njerzimit] n mshirn e Allahut pr at prej s cils sigurohet jeta me an t zemrave
sht m e madhe se varsia [e njerzimit] n mshirn e Allahut pr at me t ciln
trupat e sigurojn jetn.9

9. Ibid. [1/32]

20

MBUROJA.net
Dhe pr kt shkak n shenjat e Allahut q vrehen dhe dshmohen ka nj t dhn pr
t vrtetn e asaj q quhen shenjat e Allahut, t cilat dgjohen dhe recitohen kjo sht
nj njohje e Shpiksit dhe Krijuesit, i Emrave dhe Cilsive t Tij, dhe e t drejts s Tij pr
tu falnderuar dhe adhuruar n kuptimin gjithprfshirs me zemr, gjuh dhe
gjymtyr dhe shmangien nga e gjith ajo q adhurohet krahas Tij nga entitetet e
prekshme dhe abstrakte. Dhe ky sht Teuhidi n cilin thirrn t Drguarit, dhe pr t
cilin jan zbritur Librat.
O njerz! Adhurojeni Zotin [Allahun] tuaj, i Cili ju krijoi juve dhe ata q ishin para
jush ashtu q t bheni t devotshm. I Cili e ka br tokn nj vend-pushim pr ju,
dhe qiellin si kup, dhe q zbret uj nga qielli dhe me kt sjell fruta si furnizim pr
ju. Pra, mos i bni rival Allahut [n adhurim] derisa ju e dini [se vetm Ai meriton t
adhurohet]. Dhe nse ju [pagant Arab, ifutt, dhe t Krishtert] jeni n dyshim n
lidhje me at q Ne ia kemi zbritur [dmth Kuranin] robit ton [Muhamedit], ather
bjeni nj Sure [kaptin] t ngjashme [me t Kur'anit] dhe thirrni dshmitart
[prkrahsit dhe ndihmuesit] krahas Allahut, nse jeni t vrtet. E nse nuk e bni
kt, dhe ju kt kurr smund ta bni, ather kini frik Zjarrin, lnd djegse t t
cilit jan njerzit dhe gurt, q sht prgatitur pr mosbesimtart. [el-Bekare: 21-24]
Dhe ky sht qllimi dhe synimi pr t cilin qe krijuar njerzimi, e jo thjesht vetm q t
besojn n nj Krijues t prgjithshm, por q t veohet Krijuesi, Allahu, m i Larti, me
t gjitha format e adhurimit, qofshin ato vepra t zemrs [dashuria, frika, shpresa,
mbshtetja etj.] ato t gjuhs [prkujtimi, lutja] dhe ato t gjymtyrve [namazi, kurbani
etj]. Dhe mu pr kt arsye shenjat e Allahut q vrojtohen dhe dshmohen jan dshmi
kundr paganve dhe mosbesimtart ifut dhe t Krishter, e jo dshmi n favor t tyre
n pohimin e tyre pr ekzistencn e nj Krijuesi.
Ibn Kethir tha n lidhje me kt ajet, "A nuk shikojn ata n sundimin e qiejve dhe
toks dhe t gjitha gjrat q Allahu ka krijuar, dhe se mund t jet afr prfundimi i
jetve t tyre. N ciln porosi pas ksaj do t besojn ata? [el-A'raf: 185],
"[Domethnia], a nuk shikojn ata q i refuzojn shenjat tona n sundimin e Allahut dhe
zotrimin e Tij dhe kontrollin mbi qiejt dhe tokn dhe fardo q Ai ka krijuar ashtu q
t mendojn mbi kt, t meditojn mbi kt dhe t kuptojn se Ai sht i Cili s'ka t
barabart, apo t ngjashm, dhe se kjo sht pun e Atij krahas t Cilit askush nuk e
meriton adhurimin dhe devocionin e sinqert. Dhe q si rezultat i ksaj ata t besojn
n T, t besojn n t Drguarin e Tij dhe t pendohen e t'i kthehen bindjes ndaj Tij dhe
t'i braktisin rivalt [n adhurim] dhe idhujt e ndryshm, dhe q ata t jen t vetdijshm
se afati i tyre sht duke prfunduar dhe se ata mund t vdesin dhe zhduken duke qen
n mosbesimin e tyre, dhe kshtu ata avancojn drejt dnimit t Allahut dhe ashprsis
s qortimit t Tij."
Dhe kjo sht ajo q krkohet nga shenjat e Allahut q dshmohen dhe vrojtohen, e jo ajo
q krkohet nga metodologji t ndryshme t risuara q jan shfaqur dhe t cilat vese

21

MBUROJA.net
krkojn platform t prbashkt mes muslimanve dhe heretikve mosbesimtar prej
ifutve, t Krishterve dhe t tjerve, thjesht vetm duke e pohuar ekzistencn e nj
Krijuesi

