Sie sind auf Seite 1von 396

Le rpertoire de

feu

Sad Achtouk

Lahsen Oulhadj

Quelques grandes remarques sur Sad Achtouk


Il y a peu prs quinze ans, lun de mes articles1 qui a eu un succs pour le moins
phnomnal sur Internet, est celui que javais crit sur Sad Achtouk. Du jour au
lendemain, cet immense artiste, injustement oubli, est devenu une clbrit sur la toile
plantaire. Beaucoup de gens ont dcouvert ou redcouvert une grosse pointure de la
musique amazighe traditionnelle. Ce qui ma agrablement surpris et tonn lpoque,
cest de voir des jeunes issus de limmigration singnier, en y mettant parfois du zle,
pour apprendre par cur ses chansons les plus connues et les plus clbres.
Pour tout vous dire, comparativement aux autres artistes du mme calibre, S. Achtouk,
qui na pas eu la reconnaissance quil mritait de son vivant, la eue un peu titre
posthume. Cest une sorte de revanche contre lingratitude et lindiffrence dont il se
disait dj victime lors de son vivant.
Pire, et cest vraiment regrettable, lpoque, et je men souviens comme si ctait
aujourdhui, certains jeunes turbulents compltement alins et surtout cervels
nhsitaient pas le chahuter et mme lui jeter des pierres lorsquils se produisait
quelque part. Inconscients quils taient, ils ne savaient pas quils avaient affaire une
grande lgende vivante de leur propre culture et surtout de leur propre musique. Mais que
faire!
En tous les cas, il est certain que tout cet intrt que lon lui porte ces derniers temps doit
lui faire probablement plaisir l o il est maintenant. Bien plus, et cest vraiment trs
encourageant, les responsables de la mairie de Biougra ont eu lide gniale de donner
son nom un centre culturel en plein milieu de la ville. Jespre que lon ne va pas
sarrter en si bon chemin. Les autres villes du Souss et mme dailleurs ont lobligation
historique et morale demboter le pas au chef-lieu dAchtouken. Surtout la capitale du
Souss, Agadir, quil a toujours clbr dans ses chants. Il faut dire quelle est vraiment
la trane. Ce qui est vraiment on ne peut plus triste.
Cependant, il y a un problme, un gros problme mme. Luvre de notre chansonnier
risque de disparatre incessamment. Pour la simple raison quil na jamais enregistr dans
une maison de production2. Les seules cassettes vido et audio que lon peut trouver, ici
et l, sont loeuvre de personnes prives, souvent enregistres linsu de notre artiste. En
fait, cest ce que lon appellerait maintenant le simplement du monde le piratage.
Si paradoxale que cela puisse tre, si ce ntait pas ces mmes cassettes qui sont souvent
dune qualit trs discutable pour ne pas dire mdiocre, vu bien sr le matriel utilis et
les conditions dans lesquelles elles ont t produites, lon serait encore, hlas, devant le
cas dun autre grand rays dAchtouken dont luvre est partiellement ou totalement
En raison de sa pertinence qui na pas pris une seule ride, je nai pas hsit un seul instant lintgrer ce
livre. Vous allez donc le trouver un peu plus loin.
2
Le seul enregistrement que lui connat est une chanson quil avait enregistre pour compte de la tlvision
marocaine Imouzzar n Idaw Tanan.
1

perdue. Le premier tant bien naturellement feu Lhoucine Janti3 et le deuxime nest
autre que limmense Boubaker Anchad.
Merci MM. Moustaoui et Aassid!
Lon ne peux donc que saluer trs chaleureusement et trs fraternellement linitiative de
MM. Moustaoui et Aassid qui ont eu lide gniale de transcrire, du mieux quils
pouvaient, quelques-unes de ses chansons dans un fameux livre publi au milieu des
annes 90 du sicle pass. Un travail qui a eu normment de succs sa sortie sur le
march. Un ami connaisseur mavait confi que cet ouvrage sest vendu comme des petits
pains. Preuve sil en est que S. Achtouk a toujours la cote auprs des amoureux de sa
musique et surtout de ses paroles.
Mais ce qui est plus une concidence quautre chose, cest qu lpoque dj, je
nourrissais la mme ide. En fait, l o je trouvais les cassettes de S. Achtouk, je les
achetais immdiatement. Et ce, en y mettant parfois le prix fort malgr le peu de moyens
financiers dont je disposais- je ntais lpoque quun tudiant qui narrivait joindre
les deux que trs difficilement. Pour moi, la prservation de luvre de ce grand artiste
valait tous les sacrifices. Dailleurs, les premiers MP3 prsents sur internet sont les
miens.
Chemin faisant, le destin a voulu que je fasse connaissance avec le propre fils de S.
Achtouk, Dr Mohamed Bizrane. Il sen est suivi une grande amiti telle enseigne quil
ma fait confiance en me remettant toute sa collection prive lorsque je lui ai parl de mes
projets. Jai vite fait de tout copier en profitant des progrs technologiques les plus
rcents. Dailleurs, cest ce qui ma grandement aid finaliser ce travail qui, de mon
point de vue, fait le tour de la majeure partie de luvre potique de feu S. Achtouk.
Jai dailleurs commenc rcemment mettre quelques vidos sur Youtube, dune part,
pour les faire dcouvrir au plus grand nombre de gens, dautre part, pour immortaliser les
enregistrements les plus intressants et les plus instructifs. Car il faut savoir quInternet a
cette particularit de prserver, pour lternit peut-tre, tout ce quon y publie. Gageons
que ce sera toujours le cas!
Peut-tre quun jour, il ne faut jamais dsesprer de rien, nous aurons nos propres
institutions culturelles tout fait dignes, comme cela se fait dans les pays qui se
respectent et qui ont une haute ide de leur propre culture, qui prendront bras-le-corps
la dure tche de collecter notre patrimoine audiovisuelle et le prserver contre tout risque
de disparition ou destruction. Et ce, pour que les chercheurs de tout bord ltudient et que
les gnrations futures le dcouvrent et le connaissent.
Lon raconte quun jour, Lhoucine Janti a appris que quelquun dans le public avait une enregistreuse.
la fin de son spectaclte quelque part Achtouken, il est parti immdiatement frapper sa porte pour lui
intimer lordre de lui remettre immdiatement les cassettes quil avait enregistres. Ce qui fut fait. Une fois
que Janti les a prises dans ses mains, il les a totalement et rageusement dtruites.
Par ailleurs, Mohamed Moustaoui a quand mme pu mettre la main sur quelques-unes de ses chansons quil
a compiles dans un livre qui vient de sortir rcemment.
3

Les coles de Tirrouysa4


Jusqu prsent, le Tirrouysa est un art majeur dans tout le Sud du Maroc. Si les
diffrents ahwachs sinscrivent dans le local, la musique de Tirrouysa est commune
tout le monde. Mme si chaque sous-rgion dans cette grande rgion culturellement et
linguistiquement homogne a sa propre cole5 musicale qui est, dailleurs, plus ou moins
influence par les diffrentes sortes dahwachs que lon y pratique. Lon peut donc
parler, grosso modo, de cinq grandes coles de Tirrouysa :
Lcole de Marrakech (Hemmou ou Ttaleb et Wahrouche sont ses repsentants
les plus connus);
Lcole du Haut Atlas (Tarakhout6, Mohamed Albensir, Rkia Talbensirt, Tihihit
Mqqurn, Bizmaouen, El-Mehdi BenMbarek et Awisar sont ses meilleurs
reprsentants);
Je sais que cette classification risque de causer des remous chez les mlomanes de rways. Mais cest juste
une simple tentative. Car il reste encore beaucoup de recherche faire ce niveau-l.
5
Il faut absolument rendre Csar ce qui est Csar! Cette ide dcole dans le Tirrouysa nest absolument
pas mienne. Elle est plutt celle dun ami, Abderrahmane Fares, qui men a parl la premire fois. Mais je
nai jamais cess dy penser, car je cette ide est tout fait pertinente.
6
On connat peu sur la personne Sauf quil sagit dune femme qui a vcu Mogador. Cest elle qui a
chant ses paroles merveuilleusement interprtes par feu Aziz Chamekh. Vous pouvez les couter ici :
https://www.youtube.com/watch?v=PXF2-vN_sn8&feature=youtu.be Le groupe mythique, Oudaden, a
aussi interprt ses jolies paroles. Dailleurs, a t un succes commercial et artistique norme. Jugez-en
en visionnant cette vido : https://www.youtube.com/watch?v=Nt9dz9xlPuE
4

La version chante par feu Aziz Chamekh :


Taraxut ad as innan :
A Mummad u uma,
Zayd lfanid i watay
Hann atay-ad ur immim
Nekkin ur assa gar atay!
Mta ka gi atay,
Asin yyi d iaman
Ar yyi izzneza uma,
Arwass a yyi d ur irar!
Taraxut ad as innan,
Irr a(y) asrdun inu!
Mani neqqa a t neu?
Tagnart n iggi wasif
Ma g-is necca d ukuay!
ar s ullab n liqqamt
Yan dadda ka dar-i illan ,
Izdi bedda ha laet!
Zund nekki ka dar aa
Ijla yyi ccerbil inu

Lcole dAchtouken (Boubaker Anchad, S. Achtouk, Lhoucine Janti, Brahim


Achtouk et Bihtti sont ses figures les plus connues);
Lcole de Tiznit (Lhajj Belid est dailleurs le plus connu avec dernirement
Fatima Tabamrante qui a fini par simposer);
Lcole dOuarzazate (Sfiya Oultt Telwat, Bounsir et Ben Ihya Outznaght sont ces
figures les plus importantes);
Lcole de Tata (Boudra est peut-tre le seul reprsentant de cette cole);
Lcole de lAnti-Atlas (Zerrouk, Boubaker Azri, Jama El-Hamidi et Hasssan
Arsmouk sont ses meilleurs reprsentants) ;
Lcole de Taroudante (Ahmed Amentag est sa figure de proue).
Une mmoire phnomnale
Si un rays veut se faire une place au soleil, il doit absolument tre un grand pote et un
ribabiste hors pair. Malgr le ct rustique et rudimentaire apparent du ribab, il faut
savoir que cet instrument est trs difficile manier et matriser7.
Pour ce faire, il faut une pratique de plusieurs annes daffil avant desprer pouvoir y
composer ses premires partitions. Bien plus, il faut le manier presque quotidiennement.
Sans quoi, lon perd aisment les rflexes, voire la main. Comme dirait un ami, il faut
dormir et se rveiller avec le ribab. Heureusement dailleurs, car tout le monde serait
rays.
Il ny a pas que cela. Il faut aussi savoir que bien souvent les gens omettent de
mentionner que les plus grands rays que notre histoire culturelle et artistique ait connus,
taient pourvus de mmoires phnomnales. Chanter 300 vers daffile comme le faisait
feu Lhoucine Ben Ihiya Outznaght, il faut vraiment avoir toute sa tte et mme plus. Et
cest vraiment le cas de le dire.

umlal n Sidi Wassay (Megdul)


Yan ten yufan a t id awin,
lijat nnes ubu ryal
Taraxut ad as innan,
Mad, a wa, g-igi tennit a Mummad n mt-i?
Tiddi nu zund aanim,
Azzar ie-d ar akal
Afus aferdi n watay,
Aa lqqaleb n kka
Allen inu zund lkisan
Imi nu zund ubu
Taraxut ad as innan,
Immi nna s uyyal
Izri helli uaras
Ilu yyi ubu ryal
Inna yyi, abun nnun
Ceux qui le matrisent le plus actuellement, de lavis de beaucoup de connaisseurs, sont Lahsen
Belmouden et Lhoucine Chena.
7

S. Achtouk nest absolument pas en reste. Ces chansons peuvent facilement atteindre plus
de 70 vers, si ce nest plus. Et ce qui est surprenant, il ne flanche presque jamais. Ce nest
que vers la fin de sa vie quil commence donner des signes de fatigue en raison de sa
maladie chronique. Sinon, lapoge de sa carrire, surtout dans les annes 70, S.
Achtouk tait un monstre sacr de la scne musicale de tout la grande r/gion du Souss.
Les chansons de lasarag
Tout dabord, dfinissons ce que veut dire asarag! En fait, cest la cour de la maisonne
qui a pris une place prpondrante dans la vie sociale et culturelle des Amazighs du
Souss. En raison, de la monte des valeurs dindividualisme et lvolution conomique et
sociale, les Soussis surtout les Achtoukens- norganisaient plus, comme ctait le cas
dans le pass, leurs ftes prives ou familiales dans lasrir ou la place du village. Mais
dans leurs propres demeures. Et plus prcisment, dans ces mmes asarags qui peuvent
runir des centaines de personnes.
Inviter donc les rways dans sa maison est bien videmment un signe de clbration et de
joie, mais aussi une manire de saffirmer socialement devant les gens du village et mme
ceux de la tribu tout entire. Ces gens peuvent donc tre de grands agriculteurs, des
commerants qui ont fait fortune ou des migrs qui aspirent tre des notables ou
simplement faire parade de leur russite financire et matrielle aprs une anne de
labeur en Europe.
Lasarag est donc un espace moins grand et moins ouvert que lasays ou lasrir. La
rencontre avec les artistes est donc plus directe, voire plus intimiste, si je peux
mexprimer ainsi. Ce qui a eu un impact sur la nature mme de la chanson chante dans
ce milieu. Il faut donc remettre au placard la dfinition moderne de la chanson telle
quon la connat. Car, la chanson de lasarag nest absolument pas fixe ni dans le temps
et encore moins dans lespace. En dautres termes, elle est changeante, voire mouvante.
Elle nest jamais la mme.
Au summum de sa carrire, S. Achtouk tait dailleurs un monstre sacr de lasarag8. Ses
spectacles peuvent durer des heures entires. Le plus souvent jusqu laube. Il faut donc
avoir des ressources potico-musicales quil faut prsenter au public. Do cette
propension de S. Achtouk user de limprovisation dune manire quasi systmatique.
Pour preuve, il peut chanter ses chansons sur plusieurs rythmes et mme en changer les
paroles, voire le sujet, parce quelquun dans le public a lanc une critique, un loge ou
quelquun a dcid de le couvrir de billets de banque.
De plus, si S. Achtouk ne fait pas dans la cration pure, il fait donc systmatiquement un
travail de recomposition systmatique. En fait, en empruntant un morceau par-ci et un
autre par-l, il peut faire, sur le champ, une chanson compltement diffrente. Pour le
8

Je ne suis pas le seul affirmer ce fait. Je vous invite couter cette interview ralis par Mohamed
Walkache avec un trs grand rays, Boubaker Actouk, qui a pass des annes en compagnie de feu
Mohamed Albensir, qui dit exactement la mme chose.

plus grand bonheur du public qui lencourage de toutes ses forces (jai pas mal
denregistrements qui lattestent) surtout lorsquil sagit de thmatiques inhrentes la
femme, lamour et aux sentiments. Mme si la socit amazighe du Souss est dun
conservatisme des plus rigoureux.
Par ailleurs, les rways dAchtouken ont mme invent un style de chansons, trs longues
du reste, quils appellent tachtoukt. Elles consistent chanter les louanges de telle ou telle
personne que lon sait gnreux pour lencourager venir au milieu de lasarag. Et ce,
pour remettre de largent aux rways. Plus la personne est mlomane et riche, plus les
chances quil donne sont importantes. S. Achtouk fait tout donc pour se montrer en usant
de toutes sortes de formules potiques pour amadouer la personne en question.
Noublions pas que nos rways nont pas des millions. Ils sont souvent de condition
modeste, si ce nest trs modeste. Mme si feu S. Achtouk ntait pas vraiment dans le
besoin. Mais une chose est certaine : plus les recettes pcuniaires sont importantes, plus
ses compagnons et ses danseuses auront plus dargent la fin de la soire. Ce qui est
toujours une bonne chose pour le moral des membres de la troupe.
Des a cappella9 inimitables
Beaucoup de nos chanteurs se sont essay reprendre quelques chansons de feu S.
Achtouk. Je vais en citer titre dexemple Abdelali Izenkwad, Abdellah El-Foua et
Hmad Oumast. Ce sont ces trois artistes, mon point de vue, qui interprtent la
perfection le rpertoire de S. Achtouk.
Sauf sur un point trs essentiel. Les a cappella de S. Achtouk sont tout simplement
inimitables. Beaucoup sy sont essay avec un rsultat plus que moyen. Il faut dire que
notre artiste les apprcie normment. Car, pour lui, la parole, surtout celle qui porte un
sens ou mme plusieurs, a une importance plus que primordiale.
la manire donc des griots africains, S. Achtouk, sans ou avec un accompagnement
musical minimaliste, pouvait chanter indfiniment des pomes de toutes sortes. Cela
pouvait durer toute la nuit. Cest vous dire. Et ce, au plus grand bonheur du public
prsent. Surtout si tout se passait comme notre chanteur le voulait.
Cest--dire quil est bien accueilli, trs bien pay par ses htes et que lauditoire nest
pas en reste en se montrant particulirement gnreux avec lui. Ce qui passe par la
suspension, avec beaucoup dostentation, de billets de banque partout sur sa tte et sur
son col, comme le voulait la tradition.
Pas seulement. Il faut savoir aussi que S. Achtouk apprcie particulirement la prsence
de la gente fminine dans ses spectacles. Car, ils linspirent beaucoup. Et si, par hasard,
une connaissance fminine, un ancien amour par exemple, tait prsente au milieu du
public, alors l, il faut sattendre un S. Achtouk quasiment mconnaissable. Il est sr et

Cest ce les rways appellant amjrred.

certain quil sera plus que loquace et mme prolixe. Ce qui fait particulirement plaisir
lauditoire.
Des intermdes comiques10
Les spectacles de S. Achtouk ne sont pas que potico-musicaux, ils sont aussi maills
par des intermdes comiques. Pour se donner un moment de rpit, S. Achtouk se permet
davoir des dialogues comiques avec son ami et son compagnon de toujours, feu Brahim
Oussi11.
Il faut savoir que celui-ci est lun des plus grands comiques du Souss. Car, en plus talent
indniable quil possdait, il avait aussi une capacit extraordinaire manier et mme
manipuler, sa guise, la langue amazighe.
En fait, il se jouait delle comme il le voulait avec ses expressions double sens ou ses
jeux de mots qui ont souvent une connotation parfois grivoise et licencieuse. Rassurezvous, il na jamais t vulgaire. Cest toujours fait avec la plus grande des subtilits.
En tous les cas, le peu denregistrements qui nous est parvenus sont des moments de rire
absolument inoubliables. Jusqu prsent les gens riaient encore de ses sketchs. Beaucoup
du ct dAchtouken connaissent encore son rpertoire par cur.
Par ailleurs, jai eu la chance de le voir une seule fois dans ma vie et ctait
Idaouggarane. Lors de sa prise de parole, il a fait tomber son petit chiche avec lequel il se
couvrait la tte. Cest alors quun spectateur un peu excit lui lana quil tait chauve.
Sans trop attendre et avec un sens de la rpartie exceptionnel, feu Brahim Oussi a eu cette
rponse mmorable : "si je nai plus mes cheveux, cest parce que je freine avec ma tte".
Ce qui a fait rire tout lauditoire prsent.
S. Achtouk, lorsque Brahim Oussi tait absent, faisait la mme chose avec dautres
comiques moins connus et surtout moins talentueux. Avec un rsultat pour le moins
mitig. Mais ces entractes humoristiques restent une caractristique trs particulire des
spectacles de S. Achtouk.
lorigine de Tawdadant ?
Certains nhsitent pas affirmer que le rpertoire de S. Achtouk a t dterminant dans
lavnement du phnomne musical de tawdadnt ce style plus que populaire qui a t
popularis, comme son nom lindique, par les mythiques Oudaden- qui a dpass, et de
loin, le tazenzart dans le nombre de personnes qui lcoutent ou qui le pratiquent.

10

https://www.youtube.com/watch?v=kR99MM1S1Kk#t=14
&
https://www.youtube.com/watch?v=LGs4_YjdauQ
&
https://www.youtube.com/watch?v=m92Z6YkTA7k&feature=youtu.be
11
Rays Lhoucine Ousalh Oumast prenait sa place lorsque celui-ci tait absent. Surtout lors des dernires
annes de la vie de feu S. Achtouk.

10

Apparemment les rythmes lgers de ses chansons saccommodent trs bien avec les
instruments modernes qui sont utiliss par les groupes modernes.
Dailleurs, lon peut vraiment le constater avec Oudaden, Ait Lati, Iznkwad, Laryach,
qui ont remis au got du jour le rpertoire de ce grand rays. titre personnel, si ce ntait
pas les reprises dOudaden ou dAit Lati, il est presque certain que je naurais jamais
apprci sa juste valeur lincroyable talent musical et potique de S. Achtouk et un tas
dautres chanteurs amazigh comme Lhajj Belid et Boubaker Anchad pour ne citer que
ceux-l.
Si tonnant que cela puisse tre, le style de tawdadant, et je ne pense pas que je suis le
seul dans ce cas, a permis de renouer ma gnration avec notre patrimoine musical
traditionnel. Ce qui nest pas le cas de tazenzart et de tawsmant12 (cest le style du groupe
mythique Ousman et dAmmouri Mbark) qui ont toujours opt pour la cration pure en
sinspirant de toutes sortes de courants musicaux nationaux et internationaux.

Malgr le succs phnommnal -surtout auprs des jeunes scolairs- du groupe Ousman et dAmmouri
Mbark, ce style de musique avant gardiste na pas, hlas, connu de suite. Sauf un ou deux groupes,
Tawsmant na pas t trs populaire auprs de la jeunesse amazighe qui a plutt t sduite par Izenzaren,
dans un premier temps, et Oudaden, par la suite.
12

11

Sad Achtouk : un grand matre de Tirrouysa13


En Afrique du Nord, les aires culturelles amazighes se distinguent par la richesse de leurs
patrimoines musicaux aux caractristiques et aux influences trs diverses. Les rgions du
Sud-Ouest marocain ne drogent pas la rgle. Elles sont connues par cette musique
emblmatique, et de loin la plus rpandue, lamarg, et par une mosaque de traditions
potiques et chorgraphiques.
En langue amazighe, le terme amarg dsigne tout dabord la nostalgie14 et la posie, et,
par extension de sens, la musique o cette mme posie est chante et danse. P. GallandPernet, qui a beaucoup tudi les littratures amazighes, a vu dans le terme amarg, la
racine wrg (rver), et propose cette plaisante dfinition : "Ce qui rassemble les rves"
ou "le domaine des visions, des jeux de limagination, des illusions"15.
Une pliade de grands musiciens-chanteurs, tout aussi exceptionnels que dous, ont hiss
cette musique au summum de la perfection, et ont marqu dune empreinte indlbile son
volution : El-Hadj Belid, Boubaker Anchad, Boubaker Azri, Hussein Janti, Mohamed
Albensir, Omar Ouahrouch pour ne citer que ceux l. S. Achtouk, avec son uvre
prolifique, foisonnante et novatrice, peut lgitimement prtendre faire partie de cette
ligne dartistes lgendaires.
Dans cet article, je nai nullement la prtention de faire une tude exhaustive de cet
auteur. Ce nest pas lide qui a fond ce travail. Je ne ferai donc quune tentative aussi
modeste soit-elle pour essayer de dgager quelques instruments dordre biographique,
littraire et socioculturel mme dexpliquer, en partie seulement, le gnie de ce grand
artiste et sa contribution importante la production musicale et littraire amazighes. Une
tude approfondie et complte ncessitera coup sr plusieurs centaines de pages.
Qui est-il?
S. Achtouk, de son vrai nom Bizran, naquit au dbut des annes trente au village
dIzouran dIdaou-Bouzia, dans lune des plus grandes confdrations tribales du Souss,
les Achtouken, do son surnom. Cette tradition de se rattacher sa tribu dorigine est
fort rpandue chez les rways. Les exemples sont lgion : Mohamed Albensir en rfrence
sa tribu dIlbensiren, Boubaker Anchad dInchaden, etc.
Le pre de notre pote est le fqih du village. Cest naturellement lui qui lui a appris le
Coran et les rudiments de la lecture et de lcriture. Il va sans dire quil allait sopposer
catgoriquement la vocation musicale prcoce de son rejeton ; pour deux raisons : dune
part, linterdit religieux frappant la musique, dautre part, limage ngative quont les
Cet article est crit depuis des annes. Comme il garde toute sa pertinence, jai pens que ce serait bien
de le mettre en tant quintroduction pour ce modeste livre.
14
Il peut aussi avoir comme sens : le regret, le chagrin, l'absence, le manque, l'air d'une musique ou
l'motion qu'elle provoque.
15
P. Galland-Pernet, "Littrature orale et reprsentation du texte : les pomes berbres traditionnels", in
tudes de littrature ancienne n 3, Presses de l'cole normale suprieure, Paris, 1987, pp. 107-118.
13

12

musiciens dans limaginaire populaire. En fait, les Amazighs ont un rapport ambivalent
de fascination/rejet lgard de la musique et de la posie. Voyons ce que dit un pote
amazigh ce sujet :
uma mel at yyi! man aa rad awi
Dites-moi, sil vous plat, quel bnfice aurais-je,
A(y) ayt bu-tewnza imurig nessen nit
femmes, de la pratique dimurig alors que je sais
Is ila lib ili t wanna t isalan
Quil est dvalorisant et me dvalorise tout autant
Is ka ugi i ils inu tadallit16
Mais, je nen ai cure car je ne veux plus que ma langue soit mprise
Le pater familias layant surpris en train de sentraner manier le lotar, na pas hsit
le lui casser sur la tte dans lespoir de le dissuader de sa vocation. Il a tout essay, mais
en vain. Lobstination voire lenttement de notre pote ont eu raison de son opposition
radicale.
Chemin faisant, celui-ci la laiss en dfinitive faire, mais avec deux conditions : primo,
ne jamais enregistrer volontairement et moyennant finance sa voix sur aucun support
audio ou vido (toutes les cassettes de mauvaise qualit sonore qui circulent actuellement
dans le march, ont t enregistres clandestinement et son insu, lors de ses
reprsentations musicales) ; secundo, ne jamais succomber aux sirnes de lmigration en
Europe. Ce qui fut dit fut fait. La musique de notre rays na jamais t produite par
aucune maison de production, malgr les offres, vous pouvez bien limaginer,
mirobolantes des producteurs de tout bord. Il na non plus jamais pens sinstaller en
Europe mme sil y a sjourn plusieurs reprises.
Ceci tant dit, notre artiste ne sest pas consacr uniquement qu la musique et la
posie. Il a eu des activits aussi diverses que varies. Par exemple, les populations
dIdaou-Bouzia lui ont confi un mandat lectif pour les reprsenter au sein du conseil de
la commune rurale de Belfa, quelques encablures de la ville dAgadir. Une tche dont
il sest acquitt, selon plusieurs tmoignages, avec srieux et dvouement.
Il sest galement intress au sport et particulirement au football. Il a prsid, pendant
de nombreuses annes, aux destines de lquipe de Biougra et na de cesse de soutenir
toutes les quipes emblmatiques du Souss, le Hassania et le Raja dAgadir notamment. Il
a aussi mont une entreprise agricole, avec laide de lun de ses amis, pour produire des
tomates, mais sans grand succs. Tel a t S. Achtouk, un homme touche--tout et un
personnage haut en couleur. Il est rest ainsi jusqu son dcs dans une clinique de
Rabat, le 7 septembre 1989, suite une longue maladie.

16

Ces vers sont du chanteur dIbarazen, un groupe qui nexiste plus malheureusement.

13

Sa formation musicale et potique


Les Achtouken se distinguent par lajmak, une variante, semble-t-il, de lahwach17,
nonobstant la pratique un degr moindre certes, ici et l, de danses dahiyyad18 et
dismgan19. Lon peut facilement imaginer que lenfance de notre chanteur a t berce
principalement par cette tradition potico-chorgraphique propre cette partie du Souss.
Et dont linfluence sera a posteriori constante et importante sur son uvre. Il serait
intressant de donner de lajmak une petite description pour mieux comprendre la
production potique et musicale de S. Achtouk.
Les tribus amazighes dAchtouken, au lieu de croiser le fer, comme cela a t souvent le
cas autrefois, ont opt pour un autre choix moins belliciste et plus civilis: lajmak.
Autrement dit une mulation voire une "guerre" potique sur la place du village,
lasrir entre deux groupes rivaux. notre poque, et heureusement dailleurs, lajmak est
plutt lexpression dune joie collective et un dsir imprieux dtre ensemble sans pour
autant quil perde un certain nombre de ses traits originels. Et ce nest pas quune simple
danse, "cest un spectacle total qui dploie musique, rythme, danse et une foule de signes
que lexprience des sicles a affin et enrichi, le tout accde un niveau esthtique
labor."20
Lajmak, pour tre plus prcis, consiste dclamer des joutes potiques en une seule
traite et en alternance par deux rangs aligns, paule contre paule, et spars par un
espace de quelques mtres, de plusieurs dizaines dhommes pourvus de belles voix et
surtout originaires de tribus ou de clans ou tout simplement de villages diffrents
(limma). Les participants, qui rejoignent au fur et mesure la crmonie, doivent, la
fin, former un arc. Leur accoutrement doit tre impeccable : des djellabas dune
blancheur immacule, des turbans entourant et serrant les chefs, des babouches flambants
neuves, sans oublier lternel et scintillant ajnwi, ce poignard dont la symbolique est
vidente. Tout cela confine lajmak un crmonial solennel.
Les joutes potiques, entonnes collectivement, sont le fruit de linstant prsent cest-dire improvises avec tout ce que ce terme a de positif : la spontanit, la puret et le
naturel. Elles sont produites par un ou plusieurs trouveurs-ades qui ont dj fait preuve
par le pass de leurs comptences et dont la renomme nest plus faire (tels Rrih,
Ouseltana, Ourrabouss, Oughidda et tant dautres). Pour tre reconnu dans ce milieu trs
ferm des potes de lajmak, il faut imprativement rpondre quelques conditions pour
les moins importantes : une langue amazighe chtie, un sens de la rpartie, la drision,
lironie, la satire, et surtout une connaissance profonde des us et coutumes et de lhistoire
de la rgion. Encore faut-il mettre tout cela en vers. Ce qui non seulement demande un
17

Ce terme, qui n'est pas utilis chez les Achtouken, dsigne la danse potico-chorgrapique la plus
rpandue chez las Amazighs du Sud-Ouest marocain.
18
Cette danse consiste, plus gnralement, dans la reprise par un groupe de tambourinaires et de fltistes
des rythmes des chansons amazighes les plus connues, et sur lesquels des danseurs exercent des figures
chorgraphiques particulires.
19
La danse des esclaves affranchis o est utilise normment de castagnettes, tiqqarqawin, et un grand
tambour, vraisemblablement d'origine sub-saharienne, ganga.
20
A. Aydoun, Musiques du Maroc, Casablanca, Ed. Eddif, 1995, p. 88.

14

don inn pour cette posie ajmakienne, mais aussi, comme vous pouvez en douter, une
matrise totale des rgles de versification et de mtrique impntrables pour le commun
des mortels. Seul, parfois, un auditoire acquis et "initi" peut en comprendre toutes les
subtilits, et partant en saisir le sens et toute la beaut. Il nest pas donn tout le monde
dapprcier lajmak et plus forte raison y participer, serait-on tent de dire.
On peut reprendre aisment notre compte les remarques de M.Rovsing Olsen a propos
de lahwach, qui cadrent avec nos propres constatations concernant lajmak : "Mais il
nen faut pas plus pour que les auditeurs locaux retiennent les paroles ou, dirions-nous,
leur version des paroles, car lambigut du sens est, semble-t-il, partie prenante de cette
posie" et ajoute plus loin qu"on a parfois le sentiment que tout est mis pour occulter les
paroles, que ce soit par le bruit ambiant, () ou encore par larticulation des paroles. Si
bien que la posie est plutt devine quentendue."21
Les changes entre les participants sont maills dentractes o des danses dune rigueur
implacable sont excutes. Tout est calcul la seconde prs. Les tremblements saccads
des paules, les battements des pieds sur le sol et les mouvements de la tte, doivent
toujours tre faits lunisson et dune manire concomitante. Le tout accompagn par les
claquements des mains rpondant des mesures rythmiques que seuls les pratiquants
chevronns peuvent nous expliquer. Le rsultat, malgr le nombre important des
participants, est dune homognit et dun agencement des plus parfaits.
chaque fin dchange, un troisime groupe (Id bu-ujmak) vient investir lespace entre
les deux groupes ; il est menu dune batterie de ces tambourins sur cadre,
les tallunt ou taggnza, chauffs, pendant de longs moments, sur un brasier allum pour
loccasion. Ces tallunt sont sonns violemment et collectivement juste avec les bouts des
doigts22. Il faut tre au mieux de sa forme physique pour pouvoir suivre le rythme trs
soutenu. Les participants gs sont vite essouffls. Par ailleurs, lil vigilant et surtout
loreille attentive du chef percussionniste sont toujours lafft (feu rrays Dekoum a t
un matre lgendaire). Le tempo, les flexions en avant et finir par une gnuflexion
collective doivent tre excuts avec une rgularit parfaite.
La moindre faiblesse ou la moindre fausse note est immdiatement dcele. Les moins
bons et les jeunes sont rprimands ou tout simplement exclus. Ce qui a
malheureusement pour incidence la disparition lente, mais relle de lajmak. Car la relve
est loin dtre assure. Lajmak est en quelque sorte victime de linconscience des
anciens et de cette manie absurde de la perfection et de lauthenticit, dont, au passage,
beaucoup dobservateurs voient un formalisme cul. Ne vous tonnez pas de voir que
ceux qui le pratiquent actuellement sont quelques exceptions prs des quinquagnaires
voire des sexagnaires, s-i ce nest plus!
Pour autant, le seul participant qui peut se permettre des liberts avec lajmak est lmet ;
en fait, il sagit dun personnage comique et clownesque, habill diffremment, qui peut
courir dans tous les sens, faire des mouvements acrobatiques, des grimaces, et parfois

21
22

M.Rovsing Olsen, Chants et danses de l'Atlas, Ales, Paris, Actes Sud / Cit de la musique, 1987, p.25.
Cest ce quon appelle assne.

15

mme lancer des cris dans le but de faire amuser lassistance, mais, faut-il encore le
rpter, sans jamais gner, un tant soit peu, le droulement de la crmonie.
Lexcution de lajmak, comme nous pouvons le remarquer, se droule tour de rle
dans lordre suivant : une chorgraphie spcifique trs labore, change potique et
finalement lassender. Cest indfiniment ainsi pendant toute une soire qui ne prend fin,
gnralement, quaux aurores. ce moment l, les participants se rassemblent dans un
dsordre festif et carnavalesque pour une danse finale rythme au son des tallount et
dun naqous (tamssoust), o, dans une ambiance trs badine, une ritournelle est
entonne, avec une cadence lancinante. Au final, tout le monde se congratule et se
pardonne, dans un esprit sportif comme la fin dun combat sans vainqueurs ni vaincus,
en souhaitant naturellement une autre rencontre dans les plus brefs dlais.
Cest dans cette cole trs formatrice de posie et de rigueur que S. Achtouk a acquis
lessentiel de ses connaissances potiques et musicales, et a fait par la suite ses premires
armes. Il faut dire quil na t ni le premier, ni certainement, nous lesprons, le dernier.
Une ligne de grands artistes originaires dAchtouken y ont dbut : Hussein Janti,
Boubaker Anchad, Brahim Achtouk, Bihtti, etc.
dire vrai, lajmak a sous-tendu la crativit dont notre pote a constamment fait preuve
tout au long de son parcours artistique, et a eu une influence majeure, sinon dterminante,
sur son norme uvre. Dailleurs, celui-ci ne sest jamais empch au fait dy participer
mme au pires moments de sa longue et harassante maladie. Cest dire son importance
dans sa vie en tant quhomme et artiste.
S. Achtouk ne sest pas arrt en s-i bon chemin, il sest vertu aller de lavant. Ayant
pris conscience que les canons stricts de lajmak bridait en quelque sorte ses potentialits
potiques, il sest tourn vers lart musical damarg auquel il se prparait depuis belle
lurette, en autodidacte sr de lui et de ses capacits. Il a appris tout seul manier
le lutar et le rribab sans lesquels cette musique nest absolument pas possible. Il a imit
ses dbuts les plus grands de la chanson amazighe, dans toutes ses variantes : Boubaker
Anchad, Hussein Janti, El-Hadj Belid, etc.
Nanmoins, conscient de son manque dexprience, notre artiste na pas hsit
rejoindre, en 1959, la troupe dun autre gant des rways, Ahmed Amentag qui lvoque
en ces termes : "La premire troupe que Sad Achtouk a intgre, a t la mienne. Il tait
considr comme lun des plus clbres potes de lajmak. Paralllement, il apprenait
manier le lutar et le rribab [] Il avait dj un public qui lui est totalement acquis lors
des ses hauts faits potiques dans lajmak. Un membre de mon groupe, rays Abdellah
Achtouk, me lavait prsent en tant que pote dou et fcond. Il est rest avec moi
pendant six mois, le temps de parfaire sa formation de violoniste. Ce nest que par la
suite quil a form sa propre troupe."23
Peu de temps aprs, S. Achtouk a donn les coudes franches son immense talent. Le
violoniste virtuose, le compositeur reconnu, le chanteur estim et le pote hors pair :
23

A. Assid, M. El-Moustaoui, Rrays Sad Ahtouk, le pote de l'amour et de la femme, Casablanca,Ed.


Ennajah el Jadida, 2000, p.11.

16

telles sont les multiples facettes de la personnalit cratrice de notre rrays. Il a pu grce
son gnie, sa sensibilit fleur de peau et son mrite crer un style musical sui generis,
qui lui a valu un succs prenne.
Sad Achtouk et son uvre
S. Achtouk sest impos comme lune des figures phares de la chanson amazighe. Il est
indubitablement, s-i je reprends une expression thtrale, une bte de scne. Mais dans un
souci de ralisme, nous parlerons plutt de "la bte de lasarag. chaque fois quil se
reproduit quelque part, des foules entires daficionados inconditionnels se dplaaient
pour venir le voir. Cest loccasion, le plus souvent, des crmonies matrimoniales des
familles de la rgion, et plus rarement, lors des ftes nationales et les rjouissances
dalmoggar, ces rassemblements commerciaux et spirituels annuels, probablement les
vestiges, encore vivaces, du paganisme amazigh, organiss par une tribu ou plusieurs
fractions tribales aux alentours du mausole de leurs saints protecteurs (Sidi Boushab,
Sidi Sad Cherif, Sidi Bibi, Imi Lefayh, etc.)
Notre artiste a toujours prfr un contact direct avec son public. Un change voire une
communion se produit au fur et mesure du droulement de ses spectacles musicaux quil
agence selon linspiration du moment et la qualit de lassistance. Il commence grosso
modo par des prludes instrumentaux aux rythmes classiques quon peut considrer
comme le B.A.-Ba de la musique amarg, et sur lesquels les danseuses-choristes, sous
leurs plus beaux atours, esquissaient des danses collectives trs labores.
Cest par la suite quil chante en suivant un rituel assez immuable. Tout dabord, il
demande Dieu et surtout ses saints (Sidi Hmad Ou Moussa, Ait Douzmour et Ait
Waghzen) auxquels il croit fermement leur bndiction pour que tout se passe le mieux
possible. Et l, il faut signaler que tout chanteur ou pote, au dbut de sa carrire, doit
sappuyer sur un ou plusieurs Saints. Pour cela, il faut suivre un rite initiatique appel en
amazighe tchyyikh qui consiste en plusieurs sjours nocturnes dans lenceinte du
mausole dun saint qui seul, semble-t-il, est mme doctroyer les "cls" du gnie
potique. La posie procde dun monde de forces surnaturelles. Jugeons-en :
Ad ak d-nesae ssadat ura aliin
Jen appelle aux saints et aux marabouts
Ad a irxu lsab, irxu wawal
Pour que je puisse avoir facilement linspiration
Dans un moment de manque dinspiration, cest le saint qui devient le recours le plus
naturel :
Man za ak a ccix a walli s a ttehendaze awal?
O es-tu mon saint pour maider mettre en ordre mes mots?
Ensuite, il souhaite la bienvenue et la paix tout son auditoire quil incite rester calme
et lui prter une oreille attentive. Et enchane aussitt par solliciter la gnrosit de
lassistance aise en lui adressant des chants dithyrambiques et laudateurs. Ce qui nest
pas sans offusquer au plus haut point notamment son public jeune, gnralement instruit.
Tandis que les riches et les notables, personnellement nomms, trouvent l loccasion de

17

faire talage de leur richesse. qui mieux mieux. Ils sortent, avec ostentation, des liasses
de billets de banques pour en couvrir lartiste et ses musiciens. Il faut bien dire que cela
frise parfois le ridicule. Quoiquon en dise, il faut se rendre lvidence.
Cette pratique, toutes proportions gardes, est justifie. Car, ltat marocain24,
malheureusement, ne reconnat mme pas le caractre de culture lamazighit quil
assimile allgrement un folklore, condamne disparatre tt ou tard. Comment voulezvous que lartiste amazigh puisse prtendre une protection juridique publique qui lui
garantisse de vivre de son mtier? Pour faire bref, je dirais, en retenant le bon ct des
choses, que cest une sorte de mcnat qui lui permet de vivre vaille que vaille. Le hic,
cest que S. Achtouk avait une situation sociale et matrielle enviable et na nullement
besoin de se comporter de la sorte. Il nen demeure pas moins, malgr le procs quon
peut lui faire, un gant de la musique amazighe.
Dans certaines de ses reprsentations, S. Achtouk peut donner le meilleur de lui-mme ;
des pomes, avec un accompagnement musical rduit au minimum et un peu la manire
des griots africains, couleront un dbit poustouflant dans une exultation totale des
spectateurs, surtout quand sont voqus les sujets sensibles : la femme et lamour. Les
Amazighs "sentant la langue de la posie comme une langue diffrente de la langue de
tous les jours, et ils disent quelle est belle"25. Les you-you stridents des femmes et les
acclamations tout rompre des hommes salterneront toute la soire. Il peut chanter
parfois jusqu laphonie. Pour se reposer, il agrmente souvent ses spectacles
danecdotes et de calembours au plus grand bonheur de son public.
Cependant, il arrive, parfois, que notre pote ne soit pas au mieux de sa forme ou tout
simplement de mauvaise humeur pour telle ou telle raison. Il chantera une ou deux fois et
laissera sa place aux apprentis-musiciens qui laccompagnent. Iqsiden (aqsid au
singulier), cest ainsi que S. Achtouk appelle ses pomes, pour preuve ces deux vers :
Ha da ya uqqi ur-ta (y) akk imail
Voici un autre nouveau pome
Igan win il-ad iggut mani nn-yut
Il est daujourdhui et a des sens trs profonds
Ils sont trs souvent longs, trs sobres et nous ne parlerons pas de leur pauvret, comme
la fait H. Basset, mais dune conomie "parfois extrme, [qui] nest pas propre au
berbre, mais elle, semble-t-il, la caractristique de toute langue potique traditionnelle.
Il en est ainsi de la langue potique mdivale"26. Nous pouvons galement remarquer
que notre artiste nest pas trs diffrent dautres rways qui "reproduisent les techniques
de versification et la richesse rhtorique de la posie amazighe qui use souvent du
symbolisme : rimes et assonances, imagerie recherche, vocabulaire spcial, et de toute

Depuis la rdaction de cet article beaucoup deau a coul sous les ponts. Il y a eu mme une
officialisation formelle de la langue amazighe, mais la situation reste inchange. Car, lamzighophobie et
lantiamazighisme sont trs ancrs dans les comportements du Makhzen et de ses agents.
25
P. Galland-Pernet, Recueil des pomes chleuhs, Lille, Ed. Klinksiek, 1972, p. 17.
26
A. Bounfour, Introduction la littrature berbre, 1- la posie, Paris, Ed. Peeters, 1999, p.33.
24

18

une panoplie de matriaux potiques qui concoure charmer les connaisseurs et le


grand public"27.
Ces iqqien ont des caractristiques quon peut considrer comme des constantes de la
posie amazighes traditionnelle. Primo, labsence de lunit du sujet ; plusieurs thmes
peuvent tre voqus dans un seul et mme pome. Qui plus est, des prises de position
opposes voire antagoniques peuvent tre adoptes dans le mme pome sans que cela
drange outre mesure le public. Secundo, la prsence dcarts syntaxiques et lexicaux,
mme si S. Achtouk nen abuse pas beaucoup, ce qui cadre globalement avec la remarque
dA. Basset propos des licences dans la posie amazighe en affirmant "le caractre
secondaire des genres et des nombres, lutilisation du singulier pour le pluriel [et
inversement], le peu dimportance accord au temps des verbes ainsi que lusage dun
vocabulaire particulier, marqu par des archasmes et des nologismes"28. Et H. Jouad,
qui par ses excellentes recherches, a dgag le systme de versification de la posie
amazighe explique que "cette violation de laccord grammatical" et "dautres licences
potiques" rpondent une ncessit "dajustement" par rapport une "matrice
mtrique"29. Nanmoins, cette posie nest pas une quadrature du cercle. Elle est toujours
porteuse dun sens qui, il est vrai, nest pas toujours accessible tout le monde.
Daucuns lui reconnaissent un talent potique exceptionnel. On sent que derrire ses
textes, il y a un travail de recherche et de profonde rflexion. Il refuse dutiliser
exagrment les emprunts et vite tant bien que mal les arabismes et les gallicismes.
Cest un vritable orfvre de la langue amazighe. Sa capacit bien choisir le mot
touchant ou la formule mouvante, double dune mmoire infaillible, en font un matre
incontest et incontestable. En plus, la Nature la gt doublement : elle la dot dune
voix chaude et chaleureuse, trs apprcie par son public, et dune condition physique
irrprochable ; il peut rester daplomb et chanter des heures durant sans jamais perdre le
fil ni de ses ides ni bafouiller un seul instant. Ce nest quaux dernires annes de sa vie,
la maladie narrangeant pas les choses, quil donne des signes visibles de faiblesse.
Il a abord tous les sujets et tous les thmes inhrents son milieu social et culturel :
lmigration, lagriculture, lexode rural, etc. Il a galement tt tous les genres
potiques : lloge, la posie nationale, religieuse et moralisatrice, etc. Pour autant, le
genre o S. Achtouk a vraiment excell est incontestablement la posie sentimentale et
amoureuse dautant moins quelle nest pas trs en vogue chez les Amazighs. Les thmes
de la femme et de lamour sont un leitmotiv dans sa posie. Une situation dautant plus
paradoxale que la socit est domine par une morale des plus puritaines qui ne tolre
aucunement de parler de ses sentiments et encore moins les chanter. Et cest l, en fait,
quil a fait montre non seulement de beaucoup doriginalit, mais aussi de courage.
Ainsi, S. Achtouk a surmont ce tabou pesant et a donn cette posie sentimentale ces
lettres de noblesse. Il nest pas sans rappeler ces potes-trouveurs qui ont invent et
propag la posie de la "fin amour" ou lamour courtois, au Moyen-ge europen.
27

A. Aydoun, op. cit. p.56.


H. Basset, Essai sur la littrature berbre, Paris, Ed. Ibis Pres, Awal, 2001, p.??????
29
H. Jouad, Le calcul inconscient de l'improvisation, posie berbre : rythme, nombre et sens, Paris, Ed.
Peeters, 1995, p.????
28

19

Comme eux, notre rrays a plac la femme au centre des ses proccupations. Il a su mieux
que quiconque exprimer en langue amazighe les diffrentes facettes de lme dun pote
perptuellement subjugu et fascin par la gente fminine. En effet, il suffit dvoquer
son nom devant un profane ou un spcialiste pour sentendre dire amarir n tayri.
Mditons ces magnifiques vers o S. Achtouk, avec des mots simples, dcrit
merveilleusement bien la beaut fminine. Le tableau quil en brosse, qui peut paratre
trange un lecteur non amazighe, correspond, en fait, un certain idal fminin, bien
ancr dans linconscient populaire, et auquel le pote ne fait que donner forme :
Bak-Llah a(y) atbir iba rric!
bonheur! toi, la colombe que cachent ses plumes!
emen-d i wazzar iman, ibu t akk
Qui a laiss ses cheveux noirs la couvrir
Tuumt ignzi a d iba tidlalin
Tu as fait une raie au milieu de ton front
Afus d umgge nnes akk ibayyen
On peut voir ta main et ton cou
Zund ukan i g-isen yaman
Desquels pendaient des diamants
Imma kra n tewallin zud taddwatin
Tes yeux ressemblent aux encriers
Imma kra n temimmit tga tamuwwut
Ta bouche est toute ronde
Tuxsin rwasent kullu yaman
Tes dents ressemblent aux diamants
Udm nnes iuww yurwus a d ukan
Tu as un visage rond qui me rappelle
Tazui n lfjer lli d iqrreb lal
Les lumires du lever du jour
Aa zud ukan lkwas n lbella
Tes pieds ressemblent aux verres de cristal
Iuww asen tirra n lnna d lucam
Quentourent les motifs du henn et du tatouage
Ignzi nnes ajddig n lwu i d-iffugh
Ton front est tel une rose qui vient dclore
Cette beaut fantasme et de surcrot amplifie par le jeu de comparaisons se rapportant
des matires prcieuses nexistant pas forcment dans le milieu rural, ne laisse
aucunement notre pote indiffrent ; elle le perturbe profondment. Les formules
exagres voire hyperboliques sont utilises abondamment. Jugeons-en :
Ad ukan fell-i teemt i usmmaqqel
Ds que tu me jettes un regard
Yaddum kullu u adif ura at
Je sens mon corps fondre
Ou bien,

20

Unni lqqib iadan timlli n ufus


Jai vu un foulard tenu par une main blanche
Walli t irban ileb a flan ukan ayyur
Celle qui le tient est plus belle que la lune
Is ukan d-is mmaggare ikcm a lxuf
Je suis tellement perturb quand je lai rencontre
Ibidd iei nu, naddum kullu lmakan
Que je narrive plus me tenir debout
Nei-d atay nesu g-is imikkik n yan
Lorsque jai pris une gorge de th
Iggummi ufus inu a da sul isres lkas
Ma main ne voulait mme plus lcher le verre
Par consquent, le pote ne rsiste pas longtemps au sentiment amoureux quil compare
une maladie qui le consume petit petit. Il nhsite pas solliciter Dieu afin dinsuffler
laffection (selon lexpression mme du pote) dans le cur de ltre aim en adoptant
son ton plaintif habituel. En dsespoir de cause, il invoque des raisons purement
surnaturelles, et plus exactement la sorcellerie et la magie, pour expliquer ses malheurs.
Elles sont lunique recours contre linexplicable. Il faut dire que pour ce qui est de notre
pote, son milieu rural ly prdispose. Il y a tout un savoir local trs sophistiqu de toutes
sortes de recettes destines provoquer lamour ou lestomper. Si bien que lamour
nest jamais considr comme un phnomne naturel ; il participe de la magie :
i ak lxae nnek enra ad dar-ne timyurm
Je fais tout pour que tu restes avec moi
Nekki ssenne nit is d lrez ad a turam
Je suis sr que tu mas ensorcel avec une amulette.
Ou encore :
Rawa a nmun a walli f ukan tebbit a tasa nu
Mon amour, viens avec moi!
Nerbu t bedda zud arraw ifassen
Je moccupais de toi comme mon propre enfant
Ur nessin man lrez a yyi iksen at
Je ne savais pas que cest lamulette qui ma fait tant de mal
Lavnement de valeurs nouvelles dans la socit, d linfluence du capitalisme et du
consumrisme, a des rpercussions sur les murs et les attitudes des gens. Des
comportements nouveaux dicts par largent, jusqu l inconnus, font leur apparition. S.
Achtouk na de cesse de dnoncer cette logique matrialiste insidieuse et irrversible, qui
corrompt les relations hommes/femmes et empche ipso facto toute possibilit damour
pur et dsintress. En romantique invtr, il a toujours dplor cette situation qui
nentrane que dsenchantement et dsillusion:
Ur nesame i eme ihlek willi ri
Je ne pardonne pas la cupidit qui a emport tous ceux que jaime
Ur ujjan a yyi d ilkem walli f alla
Elle a empch ma bien aime de revenir

21

Lubb inea t le lmal a sul illan


Largent a tu lamour et a tout corrompu
I ira kra ljibb nnek inna i ak nera k
Si quelquun veut ton argent, il te dira quil taime
Ar ak emen lbiban kullu wi(n) lxir
Et te promettra monts et merveilles
Ar i ismed le iqqen ten id fell-ak
Une fois quil a ce quil voulait, il partira jamais
Mme s-i le pote baigne dans le bonheur avec la femme aime, lenvieux, ce personnage
hideux, dont la prsence est constante dans les pomes achtoukiens, est toujours lafft
de la moindre occasion pour allumer le feu de la discorde. Rsign et dsespr, le pote
sinterroge sur les raisons de cet acharnement :
Is d a(y) amsad is k ukan isres ebbi tama nu?
lenvieux! Nas-tu pas dautres occupations que moi?
A(y) ajda nna d-bbi ar d iffred, ikkes yyi ten
chaque fois que jlve un poulain, tu me le prends
A k yut ebbi a yan iran a yyi bu d usmun inu!
Que Dieu maudisse celui qui veut me sparer avec mon compagnon!
Tel est S. Achtouk, un ternel corch vif et un perptuel inconsolable ; sa posie
sentimentale peut tre assimile une longue complainte o sa conception de lamour na
plus court ou, sans vouloir exagrer, na jamais eu court dans la socit. Il sest souvent
montr pessimiste, plutt que de chanter les joies de lamour, ce sont ses dceptions et ses
tristesses qui sont clbres. Mais sans jamais basculer dans le dsespoir total. Mditons
ces vers :
Mladd yan ssuq a(y) illan ur sar iqqa yan
Sil ny avait quun seul march, personne naurait fait ses courses
Mladd ya(n) wanu ka(y) illan inea fad ku-yan
Sil ny avait quun seul puit, tout le monde serait mort de soif
Mladd ya(n) ubib a(y) illan ine lubb ku-yan
Sil ny avait quun seul tre aim, lamour aurait tu tout le monde
La femme nest jamais voque dune faon directe. La pudeur, voire une certaine
rserve excessive, tant une norme sociale. Il faut deviner que derrire toutes ces
mtaphores se cachent une femme aime voire adule :
La colombe aux yeux verts
A(y) atbir igan awal, hann lbaz (i)
colombe aux yeux verts, fais attention au faucon!
Itteres fell-awen a ken in, ur izreb (i)
Il nattend que le moment opportun pour tattraper
Le cheval blanc
Ayyis umlil iafn tiddi ura at
Le cheval blanc qui est grand et en trs bonne forme
Ad d-izzigz ebbi lanana a g-iwen ilint!
Que Dieu insuffle lamour dans ton cur

22

Le faucon
I ebbi a lbaz em-d i rric wallen
faucon, regarde-moi
Ileb a flan ignzi nnun tafukt
Votre front est plus beau que le soleil
La frange
Ya Laif a tawnza ma kent yan
Dieu! Frange, quavez-vous?
Ura akk neea i lubb nnunt
Je ne peux pas vous aimer
Le poulain
Wanna(y) iran ayyis yawi-d ajda miyn
Celui qui veut un cheval quil choisisse un poulain
I iffu s umawal ig as rrkab iziyyinn
Sil va la fantasia, quil lui mette une jolie selle
Mme s-i celle-ci est ouvertement voque, cest le masculin, bizarrement, qui est de
rigueur :
Lamoureux
A(y) abib larzaqq ban a
Mon amoureux, le destin nous a spar
Walaynni lqqleb ur g-ik ben (i)
Mais mon cur reste inconsolable
Lami et le possessif
Bi d lawalidayn nmun d umddakl
Je me suis disput avec mes parents cause de mon ami
Iga winu, nega winnes, nezzu bahra dar-s
Il est le mien, je suis le sien, il maime beaucoup
Le compagnon
A k yut ebbi a yan iran a yyi bu d usmun inu!
Que Dieu maudisse celui qui veut me sparer avec mon compagnon
la faveur de ses subterfuges stylistiques voire smantiques, qui ne peuvent tre vus
qu travers le prisme dune socit rigoriste o la passion amoureuse est perue comme
un danger voire un lment de dsordre qui menace sa cohsion, S. Achtouk a su traiter
brillamment ce sujet quand bien mme les diffrentes barrires psychologiques et sociales
qui doivent sopposer son entreprise.
Do tient-il son inspiration? Bon nombre de ceux qui lont ctoy affirment, sans
ambages, que sa principale source dinspiration est ses propres expriences sentimentales.
Et cest peut tre le ralisme de la description de son vcu, et partant la sincrit qui se
dgage de ses textes, qui lui ont valu, entre autre, lestime dun large public o toutes les
tranches dge sont reprsentes.
Ses pairs galement reconnaissent volontiers son gnie et son pouvoir captiver le plus
rcalcitrant de ses auditeurs. Ahmed Amentag, une fois de plus, lvoque en ces
termes : "Sad Achtouk est un pote trs talentueux Il est considr comme le pote de

23

lamour par excellence. Il a brill dans dautres genres potiques certes, mais sa posie
sentimentale reste la dominante dans toute son uvre."30 Et beaucoup de jeunes artistes
ont fait le choix de faire leur formation au sein de sa troupe tels : Rqiya Talbensirt, Jama
El-Hamidi, Jama Iziki et tant dautres. Voyons comment El-Hamidi se rappelle son bon
souvenir : " [] Jai pass plusieurs annes en sa compagnie. Nos rapports sont
caractriss par le respect et le srieux [] Il nous conseillait toujours dtre disciplins
et respecter le public [] Mme aprs mon dpart, nous nous sommes toujours respects
et bien entendus ; il nhsitait jamais faire appel moi pour jouer avec lui. En fait, je
ne me suis jamais spar de Sad Achtouk quaprs sa mort que Dieu ait son me dans
ses vastes paradis. Il a laiss un vide immense. Il a t aim vivant et aim mort."31
Au total, S. Achtouk a laiss une uvre monumentale quil est urgent et imprieux de
rassembler et transcrire pour viter quelle se perde ou quelle soit continuellement
escamote par quelques chanteurs sans scrupule. Except quelques tentatives de quelques
personnes passionnes, de quelques chercheurs ou de quelques associations
socioculturelles amazighes, qui essayent, autant faire se peut, de le faire, nous sommes
ce jour, et notre regret, loin du compte. Celles-ci ont fait, malgr leur peu de moyens,
des efforts au demeurant trs louables. Et l, il faut absolument rendre un hommage
appuy lassociation "Tiwizi" de Biougra davoir eu lide salutaire dorganiser
rgulirement un festival de la chanson amarg en souvenir de ce fils prodige du Souss.
Pour ce qui est des responsables culturels du pays, il ne faut pas attendre grand chose
deux. Il est tout fait dplorable de voir quils continuent de faire peu de cas de la
culture amazighe. Malgr les discours de bonnes intentions des plus hautes autorits du
pays, celle-ci est toujours la grande absente de leurs proccupations et de leurs
programmes. Bien pire, je trouve quil est absolument invraisemblable quaucune ville ou
mme village du Souss na daign donner, en guise de reconnaissance, le nom de S.
Achtouk une place ou une rue aussi petite soit-elle. Cest quand mme la moindre des
choses, quand on connat lamour profond et sincre quil portait cette rgion.

30
31

A. Assid, M. El-Moustaoui, op.cit, p.11.


A. Assid, M. El-Moustaoui, op. cit, p.11

24

Sad Achtouk et la critique sociale32


Sad Jalil33
Sad Bizrane, plus connu sous le nom dAchtouk, est lun des rares artistes de Tirrouysa
qui a innov dans la prsentation du contenu potique amazighe et dans sa transmission
telle enseigne quil a influenc plusieurs de ses pairs et non des moindres. Citons juste
Ouahrouch, Albensir, Bihtti! Ce nest donc pas pour rien quil est considr comme la
figure de proue de lcole de Tiznit-Achtouken de tirrouysa, qui compte dj en son sein
des artistes lgendaires comme Hajj Beld, Anchad, Boudra, Lhoussan Janti
Dailleurs, beaucoup dartistes qui ont fait leur classe au sein de sa troupe continuent, ce
jour, de raviver la flamme de sa pratique artistique trs personnelle.
Sad Bizrane a vu le jour au village de Bizourane Idaw Bouzia, lune des factions de la
grande confdration tribale du Souss, Achtouken. Son pre, fquih de son tat, tait
originaire dAt Swab, fraction dAt Waghzen. Ctait naturellement sous son autorit
que notre artiste a t initi aux rudiments de lcriture tout en apprenant par cur
quelques sourates du Coran. Mais il a vite fait dintgrer le monde du travail tout en
vouant un amour infini la posie et la musique.
Dailleurs, depuis sa prime enfance, il tait imbattable dans le maniement du tambourin
dans les danses collectives dajmak. Ce qui la encourag aller de lavant en sinitiant
au chant individuel. Et ce, en imitant les plus grands matres de Tirrouysa anciens ou
contemporains. Le succs a t immdiat puisque le public, qui le suivait partout o il se
produisait, raffolait de ses performances.
En 1958, il a fait connaissance, par lintermdiaire dAhmed Achtouk, avec lune des
lgendes encore vivantes de la musique amazighe, Ahmed Amntag. Il a mme fait partie
de sa troupe, pendant un certain temps, avant de former la sienne propre. Celle-ci a vu
dfiler une palette dartistes qui ne manquent absolument pas de talent. Jugez vousmmes ! Abdellah Biznkad, Abdellah Achtouk, Abdellah Achak, Larbi Asmoug, Jama
El-Hamidi, Lahsen El-Ftouaki, Jama Iziki, Rekia Talbensirte, Fatima Nachta, Fatima
Tabamrante
Il va sans dire que S. Achtouk est une grosse pointure de la musique de tirrouysa. Il sest
mme impos aux plus grands de sa gnration comme Omar Ouahrouche, Mohamed
Albensir, Abdellah Ben Driss, Ahmed Bizmaoune, Lmehdi Benbarek, Brahim Bihtti
Dailleurs, tout ce beau monde rivalisait, qui mieux mieux, dans la cration potique et
dans la composition musicale o la qualit et lexcellence taient de rigueur. Bien plus,
des joutes potiques publiques ou prives ont eu lieu, rgulirement, entre tous ses gants
de tirrouysa.

32

Si vous voulez lire la version originale en arabe, il faut juste cliquer sur ce lien :
http://www.chtoukapress.com/online/print-12824.html
33
Il est professeur philosophie Beni Mellal. Il a crit pas mal darticles sur la musique amazighe du
Souss.

25

La clbrit de S. Achtouk na jamais t prisonnire de sa propre rgion dorigine. Si les


aficionados se larrachaient littralement dans le Souss, le reste du Maroc et mme
ltranger ntaient pas en reste. Il a dailleurs effectu plusieurs tournes artistiques dans
plusieurs pays europens, notamment ceux qui comptent normment dmigrs frus de
sa posie.
Ce dont il tirait beaucoup de fiert. Il en a parl plus dune fois dans ses chansons tout en
rappelant que largent et la cupidit nont jamais t le but de son art. Pour preuve, il ne
sattardait jamais dans les louanges faites quelquun que lorsquil savait quil les
mritait et vitait surtout la supplication exagre qui a fait perdre la posie un peu de
sa valeur et fait dprcier son auteur auprs du public cultiv.
En outre, S. Achtouk na jamais chant dans une halqa34 qui est, comme vous le savez
tous, un passage oblig pour beaucoup de rays sauf une fois. Lorsque son matre, le grand
Ahmed Amntag, a t malmen par le public Agadir. Et ce, pour prendre sa dfense
contre ceux parmi les spectateurs qui le critiquaient35.
Pour ce qui est de sa culture musicale proprement parler, comme nous lavons dj
rappel prcdemment, S. Achtouk a t depuis sa petite enfance un as dans le
maniement du tambourin et du naqqous. Par la suite, il a appris , en peu de temps, le
loutar avant de passer au ribab dont il est devenu un matre incontestable.
Ainsi, cette matrise des instruments corde et de la percussion et linimitable voix dont
il tait pourvu faisaient que S. Achtouk donnait toujours le maximum de lui-mme
surtout lorsque les membres professionnels de sa troupe se montraient trs coopratifs et
lorsquil avait en face de lui un public mlomane qui sait apprcier la bonne musique et la
belle parole.
Par ailleurs, S. Achtouk navait pas une culture scolaire approfondie. Mais il tait plus
quimbib de la culture populaire ; celle-l mme qui donne une personne lexprience
et la connaissance de la vie. En tous les cas, S. Achtouk tait un grand et un fin
connaisseur des us et coutumes du Souss et la langue qui les vhicule, le tamazight. Il
savait comme pas un bien choisir le bon mot et la tournure adquate et ainsi construire
des images potiques trs originales.
Pour ce faire, il fait systmatiquement appel aux proverbes, aux comparaisons et la
mtonymie. Ce qui nest jamais une tche trs simple surtout dans un genre potique
amoureux o faire preuve doriginalit est extrmement difficile.
rappeler aussi que feu S. Achtouk avait une culture religieuse essentiellement soufie
puisque il croyait dur comme fer dans les pouvoirs des zaouaias et autres marabouts
Les rways dAchtouken gnralement ne se produisent presque jamais dans les halqa exception faite de
feu Janti. Il faut savoir que pendant la prsence franaise au Maroc, celui-ci faisait rgulirement ses
spectacles dans les halqa quil organisait un peu partout au Maroc. Cest peut-tre parce quil tait porteur
dune cause, la libration du pays du joug colonial, qui la pouss faire de mme.
35
A. Assid, El-Moustaoui Page 12
34

26

(Hmad Ou Moussa, Moulay Brahim, Moulay Lhajj) invoqus presque


systmatiquement en dbut de chacun de ses spectacles. Pour vous en convaincre, il faut
juste couter les longues introductions quil faisait o tous ces lments sont plus que
prsents.
Il faut bien reconnatre que S. Achtouk ntait pas simplement un artiste accompli, mais
aussi une personne trs engage socialement. Il a dailleurs t les reprsentants de son
village pendant des annes dans le conseil rural de Belfa. Il a t galement un fru du
sport et surtout du football. Tout au long de sa vie, il a soutenu, moralement et
matriellement, les quipes de Biougra, dAit Melloul, dInzggane et de Bensrgaou. Il a
aussi t un agriculteur et un maon apportant son aide toute personne qui en avait
besoin.
Aprs une longue maladie, S. Achtouk est dcd le 7 septembre 1989 en nous laissant
une immense uvre dont la majeure partie est reste encore inconnue si elle nest pas
perdue. Parmi ses chansons les plus clbres, lon peut citer 36: A(y) amarg, yaman,
Llah-ihnni-k, Liqqamt, Lawaf n zzin, Tamaunt, wa a nemun etc.
Une cole de posie et de chant
Les traits qui caractrisent le parcours artistique de S. Achtouk et quil partage avec
quelques gants de lcole de Tiznit-Achtouken37 de Tirrouysa :
1-Son refus catgorique denregistrer ses chansons acquiesant ainsi linterdiction
formelle que lui avait faite son dfunt pre. Idem pour Lhoussan Janti et Brahim Bihtti
mme si pour dautres raisons.
2-Sa pratique de limprovisation potique avec ses pairs lors des danses collectives
dajmak38.
3-Sa matrise parfaite de la posie dasarag lors de ses spectacles. Ce qui a fait de lui un
vritable professionnel qui nest jamais court dinspiration.
4-Sa possession de ressources littraires uniques mme de lui permettre dutiliser
lhritage potique amazigh dans des contextes adquats et des buts prcis.
5-Sa crativit dans la composition musicale. Et ce, en inventant des rythmes originaux
qui touchent les auditeurs au plus profond deux-mmes39.
lexception de quelques tudes universitaires et la slection qui a t faite par les deux chercheurs :
Ahmed Aassid et Mohamed El-Moustaoui.
37
Comme vous pouvez facilement le constater, dans la qualification des coles de Tirrouysa que jai faite
jai distingu entre les deux coles, savoir celle dAchtouken et de Tiznit, car je pense quelles ne sont pas
les mmes. Mme si elles ne sont pas trop diffrentes.
38
Cest ce que jai toujours pens moi aussi. Mais apparemment ce nest pas le cas. en croire sa propre
femme (qui avait fait une apparition dans un reportage ralis par 2M sur son dfunt mari), il aimait
beaucoup pratiquer ajmak, mais pas en tant que pote. En fait, il apprcier normment le maniement du
tambourin. Sans plus.
36

27

6-Son interprtation dune posie amoureuse originale voire trange tout en laissant
grandes ouvertes les portes toute sorte de mditation, dinterprtation et dimagination.
Ce sont ces aspects et tant dautres qui ont fait que S. Achtouk est absorb totalement par
le travail crateur et linterprtation artistique. Rsultat : son uvre a un caractre plein
dauthenticit, dhumanit et de professionnalisme. Daucuns pensent que le vide laiss
par sa disparition est immense. Il est tout simplement irremplaable. Brahim Bihtti disait
juste titre ceci :
Actuk Sid lkemex tawala nnes
Maintenant, je vais voquer de S. Achtouk
ay usarag ula lyaqqin nnes
Un vrai artiste de lasarag. Toujours trs srieux
Ix d-iffu, igllin, s isuyas
Lorsquil monte sur scne
Ix d-ilu lhawa ur a ssmuyen
Personne ne se lassera de ses chants
Ar d-ilin izzlayen n tefaukt
Jusquau lever du jour
Waynni, ass-ad, immut, ixaa(y) anx
Mais, aujourdhui, il est parti jamais
Ur ta jju d-ibayyen wanaw nnes40
On ne verra pas de si peu son pareil
Lon ne peut pas ne pas considrer S. Achtouk en lui-mme que comme une cole de
chant dont les caractristiques sont fort nombreuses tel point quil serait vain de toutes
les citer dans cet article. Reste quil a toujours considr son mtier comme un vrai
sacerdoce. Lui-mme et ses compagnons sont constamment tenus respecter,
rigoureusement, les rgles dontologiques et morales que ce soit dans tous leurs
spectacles et dans leurs rapports avec le public. Dailleurs, beaucoup de nos rways,
comme la reconnu humblement Rekia Talbensirte, ont tout appris ou presque auprs de
lui.
Cependant, comme toute personne publique, S. Achtouk a eu sa part de la critique,
parfois trs acerbe, de la part de gens qui nont aucune connaissance des situations
sociales parfois extrmement difficiles que lartiste amazigh est amen endurer bien
malgr lui. Ce dont Mohamed Albensir tait parfaitement conscient. Il navait de cesse de
le dfendre contre ceux qui tentent, par tous les moyens, de dmolir sa rputation tout en
dnonant les normes privilges donns par les mdias publics la chanson moyenorientale au dtriment de la production amazighe et ses symboles :
A ak ifsi ebbi uskref a(y) imurig!
Cest dailleurs pour cette raison que les groupes modernes comme Oudaden, Ait Lati , Iznkwad et tant
dautres ont beaucoup repris son rpertoire.
40
Cette chanson est un hommage qui a t rendu feu S. Achtouk dans une soire organise El-Mader
dans la rgion de Tiznit.
39

28

Que Dieu tenlve tes chanes, limurig


Imma tegit igigil, ge nekkin wayya
Nous sommes tous les deux orphelins
Ku-yan d mknna g-isen ittini d lib
Beaucoup de gens narrtent pas de les mdire
I sllan i Wactuk Sid, ibidd
Lorsquils entendent Sad Achtouk
Nnan as: hann illa g-isen cciki d le!
Ils affirment quil est intress et arrogant41
Pour ce qui est de la critique que lon adresse rgulirement la production musicale et
potique de S. Achtouk, elle se rsume en un seul aspect : son incapacit dinnover tout
en rptant inlassablement ses mmes anciennes chansons. Ce quoi il a rpondu en
disant :
Ad da ini i willi -id d-immaggaren
Je dirais ceux qui sont ici prsents
Acku illa ma(y) s innan ur a ttenamn
Il y en a qui disent que je ne compose plus rien
ay-lli bedda ttinin ur a t ttebadalen
Je napporte plus rien de nouveau
S. Achtouk, qui est toujours rest pondr dans ses propos, lie le fait darrter de chercher
du nouveau la dtrioration de la situation de lart dune manire gnrale et au piratage
massif qui ne se contente plus de voler le produit artistique lui-mme, mais va plus loin
en le falsifiant littralement. Et ce, pour faire quelques bnfices matriels futiles.
La question qui devait donc tre pose, selon S. Achtouk, nest plus de chercher les
raisons de linexistence de la cration, mais de lintrt mme de la cration dans un
milieu qui tue, symboliquement, le crateur en tuant sa posie.
Ur d is ugi, a flan, a ukan ttename
Ce nest pas que je ne veux plus versifier
A nit neme aqqi, nezzga lsab nnes
Lorsque je finis de bien crire un pome
Yakr t kra n lmxu ar g-is ttexrbaqqn
Il faut que quelquun le vole pour le malmener
Cependant, le sujet qui lintresse le plus, il le justifie par des souffrances sentimentales
qui remontent aux pass de lhomme/pote. Ainsi, pour lui, il est trs difficile de se
dbarrasser du souvenir et de la passion, gravs jamais dans sa propre mmoire.
A a ebbi yan illa lubb, igabel ten!
Que celui qui a un amoureux lui tienne toujours compagnie!

41

Mohamed Albensir, Reeme-d i wulli, Tichkaphone 502.

29

Ur sar sar ila at ura ismed le


Il naura toutes ses forces et natteindra jamais son but
Lun des traits de la personnalit de S. Achtouk, cest quil a toujours vit la critique
dautrui. Bien plus, on lui a jamais connu un quelconque conflit avec ses collgues dans
le mtier. En fait, sa vie durant, il a toujours eu des rapports fraternels que ce soit avec le
public ou les rways, professionnels ou pas, clbres ou pas. Mme avec lavnement des
groupes musicaux modernes, S. Achtouk, contrairement certains de ses pairs, na jamais
dit quelque chose qui aurait pens quil tait contre. Loin sen faut. Il les encourageait
autant faire se peut. Il la dailleurs dmontr avec le groupe dAt Lati dAt Melloul.
Il faut bien reconnatre que cest un comportement plus que noble de la part S. Achtouk
qui a toujours pens que blesser quelquun dautre soppose radicalement avec le
message quil cherchait transmettre via son art. En ralit, comme la si bien exprim
feu Jama El-Hamidi : Sad Achtouk a t toujours aim que a ce soit durant sa vie ou
aprs sa dcs.Ce qui est on ne peut plus vrai. Jen veux pour preuve, le nombre
impressionnant de chansons logieuses qui lui ont t consacr aprs son dcs mme sil
na jamais rellement cherch la clbrit.
Dailleurs, il a toujours dclin les offres allchantes des socits de production qui lui
auraient probablement permis dtre davantage connu. Mais il est toujours rest fidle
la promesse quil avait faite son dfunt pre.
dire vrai, S. Achtouk na pas vraiment innov dans lart de Tirrouysa tel quil a t
toujours pratiqu dans la rgion dAchtouken. Mais il sest montr trs inventif dans la
thmatique de la posie amoureuse. Il a dailleurs fait que le pome traite un seul genre,
gardant ainsi son unit interne.
Mme si les digressions vers dautres sujets ne manquent pas comme la description,
lpope et la critique sociale de la situation de la femme dans ses rapports avec une
socit machiste et traditionnelle. Une socit qui na pas encore compris le sens vrai et
gnral de la vie o il faut apprcier le beau et la beaut. S. Achtouk parlait ainsi de la
valeur de la beaut :
Afulki ka issa benadem zud aman
La beaut, telle leau, dsaltre lhomme
Wanna dar llan izzri kent a ddunit
Celui qui en est pourvu va bien vivre
Qui sait, peut-tre que la beaut fminine est le secret dans le prolongement de la vie!
Une manire de dire que celui qui sait bien choisir vivra dans le bonheur et la srnit.
Pour S. Achtouk, la beaut participe du bonheur. Lions ces quelques vers!
Yan ra ibe, yawi zzin acku istahlla t
Celui qui veut une belle femme doit tre patient
Lcert n zzin ar ttezayad lummu

30

Vivre avec elle prolonge la vie


Lcert n waruc is a ka ttenaqqa lummu
Vivre avec une femme laide la raccourcit
La posie amoureuse, ici, est un genre o le subjectif et lobjectif se mlent allgrement.
Le pote essaye de relater dans ses pomes de tayri42 les souffrances de tout amoureux
tout en montrant toute la profondeur sentimentale et le commun humains dans un lieu
gographique et culturel donn. En fait, comme tout discours potique, lon se trouve
avec diverses lectures et plusieurs significations que linterprtation musicale renforce
dans le moi de lauditeur.
Dailleurs, si la posie de Sidi Hmmou Ou Ttaleb se caractrise par la magie de la sagesse
qui sen dgage, celle de S. Achtouk se singularise, elle, par la magie de linterprtation.
Parfois sans aucun accompagnement instrumental, laissant place au contact direct et
naturel entre la voix de lartiste et lauditoire. ce propos, qui ne connait pas les chants a
capella de S. Achtouk ?
Pour autant, il est utile de prciser que S. Achtouk est trs conscient du fait que sa posie
traite beaucoup de lamour et des sentiments. Il en parle ainsi :
Illa ma(y) s innan : iga ay walakinn
Il y en a qui disent quil est un artiste accompli, mais
ay-nn ar da ittenam ar f temarin
Il ne parle que des femmes
A ar ibla s lubb, ar fell-as isawal
Son sujet de prdilection reste lamour
Par ailleurs, il ne faut pas omettre que S. Achtouk a aussi brill dans lart de lloge. Il la
ainsi utilis pour faire entendre les revendications (lducation, la sant, les routes) des
populations locales surtout en prsence de personnalits politiques ou administratives
mme de les satisfaire. La description nest pas en reste. S. Achtouk la beaucoup utilise
et employe. Et ce, pour dcrire la beaut des lieux quil est amen visiter et les nobles
valeurs de leurs populations. Voil ce quil dit au dbut de la chanson de Bu-salem43 :
Bismi-Llah a t ini, neawd nini t
Au nom de Dieu, je le dirais et je le redirais
Inna t umzil i yut uzzal ixdem at
Le forgeron le dit lorsquil frappe le fer
Ukan ilhu d lkmami ula iburiyen
Et ce, pour fabriquer les muselires et les fusils
Les acceptions de la critique sociale chez S. Achtouk

Cest littralement lamour.


Presque chaque rays a sa propre chanson de Bu-salem. La plus connue, mon point de vue, reste celle de
feu Lhoussan Janti.
42
43

31

La vision sociale de S. Achtouk consiste dans un certain nombre dides sur la moralit et
la ralit dont il a pris conscience et quil dcrit trs longuement. Cest pour cela quil a
toujours critiqu les comportements dviants et dnonc leurs effets ngatifs. En mme
temps, il a toujours recommand dans ses chansons tre du ct du bien et mme le
faire.
1. Lexploitation de la femme : cest la faiblesse, en croire S. Achtouk, qui fait que lon
est facilement victime de linjustice. Le puissant va toujours avoir tendance vouloir
abuser du plus faible. Et celui-ci nest jamais labri dune telle situation.
A walli igan aif ra(y) icc akuay
Celui qui est faible sera toujours maltrait
En ralit, lexploitation de la femme na rien dhumain surtout sil lexploiteur est
prcisment son poux ou son compagnon qui vit ses crochets mme sil est en trs
bonne forme :
Arjli skeren ahiu ammas n wamar
Lhomme avec sa longue barbe,
Yazn tamart s luzin, yiri imana
Envoie sa femme pour travailler lextrieur
I nn-tenesa yyi ur fell-as illa yat
Elle nest pas blmer si elle passe la nuit dehors
Pire, linsolence est pousse lextrme lorsque lhomme vit dans la farniente alors que
sa femme est oblige de se mettre en quatre pour ramener quoi manger la maison.
Yazn tt s luzin, irin lsab
Il lenvoie travailler dehors pour lui ramener sa paie
Ddun s lqqhwa, yame, a xuti, llib
Et lui sen va au caf pour y commander du lait
Lben g-is lkaa, yame luud
Tout en y jouant aux cartes toute la journe
Malgr les terribles souffrances quendure la femme, lhomme, faisant montre dun
gosme dbrid, fait fi de tout sens de responsabilit envers sa famille quil ignore
superbement. Un comportement que S. Achtouk a toujours dnonc en des termes pour
le moins virulents :
A ur iem ebbi yan iffun ukan aaras!
Que soit maudit celui qui ne respecte rien !
Ifel arraw ur akk lesin, ifu ccahawat
Ses enfants sont nus, et lui, il prfre suivre ses toquades
Et Dieu seul sait le nombre important dhommes qui ont tout perdu en essayant de mettre
la main sur la beaut dune femme qui les a sduits. Jugeons-en!

32

Inna iea zzin itlef, ife ten zund ifis


Une fois quil voit une belle femme, il la suit tel une hyne
Ar asen akkan ar ass nna tesizin, ibala k
Il lui offre tout ce quil possde jusqu ce quil soit en faillite
Ainsi, courir derrire ses dsirs fait perdre lhomme sa raison, sa matrise de soi et son
argent pour devenir faible que les alas de la vie emporteront jamais :
Ccahwa tejlit ukan medden, fekan tt i taganin
Le dsir a fait perdre le nord aux hommes ; ils ne font querrer
2. La sorcellerie : ce sont un ensemble de pratiques magiques trs rpandues dans les
socits traditionnelles ; elles tendent dominer le prsent tout en esprant avoir quelque
chose dans le futur. Ce thme, li la gent fminine, a eu une part majeure dans luvre
potique de S. Achtouk. Il en fait parfois une description comique surtout lorsquil
voque le vendeur des ingrdients qui entrent soi-disant dans la composition des potions
magiques :
Imme kra tibubin, sresen tikmsin
Certains vendent des perles et des talismans
Isres ilm waa ar ten yakka f ifis
Ils vendent galement la peau de la chvre pour celle de lhyne
Ikref iqqjder ua ar asen t immal
Et exposent aux gens un lzard attach
Dans la posie achtoukienne, la femme est celle qui fait le plus souvent appel la
sorcellerie. Et ce, pour dominer totalement son conjoint quitte le sparer dfinitivement
de ses parents :
Llan lruz n Udayen ula tikmsin
Elle possde les amulettes des Juifs et des talismans
A t ukan tut, iggawer amr lmaal
Une fois quil en est victime, il ne sort plus de la maison
I a nn-isduqqur baba-s wala sul inna-s
Si ses parents viennent lui rendre visite
Nkeren, ilger-d lbab fekin as tasarut
Il ferme bien la porte et donne la cl sa femme
Ar ittiku i d-uggan a(y) icc akuay
Il a peur sil met la tte dehors dtre puni
S. Achtouk sest beaucoup plaint dtre lui-mme victime de toute sorte de sorcelleries en
raison des jalousies quil suscite. Le but ultime tant quil arrte dfinitivement sa
carrire :
Urmen lruz-ad igguten ula tikmsin

33

Ils ont essay des amulettes et des talismans


Wala lbuxur ur igi lal mk-lli
Les fumigations aussi, mais les choses ne sont pas comme ils le souhaitent
Urmen id bu-lkdub ar ten fell-i ttuun
Ils ont aussi essay les calomniateurs quils nont de cesse de dresser contre moi
Nnan as: hann imne i sul illa lfe
Ils jurent que ce serait impossible que je me produise encore!
3. La jalousie aussi est un sujet qui a eu beaucoup dintrt pour S. Achtouk. Il pensait
que cest un flau qui explique beaucoup de comportements ngatifs. Ses dgts
dpassent les individus pour toucher la socit dune faon gnrale :
Ar ka nettini ma yan ay-ad n ddunit
Quest-ce quelle a cette vie, se demande-t-on
Lli teffu lbaaka lasrar lli g-isent
Elle est dpourvue de la baraka
Zid lasada as mmeen lguman
En raison de la jalousie qui est rgne
Comme on peut aisment le constater, la perspective de S. Achtouk est minemment
religieuse dans la mesure o il lie les catastrophes qui frappent les hommes au nombre de
pchs quils commettent. Sinon, lorsque notre chansonnier trouve, enfin, lamour, un
jaloux pointe toujours son nez pour lui faire chec. En fait, lamour est systmatiquement
soumis aux changements dhumeur de ltre aim et aux manigances des envieux.
Is d amsad is t ukan isres ebbi tama nu?
Quai-je fait aux jaloux pour quils mharclent?
Ajda nna d-bbi ar d a iffred, ikkes yyi ten
chaque fois jlve un poulain44, ils nhsitent pas me lenlever
Mme si cela ne suffisait pas, il faut que les membres de la propre tribu de S. Achtouk
lenvient eux aussi au lieu de lencourager. Ce dont il souffre normment :
A midd d uqqbil a igan ufus nnes, nefe!
Beaucoup de tribus me tiennent en haute estime
A ar, a gma, lblad inu a necca akuay
Sauf chez moi o je suis calomni
Ilin irgazen lli g-i isawalen s la
Beaucoup de gens me dnigrent constamment
Ce qui est paradoxal, cest que lartiste est souvent trs respect par des gens qui lui sont
trs loin alors que ses proches nont de cesser de le rabaisser. Do lide pour le moins
noire que se faisait S. Achtouk de la ralit :

44

Le poulain est bien sr une mtaphore de ltre aim.

34

Ajj at an a neggawer, imma luqqt ur dilent!


Laissez-moi vous dire que la vie nest plus bonne
Tella lasada medden lkufe a(y) iggutn
Les gens y sont jaloux et ingrats
4. La traitrise et lhypocrisie sont trs malfiques et nocives surtout quelles faussent les
rapports humains qui devaient normalement rester sains. S. Achtouk a beaucoup prvenu
de leurs dangers en parlant de ses expriences personnelles. Ce qui donne ses images
potiques une grande crdibilit et fait du fait vcu une rfrence mme de favoriser
linspiration :
Medden kullu ten ilmma g-isen lmunafiqqin
Beaucoup de gens ne sont que des hypocrites
A nit d-ik icc kra ass lmaal nnun
Lorsque vous les invitez la maison
I ak ur gin lib, ig t i tiremt nnun
Sils ne parlent pas contre vous, ils dprcient ce que vous leur offrez
Yurri-d gin i nnek, ittu(y) akk lxir
Et deviennent mme ingrats et se dressent contre vous
Plus loin, S. Achtouk explique que sil est souvent victime de la traitrise et de
lhypocrisie, cest en raison de sa malchance en amiti :
Ad amene s ebbi, ssad inu a ur illa yat!
mon Dieu, quest-ce que je suis malchanceux!
Lxir ar t nekkrez, la ka s a yyi itturruy
Lorsque je fais du bien, je suis toujours rcompens par le contraire
Lorsquon subit la traitrise, le choc est souvent terrible. Rsultat, on perd dfinitivement
confiance dans les gens. S. Achtouk nous donne ici lexemple de llve qui se retourne
contre son propre matre et fait tout pour lui nuire :
Kigan d umlmad nefeka i as lqqua
Jai form beaucoup dapprentis
D lint ibem g-in ur as akk nefaqq
Sans men rendre compte, ils se retournent tous contre moi
Parfois, ce qui aide le plus le tratre dans sa sale besogne destructive est quil connat tous
les secrets personnels de sa victime :
Yan ka(y) innan a nemun ar s-res ttazzale
Jaccours vers ceux qui me proposent lamiti
A nit nenna tagmat a necrek nekki d-itun
Lorsque je pense que nos liens sont plus que fraternels
Ar kih issen lasrar inu, ibem g-in
Une fois quils connaissent mes secrets, ils se retournent contre moi

35

5. La tromperie est dcline sous plusieurs formes et autant dimages dans la posie de S.
Achtouk. Il sagit dun terrible flau qui dtruit la confiance dans les rapports personnels,
commerciaux et mme conjugaux. Ainsi, personne nest labri dun fcheux et
malheureux mariage dont les consquences ngatives sont fort nombreuses :
Wanna k yad iubban ukan irbu ken zund arraw
Si quelquun vous aime profondment
Ar k itteknad ar ki ixwa ljibb nnun
Hypocrite, il vous quitte lorsque vous tes sans le sous
in da afus i wiyya, ilhu d lib nnun
Il se trouve un autre compagnon tout en vous critiquant
Ainsi, lintrt personnel le plus cr devient la motivation de beaucoup de personnes, et
parfois, en allant jusqu faire fi des liens de sang :
Kullu tagmat nea g-is ura lafmil
Jai chass ma famille entire
A ku-yan d laaa nnes a t inn ittawin
Seul compte les intrts personnels
Ini tt iqqa inna hann keyyi ka(y) iran
Une fois quils sont atteints, chacun sen va!
6. La cupidit a eu aussi lattention de S. Achtouk. Surtout quelle est trs rpandue dans
la socit o beaucoup de gens cherchent avoir et mme amasser largent par tous les
moyens possibles et imaginables :
Mad akk za sul ihul i icca lam!
Qui se soucie encore de gagner largent lgalement!
Lorsque la rapine est de mise et la violation des droits dautrui devient la norme, le
sentiment de scurit devient, par voie de consquence, introuvable. Ce qui fait quil est
trs difficile de faire confiance quiconque :
Neea laman is immut acku me ihlek a
La confiance a disparu en raison de notre cupidit
Il faut bien reconnatre que la cupidit radique un certain nombre de valeurs morales.
Ce qui laisse libre court toutes sortes de comportement dviants :
A kullu em ad a ihleken ay-lli netlef
Cest la cupidit qui a fait que nous sommes perdus
I ukan tennit uhuy, tarem t nn awal
Si vous dites le contraire, vrifiez par vous-mmes
A wanna s tiwit tugga, fek as ukan imikk
Si vous donnez un peu dargent celui dont vous avez confiance

36

I rad ak nakeen ebbi, inake aul


Il va nier et Dieu et son prophte
Plus grave encore, la cupidit va jusqu fausser les relations familiales. Sans rien
exagrer, S. Achtouk affirme quil est trs difficile pour un fils indigent et sans-le-sou
dtre rellement apprci par ses propres parents :
As meqqar d lwalidayen lli t urunin
Mme les parents qui lont conu
I ur ief lmal iggutn ur a t akk irin
Ils ne le bniraient pas sil est sans argent
A ddunit ar em as kullu teniif
Hlas, seul compte largent ici-bas
En outre, celui qui na pas dargent, car il la perdu pour telle ou telle raison, va se rendre
compte que, en fait, il na pas de vritables amis. Ils lont tous dlaiss avec la perte de sa
fortune tout en nhsitant pas le mdire continuellement :
Ackun lmal af akk teit a ddunit
Largent est indispensable la vie
Ass-ann k iffu ar a k felen labab lli dar-un
Lorsque vous nen avez plus, vos proches vous abandonneront
Ar g-igun adderen lib a ken ur iubbu yan
Ils continueront vous dnigrer pour que personne ne vous apprcie
Feen inwwacen, ku-yan iem g-ik aaras
Vos ennemis seront aux anges et tout chacun vous calomniera
I k iffu le ur a k issen uqqccab nnun
Si vous tes ruin, mme vos propres habits ne voudront pas de vous
Le contraire est tout fait vrai. Celui qui est riche, mme sil est inculte et laid comme un
crapaud, personne ne pourra le mpriser et encore moins le rabaisser. Car largent est la
vraie beaut et cest lui qui fait la bonne rputation de celui qui le possde :
Meqqar tennit nega lcim, nexcen zund aruc
Mme si vous pensez que je suis naf et laid comme un pou
I dar-un lmal ur ittemken a k ige yan
Si vous tes riche, personne ne vous mprisera
Dsabus, mais en mme temps premptoire, S. Achtouk affirme que lamiti au sens
conventionnel du terme est tout simplement inexistante. Car, lintrt et la cupidit en
ont fait un parfait mirage. Ce qui fait que S. Achtouk en donne toute une autre dfinition.
Ainsi, il la rduit trois principaux lments : largent, la sant et la progniture :
Amddakl ur illi, ass, ar yan mennaw
Lami au jour daujourdhui ne peut tre que
Ljibb nnek n afud nnek n arraw

37

Votre poche, votre sant ou votre enfant


Imma tarwa n benadem ma ka s a ttellin
Les gens ne sont anims que par la cupidit
7. S. Achtouk a beaucoup dnonc la prtention et larrogance en raison de sa culture
morale et religieuse. tre riche ou avoir un statut privilgi nempcheraient jamais une
intervention divine. Lhomme est toujours faible, explique-t-il :
Sidi ebbi yan illa lkiber khan t
Dieu dteste le prtentieux
Waxxa iaf yaat d lmal iggutn
Mme sil a des villas et beaucoup dargent
I ra t nein ur g-is itajja tuzzalt
Sil veut lanantir, il na mme pas besoin dune arme
S. Achtouk fait sienne une autre vision par rapport largent en le considrant comme la
raison principale de larrogance et le sentiment de supriorit. Toute chose peut
facilement devenir son contraire. La force peut devenir faiblesse. La richesse peut se
changer en misre. Celui qui plane dans les cieux peut facilement perdre son quilibre et
scraser sur le sol :
Luma nnun a walli dar irkan-ad n ddunit!
Que celui qui possde largent veuille
A ten iffu lkiber waxxa lin ar ignwan
Ne pas tre arrogant mme sil atteint les sommets
Ur ila f ebbi a t id ilu ar ki iada akal
Rien nest plus simple pour Dieu que de lcraser contre le sol
En plus de largent, la beaut fminine peut tre source darrogance et de suffisance.
Do la ncessit davoir un bon mentor pour nous montrer le bon chemin et nous faire
prendre conscience que la jeunesse nest pas ternelle. En ralit, il ny a pas mieux que
la modestie.
Wanna mi ifeka ebbi zzin ra k ukan uu
Que celui qui est pourvu de beaut, prenez ce conseil!
Ma mu terit likber skar ukan lxir
Ne soyez pas arrogant et faites du bien!
8. S. Achtouk a constat que le mauvais got est devenu la norme, car les connaisseurs
qui, normalement, apprciaient la posie amazighe commence dcrotre en raison des
contingences de la vie dune part, dautre part, en raison de la mort qui les emporte
progressivement. Cest pour cela que notre artiste a dcid de rduire ses activits
artistiques :
A hann ur d imurig, a flan, a yyi issmin
Ce nest pas que je me suis lass de la musique et de la posie

38

A willi d g-is ttemiggire a sul ur illin


Cest que mon public nest plus au rendez-vous
Lba ijla ten eme, kra immut ukan
Une partie absorbe par ses occupations, lautre nest dj plus de ce bas-monde
Pire, avec la disparition de lancienne gnration et face lattitude mprisante des
jeunes soi-disant modernes et rebelles lgard de la langue de leurs anctres et leur
hritage culturel, S. Achtouk a pens un choix pour le moins radical, savoir prendre
sa retraire dfinitive :
Yagur-d ccabab, ur sul issntel yat
Il ne reste plus que les jeunes impudents
I nebidd usarag ar fell-ati ttakin
Si je suis sur scne, ils sattaquent ma personne
Mmaen f wawal-ad n Teclit a t mun
Il font tout pour que la langue Tachlhite disparaisse
A ken srese, a rribab, nekcem nit lmaal
Je vais laisser tomber mon violon et rentrerai chez moi
Tous ces changements qui touchent les valeurs et le got, ont fait que beaucoup de gens
ont succomb la mode en vogue et nont pas hsit goter toutes sortes de musiques
qui viennent dailleurs :
Tarwa n sskila ka yyi hleken lli eranin
Les tudiants cultivs me dsesprent
Acku Farid inna i ak ur t icabbha yan
Car, pour eux, Farid na pas son pareil
Si lon considre cette vision sociale, on peut dire quil comporte ces trois lments :
-Le souhait du retour du bon got qui donne ses lettres de noblesse la posie et la
musique amazighes ;
-La critique des mauvais comportements et leurs consquences ngatives sur la socit ;
-Lencouragement de la morale religieuse (la foi, la crainte de Dieu, lunicit de Dieu)
et la morale tribale (entraide, fraternit, loyaut)
Cependant, il apparat que chez S. Achtouk, la morale est essentiellement individuelle.
Elle sinscrit dans un cadre rformateur plus gnral et interroge les diffrentes
anomalies, relles et profondes, dans ses rapports avec les autorits et les diffrents
segments de la socit marocaine. Ainsi, le discours potique de S. Achtouk est
principalement pacifiste et inoffensive. Ce qui, en fait, relate la vision de classe moyenne
des ruraux amazighs. Contrairement ce qui est facilement observable chez Mohamed
Albensir titre dexemple.

