Ante UGLEI

O NARONIUISTONOGOTSKO DOBA NA TEMELJU

ARHEOLOKIH NALAZA*
UDK 904(497.5 Vi)"653"
Izvorni znanstveni rad
Original Sclentiflc Paper
Primljeno
: 20.10.2003.
Rcceived

Ante UGLEI
Sveuilite u Zadru
Odjel za arheologiju
Obala kralja P. Kreimira IV.. 2
H R -2 3 0 0 0 ZADAR

Na podruju antike Narone pronaeno je zasad svega nekoliko arheolokih

nalaza koji potjeu iz istonogotskog vremena. Najvrijedniji nalazi su dvije kacige
tipa Narona/Baldenheim - jedna sa etiri, a druga sa est provjesla, pronaene na
lokalitetu Gradina. Na Pruevim njivama utvren je jedan istonogotski enski
grob u kojem su izmeu ostalog bile dvije rovaene lune fibule proizvedene u sjevemotalijanskim istonogotskim radionicama. Iz istonogotskog vremena potjee i
gepidski enski grob pronaen na poloaju Njive - Postrana (Groblje), s nalazom
para lunih fibula proizvedenih na podruju srednjeg Podunavlja. Gepidima najvjer
ojatnije pripada jo jedan grob pronaen na istom lokalitetu u kojem je pronaen
barbarski (moda istonogotski) novi. S nepoznatog lokaliteta u Naroni potjee
jedna fibula oblika cikade koja je takoer nesumnjivo iz istonogotskog vremena.
Nalazi iz vrem ena Istonih Gota u Naroni, mada nisu brojni, ipak su vrlo
znaajni za upoznavanje njihove vlasti na prostoru toga grada. Na temelju
pronaenih nalaza autor izvlai zakljuak d a je Narona bila glavna utvrda Istonih
Gota kojaje njihovu dravu branila s jugoistoka, te istie njezino znaenje u sm islu
trgovakog sredita. U zakljuku rada iznosi pretpostavku d a je taj grad bio ujedno
posljednja istonogotska utvrda prema jugoistoku, tj. d a je podruje uz rijeku Ner
etvu (N a ro jl ) bila jugoistona granica Istonogotskog kraljevstva.

R im s k a p r o v in c ija D a lm a c ija (Provincia D a lm a tia m m ), p a p r e m a to m e

i N a ro n a k a o g ra d u toj p ro v in c iji, p o d is to n o g o ts k u v la s t d o la j e n a k o n

* Ovaj lanak je proireni tekst izlaganja na znanstvenom skupu Arheoloka istraivanja

u Naroni i dolini Neretve, odranom od. 6 do 9. listopada 2001. u Metkoviu.

201

A. UGLEI: O NARONI U 1STONOGOTSKO DOBA

DIADORA 21,2003,201-212

S i 1. N arona - Gradina, kaciga tipa Narona/B aldenheim sa etiri provjeslcc Fig. 1. N a ro n a ~ Gradina, Narona/Baldenheim type helm et iv ith fo u r seams.

O d o a k ro v a u b o jstva - g o d in e 493. i u n jih o vo j v la s ti o s ta la j e d o b izan tsk og o ts k ih ratova, o d n o sn o do go d in e 537.12

Is to n o g o ts k i n a la zi u N a ro n i o tk riven i su jo p o e tk o m p ro lo g a stoljea,
to n ije g o d in e 1901. i 1902. P rig o d o m ru e n ja g ro b i n e crk ve n a lok a litetu
G ra d in a , za p a d n o i ju g o za p a d n o od crkve, p ro n a e n e su d v ije isto n o g o tsk e
k a cige, s a etiri (si. 1) i e s t p ro vjesla (si. 2 ,1 ), d vije n jim a p rip a d a ju e o b ra zn e
p lo ic e (si. 2, 2-3), te u lo m ci k a ri a s to g v r a to b r a n a k o ji su n a jvjero ja tn ije
ta k o e r d ije lo v i je d n e od tih d viju k a c ig a (si. 2 ,4 ). N a a lost, svi su o v i p red m eti
n e p o s re d n o n a k o n s a m o g a n a la za p ro d a n i i d o s p je li su u D v o rs k i m u zej u
B eu , a d a n a s se n a la ze u K u n s th is to ris c h e n M u seu m -u .K a c ig e n a p ro vjesla iz N a ro n e (si. 1; 2.1) s p a d a ju u s k u p in u tzv. za p a d n o g
tip a k aciga, k oja j e d o b ila im e po p rim je rk u p ro n a e n o m g o d in e 1902. n a alam a n s k o m n a la zi tu B a ld e n h e im k od S tra s b o u rg a u F ra n c u s k o j. A rh e o lo k i
te rm in k a c ig a tip a B a ld e n h e im u a o j e u u p o tre b u n a k o n p r v o g o b ja vljiva n
j a te kacige, g o d in e 1907. Z d e n k o V in s k i s m a tra d a b i b ilo o p ra v d a n ije d a su
se ta k v e k a c ig e p ro zv a le tip N a ron a , a n e B a ld e n h e im , i to z b o g to g a to su u
N a ro n i 1901. i 1902. p ro n a e n e ob je n jih o v e in a ic e , n a e tiri i e s t p rovjesla.
S to g a ih j e ovaj a u to r n a zva o k a c ig e tip a N a ro n a / B a ld e n h e im . to sm a tra m o