Fragmenti i katrt
Ibn el-Kajjim vazhdoi:
"Pastaj Ai bri me dije se dshmia e Tij sht e mjaftueshme [pr t treguar] n
korrektsin e komunikimit t Tij me an t shenjave dhe dshmive t ndryshme q Ai i
ka vendosur pr t treguar n vrtetsin e t Drguarit t Tij.
Ngase shenjat [ajaat] jan dshmitar pr vrtetsin e Tij, dhe Vet Ai sht dshmitar
pr vrtetsin e t Drguarit t Tij me an t shenjave t Tij [ajaat].
Prej ktu, Ai sht dshmitari dhe Ai sht pr t cilin dshmohet. Dhe Ai sht
dshmia, dhe Ai pr t cilin dshmia provon. Kshtu, Ai sht dshmi pr t drejtn e
Vet, pr Veten e Vet, ashtu si sht thn nga disa q kan aftsi njohse ['arifin], "Si
mund t krkoj dshmi pr at i cili sht dshmi pr do gj [tjetr]?" Sepse fardo
dshmie q krkoni pr T, ekzistenca e Tij sht m evidente se vet dshmia10. Mu pr
kt arsye t Drguarit u than popujve t tyre, "ka, a mos keni dyshim n lidhje me
Allahun?" [Ibrahim: 10]. Ngase Ai sht m i njohur se cilado gj e njohur, dhe m
evident se cilado dshmi. N fakt, gjrat njihen prmes Tij, edhe pse Ai njihet prmes
tyre, dhe prmes mnyrave deduktive [t dituris mbi T] nga veprimet dhe gjykimet e
Tij." Mbarim i fragmentit nga Ibn el-Kajjim.

10. dmth n dritn e asaj q parapriu.

T kuptuarit vendimtar
sht me vend q fragmenti i katrt t prmbyllet me fjalt vijuese t Ibn el-Kajjim, t
cilat n t vrtet sqarojn qllimin dhe synimin e ktij shtjellimi n arritjen e dituris
mbi Allahun. Ai [rahimehullah] ka thn:
"Dhe pr shkak t ksaj, dituria [ma'rifeh] mbi Allahun i ka dy shtigje t gjera: E para:
t menduarit dhe meditimi mbi t gjitha vargjet e Kur'anit, dhe t arriturit e njohuris
specifike [n lidhje me to] me an t Allahut dhe t Drguarit e Tij. E dyta: T menduarit

22

MBUROJA.net
n shenjat e Tij t cilat vrojtohen dhe dshmohen, dhe t menduarit pr urtsin [hikmeh]
e Tij n to, fuqin [kudreh] e Tij, butsin [lutf] e Tij dhe dashamirsin [ihsan], drejtsin
['adl] e Tij dhe n vendosjen e drejtsis n krijimin nga ana e Tij.
Dhe kombinimi i tr asaj q on n t kuptuarit [fikh] e domethnies s Emrave dhe
Cilsive t Tij, dhe prsosuris s tyre, dhe t qenit e Tij i veuar me tr kt. Po ashtu,
[t kuptuarit] e ndrlidhjes s tyre me krijimin [dmth gjykimet dhe vullnetin e Allahut
n krijimin] dhe urdhrin [dmth gjykimet dhe vullnetin e Allahut lidhur me Sheriatin].
Q ktej, personi bhet fekih [ai q e kupton (urtsin q ndodhet n) urdhrat dhe
ndalesat e Tij, fekih i dekretimit dhe paracaktimit t Tij, fekih i Emrave dhe Cilsive t
Tij, fekih i gjykimeve t Tij q i prkasin Sheriatit dhe fes dhe gjykimet q i prkasin
krijimit dhe paracaktimit, [si thot Allahu] "Dhe kjo sht dhunti e Allahut, Ai ia jep
at kujtdo q Ai dshiron, dhe Allahu sht posedues i dhuntive t mdha" Mbarim
i citatit [el-Feua'id f.221]
Prandaj, arsyeja pr t menduarit sht q t bashkohet kjo dituri me Emrat dhe Cilsit
e Allahut ashtu q personi t bhet fekih i Emrave dhe Cilsive dhe i Sheriatit dhe i
urdhrave e ndalesave dhe gjykimeve t Allahut, at t Sheriatit dhe at q sht
vepruese n drejtimin e krijimit, dhe kjo sht qllimi i dshiruar pas t menduarit dhe
meditimit.11
Dhe e tr kjo sht n kundrshtim me orientimin e ez-Zindanit dhe t ngjashmit me t,
t cilt inkurajojn n t menduar dhe soditje, dhe mbshtetje n intelekt pr t arritur
bindje n besim dhe q t dshmohet feja racionalisht, dhe gjra t ngjashme me kto.
sht nj dallim mes asaj q ez-Zindani i jep shtys dhe inkurajon, dhe mes asaj q n t
vrtet krkohet dhe dshirohet me tekstin e Librit t Allahut.
11. Kushtoni vmendje ktij shnimi.