39

La transcription utilise dans ce livre :


Latin

Arabe tifinagh latin

d
(le d
emphatique)
f
g

(le r
grassey)
h
(le h expir)
i

a
b
c

j
k
l
m
n

Arabe

Tifinagh

q
r (le r roul)
)le r
emphatique)
s
(le s
emphatique)
t
(le t
emphatique)

( )

x
z
(le z
emphatique)
w
y
u

( )

40

41

1-yaman!45
A Llah a yaman, manikk ad d-iwen au!
Ibidd unsifa, tasa nu gant aman46
I yyi tekhit, nekki kad awen yallan
Anni(y) at ka g-in udm n ebbi, tennut!
A yyi ur ine lubb, hat-inn iggut fell-an
I asen bee ig zund iggigen f tasa nw
A yad negen, nni: ass-ad, laqqel ittu ken
Ar a isfaqq Iblis, inna : ha asmun nnek!
A t ukan la, ur t ufi, neg imawen
Iab ie i wallen inu, ssree tifawt
A Llah-ukba! Ur g-ik lubb, ur k issiel!
Meqqar a ukan nesuyyu, tagim tama nw
Ur nessin ma f iqqur lqqleb nnek fell-an
Zund au lli n giliz ad an rwasen
Meqqar a smummuye, ar tteju tamunt47
Neggammi sul lanana a g-iwen ilint
Lubb nnek iga yyi tamaunt i at
Ad d-izzugez ebbi lanana a g-iwen ilint!
Ad da nettemun nekk d-itun ; neg asmun nnek!
A wanna tella tegui, egen tasa nnes
Illa ma ur urin a ka d-idun sawale
45

Vous pouvez couter la reprise de Larbi Imghrane en cliquand sur ce lien :


https://www.youtube.com/watch?v=7gREnOAWHtA . Comme vous pouvez le remarquer, il a quand mme
pris certaines liberts avec la musique originelle de la chanson. Mais je pense que sa tentative est,
globalement, assez bien russie. Sinon, vous pouvez toujours couter lexcellente interprtation dAbdelali
en cliquant sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=dBoUBSxZIUo Sinon, vous pouvez toujours
couter
la
version
originale
de
S.
Achtouk
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=tQIASsJALc4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Y0JCcIykSrU & https://www.youtube.com/watch?v=fizXVt7Ch6Q
&
https://www.youtube.com/watch?v=ktd6ArA__Ew
&
https://www.youtube.com/watch?v=CSJBXUqnYNM
&
https://www.youtube.com/watch?v=_agSyKKDM4 & https://www.youtube.com/watch?v=m-bjNypIbEE
(comme vous pouvez le voir, dans ces vidos, cette chanson est chante avec un tout autre rythme) &
https://www.youtube.com/watch?v=agCxr_BCgts & https://www.youtube.com/watch?v=XPmJdcXJ6wM
&
https://www.youtube.com/watch?v=Zc7knx7PDFc
&
https://www.youtube.com/watch?v=VSZwzCu2_LI
&
https://www.youtube.com/watch?v=bHGaT_DmkME & https://www.youtube.com/watch?v=Lf01KbOnjFI
&
https://www.youtube.com/watch?v=Wdxia8PHVPU
&
https://www.youtube.com/watch?v=HPFLmw37sW8
&
https://www.youtube.com/watch?v=SdMNvSX1fOk & https://www.youtube.com/watch?v=sHTFET2KxU
&
https://www.youtube.com/watch?v=c_Qcy6j0XxI
&
https://www.youtube.com/watch?v=NjFrcVmwRTc
&
https://www.youtube.com/watch?v=1Yl4rWC_U8o
&
https://www.youtube.com/watch?v=0zrTGFXmZE8
46
Refrain.
47
Dans une autre version, S. Achtouk disait :
Meqqar a smummuye ar ttagim tamunt.

42

Ukan ilhu d lyub lli g-i ur illin48


ar iku a k nettemnid, nekkes asen ken
Ukan ilhu d lkdub, imma a ken issimen
Ar ak ittini, lhawa kad dar-s illan
Ma s ra ken akk issic i iga asmun nnek49?
Walaynni, larzaqq mgaddan llu
Ur a nn-izri yan ay-lli dar-s illan
Meqqar ief lmal, gin agudi tama nnes
Ur ad asen ileg lleqq50 igan tassast51
A kada d yan ad dar llan, lgeren fell-asen!
Ar ass-ann immut, felen ten id i inafalen
Ad ak nefek, a yan iggut lhemm, luiyyt
A g-ik ur ili zzreb a tebbum tasa nnek!
A tinit, bab n lmal lubb nnsen mmimen
Inna ka ri iea as ad an issuel
I idda lhemm ar ki asen gan taqqayt
Ur a t id ka sul itta ad d-iwen isawel
Ad akk ur tallam wala tuenem tasa nnek!
A em a(y) iin lubb, meskin, ixsan nnes52
Ma mi ina yan itteagn tafukt
I ur iea a(y) ig anab nnes at53?
A ya(n) wayyis ismunn tiddi ula at!54
Ad d-isahel ebbi s urkkab nnek mqqurn!
Ad ak isker yat tecikert igan ti(n) wur
Neg as cum n ljuhe iggi n tarigt
Llef nnek, ad d-isslay lluz ; ifeka awen t
A Llah-ukba, ajda-ann miyn, unni t!
Ar ukan yalla, igllin, igen tafukt!
A la amnay a nn fell-as ie, smurrin t
Ur as isker cce ar atig n tesila nnes
A ya(n) ayyis ismunn tiddi ula at!55
Ad d-izzugez ebbi lanana a g-iwent ilint
Ad d-isahel ebbi s urkkab nnek mqqurn!
48

Dans une autre version S. Achtouk disait ceci:


Ar ak adderan lyub lli g-i ur illin.
49
L aussi, S. Achtouk fredonnait :
Ur ak akkissfre i iga asmun nek.
50
Cest la prononciation achtoukienne du mot lxleqq.
51
S. Achtouk chantait :
Ur rad d-awin yan hakkak ig as tassast.
52
Dans une autre version, S. Achtouk disait plutt
A em a(y) iin, mesknin, lubb ixsan nnes
53
Idem:
I ur istara ig anab nes at.
54
Idem.
Ayyis umlil ismunn tiddi ula at
55
Idem.
Ayyis umlil ismunn tiddi ula at

43

Ad ak isker yat tecikert igan ti(n) wur


Nega k cum n ljuh iggi n tarigt
Llef nnek ad d-nesslay lluz, nefeka awen t
Imma tumin is rad agent imi nnek
A Llah-ukba, ajda-ann miyn, unni t
Ar ukan yalla igllin, igen tafukt!
A la amnay a nn fell-as ie, smurrin t
Ur as isker cce ar atig n telila nnes
I ur isea yan ayyis, lgeren fell-asen
Isres asen llef a bedda dar-s ilin
I illa lfe ar t issuffu, ismurri ten
Mani yufa layat ad dar-sen ilint?
Imma yan mu llan f umgge nnes, ur issen
Ukan ilger t inn usarag nnes, ifel ten
Wanna(y) iran a(y) isrwat, iddu fsin asen
Ukan ar t ikkat s ullab ar tiwwutec
I illa lfe ur a sul ig i imawalen
Ur igi bla wi(n) lkua a g-isen ilin
A tarigt, i iba ljaj lrir nnem
Walli(y) iran a kent ssudun ra yael
Ur ad as sul issired Ttid irkan nnes56
Inna izri ra t nit ttenaten ifassen

56

Dans une autre version, S. Achtouk dit plutt ceci :


Ur ad sul islil Ttid ikran nnes

44

2-Atbir igan awal57


Wanna(y) iran, a zzin, a ken gin lijab
Iqqan-d ad ben i lma wala ammi58
A(y) atbir igan awal, hann lbaz!
Isres fella-tun a ken nein, la azmez59
Nealeb i ebbi ar aa ad awen ur izreb60
Ad d-idk ur immiqqir kra gar azmez
I awen ibbi rric n iaen, ifel k id
Iqqan-d a kullu ta tegui kra n lbab
Willi k yad ssennin ar yaen lqqulub
Iggiz g-isen waan, igllinen, d imurig
A(y) atbir, mla ka tellam lijab!
Imma imudal ula talatin, hann imnn!
I nn g-is nn-tellit ur ad ak la lbaz
Iju, murran, ar ittelli ar ma iffred61
Nealeb i ebbi a t ismmiqqir d ulgma
A t iqqes, ifel t id i waan, ar t izziwiz
Imma atbir, ur asen ri a(y) immet, a yafu
Ur idil bla a ten ttemnid i da ifred
Afulki utbir i ibidd, ar k ittemnid
Ileg-d i wazzar ar amgge
Si vous voulez voir cette chanson, qui est interprte ici par rays Hmad Oumast, vous navez qu cliquer
sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=Le34xfr1LGw. Le groupe lgendaire Oudaden a aussi
repris cette manfique chanson. Dailleurs, vous pouvez la visionner en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=VhUXUeO8w50 Linterprtation dEl-Foua Abdellah a t
excellentissime. Je pense mme quOudaden ont donn une seconde vie cette magnifique chanson tombe
dans loubli. Sinon, si vous voulez couter une partie de linterprtation de S. Achtouk, vous navez qu
cliquer
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=tQIASsJALc4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Y0JCcIykSrU & https://www.youtube.com/watch?v=ixRzH4RExjo &
https://www.youtube.com/watch?v=ktd6ArA__Ew
&
https://www.youtube.com/watch?v=9ddi3nkwYu4&feature=youtu.be (dans cette version de cette chanson,
le refrain, cest a ja-f-Lla) & https://www.youtube.com/watch?v=QQWDu_vk2Us&feature=youtu.be &
https://www.youtube.com/watch?v=XPmJdcXJ6wM & https://www.youtube.com/watch?v=MYFyZg77tj0
(L, cest avec un rythme que la chanson a t interprte par S. Achtouk)
&
https://www.youtube.com/watch?v=bHGaT_DmkME
&
https://www.youtube.com/watch?v=3kVsANqiEKo (dans cette version, cest a ja-f-Llah qui devient le
refrain)
&
https://www.youtube.com/watch?v=TPUZlBcHzvs
&
https://www.youtube.com/watch?v=sHTFET2Kx-U & https://www.youtube.com/watch?v=FZGxqr6yFXI
&
https://www.youtube.com/watch?v=3Dl7P0X9nDQ
&
https://www.youtube.com/watch?v=_f4zF_vHYcc & http://amarg.ma/fr/Amarg-Aqdim/at_248_ecouterAmarg-Aqdim-said-achtouk-Monawa3at-Mp3.htm
58
Refrain.
59
Ici, Hmad Oumasst dans cette version que pouvez visionner ici :
https://www.youtube.com/watch?v=Le34xfr1LGw , il dit ceci :
Isres fella-k a siggil ar azmez
60
Dans une autre version S. Achtouk disait :
Luma nnun aa a(d) ak ur izreb!
61
Dans une autre version, Achtouk disait :
Iju, murran, ar isiggil ghar ma iffred
57

45

I nn g-ik ilu asmmaqqel nnes ar ieg


Usi-d lqqua inu ufus d lbau
Asi yat jjwija n lmli, negger i ubrid
Netabaa laet, ar nettulluy s inka
A hak ya(n) utbir-ann igan umlil, ifred
Asi-d lqqua62 iri a t ute, a t neeg
A yull ka g-igi tiwallin, ijlu yyi eb
Ie ssla s wakal ; laqqel jlan, iab
Ur akk sul sfawa aaras nezzigiz
Iggiz fell-i lubb, ig laab
Illas s-reti wakal, iga yyi iei abuka
Ur akk sul ssfawa aaras nezzigiz!

62

Dans une autre version, il emploie plutt lbau.

46

3-Ad d akk nesae ssadat!63


Ad d akk nesae ssadat, ere i aliin!
Ad a irxu lsab, irxu kullu wawal!64
I ebbi ayt lbab ar ttennaem i wawal!
Ad ur nettelu amud ar t ittawi wasif!
Is nealeb i ma id ien a yyi sllemen
Slleme, sllemen iaen, isllem wakal
Fadd, a(y) imurig, ad ak d-eme aaras
A Lla-awen a illi jju ur nekka s lfaa!
Ula kkant lwalidayen lli a urunin
A Lla-awen ukan ad da fell-awen slleme!
A(y) imi nu, ini ttenamt, ara luiyyat!
A ten tameen willi da lanin laqqul
Imma ay-ad n tarrahust ur a qqayent yat65
Ad ukan da ig ebbi sslamt, ya Laif!
Imma ay-d a rad d-ibayyen ur t issen yan
Aerda ar d-iqqaz ad d-iffe, amucc immater t
Nedd a laqqel yugrn winu, ma tennit?
Nekki is a ttuhame66 ur ten issen yan
A ma yiwin asrdun s lqqasariyyat?
A ma yiwin Ljazayr ar akal nna?
U Llah a bla s a siggiln ad ixcn wawal!
Agllid, hati-nn ibikes i tanna(y) illan67
I ebbi ayt, a ccab, a g-iwen ur immass lxuf!
A crek a(y)t lmuibba, tecrkem ya(n) wawal!
A hat-inn, il, imma a ken ur ikkat ufus68
A Lla-awen ukan ad da fell-awen sslleme
A willi d-nufa id awen ttini laqq
A wanna ten iran, iggawer ar t nit iqqay
A wanna t nit ikhan, sme as i nkeren
Iga-d ebbi lhna d rrxa wanna t iran
A walaynni, ssket-ad, ur ten sul iri yan
63

Si vous voulez couter une partie de cette chanson, cliquez sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?t=103&v=u712pj5xs4M
64
Refrain.
65
Ces deux vers, je les ai entendus dj chez feu Boubaker Anchad.
66
Dans une autre version, S. Achtouk disait ceci:
Nekki ay-d a mi ttihame, ur ten issen yan
67
Idem.
Agllid, hat-inn idrek i tanna(y) illan
Kul-mma(y) iran a ka g-is yarem turrutin
Iga zund yan imman f wasif a t irar
Ar nn-ittelu ifrgan uflla waman
A kullu mu nn-emen s-i asen t iwin
I nn akk yad-lli een s-i yawi t netta nit
68
Du dbut de la chanson jusqu ce vers, S. Achtouk la repris plus dune fois. Cest une sorte
dintroduction passe-partout avant de traiter dautres sujets dans ses pomes.

47

A mad akk za sul ihul i icca lam!


Meqqar idda urgaz is umen aaras
A qqabeln temzgida d luu d taallit
I rad asen tenni temart nnes, ra ken fele
Ara tabrat inu d lksut inu, sme ak
A k id ur ijm ebbi ura ttihal nnun!
Ura yan lli ra iqqabel illi a ttilim
Immut a ul, neqqabel ken ar netterfufun69
A yan ubac n lmubbe ka nettelulluy
Ass-nna g-igi fredent telkin ar alla
I nega ddwa i iberdan ma s a ttemtatent
Ur a yyi ittajja tenzi ura ies iem a
Ass-nna i isuqq, neawwel ad necc lfakit
Ini d-iru yawi-d alxenc n ilawan
Issnes-nn g-i tagui d waan ar alla
Hati lbadiyya gant ik-lli s nni
A nurri xt-id n lmdint a tent nettuwaf
Iga tent ebbi ljent, afent lxuu
Iffu urgaz, qqabeln limu n takat
Nettat ar asklu d lksut n ttumatik70
Lca uzal ffuent, tecuwwu s lmmam
D abun d lnna d lmacca ufus nnes
Lar a rad d-aunt, ar ttulluyent
Azzar imun-nn iggi n ixf unckk ulutim
Iz ad lksut afud a tent nn-iruran
A waxxa tt nit immaggar walli tent ilan
Ur ad sul ie, ur illi lqqanun
I ittenera yan ig ixf nnes lwaat
Ur ittemken a sul ig askref i ta-lli lan
I idda ar ki ffuent, ur t sul tesuqq
Illa nit bu-amubil sresen ka fell-as
Ccafu zund lbaz i yuru usulil
I idda ar ki iffu ur sul ila asafar
A jjneb uaras iga lxaa i lunat
A waxxa tennit temiye ar ttemlafan
Uggar n ik-ann a a igan sul ssufu i a
A yan isean i temart lkswa n um
Sul ise as ttamubil n xamsa-milyun
Zikk ba rad ffuen, munen uaras
A ar iffe-nn i lmidnt ar asent immal
Labitas71 ufasi d lksiratur72 n ua
69

Dans une autre version de la mme chose, on trouve ceci :


Isggassen ay-ad ar ukan netterfufun.
70
Lamazighisation du terme franais, automatique.
71
La vitesse.
72
Lacclrateur.

48

Ula lambyaj ad asen ur ittenxilaf


Bu-umayma rad ten d-ismurri uaras
A yawi tt da i lajnyu ar as t immal
Lajnyu73 yad-lli hann illa s lyaqqin
Isres as d lkui d lket n tewriqqin
Ar as immal lkudd ar ass n telt n liyyam
Ibem tt id i lmdint, inna i as rwa
Idel as d lujuj nnes, ar tterqqasent
Afqqir yad-lli gan tisura ufus
Iqqel s-res ar d-aunt a(y) asent ilu
A terar as d lwijab, a flan, nettat, tenna i as
A ha ubl nei t id i ra s-ik mmurri!
Is ukan s-res teug, isfncer lkusan
Inna i ak zud xt-ad ur sul tela ttaman
Ar teubli mguza ccwafe uaras
A tut-nn f lbiraj74, lfran75 kkain as
Ie-nn urgaz, ibbi g-is wawal imalass
A walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as
A tasa be lubb, a kem ur issiel!
A mid n ubib a tebbamt ur issin lxir!
Waxxa (y) as nakka lluz isslin ula tamment
Nessu i asen lmubbe d lrir, lesin lmlef
Ddahab gan lfe a ten iqqen ufus nnes
Ula ttaj ugayyu gan fell-asen tisent
Imi n idmaren ra g-is itteres lfilil
Kul-mma ira le nnes i yyi tennan
A s-is neffu a ten nesiggil inna llan
Meqqar ila watig ur yyi t ikkis
Ass-nna rad yafu ittu akk lxir nna
Yurri-d ujmil inu, gen kullu timuttal
Inna as nit nee ar iskar tin la
Ar nezzelen ar i la a ixcen wawal
Iggummi lib ad d-ibayyen ura a ten sawale
Ukan ismun ilad lksut nnes ar allan
Inna (y) a rad nafu, ur sul, nekki, nemyar
Is ukan yafu iga nne uma tiremt
Ur a sul ctta aggrn, ura a assa aman
Naddum kullu zund, a flan, i necca ssemm
Nega zund akccu iswa a akk lal
Miyya n tebrat ad asen nara s ufus nne
Tanna ii, a lbab, isker s-is lkanun
Neal ukan, nekkin, id is a ten ur iqqay
Zi, a gma, lqqleb nnes, nettan, is iqqur
Lingnieur.
Le virage.
75
Les freins.
73
74

49

Zund au lli yaggan amrtay immnan


Awal inu ur a yyi g-is sul ittawi yat
Ur a tt akk sul nessndam waxxa nit alla
Is ann-ittear lqqleb nnes i a yyi ittannay
Ar issiwid lubb, a(y) Imuslemen, kmmelen
Yan imyarn mad as takkat a t iqqay

50

4-Igigil (1)76
Ar ka tessndamt a ya(n) igan a mk-ad inw!
Iyyh waxxa!
Gi zund igigil mu mmuten lwalidayen
Iyyh waxxa! 77
Iffe, igllin, ukan ixwu tamazirt
Ar ittekka tiqqbilin wala lmdayen
Inna nn-lkemen ukan ixdem g-is s ubbu nnes
Ar inessa lxla, ginen dar imugayen
I rad ccin d id bab n lmaal, iggawer
ar ad d ukan islil ar g-is ttexnzaren
Nnan as:nker dar wulli, arum iqqadda ken!
Iffe, igllin, ukan ar yalla f ebbi nnes!
Ar ka ssallan izgaren d wulli lli dar-s
A la-ebbi, a lmskin, idel be iggutn
Acku ebbi, hati-inn ar g-ik ttenaan
I ran ak id inu, kul-ci illa dar-s
I ran ad ak ifek le, hann illa dar-s
Sidi ebbi, yan illa lkiber, khan t
Waxxa iaf yaat d lmal iggutn
I ra t nein ur a g-is itajja tuzzalt
Is ra ten yut, ikkes as akk ay-lli dar-s
Iife asen d aan ur akk yufi i nnes
Ar itterfufun, ur iea i lmict
Waynni ddunit-ad tega tamdart!
Yan mu ttinnit laqq, ilhu d lib nnek
Neea wanna d a nemun nesker lsab nnes
Nefek as lqqima sul ar adderan lib inw
Umene ka s ebbi, nniyt inu tega tamut
Yan ka(y) innan a nemun ar s-rsen ttazzale
A nit inna tagmat a necrek nekki d-iwen
Ar ki issen lasrar inw, ibem g-in
Lfjuj delen i lelqq, icc aynna dar-s
I t id telkemt, a lmutt, ifa le nnes
Yan dar lmal a k ur issfe ljib nnek!
I ur skeren irgazen d lxir iggutn
Ar ittekam lmsakin ula elba nne
Is ka ra ifel kra n lmxu sfnzzeren t
Ar ifttu s lqqhawi, ie tagui nnes
Ur g-is iwin a men-dun tammara ggutn
Ya(y) ira ebbi s lxir, ifek as afud nnes
76

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit


https://www.youtube.com/watch?v=KXDF51RsG18&feature=youtu.be
77
Refrain.

de

cliquer

sur

ce

lien :

51

D laqqel ikmmeln d iei a nit s-is ttenaaen


Lktub ssenen is d-ira lisab iggi nnes
Yanef i rriba d lam ; a ur ittegga alem
Ula nnamima ura u, in le nnes
A ur iffe ccahwat! Iblis iga alem
Ar izwwur i kra zund ifis, iuf t
Ar as immal ayda n midden, ig as iziker
Ar ten ittawi, ijlu t inn nit tagant
Ur sul ufin ad d-yau ula a g-is iggawer
Larzaqq ad a ijlan, nexwu tamazirt
Nefu bedda lbab ar s-isen siggile
Neg zund lbaz, ar nit nestara lmdayen
Kki-d lxarij, nekk-d Lreb hat-inn nejuwwel

52

5-Igigil (2)78
A tasa nu, illa g-iwent yan jje
Ur igi ddwa nnes men-dun ad bee
A tasa nu, illa g-iwent yan jjre
Ur igi ddwa nnes men dun ad bee
Iga win lwalidayen ur dderen
Immut a baba d immi a felen-d laet
iggi ul inu, khi ddunit
Ula tagmat ula tarwa ur aman
Ula at ula afud ifel a d-x nettan
Ar ukan da texmmime, is hbele
I neqqis tammara nu i ya(n) fhemn
U Llah ar d a tallat a kra iggawern!
A walli igan igigel ka(y) iean!
Walli igan igigel ka(y) iean!
Tammara ula lhmum ula lyar
Meqqar illa baba-s ur sar ttehnnin
I t ur ihdi ebbi, mad as qqan?
Itihel kra n tekfa, mmu-lfit
Ur illi a bla lyar ar tadggat
Tenna i as: i kullu tarwa a ttehnnu!
Ii asen afus, ii ten, jlun
Ur issin is mmuten, ura is dderen
Ur issin is ccan, ura is ban
A yan i bla ebbi s gar zzman
Ra t ibu d lwalidin d warraw
Llah a takna n igigilen ar d teet!
Jahnnama ddunit fadd s lixert
Is a ur inna nnabi, ya(n) ifhemn
Immiqqir d igigil a t ur qqheren
A t ur itteiyyar, ura ar d-is ttein
I as as akk ur issuggir yat, ggeren as
I as akk ur issugir yat, erin as
Isillef as ugayyu, luju delen as
A yan ikemn, ssenn is ra iggez akal
A hann ayda n igigilen ur delen!
A wanna ten icettan lfit tezwar as
A waxxa bnan lbilla79, tin yaman
78

Vous pouvez visionner la chanson sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=zNZiKqoHsSk &


https://www.youtube.com/watch?v=qujjNWv422s & https://www.youtube.com/watch?v=SRwcFwdiq6Y
&
https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/rays-said-achtouk-2
&
https://www.youtube.com/watch?v=yVUaGz15K-I&feature=youtu.be
Hassan Id Bassaid a fait une belle reprise de cette chanson. Vous pouvez lcouter en cliquant sur ce lien :
http://www.dailymotion.com/video/x8eo2r_hassan-idbassaid-chante-iguiguil-de_music
79
La villa.

53

A labudd n le a sul s-res ggrun


Igigil, walli t igan hann ban
Igigil, walli t igan hann lin!80
I neqqis tammara nu i ya(n) ifhemn81
U Llah ar d a tallat a kra iggiwrn!
Walli mu temmut inna-s imiy
Ur iaf yan gma-s ula mmi-s
Ula afen xali-s, ula jdda-s
Ur iaf imnesi wala lfu
Ur idrek i temmara ula lxdemt
I illa lfe n illa lid ggaweren82
Ur ad as ini yan, a igllin!
Ass n ssuqq i ddan medden ad d-qqun
Ku-yan imdi-nn i baba-s ma(y) s d-iwin
Igigil, i nn-iffu, igllin!
Inna s ismuqqel, tilis as ddunit
Ar allan waxxa ssngin tirggin
Ur a g-isen innu men-dun bla yan
ebbi lli ten ileqqen, kul-ci iea as
I ira kra ya(n) wass a ra t demen
I ira kra ya(n) wass a ra t nun
I ira kra ya(n) wass a ra t blun
Is a ka ttejjabn Lislam d liman
Is illa ma t ijjnjumn ddunit
Ajj a ukan imma gguten lxba
N ddunit wala lixert tega lbu
Ass-nna ffeen elba lia, ggaweren83
A qqenen ljwami, ili ma(y) itteallan
A rad d-iffe Ddujal, iggru s ddunit
Had da yan lsab a ten id bdere!
Iga win yan i iaf imddukal
Ass-nna a ra issen man wa ideln
I ife n iiyyer ra ten ein
I tellit lbes n k ifa ddin
em awen d, wwann a(y) igan gma-t-un
Imma yan k icettan, ar k itteba
Ass-nna k iffu le ra k zrin
Wanna(y) igan ik-ad84 inu ur ttehnnin
80

Dans une autre version, S. Achtouk emploie plutt ban.


Idem.
I neqqis tammara nu i willi ea.
82
Idem.
I iga lal lid, meskin, ggaweren
83
Idem.
Ass-nna ffuen elba lia, ggaweren
84
Idem.
Wanna igan mk-ad inu ur ttehnnin
81

54

Yut an ebbi s imurig, jlun an


Nega kul-ci medden lqqlub d winna!
Macc ldu izwar a ka, iggru(y) a
Wanna d k muna ig zund gma-t-ne
Nemun d-is ar as mmale imddukal
I ixale, ig i inw ; ibrru(y) a
Walaynni, awddi, nniyt a(y) ideln
Walli tt immen kul-ci iea as
Waxxa t ran inwwacen a t jderen
Tuumt n lfit a rad zgeren85

85

Dans sa reprise, Hassan Id Bassaid dit plutt ceci :


Tuumt n lfit a rad jderen

55

6-Larzaqq ban a86


A a(y) abib inu, larzaqq ban a!
A walaynni, lqqleb ur g-ik been87
A Llah-ukba, ur issin ma ijan!
A men-dun wanna dar abib jlun as88
A nini ja-f-Llah, ur sul zeme
A sul nettemun d yan, a t neg d winna
Wa hann neera walli f nejla ddunit!
Nefel tarwa nu lli kullu bbi
Ula tagmat, u Llah ar d-is bi!
Nei kullu d medden zund amjnun
Ukan nefu lxae nnes ad delen
Lli iea umu ur sul been
Imun a d umsad inu, bbrun a
Ar a iskar i inna a ean
A nni ak yad lxir iffu ddunit
A a wakk-wakk a tasa nu tebbit!
Iama-d ul inu zund anxdam
A terea(y) asen takat ; ar ka jjdderen!
A walaynni, awddi, ma f rad smammi?
A em a(y) iin lanana ger-at-ne
Ad a ifek ebbi a(y) abib be nnun!
Imma hann laqqel tiwit t, hann jlan a!
Walaynni, awddi, nefe nit, tehnni
Lli ak d-ishel ebbi s mad d ttemunat
A k nesaqqsa ussan is ak delen
86

Vous pouvez couter cette magnifique chanson interprte par Larbi Imghrane en cliquant sur ce lien :
http://www.dailymotion.com/video/xbbjdf_imghrane-chante-said-achtouk-aha-ya_music Vous pouvez
aussi couter la terrible reprise faire cette chanson par Abdelali en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=bFahC7JwTWY&feature=youtu.be Sinon, il ny a pas mieux que
dcouter
la
version
orignale avec
linimitable
voix
de
feu
S.
Achtouk :
https://www.youtube.com/watch?v=1HZ9NOnNbak&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu&in
dex=55
&
https://www.youtube.com/watch?v=CnMbivnm2EE
&
https://www.youtube.com/watch?v=_agS-yKKDM4
&
https://www.youtube.com/watch?v=KL1GD63jXX4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=BgQSN1tFoxc
&
https://www.youtube.com/watch?v=XPmJdcXJ6wM
&
https://www.youtube.com/watch?v=N2ul7Hez5Co & https://www.youtube.com/watch?v=zBDXyJzWlgc
&
https://www.youtube.com/watch?v=_lwkKtfRz1w
&
https://www.youtube.com/watch?v=SdMNvSX1fOk
&
https://www.youtube.com/watch?v=3Dl7P0X9nDQ & https://www.youtube.com/watch?v=_f4zF_vHYcc
& https://www.youtube.com/watch?v=_rqWz5pQSiQ&feature=youtu.be
87
Refrain.
88
Dans une autre version, ce sont ces deux derniers vers qui sont le refrain. Vous pouvez couter cette
version en cliquant sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=9ddi3nkwYu4&feature=youtu.be &
https://www.youtube.com/watch?v=3kVsANqiEKo

56

A walli k yiwin is g-ik ehllan


Is ak isker layat zund nekkin
Nedd is ka tuet, urri-d s dar-ne
Ad da nebdu lubb ukan ttehnnut
A walaynni, labudd a k nit sgalla
A da ur tawit ar lxla, tejlut a
Hann lder neku ad d g-ik ggrun!
Ixxaa(y) a usmmun, lxyar d keyyin
Hann nekknin, il-ad, nesfaw ger-at-ne!
Rwa ar timzgid ad ak ggalla!
Ar urme yan ladad n imddukkal
Ur yyi igi tta yan zund keyyin!
Ass-nna k id kti, nekti-d be nnun
A waxxa usi lmus ar d akk bbi
Tasa d wul nnun, neg ten d f takat
Ur jju(y) an ihlek lxae, ibe ukan
ik-ann kad d-kti ukan ggammi
Ad a iffe lubb meqqar d-ik bi
Kigan d unwwac ikcem-nn nger-at-ne!
Ad da ibu s teciant ad ttehnnun
Ay-lli ka ssmin lkdub, ggaweren
A(y) afulki iama ka sul ger-at-ne
Is a t itteziyyad ebbi, ur a t ttebalan
Waxxa yyi ban temizar nnek d keyyin
Lhemm nnek iama ka sul dar-ne
Ass-nna ka tuent n da teiyyert
Iggiz a d laab nnek, ar suyyu89
Walaynni, il-ad, ur sul ttehwwule
Lli illa ma yyi g-ik isttehnnan
Kud-nna a rad da nemun, ar zem nit!
Rad da d-itun nemun sul u ak
Ya-Llah t u ya-Llah a le ggammi!
A ken smede i walli d a zzri la-xir
Wanna f yad smammi zund keyyin
Inna i yyi: abib ur akk iaf ddwa nnun!
I ebbi a(y)t a(y) abib inu, be ukan!
Waxxa k nit ban larzaqq d winnun
Wanna bedda terbit, ar g-is ehllat
Ur akk issen s lxir, em as tehnnut
A t id ur ijme ebbi ura lcert nnes!
Ur ak iqqin lbab i nit ggaweren
A yan iffu le ig zund nekkin
Yuf lqqber wanna ffalen imddukkal
89

Larbi Imghrane disait ici :


Iggiz a d laab nnek, neggru s teuyyit

57

7-Tamunt90
A k ihdu ebbi a(y) atbir, ame akal!
Hann lxla gguten g-is willi gmmeren!91
A k ihdu ebbi a(y) atbir, ame akal!
Hann lxla gguten g-is willi gmmeren!
Mladd a k ii ar yan ia wul
Tejja lmutt i akk iea ya(n) ua nnek
Luma awddi a(y) abib i d-iqqan92
A g-in ia ldu Llah-ihnni-k93
la-sslamt kullu ma lli gmernin
Lli teneam anke ur iji yat
A la-sslamt k, a aleb, layba nnun
A kul-mma terit lia ur bayyen94
la-sslamt, zzin, itbiren zdinin
A bu-tewallin ifulkin, ader asent!
A zund lqqua a(y) iga iei nnun
Ar iskar inaan smmien ukan
A Llah lli d a bi-iula manin!
Mel a ma s a tenqqat medden bla cce!
Is d lqqua, iula manin?
Immi nw, a(y) immi, ma(y) am innan hnni?
ebbi a(y) ihnnan ; ebbi a(y) igan mk-da ran95
90

Vous pouvez couter une partie de cette chanson en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=1HZ9NOnNbak&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu&in
dex=55
&
https://www.youtube.com/watch?v=_agS-yKKDM4
&
https://www.youtube.com/watch?v=KL1GD63jXX4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=XPmJdcXJ6wM
&
https://www.youtube.com/watch?v=SdMNvSX1fOk & https://www.youtube.com/watch?v=_f4zF_vHYcc
Vous pouvez galement couter la reprise, qui nest pas trop mal, de Hassan Id Bassaid en cliquant sur ce
lien : https://www.youtube.com/watch?v=DfKSYxMJ61I&feature=youtu.be
91
Refrain.
92
Vous pouvez couter cette chanson partir de ce vers dans cette vido :
https://www.youtube.com/watch?v=9ddi3nkwYu4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=3Dl7P0X9nDQ
93
Dans une autre version, ce sont ces deux vers qui sont le refrain. Elle se trouve ici :
https://www.youtube.com/watch?v=9ddi3nkwYu4&feature=youtu.be
94
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci
A kul-mma terit lia ur izyyenn
95
Jai dj entendu ces deux vers chez Boubaker Anchad. Sinon, partir de ce ver, dans une autre version
de cette mme chanson que vous pouvez couter en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=3Dl7P0X9nDQ , S. Achtouk fait une digression o il interprte une
partie dune autre chanson :
Iggi n lin a nn-nesker timdayin
A hak ya(n) utbir umlil iba rric
A lwaf lli g-is ra ten id bayyne
A Llah yat tiddi zund lqqalb ukan!
Ibem-d ukan cum i teain
Imma kra n teuin zund tin lbanan
A tuxsin rwasent kullu yaman!

58

A(y) abib, mel at a, mad d-ik necrek?


A i kullu d medden fwadd ad d-ik nemun
Meqqar d lwalidayen ur a hmman
Ula aja, ula arraw inu d-x nettan
I nedda s temazirt lli d-nelul96
Meqqar d aaras n tegemmi jlan a
Wanna ukan nemmaqqar, yawi ja s-re
Nemun s lmaal nnes a s-i gaweren
Isres-d ifullusen d udi d watay
Ad d ukan kti lxba nger-at-ne
Agin sul ad a ifiss, nkre d lint
Nealeb as a yyi issife ad ur gawere
I an inna: man ass za a rad d-turrim?
Ar asen nit ilad akka ar ldurat!
Gi-nn s-ik ebbi, eg at lqqleb nnun!
Tamunt abadan ar ki neggiz akal
I a d-iqqan a yyi tefelt ad huwwele
Yuf an i nemmut a ur nee nndumat!
Imma keyyin i yyi tefelt ur dar-ne
Amarg ula sul ad gawere d lelqq
Ra nesres rribab, netta, d lua
Iggi ugayyu nnun a ra nn-nettegiwir
Nealeb ebbi lli iban, ad d fell-ak
Issrxu ssiwal ass-ann dar-un
Ar nn-nettealab lbad ad da d-urrin
Ad da nemmiqqir a(y) ismed ja nna!
Yan isean lmlek i gan i lllat
Ife ka bedda luqqt n temgriwin
Yan iean imadaen i as bemen
Inna i ak: amazir a(y) iga id aqqan
Ur issen lleqq is d ass-nna i d-ilul
Kra(y) iga tt n rzeqq itteyara-d fell-as
Illa kra iaf ur d imikk d lmal
Bnun tigmma d yaat d waman
ar lrir n lmubbe af ittegiwir
A lazyaf n lffuj a f ittegrrac (??)
Inna i yufa zzin ifrani-d fell-as
Yad i lbuun, ieleg-d lbab s imikk
Imma kra n temmimt tega tamuwwt
ar neea kullu lawaf delnin
Asi-d lbaud, nera a t nut, nejder t akk
A yull ka tiwallin illi gaweren
A tame yyi ka tewda sul d lxuf
Ur akk sul ssene i ssla, ijla(y) a
96

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


I nefta s temazrt lli d-nelul

59

Iqqan-d a(y) ili yan f ibidd d lin


A yarud i zzin i ka d-is gaweren!
Ielg-d i lxba, ismummi-d fell-as
Inna i ak: igllin, lmeskin izzri tt inn!
Aan ka(y) ittawi midden delnin
Neffu zikk ba, is ri ad d-beme
Iggi n lin a nn-nesker timdayin
A hak ya(n) utbir umlil iba rric97
A lwaf lli g-is ra ten id bayyene
A Llah yat tiddi zund lqqalb ukan!
Ibem-d ukan cum i teain
Imma kra n teuin zund tin lbanan98
Imma kra n tewallin zund tigricin
A tuxsin rwasent kullu yaman!
Imma kra n temmimt tega tamuwwt
ar neea kullu lawaf delnin,
Nasi-d lbaud, nera a t nut, nejder t akk
A yull ka tiwallin illi gaweren
A tame yyi ka tewda sul d lxuf
Ur akk sul ssene i ssla, ijla(y) a
la-sslamt k a(y) atbir-ann d-ikkan!
Iggi n Bit-Llah, iujja-d aqqan
Feen as ukan, meskin, imiyyiren
Is a ukan alla, neksu ad jawen
Aint a(y) immi, ma(y) am innan hnni!99
Llah, wa eqq ebbi, tagargallit!
Wanna(y) iran laqqel nnes ad as d-urrin
Iqqsser cchut, lqqn a(y) igan ddwa i yan

97

Dans une autre version S. Achtouk dit ceci :


A hak ya(n) utbir umlil igen ukan
98
Dans une autre version, S. Achtouk disait ceci :
Imma kra n teuin zund taddwatin.
99
Jai dj entendu ce vers chez Boubaker Anchad.

60

8-Nusi-d iaen inu100


A ha(yy) a nusi-d iaen inu s lyaqqin!
A illi s nemyar a g-isen ukan nettewunnas
Wa bismi nekcem-d i lmaal-a s lxir
I ebbi a(y)t a lbab, a kra (y) a issuteln
Eg at nn kullu s ebbi turawin nnun!
Imt ebbi a lfaa-ad, a ken ikmmel s lxir!
Ikkis awen amsad nnek, ikkis anwwac
Lbacir, hati tibbit ka nit ur ten nessum
Imma tagmat, lqqleb inu a tt inn uri
Wa eqqa d ebbi yuger kra kullu illan
I yyi d-iwi em, a kra, s lfe nnun
Ur yyi d-yiwi men dun willi ttinin
Ad yyi bun d wadda ukan necrek lxir
Hati afe lujuj inu, neaf lmirat
A illi ten uran a g-is nall afus n yan
I ebbi a laqqel yugern winu, ma ttenit?
Nekki ay-d mi ttihame ur ten issen yan
Nekki ay-d mi ttihame ur ten issen yan
Ad ukan da ig ebbi sslamt, ya Laif!
Imma ay-d a rad d-ibayyen ur ten issen yan
Uten-d usman ; iggig, a flan, ar isawal
Uten-d usman ; iggig, a flan, ar isawal
Asif ingi, yiwi-d iean d talatin
A macc, iea ccarij ur a iqqay aman
A illi ibgan ierdayen ur a t iqqen yan
Nelu iei yiwi-d, a kra, ifat nnun
Ar nettannay azenar kullu ssuteln as
A a wwad yallan, iggut fella-tun lxuf
A(y) ayyyis, hann ddneb nnek nessen ma f llan!
A(y) ayyyis, hann ddneb nnek nessen ma f llan!
Walli nn fell-ak igan sin lqwful, ifel k
Ifel-k i utwwab, ifel asen tasarut
Ifel-k i utwwab, ifel asen tasarut
Ur akk iea a k ilef, ma mi iran ayyis?
Ur akk iea a k ilef, ma mi iran ayyis?
Llah a bla is tuet layat nnun!
Ur issin man agu a ggeren iyyalen i ssersert
ein lqqful n uzzal skain tasarut
Lalla lajja a(y) am iuwwel ebbi i liyyam!
Ad ieg ebbi wanna tt ur irin!
A t ig ebbi d usngar yasi t ufullus!
100

Vous pouvez couter cette chanson sur cette vido : http://www.dailymotion.com/video/x15l9v_raisssaid-achtouk-6_music#rel-page-5

61

A qqdeme s-rek ebbi a zzin wala aliin


Ad ur ittear lqqleb i s-rek isawel yan
Ad ur ittear lqqleb i s-rek isawel yan
Iggut usmammi lli d-nettelu i nemmaqqar
Ukan ilyyen lqqleb nnek, nneran asulil
Meqqar ad d ka neelug n imawen fell-ak
A tugi lanana a g-ik tili, ya Laif!
Bu-urti, tesadem, kkes at lkufe nnun!
Zzneza a(y)t inna dar-k i wanna t iran
Kada d yan ad d-igan ufus nnes lmal
Ili as ma f a t igga, ar t ittelli i iffu
Ass-nna a ken ttega, a kra, ka ra ttallat
A a(y) urti illa g-ik ma ikkis ufus!
Illa-nn ifrig tiddi, ur a itterra tit
Immim ublu lli g-ik, macc ar ittasus
Unni iga ssudan kullu talayin
Ur ujjan bu-uskri ad d-ilkem wanna t iran
Ur ujjan bu-uskri ad d-ilkem wanna t iran
Meqqar ila watig nnes ur asen t ikkis
A g-ik ikkes ebbi em, a flan, a(y) aflla
A bda ttajjam leltt ar ammas n if
I ur inwa wamud nnes ur a ttimiment
A walaynni, jju ad d-isaawn tiram
Meqqar ur tewi zzreb nnes a tt issimim

62

9-Tamunt n ssat-ad101
Lacyax ula lawliyya, win temazirt,!
A(y) a idel ebbi imurig, gin as lhibt!102
Ar d a ittedawa imuan lqqleb, iziyyen
A ten ig ebbi d uslal a t bedda siggilen!
Bismi-Llah, a ya(n) uqqi ik-ad iziyyen!
A t da ini i willi d id immaggaren
Acku illa ma(y) as innan ur a ttenamen
ay-lli beddda ttinin ur a t tebadalen
Ur d is ugi, a flan, a ukan ttename
A nit neeme aqqi, nezzga lsab nnes
Yakr t kra n lmxu ar g-is ttexrbaqqn
A a ebbi yan illa lubb, igabel ten!103
Ur sar ili at ura ismed le nnes
Acku id bab nnes ihlek ten em iggutn
A igllin, a bu-nniyt, ur a ttenjaen!
Ar ka nettexmmam, nekki, d ixf-ad inw!
I lli sei ajda, uffeen ccu nnes
Nese asen tarigt, ur illa ccubuh nnes
Ar ten nettelaf, nessired ten, a flan, negabel ten104
Nemel t ukan ula nekk nezza dar-s
Walli umene nefek as lgud, igabel ten
Wa ar t issxsar, ifek as azawar iggutn
Ay-lli as ukan sul isskf tagust105
Lli illa uskref imnayen qqabelen t
il-a iffu, ili akk ma t isiggiln!106
Ya(n) iran a k icmet, inna i ak neubba ken
I g-ik qqan laaa, iu g-iwen
Wa y(a) abib inu, ma da iban nekki d-iwen?
Wa ten ig ebbi lfit, icwi ten!
101

Cette chanson se trouve dans cette vido : http://www.dailymotion.com/video/xamlaq_said-achtouktanddamte_music#rel-page-1 Vous pouvez aussi visionner cette reprise de Hmad Oumast en cliquant sur ce
lien : https://www.youtube.com/watch?v=jCZ9_0mAst0 & https://www.youtube.com/watch?v=zFojmUeY50
&
https://www.youtube.com/watch?v=loc0gk_Dxfo
&
https://www.youtube.com/watch?v=LNCP0a-gzac&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=LNCP0a-gzac&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=VSZwzCu2_LI & https://www.youtube.com/watch?v=LNCP0a-gzac
& https://www.youtube.com/watch?v=ZY5jG-OKC-o
102
Refrain.
103
Dans une autre version, S. Achtouk dit plutt ceci :
awen a ebbi yan illa lubb, igabel ten!
104
Idem.
Ar t nettelaf, ar t nessirid, negabel ten.
105
Idem.
Lli ean amnay issukf tagust.
106
Idem.
il-a iffu ili as ma t isiggiln

63

Wa t ig ebbi d ifis, ijlu t tagant!


A wa a ten ieg ebbi takat zund tasngart!
Wa ar ken tebbu, nesker g-ik lxir iggutn
Kul-mma teit i cchut nnek, izzu dar-k
Ar t id nettawi, nesres ak ten mnid nnek
Wa ar tigira, sul terwult g-ign, a alem,
Walaynni, nessen nit mani d s-i tekka ebt
Walli ken yurun ad a iban nekki d-iwen
Ur g-iwen ran a tilit s laaa nnek
Ar isiggil a ken izznez, icc atig nnek
A ken inn uu, a walli ur ilin laqqel,
Yan da igan argaz, ief laaa nnes
I t id iqqan ad da ise ayyis miyn
Ad ur ttejun tamunt n gar idammen!
I a t tessmurt, netta, is a k zzimiyen
Walaynni, awddi, lal ur ill107 ma t isiggiln
A menckk a(y) immaqqar, ass-a, ifis tagant
Ar t issiwid ar d akk icc ay-lli dar-s108
Ikcem d kra n ifri, felen t, ar ttuhamen
Ixla yan iran tamunt n ssat-ad nne
I ur iaf lflus, iu wafud nnes
Ikcem tigemmi nnes, iqqn s ay-nna dar-s
Ikcem tigemmi nnes, iqqn f ay-lli dar-s
I wa acku zzman109 n tefrexin n ssat-ad nne
A yan i illa ul nnes ur iqqbel ccuu nnes
I wa ur iuwwel f uric110 a t bedda gabelent
ar ad d-ifaqq, iffe, lesint ajllabi nnes
Izwur asent, ar nit istara lmdint
Ig-d lfua f umgge, yasi tazzant
Ig aa ljibb n lkbbu nnes
I a talla tazzant ad as issnu llib nnes111
I asent inna, ssunfu yyi nn ar tazzant
Tenna i as nekki ssxef a g-igi , iuf lqqleb inu
Is ka teku a(y) as ikfe ujllabi nnes
A igllin, ur-ta jju ifaqq i ene nnes!
Uggar ukan a(y) igan i ifrexan-ad nne112
En fait, cest illa. Mais pour des raisons de mtrique, S. Achtouk avait juste dit ill.
Dans une autre version, S. Achtouk dit plutt :
Ar t issiwid ar d akk izzri ccabab nnes
109
Dans une autre interpretation S. Achtouk disait plutt ceci :
I wa acku littihal n tefrexin n ssat-ad nne
110
Idem.
I wa ur iuwwel f unwal a t bedda gabelent
111
Idem.
I a talla ad as issnu llib nnes
112
Hmad Oumast, partir de ce vers, chante plutt ceci :
I rad d-ie i yaf ibe bezziz nnes
107
108

64

Ur a tezelt argaz i munen d temart


A kul-ci bbin azzar, gin-nn kullu tault
Ssrwal-ewil i t lesan zund tazznbilt
Sul ar s-is ttegawaren, netta, d lwalidayen
I rad ccin imnesi, elen as iaen
Ur yufa a ten id ismun acku lli iiyyer
Ma(y) igan zzin urgaz? Ajllabi nnes
Ma(y) igan zzin n temart? Laaa nnes
I telesa amlaf, netta, d nnggab nnes
Ikkes as ammi sul iser lyub nnes
A d ken irar ebbi a yan ur irin laqqel!
Imma ddunit ixla yan g-is isiggiln
Lya immut ula luqqer ikmmel g-in
A ma k sul iran a(y) imurig a s-rek iggiwer
A kul-ci willi ssene ur ad d sul ttemiggiren
Aqqi-ad ikmmel, is ihe lsab nnes
A nee wayya ad da nezzga lsab nnes
Acku ddunit nestara tt kullu s laqqel
Kul-mma d ur ikki ua, istara t laqqel
Ur g-is ihnna a bla lmeskin, ur izaem
I ka iaf imnesi nnes iqqn, iggawer
Ifeka i as ebbi be, qqnen ur a ttazzalen
I ur iaf lksut ignu tilli dar-s
I ur ufan arum, issnu tasngart
Idru tt, netta, d warraw d lwalidayen
Ufen walli dar lflus, ixwu tamazirt
Waxxa cttan izammaren, inna iggawer
Laqquq warraw, nettan, d lwalidayen
Waxxa t inn aggugen llan f umgge nnes
Yan dar kra warraw, ifel t i miyn
Ar t id-ttebbu inna-s gar ttebit
Ar ki ukan ile, ini wafud nnes
Ar asen nit ttemaen d kullu mad d nit maggarn
I as inna baba-s, a(y) iwi, ik-ad iib awen
Ar as ittini baba ur iaf laqqel
Iel ukan iaen i imi n takat, iggawer
Ar isiggil, nekkin, a fell-as a ttazzale
Yuf a t awi a t mdi i lka ; imdi as nein t
Acku lauran iaf lmal iggutn
Yuf ten laban113 i ka g-isen i atig nnes
I rad ccin imnesi, seen-d tassrdint

113

Cest lamazighisation de la benne.

65

10- ebla114
Wa bu-ebla, zayd nnna i watay!
A t isu yan iiln!115
Si(n) lkisan a idel d telbrrat miyn
Iggawer unab nnek
Itteres lluz isslin ; uffeen ccu nnes
Icuwwe ad ur izaem!
Ar ki ukan iem, ffin-d imikk, min t
I ikrem ssrein t
Acku ya(n) ifulkin i d-itun iggawer
Iwa ar g-is ttenaat
Zund ukan i ak d-izuyd ebbi lmme
Iwa ikcem k lubb nnes
Imma lyar i llan d lhemm iggutn
Ar isnaqqa lmme
Wakk-wakk a yan icwan izbub ak laqqel!
I a sul ttexrbaqqem116
Yan k iubban a ten ukan ur tebadalt
Ar i k ifel, khun k
Ra t sul ttejut a ka(y) ibidd mnid nnek
Ukan ar as ttebendaqqem
Ar ten ttemnidt izwar asen umsad nnek
Ar iskar i nnek
Izri t lubb, ikcem t id laab nnek
Hann ldert mmnant!
Abib i ur iea a(y) ixaem i nnek
Ad ur tennit terbit ten
A ken ur awin ar ki imi wafud nnek
Ii-d wayya miyn
Ar k itteknad ar ki ixwa ljyub nnek
Inna i ak, lkem aja nnek!
I ten temmaqqart ur a nn g-itun ibem
I iea tagadda nnes
Acku ddunit nbe tent kullu s laqqel
Iggut ar em nnes!
Yan mu takkat inna i ak keyyin kad dar-s
114

Cette chanson se trouve dans cette vido : http://www.dailymotion.com/video/xamlaq_said-achtouktanddamte_music#rel-page-1


&
https://www.youtube.com/watch?v=3ELfmJp8ESE
&
https://www.youtube.com/watch?v=6NbRxMK0aY&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu&index=59
&
https://www.youtube.com/watch?v=JMYbIsyC_PE & https://www.youtube.com/watch?v=hOxFFVkZ-x4
115
Refrain.
116
Dans un autre enregistrement de la mme chanson, S. Achtouk disait :
I a sul ttebadalem

66

Iggut g-is lubb nnek


k ur ean, iffu ar s-iwen siggilen
Ar i d-ik mmaggaren
Ar fell-atun ismummuy, yasi-nn izikr
Ar awen ikkref iaen
Ar ki a sul ur telkkemt tigemmi, dar-k
Isme lwalidayen118
Ifel kullu lacal nnes, urrin iggawer
Rbun t zund tazzant
Ar asen ittini mel yyi, ma(y) igan le nnek
A t id nawi, qqabele k
Ur sul i a ken anni temmara ggutn
Iggut g-i lubb nnek
Ad ukan ssenen is t mekkenn, ibeem g-is
Nxxelen t inna iggawer
Ar inwwa lfit, ig zud tasngart
Ur a t sul ssndamen
Ur sul ufin ad d-yau ura ad d-is iggawer
Inea t lubb nnek119
A igllin a wanna ifel wafud nnes
Iffu t lmal iggutn!
Felen ten kullu lbab, iea tamaunt
Immut waxxa a ttazzalen
I117

117

Idem.

Ass-ann k ur ean, iffu ar s-iwen isiggil/siggilen


Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Ula aja lli dar-k
119
Idem.
Ukan ar ttuhamen
118

67

11-Cuwwe!120
A cuwwe a(y) ajda i at nnun!
Ma rad s-rek ittagga ass-ann temim?121
A(y) abib, ebbi gan a lukil nnek
Usi bedda tiggas nnek, nefiss!
Yak nezzri kullu ddunit s lubb?
Yak nezzri kullu ddunit s lxir?
Keyyin d ebbi kad dar-i, tefelem a
Ma rad s-rek ittagga ass-ann nemmut?
Nefel k zund igigil, ar tallam
Lubb zund jjaj, inna ken yut
Iqqan-d ukan ad ak ifek aan
Sul ar k izziwiz, ifel k f lmutt
Immut g-iwent, a ddunit, laman
Ayyis nebba t id, nni winna
Lli k unni gan wi(n) umawal
Tuumt n ulmuggar a s t iwi
Feki asen ukan llef, ur ten nekref
Lli d-urri ad as nefek aman,
Urrin ilmmad ar isfuqqur

120

Si vous voulez couter cette chanson,


https://www.youtube.com/watch?v=l0xbCSP8f4E
121
Refrain.

il

suffit

juste

cliquer

sur

ce

lien :

68

12-Lubb iga lxaa122


Lubb iga lxaa123
Wanna illa, igllin, yuf i idda s lixert
Lubb iga lxaa
Immnna ki k ifel yan teubbit lxae
Ar ak ittanef, ar iskar i nnek, ittu ken
Wa yuf ad d-ildi winnek ajnwi, bbin tasa nnek!
Ur ad ad awen inin, nekki, iwda tamunt
A Llah a winw is d is k ur ieg usmmami nu!
A lli ak nettemiqqir tagit ad d-ik sawale
Kigan a ken eri, ikkes yyi d ebbi tasa nnek
Wa ar is ixla yan sul ittejun tamunt
Imma em ur sul ujjan benadem skfeent
Lfiraqq i d-iqqan yan, netta, d usmun nnes
Wa yuf ad as nit inker zikk, ad ur maelen!
Ad ur igawer ar i tessenen medden tama nnek
Iddu dar ldu, felen-d inkkiden tasa nnek
A Llah, a winw, id is k ur ieg usmmami nu!
Lli a k nettemmiqqir tagit ad d-i tesawalt
Nekki ssene is tument willi g-igi isawalen
Kigan a ken ei, ikkes yyi d ebbi tasa nnek
A waxxa (y) a terwult, hann ur a g-ik same!
A labudd ad d-turrit ar ttejumt tamunt
A k uu a yan iba ebbi d usmun nnes
Wa g-is ur adderan lyub, a t adderan s lxir
Ass-nna da ran, izem nit ad dar-s imyurn124
Walli g-ik iskern lxir, iubbu k s nniyt
Ass-nna k ifel a ra tekhut medden tama nnek
Wanna t id ibdern, ar tallat, ngi imawen
Ar ittexmmamt ar i kullu temdam at
Meqqar ak itteres urum d wudi d tamment
Ia(y) awen ukan ; afi a(y) k rwasen
Iab ak ie, iayb laqqel, bbin tasa nnek
Meqqar125 awen d kullu uran elba isafaren
Si vous voulez coutez cette chanson, je trouve que linterprtation du groupe Tarragt est assez bien
rsussie. Dailleurs, vous pouvez cliquer sur ce lien si vous voulez la voir :
https://www.youtube.com/watch?v=eKXboU2AUrA. Pour linterprtation de Larbi Imghrane, vous pouvez
lcouter en cliquant sur ce lien : http://www.dailymotion.com/video/xb9g2l_imghrane-chante-saidachtouk-lhob-i_music Sinon, vous pouvez toujours prendre du plaisir couter linterprtation de S.
Achtouk :
https://www.youtube.com/watch?v=1ncBbtxwiCY
&
https://www.youtube.com/watch?v=PLvWeSUm-fM
&
https://www.youtube.com/watch?v=HO4P0e9Eiz4 & https://www.youtube.com/watch?v=40EfRhfN1h0
123
Refrain. Dans une autre version de la mme chanson, le refrain cest plutt a(y) amarg!
124
Dans une autre interpration, S. Achouk disait plutt ceci:
Ass-nna da ran izem nit rad dar-sen yurr
125
Idem.
122

69

Immna ad ak jijjin illi iga itersawen


Ad d ukan nekti tagui n wwad an ifeln
Ur a iri laqqel kullu midden tama nw
Nekhu kul-mma ka(y) iran ad d-in sawalen
A wanna ka ei, nni wwad irwas a t
Ur a ikkis yan aan a men-dun keyyin!
Ur jju ak nesker i, hann neubba k s nniyt!
Nekki ad awen igan lhimma d ixfuluyen126
Is d is ur terit a yyi een medden tama nnek
A nni a k neg lijab, a ken i tasukt
Willi g-ik ittexmmaren ad teubbut s nniyt
Ur ak nesame ini d lrez ad a turit
Ay-lli neba d lbab, nekhu imurruyen
Nei kullu d midden f le ad awen ikmmel
Tujjit a ay-lli fell-ak bbi tasa nw
Tagit a, a flan, iskfe k ebbi f tamunt
Nekki lli awen igan lhimma d ixfuluyen
Id is ur teit a yyi een medden tama nnek?
Ur ak nega lib, a(y) anab, i terwulem
Willi g-ik ittexmmaren a t teubbum s nniyt
Ad a isame ebbi i ken tega, ini at a t!
Ad da nee s ma yyi ira lqqleb inu, ir t
A ddunit, a kem id ur ijm ebbi tekmmelt!
A wanna (y) awen inna gi lubb nnek, nera ken
Ass-nna k iffe le labudd ad awen ittanef
A ma f ieg yan, icc allab, iqqen imi nnes?
Amr baba-s d inna-s n arra dar-s ilen
Ad a isame ebbi i kent tegra, ini at a!
Ad da neer s ma yyi ira lqqleb inu iri t
Nedd a ka bee i cchut neuddi iwaliwen127
Imma il ur isul mad teubbut s nniyt
Ass-nna k iffe lmal kullu midden acan k!
A wanna i ak innan: gi mnid nnek, nera ken
Ass-nna ken iffe le labudd ad awen ittanef
A ma f ieg yan, icc allab, iqqen imi nnes
Amr baba-s d inna-s n arra dar-s ilen

A waxxa awen d kullu uran elba isafaren


Ou
Meqqar a(y) ak kullu uran leba isafaren
126
Axfuluy, ixfuluyen, cest la grandeur, la majest, la sublimit
127
Dans une autre version, S. Achtouk disait ceci:
Nedd ad ka neuddu cchut, neuddu imurruyen

70

13-U man a tegit?128


Aldalalyli
U man a tegit a(y) ajda? Kad ifulki ssrej nnek!
Ur ak itteum i bla bu-miyya n iqqnaen129
Imma lmeskin a k itteum
Ar-i yawi g-iwen (i) tamunt n sa iyyiren
A tejji n ur jjint ; tamaunt n sa iyyiren
Tamaunt n sa iyyiren ; a tejji n ur jjint
Aldalalyli
Tamaunt n sa iyyiren ; a tejji n ur jjint130
A wanna iubba yan, iffu ar t isiggil
Rad as isskhu tarwa ura lwalidayen
Lubb i gan i ra k bun d ayt dar-k
Ur a ak itteggiz ie, lqqleb nnek hulen
Kud-nna tegent, itteres ak d ukan mnid nnek
Ar iskar lal is ukan d-ik iggawer
Kud-nna nefaqq, necel uw, nenker, neggawer
Ukan ikcem k lxuf, ifel k, a mskin, laqqel
Ini d uckan a ka been, ur a yaf ddwa nnes
Imawen ur awen delen i illa ldu nnek
Icqqa lubb i ak nit ie f gar idammen
Ar ittanef, ar iskar i mnid nnek
Ifel g-iwen ankkid, ifel g-ik tamaunt
Icqqa lleqq-nna terit tasa ubbun k
Imma iggru-d lfiraqq, ifel ken i lbayen
Ukan ar helli temddut zund ukan lhint
A tasus kullu at nnun, ar ka taddumt
A wanna ka iean inna, ww-ad icca iardmiwen
Ur issen mamnekk a(y) iga yan ifel umddakl
Yuf awen a teccim algma d mnid nnes
Ur ad ken ifel ken walli terit lqqleb nnek131
A tuf lmutt tudert i lleqq i nit ihuwwel
I nn-iea walli ran ifassen n ldu nnes
Ur yufa a s-is isawel ura ad d-is iggawer
Ukan ikti-d ay-lli zzrin ibbi jjhed nnes
U Llah ar nit unni ayyur ar nit iggawer!
Ilul-d wakal, issfaw, ilu-d iznaen
A ku-yan inna (y) ak is llan mnid nnes
Vous pouvez couter cette chanson en cliquant sur ce lien. Il sagit, en fait, de linterprtation
dAbdelali : https://www.youtube.com/watch?v=dBoUBSxZIUo
129
Refrain.
130
Jai entendu ces vers chez Mohamed Mezzi, un rays qui a vcu pendant les annes 20 et 30 du sicle
pass. Il serait apparemment originaire de Tiznit ou sa rgion.
131
Abdelali, contrairement, la version de S. Achtouk dit ici ceci :
Ura ad ken ifel ken walli teubbit lqqleb nnek
128

71

Kud-nna iu ukan ifel g-is tamaunt


A nn ukan g-is nelu asmmaqqel naddum
Mladd is ka gi itri ad ili jjneb nnes
Iqqadda ukan i a g-ik nesswa iei inw

72

14-Tit inw132
Alaylalalaylala133
Tit inw ad am d-adere ar sawale
A slleme kullu d medden s usmmaqqel
A zza ayt a mad id akk immaqqaren!
Inna ka ixaa awab ini ayt yyi ten
Tallut ay-ad id usi s ifassen
Nekka nit xir-Llah i laswar nnes
ass-ad wa lubudd a s-res nesllek
Nufa-d id medden-ad usin ken s ixf
Kul mma s tennam a hat, nessufu ten
I wa Bellaj nera berrmsyun134 nnek
Ad asen nehe ar d ig lal tiwwutec
Ad neiyyed ay-lli iean ul inw
I ebbi, smuqqul-d g-igi ma yyi yan!
I Llah i bla talmnjet imawen!
Ad d-ilu ul inu, igllin, s umarg
S umarg n ya(n) udad ikkern taccamt
Ar ukan g-is nettuzan as inw
Ur jju d-ikka mnid lli ra nn-ute
I ebbi a(y) iiyyaen ya(n) ra t ine!
Ad yyi d-ier a ka aee i lmutt nnes
Ad ukan g-isen siggele isafaren
Tasa nw, hatt-id ar d-ttei s imawen (??)
Ha yyi la-Llah, rad d-nelu licat!
Ya laif, a tawnza, ma kem yan?
Ignwan a rad d-ie s usmammi nnes
Baba-s, baba-s tesmaa-nn tasa nw
Lli neea willi d necrek tamunt
Ku-yan d inna d-emen i usmmaqqel(??)
Ma k ittexain lgana, is ant?
Krez ayt ukan aef, iswa(y) awen!
Tuga ife, nker a ha-nna icerqqiyen (??)
Bu-ssir, a k ur mddun iwaliwen!
Ifrexan, kul-mma d akk immaqqaren
Ddunit zund almuggar i imme
132

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=p5sPPSer2Gc
&
https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=VYD1wuma6aU
&
https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw & https://www.youtube.com/watch?v=5id-2rSigeI
&
https://www.youtube.com/watch?v=9TvEtSl3DV4
&
https://www.youtube.com/watch?v=bjETqaV_H18 & https://www.youtube.com/watch?v=0wpBj1NJ6kU
& https://www.youtube.com/watch?v=W8XjmAKxK4k
133
Refrain.
134
Cest la francisation du mot franais, permission.

73

Walli dar lsab a t itteswwaqqn


Ay-nna f ka g-is bidden s-i t ixlle
Imma lmeskin ur a g-isen ttemurruyn
Meqqar nn-yufa ajda ilan tarigt
Ur as issuger i bla a g-isen smuqquln
I wa(y) ajda ittebbun i tarigt
Gar amnay i k id iqqan lmleb
Is ukan ra g-is tteeat tazut nnek
A tent imel yan uef, iqqen imi nnes
Ad ur iskar iudan ur-ta wwant

74

15-Ukkele fell-ak ebbi!135


A(y) abib136,
Ukkele fell-ak ebbi, tefelt an amsad inu ife
Inna k inn-nemmaggar terwult. man agu ad d-ik xame?
I negen ar k id nekti, faqqe ar nesiggil s-itun
Lmakla teag a imi inw, ur jju g-is temmim
A(y) abib ur rad a siferen, lfqqih inna i an
Illa ddwa n lubb, i tufit walla ak ibbin tasa
A aleb i ebbi ad awen isme! Lubb iga lxaa
A taa n kra zund I ingi udi dar tamment
Inna fell-atun izri felen-d inkkiden tasa nnek
I iba ebbi larzaqq i lleqq iuddu iwaliwen
A Llah-ihnni-k a winw, ad awen isame ebbi isme an!
Yan iggran s tamunt nnun il-ad ad d-iwen ittael
I a(y) k isifir irxa nit f lubb ad asen inaqqe
Ur illi man ass, meskin, ur a itijji isafaren

135

Si
vous
voulez
couter
cette
petite
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=2qjo5nV-VGM & https://www.youtube.com/watch?v=9uFjnHsC7oA
&
https://www.youtube.com/watch?v=KuOy4-i9Kdo
&
https://www.youtube.com/watch?v=Qy9wRn_Ih3s & https://www.youtube.com/watch?v=3eZ3zW_c6cE
&
https://www.youtube.com/watch?v=q69aQXvJJZU
&
https://www.youtube.com/watch?v=WBSB9cMY5eY
&
http://amarg.ma/fr/AmargAqdim/at_248_ecouter-Amarg-Aqdim-said-achtouk-Monawa3at-Mp3.htm
136
Cest a(y) abib qui est le refrain de cette chanson.

75

16-Ar ka yalla litcin137


Ar ka yalla litcin, ar yalla bab nnes
Ikcem fell-as lma, yuten ijiwwi, hleken138
Nesaqqsa elba lli eranin, fhemen akk lilm
Ma(y) igan ddwa n yan k iran, ur ufin a k ie?
Ini d lbiban a nn fell-as lgeren inwwacen,
Lmllem a rad a isres isura ufus inu
Ass-ann lli ra t id nekk, neftu ar s lxae nne
Lli ri inwka wanna nn-ei ar as alle
Hak ya(n) ujda n an, ila tarigt
Ilin ka ssrej ifulkin ; nni as: a Lla-awen!
Ur an iwajib ar fell-as alla, inna (y) an
Ini yyi lmua nnun! Maf a tallat? Mel at a t
Ini is d nekki ad ak ur tallat illa umnay inw
Nealeb as ad d-awi yat tissut, nekki tiwda(y) a
A ka ssu ljuf inu, ilkem yan iran a yyi imrret
Immut ul i zzin ur t nni a(y) lli nn-ufi
Bab nnes unxdam ; is kullu la ar tteciin
Immut ul i zzin ur t nni a(y) lli nn-ufi
Udad, bu-ulgun, uccen elen as ukan iaen
Aint a baba, aint a(y) immi tasa nu tuen!
Iga ul inu amaun, gan a inwwacen tamaunt
mi tiwwunigimin ; temit, a tasa nu, lmayen
mi imddukal ; temit, a tasa nu, amarg
A bab n imddukkal, nekki, ka a s-ik iliqqn
Ad ukan fell-asen telkemt ruren
A Llah lli d a(y) iwi-s n an, a(y) ayyis umlil!
Is d ldem a k ilkemn lli a tesmummuyt?
A bismi-Llah ad da ere i ccix, ar ttename
Bli ka s lhawa nnek a yan illan tasa nw
Niwez fell-ak, neeg fell-ak, necca takuayt
Ini tegit mk-lli nega, tamem a s tamunt
aleb a yyi d-immaln aan n wanna f mmute
A nit gene ii an lmlek afus s tama nnes
I d-neduy, eme-d ukan tit tifawt
Ur illi lbitt a bla nekki, ar ttuhame
Wanna ukan eri ifeka (y) as ebbi zzin iggutn
Iqqan-d a fell-as nejlu waxxa t akk ur nexale
Ass-ann yyi d-iu ; nekki, afus inu ri t
Ggammi a t fele, ura yyi ka sul ifel
137

Si vous voulez couter une partie de cette chanson,


https://www.youtube.com/watch?v=KL1GD63jXX4&feature=youtu.be
https://www.youtube.com/watch?v=3kVsANqiEKo
https://www.youtube.com/watch?v=3Dl7P0X9nDQ
138
Refrain.

cliquez

sur

ce

lien :
&
&

76

ar is ka nejla yan s-i isawalen niri ten


Imma lubb-ad ur a sul ikmmel lxae
Nekka timizar nnek a Suss, nekka tin Makc
Ula lxarij nekka ten, ur nefel mani ur newwec
A zund Agadir ur sul illa mani ten yufn
Hee g-is i zzin innran ayyur ura tafukt
Ledd inu lmakan inu lli a nettili
Nekki timizar inw ukan a nettili
Ullen a g-is medden ccan ura nekkin neubba ten
Nealeb i ebbi, a Suss ; walli g-ik ur irin medden
A t uten iggig iggi ixf ad sul ur issen mani iffe
Illa kra medden i d-ik immaqqar s tit nnes i asent tuderen
Isnnu s-itun awal ay-nna ka dar-un rad t awin, ur ak issiel
Yan iran zzin, ur nit iif lmal iggutn, ialeb i ebbi s lma
A sul ur ittannay medden
Yan i illa zzin yuf iyt lmal a t ur issiel
Inna ira le rad d ka iiyyeln rad ten ismun
I ur lan ldid ; i ran mani, rad nit issuel t walli t iafn
Aint a baba, aint a(y) immi, tteea yyi at!139
Ggammi asent, nekki, asafar ; ssad ad a ifelen
Neffu, zikk n ba, ar nit stara s tit inw
Tagmert a da ikcemen lxae lli ement
Anni sin itbiren ya(n) wafa ar ngabalen
Urri-d ar tteiyyane, ar ttuzane licat
Inna(y) a le ur akk sul iama ar a tutem140
139

Dans une autre version de cette mme chanson, S. Achtouk chantait plutt ceci :
Aint a(y) immi, temda yyi at
Ura ul inu ; gammi sul nekkin asafar nnes
140
Dans une autre version de la mme chanson que vous pouvez couter en cliquant sur ce lien :
http://amarg.ma/fr/Amarg-Aqdim/at_248_ecouter-Amarg-Aqdim-said-achtouk-Monawa3at-Mp3.htm , S.
Achtouk chante plutt ceci :
Anni sin itbiren ya(n) wafa ar ngabalen
Urri-d ar tteiyyane, ar ttuzane licat
Inna(y) a le, ur akk sul iama ar a tutem
eme i lfit ; ur sul nessen mani a akkate
lin ka d ignwan s le, nni ur mmuten
A ya(y) utent tiggas n kra maf as ur inna ri k
Imma ini t ujjan ar ka ittelli iarasen
Ra t tut tagat nnes ; ur as neri ma t ittan
Illa kra medden ki d-is nemmaqqar ar temmurruyen
emen-d i wazzar ar d as akk bun iariwen
emen-d i iei zund ukan lfa n tinwwutec
Nei ken a laguc ur sul ssene afasi inw
Tame yyi tergigat, ixser lxae waxxa t ur nexale
Neddu s yan lalim ar asen nekka ifat nnes, iwin-d lxaba
Imma lixirt, issif lilm ar d-yakka awal n at
Yan dar lyun, ayt-ma, ad iswan aman immin
Imma ayda midden, yan g-is ittagm bla luqqt
Iqqan-d i ii a t inn yaf waman nna yiwi
N iswa tia mad d sul issusun tasa nnes

77

eme i lfit ur sul nessen mani a akkate


Kken-d ignwan s le nni ur mmuten
A yan yuten tiggas n kra maf as ur inna ri k
I t ka ujjan ar ka ittelli iarasen141
Ra t tut tagat nnes ; ur as neri ma t ittan
Illa kra medden ki d-is nemmaqqar ar temmurruyen
emen-d i wazzar ar d-ttebun iariwen
emen-d i iei zund ukan lfa142 n tinwwutec
Nei ken a laguc143 ur sul ssene afasi inw
Tame yyi tergigat, ixser lxae waxxa t ur nexale
Neddu s yan lalim ar asen nekka ifat nnes, iwin-d lxaba
Imma lixirt, issif lilm ar d-yakka awal n at144
Yan dar lyun, ayt-ma, ad iswan aman immin
Imma ayda midden, yan g-is ittagmn bla luqqt
Iqqan-d i ii a t inn yaf waman nna yiwi
N iswa tia mad d sul issusen tasa nnes
Raren-d lwijab isan, nekki, nni i alb eri nit lin
Ifan illa lmaal inu ass-lli gmere145
ya(n) wafa tagant
Afe nn ya(n) lin aman nnes immimn
Raren-d lwijab isan, nekki, nni i alb
Neaf nit lin ifan ; illa lmaal inu
ass-lli gmere ya(n) wafa tagant
Afe nn ya(n) lin aman nnes immimn
Is nn ur nega afus, aman nnes llan i wanaw inw
I an immna, ar nit sul nessa inna nelkem
Ur a akk k id urri ad k inn, nekkin, nettecaware
Yan dar jjnan i g-is lllat i urunt
Yan ka fell-as izrin ar ittawi tamaunt
Iqqan-d i nn iga afus ur a akk yini emen as
Iald is injemn, ikcem-nn i ccian amalu nnes
Yan iean ail umlil, afen t inn iggi iarasen
Iqqan-d a(y) ilem asar, ilqqem as arraw nnes
I nn-yufa bab n jjnan cmutiyat
Izayd ar isgalla dderrit, lmsaken, lli mu freken
Ialeb i ebbi ad asen isle
Imma ccahawa nnes, nettat, kad t iin
Ur sul nessen ma neffalent
Illa kra medden ki iga tamment temkilt
Ur issen is tega tinne ura ttaman lli lant
141

Idem.

Imma ini t ujjan ar ka ittelli iarasen


Il sagit du mot franais le phare plus prcisment dune voiture.
143
L aussi, il sagit dun autre mot franais la gauche.
144
Dans une autre version, S. Achtouk disait :
Asin-d yan ddelil ar nit ittini at
145
Idem.
Nerar-d lwijab isan, nekki, nni i alb
zi yan lin ifaf illa illa lmaal inw
ass-lli gmere ad yyi in irafan tagant
142

78

Is nn ur nega afus, aman nnes llan i wanaw inw


I an immn, ar nit sul nessa inna nelkem
Ur a akk k id urri ad k inn, nekkin, ttecaware
Yan dar jjnan i g-is lllat i urunt
Yan ka fell-as izrin, ar ittawi tamaunt
Iqqan-d i nn iga afus ur a akk yini emen as
Iald is njemen ikcem-nn i ccian amaru nnes
Yan iean ail umlil afen t inn iggi iarasen
Iqqan-d a ilem asar, ilqqemn as arraw nnes
I nn yufa bab n jjnan cmutiyat
Izayd ar isgalla dderrit, lmsaken, lli mu freken
Ialeb i ebbi ad asen ile,
Imma ccahawa nes, nettat, kad tt iin
Ur sul nessen ma nn-ffalent146
Illa kra medden ki iga tamment temkilt
Ur issen is tega tinnes, ura ttaman lli lant
A(y) ayda n medden yan t iccan meqqar inna nenjem
Iqqan-d a t irem acku illa sul mmel yan
Lli ri inka wanna nn-ei ar as alle
Hak yan ujda iwi-s n uan ; ilan tarigt, ilin k ssrej ifulkin!
Nni as a Llah-iawen, ur an iwajib, ar fell-as alla
Inna yyi ini lmua nnek ma f a tallat, mel at a!
Ini d nekkin ad akk ur tallat illa umnay inw
Nealeb as ad d-awi yat tezut, tiwda(y) a!

146

Dans un autre enregistrement de la mme chose, S. Achtouk disait :


Ur sul nessen ma nn-ittaki.

79

17- ass-ad yuf akk ussan147


Alalaylaladalay
A ass-ad, wa eqq-ebbi ar kullu yuf ussan!
Alalay148
A Lla-awen a rad d-idun kullu nessilim!
Willi d-nufa aren kullu lmaal
Ha(yy)-a nusi-d iaen inu s lmakan
N tirrugza d ljudawt ura sul lxir
A nn-neu ya(n) ulmuggar, walli mu male
Zund i d-ilul ad as iyyele lfaa
I ebbi ayt a labab, a kra(y) a issuteln!
Eg ayt nn kullu s ebbi turawin nnun!
Im ebbi a lfaa-ad a ken ikmmel s lxir!
Im ebbi a lmaal-ad a ken imme s lxir!
Idum lhna, iem da willi t inn ikkan
Tiddukla irgazen tera nit lyaqqin
Waxxa zri f tizza ula sul lqqua
Kullu labab lli d a necrek ukan lxir
Ur jju(y) a aggug ua inna a ttilin
Hann irgazen-nna d ief yan lxir!
Igan nit mual ad d-isen frreqen ar lmutt
A miyyat-am n tudert i tt ikka yan
Wa i ur isker labab nnes ur isala yat
A ya(n) wass ka ra taent, ili asafar
Yaddum wadif, azzar kullu ra yasus
Iuan udm, ma zza iran a k inn iqqil?
Walli mi ifeka ebbi zzin ra k ukan uu
Ma mi terit lkiber? Skar ukan lxir!
Ad a imela ebbi d is nit immut lqqul
Lli neea ajddig lxrif a a ttilin
A ddunit badelent, badelen kullu limuat
Kul-mma terit ur rad dar-k ikk amr ya(n) wass
A wanna tekhit iggawer imi n lmaal
Nettu k, a ssllam, lli nn-awele i wawal
Lajj Luss, nettan, ad an innan, rwa at!
Lfe n gma-s ay-ad, a flan, nekki, a lli
Walli(y) igan igigil ka mu yalla yan!
A a ya(n) igan igigil mu temmut inna-s!
147

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=tQIASsJALc4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Y0JCcIykSrU & https://www.youtube.com/watch?v=m-bjNypIbEE &
https://www.youtube.com/watch?v=XPmJdcXJ6wM
&
https://www.youtube.com/watch?v=bHGaT_DmkME
&
https://www.youtube.com/watch?v=sHTFET2Kx-U
148
Refrain.

80

A walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as,


A ha da ya(n) uqqi ur-ta nn akk imail!
Iga win il-ad iggut mani kullu yut
A qqddeme s-ik ebbi, a zzin, ula aliin!
Ad ur ittear lqqleb i s-ik isawel yan
A walli(y) iran a ken een, ili lmrtan
Ur a g-ik yaf azmez ar ki nn-ukin
Iggut usmammi lli d-nettu i nemmaqqar
A walaynni, lqqleb nnek nnran asulil
Maqqar149 ar ad d ka neelug i imawen fella-k
A tugi lanana a g-ik tili, ya Laif!
Nekki gi zund amaun, nella lxaa
A walaynni, elba ggulen, a xuya, fell-a
Walli ittaran lrez is ran a yyi nn-melen
Neddu s lqqber, nili g-isen, ur nessalla yan
Ad amene s ebbi, najj ismummuyen
Temit a ddunit, willi ra g-in innu kmmelen!
U Llah a bla tagui ukan a mi aa!
Ar mddu zund uzzal mu terea takat
A hann ur d lxir ad an ukan ixaan!
Ula at, a lbab, is ka fell-i terwulem!
A ku-yan d inna d-iuwweb akuay nnes
Ar yyi iayem zund uccen ; ur akk necci yat
A kullu kra(y) a ilemn ur yyi issielen
Ur as nesad ddnub inu i a ten ttawin
A ki asen isme ebbi, feki asen laman
A kullu mad iskern lib, ifru ten ki immut150
Wa yan iskern lib, ifru ten ki immut!
Nega ay n lblad, nestara kullu Suss!
A men ass lli miye, ay-lli nele
Ad awen nesttawa lhemm inna nemmaqqar
Ur jju d g-igne ibayyen, a xuya, wanas
A walaynni, ass-ad, ur sul a issen yan
A kigan d lib iggutn a fell-a ttinin
Ula lagrifat151 iggutn a sul ur neuc
A midd d uqqbil ad a igan ufus, ife a!
Ar yyi iskaren sserbis inna nemmaqqar
Awin ja s lubb inw ula ma s nni
A ar, a gma, lblad inu a necca akuay!
Ilin irgazen lli g-i isawalen s la
in accba n tiaf ar s yan mennaw
A ku-yan d inna ad d-ittesrra lqqua
Cest ainsi que S. Achtouk a prononc ce mot.
Dans une autre version, S. Achtouk dit plutt :
Yan iskern lib, ifru ten ki immut
151
Cest le mot franais, les grves. Mais utilis ici dans le sens de boycott.
149
150

81

Ur a iera mani d-ittesrran ebat


Ura laxba-ad lli hrecen ll mu slla
A walli nei lbab, nekkes asen tasarut
Ad ukan sul ittazzaln, asin akuay
A mani yad ur mdin fell-a, a yyi yut
A walaynni, nessugga-nn kullu mani kkan
Urmen lbxur-ad iggutn ura tikmsin
Ura lruz ; ur iga lal mk-lli ran
Armen id bu-lkdub, ar ten fell-i ttuun
Nnan as, hann immn i sul illa lfe!
Rzeqq imen t ebbi, hann ur ixaa yat!
I iga ana ur idrek yan a t inn irar
I inaqqe ur as idrek yan a yyi t akkan
Is ad Iblis, a t nele ka fell-a illan!
A walli(y) igan aif ra icc akuay
A yan ifekan i tagant illa lxaa
I ur iei wagrzam illa sul ifis
N as iqqes ulgma ur yufa ar aman
I akk injem ka-ann, ra fell-as uu
ebbi lli gan i nnes, netta a ra ten yut
ebbi ki ran ad d-ibayyen laqq ikmmeln
Ur as ijla mani d-ittesrran takat
Is nealeb i ebbi ad asen ffin aman
N nn akk g-isen issrea ta-lli a issieln
Ad asen cwin ibrdan ula sul afus
Imma hann tagat iga t nit, ur a ten tut!
A ar i tut a tagat willi ttaelnin
Irin ad gin d tagadda nnes a yyi kkisen ccan
A walli(y) iran a kad da yarem timuttal
Igan zund yan imman f wasif a t irar
Ar nn-ittelu ifregan ufella waman
A kullu kra mu nn-emen s-i asent iwin
I nn akk yad-lli een yawit nettan nit
A yan izzrin tudert ussan ixiyyeren
Imil iggru asen d ar sul itterfufun
Ur ad asen imim uggrn ula sul aman
I wa bismi nekcem-d i lmakan-a s lxir!
Ayt-lla, irgazen anin i luul
A cuf irgazen lli d a necrek ukan lxir!
A willi nera llan kullu ef nna
A cuf labab lli d a necrek lxir!
A hak a teet ljudawt yan asent issenn!
Mummad u Jam, d ebbi a(y) k iuwwel i layyam!
Im ebbi s umsad nnek, wanna k ur irin!
A t ig ebbi d usngar, yasi t ufullus!

82

18-Yan utbir ar d-ittagga152


A yan utbir ar d-ittagga ; ggammi153
Lqqua ma s a t nekkat a t id nelu
Rwa a nemun i g-ik lubb nna
A medden, asben k is d-itun nega yan
Rwa a nemun, nekcem f lib nnun!
Ur jju nei ura skere i nnun
Keyyin, terwult ur sul a ken ea
I ebbi mel yyi mad igan lib nna
A yak ur d lmal a k d-i isngaran?
Nedd is g-ik iffu lubb nna?
Ini yyi ukan a(y) abib Llah-ihnni-k!
Ad yyi immalan is temit, a ddunit,
Kul-mma d muna ar g-is nekkrez lxir
Irar yyi t s la ur-ta d-i ngaran
A em isker kullu medden tazzanin
Awal i ten nnan ur a g-isen umun

152

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=UDIMMS19pVc&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=u712pj5xs4M & https://www.youtube.com/watch?v=j8fjElgYCEE
& https://www.youtube.com/watch?v=MFC0298NG6w
153
Refrain.

83

19-Timlli n ufus154
Ad d akk nesae ssadat, ere i aliin!
Ad a irxu lsab, irxu kullu wawal!155
I ebbi ayt a lbab ar tennaem i wawal!
Ad ur nettelu amud ar t ittawi wasif
Is nealeb i ma id ien a yyi sllemn
Slleme, sllemen iaen, isllem wakal
Fadd, a(y) imurig, ad ak d-eme aaras
A Lla-awen a illi jju ur nekka s lfaa
Ura kkant lwalidayen lli a yurun
A Lla-awen a da fell-awen slleme
A(y) imi nw, ini ttenamt, ara luiyyat!
A ten tameen willi da lanin laqqul
Imma ay-ad n tarrahust ur a qqayent yat
Ad ukan da ig ebbi sslamt, ya Laif!
Imma ay-d rad d-ibayyen ur t issen yan
Aerda ar d-iqqaz ad d-iffa, amucc immater t
Nedd a laqqel yugrn winu, ma tennit?
Nekki ay-d mi ttuhame ur ten issen yat
A ma yiwin asrdun s lqqasariyyat?
A ma yiwin Ljazayr ar akal nna?
U Llah a bla s a siggiln ad ixcn wawal!
Agllid, hati nn ibikes i tanna illan
I ebbi ayt, a ccab, a g-iwen ur immass lxuf!
A crek ayt lmuibba, tecrkem ya(n) wawal!
A hati-nn il-a imma a ken ur ikkat ufus
A walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as
I ebbi a laqqel yugrn winu ma tennit?
A had a ya(n) uqqi ur-ta t meli i yan
Iga win ass-ad iggut mani kullu yut
Iwua(y) a a willi d a necrek lxir
Ur ukan g-is w-ad ican a s-res nelu
A kullu tegam iuan s nectta tamment
A eg at nn kullu tuggas, temmaem f la!
154

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=UDIMMS19pVc&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=u712pj5xs4M & https://www.youtube.com/watch?v=-2RzvdwnDdU
&
https://www.youtube.com/watch?v=QQWDu_vk2Us&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=DSQ3IO_DYa8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=6_R3Ux4xHdI
&
https://www.youtube.com/watch?v=Gbmb90Wh1Ag
&
https://www.youtube.com/watch?v=XuyjngMChU
&
https://www.youtube.com/watch?v=AltO4n-YWhE
&
https://www.youtube.com/watch?v=oY7W57BOM_Q
&
https://www.youtube.com/watch?v=z4ejBQIb_lk & https://www.youtube.com/watch?v=C95F8BETtcg
155

Refrain.

84

Hati ay nnun nega ten ukan ar lmutt


Ay-lli d-neu nega amek-lli n lmalik
Nufa-d awac ibidd ukan ar ttewunnas
Ibidd llam, ijjigen fekan ukan llun
Unni lqqib iadan timlli n ufus
Walli t irban ileb, a flan, ukan ayyur
Is ukan d-is mmaggare ikcem a lxuf
Ibidd iei nu, naddum kullu lmakan
Nei-d atay, nesu g-is imikkik n yan
Iggummi ufus inu ad a sul isres lkas
A yak ur g-is lib i yufa yan ayyis?
A g-isen fekin lbun, yawi t inn ukan
Mk-nna(y) iga izzri d-is ukan layat
A tamment, hann illa g-im ukan usafar!
A micc, id bab n taddart i a ttemnnun
A walli igan amaun ra s fekin imikk
A walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as:
"A ddunit, ar ttizzalt, tuki tasawnt
A yan ixlan iu g-is, iri a tent lkemen
jun-nn g-is em, ar ki nna ukan ukin
A wanna illan tagant illa lxaa
I ur iei wagrazam, issxser t ifiss
Mk-ann iga em iggutn i illa lleqq
Ar aan d lwalidayen ura sul arraw
A sul imu(y) ak laqqel ar d terfufent156
A nini ja-f-Llah! Ur sul illa laman!
A walli d temuna, neg-nn s-res ka lyaqqin
Kul-mma ira le nnes is asent nesres
A nerbut bedda zund, a flan, ukan arraw
Lli nexla, nasi-d lflus ar as akka
Inna i a: winnun nega ten ukan ar lmutt
156

Dans
une
autre
version
que
vous
pouvez
trouver
https://www.youtube.com/watch?v=KXDF51RsG18&feature=youtu.be , S. Achtouk ajoute ceci :
Nekki ay-d a mi ttihame ur ten issen yan
Ini d-ucki nekki d ixf inu ka yallan
Ayyis iea yyi tagust lli a ten nekkref
A tiwwutec a ten nemmaggar, iwi ten ifis
ar nekkes as t id ar yalla s () tit
A nni as :ma k id iin, ma s ak ttellim?
Mel at a ma ken issndemen, ma f a ka tallam!
Inna yyi : amnay ile, ur sul iaf lmal
ar ilkem yyi la, nefek asen tifuqqar
A uta nn g-is lbun, yan iran ayyis
I ief lmal iggutn a t inn ur uelen
Ad ur ikkes laa nnes ass-nna irur
A waxxa t sul tesiggilem, ma t sul ufan!
A waxxa ten nit temmiggiren ammas imawalen
Kullu lasaf ibadel ten, ur t sul issin

ici :

85

A ya(n) wass kad asen nebbi imikkik rwulen a


Ar a iskar i ad a issumum lal
Ur yyi t iwi men-dun walli mu t meli
Ur yyi t ifa le inw i yyi nakeen
Tejja lmutt ; nessuda ukan, nekkin, ayyis
Lli nezwar is nega amnay ur yyi ssielen
ass-lli iziyyen ssrej, nekkin a t iwalan
il-ad i ibala, in ten ka lmaxi
Kkan au d ifrgan sul kkin asif
Kul-mma iran a t id ismurri yawi t inn
Ay-lli kullu teea tesila uaras
A yut t lfa, yurri-d ar ka sul ittamum
Ur akk iswa, il, lgimt n xmsin n rryal
Ur a t itteum benadem ; kra illan issen t
Mk-nna(y) igan i wwad, ukan, ur icuwwen
A k uu a wanna dar ya(n) wayyis n lu
A ten gin lijab, a ten akk ur issen yan
Ad t id ur iay ad asen melin amawal
A hann id war ebbi ar sresen f isan!
Kada d yan zznezan t amr lala
A yagur-d urkkab nnes ar ukan allan
Ad akk ur tennit medden gaddan!
Hann medden, a flan, gan kullu tikekras!
Ig iyt aja n iga gma-k tasa nnun!
Waxxa(y) ak ukan iggul ammas n waman
Is a ka isiggil ad g-iwen afin lafelt
I illa ssha ad ak igmmel ar k akk ili
A walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as:
ik-ad a(y) abib inu ur a akk iliqq
ar neba nekki d-iwen, ife unwwac
Kigan a necrek lubb, nesmun imil ussan
Iffu a k id lib ur-ta tekkit ayyur
A yak ur d amsad a(y) ikkan ef nnun?
Nedd is d lmal ad awen ukan ur akka?
A tinit d ebbi kad a yumen lfiraqq
A ten nealeb a k id ii tasa nu, tasus
A mani kullu gaddant, a wa, temarin!
Ar illa kra i ka g-ik yull rric n tit
A sar awen ie mad akk ifassen tusim
Iab awen lqqel zun i() ken issxser ifiss
Ar illa kra i ka d-iwen isllem s ufus
Ifel g-iwen au ; ra g-iwen ilin ar imal
Im ebbi a fell-am iziyyen a lall n terit
Injja kem i ldab i tulest i tayya
Nekki, tarit ur yyi g-is yat ; is nni ukan
Nettat a(y) igan inigi n lfe inna llan

86

Eg at a lbaz lgid i tewallin-ann nnun!