1 O tstonogotskoj vlasti u rimskoj provinciji Dalmaciji \1cli: A. UGLEI 1991, 65 i d.; A.

UGLEI 1996,25-28. U navedenim radovima citirana je i ostala levantna
2 Usp.: . M. 1VEKOV1 1924,25-26. Prva objava Uh kaciga: C. LIST 1903.251 i d.

202

DIAPORA 21,2003,201-212
A- UGLEI: O NARONI U ISTONOGOTSKO DOBA

S I 2. N arona - Gradina: kaciga tipa Narona/Baldenheim sa est provjesla

(1), obrazne p loice (2-3) i ulom ci kariastog vratobrana(?) kaciga (4). Fig. 2.
Narona - Gradina: Narona/Baldenheim type helmet ivith six seams (1), cheek
pieces (2-3) a n d fra g m en ts o f the chain-m ail neck-guard (?) o fth e helm et (4).

203

A. UGLESlC: O NARONIU ISTONOGOTSKO DOBA

DIADORA 21,2003, 201-212

v rlo p rih vatljivim .3 D osad je p ro n a en o trid eseta k k a ciga ovoga tipa.

N aveden e kacige i n jim a pripadaju i dijelovi dosad su d osta p u ta bili
obraivan i u literaturi. U zgred valja spom en u ti da su u p oetk u b ili pogren o
etniki atribuirani, odn osn o p ripisivan i kasn oan tik om stanovnitvu , p a ak i
H rvatim a. N a tipoloko-stilska obiljeja ovih k aciga n eem o se ovom p rigodom
osvrtati, je r je to u injeno vie p u ta dosad, poseb n o u rad ovim a Z. V inskog.4
D otak n u t em o se ukratko sam o njih ova rad ion ik og podrijetla, je r se pret
p ostavke koje je iznio spom enuti au tor ne m ogu u potpu n osti prihvatiti.
R adion ikim sreditem kaciga n a provjesla tipa N arona/B aldenheim
p rven stven o se sm atra kru g sjevem otalijan sk ih ja d ra n s k ih radionica, odn osn o
iston ogotsku m etropolu Ravenu, u kojoj su djelovali vrsn i rom an sk i m ajstori
- kovai, oruari i zlatari. Navedenim italsko-istonogotskim teorijam a,
Z. V in sk i suprostavlja ranobizantsko-rom ansku teoriju, p rem a kojoj su
kacige toga tipa m ogle u isto vrijem e biti proizvoene u raven atskom krngu
italsko-istonogotskih radionica i u ranobizantskim radionicam a, koje zasad
nije m ogu e preciznije ubicirati (u obzir dolaze radionice u najznaajnijim
gradovim a, kao to su: Salonae, Thessalonica, Constantinopolis i Alexandria).
Svoju hipotezu V in ski najveim dijelom zasn iva na injenici to se kacige ove
sku pin e pojavljuju na nalazitim a koja su se nesum njivo nalazila n a podruju
ran obizan tskog carstva - Iustiniana Prim a (Cariin grad kod Leskovca, Srbija),
HeracleaLyncestis (kod Bitolja, M akedonija) i Nouae (Svitov, Bugarska).5
S p orad in a pojava tih kaciga u tri ran ob iza n tsk a sredita, p rem a naem
m iljenju, n e m ora odm ah zn aiti da su on e p roizvo en e u bizan tskim
rad ion ica m a za potrebe ran obizan tskih viso k ih vojn ih asnika. Zasad se
n a tem elju dosadanjih rezu ltata istraivan ja ip a k treba p rik lon iti italskoiston ogotsk im teorijam a o podrijetlu n jih ova nastanka. D a su kacige na
p rovjesla b ili u estali dio n on je iston ogotskih k raljeva i viso k ih vojnih
asnika, pokazu ju posebno n u m izm atiki nalazi. N a relativn o veem broju
p rim jerak a novca Teodahada (534.-536.) i Totile (541.-552.), iz v i e em isija,
ja vlja ju se p rikazi tih vladara s kacigom n a provjesla na glavi.6
N a istonogotske grobove, odnosno n a grobove iz iston ogotsk og vrem ena,
u N aron i se nailo godin e 1994., n a n jivi u vlasn itvu N ede Prusca. U srpnju
te god in e m jetan i su sam oin icijativn o iskopali je d a n iston ogotsk i enski
grob koji j e im ao arhitekturu tipin u za kasn oan tik o vrijem e (si. 3).7