Koment prmbylls
Ekziston dallimi mes mnyrs Mu'tezilite t t menduarit t ez-Zindanit dhe shoqris,
dhe mes asaj q n t vrtet sht dshiruar me t menduarit mbi shenjat e Allahut t
cilat vrojtohen dhe dshmohen. Pr ez-Zindanin, sht obligim pr do musliman q t
arrij tek "bindja" lidhur me besimin e tij dhe ta provoj besimin e tij racionalisht dhe
intelektualisht, n mnyr q t mos i afrohet kurrfar dyshimi. Ky sht Teuhidi i
dshiruar pr t dhe kjo prqendrohet n "mrekullit shkencore" t Kur'anit n pjesn
m t madhe pr t.
Ndonse ez-Zindani ka marr aspekte n t cilat gjendet e vrteta [e kjo sht t
menduarit pr shenjat e Allahut], ato n t vrtet i jan prshtatur orientimit t

23

MBUROJA.net
prgjithshm t tij, i cili ka origjin Mu'tezilite. Si sht thn m par, t gjitha
metodologjit e risuara kan dika nga e vrteta n to, prej ktu, kjo sht arsyeja pse
shum bien viktim e ktyre metodologjive.
Qndrimi i cili krijohet nga doktrina e ez-Zindanit sht se muslimani duhet t jet i lir
nga dyshimet dhe spekulimet n lidhje me fen e tij. Kjo i bn shum individ kur
debatojn me jo-musliman q t ekzagjerojn n t ashtuquajturn "mrekulli
shkencore" dhe kur ata iu bjn da'uet jo-muslimanve, metoda primare e tyre sht
mbshtetja n shtjellimin e "mrekullive shkencore", dhe shpesh kjo prfshin t folurit n
lidhje me Librin e Allahut, dhe interpretimi i tij, pa dituri dhe pa udhzim e drit, dhe
krkojm mbrojtje nga Allahu. Dhe shpesh nse ftohet nj kafir inteligjent dhe
mendjempreht, ai mund t jet n gjendje q ta mposht muslimanin injorant, t'i
shkaktoj konfuzion dhe dyshim, dhe krkojm ndihm prej Allahut.
Pra muslimani injorant kthehet e pastaj prpiqet t gjej lidhje reciproke mes t dhnave
shkencore dhe tekstit t Librit dhe Sunetit duke u prpjekur ta impresionoj at q e
thrret. Kjo qasje sht mjaft e prhapur dhe sht br baz e gjith puns s da'ues pr
disa njerz, dhe q ktej nj rrezik i qensishm i madh. N t vrtet, kjo sht vetm
dika q nxit dyshim n imanin e individit dhe po ashtu spekulim t tepruar dhe t
folur pa dituri.
sht e mundshme q t thirren ateistt duke prdorur dshmi racionale, dhe shumica
nga kto dshmi e kan bazn n eksploatimin e asaj q sht mbetur nga fitreja
[natyrshmria] e personit i cili thirret. Dhe n shumicn e ktyre qasjeve sht br
aluzion n kt shtjellim, s bashku me kufijt dhe kontekstin e tyre t duhur. Mirpo,
synimi prapa tr ksaj sht q t udhhiqet personi n Uluhijetin e Allahut dhe t
njoh Emrat dhe Cilsit e Allahut.
Qllimi prapa t menduarit dhe soditjes n shenjat e Allahut q vrojtohen dhe
dshmohen sht q t mohet dhe njihet Uluhijeti i Allahut dhe t prfitohet t
kuptuarit se si Emrat dhe Cilsit e Allahut ndrlidhen me krijimin dhe se si jan
"veprues" n krijimin Emrat e Allahut, dhe si e tr kjo sht e lidhur me urdhrat dhe
ndalesat dhe kshtu me radh, si aludoi Ibn el-Kajjim. Pra, ktu, personi bhet fekih i
fes, i Sheriatit. Por, pr sa i prket mnyrs s ez-Zindanit, ather me t personi bhet
fekih i fenomeneve shkencore, dhe sht n gjendje t argumentoj pr besimn e tij
prmes tyre[!!] dhe pr sa i prket argumentimit pr Uluhijetin e Allahut, gj q sht
esenca e Kur'anit, ather ksaj i jepet m pak rndsi[!!] far distance e madhe mes
ktyre dyjave!!
Paqja dhe lutjet qofshin mbi t Drguarin e Allahut dhe kdo q e ndjek rrugn e tij
derisa t provohet shtja.

24

MBUROJA.net