Ileb iei nnek tizza tasa nu, mmuta
A Lla-awen ukan ad da fell-awen sslleme!
Willi d-nufa id a awen ttini laqq
Wanna ten iran, iggawer ar ten nit iqqay
Wanna ten nit ikhan, sme as i nkeren
Iga-d ebbi rrxa d lhna wanna t iran
Walaynni, ssket-ad ur ten sul iri yan
Mad akk za sul ihul i icca lam?
Meqqar idda urgaz is umen aaras
Qqablen timzgida d luu d taallit
I rad as tini temart nnes ra ken fele
Ara tabrat inu d lksut inu, smee ak!
A k id ur ijm ebbi ura littihal nnun!
Ura yan ra iqqabel illi a ttilim
Isggasen ay-ad157 ukan ar netterfufun
A yan ubac n llube ka nettelulluy
Ass-nna g-igi fredent telkin ar alla
I nega ddwa i iberdan ma s a ttemtatent
Ur a yyi ittajja tenzi ura ie iem a
Immut a ul ukan neqqabel ken, ar netterfufun
Ass-nna i isuqq, neawwel ad necc lfakit
Ini d-iru yawi-d alxenc n ilawan
Issnes-nn g-i tagui d waan, ar alla
Hati lbadiyya gant mk-lli s nni
A nurri xt-id n lmdint a tent nettuwaf
Iga tent ebbi ljent, afent lxuu
Iffu urgaz, qqabelen limu n takat
Nettat ar asklu d lksut n ttumatik
Lca uzal ffuent, tecuwwu s lmmam
D abun d lnna d lmacca ufus nnes
Lar a rad d-aunt, ar ttulluyent
Azzar imun-nn iggi n ixf unckk ulutim
Is ad lksut afud a tent nn-iruran
A waxxa158 tt nit immaggar walli tent ilan
Ur ad sul ie, ur illi lqqanun
I ittennra yan, ig ixf nnes lwaat
Ur ittemken a sul ig askref i talli lan
Uggar n xk-ann a(y) a igan sul ssufun a!
I tedda ar ki ffuent, ur t sul tesuqq
Illa nit bu-amubil sresen ka fell-as
Ccafu zund lbaz i yuru usulil
157

Dans un autre enregistrement de la mme chanson, S. Achtouk disait :


Isggasen ay-ad neggawer ar netterfufun
158
Dans un autre enregistrement de la mme chanson, S. Achtouk disait :
A meqqar tt ni immaggar walli tent ilan

87

I idda ar ki iffu ur sul ila asafar


A jjneb uaras iga lxaa i lunat
A waxxa tennit miye ar ttemlafan
Uggar n ik-ann a a igan sul ssufun a
A yan isean i temart lkswa n um
Sul ise as amubil n xamsa-mlyun159
Zikk ba rad ffuen, munen uaras
A ar iffe-nn i lmidnt ar asent immal
Labitas ufasi d lksiratur n ua
Ula lambyaj ad asen ittenxilif
Bu-umayma rad ten d-ismurri uaras
A yawi tt da i lajnyu ar as t immal
Lajnyu yad-lli hann illa s lyaqqin
Isres as d lkui d lket n tewriqqin
Ar as immal lkudd ar ass n telt-liyyam
Ibem tt id i lmdint, inna i as rwa
Idel as d lujuj inu, ar tterqqasent
Afqqir yad-lli gan tisura ufus
Iqqel s-res ar d-aunt a(y) asent ilu
A terar as d lwijab, a flan, nettat, tenna s:
A ha ubl nei t id i ra s-ik mmurri!
Is ukan s-res teug, isfncer lkusan
Inna i ak zud xt-ad ur sul tela ttaman
Ar teubli mguza ccwafe uaras
A tut-nn f lbiraj, lfran kkain as
Ie-nn urgaz, ibbi g-is wawal imalass
A walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as
A tasa, be lubb, a kem akk ur issiel!
A mid n ubib a tebbamt ur issin lxir!
Waxxa (y) as nakka lluz isslin ula tamment
Nessu asen lmubbe d lrir, lesin lmlef
Ddahab gan lfe a ten iqqen ufus nnes
Ula ttaj ugayyu gan fell-asen tisent
Imi n idmaren ra g-is itteres lfilil
Kul-mma(y) ira le nnes i yyi tennan
A s-res neffe a t nesiggil inna nn-llan
Meqqar ila watig nnes ur yyi t ikkis
Ass-nna ra yafu ittu akk lxir nna!
Ttun ajmil inu, gen kullu timuttal!
Yurri-d ujmil inu gen kullu timuttal
Inna as nit nee ar iskar tin n la
Ar nezzelen ar i la a ixcen wawal
Iggummi lib ad d-ibayyen ura a ten sawele
Ukan ismun ilad lksut nnes, ar allan
159

Idem.
Ukan ise as ur amubil n xamsa-mlyun

88

Inna (y) a ra nafu, ur sul, nekki, nemyar


Is ukan yafu iga nne uma tiremt
Ur a sul ctta aggrn, ur a assa aman
Naddum kullu zund, a flan, i necca ssemm
Nega zund akccu, iswa(y) a akk lal!
Miyya n tebrat ad asen nara s ufus nne
Tanna ii, a lbab, isker s-is lkanun
Neal ukan, nekkin, id is a ten ur iqqay
Zi, a gma, lqqleb nnes, nettan, is iqqur
Zund au lli yaggan amrtay immnan
Awal inw ur a yyi g-is sul ittawi yat
Ur a tt akk sul nessndam waxxa nit alla
Is ann-ittear lqqleb nnes i a yyi ittannay
Ar issiwid lubb, a(y) Imuslemen, kmmelen
Yan imyarn mad as takkat a t iqqay

89

20-Liqqamt(1)160
Ma kent id ibbin uzun, a liqqamt?
Waylalawalalaylali161
I idda ar d akufen iuan, tasust
Ur a sul ttilit tujjutin ifassen
A Lla-awen a mad id akk inmmaqqaren!
A kullu nessllem d medden s usmmaqqel
Ri a sslam a k nazen s usmmaqqel
Imma ufus ur nedrek a ten ssuel
Nni awen, a(y) igaderen, a Lla-awen!
Tebbam-d ukan s udi lli temiyem
Ula tamment ixlen d isafaren
Inna ur tellim kad a issiilen
A Lla-awen a(y) urti d-iayn ijjigen!
A k ijjnjem ebbi i fad, a sar k ur ie!
A kullu bun lqqub nnun tama nnek
I ebbi awen yarud, yuf awen tt!
Amud n temazirt-ad ur ra nn-ffalen
Illa ma f d-izzugez ebbi afulki medden
Ukan ibri tawnza f iei wallen
Igan-nn cum i iuan, iqqen lxatem
Ad d ukan fell-ak emen usmmaqqel
Zund i ken yut s ujnwi tasa nnek
Ayyis, ad d-isahel ebbi s umnay nnek!
Ad ukan sul ur tuet lrir nnek
Ma k ilgern a nuq? Mel at a t!
Ikun is ra yyi d-ii tisura nnek?
Ad ukan g-iwen siggile isafaren
Nusi-d ukan f ebbi laqqdam inw
Meqqar yaggug uaras, nemrret
Zzreb as d-usi aa inw, a ay,
Nebidd, au n id a yyi ur imnnek
Walli nn s-re ittazn irqqasen
Bab n lfe, nekcem-d lmaal nnek
Gi-nn s-rek ayt ebbi, ma ken yan?
Lli a k nit ur neea tama nw
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=u712pj5xs4M & https://www.youtube.com/watch?v=-2RzvdwnDdU
https://www.youtube.com/watch?v=QQWDu_vk2Us&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=6_R3Ux4xHdI
&
https://www.youtube.com/watch?v=Gbmb90Wh1Ag
&
https://www.youtube.com/watch?v=XuyjngMChU
&
https://www.youtube.com/watch?v=Y6A0sL4mQjw
&
https://www.youtube.com/watch?v=W6S6I3MFBhU
& https://www.youtube.com/watch?v=AltO4nYWhE
&
https://www.youtube.com/watch?v=oY7W57BOM_Q
&
https://www.youtube.com/watch?v=z4ejBQIb_lk & https://www.youtube.com/watch?v=C95F8BETtcg
161
Refrain.
160

90

Ur akk netajja mad d-neqqay s ils


Ayt tigemmi ar agnes, a Lla-awen!
Amin, a(y) s isad ebbi lfe nnes!

91

21-Liqqamt(2)162
Ma kent d-ibbi uzun a liqqamt? 163
Walli nn-igan tiaf isxaa ken
I idda ar d akufen iuan, tasust
Ur a sul tilit tujjutin ifassen
Is nn-ifel ik-ad lli ttannayem
Wanna iin jjwija s ufus nnes
I a nit ur ittuzan a nnes
Ur ta ssenn mani ra d-tackt ebt
Ileg i a nnes ii as taruct
Aiyya walli ten igan i icuwwe
Imma a nit ittuzan afus nnes
Tuumt n inka a ttexiyyaren
Wanna itteyagasn ibbi () nnes
Saka kullu id aqqa n tit inw

162

Si vous voulez couter cette version de cette chanson, il faut juste cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=tztOunbGUHA&feature=youtu.be
163
Refrain.

92

22-Immna lfiraqq164
Immna lfiraqq, ar teneqqa tegui
Yan i illa lubb, ifel ten id ubib165
Ar ittanef, ar as iskar i
Ittu (y) akk ay-lli zzrin n lubb
Ar ieg tasa, egen as lqqleb
Walaynni, ikkis as ten bezziz
Walaynni, yan ifhemn i leb166
Ass-nna kmmelen larzaqq, iqqn
Kul-mma teubbit ar k itteknad
Kul-mma tekhit ar k ittemjjad
Ma i iea lmudim i luw
A waxxa ikrez, irar s-is uggug?
Ass-nna nwan, ikkis g-is amud
Bab n lmal ra(y) asen t izznez
Ass-nna ikmmel, felen-d ankkid
I walli ten ian ur g-isen ismid
Le nnes ikkis as ten bezziz
Abib inu ur akk idel ik-ad!
Waxxa (y) a terwult, ar s-ik neeg
Udm n ebbi, mani li lib?
Id is ak sul ur neqqin lbab?
I a yyi k yiwi bu-lmal, neqqn
Nega lmeskin, ur neea i i
Waxxa gmere, nessrre lbau
Temi ccahwa d laqqel inka
Ikkis asen ebbi tafi ass-ad
Lli a ten iqqay amr umlmad
Kul-mma ii, bbin asen amgge
Ur akk itajja ad d-ids ittelab
Mk-ann a tega lmuibbt n ssat-ad
Kul-mma i ak innan a nemun nekk d-idun
Ad d-iffu ba ad d-iqqu ddahab
A a(y) atbir mla telit atig!
Rad ak nefek lmal a nemun nnek d-itun
A walaynni, kkis a k bezziz,
Ar nettiku ad a teskert ankkid

Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=fizXVt7Ch6Q & https://www.youtube.com/watch?v=CSJBXUqnYNM
& https://www.youtube.com/watch?v=Lf01KbOnjFI&feature=youtu.be &
165
Le
refrain.
https://www.youtube.com/watch?v=VSZwzCu2_LI
&
https://www.youtube.com/watch?v=Lf01KbOnjFI & https://www.youtube.com/watch?v=c_Qcy6j0XxI
166
Dans une autre version, S. Achtouk dit :
Walaynni, wanna issenn i leb
164

93

23-Ad d-irar ebbi !167


Waydalayla168
Ad d-inaqqe ebbi i igigilen imawen!169
Ad d-irar ebbi, a lubb, lmakan nnek!
Ad d-irar ebbi abib i yan t iafn!
Ad d-irar ebbi a ssrej ayyis tama nnek!
Ad d-irar ebbi kra g-i itterwaln!
Ya Llah at u ya Llah at ay-ad n luqqt!
ar is nemma d ebbi takrrayt
Kul-mma ei, le inu ira yyi ten
A walaynni, immnu ukan fell-an
A Llah a cchut, id bab nnunt mmuten!
Ar issa lubb i as rean imawen
Ufi ak ass-a, a lubb, asafar nnek170
Ad izzigiz ebbi be, u-ad, tasa nw!
Nni awen, udm n ebbi, ma ken yaen?
U Llah a lbaz ar temdit ixsan inw!
U Llah a mladd ssne tigemmi nnek, a winw!
A sar nn fell-ak neres i tefunast
Ikun i nemmut a tinit isker ssir
Nedd, a flan, is ra tilit at
Wa ebla rad awen d-nesres liqqamt!
Nesres am d lbrrad, lkas n aw
A mani kullu teggaddam a(y) Imuslemen!
A zzin, ur kullu gaddan lawaf nnek
Illa ma f d-izzigez ebbi afulki medden
A ar iem-d i wazzar, ibu s-resen
Ig-nn cum i iuan, iqqen lxatem
A(y) ayyis, ad ur tuet lala nnek!
A gar amnay i k id iqqan lmleb
Is ukan ra g-iwen an inwwacen
Wa a(y) atbir, lbaz itteres fell-awen!
Ad d ukan s-rek ekk ignna a ra k uten
Ur akk ila ass-ad ad d-asin tasa nnek
Asin-d akk ul nnek, igi t inn f lfaxer
A bda ijijji tiggas i tasa nnes
Lbaz umlil, i iyyi terit a tadert i usmmaqqel nnek
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=ixRzH4RExjo & https://www.youtube.com/watch?v=URPKbflhxtQ
&
https://www.youtube.com/watch?v=Wdxia8PHVPU
&
https://www.youtube.com/watch?v=FZGxqr6yFXI
168
S. Achtouk commence chaque dbut de vers par ce waydalayla.
169
Refrain.
170
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Ufi ak bedda, a lubb, asafar nnek
167

94

I yyi terit, ismeg nnun ka ra neg


U Llah ayni ra k najj i yat tekrrayt!
Icqqa lubb i a brrin tasa nnek
La ak walli f tuent, ur k akk issen
Walli igan abib ur a ttekufuen
Is ad d-iay i imuan isafaren
U Llah ar d-necrek ail n t nessukf!
Ukan isdu d urab, ifiss iwizr (??)
Ad ini mit, u Llah a lmri n wur
A walli nn g-ik ittaggan ar ken rwasen
I ebbi a awen yarud, yuf awen tt!
A walli dar illa llmi tama nnes
Ad ukan ka g-isen ibbi si(n) immaen
Isaka-nn kullu tujjut i tasukt
Nni awen, a willi d nemun, kullu ken,
Ad ak neer, ad ak d-nejara isafaren
A Llah a yaman, iggut uklulu nnek!
Ggammi s ujaddig i a tesufumt
Meqqar netalla ugnes n temkilt
Gan larzaqq i benadem takrrayt
Laja ur ilkem, iqqel, ifek lxae
Willi sdunin tiguyya, mnawayen
Sin lawbaz mgaddanin lalt
A mar igan lmubbe, yat tusimt
N as iga ccutaj i yat temlaft
N nn-iga ddeblij, ilin ifassen
N iga lrez a t taglt i tasa nnek
A mad as kullu ssugeren inwwacen!
Wakk-wakk, rad d-teet, a tasa nu,
I neea walli d-i imaeln
Yawi ten ldu, ukan naen tasa nu
Yawi tt lib, ur a sul issen
Yan utbir iskubber, win mit a(y) iga?171
Rwa a nemun, allah a ka terwaem!
I yyi terit, lubb nnun nera ten
I yyi tugit neqqen imi nu
Ukan nefek tt ismummuyen
A Llah-ukba a lb, asmmaqqel nnek!
Iga zund ukan ajnwi tasa nw

171

Dans une autre version, S. Achtouk dit plutt ceci :


Yan utbir iffun, win mit a(y) iga?

95

24-ikk-wikk a tauyyit!172
ikk-wikk a tauyyit mqqurn nera a teg laqq!
A sar huzzi laec-laim, winu jlan a
Ium wayyur ignwan, ium akal, ium lbuu
Num fell-ak, a winu, ddunit fadd ad d-ik nemun
A wayyh awddi, ma fell-ak necca d ldawat!
A wayyh awddi, ma fell-ak necca d tawdiwin !
A cci fell-ak, a winu, tukkimt necca imecan
Ur a ura teneit, ula teyit an, meqqar d awal
Ur a neea imi nnun, ikun mad d-ik necrek?
Ur a nn s-ik, a winu, qqdeme i bla udm n ebbi
D udm n elba d lulama d willi fhemnin
Lacyax a ken nn-itterra wid mu yudd wakal
I d-iqqan ad d-ik bu, a ur nessugt awal
Ar an ittemnid unwwac, neba d-ik, ur i
A k fele, a winu, tega taa n medden atan173
Zayd at ukan, a winu, s lmiad lixert!
A awen g-is uddu lqquq ar d-ufun
Imma ini d ddunit, a winu, teelb z g-isent
Usi k, a winu, f ur ife yyi k id wanas174
Usi k, a winu, f usggas ife yyi k id wayyur
Usi k, a winu, f imalass ife yyi k id ya(n) wass
Iwa ar k ukan ikkat ufus ar g-ik ittebiyyan
Is d i ak ukan nni, ur dar-i a bla keyyin
Ikcem k lkiber, temmnu lmuibbt nnun?
A ma(y) igan ddwa n yan ittutn tasa, igllin?
Ittut s lmabba abib nnes ur a ten ean
A(y) abib n yan i as iayb ur ar teean
Ar ittealab ebbi d igrramen ad as d-urrin
Udm n ebbi a bu-uskri, mani k id izzwi rri?
Icca k yan ur igin a k nn-ie ula idrek ak
I wa a i, amen at s ebbi, ab at id bu-rric!
Imma adlal innuan tukayt, nettan, d lmswak
Aywa qqne at, ittut lukem i ccahwa nnun!
Ccix n Imsfawen, d win Iwriken
D d winnun a(y) Ayt Tiaayin ;
A Sidi Fares, alla-d aman!
As ia uzreg inu bla targa n yan
172

Si vous voulez couter une partie de cette chanson, vous pouvez cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=GsbCldpt0ZI
173
Dans une autre version, S. Achtouk dit :
A k fele, a winu, tennra taa n midden atan
174
Idem.
Usi k, a winu, f nnqqert ife yyi k id wanas

96

Lcim ukan a(y) ittesutuln i igr aman


Imma lfahim inna as illa imnesi zzwuren t
Mladd ya(n) wanu a(y) illan inea fadd ku-yan
Mladd yan ssuqq a(y) illan, ur a iqqu yan
Mladd ya(n) ubib a(y) illan ine lubb ku-yan
I a ken ur izziwiz lubb inu, Llah-ihnni-k!
Nealeb i Mulana be iggutn a yyi d-aun
Imma lfiraqq iga tamaunt ur ittedawan
Ttute tasa ; baba-k d inna-k iqqan-d ass nna ken felen
Ad ak izayd aan, izayd awen lukem lli iffe ddwa afus
Iayb ak laqqel, tasa nnun kullu tega aman!
La sul isafaren, la akk ma k ittedawan!
A Llah t a winu, ma rad ak neskar a ka sul nee ef inu!
A yyi iffe lxuf
Ur an ittimim uggrn ; ura kra d nettegiwir
at inu temda, ie ur a teea
Ssmi kullu tirra n elba n Suss ar Demnat
Wanna nn-lkeme inna yyi: hann ur dar-i ddwa nnun! 175
I k ur idawa walli(y) awen iffun afus
Is rad ka temddut ar ak itteziyyad waan
Nega ja nu ebbi lli a ileqqn176 ad a d-irar laqqel!
I walli f a nesmummuy a yyi d-aun
Ikkes g-is em, yajj as nndumat
A yan g-i ittamen inwwacen, Llah-ihnni-k!
Neuwwel asen ttajil ad d akk istara ddunit
Ad as nit ig lxae lubb n ger-at-ne
I wa sslam-likum, a sin itbiren zdinin
A(y) id bu-taccerbilin, laqeel idda s dar-un
A ken ig ebbi lijab, ig yyi nn dar-un!
A nesmed le i ccahawa nu, imma ttewhula

175

Dans une autre version, S. Achtouk dit :


Ibiben kul-yan inna yyi: hann ur dar-i ddwa nnun!
176
Il sagit de xleqq , prononc la manire dAchtouken de la plaine qui ont tendance mettre le la
place de x.

97

25-Lawaaf n zzin177
Iqqan-d ad k sstu, a lubb, ad g-itn,
Ad ur hleke
Iqqan-d ad k sstu, a lhemm, ad g-in,
Ad ur hleke178
Ad da nee zzin, nee lxba nnes
Ha lawaf lli g-is, ra ten d-bayyene
A bak-Llah a(y) atbir iba rric!
emen-d i wazzar iman, ibu t akk
Tuumt n ignzi a iba tidlalin
Afus d umgge nnes i ak bayyen
A zund ukan i nn g-isen yaman
Imma kra n tewallin zund taddwatin
Imma kra n temimmit tega tamuwwt
A tuxsin rwasent kullu yaman!
Udm nnes iuwwe, irwus a d ukan
Tazui n lfjer ki d-iqqrreb lal
Aa zund ukan lkas n lblla
Ibem asen tirra n lnna d lucam
Tiddi nnes, ajddig n lwu i d-iffu
ar izwar as uzna, igguru(y) as
A awen a ebbi bu-cchut i d-iqqan!
A t inn ie, iru, ifel asen d ka aan!
I igen ar texmmamen ar i d-ifaqq
Nkeren-d, iffu-d ar isiggil mani a t ean
Inna t immaqqar iggammi ad sawelen179
A yawn as leg, ikcem ten d waan180
Iffu t lmun, ie-d s akal, gaweren
Ur iea a yall afraw n ualim
A yut ten lubb ur issen ma(ni) d-ittut
Inna i ak :a neddu s ubib izzri a
Lli nit ifeta s ubib, izzri as
Inna i as: awddi, ra(y) k nemel ddwa nnun
A siggel at kra n ubib i dar-un!
Teggawerem d-is imalass, turrit-d dar-ne
Imma lfanid ur ak s-is neqqi yat
177

Une
partie
de
cette
chanson
se
trouve
dans
cette
vido :
https://www.youtube.com/watch?v=E2aOyITh14M&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=ixRzH4RExjo & https://www.youtube.com/watch?v=URPKbflhxtQ
&
https://www.youtube.com/watch?v=vvyQmkVSkS0
&
https://www.youtube.com/watch?v=Wdxia8PHVPU & https://www.youtube.com/watch?v=FZGxqr6yFXI
178
Le refrain.
179
Dans une autre version de la mme chanson, S. Achtouk dit ceci :
Inna t immaqqar ikcem t id waan.
180
Idem.
Yawn as leg iggummi ad sawelen

98

Urrin tigemmi nnes, ur-ta jju maan


Ar itteawad i medden laxba nnes
Wanna ukan immaqqar iffi-d fell-as
Inna i asen: keyyin, ur illa ddwa nnun!
Iffu ya(n) wass-ann ar da ittebam
Afin yan lleqq igan zund nettan
Inna i as: i ebbi, ra nemun nekk d-itun!
A ka nehum i ddunit, nezayd ukan!
Ar i nufa ma yyi isbrradn aan
Afulki n tewnza a ten igan d arraw181
Imma kra d-ileqq ebbi rad balan
Ar i sul ur igi ma ka teeat
I izzri ccabab nnes, iggiz s akal
I ukan skeren lamal delnin
Ass-ann t id telkemt, a lmutt, ifhem182 nit
A yan dar kra n ubib, ibe nit
Ad d-ids ur tein, a(y) s ur iffe afus
() a ten iffu t waan
Awin ten wiyya, ifel asen d nndamat183
A la-sslamt a sin itbiren zdinin!
A bu-tewallin ifulkin, ader asent!
A zund lqqua a(y) iga iei nnun
Ar iskar inaan smmien ukan
A ccahwa, kemmin a(y) igan ldu n yan
I ebbi a kra(y) udad, ffu a(t) d!
A nee tawada nnun!
A Llah-ukba ar tuent a tasa nw!
A ggammi mani ()

181

Dans un autre enregistrement, S. Achtouk disait ceci :


Afulki n tewnza a ten igan d arraw.
182
Idem.
Ass-ann t id telkemt, lmutt, izem nit.
183
Aprs ce vers, S. Achtouk dit ceci :
la-sslamt, zzin, itbiren zdinin
A bu-tewallin ifulkin, ader asent!
A zund lqqua a(y) iga iei nnun
Ar iskar inaan smmien ukan

99

26-Usi-d aa inu184
Usi-d ukan aa inu, yawi yyi d lfe185
Ur nejli, nessen nit ma tta id d-lkeme186
Dar labab inu lli a kullu ubbanin
Willi s bedda niwi ja s a ten ea
Iga lfe n ass-ad ma iae yan
Munen-d kullu id irgazen sugrnin
-id a sul llan ayt lhawa d lfe
Tella lbaaka d lya medden, hnnan
Tilimt a ttijaa acku yujad lmal
Iqqan-d ad d-ele i nufa, -id, akal
I ur rad bnu, nekru helli gawere
-id a ra nimyur acku iga dar-ne
Iqqan-d a nimyur i id ufi akal187
Is ukan ttexmmime ar ttuhame
Manikk ra(y) isker yan ad ken ean
-id a ra nemyur acku iga dar-ne
Tilimt a ttijaa acku yujad lmal
Lfayda, lqqleb inu iga zund ukan
I iswa wakal ii ajaddig188, ixlef
Lli da ei itbiren aeen akk189
Flenen-nn tigmma d laksab d tazzanin
emen id i rric ikla nit, igllin!
Afulki n temazirt-ad ileb ayyur
Ilu ka fell-a iei nnes, naddum akk!
Ur akk sul ssene, a gma, ma rad ini
Meqqar nit hee a(y) Imuslemen dar-un
184

Vous pouvez couter cette chanson en cliquant sur ces liens : https://www.youtube.com/watch?v=g_LCZNDLv8
&
https://www.youtube.com/watch?v=b5PtujWkjLs&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=9uFjnHsC7oA & https://www.youtube.com/watch?v=KuOy4-i9Kdo
&
https://www.youtube.com/watch?v=EFkEPTz6o3I
&
https://www.youtube.com/watch?v=vvyQmkVSkS0 & https://www.youtube.com/watch?v=Qy9wRn_Ih3s
&
https://www.youtube.com/watch?v=wq6SndIcZFA
&
https://www.youtube.com/watch?v=3eZ3zW_c6cE
&
https://www.youtube.com/watch?v=DFN6CSOwnNY
&
https://www.youtube.com/watch?v=q69aQXvJJZU
&
https://www.youtube.com/watch?v=WBSB9cMY5eY
&
https://www.youtube.com/watch?v=Yw7wCPjJQi8
&
https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/saidachtouk-cda
185
Dans une autre version, il est plutt dit ceci :
Usi-d ukan aa inu, yasi yyi d lfe
186
Refrain.
187
Dans une autre version, il est plutt dit ceci :
Iqqan-d ad d-ele i nufa id akal
188
Cest ainsi que S. Achtouk prononce ajddig.
189
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Lli da unni itbiren aeen akk

100

Laqqel inu zud i t iwin ijawwan


Meqqar nit nebidd ar a ieg lal
S ufulki n yan ur nessen ula ar yyi ean
Meqqar t ur nema lubb illa g-itn
I a d-ie laqqel nu zud ukan
I yyi tut s tazzit ul inu bbin akk
Yan utent tiggas n lubb ur rad nkeren
Ad asen ig ebbi lwan, idda g-isent!
Mani sul ufan lruz a ten dawan!
Ula abib ur ukan g-ik issuger yat
I a(y) k ittini: ha isafaren dar-ne!
em ka g-is illan, iri a ken da icc!
Imma ddwa n lubb ur g-is issuger yat
Ad awen ur ittara ccrif ura agrram!
Ur a ken idawa ar anab nnun!
Is neea, nekki, menckk n yan ad ureme
Ar an ittini: ha isarafren dar-ne!
Ar an ittesutul ar d icc kra dar-ne190
Ifel-d g-i tamaunt, ur a ttemuu
Ass-ann nufa walli nera lqqleb nna
Iffu kullu waan tasa nu d lxuf!
A k ihdu ebbi, ya benadem, tub ukan!
Imma cchut ur a tent sar iuddu yan
A yan da issen is ra tezri ddunit
A ka ur itteknad abib lli d imun191
Ar asen ittini: hann keyyi ka dar-ne
bbun fell-as tasa nnes zud arraw
A sar g-is ur ie lib ura azawar
Imun d-isen s nniyt ur a ten brrun
Walaynni, a xuti, ha lubb ur igi yan!
Ill kra illa g-is ar em nnun!
Ar awen ittini hann keyyi ka dar-ne!
Ass-ann da ukan ixwa ljyub nnun
in da afus i kra wayya, ittu k
Ar iskar i, ilhu d lib nnun
Walaynni, neea da ya(n) lsab llan192
Iga benadem zund bi n tuzunin
I a ten ur ikkat una ur rad d-ixlef
ik-ann d unab nnek i illa dar-un193
190

Dans une autre interpretation, S. Achtouk dit ceci:


Ass-ann da ukan ixwa ljyub nna.
191
Idem.
A ka ur itteknad abib nna d imun
192
Vous
pouvez
couter

partir
de
ce
vers
en
https://www.youtube.com/watch?v=AErl7CVpM50
https://www.youtube.com/watch?v=NTDoA2oQ2RI&feature=youtu.be
193
Dans une autre version S. Achtouk dit :

cliquant

sur

ce

lien :
&

101

Imun-d akk d lxae nnek, ifjjij ukan


Walaynni, a xuti, ha zzman ur igi yan!
Ur a tegiddi tikiwt, nettat, d lbanan
Ura inif, netta, d lbaqq ur igi yan
Ula , a gma, tta afulki n tewnziwin
Illa kra tahln, izzri kent, a ddunit,
Gin fell-as ussan zud lid, ife
Illa kra nettan ar ifis ad d-iwin
A kra(y) iga tt d-yyi ar t issiwid lal194
Meqqar ten tega, meskin, iqqna s-res
Ad akk ur iej, ur g-is issuger yat!
Yut ten ebbi s lhict-ann, iqqabel tent
A gar littihal i s-resen yugl yan
Hat inn, igllin, ur-ta izzri ddunit!
Afulki ka issa benadem zund asif
Wanna dar llan izri kent, a ddunit,
Walaynni, ass-ad, ur sul iqqna yan
Yan dar ur illa ujda iffu ukan
Ar istara lmdint, ira t id awin
Illa lxir lmdint ula iuan
Gar tiremt ur akk s-is iqqna yan
Wanna tt sul iccan, meskin, idda g-isent
Mani sul ufan lruz a ten dawan?
Iqqan-d ad mddun ar ki iggiz akal
Afulki ka issa benadem zund aman
Wanna dar llan izzri kent, a ddunit,

Mk-ann d unab nnek i illa dar-un


Vous pouvez couter partir de ce vers en cliquant sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=q1cUpztF6k&feature=youtu.be &
194

102

27- Ales as a lal n terit!195


Aylalal laydalalali
Mreba-bik a yan d-yiwi uaras dar-ne196
albe awen kullu tteslim a kra yyi ibemn!197
Acku tteslim a(y) ideln i s-is ibda yan
A man za k, a Benna? Mani tellit? it a!
Ccix Sidi mad u Musa ka f k neu d awal
Ifulkin a yili imi inw, a ur iaeb la198
Nealeb i ebbi a yyi tehdut isura, ean a
Imma ljam, nettan, isalu ur a ten ittame ufus
Ad ur tallat, a tasa nu! Hann miyya bla kemmin!
A(y) isngara Mulana d ubib, ibe nit
Abib i yan a t ukan irbu zund arraw
Abib i yan a fell-as ine, izug fell-as
Ikcem fell-as i ldu, mmaen a t ur brrun
Ad ak mele aan ittebbin ixsan, imdullun
Ig-d tifeiin i tasa, ig asen t id i wul199
D ubib lli tera tasa nnek, afin k, afin dar-un
Aywa, a ir, amen s ebbi! ab at id bu-rric!
Imma adlal innuan tukayt, nettan, d lmswak
Aywa qqne at! Ittut lukem i ccahwa nnun!
Bismi-Llah as yadda aleb, asin-d lqqlem!200
Lif, ba, ta s ugmmay d lanab ar d lkemen
Lqqran201 immnan i illa ddma ifhem t akk
195

Vous pouvez visionner cette chanson reprise par rais Hmad Oumast en cliquant simplement sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=8BcWUgfwzWs Sinon, la version originale se trouve dans ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=VYD1wuma6aU & https://www.youtube.com/watch?v=ixRzH4RExjo
& https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw & https://www.youtube.com/watch?v=5id2rSigeI
&
https://www.youtube.com/watch?v=bjETqaV_H18
&
https://www.youtube.com/watch?v=0wpBj1NJ6kU
&
https://www.youtube.com/watch?v=W8XjmAKxK4k
196
Cest la refrain dans la version de feu S. Achtouk que vous pouvez couter en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw &
https://www.youtube.com/watch?v=9TvEtSl3DV4 & https://www.youtube.com/watch?v=5id2rSigeI&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu&index=100
197
Refrain. Sinon, ce sont ces deux vers qui sont le refrain de la version interprte par Hmad Oumast :
Bismi-Llah a tisura tumlilin ganin
Lfal s iem yan awal i ran ad sawelen
198
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Ifulkin a yili imi inw a ur iaeb
199
Dans une autre interpretation, S. Achtouk dit ceci:
Ig-d tifeiin i tasa, iga asen t i wul ig tent id i wul.
200
Si vous voulez couter partir de ce vers, vous pouvez cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=g_LC-ZNDLv8
201
Idem.
Lqqran laim immnan i illa ddma ifhem t akk

103

Lajjb-u-liftika iga t lqqai ki d-usin


Lket n tifawin iccack ten id s lqqlem
Acku iera lmirat kra skern izm s-res
Zund yan ikkatn takrrayt bbun-d arraw
I sul immut i imiy ifel asen d ka aan!
Felen-d aqqlmun, felen-d ibuben granin
A(y) iga yan ifeln gma-s imubbu d wayya202
Ur a ixllu yan aytma-s ibnu tiqqbilin
Ur a ixllu yan agadir i gan axdim nnes
Lqqit n igigil as nni a(y) awen tt id fasere
Ma(y) igan igigil, ad ak nn-mle lxba nnes
Ki sul imiy, fel t id baba-s d inna-s
Agin t ayt-ma-s ula xali-s ula aja nnes
Iffu, igllin, ur akk ixale mani ittegiwir!
Ikcem s uwwa, ur ixale a g-is ggaweren
Iu temzgida, ammi iga zund lmutt
Ur iga ma iggan ura ma icetta igllin!203
Iffu lal ba, immiqqir medden lli d-nkeren
Ku-yan ar ittizzal, ar isiggil mad d-ittezayad
Nettan, igllin, ar isiggil ar tafukt a g-is gaweren!
Munen-d kullu dderrit nnan-as, ma k id yiwin?
un g-is ar lxla, ur g-is a bla Du-jalil
Ar yalla ay-lli allan lmluk n ignwan
Lacja ar llan, ar alla isura d waman
Issndem akk lmalayk n ikallen ura ignwan!
Lfayda ayyal, igllin, a tent d kullu ijmmeln
Man za k a Benna? Mani tellit? it a
Ssi bdellah Lgnawi, ji ebbi s a ak izayd s lxir
Izayd awen d ussan ad atin willi zrinin!
Ad awen irem ebbi s ljent, a ljid ayda nnun!
Imma lxir nessen nit is ur ra ittemmu dar-un
Ales as a lal n terit!
A kem ur iblu ebbi s urgaz igan amallay
Ur sar am d-iu!
I wa ales as, a ami, tea bahra ebt nnun!
I idem yan, iddu s tegemmi n ljid, isduqqer-nn
I as ur issuger yat rad as d-iuwweb awal
I k immaqqar ixess mqqurn, a mreba s-rek
Lusayn ben Mummad, ji ebbi s a(y) k izayd lxir!
Izayd awen d ussan ad atin willi zrinin
Ad awen irem ebbi s ljent, a ljid ayda nnun!
Ales as a lal n terit a lmiad fell-am!
202

Vous
pouvez
couter

partir
de
ce
ver
en
https://www.youtube.com/watch?v=FZGxqr6yFXI
203
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Ur irba ma s iddal ura ma ictta igllin

cliquant

sur

ce

lien :

104

A ken ijeb ebbi i lbael, ibu d-ik anwwac!


Ifek awen yan uqqna n lhimma d laman
Ales as a lal n terit a lmiad fell-am!
A ken ig ebbi d ssif ibbi s-ik ldu nnun!
Yan k ur irin, ad t ig ebbi d waylal n ignwan!
Ikkis as ebbi rric, ikkis as llun, isdullu t
lan Mulay Driss, ji ebbi s a(y) k izayd lxir!
Izayd awen d ussan ad atin willi zrinin
Ad awen irem ebbi s ljent, a ljid ayda nnun!
Imma rad neeme awal n at af ak d iwi204
I k immaqqar ixess mqqurn, inna :a mreba s-rek
Yan mi inna bab n ufulki mreba s-rek
Izzreb taallit, izzreb lfata, zzreben awal
Zzin d lmal ura ugllid d imaren fernin
Inna ran aaras ukan ikka ten bla cce
Zzin, tasa a t iran ; mual ad as iu yan
Zzin, timatarin a(y) iaf ad ak ten d-fasere
Aa d ufus i imnaway, timilli d-x nettat
Tuxsin amud wagan, tinxert a teg imikk
Azzar innua f iggi (n) wayya
A bak-Llah a ya(n) udm!
Zund i ibri yan lmlef f lqqiyas
Amgge a(y) as neaseb iil
Tuxsin amud wagan ; let ad teg imikk
Azzar d-x netta innua f iggi (n) wayya
Ifrawen n ualim-ann isgllab wasif
Ya(n) iran ad a issflid ad ur issugt awal
Ljmat dar ajin a a ttili d watay
Bismi-Llah ad da bdere lxba delnin!
Igan win zzin, a yan ifulkin ad jmma
A ya(n) iran zzin a(y) ijjujid kigan d lmal
Igi t lijab, isker as yaat d waman
Iu lnna d llimun ; iu flayyu d watay
Iu a ken, a lbaqqt, ula liqqamt ura lbanan
Ifreg ten s lnbaz, ikmmel ccu ar d-ufun
Isker as lqqubba ddahab d lmubbe n Suss
Isker tisxxarin, baac rad guwment
Yat g-isent ad as ttenccac i d-iqqrreb lal
Tiss snat ad as d-ttawi lnna d watay
Tiss kat lqqhwa d uzkkif i d-iqqrreb lal
Tiss skkut ad as nn-tebbendaq inna i d-nkeren
Tiss smmust rad tekke azzar a s-tt ibu zund rric
Tiss sit ad as tessrea lmmam ad gin mk-da ran
Tiss sat ad as telessa lwayj ar ki d irea wass
204

Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :


Lli rad neeme awal n at af ak d iwi

105

Tiss ttamt i illa warraw ad t terbbu d-x nettan


Tiss tat ra tessinif lmubbe a t ur brrin
Tiss mrawt lfia d ddahab a t id jarant
Tiss ac a ccifun a ten tame i taujin
Kat lkuzina ad d-ttasint ablawat
Yan iskern ccru-ann ikmmel ten akk ar d ufun
Miyyat-am ur a g-is icibb ar ki iggez akal
Lajjb-ulftika, zzin-ad ik-ad cqqan!
Nnie i as ur ie f lleqq ur a t hmmun
Meqqar kullu isea men i-d ar Fas ar Demnat
Ur a nn g-is ibala ccuf nnes ura ihmma t
Yan d-iqqan ad ak emn urtan ar d ak melin
Lxyar n wail d litcin nettan d mman
D llu, yasi tasurt ilger t id fell-as
Yuf yan ten akk ur issen i d-iqqan ik-ann
Tuxsin fanin d wallen manin d llun
As an iel winu, imma at ur a tt ea
Ul inu a(y) ijdern, tasa zund g-is izger ssif
Abib-nna d-iwi inna : ur a ken ttedawa
Neddu s yan lalim nni as: ddi g-isent
Asin-d lkutub, ar isiggil mani d-nettut
Yaf-nn tirra n lucam nettat d iei zund rric
I yull rric n tit nein mad d ittegiwir
Ur d-is is ugi ad bee lubb ijla(y) a
Yut an igider s lqqua n iula manin
A sslam-lik a(y) ajjig n lwu ! Neea k inn!
Illa ja nu a k id nekkis, afrag igli k inn
Ira lubb nnek ad a imdun, ixsan imdullun
I gene ar alla ar texemmame ar ki d-iqqrreb lal
Nkere da ar alla, la yyi205 ies ur a t ea
Lfayda, immna wawal; ur t ijjnem ukan
A bla yan igan adiwan ; a t ur zaemn
Ackun lmuibba, ass-ad, tega zund ukan
I tumet lbula lwar a ka tezaemt
Ibbi lfran, iqqen lian n akk bucin!
Ifel ken lka is a tealabem s ma k ittejuun
Yan dar ur illi lauan ur iqqi yat
N amubil ljdid d lamriya lgernin
Ur iea i zzin a s-res isawel ura idrek as
Imma i issuda backlit ur t icabbha yan
Meqqar bedda adan aaras kra(y) iga tt ass

205

Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :


Neem ies, ur a t ea

106

28-Gi zund lkafu206


Gi zund lkafu, lubb iga zund rri
A(y) inean, a winu, d lli ak sul ur ea207
A zund igr i imi n tegemmi i itteehn I yan ;
Iaen inu ffuen t id, laqqel inu faren k
Gi zund lkafu, lubb iga zund rri
A(y) inean, a winu, d lli ak sul ur ea
Mreba-bik a yan d-yiwi uaras dar-ne
Mreba-bik a jud-nnas, a lfahim-bin-nnas
A ken iajeb ebbi i lbael, ibu d-ik anwwac!
If awen yan uqqna n lhimma d laman
Lfayda ayyal imil a tent id kullu ijmmelen
Wa a n ebbi d lwalidayen inu lkem at a
Mk-ann d-izggur ucakuk i leg i d-ukin
A ya(n) ur irben lwalidayen, iqqne lxir
Iqqne udm n ebbi, ldab ian ad ean
Ssi mad u Bahim, ji s ebbi s a(y) k izayd lxir
Izayd awen d ussan ad atin willi zrinin
Lfayda wawal, a t bdu i ra t ifhem yan
Iwa sslam-likum, a Lli-iawen a yan d-ufi!
A wa sslam-likum d temment d udi d watay!
Ig usar nnes n lmaibba xayr-wajb a lqqai
N Suss ; imikk a ttaram lubb ad t tedawam
Tasa n yan umaun tega zund i g-is izri ssif
Igan win lazawa ; ttennramt a ccahwa aan
Umene s ebbi s a kkate licat ar yyi zrayent
Umne s ebbi, een yan mennaw ifrawen zze rric
Inna srese laet inu, kkint as lbnat ayyur
N sin ; ggammi ad nn-ili tasa n inka
A abla mu kullu ssutelen lkwas n lblla
Ad an ig ebbi d unqqim a t neg yan wass!
A(y) awen tt neukku s zzif, neeb awen tt!
Is ur d s inna Saydna Malek i igmer yan
Ar ittealab igrramen ad as d-awin
A(y) afrux n udad n anke ; ad as d ur awin
I t yad nean ikk akk wau iuan
A yan mi tefekit a ebbi zzin ka mi tejmmelt
Zzin, timatarin a(y) iaf ad ten d-fasere
Bak-Llah a yat tiddi zund lqqaleb n kka!
Bak-Lla a ya(n) udm zund i ibri yan!
206

Si vous voulez couter cette magnifique chanson, il faut juste cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=fHmpqOVY4hk&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=tztOunbGUHA&feature=youtu.be
207
Refrain.

107

Llmlef f lqqiyas ; amgge a(y) as neaseb iir


Tuxsin, amud wagan ; let ad teg imikk
Azzar ikkui f wayya ; adlal-ad d-x nettan
Ifrawen n ualim-ann isgllab wasif
A yan d-iqqan ad ak emn urtan ar d ak melin
Lxyar n wail d litcin nettan d mman
D llu, yasi tasurt ilger t id fell-ak
Yuf yan ten akk ur issenn i d-iqqan ik-ann
A(y) atbir lli f a nesmummuy rar a d awal
I a ken ur izziwiz lubb inu, Llah-ihnni-k!
Nealeb i Mulana be iggutn a yyi d-aun
Imma lfiraqq iga tamaunt ur ittedawan
Walli f tebbit tasa, leben sul baba-k d inna-k
Iqqan-d ass nna ken felen ad ak d-izayd aan
Izayd awen d lxuf lli ak nit iffe afus
Iayb ak laqqel ; tasa nnun kullu tega aman!
La sul isafaren, la akk ma k ittedawan
A Llah t a winu! Ma rad ak nesker ad d-turrim
Ad ka sul nee eef inu a yyi iffe lxuf
Ur an ittimim uggrn ura kra d nettegiwir
at inu temda fell-a, ie ur a t ea
Ssmi kullu tirra n elba n Suss ar Demnat
Ibiben ku-yan, inna yyi:ur dar-i ddwa nnun!
I k ur idawa walli awen iffun afus
Is ra ka temddut, ar ak ittezyyad waan
Neg ja nu ebbi lli a ileqqn ad a d-irar
Laqqel n walli f a nesmummuy a yyi d-aun
Ur nebi f eme, ur jju asen skere nndumat
Is ka yusi tagui, la ma d-is necrek
Yan g-i ittamen inwwacen, Llah-ihnni-t!
Neuwwel asen ttajil ar d akk istara ddunit
Ar d as ukan ig lxae lubb nger-at-ne
I a t id iwin isggasen d iyyiren bee as208

Ici, S. Achtouk ne fait reprendre que des vers dj mentionns plus dune fois dans dautres chansons. Il
nest donc pas utile de les rcrire de nouveau.
208

108

29-Ad da nebdu s ebbi209


Waylala wadalaylali210
Ad da nebdu s ebbi ad rxun iwaliwen
Wa bismi, ae at d a lacyax inu!
Ri ad kullu teaeem ar-d nesawel
Wa lacyax n Ddu-Uzmmur kullu ken
Ula winnek a Ddu-Ugadir n Tiyyiwt
Ssadatna, a elba, eg at a tifawt!
Inna nelu amud a yyi nn ur ifel
Saqqsa kullu kra n ayt laqqel
Inna nejla lsab ini ayt yyi ten
Nusi-d ukan f ebbi laqqdam inw
Iggut ja lli g-igne ula nniyt
Meqqar yaggug uaras, nemrret
Libbt, au n id a yyi ur imnnek
Walli nn s-re ittazn irqqasen
Mummad ula mad ula Lusayn
Ula sul illi, Lajj illa tama nne
Ad d-is nettemun mk-ad nemun lxae211
Inna yyi rwa, ur rad d-ik nfrriqqe
Ri a Sid a teaet i lfe inw
Lfe af d ukan nega laqqdam inw
Eg at nn ukan s ebbi sin ifassen!
Ad ak ihdu ebbi, a bu-ssib, arra nnek!
Gin llal, a ur ijllu lmasayl
Nni awen a mad id akk immaqqaren
I wa lakam n Unzi ha(yy) a nelkem ken
Nekka-d Tiznit, nezri-d ukan tiwwutec
Nelkem-d nit, a lubb, lmakan nnek
Talbejt lli tenezzam, a(y) isafaren,
Ad ukan sul ur taent, a tasa nw!
Lli neea medden-ad usin ken s si(n) ifassen
209

Vous pouvez couter cette chanson en cliquant sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=q1cUpztF6k&feature=youtu.be


&
https://www.youtube.com/watch?v=O5bMPKYMGCo
&
https://www.youtube.com/watch?v=SEgJv2KsVUU&index=43&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBT
gzSAxu
&
https://www.youtube.com/watch?v=AXYX1L0Elhw
&
https://www.youtube.com/watch?v=zLnUeRs6I-s&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Bgz6R8gWrQY & https://www.youtube.com/watch?v=Qy9wRn_Ih3s
&
https://www.youtube.com/watch?v=DFN6CSOwnNY
&
https://www.youtube.com/watch?v=Ri7guuhBDXc
&
https://www.youtube.com/watch?v=AErl7CVpM50
&
https://www.youtube.com/watch?v=O6M7I_042KY
&
https://www.youtube.com/watch?v=NTDoA2oQ2RI&feature=youtu.be
210
Refrain.
211
Dans une autre version, S. Achtouk dit :
Ass-ad nemun mk-ad nemun lxae

109

Iga Ssi Mummad asmmun inw


Ass-nna nn ka s-sre tuzent irqqasen
A Llah i bla k id lkeme s lxae!
Ife ak Lajj nit, netta, ula arra nnes
Ad ifek ebbi tudert ula at!
Ar iga Ccbaat mad d necrek tamunt
Wa berrek a ay-d igan asmun inw!
Inna brrek u mreba-bik nefe awen!
Ma k ittexiin lgana? Is ant?
baac n abla ad ak ittesutulen
Ulla ifu212, lud illa tama nnek
Zund i nella ljennt ur-ta mmute
Ad ak ifek ebbi tudert ula ssat!
Iga Ccbaat ay-ad d necrek tamunt
Ini at as kullu nnaja, a(y) Imuslemen!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Tirrugza ki ten id ur ifel lal
Ula lajdud, argaz is a temrraten
Ad ifek ebbi tudert ula at!
Wa brrek a walli d-lkeme tiwwutec!
Ar yyi issxala uaras s lmu
A Ssi mad, a Llah ixlef li-ken!
ik-ad a(y) igan i id lfamila nnek
Iga Ssi Mummad lfamila nnek
Ad ifek ebbi tudert ula at!
Ula Ssawbat iga kul-ci winnes
Jur u Nwi213 hann lbnya nnes ant
Dar Iya a isea inn lmlek nnes
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal,!
Bidd at kullu, ssfeld at, a(y) Imuslemen!
Rar at d ukan laqqqel s tama nw!
Iga Ccbaat irgazen illa ssir
Walli d ur iaen ar t nettal
Tuumt n Bariz a yyi mmaqqaren
Ssi Lsen, a walli d necrek tamunt,
Lusayn ur a g-ign allen ifassen
Ula Ssi Mbaek is iga asmmun nnes!
A ten d-nesmun mk-ad nemun lxae
Labakan-ad214 ad da ukan neiyyel
Ri, a flan, a id ukan neuwwe
Gi-nn s-rek ayt ebbi, a(y) asmun inw,!
Rve dor, une marque franaise de parfum que les migrs soussis ramenaient beaucoup lors de leur
retour pendant les vacances. Ils lutilisaient beaucoup pour leurs ftes familiales.
213
Jour et Nuit est un restaurant trs connu Agadir. Il se trouve sur la baie, si vous ne le savez pas.
214
Il sagit dun emprunt au franais : les vacances.
212

110

Yak argaz i temit tisent nnes?


Bu-luilat a hati tama nnek!
mad u Bu-ujma, s ebbi s a ken issllem!
Wa Bellaj, Llah ixlef li-ken!
A k idawem ebbi a ken d-ttewadase!
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!
Luil ilad a ha ladris nnes!
Wa li-Baba kra g-is ittewwan
A sul ur asin lhemm i lmaef!
Ur a sul asin lhemm i imurruyen
A a tarit n xt-id a ra ttemaalt!
Yak ur d ammi a kent ikrefn?
Lfe n ass-ad gaddan akk g-is medden!
Ad d ur issfe Ilahi ya(n) ur ifen!
Ur ak imdulu ssad inmuqqaren
Ini bak-Llah, taggat n ti(n) walef!
Nefe ak nit, a Lajj, netta, ura arra nnes
A(y) issugt ebbi, a tigemmi, lxir nnem!
A fell-awen ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
A t issrbe ebbi, sgaddan a lxae!
A fell-awen ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Tilit lijab mar allen n medden!
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Ura sul yan urgaz necca lxir nnes
I wa Ssi Mend ad d-itun nsillime!
Mend u Lajj taggugem ukan fell-a
Ad d ukan ikmmel ebbi tafllat!
Tuumt n Bariz a ten mmaqqare
Lbi-ucra labudda i yan iecn
Ikunt ma ag a rad d-idun nsllime?
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!
Ad akk ur tasit lhemm a tasa nw!
Sidi li rad d-idun nsillime
Sidi li, a w-ad ebbi s a ken isllem!
A Llah-ukba ar d-idn ttemurruye
Ad fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Dderrit n awab ur a yyi nttelen
Ur ak imdulu ssad inmuqqaren
Ar ak immal irgazen illa ssir
Bera tellit d lxae, a tasa nw
Lli neea kullu w-id necrek tamunt
Ku-yan d inna bidden yall s-res ixf
Lsen u Lajj ad d-idun nsillime
Lsen u Lajj im ebbi s a ken isllem!
Ku-yan d inna bidden yall s-res ixf

111

Nufa da, a lubb, lmakan nnek


Illa id yan urgaz necca lxir nnes
Gi-nn s-ik ayt ebbi a(y) asmun inw!
Illa lbi-ucra d lfirma leen
Miyya n uxddam a g-is ittexllaen
Illa id Jaa ad d-idun ur nettael
Amin a(y) k isllem ebbi tafllat!
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!...

112

30-I k iffu le (1)215


A ja d-ittawi una i d-kkan ignwan
Ad d s-rem iwi a tamazirt-ad a kent d-lkeme216
Lli rad d-kceme ad d-ufi lhna, netta, d lfe
Mreba ikka-d ignwan ; mreba ikka-d akal
A tarit as a nn-mmaqqaren ; nega zund ukan
I ra izri lan, imme ukan uaras
Ifeka ebbi laman i yan d-iun dar-un
Ya(n) iran lfiraqq nna a ten ig ebbi d ifis!
Nealeb awen kullu tteslim a kra(y) an ibemn
Wa ur iem ebbi yan iffun ukan aaras!
Ifel arraw ur akk lesin, ifu ccahawat
Inna ka iea zzin itelef, ife ten zund ifis
I wa ar s-is ikkat ar ass-nna t sizin, ibala k
Ar g-is adderan lib, ur a t sul iubbu yan
A ma t sul iran ula awal nnes a g-isen bemen!
I wa acku lmal, nettan, a f kullu teit a ddunit
Ass-ann k iffu ar a ken felen labab-ann lli dar-un
Ar g-itun adderan lib, ur a k iubbu yan
Feen inwwacen, ku-yan iem g-ik aaras
I k iffu le ur a k issen uqqccab nnun
A tagmert temmna, mmuttin itbiren s ujaif
Ya(n) ur issen ad uzenn ebt a(y) iqqn ukan
Waxxa ukan iay lqqua nnes, is a ten jllun
Ad asen ixlef ebbi takrrayt! Ur ad d-ii yat!
Walli igan aiyyad, fhemen, issen akk i temdayin
Inna ka(y) iea laet, anke ur a asen jllun
Nealeb awen kullu tteslim a kra(y) a ibemn
215

Vous pouvez coutez une partie de cette trs longue chanson en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=_G9cPuQSLXY
&
https://www.youtube.com/watch?v=a0frzIvXZlI&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=r2aig9oA91Y
&
https://www.youtube.com/watch?v=NOSwQprUNA&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu&index=57
&
https://www.youtube.com/watch?v=NyQQU2Sstrg & https://www.youtube.com/watch?v=zY7PICYEDZg
&
https://www.youtube.com/watch?v=j8fjElgYCEE
&
https://www.youtube.com/watch?v=oaJ4OejOmA4 & https://www.youtube.com/watch?v=wq6SndIcZFA
&
https://www.youtube.com/watch?v=c3DPSQ2WKGQ
&
https://www.youtube.com/watch?v=MFC0298NG6w
Hassan Id Bassaid a repris cette chanson. Le moins que lon puisse dire, cest quil est rest, cette fois-ci,
trs fidle au texte et au rythme de cette chanson. Si vous voulez lcouter, il suffit de cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=2T4FYI2Twu4&feature=youtu.be
216
Le refrain. Mais dans une autre version, S. Achtouk disait :
Ad d s-im iwi na(d) ken ea
Dans une autre version, il dit ceci :
A bismi nekcem-d s tegmma lli nit yujad lxir
Tagmat inu ad d-lkeme ur a nn-nawi tadllit

113

I wa acku tteslim a(y) ideln i s-is ibda yan


Bismi-Llah as yadda aleb, asin-d lqqlem!
Lif, ba, ta s ugmmay d lanab ar d lkemen
Lqquran immnan i illa ddma ifhem t akk
Lajjb-u-liftika iga t lqqai ki d-usin
Lqquwt n tifawin issack ten id s lqqlem
Acku iera lmirat kra skeren, izm s-res
Luma awddi a(y) Imuslemen, a kullu tegem yan!
Imma rzeqq inna illa ra t id yawi Ljalil
Mla tega ddunit ifadden d lket n jjawat
Ur a d g-isent neger yat, ra tent izen lguman
A yat ka ckere ebbi, wadu tt, tiwda(y) a
Lmutt tega fell-a lfe ur as injem yan
Imma mladd is a ka teqqay rrcawat d-x nettan
Illa kra rad asent fekin ur d imikk d lmal
Imel as arraw, inna i as a t tuqqert d-x nettan
Imma gma-s, inna i as, sitti t inn g-i ad hnna
I a d ukan ifel imikk-ad lmlek yuda (y) a
Tagmat n yan as meqqar a g-is itehllaw
Ifek as inna tt ixaan, laj ad as g-isent
Idel yan a nit issen ma s t ii uaras
Imma kra ian ebbi, ma inan i dar-sen
Illa lmal ula ddahab d lfia d-x nettat?
Ma mi ibna ebbi jahannam a bla zund nettan?
Ya(n) iin aaras n ddin, hann ileb fell-ak!
Imma ayda n ddunit a k ur issfe i dar-un
Ya(n) ira ebbi s ufella, ma ra t akk zamen?
A nit genen ar i ar d-iduy afin-d lxir
Inna ira ddunit ikki t, ur g-is injem man
Ar nn-zzdre, nekki, laqqel inna gawere
Kada n yan ikkatn takrrayt, din-d lka
Ilin-d lkusan ljdid ; i g-isen tegawert,
Ili lbuqq tama n ugayyu nnek a rad ak d-akkan
awt n bdelwahab ula lud-ann d-ikkat
Ittaba ten Farid, i d-isawl iab wawal
Ikk-nn g-is lmudda n ssaa fadd ad kmmelen
Yak lka-ann ur lin, irea nit id murran217
Tuumt n lgaaj a illa ar g-is ittewwat
Ya(n) iran ad issudu yawi-nn lflus izm nit
Illa kra issuda t ur iga ma ka teeat
I d-ilu udm jjaj ; i rad d-iffe lka
Tiwa a ad issiwid medden lli gaweren
Lmitel n ubib a mu(y) ak akka lxba ur d lka
Meqqar tennit nega lcim, nexcen zund aruc
217

Hassan Id Bassaid dit plutt :


Tannit-nn lka-ann irea nit, ihaj murran

114

I dar-un lmal ur ittemken a k ige yan


Umene s-ik, a Sidi ebbi, ssat inu tega(y) a
ar lflus! I a kmmeln ur g-i ija yan
A yad iri ad d-urri a netub ad hnna
Netaba aaras lli f yyi d-yua nnbi nna
I nn da zzdre laqqel medden lli jhelnin
Nni yuf nega ar wacc, arwass imdi(y) a
Ma ra k sul ittenal a ccian, ass-ad tehnnit
Meqqar d imaen, il-ad, ffuen akk lmdaat
Lqqran-laim ur a t akk sul nettellam!
Yan dar arraw, isker as aa ma s as d-iay
Iles aqqccab n taut, iqqen tuiyyin
Lksut-ann a iggan, meskin, i d-iu
I yad ile ur issin a(y) ak iuwweb awal
Ur issen lfe ula issen ssunt, ur ieri yat
I yad iull ur issen Lmedu d-x nettan
ar isqquma a mu in lsab kmmelen!
Kku ad gan luqquq warraw f lwaldin nnes
I d-ilul, ad asen skeren ism lli iziyyenn
Ixten asen zikk a t ur ajjin ar d-ile
D a ten isaka temzgid ad g-is ier imikk
I ka g-is issen ar bda ar ma s a tteallan
I yaum ad asen itahel ife fell-as
Isiggel lbent miyn sul tad itteallan
Smmust as a inna ebbi hann feent fell-a!
Yat g-isent taallit nettu tt, hati eme as
man ur a g-is tegiddin medden d-x nettan
Illa kra yaum mnaa, ccin smmus-d-mraw
Ttawid, mnaa g-in ur issen a ten d-kmmelen
Ura zzka d lucu ur asen skere mk-da ran
A yan d-iffun zikk ba n lid ad fukkun
Ayda n ebbi ra g-is skeren udmawen d-x nettan
Ya(n) igan aib nna, feke asen ad un
Yan igan aif nni as: ma k id yiwin?
Lijj hat-inn iga tannant, medden jhelen akk
Illa kra tagui kad as isin ad iyyeln
Izznez kullu lu lli dar-s, zznezen alim
Ass-ann ra iffu inna i asen, lem at tumarin!
I ka bddele ism ujju iyt n jawre
Cce n ebbi nnan ; ur a isi ay-ad lkeme218
ay-da ei ad nni ur d is nege yan
Ad ak badele awal ad da nefek i lanbuat
Imma ladit ula cce ur a k sul ii yan
I a ten addere is a yyi ka ffalen medden delnin
218

Dans une autre interpretation, S. Achtouk dit ceci :


Cce n ebbi nnan ; ur akk isker udm i yan.

115

Zzin d lmal, nettan, a kullu iubba lalam219


Bismi, ad da nelu imurig ar nettebyyan
Lxba delnin; Ad da nesstu lhmumat
Yan a ibemn a issen ma tea ddunit
Afulki d lmal i illa d yan a ihnnan
Ur akk fekin i ddunit, ifur zund nekkin
Yan utbir illa yyi nn tasa nu, ar yyi tebrrim
A yad ini hati u-ad kcemen a d afus
Ife t id da unwwac, ibidd ger-at-ne220
Nella ukan tasa nnes, yili lubb nger-at-ne
Walanni ur a t ittajjja walli igan ldu nne
Mdin fell-a ukan llan ar g-isen nettewwa
Iqqan-d inna ukan llan a g-is tebam
Ar fell-as nekkat mk-ad n lbaz i d-ukin
Kul-mma s a inna netajja t ra t id jara
Neg-nn tuggas, lubb a bedda iuma ger-at-ne
I izri ussan nnes d ubib iffe as afus
A sul ur ig lib i t iwin wiyya
Yan a igan lib ad ur iqqbel lxba nne
Acku lasada, ass-ad, tega zund asif
ar tengi wanna temmaqqar taki-d fell-as
Yan dar kra n unab, imil iffe as afus
A asen sul ur iga lib i t iwin wiyya
I as d-ifel tagui ggutn tasa been as
I issrem lleqq rzeqq yuf as i ille afus
Yajj t i walli d-yyiln ad d g-is ili ef
Lmitel n tiremt i tela tafi lli iziyynn
Ur akk sul ittiri walli t issnwan mad t terrun
I as yad inna ass-ad hati ri nn dar-un
Ar-d ilgger tigemmi d lbyut ihdu (y) as
Ar isduqqur ar i t iem ihwu-d uaras
I d-is immaqqar fekin as da ldurat
I g-is illa ul ur a sul g-is ig laman
Yan dar kra n unab ar d-is ttejman
Ar as ittini mad t issfan, a t ur iyyrn
Tafi n iggi ils tuf aslal i d-ikkes
Lkdub i llan yan ar d-isen ttejman
Meqqar g-is illa zzin ur a t akk ittehwwal
Kkut n lmasayl i llant lleqq ar itteziyyan
Ddin d lmal ula zzin ula ljudawt d-x nettat
Walaynni, ssekt-ad ur a ttiri a bla tumarin
219

Idem.
Ayhayya tilli d-iggranin, ggutent-d fell-a
Ismed umalu, tiwen tafukt i targinin

220

Idem.
Ife t id da unwwac, isitti t in g-itne.

116

I munen tili terit ttun luu d teallit


Ma k sul iran a Sidi ebbi ura tabrat nnek!
Ia benadem lubb ad asen skeren mk-da aran
Acku nettan kad t egen tasa igllin
Meqqar d aggrn ur as ittimim i d-itteres
I t inn iga imi taqqayt ur a tezgaren t
Meqqar s-isen sawale laqqel nnes ur izzgi yat
Acku lmuibba zund tamaunt ad gan tt
I tella lleqq ur akk sul itteaqqal
Meqqar d akk niwi lulama n Suss ur a ttedawan
Iga ukan mk-lli temaunt ar itteziyyad
I as d ur niwi anab nnes idda g-isent

117

31-I k iffu le (2)221


A ja d-ittawi una i d-ikkan ignwan
Ad d s-rek iwi a yan ifulkin a ken ea222
Lli rad d-kceme ad d-ufi lhna, netta, d lfe
Mreba ikka-d ignwan ; mreba ikka-d akal
Tarit as a nn-mmaqqaren nega zund ukan
I ra izri lan, imme ukan uaras
Ifeka ebbi laman i yan d-iun dar-un
Ya(n) iran lfiraqq nna a ten ig ebbi d ifis!
Nealeb awen kullu tteslim a kra (y) a ibemn
Acku tteslim a(y) ideln i s-is ibda yan
Ya(n) igigil ukan ibe zund nekkin
Ur sul neaf anab, ur dar-i gma-t-ne
Immut baba d inna, a xuya, ar g-igi tebbrun
Iffe a lmal afus, ifadden ar a d-mmin
Ime ssuqq a walli dar ill223 kigan d lmal
Imma bu-umyya, ass-ad, ur sul iqqa yat
Yan dar ayyis iqqabel t, ar g-is iehllaw
Ar t ittelaf ass f wass, ur sar as d-irur
Imma wanna t isean, ikref t, izayd ifel t
Iqqan-d i unnin isgras a ten inn itteawal
Man za sul lmakan lli jju ur nessugt i yat? (??)
Mreba nelkem-d tigmma d irgazen delnin!
Bismi-Llah a tigemmi a ttealabe lxir!
Nega adim ur iafn yat, ar s-im nesduqqur
Nealeb awen tt imikk n taawsa, tidrus iyt!
I idem yan iddu s tegemmi n ljid, isduqqer tt
I asen ur issuger yat, ira as iuwweb awal
I k immaqqar ixess mqqurn inna : mreba s-rek!
Is ad takefa ur sar ak iuwweb awal
A bismi-Llah as yadda aleb asin-d lqqlem!
Lif, ba, ta s ugmmay, id wanab ar d lkemen
Lqqran immnan i illa ddma ifhem t akk
Lajjb-u-liftika iga t lqqai ki d-usin
Lket n tifawin iccack ten id s lqqlem
Acku iera lmirat ; kra skern izm s-res
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=NOSwQprUNA&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu&index=57
&
https://www.youtube.com/watch?v=HyVGzOy7pnw
&
https://www.youtube.com/watch?v=3OvHAv9ywTI
&
https://www.youtube.com/watch?v=MFC0298NG6w & https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/rrays-saidachtouk
222
Refrain.
223
En fait, cest illa.
221

118

Iwa sslam-likum, a Lli-iawen a yan d-ufi!


A wa sslam-likum d temment d udi d watay!
Umene s ebbi s a kkate licat ar yyi zrayent
Umne s ebbi, een yan mennaw ifrawen zze rric
Inna srese laet inu, kkint as lbnat ayyur
N sin ; ggammi ad nn-ili tasa n inka
Iem k, a Sidi mmu, aleb, inna igllin:
Yan mu tefekit ukan, a tagmat, ikk-d anu
Mladd ur d gma-k a(y) uzzal ur g-ik idda yan
Slla i uzzal i yut umzil ar d inin,
Nekkin asafar i yan ittewwajn awal
A ma(y) igan asafar i yan isean igr ifel t
I a ten ur ikkrez lllat ar g-is zrayent
Ya(n) igan asafar a t id yaf i d-urrin
Ur sul illa ma f ttawimt a ccahwa yan
Ur sul illa ma itterzafn awin-d lxir
Amr ijrman as a tterzafen medden d wiyya
Mladd yan iccan, issfe imi nnes, iab wawal
Ur sar a ttilit a tifawt ura lbnyan
A ya(n) iran ad a issflid, a ur issugt awal
Macc i t yad nean ikka akk wau iuan
I nela tifawt lmu ur a ttebayyan
I ayt lmakan ; ayt lbed a mu ttebayyan
A abla mu kullu ssuteln lkwas n lblla
Ad an ig ebbi d unqqim a t neg yan wass!
Ad awen neukku zzif, neeb awen tt!
Ar issen unwwac i lkdub, issen ad yuzen awal
Isker tifressa iwaliwen issafe nna
Luma awddi a Imuslemen a kullu tegem yan!
Imma lrzeqq inna illa rad t id yawi Ljalil
Luma nnun ukan a sin itbiren zdinin!
A id bu-taccrbilin, laqqel idda s dar-un
Ad ken ig ebbi lijab ig yyi nn dar-un!
A nesmed le ccahawa nu imma tehul a
Lmarib nekka t akk, ur a akk g-is injem man
Kki a-bia, nekka-d ba nekk-d ammas
N anja illi a nezzan itbiren delnin
Zund lhawa n Ugadir ur t icabbha man
A mar g-is istaran la i d-izuzwa wass
Ad ean ukan s tit nnes medden delnin
Ikka uzna n zzin f tafukt nettat d wayyur
I d-ffuent ad starant, a wa, tenka
Lesint imlafen kullu ar willi xenin!
A(y) Actuken ra ken nuu ar f ebbi bla me
Yan dar illa lmal Agadir a rad d-ise lmlek
Ibnu g-isen tigmma d lahriyya d luil

119

Ikru g-is imikk, ifel g-is ma ittegiwir


Netta d walli ubban ad asen tteziyyadn lfe
Imma lfilaa walli tt iabn rad huwwuln
Kada d yan ikkatn takrrayt, ldin-d aman
Awin-d lmutur n ssalaf, lia ur d imikk
Ig-nn maica d usggas ar sul ittebalay
Alisyu inna i asen nuq hati dar-ne
Ula lkai ula ttikit nnes ujaden ukan
Ass-nna tt inn isres lbun a rad d-ig ufus
Ass n lafizit, lma ka ittegiwir
I tent ur iqqil ebbi, rad d-ilu ay-ann
Ih tent iqqil ebbi, issudu ttaksi ar ittegrray
A ar luzin ad d-iawel dar willi xdemnin
Yan as innan ara lsab ifek as ldurat
I a ttein inna i as ur id tella lxdemt nnek
Ier i ccaf n luzin inna i asen: srbi at a!
A yuf yan nn-igan imikk a ur issugt lhul
Ar isswa s ufunas n walfayen itaba ccu
I as ten iqqil ebbi ra g-is in ur d imikk
I as eg ten netta beda ddin hann idrus as
Zayd at ukan, a winu, s a lmiad!
Lixert ad awen g-is uddu leqq ar d ufun!
Imma ini d ddunit, a winu, telebm zze g-isent
I a ken ur izziwiz lubb nu Llah-ihnni-k!
Nealeb i Mulana be iggutn a yyi d-aun
Imma lfiraqq iga tamaunt ur ittedawan
Walli f tebbit tasa, leben sul baba-k d inna-k
Iqqan-d ass nna ken felen ad ak d-izayd aan
Izayd awen d lxuf lli ak nit iffe afus
Iayb ak laqqel tasa nnun kullu tega aman!
La sul isafaren, la akk ma k ittedawan
A Llah t a winu! Ma rad ak nesker ddunit!224
Ad ka sul nee eef inu a yyi iffe lxuf
Ur an ittimim uggrn ura kra d nettegiwir
at inu temda fell-a, ie ur a t ea
Ssmi kullu tirra n elba n Suss ar Demnat
Ibiben ku-yan, inna yyi: ur dar-i ddwa nnun! 225
I k ur idawa walli awen iffun afus
Is ra ka temddut ar ak ittezyyad waan
Neg ja nu ebbi lli a ileqqn ad a d-irar laqqel
Walli f a nesmummuy a yyi d-aun
Ur nebi f eme, ur jju asen skere nndumat
224

Dans une autre version de la mme chanson, S. Achtouk dit ceci :


A Llah t a winu! Ma rad ak neskar ad d turrit
225
Idem.
Wanna nn-lkeme inna yyi: hann ur dar-i ddwa nnun!

120

Is ka yusi tagui, la ma d-is necrek


Yan g-i ittamen inwwacen Llah-ihnni-t!
Neuwwel asen ttajil ar d akk istara ddunit
Ar d as ukan ig lxae lubb nger-at-ne
I a t id iwin isggasen d iyyiren bee as
Ullah wa eqq-ebbi d igrramen ar ijder ul!
at inu temda fell-a ; ie ur a t ea
Ur an ittimim lid ura lfe i dar-ne
Meqqar d lwalidin inu mmuten ur a aman
Ur akk sul illa ma rad a ikkes amarg nnun
Ur akk sul illa ma s d-nettawi ja a d-is nemun
Ibla keyyin, asin yyi k wiyya ufus
A Llah t a winu! Ma f tettut ajmil nger-at-ne?
Ar k nettasi ummi lma wakdalik
I g-ik illa waan, ie ur a t ea
Ar d akk nettawi, nekkin, abib ar dar-un
I ak yad zzrin, imel yyi ladwiyya lanin
Ar g-isen nakka lflus ur g-in aman
Lli g-igun nei tamaunt a yyi tebrrit
il-ad d-x nekkin uene ili akk ma yyi ittedawan
Ar ka nettannay isafaren inu dar-un
Zund igr imi n tegemmi i ittehen i yan
Iaen inu ffuen t id, laqqel inu faren t

121

32-I k iffu le(3)226


A bismi nekcem-d s tegmma lli yuja lxir
Tagmat inu ad d-lkeme ur a nn-nawi tadllit227
Lli rad d-kceme ad d-ufi lhna, netta, d lfe
Mreba ikka-d ignwan ; mreba ikka-d akal
A tarit as a nn-mmaqqaren nega zund ukan
I ra izri lan, imme ukan uaras
Ifeka ebbi laman i yan d-iun dar-un
Yan lfiraqq nna a ten ig ebbi d ifis!
Nealeb awen kullu tteslim a kra (y) an ibemn
Wa a ur iem ebbi yan iffun ukan aaras!
Ifel arraw ur akk lesin ifu ccahawat
Inna ka iea zzin itelef, ife ten zund ifis
I wa ar s-is ikkat ar ass-nna t sizin, ibala k
Ar g-is adderan lib ur a t sul iubbu yan
A ma t sul iran ula awal nnes a g-isen bemn
I wa acku lmal, nettan, a f kullu teit a ddunit
Ass-ann k iffu ar a ken felen labab-ann lli dar-un
Ar g-itun adderan lib, ur ak iubbu yan
Feen inwwacen, ku-yan iem g-ik aaras
I k iffu le ur ak issen uqqccab nnun
A tagmert temmna, mmuttin itbiren s ujaif
Ya(n) ur issen ad uzenn ebt a(y) iqqn ukan
Waxxa ukan iay lqqua nnes, is a ten jllun
Ad asen ixlef ebbi takrrayt! Ur ad d-ii yat!
Walli igan aiyyad, fhemn, issen akk i temdayin!
Inna ka iea laet, anke ur a asen jllun
Nealeb awen kullu tteslim a kra (y) a ibemn!
I wa acku tteslim a(y) ideln i s-is ibda yan
I wa a n ebbi d lwalidayen inu zwur a!
Mk-ann d-izggur ucakuk i leg i d-ukin
A ya(n) ur irben lwalidayen iqqne lxir
Iqqne udm n ebbi ldab ian ad ean
Is ur d d ebbi ad a ileqqn, ijud fell-a!
Izzugez-d rrisala walli tt ieran ifhem tent!
Ar an ittefru s laqq ur isker udm i yan
Yan fell-ak ijmmeln, iqqan-d a k ittehuwwal
A yan fell-ak ur ijmmeln ma s ra k ittehuwwal?
226

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=r2aig9oA91Y & https://www.youtube.com/watch?v=H1w9Zklsxzw
&
https://www.youtube.com/watch?v=MaR1hIKAB7M&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=bHGaT_DmkME
&
https://www.youtube.com/watch?v=MaR1hIKAB7M
227
Refrain.

122

Iga benadem zund asrdun i k iaeb ukan


Ar k ittexsan228 ar ken yut nnie, ifel k
Wayahayya a Sidi negga akk xleent fell-a!
Itterm-d umalu, tiwn tafukt i targinin
A wa sslam-likum, a Lli-awen a yan d-ufi!
A sslam-likum s tamment d udi d watay
Ig usar nnes n lmaibba xayr-wajb a lqqai
N Suss ; imikk a ttaram lubb ad t tedawam
Tasa n yan umaun tega zund i g-is izri ssif
Igan win lazawa ; ttennramt a ccahwa aan
Zund yan ikkatn takrrayt, bbun-d arraw
I sul immut i imiy ; ifel asen d ka aan
Feln-d aqqlmun, ifel-d nit ibuben granin
A(y) iga yan ifeln gma-s imubbu d wayya
Ur a ixllu yan aytma-s, ibnu tiqqbilin
Ur a ixllu yan agadir i gan axdim nnes
Ur sul illi ma s a ttawimt a ccahwa yan!
Ur sul illi ma itterzafn awin-d lxir!
Amr ijrman a s a tterzafen medden d wiyya
Inder lbe tandra, issiwd lmudicin
A d-ie ignna f wakal, a yut lbla yan d-iqqan
Ya(n) igan igigil ukan ibe zund nekkin
Ur sul neaf anab, ur dar-i gma-t-ne
Immut baba d inna ku-yan ar g-igi ttebbrran
Iffe a lmal afus, ifadden ar a d-mmin
Lfayda ayyal imil a tent d akk ijmmeln
Ccix n Imsfawen, d win Iwriken
D d winnun a(y) Ayt Tiaayin ;
A Sidi Fares, alla-d aman!
Ar d a ia uzreg inu bla targa n yan
Lcim ukan a(y) ittesutuln i igr aman
Imma lfahim inna as illa irifi zzwurn t
Bismi-Llah a tigemmi a ttealabe lxir!
Neg adim ur iafn yat ar s-im nesduqqur
Nealeb awent imikk n teawsa tidrus iyt!
I idem yan iddu s tegemmi ljid isduqqer tt
I asen ur issuger yat ira as iuwweb awal
I k immaqqar ixess mqqurn inna mreba s-rek
Is ad takefa ur jju ra k iuwweb awal
Lal ad ittili uu imma yan d-nqqln
Asar wayya ra t irwus i d-nkeren
A bak-Llah a lfe n ass-ad gan mk-da ri!

228

Je ne connais pas le sens de ce mot. Mais je pense que cest peut-ter ittexzar.

123

33-A walli nera229


A walli nera lxae inu ubbun a
Ur nesame i mad a d-ik isngaran230
Kigan ay-d nemun, nekcem f lib nnun
Medden asben k is d-itun nega yan
Ur jju k fele ura skere i nnun
A keyyin terwelt ur sul a ken ea
I ebbi, mel yyi ma(y) igan lib nna!
A yak ur d lmal a k d-i insgaran?
Nedd, a flan, iffu k id lubb nna?
Ini yyi ukan a(y) abib lli ihnnan!
Ad d-urri, gawere, ad sala lhemm nne
A wanna(y) k innan, fek as lubb nnun
Imun d-ik ay-lli g-ik ine ifel k
A yurri-d sul ar iskar i nnun
A nekkin hann ur ad fele lubb nnun!
Kud-nna d ka turrit hat-inn nega yan
Ad amene s ebbi ssad ur illi dar-ne!
Wanna d ka muna d lin ibala k
A waxxa t ujji ar d-ictta dar-ne
A nn ukan ittin ilhu d lib nna
Iggut lder il-ad, hann lubb immut!
Kullu mma d muna ar g-is nekkrez lxir
Irar yyi t s la ur-ta d-i ngaran
Ad yyi immalan is temit, a ddunit
A me isker kullu midden tazzanin!
Awal i t nnan ur a g-isen umun
A yan iffe le, meskin, idda g-isent
Kulu-mma s ka nnan ur s-res isslha yan
Lmal i k iffu, imi wafud nnun
A walli s tennit illa bedda dar-un
U Llah ayn ira k ismutti uaras!
U Llah ar yuf a nit ka iqqne lleqq!
Ad d ur itteziyyad lhmum d teguiwin
A walaynni, yan ifun ccahawat
Ukan ifu le ; mual ad d-urrin
A hann, a gma, zzin ar issnad lleqq!
Wanna t iean iqqan-d a(y) iffe aaras
229

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
veuillez
cliquer
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=NOSwQprUNA&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu&index=57
&
https://www.youtube.com/watch?v=3OvHAv9ywTI & https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/rrays-saidachtouk
230
Refrain.

124

34- Rwa a nemun!231


Rwa a nemun!
Ilba(y) a ebbi s tamunt ; anab ur t neaf232
Rwa nemun!233
Is d amsad is t ukan isres ebbi tama nw!
Ajda nna d-bbi ar d a iffred ikkes yyi ten
A k yut ebbi a ya(n) iran a yyi ibu d usmun inw!
Is ka, il-ad, ixla yan sul ittebbun tasa nnes
Abib nna ka ean ar d-is ttejman s nniyt
Ar ki icca tirad nnes, ifel t id, ikk tasukt
Ar t ittemnid ar d as ibbi uqqccab, iles lxenct
I k iffu le, ma ra nn sul isslhu s tama nnek!
Imi wafud nnek, ifel k warra lli dar-k illan
Iffe ak lmal afus, ikcem-d le a ken ikmmel
A ken uu a yan da irban kra ad asen icuwwe
Isker ma f ad d-itturruy ki ur iga a nn sul iffe
Acku ddunit-ad tega mmu-lrur kra dar maelent
Ar ten ttall ar i nit ira a(y) issudu s tafukt
Iwut ukan Iblis, ikcem t lkiber, snufelen t
Iffe ludud, iftu(y) as ay-lli dar-s illan
I da iga lmskin ur sul issa, ar ittanef
A ken isqqn ebbi a yan dar illa zzin, kafan t!
Ar g-is sswan iei, ssun g-is lqqleb nnes, ikmmec
Abib, a k nesaqqsa, ya(n) usafar ad ak t nexlle!
Ur d-iwajib, neddu nit s lfqqih a(y) isifer234
Iem fell-a lktab ; inna: aan-ad nnek iflles!
Is g-ik lubb, ur-ta tessent ma k iegn tasa nnek?
Atbir, id is ak d neffu, il-ad, iggi n tasa nnek?
Neea asmmaqqel nnek ar as nit ttaderem fell-an
231

Vous
pouvez
couter
cette
chanson
en
cliquant
sur
ces
liens :
https://www.youtube.com/watch?v=a0frzIvXZlI&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=r2aig9oA91Y & https://www.youtube.com/watch?v=H1w9Zklsxzw &
https://www.youtube.com/watch?v=NyQQU2Sstrg & https://www.youtube.com/watch?v=zY7PICYEDZg
&
https://www.youtube.com/watch?v=JiiZDvMaPFE&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=j8fjElgYCEE & https://www.youtube.com/watch?v=oaJ4OejOmA4
&
https://www.youtube.com/watch?v=MaR1hIKAB7M&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=bHGaT_DmkME
&
https://www.youtube.com/watch?v=wq6SndIcZFA
&
https://www.youtube.com/watch?v=c3DPSQ2WKGQ
&
https://www.youtube.com/watch?v=MFC0298NG6w
Hassan Id Bassaid a fait une belle reprise de cette chanson. Vous pouvez lcouter en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=5FslKfs2zGM&feature=youtu.be
232
Ces deux premiers vers sont le refrain.
233
Ce morceau est sytmatiquement rpt par S. Achtouk au dbut de chaque vers.
234
Dans une autre version de la mme chose, S. Achtouk dit plutt ceci :
Ur d-iwajib, neftu nit s lfqqih a(y) isifer

125

Is ka tessent, a lbaz, is fell-ak bbi tasa nw


Ar g-iti tterwalt, ar ieg lubb nnek ul inw
A ja-f-Llah i k id iffu lib inw, a winw!
Nezzri fell-ak ana, nekk ammi, nekk tafukt
Nebu kullu d lbab, nexwu lblad, nefel arra nw
Ur g-itn illa be nnun waxxa d-idi texaamt
Acku tasa nu ur yyi teubba men-dun keyyin
Ilkem-d ukan lbaqq, ikcem-d lubb ixsan inw

126

35-Iei nnek*****
Rwa a nemun
A walli f ukan tebbit, a tasa nu!
Nerbut bedda zud arraw ifassen
Ur nessin man lrez a yyi ikkesn at
Teneit kullu medden s iei-nna nnek
Wanna d-iffan iqqad lmaal nnek
Necrek d-is ukan mad ur ittekmmaln
Ur jju qqbele a g-is alle afus
I ebba amt, a ha, i amt lxate!
I tagmat lli g-im ittennawn
Eg at nn kullu s ebbi sin ifassen!
A yyi isslkem ebbi ar tigemmi nnek a winu
Ar neea a ccjem tiflut nnek
Ur nessin mani tellam a(y) isafaren
Sin itbiren gaddanin lmme
Ur jju bin, iubba yan tama nnes
Im ebbi s willi g-i ittennawen
A bab n ja, bab n ignwan d ikallen
A inu, ki i tujjutin tama nu
Medden, ya(n) igan amagus ini a t
Ad yyi ken idum ebbi a(y) asmun inu
Walli igan ssbab i laqqdam inu
Nettan a nn s-i ittazn irqqasen
Idum as bedda lbaz, llan tama nnes
Yusin bedda jjwija ufus nnes
ar itbiren kad iqqay s ifassen
Ur jju nein iga wala tawwugt
U Llah a bla inka af itteiyyan!
I idda ukan ar d-emn i lmmart
Wanna yut isfenzzer tukrin nnes
Ya(n) ubib lli dar-i tasa nu
Nerbut bedda zud arraw ifassen
Kigan a ikka lubb inu f tasa nnes
Ur jju, a flan, ibadel ik-lli ten

127

36-Ma tufit?235
Abibu inu, ma tufit, ldert tella g-itun!
Tuf da lmutt lfiraqq nnek, a walli d nemun,236
Ar ka fella-tun alla, ur g-ik nessuger yat
Ifeka ebbi ma(y) innan a nemun nekki d-itun
Irwus iyt ayyur d tafukt, ur yyi hmmin!
Acku lwulef a(y) issimimn lmaabba nnun
Aint a(y) immi, nna n wul inw nega zund ukan!
Lbaqqt i lli imiy ig kullu tujjutin!
Yan ka izrin, ig-nn afus iri a t id ikkis
Abib inu, hann ssmi tiknnad nnun!
A ja-f-Llah i ttut ajmil inu d lxir!
Kra(y) iga tt ass ar nesiggil is ra k mmiggira
Ar k itteftan237 unwwac, ihe helli g-itun
Ur d lhemm ad ak usin, is ka ira a k jllun
Ar k itteknad ar i a iba, nekki, d-itun
235

Vous
pouvez
visionner
cette
chanson
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=zNZiKqoHsSk & https://www.youtube.com/watch?v=nH-GuGbcmjg
& https://www.youtube.com/watch?v=qujjNWv422s & https://www.youtube.com/watch?v=l0xbCSP8f4E
&
https://www.youtube.com/watch?v=SRwcFwdiq6Y
&
https://www.youtube.com/watch?v=WU9VcVtX_-Q&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=gAPOV9ZApAI
&
https://www.youtube.com/watch?v=wOnyfsUIoVM (dans cette version, S. Achtouk fait encore une
digression un peu inattendue en chantant ce morceau qui appartient une autre chanson) :
Ur ikka ammi, ula tafukt ula taganin
Mirsidis, ula R-duz, R-naf ibidd ukan
I ra d-immurri zzin, ass n ljama, rad d-iffu
Iles lmlef, issu lrir, icc tiram iziyyinen
Ili s lkusan, azzar iba ten zund rric
A nn ka ismuqqel lleqq ie asen mad usin
Ig zud lbuun n uw, ijlu(y) as uaras
Kra izzri tt inn, nettan, s lyar d teguiwin
Ibu s ufa, issu ya(n) ugrtil, ibbi akk
Icc taglla d uzkkif, meskin, iqqenu s-is
Ibu s ufa issu ya(n) ugrtil ibbi akk
I rad murri-nn, nettan, lfat kad d-iay
Iem-d lbab a(y) issudu ifis lli d-imun
A ka tesmuqqult, ya Laif, rurent tazzanin!
Iggi lkusan a ad d-teeum uladda zund aam
Iwri ur a jju tt iffu, is ka terba arraf!
War a sul ittini i urgaz is ra nebu d-itun
Ima t ebbi, ar been, irbu u, itlef
Yan ra ibe yawi zzin acku istahlla t
Lcert n zzin ar ttezayad lmme d ussan
Lcert waruc is a ka ttenaqqa lumu
mi ddwa, elba d igrramen ula ccajaat
Yan ra ittara a(y) isngara afrux, netta, d inna-s
236
Refrain.
237
Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :
Ar k issxsar unwwac, ihe helli g-itun

128

I g-ik qqan laraa nnes, ifel k, ibala k


Ur d-is ugi ad bee, lnant, ka g-itn
Acku tit inu teea medden lli imman
Id bu-lkdud i a sawalen ur a ttengirin
Kki kullu ddunit, stara-d, beme-d238 Suss!
Ur sul illa ma k ittasin f ebbi zund arraw
Yan mu yad tennit rwa, a nemun nekki d-itun
Ifek awen laman, iggall ur sar ttengirim
een t medden ufus nnun, ig zund lqqleb nnun
Tut fell-asen tammara, gen sul i nnun
Irwas, a ddunit, is ikmmel lxir lli g-itun
Abibu inu, ma tufit, ldert tella g-itun!
Ur g-itun illa laman, illas lqqleb nnun
Abib inu, hann ssmi tiknnad nnun!
Ur g-itun illa laman, illas lqqleb nnun
A ken nit nemmiqqir ii awen umsad afus
Ar sul ttinit :uhuy ur d nekki ad d imun
Ullah ar nit an medden lli mmanin!
Ur k iqqabel yan, a winu, ar239 ebbi d nekkin!
Yan wass, nedda ar nn-nesduqqur, nesaqqsa g-itun
Iem-d lbab ar allan, ie yyi mad usi
Ur akk sul nessen mani ri, ijla (y) a uaras
Ar nit nettazzal, neddu s ubid a ten d awi240
ih g-igun aan, urrin, ii lqqleb nna
Ar ka nettazzal, a kra, f lubb nnun
Ar ka tallat, a winu, ma(y) iga ssbab nnun?
I d aan a g-ik illan, abib illa dar-ne
I d lubb a g-ik ur idrek yan a ken dawan
I bla walli lli a tesmuqqulem, izzu dar-un
I yad tennit a nea a nedawa tiggas nne
Ya(n) lmlek a t id ittawin, izzri t mnid nnun
Ig s-ik lal lxuf iggi n tasa zund lmutt
Kul-mma teccit ur immim, is ra ka ken brrin
Ar s-ik ikkat lal ar i g-itun iuan
Yuf nit ukan a neggall, a kra, f lubb nnun241
A ur neskkus ar i yyi teskert tiguiwin242
238

Idem.

239

Idem.

Kki kullu ddunit, stara-d nebem g-isent


Ur k iqqabel yan, a winu, bla, ebbi d nekkin.
Dans une autre version de la mme chanson S. Achtouk disait ceci :
Ar nit nettazzal, neddu s ubid a ten dawa
241
Idem.
Neea ukan, a kra, a(d) neggal f lubb nnun
240

242

Idem.
A ur neskkus ar i yyi tefelt tiguiwin

129

Ar s-ik nettelli, keyyin, irwas lqqleb nnun


Ur g-is lli, nekki, ad a ifu ebbi g-itun!
Kki kullu ddunit, stara, nebem g-isent

130

37-Urri-d, a benadem,!243
Urri-d, a benadem, hann ra tezri ddunit!
Ur akk idil a k isfe ccbab nnun244
I ebbi a lnna, lu s ujddig nnun!
Nessen nit mani245 ili uggug nnun
Walli illa wafulki ka k imman
A(y) aa d ufus n kra itajja s-rek
A walaynni, a g-is ur ilin iuan
A kullu igiddi zund ukan lbanan
Iecen ; tiwurzin zund tallubanin
Inna izri ar iffal tazui d llun
Imun ak d laqqel nnek ; iga zund ifis
Imikk n tefassin-ad lebent lbnna
A rricc n tewallin n tawnza d ufus246
A f ittemtat lleqq, yasi tadallit
Iccaqqen, wanna ra(y) izzri ddunit
Imma ismun afulki, netta, d lmal
A yan icwan i illa jjneb n yan
A t ur itteiyyar, irbu ten zund arraw
A yuf abib illa jjneb nnun247
Asmmaqqel n wanna terit ileb lmutt
A k ukan yut iggi n tasa, egent as
Ur illa ddwa yan iban d wad ran
Imun ak d laqqel nnek, ur jju d-iu
Meqqar igen, iem ie, ur a ten ean
Kul-mma ukan icca ig asen zund akal
Yan iman i icer netta d ifis
A t iawen ebbi d idraren d taganin!
Mani yufa at ? Ur jju d-iu!
ar ijla kent, a layat n ddunit!
I ebbi ayt a winu a ken ur ieg lal!
Ddunit hat-inn nezzri tt nekki d-itun
I lli immim lubb keyyi ka dar-ne
Ur jju k fele, ura skere i nnun
243

Vous
pouvez
visionner
cette
chanson
en
cliqant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=3ELfmJp8ESE & https://www.youtube.com/watch?v=qujjNWv422s
&
https://www.youtube.com/watch?v=SRwcFwdiq6Y
&
https://www.youtube.com/watch?v=OeiyYXVwMSE&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=OeiyYXVwMSE
244
Refrain.
245
Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :
Nessen nit illi ili uggug nnun
246
Idem.
A(y) aa n tawnza d ufus
247
Idem.
A yuf abib illa mnid nnun

131

A ass iba em lbab, mmngaran


Ar ukan tallat, a kra ; tessndemt a
A walaynni, ur ufi ma a ken ea
Ad ak nemel ma ra idawa tiggas nnek
A ar abib-ann lli llan jjneb nnun248
Wa fek as lxae ad d-iwen ggaweren!249
Wa yuf abib i illa mnid nnun
A menckk ay-d kki nebla s lubb nnun
Ur ihe ma ra idawa tiggas inu
Menckk ay-d kki nebla s lubb nnun
A k ukan nettu s-i d-ik mmaggare
I ebbi ayt a winu, a ken ur ieg lal!
Ddunit, hatt-inn nezzri tt nekk d-itun
Lli immim lubb, keyyi kad dar-ne
Ur jju k fele ura skere i nnun
A ass iba lbab ; mmngaran
A waxxa li-k a(y) atbir, a(y) awal!
A k ihbu ebbi250, nnu g-itn!
Ad amene s ebbi ssad ur illi dar-ne!
Kul-mma d muna ar g-is nekkrez lxir
Irar yyi t s la ur-ta d-i ngaran
I ur illi yat tinim yyi t ad lkeme
Lhemm inu ; a sul ur nasi i nnun
Urri-d, a benadem, hann ra tezri ddunit!
A kkrez ayt lxir acku lan lllat!
A ma terit, a Ccian, ddnub n yan?
A tennit fell-a lkdub ura azawar
A walaynni, awal nnek ur issuger yat
A walaynni, ha labab lli dar-ne!
Ur idrik yan ad a d-isen snigirin
Ur akk idil a k isfe ccbab nnun

248

Idem.

249

Idem.

250

I ebbi fek as lxaer ad d-iwen ggaweren


Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :
Gi-nn s-itun ebbi, nnu g-itn!

A ar abib lli ia lqqleb nnun

132

38-Bismi, nekcem-d dar-k? (1)***


Bismi, nekcem-d dar-k251,
Abib inu, mad a iban, nekki, d-iwen?
A ten ig ebbi d ifis, ijlu t tagant!252
Ar ken tebbu, nesker g-ik lxir iggutn
Kul-mma terit i cchut nnek, izzu dar-k
Ar k t id nettawi, nesres ak t mnid nnek
Ar tigira, sul terwult g-itn, a alem
Walaynni, ssene mani d s-rek tekka ebt
Walli ken yurun ad a iban, nekki, d-iwen
Ur g-ik iri a tilit s laaa nnek
Ar isiggil a ken izznez icc atig nnek
Ame at nn luiyyt a ya(n) igan mk-ad inu253
Yan da igan argaz ief laaa nnes
I t id iqqan ad da ise ayyis miyn
Ad ur ttejun tamunt n gar idammen
I a tessimurt, netta is ak izzimiyn
Ar ka tallat, a ul inu, ar ka tessndamt
S ubib lli yyi iflan, ifu ten laqqel
Is a ttawi ja ma ra t mmiggire
I t inn ei, ihwa-d i uaras, neggawer
I da zrin, ifel yyi d aan iggutn
Mla ukan ufi a bedda neidi jjneb nnes
Ar t nesslab, nesker g-is zund tazzant
Macc iskufe t ebbi f lmaabba nu
Yuf i nemmut n as nexwa tamazirt
Ur sul i ad ukan d-is ttemiggire
Ar t nettannay, izwar asen umsad inu
A namen s ebbi, tasa tega tamaut
Yan ka innan a nemun ar s-isen ttazzale
A nit inna tagmat a necrek, nekki, d-iwen
Ar ki issen lasrar inu, ibem g-in
Sidi ebbi ka a iran lifa nnes
Ar ka tessndamt a ya(n) igan mk-ad inu
Gi zund igigil mi mmuten lwalidayen
Iffe igllin ukan ixwu tamazirt
Ar ittekka tiqqbilin ura lmdayen
Inna nn-lkemn ixdem g-isen s ubbu nnes
I rad ccin d id bab n lmaal iggawer
ar ad d ukan islil ar g-is ttexnzaren
251

Ce morceau est chant systmatiquement au dbut de chaque vers.


Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :
A ten ieg ebbi takat zund tasngart.
253
Idem.
A ken inn-iu a walli ur ilan laqqel.
252

133

Nnan as: nker dar ulli, arum iqqadda ken!


Iffe, igllin, ukan ar yalla f ebbi nnes
Ar d ssallan izgaren d ulli lli dar-s
la ebbi a lmskin, illa be iggutn
Acku ebbi ar g-ik ttenaan
I ra g-ik innu, kul-ci illa dar-s
I ran a ak ifek le, ur issfe ljibb nnek
Ar ittekam lmsakin ula elba nne
Is ka ra ifel kra n lmxu sfenzzern t
Ar ifttu s lqqhawi, ie tagui nnes
Ur g-is iwin a men-dun tammara ggutn
Sidi ebbi, yan illa lkiber khan t
Waxxa iaf yaat d lmal iggutn
I ra t nein ur a g-is itajja tuzzalt
Is ra ten yut ikkes as akk aylli dar-s
Ief asen d aan ur yufi i nnes
Ar itterfufun, ur iea i lmict
Lafjuj delen, belaqq, a icc aynna dar-s
I t id telkemt, a lmutt, ifa le nnes
Walaynni, ddunit-ad tega tamdart
Yan mi tennit laqq ilhu d lib nnek
Neea wanna d nemun, nesker s lsab nnes
Nefek as lqqmia sul ar d-addern lib inu
Larzaqq ad a ijlan, nexwu tamazirt
Neg zund lbaz ar nit nestara lmdayen
Ig tigjda f lbuu, izzri ken f iggi nnes
Ar isiggil ad ak icc aylli dar-k
Walaynni, da lkdub gan i lmict
Ya(n) ira ebbi s lxir, ifek as afud nnes
D laqqel ikmmeln d iei ar s-res ttenaan
Itek lkdub issen is d ira lsab iggi nnes
A ur ife ccahawat ig nit is iga alem
Ar izzuguz i kra zund ifiss, iuf t
Ar as immal ayda n medden ig as iziker
Ar t ttawin, ijlu t inn nit tagant
Ur sul yufi ad d-yau ula ad d-is iggawer
Gi nit aiyyad ar nifu le inu
Nekcem taganin ar nn g-isent negmmer
Necer g-isent d ifiss, necer igrzamen
Ar isiggil uccen izmawen tagant
A() ten ukan iawn ebbi lxuf illa g-isen
Anni ukan ukay ar s-isen siggiln

134

39-Bismi, nekcem-d dar-k ? (2)254


Bismi, neckcem-d dar-k
Abib inu, mad a iban nekki d-iwen?255
A ten ig ebbi d ifis, ijlu t tagant!
Wa ar ken tebbu, nesker g-ik lxir iggutn
Kul-mma teit i cchut nnek, izzu dar-k
Ar t id nettawi, nesres ak ten mnid nnek
Wa ar tigira, sul terwult g-ign, a alem,
Walaynni, nessen nit mani d s-i tekka ebt
Walli ken yurun ad a iban nekki d-iwen
Ur g-iwen ran a tilit s laaa nnek
Ame luiyyt a ya(n) igan mk-ad inw!
Yan da igan argaz, ief laaa nnes
I t id iqqan ad da ise ayyis miyn
Ad ur ttejun tamunt n gar idammen!
I a t tessmurt, netta, is a k zzimiyen
Ar ka tallat, a ul inu, ar ka tessndamt
S ubib lli yyi iflan, ifu ten laqqel
Is a ttawi ja ma ra t mmiggire
I t inn ei, ihwa-d i uaras, neggawer
I da zrin, ifel yyi d aan iggutn
Mla ukan ufi a bedda neidi jjneb nnes
Ar t nesslab, nesker g-is zund tazzant
Macc iskufe t ebbi f lmaabba nu
Yuf i nemmut n as nexwa tamazirt
Ur sul i ad ukan d-is ttemiggire
Ar t nettannay, izwar asen umsad inu
A namen s ebbi, tasa tega tamaut
Yan ka innan a nemun ar s-isen ttazzale
A nit inna tagmat a necrek, nekki, d-iwen
Ar ki issen lasrar inu, ibem g-in
Sidi ebbi ka a iran lifa nnes
Ar ka tessndamt a ya(n) igan mk-ad inw
Gi zund igigil mi mmuten lwalidayen
Iffe, igllin, ukan ixwu tamazirt!
Ar ittekka tiqqbilin ura lmdayen
Inna nn-lkemn ixdem g-isen s ubbu nnes
I rad ccin d id bab n lmaal iggawer
ar ad d ukan islil ar g-is ttexnzaren
Nnan as: nker dar ulli, arum iqqadda ken!
Iftu, igllin, ukan ar yalla f ebbi nnes!
Ar d ssallan izgaren d wulli lli dar-s
254

Si vous voulez couter cette reprise de Hassan Idbassaid, il faut juste cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=nhxAUGuvzbA&feature=youtu.be
255
Refrain.

135

la-ebbi, a lmskin, illa be iggutn


Acku ebbi ar g-ik ttenaan
I ra g-ik innu, kul-ci illa dar-s
I ran a ak ifek le, ur issfe ljibb nnek
Ar ittekam lmsakin ula elba nne
Is ka ra ifel kra n lmxu sfenzzern t
Ar ifttu s lqqhawi, ie tagui nnes
Ur g-is iwin a men-dun tammara ggutn
Sidi ebbi, yan illa lkiber khan t
Waxxa iaf yaat d lmal iggutn
I ra t nein ur a g-is itajja tuzzalt
Is ra ten yut, ikkes as akk aylli dar-s
Ief asen d aan ur yufi i nnes
Ar itterfufun, ur iea i lmict
Lafjuj delen, belaqq, a icc aynna dar-s
I t id telkemt, a lmutt, ifa le nnes
Walaynni, ddunit-ad tega tamdart
Yan mi tennit laqq ilhu d lib nnek

136

40-Bismi, nekcem-d dar-k (3)256


Bismi, nekcem-d dar-k
Abib inu, mel yyi ma(y) igan l nnek!257
Waxxa tusit ajnwi s umgge inw
Is a ttawi ja ma ra t mmigre
I t inn-ei ihwa-d uaras, neggawer
I da zrin, ifel yyi d aan iggutn
Mla ukan ufi a bedda neidi jjneb nnes
Ar ten nesslab nesker g-isen zund tazzant
Walaynni iskufe t ebbi f lmaabb inw
Yuf i nemmut n as nexwa tamazirt
Ur sul ih ad ukan d-is ttemmiggire
Ar ten nettannay izwar asen umsad inw
Umene ka s ebbi nniyt inu tega tamut!
Yan ka(y) innan a nemun ar s-isen ttazzale
A nit inna tagmat a necrek nekki d-iwen
Ar ki issen lasrar inw, ibem g-in
Sidi ebbi ka(y) a iran lifa nnes
Ar ka tessndamt a ya(n) igan mk-ad inw
Gi zund igigil mu mmuten lwalidayen
Iffe, igllin, ukan ixwu tamazirt!
Ar ittekka tiqqbilin ura lmdayen
Inna nn-lkemn ixdem g-isen s ubbu nnes
I rad ccin d id bab n lmaal iggawer
ar ad d ukan islil ar g-is ttexnzaren
Nnan as: nker dar ulli, arum iqqadda ken!
Iffe, igllin, ukan ar yalla f ebbi nnes!
Ar d ssallan izgaren d wulli lli dar-s
la-ebbi, a lmskin, idel be iggutn
Acku ebbi, hat-inn ar g-ik ttenaan
I ra g-ik d-inu, kul-ci illa dar-s
I ran ad ak ifek le, hann illa dar-s
Yan dar lmal, a k ur issfe ljib nnek!
I ur skeren irgazen d lxir iggutn
Ar ittekam lmsakin wala elba nne
Is ka rad d-ifel kra n lmxu snfzzeren t
Iftu kullu lqqahwa, ie tagui nnes
Ur g-is iwin a men-dun tammara ggutn
Sidi ebbi, yan illa lkiber khan t
Waxxa iaf yaat d lmal iggutn
I ra t nein ur a g-is itajja tuzzalt
Is ra ten yut, ikkes as akk ay-lli dar-s
256

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
https://www.youtube.com/watch?v=RDqZAhXbebo&feature=youtu.be
257
Refrain.

cliquez

sur

ce

lien:

137

Ief asen d aan ur yufi i nnes


Ar itterfufun, ur iea i lmict
Lfjuj delen, i lleqq a icc aynna dar-s
I t id telkemt, a lmutt, ifa le nnes
Walaynni, ddunit-ad tega tamdart!
Yan mu ttinnit laqq ilhu d lib nnek
Larzaqq ad a ijlan, nexwu tamazirt
Zund lbaz ar nit nestara lmdint
Ig tigjda f lbxur izzri ken f iggi nnes
Ar isiggil ad ak icc ay-lli dar-k
Wayni awddi ma gan lkdub i lmict!
Ya(y) ira ebbi s lxir, ifek as afud nnes
D laqqel ikmmeln d iei a nit s-is ttenaaen
Itek lkdub, issen is d ira lsab iggi nnes
Yanef i rriba d lam a ur ittegga alem
Ura nnamima ura u, in le nnes
A ur iffe ccahwat, Iblis iga alem
Ar izuwwur i kra zund ifiss, iuf t
Ar as immal ayda n midden ig as iziker
Ar ten ttawin, ijlu t inn nit tagant
Ur sul ufin ad d-yau ula ad g-is iggawer
Gi nit aiyyad, nifu le inu
Nekcem d taganin ar nn g-isent negmmer
Necer g-isent d ifiss, necer d igrzamen
Ar isiggil uccen izmawen tagant
A() ten ukan iawn ebbi lxuf illa g-isen!
Neea-nn ukan ukay ar s-isen siggiln

138

41-A yan utbir258


A yan utbir ar d-ittagga, ggammi259
Lqqua. Ma s a t nekka t, a t id nelu
Rwa a nemun i g-ik lubb nna!
Medden asben k is d-iwen nega yan
Rwa a nemun, nekcem f lib nnun!
Ur jju d-ik i ura skere i nnun
A keyyi, terwult, ur sul a ken ea
I ebbi, mel yyi ma(y) igan lib nna!
A yak ur d lmal a k d-i isngaran?
Nedd is g-ik iffu lubb nna?
Ini yyi ukan, a(y) abib, Lla-ihnni-k!
Ad yyi immalan is temit, a ddunit,
Kul-mma d muna, ar g-is nekkrez lxir
Irar yyi t s la ur-ta d-i ngaran
A em isker kullu midden tazzanin!
Awal i ten nnan ur a g-isen umun

258

Si vous voulez couter cette chanson, cliquez sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=2RzvdwnDdU


&
https://www.youtube.com/watch?v=JiiZDvMaPFE&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=DSQ3IO_DYa8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Gbmb90Wh1Ag
&
https://www.youtube.com/watch?v=oaJ4OejOmA4 & https://www.youtube.com/watch?v=wq6SndIcZFA
& https://www.youtube.com/watch?v=oY7W57BOM_Q & https://www.youtube.com/watch?v=9lnmIWiczE & https://www.youtube.com/watch?v=MFC0298NG6w
259
Refrain.

139

42-Gar zzman260
illi fele amud as rura iefan261
i-nn a gma tayyuga ad ken yaki la
Akal ian a ad teaunt tumin
illi ilusan ig iyt ukan isakan
N iga iarasen bbin fell-as waman
Ur ad d ak yawi lllet, a k ur ittemrrat
Gar igr ajj at a g-is kessan ifrexan
Ur jju d-yiwi amud nnes, a k ur ittemrrat
Ad ukan da ig ebbi sslamt, ya Laif!
Iggig inder nettan d usman lla(n) waman
Asif ingi-d, iwi-d iean d talatin
Macc iea ccarij ur a iqqay aman
A illi ibgan ierdayen ur a t iqqen yan
Nekki ay-d mi ttihame ur ten issen yan
Lqqit n ssat-ad a isllek yan ukan
Ddunit tebem, badelent a wa limuat
Lxadia d rriba a(y) as ikkesn ccaaf
Tella tamment ; iggut mad ten ur issen
Ula zzit ula tudit wala sul atay
Tin zzman n ssat-ad a ur ilin asafar
Illa ma nn teeat azal mek-lli wayyur
Tennit zund xtt-ad ur sul teli ttaman
Temnac-am ad dar-s illan ur ufan
Ad fetu s lwalidayen lli a yurun262
A neddu s dar laqqai ukan a ten tt awi
Ie-nn i lbab a nn-munen lmaal
Ixser lmlayen zund i ten yiwi wasif
Kud-nna ssirdent udm rwisent as ifiss263
Yurri-d ukan ar ka sul ittemssaq
Si vous voulez une partie de cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=u712pj5xs4M
&
https://www.youtube.com/watch?v=7IBSaf47yY&feature=youtu.be & https://www.youtube.com/watch?v=AlUlsjQ9-6U&feature=youtu.be &
&https://www.youtube.com/watch?v=9TvEtSl3DV4
&
https://www.youtube.com/watch?v=IAHGo7z2DEY & https://www.youtube.com/watch?v=MxtcXQPvMA
261
Dans une autre version, S. Achtouk disait :
illi fele tayyuga as nerur iefan
262
Idem.
Ad ddu s lwalidayen lli a yurun
263
Dans cette version chante par Hmad Oumast que vous pouvez visionner ici :
https://www.youtube.com/watch?v=Le34xfr1LGw Il a joute ceci qui ntait pas le texte orignal :
260

Inna i as: menckk ad dar-m illan n ussan?


Tenna i as : hati baba ur imael i immut
Xmsin-am ad yyi d ifel lesi amlaf

140

A t ukan tanni badeln, iri a tent ilu


Tenker, tezznez kul-ma dar-s ixiyyern
Llan lruz n Udayen ula tikmsin
A t ukan tut, netta, iggawer amr lmaal
I a nn-isuduqqur ibba-s ula sul inna-s
Inker, ilger-d lbab ifek asen tt tasarut
Ar ittiku i d-uggan ad icc akuay
Hann ifis d ulgma d lkam n temarin
Wanna f ten ikteb ebbi lmutt a t ixaan
Ka-ann hati lmdint a ukan llan
Illa ma g-is ttemggare illa layat
Illa ma g-is ttemggare illa lxaa
Is nn-ifel ccabab i nit llan lelqqt
Xmsacr-am a dar-s illan ur ufan
Izwur i kra n tecibant asin as arraw
Ur lesint ajllabi ura afent almaf
Ssrwal d lqqamija a(y) asen tt ukan lessan
Ibbi as baqqffa azzar terwus ammal
Ur illi ua d tiddi ula afus ula tit
Ula at, ileb udm nnes lmikka s imikk
A k iawn ebbi a walli dar tella lmaal!
Meqqar ifna ccabab nnes, iem layat

141

43-Tamaunt264
A Lla-awen a tamazirt lli mu maele!
A ass-ad nusi-d iaen inu s lyaqqin
Im ebbi a ur ikref laqqel a nit issaw!
Iwaliwen ad tegiddin, a xuya, rri!
Nelkem-d Au a g-is, a xuya, uca
Lmakan n irgazen, lmakan n isan
A walli nn-yusin iaen ar ef nna
Lajj mad, nettan, ad a nn-innan, rwa at!
Netta d umar lli d a necrek ukan lxir
Eg at nn kullu s ebbi turawin nnun!
Im ebbi a lfaa a ken ikmmel s lxir!
Amin a(y) as isaad ebbi, ini at as akk amin!
Ini at amin a wid an ukan issutelen
A walaynni Llah-ibak lfe ixiyyern!
A tiwi-d kullu temdayt inu willi ri
A yiwi-d nit lqqleb ama fea
Ad akk izwarn d la-ssalam nnun
Id la-ssalam inu d la-ssalam nnun
Ur akk nesker lsab is ra sul nemmiqqir
A a ya(n) uzmez nedda g-is imikk ur nemmut!
Walaynni ebbi ad dar tisura n lxir
Walaynni ebbi ad dar tisura n lmut
A ken kkise a lruz lfu n ebbi nufa t
Waxxa(y) a ta temaunt ur a sar nesres
Lhawa ura rribab ar ki kceme akal
Ur jju d s-is nefel ddel kull mani kki
Is a sul s-is tteea yan a ittaremen
Kigan d umlmad nefeka(y) as lqqua
I ri ad gen ccaji ur t akk, nekkin, aca
Isggasen ay-ad nei accba inu, cuwwee
Ur jju bdere lib n lleqq meqqar immut!
Wanna d-i a yyi iawen i ri as lxir
D lin felen yyi, ial is mi
Walaynni ebbi iuf akk lxalayiqq
Yan iskern lin ar t ukan ittannay
I immut labdda a g-isen ikkis lqqia
Ur isul ya(n) urgaz a t sul, nekki, ttamene
Amddakl ur illi, ass, ar yan mennaw
Ljibb nnek n afud n arraw nnun
Imma tarwa n benadem m ka s a ttellin
Le i k id iffu ur ken sul iri yan
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=LGs4_YjdauQ & https://www.youtube.com/watch?v=WLcHKOV450
264

142

Medden gguten ilmma g-isen lmunafiqqin


A nit d-ik icc kra, ass-a, lmaal nnun
I ak ur gan lib, ig t i tiremt nnun
Yurri-d, gin i nnek, ittu(y) akk lxir
Wa Llah a benadem zund lbe tillas ukan!
I k id iffu le ur ken sul ira yan
Ma rad za sul nejmma, nekkin mi?
I gguten f imsaden i yan ukan ifiss
Ad ur ittemrrat laqqel ar i ikref
I immut hann lbab ur ten sul iqqen i yan
Lli a ta temaunt, iwi a yyi yiwin265
Neffu, a gma, id lar ar ukan alla
Ya an imurig n kra netta kufn
Dirikt ar ba, ur sul iaa yan
ar266 nekcem d lbab n Sswisi nni nemmut
Walaynni, ibiben nnes fekan a lyaqqin
Dawan g-i tamaunt-ann si(n) ussan
Iffu a waan iggutn, ur neussi man
Walaynni, willi g-i innan nnan a
Lhawa n ba illa g-isen ukan usafar
Ggawere g-is ilad ar nit ssa atay
Walaynni, lblad ar ka ttinin immut
I d ayda nu ka g-i ran ur ra t awin
Bu-tarwa, ma rad dar-s ikkus lwarit?
Meqqar isker ccuhud, isker sul lmirat
Ar ittat ay-lli d-ixser ma ra nn-awin
Walaynni, gar laqqel i ixaa yan
ar irgazen kad ittemun ar ki ean
I immut hann lbab ur ten sul iqqen yan
Nekki, imikk n tegui ka g-in ukan iqqaman
A lli as nn-inna bu-tekerkas-ann immut
Iulan d ayt-ma hullen ussan-ann aelen
Ula tagmat, medden hullen ar a akk allan
Ffuen-d sul d-yyi, lmsakin, ar allan
Iga i asen zzman d-yyi ur telli ttilifun
Talli nela tagui nesent a yyi issilen
Tekkis kullu yad lksut nnes ixiyyern
Ula lmcbu lli dar-s ula tixrsin
uwwelent ad tuddu laqq lli fell-as
Imil ifsi a ebbi, tefe a ur nemmut
Wa gar lxba-ann, azal ka yyi sul lkemen
265

Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :


Lli a ta temaunt, iwi a yyi yusin.
266
Idem.
Lli nekcem d lbab n Sswisi, nni nemmut

143

Nessudu-d sul, d-yyi-ann, lka n tturist


Isres a ka Ugadir, yasi a lfe
Lkeme-nn dar-ne, neggawer ila ssutelen a
Willi (y) a yusin lhemm, irin a lxir
Zud tufin a nn-iga benadem uaras
Illa ma nn-yiwin izimmer ur as akk ires
kka yad-lli ar iffi s lxncat
A fell-awen ixlef ebbi a ya(n) iskern lxir!
Ur ukan g-i tagui bla tin ya(n) mennaw
Willi d nega lqqleb inu ula tasa yan
Walaynni, u-ad ur fell-ati ssllemen
A walayanni, tella nit g-is lmusami
Ur a yyi tezaydt lmme i yyi d-telkemt
Ula tume a tegui nnek, a yan ikufen
Isggasen ay-ad uene, ili asafar
Ur nessin ddwa n temaunt inu mani llan
Wa rar at d ka s-i laqqel, a yan innan!
Ur nessen ddwa n temaunt inu mani llan
Rar at d ka s-i laqqel, a yan innan!
Ad ak nemel ssabab inu a lli netelef
Ya(n) ubib ibbi-d akk tasa nu, tasus
A nit negen ar t id nekti lxae nna
Ar ittizif d-yyi, irwus a imalass
Iab ie i wallen, ingi-nn kullu s-i lxuf
I iffu lal neffu, a flan, ar nettulluy
Awi ja a t mmiggire a s-res sawale
Ad d ukan s-i ibayyen, ar t inn-anni
Iga a iei nnes zud i yyi ken yut lqqua
Ar ittawn ummi nnes i tasa, fissa
Ili an ukan laqqel, ili a awal
Ibidd iei nu, naddum kullu lamakan
Iggiz a d leg, iaen ur yyi akk usin
Tili tteburica d lket n ttammarrut
Rar at d ka s-i laqqel a yan innan
A Llah a kra, nnu g-i, nella lxaa!
Ad a ur tajjim neggawer ar ken xii
I ak neffa afus ra g-iwen ife unwwac
Mla ka ufan a k id nefel i temmariwin
A ken da yawi zud ilf a s-rek isrwat
Ay-nna d-terurem qqabelen t ar ten kmmelen
Ass-nna tecibbem khun k ura awal nnun
Inna d-ik immaggar ar ak itterwal
Walaynni, walli dar imikk n warraw
Mk-nna(y) iga ra t iawen ass-nna min
Yan ur yurun, iggawer, iem layat
I iggiz s lqqber, iddu s tillas wakal

144

Waxxa d-felen ajat wala luilat


Yuf asen tt warraw miyn i a t itteam
Nelu iei, yiwi-d, a kra, ifat nnun
Ar nettannay azna kullu ssutlen as!
Tuumt n lqqleb inu a yyi nn-ikkat
Imikk a(y) iaman ad d-ilkem tasa s lmutt
A a(y) abib nera dar-k imikk n usafar!
Hati ddwa n temaunt inu terxa nit
A a ww-ad yallan iggut fell-atun lxuf!
Ah a(y) ajda nessen ddneb nnek ma f llan
Walli nn fell-ak igan sin lqqful ifel k
Ur issin man ag ad i iyyalen ssresert
Ay-lli d-ik immaqqar ammas n umawal
Inna i as, ma k id iin, ma s a ka ttellit
Inna i as keyyin ad an issukin alim
A a ww-ad yallan iggut fell-atun lxuf!
Yak ur g-ik lubb n kra ur ten tufit?
Imikk n be d lqqn a ken ukan ixaan
Ar ass-ann s-ik isiggil, keyyi, terwulem as
A a(y) urti illa g-ik ma ikkis ufus!
Illa-nn lfrik tiddi ur a itterra tit
Immim ublu lli g-ik macc ar ittasus
Unni iga ssudan kullu talayin
A g-ik ikkes ebbi em, a flan, a(y) aflla!
A bada ttajjam lellt ar ammas n if
I ur inwi wamud nnes ur a ttimiment
Walaynni, jju ad d-issaawn tiram
Meqqar ur tenwi zzreb nnes ar tt issimim
A walli ittekyyaln hann tammara a llan
Ur jju ten iffe la i nit iaf lmal
Abadan, bedda tuumt n ssuqq a llan
Inna nn-unnin imndi isres-nn lxncat
Tilli icca wakuz, a flan, af ttakin
I idda s dar uzreg i ran a tent iffren
Menaa a asen ittagarn, nne a t ilu
Wa krez, a gma nu, temgert i teram lxir!
i-d, a gma, tayyuga nnek a ken yaki la!
Akal ian a a d-itteaawent tumin
Akal ian a a d-itteaawent temin
illi ilusan ig iyt ukan isakan!
Ur ad ak d awin lllat, icca ten wafar
N iga iarasen, bbin fell-as waman!
Ur jju d-yiwi amud nnes, a k ur ittemrrat!
Gar igr ajj at a g-is kessan ifrexan
Ur jju d-yiwi amud nnes, a k ur ittemrrat!...

145

44-Ifulki bedda ya(n) iben****


Inna (y) awen irzeqq ebbi, keyyin, tesalat lhemm
Urri-d ar ttexmmame meqqar gi lubb nettuten
A aleb i ebbi a yan igan zund nekkin ad ak ifu
Imma benadem ar a ken iffu le ifeln k
Iqqur uggug i turtit, neea ajddig asusn
Ad ak d-irar ebbi a lnna azmez ifulkin
Imma ur a ttilit, ass-ad, idarren d ifassen
Yan iman agayyu slilen t usarag ifel ken
Lin, ri ukan ad su, inea yyi fad, mmute
Walaynni, walli t izan ixdem li-Llah ifel ken
Iffu-d umsad ibnu (y) awen ccarij, iqqen ken
Ur ili i ebbi a ken ie zund lbaaj n Masst

146

45-Lqqit n ssat-ad267
illi fele amud as rure iefan
Lqqit n ssat-ad ad isllek yan ukan
Imma ay-ad rad d-neg hann ur ten issen yan
Mmaqqaren isaffen d lbu, mmaen waman
Kullu iwwamen gan s ebbi tauyyit!
Asif ixcen u-ad ar ka ttufen waman
ebbi ae i xtt-ad ar ki nefassayent!
A k uu niwrri-d, a flan, a wa nuu k
ar ay-lli d-neaqqel a sul ur illin
Walaynni, turri-d a laqqel tinit as
Iggawer urgaz d temart ar ssan atay
Sresen ayu n ljdid, a flan, n xmsa-alaf
Yadd i lbuun igan ttumatik
Ii g-isen lxarij, iwacen yan f yan
Kud-nna g-is elba smattin arqqas
Ii g-is mad Zzahir n Mmu-Kultum
Mmu-Kultum teem-d i ddisk lli mmu ttinin
Nta-umi , ittu ddin wala taallit
Ittu laqquq n temart ula wi(n) arraw
Gau d lcic kad asen issutln
Isawl-d baba-s ad asen innan ya(n) wawal:
I ebba ayt a(y) iwi hann nnek a ken yurun!
Ini terit ia, fek at a lfu!
Inna i as: ara tagat ma k isalan!
Ukan ar sul ttinim ma yan ddunit
U Llah ar ttuhame nekki likan!
Tannit ya(n) urgaz d mrawt temarin
A nit issudu urgaz, iu ka f lkusan
A nn ukan tasi tazzant immutti asent
Cce ur skern i temart a ka tulluynt
I nn akk tugga uzur turri s lmaal nnes
Nekkin ur gi lib, a flan, i temarin
Arjli skern aiu amman n wamar
Yazn tamart s luzin, yiri imanat
I nn akk tenesa yyi ur fell-as illi yat
ass lli a nekke, nefel ukan icukak
Ar lessant ijlluba, nefelen-nn akk aaras
Lqqit n ssat-ad ad isllek yan ukan
Ifllaen imi ad d-ifelen ccan i Suss
Is a ka tesbbaben, icen akk lmasakin
Xdement kullu tazzanin d temarin
267

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit juste cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=CaicoXGvvlg&feature=youtu.be & https://soundcloud.com/lahsenoulhadj/rays-saidh-achtouk & https://www.youtube.com/watch?v=CaicoXGvvlg

147

Macc, ur kullu gadda ifllaen lxir


Illa ma dar illa ddrek, ili sul lmal
Xmsin n ga a mi d-ssutln aalim
Ar isaqqsa mad dar sul krrun akal
Xmsac n umubil, yat ef n yat
D lmuur n Ingliz ar s-res ittall islman
Wanna(y) iran ad ii imikkuk n ssalaf
Ig-nn bin n rribu, nnan ak aflla!
Iqqiyd t lmuraqqib is iaf lmuur
Ig-nn arraf miyn, ar ittal aman
Ar ittati ma ibuci ma ittemac
Ass-nna yad izznza ur akk aqqayen yat
Inna i as a(y) ikkis lkuba i nn akk ur ifil
Willi icca langri gan kullu tauyyit
Ur ifukki lkridi, ur ifukki ssalaf
Llyali ka ssndamen ifllaen yan
Ur ak inna ebbi e ten i ikrem lal
Kull ass, inna ass-ad ar kullu qqarent
A nit igen, ii d laqqel ar nn-ittenqqac
Mladd is ka yufa ad as nit ifaw lal
Ar t inn ittegar lmudden, kcemen lkaiyat
I tt inn yufa tenjem taf t inn ife
Yurri t id ilad laqqel a s-rek isawal
Ur as akk gi lib, meskin, i akk itlef
I iiyye ladad n lmal kcemn akal
I as tent iqqil ebbi inna (y) ak is neec
Nega i asent yad-lli aggu lli ikrem lal
Ur ak ijjnjem xamsa kilumir
I illa lwaba tuumt a tt inn ikkat
Lid iag i ma dar kullu timiac
Wiss si(n) ussan medden gan kullu tauyyit
Illa ma ibakern iuwwel a tent ikres
Yaf tent inn badlent rwasent lxlef
Ar ikkat s ifassen, len ammas n wakal
Ka manat ad d-ifelen cmutiyyat
Walli izwarn Agadir, wiss sin lmalik
Ha da wiss ka is yiwi timiac
Ur a ilim ebbi, hann ar a ittannay!
Ttejja ur negaddan a walli t innan
Illa ma immen lbbisri s lmlyaat
Kra(y) igat n laja swant lalufat
Ur illi bla ddahab d lksut n ttumatik
Isres lknnac, iuf nit ttamanat
Imme kra ibuben, sresen tikmsin
Ar izzneza tifia, ma tent akk iran?
D tebant n bu-mend d isnnan waruc

148

Isres ilm waa ar ten yakka s ifis


Ikref iqqjder ua ar asen t immal
Tannit, a gma, lkdub ur sul ntilen yat
Ddunit tega-nn i medden cala, ttiqqen akk
Ku-yan ar ittazzal, macc ur ra t lkkemen
Walaynni, turri-d a laqqel tinit as
Ifa ebbi f teyyuga, kesant tefunasin
Ha ttebal ass-ad ar ka rwwin akal
Mitru as a teggizen, kkin ttemi wafar
Am nit yan uzmez kkan ttammarrut
Lqqrec a t bedda yagl sul icc akuay
eb-iyyam i-d iru ak Iaan
ass ifa i as ebbi sresen tiiwit
Illa Ccivruli d Uppil wala Ssiwin
Ar ittasi ass-ad lqqrec asin aam
Ar ittefa i-d immkel-nn Taiwin
Ayul af ixe ebbi, lkemen ccmutiyat
Ar ijbud wacc s tugas menaa n lka
A ar ay-lli d-neaqqel a sul ur illin
Lli llan irgazen, ecent temarin
Men tiwwutec a tea ar ki ifaw lal
Ad d-iffu lal ii ittres, tili tiremt
Meqqar iea urgaz ixf nnes s ukuay
Mani tufa amuddu wala af lkian
ass lli yumme ebbi, skeren lmakinat
Ula sul buagaz ula sul afan
Ad ukan s-resent lhemm yat ef n yat
Amin, ad a iawen ebbi imma nusi takat
A lli asent d-nea, rad asent sul nessifif
Lqqit nn ssat-ad a(y) isllek yan ukan
Argaz i gan aciban, ekk ttemi ussan
Yawi tamart temiy, illa lxaa
Ass-nna ddan s terzzift a s-tt inn iffal
Ilkem tt bab n amubil, yuqqef lmakan
Ar isaqqsa, mani za terit a(y) afqqir
Inna i as: ri Agadir, ri a yyi tiwit
Inna i as: kemmin ssudu, isawel s ufqqir
Inni as : di umubil, keyyin awi ccu!
A ar issen is as lhan s lli as irur
Ar nn-ikkat afa zund ten sul ur issin
Jaamiyya as idda a fell-as acckkan
Jaamiyya kad d-isawlen nnan as:
Ara nnimiru lli dar-s is ten id tiwit!
Afqqir lli ad d-isawln ilmma nnan as:
way n teurdin ka sul nettannay
Wanna imun d temart i ira ssifar

149

Zu tt inn isres i u, tella lxaa


A fell-a isllek ebbi, ini at ukan amin!
Ixiyyaen n il-ad ur sul ssenen i yat
Ur akk ssinen i tabbayt i nera amlaf
Lksuat tikgjain ka s ukan urrin
D Lariyyat i rant timlesit
Teddu, ber asen aa ura sul afus
Xamsa-sentim afud a t inn ifel s imikk
Yan mitru iqqadda tt waxxa nit temqqur
Asqqul n tea nnes a sul iqqaman
Kud-nna tent temmaggart asint lknnac
Terbu ak ulma d lqqlum n ttumatik
alun d ujllabi ur ilin aqqlmun
Teddu s dar lmudir, tawi-nn lknnac
I asent ira nnaja, ar asent immal
Dar lmitian a g-is tili lxaa
Imalass ra tagi aggrn ula sul aman
Ar ttiku ad d-aunt ixaa tt imikk
Ass-nna tei ccahada telkem temen-alaf
Ku-yan ar isiggil iri a tent awin
Walaynni, turri-d a laqqel tinit as
Lqqit n ssat-ad, ad isllek yan ukan!
Isuqq urgaz d temart, munen uaras
Ay-lli lkemen agnes n ssuqq inna i as:
A kent da ur nesiggil i ufi lka!
Lxamsa ad d-is immaggar imi Laaa
Tefek as yat miyya ddun, mun uaras
Yanni-nn bab n umubil ar ittall afus
Isawl-d bab n umubil, nettan, nnan as:
Yat lbat ka dar-ne ukan illan
I nn s-res wwid immken a k inn awi

150

46-A tasa, be lubb!268


Adalaylala
A tasa, be lubb, a kem akk ur issiel!269
A mid n ubib a tebbamt ur issin lxir!
Waxxa (y) as nakka lluz isslin ula tamment
Nessu asen lmubbe d lrir, lesin lmlef
Ddahab gan lfe a ten iqqen ufus nnes
Ula ttaj ugayyu gan fell-asen tisent
Imi n idmaren ra g-is itteres lfilil
Kul-mma(y) ira le nnes i yyi tennan
A s-res neffe a t nesiggil inna nn-llan
Meqqar ila watig nnes ur yyi t ikkis
Ass-nna ra yafu ittu akk lxir nna!
Ttun ajmil inu, gen kullu timuttal!
Yurri-d ujmil inu gen kullu timuttal
Inna as nit nee ar iskar tin n la
Ar nezzelen ar i la a ixcen wawal
Iggummi lib ad d-ibayyen ura a ten sawale
Ukan ismun ilad lksut nnes, ar allan
Inna (y) a ra nafu, ur sul, nekki, nemyar
Is ukan yafu iga nne uma tiremt
Ur a sul ctta aggrn, ur a assa aman
Naddum kullu zund, a flan, i necca ssemm
Nega zund akccu, iswa(y) a akk lal!
Miyya n tebrat ad asen nara s ufus nne
Tanna ii, a lbab, isker s-is lkanun
Neal ukan, nekkin, id is a ten ur iqqay
Zi, a gma, lqqleb nnes, nettan, is iqqur
Zund au lli yaggan amrtay immnan
Awal inw ur a yyi g-is sul ittawi yat
Ur a tt akk sul nessndam waxxa nit alla
Is ann-ittear lqqleb nnes i a yyi ittannay
Ar issiwid lubb, a(y) Imuslemen, kmmelen
Yan imyarn mad as takkat a t iqqay

Si vous voulez couter cette chanson interprte sur lun des rythmes de feu Mohamed Ablensir, il faut
juste cliquer sur ce lien : https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/said-achtouk-cda
269
Refrain.
268

151

47-Ma mu yyi tefelt? (1)270


Ma mu yyi tefelt, a walli f bbi tasa nw?271
Id is a k iwin willi g-igi isawalen?272
Nedd is d-iffu lubb iggi n tasa nnek273
Ii awen ukan umsad inw afus
Nemun id-k, nni laman a g-iwen illan
Ar yyi tegallat a sar nega asmun nnek
Nekka-d Lreb, nekk-d lxarij, nestara ten
Ur illi mani d-ik ur neggawer, a winw,
A ar a nesu aman d lxae, bbi fell-as!
Nekki, ssene nit is d lrez ad a taram
ass-lli d-ik neba a ss-rek uene tasa nw
Negen lxla wadu yyi zud i nufle
Ur akk neku agrzam a g-isen ilin!
Ula lawac acku lubb iqqen a allen
Ra nit tinit is d lrez ad a taram
ass lli d-ik neba a s-ik uene tasa nw
I nemun d uaras, nessngi imawen
Aggrn ur sul iaf lmadaq imi nw
I nemmut keyyi a(y) igan ssbab i lmutt inw
Yan a iban a ten ieg ebbi takat!
Ur nesame i ya(n) igan ssbab i lfiraqq
Walli d nemun, hann neubba t s nniyt!
Ifel yyi d il-ad zund igigil mu mmuten
A baba-s d inna-s, ma zza rad d a(y) isawal?
Anwwac d umsad ur a d-i sllemen274
Willi mi ija ik-ad a rad da sawele275
270

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit de cliquer sur ce lien :


https://www.youtube.com/watch?v=CnMbivnm2EE
&
https://www.youtube.com/watch?v=31pr0IILwQ4&index=58&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgz
SAxu
&
https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=ktd6ArA__Ew & https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA
(comme vous pouvez le constater, cette chanson est interprte avec plusieurs rythmes.)
&
https://www.youtube.com/watch?v=BgQSN1tFoxc & https://www.youtube.com/watch?v=zBDXyJzWlgc
& https://www.youtube.com/watch?v=f2a486f6En8 & https://www.youtube.com/watch?v=_lwkKtfRz1w
&
https://www.youtube.com/watch?v=Wdxia8PHVPU
&
https://www.youtube.com/watch?v=zKit2rNXC1c & https://www.youtube.com/watch?v=NjFrcVmwRTc
& https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/said-achtouk
271
Refrain.
272
Dans une autre version, il dit ceci :
Ma mu yyi tefelt a walli f uene tasa nw?
Is d is a k iwin willi d-idi icaan?
Nedd id d-ii ttem lubb ixsan nnek?
273
Idem.
Nedd is d-ii em lubb ixsan nnek
274
Idem.
Anwwac d umsad ur a g-ik nnun
275
Dans une autre version, il dit ceci:

152

Is illa ddwa n yan ra ibu d usmun nnes?


Imma hann abib i nit iga bu-temuttal!
A manikk ur ad d-iffu iggi n tasa nnes?
Icqqa wanna f kullu tebbam tasa nnek!
Imil iggru-d lfiraqq, ibbi-nn fell-awen
Imil iggru-d lfiraqq, ibbi-nn fell-awen

Willi mi ia ik-ad a rad da cawwee

153

48-Ma mu yyi tefelt? (2)276


Ma mu yyi tefelt, a walli f uene tasa nw277
Is d is a k iwin willi g-idi icaan278
Nemun d-ik nni laman a g-iwen illan
Ar yyi tegallat as sar neg asmun nnek
Ur illi mani d-ik ur neggawer, a winu
i ak lxae nnek, niri ad ar an timyurem
Nekki ssene nit is d lrez ad yyi turam
Ad ukan d-ik nebu s-i uene tasa nu
Negen lxla wadu yyi zud i nufle
Ur akk neku igrzamen a g-is ilin
Ula lawac acku lubb iqqen a allen
I nemun d uaras, nessgni imawen
I nemmut keyyin ad igan ssbab i lmutt inu
Yan a(n) iban ad ten ieg ebbi takat
Atay ur sul iaf lmadaq imi inw279
I nemmut keyyin ad igan angaz i lmutt inu
Yan a(n) iban ad ten ieg ebbi takat
Ma mu yyi tefelt, a walli f bbi tasa nw?
Is d is a k iwin willi d-idi icaan?
Nedd is d-idi em lubb ixsan nnek
Ii awen ukan umsad inw afus
Nemun i tegemmi laman ad d-iwen illan
Ar yyi tegallat a sar neggawer a winu
Ur nesame is ya(n) igan ssbab n lfiraqq
Walli d muna hann neubba t s nniyt!
Ifel yyi d, il-ad, zud igigil mu mmuten
Baba-s d inna-s, ma zza rad isawal?
Amsad d unwwac ur a g-isen nnun
Willi mi ija ik-ad ar ad da cawee
Is illa ddwa n yan rad ibu d usmun nnes
Nnan abib i nit iga bu-temuttal
Mani ur rad d-iffu iggi n tasa nnek!
Icqqa wanna f kullu tebbam tasa nnek
Imil iggru-d lfiraqq, ibbi-nn fell-awen

Si vous voulez couter cette version de cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA & https://www.youtube.com/watch?v=N2ul7Hez5Co
277
Refrain.
278
Dans une autre version de la mme chanson, S. Achtouk dit ceci :
Is d is k iwin willi d-idi iittexmmaren?
279
Idem.
Aggrn ur sul iaf lmadaq imi inw
276

154

49-Tafukt280
A ul n zzman a tereit a tafukt
Ur jju ei azna a(y) am inaqqe281
A Lla-awen, idda xek-a ura xek-a ura xek-a
Ikka-d lqqblet, ikk-d tagut, ikk-d ilme
A nni awen, a willi d nemun, kullu ken282

280

Vous
pouvez
couter
cette
petite
chanson
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=9ddi3nkwYu4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=KL1GD63jXX4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=3kVsANqiEKo
&
https://www.youtube.com/watch?v=3Dl7P0X9nDQ
281
Refrain.
282
Malheureusement, je nai jamais trouv la suite de cette chanson. Mais si quelquun la connat dans sa
totalit, je serais toujours preneur.

155

50-Tiknnad***
Wa tamment, hann illa g-im usafar!
Micc id bab n taddart i a temnnun
Walli gan amaun rad asen feken imikk
Nelu iei, yiwi-d a kra ifat nnun
Ar nettannay azna kullu ssutlen as
Imikk a iaman ad d-ilkem tasa s lmutt
A a(y) abib, nera dar-k imikk n usafar
Hati ddwa n temaunt inu terxa nit
Walli nera i ka d-in isllem s ufus
Iffu a waan, eg akk s-i lal lfe
I iga kra tamuzunt ur a ka ttellin283
Afus n kra urgaz ian a ttilin
I iga kra ddahab, lrir af ttilin
I iga ljaluqq iggi n takat a mi iliqq
Ad ukan g-is taddumen ar ten akk ili
ik-ann a tega lmaibba n yan ur icuwwen
A nit ief anab nnes, irin as lxir
Inna (y) ak rad ten badele ur yyi akk iliqq
Iddu dar walli g-isen ixmmer ya(n) wass
Wiss sin felen ten id, a flan, i ttammarrut
Zikk lal, medden gan willi nnanin
Wanna dar amddakl ur a t ifel i yan
Ass-nna uenn qqabelent ar allan
ass-ad ar a taent, irur ak
Ittu kul-ci mad d-idun ikka layat
A Llah a benadem zund lbe, tillas ukan!
I ira kra ad k iknned ifek awent i wawal
Ar ak iskar abat ura lllat
Inna (y) ak winun nega tent, ukan, ar lmutt
Itibi ken ar k ikcem waan ifel k
Ruren wajaen lli dar-k ura lafamila
Ur a nn akk s-ik ttaggan ass-nna temit
Ur illi gma-k d baba-k ura sul inna-k
Ur illi kra nn ittaggan lfamila nnun
I aggugen lwalidayen i yan lmaal
A, igllin, i uenen ma ra t inn-iqqil
A waxxa isul d baba-s ura sul inna-s
Taggug nit afud nnes ur tt sul kemen
Yan iean labun rad k ukan uu
I ebbi kti f temaunt lli k inn-ikkan
Lli imi wafud nnek ur k sul usin
283

Vous pouvez couter partir de ce ver en cliquant sur ce lien : https://soundcloud.com/lahsenoulhadj/rays-saidh-achtouk

156

Ur illi kra nn-ittaggan s lmaal nnun


I ur iema yan iddu s tillas n waman
Hann ur g-is lib i t ccan islman!
Walaynni, gar laqqel i ixaa yan
Ar ittame algma ifek asen ssemm

157

51-A tasa, be lubb!284


Adalaylala
A tasa, be lubb, a kem akk ur issiel!285
A mid n ubib a tebbamt ur issin lxir!
Waxxa (y) as nakka lluz isslin ula tamment
Nessu asen lmubbe d lrir, lesin lmlef
Ddahab gan lfe a ten iqqen ufus nnes
Ula ttaj ugayyu gan fell-asen tisent
Imi n idmaren ra g-is itteres lfilil
Kul-mma(y) ira le nnes i yyi tennan
A s-res neffe a t nesiggil inna nn-llan
Meqqar ila watig nnes ur yyi t ikkis
Ass-nna ra yafu ittu akk lxir nna!
Ttun ajmil inu, gen kullu timuttal!
Yurri-d ujmil inu gen kullu timuttal
Inna as nit nee ar iskar tin n la
Ar nezzelen ar i la a ixcen wawal
Iggummi lib ad d-ibayyen ura a ten sawale
Ukan ismun ilad lksut nnes, ar allan
Inna (y) a ra nafu, ur sul, nekki, nemyar
Is ukan yafu iga nne uma tiremt
Ur a sul ctta aggrn, ur a assa aman
Naddum kullu zund, a flan, i necca ssemm
Nega zund akccu, iswa(y) a akk lal!
Miyya n tebrat ad asen nara s ufus nne
Tanna ii, a lbab, isker s-is lkanun
Neal ukan, nekkin, id is a ten ur iqqay
Zi, a gma, lqqleb nnes, nettan, is iqqur
Zund au lli yaggan amrtay immnan
Awal inw ur a yyi g-is sul ittawi yat
Ur a tt akk sul nessndam waxxa nit alla
Is ann-ittear lqqleb nnes i a yyi ittannay
Ar issiwid lubb, a(y) Imuslemen, kmmelen
Yan imyarn mad as takkat a t iqqay

Si vous voulez couter cette chanson interprte sur lun des rythmes de feu Mohamed Ablensir, il faut
juste cliquer sur ce lien : https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/said-achtouk-cda
285
Refrain.
284

158

52- Ar ka nettexmmam i ddunit!286


Ar ka nettexmmam i ddunit wala ma g-isent!
Larzaqq ban, ur mgaddan d lmme d ussan287
A kra izzri-nn layat nnes, ifjjij ukan
Iles lmlef, issu lrir, icc tiram iziyyinen
Ur ikka288 ammi, ula tafukt ula taganin
Mirsidis, ula R-duz, R-naf ibidd ukan
I ra d-immurri zzin, ass n ljama, rad d-iffu
Iles lmlef, issu lrir, icc tiram iziyyinen
Ili s lkusan, azzar iba ten zund rric
A nn ka ismuqqel lleqq ie asen mad usin289
Ig zud lbuun n uw, ijlu(y) as uaras
Kra izzri tt inn, nettan, s lyar d teguiwin290
Ibu s ufa, issu ya(n) ugrtil, ibbi akk
Icc taglla d uzkkif, meskin, iqqnu s-is
Ibu s ufa issu ya(n) ugrtil ibbi akk
I rad murri-nn, nettan, lfat kad d-iay
Iem-d lbab a(y) issudu ifis lli d-imun
A ka tesmuqqult, ya Laif, rurent tazzanin!291
Iggi lkusan a ad d-teeum292 uladda zund aam
Iwri ur a jju tt iffu, is ka terba arraf!
War a sul ittini i urgaz is ra nebu d-itun
Ima t ebbi, ar been, irbu u, itlef293
Yan ra ibe yawi zzin acku istahlla t
Lcert n zzin ar ttezayad lmme d ussan
Lcert waruc is a ka ttenaqqa lumu
mi ddwa, elba d igrramen ula ccajaat
286

Vous
pouvez
visionner
cette
chanson
en
cliquant
sur
ces
liens :
https://www.youtube.com/watch?v=jruSvm29Egk & http://www.dailymotion.com/video/x14dh1_raisssaid-achtouk-3_music
&
https://www.youtube.com/watch?v=Qy0zUH74q-I
&
https://www.youtube.com/watch?v=7vbAIsWZLJ8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=AlUlsjQ9-6U&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Q9uT2h5dKgU
&
https://www.youtube.com/watch?v=MxtcXQPvMA
287
Refrain.
288
Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :
Iffe ammi, ula tafukt ula taganin
289
Idem.
I ka ismuqqel lleqq ie asen mad usin
290
Idem.
Illa kra izzri tt inn, nettan, s lyar d teguiwin
291
Idem.
I ka tesmuqqel, ya Laif, rurent tazzanin
292
Idem.
Iggi lkusan a ad d-elug uladda zund aam
293
Idem.
Ima t ebbi, ar been, irbu u, ifiss.

159

Yan ra ittara a(y) isngara294 afrux, netta, d inna-s


Yan ra ittara a(y) isngara argaz, nettan, d iwi-s
A t isngiri ebbi d ixf i iggiz akal!
Ifeka ebbi ma(y) illan lfjuj ixcn zund aruc
Lflus d temarin mla sfawen zud nekkin
Ur ad akk kcemen afus i yan ten ur istahllan
Ifeka ebbi ma(y) ijlan ixf nnes lala
Ise ayyis n lu iqqen t inn usarag, ifel t
Iffe ar ittelli, yawi-d ayul ifred alim
I ka issuki tiremt ie asen uaras
Ar s-is ttejman medden lmdayen d iuan
Yan ra ittenat ua, iz lqqber iddu s-res
Urti, mani a d-ssan lacja lli g-itun!
Bak-Llah a(y) ail ilu g-iwen tiemin!
Inwa llimun ar ia, ifu ten lbanan
Ar g-ik issmay lluz, ismun akk lllat
Yan g-ik iran asafar, is ra yaf aaras?
I t ur ufin ad ddun a(y) iwwe d ussas
I iea em ad d-is imun a(y) as melin aaras
Yan dar zznbu ura lmecmac295 tuzunin
A ten ur iffal i nwan ar d ikkis lllat!
Ifeka ebbi ma(y) ittellin s uzmez ad ilin!
Ur t ihul uzal ula yyi i ran a ten id ikkis
Menckk n yan, nekkin, ad ei ijla g-im, a ddunit,
Ar ass-lli a iggan ar temzgid ikref
Ibu s ufa inna i tent yyi temarin
Yuf yan igan akucam a ka helli gaweren
Yuf yan igan aeu a ur issflid i yan
Yuf yan igan abuka a ur iea ddunit
Ad ur ittannnay lmunke d lam lli g-isent

294

Idem.
Yan ra ittara a(y) isngara bun afrux, netta, d inna-s

295

Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :


Yan dar zznbu ura litcin tuzunin

160

53-la-sslamt296
la-sslamt k a(y) atbir-ann d-ikkan!
Iggi n Bit-Llah, iujja-d aqqan297
A feen ukan, meskin, imiyyiren
Kigan ad kki neqqel s lxba nnes
Is a ukan alla, neksu ad jawen
A la-sslamt kullu ma lli gmerenin
Lli teneam ank ur iji yat
U Llah wa-eqq ebbi tagargallit

Si vous voulez couter cette chanson qui nest pas malheureusement complte, vous pouvez cliquer juste
ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=0VB0orYppws&feature=youtu.be
297
Refrain.
296

161

54-Urti298
I wa sslam-likum, a sin itbiren zdinin!
A(y) id bu-taccerbilin, laqeel idda s dar-un
A ken ig ebbi lijab, ig yyi nn dar-un!
A nesmed le i ccahawa nu, imma ttuwhula
Urti, mani a d-ssan lacja lli g-itun!
Bak-Llah a(y) ail ilu-d g-iwen tiemin!
Inwa llimun ar ia, ifu ten lbanan
Ar g-ik issmay lluz, ismun akk lllat
Yan g-ik iran asafar, is ra yaf aaras?
I t ur ufin ad ddun a iwwe d ussas
I iea em ad d-ik imun a(y) k melin aaras
Abib inu, ma tufit, ldert tella g-itun?
Tuf da299 lmutt lfiraqq nnek, a walli d nemun300
A ja-f-Llah i tettut ajmil inu d lxir!
Ar ka fell-atun alla ur g-ik nessuger yat
Ifeka ebbi ma(y) innan a nemun nekki d-itun
Irwus iyt ayyur d tafukt, ur yyi hmman!
Acku lwulef a(y) issimimn lmaabba nnun
Kra(y) iga tt ass, ar nesiggil is ra k mmiggira
Ar k issxsar unwwac, ihe helli g-itun
Ur d lhemm ad ak usin, is ka ra ken jllun
Ar k itteknad ar i a iba nekki d-itun
I g-ik qqan laa nnes, ifel k, ibala k
Ur d is ugi ad bee lnant ka g-itn
Acku tit inu teea medden lli mmanin
Id bu-lkdud i a sawalen ur a ttengirin
Abib inu, ma tufit ? Ldert tella g-itun
Ur g-iwen illa laman, illas lqqleb nnun
Abib, hann ssmi tiknnad nnun
A k nit nemmiqqir ii awen umsad afus
Ar sul ttinit uhuy ur d nekkin ad d imun
Ur k iqqabel yan, a winu, bla ebbi d nekkin
Yan wass nedda ar nn-sduqqure, nesaqqsa g-itun
Iem-d lbab ar allan, ie yyi mad usi
Ur akk sul nessen mani ri, ijla (y) a uaras
Ar nit nettazzal, neddu s ubid a ten id awi
i g-igun aan, urrin, ii lqqleb nna
Abdelali a fait une excellente dune partie de cette chanson, vous pouvez lcouter en cliquant sur ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=dBoUBSxZIUo
&
https://www.youtube.com/watch?v=DSQ3IO_DYa8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=NjFrcVmwRTc
299
Dans une autre version, S. Achtouk dit plutt ceci :
Tuf sul lmutt lfiraqq nnek a walli d nemun
300
Dans une autre version de la mme chanson, ce sont ces deux vers qui sont considrs comme le refrain.
298

162

Neea ukan a neggall a kra f lubb nnun


A ur neskkus ar i yyi tefelt tiguiwin
Ar s-ik netteli nekki irwas lqqleb nnun
Ur g-isen nella nekki, ad a ifu ebbi g-itun!
Ar ka tallat, a winu, ma(y) igan ssbab nnun?
I d aan a g-ik illan abib illa dar-ne
I d lubb a g-ik ur idrek yan a ken dawan
A bla walli a tesmuqqult, izzu dar-un
I yad tennit a nea a nedawa tiggas nnek!
Ya(n) lmlek a t id ittawin, izzri t mnid nnun
Ig s-ik lal lxuf301 iggi n tasa zund lmutt
Kul-mma teccit is ra ken brrin
Ar s-iwen ikkat lal ar ki g-itun iuan
Id bu-lkdud i a sawalen ur a ttengirin
Kki kullu ddunit, nebem g-isent!
Ur sul illa ma k ittasin f ebbi zund arraw
Yan mu yad tennit rwa, a nemun nekki d-itun
Ifek awen laman, iggall ur sar ttengirim
een t medden ufus nnun, ig zund lqqleb nnun
Tut t fell-asen tammara gin sul i nnun
Irwas a ddunit ikmmel lxir lli g-itunt
Ur g-iwen illa laman, illas lqqleb nnun
A k nit nemmaqqar, ii awen umsad afus
Ar sul ttinit, uhuy, ur d nekkin ad d imun
A yan d-iqqan ad akin, yaki taangiwin
Ad nn ur yaki imikk waman ien-d fell-as
Ur sul illa ma s a ttawimt, a cchwa yan
Ur sul illa ma(y) itterzafn awin-d lxir
Amr ijerman as a tterzafen medden d wiyya
Mladd yan iccan issfe imi nnes, iab wawal
Ur sar a ttilit, a tifawt ula lbnyan
Yan -iqqan a ak emen urtan ar ak melin
Lxyar n wail d litcin nettan d mman
Ixlu, yasi tasarut, ilger t id fell-ak
Yuf yan ten akk ur issen i d-iqqan mk-ann
A mar yufan a temzgid a nn g-im ig limam!
Iall g-im snat kat, immt iyt nedd d-urrin!
ebla mu kullu ssutlen lkwas n lblla
Ad an ig ebbi d unqqim nnem a t neg ya(n) wass
Ad awen tt neukku s zzif nnem, neeb awent
Zzin, timtarin a iaf ad ak ten d-fasere
Bak-Llah a yat tiddi zund lqqaleb n kka!
Bak-Llah a ya(n) udm zund i ibri yan!
301

Dams une autre interpretation, S. Achtouk dit ceci:


Ig s-ik lal iggi n tasa zund lmutt

163

Llmlef f lqqiyas ; amgge a(y) as neaseb iil


Tuxsin amud wagan, let ad teg imikk
Azzar f iggi wayya, tinxert a teg imikk
Irem-k a Sidi mmu, aleb, inna igllin
Yan dar ur illa lmli, tirad ijla tent
Ifeka ebbi ma ijlan ixf nnes lala
Ise ayyis n lu iqqen t inn usarag, ifel t
Iffe ar ittelli, yawi-d ayul ifred alim
I ka issuki tiremt ie asen uaras
Ar s-is ttejman medden lmdayen d iuan
Yan ra ittenat ua, iz lqqber iddu s-res

164

55-Ma yyi igan tamaunt302


U man a tegit a(y) ajda? Kad ifulki ssrej nnek!
Ur ak itteum i bla bu-miyya n iqqenaen303
Imma lmeskin a k itteum
Ar-i yawi g-iwen (i) tamunt n sa iyyiren
A tejji n ur jjint ; tamaunt n sa iyyiren
Tamaunt n sa iyyiren ; a tejji n ur jjint
U Llah ur ak nemmal ma yyi igan tamaunt!
Neqqis ak tammara nu a sar a ka ttuhamt
Ajj at an a neggawer imma luqqt ur delnt304
Teggut lasada medden, lkufe ar gguten
Wanna k iean ra ten taft, ilhu lib nnek
Wanna d g-ik isaqqsan inna i asen ur diln
zen agi s ufus nnes ad ak s-res izwurn
A k ukan s-res izzugez, ikkis ak iziker
Yurri-d isala rcuqq, ajjin k i lbayen
Walaynni, ebbi kad d-ittasin laqq imdaren
Wanna (y) ak innan neaf kigan d amddakl
Ass-nna ra ten lkemen rad as mle ddwa nnes
A t ukan ya kra le, iffu-d mnid nnes
Brrun g-isen tarwa, brrun lwalidayen
U Llah ay-lli ra t issen men-dun ljibb nnes!
Ara, fael yyi a imi nu lqqit n yan umddakl!
Iga winu, nega winnes ; mek-lli n lwalidayen
Ass-nna ten ur ei ar alla s lubb nnes
Ass-nna a ur ean ar allan s lubb inw
Anwwac hat-inn, nettan, igabel azmez nnes
A-lli yufa winu inna i asen ma f tehulem
Mad ken ya? Urri at d! awen k, ibabel ken
Ar as ittegalla s lam, a yamen umddakl
Ur nesame i ddunit, iaen ar gguten
U Llah a kra issen is itteaft amddakl!
Ur ak ittegiwir bla i as inna badel ten
A mar g-iwent iswan a ebla n lamel!
Atay, acku nettat ka kullu f bnan iqqbilen
302

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=p5sPPSer2Gc
&
https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=VYD1wuma6aU & https://www.youtube.com/watch?v=ixRzH4RExjo
&
https://www.youtube.com/watch?v=5id-2rSigeI
&
&
https://www.youtube.com/watch?v=9TvEtSl3DV4
&
https://www.youtube.com/watch?v=W8XjmAKxK4k & http://amarg.ma/fr/Amarg-Aqdim/at_248_ecouterAmarg-Aqdim-said-achtouk-Monawa3at-Mp3.htm
303
Refrain.
304
Vous pouvez couter partir de cette partie qui est est devenu un refrain en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=MaR1hIKAB7M&feature=youtu.be

165

Lmana n wawal hati i isawel a(y) ifhimen


Imma ebla n lamel atay nesen swi t
Ur ad itteziyyad amya ; tamimt mgaddant
A a mar yufan a lbaz a k ig d amddakl!
Ad d awen nit ittawi ikccuen, izdem awen
Issrea ak d ura lawa, isres as k t id dar-k
Ar iskar azuzwu s ifassen n lbaqqt
Ur jju la alla a lli iwi tamaunt!
I lli neea ayyis umlil ila ssla idrekn
Yusi ka ssla ur ii t umnay ihrecn
Ar alla a lli d-yuki ieri s idammen
A a ya(n) ujda ifulkin! ebbi a ken issbann!
Ma f ur teeit lgyad tessukfem tagust?
Teddum dar uccaq igan tagdda nnek
A s-rek ittemurruy, ar s-rek ittekka iqqbilen
Ccahwa nu tera yyi ail ; tasa nu tei yyi g-isen
Ad d-nesaqqsa bab n jjnan sin rad an
I akk nera ad d-kceme neidi-nn ka jjneb nnes
Nekki ur akk ttakre, ur jju nn g-i ttemmeeent (??)
Ccahwa nu tega taumit, inna teea tei yyi g-isen
ass-lli d nekka Masst ad d-iwi tamaunt
Nufa-nn yan unke imi yan lin, iggawer
Ar illa yan ufus ; ar illa yan ua ; a a(y) imi dar-s!
Ad a iser ebbi, lxatem gan tagadda nnes!
Gan a akk medden d umallay macc anen
Inna g-i bu-rribab, bu-lua ur dilen
A Llah is li lib i tella lhawa g-in!
Nekki i ka fejjija, nasi k, nemun d-ik
I wa mun keyyi d urwass, a yan t issigiln
Ial is ka teemt tegemmi diyya izgaren
A mu ttini nekki lmllem d wad ittedaln
Tukayin d ixllalen, imma wad ittedalen
Alkkawsu, rar as t a ebbi izdisen!

166

56-Asafar***
Ma(y) igan asfar n yan isean igr ifel t?
I a ten ur ikkrez ar g-isen zzraynt
Ma(y) igan asafar a t id ur yaf i d-urrin
Bismi-Llah a tigemmi yattuyn yujad lxir!
Nega adim ur nettuel yan a srem nesduqqur
Nealeb awent yan imikk n teawsa tidrusit
I idem yan iddu s tegemmi n ljid isduqqer tt
I asen ur issuger yat ira ra iuwweb awal
Man za k a ccix a walli s a tehndaze awal
A k ijeb ebbi a lbaz, ibu d-ik anwwac
Ifek awen, a flan, aqqena n lhna d laman
Yan k ur irin ad t ig ebbi d waylal n ignwan
Ikkes as rric, ikkis as aman, isdullu t
Mreba siwent a tigmma d medden delnin
Mreba s lmakan lli jju ur nessrgem i yan
Ur t fele, ur g-is bee, ur a t ajje I yan
Baek-Llah, lfe n ass-ad gan mk-da ri!
Tessli yyi terga aman, yawi-d wasif
Lmaccat, yawi-d uaras medden delnin
Mun-d kullu willi tea ccahwat, is hnni
Iumma wayyur ignwan, iummu lbuu
Neum fell-ak, a winu, ddunit s (a) bedda d-ik nemun
Yyih a wuldi, ma fell-ak necca d ldawat
A cci fell-ak, a winu, tukkimt necca imecan
Ur a ura teneit, ula teyit, meqqar d awal
Ur a neea imi nnun, ikun mad d-ik necrek?
Ur a nn s-ik, a winu, qqdeme i bla udm n ebbi
D udm n elba d lulama d willi fhemnin
Lacyax a ken nn-itterra wid mu yudd wakal
I d-iqqan ad d-ik bu, a ur nessugt awal
Ar an ittemnid unwwac, neba d-ik, aele
A k fele a winu, taa n medden aan
Is nn-ji i ebbi ad ak izayd lxir
Izayd awen ussan ad afen willi zrinin
Ma(y) igan ddwa n yan ittutn tasa, igllin
Wa-nn f iab ubib nnes ur a t ean
Ar ittealab ebbi igrramen ad as d-urrin
ebla mu kullu ssutlen lkwas n lblla
Ad an ig ebbi d unqqim nnem a t neg ya(n) wass
Ad awen tt neukku s zzif nnem, nerreb awent
A mar yufan a temzgid a nn g-im ig limam!
Iall g-im snat kat, immt iyt nedd d-urrin
Nealeb i Mulana be iggutn
Imma lfiraqq iga tamaunt ur ittedawan

167

Wanna yak tera tasa teabem f baba-k d inna-k


Iqqan-d ass-nna ufan ad ak izayd aan
Izayd awen lxuf n lli ak iffu afus
Iab laqqel, tasa nnun kullu tega aman
La ak sul isafaren la ak ma k ittedawan
Llah t a winu ma rad ak iskar ad d-turrit!
A ka sul tilit a winu ef inu a yyi iffe lxuf
Ad a yimim uggrn, neubbu kra d nettegiwir
at inu temda fell-ak, ie ur a t ea
Ssmi kullu elba nnun, a Suss, ar Demnat
Wanna nn-lkeme inna yyi: hann ur dar-i ddwa nnun! 305
I k ur idawa walli f tegit ik-ad
I ur idawa wi-nnun ar ak ittezayad waan
Nega ja ebbi, la a akk ma ra a d-irar
Laqqel d walli f ak nesmummuy ad a d-urrin
Ur nebi f em, ur jju asen skere nndumat
Is ka yusi tagui, la mad d-is necrek
Yan g-i ittamen anwwa Lla-ihnni-t
Neuwwel asen ttajil, ar d akk istara ddunit
Ar d as ukan ig lxaa lubb n ger-at-ne
I a t id iwin isggasen d iyyiren, bee as
Llah t a winu ma tettut ajmil n ger-at-ne!
I wa sslam-likum, a sin itbiren zdinin
A(y) id bu-taccerbilin, laqeel idda s dar-un
A ken ig ebbi lijab, ig yyi nn dar-un!
A nesmed le i ccahawa nu, imma ttewhula

305

Dans une autre version, S. Achtouk dit :


Ibiben kul-yan, inna yyi: ur dar-i ddwa nnun!

168

57-Arraw miyn306
A laylaladaylalali
A Lla-awen a willi d akk nufa ssutelen a!307
Nealeb i ma id ien a yyi ssllemen
Sllme, sllmen iaen, isllem wakal
Ha(yy)-a nusi-d iaen inu s lfaa!
Ssi bdulla iga, a flan, amr winna
Eg at nn kullu s ebbi turawin nnun!
Wa bdullah im ebbi ad ile arraw nnun!
Ula tagmat lli ukan g-isen innan
Tiwi-d kullu temdayt inu willi ri!
A Ssi Yussf im ebbi ad ile awal nnun!
A bbad hann sugrn mani kullu kkan!
Gan irgazen ubbun kullu lmsakin!
Im ebbi a Lajj Bahim ri a k inn uu!
Lwazir ad temiggert n akk lmalik
Ini at as, hati tamazirt ixaa tt imikk
Iarasen wala uw wala sul aman
Ula ya(n) lkulij a g-isen ilin ifrexan
Ida u Bu-Uzya willi d a icrek lxir
ass-lli ban medden, hann keyyin a mi aan!
Sidi Bu-Uab, nera a g-is nawi ar lxir!
A hak a teet ljudawt yan asent issen!
Uggug ingi-d s tujjut ma sul ixaan
Sidi Bu-Uab, nera a g-is nawi ar lxir
Aaras hati ya, a flan, i lmsakin
I ebba a(y) ayt temazirt, yan ef n yan!
Wa (y) ayt Ljama ad ken inn-uuh
A ass-ad skeren enduq, tilit a ttifaq
Illa g-is Bu-lhrud ifeka i as lyaqqin
Lajj Mummad illa ef nnun
Ura kul-ci willi d a ukan ittemciwwi
Ida u Bu-Uzya temmaem f laqquq nnun
I ebbi a(y)t a lbab a kra (y) a issuteln!
Inbgiw n ebbi ar imikk n ssukut!
Wa mani s tennam a da s-is nerar awal?
Iwi yyi d nit lqqleb inu ama, fissa
Tella tegui i iggi n tasa nu, mmuta
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien:
https://www.youtube.com/watch?v=Qy0zUH74q-I
&
https://www.youtube.com/watch?v=NET9eIohA5Q&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=7-IBSaf47yY&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=xpcqxMnKp5M & https://www.youtube.com/watch?v=WLcHKOV450
307
Refrain.
306

169

Walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as


Ad da nessfe kra d nettemun, necrek lxir
Wala mad d id maggare ur a akk issin
Waxxa (y) a ta temaunt ur a sar nesres
Lhawa ula rribab ar ki kceme akal
Ur jju d s-is nefel ddel kull mani kki
Is a sul s-is teea yan i ittarmn
Ur igi xk-ad ne a Cclu, lli s nni
Kigan d umlmad nefek i as lqqua
Iri ad gen ccaji ; ur t akk, nekki, aca
D lint ibem g-i(n) ur asen akk nefaqq
Walaynni, ebbi ufen akk lxalayiqq
Yan iskern lib ar t ukan ittannay
I immut labedda a g-isen ikkis lqqia
Isggasen ay-ad nei accba inu, cuwwe
Wa wanna d-i a yyi iawen, iri as lxir
D lint ibem g-in, ial is mi
Ur isul ya(n) urgaz a t sul, nekki, ttamene
Amddakl ur illi, ass, ar yan mennaw
Ljibb nnek n afud n arraw nnun
Imma tarwa n benadem ma ka s a ttellin
Le i k id iffu ur ken sul iri yan
Medden gguten ilmma g-isen lmunafiqqin
A nit d-dik icc kra, ass-a, lmaal nnun
I ak ur gan lib, ig t i tiremt nnun
Yurri-d, gin i nnek, ittu(y) akk lxir!
Lxir ur sul illi, ass, ar yan mnnaw
Ljibb nnek n afud nnek n arraw nnek
Imma tarwa n benadem em ka s a tellin
I ken d-iffu le ur ken ira yan
A belaqq a wanna dar imikk warraw
Mk-nna(y) iga rua t iawen ass-nn min
A ebba a(y)t a ccabab ad ken inn ukan uu!
Yan i ur itahel, iggawer, iem layat
A walli ittekyyaln hann tammara a llan!
Ur jju ten iffe la i nit iaf lmal
Abadan, bedda tuumt n ssuqq a llan
Inna nn-unnin imndi isres-nn lxncat
Tilli icca wakuz, a flan, af ttakin
I idda s dar uzreg i ran a tent ifren
Menaa a asen ittegawarn, nne a(d )t ilu
Wa krez, a gma nu, temgert i teram lxir!
i-d, a gma, tayyuga nnek a ken yaki la!
Akal ian a a d-itteaawent tumin
Yan ur yurun, iggawer, iem layat
I iggiz s lqqber, iddu s tillas wakal

170

Waxxa d-felen ajat wala luilat


Yuf asen tt warraw miyn i a t itteram
Nelu iei yiwi-d, a kra, ifat nnun
Ar nettannay azna kullu ssutelen as
Tuumt n lqqleb inw a a yyi nn ikkat
Imikk a(y) iaman ad d-ilkem tasa s lmutt
A a wad yallan iggut fell-atun lxuf!
Yak ur g-ik lubb n kra ur ten tufit
Imikk n lqqen a ken ukan ixaan
Ar ass-ann s-ik siggil keyyin terwulem
A a(y) urti illa g-ik mad ikkis ufus!
Illa-nn ifrig tiddi ur a itterra tit
Immim ublu lli g-ik mac ar ittasus
Unni iga ssudan kullu talayin
A g-ik ikkes ebbi em, a flan, a(y) aflla
A bada tajjam lllet ar ammas n if
I ur inwi wamud nnes ur a ttimiment
Walaynni, jju ad d-issaawn tiram
Meqqar ur tenwi zzreb nnes ar tt issimim
A walli ittekyyaln hann tammara a llan!
Ur jju ten iffe la i nit iaf lmal
Abadan, bedda tuumt n ssuqq a llan!
Inna nn-unnin imndi isres-nn lxncat
Tilli icca wakuz, a flan, af ttakin
I idda s dar uzreg i ran a tent iffren
Menaa a(y) asen ittagarn, nne a t ilu
Wa krez, a gma nu, temgert i teram lxir!
i-d, a gma, tayyuga nnek a ken yaki la!
Akal ian a a d-itteaawent temin
illi ilusan ig iyt ukan isakan!
Ur ad ak d awin lllat, icca ten wafar
Gar igr, ajj at a g-is kessan ifrexan!
N iga iarasen, bbin fell-as waman!

171

58-A yan icwan***


A yan icwan, a Sidi, ma(y) s iliqqn?
Ad as ibnu yan tigemmi tasa nnes, a yili d lxae
Ikuntt ya(n) utbir , ur d urrin, la a t,
aqqan is d yan lbaz ad d-is immaqqarn
Nedd is yufa, tagant, asmun nnes,
A mani yufa bab nnes a t sul ie?
A tasa, nna ukan!
Ar ukan yalla udad min tagant
Irmi tawdiwin ijaifen, asusn
A tasa nna, ukan!
Ar ukan alla s lhemm i inwwacen
Ur a ujjin abib iran tamunt
A tasa, nna ukan

172

59-Mad ri lubb?***
Immi nna, mad ri lubb?
Iffu a lmal, imi waafud
Yuf ukan i ka neqqne,
lubb, lli neg amlu
A g-i ur ife umsad
Ini iyt a tasa ura lqqleb
A ja-f-Llah, nefa lubb
A lli nega anafal, nezug!
Fele tigemmi nu ura lbab
Nejlu ddunit zund lbaz
I iea itbiren uulid
Ar ka ittewwa ur iuz
Amya ar lli ilkem yyi-d
Ilu-ad ama f rric iqqne
ik-ann ad a ijan, neqqne
lubb ; ur ufi anab
Wanna nekrez lxir, ibem g-i
Lib, icci ten, nebe bezziz
Yuf ujnwi, yuf lbaud
I ak s-is ikkat anab
Ur ad iwaliwen n lib

173

60-Mani terit a(y) aa inu?***


Mani terit a(y) adar inu? Mani neqqad?
Hann abib lli s a ttellit, idda, yafu!
Iwin ten wiyya, ittu (y) a, ifu le
Nealeb ebbi ad a fun a nn ur neci
Imma lubb ar ittawi yan ar ki izug
Is neea ik-ad ak nni ar issiwid
Hann ur sul illi ma ttament uzmez-ad
Atbir igan umlil neea tawada nnek
Ar k nettemnad, ar nalla, ieg lqqleb inu
Ur g-ik bee a k fele, ura neba d-iwen
Nebba fell-awen tasa ura lqqleb
I a tefelt, ayhayya, lubb iga alem
Immi nna, gih bu-tayri, teja gi
Inna ei atbir nefu t tagant
Walli f neeg ur-ta jju d-is mmaggare
Awi a(y) au lxba nnes, nesmammi f ebbi nu
A wanna iran zzin, iffu ar t isiggil

174

61-Zzin zund lbaz308


A(y) amarg!309
Mreba-bik a yan da ia lqqleb inu, iri t!
Ad d-ids nettelab ig dar-ne zund ajjig i ra t nekkes
Iqqan-d a fell-as nehbu at inu, naddum fell-as
Neg it lijab neu t, a t ur tteidyen inwwacen
Ad as d ur awin lxba n lib, skhun tamunt
Zzin zund lbaz ad gan i yad iae tama nnek
I a(y) as ittigut lyar irxa nit ad awen ittayyel
I ikcem afus n kra ma(y) iga tebbit-d akk tasa nnek!
Inna fell-atun izri felen-d inkkiden tasa nnek
I imi yan inaqqe iyt i cchut, iuddu iwaliwen
Ad ur yasi i, imil ikcem-nn i tegant icmmet
A taa n kra zund i ingi udi dar tamment
Iqqan-d ad yan ibbi n tasa nw ad bbi tasa nnek

Si vous voulez couter cette chanson, vous navez


https://www.youtube.com/watch?v=TACzHNZT7L4&feature=youtu.be
https://www.youtube.com/watch?v=G4v81ULGmL0
309
Refrain.
308

qu

cliquer

sur

ce

lien:
&

175

62-Ur ak nesmi310
Ur ak nesmi a(y) abib, laqqel idda dar-k
yyi- ar ken siggile, azal ar ken siggile
Bi d lwalidyen, neffu tamazirt
Bi d lwalidayen, nemun d umddakl
Iga winu, neg winnes, nezzu bahra dar-s
Ass-nna ten ur ei, ar allan s lubb inu
Ass-nna a yyi ur ein, ar allan s lubb inu
Anwwac hat-inn netten igabel azmez nnes
A lli yufa winu inna i asen, rwa a(y)t
Ar asen ittegalla s lram a yan umddakl
Ur nesame i ddunit iaen ad igguten
U Llah a kra issen is teaft amddakl!
Ur ak ittegiwir a bla i as inna badel ten
Ajj a a neggawer imma luqqt ur delent
Tella lasada medden lkufe a igguten
Wanna g-ik isaqqsan inna i as ur dilen
Iem agi s ufus nnes, ikkis as nit iziker
Ilmmad isala rrcuqq ajjin k i lbayen
Walaynni, ebbi ad ittasin laqq imdaren
Wanna i ak innan iaf kigan d umddakl
Ass-nna ten ikmmel rad as la ddwa nnes
A t ukan ya kra le iffu-d mnid nnes
Brran g-isen tarwa wala lwalidayen
U Llah ini ra k issen men-dun ljibb nnek!
Lli ukan sei igr, srese iqqnaen
dele igr inu, neg as tiula, nefreg iggi nnes
Ma s netterar laksab a nn s-res ur zzgaren
Nut tirad igr, nega as akk tagudit
Yawi-d uzna n ktube awi s-is tayyuga nw
Ig-id ebbi abt d lqquwwt n imadaen
Yaki-d fell-ati yan inna ame amud neg
Yurri-d ua d ufus inu ar ka ttendamen
Awi igr lli a nesnxilif imadaen
U Llah ar d ak ini a(y) anke a lla-awen!
Meqqar rad ili lgyud ar Tarudant
Ccahwa nu tera yyi ail ; tasa nu tei yyi g-isen
Ad nesaqqsa bab n jjnan ini ra a adden
Ccahwa tega taumit ay-nna teea tei yyi g-isen
I ak ur rad kceme, neada ka jjneb nnek
Nekka tt inn ki aleb ad ilan imaen
Ar nessaqqra s lilm ula lqqanun fheme t
310

Si vous voulez couter une partie


https://www.youtube.com/watch?v=GsbCldpt0ZI

de

cette

chanson,

allez

sur

ce

lien :

176

il-a jlan yyi lawar, ebbi ja nu dar-k


il-a mdan yyi laryac, ebbi ja nu dar-k
Illa-nn utbir bayn-assama, yili yyi g-isen
Usafar, tee taskala, aben injjaen
ass-lli d-nekka Masst ad d-iwi tamaunt
Nufa-nn yan unke imi yan lin, iggawer
Ar inna yan ufus, ar inna yan ua : a a(y) imi dar-s!
Ad a iser ebbi, lxatem gan tagadda nnes
Ar alla ay-lli d-isuki izei s idammen
A a ya(n) ajda ifulkin! ebbi a ken issbann!
Maf ur teeit ljam tessukfem tagust?
Ad teddum dar uccaq iga mnid nnek
A s-rek ittemurri ar s-rek ittekka iqqbilen
A mu ttini nekki lmllem d wad ittedaln
Tukayin d ixllalen, imma wad ittedalen
Alkkawsu, rar as t a ebbi izdisen
Ur igi litcin, icc t, issen tafi lli g-isen
Amr yan t iccan i sul illa waddag nnes
I idda ar d ilkem ssuqq, hat-inn wacc ibasel
Ttajer n udayen a t issan i lmziyyt
Wanna iubba yan iffe ar ten siggilen
Lubb i iga i ra ken bu d ayt dar-k
Ar ak d itteggiz lqqleb i mnid nnek
Ar iskar lal is ukan d-ik neggawer
Ad ukan nkeren, icel uw, iggawer
Ukan ikcem t id lxuf, ifel t, meskin, laqqel
Ukan, meskin, aeln ili as ddwa nnes
Imawen ur ak dilen i illa ldu nnek
Icqqa lleqq lli teubba tasa ubbun nnek
A wanna ka iean inna, ww-ad icca iardmiwen
Ur issen manikk a(y) iga yan ifel umddakl
Yuf awen a teccim algma d mnid nnes
Ura ad ken ifel ken walli terit lqqleb nnek
A tuf lmutt tudert i lleqq i nit ihuwwel
I nn-iea walli ran ifassen n ldu nnes
Ur yufa a s-is isawel ura ad d-is iggawer
Ukan ikti-d ay-lli zzrin ibbi jjhed nnes
U Llah ar nit unni ayyur ar nit i-d iggawer!
Ilul-d wakal, issfaw, ilu-d iznaen
A ku-yan inna(y) ak is lla mnid nnes
Kud-nna iu ukan ifel g-is tamaunt
A nn ukan g-is nelu asmmaqqel naddum
Mladd is ka gi itri ad ili jjneb nnes
Iqadda(y) a i ka g-isen nesswa iei nu
Walaynni, aqqan is ikufe lqqleb nnes
A nn ukan g-is nelu asmmaqqel inu addume

177

Meqqar a ukan nalla ama nu ur huwweln


I g-ik lhawa tennum lqqleb nnek
Imikk usafar lubb illa yyi nn dar-k
Wanna ira ayyis yawi-d ajda miyn
I iffu s umawal iga as rrkab iziyyn
Ar nit ismussu rri azzar nnes i d-girn
Telkem tegui walli d-yiwin tasrdunt
I uzzelen tut lert, ie-nn f ignzi nnes
Ie-nn ucwari d ulas, ein d izdisen
Imma ayyis wanna k inna niwi ajda miyn
Rad ak nit nemel ma(y) igan lib nnes
I idda ar d ak ikk afus n medden hann ur diln!
Meqqar as takkat rrbi ula llef iggutn
Walli izwarn s rrkab, ifek as lqqleb nnes

178

63-Ini d-ucki311
Ini d-ucki nekki d ixf inu ka yueln
A ffu, a lxuf, lqqleb inw ula tasa nna!312
A lli neea irgazen llan ef nna
Afella nnek a lbej n tama n usulil
A ann-itterus lbaz () wanaw nnes (??)
Urri-d awen a(y) iei hann ay-lli tunnit!
Iqqenaen a(y) iswa dar willi turunin
Yak lwud illa g-iwen ukan usafar?
Walaynni, id bab nnek i awen cwwuen
Ur akk ili watig nnek i wanna k iran
Accaq, lmal iggutn ur a t issiil
Is ukan ran laja ur-ta ikkin afus
Ay-nna(y) igan atig nnes ra ten ssufun
Tamment, hann illa g-im ukan usafar
Micc, id bab n taddart i a ttemnnun
Walli(y) igan amaun ra s fekin imikk
Walaynni, Llah-ibak, lfe ixiyyern!
ass-ad, wa eqq-ebbi ar kullu yuf ussan!
Willi zrinin ad awen ini ur nessin
Manikk ra fell-i gin willi qqamanin?
Walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as,
Amarg n lbab ur tusin iaman
Ula dreken as isrdan, tasa ka llan

311

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=agCxr_BCgts & https://www.youtube.com/watch?v=hQWtZuKP0ZE
312
Refrain.

179

64- be iggutn313
Alaylala314
Lubb, imela(y) a d ebbi asafar nnes315
Ad ukan yili be iggutn tasa nnek!
A g-ik ur yili zzreb, a ka ttecuwwat!
Wanna teubbit, teg ten tasa nnek
Rad ak d-uelen agnes ufus nnek
Tamunt, lmktab as a ttilimt
Zzin, lmktab as a ttilit
Felen larzaqq igaderen, ar ka kkaten
Yan ismun ebbi d usammun nnes
Hann idel nit ad as ifek lxae!
Ad as isker amubil, ar t ittasi
Zzin ad d-ibayyen ebbi laqquq nnek!

313

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit de cliquer sur ce lien :


https://www.youtube.com/watch?v=agCxr_BCgts & https://www.youtube.com/watch?v=HPFLmw37sW8
314
S. Achtouk commence systmatiquement chaque de vers par ceci.
315
Refrain.

180

65-Tawnza***
Willi nufa -id, luma nnun!
Ad d-issack ebbi lmizan n ufus inu
I nn-isaqqsa winn d-ufan lmu
Ar d as melin irgazen ma a ttilin
Ya Llah u ya Llah, a ay-d n luqqt!
Kullu ma(y) igan lbab ssmin a
Neggal i le ar k id ukan nessack
Ugi ad sala lhemm inu, nekmmec
Imma lubb immut, melen ixsan nnes
A Llah a cchut id bab nnunt mmuten!
Ur isul ma d tejjma yan s nniyt
Wanna k yad iubban, ar ken kkaten
Yan irban jjwija ixf n ccayt
Ukan ibu iuan i tesura nnes
Ukan ibu tawnza f iei wallen
Ig-nn cum i iaen, iqqen lxatem
Ad ukan fell-a emen i usmmaqqel
Zud i ken yut s ujnwi tasa nnek
Ayyis, ad d-isahel ebbi s umnay nnek!
Ad ukan sul ur tuet lrir nnek
Ma k irgeln a enduq, mel at a t!
Ukan ma ra yyi d-ii tisura nnes?
Ad ukan g-iwen siggele isafaren
Nusi-d ukan f ebbi laqqdam inu
Meqqar yaggug uaras fell-an
Bezziz as d-usi aa inu, a ay,
Fadd amussu n id a yyi ur immnek
A walli nn s-i ittazen-nn irqqasen
Bab n lfe nekcem-d d lmaal nnek
Gi-nn s-ik ayt ebbi ma ken yan?
Lli a k sul ur neea tamunt
Ur akk netajja mad neqqay ifassen
Nega bu-lhawa, em ur a ittawi
Ar iqqay walli yak ikkan ifassen
I as akk yugl ljuhe ma s-tt issiel
Ass-nna ttenaqqaen llef ar a t ifel
Wanna(y) igan argaz is a ttecwwaen
A issan mani emen i lmal nnes
Usi-d ukan f ebbi laqqdam inu
Iggut ja, walli gi ula nniyt
A fadd ad d-lkeme id a(y) ur imnnek
-id a bedda iga d lmakan nne
Akal i igidar ad d-lkeme s umarg

181

I ebbi a(y) itbiren ad illan tama nu!


Eg at yan i ddua, tallem ifassen!
A t isllem ebbi, jjnjemen immaen!
A sar ur gin lkia ufus nnes!
Id mreba ma yyi id ukan iun
Ur akk itajja a t id neqqay s imi nu
A tagmat f ebbi tuf ti(n) lal
Mma at ka f lubb, necrek tamunt!
Ur a ken zgere men-dun i temmutem
I neggul, ur neennt a(y) Imuslemen
Ur ilul wayyur iggawer tama nu
Ukan yut-nn uzna nnes tama nu
A lli kullu rgen tamwin nnes
A zzin idel yan ad as ifek lxae
I ebbi a lbaz em-d i rric wallen!
A eg at lbaz lgyad i rric wallen!
Ileb, a flan, ignzi nnun tafukt
Ie-d udlal iba k mnaa n udm
Imun wazzar n tewnza d ifer wallen
Ad ukan fell-a teemt i usmmaqqel
Yaddum kullu wadif ula at
Ara tawrit a lbaz a nn ur mailent!
Yak ur d ammi a kent ikrefen
Ar ukan da ikkmez ufus timiwt
A a tarit tua da s ixf i ils!
Bennaqe nnek a wad a ur ifen

182

66-Yan utbir***
Bismi-Llah ad da nni imurig, ar nettezyyan!
Lxba delnin, nera ad nesttu lhmum
I yan an ibemn a issan ma f tea ddunit
Afulki d lmal i llan dar yan a(y) ihnnan
Ur akk rad fekin i ddunit, ife zud nekkin
Yan utbir illa yyi nn tasa nu iab fell-a
I nenna u-ad hati kcemen a d afus
Ife t id da unwwac, ngirin d-itn
Nella ukan tasa nnes, yili lubb ger-at-ne
Walaynni, ur a ten ittajjja ldu nne
Iqqan-d inna ukan llan a g-is nettebam
Ar asen nettebiddad tama n lbab a t ee i d-ukin
Neg-nn tuggas n lubb a bedda ger-at-ne
Yan a igan lib ad ur iqqbel lxbaat
Acku lasada, ass-a, tega zund asif
ar tengi wanna temmaqqar taki-d fell-as
tta wanna dar kra umab imil iffe as afus
A asen sul ur gin lib i t iwin wiyya
I as d-ifel tagui gguten tasa, been as
I issrem lleqq larzaqq yuf as i ille afus
Yajj t i wanna d-iiyyeln ad g-is ili ef
Lmitel n tiremt i tella tafi lli iziyyenn
Ur ak issen walli t issnwan, meskin, ad brrin
I as yad inna kra, ass-a, hann ri-nn dar-un!
Ar d-irggel tigmma d lbyut, iu i as
Ar isduqqur ar ki la yan ihuwwd uaras
I d-is mmaqqarn fekin as da ldurat
I g-is illa ul ur a sul g-is ig laman
Yan dar kra n unab ar d-is ttejman
Ar ittini ma t issfan a t ur iyyern
Tafi n iggi ils tuf aslal i d-itteres
Lkdub i llan yan ar s-rsen ttejman
Meqqar g-is illa zzin ur t akk sul ittehwwal
Kkut lmsayl i llant lleqq ar itteziyyan
Zzin d lmal ula ddin ula ljuda d-x nettat
Walaynni, ssket-ad ura ttiri a bla tumarin
Is sllan i terit ttun luu d teallit
Ma k sul iran a Sidi ebbi ula tabrat nnek
Ia benadem lubb ad asen isker mk-da ran
Acku netta ka t iegn tasa, igllin,
Meqqar d uggrn ur a asen ittimim i d-itteres
Waxxa t inn iga imi taqqayt ur a zzgarent
Meqqar s-isen sawale laqqel nnes ur izzgi yat

183

Acku lmaabba zud tamaunt ur ittedawan


Meqqar d ak d-iwin lulama n Suss a t dawan
Iga ukan mk-lli temaunt is a ittezayad
I as d ur iwin anab nnes ddan g-isent
Ur sul ihnni ddunit, il-a, bla sin
Walli dar zzin n walli dar kigan d lmal
Lawaf n zzin as nni rad ken d-fasere
Illa kra zikk ba n lid i d-iffu
emen-d i wazzar ar afud, lksut ur d imikk
Ka-iga-tt llun, ixlle kullu tilli lanin
D anala ua, awrz nnes ar ittebayan
Ibem as lnna zund ayyur ass-ann d-ilul
Ar iswar iggi lamuzik ar nit ittebnal
ar asklu a a ttilin ar d izuzwu wass
Iffu-d ilmmad istara kra n talrin
Ilin uggugen waman, ngin ka zund asif
Xleen ijddigen, giddin isaren d wiyya
I d-immurri rad d-urrin s rrya ad gaweren
Tannit lqqahwa d uzkkif injama-d, itteres
ayuwat llan ula ttillibizyunat
Wanna s tenna ccahwa teem-d nit i lbuun
Imma amag n rribab ula lua, ass-ad, balan
Meqqar nit team a(y) Icliyen amarg nna
aba d Umm-Keltum ur a tujji ad hnna
Acku nettenti tella lfua zund aman
Tarwa n sskila ka yyi ihleken lli ranin
Wanna ukan iafn umubil ma s ittebam
Ass n ljam d ledd lli akk rad gaweren
Labblaj a ann-itterqqas ar d izuzwu wass
Isli-d ttiran a g-is ittelab d-x nettan
Ula, a gma, ssinima ra ten d-isli ki d-iffu
Acku Farid inna(y) ak ur t icabha yan
Xmsint n ccixat ar as issutel i d-iffu
Illa kra iba ten wazzar nesen zund rric
I a tteca, i a smussunt aa d ufus
Iggi n lkui a ad d-itterqqas lcim ur aqqlen
Ar iiyya, ar ikkat s ufus, iffu t lxuf

184

67-Lfe n ass-ad316
Alaylalala317
Lfe n ass-ad iga yan lxae318
Nufa-d kullu medden feen s-re
Eg at ann kullu s medden sin ifassen!
Amin ad awen isad ebbi a yan terwasem!
A k ig ebbi d umazzal lxir nnek!
Ur iga ajmil i d-nega laqqdam inw
Walli d creke tigmma ula lal
ebbi a yyi d-yiwin d rzeqq n lfe nnek
A(y) issugt ebbi, a tigemmi, lxir nnes!
Sak a kullu id aqqa n tit nnes!
ar neea willi g-i ittennawen
Yawi-d da lqqleb inu imawen
Walli nn s-i ittazen-nn iraqqasen319
Gi-nn s-ik udm n ebbi, a Ssi Lusayn!320
Lfe n gma-k ay-ad d akk ismun medden
Lla-awen a yan mi iga lxae nni t
Imma yan mu t ur iga Llah-ihnni-t
I ebbi a yu lli d nemun kullu ken!
Ku-yan ig-nn tuggas a yyi yawes
Lfe-ad, ad as nuddu laqquq nnes!
I ebbi a Rri a teemt i lxae nnek!
I ra k inn sul lsab a(y) asmun inw
Ra sul id nemmnger nekki d-ik
Iqqan a ad nettenam iwaliwen
Willi d-yiwi Lajj ar afus inu
A a labab lli d necrek tamunt!
can, ri ad d-idun nsillime
S laqqel ; imma iuan ur ken lkimen
Lbab nit a d-idun mmaqqare
Ar a ittexlla, ebbi ra(y) s ixlle
Fe ayt, a willi d nemun kullu ken!
A Lla-awen a(y) urti d-iayn ijjigen!
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=80X_pfityn8 & https://www.youtube.com/watch?v=qjRNfB8iCk4 &
https://www.youtube.com/watch?v=N2ul7Hez5Co
&
https://www.youtube.com/watch?v=hQWtZuKP0ZE
&
https://www.youtube.com/watch?v=Gcj9EqhAlNA
317
S. Achtouk commence systmatiquement chaque dbut de vers par ceci.
318
Refrain.
319
Cest ainsi que S. Achtouk prononce le mort irqqasen.
320
Dans une autre version, S. Achtouk dit :
Gi-nn s-ik ayt ebbi, a Ssi Lusayn!
316

185

A k ijjnjem ebbi i fad a(y) urti!


A a tarit inuba wawal nnem!
A a tarit ua! A a ti(n) ils!
A ma ra ka issfled i wawal nnem!
A fell-ak ixlef ebbi a(y) arraw n lal!