3Z. VINSKI 1982,15.

4Z. VINSKI 1982,71 d; Z. VINSKI 1985, 77 i d.
5Z. VINSKI 1985,89-90.
6O problematici kaciga na provjesla tipa Narona/Baldenheim s podruja rimske provincije
Dalmacije s posebnim obzirom na radioniko podrijetlo toga tipa kaciga: A. UGLESI 2002,
61 i d.
7O otkriu toga groba i o nalazima u njemu: A. UGLEI 1995,145 i d.

204

DIADORA 21,2003,201 212

A. UGLEI: 0 NARONIUISTONOGOTSKO DOBA

S I 3. N arona - P ru eva njiva, istonogotski enski grob. - F ig . 3. Narona P m e v a njiva, a fe m a le O strogothic grave.

205

A. UGLEI: 0 NARONIU ISTONOGOTSKO DOBA

DIADORA 21,2003,201-212

Dno groba bilo je poploano krovnim crijepom (tegulae), a pokrov groba bio
je u obliku dvoslivnog krova, od tegula i lijebnjaka (imbrices ). U grobu su se
nalazile dvije srebrne i pozlaene lune fibule (si. 4, 1-2;), eljezna preica (si. 4,
3) i perla od neprozirnog zelenog stakla (si. 4,4). Neki od sudionika iskopavanja
toga groba tvrde da se u njemu nalazila i perla od zagasitocrvenog stakla (si. 4,
5), bronana alkica (si. 4,6), ulom ak bronane igle ili tapia (si. 4, 7), bronani
predm et oblika strem ena (si. 4,8), kupolast predm et od bronanog lim a (si. 4.9)
i am orfan kom ad bronce (si. 4, 10).8 Drugi, pak, tvrde da su navedeni predmeti
pronaeni iznad groba. Najsignifikantniji nalazi u ovom grobu je s u dvije lune
fibule koje su nesum njivo istonogotske provenijencije, a izraene su u sjevernoj
Italiji u prvoj polovici 6. s t 9Potaknuti nalazom toga groba, strunjaci Arheolokog
m uzeja u Splitu poduzeli su zatitna arheoloka istraivanja. Kako im vlasnik
terena na kojem je pronaen istonogotski grob, nije dopustio istraivanja, ona
su provedena na susjednim posjedima u vlasnitvu Ike Borasa, na poloaju Njive
- Podstrana, na lokalitetu koji se naziva Greblje. U istraivanjim a provedenim
tijekom studenoga i prosinca 1994. pronaeno je deset grobova iz vrem ena
seobe naroda, koje je objavila Zrinka Buljevi.10 Nakon te objave osvrnuli smo
se na grob 2 ove nekropole (si. 5) u kojem je pronaen par lunih fibula (si. 6 , 12; 7), est perli od stakla i jantara (si. 6,3-8), prsteni (si. 6 ,9 ) i stoasto savijen
predmet nepoznate namjene (si. 6,10). Tipoloko-stilskom analizom navedenih
nalaza, napose lunih fibula (proizvedenih na podruju srednjeg Podunavlja),
utvrdili sm o da se radi o gepidskom enskom grobu iz vrem ena istonogotske
vladavine nad ovim prostorima (prva treina 6. s t).11
G epidim a je m ogao pripadati i grob 4 s poloaja N jive - Podstrana u
kojem je pronaeno est eljeznih avala, posve n eitak n ovi (najvjerojatnije
barbarski), eljezni noi i dva eljezna predm eta n epoznate n am jene.12 U
istonogotskim grobovim a novci se nikad ne ja vlja ju u fu n k ciji priloga, dok
su u gepidskim grobovim a ti predm eti u obiajena pojava.
Navedenim nalazim a treba pridodati jo je d n u fibu lu ob lik a cikade (si. 8)
koja je due vrem ena poznata u literaturi, ali je p o g ijen o b ilo navoeno mjesto
njezina nalaza.13 Sm atram o d a j e i ova fibula grob n i nalaz, najvjerojatnije s
iste nekropole na kojoj su pronaeni naprijed spom en u ti grobovi.
Valja spom enuti da je na podruju N aron e pron aen tak o er jedan
istonogotski novi - polusilikva kralja W itigesa (536.-540.).14
8Z. BULJEVI 1999,245-246, t XVIII.
9A. UGLEI 1995.
10Z. BULJEVI 1999,201 i d. Autorica smatra da bi novi mogao biti istonogotski.
11A UGLEI 2000,93 i d.
12Opis groba: Z. BULJEVI 1999,208.
13injenicu da se radi o nalazu iz Narone utvrdila je Sanja Ivevi (usp.: S. IVEVI 2003,
133, s. 20.
14. DEMO 1994,238.