186

68-A sslam-likum321
A sslam-likum, a Lli-iawen a willi d-ufi
Laqqdam inu f ebbi kad d-iwi a ken ua322
Laqqdam inu f ebbi d irgazen zund nekkin
Ur g-i lkiber, yan a ieran a rad d-lkeme
Ur g-i a bla win ebbi d irgazen lli sugrnin323
A yuf ya(n) urgaz n lmli lmlayen d lbillat
A yuf kullu ddunit ura lawmal lli g-isent
A yan da iran ad skeren irgazen sugrnin
Wa ar lkelma d lqqul, inaqqe i em n ddunit!
A ur ittini ww-ad ura ww-ad, medden gaddan akk
Yan ur ein lib, ad asen ur iffu afus!
Luma nnun a yan igan afhim, urri-d ukan!
Wa tagmat n yan a s-tt igan d ljib immen!
Wa acku lmal, nettan, af ad xllun ajaif
A saken aaras i lbu, saken t inn i ignwan
A yat ka ur iqqin lbab, ur g-is issuger yat
I k ifel wafud ula at ur a tent t id irar
Luma nnun a walli dar irkan-ad n ddunit!
A t iffu lkiber waxxa lin ar ignwan
Ur ila f ebbi a t id ilu ar ki iada akal
Wa ar ka nettini ma yan ay-ad n ddunit!
Lli iffu uaras a lasrar lli g-isent324
I yad nekerent ibbi yyi nn una i tuzunin
Iffu laman asif, ie-d lma, ar ieg akal
A zid lasada, nettat, as mmen lguman
A zid nnamima ad a iser kad nni
Wa kul-ci nnamima ad a iskern mk-ad lkeme
A ccahwa tejlit ukan, medden fekan i taganin
Ife g-i Ccian, nettan, ufan s-in aaras
321

Si vous voulez couter cette chanson, il faut juste cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=80X_pfityn8
&
https://www.youtube.com/watch?v=Yu4hNI54nQ8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA & https://www.youtube.com/watch?v=qjRNfB8iCk4
& https://www.youtube.com/watch?v=N2ul7Hez5Co & https://www.youtube.com/watch?v=f2a486f6En8
&
https://www.youtube.com/watch?v=hQWtZuKP0ZE
&
https://www.youtube.com/watch?v=zKit2rNXC1c
&
https://www.youtube.com/watch?v=6BG0gwO9ERY
&
https://www.youtube.com/watch?v=Gcj9EqhAlNA
322
Refrain.
323
Dams une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :
Ur g-i a bla win ebbi d irgazen lli rad d-bdere.
324
Idem.
Lli teffu lbaaka i lasrar lli g-isent

187

A a ya(n) igan igigil, been i lukem zund nekkin


Ur iaf arraw ula labab lli dar-un
I nit uene, ur a nn s-re ittagga yan
Ma zza sul ira ya(n) iafn lwalidin nnes?
I d-iu yaf ten id ; i d-iffu mdin as
Ar asen akkan ddua, ad asen isggem ebbi ccu!
Ur sar ikki tammara, ura izzri g-isent
Iall as ebbi nnu, ifek as lxir n ddunit
Iall as lqqubul, inna s ka nnan idrek as
I ka inna ya(n) wawal isfiss akk awwa!
Illa kra netta, ya Laif, skeren udm iga zund ifis!
Ur dar-sen illa warraw, ur dar-sen lbillat
Inaqqe as ebbi rzeqq, iuwwel asen lmmu
I ka(y) inna ya(n) wawal isma akk awwa!
A ya(n) iran lxir a as llan d lwalidayen nnes
Illa lfiraqq n ddunit, ileb win lqqber d lmutt
I temmut inna-s i dderrit labudd ad aelen
I nit illa baba-s itahel ra ten id iay
Iqqan-d ad jlun, ar tellin imi n iuan
I nit uan n allan ur sul issndem yan
I yad icca ya(n) wass issaki smmus!325

325

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


I yad icca ya(n) wass issaki kku ussan!

188

69-Meqqar a ukan alla326


Meqqar a ukan alla ur nessndem yan!327
A yan iffe le tuf lmutt tudert nnes
Ad a isgn ebbi f ay-lli dar-ne!
Ad d-izzugez ebbi lgn i yan igmmern!
Ad ur iblu ar s lubb ar ten jllun!
A bab n lhawa izug ukan igllin!
Ar allan f umarg ukan ar ten jllun328
Inna izri ar t ixllu zud ifis
Iqqan-d ad ifel walli t ian
Ukan ar t ittehul walli t ian
A a(y) abib nekcem ka f lib nnun!
Is a ttawi ja inna rad nemiqqir329
A k ukan ee, ikcem-d yyi lubb nnun
Ar yyi d-ittawn ummi zund lmutt
Imawen ukin-d i wallen zund asif
A ccan id bab n jjnan lxir lllat
Imma ya(n) ur ikrzen a(y) iqqn, igglin!
A tanna ur iaf lmizan mmenent as
Illa ma ukan izrin, netta, uaras
Anni-nn urti ur t ukan iqqabel yan
Illa g-is wail yugl ka tiemin!
Ura litcin ixleen, netta, d lbanan
Ar as ittesutul, ili as aaras
A yurri-d nit ar ten egent teguiwin
A wanna(y) iran a(y) ismed le lllat
I ill330 una a nn nit ii tigiwin
Ikrez akk akal nnes a t iffu uaras331
326

Si vous voulez couter cette chanson, elle se trouve dans cette vido qui se trouve dans ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=80X_pfityn8
&
https://www.youtube.com/watch?v=Yu4hNI54nQ8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA & https://www.youtube.com/watch?v=qjRNfB8iCk4
& https://www.youtube.com/watch?v=N2ul7Hez5Co & https://www.youtube.com/watch?v=f2a486f6En8
&
https://www.youtube.com/watch?v=hQWtZuKP0ZE
&
https://www.youtube.com/watch?v=zKit2rNXC1c
&
https://www.youtube.com/watch?v=6BG0gwO9ERY
&
https://www.youtube.com/watch?v=Gcj9EqhAlNA
&
:
https://www.youtube.com/watch?v=hQWtZuKP0ZE & https://www.youtube.com/watch?v=zKit2rNXC1c
327
Refrain.
328
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Ar allan f umarg ukan ar ten brrin
329
Idem.
Is a ttawi ja inna rad ilin
330
Cest illa.
331
Idem.

189

Ajjin ayda n midden, a t akk ur ihuwwil!


A hann lam a(y) ig i walli t illiln!
A a lmeskin, ass-ad, a(y) iqqn ukan!
I a ka sswan iei nnes d lqqleb nnun
A wa Ssi Sid a(y) iga d lmuibb nna
Sid u Lajj, ma(y) igan le a t id awi?
Rwa ukan a nemun nekki d-itun!
A yan iffe le tuf lmutt tudert nnes
Walaynni, ssat-ad ur issa yan
S ay-lli irban a ten iqqabel, qqnun is
A hann ayda n midden a as ibidd lal!
A yan ifun ccahawat n ddunit
Ukan idfu Iblis, netta, ar ten jllun
Ay-lli kullu fekan medden i taganin!
A mda nnes ass-ann immut iggiz akal!
A ma ra nn-yaf i bla inna id iwin!
Ad a ifek ebbi be d lqqne n ddunit!
Inna llan lbab ra ten id lkeme
Ur a ten geeh, ur yyi yaggug uaras
A hann ur g-igi eme, ur yyi hmmin
Inna llan labab inw iqqadda(y) a

Ikrez akk lal nnes a t iffu uaras

190

70-Ri a(y) k ini332


Ri a(y) k ini a(y) abib
Laqqel illa-nn dar-k
I ar ken siggile
Azal ar ken siggile
Ar llig neba d lwalidayen
Neffu tamazirt
Ukan iqqar lqqleb nnek
Lkufe ur dilen
Sidi mad u Musa
Keyyi d ayt dar-k
U man a tegit a(y) ajda?
Kad ifulki ssrej nnek!
Ur ak itteum i bla
Bu-miyya n iqqenaen
Imma lmeskin a k itteum
Ar-i yawi g-iwen
Tamunt n sa iyyiren
A tejji n ur jjint ;
Llah ar d ak ini!
U Llah ar d ak ini!
A(y) anke, a Lla-awen!
A Llah ar d ak neg lgiyadat!
Ar Tarudant
Lli a nn ka nessa s
Igr s iqqnaen
Iziker lli nn-nega s tault
Nefreg tamwin nnes
Ar as netterra izgaren333
Ad s-res ur zzgaren
Tirad igr
Neg as akk agudi
Ad ukan nee tifawt
Neg as tayyuga nu
Yawi-d g-is ebbi abt
Lqquwt n imadaen
Iffi-d fell-i yan
Inna yyi: ame afud nnek!
Neddu s dar cce
Inna yyi: ame afud nnek!
332

Si vous voulez couter une partie de cette chanson, cliquez sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=GsbCldpt0ZI & https://www.youtube.com/watch?v=hQWtZuKP0ZE
333
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Ar as netterra laksab

191

Nurri-d d ua inu d ufus


Ar ka ttendamen
Imma a(y) ig lic a(y) imi nu
ar ar ka tteumt
Iwin igr lli a nesixilif,
Nekki, imadaen
Ara, faser yyi a imi nu
Lqqit n yan umddakl!
Iga winw, nega winnes ;
mek-lli n lwalidayen
Ass-nna ten ur ei
Ar alla s lubb nnes
Ass-nna a ur ean
Ar allan s lubb inu
Anwwac hat-inn, nettan,
Igabel azmez nnes
Ay-lli yufa winw
Inna i asen maf tehulem
Mad kawen ya? Urri at d!
Aywa ibabel ken
Ar as ittegalla s lam,
A yamen umddakl
Ur nesame i ddunit,
Iaren ar gguten
U Llah a kra issenn!
Is iaft amddakl
Ur ak ittegiwir bla
I as inna badel tent
Rwa ayt ad d-nebrrem!
Rwa ayt a nn-neffu
aqqan ha mlyun
Niwi t ad as ggalle
A wanna iubba yan,
Iffu ar ten siggilen
Rad as isskhu tarwa
Ula lwalidayen
Lubb i gan i
Ra k bun d ayt dar-k
Ur a ak itteggiz ie,
Lqqleb nnek hulen
Kud-nna tegent, itteres ak d
Ukan mnid nnek
Kud-nna d-ifaqq icel uww
Urrin iggawer ukan ikcem k lxuf,
Ifel k, a mskin, laqqel
Ini d uckan a ka been,

192

Ur a yaf ddwa nnes


Icqqa lubb i ak nit
Ie f gar idammen
Ar ittanef, ar ak iskar
i mnid nnek
Icqqa lleqq-nna lli f tebbit
Tasa ; ubbun k
Imma iggru-d lfiraqq,
Ifel ken i lbayen
A tuf lmutt tudert
I lleqq i nit ihuwwel
I nn-iea walli ira
ifassen n ldu nnes
Ur yufa a s-is isawel
Ura ad d g-is iuwwe334
Ukan ikti-d ay-lli zzrin
Ibbi jjhed nnes
Tasus kullu at nnek
Ar ka ttaddumt!
Wanna k ieann
Inna, ww-ad icca iardmiwen
Ur issen manikk a(y) igan
Yan ifel umddakl
Yuf awen a teccim
Algma d mnid nnes
Ur ad i ken ifel
Walli terit lqqleb nnek
U Llah ar nit unni
Ayyur ar id iggawer!
Kullu lawal-ad issfaw,
Ilu-d iznaen
A ku-yan inna i ak
Is llan mnid nnes
Kud-nna iu ukan
Ifel g-is tamaunt
A nn ukan g-is nelu
Asmmaqqel ; naddum
Mladd is ka gi itri
Ad ili jjneb nnes
A t ukan neada
Ar g-is nesswa iei inw
Walaynni aqqan
Is ikufe lqqleb nnes
Meqqar a ukan alla
334

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


Ura ad d-is iggawer

193

Amta nu ur t hulen
I ukan g-ik lhawa
A tennut s lqqleb nnek
Imikk n usafar n lubb
Illa yyi nn dar-k
Yan isean ayyis
Yawi-d ajda miyyn
Iffu s umawal
Ig as rrkab iziyynn
Ar t ismussu rri
Azzar nnes i d-iren
Telkem tegui walli
Iwin-d tasrdunt
I as inzel tut let
Ie-nn s ignzi nnes
Ie-nn ucwari d ulas
ein t izdisen
Ula(y) ak innan, yiwi
Ajda miyyn
Rad ad k nemel
Mad igan lib nnes
I idda ar d ikk afus
Idllalen ur dilen
Waxxa(y) as takkat bi
Wala llef iggutn
Walli izwarn s rrkab
Ur iffe lqqleb nnes
Ur jju la alla
Ay-lli iwi tamaunt
Lli neea ayyis umlil
Ila ssla idreken
Yili ka ssla n wur,
Iii t umnay ihrecn
Ar alla ay-lli
D-nessuki izei s idammen
A a ya(n) ajda ifulkin!
ebbi a ken issbann!
Maf ur teeit lgyad,
Tessukfem tagust?
Teddum dar uccaq
Igan taggada nnek
A s-rek ittemurri, ar s-rek
Ittekka iqqbilen
A a mar yufan a lbaz
A k ig d umddakl!
Ad ak d-ittawi ikccuen,

194

Izdem awen
Issrea ak d ura lawa,
Isres as k t id dar-k
Ar ak ikkat azuzwu
S ifassen n lbaqqt

195

71-Imuttal335
Iffu a d lib iggutn, illa yyi ufus
Kull-mma feki ig zud i t nn-yiwi wasif
Ad amene s ebbi, ssad inu a ur illi yat
Lxir ar ten nekkrez la ka s a yyi itturri
A ea nefaqq i ma g-i(n) isalan lxir
Kullu tagmat nea g-is wala lafamil
Ku-yan d laaa nnes a t inn ittawin
Ini tt iqqa inna hann keyyi ka yyi illan!
A k uu, newrri-d, a flan, a wa, nuuk
Yan ifhemn ar rad d nesawal i llan
A Lla-iawen ukan ad da fell-awen sslleme
I ebb a(y)t a lbab a kra (y) a issutln!
A yak ur g-is lib i fell-atun ruwele
Nebbi-nn laqqdam dar yan a ur irin
Hann ur d imurig, a flan, a yyi issmin!
Willi d g-is ttemiggire a sul ur illin
Ddan ayt lhawa il yan ef n yan
Lba ijla ten em, ha kra immut ukan
Yagur-d ccabab-ad, ur sul issntel yan
I nebidd usarag ar fell-ati ttakin
Ganen-nn kullu tuggas, creken ya(n) wawal
Mmaen f wawal-d n Teclit a t mun
A ken srese, a rribab, nekcem i lmaal
Lli neea medden gan kullu s-iti yan
I nebbid usarag ar ttesllat i imuttal
Ma ma as inna nega ay walakin
wwann ar da ittenam ar f temarin
ar i bla s lubb ar fell-as isawal
Ma zza iran ladit waxxa tt nesawal?
Illi lkemen medden, il, nekkin, as urri
-illi nut labun, nekki, ka t issen
I nedda s temzgida ur akk illi limam!
I nedda s dar elba ur ann nettafa yan
I nera ssulima i tawala fell-as
Ur jju-d g-is nenae kra (y) a issusmn
Men-dun qqellt n laaa, a flan, a nettannay
Igud Iblis medden dar takat as ukin
Iarasen n ldab, a flan, a yyi immalan
ar ar s-res ttazzale ur as akk nefaqq
335

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA
https://www.youtube.com/watch?v=_rqWz5pQSiQ&feature=youtu.be

cliquez

sur

ce

lien :
&

196

Kullu em ad a ihleken a(y) lli netlef


I ukan tennit uhu, tarem t nn awal
Wanna s tiwit tugga, fek as ukan imikk
I rad ak nakeen ebbi, inake k aul
Ur akk iskir lsab nnes ass-ann i immut!
Iiyye as lqqber gin kullu s-is lxuf
Yasi-nn Menku uzzal, yasi-nn akuay
A inn ur g-is ajat ur luilat
Hann ur g-is umubil wala iyyaat!
-inn ur g-is illi lbank ur illi ssalaf
Men-dun lamal lli dar-s as itteniif
Inna yiwi -id, a flan, a ra nn-afin
A yan ijlan, urri-d, a gma, s uaras!336
Eg at argaz, jjnjem-nn xemsa-alawat
A yan ifekan i tagat ur ikka aaras
Waxxa ukan ttazzalen i ra sul min
Ddunit tega, il-a, zun tusit lmayyit
Kul-mma s-tt inn iadan ar asen tt allan
Kud-nna ten inn melen, yurri s lmaal
Igguz as d lhemm iggutn wala sul aan
Ur igi ad sul iffu a ten inn iqqil lleqq
ik-ann a(y) iga urgaz i nit iaf lmal
Ar ittae, ar ileb, a flan, ur iciwwi
Iffu asen afus, ie-nn, yawi ten wasif
Tegt lin i ldu, gan kullu s-isen yan
Meqqar d lwalidayen lli t ur nnin
I ur ief lmal iggutn ur t akk irin
A ddunit ar em as kullu tteniif
A miyyat-am n tudert i tt ikka yan
I ur isker lbab nnes ur isala yat
A k ur isfe ccbab nnek a walli llan!
A ya(n) wass ka ra taent, ili asafar
A yaddum kullu wadif ; azzar ra yasus
Iuan udm, ma zza iran a k inn iqqil?
Wanna mi ifeka ebbi, ra k inn uu
Ma mi terit lkiber! Skar ukan lxir!

336

Dans une autre version, S. Achtouk dit :

A yan ijlan, urri-d, a lxawi, s uaras!

197

72-Ad amene s ebbi!337


Alalay lala laylal dalalay
ass-ad waeqq-ebbi ar kullu yuf ussan!
Alalay338
Lla-awen a kullu da d-iwen nensillim
A willi d-ufi aeen kullu lfaa339
Ha(yy)-a nusi-d iaen inu s lmakan-ad
Tirrugza d ljudawt ula sul lxir
A nn-neu ya(n) unmuggar walli mi maele
Zud i d-ilul ad as yyile lfaa
Ldi-d ilmma ad as iyyele
I ebbi ayt a lbab a kra(y) a issuteln!
Eg at nn kullu s ebbi turawin nnun!
Im ebbi a lfaa a ken ikmmel s lxir!
Im ebbi a lmaal-ad a ken imme s lxir!
Idum lhna iem da willi t inn ikkan
ass-ad waeqq-ebbi ar kullu yuf ussan!
Tiddukla n irgazen tera nit lyaqqin
Waxxa zri f tizza ula sul lqqua
Kullu lbab lli d a necrek ukan lxir
Ur jju a yaggug ua inna a a ttilin
Hann irgazen nna d ief yan lxir!
Iga nit mual ad d-is frreqen ar lmutt
Miyyat-aam n tudert i tt ikka yan
I ur iskir lbab nnes ur isala yat
Ya(n) wass ka ra taent yili asafar
Yaddum wadif, azzar kullu ra yasus
Iuan udm, ma zza iran a t inn iqqil?
Wanna mi ifeka ebbi zzin ra k ukan uu
Ma mi terit lkiber? Skar ukan lxir!
Ad a imela ebbi d-is nit immut lxir
A lli neea ajddig n lxrif a a ttilin
Ddunit badelent, badelen kullu limuat
Kullu ma terit ur a dar-k ikk amr ya(n) wass
Walaynni, turri-d laqqel tinit as
Ha da ya(n) uqqi ur-ta (y) akk imail
Iga win il-ad iggut mani kullu yut
Qqddeme s-ik ebbi, a zzin, ula aliin
A ur ittear lqqleb nnek i s-ik isawel yan
Si vous voulez couter cette manfique chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=Y0JCcIykSrU & https://www.youtube.com/watch?v=_f4zF_vHYcc
338
Refrain.
339
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
A willi d-ufi aeen kullu lmaal
337

198

Walli iran a ken een ilin lmrtan


Ur a g-ik yaf azmez ar ki nn akk ukin
Iggut usmammi lli d-nettelu i nemmaqqar
Walaynni, lqqleb nnek nnran asulil
Waxxa d-nettlu kda n imawen fell-ak340
Tugi lanana a g-ik tili ya laif
Nega nit zund amaun nili lxaa
Walaynni, elba gguten, a xuya, fell-a
Ad amene s ebbi, najj ismummuyen temit
Ddunit willi ra g(in) innu kmmelen
U Llah a bla tagui ukan a mi aa!
Ar mddu zund uzzal mi tera takat
Hann ur d lxir ad a(n) ukan ixaan!
Ula at a lbab iska fell-i terwulem
Ku-yan d inna d-isrum akuay nnes
Ar yyi ayen zud uccen ur akk necci yat
Kullu kra (y) a ilemn ur yyi ssieln
Ur as nesad ddnub inu i a ten ttawin
Yan iskern kra ifru ten ki immut341
Nega ay n lblad, nestara kullu Suss
Men ass-lli miye a lli nele
Ad awen sstawa lhemm inna nemmaqqar
Ur jju d g-i(gn) ibayyen, axuti, wanas
Walaynni, ass-ad ur sul a issen yan
Kigan d lib iggutn a fell-a ttinin
Ula ijrman igguten a sul ur neuc
A mid uqqbil a igan ufus nnes, nefe
Ar yyi skaren ssrbis inna nemmaqqar
Awin ja s lubb inu ula ma s nni
A ar, a gma, lblad inu a necca akuay!
Ili irgazen lli g-i isawalen s la
in accba n tiaf ar s ya(n) mennaw
Ku-yan d inna ad ittesrra lqqua
Ur neea mad d-ittesrran ebat
Ura lxba-ad ihrecen lli mu slla
A walli gi lbab, nekkes asen tasurt
Ad ukan sul ittazzaln, asin akuay
A mani yad ur mdin fell-a a yyi yut!
A walaynni nessugga-nn kullu mani kkan
Urmen-nn lbxur-ad igguten ura tukmsin
Ura lruz ur iga lal mk-lli ran
Armen id bu-lkdub ar ten fell-i tuun
340

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


Meqqar ad d-nettlu kda n imawen fell-ak
341
Idem.
Yan iskern lib ifru ten ki immut

199

Nenna as: hann immn i sul illa lfe!


Rzeqq imen t ebbi, hann ur ixaa yat!
I iga ana ur idrek yan a t inn irar
I inaqqe ur as idrek yan a yyi t akkan
Ifeka tt i Iblis a t nele ka fell-a illan!
A walli igan aif ra icc akuay
A yan ifekan i tagant illa lxaa
I ur iei wagrzam illa sul ifis
N as iqqes ulgma ur yufa ar aman!
I akk injem ka-ann, ra fell-as uu
ebbi lli gan i nnes, netta a ra ten yut
ebbi ki ran ad d-ibayyen laqq ikmmeln
Ur as ijla mani d-ittesrran takat
Is nealeb i ebbi ad asen ffin aman
N ann akk g-isen issrea ta-lli a issieln
Ad asen cwin ibrdan ula sul afus
Imma hann tagat iga t nit, ur a ten tut!
A ar i tut a tagat willi ttaelnin
Irin ad gin d tagadda nnes ad yyi kkisen ccan
A walli iran a kad da yarem timuttal
Igan zund yan imman f wasif a t irar
Ar nn-ittelu ifregan ufella waman
A kullu kra mu nn-emen s-i asent iwin
I nn akk yad-lli een yawit nettan nit
A yan izzrin tudert ussan ixiyyeren
Imil iggru asen d ar sul itterfufun
Ur ad asen imim uggrn ula sul aman

200

73-Tifawin342
Ad awen d-ere a ssadat kullu nnun, a Suss
Ad d-ibayyen ebbi laqqel inu tifawin!343
Ilammad ssllemen iaen, isllem wakal
Iga bismi nekcem-d da s lmaal nna
A illi s nemyar a g-isen ukan nettewnnas
A wa a Lla-awen ad d-idun kullu nesillim
A willi d-nufa aeen kullu ef nna
Ilammad ssllemen iaen, isllem wakal
Amddakl inu lli d akk necrek lxir
Lajj Accaqq iga, a flan, amr winna
Wa eqq-ebbi, yuger kra kullu illan
I yyi d-yiwi em s lfe nnun
Ur yyi d men-dun willi ttinin
Ad yyi bun d wwad d necrek lxir
Lajj Albensir a hati ef nna
Lajj a t mmiggire a ka sul nemun
A hann ur-ta jju d-ibayyen lmatal nnun!
A ar ixla wanna g-iwen ittawin la
Wa ad amene s ebbi ssad inu a ur illa yat
Ixaa (y) an ullab ian a yyi nn-ikkat
Lli ann ur ttebendaqe ar k id lkeme
A lukil n ugllid illa ef nna
A eg at nn kullu s ebbi turawin nnun!
I wa a Lajj ssu d ebbi as iuwwel i layyam
A gan argaz iubban kullu lmsakin
A walaynni turri-d, a laqqel, tinit as
A(y) immi nna, tudert tuf yyi tt lmutt
Nega wadu yyi mad d ttemuna ur llin
A nini ja-f-Llah ur sul illa laman!
Ur illi bla ma k id isnalan i takat
Urme lum n terga, narem wi(n) wasif
Bbi lbu, u Llah a mk a issiel yat!
A walaynni a u-ad a yyi tasim a(y) aman
iyyelen-d imsaden, sacan a awal
Ula laqqdam lli d-nesmussu s isuyas
Ikkis an lal ad akk sul nekk inna ri
A willi d kullu nebba a a ur irin lxir
Neggumma ad ili laqqel i necca akuay
Kullu nniyt inu kad a yakkan i tillas
342

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit de cliquer sur ce lien :


https://www.youtube.com/watch?v=rXIO0wobGhs & https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/rays-saidachtouk-2 & https://soundcloud.com/ait_oussais/sets/achtouk
343
Refrain.

201

Kul-mma d muna neg nn ka s-res lyaqqin


Inna (y) a hann ur ad d-ik frreqqe ar lmutt!
Ar as nemmal medden d a ur issin a ten nessen
Ass-nna nit issugga, a flan, sserr nna
Yurri-d eg i inu, ittu (y) akk lxir
Ar isawal lib inu inna ur lli
Lajj Lkat (??), im ebbi ad ak iuwwel i layyan!
Ad fell-awen ixlef ebbi lxalifat n lxir!
illi fele amud as rura iefan
Wanna d muna neg-nn ka s-res lyaqqin
Inna (y) a hann ur ad d-ik frreqqe ar lmutt!
Ar as nemmal medden d a ur issin a ten nessen
Ass-nna nit issugga, a flan, sserr nna
Yurri-d eg i inu, ittu (y) akk lxir
Ar isawal lib inu inna ur lli
Wanna d ka immaggar ssreen aqqryal
Inna i as, hann Sid ur sul ssenen i yat!
Ura (y) akk sul ittenamn, ma t akk isalan!
Hann irel, tamazirt a nn akk llan!
Lfreqqa tefelt, u Llah a mk illa lmaal!
Immna uaras n dar-s, ur a ten telkemt
Walaynni, willi ukan d teniif
Ur jju umenen benadem kra as ttinin
Ur jju yaggug ua inna nn-lli
I ur iga amubil yawi-nn lmutur
Ur jju ei lfia tellit a(y) anas
Mk-ann ad gan lbab inu ula willi ssene
Ur jju asen immim igiwer nna ur lli
Lajj Accaq, im ebbi ad ile arraw nnun!
A fell-ak ixlef ebbi, lxalifat n lxir!
Im ebbi s umsad nnek, wanna k ur irin!
Ad t ig ebbi d usngar yasi ten ufullus!
Mk-ann ad gan lbab inu ula willi ssene
Ur jju asen immim igiwer nna ur lli
A ddell ur t id nefel, ass, waxxa (y) akk nemmut
Lhawa, zzri lzz nnes lli illa ccan
Lli nezzri ccbab inu amr isuyas
ass-ad, wanna t id ilkem ar isrwat
Ur akk issin lmizan ura a ten ssun
ar ixdem s ignzi, ssfresen timimmit
Inna iea tamudit, yawi s-is afus
Sul ar tent izzneza i wanna tent iran
Ma mu ina urgaz i nit iaf lmal
I nn-ija temugayt a tent issumum?
Kul-mma tella teei rxan a t iqqen yan
A waxxa k tella ua wala sul afus

202

I ak iea ddeblij a t tawit i usyyax


I ak iea ldid a t yawi lafiray
Laaa i teea a ur ilin asafar
A kullu igan lib ad ur ilin asafar
Walli imgern imndi, imme tisrefin
Yawi-d lxba akuz is illa lmaal
ar ikcem d imndi nnes ar ten isrwat
Ar ittal amgge, ar sul ikkat awal
Wanna f izri yurri-d ar fell-as issufus
Tuf asen lmutt tudert ma ten sul ieln
N akk ixwa tamazirt, a t ur issen yan
Ad ddun s imi lmdint nna illa ssuqq
Im ebbi ad isres lmizan imi n lmaal!
Wanna f izri izzneza asen inna t ixaan
Ar ikkat s aynna dar-s ar ass kmmeln
Walaynni, turri-d, a laqqel, tinit as
Tiddukla n irgazen tera nit lyaqqin
Waxxa zri f tizza ula sul lqqua
Nelu iei yiwi-d, a kra, ifat nnun
Ar nettannay azna kullu ssuteln as
Tuumt n lqqleb a yyi nn-ikkat
Imikk ad yyi iaman ad d-ilkem tasa s lmutt
A a(y) abib, nera dar-k imikk n usafar!
Hati ddwa n temaunt inu terxa nit
Walli nera i ka di(n) isllem s ufus
Iffu a waan, eg akk s-re lal lfe
A a ww-ad yallan iggut fell-atun lxuf!
Yak ur g-ik lubb n kra ur ten tufit?
Ikkis ak t umsad ur nufa a k inn lkeme
Imikk n be d lqqn ad ken ukan ixaan
Ar ass-ann s-ik siggilen, keyyi, terwulem asen
Ayyis lu i miyn a ittawi tit
I itaba ma-s ad dar-s ittili ccaaf
Ku-yan ar isiggil ma a t inn lkkemen
Meqqar ila watig nnes ur asen t ikkis
Ay-lli igan lib nnes i ikka amawal
Ur ad ak yiri tagust is a ka ttellin
Illa yyi nn winu id tellit a(y) ayyur
Ar ukan s-ik neeg, a kra, keyyin, terwult
A tuumt n ignna d a tellit a(y) ayyur
A nn-illa winu zund ten sul ur nessin
Ikkis a t umsad, ur nufa ad t inn lkeme
Ad k id ikkes ebbi laqqel a yan ur ufi!

203

74-Abib344
Abib, lubb keyyin imil as izwar
Iggru s-i ; ur nessin mad a ijan!345
I gune ar nettexmmam, ili ie
I d-nefaqq, neffe ar nesiggil lxba
Ijla yyi ladris nnek a nara tabrat
Ur dar-i ttalifun fadd ad ak ere
Rar-d lwijab, keyyin, mad ak ijan?
I sul ur a nemun, ini yyi ka uhu!
Iea ebbi a(y) k ixlle a yan idern
Acku ul n zzman imdi awen d sul
Ur sul illa lubb, lflus a t inean
Ur sul illa zzin, lflus a t ijlan
Yan t immaqqarn iqqan-d ad as izwur
Irwus iyt uccen iqqan-d ad asen been!
Acku me, meskin, nettan, a t iman
Yan iran, a layat, a kent izzri
Wa ar ittasi zzwija, isala tagmert
A ur izreb ar d akk istara udrar!
A ur ileg i a ar d ii anke!
Acku yan icwan a issa(y) iei
Wakk-wakk a zzin ma mi terit lkiber!
Kul-ci yan ak da ieran ini nam
Menckk n yan innan ar d ii anke
Ur akk issen mad as d-iwin larzaqq!
Nefek aa i ddunit, keyyin ad a ijlan
Is d a winu lubb nnek ik-ad ad gan
Tefelm g-i aan, iggut fell-i lhemm
Yan dar ur illa lmal, is d ur ak ian?
Tefelt yyi ieg ul inu, imi nu zwan
A yamen yan s ebbi i ak ur iea
Bu-lubb ur ken dawan isafaren
Ibe bezziz, a tayri temmimt
Lxba n lubb, awi-nn ka luiyyt!
A yan da issen is ra tezri ddunit
I as nit nni iga willi nnanin
Yasi lhemm i warraw d lwalidayen nnes
Izur aja nnes, izur kullu lafamil
Kad idel benadem i salan lhemm nnes!
Ajjin takndawt, ajjin ijerman
344

Vous pouvez couter une partie de cette chanson en


https://www.youtube.com/watch?v=3ELfmJp8ESE
https://www.youtube.com/watch?v=OeiyYXVwMSE&feature=youtu.be
https://www.youtube.com/watch?v=OeiyYXVwMSE
345
Refrain.

cliquant

sur

ce

lien :
&
&

204

Awal n lib ur iga ad sar ittini yan


Kad ifulki i isiggel s willi nnanin
A k nealeb a walli dar kullu tifawin
Ad ukan da iggiz lfu fell-as
I ebbi, lwalidayen a ji lxir

205

75-Ad d-ibayyen ebbi i umaun isafaren! (1) ****


A walli f bedda tuent, a tasa nu,!
A nemun nekki d-ik
Ad d-ibayyen ebbi i umaun isafaren!
A nemun nekki d-ik
Ad d-inaqqe ebbi cahawa tasa nu!
A nemun nekki d-ik
Tigemmi ar agnes, a Lla-awen
Ife da lqqleb
Nelkem-d, ass-ad, tigmma n lal
Ife da lqqleb
Ad issugt ebbi a tigemmi lxir nnem!
Ikkis amsad!
Nufa-d kullu medden feen si(n)
Ife da lqqleb
Zund lfe n id ur a ssmuyen
Ife da lqqleb
Saka kullu id aqqa n tit inu,
Imun-d akk le
A walli d-yiwin laja ar afus inu
Ad awen ixlef ebbi
A Ssi Lsen, walli d necrek tamunt
Ife s-ik lqqleb
Stta-alaf ad yuzen s ufus inu
Ad asen ixlef ebbi
Amin, ad as isaad ebbi lfe nnes!
Ikkis amsad
A fell-awen ixlef ebbi ka s ra nini
Imun-d akk le
A Ssi amid a Llah ixlef li-k!
Ife da lqqleb
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Ife s-ik lqqleb
A had a lbab lli g-i ittennawen
Ife da lqqleb

206

76-Ad d-izzugez ebbi i umaun isafaren! (1)346


Allaylala
Ad d-izzugez ebbi i umaun isafaren!347
Ad ukan sul ur igen lfac nnes
Ad d-izzugez ebbi lubb asafar nnek!
A Lla-awen a willi d-ufi kullu ken
A kullu nesillim d medden s usmmaqqel
A lfe nnek a zund -id ur a ssmuyen
Meqqar yaggug uaras, nemrret
illi f d ukan nega laqqdam inw
ar nekcim-d i ya, nelu tit inw
Ger liticin a a g-isen nettwnnas
Tella lxa, ujaden waman nnes
Labaqq, ajddig ilu tayyawt
Ura rrifu igudi f lksut nne
Zund ana n tagut a(y) iga f medden
Ma k ittexiin lgana, is ant?
Willi nn s-i ittazenen irqqasen
Lajj blla a nn-yuzen, inna i an
Ura za Lajj li gan asmmun nne
Ad d akk nesmun Ayt Lhilal kullu ten
Yak iqqlim Ugadir, ixf ar ixf
Midden delnin ka g-is ittemqqiren?
Ur akk netajja ad eme i usmmaqqel
I wa labab lli d necrek tamunt!
Eg at nn kullu tuggas, awes at an!
Ku-yan iaf id lmakan nnes
Ayt Wadrim, Ayt Mal, ura Ilallen
Ar Ljam n Idaw Ugniif ar Tanalat
Ssutel-d nit ar Tallat s Ilallen
Ssutel-d nit Iknka, ad as akk nessutel
Ura Tiznit, nekka-d luum nnes
Ura Tiznit, nekka-d luum nnes

346

Si vous voulez couter cette chanson, il faut juste


https://www.youtube.com/watch?v=_rqWz5pQSiQ&feature=youtu.be
347
Refrain.

cliquer

sur

ce

lien :

207

77-Saswa kullu dar-i Imuslemen348


Aylaladalaly349
Saswa kullu dar-i Imuslemen
Nni ma yyi tufit, a tit inu
A wa ilmma temaa tasa nw
Lli neea medden-ad usin ssir
Eg at ann kullu tuggas! Nefe as!
Ur nessin mani d g-igi kkan imawen
Kullu lfe-ad a ten d-iayen i wallen
Wa bu-aka abib inu, aywa s-resen!
iwi a d ukan lgau, ixaa (y) a
Imma Masud ibidd ukan tama nne
Ad as ifek ebbi tudert ula at!
Iga irgazen lli illa ssir
Amin, ad d-ibayyen ebbi asammun nnes!
Wanna isean kra ad asen ifek lxae
Ad k ifek ebbi a bu-amubil a ken itael
Ira nit bu-ddahab a ken smurruyen
Ar ak issa llwiz ura lmaer
A talxatemt iggut uklulu nnem
Ur a ujjin ad eme allen, qqenen
ebbi ad d-yiwin (...) ul inw
A nn fell-ak eeme i usmmaqqel
Ikcem a d lubb n yan fell-an
Yyih awddi ddunit (...)
Mani kullu tegaddam a(y) ikiaen?
A k ismun ebbi d uyyis, tama nnek!
Gi-nn s-ik ebbi, a(y) arra n lal
Yan ubib ur a g-igi tterwalem
Tamment n ujddig a ka temmimt!
Id Utanan medden fulkinin, fereen
Ula Agrur ad d-ik nsillime
Gan Id Utanan medden illa ssir
Eg at a lbaz lgyad...

348

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit


https://www.youtube.com/watch?v=WU9VcVtX_-Q&feature=youtu.be
349
Refain.

de

cliquer

sur

ce

lien :

208

78-A Lla-awen!350
Alalayaladalali
A Lli-awen ukan ad da fell-awen slleme!
Ad d-ibayyen ebbi mad an ittinin amin!351
A Lli-awen a ma id nessen ; ula ma a issenn
Ula ma ur nessin, ebbi ar a ismwissin352
Id la-sslam inu d id la-sslam nnun
I wa Ssi blla lli d necrek ukan lxir
I ebbi a lbab, a kra (y) a issuteln!
A eg at ann kullu s ebbi s turawin nnun!
Im ebbi a lfaa-ad a ken ikmmel s lxir!
Ha(yy)-a nusi-d iaen inu s lmaqqam
illi s nemyar a g-isen ukan nettewunnas
Amddakl inu lli d a necrek ukan lxir
Ha(yy)-a nusi-d iaen inu s lmakan
Lmakan i irgazen, lmakan isan
Lma, a walli ggulenin ur tterwal
I ldu nne meqqar ig lmlayl tasawnt
I Ssi Lusayn d ebbi a isle lfe nnun!
Ad ak ihdu ebbi, a zzin, kul-mma turum!
Ini at amin a mad a ukan issuteln!
Ad as ifek ebbi nnaja, tirim as lxir!
Wa lfe nnek, a u-ad, is nit ila ttarix
Tiwi-d kullu temdayt inu willi ri
Kullu labab lli d ukan necrek lxir
Ula ligrupp lli d a nettemcirik
Lati hati, ass-ad, illa ef nnun
Lati, walli d ukan necrek lxir
Kul-mma(y) iran a ka g-igun isawl s la
Hann ur-ta jju d-ibayyan lmital nnun!
Iri at as kullu nnaja, tirim as lxir!
A ya(n) lfe lli dar-k ur a t ittu yan
I wa Ssi Lati im ebbi ad as iuwwel i liyyam!
Netta d lgupp lli dar-s ukan ittilin
Nekka-d lfe lli dar-s ur a t ittu yan
Mladd is gi amddakl i malik-lmutt
A ten nealeb a yyi tajj ar ki ukan nemun
Nega wadu yyi mad d a ttemuna ur llin
Wanna d-i a yyi iawen iri as lxir
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=DSQ3IO_DYa8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=sjfm92FseJA & https://www.youtube.com/watch?v=TPUZlBcHzvs
351
Refrain.
352
Dans une autre version, ce sont ces deux vers qui sont le refrain.
350

209

D lint ibrrem g-i(n) ur as akk nefaqq


A Lla-awen ad d-idun kullu nesillim
Ilmmad gere amud ar nakka luiyyat
Lu iei tirdin, cuf ayyur ilul
Ikka-d lqqbelt iga-d asmun i ttuiyyat
Wanna ebbi itran iidi ayyur
A wanna ur iri idin kent a tturiyyat
Wa tamment, hann illa g-im usafar!
Micc id bab n taddart i a temnnun
Walli igan amaun rad asen feken imikk
Nelu iei, yiwi-d a kra ifat nnun
Ar nettannay azna kullu ssutlen as
Imikk a iaman ad d-ilkem tasa s lmutt
A a(y) abib, nera dar-k imikk n usafar
Hati ddwa n temaunt inu terxa nit
Walli nera i ka di(n) isllem s ufus
Iffu a waan, eg akk s-re lal lfe
I iga kra tamuzunt ur a ka ttellin
Afus n kra urgaz ian a ttilin
I iga kra ddahab lrir af ttilin
I iga ljaluqq iggi n takat a mi iliqq
Ad ukan g-is taddumen ar ten akk ili
ik-ann a tega lmaibba n yan ur icuwwen
A nit ief anab nnes, irin as lxir
Inna (y) ak rad ten badele, ur yyi akk iliqq
Iddu dar walli ra g-isen ixwmmer ya(n) wass
Wiss sin felen ten id, a flan, i ttammarrut
A Llah a benadem zund lbe, tillas ukan!
I ira kra a k iknned ifek awent i wawal
Ar ak iskar abat ura lllat
Inna (y) ak winun nega tent, ukan, ar lmutt
Ittibi ken ar k ikcem waan ifel k
Ruren wajaen lli dar-k ura lafamila
Ur a nn akk s-ik ttaggan ass-nna temit
Ur illi gma-k d baba-k wala sul inna-k
Ur illi kra nn ittaggan lfamila nnun
I aggugen lwalidayen i yan lmaal
A, igllin, i uenen ma ra t inn-iqqil!
A waxxa isul d baba-s ura sul inna-s
Taggug nit afud nnes ur tt sul lkemen
Yan iean labun ra k ukan uu
I ebbi kti f temaunt lli k inn-ikkan
Lli imi wafud nnek, ur k sul usin
Ur illi kra nn-ittaggan s lmaal nnun
I ur iema yan iddu s tillas n waman
Hann ur g-is lib i ten ccan islman!

210

Walaynni, gar laqqel i ixaa yan


Ar ittame algma ifek as i tasa ssemm
A a(y) urti illa g-ik ma ikkis ufus!
Bu-urti tesadem, tekkisem lkufe nnun
Zznez a(y)t aynna dar-k i wanna t iran
Ass-nna ken tega, a kra, ka ra tallam
A a(y) urti illa g-ik ma ikkis ufus!
Illa-nn lfrik tiddi ur itterra tit
Immim ublu lli g-ik, macc ar ittasus
Unni iga ssudan kullu talayin
A g-ik ikkes ebbi em, a flan, a(y) aflla!
A bada tajjam lllet ar ammas n if
I ur inwi wamud nnes ur a ttimiment
Walaynni, jju ad d-issaawn tiram
Meqqar ur tenwi zzreb nnes ar tt issimim
A walli ittekyyaln hann tammara a llan!
Ur jju ten iffe la i nit iaf lmal
Abadan, bedda tuumt n ssuqq a llan!
Inna nn-unnin imndi isres-nn lxncat
Tilli icca wakuz, a flan, af a ttakin
I idda s dar uzreg i ran a tent ifren
Menaa a(y) asen ittagarn, nne a t ilu
Wa krez, a gma nu, temgert i teram lxir!
i-d, a gma, tayyuga nnek a ken yaki la!
Akal ian a a d-itteaawent temin
illi ilusan, ig iyt ukan isakan!
Ur ad ak d-awin lllat, icca ten wafar
N iga iarasen, bbin fell-as waman!
Ur jju d-yiwi amud nnes, a k ur ittemrrat!
Gar igr ajj at a g-is kessan ifrexan
Ur jju d-yiwi amud nnes, a k ur ittemrrat353
A fell-awen ixlef ebbi a ya(n) iskern lxir!
Wa a a(y) abib xek-ad a(y) inu ur a akk iliqq!
Nni a necrek lubb nismin imil ussan
Iffa a k id lib ur-ta tekkit ayyur
A Llah is d lmal ad awen ur ukan akka!
Nedd is d ebbi ad a yumen lfiraqq
A t nealeb a k id ii tasa nu, tasus
A Llah a kra tenubit, la awal nnun!
Wa Ssi Bahim, imt ebbi a(y) ixlef lxir nnun!
abac, a walli d necrek ukan lxir
Im ebbi ad fell-am iziyyen a lall n terit!
Injja kem i ldab i tulest i tayya
Zzin, ar k ttemnid ur nufa a k inn-lkeme
353

Dans une autre interpretation, S. Achtouk dit ceci:


Ur jju d-yiwi amud nnes A k ur issiil.

211

Wa zzin, ar k ttemnid ur nufa a k inn-lkeme!


Inna ya(n) laqqel ddu dar-s, inna yyi wiss sin
I ebbi kri ka ccahawa, tefsim imil
Ad ur irez urrabu nnek ur lkemen aman!
Amddakl inu lli d a nercek ukan lxir
Mel yyi ma(y) igan ssbab, keyyin, lli a ifelen!
A Llah is d lmal ad awen ukan ur akka!
Ya(n) wass kad as nebbi imikk rwulen a
Ar isawal lib ittu (y) akk lxir
Ur yyi t yiwi men-dun walli mu temli
Tejja lmutt nessuda ukan, nekkin, ayyis
ass lli iziyyen ssrej nekkin a t iwalan
il-ad i ibala iwin ten ka lmaxit
Kkan au d ifregan, kkan asif
A lli teea tesila uaras
Yut t lfa yurri-d ar ka sul ittamum
Ur akk iswa il-a lgimt n xmsin n ryal
Ur a t itteum benadem kra illan issen t
Wa walaynni turri-d a laqqel, tinit as
Iwi-d nit lqqleb inu ama fissa

212

79-Wa brrek a tawnza354!


Alaladaylalal355
Wa brrek a tawnza f watay!
A brrek a ea, ha ifrexan!
Wa abla n ljdid d lkisan
Wa afus bu-ddeblij i watay
Wa tanbalin eant lkas
Wa ttaksi, urri-d a nn-tawit
Arraw n inka i lmalik
Iawel laab i ifrexan
Walaynni, turri-d ad sawale
Wa sattyam n Teznit terwast!

354

Si
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=VYD1wuma6aU & https://www.youtube.com/watch?v=ixRzH4RExjo
& https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw & https://www.youtube.com/watch?v=5id-2rSigeI
&
https://www.youtube.com/watch?v=9TvEtSl3DV4
&
https://www.youtube.com/watch?v=bjETqaV_H18 & https://www.youtube.com/watch?v=FZGxqr6yFXI
355
Refrain.

213

80-Nekcem-d d lmaal inw (1)356


Waydalal357
A bismi, nekcem-d d lmaal inw358
A illi s a bedda telddit a(y) aa inw
A ass-ad, nelkem t id, lxae ufi t
Amin, a(y) ak isad ebbi a(y) asmun nne!
Kullu labab nnek ad d akk immaqqaren
Imalass ay-ad gabelen lfe nnek
I ebbi awen yaruden, yuf awen tt!
A walli igan irgazen ufus nnes
A zud lxzin ur rad akk ttekmmalen
A () nnek a mad id akk immaqqaren!
Is iga xek-ad nniam imnawayn
Anaw n lfe-ad ggammi a t sul afe
Kullu labab lli g-is immaqqaren
Kigan a(y) asen nekka ur a d-isen ttemiqqirre
Lubb aqqdim a k id da neyu s ils
Lfe n gma-t-ne kad d akk ismunn medden!
A ha(yy)-a ra kem mmee, a nniyt!
Lucc, a ur issrbe ebbi yan ittili!
A saka kullu id aqqa n tit inw
A rar at d ukan laqqel s tama nw!
I ebbi awen yarudn, yuf awen tt!
Gan id bab n ccahawat mennawt
Illa ma f d-izzugez ebbi afulki medden
Ukan ibri tawnza f iei wallen
Ad d ukan fell-ak emen i usmmaqqel
A zund i ken yut s ujnwi tasa nnek
A willi d-yiwi Lajj ar afus inw
A bab n ujmil istahlla lxir nnek
A fell-awen ixlef ebbi, a tarwa n lal!
A Mulay li, Llah ixlef li-ken!
A si(n) lawa ay-ad ukan ixlle
Abadan, bedda, ubban ayt umarg
A sir a(y) Iisi, Llah ixlef li-ken!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien:
https://www.youtube.com/watch?v=TACzHNZT7L4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Gi-yBZw7Ay8
&
https://www.youtube.com/watch?v=GiyBZw7Ay8&index=98&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu
&
https://www.youtube.com/watch?v=VabJOTevDko
&
https://www.youtube.com/watch?v=G4v81ULGmL0
357
S. Achtouk commence systmatiquement chaque dbut de vers par ceci.
358
Refrain.
356

214

Mulay mad, Llah ixlef li-ken!


A sir a Iisi d ebbi s a ken isllem!
Abadan, bedda, ubban a lxae!
Mulay mad, argaz d usmmun nne
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!

215

81-Nekcem-d d lmaal inu (2)359


A ya bismi, nekcem-d d lmaal inw360
A kullu nesllem d medden s usmmaqqel
Ilmmad re i lacyax inu
Is nealeb i ma(y) iaen a(y) isllem
A nusi-d ukan s ebbi laqqdam inw
A dar labab lli g-i ittennawen
A walli bedda nerba ufus inw
Ar yyi tteasaben medden ufus nnes
A nurri-d ass-ad a(y) s nerem lxir nnes
asan u Lajj nekcem-d lmaal nnek
Niwi-d s-ik ja d nniyt iqqurn
I a yyi tteasaben medden ufus nnek
A tasit bedda i ukan fell-an
Ullah ayni ra d-idun nefrriqe!
Ar nettimul i k id lkeme lmu

Si vous voulez couter cette petite chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=MYFyZg77tj0
360
Refrain.
359

216

82-Igider361
Alalalawaylalali362
I ebbi, a flan, a(y) igider ma ken iafn?
Gi-nn s-rek ayt ebbi, ma ken yan?
Unni iei nnun kigan a d-issutel
Wanna(y) iran, a lubb, a ken smaalen
Ad ur izrub ar d emen i lmal nnes!
Nni awen, a mad d id akk immaqqaren
Ha yan wawal, tigira nnek nettu ten!
Eg at ann ukan s ebbi sin ifassen!
Ad a isti ass-ad ; a nn ur maelent!
Inna i awen ugllid, a(y) Imuslemen,
Eg at ann kullu tuggas, awes at asen!
a n Lmrib a tent ur nefel
Meqqar ur nekka sserbis, ur a ten nefel
Ssarux wala baiyya d tesura nnes
illi igan lblad inu af ra nemmet
Llah a inn a rad d-ittut lukem!
Llah ar d-iqqan ad asin imassen!
Ma f ieg urgaz n akk mmuten?
Amr tarwa d lblad n asmun nnes
A walu fell-ak ()
I ebba, ales as, a lbaz, nera tt imi nnek!
Mani fele lsab a ten ttekmmale?
Zzin ur kullu gaddan, ur ten sasw363
Illa ma f d izzugez afulki medden
ar iem-d i wazzar, ibu s-resen
Zund lrir innuu f ufus nnes
Imma taa d usmre n tuxsin nnes
Iga-nn cum i iuan, iqqen lxatem
Lxatem ar ismrea waqqa-nna nnek
Ur a ujjin ad eme allen, qqent
Ikun i nemmut, a zzin, is k nessiel!
Nedd, a flan, is ra tilit at!
ar ar s-rek nejbud ar yyi tterwalem
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=mEtFLRlaU2M
&
https://www.youtube.com/watch?v=TACzHNZT7L4&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Gi-yBZw7Ay8
&
https://www.youtube.com/watch?v=GiyBZw7Ay8&index=98&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu
&
https://www.youtube.com/watch?v=VabJOTevDko
&
https://www.youtube.com/watch?v=G4v81ULGmL0 & https://www.youtube.com/watch?v=FllOG400iiY
362
Refrain.
363
Cest saswa. Mais pour des raisons de mtrique, S. Achtouk dit ceci : sasw.
361

217

Meqqar izbub ujda ira imawalen


Ad d-ibayyen ebbi amsa a nn ur imael!
A(y) ayyis ad ur tuet lrir nnek!
Ha yyi kki, a tigemmi, llsas nnem!
Ad am neez a yyi d-ie yan tusimt
Unni adlal iba-d ukan timiwt
Ar akk iskar usmre n tuxsin nnes
Nnggab wala lia ula ccayt
Zzin idel yan ad as ifek lxae
Micc ur kullu gaddan luf nnes
Unni ayyur ili-d ukan iffuys
Isaka-nn kullu iznaen tama nw
Ukan ingibil d ugnes n tasa nw
Ay-lli kullu egen tawmin nnes
Yaggug kem ccarij, a tallimunt,
A a abu yaggug-nn a nnek!
il iba(y) a uaras ra k nefel
Aiyya walli ten igan i ra nn-iffe
Tuggugt a ann-igmmer ki iffe
Tuggugt a ann-igmmer s tit nnes
Ayyis, ad ur tuet lrir nnek!
Gar amnay a ur ii tanaka nnek!
Ma k ilgern a nuq? Mel at a t!364
I akk ur nufa ad d-nei tisura nnek
Iqqadda a g-ik nenae s usmmaqqel
I ebbi a flan, a Labi a(y) asmun inu!
Ur nessin mani a ra nerem lxir nnek
A ebba a t d-teaut ad akk ur nemael!
I ra k inn sul lsab, a(y) asmun inw,
Imalass a rad gabele lfe nnek
Mani fele lsab a ten ttekmmale?
I ebba a ccjet igaddan, imnawayn!
I ur ill365 warraw mad am ina (y) ifer?
I ebbi, a flan, a kra d akk immaqqarn!
Unni itri lli d-ii ran n tifawt
ar imzi d urab, ilu tifawt
Cuf at asmre n tegui n ufus nnes!
Mladd is ka gi azzan-ann tusimt!
Ad ukan fell-i teeemt i tecakukt
Tejja lmutt i nedda ufus nnek
A Llah-ukba ibbi-d lal tasa nw!
Imun usray n tewnza d iei wallen
Amin Lsen, walli d necrek tamunt!
364

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


Mel at a t, nera a ten nessen!
365
En fait, cest illi.

218

Ibriyen, a(y) irgazen illa ssir


A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
A fell-awen idawem ebbi ssua n luqqt!
Mani fele lsab a ten ttekmmale?
Ileb usmre ignzi nnun tafukt!
Ileb usmmaqqel n kra ammic n aleb
A ka yader i nnggab, ilu tit nnes
Ibem-nn kullu tiggas i tasa nnek
Imma yat temmimmit zund ukan lxatem!
Meqqar k inn aggugen laqqdam inw
Tuggugt a ann-negmmer s tit inw
A a(y) arab ar tudert i kra medden!
Imikk ad d g-ik ittaggan ur a ifel
Ui s-rek, a lbaz, rric wallen
Wa (y) atbir a wad f a smummuye
Walli(y) iran a k ie, ma ra k afen?
Meqqar kullu teaeem, a(y) iccaqqen,
A fell-ak ixlef ebbi a Ssi Lusayn!
Mulay li, Llah ixlef li-ken!
Mani ra k inn neg a(y) asmun inw?
Meqqar fell-ak nebbi ya(n) ufus inw
Nebbi(y) ak tasa nw, neg asmmun nnek
Nebbi(y) ak tasa, ur uddi lxir nnek
Mani fele lsab a ten ttekmmale?
Is nn-ifel ik-ad lli ttannayem
Yan isean ajda ukan iqqen ten
Ili uskref ur a s-isen ttemurruyen
Ur a t akk sul ittesudu s imawalen
Ass nna ufan lafelt ittu ten
Meqqar d-is immaggar ur a t issen
Ger wallen a (y) asen d-iccacka ebt
Ayyis ira ar ma d-isen ittemurruyn
Walaynni yaggug-ann uskref nnes
Meqqar nn-tellit ignwan yattuyen
ul, a flan, a k id awin s ifassen
I ukan g-ik lubb i a ttennawt
Imikk usafar ugnes ufus nnek
Walli igan abib ur a ttekufun
Iba d-is, a imuan, isafaren
A(y) ayyis, ma rad ak id iay s lmleb?
Yak ur nit itteyagas umnay nnek?
I ebba a flan i tuet lala nnek!
Illa ma nn s-rek ijbudn, iri awen
Tarigt ukan iziyyenn ifassen
i ak if-Llah i talxatemt
Talayt illan ignwan, teamt

219

Ad d-isahel ebbi s ijawwan tasust!


Neg-nn afus ad d-nei, nera isafaren
A(y) ian d lmufid, a nini at!
Ayyis ur a t ittajja, wacc, wul nnes
Ar akk iskar irban i ra nn-iffe
Yan utbir, igider, sul miyn
Ar ukan g-is nettuzzan a inw
Ur jju d-ikka mnid lli ra nn-ute
I ebba a(y) iiyyaen yan ra t ine!
Ad yyi d-ier a ka aee i lmutt nnes
Ad ukan g-isen siggele isafaren
A(y) udad illan ujaif yattuyn
Aiyya isres lssa tama nnek
Manik za ra tenjemt i a nnes?
Iga mual a tenjemt i lmutt nnes
Llah ar d iqqan ad d-issuss tasa nnek!
Ki a ukan ittuzan afus nnes
Meqqar nn-taggugem ra k sul uten
Meqqar nn-nunni tallalt llant

220

83-Tamunt n ebbi366
A wanna(y) ira yan iga s asmun
A t ukan felen ieg ul nnes367
I a iba bezziz a winw
Ur ak akk sul nessguir amya!
Tamunt n ebbi ad d-ittackan
Sidi Ben aqqub, luma!
Zzri-d ula ass-ad aa nnek!
Ad ig ebbi lfal-ad d wad ifulkin! 368
Had da yan uqqi immim
Iga win ljdid, uri t
A Llah -ukba lubb ikmmel!
Walaynni, le yugi a yamen
Aynna ean iubbu(y) a t
Ili nn g-is ja d nniyt
awele ad nn s-is ge ifassen
Ig iyt lam lqqleb ira ten!
Amin, a(y) a isame ebbi lqqen a!
Imma ccahwa ccant izammaren
Ula tiyyni d lluz immimn
Ura titbirin ijaifen
Walaynni, tugi(y) ad d-urrint
Si vous voulez visionner cette chanson, vous pouvez cliquer sur ce lien. Il sagit dune reprise de Hmad
Oumast : https://www.youtube.com/watch?v=-iUam_Q9GKg Dans la version chatne par Hmad Oumast,
le refain est ainsi :
Sidi Ben aqqub, luma!
Ad ig ebbi lfal-ad d w-ad ifulkin
366

Par ailleurs, dans la version interprte par le groupe dAit Lati que vous pouvez couter en cliquant sur ce
lien : http://www.amezri.co/mp3-music/ait-l3ati.html (chanson numro7), le refrain est ainsi : (Il est certain
quAt
Lati
se
sont
inspir
de
cette
version
de
S.
Achtouk :
https://www.youtube.com/watch?v=tztOunbGUHA&feature=youtu.be )
A walli igmern udad ife s-is
Illa(y) uukan tiresi nnes
Cependant, si vous voulez couter la version originale avec linterprtation en personne de feu S. Achtouk,
vous navez qu cliquer sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?t=66&v=bg1VCRCue5g &
https://www.youtube.com/watch?v=EFkEPTz6o3I & https://www.youtube.com/watch?v=HO4P0e9Eiz4
&
https://www.youtube.com/watch?v=Yw7wCPjJQi8
&
https://www.youtube.com/watch?v=40EfRhfN1h0
367
Refrain.
368
Dans une autre version, S. Achtouk commence ainsi:
A Lla-awen a medden, lmsaken!
A kullu nesllem d mdden ya(n) iran
Had da ya(n) uqqi immimn
Igan nit win ljdid ,ara t
A Llah-ukba lubb ikmmel!

221

Asmmaqqel ukan ad a inean


Lli a isman d ibrrayen
Inna neea ajaddig369 ifulkin
Cuwwe370 s-res a t id nessukf
Ur akk nessin is iga winw
Bab n lmlek ikrez, ifel ten
Ur jju d-uggan371 ma g-is immin
Ura gan as ifrig ilen
ar is ten kkan iarasen
Kul-mma372 d-yiwi la iu t
Idda walli t ikrezn aen
Ur ad d-ittefaqq ar d ig isiki
I illa lin ijudn igr
Ili lmutur-ad ilen
Iqqabel ten yan urgaz-ad irecn
Walli illa fa d nniyt
Ma t isthnnun ki isafer
Ula ki nit illa lmu
I ur ittehnna bab n abt
Kul-mma mgeren ur rad imimn
Yuf i nit isker bennaqqe
I lmict lli rad ittael
Ad akk ur aglen agayyu nnes!
Wanna dar igr-ad ilen
Kada d yan ilen medden
A nit ikrez laba n litcin
Ddun ife umu, ifel ten
Ass-nna nwan a rad asusen
Ccin iga amnzuy, yanef
Kud-nna ra t izznez, iiyyel
Ad d ukan awin ijmmalen
Ggammin mad ssaen, felen t
Inna i asen nekki ad d-ikka lal
Lli ur gi ifrig i litctin
ar nejla tirad, nekfe
Kada d yan ilen medden
Wanna dar igr-ad ilen
Ukan ian uu nnes
Cest ainsi que S. Achtouk prononce le mot ajddig.
Idem.
awele s-res a t id nessukf

369
370

371

Idem.

372

Ur jju t yugga ma g-is immin


Dans une autre version, S. Achtouk commence ainsi:
Wanna d-yiwi la, iu t

222

Iqqabel netta s ugayyu nnes


Bab n cchut ur iga a t ifel
Ad as ur icc amnzuy nnes
I illa lin ijudn igr
Ili lmutur-ad ilen
Iqqabel t yan urgaz icen
Ma isthnnawn ki isafer
Ura ki nit illa lmu
I ur ittehnna bab n abt
Kul-mma mgeren ur rad imimen
Yuf i nit isker bennaqe
I lmict lli rad ittael
Ad akk ur agln agayyu nnes373
illi illa lib nessen ten
Yan iffen, felen tigemmi nnesen
Ass-nna lkemen jjnan374 n medden
Yaf-inn g-is ajjig ifulkin
Iada lbanan iarasen
Ula liticin, ixle ufulki
Ass-ann a ra nn-ig ifassen
Hann, a gma, ssat-ad lli lkeme!
Yan immurrin medden, yael
Llah iyni i iga amumen!
A nit irin a itub, ikmmec
S-i a nn-ea mad ur ief
Irin a t kullu izen375 awin t
I ur iaf lsab akren t
Ass-nna ttein, ittege, iccemt
Ur a sul yili wad issiel
Ula lan sul udm dar medden
Wanna d yad iqqa, irin t
Ur akk ila a t ittei, brrun t
Yan iskern lsab n luqqt
Ur a nn-itteci, lgn ifulki
Micc, ur kullu gaddan medden
Walli texaa aja unwal
Ur a sul kttin agayyu nnes
373

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


() agayyu nnes
Is a ka tteidin iarasen
Kul-mma nn-yunni yazzel s-resen
Irin ad t kullu izen, awin t
Vous
pouvez

partir
de
ces
vers
en
cliquant
https://www.youtube.com/watch?v=Y6A0sL4mQjw
374
Dans une autre interpretation de la mme chanson, S. Achtouk dit ceci :
Ass-nna lkemen lblad n medden
375
Est-ce que cest idi ou iz.

sur

ce

lien:

223

Is a ka tteidin iarasen
Kul-mma nn-yunni, yazzel s-resen
Irin a t kullu izen, awin t
Ur ad k sul neib, nekkin, yan
Hann neea nit agayyu nu!
Lli nefa le, nenufel
Nega ar zund lbaz, nesiyye
Kul-mma(y) igan i necca ten
Nega zund iirdem d-iffun
Immiqqir tammuri d lxenct
Ukan ittewwel fadd ad as iqqes
Ar ikkat s ay-lli d-iiyyel
A(y) lli ka la mad d-ittasi
Iqqne ackun is tugi a temmet
ik-ann ad tega376 ssat-ad lli lkeme
Tuti lfakit-ad imawwen
Meqqar tt ka netteiz, necaer
Labudd sul ad d-teci, terkem
Walaynni, llan ijmmalen
Walli ur issenn tad immimn
Ay-nna d ka immaggar icc t
Ur jju skeren lsab n luqqt377
Is illa ar lubb n ssir
Yan ifen le inufel
Iggummu a(y) iuddu ccahawa nnes
Labudd () icmmet

376

Idem.

377

Hann a gma ssat-ad lli lkeme


Dans une autre interpretation de la mme chanson, S. Achtouk dit ceci :
Ur jju skeren lsab n luqqt n at

224

84-Mani ra injem?378
Mani ra injem wawtil i uiyya?
Itteres fell-asen ukay, asin lbaz379
I ikka ignwan, ilu ka fell-as lbaz
I ikka akal, ilu ukay netta d lag
Laqqel ixaa i iman agllid
Ad d-isen ijmma n as d-irur lwijab
Imma ya(n) iran igiwer n lamel d ugllid,
Mani ten yufa i issen kada n lbab?
Tella lssa d lmcawriyya d utwwab
Ukan ar ka ttebbun itbiren d inka

378

Si
vous
voulez
couter
cette
https://www.youtube.com/watch?v=HO4P0e9Eiz4
379
Refrain.

chanson,

cliquez

sur

ce

lien :

225

85-A wanna iubba yan380


A wanna iubba yan iffu ar t isiggil381
A ra as isskhu tarwa wala lwalidayen
Lubb i gan i ra k bun d ayt dar-k
Kul-mma k ittinin hann bli s lubb nnek!
Laqqel nnes ur nn-llin a men-dun ljibb nnek
I nn-iea mad as takkat ikcem jjneb nnek
I nn ur yufa yat ur a nn akk g-ik ibem
U Llah ar sul unni ayyur ar id iggawer!
Ilul a wakal, issfaw, ilu-d iznaen
A ku-yan id inna (y) ak llan mnid nnek
Kud-nna iu ukan, ifel g-is tamaunt
A nn ukan g-is nelu asmmaqqel inu, addume
Mladd is ka gi itri ad ili jjneb nnes
Iqqadda ukan i a ka g-is nesswa iei inw
A walaynni, aqqan, is ikufe lqqleb nnek!
Meqqar a ukan alla, ama n wul ur k hulen
I ukan g-ik lhawa, tennut s lqqleb nnek
Imikk n usafar n lubb illa yyi nn dar-k

380

Si vous voulez couter cette chanson,


https://www.youtube.com/watch?v=HO4P0e9Eiz4
381
Refrain.

il

suffit

de

cliquer

sur

ce

lien :

226

86-Tiddukla irgazen382
A laylaladayladaylalalali
A (ya) bismi, nekcem-d da s lmaal nna383
A illi s nemyar a g-isen ukan nettwunnas
A Lla-awen a ma id a issen
Ula ma ur nessin ebbi ar a isnwissin
I ebbi ayt a lbab a kra (y) a issuttlen
Inbgiw n ebbi, ar imikk n ssukut!
Eg at ann kullu s ebbi turawin nnun!
Im ebbi a lfaa-ad a ken ikmmel s lxir!
A Ssi Bahim iga, a flan, amr winna!
Netta d ajja lli dar-s illan ura arraw
Nufa-d Tiznit, medden hulen ar as akk allan
ass-lli nit iffu lmaqqam nnes
A gan argaz iubban kullu lmsakin
I wa Ssi Bahim, ad ur taelt, nefe ak!
Lusayn a Mui illa ef nnun
Wa Mulay hati-nn iggut fell-as lfe
I wa Ssi Bahim nega, a flan, amr winun
Wa eqq-ebbi yuger kra kullu yallan
I yyi d yiwi em, a kra, s lfe nnun
Yufa yyi nnn i labun is ten akk nerur
Ur yyi d yiwi men-dun willi yyi ttirin
Ad yyi bun d willi d necrek lxir
A tiddukla n irgazen tera nit lyaqqin
A waxxa ei f tizza ula sul lqqua
Ur jju a yaggug ua illi a ttilin
A walaynni, Llah-ibark lfe ixiyyern!
Lfe nnek, a u-ad, istara kullu Suss
Ula Tiznit-ad iggut fell-as lfaa
A tiwi-d kullu temdayt inu willi ri
A mani s tennam ad da s-res nerar awal?
Ad ukan da ig ebbi sslamt, ya Laif!
Imma ay-d a rad d-ibayyen ur ten issen yan
Uten-d usman ; iggig, a flan, ar isawal384
Asif ingi, yiwi-d iean d talatin
A macc, iea ccarij ur a iqqay aman
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=0glAD-sB_pk
&
https://www.youtube.com/watch?v=0glADsB_pk&index=97&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu
&
https://www.youtube.com/watch?v=pcJUcOnrwBc
383
Refrain.
384
Dans une autre version, S. Achtouk dit plutt ceci :
Iggig inder, nettan, d usman, llan waman
382

227

A illi ibgan ierdayen ur a t iqqen yan


Wa Hwwaa, Tarudant, illa s lyaqqin
Ula Masst, ra ken d-nesmun, nefe ukan
Mani s tennam ad da s-res nerar awal?
A ha da ya(n) uqqi ur-ta nn akk imail
Iga win il-ad iggut mani kullu yut
Id la-ssalam inu d la-ssalam nnun!
Lli an iqqil ebbi, imikkik ur nemmut
Ur akk nesker lsab is ra sul nemmiqqir
Wa walaynni, ebbi gan fell-ati lukil
Lmutt ur tega askke a wanna yyi tt iran
Hann nettat kad isgiddiyn medden lqqanun!
Meqqar a ta temaunt ur a sar nesres
Lhawa ula rribab ar ki kceme akal
Ur jju d s-is fele ddell kullu mani kki
Is a sul s-is tteea yan (y) a ittaremn
A kigan d umlmad nefeka(y) as lqqua
Iri ad gen ccaji, ur-ta akk, nekki, aca
A d lint felen yyi iald is mi
A walaynni, ebbi ufen akk lalayiq
Yan iskern lib ar t ukan ittannay
I immut, labdda a g-isen ikkis lqqia
Iwa iga mreba may-ad illan ef nna
Iwi-d nit lqqleb inu ama, fissa
Wa lukil n ugllid illa ef nna
A walaynni, ha ajja ura arraw n ttail
A eg at ann kullu s ebbi turawin nnun!
I wa a Nnadiya d ebbi ad am isael (??) limu!
Im ebbi d umsad nnem wanna tt ur irin
A t ig ebbi d usngar yasi t ufullus!
Ur isul ya(n) urgaz a t sul, nekki, ttamene
Amddakl ur illi, ass, ar yan mennaw
Ljibb nnek n afud n arraw nnun
Imma tarwa n benadem m ka s a ttellin
Le i k id iffu, ur ken sul iri yan
Medden gguten ilmma g-isen lmunafiqqin
A nit d-ik icc kra, ass-a, lmaal nnun
I ak ur gan lib, ig t i tiremt nnun
Yurri-d, gin i nnek, ittu(y) akk lxir
A Llah a benadem zund lber, tillas ukan!
Lli a ta temaunt, iwi a yyi yusin
Neffu, a gma, id lar ar ukan alla
Ya an imurig n kra netta kufn
Dirikt ar ba, ur sul iaa yan
Lli nekcem d lbab n Sswisi nni nemmut
Walaynni, ibiben fekan a lyaqqin

228

Dawan g-i tamaunt-ann si(n) ussan


Iffu a waan iggutn, ur neussi man
Walaynni, willi g-i innan nnan a
Lhawa n ba illa g-isen ukan usafar
Ggawere g-is ilad ar nit ssa atay
Walaynni, lblad ar ka ttinin immut
I d ayda nu ka g-i ran ur ra t awin
Bu-tarwa, ma rad dar-s ikkus lwarit?
Meqqar isker ccuhud, isker sul lmirat
Ar ittata ay-lli d-ixser, ma ra nn-awin
Walaynni, gar laqqel i a ixaa yan
ar izgaren ad ittemun ar ki ean
I immut hann lbab ur ten sul iqqen yan!
Nekki, imikk n tegui ka g-i(n) ukan iqqaman
A lli as nn-inna bu-tekerkas-ann immut
Iulan d ayt-ma hullen ussan-ann aelen
Ffuen-d sul d-yyi, lmsakin, ar allan
Ula tagmat, medden hullen ar a akk allan!
Iga(y) asen zzman d-yyi ur telli ttalifun
Talli nela tagui nesent a yyi issilen
Iulan d ayt-ma hullen ussan-ann aelen
Ula tagmat, medden hullen ar a akk allan
Ffuen-d sul d-yyi, lmsakin, ar allan
Iga i asen zzman d-yyi ur telli ttilifun
Talli nela tagui nesent a yyi issilen
Tekkis kullu yad lksut nnes ixiyyern
Ula lmcbu lli dar-s ula tixrsin
uwwelnt ad tuddu laqq lli fell-as
Imil ifsi a ebbi, tefe a ur nemmut
Wa gar lxba-ann, azal ka yyi sul lkemen
Nessudu-d sul, d-yyi-ann, lka n tturist
Isres a ka Ugadir, yasi a lfe
Lkeme-nn dar-ne, neggawer ila ssutelen a
Willi (y) a yusin lhemm, irin a lxir
Zud tufin a nn-iga benadem uaras
Illa ma nn-yiwin izimmer ur as akk ires!
kka yad-lli ar iffi s lxncat
A fell-awen ixlef ebbi a ya(n) iskern lxir!
Ur ukan g-i tagui bla tin ya(n) mennaw
Willi d nega lqqleb inu ula tasa yan
Inna s nefeta labudd a nemun ur a ten fele
Walaynni, u-ad, ur fell-ati ssllemen

229

87-A yan mi tennit385


A yan mi tennit: rwa at ukan a nemun
A necrek lubb! ; inna i awen: luqqt ad dar-i ur illin386
Ur illi lqqleb nna ken iran, imel k ; ur g-is lib
I as tennit ad d-itun muna
Wanna ira yan ad d ur ittesutul iddu s-res, yawi t id387
A ka ur ieg, iggammi a ten lkemen
Lubb zud lbaz ; ar istara ignna, s wakal
Tuumt n lqqleb a a ken ikkat
A k ihdu ebbi! Ad akk ur tallat, a k nit ie!
Umsad ; i ak nit ieg lal, fe at!
U Llah wa-eqq-ebbi ar a teneit a kra!
Ma(y) igan ssbab lli tugit ad d-iti temunat?
Rwa a d-itun muna, a flan, i g-itun lubb!
U Llah wa-eqq-ebbi a sar k iwi
ar nejla f lubb ; ar a ka sulluyen!388
Ur as nufa i, ieg tasa nu zund talfaxert
I ibe yan, ii ya(n) lmakan, a ten ur ifel i wiyya
Inna(y) ira dar ebbi, ra ten lkemen
Wanna d-yusin ajnwi s tamment ar ki ikkes amcca
Mad as sul issuger yan yallan?
I ikcem yan agnes s lmaal, ilger t id f umsad
Ar isduqqur ad d-is ur sawalen
Ad as nn ur emen, ikcem s-res agin a as d-iffu
Hann ur t ilem ebbi i as t iwin!
Kki-d akk Agadir, neftu s Makc, nurri-d ar Luz
Inna i a lfaqqih:illa usafar!
Aran a lrez ur isker yat i lxuf ; isker wayya
Izayd yyi d tiggas, ar ka alla!
Wanna dar lwu ig it lkas, iu t inn lijab
Isres fell-as lssa a ur iqqar
ass-a ifeka ebbi zzin, isker lmal, iffe389
Ar ittedrus lqqne ; afulki lli tegabelt a ur illan390
385

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit de cliquer sur ce lien :


https://www.youtube.com/watch?v=E2aOyITh14M&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=0glAD-sB_pk
&
https://www.youtube.com/watch?v=0glADsB_pk&index=97&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu
&
https://www.youtube.com/watch?v=pcJUcOnrwBc & https://www.youtube.com/watch?v=2p03o_BxYyI
& https://www.youtube.com/watch?v=l9nE97czPVc&feature=youtu.be
386
Refrain.
387
Dans une autre interprtation de la mme chanson, S. Achtouk dit ceci :
Wanna ira yan iddus s-is yawi t ad d-ur ittesutul.
388
Idem.
ar nebla s lubb ; ar a ka sulluyen
389
Idem.
ass-ad, ifeka ebbi zzin, ifeka lmal, iffe

230

I icca yan udi, ccin tamment, icc sul amlu n lluz


Inna i ak: a sul necc iguyya n islman
Ass-ann uenn ad ur ittemrrat i akk ur yufa i
A zzit a ra t idawa n immut
Wanna(y) iran a(y) ail a ken ikkis a g-is ur ili zzreb
Ar i d-ii tiemin s ufus
391
Ibbi-d g-is ismay, icc walli immimn, ifel ten ar ieg
Sul iqqen lin, ibbi asen aman
Umene s ebbi, tagat a ur illin! Medden ffaen ludud,
A tut yan ittenan usmun nnes

390

Idem.
ar is ka idrus lqqn ; afulki id bab nnes a ur illin

391

Idem.
Ikkis-d g-is ismay, icc walli immimn, ifel ten ar ieg

231

88-a iwaliwen (1)392


Aydala393
A walaynni ass-ad a iwaliwen394
Tigemmi ar agnes, a Lla-awen!
Walli d nercek tigemmi ura lal
A Ssi Bahim nega kul-ci winnek
Amin, a(y) as isad ebbi i warraw nnes!
Medden delnin kad d ufi tama nnes!
Ku-yan iwi-d id lfrqqa fen
Hwwaa willi d-ufi newunnes
Walli igan ssbab i laqqdam nnes
Qqiyyu, a Ssi Lajj, la-sslama nnek!
Lbalaman netta a g-is isawaln
Gan argaz, iubbu ukan lmsaken
Ddimuqai lli d ukan ttemiciwwin
Iga yan ssabab ur sar nettu
Yak lgrima lli d-iwi s ifassen?
Lajj li ka(y) ibiddn lqqul nnes!
Iqqan a d a t nettemjjad, ur t sar nettu
Mla ka sdun irban n tegmma nne!
Ad ukan d-idun nedrru imnesi inw
Eg at ann kullu tuggas, awes at an!
Willi d necek tigmma ula lal
Ssi Lsen walli g-i ittennawn
Ssi Lsen illa id ula Lusyan
Iga nnai, im ebbi s a t isllem!
Ara tarit a kra dar illa(y) ils!
Nefe ak nit, a Lajj, ula sslam nnek
Feen kullu ww-id illan tama nw!
Lmalik ad d ittejma ra k necawwe
Ini at as kullu nnaja, nefe asen!
Ya(n) wass hann nekka-d lfirma lli nnes
Ddu litcin a a g-isen ttewwae
Ail umlil irruzza ka tama nne
Sul ibnu ccarij ilin tama nnes
Ini at as kullu nnaja, nefe asen!
I ebbi a flan a Lajj la-sslam nnek!
Ben Caqqrun im ebbi s ak isllem!
392

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
https://www.youtube.com/watch?v=0glADsB_pk&index=97&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgzSAxu
https://www.youtube.com/watch?v=pcJUcOnrwBc
393
S. Achtouk commence chaque dbut par vers par ceci.
394
Refrain.

juste

sur

ce

lien :
&

232

Lmufattic-lam, a ha yyi tama nnek!


Lfe n gma-t-un kad d akk ismun medden
A Llah ar ei labun is ten rura!
Yad i-gam ad id neu, feen asen
A a Tiznit nekcem-d luum nnem!
Zzin n temazirt-ad ur ann-ffalen
Llan id bu-ijlluba, llan imlafen
likum u sslam a lluz illan uayk!
-id a d-izzugez ebbi afulki f medden
Amud n Lec-ad iga tamaxirt
A bab n cchut a g-isent ur ismaqqel
Mla ka gi a ttubit aklulu nnem!
N ukan gi a lia uklan nnek
N rwase nnggab ili f imi nnek
Yan icwan ar kud-nna ttemutem
A a tarit ilkem-d usammammi395 nnem!
Zund a izri-d imi n tasa nu
Illa id yan ubib asmmun nne
Lajj ai ad d-ik nesillimme
Ffu at d d ubaraz tut licat!
Lajj ai f ebbi s ak isllem!
A(y) ian, a yyi yudu ismummuyen!
Ku-yan ra id ii tawala nnes
Ku-yan hati-nn id lfrqqa nnes
Ayt temazirt, a willi d-illan tama nne
Yak lgrupp lli dar-un ixiyyer?
Ayt temazirt ssenen ad issack imassen
A fell-ak slleme, iga ay n umarg
Lgabbu bdullah ha yyi tama nnek!
Ad d-ibayyen ebbi abib iran tamunt!
Walaynni ass-ad an iwaliwen
A labas, labas, labas a tasa nw
Ku-yan ra id ii tawala nnes
Fe amt xtt-id illan tama nw!
I ebbi, ma kent d-yuzenen a lmalayka?
A Ssi ai illa id netta ura arraw nnes
Im ebbi a(y) ig umsad nnun tikiwt!
Wa(y) id bu-nggab ura ixllalen!
Ku-yan d inna d-emen i tecakukt
Zzin ad d-ibayyen ebbi asmmun nnek!
A k ur itteiyyar, ad ak ifek lxae!
Ad ak isker amubil ar k a ittasi
Ad ak ise llwiz ura lmae!

395

Cest ainsi que ce mot est prononc par S. Achtouk.

233

89-a iwaliwen (2)396


Alalay397
A walaynni ass-ad a iwaliwen!398
A nufa-d kullu medden feen s-i
Lfe-ad hat-inn iga kul-ci winne
Kullu mad d-yusin aa ar tama nnes
Ad as iqqu ebbi iyyet a yurri!
A fe ayt a willi d nemun kullu ken!
Ida Ubuzya d ida Uggaan mun ayt!
A kullu liqqlim n Ugadir nwafaqqen!
A fe ayt a willi d akk immaqqaren!
Ayt Milk ura Ilugan nwafaqqen!
A Ssi bdullah, iga kul-ci winne!
A eg at nn kullu s ebbi sin ifassen!
Amin a(y) as isllem ebbi arraw n lal
A ebbi a Ikunka kra d akk immaqqaren!
Lajj blla ad d-idun nsillime
Nefe awen lli d-iwen mmaqqare
A fell-awen iuwwel399 ebbi ssuea n luqqt!
Kul-mma(y) igan cce ur a tt inn nefel
I ebbi a lbaz nker-d! Ut at licat!

396

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=Qy0zUH74q-I & https://www.youtube.com/watch?v=GuQBcRFUBvI
& https://www.youtube.com/watch?v=dsnE-1Fop4o&feature=youtu.be
397
S. Achtouk commence chaque dbut par vers par ceci.
398
Refrain.
399
Dans une autre interprtation de la mme chanson, S. Achtouk dit ceci :
A fell-awen iduwwm ebbi ssuea n luqqt

234

90-Bab n lfe400
A Lli-awen ukan ad da fell-awen slleme
Ad d-ibayyen ebbi mad an ittinin amin!401
A Lli-awen a ma id nessen ; ula ma a ur issen
Ula ma ur nessen, ebbi ar a ismwissin
Is nealeb i ebbi i ma id iern ad a isllem
A slleme, sllemen iaen, isllem wakal
Igrramen ura leba, ccrif ula aami
A mad d-igli men id ar tiflwin n Suss
A im ebbi a lfaa ad ken ikmmel s lxir!
A walaynni, Llah ibak lfe ixiyyern!
A iwi a ja a k mmiggere a yan innan
A tiwi-d kullu temdayt inu willi ri
A Lla-iawen a willi d necrek lxir!
A willi d creke idammen ura lafamil
Ayt Walya temubbam, tilit a ttifaqq
A gan irgazen, ubbun kullu lmsakin!
Ur ukan g-isen ww-ad ican a s-isen nelu
A kullu tegam iuan s nectta tamment
A bab n lfe-ad ad ur tennit is nerur
Yufa yyi nn-i lbun, is ten akk nerur!
Ad yyi inean, iej akk tasa nu, tasus
Medden asben yyi d-ik, dar-k as yyi ruran
A ebbi ayt, a lbab, ar ttennaem i wawal!
A tiddukla irgazen tera nit lyaqqin!
A hann argaz nna d ief yan lxir!
Iga nit mual ad d-is ffreqqen ar lmutt402
Kullu lbab lli d a necrek ukan lxir
A waxxa zri f tizza ura sul lqqua
Ur jju a yaggug ua illi a ttilin
Mladd is gi amddakl i Malik-lmut
A t nealeb a ten tajj ar ki ukan nemun
A wa gan larzaqq mk-ad, a(y) Imuslemen, tunnim
Illa ma mu gan lin ur llin waman
A ar ad g-isen tagmt tissi s-i iqqur
400

Vous
pouvez
couter
cette
chanson
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=CnMbivnm2EE
&
https://www.youtube.com/watch?v=31pr0IILwQ4&index=58&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBTgz
SAxu
&
https://www.youtube.com/watch?v=BgQSN1tFoxc
&
https://www.youtube.com/watch?v=N2ul7Hez5Co & https://www.youtube.com/watch?v=zBDXyJzWlgc
& https://www.youtube.com/watch?v=f2a486f6En8
401
Refrain.
402
Dans une autre version, S. Achtouk ajoute ceci :
Walli igan agrzam ka mu yalla yan
Is ad d uccen-ad n tagant ur a issiel

235

Illa ma f ukan ngin ik-lli n wasif


A waxxa a bedda taggmt mual is iqqur
I ebbi ayt a ixf-ad inw is ur necmmit!
Lli a ukan ttejut laman ur llin
Iggut lder benadem ; ema ka s a ttellin
A ar lkdub d tekndawt as a netteniif
A kullu lasada ad an ikkisen ttifaqq
Kullu nniyt lli g-ign turri s lkafa
I ukan tennit uhu, taremt-nn awal!
A ar les-d ajllabi nnek n telt-alaf-ryal
Tannit aja illa g-isen ukan lamas
Inna (y) ak yuf ww-ad, a flan, i akk immut
A kada d yan neubba t ik-lli n warraw
Nega asen bedda tuggas, niri as lxir
Ass-nna i nit issugga, a flan, sserr nne
Iffu-nn, gen i inw, irin a yyi ikkat
Iffu a d lib iggutn, illa yyi ufus
Kul-mma feki iga zund ten yiwi wasif
Ad amene s ebbi, ssad inu a ur illi yat!
Lxir ar ten nekkrez ; la ka s a yyi itturruy
A bea nefaqq i ma g-in isalan lxir403
A bea nefaqq i ma g-in isalan la
Kullu tagmat nea g-is wala lafamil
Ku-yan d laaa nnes a t inn ittawin
Ini tt iqqa inna hann keyyi ka(y) illan!
A nn ukan g-in yitti, yurri ar ikkat
A k uu, niwrri-d, a flan, a wa, nuu k
Yan ifhemn a rad d a nesawal i llan
A Lla-iawen ukan ad da fell-awen sslleme
I ebba ayt a lbab a kra (y) a issutln!
A yak ur g-is lib i fell-atun rwule?
Nebbi-nn laqqdam inu dar yan an ur irin
Hann ur d imurig, a flan, a yyi issmin!
Willi d g-is ttemiggire a sul ur illin
A ddan ayt lhawa il yan ef n yan
Lba ijla ten em, ha kra immut ukan!
Yagur-d ccabab, ur sul issntel yat
I nebidd usarag ar fell-ati ttakin
Ganen-nn kullu tuggas, creken ya(n) wawal
Mmaen f wawal-ad n Teclit a t mun
Ad ukan ur temggiren i ill404 lfaa
A ken srese, a rribab, nekcem nit lmaal
403

Vous
pouvez
couter

patir
de
ce
vers
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=Ddmf1cd_VtA&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=f2a486f6En8 & https://www.youtube.com/watch?v=zKit2rNXC1c
404
En fait, cest illa. Mais pour des raisons de mtrique, S. Achtouk avait juste dit ill.

236

Lli neea medden gan kullu s-iti yan


I nebbid usarag ar ttesllat i lmtul
Illa ma as innan iga ay walakin
ay-nna ar da ittenam ar f temarin
ar i bla s lubb ar fell-as isawal
Ma zza iran ladit waxxa tt nesawal!
Ay-lli lkemen medden, il, nekkin, as urri
illi nut lbun, nekki, ka t issenn
I nedda s temzgida, ur akk illi limam
I nedda s dar elba, ur a nn nettafa yan
I nera ssulima i tawala fell-as
Ur jju-d g-is nenae kra (y) a issusmn
Men-dun qqellt n laaa, a flan, a nn nettannay
Igud Iblis medden, dar takat as ukin
ar ar s-res ttazzale ur as akk nefaqq
A kullu ema ad a ihleken ay-lli netlef
I ukan tennit uhu, tarem t nn awal
Wanna s tiwit tugga fek as ukan imikk
Ira ad ak naken ebbi, inake k a aul
Ur akl iskir lsab nnes ass-nna i immut
Iiyye as lqqber, igi-nn kullu s-is lxuf
Yasi-nn Menku uzzal, yasi-nn akuay
A inn ur g-is ajat ura luilat
A hann ur g-is emubil wala iyyaat!
A inn ur g-is lbank, ur illi ssalaf
Men-dun lamal lli dar-s as a itteniif
Inna yiwi -id, a flan, a ra nn-afin
A yan ijlan, urri-d, a lxawi, s uaras!
A eg at argaz! Jjnjem-nn xames-alawat
A yan ifekan i tagant ur ikka aaras
Waxxa ukan ttizzalen ira sul min
Ddunit tega, il-a, zun tusit lmayyit
Kul-mma s-tt inn iadan ar asen tt allan
Kud-nna tent inn melen, yurri s lmaal
Iggiz as d lhemm iggutn wala sul aan
Ur igi ad d sul iffu a t inn iqqil lleqq
ik-ann a(y) iga urgaz i nit iaf lmal
Ar ittae, ar ileb, a flan, ur iciwwi
Iffu asen afus, ie-nn, yawi ten wasif
Tegt-nn lin i ldu, gin kullu s-isen yan
Meqqar d lwalidayen lli t urunin
I ur ief lmal iggutn ur t akk irin
Ddunit ar em as kullu tteniif!

237

91-Wakk-wakk405
Ukan isker nit fadd d-is nei
Ya(n) innan ur iga ad d sul iffu
Wakk-wakk immut laman uzmez-ad!
Ur sul illa lubb inea ten eme
Yan mi g-ik le ()
Yan t immqqarn inna i as yut ebbi
Ur sul iaf yat, iga amlu
uma a yan iskern abib iqqne!
A ten ur ibadel i iea wiyya
Acku tamunt n midden ssat-ad
Ttam ussan a tega zund biaga
A nit tennit gi-nn g-is ddwaz
N k iffa unfus, inesa k d-yyi
Wi ifel awen d tillas, ijlu luqqid
Ya(n) innan ur iga ad d sul iffu
Wa acku yut una, iffe ujddig
Kul-ci immi tama iarasen, ifjjij
Kra(y) iga tt lmaka llan, hann ixle!
Yan mi g-is le ad ur izreb
Ar ki ikkes walli(y) igan ccbab
Yan d-iqqan a(y) ikrez, ibnu ccarij
Wa ie akal ian, ixtar amud
() yuf nbab
Acku hann id bu-ccahwa d le
Ar ka tellin s uu igan ccbab!
I yufi bab nnes a asen t izznez
Ie ama ukan yawi ten d
Acku hann lflus a(y) igan i!
I igr-ann illan lmne d lijab
A nit inna kra gi zund lbaz
Ar t ittawi lmal ar ki igred
Yan t ukan ilkemn ar t isslab
Ar ki min, gin as sul lib
Ya(n) ilan laqqel ar isen ittemiyyaz
Wa ise ayyis nnes, ig it lijab
Ilger t inn, ig tisura ljib
Wa ur ittamen yan a ig atwwab
Kul-ci walli tument ra k ikkned
Wa acku hann id wacc iman ten eme!
Ar ki illa imikk n ssha lbab
405

Si
vous
voulez
couter
cette
https://www.youtube.com/watch?v=GB3Nwl1CFII

chanson,

cliquez

sur

ce

lien :

238

Wa ii ayyis nnek, awin t a t izznez


Ifel awen d rrkab, ifel awen ccrej
Menckk n yan ifta ar lala!

239

92-Nniyt406
Aydalayl
Ya bismi ra kem mmee, a nniyt
Ukan neer ilmmadin i lacyax inu
Inbgi n if-Llah inna ten imi nu!
A ha yyi a Imara tigmma nnek a nelkem!
Ini am a tawnza a Lli-awen
Slleme kullu d medden, sllemen an
Inbgi n if-Llah a ayt lmu!
Nekka nit xir-Llah i wakal nnes
Nekka tt inn imil id a a ttewnnase
Ilin yyi ttam isan emen i tecakukt
Amawal d lbau as tteafen
A walaynni ssat-ad ikmmel umarg
A ddan yyi isan, medden is nfassayen
Yagur-d ukan mad a ittekfaen
Yuf ad d-nerar agayyu nu, nekmmec
A ddunit ay-lli g-im neea la t
Ddan lbab lli g-i ittennawen
Nagur-d, a tagui, ufus nnem
A fiss at kullu, ssfled at a Imusulemen!
A zzin, ad d-ibayyen ebbi asmmun nnek!
A k ur itteiyyir, ad ak ifek lxae
Ad ak isker Mercedes ar k ittawi
Dar id bu-ddahab a ken smurruyen
Ar ak issa llwiz ula lmae
Ula ttaj ugayyu d lxatem wur
Ura ai d abun a(y) k ikmmel
Ccuu a k ur ihmmu kra yan
Imma lmeskin i d-idun mmaqqaren
Is ukan ra d-is tuet ussan nnek
A ma iea ccu nnek ad ten ikmmel?
Ad ak isker laksab ura ifullusen
Ikrez igran, ar temggert ar tiwwutec
Isres ak d smmus tazzanin tama nnek
A tafim-d ikccuen kmmelen awen
A zzin i tenesa tegui ixsan nnek
D lint s llan iuan ifassen
Iqqar udm nnun, iga akk ikrracen
Ar ittitil a k badelen ur temmutem
A yan iffe le, igllin, mmuten
406

Si vous voulez couter une partie de cette chanson, cliquez sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=CnMbivnm2EE & https://www.youtube.com/watch?v=zPNiZ-quBFo
& https://www.youtube.com/watch?v=GB3Nwl1CFII

240

A taqqrut a sul igan i usmmaqqel


A ma t iran ura a g-is ttennawen!
Lfe n ass-ad iga (y) an lxae
A g-isen hee, ig zund lmaal inu
A Mulay Mummad, asmmun inu
Ullah a flan i ira g-is alle ifassen!
Ullah ar i labun is ten rure!
A yan ubib ur aeen ur ten nake
Igadda k ukan d medden necrek tamunt
A yan ideln ur a ttu lxir nnes
ass-lli lli ukan aee i lfe nnes
Iggut una, ingi-d ukan isaffen
A Zzawit d Umara, netta, ura Ssiel
Sidi Waggag, huzzi imriri nnek
Ura Lmder yan t id ikkan s umarg
A Wijjan ka a tenzzam a(y) isafaren
A ken d nesmun mk-ad nemun usures
A Sidi Musa ad teaet i iwaliwen
A Ben Jama a wa rad d-ik nsillime
Imma ssat lli amubil a ken nunni
Yak Lajj ad d-iin afus nnek?
lik-u-sslam ad d-itun nsillime
I ebba a Jjyfa kra d akk immaqqarn!
A(y) amar nera sul brremsyun nnek
A Sidi Bahim, medden feen s-iwen
A Ben Jam ajllabi-nna ixaa ken
I ebbi mad ak t ibbin? Mel at a t!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal
A Ben Ccix bdullah a d-ik nsillime
A a tarit iab usmammi nnem!
A wa istt Iniker ura kra d akk imqqaren
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal
A Ben Ccix a wa s ebbi s ak isllem!
Alfayen n rryal ad d-iga s ufus nnes
Ay-lli igan lqqaddam a(y) as nettawi
A wa (y) amar nera brrmsyun nnek!
A Sidi Bahim, medden feen s-iwen!