206

DIADORA 21,2003,201-212
A. UGLE1: O NARONIUISTONOGOTSKO DOBA

S I 4. N a ron a - P ru e va njiva, nalazi iz i iznad istonogotskog enskog groba:

p a r rovaenih lu n ih fib u la (1-2), eljezna pre ica (3), p erla od zelenog stakla
(4), p erla o d za g a sitocrven og stakla (5), bronana alkica (6), ulom ak bronane
igle ili ta p ia (7), b ron a ni pred m et oblika strem ena (8), kupolast predm et od
bronanog lim a (9), a m orfa n kom ad bronce (10). Fig. 4. N arona - Prueva
njiva, f in d s f r o m and above the O strogothic fe m a le grave: a p a t o f notched
b ow fib u la e (1-2), an iron belt-buckle (3), bead o fg re e n glass (4), bead o f dark
red glass (5), sm a ll bronze circlet (6), fra g m e n t o f a b ron zep in o r rod (7), bronze
object in the shap o f a stirru p (8), dom ed o b je d o f bronze sheet metal (9),
am orphous p iece o f bronze (10).

207

DIADORA 21.2003,201-212
A. UGLEI: O NARON1 U 1STONOGOTSKO DOBA

S I 5. N a ro n a Njive - Podstrana ( G rob lje), g ep id s k i en sk i grob.

Fig. 5.
N a ro n a Njive - Podstrana ( Groblje ), a fe m a le G epid ic grave.

S I 6. Narona, Njive - Podstrana ( G rob lje), nalazi iz g ep id sk og enskog groba:

p a r lunih fib u la (1-2), p erle od stakla i ja n ta ra (3-8), p rsten i (9), stoasto
savijen predm et nepoznate nam jene (10). - Fig. 6. Narona, N jive - Podstrana
( Groblje ), fin d s fr o m the Gepidic fe m a le grave: a p a ir o j b o w jib u la e (1-2),
glass and am ber beads (3-8), a sm all ring (9), a con ica lly fo ld e d o b je d o f
u n k n ow n p u rp ose (10).

208

niADORA 21.2003,201-212

A. UGLEI: O NARONIU ISTONOGOTSKO DOBA

N a tem elju n a v e d e n ih is to n o go tsk ih n a la za iz N a ron e m oe se izvu i

nekoliko o s n o v n ih zak lju ak a.

U isto n o g o tsk o m v rem en u N a ro n a je stratek i izu zetno v a n o sred ite i

vojno u porite. O n a j e za sigu rn o gla vn a u tvrda Iston ih G ota k oja j e n jih ovu
dravu b ra n ila s ju g o is to k a i u njoj su n esu m n jivo b ile sta cio n ira n e vee vo jn e
trupe pod za p o vjed n itvo m v is o k ih vo jn ih asn ik a kojim a su izm eu o s ta lo g
p ripadale i d vije p ro n a en e k acige n a provjesla tipa N arona/B aldenheim .
T reb a sp o m en u ti d a su ove kacige n o sili isk lju ivo iston ogotsk i k ra ljevi i
najvii v o jn i asn ici, n ajvjerojatn ije sam o p rigodom parada. K o lik a je b ila
vrijed n ost o vih k a cig a go vo ri i in jen ica da su kacige iz N a ron e n a en e u
ran ob izan tsk oj upotrebi, gdje su najvjerojatn ije dospjele k ao ra tn i plijen.
U iston ogotsk oj v o js c i k oja je b oravila u N aron i n isu slu ili sam o Iston i
Goti, ve i p rip a d n ici d ru gih germ an sk ih skupina, izm eu o sta lih G epidi,
o ijoj p risu tn o sti govori grob G epidkin je pron aen n a n ek rop oli N jive P od stran a (grob 2), a m o d a i sp om en u ti grob 4 s iste nekropole.