241

93-Lacyax407
Aylala
Ha yyi bdi a(y) ig ebbi sserr imi nu!
Aylala408
Ya bismi, ae at d a lacyax nu!409
Lmsafrin, a ssadat, a(y) igrramen!
Ad d-ijud wawal zund lin imi nu
A Lla-awen, idda xk-ad ula xk-a ula xk-a
Ikka-d lqqbelt, ikk-d tagut, ikk-d ilme
Ikka-d iffus ; medden-ad is awen isllem
Ay(a)t tigemmi ar agnes a Lla-awen!
Willi d-nufa aeen akk tama nu
Nufa-d kullu midden feen s-in
Ad saka usarag aqqa n tit inw
A willi d bedda yad-lli ttewnnase
ass-ad nufa ten id ukan tama nw
Illa id yan ubib nera sslam nnes
A ebbi Lajj i d-idi temccawwet!
ajj Labi ssme nnun niwi ten
Tiwwutec ad d-i immaggar inna i an
Inna brrek u mreba-bik, ur a k nefel
A fiss at kullu! Ssfled at, a(y) Imuslemen!
Ad d-ibayyen ebbi abib i waan nnek!
Walli bedda yuenn, ur temmutem
A k irar ebbi a lubb lamakan nnek!
ebbi ayt a mad d akk id imqqaren!
Inna nn-netteci ini yyi ten
Wa Ccmayt i rad d-idun sillime
bdullah Ben Iya eg at asmun winw!
Ffu at d s ubaraz a lmri n wur!
Midden delin ka g-i ittennawen
Hann ur fell-a ici ukan imi nw!
Iga Alwa (??), argaz meqqar t ur nessin
Medden delnin kad ukan siggile
Ad fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Ula sul yan ubib necca lxir nnes
A Ssi Bu-jrra, bidd, ut at licat!
A Ssi Lsen i k nega ufus inw
I ebbi a Mulay a ha yyi tama nnek!
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=E2aOyITh14M&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=E2aOyITh14M & https://www.youtube.com/watch?v=2p03o_BxYyI
408
S. Achtouk commence chaque dbut de vers par cet aylal.
409
Refrain.
407

242

I ur iaf urgaz lfamila nnes


Manikk ur a taent a tasa nnes!
Ad k idawem ebbi id a ken tewadase
Melyun ay-ad d-iga ufus nne
Rar ayt d ukan laqqel s tama nw!
Hann ayda n midden a g-i ur ifuwwet!
A fell-ak ixlef ebba a(y) arra n lal!
a-bia a(y) awen d ukan necewwe
Bellacge, Ssi mad la-sslama nnek!
mad n Lecge rad d-idun sillime
ebba ayt a Ssi mad nera sslam nnek!
Lxir n temazirt-ad ur a tekmmalen
A a tarit iab usamammi nnem!
I ebba ayt yan ikabern awal nnek!
Ad asen in imneen ixf n ils
Ssi mad iga-d mmiyya n si(n) walef
Bellacge ha ssme nnun nessen t!
Ass-nna yyi tetajjat i lfe nnek
Saka-d ukan ignwan tit inw
Ma g-is d wayyis igan i tarigt!
Ha yyi kki, a tigemmi, llsas nnem!
Ad am neez a yyi d-ie yan tusimt
Ha da yan ubib necca lxir nnes!
Bu-Uxsays illa id Ssi Lusayn
Wa Ssi Luysan ig ufulki winnek
Saka-nn kullu id aqqa n tit nnek!
A ebbi mel yyi ma terbit a(y) awen t nefel!
A fell-awen ixlef ebbi a tarwa n lal!
A mel at a ma a tenzzam a(y) isafaren!
Ula Tiznit a(y) asen d ukan necewwe
Ayt Waziz lli g-i ittennawen
Mummad u Lsen rad d-idun nsillime
Meqqar iga bedda ajnwi f tasa nw
Bbi tt id kullu, lib ur a t g-i taft!
Nemun akk usarag, necca imnesi nw
Babu ja (??) bab n ignwan d ikallen
Walli mu d-kki tigemmi tiwwutec
Amin as ixlle ebbi ka(y) as nessuger!
Iga alb n temzgida, lla(n) isafaren
Ara(y) an lrez uene-nn tasa nw!
Ula sul yan ubib ur a ten nake
Mulay mad ad d-ik nsillime
I ebbi a Ccrif nker-d, ut at licat!
Iga Mulay mad asmmun inw
if-ad wala (??) ha yyi newala ken
Walli bedda nerba ufus inw

243

A nasi t ummi ura tafukt

244

94-Mladd is gi amddakl410
Ad yyi inean, ieg akk tasa nu tasus
Medden asben yyi d-ik, dar-k as yyi nn-ruran
Mladd is gi amddakl n Malik-lmut a ten nealeb
A ten tajj ar ki ukan nemun
I ebbi a blla mad da tufit ini yyi t
Kigan ad s-iwen siggile, la yyi k
Walaynni turri-d, a laqqel, tinit as
Ha k inn a iei, hann walli f a tallam!
A a urti illa g-ik ma ikkis ufus!
Illa-nn ifrig tiddi ur a itterra tit
Immim ublu lli g-ik, ar ka ittasus
Unni iga ssudan kullu talayin
Ur ujjan bu-uskri ad d-ilkem wanna t iran
Meqqar ila watig nnes ur asen t ikkes
A da ya(n) ubib illa ef nna!
Wa Lajj Meku im ebbi ad ixlef lxir nnun
Isggasen a yyi adan, yili ef nna
Ur jju, a flan, ibadel ik-lli ten ssene
A fell-asen ixlef ebbi, lxalifat-lxir!
Im ebbi s umsad nnek, wanna k ur irin
A t ig ebbi d ungar yasi t ufullus!
Ass-nna iffern irgazen ikk ef nne
A ken srese, a rribab, nekcem nit lmaal
A fell-ak ixlef ebbi a yan isker lxir!
A a urti illa g-ik ma ikkis ufus!
Illa-nn ifrig tiddi ur a itterra tit
Immim ublu lli g-ik, ar ka ittasus
Unni iga ssudan kullu talayin
Ur ujjin bu-uskri ad d-ilkem wanna t iran
Meqqar ila watig nnes ur asen t ikkes
A g-ik ikkes ebbi eme, a flan, a(y) aflla!
A beda ttajjam lllet ar ammas n if
I ur inwa wamud nnes ur a ttimiment
Walaynni jju ad d-isaun tiremt
Meqqar ur tenwi zzreb nnes ar tt issimim
I walli ittekyyaln, hann tammara a llan!
Ur jju ten iffe la i nit iaf lmal411
Abadan, bedda tuumt n ssuqq a llan
Inna unnin imndi, isres-nn lxncat
410

Si vous voulez couter une partie de cette chanson, il faut juste aller sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=l0xbCSP8f4E
411
Dans une autre version, S. Achtouk dit :
Ur jju t yuki la i nit iaf lmal

245

Tilli icca wakuz, a flan, af a ttakin


I idda dar uzreg i ran a tent iffren
Menaa a(y) asen ittagurn, menaa a t ilu412
A Ssi Lsen bu-ubis ma k a wa yurun!
A fell-ak ixlef ebbi, lxalifat lxir!
Ass lli nuen qqabelen nit ttilifun
A fell-awen ixlef ebbi a yan iskern lxir
illi fele amud as rura iefan
Tilli icca wakuz, a flan, af a ttakin
I idda s dar uzreg i ran a tent iffren
Menaa a(y) asen ittagurn, nne a t ilu
Ie-d una, zznez at keyyin a(y) aflla!
Ayyur-ad hat-inn illa g-is imikk n ttaman
em-d lxzin n temin wala wi(n) walim
Ayyur-ad hat-inn illa g-is imikk n ttaman
Imma if, ma ra k if ilkem ammas ssuqq?413
Tella lfakit, iggut ma ra tent issa
Wanna nn-yufan ail, yaf-nn mman
Yaf-nn lmhayya gudint ur a k inn lkkemn
Bab n cchut i aumn ur a t issual
Inna414 ean, iddu dar-s lxae, iri t
Ig iyt lam, le nnes a t is ittawin
Kud-nna an yurri-d ar ittemciwwi
Hann iblis iga alem ar ittawi yan!
Ar i ingara d laqqel ifel t i tillas
Akal ian a a d-itteaunt temin
illi ilusan ig iyt ukan isakan
Ur ad ak d-awin lllet icca ten wafar
Gar igr ajj at a g-is kessan ifrexan!
N iga iarasen bbin fell-asen waman
Ur jju d-yiwi amud nnes, a k ur ittemrrat!
I iga kra tamuzunt ur a ka ttellin
Afus n kra urgaz ian a a ttilin
I iga ljaluqq iggi n takat a mi iliq
Ad ukan g-is ttaddumen ar ten akk ili
Mk-ann a teg lmaibba n yan ur icuwwen
A nit ief anab nnes, irin as lxir
Inna i ak a ten badele ur yyi akk iliq
Iddu dar walli lli ra g-is ixmmer ya(n) was
Wiss sin felen ten id, a flan, i ttammarrut
412

Dans une autre version, S. Achtouk dit :


Menaa a(y) asen ittagurn, nne a t ilu
413
Dans une autre interpretation de la mme chanson, S. Achtouk chante ceci :
Imma if ur tetajjam yan a k inn ilkkem
414
Idem.
Kul-mma ean, iddu dar-s lxae, iri t

246

Zikk lal medden gan willi nnanin


Wanna dar amddakl ur a t ifel i yan
Ass-nna uen, qqabelen t ukan ar allan
-ass ar a taent ya(n) wass irur ak
Ittu kul-ci mad d-idun ikka layat
A Llah a benadem zund lber, tillas ukan!
I ira kra a iknned ifek awen tt i wawal
Inna i ak winnun nega ten ukan ar lmutt
Ar ak ittesutul, iggawer imi n lmaal
Iqqabel k ar k id ikcem waan, ifel k
Ittu kul-ci mad d-iwen ikka layat
Yan iean labun ra k ukan uu
I ebbi kti f tamunt lli k inn kkan!
Ur illi kra nn-ittaggan s lmaal nnun
Lli imi wafud nnek ur k sul usin
Ruren wajaen lli dar-k ula sul lafamil
Ur illi gma-k d baba-k ura sul inna-k
Walaynni gar laqqel i ixaa yan
Ar iqqay algma ifek as i tasa ssemm
I ur ima yan iddu s tillas n waman
Hann ur t ilem ebbi i ten ccan islman!
A a(y) abib lli d ukan necrek lxir!
Nega ay ur tajja ma yyi k immalan
Ya(n) was, nusi-nn aa s lmaal nnun
Ig yyi zzman d-yyi a nn fell-awen slleme
Telgert-d fell-a aggur ula tiflwin
Macc ajaen ka gin ukan innan
eemen-nn nit lbab ar fella-ti ttakit
Uggar n xk-ann a(y) a igan sul ssufun a
Ugi ad d fell-ak nebbi ar ki yyi telkemt
A Ssi Lusayn d ebbi ad ak iuwwel i lyyam
Ayt Tiwza, a(y) irgazen ianin ilusun
Bu-ttaksi lli walli d ukan necrek lxir
A fell-ak ixlef ebbi, xalifat lxir
Ula sul yan ubib inu ur a ten nake
Ssi ale walli d ukan necrek lxir
A fell-awen ixlef ebbi lxir nnun necca t!
Ssi ale im ebbi ad awen ikmmel s lxir!
A bu-taxi n ljdid illa ef nna
Ssi Lusayn imt ebbi a(y) ak iuwwel i lyyam!
Tagrramt ilmma tella ef nna!
Ad fell-am ixlef ebbi a(y) arraw n ail!
Ssi Lusayn ilmma illa ef nna
Ura ale a walli d ukan necrek lxir
Iwi-d lqqleb nit ama fisse
Yan ubib lli d ukan necrek lxir

247

Iga ay ur tajja mad awen t immalan


ay mad u Mast, imt ebbi a ile awal nnun!
Isggasen ad nemcarak lxir
Ad fell-ak ixlef ebbi lxir nnun, amin!
A labud wa labud a sul nenna imikk
A ttebit inu ubbi k ura awal nnun
Lubb af d-usin iaen ar ef nna
A fell-awen ixlef ebbi a(y) arraw n ail
Lmasir a walli g-isen ukan ittilin
A gan aja ur a d-isen frreqqe ar lmut
I wa(y) Annim im ebbi ad ile iyy nnun
Tuumt n Bariz, a flan, a nemmaqqar
A fell-ak ixlef ebbi lxalifat lxir!
A walaynni Llah ibak lfe ixiyyern!
Wa tiwi-d kullu temdayt inu willi ri
A(y) Annim, im ebbi ad ixlef lxir nnun!
A fell-ak ixlef ebbi lxalifat lxir!
Dderrit n awab a(y) arraw n ail
Ha tarit nega g-isent imikk
A a tarit tenuba asar nnes illa nit!
A fe ayt a willi d a nemun, irin lxir!
Illa id ya(n) ubib, a flan, ur a ten ttu
Inna s nn ka neffu illa ef nna
Ur jju as yaggug ua illi a ttili
Mend u Lajj im ebbi a ile iyy nnun!
Ben mmad a walli d a ukan necrek lxir
A tuumt n Bariz a a ukan ttilin
I wa Ssi Mend im ebbi a ile iyy nnun!
Ben mmad a walli d ukan necrek lxir
Ad a ur tajjim ad g-in ife unwwac
Idaw Uggaan, a irgazen ian i luul
Ula tagmat lli dar-k ukan ixiyyern
Ssi Lusayn imt ebbi a ile iyy nnun!
Ayt Ben mmad, a irgazen anin i luul!
Ur ukan g-isen w-ad ican a s-is nelu
Idaw Uggaan ebbi ad awen ukan ixiyyern
Ass lli ban medden hann nettan a mu aa!
A fell-ak ixlef ebbi a ya(n) iskern lxir!
A Llah a kra tenubit la awal nnun!
Menckk a s-ik nesiggil ass-ad ka k ufi!
Llah a Lfanid id is fell-ati terwelt!
A nusi bedda ssir nnek ula awal nnun!
Bensegraw a illa zzin, tilit a liman
Menckk a s-ik nesiggil ma f yyi terwelt!
A gan id bu-lavisite ma ittawi yan
Nara tabrat, nega g-is ufella ssalam

248

Amta ixlen d idammen a s-tt inn ura


Walaynni turri-d ur telkem walli ri
Ura ladriss lli dar-k ur sul nessin
Mel yyi ma(y) igan ssbab nnek a yan ikufn!
Lwazir n ugllid ikka-nn ef nna
A fell-asen ixlef ebbi, lxalifat lxir!
Imt ebbi s umsad nnek, wanna k ur iran
Ad as ikkes ebbi ma dar-s ukan ixiyyern!

249

95-Lflus d temarin415
A laylaladalalali416
Lflus d temarin mla ssfawen zund nekkin
Ur a akk rad kcemen afus i ya(n) ten ur istahllan
umi leba d igrramen ura ccajaat!
Yan ra(y) ittara ad bun afrux netta d inna-s
Yan ra(y) ittara ad bun argaz netta d iwi-s
A ten isngiri ebbi d ixf n iggiz akal!
Ifeka ebbi ma(y) illan lfjuj ileb aruc!
Ifeka ebbi ma(y) illan lyar ileb ayyur!
Ifeka ebbi ma(y) ijlan ixf nnes innugger nit!
Ise ayyis lu, iqqen t inn usarag ifel t
Iffe, ar ittelli, yawi-d ayul ifred alim
I ka issuki tiremt, ie asen uaras
Ar s-is ttejman medden lmdayen d iuan
Yan ra ittenat ua iz lqqber, iddu s-res
Urti, mani a d-ssan lacja lli g-itun?
Bak-Llah a(y) ail ilu g-isen/g-iwen tiemin!
Ar g-is inwwa llimun, ar ia, ifu ten lbanan
Ar g-is issmay lluz ismun akk lllat!
Ikun yan417 iran a t id ikk is ra yaf aaras!
Yan g-is iran asafar is ra yaf aaras!
I t ur ufin ad ddun a iuwwe d ussas
I izea em ad d-is imun a(y) s melin aaras
Yan dar zznbu ura lmecmac tuzunin
A ten ur iffal i nwan ar d ikkis lllat!
Ifeka ebbi ma(y) ittellin s uzmez ad ilin!
Ur t ihul uzal ur yyi i ran a ten d-ikkis

415

Si vous voulez couter cette chanson, il faut juste cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=_qHe9Mq3wZ8&feature=youtu.be
416
Refrain.
417
Dans une autre interprtation de la mme chanson, S. Achtouk chante ceci :
Yan g-ik. iran a t id ikk is ra yaf aaras!

250

96-Fe ayt!418
Ad d-ibayyen ebbi tiggas i isafaren (??)!419
Ad d-ibayyen ebbi abib i yan t ifel!
A walaynni a wa era di-tucka luqqt
Tasa ur issen benadem ma kem yan
Walli kent iegn ka ra t issen
A Lla-awen am ad d id akk imqqarn!
A Lla-awen a wa a Lma, nefe awen!
Fe ayt a willi d nemun kullu ken!
Lfe n Lati ka d akk ismun medden!
Ad asen hee ar d ig lal tifawt
Yan nn g-i itteean, ini at a t!
Winu, eme-nn g-igun i usmmaqqel
Zund ayyur, iznaen tama nnek
Mla ka gi a ttubit aklulu nnem!
N nega ccutaj nei tawmin nnem
N ukan gi iuan n ufus nnek
N rwase nggab ili f imi nnek
Yan icwan ar kud-nna temmutem
A zzin ad d-ibayyen ebbi asmmun nnek!
A k ur itteiyyar, ad ak ifek lxae
Walli d-yiwin Laja ar afus inw
A sir a U Umadan d ebbi s a k isllem!
Yak Tu-Uzayku kra g-is ittemiqqirn?
Walli d g-is iffun yusi ssir
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
A bismi a wa Lma a(y) ak nessutel!
Lubb aqqdim a k id da neyu s ils
Ri a Lajj ad d-idun nsillime
Iga Lbrduz mad d neccerek tamunt
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Ad yyi ken isllem ebbi a(y) asmun inw!
Ayt Tu-Uzayku Llah ixlef li-ken!
Wa Ssi Nim, im ebbi s ak isllem!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal
I ebbi a Ttakai, eg at an ifassen!
Ssi Ttakai d ebbi s ak isllem!
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Lubb aqqdim a k id da neyu s ils
Ssi Ttakai, d ebbi s ak isllem!
418

Si vous voulez couter cette chanson, il faut juste


https://www.youtube.com/watch?v=9UgvpCqMBMQ&feature=youtu.be
419
Refrain.
En plus, en dbut de chaque vers, S. Achtouk dit ceci : Aydala/aydali

cliquer

sur

ce

lien :

251

Llah ar d-nekka tigemmi nes, nessen ten!


Wa Bellaj, im ebbi s ak isllem!
Ara tarit a lbaz, a nn ur mailent!
I wa Icac ura kra g-is ittemiqqirn!
U Mu Lsen, ri ad d-ik nsillime
A a ttaksi n ljdid, a ccafu nnem!
Inna ka ri, neeg-nn is lian
U Mu Lsen, ri ad d-ik mciwwie
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Lfe nnek a zud id ur a ssmuyen
A ka akk ur ta tegui a yan ur nessen!
Yam hann Bujma, ha yyi tama nnek!
A k ig ebbi d umazzal n lxir nne!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Nekki ssene nit a lubb lmakan nnek!
Ad d da urri Idaw Uggaan kullu ten!
Lxir nnek a(y) U Lbej ur a t sar nettu
Wa(y) Amar iga-d miyya tin walef
Wa(y) Amhal im ebbi s ak isllem!
Tama n Mercedes a yyi isresen
Sres ayt ukan lssa tama nu!
Hann ayda n medden a g-i ur ifuwwt!
Mlyun n uggar a yyi yugl
Wa(y) Amhal, Llah ixlef li-ken!
Lbanka ad awen d-iwin s lmu
A k nesaqqesa ar laban is iale
Wa(y) Amhal ur yad nettu lxir nnek!
A a tarit inuba wawal nnem!
Zund argaz-ad kad a isulluyen!
Ha lastikk ad asen d-ikkes s ifassen
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Rwa ayt a nn neffu lmusamit!
Ma sul g-im netteju ay-d n luqqt
Ini bak-Llah taggat n temaxirt!
A(y) Amhal awi d lmus, res at a!
A fell-awen idawem ebbi tamaxirt!
ik-ad ad igan medden-ad i awen feen
A ebbi a Lati ad d-iwen mciwwie
Hann Amhal ibidd, is awen feen!
Awi a d ukan mad d temciwwie!
Nera yat lbaliza ufus inw
I ebba amt a xtti-d illan tama nw!
Wanna ixaa ma elli tteafn
A hann Amhal ii-d ukan lmlayen!
Lma a wi Llah ixlef li-ken!
Wa(y) Amhal, im ebbi s a ken isllem!

252

Ssi bdullah ad d-ik nsillime


A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
A mani fele lsab ra t nekmmel
A Lla-awen a idaw Uggaan kullu ken!
Wa U Lbej Lsen, ha yyi tama nnek!
Lajj hann ur yad nettu lxir nnes!
Ula Lmxtar ur a g-iti tterwalen
A fell-asen ixlef ebbi ka s ra nini!
Yan ubib ibidd, illa tama nw
I ebbi a mad u li, eg at a d ifassen!
Ssi Lmxtar, i id lfamila nnek
Mma at ka f lubb a sar k ur iffe!
A fell-awen ixlef ebbi a tarwa n lal
Walli bedda nerba ufus inw
Lxrwa asan a ha yyi tama nnek!
Ffi a d atay uene is taqqayt!
Bu-abla, ffi yyi d atay immimn!
Inna terit i le nnun, tinimt!
I iga lmutt, awi-d lmus res an!
Midden delnin kad ukan siggile!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lala
I ebbi a bu-Huna, eg at a d ifassen!
Wa Ssi Bahim, ad d-ik nsillime!
Bahim n Ayt Lmllem, nega asammun nnek
Ffu at d s ubaraz a lmri n ur!...

253

97-Lla-ihnni-k420
Lla-ihnni-k, a(y) abib lli d nemun421
Iwin ken wiyya, ur g-ik ibidd lxir
Menckk ad kki nemun nekki d-itun
il-ad tefelt yyi, ma(y) igan lib ini t!
Ini d ar lmal, awi at kra dar-ne!
Ini d anwwac, ur g-ik nessuger yat
Ar awen ittesutul, ikcem-nn ger yyi d-itun
Zayd at ukan ar ki awen d-min!
Willi awen ittinin ur a nebu d-itun
Nekkin ka fell-ak ikcemn i, asi
Fell-awen, a winu, ssir ura tadallit
Wa menckk n temmara ad d fell-awen jara!
Wa menckk waan a ken ikkan, ijji ak
Neu kullu ssadat fadd a ken dawa
Ar ak d-nettawi ladwiyya zud arraw
Nekkis k i temmara, tegim yyi g-isent
Iffi-d fell-i waan zud iggig, netelf
Waxxa ukan alla ar d ann ssndame
Yan an isllan ar ittendem g-itn
Walaynni, keyyi, ur g-ik iggez lal
A laxba n ya(n) ubib ay-ad nni
Ur a gin d yat, ur dar-ne igi yat
Nesame as lli ibe lubb nna
Lla-ihnni-k a(y) abib lli d nemun
Iwin ken wiyya, ur g-ik ibidd lxir!

420

Vous pouvez entendre une petite partie de cette chanson dans cet entretien pas toujours audible fait avec
le propre fils de S. Achtouk, M. Mohamed Bizrane, par le journaliste bien connu, Mohamed Walkache :
https://www.youtube.com/watch?v=ised5M2eVik & https://www.youtube.com/watch?v=3OvHAv9ywTI
Mais comme on dit, qui cherche trouve, jai pu finalement trouver la version originale. Vous pouvez
couter donc cette fameuse chanson, qui tait un norme succs pendant les annes 70, en cliquant sur ce
lien : https://www.youtube.com/watch?v=f203is4yNyw&feature=youtu.be
Si vous voulez couter linterprtation qua faite Hassan Id Bassaid de cette chanson, il suffit juste cliquer
sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=t0Gf-o3y7JE&feature=youtu.be Comme vous pouvez le
constater, elle est mconaissanble. Mais les paroles y sont.
421
Refrain.

254

98-Amzwag422
A a ebbi, mad ri a ukan a nezug!
Nejla ddunit ika ula ik-ad
Fle nit immi lli yurun, tebbu yyi d
Neea umu ijla akk lqqum-ad
Ur a sul ujjin a k neqqabel, a lblad,
awn, a ebbi, yan da ifel unab!
Ili d Lreb ira g-is ifjjiji
Ibbi fell-as tibratin d lwijab
Ad ukan iddu lid ar t issiwid
Acku iffu as walli ira lqqleb
Ar ittannay ajaen skren lid
Ikti-d nettan is as iffe unab
I rad allan ldu ra ays issflid
I rad bren ieg as nit lqqleb
I as uzen-nn tibratin d ljawab
Ur as ten d-irur, issen is isker wayya
Ur g-is lib i nit iffe ludud
Acku iea ten ka iwin ten wiyya
Ur a ittua yan i gan ccbab
Is a ilug i cchut issu lqqleb
Ackun i icib ra t iffu le
Wanna t ka iean irad as gin lib
ayd ad ei imussuten n sst-ad
Ya ukan innan ra neffu s lxarij
Ur issen lqquq is ten gan f umgge
N talli lan ackun is ten ka ifreg
I g-is skren asdrem ur g-is lib
I felen arraw nnes irad d-afen kku
Acku illa duppyasiswa lsab
Ula rabia ula nnilu n ljdid
Nnjum-llil iada ten inn ttee
Ma ten yufa ya(n) ur iffun ludud!
Mani fele amud as d-urri, a lsab,
Illi d-neffu lmu, iri lxarij
Asi basppur inu asi-d rribab
Munen-d kullu labab, ku-yan ibidd
Munen-d ayt-ma d tarwa lli f nit neeg
Wanna nn-smaqqele awi-d ankkid
Ku-yan inna Llah-ihnni-ken, lwada
Iem-d imawen tit ar afud
Cette chanson a t transcrite par mon ami, Abderrahmane Fares. Mais personnellement, je nai jamais
eu loccasion de lcouter.
422

255

Ar g-igi smuqqulen ieg as lqqleb


Ur dar-i baba, ur neaf anab
Ur dar-i mad a yallan i neffu
Wanna k yad iran ilhu g-ik ar ne
Irin g-ik ad asen d-tawit aqqccab
Yan da innan lkdub iddu s Lreb
I ka izri anja, yawn i lblad
A yan mmi d ur tiwit kra n lsab
Inna k immaqar ra k ikkat s ullug
Inna i asen : ay-ann iem g-is aqqai
Is ka iel aylli s rad iffu
Ajj at id ayyur ar-d izznez lkebbu
ayann ukan af ay ikkat Lwaid
Lasada ka(y) a ikkisn aqqccab
Nefel ttifaq i Nnaa d Lyahud

256

99-A Lli-awen!423
Alalala laylaladya lalalali
A Lli-awen a -illi jju ur nekki s lfaa!424
A kullu nesllem d medden li awen winnun
Ur nesame i ssibab ur samae i waman
Ur ak nesmi a(y) aa keyyin a yyi ittawin
Ar i nexwa tamazirt, nfel willi ssene
I ebbi a lbab kra(y) a issuteln!
Inbgiw n ebbi ar imikk n ssukut!
Kul-mma s tennam ad da s-is nerar awal
Ibgiw n ebbi dar yan issenn lxir!
Nekka-d, a flan, Lreb nestara kullu Suss!
Nekka-d akk lxarij nestara Marikan
A zund lfe n id ur ten sar ittu yan
Ayt Temlalt, a willi d akk nufa lmaal!
Netta d Uglu ra ken d-ismun lxae nna
Lmakan n irgazen, lmakan n iyyisan425
A walaynni tamazirt ukan ixiyyern
Lfe nnek a u-ad is nit ila ttarix
Eg a ten kullu s ebbi turawin nnun!
Bab n lfe im ebbi a(y) ak ikmmel s lxir!
Amin a(y) as isad ebbi, ini at ukan amin
Iga tagmat ur a g-is same ar lmutt
ay Lsen, hati tibbit ka nit ur necrek
Imma tagmat lqqleb inu a tt inn ura
Buu Lsen ad a innan rwa at
Wa eqq-d-ebbi yugr kra kullu illan!
I yyi d-yiwi em a kra s lfe nnun
Ur yyi d-yiwi men-dun willi ttininin
Ad yyi bun d wad d a ukan necrek lxir
A walli n ass-ad nn-tuzent ar ef nna
Luil a s-re ibedd iqqel ka s-re
Inna : brrek at ur d-ik frrqqe ar lmutt!
Yawi yyi s luil ; iggut ma yyi nn akk isres
Ttawid Lsen, a walli g-in ukan innan
Ass n ssibt-ad illa dar-s imikk n ssafar
Amin a ten iqqil ebbi ar ki ukan uelen!
Ara ladris lli dar-k ura ttilifun!
423

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien:
https://www.youtube.com/watch?v=Bks1NSf05LA&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=woUTZz0zjdk &
424
Refrain.
425
Cest ainsi que le mot isan est prononc. Certainement pour les besoins de la mtrique propre cette
chanson.

257

I wa(y) ayt lxarij a ken ur issiel yat!


A knnin d ebbi kad d-ittenilen yan ien
A gan irgazen, ubban kullu lmsakin
Ur iga xk-a ne, a Cclu, lli s nni
Nekki ei lbun ra t ukan ini
A man ag rad da nerem, nekkin, lxir nnun?
Amddakl a walli d ittemuna s inna ran
mad u Lbacir iga, a flan, amr winna
A kullu tegam iuam s tecttam tamment
Sidi lbab nnek ad d-itteniln yan ien
A fell-awen ixlef ebbi a ya(n) iskern lxir!
Ad yyi tederem i nega lmusallit (??) nnun
Nega ay n lblad, nestara kullu Suss!
Ur jju bdere lib n lleqq meqqar immut
I wa Belbacir iga, a flan, amr winna
Im ebbi d umad nnek wanna k ur irin
A t ig ebbi d usngar yasi t ufullus!
A hak a teet ljudawt yan asent issen!
A ay Lsen, netta, a dar nella lfaa
A ass-ad nusi-d iaen ar lmaal nnun
Ayt Lxerba lli d akk nufa ef nnun
Lusayn u mad iga, a flan, amr winna
Labi u mad d Bahim yan ufus ay-ann
Inna :brrek u mreba-bik!, isres a lxir!
A ten d-nesmun mk-ad d ismun lin aman
Eg a ten kullu s ebbi turawin nnun!
Im ebbi s umsad nnes, wanna t ur urin!
Ad as ikkes ebbi ma dar-s ukan ixiyyen!
I wa Ssi Bahim iga, a flan, amr winna
I wi Jam ii t kullu s lyaqqin
A gar aja ur igi kra k inn iwalan
A fell-awen ixlef ebbi, lxalifat lxir!
A a yan yuenn ad ur tallat i limu!
Ha alb illa -id, a flan, ir a k aran
A fell-awen ixlef ebbi a ya(n) iskern lxir!
Iwi-d lqqleb nit inu ama, fissa
Nelu iei iwi-d, a kra, ifat nnun
Ar nettannay azna kullu ssutelen as
Imikk a(y) aman ad d-ilkem tasa s lmutt
A a(y) abib nera dar-k imikk n usafar!
Hati ddwa n temaunt inu terxa nit
A walli nera i ka d-i insllem s ufus
Iffu a waan, ig s-re lal lfe
Wa ad ukan da ig ebbi sslamt ya Laif!
Imma ay-d a rad d-ibayyen ur ten issen yan
Ddunit ar ttizzal, tuki tasawnt

258

Iggig inder Lreb, iftu ar ammas n Suss


Asif ingi-d, yiwi-d ian d talatin
A micc iea ccarij ur a iqqay aman
A illi bgan irdayen ur a t iqqen yan
Nekki ay-d mi ttihame ur ten issen yan
Iwi-d nit lqqleb inu ama fissa
Lli neea willi g-in ukan innan
Ya(n) ubib lli d ukan necrek lxir
ass-ad ka temmggare is ukan nefe
Iga ay n lblad, issen akk lmaali
Ddakkuk, a walli d ukan necrek lxir
Lwaaa ad d temmiggirem n akk lmalik
Ini at as, ha tamazirt ixaa t imikk!
Iarasen ura a wa uw ura sul aman

259

100-Atbir426
A a(y) atbir illa-nn ja lubb nnun!
Walaynni, keyyin ur g-ik iggiz lal427
Udad igen, ia tama n ujaif
Aiyya ar isiggil ma a t inn ikkat
I ebba ayt, a lba, a tennaem i wawal!
Ad ur nettelu amud ar t ittawi wasif
A Laif ma tta -ad d asmammi slla as!
A tasa, be lubb a kem akk ur issiil
Midd ubib ad tebbamt ur issen lxir!
Waxxa(y) as nakka lluz isslin ula tamment
Nessu i asen lmubbe d lrir, lesin lmlef
Ddahab gan lfe a ten iqqen ufus nnes
Ula ttaj ugayyu gan fell-asen tisent
Imi n idmaren ra g-is ittres lfilil
A tannit ay-lli gan kullu tifawin!
Kul-mma ira le nnes i yyi t nnan
A s-res neffe a t nesiggil inna nn-llan
Meqqar ila watig nnes ur yyi t ikkis
Ass-nna ra yafu ittu akk lxir nna!
Ttun ajmil inu, gen kullu timuttal!
Yurri-d ujmil inu gen kullu timuttal
Inna as nit nee ar iskar tin la
Ar nezzelen ar i la428 a ixcen wawal
Iggammi lib ad d-ibayyen ura a ten sawale
Ukan ismun ilad lksut nnes ar allan
Inna i a ra nafu, ur sul, nekki, nemyar
Is ukan yafu iga an uma tiremt
Ur a sul ctta aggrn, ur a assa aman
Naddum kullu zund, a flan, i necca ssemm
Nega zund akccu iswa (y) a akk lal!
Miyya n tebrat ad asen nara s ufus nne
Tanna ii, a lbab, isker s-is lkanun
Neal ukan, nekkin, id is a ten ur iqqay
Zi, a gma, lqqleb nnes, nettan, is iqqur
Zund au lli yaggan amrtay immnan
426

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=r2aig9oA91Y & https://www.youtube.com/watch?v=H1w9Zklsxzw &
https://www.youtube.com/watch?v=MaR1hIKAB7M&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=bHGaT_DmkME
&
https://www.youtube.com/watch?v=MaR1hIKAB7M
427
Refrain.
428
Dans une autre interpretation de la mme chanson, S. Achtouk dit plutt ceci :
I iba ebbi larzaqq n lleqq tait a ixcen wawal

260

Awal inw ur a yyi g-is sul ittawi yat


Ur a tt akk sul nessndam waxxa nit alla
Is ann-ittear lqqleb nnes i a yyi ittannay
Ar issiwid lubb, a(y) Imuslemen, kmmelen
Yan imyarn mad as takkat a t iqqay

261

101-Rwa a nemun a(y) atbir!429


Alaladalalyli
Ajja at an a neggawer!
Imma luqqt ur dilent430
Teggut lasada,
Medden, lkufe ar gguten
Wanna k iean ra ten taft
Lhun lib nnek
Wanna d g-ik isaqqsan
Inna i as ur diln
zen agi s ufus nnes
Ad ak s-res zwuren
A k ukan s-res izzugez
Ikkis ak iziker
Yurri-d isala rrcuqq
Ajjin k i lbayen
Walaynni ebbi ad d-ittasin
Laqq imdaren
Wanna i ak innan neaf
Kigan d amddakl
Ass-nn ra ten kmmelen
429

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=r2aig9oA91Y & https://www.youtube.com/watch?v=H1w9Zklsxzw &
https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw
&
https://www.youtube.com/watch?v=MaR1hIKAB7M&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Zc7knx7PDFc
&
https://www.youtube.com/watch?v=bHGaT_DmkME
&
https://www.youtube.com/watch?v=MaR1hIKAB7M
Dans une autre version, S. Achtouk commence ainsi cette chanson :
U man a tegit a(y) ajda? Kad ifulki ssrej nnek!
Ur ak itteum i bla bu-miyya n iqqenaen
Imma lmeskin a k itteum
Ar-i yawi g-iwen (i) tamunt n sa iyyiren
A tejji n ur jjint ; tamaunt n sa iyyiren
Tamaunt n sa iyyiren ; a tejji n ur jjint
Aldalalyli
Tamaunt n sa iyyiren ; a tejji n ur jjint
Si vous voulez couter cette version, vous navez qu
https://www.youtube.com/watch?v=bwZmiIGMaQw&feature=youtu.be
https://www.youtube.com/watch?v=bjETqaV_H18

cliquer

sur

ce

lien :
&

De plus, dans une autre version, interprte avec un autre rythem, S. Achtouk comme ainsi :
Sidi mad u Musa ; Keyyin d ayt dar-k
A mu ttarunt tejdain id bi-izruren
U man a tegit a(y) ajda
Si vous voulez lcouter, il suffit de cliquer sur ce lien: https://www.youtube.com/watch?v=0zrTGFXmZE8
430
Refrain.

262

Rad as mele ddwa nnes


A k ukan ya kra ; le
Iffu-d mnid nnek
Brrun g-iwen tarwa
Brrun lwalidayen
Llah ayni ra k issen!
Men-dun ljib nnek
Ur ak irgi lluz, icc t
Issen tafi lli g-isen
Amr yan t iccan i sul
Illa waddag nnes
I idda ar d ilkem ssuqq,
Hat-inn wacc ibasel
Ttujja n Udayen
A t issaen i lmziyyt
Alaladalalyli
Rwa a nemun a(y) atbir!
I idda ar-d ilkem ssuqq, hat-inn wacc ibasel!
Ttujja n Udayen, a t issaen i lmziyyt
Ur ak nesmi a(y) abib, laqqel idda dar-k
D yy-i ar ar ken siggile, azal ar ken siggile
Bi akk d lwalidayen, neffu tamazirt!
Ukan iqqar lqqleb nnek, lkufe ur dilen
Wanna iubba yan iffu ar ten siggilen
A ra as isskhu tarwa ula lwalidayen
Lubb i gan i ra ken bu d ayt dar-k
Ur ad ak d-itteggiz ie ; lqqleb nnek hulen
Kud-nna tegent ittres-d ukan mnid nnek431
Ar ak iskar lal is ukan d-ik iggawer
Kund-nna i d-ifaq, icel uw, urrin iggawer
Rwa a nemun a(y) atbir!
Ahalaladalalyli
Ukan ikcem t lxuf, ifel t, meskin, laqqel
Ini d-uckan a ka been ur ra yaf ddwa nnes
Imawen ur awen delen i illa ldu nnek
A walayn432 lubb i ak nit ie f gar idammen
Ar ittanef ar ak iskar i mnid nnek
Icqqa lleqq lli f tebbit tasa, ubbun k
Imil iggrru-d lfiraqq, ifel ken i lbayen
Ifel g-iwen ankkid, ifel g-ik tamaunt
Tasus kullu at nnun ; ar ka ttaddumt!
Ukan ar helli temddut zund ukan lhint
431

Si vous voulez partir de ce vers, il suffit de


https://www.youtube.com/watch?v=1Yl4rWC_U8o
432
Cest en fait, walaynni. En plus, dans une autre version, S. Achtouk dit :
Icqqa lubb i ak nit ie f gar idammen

cliquer

sur

ce

lien :

263

Wanna k iean inna ww-ad icca iardmiwen


Ur issin mamnek a(y) iga yan ifel umddakl
Yuf awen a teccim algma d mnid nnes
Ur ad a ken ifel walli teubbit lqqleb nnek
Rwa a nemun a(y) atbir!
Ahalaladalalyli
A tuf lmutt tudert i lleqq i nit ihuwwel
I nn-iea walli ira ifassen n ldu nnes
Ur yufa a s-is isawel, ur ad d g-is ibem
Ukan ikti-d ay-lli zzrin ibbi jjhed nnes
U Llah ar nit unni ayyur ar nit iggawer!
Ilul wakal, issfaw, ilu s iznaen
Wa ku-yan, il-ad, inna i ak is llan mnid nnes
Kud-nna iu ukan, ifel g-is tamaunt
A nn ukan g-is nelu asmmaqqel inu, addume
Mladd is ka gi itri ad ili jjneb nnes
Iqqadda ukan i a ka g-is nesswa iei inw
A walaynni, aqqan, is ikufe lqqleb nnek!
Meqqar a ukan alla, ama nu ur k hulen
I ukan g-ik lhawa, tennut s lqqleb nnek
Imikk n usafar n lubb illa yyi nn dar-k
Rwa a nemun a(y) atbir!
Ahalaladalalyli
I nn-iea umu ur ad d akk g-i ibem
Ula ayyis yan ak innan, niwi ajda miyyn
I rad ak nit nemel ma(y) s igan lib nnes
I idda ar d ikk afus n idllalen ur dilen
Waxxa(y) as takkat bi wala llef iggutn
Walli izwarn s rrkab ur iffe lqqleb nnes
Rwa a nemun a(y) atbir!
Ahalaladalalyli
Ajj at an a neggawer imma luqqt ur delent
Teggut lasada medden, lkufe ar gguten
Wanna k iean ra ten taft, ilhu lib nnek
Wanna d g-ik isaqqsan inna i asen ur dilen
zen agi s ufus nnes ad ak s-res izwurn
A k ukan s-res izzugez, ikkis ak iziker
Yurri-d isala rrcuqq, ajjin k i lbayen
Walaynni, ebbi kad d-ittasin laqq imdaren
Wanna (y) ak innan neaf kigan d amddakl
Ass-nna ra ten lkemen rad as mle ddwa nnes
A t ukan ya kra le, iffu-d mnid nnes
Brrun g-isen tarwa, brrun lwalidayen
U Llah ayni ra k issen men-dun ljibb nnes!
Lli imk nessa igr, srese iqqnaen
Neiz igr lli nu, neg as tauni, nefreg iggi nnes

264

Ar as netterra laksab a s-res ur zgaren


Nut tirad igr, neg as akk tagudit
Yaw-id ebbi ana ktube, nawi is tayyuga nw
Yawi-d g-is ebbi abt d lqquwt n imadaen
Yaki-d fell-i yan inna yyi: ame amud nnek!
Neddu s dar cce inna yyi: ame amud nnek!
Yurri-d ua inu d ufus, ar ka ttendamen!
Itemma(y) ak lic a(y) imi nu, ar a taumt!
Yiwin igr lli a nesxilif imadaen!
U Llah ar d ak ini a(y) anke a lla-awen!
Meqqar rad ili lgyad ar Tarudant
Ur ak nesmi a(y) abib, laqqel idda dar-k
yyi ar k nesiggil, azal ar ken siggile
Nei akk d lwalidayen, neffu tamazirt433
Ukan iqqur lqqleb nnek, lkufer ur dilen
Rwa a nemun a(y) abib!
Ahalaladalalyli
Ara fal yyi a imi lqqit n umddakl!
Iga winu, nega wines mk-lli n lwalidayen
Llah a kra issen is teaft amddakl!
Ur ak ittegawar i bla as inna badel tent
Ur jju la alla ay-lli iwi tamaunt
Lli neea ayyis umlil ila ssla idrekn
Yili ka ssla n wur, ii t umnay ihrecn
Ar alla ay-lli d-isuki izei s idammen
A a ya(n) ajda ifulkin! ebbi a ken issbann!
Maf ur teeit lgyad, tessukfem tagust?
Teddum dar uccaq igan taggada nnek
Rwa a nemun a(y) atbir!
Ahalaladalalyli
A s-rek ittemurruy, ar s-rek ittekka iqqbilen434
A a mar g-iwent iswan a abla n lamel!
Atay acku nettat ka f kullu bnan iqqbilen
Lmna n wawal af nit nesawel a(y) ifhimen!
Imma abla n lamel, atay nnesen t, swi t
Ur ad d-itteziyyad amya tamimt mgaddant
A a mar yufan a lbaz a k ig d umddakl!
Ad ak d-ittawi ikccuen, izdem awen
433

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


Neba akk d lwalidayen, neffu tamazirt
434
Idem.
ass-lli d-nekka Masst ad d-iwi tamaunt
Nufa-nn yan unke imi yan lin, iggawer
Ar illa yan ufus ; ar illa yan ua ; a a(y) imi dar-s!
Ad a iser ebbi, lxatem gan tagadda nnes!
A mi ikkat yan afulki lwad n tegit

265

Issrea ak d ura lawa, isres as k t id dar-k


Ar ak ikkat azuzwu s ifassen n lbaqqt
A mu ttini, nekki, lmllem d wad ittedaln
Tukayin d ixllalen, imma wad ittedalen
Alkkawsu, rar as t a ebbi izdisen!
Gan a akk medden d umallay, micc anen!
Ial is ka teem tigemmi, diyya izgaren

266

102-Lib435
Waylalawadaylala436
Ur a jju bdere lib n yan s imi nu
Nni awen a mad d akk id immqqaren
Ladl Bahim imt ebbi s a ken isllem!
Ad ak ihdu ebbi a bu-ssib arra nnek!
Gin llal, a ur ijllu lmsayl
Willi nn-ganin lssa f tanawt
uma, yak ibid ukan iffuys?
Ur Bellaj ikka-d ukan ilme
A sul iidi t ubulis, tama nnes
Ini at as kullu nnaja, a(y) Imuslemen!
Ssi bdasslam Llah ixlef li-ken!
Hann nekkni kad d-iga laqqdam nnes!
ik-ad a tegit a nniam imnawayn
A(y) issad ebbi sserbis nnes, iale!
A Zzawit d Umara, netta, ura Ssiel
Hann Aglu il s Iderqqiyen, Afaten!
Ura Lmder yan t id ikkan s umarg
A Wijjan ka a tenzzam a(y) isafaren
A ken d-nesmun mk-ad nemun usures
Ssi aysun a Llah ixlef li-ken!
Zzawit nit a d-idn mmaqqaren
Ura ukan ya(n) lbaz ifeka-d ukan mitayen
Nni ak nit, a lluz, illan uayk
A k ijjnjem ebbi i fad, a sar k ur ie!
Lubb aqqdim a k id da neyu s ils
Nekka nit xir-Llah i wakal nnek!
Ad ukan ixlle ebbi a tifrexin!
Ur nessin mani yyi d-ikka s usays
I ebbi a flan i d-idi temcawwaem!
I wa Bellaj, Llah ixlef li-ken!
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!
Ssi Bellaj, ekk ayt nn tamwin inw
A(y) ian d lmufid, lxae ufi t
Wa Bellaj ibidd ukan usays!
I ebbi ini t asen ad d-lkemen tama nw!
A nn ur ittiti -id, nera tama nw!
Nera t a(y) igabel xtt-id lli isaqquren
A a Ssiel a a tenzzam a(y) isafaren!
435

Si
vous
voulez
couter
cette
https://www.youtube.com/watch?v=lqbwfHvadc0 &
https://www.youtube.com/watch?v=ised5M2eVik
436
Refrain.

chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
http://www.hespress.com/writers/272496.html &

267

Lalla Faima, Llah ixlef li-ken!


Ah a yan t id ikka s umarg!
Yiwi-d nit lqqleb inu imawen
Lli unni agadir n isafaren
Nni awen a walli d necrek tamunt
I ebbi a lmuraqqib inna i ak ay!
Wa Ssi Bahim, imt ebbi s a ken isllem!
A ga(n) Waksimen tauyyit kullu ten!
Ass lli d-iffu iggi wakal nnes
Ur a jju ei argaz a ten ttekfaen
I wa Tiznit ikcem-d lukuma nnes
Rar ayt ukan laqqel s tama nnes!
Lxir nnek, a Bensrgaw, ur a ten nettu
I wa a(y) Aqqdim ad iga d usmun nne
Ayt dar-ne ik-ad ifulki awen
Ddu-Terga a tenzzam a(y) imallayen
A fell-awen ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Wa Bi-igra ifulki iggi wakal nnes
I wa Bu-ayyib a ha yyi tama nnek!
A(y) afrmli rad d-teemt i isafaren!
Mulay Labi s ebbi s a ken isllem!
A sul ukan ur taent a tasa nw!
Kula-mma(y) igan irgazen ufus nnes
Ssi abd, ini id illa ini at asen!
Lxir nnek, a Ddu-Terga, ma ra ten nefel
Nni awen a willi d ukan isuqqen
A willi nn-ganin lssa i tanawt
Rar ayt ukan laqqel s tama nnes!
Unni uccen uten-d ukan afaten
Tarigt n ljdid illan lki
Unni afus ilkem da lrir nnes
A ttasi ayt a(y) irgazen, ttawil ayt!
Illa mad d-yiwi lubb ad ka smuqqulen
Illa mad ka(y) igan aa ad nn ka yakr
Ayyis n kra a t inn i-d awin ten, krefen t
Amddakl inu lli d necrek tamunt
A mma at ka f lubb inu, nera winnek!
Nera imil ad d-idun nsillime
I wa Tiznit a tenzzam a(y) isafaren
A fell-awen ixlef ebbi a tarwa n lal!
Ku-yan d inna d-yucka tallt as ixf
A fell-awen ixlef ebbi, a tarwa n lal!
A Laif a tawnza ma kem yan?
A yak ur d ammi a kent ikrefen?
Nedd is ibala lubb dar medden
Nedd Tiznit nekka-d ukan tama nnek

268

Ur nesame i yan iddan ur ten nessife


A ffi-nn kullu ddnub inu tasa nnek
A nni ak yad xk-ad ur an iwalem
A tanawt i tent d-yiwi aa nnes
Walaynni labudd a nini at
illi mu d-neqqa lmaal nnes
Ad asen hee ar d-ig lal tifawt
Yan illa zzreb Llah-ihnni-ten!
Ar ki irba yan mad d-is ittexaamn
Yuf a(y) as nit inker zikk a t ur nefel
Iqqadda(y) inna d-yagurn tama nnes
Neg-nn afus ad d-idun nsillime
Yan id illa ini at asen
A Llah-ukba a ttubbit ar tallamt!
Ammas n xtt-id a yad ikmmel umarg
Is d is as tennit udere i usmmaqqel?
A ku-yan d inna ad d-ittal ifassen
Ifel-d usar tujjutin d ijjigen
Is tennit mani yyi d-ikka s tam nnes?
A walaynni il-ad urri s umarg
() yan d-idun ismmaqqarn
Abadan, bedda nerba ken tasa nu
Ihnna lal i g-igi tullt ifassen
I wa li u Lajj ad d-idun nsillime
A walli igan argaz ur a(y) s nettanef
Lubb aqqdim ifel-d kra tasa nu
A fell-awen ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Meqqar ur aen a ha asmmun nnes!
I ebbi ayt, a lbab, nwifiqq ayt!
Tawwat a a tenzzam a(y) isafaren
I wa Ssi mad, Lllah-ixlef-ali-ken!
Tawwat a yan tent id kkan s umarg
A(y) Imi n Terga a tenzzam a(y) isafaren!
A fell-awen ixlef ebbi a tarwa n lal!
Tawwa a nn-nekka d lmaal nnes
Lmllem Lsen nera ad d-idun nsillime
A k ukan isllem ebbi imsmaen!
Ri a ljid ad d-idun nsillime
Lbaz umlil ar temddut ()
A lbaqqt, illa-d ugusif nnunt
Ixle usar n tujjutin d ijjigen
Imt ebbi s walli ten id iefn!
Ad ak nesdawm tujjut i mmutn
I ur irba yan ma g-is ittennawn
Yan ia t, taent tasa nnes
Hann ur fell-i ici ukan imi nw!

269

Mulay bella a temhelt i ufus nnek!


I ebbi, a flan, a temhelt i lxae nnek!
Nekki ssene nit a lubb lmakan nnek
A ale, ut at d ukan fell-an!
Bu-ebla, fek yyi atay immimn!
A t ukan su lubb illa f tasa nu
A Ssi ale a walli d necrek tamunt!
Abadan, bedda qqabeln a usays!
A walli igan argaz ur a ittanef
Inna iffe lbau a a ttemta ten
A wanna tella tegui sir, irur iyt
Mbak Arxa walli d necrek tamunt
Nunni-nn ukan Awal tama nnek
Mbak Arxa walli d necrek tamunt
Nunni-nn ukan a(y) Awal tama nnek!
I wa Ayt Rxa, imt ebbi s a ken a isllem!
Awal, a walli d necrek tamunt
Ini at asen ad d-iffu ikk-inn tama nne!
A wa Bi-inka ad d-ik mciwwie
I ebbi a flan a teemt i lxae nnek!
Meqqar nejla lsab a ken ur nessiel
Wanna iin lmizan, issu ten
A ku-yan rad d-iti ii tawala nnes
Uzene ak nit a () i ken tul
Aynna ijla lsab ar as ten mmale
A(y) ian d lmufid lxae ufi t
Ara tarit a lbaz a nn ur mailent!
Nettat a(y) igan inigi i munen medden
A midd n utbir a mu teemt a tafukt!
Ha litcin illuzza f ufraw nnks!
Ur asen ssugere men-dun asmmaqqel
Kula-mma iran litcin illa talayt
Ileb a da uzna nnek a(y) ayyur
Ur a ujjin ad eme allen, qqen t
Ikun i nemmut is a ken nessiel
Nedd a flan is ra tilit at?
Mummad u li a wa s ebbi s a ken isllem!
Neubba k, a walli d necrek tamunt
Lubb a nn-illan ugnes nnek a Ssiel
Ur akk netajja a k id neqqay s imi nw
A ffu at d s ubaraz a lmeri n wur!
Ad ukan g-in nenae s usmmaqqel
A Lla-awen idda xk-a ura xk-a ura xk-a
Ikka-d lqqbelt, ikk-d tagut, ikk-d ilme
Ad da nesmammi f ebbi () inw
A(y) ayyis ma k ittebbun ? Mel at a t!

270

Ikun is ra k izznez i yan ra k ise?


Ad ukan g-is ur tuet lrir nnek
A a sabu yaggug-nn a nnek!
Ad d-izzugez ebbi ignna isafaren!...

271

103-me437
A me iba labab ur a ttemmiqqiren438
A walli bedda nega tasa nw!
A walli bedda nerba ufus inw!
A yurri ass-a ar g-igi ttemciwwin
A walaynni ira me, mmee nniyt
A ul n zzman a tereit, a tafukt,
Ur jju ei azna a(y) am inaqqe
Mk-ann a(y) iga yan immen nniyt
Is a t itteawan ebbi lmasayl
Aydalalay
Wayyahu, wayyahu temi luqqt!

Vous pouvez visionner cette petitte chanson en cliquant sur ce lien.


https://www.youtube.com/watch?v=3ELfmJp8ESE
438
Refrain.
437

Cest la 3 e :

272

104-Usi bedda i nnek439


A bismi nekcem-d, im ebbi rad ini440
(..) acku yujad lmal
A(y) abib iga mk-ad nna!
A kul-ci sswwa n lalam ad d-iwin
A(y) abib lli d nezzri kada d ussan
Men-bad ukan nengiri nekki d-itun
Meqqar d nekkin ur a jju qqbele lib nnun
Usi bedda i nnek, asi azawar
Is idel ik-a lli nega s lubb nnun?
A larzaqq lli a ismunen nekki d-itun
Waxxa ban, lqqulub ur jju hnnan
Is idel ik-a lli nega s lubb nnun?
A gi zund ccme ingabaln d rri
Tasus kullu, ha at inu taddum akk!
I negen ar ttexmmame, ar ttuhame
Manikk a rad skere a nemun nekki d-itun?
A(y) abib inu zri fell-ak tagim a
Nealeb i ebbi a yyi ifu lubb nnun!
I awen inna walli terit, Llah-ihnni-k
Iga awen lfiraqq nnes lqqleb nnun
A zund lmina ki tella ujaif
A gi zund lbaz i d-kkan ignwan
I iea i izdi-d d-is tauyyit
A ma(y) igan amddakl i illa dar-un?
Ass-ann s-is tetajjat i ak id lkkemen
Arraw n ixess mqqurn iga zund ukan
Zund au n lwe lu n tuzunin
Wanna t yad ibbin ifel asen d tujjutin
Arraw n ixess mqqurn iga zund ukan
Uu ili waqqa ukan iada asif
Wanna ten ibbin le kad asen d-iffal
Waxxa ukan alla ur g-ik iggiz lal
Zud au n wasif a(y) iga lqqleb nnun
Waxxa ieg lqqleb nnek ur ()
I a ukan ttexmmame, ar ttuhame
Ikk as d luf iggi n tasa zund lmutt
A ddi dar ubib, nexser kada d lmal!

439

Vous
pouvez
visionner
cette
chanson
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=3ELfmJp8ESE. Il sagit de la seule chanson que feu S. Achtouk a
enregistr pour le compte de la tlvision marocaine.
440
Refrain.

273

105-Winw441
A winu, tefelt yyi, la kra d ttemuna
Nega wadu yyi, Sidi ebbi gan asmun inw
Rwa a nemun i g-ik lubb, nemun akk
Mla ka ufi a lbaz a ka d-is muna
I yyi terit, i g-ik lubb inw rwa
I wa ayt Lmfu, i ebbi a dar tellam!
A bab n lfe a(y) ak isad ebbi lfe nnek!
Rwa ayt a Ssi Mummad a ken awi!
A Ssi uma i g-ik lubb inw, rwa!
A ssne ukan is g-ik lubb inw a winw
A Ssi umu a(y) k iqqbel lxir nnek!
Azal n ass-ad neea ajjig is ka fisse
A Ssi Yusf nettan ukan ad t ttewnnase
Ula Bujma, Lajj, is iga asmun nnes
A Ssi Yusf, udm ebbi eg a tifawt!
Rwa a nesker zund i rad d-ttecwwat
A(y) Idaw Usmlal, ha ajddig nnes il-ad lkme t
Lajj Mummad amddakl d ttemuna
A Ssi Jam la ebbi eg at asmun nne
Walaynni lfe n ass-ad is ixiyyer
Llan akk id lbab lli d ttewnnase

441

Si
vous
voulez
couter
cette
https://www.youtube.com/watch?v=3ELfmJp8ESE

chanson,

cliquez

sur

ce

lien :

274

106-A Zzawit, if-Llah!442


A Zzawit, if-Llah, nekcem s lmaqqam nnem
Is nealeb i ma id ieen a yyi sllemnen
A Lla-awen ad d-idun kullu nensillim!
A willi d-nufa aeen kullu ef nna
I ebba ayt a ccabab a ken ukan uu
Inbgiw n ebbi, ar imikk n ssukut!
Ad d akk nesaae leba, ere i aliin443
Ad d-ibayyen ebbi laqqel inu tifawin!
A ha(yy) a nusi-d iaen inu s lyaqqin
A dar lbab lli d ukan necrek lxir
Wa eqq-d-ebbi yugr kra kullu illan!
I yyi d-yiwi me a kra s lfe nnun
Ur yyi d-yiwi men-dun willi ttinin
Ad yyi bun d wadda ukan necrek lxir
Tiddukla n irgazen tera nit lyaqqin
Waxxa zri f tizza ura sul lqqua
Ur jju a yaggug ua illi a ttilin
A walaynni Llah ibak lfe ixiyyern!
A Mulay Mummad nekcem s lfe nnun
A(y) iwi-d nit lqqleb inu ama fea
Lfe nnek a u-ad is nit ila ttarix
Eg at nn kullu s ebbi turawin nnun!
Im ebbi a lfaah a ken ikmmel s lxir!
A Mulay hati tibbit ka nit ur nessumm
Imma tagmat lqqleb a tt inn ara
A fell-awen ixlef ebbi, lxalifat lxir!
Mani s tennam ad da s-res nerar awal?
Id la-sslam inu d la-sslam nnun
Ur akk nesker lsab is ra sul nemiqqir
A a ya(n) uzmez nedda g-is imikk ur nemmut!
Wa lmutt ur tega askke a walli yyi tt iran
Hann nettat ka isgiddin medden lqqanun!
Meqqar a ta temaunt ur a sar nesres
Lhawa ula rribab ar ki kceme akal
Ur jju d s-is nefel ddell kull mani kki
Is a sul tteeah yan a ittarmn
Ur iga xk-ad ne a Cclu lli s nni!
Isggasen ay-ad nei accba inu cwwee
Wanna d-i a yyi iawen iri as lxir
442

Cliquez sur ce lien pour couter cette chanson : https://www.youtube.com/watch?v=jruSvm29Egk &


https://www.youtube.com/watch?v=w0wUtP_G-t8&feature=youtu.be
443
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
A ssadat-na elba d lqqran d taallit.

275

D lint feln yyi iald is mi


Kgan d umlmad nefeka(y) as lqqua
Iri ad gen ccaji ur-ta akk, nekki, aca
D lint bem g-in ur as akk nefaqq!
Walaynni ebbi ufen akk lxalayiqq
Yan iskern lib ar t ukan ittannay
I immut labdda a g-isen ikkis lqqia
Ur isul ya(n) urgaz a t sul, nekkin, ttamene
Amddakl ur illa ass ar yan mennaw
Afud nnek n ljib nnek n arraw nnun
Imma tarwa n benadem m ka s a ttellin
Le i k id iffu ur ken sul iri yan
Medden gguten ilmma g-isen lmunafiqqin
A nit d-idk icc kra, ass-a, lmaal nnun
Yurri-d ig i nnek, ittu akk lxir!
I ak ur gan lib, ig t i tiremt nnun
Ur nessin man i a necrek d takatin
Ula midden-ad lli g-i isawalen s la
Lhawa nu ad nemma nkcem s-res isuyas
Ur jju bdere lib n lleqq meqqar immut!
Walaynni nekkin, gan ka s-i tauyyit!
A yyi islem ebbi inna gguten lmufallisin!
I gguten imaden f yan ukan ifiss
Ad ur ittemrrat laqqel ar i akk itlef
I immut hann lbab ur ten sul iqqen i yan
Lli a ta temaunt, iwi a yyi yiwin
Lli a ta temaunt, iwi a yyi yusin
Neffu, a gma, id lar ar ukan alla
Ya an imurig n kra netta kufn
Dirikt ar ba, ur sul iaa yan
Lli nekcem d lbab n Sswisi nni nemmut
Walaynni, ibiben fekan a lyaqqin
Dawan g-i tamaunt-ann si(n) ussan
Iffu a waan iggutn, ur neussi man
Walaynni, willi g-i innan nnan a
Lhawa n ba illa g-isen ukan usafar
Ggawere g-is ilad ar nit ssa atay
Walaynni, lblad ar ka ttinin immut
I d ayda nu ka g-i ran ur ra t awin
Bu-tarwa, ma rad dar-s ikkus lwarit?
Meqqar isker ccuhud, isker sul lmirat
Ar ittata ay-lli d-ixser, ma ra nn-awin
Walaynni, gar laqqel i a ixaa yan
ar izgaren ad ittemun ar ki ean
I immut hann lbab ur ten sul iqqen yan!
Nekki, imikk n tegui ka g-i(n) ukan iqqaman

276

A lli as nn-inna bu-tekerkas-ann immut


Iulan d ayt-ma hullen ussan-ann aelen
Ffuen-d sul d-yyi, lmsakin, ar allan
Ula tagmat, medden hullen ar a akk allan!
Iga(y) asen zzman d-yyi ur telli ttalifun
Talli nela tagui nesent a yyi issilen
Iulan d ayt-ma hullen ussan-ann aelen
Ula tagmat, medden hullen ar a akk allan
Ffuen-d sul d-yyi, lmsakin, ar allan
Iga i asen zzman d-yyi ur telli ttilifun
Talli nela tagui nesent a yyi issilen
Tekkis kullu yad lksut nnes ixiyyern
Ula lmcbu lli dar-s ula tixrsin
uwwelnt ad tuddu laqq lli fell-as
Imil ifsi a ebbi, tefe a ur nemmut
Wa gar lxba-ann, azal ka yyi sul lkemen
Nessudu-d sul, d-yyi-ann, lka n tturist
Isres a ka Ugadir, yasi a lfe
Lkeme-nn dar-ne, neggawer ila ssutelen a
Willi (y) a yusin lhemm, irin a lxir
Zud tufin a nn-iga benadem uaras
Illa ma nn-yiwin izimmer ur as akk ires!
kka yad-lli ar iffi s lxncat
A fell-awen ixlef ebbi a ya(n) iskern lxir!
Ur ukan g-i tagui bla tin ya(n) mennaw
Willi d nega lqqleb inu ula tasa yan
Inna s nefeta labudd a nemun ur a ten fele
Walaynni, u-ad, ur fell-ati ssllemen
A walaynni, tella nit g-is lmusami
Ur a yyi tezaydt lmme i yyi d-telkemt
Ula tume a tegui nnek, a yan ikufen
Isggasen ay-ad uene, ili asafar
Ur nessin ddwa n temaunt inu mani llan
Wa rar at d ka s-i laqqel, a yan innan!
Ur nessen ddwa n temaunt inu mani llan
Rar at d ka s-i laqqel, a yan innan!
Ad ak nemel ssabab inu a lli netelef
Ya(n) ubib ibbi-d akk tasa nu, tasus
A nit negen ar t id nekti lxae nna
Ar ittizif d-yyi, irwus a imalass
Iab ie i wallen, ingi-nn kullu s-i lxuf
I iffu lal neffu, a flan, ar nettulluy
Awi ja a t mmiggire a s-res sawale
Ad d ukan s-i ibayyen, ar t inn-anni
Iga a iei nnes zud i yyi ken yut lqqua
Ar ittawn ummi nnes i tasa, fissa

277

Nega zund i yyi d-ikcem Malik-lmutt


Ili an ukan laqqel, ili a awal
Ibidd iei nu, naddum kullu lamakan
Iggiz a d leg, iaen ur yyi akk usin
Tili tteburica d lket n ttammarrut
Rar at d ka s-i laqqel a yan innan!
A Llah a kra, nnu g-i, nella lxaa!
Ad a ur tajjim neggawer ar ken xii
I ak neffa afus ra g-iwen ife unwwac
Mla ka ufan a k id nefel i temmariwin
A ken da yawi zud ilf a s-rek isrwat
Ay-nna d-terurem qqabelen k ar ten kmmelen
Ass-nna tecibbem khun k ura awal nnun
Inna d-ik immaggar ar ak itterwal
Walaynni, walli dar imikk warraw
Mk-nna(y) iga ra t iawen ass-nna min
Yan ur yurun, iggawer, iem layat
I iggiz s lqqber, iddu s tillas n wakal
Waxxa d-felen ajat wala luilat
Yuf asen t warraw miyn i a t itteam
A Ssi Lusayn imt ebbi a(y) ile lxir nnun!
Im ebbi s umsa nnek, wanna k ur urin!
A t ig ebbi d usngar yasi t ufullus!
illi fele amud as rura iefan
Nelu iei, yiwi-d, a kra, ifat nnun
Ar nettannay azna kullu ssutlen as
Tuumt n lqqleb inu a yyi nn-ikkat
Imikk a iaman ad d-ilkem tasa s lmutt
A a(y) abib nera dar-k imikk n usafar!
Hati ddwa n temaunt inu terxa nit
Walli nera i ka d-in insllam s ufus
Iffu a waan iga akk s-re lal lfe
A a ww-ad yallan iggut fell-atun lxuf!
Yak ur g-ik lubb n kra ur ten tufit?
Imikk n be d lqqn a ken ukan ixaan
Ar ass-ann s-ik isiggil, keyyi, terwulem as
A a(y) urti illa g-ik ma ikkis ufus!
Illa-nn lfrik tiddi ur a itterra tit
Immim ublu lli g-ik macc ar ittasus
Unni iga ssudan kullu talayin!
Ur ujjin bu-uskri ad d-ilkem wanna t iran
Meqqar ila watig nnes ur asen t ikkis
A g-ik ikkes ebbi em, a flan, a(y) aflla!
A bada tajjam lellt ar ammas n if
I ur inwi wamud nnes ur a ttimiment
Walaynni, jju ad d-issaawn tiram

278

Meqqar ur tenwi zzreb nnes ar tt issimim


Ur jju ten iffe la i nit iaf lmal
Abadan, bedda tuumt n ssuqq a llan
Inna nn-unnin imndi isres-nn lxncat
Tilli icca wakuz, a flan, af ttakin
I idda s dar uzreg i ran a tent ifren
Menaa a asen ittagarn, nne a(d )t ilu
A Nudin a Sidi is ak akk nefe
Iri at as kullu nnajja, tirim as lxir
Wa krez, a gma nu, temgert i teram lxir!
i-d, a gma, tayyuga nnek a ken yaki la!444
Akal ian a a d-itteaawent tumin
illi ilusan ig iyt ukan isakan
N iga iarasen bbin fell-as waman
Ur ad d ak yawi lllet, a k ur ittemrrat
Gar igr ajj at a g-is kessan ifrexan
Ur jju d-yiwi amud nnes, a k ur ittemrrat
Ad ukan da ig ebbi sslamt, ya Laif!
Iggig inder nettan d usman lla(n) waman
Asif ingi-d, iwi-d iean d talatin
Macc iea ccarij ur a iqqay aman
A illi ibgan ierdayen ur a t iqqen yan
Bihi li, d ebbi ad awen ikmmel s lxir!
A fell-awen ixlef ebbi, lxalifat lxir!
Hann ur terxi lmizyyt i walli tt iran!
Labudd i walli d-isker ebbi fell-as!
illi fele amud as rura iefan
Nekki ay-d mi ttihame ur ten issen yan
Lqqit n ssat-ad a isllek yan ukan
Ddunit tebem, badelent a wa limuat
Lxadia d rriba a(y) as ikkesn ccaaf
Tella tamment ; iggut mad tent ur issen
Ula zzit ula tudit wala sul atay
Tin zzman n ssat-ad a ur ilin asafar
Illa ma nn teeat azal mek-lli wayyur
Inna i ak zud xt-ad ur sul tela ttaman
Xamsac-am ad dar-s illan ur ufan
Ad azene s lwalidayen lli a yurun
A neddu s dar laqqai ukan a ten tt awi
Ie-nn i lbab a nn-munen lmaal
Ixser lmlayen zund i ten yiwi wasif
Kud-nna slilent udm terwus as ifiss
Yurri-d ukan ar ka sul ittemssaq
A lalla acia im ebbi as ikmmel s lxir!
444

Vous pouvez couter partie de


https://www.youtube.com/watch?v=GuQBcRFUBvI

cette

partie

en

cliquant

sur

ce

lien :

279

Ad as ifek ebbi nnaja ini at akk amin!


A(y) arraw n ugllid, a(y) arraw n lmuluk!
illi fele amud as rura iefan
A t ukan tanni badeln, iri a tent ilu
Tenker, tezznez kul-ma dar-s ixiyyern
U Zbiba mad, im ebbi a(y) ixlef lxir nnun!
A Mulay mad iga, a flan, amr winna
A a tarit tenuba asar nnes illan nit!
Im ebbi a fell-am iziyyen a lall n terit!
Injja kem i ldab i tulst i tayya!
A illi fele amud a flan ra t urri
Llan lruz n Udayen ula tikmsin
A t ukan tut, netta, iggawer amr lmaal
I a nn-suduqquren ibba-s ula sul inna-s
Inker, ilger-d lbab ifek asen tt tasarut
Ar ittiku i d-uggan a(y) icc akuay
Hann ifis d ulgma d lkam n temarin
Wanna f ten ikteb ebbi lmutt a ten ixaan
Ka-ann hati lmdint a ukan llan
Illa ma g-is ttemggare illa lxaa
Is nn-ifel ccabab i nit llan lelqqt
Xmsac-am a dar-s illan ur ufan
Izwur i kra n tecibant asin as arraw
Ur lesint ajllabi ura afent almaf
Ssrwal d lqqamija a(y) asen tt ukan lessan
Ibbi as baqqffa azzar terwus ammal
Ur illi ua d tiddi ula afus ula tit
Ula at, ileb udm nnes lmikka s imikk
A k iawn ebbi a walli dar tella lmaal!
Meqqar ifna ccabab nnes, iem layat

280

107-Igadda lmizan445
A walaynni a wa ra d-tucka luqqt!
ass-ad igadda lmizan, nessa ten
Mund-d willi g-ign ittennawen
Ccerfa willi teit a tasa nu
Ula taccerfin, medden kul-ci feen!
Zzawit s Umara, netta, ula Ssiel
Ula is iqqada is ra tent akk ismun ils
Ad d-nessutel i Imi n Terga, nni ixiyyer
Yiwi-d nit lqqleb inu imawen
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Walli d-yiwin aja ar afus inu
Llan ayt lxarij ura ifllaen
Aja Mummad la-sslama nnek!
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Wa awi sslam i Bihi, ini at asen!
Necrek lblad, ldi-d lmirat nnek!
A Ssi lajudan, imt ebbi s ak isllem!
Fiss at kullu, ssfled at a(y) Imuslemen!
Inna nexaa a wa ad a iame
Illa id yan ubib necca lxir nnes
A ebbi a flan a lmudir a k necawwe
A fell-awen ijud ebbi a Mulay Lsen
Netta nit a yyi d-yuzenn sslam nnes
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
I ebbi ayt a Ssi lmudir a(y) awen nini!
Wanna ira ad d-bbun arraw nnes
I as neera ha nnaja nera(y) as t
A k isad ebbi -id, a Ssi Lusayn!
Wa Ssi Lusayn, imt ebbi s ak isad!
Ka ad gan Ssuada(??) mnawayen
Ad ifek ebbi nnaja nera(y) ak t!
mmi-k Mummad illa tama nnek!
A inu lfi i tujjutin tama nu!

445

Vous pouvez visionner cette chanson ici : https://www.youtube.com/watch?v=jruSvm29Egk

281

108-Lqqit n ssat-ad446
A lqqit n ssat-ad, a(y) isllek ukan!
A fell-an isllek ebbi ini at ukan amin!447
Imma ay-d a rad d-iban ur ten issen yan
A mmaqqaren isaffen d lber, mmaen waman
Asif ixcn u-ad ar ka ttufen waman
Kullu iwwamen gan f ebbi tauyyit
ebbi ader yyi xtt-ad ar ki nefassayent!
A k uu, niwrri-d a flan a wa nuu k
Aar ay-lli d-neaqqel a sul ur illin
A walaynni turri-d a laqqel tinit as
Iggiwer urgaz d temart ar ssan atay
Sresen ayu n ljdid a flan n xmsa-alaf
Yadd i lbuun igan win ttumatik
Ii g-isen lxarij, iwacen yan f yan
Kud-nna g-isen elba smuttin arqqas
Ii g-is med Zzahir n Umm-Keltum
Umm-Keltum teem-d i ddisk lli mu ttinin
Inta-umi, ittu ddin ula taallit
Ittu laqquq n temart ura wi(n) arraw
Gau d lcic kad asen ukan issuteln
Isawel-d baba-s ad asen inna ya(n) wawal
I ebbi a(y) iwi hann nekki a ken yurun!
Ini terit ia fek at a lxuu!
Inna i asen, ara tagat ma k akk isalan!
Ukan ar sul ttinim ma yan ddunit
Ullah ar nettuham nekkin lkian!
A tannit ya(n) urgaz d mrawt temarin
A nit issudu urgaz iu ka f lkusan
A nn ukan tasi tazzant immutti asent
Cce ur skeren i temart a ka ttulluyent
I nn akk tugga uzur, turri s lmaal
Nekkin ur gi lib, a flan, i temarin
Aljri skeren ahiu wammas wamar
Yan-nn tamart s luzin irin imanat
I nn akk tenesa ar i ur fell-as illa yat!
ass-lli a a nkke nefel ukan icukak
Ar lessant ijlluba, nefelen-nn akk aaras!
Nedd a laqqel yugrn winu ma tennit?
A lqqit n ssat-ad, a(y) isllek yan ukan!
Ifllaen imil ad d-ittalen ccan i Suss
446

Si vous voulez couter cette chanson,


https://www.youtube.com/watch?v=nlh6CnhzPYA
447
Refrain.

il

suffit

juste

cliquer

sur

ce

lien :

282

Is a ka tessbiben, icen akk lmsakin!


Xdemen kullu tazzanin d tumarin!
A micc ur kullu gaddan ifllaen lxir
Illa ma dar illa ddrek, yili sul lmal
Xmsin n ga a mi d-ittesutul aalim
Ar isaqqsa ma rad dar sul krun akal
Xmsac n umubil yat ef n yat
Lmutur n Ingliz ar ittal islman
Wanna(y) iran ad d-ii imikkik n ssalaf
Ig-nn bin n rribu nnan ak aflla
Iqqiyyd t lmuraqqib is iaf lmutur
Ig-nn arraf miyyn, ar ittal aman
Ar ittati ma ibuci ma ittemac
Ass-nna tt yat izzneza ur a ka qqayen yat
Ini as a(y) ikkis lkuba i nn ur akk ifil
Willi icca langri gan kullu tauyyit!
Ur ifukki lkridi, ur ifukki ssalaf
Llyali ka a ssndamen ifllaen yan
Ur ak inna ebbi e ten i ikrem lal
Kul ass inna ass-ad a ra kullu qqarent
A nit igen ii-d laqqel ar nn-ittenqqac
Mladd is ka yufa ad as nit ifaw lal!
Ar t inn ittegar lmudden kcemen lkaiyat
I tt inn yufa tenjem, taf t inn ife
Yurri t id ilad laqqel a s-rek isawal
Ur as akk gi lib, meskin, i akk itlef
I iiyye ladad n lmal, kcemen akal
Wanna mu tt iqqil ebbi inna i ak is neec
Nega(y) asen nit yad-lli aggu lli ikrem lal
Ur ak ijjnjem waggu xmsa-kulumi
I illa lwaba tuumt a a tt inn ikkat
Lid ieag i ma dar kullu timiac!
Wiss sin ussan medden gan kullu tauyyit!
Illa ma ibkken, iwwel a ten inn ikkres
Yaf tt inn kullu badelent, rwasent lxumt
Ar ikka s ifassen elen ammas n wakal
Kat manat ad d-ifelen ccmutiyat
Walli izwarn Agadir, wiss sin lmalik
Ha da wiss ka is yiwi timiac!
Ur a ifil ebbi, hann ar a ittannay!
A ttuja ur ngaddan a walli t innan
Illa ma(y) immen lbbisri s lmlyaat
Kul-mma(y) igan laja, swant lalufat
Ur illa bla ddahab d lksut n ttumatik
Isres lknnac, iuf nit ttamanat
Imme kra ibuben, sresen tikmsin

283

Ar izznza tifia ma tent akk iran?


Tteban (??) n bu-mend d isnnan n waruc
Isres ilm n waa ar ten yakka f ifis
Ikref iqqjder ua ar asen t immal
Tannit, a gma, lkdub ur sul ntilen yat
A ddunit tega-nn i midden cala, ttiqqen akk!
Ku-yan ar ittazzal macc ur a tt lkkemen
Walaynni, turri-d a laqqel tinit as
Ifa f ebbi f teyyuga, kesant tefunasin
Ha ebael ass-ad ar ka rwwin akal!
Mitru as tteggizen, kkin ttemi n wafar
Ad iffu lal igr gan ()
Am nit yan uzmez ikka-nn ttamarrut
Lqqrec ad t bedda yagl, sul icc akuay
b-yyam id iu ak Iaan
ass ifa(y) as ebbi sresen tiiwit
Illa Ccivruli, d ubbil ura Ssitwin,
Ar ittasi ass-ad lqqrec asin aam
Ar ttefa id immkel-nn Tiawin
Ayul af isxe ebbi lkemen ccmutiyat
Ar ijbud, wacc, s tugas mnaa n lka
A ar ay-lli d-neaqqel a sul ur illin!
Lli llan izrgan ecent temarin
Men tiwwutec a tea ar ki ifaw lal
Ad d-iffu lal ii ifta, tili tiremt
Meqqar iea urgaz ixf nnes s ukuay
Mani tufa uww ura af lkian?
ass-lli lli yume ebbi skeren lmakinat
Ura sul butagaz ura sul afan
Ad ukan sresent lhemm yat ef n yat
Amin a(y) a iawen ebbi imma nusi takat!
Lli a(y) asen d-nea ra sul nessifif
A lqqit n sst-ad a(y) isllek yan ukan
Argaz i gan aciban, ikk ttemi n ussan
Yawi tamart temiy, illa lxaa
Ass-nna ddan s terzzift a s-tt inn iffal
Ilkem tt tamaunt, amubil yuqqf lamakan
Ar isaqqsa mani za terit a(y) afqqir
Inna i as ri Agadir, ri a yyi tawit
Inna i as: kemmin ssudu, isawel s ufqqir
Inna(y) as: di, keyyin, amubil keyyin a(y) afqqir!
ar issen is as lhan s lli asen irur
Ar nn-kkat afa zun ten sul ur issin
Jaamiyya as idda a fell-as acckkan
Jaamiyya kad d-isaweln netta nnan as
Ara nnimiru lli dar-s is ten tiwit!

284

Afqqir ilmma a isawaln, netta, nnan as


way lli n terdin ka sul nettannay
Wanna imun n temart i ira ssifar
Zund tt inn isres i u tella lxaa
Ad fell-an isllek ebbi yat ukan ini at amin!
Ixiyyaen n il-ad ur sul ssenen i yat
Ssrwal d uqqccab ur ten sul ira yan
Ur akk issin i tabbayt i nera amlaf
Lksut tigjain ka s ukan urrin
Tiaiyin-ad i rant timlesit
Teddu been as aa wala sul afus
Xamsa-enim afud a ten inn ifel s imikk
Yan mitru iqqadda tt waxxa nit temqqur
Asqqul n tead nnes a sul iqqaman
Kud-nna tent temaggart asint lknnac
Terbu akk ulma d lqqlum n ttumatik
alun d ujllabi ur ilin aqqlmun
Teddu s dar lmudir tawi-nn lknnac
I asen tt ira nnaja ar asen tt immal
Dar lmtian ra g-is tili lxaa
Imalass ra tagi aggrn ula sul aman
Ar ttiku ad d-aunt ixaa tt imikk
Ass-nna tei ccahada telkem teman-alaf
A ku-yan ar isiggil iri a tent awin
A walaynni turri-d a laqqel, tinit as
Lqqit n ssat-ad a(y) isllek yan ukan
Isuqq urgaz d temart munen uaras
Ay-lli lkemen agnes n ssuqq inna i as:
A kent da ur nesiggil i ufi lka
Ma lxamsa ad d-is immiqqir imi n laaa
Tefek as yat miyya ddun, munen uaras
Yanni-nn bab n mubil ar ittal afus
Isawel-d bu-ambil netta nnan as
Yat lblat ka dar-ne ukan illan
I nn-nesres wwi-d imken a k inn awi

285

109-Ccahwa448
Ccahwa, qqnu(y) amt a ka ur nezzigiz!
Imma ayda n wiyya ur a ikkes ajjaj449
Ur d is ugi ad gabele timzgid
Ur d is ugi ad srwate, ar nekkrez450
Cahdent lmalayk, icahd ugllid
Is a yut ebbi ar s lubb d imurig
Nejlu ddunit, nasi ken, a rribab
Ar nettewnnas lummal d lqqayyud
Ura ccerfa d taccrifin d inka
Ccahwa, qqnu(y) amt a ka ur nezzigiz!
Tasa, a tebet ar ki illa lsab
Imma ddunit ur g-is ismid le
Neea ccahawa tega zund aiyya
Ur a ilug i a a bla lmn
I d ur ii yat, yawi-d ankkid
Acki-d a walli igmmern inka!
Inna ka tezrit a ken ittenat ua
Ur d ajddig a ur illin uzmez-ad
Is ka temaa cchut, idrus lqqn
I ka nezri f urtan n kra ar neeg
I wa acku awddi litcin i g-is azmez
Yan ka fell-as izrin ar t issnad
Ra g-is skeren asdrem i nit ifreg
Ma(y) igan aan? Abib i ken yaggug
I nit ira a k ie ikkes t umsad
Tebem as lssa, iem asen a nn-iffu
I k id ktin ieg asen nit lqqleb
Agin lmaal, irin a ka iffu
Micc, igllin, ikkis as ten bezziz!
Yuf ad been, meskin, ukan iqqn!
Itaban ddunit ; ra sul afen azmez
448

Si voulez couter cette chanson, allez sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=nlh6CnhzPYA &


https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/rays-saidh-achtouk
&
https://www.youtube.com/watch?v=9wehMNWerCw&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=9wehMNWerCw
Hassan Id Bassaid en a fait une reprise tout fait originale. Si vous voulez lcouter, allez sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=2EXtRU4H-Gk&feature=youtu.be
449
Refrain.
450
Hassan Id Bassaid dit ici :
I g-igi temit ur akk g-is lib
Is ka idel usmun a ken ur ikkned
Imma lfiraqq iqqan-d; lmutt walabudd

286

Nettan d walli ira, ar isswa lqqleb


I t immaqqar ra ten awin s lijab
Ig t lqqubbat, isres asen atwwab
I s-res kcemen ilger tt id f umsad
Ibdu-d ilmma i cchut, ar ittenzzah
Issuhem yyi walli igan amnay, iffu
Istara ddunit s laqqel, ifjjij
I ka iea tazut, ie lbau
Issen i isan i llan lmlab
Ajda i ittemuer ur a t sul iid
Yuf ad d-sein asni lli igan ccbab
Ar t ittelaf, issen t, ar t issirid
Inna s ka ffuen, izm nit s lbau
Yan dar kra n ujda ise asen ccrej

287

110-Tizzwa451
Mreba yiwi-d uaras medden lli delnin!
Ismun-d kullu wau tizzwa lli jlanin452
Ismun-d kullu uzun ajddig d aman
Bismi-Llah a kullu yufn kra s ibda yan
Yuf kullu Sidi ebbi kra s tent imdi yan
Kra(y) innan ya ebbi, at af ibna awal
Nealeb awen kullu tteslim, a kra yyi ibmen
Acku ttaslim a(y) ideln i s-res ibda yan
Bismi nefe-d da ukan lqqadam ar dar-un
Ayt lmakan, ra d-neu, i rad d-wurri
Ass ayt g-ign iman nnun ar d nettu la-xir!
A a n ebbi d lwalidayen izwur a!
Mk-ann isalu ucakuk i leg i d-ukin
Ya(n) ur irben lwalidayen, iqqne lxir
Iqqne udm n ebbi ; ldab irean ad ean
Is ur d ebbi ka da akk ileqqn, ijud fell-a
Izzugez-d rrisala wanna tt ieran ifhem tent?
Ar an ittefru s laqq ; ur isker udm i yan
Yan fell-ak ijmmeln iqqan-d a k ittehuwwal
Idda la-xir ura tetmma nniyt, lahd immut
Wanna(y) k innan nega winnun ar ki neggez akal
Is ka ran a ken ssimenen ar d icc ayda nnun
I k iffu le ur a nn akk g-ik ittebam
Mreba! Nelkem tigmma n irgazen delnin!
Mreba s lmakan lli jju ur nessu i yan!
Ur a t fele, ur a g-is bee ad gin hunat
I idem yan iddu s tegemmi n ljid, isduqqer tt
I asen ur issuger yat ira(y) s iuwweb awal
A bismi-Llah a tigemmi a ttealabe lxir
Nega adim ur iafn yat ar s-im nesduqqur
Nealeb awent imikk n taawsa ; tidrus iyt!
I k immaqqar ixess mqqurn inna: mreba s-rek
Is ad takfa ur a jju ra(y) k iuwweb awal
Rar-d laqqel d umzzu a ur nesiyyeb awal!
Wakk-wakk a(y) Imuslemen, hann teddam g-isent!
Ame at aaras n ddin, lsab imdi a!
Nume aaras n Ccian, aam ijla(y) a!
Ar a d-ittelam ebbi tagim akk ad d-turrim
Llamat n Ddujjal
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=nlh6CnhzPYA & https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/rays-saidhachtouk & https://www.youtube.com/watch?v=J4rVkl6ipPE&feature=youtu.be
452
Refrain.
451

288

111-Idel bedda ya(n) iben453


Idel bedda ya(n) iben454
Wa ar i yufa mad d ittemun izzri d-is lmme nnes
Iddu s dar lqqai, skeren as d lkai, awin t
Arun d-is arraw n llal ; ur g-is lib, mmimen
Ass-ann i immut, ifel ten id a(y) igabel tigemmi nnes
Ar asen issifi emt i yad iggiz ikallen
Walaynni, ssat-ad, a flan, idrus lubb n tayri
Idda lhawa, ddan id bab nnes, a neqqn, nekmmec455
Ura lubb ur illi bla ar win le456, ikmmel457
A yan mi takkat lflus ar k ittemjjad, irin k458
I ixwa jjibb nnun, imun d umsad, ifel ken
Ar iskar i, ittu akk ajmil nnek, ig lkafer
Wanna(y) iran lubb n ran a(y) iuwwel tajmmat
Tamunt n f ebbi tuf tamment d wudi d izammaren
Walaynni i llan medden lli fhemnin igmmayen459
A ar licaat as a ttejman d ljawab ifulkin
Wanna ean medden dar yan a(y) s ur iffu afus
Ad d-ids ur ttein a(y) ife ldu, ki idda felen t
A(y) abib460 i ur ieda a(y) ixaem i, ikmmec
Si vous voulez couter linterprtation de Abdelali, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=bFahC7JwTWY&feature=youtu.be Sinon, vous pouvez toujours
couter une partie de cette belle chanson avec linimitable voix de feu S. Achtouk :
https://www.youtube.com/watch?v=ktd6ArA__Ew
&
https://www.youtube.com/watch?v=7vbAIsWZLJ8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=wOnyfsUIoVM & https://www.youtube.com/watch?v=TRshea38pl8
&
https://www.youtube.com/watch?v=h191uhfyKFM
&
https://www.youtube.com/watch?v=Q9uT2h5dKgU
&
https://www.youtube.com/watch?v=TPUZlBcHzvs & https://www.youtube.com/watch?v=TRshea38pl8
&
https://www.youtube.com/watch?v=0SMLrQHnWNg&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=0SMLrQHnWNg
&
https://www.youtube.com/watch?v=WCRM4I4iip0&feature=youtu.be
453

454

455

Cest le refrain de la chanson. Sinon, dans une autre version, S. Achtouk dit plutt ceci :
Hann idel be, a flan, i g-ik llan netta d ufulkii

Dans une autre interpretation, S. Achtouk dit plutt ceci :


Idda lubb, ddan id bab nnes, a neqqn, nkmmec
Ou
Idda lubb, ddan id bab nnes, is iggiz ikallen
456
Idem.
Ura lubb ur illi bla ar win le win em, ikmmel
457
Idem.
A ass-ad idrus lubb n tayri.
458
Idem.
A wanna ken yad iran iju g-ik ar eme, irin k
459
Idem.
Ar ittejmm d medden lli fhemnin igmmayen.

289

A ka ur ittini, ha abib-ad, ass-ad, iga winw!


Ur a nn s-is ittagga i uenen wala i igen lfac
Ur a nn s-is ttaggan hat-inn, hann ddneb iwin t
A(y) id bu-lkdub, a ken ieg ebbi zund lfaxer!
Wanna ukan ean, meskin, i salan lhemm nnes
Iqqan-d a t feen ar ki ingara d ugayyu nnes
Iggut mad ei iba arraw d lwalidin nnes
Sul ar g-is ttexmmaren ar i lan lib ifel ten
I iba ebbi larzaqq n lleqq461, iqqne i tayri
A Llah t a winu, mel yyi ma li lib, ini ten!
Usi bedda i nnek, nerar fell-ak ibalisen
Tuumt n ldu a a ttilit, i awen d ifassen
Sul nebu kullu d lbab, nebu tta d umarg
Ur akk sul ssene, a rribab inu, a k id neccacek!
Laqqel ur zgan, abib inea(y) a lhemm nnek
I negen ar ttexmmame ; i neba, ma rad d a mune?
Ur a sul immim umya, zund keyyin neggami ten
Yan iba ebbi d ubib, iz lqqber iddu s-resen
I a ten id ttemqqiren iwin ten wiyya, ifel ten462
Ittu lxir, ttun ajmil nnek ukan ig lkafer
A k ihdu ebbi a(y) ixf inu a tesalat lhemm nnek!
Imma zzman-ad iggut g-is lder, netta, d lkufe
Wanna ukan mmaqqare inna g-is lubb, amene t
Ass-ann issugga lasrar inw, ibem g-i, ig lkafer
Iqqen-d fell-ati tiflut, ilger-d lbab, ili t
Inna: awen d-ifte ebbi, keyyin a tesalat lhemm nnek!
Urri-d ar ttexmmame ; meqqar g-i lubb, nettu ten
A aleb i ebbi a yan yuenn zund nekki ad ak ifu!
Imma benadem ar a ken id iffu le, ifel ken
Aint a(y) immi taninit, uee agayyu inw!
Wanna ukan ei, inna i a g-is lubb, iri t
Iqqen fell-ati tiflut, ilger-d lbab ili t
Inna : awen a ifte ebbi, ur a g-iwen uee agayyu inw!
Iqqur uggug i turtit, neea ajddig asusen
Ad ak d-irar ebbi, a lnna, kra n uzmez ifulkin!
Imma ura nn-ttilit, ass-ad, iaen d ifassen
Yan iman agayyu, slilen k usarag, ifel ken
Lin, ri ukan ad su, inea yyi fad, mmute
Walaynni, walli k izan ixdem li-Llah, ifel ken
Iffu-d umsad ibnu (y) awen ccarij, iqqen ken
460

Idem.

461

Idem.

462

I iba ebbi larzaqq n lleqq n kra.


Dans une autre interprtation de la mme chanson, S. Achtouk dit ceci :
I a ten id temqqiren iwin ten wiyya, ifel ten ittu ken.