SL 7. Narona, Njive - Podstrana ( G roblje), p a r lunih fib u la iz gepidskog

enskog groba. Fig. 7. Narona, Njive - Podstrana ( Groblje ), a p a ir o fb o w

fib u la e fro m a G epidicfem ale grave.

209

A. UGLEI: O NARONIUISTONOGOTSKO DOBA

DIADORA 21,2003,201-212

N a r o n a j e b ila i z n a a jn o tr g o v a k o s r e d i te , p a j e z a s ig u r n o i iz tih
r a z lo g a u o v o m g r a d u b o r a v io je d a n d io Is t o n ih G o t a i n jih o v ih germ a n sk ih
p o d a n ik a .
S o b z ir o m n a to d a ju n ije , o d n o s n o ju g o is t o n ije o d N a ro n e , nem am o,
iz u z e v n e k o lik o n a la z a n o v c a , n ik a k v ih is t o n o g o t s k ih o s ta ta k a , a n a tem elju
d o s a d p r o n a e n ih n a la z a u t o m g ra d u , s k lo n i s m o p r e t p o s t a v it i d a je on
b io p o s lje d n ja is t o n o g o t s k a u tv r d a p r e m a ju g o is t o k u , tj. d a j e p o d ru je uz
r ije k u N e r e tv u { N a r o jl.) b ila ju g o is t o n a g r a n ic a I s t o n o g o t s k o g kraljevstva.
D a k le , t a g r a n ic a n ije v je r o ja tn o b ila o tp r ilik e n a g r a n ic a m a d a n a n je Crne
G o re , k a k o s e d o s a d s m a tra lo , v e s je v e r o z a p a d n ije - u z r ije k u N eretvu , to
j e i lo g i n ije a k o s e u z m u u o b z ir i z e m ljo p is n e o k o ln o s t i (u sp . si. 9). Istona
g r a n ic a Is to n o g o ts k o g k r a lje v s tv a i la j e r ije k o m D r in o m (D r in u s f l .) i dalje
p r e m a ju g o z a p a d u r ije k o m N e r e tv o m (N a ro J I ) .
P r o n a e n i n a la z i iz v r e m e n a Is t o n ih G o t a u N a r o n i, m a d a n is u brojni,
iz u z e t n o s u z n a a jn i z a u p o z n a v a n je n jih o v e v la s t i n a p o d r u ju to g a grada.
N a r o n it a n s k a z e m lja z a s ig u r n o k r ije j o n a la z a iz is t o n o g o t s k o g vrem en a,
p o s e b n o n a p o d r u ju P r u e v e n jiv e i n je z in e o k o lic e , p a b i ta j p r o s t o r trebalo
d e ta ljn o is tr a iti. J e d a n d io n a la z a , p o s e b ic e g r o b o v a iz t o g a v re m e n a , na
a lo s t j e u n i te n i z a u v ije k iz g u b lje n z a z n a n s t v e n o p r o u a v a n je .

S I 8. N a ro n a - n e p o z n a to n a la z i te , f i b u l a o b lik a cik a d e . F ig . 8. Narona

u n k n o ia n p ro u e n ie n ce , a c ic a d a s h a p e d fib u la .

210

DIADORA 21,2003,201-212

A- UGLEI: 0 NARONI UISTONOGOTSKO DOBA

Literatura
BULJEVI, Z 1999.
BULJEVI, Zrinka, Njive-Podstrana: groblje iz vremena seobe naroda u Naroni, Vjesnik
za arheologiju i historiju dalmatinsku, 90-91, Split 201-260.
DEMO, ., 1994.
DEMO, eljko, Ostrogothic Coinagefrom Collections in Croatia, SloveniaandBosnia&
Herzegovina, (= Situla, 32), Ljubljana.
IVEVI, S., 2003.
IVEVI, Sanja, Antiki metalni predmeti iz Narone, Arheoloka istraivanja u Naro
ni i dolini Neretve, znanstveni skup, Metkovi, 6.-9. 10.2001. (= Izdanja Hrvatskog
arheolokog drutva, 22), Zagreb - Split, 129-167.
IVEKOVI, . M 1924.
IVEKOVI, iril Metod, Grobovi otaca, Narodna starina, 7,3, Zagreb, 1-28.
LIST, C., 1903.
LIST, Camillo, Die Spangenhelme von Vid, Jahrbuch der K.K. Zentral-KommissionfurErfoschung undErhaltung derKunst- und Historischen Denkmale, 1, Wien, 251-272.
UGLEI, A., 1991.
UGLEI, Ante, Rimska provincija Dalmacija pod vlau Istonih Gota, Radovi Filoz
ofskog fakulteta u Zadru. Razdio povijesnih znanosti, 29(16), Zadar, 207-229.
UGLEI, A., 1995.
UGLEI, Ante, Istonogotski enski grob iz antike Narone, Radovi Filozofskogfakul
teta u Zadru. Razdio povijesnih znanosti, 34(21), Zadar, 145-150.
UGLEI, A., 1996.
UGLEI, Ante, Nazonost Istonih Gota ujugoistonoj Europi u svjetlu arheoloke i
povijesne izvorne grae. Disertacija, Zadar.
UGLEI, A., 2000.
UGLEI, Ante, O etnikoj pripadnosti groba 2 s poloaja Njive - Podstrana u Naroni, Ra
dovi Filozofskogfakulteta u Zadru. Razdio povijesnih znanosti, 38(25), Zadar, 93-100.
UGLEI, A., 2002.
UGLEI, Ante, Spangenhelme vom Typ Narona/Baldenheim vom Boden der
romischen Provinz Dalmatien unter besonderer Berucksichtigung der Herkunft
dieses Helmtvps, Radovi Filozofskogfakulteta u Zadru. Razdio povijesnih znanosti,
39(26), Zadar, 61-69.
VINSKI, Z., 1982.
VINSKI, Zdenko, ljem epohe seobe naroda naen u Sinju, Starohrvatska prosvjeta,
3. s. 12, S p lit 7-29.
VINSKI, Z., 1985.
VINSKI, Zdenko, Dodatna zapaanja o ljemovima tipa Narona/Baldenheim, Starohr
vatska prosvjeta, 3. s., 14, Split, 77-94.

211

A. UGLEI: O NARONI UISTONOGOTSKO DOBA

DIADORA 21,2003,201-212

A n te U G LEI

ON NARONAIN TIME OF OSTROGOTHS*

Abstract
O n ly a few archaeological fin ds from th e O stro g o th ic p erio d h ave as yet been
found in the area o f an cien t Narona. T h e m o s t v a lu a b le fin d s are tw o h elm ets o f the
Narona/Baldenheim type - one w ith four, an d the o th e r w ith s ix seam s, discovered
a t the site o f Gradina. O ne O strogoth ic fem a le grave w a s fo u n d a t P ru eva njiva,
w hich am on g other item s contained notched b o w fib u la e p rod u ced in n o rth e m Italic
O strogothic workshops. A G epidic fem ale grave also co m es fro m th e O strogoth ic pe
riod, and w as discovered at the site o f N jive - P od stra n a (G ro b lje), w ith a p a ir o f bow
fibulae m ade in the Central D anubian region. A n o th e r grave d iscovered a t the same
site con tain in g a barbarian (perhaps O strogoth ic) co in m o s t p ro b a b ly can also be
attributed to the Gepids. A cicada-shaped fib u la w a s fo u n d a t an u n k n ow n site in
Narona, also undoubtedly from the O strogoth ic period.
Th e finds from the period o f the O strogoth s in N aron a, a lth o u g h n ot num erous,
are nonetheless ve ry sign iiican t for u n d ersta n d in g th e ir ru le in th e regio n o f this city.
O n the basis o f the kno\vn finds, the a u th o r com es to th e c o n c lu s io n th a t N aron a was
the m ain fortress o f the O strogoths for defen se o f th e ir State to th e southeast, and
also em phasizes its im portan ce as a trade center. T h e a u th o r fu rth e r su ggests that
this city w as also the last O strogothic fortress tow ard s th e sou th east, i.e. th at the
area along the N eretva R iver (Naro JI.) vvas th e s o u th e a s te m b o rd e r o f th e O strogothic
kingdom .

Translated by Barbara Smith-Demo

212