A(y) argaz i ur iea a(y) ixaem i, ikmmec

290

Waxxa ngin waman nnek, ur lan i rad imimen


Ur ili i ebbi a k ie zund lbaaj n Masst
Yan iba ebbi d ubib, iz lqqber iddu s-res
I a ten nit temmiqqirt iwi ten wiyya, ifel ken
Rwa at ukan ra nemu i g-ik lubb a winw
A Llah at a winu mel yyi ma lib ini ten
Tuumt n ldu a a ttilit, i awen d ifassen
Sul nebu kullu d lbab, nebu tta d umarg
Ur akk sul ssene, a rribab inu, a k id neccacek!
Laqqel ur zgan, abib inea(y) a lhemm nnek
I negen ar ttexmmame, i neba ma rad d a mune
Ur a sul immim umya, zund keyyin neggami ten
A k ihdu ebbi a ixf inu a tesalat lhemm nnek!
Lubb zund jjaj a(y) iga yan yut, ieg ul nnes
Iggawer ar ttexmmamen, ar i genen iab as ie
Ifaqq-d ar isiggil mani ra t id ie, telefen
Ar i t ur ufan ar yalla, geen akk agayyu nnes
Iggall tagallit a bla nebe lubb, nekmmec
Ad an ur ttemrratem ur neear i tiggas nnes!
Ad ak d-irar ebbi, a lnna, kra n uzmez ifulkin!
Imma ur a nn-ttilit ass-ad iaen d ifassen
Yan iman agayyu, slilen k usarag, ifel ken
Lin ri ukan ad d-su inea yyi fad, mmute
Walaynni walli k izan ixdem li-Llah, ifel ken
Iffu-d umsad ibnu(y) awen ccarij, iqqen ken

291

112-Dar lbab inu463


Sidi Sid nega if n ebbi dar-un
Nealeb i ebbi a id nawi la-xir!464
Ri a nn fell-ak nesllem a yan d-ufi
Dar lbab inu ass-ad ka ay-ad lli
A bak-Llah, lfeh ik-ad ziyyenn!
Walaynni turri-d a(y) k n nebadel awal
Ha da ya(n) uqqi ur ta akk tebiyyene
Igan win jdid i ra t ifhem yan
Iu wayyur, illas kullu ignwan!465
Ura ikallen ar a(y) Ilah-i zwur a466
A Llah t a ebbi, ma(y) iga ay-ad illan!
Temimt, a ddunit, ur sul ihe yat
Iggut laab i zzman-ad lli
Lmnke iggut iga, a flan, ur d imikk
A Llah t a ebbi, ma(y) iga ay-ad illan!
Temimt, a ddunit ; ur sul ihe yat!
Ad ak mele lbun ma a t ea
A kul-ci medden xleen, ar nesihii
A tumarin kement ukan g-itne
eant lijab, ur sul ibi467 yan
A(y) argaz usin alas n tedallit
Tuumt n ssuqq a a neea ddhacat
Ki asen tessili aryal ife tent
Xmsin-kilu a g-is, lxet ur d imikk
Imun d-is leg, ingi zund asif
Ur akk rad as inin hann iay a!
A bu-ssur iem asen ebbi ad sawelen
I as yad tennit imnesi dar-un
Ar awen ittini cuwwe a tent d-cawue
I asen yad teqqbel ad d-yurri s dar-un
I asen ur tera, yazn-d awen ka arraw
Inna i awen baba-s, ikcem-nn ie, immut
A zayd at imikk i yufa ad d-aqqelen!
Ma mi nan isan ura tagmarin
Ura yaat ula lmal i dar-un
463

Si vous voulez coutez une version de cette chanson, interprte par Hmad Ou Masst, vous pouvez aller
sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?t=1081&v=6Dw-Dt15ebg . Mais si vous voulez couter la
version originale, il faut juste cliquer sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=JMYbIsyC_PE &
https://www.youtube.com/watch?v=Qy9wRn_Ih3s
464
Refrain.
465
Vous pouvez couter partir en cliquant sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=7miLyxYesY4
466
Ces deux vers sont le refrain dans la version de Hmad Ou Masst.
467
Parfois, S. Achtouk dit ii, parfois ibi.

292

Ura lkisan n aw ura lblla


I awen ttini lu baba-k d inna-k
Ula aja nnun ura tagmat nnek?
Ass-ann ken felen a ra teet nndamat
A tarwa(y)-ad n ssat-ad i d-nekeren
Ass-ann ten tetajjat gin ldu nnun
Ar awen ittini: fiss, keyyi, ad sawele!
Meqqar k immaqqar igli k id wasif
Ur a nn s-ik urrin a(y) awen d-ii afus
Ur ihnna ddunit il-a a bla yan
Ikcemn tigemmi nnes, iqqabel arraw
Imma wanna ittellin labudd n imikk
Waxxa(y) awen ttinin lktub ay-d usi
I a ukan izzigiz ger talin
Iqqan-d a nn-gen afus, yakr lbanan
Ass-ann t min ar a isame teallit
Inna tent temqqart ar ishiir
Ar awen ittini ddunit nezzri tent
Ur issen lmiyyat is a zrayent
Yan ian iddu dar willi jhelnin
A(y) ak ifu ebbi a yan yiwi uaras
N Ccian, ad d-urrin lmiyyat!468
Yan ifen le, ife ccahwat nnes
Asin-d lqqua, igmer titbirin
468

Hmad Ou Masst ajoute ceci, aprs ce vers :


Illa kra iaf yyis idel nit
Iga asen axlxal ua ad ziyinn
emen-d i wazzar iman ibu t akk
I iea amawal iffe-nn, izem nit
Illa kra iaf ur d imikk d lmal
Ur ii s ssuqq ad d g-is ise ayyis
Issife ismaen sein as d aam
Ur asen gan i tarigt ura ljamat
A yutn ebbi is a ka ttezayadn aan
A(y) irgazen rar-d kullu luqqul!
Yan iean agayyu nnes ur izzga yat
Ad as mele asafar t ur itteun
Nnan t lulama d willi zrinin
Ur ili watig nnes ur a k un
A huthut ula bu-mend i dar-un
Ula lfasux ura imikk n uaif
Ura iwrmi d lmel a t akk jman
D imikk n tayyu i ran ad bxxeren
Wanna ten istmaln ka ussan
I ittekkel f ebbi ra ten iffe waan
Nealeb as ad a idu iwda(y) a

293

Ar asen immala Iblis igiyan


Ii kem a ddunit, ingiri d lixert
Wa lazar, rar at d kullu luqqul!
A(y) irgazen waxxa kullu nega yan
A larzaqq ad d ur isgadda Ljalil
Ku-yan d aynna dar-s iqqn fell-as
Wa(y) illa kra isea ayyis leben yaman
Ig as axlxal ua ad ziyyenn
Iqqim asen tarigt ura ljamat
I iea amawal iffe-nn, izem nit
Illa kra iaf lmal isdullu t
Ur ia s ssuqq ad d g-is ise ayyis
Issife ismaen sein as d aam
Ur asen gan i tarigt ura ljamat
A yut ten ebbi is a ka tteziyyadn aan
Yan ifen le, ife ccahwat nnes
Asin-d lqqua, igmer titbirin
Ar asen immala Iblis igiyan
Ii kem a ddunit, ingiri d lxirt
Ur ihnni ddunit a bla yan
Ikcemn tigemmi nnes, iqqabel arraw
Imma kra ittellin labudd n imikk
Waxxa awen ttinin lktub ay-d usi
I a ukan izzigiz ger talin
Iqqan-d a nn gen afus, yakr lbanan
Ass-ann t min ar a isame teallit
Inna tent temqqart, ar ishiir
Ar awen ittini ddunit nezzri tent
Ur issen lmiyyat is a zzrayent
Yan ian iddu dar willi jhelnin
A(y) ak ifu ebbi a yan yiwi uaras
N Ccian, ad d-urrin lmuiyyat!
Gi-nn s-itun ebbi, a tumarin!
Wa i akk ur delen lxba-ad s nni
Ad da ur tili tegui ger-at-ne
Hann nekknin nit iggut lib g-itne!
Wanna ifeln arraw nnes, itubu sul
Lmunhiyyat, ar istara iuan,
Iqqan t id ifis a t awin bla ran469
469

partir de ce vers, Hmad Ou Masst chantait plutt ceci :


Iqqan t id ifis a t yawi bla ran
Ur a akk sul issen baba-s d inna-s
I asen ttaran ur g-is iqqi yat
A ssir n urgaz irxa rad d-urrin
A ar tigemmi d lfac i iziyyenn
D lmakla n lmli d lket n zzwaqat
Lxae a rad d-irar willi jlanin

294

Ass-ann t iwin, ar isame i zzman nnes


Wa afulki n tewnza a t igan d arraw
Imma kra d-ileqq ebbi rad balan
I izzri ccabab nnes, iggiz d akal
I ukan tesker lamal delnin

ul n zzman ar rad d-iknu ya(n) ibaseln

295

113-Sidi Zzwin470
A Sidi Zzwin, a elba ura willi ua
A eg at an anbdad i imurig-ad nna!471
A(y) imim lqqulub n kra(y) as isllan
A ha da ya(n) uqqi iswannasn, yimim
Iga nit win ljdid ur ta(y) asen slla
A yan ifhemn awal, eg-d laqqel dar-ne
A wa ad asen nefek lxaba nnem ukan a ddunit
I ebbi ayt a lbab, a kra(y) a issuteln!
A hann a flan em iba ken d uaras!
Ur akk ujjin arraw a(y) imun d inna-s
Ullah ar nit anen medden lli mmanin!
A bbin lbu, isaka ccwan ingwan
Wa Llah-ukba ban itbiren d ujaif!
A ggizen-d kullu s lua, adan aaras!
I nn-iffe uiyya ii-d ka-d-mraw
Ar ikkat s lbau nnes ar ten kmmelen
Ur akk itajja yad-lli zzwija, grden nit
Lxir ifeka t ebbi, tafi teggiz akal
A yan ak da innan lkdub ay-ad nni
Ad as nefek lmital isker ttejribat nnes
Ad d-asin yan ajin n lnmi immen

470

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
https://www.youtube.com/watch?v=JMYbIsyC_PE
471
Refrain.

elle

se

trouve

dans

ce

lien :

296

114-Zayd awddi!472
Zayd awddi a(y) abib a ja-f-Llah!
I g-igi temit ur akk g-is lib473
Is ka idel usmun a ken ur ikkned
Imma lfiraqq iqqan-d; lmutt walabudd
Ixf inu, fe ayt! ebbi ar k ittemnid!
Man za k a Benna lli a nettendah?
Man za k a ccix inu a Mulay Lajj?
Mulay Bahim, eg ljir i uggug!
Ikkes ebbi luqqer f tamunt n ssat-ad
Acku umu a(y) asent igan lib
A nit tinit illa dar-k unab
Tebbut fell-as tasa

472

Si
vous
voulez
couter
cette
https://www.youtube.com/watch?v=YTSZ383TfsI
473
Refrain.

petite

chanson,

allez

sur

ce

lien :

297

115-Azna474
Yut-d da uzna n kra tasa nw
Ar tent ieg ukan s usmmaqqel475
Zund ayyur ad d ukan s-i rwasen
Bak-Llah, ebbi a(y) s ifekan afulki
Iei nnun a zzin innra tafukt476
Ur nufa ad eme allen inu, qqent
Yan yut ibidd ukan la laqqel
Mani yufa t iu s isafaren?
Yan dar illa zzin, ifek as lxae
A t bedda gabelen, a t sar ur ifel477
Izzri d-isen ddunit s lxae nnes
Ur sar icib lleqq ki icuwwe
Yan tut a tagat ar sul ittakr
Iggut le ar i s-res icmmet
Laa d lhimma nnes ur allant
Ar t adderen medden yuf ki mmmuten
Yan ra(y) iqqnu kafan s inna afen
Wa lam ur a g-is icc tiremt nnes
Ma nera yan! Agayyu nu a f nesawel
Ldu n benadem yan t ittenan
A wad iejn, ma k felli-i yan?
Ma li lib? Mel a t! Nera a t nessen?478
A wad iejn ma k felli-i yan?
Gi nn s-iwen ebbi mani nefala!
Ma li lib mel a t, nera a nessen?
Is d lli a g-ik neskar afulki?
Yak nusi i nnun ma ken yan
Lli fell-ati tudert i tewallin nnek?
Ur nn g-ik nema yat waxxa mmute479
Laqqdam inu480 f ebbi ka nn s-ik nettawi
474

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit juste de cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=ktd6ArA__Ew & https://www.youtube.com/watch?v=HyVGzOy7pnw
& https://www.youtube.com/watch?v=NjFrcVmwRTc
475
Le refrain dans cette version de cette chanson :
Yut-d da uzna n kra tasa nw
Mad ri lubb n yan ura a ten nessen!
476
Dans une autre version, feu S. achtouk dit ceci :
Ileb da uzna n kra tafukt
477
Idem.
A t bedda abadan, a t sar ur ifel
478
Idem.
Ma li lib? Ini a ten, nera a nessen
479
Idem.
Ur g-i lubb nnun waxxa mmute
480
Ici S. Achtouk dit plutt Laqqdam n f ebbi

298

Yak nusi i nnun nall is481 ixf?


Ur d lhemm a g-is a walli iran
Ur g-is lib i awen inna winnek:
A(y) isame ebbi, tallt afus nnek!
Mad ri lubb i yan wala a ten nessen
I d-iqqan ad a ifek i lmayen
I d-iwen jmma, nni tella nniyt
I ken fele, mdin awen inwwacen
ayr amsad inu a ten inn iefen
Ur d lhemm a g-is illan i s-rek isawel
Is ka ran a g-ik alle afus inw
A k da ieg lal, keyyin, feen
Wakk-wakk a lubb,a yan illa yuel!
Ma yufa taguni, iem asent?
Neea walli d nemun ma ten yan
Kullu lxir lli g-isen skere ittu ten
Ikcem-d da luf n kra tasa nw
Ar g-isen tteju a sar ur ifel
mde i ebbi, hati lxir nessen ten!
Ur g-i lib ur a t sar nesawel
Zund ukan azzan i sul miyn
Ya(n) iran a ten rbun, ifek as lxae
Ar t isslab ; i imi, sresen ten
A ja-f-Llah, mi, temim an!
Ya(n) iran lubb, mi tamallayt
A nemun lubb inw ; nera k a winw
A(y) k iib medden lli tella nniyt
Abib inu ggammi ma ken yan!
Ar g-ik nekkrez afulki la a t
I s-i ur teit a ken ur nemrret
Wa irxa nit a g-ik alle afus inw
Yan iskdubn ki nit isawel
Yuf walli k iin ifeka k nniyt
Ur d lxir a g-ik isker walli iran
A(y) ak iib medden lli tella nniyt
Is gan i nnun ira(y) awen
A(y) k ein lhimma nnek, nfissiyen
Neea a k neggal lxir n kul-ci
Acku id bab nnun kullu mmuten
Ad d-irar ebbi kullu lqqilult!
Imma tei ()luqqt
Tarwa, ass-ad, ra k nit inake
I g-ik le asin ken ifassen
I k id iffu, inna mla ka mmuten!
Is d lubb a g-ik a kra, tasusem?
481

Cest bien sr : s-ik.

299

at a wa temda kul-ci, tamumt


Luf lli g-itun, ma ten yaen
Lli kullu badelen ur ten sul nessen?
Zund yan uzmez lli ta k ur nessen
La mad awen d-iqqayen afus nnek
I iden medden, kul-ci ten fehen
Kul yan isiggel ma-s ma llant
Yan mu taggug, lka ra t isslkem
Yan mu mmuten, igllin, ka ra yael!
I d-iffu, igllin, tamazirt
Iku a t id iqqenn ki ifala
Nesker ssibab lkemen sul afulki
Lli d-urrin iggall amk a akk issen
Ig sul i nna iwaliwen
Walaynni, nekkin mmee s-rek nniyt
Nebe, hann ebbi ra k nit ixlle!
Ixf inu, tagat nnek a yyi yuten
Wa ar ka netteju afulki, ili t
Ya(n) ukan nemmaggar ifek a lxae
Wi i g-is lubb inu inna a isame a!

300

116-A walli ikrezn482


Ur a suxyuren, jju a(y) iubban adis nnes
Wanna d-ikka ulig nnes ur jju hnnan
Inna ukan ufan ar g-is ileb, itlef
A mani yufa yan imyarn tadallit
Lmlek nnes nettan af as d-iffu uaras
A waxxa ikrez ail umlil, ifred ukan
Igr-nn lgrifat, itteres fell-as assas
Willi d ittemun, ugen t, gan as tizikkit
A walli ikrezn yili tama uaras
A t iawen ebbi ass-ann i d-yiwin lllat
Rad as kullu ccin iga amnzuy nnes!
A kullu igan lib, a ur ilin asafar
A walli ilgern imndi, imme tisrefin
Yawi-d lxba akuz is illa lmaal
ar ikcem d imndi nnes, ar ten isrwat
Ar ittal amge ad d t ur ikkat awal
Wanna f izri yurri-d ar fell-asen issufus
A tuf asen lmutt tudert, ma ten sul issen?
N akk ixwa tamazirt a t ur issen yan
Ad ddun s lumudun isker g-is agiun
Im ebbi a(y) isres lmizan imi n lmaal!
Wanna d-izrin izznez asen aynna t ixaan
Ar ikkat s aynna dar-s ar ten kmmelen
Kul-mma tella teei rxan a t iqqen yan
Wa waxxa(y) as tella ua wala sul afus
A ki iea ddeblij a t tawit i usyyax
I ak iea ldid a t yawi ar lafiray
Laaa i teea a ur ilin asafar
Lbi nnes d lkra a g-is yiwi yan iem
Ur asen gin lmict ura lmaif
Ur igi i bla ma k id ismurruyn ssuqq
Ar ass-ann ten tetajjat ili ak lflus
A yan ifekan aa nnes i tebradiwin
A g-is ur ili zzreb a(y) icuwwe uaras
Ad nn ur akin temda ccin ten isleman
A kullu lmucaiin ka yiwi wasif!
Ifel-d tarwa d igigilen ura sul inna-s
A walaynni, lqqleb i ur illi lleqq
Ur a ten ttehmmun medden kra s asen ttinin
A nit ikrez asngar ufella n wasif
482

Si
vous
voulez
couter
cette
https://www.youtube.com/watch?v=MYFyZg77tj0

chanson,

cliquez

sur

ce

lien :

301

A yaf-nn kullu amznuy ccan ten ikrwan


Ukan ibe bezziz n akk icca akuay
A walli igan lu i resn lbanan
A waxxa ur iaf lgimt n xmsnin n ryal
A waxxa(y) iga wau nnes ukan asafar
Ur ad awen t izznez acku yusi t ul nnes
Lbi-u-ccra, ebbi ad a tt ukan illan
A walaynni ad tezznezam lqqisariyyat
A ddahab ula ttub n tellit a nqqert
A tiwwutec iqqen rridu, iu lmaal nnes
A Llah-inel-bu lmict i yan ittakrn!
Ixle llal nettan d lam ar i immut
A dar lsab ra g-is remen talli iccan
A inn ur g-is amddakl ura xali-t-un
Kullu lbab lli dar-k ur a ken fukkun
Men-dun aynna d-isker lasanat

302

117-Temit a ddunit483
Temit a ddunit484
A kul-ci id bab nnem ur jju hnnan
Illa kra ifa ukan me, asin
Lqqlem d lknnac ig ten jjib, itlef
Meqqar dar-s mlya ur jju hnnan!
Zund lflus a sar dar-k ur maan
Ur a ttemunen d at ula taallit
ar lket n rrijim sul d tewdiwin
Walli d-felen ukan a ra izzri ddunit
A s-resen ifttu s lqqhawi d lbaat
-inn a ra isker sslkt ula adaqat
A yan dar kra ccin t, ifjjij, ife
Imma lmutt ass-nna k telkem zund ukan
I ine luqqid ie, ili asafar
Akin-d imkkasan s ay-lli dar-un
Kul-yan d aynna g-isen ikkus ibbi t inn
Ur a akk rad dun, ifa lqqleb ukan!
A lazar, rar at d akk laqqel dar-ne!
Wanna itaheln iqqabel lwalidin nnes
A da ur ittamen xtalli rad d-awin
Ass izwar rad asen tenni baba-t-un
Ur idil, li g-isen n nedda dar-ne
Lfica n Iblis i temmaem d inna-k
Ar awen ittini tamart ka dar-un
Ma mi terit ia lubb illa g-itun?
Yan ian ar iffal lwalidayen nnes
Mani s ra iggru yan tut a tagat nnes
ar lket n le d lbusat d ijrman

483

Si
vous
voulez
couter
cette
https://www.youtube.com/watch?v=MYFyZg77tj0
484
Chaque vers chant est commenc par cette phrase

chanson,

allez

sur

ce

lien :

303

118-Tamart485
Yan mi tennit: a ar imi wafud nnek!486
Acku illi a s illa lxir ikha ten
Kul-mma ittennan i lkam n temart
Ra ten tebu lbab, ifel lwalidayen
Ifar ukan adgal a(y) ismed le nnes
Ar asen nettemmala arwas ur fell-as iawel
Kra(y) iga t aan is nit iaf i nnes
I bla tagat i ken tut lwalidayen
Kul-mma issugutn aqqur d lwalidayen
Ifek as ebbi le, iuwwel asen lmme
Ur sar immut, a flan, ar ki akk ibrek (??)
Ikkes as ebbi ccan d lhibt, iga zund uccen
Ur sul iga win ger medden a g-is iggawer
Ur as ukan iliqq a bla yat tagant
A g-is ilin ar ass-ann immut, melen t
Ldab n ddunit hann iea ten, nella g-isen
Yan ka tekkat let ur fell-as iuwwel
Yuf a nn-ie s inxar, nettehnnu ka g-isen
Ad da ukan ur teneqqamt, a tagui nnes!
Aqqi-ad s ikmmel is ihe lsab nnes
A nee wayya a t da nebder mk-ad nne

Malgr le mauvais enregistrement de la chanson, jai pu quand mme en tirer quelque chose. Si vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=SEgJv2KsVUU&index=43&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBT
gzSA & https://www.youtube.com/watch?v=ised5M2eVik
486
Refrain.
485

304

119-Ibidd iei nu487


A yan utbir-ad imiyyen illa ef nna
ar ikla t ebbi, gen fell-asen tisent
Is ukan d-is mmaggare, ikcem a lxuf
Ibidd iei nu, naddum kullu lmakan
A lu iei tirdin, cuf ayyur ilul!
Ikka-d lqqbelt iga-d asmun i uiyyat
A zzin, ar k nettemnid ur nufa a k inn lkeme
Inna yyi ya(n) laqqel, inna yyi wiss sin
I ebbi, kri ka ccahawat, telut timmimin!
Ad ur iea urrabu nnek, ur lkemen aman
Amddakl inu lli d ukan necrek lxir
Mel yyi ma(y) igan ssbab nnek keyyin lli a felen!

Si vous voulez couter ce petit morceau,


https://www.youtube.com/watch?v=MYFyZg77tj0
487

vous

navez

qu

cliquer

sur

ce

lien :

305

120-Inwwacen488
Alaylal489
Ad am ikkes ebbi, a tigemmi, inwwacen!490
A yan iean igigilen tama nnem
Is a d-ittennaw iem imawen
Imma ya(n) ifuken ljennt a mu sulen
ebbi ad d-igan igigilen tama nw
A yaki-d g-igi lubb, ur a ten ffale
Ass nna t ur neea naen nit ul inw
Ida mreba may-ad illan tama nw!
A talli lli illa ssir wawal inw
A fell-am ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
A sir a Faim s ebbi a kem isllem!
A sar ur isak ebbi aan tama nnem!
A willi delnin medden ka mi niwes
Ur ak intil a ssir a yan ittili
Ur a t inn fell-ak ibbi ya(n) ur ifen
A yak a Faim, tigemmi inw?
Kul-mma d nit iffun llan tama nu
A yan, a flan, a(y) iaman usures
Aynna d ur neae nefssiye
A saka id aqqa n tit inw
A yan ann fell-a ibbin, ur iae
Abadan inna d-idn mmaqqaren
Iw a Lajj Jeu ur id illa, ur iae
Ar yyi tteasaben medden ufus nnes
Ri a ten tteasaben medden ufus inw
A ri a sslam a k nazen lkai
I Sidi Lajj Bahim, asmun inw
Ur jju qqbeln a g-ign allen ifassen
Ar ittimul igigilen, fekin asen
A kigan d lxir iggutn tama nnes!
Nefe, iga win Bi-izuran kullu ten!
A fell-am ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
A wa Fama n Lajj, asmmun inw
A mani fele lsab i ra a ten nekmmel?
A ri a sslam a k nazen lkai
Ini at i Jeu ur ar g-iwen tterwale!
Lid-lec i d-uzenen ur a ten nefel
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez
https://www.youtube.com/watch?v=Q9uT2h5dKgU
https://www.youtube.com/watch?v=WCRM4I4iip0&feature=youtu.be
489
Chaque dbut de vers est commenc par ceci.
490
Refrain.
488

qu

cliquer

sur

ce

lien :
&

306

A waxxa i Agadir ar Makc


A inu nefi i tujjutin tama nw!
I wa Ssi Bahim, im ebbi s a k isllem!
Wa zznez ayt tujjutin i medden!
Maxx a ul inw ad d-teemt i imawen?
Lli neea willi g-i ittennawen
A fell-awen ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
I immut yan ig zund i ur mmuten
Ifel-d irgazen mad d-qqayen i midden
A illi myaren medden tamaxirt
A illi myaren medden ar at
A ass-ad hati nn medden kul-ci feen!
A fe ayt a willi d nemun kullu ken!
A illi d-neu ad ukan nall ixf
Illa-d una n tagut, ar ka aen!
A sul ur nn akk ibbi yan fell-an
A gan larzaqq i medden takrrayt
A bera ilmma temaa tasa nw
Lli igadda le i yan d isuqqn
Imalass kullu id as tteyyale
A ass-a ufi d id at

307

121-A ssadatna a elba491


A ssadatna, a elba d lqqran d taallit!
Ad d-ibayyen ebbi laqqel inu tifawin!
Ilamma sllemen iaen, isllem wakal
A(y) a bismi nekcem-d da s lmaal nna!
A illi s nemyar a g-isen ukan nettewnnas
Wa willi d creke la ura lafmil
Necrek, a gma, tamazirt ; necrek lmirat
A Lla-awen a tamazirt ukan ixiyyern!
Iwi ja a lsab a fell-i lla(n) ussan
Imariwen492 il-ad ad d-nekcem s lfe nnun
A walli nn-yusin aa ar ef nna
Yufa yyi nn i lbun, is ten akk nerur!
A hann asmun ur iga kra iffal lleqq!
Hann a Ssi Lusayn nega, a flan, amr winnun!
I wa keyyin d iwi-k, ad ur tennit nettu tisent
I wa Ssi Sid im ebbi a(y) ile lfe nnun!
Amin as isad ebbi! Ini at ukan amin!
Midden asben yyi d-idak, dar-k as yyi ruran
I wa Ssi Luysan imt ebbi a(y) k iuwwel i layyam!
A ssme nnek ikka Agadir, ikka kullu Suss!
I wa sul ikk-d lxarij, ikk-d ula Marikan
Lfe nnek a u-ad is nit ila ttarix
Iga zund lid-lc ra ikk imalass
I wa Ayt Wadrim a wwi-d d akk nufa ef nna!
Idaw Uggaan a ken d nesmun, nefe ukan
Iwa ffu a lxuf lqqleb inu wala tasa nna!
A tiwi-d kullu temdayt inu willi ri
A nini ja-f-Llah ur sul illa laman!
Wa(y) immi nna tugr tt, tuf yyi tt lmut
Nega wadu yyi mad d a temuna ur llin
Ur isul ma f a tebbu tasa wala ul
Ur illi a bla ma k id isnalan i takat
A a wwad yallan iggut fell-atun lxuf!
I wa yak ur g-ik lubb n kra ur ten tufit?
Ikkis ak t umsad, ur yufa a k inn lkemen
Imikk n be d lqqne a ken ixaan
Ar ass-ann s-ik isiggil keyyin terwulem as
Nelu iei yiwi-d a kra ifat nnun
Ar nettannay azna kullu ssutelen as
A tuumt n lqqleb inw a yyi nn ikkat
491

Si
vous
voulez
couter
cette
https://www.youtube.com/watch?v=_vEVHkhBgiA
492
Cest le nom dun personnage.

chanson,

allez

sur

ce

lien :

308

Imikk a(y) iaman ad d-ilkem tasa s lmutt


A a(y) abib nera dar-k imikk n usafar!
Hati ddwa n temaunt inu terxa nit
Walli nera i ka d-in insllam s ufus
Iffu a waan ig akk s-re lal lfe
A a(y) abib xk-ad, a flan, ur a iliqq!
A ar ar s-ik nettizzal keyyin terwulem a
A nni a necrek lubb nesnmiwil ussan
Iffu a k id lib ur-ta tekkit ayyur
A Llah is d lmal ad awen ukan ur akka?
Nedd is d amsad inw a yyi ken yiwin
Nedd is d ebbi ad a yumeen lfiraqq
A ten nealeb a k id ii tasa nu, tasus
Ajddig, mani rad d-ikk yan iran a k ikkis?
I wa ad ur ikk ar d d-iuwwe, iri, iffi fell-ak
I idda ar ki ieg ur sul ila asafar
A bu-litcin, zznez at s aynna mu tufam!
Lbi izwarn kada n yan a mi ffrtelen
Ar ukan isiggil nnes n ttaman
Bu-bac(??) as a zznezan imi nnun a ssuqq
Ayyis lur i miyyn a(y) ittawi tit
I itaba ma-s a dar-s ittili ccaaf
Ku-yan ar isiggil ma a t inn lkkemen
Meqqar ila watig nnes ur asen t ikkis
Ay-lli igan lib nnes i ikka amawal
Ur ad ak yiri tagust ; is a ka ttellin
I ebbi a(y) ayt temazirt inu, yan s yan!
A mani li lib, a flan, nera a ten ssene?
A walaynni, turri-d a laqqel, tinit as
A hann au n temazirt a(y) ittawi yan!
I rad bnnun ig-nn kullu s-resen ssas
Imma labrik-ad iggut ma t akk ur issen
I ur ila ldid ar ten xllu(n) waman
I wa ur a jju bdere lib n lleqq meqqar immut
A Llah a kra allib nnek nekki ka t iccan!
A yan idan d elba ur a t ixii yat
Wanna mi yull ebbi, ur a t ilu lleqq
A tella tegui iggi n tasa nu, fissa
A iyyelen-d imsaden, ssacan a awal
Ula laqqdam lli d-nesumussu s isuyas
Ikkis an lal ad akk sul nekki mmarri
Illa ma(y) s innan iggawer amr lmaal
Illa ma(y) s innan iggut fell-ati ttaman
Lummal d lqqyud a ten ukan ittawin
A walaynni tamazirt, nessen lmsakin
Kul-mma nn-yusin aa ar ef nna

309

Ur ad as d-ini uhuy waxxa t ur nessin


A hann abib nna d ief yan lxir!
Ur a yyi ittehmmu em i t inn ukan lkeme
I ebbi a(y) aytma, ha yyi ef nnun!
A g-i ur ttamenem Udayen ula ccayain
Ur jju qqbele, nekki, ddell inna nesawal
A ar ixla wanna g-i ittinin la
Lxir a ten nekkrez ig a kullu ar la
A willi d kullu nebba a(y) ur irin lxir
Neggammi ad ili laqqel i necca akuay
Nekki nniyt inu kad a yakkan i tillas
Ad amene s ebbi ssad inu a ur illi yat!
Kul-mma d ttemuna neg-nn ka s-res lyaqqin
Inna i a hann ur a d-ik frreqqe ar lmutt
Ar asen nemmal medden d a ur issin a ten ssenen
Ass-nna nit issugga, a flan, sserr nna
A yurri-d ig i inw, ittu akk lxir!
Ar isawal lib inw inna ur lli
A wanna d ka immaggar srreen aqqryan
Inna i as :hann Sid ur sul ssenen i yat!
Ur akk a sul ittenam, ma tt akk isalan!
Hann iel, hann tamazirt a nn akk llan!
Lfreqqa tefel tt, ullah amk illa lmaal!
Immna uaras n dar-s ur a tent telkemt
Walaynni willi d a ukan netteniif
Ur jju(y) asen yaggug ua inna a ttili
I ur iga amubil yawi-nn lmutur
Ur jju ei lfia tellit a(y) anas
Mk-ann ad gan lbab inu ula willi ssene
Ur jju asen immim igiwer nna ur lli
A ddell ur t id nefel, ass, waxxa(y) akk nemmut!
Lli nezzri ccabab inw amr isuyays
Lhawa zzri lzz nnes ass lli immim
ass-ad wanna t id ilkemen ar isrwat
Ur akk issin lmizan ura a ten ssun
ar ixdem s ignzi, ssfresen timmimmit
Inna iea tamudit yawi s-res afus
A sul ar ten izzneza i wanna tent iran
Ma mi ina urgaz i nit iaf lmal
I nn-ija temugayt a tent issumum?
I ebbi a(y) abrgag all ayt fell-a afus nnek!
Hann a gma lkdub nnek ur a ten ttamene!
Zzneza ayt i lbab nnek ukan lfasux
Imma amarg, amgge nnek, netta, a ur immim
Kul-mma tella teei irxa a ten iqqen yan
A waxxa ak tella ua ura sul afus

310

I ak iea ldid a t yawi lafiray


I ak iea ddeblij a t tawit i usiyyax
Laaa i teea a ur ilin asafar
A kullu igin lib, a ur ilin asafar
Walli imgern imndi, imme tisrefin
Yawi-d lxba akuz is illa lmaal
ar ikcem d imndi nnes, ar ten isrwat
Ar ittal amgge, ar sul ikkat awal
Wanna f izri yurri-d ar fell-as issufus
Tuf asen lmutt tudert, ma ten sul ielen?
N akk ixwa tamzirt a t ur issen yan
Ad ddun s imi n lmdint lli illa ssuqq
Im ebbi a(y) isres lmizan imi lmaal!
Wanna d-izrin izznez asen inna ten ixaan
Ar ikkat s aynna dar-sen ar ten kmmelen
A ddunit tebem, badelent a wa limuat!
Lxadia d rriba ad asent ikkesen ccaaf
A tella tamment ; iggut ma tent ur issen
Ula zzit ula tudit wala sul atay
Tin zzman n ssat-ad a ur ilin asafar
Illa ma teeat azal mek-lli wayyur
Tennit zund xt-ad ur sul teli ttaman
Ad nn-azene s lwalidayen lli a yurun
A ddu dar laqqai ukan a ten tt awi
Ie-nn i lbab a nn-munen lmaal
Ixser lmlayen zund i ten yiwi wasif
Kud-nna slilent udm terwus as ifiss
A t ukan tut, netta, iggawer amr lmaal
I a nn-suduqquren ibba-s ula sul inna-s
Inker, ilger-d lbab ifek asen tt tasarut
Ar ittiku i d-uggan a(y) icc akuay
Hann ifis d ulgma d lkam n temarin!
Wanna f ten ikteb ebbi lmutt a t ixaan

311

123-Ar ka ttexmmamt493
Ar ka ttexmmamt a ya(n) igan mk-ad inw
Gi zund igigil mu mmuten lwalidayen494
Ar ka tessndamat a yan igan imk-ad inw
Gi igigil mu mmuten lwalidayen
Iffe, igllin, ukan ixwu tamazirt
Ar ittekka tiqqbilin wala lmdayen
Ar inessa lxla, genen dar imugayen
Inna nn-lkemen ixdem g-is s ubbu nnes
I rad ccin id bab lmaal iggawer
Rad d ukan islil ar g-is ttexnzaren
Nnan as: nker dar wulli, arum iqqadda ken!
Iffe, igllin, ukan ar yalla f ebbi nnes!
Ar d a ssallan izgaren d wulli lli dar-sen
A la-ebbi a lmeskin, idel be iggutn!
Acku ebbi, hat-inn ar g-ik ttenaaen
I ran a k id inu kul-ci illa dar-s
I ran ad ak isker le hann illa dar-s
Sidi ebbi, yan illa lkiber khan t!
Waxxa iaf ya nnes d lmal iggutn
I ra t nein ur g-is itajja tuzzalt
Is ra ten yut, ikkes as akk ay-lli dar-s
Iba ten d tasa, ura kk yufa ad d-iall
Ar itterfufun ur iea i lmict
Yan dar lmal, a k ur issfe ljib nnek!
I ur teskert irgazen d lxir iggutn
Ar ittekam lmsakin ura elba nne
Is ka rad d ifel kra n lmxu snfzzeren t
Iftu kullu lqqahwa, ie tagui nnes
Ya(n) ira ebbi s lxir, ifek as afud nnes
Laqqel ikmmel t, d iei a nit s-is ttenaaen
Lkdub bddelnin ira lisab iggi nnes
Yanef i rriba d lam a ur ittega alem
Ura nnamima ura u, ttein le nnes
A ur iffe ccahwat, Iblis iga alem
Ar izwwur i kra zund ifis, iuf ten
Ar as immala ayda n midden, ig as iziker
Ar ten ttawin, ijul t inn id s tagant

Si vous voulez couter cette chanson,


https://www.youtube.com/watch?v=ZT6Y15m8j7E
494
Refrain.
493

vous

navez

qu

cliquer

sur

ce

lien :

312

124-Asmammi495
A Llah a winu is d is ak ur ieg usmammi inw!
Lli ak nettemiqqir tagit ad d-i tesawalt
Yuf ad d-ildi winnek ajnwi bbin tasa nnek
Ur ad ad wen nnan, nekkin, iwda tamunt
A k uu yan iba ebbi d usmun nnes
A g-is ur a adderan lib ; a t adderen s lxir
Ass nna da ran izm nit ad dar-s myuren

495

Si
vous
voulez
couter
ce
https://www.youtube.com/watch?v=qujjNWv422s

petit

morceau,

cliquez

sur

ce

lien :

313

125-Si(n) lawbaz496
Si(n) lawbaz ay-ad illan tama nu,
Rwa a nemun nekk d-itun!497
Rwa a nemun nekk d-itun a(y) anke,
Rwa a nemun nekk d-itun!
Immnna lfiraqq ar t neqqa tegui
Yan illa lubb, ifel nit ubib498
Ar ittanef, ar iskar i
Ittu akk ay-lli zzrin n lubb
Wa ar ieg tasa, egen as lqqleb
A wa walaynni ikkes as ten bezziz
Wa yan ifhemn i leb
Wa ass-nna kmmelen larzaqq iqqn
Kul-mma teubbit ar k itteknad
Kul-mma tekhit ar k ittemjjad
Abib inu ur akk idel ik-ad!
Waxxa(y) a terwutl ar s-ik neeg
Waxxa(y) a terwult nekk xir-Llah
Udm n ebbi, mani li lib?
Id is ak sul ur neqqin lbab?
I yyi k yiwi bu-lmal neqqn
Nega lmeskin, ur neea i i
Ma iea lmudim i lwu
A waxxa ikrez irar s-is uggug?
Ass-nna nwaw ikkes g-is amud
Bab lmal ra ten ikkned
Bab lmal ra(y) asen t izznez
Ass-nna ikmmel felen-d ankkid
I walli ten ian ur g-is ismed
Le nnes, ikkes as ten bezziz
Waxxa gmere, nesrre lbau
Temi ccahwa d laqqel inka
Ikkis asen ebbi tafi ass-ad
Lli a ten iqqay amr umlmad
Kul-mma ii kkin asen amgge
Ur akk itajj ad d-is ittelab
Mk-ann a tega lmuibbt n ssat-ad
Kul-mma ak innan a nemun nekk d-itun
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=ktd6ArA__Ew
&
https://www.youtube.com/watch?v=Wdxia8PHVPU
&
https://www.youtube.com/watch?v=NjFrcVmwRTc
497
Refrain.
498
Dans une autre version de la mme chanson, ce sont plutt ces deux vers qui sont devenus le refrain.
496

314

Ad iddu ba ad d-iqqu ddahab


A a(y) atbir mla telit atig!
Rad ak nefek lmal a nemun nekk d-itun
A walaynni, ikkis a ken bezziz
Ar nettiku ad d-ik nemun, necib

315

126-Immut ul i zzin499
Immut ul i zzin ur t nni ay-lli nn-ufi
Tamment () ur ufin a k ie
Ini d lbiban ann fell-as lgeren inwwacen
Lmllem a rad ak isker tisura ufus nnek
Ass-ann a ra t id ikk, iftu ka s-isen s lxae nnes
Ur iku ad as akk sul inna yan urri ayt d
A bismi-Llah, ad da ere i ccix, ar ttename
Nelu ka s lhawa nnek a yan illan tasa nw
Ass-ann ur k ei ar nit nessna imawen
Nemmut fell-ak, neeg fell-ak, necca takuayt
Ini tegit mk-lli nega tameem a s tamunt
Lqqleb a yyi d-immaln aan n walli f mmute
A nit gene, ii an lmlek afus s tama nnes
I d-neduy, eme-d ukan tit tifawt
Ur illi lbit a bla nekkin, ar ttuhame
Wanna ukan ei ifeka i as ebbi zzin iggutn
Iqqan-d a fell-asen nejlu waxxa t akk ur nexale
Ass-ann yyi d-iu ; nekki, afus inu ri t
Ur as sul zeme a t fele, ura yyi ka sul ifel
ar is ka nejla yan s-i isawalen niri ten
Imma lubb-ad ur a sul ikmmel lxae
Nekka timizar nnek, a Suss, nekka tin Makc
Ula lxarij nekka ten ; ur nefel mani ur newwec
A zund Agadir ur sul illa mani ten yufn
Hee g-is i zzin innran ayyur ura tafukt
Ur ad d-fele ddell i lmakan inu lli a nettili
Nekkin timizar inw ukan a a ttimyure
Ullen a g-isen medden ccan, ura nekkin neubba ten
Nealeb a ebbi, a Suss, walli g-ik ur irin medden
A t uten iggig ixf ; a sul ur issen ma iffe
Aint a(y) immi temda yyi at,
Ura ul inu, ggammi, nekkin, asafar nnes!
Neffu zikk ba, ar nit stara s tit inw
Tagmert a da ikcemen lxae lli ement
Anni sin itbiren ya(n) wafa ar ngabalen
Urri-d ar tteiyyane, ar ttuzane licat
Inna(y) a le, ur akk sul iama ar a tutem
eme i lfit ; ur sul nessen mani a akkate
lin ka d ignwan s le, nni ur mmuten
A ya(y) utent tiggas n kra maf as ur inna ri k
499

Si vous voulez couter cette chanson,


https://www.youtube.com/watch?v=Yw7wCPjJQi8

il

faut

juste

cliquer

sur

ce

lien

316

Imma ini t ujjan ar ka ittelli iarasen


Ra t tut tagat nnes ; ur as neri ma t ittan
Illa kra medden ki d-is nemmaqqar ar temmurruyen
emen-d i wazzar ar d as akk bun iariwen
emen-d i iei zund ukan lfa n tinwwutec
Nei ken a laguc ur sul ssene afasi inw
Tame yyi tergigat, ixser lxae waxxa t ur nexale
Neddu s yan lalim ar asen nekka ifat nnes, iwin-d lxaba
Imma lixirt, issiff lilm ar d-yakka awal n at500
Yan dar lyun, ayt-ma, ad iswan aman immin
Imma ayda midden, yan g-is ittagm bla luqqt
Iqqan-d i ii a t inn yaf waman nna yiwi
N iswa tia mad d sul issusun tasa nnes
Raren-d lwijab ian, nekki, nni i alb
Neaf nit lin ifan ; illa lmaal inu501
ass-lli gmere ya(n) wafa tagant
Afe nn ya(n) lin aman nnes mmimen
Is nn ur nega afus, aman nnes llan i wanaw inw
I an immna, ar nit sul nessa inna nelkem
Ur a akk k id urri ad k inn, nekkin, nettecaware
Yan dar jjnan i g-is lllat i urunt
Yan ka fell-as izrin ar ittawi tamaunt
Iqqan-d i nn iga afus ur a akk yini emen as
Iald is injemn, ikcem-nn i ccian amalu nnes
Yan iean ail umlil, afen t inn iggi iarasen
Iqqan-d a(y) ilem asar, ilqqem as arraw nnes
I nn-yufa bab n jjnan cmutiyat, izayd
Ar isgalla dderrit, lmsaken, lli mu freken
Ialeb i ebbi ad asen isle
Imma ccahawa nnes, nettat, kad t iin
Ur sul nessen ma neffalent502
Illa kra medden ki iga tamment temkilt
Ur issen is tega tinne ura ttaman lli lant
A(y) ayda n medden yan t iccan meqqar inna nenjem
Iqqan-d a t irem acku illa sul mmel yan
Lli ri inka, wanna nn-ei ar as alle
Hak ya(n) ujda, iwi-s n an,
Ilin k a tarigt, ilin k a srrej ifulkin
Nni as: Alla-iawen!
Ur an iwajib ar fell-as alla
500

Dans une autre version, S. Achtouk dit :


Imma lixirt, issiff lilm, yasi-d yan ddeli ar nit ittini awal n at
501
Idem.
ezi nit lin ifan ; illa lmaal inu
502
Idem.
Ur sul nessen ma nn ittaki

317

Ur an iwajib, ar fell-as alla


Inna yyi: ini lmua nnek
Ma f a tallat, mel at a!
Ini d nekkin ad akk ur tallat illa umnay inw
Nealeb as ad d-awi yat tezut, nekki, tiwda(y) a!
A ka ssu ljuf ilkem yan iran a yyi imrret

318

127-Ul inu503
Alaylala
Ul inu, ur ra(y) k ijji waan nnek504
Tasa ur issen benadem ma kem yan
Walli kent iegn ka ra t issen
Ad d-ibayyen ebbi, a lubb. asafar nnek!
Ad ukan sul temddut ixsan inw
Nasus kullu zund i necca ssir
Wanna ei neubba ten

Si vous voulez cette chanson que


https://www.youtube.com/watch?v=qujjNWv422s
504
Refrain.
503

jimagine

plus

longue,

allez

sur

ce

lien :

319

128-Ar ukan fell-ak nddere505


Ar ukan fell-ak nddere, a kra, mmute
A walaynni, lqqleb nnun ikufe506
Ad d-izzugez ebbi be iggutn
Ad ukan s-ik ur mddu ixsan inw!
A winu, ean a medden ufus nnek
Iga yyi lib i g-ik ulle ifassen
I wa a(y) atbir a(y) awal waxxa ayt
Unni iei nnun, leben bedda aqqa(y)-ann (??)
Ur nessin man lrez a k iskafan
Teneit kullu midden s usmmaqqel!
U Llah ar neku llawmat!
A sar nesker () s tafukt
Nei tabratt nnek, mhele i tirra nnes
Ar tt aqqera, ar d-eme i imawen
Ay-llih kullu temda ufus inw
A nara tayya s idammen n tasa nw
A rar a d ljawab a ka ur imael!
Is illa ddwa nu ugnes ufus nnek
Nedd is ka akk ur nehul i mmute?
A sin itbiren gaddanin lalt
A willi sdunin tiguyya, mnawayen
Aynna ttinimt rad d ukan sul iffe
A zzin, ad d-ibayyen ebbi asammun507 nnek!
A k ur itteyyar, ad ifek lxae!
Ad ak isker Mircidis, a k ittawi
Dar id bu-ddahab, a ken smurruyen
Ad ak issa llwiz ula lmae
Ula ai n abun n lxatem
Ula ttaj ugayyu ad awen ttekmmalen
Kullu ccu-ann lli g-ik ismuqqulen
A u Llah, u Llah, tagallit mqqurn!
A ass-ad wanna iabn f rrcuqq nne!
A sar asen ukan uzene imuyen
Inna isea rad egent lksut nnes
Willi s a k nejbud ukan, irin k
Ur akk ila s ad d-ie qqene imi nnek!
Cuf ayt ayyur iggawer tama nw!
Isaka-nn kullu iznaen tama nw
Awi a wa sslam i bi-iula, ini at asen!
505

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=l0xbCSP8f4E
506
Refrain.
507
Il va sans dire que cest asmmun. Mais les besoins de la mtrique, S. Achtouk disait plutt asammun.

320

Ma(y) asen brrin, ifis? (???)


Alf n mreba a walli g-i ittennawen!
A Ssi Lsen bu-ubi asmun inw!
A Ssi Lsen bu-ubi, asmun inw!
Mani ra k id lgere i lmasayel?
Ur jju qqbelen a g-i alle ifassen
Man ag za ra ak uddu lxir nnek?
Waxxa tusit ajnwi s tasa nw
Bbi tt id kullu, lib ur a t g-i tafem!
Meqqar fell-ak neres i warraw inw
Hann a flan ur nudda laqquq nnek!
Imikk a(y) iaman tengim a imawen
Mladd a(y) k eme agnes n tasa nw
Ilu-ann Ju tiggura tama nnes
Ilu-ann Ju tiggura nnes, iqqen ten
Imma rad d ukan iae
Ad asen nedu ass-ad lli munen medden
Ad as ifek ebbi tudert ula at!
A t ijjnjem ebbi, jjnjemen arraw nnes!
Wanna d s ijbudn ma ur iliqqen
Ad as akk issukf ebbi takat nnes!
Ass-nna d-usi aa ar tama nnes
Kul-mma, a flan, tajja isres a t
A bab n ja, bab n ignwan d ikallen!
A Sidi mad u Umuay u Tewalt!
Walaynni yurri-d lxae, inna i as
Fe at a Idaw Uggaan kullu ken!
A willi bedda g-i ittennawen
A Ssi bdlwahab, lxir tiwit t
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!
Ikkis awen imsaden ura inwwacen!
Wanna(y) ira lqqleb inu ur a t ifel
Walaynni labudd a nini at
Ura sul yan ubib illa tama nnek
I ebbi ayt, a ayyib, a(y) asmmun inw!
Hann ur usi lhemm i lian!
Ur jju n issife s ma g-i ittexllan
Inna s nn-nebbi ukan nawi ten
Ayt ale, a(y) irgazen illa ssir
Walaynni, ha ssm nnun nufa ten
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Ura sul yan ubib, asmmun inw
Tuumt n Bariz a yyi mmaqqaren
Inna yyi: rwa ur ad d-ik nfirriqqe
Kul-mma terit i le nnun tawim t
Hann ar g-is izzneza ()

321

Iddula d ccutaj is imnawayen


Mend u Lajj, im ebbi s a ken isllem!
Ini as ukan ad d-yazen yat temlaft
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Mend u Lajj, im ebbi s ak isllem!
Tirrugza, lajdud as ttilimt
Mknna gan lajdud i yan ka ra(y) ig
Fe ayt ukan tigmma nnun ay-d!
Ayt dar-un ay-ad d akk imaqqaren!
Fe at () nefe asen
A fell-awen ixlef ebbi a tarwa n lal
Gi Actuk, ssm nnun nusi ten
Idda Wactuk ifel-d arraw ilen
Ilmma yawi-d lmal isgudi ten tama n
Walaynni, labudd a nini at
Zund lfe n id ur ssmuyen
Zund almuqqar-ad ur a ttekmmalen
Amin a(y) s izayd ebbi lxir nnes!
Iga-d Ssi Lbacir () ifassen
Iga Ssi Lbacir-ad arraw n lal
Amin a(y) s isad ebbi lfe nnes!
Ad a ifek ebbi tudert ura at!
Kud-nna turut ad ak nezzger ssib
A ri a bedda aee i lfaa nnek!
Fe ayt a willi d nemun kullu ken!
Nelkem-d ukan tigmma nne n lal
Aynna(y) igan cce ur a t inn nefel
Aynna ixaan nesiggel t, ini at a t!
Talluzt ilan tigemmi temiy508
Llah amk nessin uu wi(n) mit a(y) ig!
Ggammi taggunt igan a nn s-res ute
U Llah ar d necrek ail n t nessukf!
Ukan isdu d urab, issisliw ifer
A tent iqqen yan ugnes iqqen i tinnes
Ad ur iskar iudan ur ta wwant
A ri amud nnem f ebbi, a talnnat
A yak ur illa mad d-issusn ifer nnem?
A g-im nettekkel la-Llah a kent nessukf
Ira yyi le a ka g-iwent smuqquele
A tasa ur issen benadem ma kem yan
A walli kent iegn ka ra t issen
Ar ittanef inna d-idn mmaqqaren
A walaynni labudd a nini at
A wanna ira yan yadd asen tasa nnes
A t ur ittebiyyan ; medden ruren laqqel
508

partir dici change totalement de rythem. Le refrain est toujours le mme.

322

A gan medden injaben, ya Laif!


() lsab lli akk ur nessen
I wa a yyih awddi ddunit kmmelent
A walli ira lqqleb a f a smummuye
A tit inu hatt-id teem s imawen!
S umarg n walli d necrek tamunt
Lli a ten sul ur neea tama nw
ar nnha i d-idn nefarraqqen
Kul-mma cci ibidd yyi taqqayt
Eg at nn kullu s ebbi sin ifassen!
Arraw n lbaz, Llah ixlef li-ken!
A fell-am ixlef ebbi lisan nnem!
A bab Buj, a bab n ignwan d ikallen
A Sibi Ben-aqqub, Imi n Tattent
I wa a(y) ajda a(y) k emen askref nnek
A sul iea k lgid nna ifel ken ikrefen
Ad ukan sul ur tuet lrir nnek!
Ad awen d-isahel ebbi s umnay nnek!
A ri a sslam a k nazen s usmmaqqel
Imma wi(n) ufus ur nedrek a t nessuel
A waxxa k yaggug ua inw, a winw
A nekkin skere lsab inu ula winnek
A Llah-ukba i d-idi temccawwet!
Kul-mma terit i le nnun, tinim t
A Llah a flan a(y) uzun n lyaqqamt509!
A wanna iran a k ibbi mani ra nn iffe
Atay a wa a t ge ger isafaren
Ifis a(y) iga zzin n ebbi yan t iafn
Kul-mma nn yufa uaras yawi ten
A sul ar ten izziwiz inna kkan iyyiren (??)
A tasa n walli ur yujjan ismummuyen!
Ad da () nekk d-itun i lmasayel
Meqqar a inna kra ha tafunast!
Ur ri is ra k a nesiggil ma(y) s iqqresn
I wa abla n ljdid d lkisan nnem
Lajj Bahim a g-is islimun

509

En fait, cest liqqamt, mais pour des besoins de la mtrique S. Achtouk prononce plutt lyaqqamt.

323

129-Bu-salem510
A hayliii aydaylla laydalalay
Wa bismi-Llah, a t ini, neawd nni t
Inna t umzil i yut uzzal ixdem at
Ukan ilhu d lkmam wala iburiyen
Wala tillwa n zznad ixleen d liqqamt
Sidi mad u Musa, bedd a ar-d nesawel!511
Iqqan i da ikrez a(y) immuggur d abt
I ittut yan ig amagus, ma(d) as issuger?
Usafar ura miyya n ubib i d-ukin
A inu tegit atbir ur igrdn a winw!
A nn ukan s-res ge afus ukan, a gma, yayyel
Ur a nn-itterus, ar d ittres iggi ijaifen
Ur yyi t ikim lbau meqqar ar tteyyane
Ar ukan g-isen tteju ad d-iggiz s ikallen
Isggasen ad kki ar nesawal f umarg
Mla kereze tumin nemger beda abt
Mla ttemune d ugllid ra(d) neg lamel
Mla ssene i lber d urrabu nega ay
Mla ka eri lilm d nnaw nega aleb
Ad a inean is akk ur nessin a bla amarg
Ar a islulluy, ur nunni mad a d-izuyd
Iga (y) a, lkafer, d umzwug n tegemmi nu
A felene a d isaragen neqqama bla at
Yan a yunnin nega ik-ad neaeb uluyen
Iald is dar-i ur tegemmi a(r) tteggware
Is a i bla ebbi s imurig ijlu (y) an
Taddumt a akk () tifyyi d a(y) ila udm
A Sidi, ba lxir a(y) derrit n igilalen
A willi banin azzar d lucam ger wallen
Imma za kra wallen zund tizza n iburiyen!
A bu-tuxsin fanin, a(y) amudi n ur
Ikut i fell-ak neres, ikut i k nealeb
Is ra(d) yili kra n ujmil nger yyi d-idk
Mani ur nekka s ua, ggummi bu-nniyt!
Nekka Tinduf s Taa s Tezulin, beeme-d
Cette chanson est bien naturellement une reprise. Mais qui appartient-elle? Elle est certain que cest
Lhusayn Janti. Et encore l, cest trs discutable. Sinon, vous pouvez toujours lune des versions de S.
Achtouk en cliquant sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=1CQLp_xeQ34
&
https://www.youtube.com/watch?v=vEp3RRlsSBQ & https://www.youtube.com/watch?v=8iwYJul1fDc
511
Dans une autre version, S. Achtouk ajoute ceci :
Sidi mad u Musa ()
Hann ayda n igigil ccan as t akk medden
Mani ur nekka s ua, ggammi bu-nniytd
510

324

S Imi n Ugadir, s Icta, awele-d Lqqubt


Sidi Mend u Brahim, ccix, a(y) as nealeb
Ddua ; ukan nawen-d i wasif n Tejjijt
Ukan ajje akk Abaman adere-d i Ssiel
A(d) nn-aki s Uglmim lli a adderan medden
S lbi-uccra n Ssudan ura rric d lnbe
I lkeme dar Iea, a ha Bi-izakaren !
Aafa d Id mad ula Abayyu tama nnes
Miyya n iman as a(r) ttemyun d lxayl
Ad d-neur Sidi Musa n Uglu s-i d-neaje
S Umara yan iran ad d-ie zzin d lmleb
A a Tiznit, tiwi tt laqqel sul d lxae!
Ma g-is d wayyis igan i tarigt iqqimn!
Ixiyyer tt Sidi asan, issra lbnya nnes
Ad d-neur Sidi mad u Musa iwda an
Ad nn-aki f Lmder fadd ila ad d-nebder Masst
S lqquwt n lbnyan d waman isaffen
Ura lamras llan ; adiwan a(y) ig lqqayd
A a(y) Actuken, mladd is a kullu ttegiwirem!
Isllem kra i kra nnun, temunem i tejmmaat512
Tamazirt ur teaf lmital i hnnantt
A a(y) Aksim illa iwwutta nger isaffen!
Ara ma d-iwalan, Hwwaa ki ten nelkem!
Zi d is g-is iggut luf ar imaw medden
I lkeme Tarudant kad yyi ttebayan
A tifawt n lqqendil nnun, a Imntagen,
Ukan ajje akk Ida Ultit i zzin d umarg513
Ara ma d-iwalan Agadir i t nelkem
Iaan gan ccajin, lfil ad tega luqqt
Gan ayt aeb lmxzen, isan a ehllawen
Taut lbaaka a tufa lli hnnant
Atay nnes iumma idraren ura izaaren
Ah a gma Hwwaa teqqella lmmat!514
Zikk lal, imam il-ad medden ujaden
Zid is g-is iggut luf ar imaw medden
Lkeme Tarudant ilmma a yyi tebayyent
Tifawt n lqqendil nnun a(y) Imntagen
Willi zrin ddunit s isan d lmleb515
512

S. Achtouk dit dans une autre version :


Isllem kra i kra, tenwifiqqem i tejmmat
Mad d-ittewulun Agadir i ten nelkem?
513
Idem.
Ukan ajje akk asif n Suss izdin d umarg
514
Idem.
Lkeme, a gma, Hwwaa teqqkka lmmat
515
S. Achtouk dit dans une autre version :
Atiggi zzrin ddunit s isan d lmleb

325

Lli akkan tin ebbi ka f temme tegemmi nnes


A a Winu lli a ukan adderan medden!
Meqqar idrus uqqbil lhimma tega lal
Sir a lhawa n ebbi, kemmin, s Ilbnsiren!
Ekk Imi n Tanut s Usrrattu tebalak t
Tigemmi n Ukimax516 a mar ittutn dar-unt
A wakk-wakk illa inn zzin mk-da t nessen!
I iffu lal, i ifaw ba, i d-nkerent
Istt umarg ar ttelmaden awal s usagm
Zund tizzwa kkatenin ijddigen n ma
Anaw nnek, a zzin, lkui ka f a ttegaweren
Tili tewayya d tebit dar ixf517
Aynna s tenna lall wazzar iu(y) asen
Sidi, ba lxir a dderrit i igilalen!
Willi banin azzar d lucam ger wallen
Imma za kra n wallen zund tigga iburiyen!
Bu-tuxsin fanin, a(y) amudi n wur
Ikut i fell-ak neres, ikut i k nealeb,
Is ira kra ujmil a yili ger yyi d-idk?
Meqqar d a yalla d umzwug n tegemmi nnes
A a yan mu nn-ie n usggas a ur ittendem!
Iqqan-d i da ikrez a(y) imnuggur d abt
A inu xt-ad skere i ixf inu teea(y) a!
Ur netahel, ura gi azri ; is nejla luqqt
Nesaqqsa-d nit yan urkkab-ann icibn, imael
Inna nn-tufit ayyis, gguten ibiyyaen
Ayyis lu kad ittemsa, ineza s-resen
I ur iski (??) yurri s lkufn, ife tarigt
I illa lxuf yan t issudan izem s-resen

516
517

Cest le nom dun grand amghar.


Dans une autre version, S. Achtouk ajoute son texte ces quelques vers :
Inna s tenna lall wazzar neu(y) asen
Sidi ba lxir a dderrit n igilalen!
Willi ban azzar d lucam ger n wallen
Imma za kra n wallen zund tigga n iburiyen!
Meqqar a bedda yalla d umzwug n tegemmi nnes
Imma yan mu nn-ie usggas ar ur ttendem
Iqqan-d i da ikrez a(y) immuggur d abt
A inu xt-ad skere i ixf teea(y) a!
Ur netahel, ur gi azri, is nejla luqqt
Nesaqqsa-d nit yan urkkab icibn, imael
Inna nn-tufit ayyis gguten ibiyyaen
Ayyis lu kad ittensa ineza s-isen
I ur isken, yurri s lkufn, ur ife tarigt
I illa lxuf yan t issudan izem s-resen

326

130-Jjnanat518
A ja d-ittawi Mayyu, nasi-d a jjnanat
Wa ad d s-rek awi a yan ifulkin a k ea!519
A ukan iqqnu yan, imma lubb ar d-mmin
Yan s-rek ukan ian is ka ra k jman
A zund ifis as uzene ebt ka g-ik igmmeren
Ur sul ttajja la iggut ma t ea
A(y) abib lli d a neba d lbab nesdu s-res
Inna a lu afus a g-is nefek lahd nemun
Ur sar nettebbu tasa yuf yan ar d nemmut
Imma i nesul ur a ken ttu ar d neggiz d akal
Imikk s imikk ukan lib nnes ar ittebiyyan
Wa ar t id teffa neqqert, ikcem t id wanas!
Ar t id teffa neqqert, ikcem t id wanas
Ur sul illi ay-lli lxba n ger-at-ne
Ar g-itn ittall ukan iei, yader as nn
Ifa lubb n wiyya, ingara d winna
A(y) abib inu lli f uene! Aywa wajb at a!
Ma(y) igan ssibab lli ak sul ur zea?
I d lmal ad d akk awi ldul ar dar-un
Ad ak kullu nara kul-mma afe is ig winnun!
Ad ak kullu nara tamazirt inu, hdu ak!
Lacja ura aman ura akal ma s ig winnun
I d irqqasen, xmsin a nn-efe s dar-un
A tabrat nna nn-ura, lwijab ur a t ea
Ar ka nettexmmam, ar nettuham ; is d nekkin
A ur issawn aqqan ladris, ijla(y) a?
Nedd a(y) Aumi nekkin is ka akk ur hmmi?
Irar-d lwijab, nettan, isawel, is a d-nnan:
Tabrat nnek nei tt, arqqas nnek ikka-nn dar-ne
A tabrat nna yyi nn ukan ilkemen neijder ten
A zayd a lcim lkemen mani nnek! Id is dar-un
Ur tawwuri lli terit a nemun neg winnun?
A yan k ukan iran, irin lflus, ig winnun
Imma i d nekkin waxxa alf n taddwarit
Ig kullu a-lbia winnek ur a hmman
Lli nufa walli ri imun-d akk ja nna
ar slla ukan i gar lxba-ann ad nn-nnan
Neggall tagallit lli nn akk ur izger cce
518

Si vous voulez coutez cette chanson, vous pouvez le faire en cliquant sur ce lien:
https://www.youtube.com/watch?v=vvyQmkVSkS0
&
https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/saidachtouk-cda
519
Refrain.

327

Ur sar nettebbu tasa nu f yan i d-iqqan


Yan s a ttelli isggasen d iyiren d ussan
Ya(n) wass ur idrek, nettan, a t fell-a jllun
Zund igr imi n tegemmi i ittehn i yan
Idaen inu ffuen t id, laqqel inu faen t
I a k ur izziwiz lubb inw Llah-ihnni-k!
Nealeb i Mulana be iggutn a yyi d-aun!
Imma lfiraqq iga tamaunt lli ttedawan
Walli f tebbit tasa leben sul baba-k d inna-k
Iqqan-d ass-nna ken felen ad ak d-izayd aan
Izayd awen d lxuf lli ak nit iffe afus
Iayb ak laqqel, tasa nnun tega kullu aman
A la sul isafaren, la akk ma k ittedawan
A Llah t a winnu!
Ssmi kullu tirra n elba n Suss ar Demnat
Ibiben, ku-yan inna yyi: ur dar-i ddwa nnun!
I ken ur idawa walli(y) awen iffuen afus
Is ka ra tuet, ar ak itteziyyad waan
Nega ja nu ebbi lli a ileqqn ad a d-irar
Laqqel ; walli f a nesmummuy a yyi d-aun
Ur nebi f em, ur jju(y) asen skere nndumat
Is ka yusi tagui la mad d-is necrek
A yan g-in ittamen inwwacen, Llah-ihnni-t!
Neuwwel asen ttajil ad d akk istara ddunit
Ar d as ukan ig lxae lubb n ger-at-ne
I a t id iwin isggasen d iyyiren, bee as
U Llah wa-eqq-ebbi d igrramen ar ijder ul!
at inu temda fell-a, ie ur a t ea
Meqqqar d lwalidin inu mmuten ; ur a aman
Ur akk sul illi ma s nettawi ja ad d-ids nemun!
Ur akk sul illi ma rad a ikkes amarg nnun!
I bla keyyin asin yyi k wiyya ufus
A Llah, a winu, ma f tettut ajmil n ger-at-ne!
Ar k nettasi ummi, lma wakdalik
I g-igun illa waan ie ur a t ea
Ar ak d akk nettawi, nekkin, abib ar dar-un
I ak yad zzrin, imel yyi ladwiyya lanin
Ar g-isen nakka lflus nekkin ur g-i aman
Lli g-igun nei tamaunt a yyi tebrrit
il-ad i nekkin uene ili akk ma yyi ittedawan
Ar ka nettannay isafaren inu dar-un!
Is ur g-is inna Saydna Malek i igmer yan
Ar ittealab ebbi d igrramen ad as d-awin
Yan udad n anke ad as d ur awin
Macc i t yad nean ikka akk wau iuan
Yan d-iqqan ad ak emn urtan, ar d ak melin

328

Lxyar wail d litcin nettan d mman


Inker yasi tasarut ilger t id fell-ak
Yuf yan ten akk ur issenn i d-iqqan ik-ann

329

131-Alla(y) amt ukan a tasa nu!520


Waylalawalalaylal521
Alla(y) amt ukan f ebbi ya tasa nw!
Walli d f ukan tebbit a kem iffalen
Fiss at kullu, ssfeld at a(y) Imuslemen!
Amarg n ljdid a ken ttenawale
ass-ad illa mad as ittennan
Nusi-d ukan f ebbi, laqqdam inw
Iggut a ja lli g-in ula nniyt
Nefel lxdemt, nesker bennaqqe n ssirk
Libt, au n id a yyi ur imnnek
A ri, a ccerif, ad aee i lfe nnek
Amin, a(y) k isad ebbi a(y) asmun inw!
Abadan, bedda nelger ken tasa nw
ass-ad a ra(y) k nerem lxir nnek
I ur iwda ass-ad ini ayt yyi ten
Azal n ba, nekel da ar tiwwutec
A labud ad ak nuddu laqquq nnek
A maqqar d-tusit ajnwi s tasa nw
Tebbit s-tt kullu, lib a t g-i taft
Mulay li a(y) iga d usmmun nne
Abadan, bedda qqabelen awal nne
Ur a jju qqbelen a g-ign allen ifassen
A ass-ad d-lkeme agnes n tegemmi nnes
Lxae iwi t id, lxae ufi t
Ddu litcin, ya a a temurruye
Beme d ukan lbila s tit inw
adan-d akk irbay iefiyen
Ifreg-nn kullu lmubbe lawal nnes!
A gin asen inka u tama nnes
Awi yyi, a lmutt, a i-d a sul ur neffe
A Ssi med hat-inn tigemmi nnun ay-d
Tejud laila, juden waman nnes
A yak ajjbir a d-ijara isura nnes?
A k idawem ebbi ugnes ufus nnek
Kul-mma d s-rek ijbudn taciant
Ad as akk ussukf ebbi takat nnes!
A fe ayt ukan, teemt i lxae nnek!\
A hann argaz ay-ad illan tama nnek
A Ssi med, hann ur tuet arraw nnek!
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=vvyQmkVSkS0
&
https://soundcloud.com/lahsen-oulhadj/saidachtouk-cda
521
Refrain.
520

330

Ullah ar llan ljent ur-ta mmuten


Ar iga ccerif amazzal i lxir nnes
Ad ilin lijab, a ka ur imrret
Inna cce, inna ladit, inna aleb
A zzin idel i yan ad as ifek lxae
A t ur itteiyyar, ad d-is ur ittael
A a abu yaggu-nn a nnek!
A a tarit ilkem-d usammammi nnes!
A zund a d-ikkatn tasa nw
Mani rad as d-nejara isafaren?
Ini a tarit a kra dar ils !
Nettat a(y) igan inigi i munen medden
Ad d ur isfe Ilahi ya(n) ur ifen!
A tanna(y) s issenn tagi a ten ka tini
Ad as ifek ebbi iggi ils ififel!
Lfe n ass-ad gaddan akk g-is medden
Ife asen ukan ljenn ura lins
Ammas n lec-laim a nn-ifen
A(y) ayt tegemmi ar agnes, a Lla-awen!
Iaa lxir i mad d akk ismunn medden
Ad ukan sul ur taent a tasa nw
Lli neea lbab ssutelen an
A yiwi-d nit lqqleb inu imawen
A yak argaz i temit tisent nnes?
Lubb nnes iga lfe a sar k ur iffe
A wa Ssi mad, ad d-idun nsillime
A wa Ccami ki id illa, ini at asen
Ad d-iffu s ubaraz a yut licat
Muammad ula mad ula Lusayn
A lmluk, willi itteidinin tafukt
Iga mreba ma yyi d ukan iun
Lubb aqqdim a k id da neyu s ils
Lusayn, a walli d a ttemciwwie
Yak necrek nit lubb, necrek tamunt?
Kigan ay-d ikka lubb nnun f ul inw
Ur akk nesxa s a d-idun nfriqqe
Meqqar at kullu () inwwacen
Iama bedda lubb inu tasa nnek
Gi-nn s-srek ayt ebbi a(y) asmun inw!
Lfe n ass-ad immim lxae
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!

331

132-aleb lxir!522
aleb lxir i walli t ur itteasabn i yan
Imma benadem yan ikafan ilhu g-ik d la523
Ium wayyur ignan, ium wakal lbuu
Neum fell-ak, a winu, ddunit fad d-idk nemun
Wayyeh awddi524 ma fell-ak necca d ldawat!
A cci fell-ak, a winu, tukkimt, necca imcan
Ur a teneit, ura teyit an meqqar d awal
Ur a teea imi nnun, ikun mad d-idun necrek?
Ur a nn s-ik, a winu, qqddeme i bla(y) udm n ebbi
D udm n leba d lulama d willi fhemnin!
I d-iqqan ad d-ik bu, a ur nessugt awal!
Ar an ittemnad unwwac neba d-ik ur i
A k fele, a winu, tennra taa n midden aan
Mla tela tasa nu tasarut a(y) awent iem yan
A teeem a winu tiggas n lmuibbt nnun
Is d i ak nni ur dar-i bla keyyin
Ikcem k lkiber, temmnu lmuibbt nnun
Mlad yan iccan issfe imi nnes, iab wawal
Ur sar ttilit a tifawt ula lbnyan
Mladd ya(n) ssuqq a(y) illan ur sar iqqi yan
Mladd ya(n) wanu ka(y) illan ine fad ku-yan
Mladd ya(y) ubib ka(y) illan ine lubb ku-yan
Irwas a ddunit a kent id ittekasan is d lmutt
Bismi-Llah a tigemmi a ttealabe lxir!
Nega adim ur iafn yan ar s-rem nesduqqur
Nealeb awent imikk n taawsa tidrus iyt
I idem yan iddu s tegemmi n ljid isduqqer tt
I as ur issuger yat rad as d-iuwweb awal
I k immaqqar ixess mqqurn, inna mreba s-rek
Imma mladd takfa ur jju ra(y) k iuwweb awal
Lal a ittili uu, imma yan d-inqqln
Vous pouvez couter lexcellente interprtation dAbdelali en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=bFahC7JwTWY&feature=youtu.be Sinon, vous pouvez toujours
couter cette version de la mme chanson avec linimitable voix de S. Achtouk :
https://www.youtube.com/watch?v=Zc7knx7PDFc
&
https://www.youtube.com/watch?v=1Yl4rWC_U8o
&
https://www.youtube.com/watch?v=0zrTGFXmZE8
523
Ces deux vers sont ceux de Hemmou Ou Ttaleb. Sinon, les paroles originales du reste de la chanson
appartiennent Boubaker Anchad. S. Achtouk leur fait subir plusieurs changements qui font que lon a
affaire avec une autre chanson compltement diffrente.
524
Dans la reprise de Abdelali, il dit plutt :
Wayyeh, a uldi, ma fell-ak necca d ldawat!
Si vous voulez couer son interpretation qui reste, mon point de vue, trs russie, cliquez sur ce clien :
https://www.youtube.com/watch?v=bFahC7JwTWY&feature=youtu.be
522

332

Asar wayya rad t irwus i d-nkeren


Lal u luul ad issa urgaz i d-iqqan
A nn-ig tamgredt a fell-as ibnu aleb lmal
Aywa a i, amen s ebbi aeb at id bu-rric!
Imma adlal innuan tukayt, nettan, d lmswak
Aywa qqne at, ittut lukem i ccahwa nnun!
Zayd at ukan, a winu, s lmiad lixert!
A(y) awen g-is uddu lqquq ar d-ufun
Imma ini d ddunit, a winu, telebem z g-isent
I a ken ur izziwiz lubb inu, Llah-ihnni-k!
Nealeb i Mulana be iggutn a yyi d-aun
Imma lfiraqq iga tamaunt ur ittedawan
Walli f tebbit tasa leben sul baba-k d inna-k
Iqqan-d ass nna ken felen ad ak d-izayd aan
Izayd awen d lxuf lli ak nit iffe afus
Iayb ak laqqel, tasa nnun kullu tega aman!
La sul isafaren, la akk ma k ittedawan
A Llah t a winu, ma rad ak nesker ad d-turrim!
Ad ka sul nee eef inu a yyi iffe lxuf
Ur an ittimim uggrn ura kra d nettegiwir
at inu temda fell-a, ie ur a teea
Ssmi kullu tirra n elba n Suss ar Demnat
Ibiben ku-yan inna yyi:ur dar-i ddwa nnun!
I k ur idawa walli awen iffun afus
Is ra ka temddut, ar ak ittezyad waan
Neg ja nu ebbi lli a ileqqn ad a d-irar laqqel
Walli f a nesmummuy a yyi d-aun
Ur nebi f eme, ur jju asen skere nndumat
Is ka yusi tagui, la ma d-is necrek
Yan g-i ittamen inwwacen, Llah-ihnni-t!
Nettan nefeka asen ttajil ar d akk istara ddunit
Ar d as ukan ig lxae lubb nger-at-ne
I a t id iwin isggasen d iyyiren bee as
A Llah wa eqq-ebbi d igrramen ar ijder ul!525
Ur akk sul illa ma rad a ikkes amarg nnun
Ur akk sul illa ma s d-nettawi ja a d-is nemun
Ibla keyyin, asin yyi k wiyya ufus
A Llah t a winu! Ma f tettut ajmil nger-at-ne?
Ar k nettasi ummi, lma wakdalik
I g-ik illa waan, ie ur a t ea
Ar d akk nettawi, nekkin, abib ar dar-un
I ak yad zzrin, imel yyi ladwiyya lanin
Ar g-isen nakka lflus ur g-ign aman
Lli g-igun nei tamaunt a yyi tebrrit
525

Dans une autre version de la mme chanson, S. Achtouk dit :


A Llah t a winu ma rad neskar ad t turrim!

333

il-ad d-x nekkin uene ili akk ma yyi ittedawan


Ar ka nettannay isafaren inu dar-un
Iaen inu ffuen t id, laqqel inu faren t

334

133-Asays526
Waylalawalalaaylala527
Ya Bismi nekcem-d ukan s usays
Is nealeb i ma iaen a(y) isllem
Ad d-issack ebbi lmizan n ufus inw!
I wa bismi ae at d a lacyax inw!
A Sidi mad u Umuay u Tewalt
A Sidi Bahim u l, tilila nnek!
Ad d-iccack ebbi lmizan i Imusulmen!
Eg at akk yan i dduat, tallem ifassen!
Llah ine tagldit, ine ccab!
Inna i awen ugllid, a(y) Imuslemen!
Eg at nn kullu tuggas, awes at asen!
A aa n Lmrib, a tent ur nefel!
Meqqar ur nekka ssrbis ur akk nessen
I ssarux ula rrbaiyya d tesura nnes
A illi igan lblad inw a f ra nemmet
A ma f ieg urgaz n akk mmuten?
Amr tarwa d lblad n asmun nnes
Bidd at kullu, ssfled at a(y) Imuslemen!
Rar at d ukan laqqel s tama nw!
Eg at akk yan i ddua, nemcirik t!
Ad da nedu ass-ad lli munen medden
Lqqayd Mummad illa tama nne
A(y) issad ebbi sserbis nnes iale!
Ini at as kullu nnaja a(y) Imuslemen!
Imal a(y) ig lmumtaz, nera i as ay
Nefe as ass-a lli d-i mmaqqaren
Lmxzniyya adan akk tama nnes
Nettan a nn-igan tiaf i temazirt
Lbiru n wuzzal iga kullu wines!
Ur a jju d-in argaz a ten ttekfaen
Ula laa willi d temcciwwien
Ula laxlifa iada lawal nnes
I ebbi i a(y) awen yarud, yuf awen tt!
A t iawen ebbi, nniam issan ten!
A(y) iwi-d nit lqqleb inu imawen
Gan ljid iubba ka lmsaken
Sul ider nit agayyu nnes, ikmmec
Iwi t id ebbi s iggawer tama nne
Mka-d a teg lmaibba yan llant
526

Si vous voulez couter cette chanson,


https://www.youtube.com/watch?v=PLvWeSUm-fM
527
Refrain.

il

suffit

juste

de

cliquer

sur

ce

lien :

335

Nusi-d ukan f ebbi laqqdam inw


A zzreb as d-usi aa inw, a ay
A bu-temra, a walli d-lkeme tiwwutec
I wa Ssi Muammad necca lxir nnek
baac n abla ad a ittesutulen
A ar nekcem-nn iyya nelu tit inw
A zund i nella ljentt ur-ta mmute
A mid lxir isgudi ten tama nne!
Amin a(y) k isad ebbi lfe nnek!
A k idawem ebbi id a ken ttewadase!
Tigemmi-ad illan f uaras teamt
A man ag za ra(y) k nerem lxir nnek?
A nn ukan nurri id nenna i ak a ay
Ad neeme yan uqqi ukan fell-awen
A(y) ili lidaa ad asen ttennaem
A meqqar ur-ta jju nemme tewriqqt
ebbi d irgazen kad a issncaen
Inawa-nn yan a tigemmi a kem issukf
A gin ajar a ka g-isen smuqqulen
A ha yyi kki a tigemmi llsas nnem!
Ad am neez a yyi d-ie yan tusit
Ad d-izzugez ebbi ignna isafaren!
Ad ukan sul ur taent, a tasa nw,
Unni lmri lli d-iffen tifawt
Isaka-nn kullu iznaen tama nw
A a tanbayelt iggut uklulu nnem!
Ida mreba ma yyi d ukan iun!
A ma yyi d-yuzen aj ar afus inw
Amin a(y) k ixlle a(y) arra n lal!
A k ukan iqqil ebbi immaen!
A sar ur gin lkia ufus nnek!
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
A a tarit n xt-id ar a ttemaalt!
Yak ur d ammi a kent ikrefen?
Nedd is illa mad a ur ifen?
Nettat a(y) igan inigi ki munen medden
A bennaqqe a ya(n) ikabern awal nnek!
A tanna i as issen tagi a tent ka tini
Ad as ifek ebbi iggi (yy) ils ififl!
Lfe-ad hat-inn gaddan akk g-is medden!
A aeen g-is lqqyud ula imaren
Ula laa willi d ttemciwwien
Ad ukan sul ur taent, a tasa nw,!
Ur ak intil usdi inmuqqaren
Ar ak immal irgazen illa ssir
Yak argaz i temit tisent nnes?

336

I wa ladel iga argaz ur akk ra t nefel


Ssi Lsen a mar igan arraw nnek!
A sul ur asin lhemm i lmaf
I wa ladel, a wa s ebbi s a ken isllem!
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!
I wa yyih awldi ddunit kmmelent!
Nega zund walli d-iduyn tafukt
Ida mreba ma yyi d ukan iun
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal!
Ad ak ifek ebbi tudert ula at!
Lmuibba ik-ad as a ttilint
A nni awen a walli d-lkeme tiwwutec
Yiwi a d ebbi d rzeqq n lfe nnek
Kullu lud iada lawal nne!
baac n abla ad a ittesutulen
Itteres as d lbrrad ula liqqamt
Atay neswa t, ad immim imi inw
Ur akk nesxa s ad d-idun nfriqqe
Azal n ba a nn-nemi tamulayt!
Kul-mma(y) igan cce ur a t inn nefel
A(y) ian d lmufid, a nini at
Illa id yan ubib ur a akk ra t nefel
Bbayha Sid, Llah ixlef li-ken!
Ad ak ifek ebbi tudert ula sat!
Gi-nn s-rek ayt ebbi a(y) asmun inw!
Ffu at d s ubaraz, nemun lxae!
A fe ayt a willi d nemun kullu ken!
A lqqayd i ii berrmsyun528 nnes
Imalass a rad id nekk, nessufu ten
Kul-mma(y) igan almuggar, ur a k nefel
I ebbi nnek a nn s-re tazent irqqasen!
Ur a jju nn-nekka id ula nexali ten
A u-ad yusi-d ebbi laqqdam inw
Lqqayd ra nn-neu lakam nnek
Kud-nna nurri Agadir ur ak nettu
Kul-mma ei ar t id ittini imi inw
Ssi mayuc d ebbi s a ken isllem!
Ad ak ifek ebbi tudert ula sat!
Abaddan, bedda, qqabelen a i neffe!
Ur a jju qqbelen a g-ign allen ifassen
A u-ad a ra(y) k nerem lxir nnek
Mulay mad nekcem-d i wakal nnek
Kul-mma9y) igan irgazen ufus nnes
Inna s nn ka iffu ur akk ra yael
Ad ak ifek ebbi tudert ula sat!
528

Lamazighisation du mot :persmission.

337

A tiwit-d nit a(y) Agadir isafaren


Willi d g-is nettemiggir ur a ifel
A fell-ak ijud ebbi, a(y) arra n lal!
ay Lsen, a wa Llah ixlef li-ken!
A fell-ak ixlef ebbi a(y) asmun nne!
Man ag za ra(y) k nerem lxir nnek?
Ara tarit a kra dar illa (y) ils!
Ad d-izzugez ebbi ignna lmalayka!
U Hemmu Mummad, inna i ak ay
I ebbi a u Hemmu eg-d ukan fell-a!
Ben Mummad n ebbi s a ken isllem!
Ad ak ifek ebbi tudert ula sat!
Lmuibba ik-ad as a ttilimt
Nega-nn afus ad d-idun nsillime
A wa(y) Actuken lli d necrek tamunt!
Necrek imil lblad, necrek lukem
Ssi Lajj () xt-ad lmaal nne
A fell-ak ixlef ebbi, a(y) arra n lal
Gi-nn s-rek ayt ebbi a(y) asmun inw!
Lsen u mad, Llah ixlef li-ken!
Ad ak ifek ebbi tudert ula sat!...

338

134-U Llah ar d a nalla!529


Aylaladalal530
A a(y) abib illa nit g-i lubb nnun!
U Llah ar d a nalla!
A tasa, be lubb, a kem akk ur issiil!
U Llah ar d a nalla!531
A mid d ubib ad tebbamt ur issin lxir!
Waxxa(y) as nakka lluz isslin ura tamment
Nessu(y) asen lmubbe d lrir lesin lmlef
A ddahab gan lfe a ten iqqen ufus nnes
Ula ttaj ugayyu gan fell-asen tisent
Imi n idmaren ra g-is itteres lfilil
A tannit ay-lli gan kullu tifawin
Kul-mma ira le nnes i yyi t nnan
A s-res neffe a t nesiggel inna nn-llan
Ass-nna ra yafu ittu akk lxir nna
A ttun ajmil inu, gen kullu timuttal
Inna as nit nee ar iskar tin la
Ar nezzelen ar i tait a(y) ixcen wawal
Iggummi lib ad d-ibayyen ula a ten sawale
Ukan ismun ilad lksut nnes ar allan
Inna (y) a rad nafu, ur sul, nekki, nemyar
Is ukan yafu iga nne uma tiremt
Ur a sul ctta aggrn, ura assa aman
Naddum kullu zund, a flan, i necca ssemm
Nega zund akccu iswa a akk lal
Miyya n tebrat ad asen nara s ufus nne
Tanna ii, a lbab, isker s-res lkanun
Neal ukan, nekkin, id is a ten ur iqqay
Zi, a gma, lqqleb nnes, nettan, is iqqur
Zund au lli yaggan amrtay immnan
Awal inu ur a yyi g-is sul ittawi yat
Ur a tt akk sul nessndam waxxa nit alla
Is ann-ittear lqqleb nnes i a yyi ittannay
Ar issiwid lubb, a(y) Imuslemen, kmmelen
A Lla-awen ukan ad da fell-awen sslleme
A willi d-nufa id a awen ttini laqq
Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=vvyQmkVSkS0 & https://www.youtube.com/watch?v=PLvWeSUmfM
530
Refrain.
531
S. Achtouk rpte inlassablement ce morceau chaque fin de vers. En tous les cas, jai pu compter deux
versions de cette chanson. Dailleurs, dans la premire vido, la manire avec laquelle S. Achtouk a
interprte cette chanson diffre de celle qui se trouve dans la 2 e vido.
529

339

A wanna ten iran, iggawer ar t nit iqqay


A wanna t nit ikhan, sme as i nkern
Iga-d ebbi lhna d rrxa wanna t iran

340

135-Tiguiwin532
A Llah-ukba, ifel yyi walli d nemun533
Ifel yyi d ar negabel tiguiwin!
Iwin a fell-asen imsaden azawar
Kul-mma ttinin hann ur a yyi hmmin!
Ay-lli t id iffu lib ad umene
Is a yyi tterwalen inna a yyi ean
Yuzen-d tabrat inna yyi: Llah-ihnni-k!
A hann ur sul neama f lubb nnun!
A wanna terit a ka akk ur nekkned, lkem t
Nuzen tibratin, ljawab neggammi t
Is a ttawi ja s lli rad ilin
A t ukan ee ikcem yyi d lubb, netlef
Ar yyi d-ittawn ummi zund lmutt
A nit iri ad sawele ibbi g-itne
Imawen ukin-d i udm zund asif
A a lmeskin, ass-ad, a(y) iqqn ukan!
I a ka sswan iei nnes d lqqleb, iu
Imma zzin wanna(y) iran a d-isen gaweren
Ira lawmal, irin amubilat
Irin lksawi, lmubbe netta d lmlef
I ur ill534 mlyun, ass-a, ljibb nnun
Ma s a ka ttesllaken ass-nna rad iffu
A dar bu-ddahab as (y) k izwwur
Kul-mma f ka sresen afus a t id awin
A tili tesxxart ura sul lbilat
Ur ak neea, a zzin, ura cce nnun
Meqqar a ukan alla ur nessuger yat
A yan iffe le tuft lmut tudert nnes
Ad a issgn ebbi f ay-lli dar-ne!
Ad izzugez ebbi lgn i yan igmmern!
A t ur iblu ar s lubb, ar ten brrin535
A bab n lhawa izug ukan, igllin!
Ar allan f umarg ukan ar ten brrin
Inna izri ar t ixllu zund ifis
Iqqan-d ad ifel walli t ian
532

Hmad Oumast, toujours lui, en a fait une belle reprise. Vous pouvez le voir en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=Teu1AW4-nZQ Sinon, vous pouvez toujours la version originael avec
la
voix
de
S.
Achtouk.
Il
suffit
juste
de
cliquer
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=Y6A0sL4mQjw
533
Refrain.
534
En fait, cest illa. Mais pour des raisons de mtrique, S. Achtouk avait juste dit ill.
535
Dans une autre version, S. Achtouk disait plutt :
A t ur iblu ar s lubb, ar ten Jllun.

341

A a(y) abib nekcem-d f lib nnun


I s a ttawi ja inna rad ilin
A t ukan ee ikcem yyi d lubb nnun
Ar yyi ittawn ummid zund lmutt
Imawen ukin-d i udm zund asif
A ccan id bab n jjnan lxir lllat
Imma ya(n) ur ikrezn a(y) iqqn, igllin!
A tanna ur isak lmizan, mmnent as
Illa ma ukan izrin, netta, uaras
Annin urti ur t ukan iqqabel yan
Illa g-is wail yugl ka tiemin!
Ura litcin ixleen, netta, d lbanan
Ar as ittesutul, ili as aaras
A yurri-d nit ar ten egent teguiwin
A wanna(y) iran a ismed le lllat
I ill una, a nn nit ii tigiwin
Ikrez akk lal536 nnes a t iffu uaras
Ajjin ayda midden, a t akk ur ihuwwil!
Hann lam a(y) ig i walli t illan!
A walaynni, ssat-ad ur issa yan
S ay-lli irban a ten iqqabel, qqnun is
A hann ayda n wiyya a as ibidd lal
A hann ayda n midden a as ibidd lal
A yan ifun ccahawat n ddunit
Ukan idfu Iblis, netta, ar ten jllun
Ay-lli kullu fekan medden i taganin!
A mda nnes ass-ann immut, iggiz akal!
A ma ra nn-yaf i bla inna id iwin!
Ad a ifek ebbi be d lqqne n ddunit!
Inna llan lbab ra ten id lkeme
Ur a ten geeh, ur yyi yaggug uaras
A hann ur g-igi eme, ur yyi hmmin
Inna llan labab inw iqqadda(y) a

536

Dans ce vers qui est venu plusieurs fois dans plusieurs chanson, S. Achtouk disait tantt akal, tantt lal.

342

136-ad a wa!537
Abib inu, keyyin a f nejla ccabab nna, a ad a wa!
Abib inu, keyyin a d nezrri ccabab nna
A ad a wa!538
Nezzri d-ik layat, nezzri kada d ussan539
I g-ik illa waan, ie ur a ten ea
Neffa ar ak nesiggil abib a ken dawa
Ar tigira, terwelt, ur g-ik ibidd lxir!
I nit nemmut a winna f lmaabba nnun
Ur dar-i mad yyi yallan wala ma d-neffal
Gi ken ufus afasi, ar g-ik nekkrez lxir
Gi ken lqqleb inu d tasa nu zund arraw
Ar g-ik tteju a sar d-ik ur ngiri
Ar tigira, terwelt, ur g-ik ibidd lxir!
Ya(n) igan ssibba lli neba nekki d-itun
Ur sar ttu lxir nnes, izzu dar-ne
Kul-mma fell-as ssxsere, netta, istahlla t
I ka ikti ass-lli yuen lbayya!
Felen t imddukkal ula gma-s ula mmi-s
Ur dar-s yan a men-dun bla ebbi d nekki!
Imma ass-ad tefel t yyi d aan
Ar dar ebbi nenisib g-is nekki d-itun
Ya(n ) ur ttexsirn (??) lmakla, icc aalim
N tififilt, ad as ifek ebbi jju, itlef!
Zund ya(n) ilin ar nn-istara ignwan
I g-is lkiber yaki-d sul, iidi akal
Zund yan izznezan izimmer, ise-d abukir
Ur gin i ma mi iqqres, ur gin i ma d-iay
Zund yan ifeln lbaz lu ii-d amucc
A(y) a ur ig ebbi, nekki, d willi kabernin!
I ka nekcem ger lmsaken, nekki, qqaddan a!
I ka nusi rribab inw, nekki, qqaddan a!
Nee inka, nee-d lrir d tewnziwin
Ar g-ik sswa ukan iei a yan iziyyenn
I nit nemmut ur a ifa le isan
Nezzri amawal lli ia wafud nna
Necc tiskrin lli a negmmer ujaif
Idrus i, ur illa a bla lmen, immim
mede i ebbi, ass-a, lli ka yujad lxir
537

Cette chanson se trouve dans cette vido qui se


https://www.youtube.com/watch?v=LGs4_YjdauQ
538
Refrain.
539
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Nezzri kullu ddunit, nezzri kada d lxir!

trouve

dans

ce

lien :

343

Ar ka ttellin inka imi n iuan


A nn ka iffe lleqq ii-d ka-d-mraw

344

137-Tallut540
Aydalalay541
Ya bismi, nusi-d lqqlem s ifassen542
A tallut ini ad mhele i tirra nnem
Ad d-inaqqe ebbi ccahawa f tasa nw!
Ad d-inaqqe ebbi lubb i yan ittili!
Ad d-irar ebbi a lba asmmun nnek!
Illa ya(n) waan leben tamaunt
A yan iba ebbi d usammun nnes
A waxxa t ittemnid illa tama nnes
Ikkis as ten bezziz a s-isen isawel
Ara tarit a kra dar illa ils!
Lfe n Lajj Bahim nefe asen
A mani yut lbaz asmmammi nnes?
A a talbrradt mikikn, mlluln!
Atay nnem a f yyi d-issuter aleb
A t ukan su, lubb illa f tasa nw
Wa(y) atbir, a wada f a smummuye
A walli iran a k ie, ma ra k afen?
Mla ka sdun irban n tegmma nne!
Ad ukan d-idun nedrru imnesi inw
Ar as aqqera a(y) iid waan inw
Wa(y) atbir is nn-iga tacakukt
Ileg udlal iba-d ukan timiwt
Ukan ibri tawnza f iei wallen
Ur nessin man lrez a k isker aleb
A teneit kullu midden s usmmaqqel
Nettu k a sslam, ur-ta jju(y) akk nesllem
A willi bedda g-ign ittennawen
A ssi Lsen, bu-ubi a(y) awen nini
Nekka-d Lxmis, nekka-d lmaal nnek
ass lli ukan uene ur t akk nessen
A ttalifun as d d-ine mcawwaen
Inna i a keyyin, nehnna lxae
Imma za blla lli d necrek nniyt!
Nettan a nn-igan aa ar tama nne
Nemmaqqar d-is, is d-eme i imawen
A man ag za ra(y) s nerem lxir nnes?
I wa Ssi blla, s ebbi a k isllem!
A bu-labbyas nettajja ken tama nu
540

Si vous voulez couter cette chanson, il suffit


https://www.youtube.com/watch?v=LGs4_YjdauQ
541
S. Achtouk commence systmtatiqement chaque dbut de vers avec.
542
Refrain.

de

cliquer

sur

ce

lien :

345

Nessin bedda iga kul-ci wines


Ula Tazut ii g-is leqq nnes
Ad d ukan isahel ebbi a tent ikmmel!
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
A ccafu Amnnu a k id ukan necawwe
Awi a ttaksi il-a ar tama nw!
Yasi ayt inka a ka ttemurruyen
A sir a(y) Amnnu d ebbi a ken sllemen!
A kku ad gan zzuama mnawayen
I ebbi a blla ad d-idun mciwwie
A ken saqqsa i a g-igi ttennawt
Is illa lfanid ugnes ufus nnek
Nera g-isen imikk, uene is taqqayt
A Ssi Lsen, nera ad d-idun mciwwire
Ikun abib lli d-ikkan Taut
A ebbi i rad a k idawa, ini a t!
A labas, a labas, lbas a tasa nw
I wa(y) Au nekcem-d lmaqqam nnek!
Ife an ccbab men ixf ar ixf
A ku-yan ra id ii tawala nnes
Aynna(y) igan cce ur a t inn nefel

346

138-Ar talla turtit543


Ar talla turtit, iea ccarij
Ar yalla yan da ifel unab544
Ikti-d layat, ikti-d lubb
Ig s-res lal zund t ikcem ii
Issem as ies, ur as ittegiz
Acku tasa d wul nnes a nn-ieg
Yan yut ebbi s gar abib iqqne
I layat, lyar ad gan lkdub
Neea walli d muna xir-Llah
Nut fell-as lma sul d ummi
Kul-mma tea cchut nes n le
Ur fell-a ili, nawi asen t id
Ar tigira, gin a sul lib
Inake lxir inw, ig a sul i
Isker ya(n) urti, gin g-is lluz
Ar g-isen nettawes, nerar s-res uggug
Ar fell-as nettexaam d umsad
Fele kullu tarwa ad nexaem i
Zid nettan isker nit f a t izznez
Wakk-wakk immut laman uzmez-ad!
Ur sul illi lubb, inea ten em
Yan mu g-ik le ar k ittemjjad
I d-iffu iem g-iwen i lyub
Yan d imaqqar inna i asen yut t ebbi
Ur sul iaf yat iga amlu
Ya(n) innan ur igi ad d sul iffu
Acku yut una, iffe ujddig
Kul-ci tama n iarasen ifjjij!
Kra(y) iga t lmaka llan hann ixle
Illa win litcin, illa lnbaz
Yan mu g-is le, ad ur izreb!
Ar ki ikkis walli igan ccbab
Yan d-iqqan a(y) ikrez a(y) ibnu ccarij
Ie akal ian, ixtar amud
Irar s-is laqqel, a t ur yuel fad
Acku hann id bu-ccahwa d le!
Ar ka ttellin s uu igan ccbab
Ur asen t ikkes lmal ura afud
I yugi bab nnesen a(y) asen t izznez
543

Vous pouvez visionner cette chanson interprte excellement bien par Hmad Oumast en cliquant sur ce
lien : https://www.youtube.com/watch?v=PNpT433UOHQ Sinon, vous pouvez toujours couter une partie
de cette chanson avec linterprtation de S. Achtouk : https://www.youtube.com/watch?v=zPNiZ-quBFo
544
Refrain.

347

Ie amar ukan yawi ten id


Acku hann lflus a(y) igan i
I kra nn-illan lmne d lijab
A nit inna kra gi zund lbaz
Ar t ittawi lmal ar ki igred
Yan t ukan ilkemn ar t isslab
Ar ki min gin as sul lib
uma yan iskern abib iqqne!
A t ur ibadel i iea wiyya
Acku tamunt n midden n ssat-ad
Ttam ussan a tega zund biaga
Ad nit tennit gi-nn g-is ddwaz
Ad ka teshut s imik s-i nit ieg
N t iffu unfus ines ak d-yyi
Ifel awen d tillas, ijlu luqqid
Ur dar-un i bla jju d ummi
Ya(n) ilan laqqel ar isen ittemiyyaz
Ise ayyis nnes, ig t lijab
Irgel t inn, ig tisura ljib
A ur ittamn yan a(y) ig atwwab
Acku hann id wacc ima ten eme!
Kul-ci wanna tument ra k ikkned
Ar ki illa imikk n ssha lbab
Ii ayyis nnek, awin t i wiyya
Ifel awen d rrkab, ifel awen ssrej
Menckk n yan ifta ar lala!

348

139-Imi wafud545
Alla ayt ass-nna imi wafud nnun!
A ad a wa!546
Ifel k warraw, ura gma-k ura mmi-k
A labab nnek ur a nn s-rek ittagga yan
Yan iffu le ur a t igabel yan
A zund i immut, meskin, iggez akal
Yan iben, iqqne, izzri ken a ddunit
A buh awddi a(y) ahwawi zund nekkin!
Lfayda hann ul inu iga zund ukan
I iswa wakal, ii ajddig, ixlef
Lli da ei itbiren aeen akk
Flenen-nn tigmma d laksab d tazzanin
emen id i rric ikla nit, igllin,
Afulki n temazirt-ad ileb ayyur
Ilu ka fell-a iei nnes, naddum akk
Ur akk sul ssene, a gma, ma rad ini
Meqqar nit hee, a(y) Imuslemen, dar-un
Ur akk sul ssene ma rad ini
Laqqel inu zud i t iwin ijawwan
S ufulki n yan ur nessen ula ar yyi ean
Meqqar t ur nema lubb illa g-itn
I a d-ie laqqel nu zud ukan
I yyi tut s tazzit ul inu bbin akk!
A ya(n) utent tiggas n lubb ur rad nkeren547
Ad asen ig ebbi lwan, idda g-isent!
Mani sul ufan lruz a ten dawan?
Ula abib ur ukan g-ik issuger yat
I a(y) k ittini: ha isafaren dar-ne!
em ka g-is illan, iri a ken da icc
Imma ddwa n lubb ur g-is issuger yat
Ad awen ur ittara ccrif ura agrram!
Ur a ken idawa ar anab nnun!
Is neea, nekki, menckk n yan ad ureme
Ar an ittini: ha isarafren n dar-ne!
545

Si vous voulez visionner cette chanon, mangifiquement interprt par Hmad Oumast , cliquez sur ce
lien : https://www.youtube.com/watch?v=5FErBB4o5Qw Sinon, vous pouvez couter une partie de cette
chanson
avec
la
voie
de
feu
S.
Achtouk
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=AXYX1L0Elhw
&
https://www.youtube.com/watch?v=yQrxsgU4I4Y&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Bgz6R8gWrQY
&
https://www.youtube.com/watch?v=ZT6Y15m8j7E & https://www.youtube.com/watch?v=q69aQXvJJZU
546
Refrain.
547
Dans une autre version, S. Achtouk disait ceci :
Yan utent tiggas n lubb idda g-isent.

349

Ar an ittesutul ar d icc kra dar-ne


Ifel-d g-i tamaunt, ur a ttemuu
Ass-ann nufa walli nera lqqleb nna
Iffu kullu waan tasa nu d lxuf
A k ihdu ebbi, ya benadem, tub ukan!
Imma cchut ur a tent sar iuddu yan
A yan da issen is ra tezri ddunit
A ka ur itteknad abib lli d imun!
Ar asen ittini hann keyyi ka dar-ne!
bbun fell-asen tasa nnes zud arraw
A sar g-is ur ie lib ura azawar
Imun d-isen s nniyt ur a ten brrun
A sar g-is ur ie lib ura azawar
Walaynni, a xuti, ha lubb ur igi yan!
Ill kra illa g-is ar em nnun
Ar awen ittini: hann keyyi ka dar-ne!
Ass-ann da ukan ixwa ljyub nnun
in da afus i kra wayya, ittu k
Ar iskar i, ilhu d lib nnun548
Walaynni, neea da ya(n) lsab llan
Iga benadem zund bi n tuzunin
I a ten ur ikkat una ur rad d-ixlef
Mk-ann d unab nnek i illa dar-un
Imun-d akk d lxae nnek, ifjjij ukan
Walaynni, a xuti, ha zzman ur igi yan!
Ur a ttegiddi tikiwt, nettat, d lbanan
Ura inif, netta, d lbaqq ur igi yan
Ula , a gma, tta afulki n tewnziwin
Illa kra tahln, izzri kent, a ddunit,
Gin fell-as ussan zud lid, ife
Illa kra netta ar ifis ad d-iwin
A kra(y) iga tt d-yyi ar t issiwid lal
Meqqar ten tega, meskin, iqqna s-res
Ad akk ur iej, ur g-is issuger yat!
A yuten ebbi s lhicct-ann, iqqabel tent
A gar littihal i s-resen yugl yan
Hat-inn, igllin, ur-ta izzri ddunit!
Afulki ka issa benadem zund asif549
Wanna dar llan izri kent a ddunit
Walaynni, ass-ad, ur sul iqqna yan
548

Vous pouvez couter partir de ce vers en


https://www.youtube.com/watch?v=zLnUeRs6I-s&feature=youtu.be
https://www.youtube.com/watch?v=Bgz6R8gWrQY&feature=youtu.be
https://www.youtube.com/watch?v=Ri7guuhBDXc
https://www.youtube.com/watch?v=_rqWz5pQSiQ&feature=youtu.be
549
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Afulki ka issa benadem zund aman

cliquant

sur

ce

lien :
&
&
&

350

A yan dar ur illa ujda iffu ukan


Ar istara lmdint, ra t id awin
Illa lxir lmdint, illa iuan
Gar tiremt ur akk s-is iqqna yan
Wanna tt sul iccan, meskin, idda g-isent
Mani sul ufan lruz a ten dawan?
Iqqan-d ad mddun ar ki iggiz akal
Afulki ka i issa benadem zund aman
Wanna dar llan izzri kent, a ddunit,

351

140-Lbayen550
Alaylaladalayli
I wa bismi-Llah-u-im a k afe, a k zzure551
A walli ur ilin acrik ula ila amddakl
Ura tarwa miynin ; ebbi ja nu dar-k!
ebbi larzaqq inu dar-k!
U Llah ar nit ei ayyur ar nit negawer
Ilul wakal, isfaw, ilu s iznaen
Wa ku-yan, il-ad, inna i ak is llan mnid nnes
Kud-nna iu ukan, ifel g-is tamaunt
A nn ukan g-is nelu asmmaqqel addume
Mla is ka gi itri ad ili jjneb nnes
Iqqadda ukan i a ka g-is nesswa iei inw
A walaynni, aqqan, is ikufe lqqleb nnes!
Meqqar a ukan nemma, ama n wul ur k hulen
I ukan g-ik lhawa, tennut s lqqleb nnek
Imikk n usafar n lubb illa yyi nn dar-k
Rwa a nemun a(y) atbir!
I ukan g-ik lhawa, tennut s lqqleb nnek
Imikk n usafar n lubb illa yyi nn dar-k
A wanna iubba yan iffu ar ten siggilen
Rad as isskhu tarwa ura lwalidayen
En vrit, je nai jamais entendu S. Achtouk interprter cette chanson comme lont fait Imghrane. Mais
comme je peux faire confiance Abderrahmane Fares qui les a aids raliser leur album, on va donc
considrer cette version tout fait vridique. En tous les cas, vous pouvez toujours couter cette magnifique
chanson
avec
la
voix
de
Larbi
Imghrane
en
cliquand
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?t=66&v=bg1VCRCue5g
&
https://www.youtube.com/watch?t=41&v=8vOl5wKe-A4
550

Cependant, aprs des recherches de plusierus semaines, jai enfin trouv cette chanson dans mes archives
personnelles.
Vous
pouvez
donc
lcouter
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=0VB0orYppws&feature=youtu.be Comme vous pouvez le constater,
S. Achtouk commence ainsi :
Alaylaladalayli
I wa bismi-Llah-u-im a k afe, a k zzure
A walli ur ilin acrik ula afen amddakl
Ura tarwa miynin ;
ebbi ja nu dar-k!
Et enchane immdiatement avec :
Wanna iubba yan, iffu ar ten ssiggilen
551

Le refrain tel quinterprt par le groupe Imghrane est plutt ainsi :


Alaylaladalayli
I wa bismi-Llah-u-im a k afe a k zzure
ebbi larzaqq inu dar-k!

352

Lubb i gan i ra k bun d ayt dar-k


Ur ad ak d-itteggiz ie ; lqqaleb nnek ihuwwel552
Kud-nna tegent itteres ak d ukan mnid nnek
Ar ak iskar lal is ukan d-ik igawer
Kud-nna d-urrin icel uww, urrin iggawer
Ukan ikcem t lxuf, ifel t, meskin, laqqel
Ini d-uckan a ka been ur a yaf ddwa nnes
Imawen ur awen delen i illa ldu nnek
A walaynni, lubb i ak een f gar idammen
Ar ak ittanef, ar iskar i mnid nnek
Icqqa lleqq nna f tebbit tasa, ubbun k
Imil iggru-d lfiraqq, ifel ken i lbayen
Ifel g-iwen ankkid, ifel g-ik tamaunt
Ukan ar helli temddut zund, a flan, lhint 553
A tasus kullu at nnun ; ar ka ttaddumt!
Wanna k iean inna wwad icca iardmiwen
Ur issin mamnek a(y) iga yan ifel umddakl
A yuf awen a teccim algma d mnid nnes!554
Ul ad a ken ifel walli teubbit lqqleb nnek
A tuf lmutt tudert i lleqq i nit ihuwwel
I nn-iea walli ira ifassen n ldu nnes
Ur yufa a s-is isawel ur ad d g-is ibem
Ukan ikti-d ay-lli zzrin, ibbi jjhed nnes555
552

Dans une autre version, S. Achtouk dit :


Ur ad ak d-itteggiz ie ; lqqleb nnek hulen
553
Idem.
Ukan ar helli temddut zund ukan lhint
554
Dans une autre version, S. Achtouk chante ceci :
A ass-ad hat inn akk lfe is iziyyn
ar is nelfa tujjut ihiyyj lqqleb inw
Mulay, aqqan ar ifel yyi d, ii lbau nnes
555

Idem.
U Llah ar nit unni ayyur ar id iggawer!
Ilul-d wakal, issfaw, ilu-d iznaen
A ku-yan inna(y) ak is llan mnid nnes
Kud-nna iu ukan ifel g-is tamaunt
A nn ukan g-is nelu asmmaqqel, addume
Mladd is ka gi itri ad ili jjneb nnes
Iqqadda ukan i a g-ik nesswa iei inw
A walaynni aqqan is ikufe lqqleb nnek
Meqqar a ukan alla ; ama nu ur t hulen
I ukan g-ik lhawa a tennut s lqqleb nnek
Imikk n usafar n lubb illa yyi nn dar-k
Yan isean ayyis, yawi-d ajda miyyn
Iffu s umawal, ig as rrkab iziyynn
Ar nn-ismussu rri, azzar nnes i d-iren
Telkem tegui walli Iwin-d tasrdunt
I as inzel tut let ie-nn s ignzi nnes
Ie-nn ucwari d ulas, ein t izdisen

353

Ara, fael556 yyi a(y) imi nu lqqit n yan umddakl!


Iga winu, nega winnes ; mk-lli n lwalidayen
Ass-nna ten ur ei ar alla s lubb nnes
Ass-nna a ur ean ar allan s lubb inw
Anwwac hat-inn, nettan, igabel azmez nnes
Ay-lli yufa winw inna i asen, maf tehulem?
Ma ken yan? Ur negadda winnek ibadel ken
Ar as ittegalla s lam a yamen umddakl
ik-ad ad tega ddunit, iaen a(y) igguten
U Llah a kra issen is teaft amddakl!
Ur a k ittegiwir a bla i ak inna badelen t
Lubb ur sul illa ; win eme ka iggutn!
Wanna ak ittinin, hann bli s lubb nnek
Laqqel nnes ur nn-illi men-dun ljib nnek
I nn ur yufa yat ur ad d akk g-ik ibem
Lubb ur sul illi ; win eme ka iggutn!

Ula ayyis yan ak innan, niwi ajda miyyn


I rad ak nit nemel ma(y) s igan lib nnes
I idda ar d ikk afus n idllalen ur dilen
Waxxa(y) as takkat bi wala llef iggutn
Walli izwarn s rrkab ur iffe lqqleb nnes
556

Larbi Imghrane disait faser, mais dans une autre version de cette mme chanson, S. Achtouk disait
plutt fael.

354

141-Tiwwungimiwin557
A bismi-Llah a narem awal inu ad ttename
Nelu ka s lhawa nnek a yan illan tasa nw558
Ahint a baba, ahint a(y) immi tasa nu tuen!
Ura ul inu ; gan a inwwacen tamaunt
mi tiwwugimiwin ; temi tasa nu lmayen
min-d imddukkal ; temi tasa tamallayt
Lli ri inka wanna nn-ei ar as alle
Had ya(n) ujda, iwi-s n han, ila tarigt
Ilin ka ssrej ifulkin ; nni as a Lla-awen!
Hak yan ujda iwi-s n uan ;
Ilan tarigt, ilin k ssrej ifulkin!
Nni as a Llah-iawen,
Ur an iwajib, ar fell-as alla
Inna yyi ini lmua nnek
Ma f a tallat, mel at a!
Ini d nekkin ad akk ur tallat illa umnay inw
Nealeb as ad d-awi yat tezut, nekki, tiwda(y) a!
A ka ssu ljuf ilkem yan iran a yyi imrret
Immut ul i zzin ur t nni a(y) lli nn-ufi
Bab nnes unxdam ; is kullu la ar tteciin559
Immut ul i zzin ur t nni a(y) lli nn-ufi
Udad, bu-ulgun, uccen elen as ukan iaen
mi tiwwugimiwin ; temi tasa nu lmayen
min-d imddukkal ; temit a tasa nu amarg
A bab n imddukkal sin ka a s-ik iliqqn
Mladd yan ad ukan fell-asen telkemt ittu ken
A Llah lli d a(y) iwi-s n usran, a(y) ayyis umlil!
Is d ldem a k ilkemn lli a tesmummuyt?
Nettu t ka s lhawa nnek a yan illan tasa nw
Niwez fell-ak, neeg fell-ak, necca takuayt
Ini tegit mk-lli nega, tamem a s tamunt
aleb a yyi d-immaln aan n wanna f mmute
A nit gene ii an lmlek afus s tama nnes
I d-neduy, eme-d ukan tit tifawt
Ur illi lbit a bla nekkin, ar ttuhame
Wanna ukan ei ifeka(y) as ebbi zzin iggutn
557

Si vous voulez couter cette chanson, cliquez sur ce lien : http://amarg.ma/fr/LarbiImghrane/at_4_jadid-Larbi-Imghran-said-achtouk.htm Cest exactement la chanson numro 7. Sinon, vous
pouvez toujours couter une partie de la version originale de cette chanson en cliquant sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=9ddi3nkwYu4&feature=youtu.be
558
Refrain.
559
Dans une autre version de la mme chanson, S. Achtouk dit plutt ceci :
Tamment unxdam, is kullu la afcku ilen.

355

Iqqan-d a fell-asen nejlu waxxa t akk ur nexale


Ass-ann yyi d-iu ; nekki, afus inu ri t
Ggammi a t fele, ura yyi ka sul ifel
ar is ka nejla yan s-i isawalen niri ten
Imma lubb-ad ur a sul ikmmel lxae
Nekka timizar nnek, a Suss ; nekka tin Makc
Ula lxarij nekka ten ; ur nefel mani ur newwec
A zund Agadir ur sul illa mani ten yufn
Hee g-is i zzin innran ayyur ura tafukt
Ur ad d-fele ddell i lmakan inu lli a nettili
Nekkin timizar inw ukan a a ttimyure
Gan a g-isen medden ccan, ura nekkin neubba ten560
Nealeb a ebbi, a Suss ; walli g-ik ur irin medden
A t uten iggig ixf ; a sul ur issen ma iffe
Illa kra medden i d-ik immaqqar s tit nnes
I asent uderen isnnu s-itun awal nnes
A kul-mma ka dar-un ra t awin, ur a k issiel
A ya(n) iran zzin i ur iaf lmal iggutn
Ialeb i ebbi s lma a sul ur ittannay medden
A yan illa zzin yuf nit lmal ur a k issiel
Inna ira le ad ka iyyelen ra ten yuel
Meqqar yaggug ra ten issuel walli t iafn
Aint a baba, aint a(y) immi, temda yyi at
Ura ul inu ; gammi sul nekkin asafar nnes
Tagmert a da ikcemen lxae lli ement
Anni sin itbiren ya(n) wafa ar ngabalen
Urri-d ar tteiyyane, ar ttuzane licat
Inna(y) a le ur akk sul iama ar a tutem
eme i lfit ; ur sul nessen mani a akkate
Kken-d ignwan s le, nni ur mmuten
A yan yuten tiggas n kra maf as ur inna ri k
I t ka ujjan ar ka ittelli iarasen
Ra t tut tagat nnes ; ur as neri ma t ittan
Illa kra medden ki d-is nemmaqqar ar temmurruyen
emen-d i wazzar ar d as akk bun iariwen
emen-d i iei zund ukan lfa n tinwwutec
Nei ken a laguc ur sul ssene afasi inw
Tame yyi tergigat, ixser lxae waxxa t ur nexale
Neddu s yan lalim ar asen nekka ifat nnes, iwin-d lxaba
Imma lixirt, issif lilm ar d-yakka awal n at
Yan dar lyun, ayt-ma, ad iswan aman immin
Imma ayda midden, yan g-is ittagm bla luqqt
Iqqan-d i ii a t inn yaf waman nna yiwi
N iswa tia mad d sul issusun tasa nnes
560

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


Ullen a g-is medden ccan ; ura nekknin neubba ten

356

Raren-d lwijab isan, nekki, nni i alb


Neaf nit lin ifan ; illa lmaal inu
ass-lli gmere ya(n) wafa tagant
Afe nn ya(n) lin aman nnes immimn
Is nn ur nega afus, aman nnes llan i wanaw inw
I an immna, ar nit sul nessa inna nelkem
Ur a akk k id urri ad k inn, nekkin, nettecaware
Yan dar jjnan i g-is lllat i urunt
Yan ka fell-as izrin ar ittawi tamaunt
Iqqan-d i nn iga afus ur a akk yini emen as
Iald is injemn, ikcem-nn i ccian amalu nnes
Yan iean ail umlil, afen t inn iggi iarasen
Iqqan-d a(y) ilem asar, ilqqem as arraw nnes
I nn-yufa bab n jjnan cmutiyat
Izayd ar isgalla dderrit, lmsaken, lli mu freken
Ialeb i ebbi ad asen isle
Imma ccahawa nnes, nettat, kad t iin
Ur sul nessen ma neffalent561
Illa kra medden ki iga tamment temkilt
Ur issen is tega tinne ura ttaman lli lant
A(y) ayda n medden yan t iccan meqqar inna nenjem
Iqqan-d a t irem acku illa sul mmel yan
Lli ri inka, wanna nn-ei ar as alle
Hak ya(n) ujda, iwi-s n an,
Ilin k a tarigt, ilin k a srrej ifulkin
Ur an iwajib ar fell-as alla
Ini yyi lmua nnnu! Maf a tallat? Mel at a t
Ini d nekki ad ak ur tallat illa umnay inu
Nealeb as ad d-awi yat tezut, nekki tiwda (y) a
A ka ssu ljuf inu, ittu yan iran a yyi imrret
Immut ul i zzin ur t nni a(y) lli nn-ufi
Bab nnes unxdam ; is kullu la ar tteciin
Immut ul i zzin ur t nni a(y) lli nn-ufi
Udad, bu-ulgun, uccen elen as ukan iaen

561

S. Achtouk dit dans une aure version :


Ur sul nessen ma neffalent

357

142-Ha ass-a, ha ba!562


Ha ass-a, ha ba!563
Aywa a bu-ttajil is telkem luqqt?564
I g-ik lubb nna, tinim a t!
I k id-iffu, lkeme tawwuri nw
Wa nee wayya, mi tammara nnek
Ur g-is lib i awen inna winnek:
A(y) isame ebbi, tallt afus nnek!
Ixf inu kad d uele, ma yyi yan!
Mad ri lubb n yan ura a t nessen!
I d-iqqan ad a ifel i lmayen
Wakk-wakk, lubb a yan illa yuel!
Ma yufa taguni, iem as ie!
Ikcem-d da luf n kra tasa nw
Ur sar iffu lxae ura ttu t!
Abib inu, ggammi ma ken yaen!
Menckk ay-ad tuent, nefek ak lxae
Nebe bezziz, asi ken ifassen
Wa ja-f-Llah mi tamallayt!
Wa ja-f-Llah mi, temim a winu!565
Ar ka nalla, ggammi ma yyi yan!
Ixf inu, qqn ukan temi luqqt!
I yad nekrez lxir s ufus inw!
Mgeren ten wiyya, awi tammara nnes
Abib inu, ggammi ma ken yaen!
I d-ik nejmma, nni tella nniyt
I k nefel, mdin awen inwwacen
ar amsad inw a ten inn-iefen
Ur d lhemm a g-is i s-rek isawel
Is ka ran a g-ik alle afus inw
A k da ieg lal, keyyi, feen
562

Si
vous
voulez
visionner
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien:
https://www.youtube.com/watch?v=jruSvm29Egk
&
https://www.youtube.com/watch?v=E2aOyITh14M&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=2p03o_BxYyI Bien plus, vous pouvez aussi lexcellente interpration
dAbdelali
et
de
Hassan
Id
Bassaid
en
cliquant
sur
ces
liens :
https://www.youtube.com/watch?v=dBoUBSxZIUo
&
https://www.youtube.com/watch?v=nhxAUGuvzbA&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=9UgvpCqMBMQ&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=l9nE97czPVc&feature=youtu.be
563
Refrain.
564
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Aywa a bu-lajal is telkemt luqqt?
565
Idem.
Wa ja-f-Llah mi, temim an

358

Ikcem da luf n kra tasa nw


Ur sar iffu lxae ura ttu t!
med i ebbi, hati lxir nessen ten!
Nestara566 kullu ddunit s imurruyen
Ssene kullu medden lli tella nniyt
Yan i illa ene nessen ten i isawel
I g-ik le inna i ak ur a k nefel
I k id iffu, lkemen tawwuri nnes
mde i ebbi, hati lxir nessen ten!
Abib inu, ggammi ma ken yaen!
Ur g-i lib, ur a t sar nesawel
Zund ukan azzan i sul miyn
Ya(n) iran a ten rbun, ifek asen lxae
Wa ar t isslab, i min sresen ten
Ixf inu, qqn ukan temi luqqt!
Abib inu, uf at ma s a nettini!
Lu-d ukan, a ddu wallen, imawen!
Gi zund igigil, ifel yyi winw
Yader i wallen zun ur a sul issen

566

Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :


Kki kullu ddunit s imurruyen

359

143-Dar labab567
Ad ak ee, a ccix inu, a walli ua
Lfe-ad, ad awen isad ebbi ccu!568
A bismi, nusi-d laqqdam inu dar-un
Dar labab inu lli a kullu a ubbanin
Willi s bedda niwi ja s a ten ea
Iga lfe n ass-ad ma iae yan
Mun-d kullu g-is irgazen sugrnin
Walaynni, a wuldi, ha lfe-ad iziyyenn
A bismi, nusi-d laqqdam inu dar-un
Dar labab inu lli a kullu ubbanin
Willi s bedda niwi ja ar yyi d-lkkemnin
Willi s bedda ttewnnase ar yyi d-lkkemen
Ad a idum ebbi irgazen qqaddan a!
A yan felen labab nnes ur issugr yat
Wa yan yull ebbi, ma(y) iran yan a ten id ilu?
A yan ilu ebbi ma g-isen issugr yan
A ya(y) igan ccian salan azawar

567

Si vous voulez couter ce petit morceau,


https://www.youtube.com/watch?v=agCxr_BCgts
568
Refrain.

il

faut

juste

cliquer

sur

ce

lien:

360

144-Laqqdam inw f ebbi569


I wa aylalalay570
I wa laqqdam inw f ebbi tiwim a d571
A ha(yy) a ira kem mmee a nniyt!
I wa bismi, nekcem-d i lmaal inw
A dar ubib lli da necrek tamunt
A ra yyi ttesaben medden aa asen
A ra yyi ttesaben medden aan an
I wa Ssi Lusin-ad, la-sslama nnek
Lli itteyama ad d-ik mmiqqire
Amddakl inu lli d creke tamunt
Aytma-s n yan i d-isen icrek nniyt
I ebbi ayt ad ur teneqqat lxae nnek!
A waxxa ukan ttemuddun inwwacen
A gar iwaliwen, tagat ; asmmun nnek
A mma at ka f irgazen, aan awen!
Amddakl inu, Lhud, a Ssi Lusayn!
Immna ukan lbael yan f a aen
Iga(y) ak ay-ad zund lli mmute
Illa ma s innan: idda, ccan t ikallen
A mani ra sul aee i rrcuqq nnes?
Illa ma(y) s innan: uggar a(y) as iliqqn
Iliqq urgaz ay-ad nni mmutn
Ad ssenen mad d-ittagurn tama nnes
A(y) ian d lmufid, lxae ufi t
Lxir n Teuna-ad572 ur a ttekmmalen!
A k irar ebbi, a lubb, lmakan nnek!
Illa id yan ubib is asen nemael
Kigan a(y) as nekka ur a d-isen ttemmiqqre
A micc, lxir nnes ii akk tasa nw!
Mend u Bihi-ad, la-ssalama nnek!
I ebbi ayt, a Bellaj, a(y) asmun inw!
A tirrugza, ad akk ur tueemt lal nnunt!
I ebbi a Lajj Bahim, asmun nne!
Nefe ak lli k neea tama nw
A gi-nn s-ik ayt ebbi, a(y) arra n lal!
Lqqai n Ljamaa gan asmun nnek

Si vous voulez couter cette chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=fizXVt7Ch6Q & https://www.youtube.com/watch?v=VSZwzCu2_LI
& https://www.youtube.com/watch?v=Lf01KbOnjFI
570
S. Achtouk commence systmatiquement par ceci chaque dbut de chant.
571
Refrain.
572
Il sagit dun petit village dAchtouken.
569

361

145-Laman573
Immut g-iwent, a ddunit, laman
Ma sul g-is itteju ya(n) isalan?
A(y) abib, ebbi gan a lukil
Usi bedda tiggas nnek, nefiss
Nasus kullu, temda at nna!
Yak nezzri kullu ddunit s lxir?
Nasi k bedda zund arraw ufus
Keyyin d ebbi ka dar-i, tefelem a!
Iqqrreb ukan a d-idi tesalat
A ma f tugit a g-igi tennum?
aqqan ar lqqleb nnek a(y) ikufen?
Imma isafaren n dar-un ufus
Ma rad d s-ik ittagga ass-ann nemmut?
Nefel k zund igigil, ar tallam
Tamunt n ssat-ad ur a ttemael
A gguten imsaden d tarryalin
Wanna ean illa dar-un, tirit t
Iqqan-d a ken sngirin s lmal
Nekki a(y) imlek lubb, ar nesmummuy
Iga zund jjaj inna ken yut
Iqqan-d ukan ad ak ifek aan
Sul ar k izziwiz, ifel k f lmutt
Immut g-iwnt, a ddunit, laman
Walli f kullu nebba, nni winna
Nerbu t bedda zund arraw ufus
Inna(y) ira le i a t nnan
Waxxa ra(y) asen t id awi Rruss
N Lhnud ; ur a g-iti tteaman
Nerbu t bedda zund arraw ufus
Ass-ann uenen nei asen afus
Nawi ten i ubib nna ixiyyern
Nawi-d g-is ddwa, gin iyt mlyun!
N akk sin! Ur ad yyi ten ikkis
ar is d ukan maan s imikk
Imun d umsad inu, irur a
Ittu lxir lli g-isen skara
Nekki laqqel kad dar-i ur illin574
Cette chanson est sans refrain. Elle a t interprte avec un minimum dinstruments. S. Achtouk la
chante dans une seule traite.
Si vous voulez lcouter, il faut juste cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=1CQLp_xeQ34 & https://www.youtube.com/watch?v=8iwYJul1fDc
574
Dans une autre version, S. Achtouk dit :
Laqql, nekki, a dar-i ur illan
Lli ri lubb i ya(n) ur issinn
573

362

Lli nusi i i ya(n) ur issinn


Lxir ; iri a d-isen ttemuna
Ayyis, nebba t id, nni winna
Lli t unni iga wi(n) umawal
Nni yuf a ten i, nesmurri t
Tuumt n ulmuggar as t iwi
Lli t unni, iga wi(n) umawal
Ffi asen ukan llef, ur ten nekref
Lli d-urri ad asen nefek aman
Urrin ilmmad ar isfuqqur
Yawi t walli rad as ifek alim
Yawi t s lmlab ar itteca
Munen-nn kullu medden ar fell-as
Ad asen ein lhimma nnes, ifel t
Walli d ttemunan ugin asen lxir
ar izwar as, mdin as tillas
A tagmat mla g-iwent laman
Ur akk rad ttemaen ar f lmlek
Bun tigmma d lmauk nnes
Sul ife, iel ass-ann k lkemen
Ur awent issa inna s k utin
Wanna(y) igan amaun a ur llan
Illa ddwa dar ebbi yuf ku-yan
A lmeskin, qqen ar i telkemt
A larzaqq lli dar-un llu!

Lxir ; iri ad d-isen ttemuna

363

146-Ur idil zzreb575


Ur idil zzreb, iqqan k id lib a yan illa telfen
Ur idil zzreb a(y) ixf inu, qqnu ukan temi luqqt!
Ur idil zzreb, nealeb i ebbi ad d-iqqil tammara nw!
Ur idil zzreb, imma zzman-ad iga kul-ci lmayen!
Ur idil izzreb576
Imma zzman-ad iga kul-ci lmayen!
ar nedfu le, ar ah ka sulluyen
A ccahwa nu, tugit akk tawwuri nnem
I neea ajddig, iri tawckint
I neea bab n zzin, nexlu fell-as
I neea tagui, nni mar immutn
A cchawa d le nna tiwim an
Ar a ka tejbudem ar s isulilen
A gi zund lbaz i imi rric nnes
I iea i, iddu s-isen lxae nnes
Inna i ak ra ten i, nefek as lxae
Lli t lkemen, ddun, felen ten usummer
I imi wafud i yan, temi at
Iffu t le, medden luen awal nnes
Ifel ten unab nnes, ifel t warraw nnes
Waxxa ukan ijmma, ma ten inn-iqqilen?
A bu-lmal, icib iyt n sul miyn!
Wanna d ka immaggar ifek asen luqqt
Lfayda, lqqne ur ill577 ma ten yufen
Afulki, bder ma dar-run, ma d teafen!
Waxxa sswan ddheb, ilin umalu nnes
Ass-ann inna d ugayyu nnes is icae
Ur ili f ebbi ad as ikkes ay-lli afen
Wanna nn-tufit iggummi kra f a teat
Ur ief aqqccab, ur ief imnesi nnes
Ur ili f ebbi ad as ifek lxir nnes
I isfaw lqqleb nnes is nit llan
Ar ittejma s medden lli tella nniyt
Ii ten nit le, ur ief imnesi nnes
Irin sul i, asin takrrayt
A yan mi tefeka ddunit lmal nnes
A ur ig lmku a tenttef (??) ugayyu nnes
Ur ikem elba ura lmsaken
Ur ittebe d ugayyu nnes ur akk issen
575

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=j9rEiff1VpU & https://www.youtube.com/watch?v=7miLyxYesY4
576
partir dici, cest ce vers qui devient le refrain.
577
En fait, cest illa. Mais pour des raisons de mtrique, S. Achtouk avait juste dit ill.

364

Ya(n) wass ra nit igin, icc tiremt nnes


Iffu lal ten id, iwi ten s usmel
Lmutt ka isgiddin i kra nn-iwin
Juj-mitru n ddu ubur a(y) asen ssufun
-inn a(y) igan i i yan ill578 lkufe
Lfayda, eme iggutn stlefen luqqt
A yan illa rad g-is isker taruct
Wanna ten inn iadan iqqes asen, felen ten

578

En fait, cest illa. Mais pour des raisons de mtrique, S. Achtouk avait juste dit ill.

365

147-A zzin s ssat-ad579


A zzin s ssat-ad ifel akk ccu nnes
Ur ten sul issamer kra temazirt-a580
Yat g-isent, lijab a g-is iggawer
Tiss snat, lmakla d lfac i iziyyenn
Kat, arraw nnes i imiy a t bbunt
Kkut, amlaf, nettan, d nggab nnes
Smmust, aa nnes ur idil ad d-ibayyenn
Wanna t inn iean, iab as laqqel
Ar ka ttejun, mani rad as ibayyenn
Ssat-ad a ccahwa nu is ka tennuggeremt
I nunni tallunt iftu s-res laqqel
Ikkes ebbi tafi f uslal n taddart
Ur sul illi lmadaqq umcca nnes
Wa lnna, lmswak, nettan, d tault
Ibrra581 k ua d imi, d wallen khan k
Lbaqq, iqqur, yasus, la amud nnes
Ssnbel ura rrifu, a ten iem ebbi nne!
Iggra-d lmakyaj, lbbuder adan t
Idel i yan i icib ura i miyn
Lker, hann iwa i yan xaan idammen
Macc lkiber d lal ka da iziyyenn
I terea luqqt, ieg ar ttaddumen
Zund rridu i terea ssbat iggi nnes
A ar inufel yan g-is ittagmen
Kul-mma t isean, isea tamaunt
Ur sar iffe afus ura zznezan t
Macc lleqq i nit ingar laqql
Ar d-ittawi ifis irwus as izimmer

579

Vous
pouvez
couter
cette
chanson
en
cliquant
https://www.youtube.com/watch?t=1081&v=6Dw-Dt15ebg
580
Refrain.
581
S. Achtouk disait plutt :
Inake k ua d imi, d wallen khan k

sur

ce

lien :

366

148-uma nnun!582
Huma nnun a(y) aytma! Ttad at nger-at-ne!
Ayda nna iwala ef, ldu ar a d-ikkat583
Ifeka ebbi ma s-tt ukan g-is ittegallan
Ar ki iggumma aaras, igen ar ittehmmim
Ya(n) ur iafn a-lmal, ira tibirin
A ur ikkat takrrayt ()
Ar ki nn ukan iga lacja, iffe lmlek
A(y) as ixlef ebbi takrrayt, ur imger yat!
Awin dar-i yat a teg luiyyt, a k nexbe s-res
Ma jju iean agrzam, nettan, a ten issiwed ifis?
Igider lu ur a t issiwid wiss sa ignwan
Ur a(y) k itteres, ar i nn-itteres iggi ujaif
Ura lbaz lu ur ra yasi i bla titbirin
Walli igan afullus ur a nn-izri ddu ugrtil
Lmna n willi ittellinin imi iuan
Ifel ukan ayyis tagust, iqqen-d fell-as
A yan d-issudan asrdun ar t inn itteullum
I wa a ken itlef ebbi a yan igan mk-ad s nni!
Wanna ifeln lnmi tegemmi nnes nettan d watay
A d lfacat d ibay n Fas wala lbnna
I wa icc-d islman nsanin, igen iggi ugrtil
I d-nekren, iddu ar isiggil mad t ittedawan
Izzri lafizit dar ubib ur dawan
Iddu s dar elba nnan as: ur dar-i ddwa nnun!
Hati zzman ila tagat, ur idel ya(n) ibaseln
I ur tuddit laqq n warraw d lwaldin nnek
Ar k ikkat ebbi, ijlu larzaqq, isdullu k

582

Si
vous
voulez
cette
magnifique
chanson,
https://www.youtube.com/watch?v=OeiyYXVwMSE&feature=youtu.be
https://www.youtube.com/watch?v=OeiyYXVwMSE
583
Refrain.

cliquez

sur

ce

lien :
&

367

149-ja584
A ja d-ittawi una i d-ikkan ignwan
Ad d s-rem iwi a tamazirt-ad a kent d-lkeme585
Lli rad d-kceme ad d-ufi lhna, netta, d lfe
Mreba ikka-d ignwan ; mreba ikka-d akal
A tarit as a nn-mmaqqaren nega zund ukan
I ra izri lan, imme ukan uaras
Ifeka ebbi laman i yan d-iun dar-un
Ya(n) iran lfiraqq nna a ten ig ebbi d ifis!
Nealeb awen kullu tteslim a kra (y) an ibemn
Acku tteslim a(y) ideln i s-is ibda yan
Idel yan a isllemen a ur ikaber, aelen
Ya(n) igan igigil ukan ibe zund nekkin
Ur sul neaf anab, ur dar-i gma-t-ne
Immut baba d inna, ku-yan ar g-igi ttebbrrun
Iffe a lmal afus, ifadden ar a d-mmin
Imme ssuqq a walli dar ill kigan d lmal
Imma bu-umyya, ass-ad, ur sul iqqa yat
Yan dar ayyis iqqabel t, ar g-is iehllaw
Ar t ittelaf ass f wass, ur sar as d-irur
Imma wanna t isean, ikref t, izayd ifel t
Iqqan-d i unnin isgras a ten inn itteawal586
584

Si vous voulez couter cette chanson, cliquez sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=g_LCZNDLv8


&
https://www.youtube.com/watch?v=816ojJ6k5Jk&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=b5PtujWkjLs&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=b5PtujWkjLs&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=9uFjnHsC7oA & https://www.youtube.com/watch?v=KuOy4-i9Kdo
&
https://www.youtube.com/watch?v=vvyQmkVSkS0
&
https://www.youtube.com/watch?v=Qy9wRn_Ih3s & https://www.youtube.com/watch?v=3eZ3zW_c6cE
&
https://www.youtube.com/watch?v=q69aQXvJJZU
&
https://www.youtube.com/watch?v=WBSB9cMY5eY
&
https://www.youtube.com/watch?v=O6M7I_042KY
585
Refrain.
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci:
Bismi nelkem-d tigmma lli nit yujad lxir
Tagmat inu ad d-lkeme, ur ad d-nawi tadallit
586
Au lieu de cette longue introduction, S. Achtouk commence parfois ainsi :
A ja d-ittawi una i d-ikkan ignwan
Ad d s-rek iwi a yan ifulkin a ken ea
Lli rad d-kceme ad d-ufi lhna, netta, d lfe
Mreba ikka-d ignwan ; mreba ikka-d akal
Tarit as a nn-mmaqqaren nega zund ukan
I ra izri lan, imme ukan uaras
Ifeka ebbi laman i yan d-iun dar-un
Ya(n) iran lfiraqq nna a ten ig ebbi d ifis!
Nealeb awen kullu tteslim a kra (y) a ibemn

368

Luma nnun ukan a sin itbiren zdinin!


A(y) id bu-taccrbilin, laqqel idda s dar-un
Ad ken ig ebbi lijab ig yyi nn dar-un!
A nesmed le i ccahawa nu imma tehul a587
Lmarib nekka t akk, ur a akk g-is injem man
Kki a-bia, nekka-d ba nekk-d ammas
N anja illi a nezzan itbiren delnin
A zund lhawa n Ugadir ur t icabbha man
A mar g-is istaran la i d-izuzwa wass
Ad ean ukan s tit nnes medden delnin
Ikka uzna n zzin f tafukt nettat d wayyur
I d-ffuent ad starant, a wa, tenka
Lesint imlafen kullu ar willi xenin!
Yan dar illa lmal Agadir a rad d-ise lmlek
Ibnu g-isen tigmma d lahriyya d luil
Ikru g-is imikk, ifel g-is ma ittegiwir
Netta d walli ubban ad asen tteziyyadn lfe
Luma awddi a(y) Imuslemen, a kullu tegem yan!
Imma rzeqq inna illa ra t id yawi Ljalil
Mla tega ddunit ifadden d lket n jjawat
Ur a d g-isent neger yat, ra tent iyyden lguman
A yat ka ckere ebbi, wadu tt, tiwda(y) a
Lmutt tega fell-a lfe ur as injem yan
Imma mladd is a ka teqqay rrcawat d-x nettan
Illa kra rad asent fekin ur d imikk d lmal
Imel as arraw, inna i as a t tuqqert d-x nettan
Imma gma-s, inna i as, sitti t inn g-i ad hnna
I a d ukan ifel imikk-ad lmlek, uda (y) a
Tagmat n yan as meqqar a g-is iehllaw
Ifek as inna tt ixaan, laj ad as g-isent
Idel yan a nit issen ma s t ii uaras
Imma kra ian ebbi, ma inan i dar-sen
Illa lmal ula ddahab d lfia d-x nettat?
Ma mi ibna ebbi jahannam a bla zund nettan?
Acku tteslim a ideln i s-is ibda yan
Ya(n) igigil ukan ibe zund nekkin
Ur sul neaf anab, ur dar-i gma-t-ne
Immut baba d inna, a xuya, ar g-igi tebbrun
Iffe a lmal afus, ifadden ar a d-mmin
Ime ssuqq a walli dar ill kigan d lmal
Imma bu-umyya, ass-ad, ur sul iqqi yat
Yan dar ayyis iqqabel t, ar g-is iehllaw
Ar t ittelaf ass f wass, ur sar as d-irur
Imma wanna t isean, ikref t, izayd ifel t
Iqqan-d i unnin isgras a ten inn itteawal

369

Ya(n) iin aaras n ddin, hann ileb fell-ak!


Imma ayda n ddunit a k ur issfe i dar-un
Ya(n) ira ebbi s ufella, ma ra t akk zamen?
A nit gen ar i ar d-iduy afin-d lxir
Inna(y) ira ddunit ikki t, ur g-is injem man
Ar nn-zzdre, nekki, laqqel inna gawere
Kada d yan ikkatn takrrayt, din-d lka
Ilin-d lkusan ljdid ; i g-isen tegawert
Ili lbuqq tama n ugayyu nnek a rad ak d-akkan
awt n bdelwahab ula lud-ann d-ikkat
Ittaba ten Farid, i d-isawl iab wawal
Ikk-nn g-is lmudda n ssaa fadd ad kmmelen
Yak lka-ann ur lin, ila nit id murran (??)
Tuumt n lgaaj a illa ar g-is ittewwat
Ya(n) iran ad issudu yawi-nn lflus, izm nit
Illa kra issuda t ur iga ma ka teeat
I d-ilu udm jjaj ; i rad d-iffe lka
Ttiwa a ad d-issiwid medden lli gaweren
Lmitel n ubib a mu(y) ak akka lxba ur d lka
Meqqar tennit nega lcim, nexcen zund aruc
I dar-un lmal ur ittemken a k ige yan
Umene s-ik a Sidi ebbi, ssat inu tega(y) a!
ar lflus i a kmmelen ur g-i ija yan
A yad iri ad d-urri a netub ad hnna
Netaba aaras lli f yyi d-yua nnbi nna
I nn da zzdre laqqel midden lli jhelnin
Nni yuf i nega ar wacc, arwass imdi(y) a588
Ma ra k sul ittenal a ccian, ass-ad tehnnit!
Meqqar d imaen, il-ad, ffuen akk lmaat
Lqqran-laim ur a t akk sul nettellam!
Yan dar arraw, isker as aa mad as d-iay
Iles aqqccab n taut, iqqen-d tuiyyin
Lksut-ann a iggan, meskin, i d-iu
Yan dar arraw, isker as aa ma s as d-iay
Iles aqqccab n taut, iqqen tuiyyin
Lksut-ann a iggan, meskin, i d-iu
I yad ile ur issin a(y) ak iuwweb awal
Ur issen lfe ula issen ssunt, ur ieri yat
I yad iull ur issen lemdu d-x nettan
ar isqquma a mu in lsab kmmelen!
Kku ad gan luqquq warraw f lwaldin nnes
I d-ilul, ad asen skeren ism lli iziyyenn
Ixtem asen zikk a t ur ajjin ar d-ile
Da ten isaka temzgid ad d g-is ier imikk
588

Dans une autre autre version, S. Achtouk dit ceci :


Nni yuf i akk nega yan, arwass imdi(y) a

370

I ka g-is issen ar bda ar ma s a teallan


I yaum ad asen itahel ife fell-as
Isiggel lbent miyn sul tad itteallan
Smmust as a inna ebbi hann feent fell-a!
Yat g-isent taallit, nettu tt, hati eme as
man ur a g-is tegiddin medden d-x nettan
Illa kra yaum mnaa, ccin smmus-d-mraw
Ttawid, mnaa g-in ur issen a ten d-kmmelen
Ura zzka d lucu ur asen skere mk-da ran
A yan d-iffun zikk ba n lid ad fukkun
Ayda n ebbi ra g-is skeren udmawen d-x nettan
Ya(n) gan aib nna feke asen ad un
Ya(n) igan aif, nni as :ma k id yiwin?
Cce n ebbi nnan ; ur a isi ay-ad lkeme
ay-da ei ad nni ur d is nege yan
Ad ak badele awal ad da nefek i lanbuat
Imma ladit ula cce ur a k sul ii yan
I a ten addere is a yyi ka ffalen medden delnin
Zzin d lmal, nettan, a kullu iubba lalam
Bismi, ad da nelu imurig, ar nettebyyan
Lxba delnin; ad da nesstu lhmumat
Yan a ibemn a(y) issen ma f tea ddunit
Afulki d lmal i illa d yan a(y) ihnnan
Ur akk fekin i ddunit, ifur zund nekkin
Yan utbir illa yyi nn tasa nw, ar yyi ttebrrim
A yad ini hati u-ad kcemen a d afus
Ife t id da unwwac, ibidd ger-at-ne
Nella ukan tasa nnes yili lubb n ger-at-ne
Walanni ur a t ittajjja walli igan ldu nna
Iqqan-d inna ukan llan a g-is ittebam
Ar fell-as nekkat mk-ad n lbaz i d-ukin
Kul-mma s a inna netajja t, ra t id jara
Neg-nn tuggas, lubb a bedda iumu ger-at-ne
Yan a igan lib ad ur iqqbel laxba nne
Acku lasada, ass-ad, tega zund asif
ar tengi wanna temmaqqar, taki-d fell-as
Yan dar kra n unab, imil iffe as afus
A(y) asen sul ur iga lib i t iwin wiyya
I as d-ifel tagui ggutn tasa, been as
I issrem lleqq rzeqq yuf as i ille afus
Yajj t i walli d-yyiln ad d g-is ili ef
Lmitel n tiremt i tela tafi lli iziyynn
Ur akk sul ittiri walli t issnwan mad d t tedrrun
I as yad inna ass-ad hati ri nn dar-un
Ar-d ilgger tigemmi d lbyut ihdu (y) as
Ar isduqqur ar i t iem ihwu-d uaras

371

I d-is immaqqar, fekin as da ldurat


I g-is illa ul, ur a sul g-is ig laman
Yan dar kra n unab ar d-is ttejman
Ar ittini ma t issfan, a t ur iyyern
Tafi n iggi ils tuf aslal i d-itteres
Lkdub i llan yan ar s-rsen ttejman
Meqqar g-is illa zzin ur t akk sul ittehwwal
Kkut lmsayl i llant lleqq ar itteziyyan
Zzin d lmal ula ddin ula ljuda d-x nettat
Walaynni, ssket-ad ura ttiri a bla tumarin
Is sllan i terit, ttun luu d teallit589
Ma k sul iran a Sidi ebbi ula tabrat nnek!
Ia benadem lubb ad asen isker mk-da ran
Acku netta ka t iegn tasa, igllin!
Meqqar d uggrn ur asen ittimim i d-itteres
Waxxa t inn iga imi taqqayt ur a zzgarent590
Meqqar s-isen sawale, laqqel nnes ur izzgi yat
Acku lmaabba zud tamaunt ur ittedawan591
Meqqar d ak d-iwin lulama n Suss a t dawan
Iga ukan mk-lli temaunt is a ittezayad
I as d ur iwin anab nnes ddan g-isent
Ur sul ihnni ddunit, il-a, bla sin
Walli dar zzin n walli dar kigan d lmal
Lawaf n zzin as nni ra(y) awen t id fasere
Illa kra zikk ba n lid i d-iffu
emen-d i wazzar ar afud, lksut ur d imikk
Ka(y) iga t llun, ixlle kullu tilli lanin
D anala ua, awrz nnes ar ittebbyyan
Ibem as lnna zund ayyur ass-ann d-ilul
Ar iswar iggi lamuzik ar nit ittebnal
ar asklu a a ttilin ar d izuzwu wass
Iffu-d ilmmad istara kra n talin
Ilin uggugen waman, ngin ka zund asif
Xleen ijddigen, giddin isaren d wiyya
I d-immurri rad d-urrin s ya ad gaweren
Tannit lqqahwa d uzkkif injama-d, itteres592
Rrayuwat llan ula ttillibizyunat
Wanna s tenna ccahawa teem-d nit i lbuun
Imma amag n rribab ula lua, ass-ad, balan
589

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


Ih munet tili terit, ttun luu d teallit
590
Idem.
I t inn iga imi taqqayt ur a zzgarent
591
Idem.
Acku lmaabba zud tamaunt as zgarent
592
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Taf-d lqqahwa d uzkkif injma-d, itteres

372

Meqqar nit teram a(y) Icliyen, amarg nna


aba d Ummi-Keltum ur a tujji ad hnna
Acku nettenti tella lfua zund aman
Tarwa n sskila ka yyi ihleken lli eranin
Wanna ukan iafn umubil ma s ittebam
Ass n ljam d ledd lli akk rad gaweren
Labblaj a ann-itterqqas ar d izuzwu wass
Isli-d ttiran a g-is ittelab d-x nettan593
Ula, a gma, ssinima ra ten d-isli ki d-iffu
Acku Farid inna i ak ur t icabbha yan
Xmsint n ccixat ar as issutel i d-iffu
Illa kra iba ten wazzar nesen zund rric
I a tteca, i a smussunt aa d ufus
Iggi n lkuri a ad d-itterqqas lcim, ur qqelen
Ar iiyyi, ar ikkat s ufus, iffu t lxuf594

593

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


Isli-d ttiran a g-is ikk saa d-x nettan
594
Idem.
Ar iiyyi, ar ittall ifassen, iffu t lxuf

373

150-Ium wayyur (1)595


Ium wayyur ignan, ium wakal lbuu
Neum fell-ak, a winu, ddunit fad d-idk nemun
Wayyeh awddi ma fell-ak necca d ldawat!
A cci fell-ak, a winu, tukkimt, necca imcan
Ur a teneit, ura teyit an mqqar d awal
Ur a teea imi nnun, ikun mad d-idun necrek?
Ur a nn s-ik, a winu, qqddeme i bla(y) udm n ebbi
D udm n leba d lulama d willi fhemnin!
I d-iqqan ad d-ik bu, a ur nessugt awal
Ar an ittemnad unwwac neba d-ik ur i
A k fele, a winu, tennra taa n midden aan
Aywa a i, amen s ebbi aeb at id bu-rric!
Imma adlal innuan tukayt nettan d lmswak
Aywa qqne at, ittut lukem i ccahwa nnun!
Yukk-yukk596 a tauyyit mqqurn mla teg laqq!
A sar huzzi lec-laim, winu jlan a
Mladd ya(n) ssuqq a(y) illan ur sar iqqi yan
Mladd ya(n) wanu ka(y) illan ine fad ku-yan
Mladd ya(y) ubib a(y) illan ine lubb ku-yan
I wa sslam-likum a sin itbiren zdinin!
A(y) id bu-taccrbilin, rric ka f a tegmmerem
A ken ig ebbi lijab, ig yyi nn dar-un!
Ad nesmed le i ccahawa nu imma tehul a
A bak-Llah a(y) udm zund i ibri yan lmlef f lqqiyyas
Amgge a(y) s neaseb iil, tuxsin amud n wakal,
Let a teg imikk

Il sagit bien sr ici dune reprise de la chanson de Boubaker Anchad. Mais si vous voulez couter cette
manfique chanson, vous navez qu cliquer sur ce lien : https://www.youtube.com/watch?v=MYFyZg77tj0
596
Dans une autre intereprtation de la mme chanson, S. Achtouk dit plutt :
ikk-wikk a tauyyit mqqurn mla teg laqq!
595

374

151-Ium wayyur (2)597


Ium wayyur ignan, ium wakal lbuu
Neum fell-ak, a winu, ddunit fad d-idk nemun
Wayyeh awddi! Mma fell-ak necca d ldawat!
A cci fell-ak, a winu, tukkimt, necca imcan
Ur a teneit, ura teyit an mqqar d awal
Ur a teea imi nnun, ikun mad d-idun necrek?
Ur a nn s-ik, a winu, qqddeme i bla(y) udm n ebbi
D udm n leba d lulama d willi fhemnin!
I d-iqqan ad d-ik bu, a ur nessugt awal
Ar an ittemnad unwwac neba d-ik ; ur i
A k fele, a winu, tennra taa n midden aan
I wa sslam-likum a sin itbiren zdinin,
A(y) id bu-taccarbilin! Laqqel idda s dar-un
A ken ig ebbi lijab ig yyi nn dar-un!
A nesmed l i ccahawa nne imma tehul a
Is d i ak ukan nni, ur dar-i a bla keyyin
Ikcem k lkiber, temmnu lmuibbt nnun
Zayd at ukan, a winu, s lmiad lixert!
A(y) awen g-is uddu, nekkin, lqquq ar d-ufun
Imma inid d ddunit, a winu, telebem zz g-isent
Usi k, a winu, f nnqqert iffe yyi k id wanas
Usi k, a winu, f usggas iffe yyi k id wayyur
Usi k, a winu, f imalass iffe yyi k id ya(n) wass
Ar issen unwwac i lkdub, issen a yuzen awal
Isker tifressa iwaliwen, issafe nna
Mladd ya(n) wanu ka(y) illan inea fadd ku-yan
Mladd yan ssuqq a(y) illan, ur sar iqqu yan
Mladd ya(n) ubib a(y) illan ine lubb ku-yan
Ar issen unwwac i lkdub, issen a yuzen awal
Isker tifressa iwaliwen, issafe nna

597

Vous
pouvez
couter
cette
chanson
en
cliquant
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=ixRzH4RExjo & https://www.youtube.com/watch?v=URPKbflhxtQ
&
https://www.youtube.com/watch?v=Wdxia8PHVPU
&
https://www.youtube.com/watch?v=FZGxqr6yFXI

375

152-Ium wayyur (3)


Is d i ak ukan nni, ur dar-i a bla keyyin
Ikcem k lkiber, temmnu lmuibbt nnun
Zayd at ukan, a winu, s lmiad lixert
A awen g-is uddu lqquq ar d-ufun
Imma inid d ddunit, a winu, teelb z g-isent
Usi k, a winu, f ur ife yyi k id wanas
Usi k, a winu, f usggas ife yyi k id wayyur
Usi k, a winu, f imalass ife yyi k id ya(n) wass
Ar ittessen unwwac i lkdub, issen a yuzen awal
Isker tifressa iwaliwen, issafe nna
Mladd ya(n) wanu a illan inea fadd ku-yan
Mladd yan ssuqq a illan, ur a iqqu yan
Mladd ya(n) ubib a illan inea lubb ku-yan
Irwas a ddunit a kent id ittekasan d lmutt
Bismi-Llah a tigemmi a ttealabe lxir!
Nega adim ur iafn yat ar s-rem nesduqqur
Nealeb awent imikk n teawsa tidrus iyt
I idem yan iddu s tegemmi n ljid s iduqqur tt
I asen ur issuger yat rad asen iuwweb awal
I k immaqqar ixess mqqurn inna mreba s-rek
Imma takfa ur jju rad k iuwweb awal
Ar fell-i ittili unzuz, imma yan d-inqqln
Asar wayya rad t irwus i d-nkern
Lal u luul ad issa urgaz i d-iqqan
A nn-ig tamgredt a fell-as ibnu aleb lmal
Aywa, amen at s ebbi, ab at id bu-rric!

376

153-Ium wayyur (4)598


A cci fell-ak, a winu, tukkimt, necca imcan
Ur a teneit, ura teyit an mqqar d awal
Ur a teea imi nnun, ikun mad d-idun necrek?
Ur a nn s-ik, a winu, qqddeme i bla(y) udm n ebbi
D udm n leba d lulama d willi fhemnin!
Lacyax a ken nn-itterra wid mu yudd wakal
I d-iqqan ad d-ik bu, a ur nessugt awal
Ar an ittemnid unwwac neba d-ik ; ur i
A k fele, a winu, tennra taa n midden aan
Zayd at ukan, a winu, s lmiad lixert!
A(y) awen g-is uddu lqquq ar d-ufun
Imma ini d ddunit, a winu, telbem zze g-isent
Usi k, a winu, f usggas ife yyi k id wayyur
Usi k, a winu, f imalass ife yyi k id ya(n) was
Usi k, a winu, f nnqqert ife yyi k id wanas
I wa ar k ukan ikkat ufus ar g-ik ittebiyyan
Is d i ak ukan nni, ur dar-i a bla keyyin
Ikcem k lkiber, temmnu lmuibbt nnun
A ma(y) igan ddwa n yan ittutn tasa, igllin
Ittut s lmaabba n ubib nnes ur a teean
Abib n yan i as iayb ; ur a teean
Ar ittealab ebbi d igrramen ad as d-urrin
Udm n ebbi a bu-uskri mani k-id izzwi rri?
Icca k yan ur igin a k nn-ie ura idrek ak
I wa a ir, amen at s ebbi, ab at id bu-rric
Imma adlal innuan tukayt, nettan, d lmswak
Aywa qqne at, ittut lukem i ccahwa nnun
A Ccix n Imsfawen, d win Iwriken
D d winnun a(y) Ayt Tiaayin ;
A Sidi Fares, alla-d aman!
As ia uzreg inu bla targa n yan
Lcim ukan a(y) ittesutuln i igr aman
Imma lfahim inna as illa imnesi zzwuren t
Mladd ya(n) wanu a(y) illan inea fadd ku-yan
Mladd yan ssuqq a(y) illan, ur a iqqu yan
Mladd ya(n) ubib a(y) illan inea lubb ku-yan
I a ken ur izziwiz lubb inu Llah-ihnni-k!
Nealeb i Mulana be iggutn a yyi d-aun
Imma lfiraqq iga tamaunt ur ittedawan
Ttute tasa ; baba-k d inna-k iqqan-d ass nna ken felen
598

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
allez
sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=GsbCldpt0ZI & https://www.youtube.com/watch?v=hQWtZuKP0ZE

377

Ad ak izayd aan, izayd awen lukem lli iffe ddwa afus


Iayb ak laqqel, tasa nnun kullu tega aman
La sul isafaren, la akk ma k ittedawan
A Llah t a winu, ma rad ak neskar a ka sul nee ef inu!
Ad yyi iffe lxuf
Ur an ittimim uggrn ; ura kra d nettegiwir
at inu temda, ie ur a teea
Ssmi kullu tirra n elba n Suss ar Demnat
Wanna nn-lkeme inna yyi: hann ur dar-i ddwa nnun!599
I k ur idawa walli awen iffun afus
Is rad ka temddut ar ak itteziyyad waan
Nega ja nu ebbi lli a ileqqn ad a d-irar laqqel
I walli f a nesmummuy a yyi d-aun
Ikkes g-is eme, yajj as nndumat
A yan g-i ittamen inwwacen, Llah-ihnni-k!
Neuwwel asen ttajil ad d akk istara ddunit
Ad as nit ig lxae lubb n ger-at-ne
A Ssi bdullah, ji s ebbi s a(y) k izayd lxir!
Izayd awen d ussan ad afin willi zrinin
Ad awen irem ebbi s ljent a ljid ayda nnun!
Imma lxir nessen nit is rad ur ittemmu dar-un
I wa ales as, a ami, tea bahra ebt nnun!
Ales a bab n terit! A lmiad fell-ak!
A ken ijeb ebbi i lbael, ibu d-ik anwwac!
Ifek awen yan uqqna n lhimma d laman
Yan k ur irin, a t ig ebbi d waylal n ignwan!
Ikkes as ebbi rric, ikkis as llun, isdullu t
A yukk-yukk a tauyyit mqqurn nera a teg laqq!
A sar huzzi laec-laim, winu jlan a
A abla mu kullu ssutelen lkwas n lblla
Ad an ig ebbi d unqqim a t neg yan wass!
A(y) awen tt neukku s zzif, neeb awen tt!
A mar yufan a temzgid a nn g-im ig limam!
Iall g-im snat kat, immt iyt nedd d-urrin!

599

Dans une autre version, S. Achtouk dit :


Ibiben ku-yan, inna yyi: ur dar-i ddwa nnun!

378

154-Laqqdam f ebbi600
Aylalay
I wa laqqdam f ebbi tiwim a d601
I ebbi ad ur teeat lxae nnek
A waxxa ukan ttemuddun inwwacen
A gar iwaliwen d tagat, asmunen ka!
Mma at ka f irgazen, aan awen!
Amddakl inu Lhudd, a Ssi Lussayn,
Immna ukan lbael yan f aan
Iga (y) ak ay-ad zud lli a mmute
Illa ma as innan idda, ccant ikallen
A mani ra sul aee i rrcuq nnes?
Illa ma as innan uggar a(y) as iliqqn
Iliqq urgaz ay-ad nni mmuten
Ad ssenen mad d-ittagurn tama nnes
A(y) ian d lmufid, lxae ufi t
Lxir n Teuna602 ay-ad ur a tekmmalen
A k irar ebbi, a lubb, lmakan nnek!
Illa id yan ubib is asen nemael
Kigan ay-ad nekka ur a d-isen ttemmiqqire
A micc lxir nnes ii akk tasa nw!
Mend U Bihi-ad, a la-sslamt nnek!
I ebbi ayt, a Bellaj, a(y) asmun inw!
I ebbi acka-d s tama nne!
A tirrugza, labudd n lal nnunt,
I ebbi a Lajj Bahim, asmun nne!
Nefe ak lli k neea tama nw
Gi-nn s-ik ayt ebbi, a(y) arra n lal!
Lqqai n ljamaa gan asmun nnek
Illa lisan n benadem

600

Si vous voulez couter cette chanson, cliquez sur ce lien :


https://www.youtube.com/watch?v=CSJBXUqnYNM
&
https://www.youtube.com/watch?v=Lf01KbOnjFI&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=Lf01KbOnjFI & https://www.youtube.com/watch?v=c_Qcy6j0XxI
601
Refrain.
602
Cest le nom dun village dAchtouken o probablement S. Achtouk a interprt cette chanson.

379

155-Labas, labas, labas603


Aydalal
Labas, labas, labas, a tasa nw!604
Lla-awen a mad d id akk immaqqaren!
Eg at ann kullu tuggas, awes at an!
Lfe nnek iga zund id, ur a ssmuyen
id a d-izzugz ebbi afulki ifuwwtn
A a tarit iab usmammi nnem!
Ha yyi kki, a tigemmi, llsas nnem!
Ad am neez a yyi d-ie man tusimt
Necrek () ar d nemun lxae
Walli d-yiwin laja ar afus inw
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Amntag a wa f ebbi s ak isllem!
Lubb aqqdim a k id da neyu s ils
mad Amtag iga ufulki winnek
Hann, a flan, ur yad nettu lxir nnek!!
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
A Laif a tawnza, ma kem yan!
Ad da ur yili zzreb a yan d-isuqqn!
Ku-yan ra id ii tawala nnes
A a labab lli g-i ittennawen!
Gi-nn s-ik ayt ebbi a Ssi Lusayn!
Gi-nn s-ik ayt ebbi a Ssi Lusayn
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
A fell-ak ixlef ebbi lisan nnek!
Lus n Lajj mad, nefe awen!
Gi-nn s-ik ayt ebbi a(y) arra n lal!
Ffu at d s ubaraz a lmari n wur!
Lus u Lajj, im ebbi s ak isllem
Lajj Mummad la-sslama nnek!
I ebbi a Ben Hmmad nera sslam nnek!
Tit inw () wallen nnek
A ffu at d s ubaraz a Ssi Lusayn!
A fell-ak iuwwel ebbi a(y) arra n lal!
Lubb iga ik-ad s a ttilit!

603

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
https://www.youtube.com/watch?v=l9nE97czPVc&feature=youtu.be
604
Refrain.

sur

ce

lien

380

156-Ad ixlef ebbi!***


Ur nessin ma k id yuzen a sslam nnes
A as fell-as ixlef, kkan tama nne
Gan-nn afus ad d-idun nesllime
Walli teasaben medden ufus inu
Ra yyi teasaben medden ufus nnes
Lajj Accaq iga kul-ci winne
Nefe asen lli d-iga laqqdam nnes
ebbi(...) ua d licat
Labakan i ak neea tama nu
Lajj Accaq ebbi s as isllem
A fell-asen ixlef ebbi lisan nnes!
cra-laf ad d-iga s ufus nnes
Man agu za ra as neer lbila nnes!
Tirrugza labudda n lal nnunt
ik-ann gan lajdud n yan ka ra ig
Lajj Accaq nei ka sslam nnes
ass-a a d-usin aa ar tama nu
Nni awen willi d nemun kullu ken
Lammam ura laduc i temimt
Ur akk netajja s ma g-isen ttexllae
(...) a mad ittaln imi nnes
Lajj Accaq fabu as ra ten cce
Isres a tisura d lmaal nnes
Lli a nebnnu tigemmi lli afe
Inna ad ur tasit lhemm i kra yan
Kullu labrik lli g-is a ten neef
Nnan a nit ddibbu nawi asen
Manikk za yad rad nettu lxir nnes!
Waxxa fell-as neres i warra nu
Ula sul yan ubib ur a ten nake
Bazin, laban as yyi yiwes
Ur akk issra s ma g-is ittexlla
Ssene a ljibb is k nega ufus inu
Llah irem willi d-ifelen tamunt!
Mbak u Lajj im ebbi s a k issllem!
Lxir nnek a(y) argaz ur a t nake
Ura Ssi mad iga asmun inu
Iga wwanna argaz ur a yyi ffalen
Lubb aqqdim ifel-d kra tasa nu
Wa Ssi mad, im ebbi s ak isllem
Iga irgazen illa ssir
I ebbi a(y)t a Bellaj ut at licat
Ssene ukan is g-ik illa ssir
Ad ak ifek ebbi tudert ula at

381

Gi-nn s-ik ayt ebbi, a(y) arra n lal


Yak abrid nedel g-is lxae nnek
Illa id yan ubib ur a nettu
Mbark u Sid ad d-ik nsillime
Mbark u Sid, im ebbi s ak isllem
Yak iffi awen lxir ifassen?...

382

157-A Llah t a medden!605


A Llah t a medden a yan da iba ebbi d usmun nnes!
Meqqar g-is iggiz lal a ten ur ssaggin inwwacen606
Ass-ann ken fawen medden a ra ken bedda gen imawwen!
Is a(y) ak ttezayaden aan i lqqleb nnek, imrret
Wanna d ka tengarat, gen ak i nnek, ar ken kkaten
Ar ak d-ittazn tibratin, ar isiggil taqqurt
Aran-d lxaba is k ssenn lkai ifek awen t
A(y) abib ean a kullu ass-ad medden tama nnek!
Ukkle fell-ak ebbi, tefelt an, amsad inu ife!
Mladd ad ak eme tasa nu tebbi-d akk fell-awen
I negen ar k id nekti, faqqe, ar nesiggil s-itun
Lmakla teag a imi nw, ur jju g-is temmim!
Ul inu ibbi-d akk fell-awen, ar taddum tasa nu
A(y) abib ur ad a isifer lfqqih, inna i an
Illa ddwa n lubb i tufit walli ak ibbin tasa nnek
Urri-d ar nesiggil s-itun, nenna ra g-i tennut
Zid a(y) Aumi tekufet, hann lqqleb nnek iqqur!
Nealeb i ebbi a k iblu s lubb iab usmun nnek!
Ili-nn lijab ur tufit ma a d-idun sawalen
A ka teet tamaunt i a ken itteknad usmun nnek
U Llah wa-eqq-ebbi ur k neffal wala badele k a winw!
asben k id medden tama nw, lib a g-ik samae
il-ad tegit i a k xame waxxa rad akk fell-awen
Nezznez tigemmi d lksut inu, nebbi-d akk tasa nw
Sul nekcem fell-ak lfit, nekka ammi, nekk tafukt
Neddu s dar lqqai, skere awen lkai nnek, awi k
Tilit lijab, ldu nnun a k ur ie tasukt
Ini terit mk-ad awen nni, ljawab nnek nera ten
Ini d ilmmad is tugit, tinit t ad alle ifassen
Nesame akk i tamunt, Llah-ihnni-k ad awen ur neel!
Walli tegit tama nnek ur awen iri men-dun tasukt
Ass-ann ak min ixsan, imi wafud nnek, ifel ken
Ili ma g-ik isaqqsan a teet tagui iwaliwen
A Llah-ihnni-k a winw lli li lib is ra k nefel!
Ur a neg ssibab a k sul nebu keyyi d usmun nnek
Ini as ka a imma a flan a k nit ijjnem tassast
A yat tegui ka g-in illan kullu egent tasa nw!
Men lli ken yiwi bu-lmal a nn fell-ak neg lflus inw
Si vous voulez visionner cette chanson interprte par rays Hmad Oumast, vous navez qu cliquer sur
ce
lien :
https://www.youtube.com/watch?v=cIPAtVB-6GY
&
https://www.youtube.com/watch?v=ised5M2eVik & https://www.youtube.com/watch?v=Yw7wCPjJQi8
606
Refrain. Comme vous pouvez le constater, dans la deuxime vido, cest a(y) abib! qui devient le
refrain.
605

383

Walli f kullu ruren medden a f nn-tukit ig asmun nnek


Ur ak sul nega yan lib acku lruz a ken imleken
I ijla ebbi larzaqq n kra ar isiggil tasukt
Wanna d ka immaqqar in asen afus ig asmun nnes
I imger yan abt lli ikrez iuddu iwaliwen
Ur a ten issiil igr meqqar ka bedda gan tasukt!
Llah-ihnni-k a winw wanna teubbit ig asmun nnek!
Ar ak d ittawi kul-mma terit ur ad a issiel!
Iffu k id akk laqqel, macc ka ajddig nnek, nessuss t
I imi yan inaqqe iyt i cchut, iuddu iwaliwen
Ad ur yasi i imil ikcem-nn i tagant, icmmet
Lli ken nusi f utbir ur fell-a tebbamt tasa nnek
Nefe ass-ad, unni k inn ar sul tteidim tawwugt
A ya(n) ur iafn yat, ma mu ran lubb a ten issiel?
I a nn ka ttejun asmun a(y) asen d-issa lksut nnes
Iqqan-d ad alla i k id nekti waxxa g-i terwelt
Ar a g-ik adderen medden awal, win lib, ur t myare
A aleb i ebbi ad ak ise ar lyub nnek, a winw!
Imma ik-ad lli mu d-tiwilt ra k inn ii tassast
Ur ak sul nega ya(n) lib acku ass laqqel ifel ken
Mreba-bik a yan da ia lqqleb inu, iri t!
Ad d-ids nettelab, ig dar-ne zund ajjig i ra t nekkes
Iqqan-d a fell-as nehbu at inu, naddum fell-as
Neg it lijab, neu t a t ur tteidyen inwwacen
Ad as d ur awin lxba n lib, skhun tamunt
Zzin zund lbaz ad gan i yad iae tama nnek
I a(y) as ittigut lyar, irxa nit ad awen iffayyel
I ili d ignwan ifel ak d ankkid ar tallat
I ikcim afus n kra ma(y) iga tebbit-d akk tasa nnek!
Inna fell-ak izri felen-d inkkiden tasa nnek
Inna fell-ak izri felen-d inkkiden ul nnek
A taa n kra zund i ingi udi dar tamment
Inna fell-atun izri felen-d inkkiden tasa nnek
I iba ebbi larzaqq i lleqq iuddu iwaliwen
A Llah-ihnni-k a winw, ad awen isame ebbi isme an!
Yan iggran s tamunt nnun il-ad ad d-iwen ittael
I a(y) k isifir irxa nit f lubb ad asen inaqqe
Ur illi man ass, meskin, ur a itijji isafaren

384

158-Bu-lmal607
Wa ka ibe yan! 608
Imma bu-lmal a nn-izzrin ddunit
A nini ja-f-Llah ur sul me!
A sul nettemuna d yan, a t neg d winna
A hann neea walli f nejla ddunit!
Nefel tarwa nu lli kullu bbi!
Ula tagmat, u Llah ar d-is bi!
Nei kullu d medden zund amjnun
Ukan nefu lxae nnes ad delen
Lli iea umu ur sul been
Imun a d umsad inu, brrun a
Nni ak yad lxir iffu ddunit
A a wakk-wakk a tasa nu tebbit!
Iama-d ul inu zund anxdam
A terea(y) asen takat, ar ka jdderen!
A walaynni awddi ma f rad smammi?
A em a(y) iin lanan ger-at-ne
A yan iffu le, ig zund nekkin
A yuf lqqber wanna ffalen imddukkal
Waxxa yyi bant temizar nikk d keyyin
Lhemm nnek iama ka sul dar-ne
Ass-nna ka tuent n da teyyirem
Iggiz a d laab nnek, ar syyu
I ebbi ayt, a(y) abib inu, be ukan!
Waxxa k nit ban larzaqq d winnun
Wanna bedda terbit, ar g-is ehllat
Ur akk issen s lxir, em as tehnnut!
A t id ur ijme ebbi ura lcert nnes!
Ur ak iqqin lbab i nit ggaweren

607

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
https://www.youtube.com/watch?v=KXDF51RsG18&feature=youtu.be
608
Refrain.

cliquez

sur

ce

lien :

385

159-Ccu n zzin609
A zzin nn ssat-ad ifel akk ccu nnes
Ur ten sul issen amr kra temazirt610
Yat g-isent, lijab a g-is iggawer
Tiss snat, lmakla d lfac i iziyyn
Kat, arraw nnes i imiy a t bbunt
Kkut, amlaf, nettan, d nnggab nnes
Smmust, aa nnes ur idil ad d-ibayyen
Wanna ten inn-iean iab as laqqel
Ar ka ttejun mani rad as ibayyen!
Ssat-ad, a ccahwa nu is ka tennuggermt!
I nn-nunni tamment, iftu s-res laqqel
Ikkes ebbi tafi f uslal n taddart
Ur sul illa lmadaqq umcca nnes
A lnna, lmswak, nettan, d tault
Inake k ua d imi d wallen khan k
Lbaqq iqqur, yasus, la amud nnes
Ssnbel ura rrifu, a ten iem ebbi nnes!
Iggwra-d lmakyaj, lbbuder adan t
Idel i yan i icib wala i miynn
Lker, hann iwa i yan xaan idammen!

609

Si vous voulez couter cette chanson, il faut juste


https://www.youtube.com/watch?v=0Xem4X7rZ4Y&feature=youtu.be
610
Refrain.

cliquer

sur

ce

lien :

386

160-A(y) amarg611
A(y) amarg!612
A(y) amarg n labab, ur rad da sar iffe, ar (k)i nedda s lixert
Manikk ra teskert i lfiraqq n yan ibbin tasa nnek?613
Amarg-ad ur igi dar medden ikk-a iga tasa nu
Wa ya(n) ur ihmmi zzin, ma mu ran lubb a ten issiel?
Walaynni, awddi, afulki ass-ad, ccu nnes mmuten
Wa lmswak d tault, mad akk sul isiggiln a ten ise?
Ula lnna, ma sul iran a(y) isgiddi cum nnes?
Lubb zund jjaj i ken yut rad akk ijje tasa nnek
A yarud ebbi i ya(n) igenn ur a ieg ixsan nnes!
A Llah t a medden yan da iba ebbi d usmun nnes!614
Meqqar g-is iggiz lal a ten ur ssaggin inwwacen
Ass-ann ken fawan medden ar ken bedda gen imawwen615
Is a(y) ak ttezayaden aan i lqqleb nnek imrret
Wanna d ka ttengarat gin ak nit i nnek
Ar ak d ittasi tibratin ar isiggil taqqurt
Wa (y) abib ikka k id lal, iea ebbi ad awen ixlle
Ukkele fell-ak ebbi, tefelt an amsad inu feen
Keyyin ka f ak bbi tasa nu, iri ad d-ik muna
Inna d-ik mmaggare, terwult, man agu a d-ik xame?
Mladd ad ak eme tasa nu, tebbi-d akk fell-awen
Ul inu ibbi-d ukan fell-awen, ar taddum tasa nw
I negen ar k id nektti, faqqe, ar nesiggil s-itun
Lmakla teag a imi nw, ur jju g-is temmim!
611

Si vous voulez couter cette chanson, vous pouvez cliquer sur ce lien:
https://www.youtube.com/watch?v=a0frzIvXZlI&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=NyQQU2Sstrg
&
https://www.youtube.com/watch?v=zY7PICYEDZg
&
https://www.youtube.com/watch?v=JiiZDvMaPFE&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=DSQ3IO_DYa8&feature=youtu.be
&
https://www.youtube.com/watch?v=j8fjElgYCEE & https://www.youtube.com/watch?v=XPmJdcXJ6wM
&
https://www.youtube.com/watch?v=Y6A0sL4mQjw
&
https://www.youtube.com/watch?v=N2ul7Hez5Co & https://www.youtube.com/watch?v=PLvWeSUmfM
&
https://www.youtube.com/watch?v=ised5M2eVik
&
https://www.youtube.com/watch?v=wq6SndIcZFA
&
https://www.youtube.com/watch?v=c3DPSQ2WKGQ
&
https://www.youtube.com/watch?v=9lnmIWiczE
&
https://www.youtube.com/watch?v=C95F8BETtcg
&
https://www.youtube.com/watch?v=MFC0298NG6w
612
Refrain. Dans une autre version, le refrain cest plutt a(y) abib!.
613
Dans une autre version, S. Achtouk disait :
Man asar tufamt a tizzwa ajddig-ann tusimt?
614
Comme son habitude, S. Achtouk est trs cratif. Dailleurs, cette partie est devenue une chanson part
entire dont le refrain est a(y) abib!. Si vous voulez donc lcouter vous navez qu cliquer sur ce lien :
https://www.youtube.com/watch?v=SEgJv2KsVUU&index=43&list=PLzw8SmSqtPupjZzrDreZc2DqaBT
gzSAxu
615
Dans une autre version de cette mme chanson, ce sont ces deux vers qui sont le refrain.

387

A(y) abib, ur rad a siferen, lfqqih inna i an:


Illa ddwa n lubb i tufit wanna k ibbin tasa nnek
Urri-d, ar nesiggil s-itun, nenna ra g-i tennum
A ziedd a(y) Aumi, tekufet! Hann lqqleb nnek iqqur!
Nealeb i ebbi a k iblu s lubb, iab usmun nnek!
Yili-nn lijab, ur tufit ma d-idun sawalen
A ka teet tamaunt i a ken itteknad usmun nnek
U Llah, waqq-ebbi, ur k neffal wala badele k, a winw!
A aseben k id medden tama nw, lib a g-i tesalat616
il-ad tegit i a k xame waxxa ra akk fell-awen
Nezznez tigemmi d lksut inu, nebbi-d akk tasa nw
Sul nekcem fell-ak lfit, nekk ammi, nekk tafukt
Neddu s dar lqqai, skere awen lkai nnek, awi k
Tilit lijab ; ldu nnun, a k ur ie tasukt!
Ini terit mk-ad awen nni, lwajab nnek nera ten
Ini d ilmmad is tugit, tini t ad alle ifassen
Nesame akk i tamunt, Lla-ihnni-k! Ad awen ur neel!
Walli tegit tama nnek, ur awen iri men-dun tasukt
Ass-ann ak min ixsan, imi wafud nnek, ifel ken
Ili ma g-ik isaqqsan a teet tagui iwaliwen
Llah-ihnni-k a winw lli li lib is ra k nefel!
Wanna imnaqqar in as afus, ig asmun nnes
Lla-ihnni-k a winu inna li lib ini at a t
Ur ra neg ssbab nnek ar ki ken neba d usmun nnek
Ina s ka a imma, a flan, a k nit ijjnjem tassast
Yat tegui ka g-in illan, kullu egent tasa nw
Men lli ken yiwi bu-lmal a nn fell-ak neg lflus inw
Walli nn kullu felen medden a f nn tukit ig asmun nnek
Ur ak sul nega ya(n) lib acku lruz a ken imleken
I ijla ebbi larzaqq n kra ar isiggil tasukt
Wanna d ka(y)immaqqar in asen afus ig asmun nnes
I imger yan abt lli ikrez, iuddu iwaliwen
Ur a ten issiil igr meqqar ka bedda gan tasukt
Llah-ihnni-k a winw, wanna teubbit ig asmun nnek!
Ar ak d ittawi kul-mma ka terit ur ad an issiel
Iffu k id akk laqqel acku ajddig nnek nessus t
Wa ya(n) ur iafn yat, ma mu ran lubb a ten issiel?
I ann ka ttejun asmun a asen d-issa lksut nnes
Lla-ihnni-k a winw, ad awen isame ebbi, isame an!
Yan iggran s tamunt nnun, il-ad, ad d-iwen ittael
I a(y) k isifir irxa nit f lubb ad asen inaqqe
Ur illi man ass, meskin, ur a itijji isafaren
I imi yan inaqqe iyt i cchut, iuddu iwaliwen
Ad ur yasi i, imil ikcem-nn i tagant, icmmet
616

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


A aseben k id medden tama nw, lib a g-ik sma

388

I lli ken nusi f utbir ur fell-am tebbit tasa nnek


Nefe ass-ad, unni k inn, ar sul teidim tawwugt
A ya(n) ur iafn yat, ma mu ran lubb a ten issiel
I a nn ka ttejun asmun a(y) asen d-issa lksut nnes
Iqqan-d ad alla i k id nekti waxxa g-i terwult
Ar a g-ik adderen medden awal, win lib ur t myare
A aleb i ebbi ad ak ar ite lyub nnek a winw!
Imma xk-ad lli mu d-tiwelt ra k inn-ii tassast
Ur ak sul nega ya(n) lib acku, -ass, laqqel ifel ken
Lla-ihnni k, a winu, wanna teubbit ig asmun nnek!
Ar ak d-ittawi kul-mma ka terit, ur a an issiel
Iffu k id akk laqqel ajddig nnek nessukf t
I iba ebbi larzaqq n lelqq iuddu iwaliwen617
I imi yan abt lli ikrez iuddu iwaliwen
Ur a ten issiil igr meqqar ka bedda gan tasukt
A mreba-bik a yan da ira lqqleb inu, iri t!
Ad d-ids nettelab, ig dar-ne zud ajjig i ra t nekkkes
Iqqan-d a fell-as nehbu at inu, naddum fell-asen
Neg it lijab nu t, a ten ur tteidin inwwacen618
Ad as d ur awin lxba n lib, sskhun tamunt
Zzin zud lbaz ad gan i yad iae tama nnek
I as ittigut lyar irxa nit ad awen iffayer
I ili d ignwan felen ak d ankkid, ar tallam
I ikcim afus nnek, ma(y) iga tebbi-d akk tasa nnek?
Inna fell-atun izri, felen-d inkkiden ul619 nnek
I imi yan inaqqe t i cchut, iuddu iwaliwen!
Ad ur yasi i imil ikcemn i tagant icmmet
A taa n kra zund i ingi udi dar tamment
Iqqan-d a yan ibbin tasa nu ad awen bbi tasa nnek
I iba ebbi larzaqq n lleqq iuddu iwaliwen
A llah-ihnnik a winw ad awen isame ebbi, isme an
Yan iggran s tamunt nnun, il-ad, ad d-iwen ittael
I a(y) k isifir irxa nit f lubb ad asen inaqqe
Ur illi man ass, meskin, ur a itajja isafaren

617

Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :


I imi yan abt lli ikrez iuddu iwaliwen
618
Dans une autre version, S. Achtouk dit ceci :
Neg it lijab, a flan, a ten ur tteidin inwwacen
619
Dans une autre interprtation, S. Achtouk dit ceci :
Inna fell-atun izri felen-d inkkiden tasa nnek.

389

161-Ur ak neea, a lubb,620


Yuf ad d-yasi kra ajnwi s tasa nnek
Ur ak neea a lubb621
Ibbi ten id akk isker, g-is immaen
Ur ad a fell-ak aderen i usmmaqqel
Ad d-inaqqe ebbi i igider imawen!
Ad d-irar ebbi a lubb lmakan nnek!
Ri ukan a k azene a sslam inw
I walli ukan iegn tasa nw
A(y) ian d lmufid, a nini at
Zund lfe-ad kad ur issmuyn
A cuf irgazen lli g-i ittennawen!
I wa a Ssi Lbacir d ebbi s a ken isllem!
Lxir nnek a Bensrgaw ur a ten nettu
Ida mreba may-ad illan tama nw
I ebb amt, a aha, ad akk ur ttaelmt!
Yiwi awen d ukan ebbi arraw ilen
() ebbi a ken isllem!
Idum ak walli g-igun ittennawn
I ebb amt, a aha, gen afus nnem!
Umee () tasa nw
I a yyi tteasaben madden ufus nnem
Inna nn g-i itteean, ini a t!
A Ssi Mual, Llah ixlef li-ken!
Ri a sslam a ka azene h lkai
Abaqqil Lsen gan asmmun inw
Gan ay i ur aeen ur a ten nessen
A fell-ak ixlef ebbi a tagmat nnes!
Lajj Jam, Llah ixlef li-ken!
A Laif a tawnza ma kem yan!
A wanna igan () afen laqqel
Hann aja ur a g-isen tterwalen
Ajj at a will d id necrek asays
Gi-nn s-ik ayt ebbi a yan d-isuqqn!
A fell-awen ixlef ebbi ka s ra(y) nini!
A(y) atbir, a(y) awal waxxa ayt
A yan ujda n Bergi, ma ten iafn?
Llah-ukaba, nuban icrrayen
Lli akk la lbi n wawan nnek!
Wanna t isean istahlla kra yiwi
I ebbi awen yarud, yuf awen
620

Si
vous
voulez
couter
cette
chanson,
cliquez
https://www.youtube.com/watch?v=RDqZAhXbebo&feature=youtu.be
621
Refrain.

sur

ce

lien

390

391

392

BIBLIOGRAPHIE :

A. Assid, M. El-Moustaoui, Rrays Sad Achtouk, le pote de lamour et de la


femme, Casablanca, Ed.Ennajah Eljadida, 1998.(en arabe).

A. Aydoun, Musiques du Maroc, Casablanca, Ed. Eddif, 1995.

A. Basset, Essai sur la littrature berbre, Paris, Ed. Ibis Press-Awal, 2001.

A. Bounfour, Introduction la littrature berbre, 1 : Posie, Paris, Ed. Peeters,


1999.

P. Galland-Pernet, Recueil des pomes chleuhs, Lille, Ed. Klinksiek, 1972.

P. Galland-Pernet, "Littrature orale et reprsentation du texte : les pomes


berbres traditionnels", in tudes de littrature ancienne n 3, Paris, Ed. Presses de
lcole normale suprieure, 1987.

H. Jouad, Le calcul inconscient de limprovisation, posie berbre : rythme,


nombre et sens, Paris, Ed. Peeters, 1995.

M. Rovsing Olsen, Chants et danses de lAtlas, Arles, Paris, Actes du Sud/ Cit de
la musique, 1987.

393

SOMMAIRE :
Quelques grandes remarques sur Sad Achtouk .............................................................................. 3
Sad Achtouk : un grand matre de Tirrouysa ............................................................................... 11
Sad Achtouk et la critique sociale ................................................................................................ 24
La transcription utilise dans ce livre : .......................................................................................... 39
1-yaman! ................................................................................................................................... 41
2-Atbir igan awal ........................................................................................................................ 44
3-Ad d akk nesae ssadat! ........................................................................................................ 46
4-Igigil (1) ..................................................................................................................................... 50
5-Igigil (2) ..................................................................................................................................... 52
6-Larzaqq ban a ......................................................................................................................... 55
7-Tamunt ....................................................................................................................................... 57
8-Nusi-d iaen inu ...................................................................................................................... 60
9-Tamunt n ssat-ad....................................................................................................................... 62
10-ebla ....................................................................................................................................... 65
11-Cuwwe! ................................................................................................................................... 67
12-Lubb iga lxaa ....................................................................................................................... 68
13-U man a tegit? .......................................................................................................................... 70
14-Tit inw .................................................................................................................................... 72
15-Ukkele fell-ak ebbi! ............................................................................................................. 74
16-Ar ka yalla litcin ....................................................................................................................... 75
17- ass-ad yuf akk ussan ............................................................................................................ 79
18-Yan utbir ar d-ittagga.............................................................................................................. 82
19-Timlli n ufus ............................................................................................................................. 83
20-Liqqamt(1) ............................................................................................................................... 89
21-Liqqamt(2) ............................................................................................................................... 91
23-Ad d-irar ebbi ! .................................................................................................................. 93
24-ikk-wikk a tauyyit! ............................................................................................................... 95
25-Lawaaf n zzin.......................................................................................................................... 97
26-Usi-d aa inu ......................................................................................................................... 99
27- Ales as a lal n terit! ............................................................................................................ 102
28-Gi zund lkafu ...................................................................................................................... 106
29-Ad da nebdu s ebbi ............................................................................................................ 108
30-I k iffu le (1) .................................................................................................................. 112
31-I k iffu le (2) .................................................................................................................. 117
32-I k iffu le(3) ................................................................................................................... 121
33-A walli nera ............................................................................................................................ 123
34- Rwa a nemun! ..................................................................................................................... 124
35-Iei nnek*****...................................................................................................................... 126
36-Ma tufit? ................................................................................................................................. 127
37-Urri-d, a benadem,! ................................................................................................................ 130
38-Bismi, nekcem-d dar-k? (1)***.............................................................................................. 132
39-Bismi, nekcem-d dar-k ? (2)................................................................................................... 134
40-Bismi, nekcem-d dar-k (3) ..................................................................................................... 136

394
41-A yan utbir ............................................................................................................................. 138
42-Gar zzman .............................................................................................................................. 139
43-Tamaunt ............................................................................................................................... 141
44-Ifulki bedda ya(n) iben**** ................................................................................................ 145
45-Lqqit n ssat-ad ..................................................................................................................... 146
46-A tasa, be lubb!............................................................................................................... 150
47-Ma mu yyi tefelt? (1).............................................................................................................. 151
48-Ma mu yyi tefelt? (2).............................................................................................................. 153
49-Tafukt ..................................................................................................................................... 154
50-Tiknnad*** ............................................................................................................................ 155
51-A tasa, be lubb!............................................................................................................... 157
52- Ar ka nettexmmam i ddunit! ................................................................................................. 158
53-la-sslamt ............................................................................................................................... 160
54-Urti ......................................................................................................................................... 161
55-Ma yyi igan tamaunt............................................................................................................. 164
56-Asafar*** ............................................................................................................................... 166
57-Arraw miyn ......................................................................................................................... 168
58-A yan icwan***...................................................................................................................... 171
59-Mad ri lubb?*** ................................................................................................................. 172
60-Mani terit a(y) aa inu?*** ................................................................................................... 173
61-Zzin zund lbaz ........................................................................................................................ 174
62-Ur ak nesmi .......................................................................................................................... 175
63-Ini d-ucki .............................................................................................................................. 178
64-be iggutn............................................................................................................................ 179
65-Tawnza*** ............................................................................................................................. 180
66-Yan utbir*** .......................................................................................................................... 182
67-Lfe n ass-ad ...................................................................................................................... 184
68-A sslam-likum ...................................................................................................................... 186
69-Meqqar a ukan alla ............................................................................................................... 188
70-Ri a(y) k ini ........................................................................................................................ 190
71-Imuttal .................................................................................................................................... 195
72-Ad amene s ebbi! ............................................................................................................... 197
73-Tifawin ................................................................................................................................... 200
74-Abib ...................................................................................................................................... 203
75-Ad d-ibayyen ebbi i umaun isafaren! (1) **** .................................................................. 205
76-Ad d-izzugez ebbi i umaun isafaren! (1).......................................................................... 206
77-Saswa kullu dar-i Imuslemen ................................................................................................. 207
78-A Lla-awen! .......................................................................................................................... 208
79-Wa brrek a tawnza! ................................................................................................................ 212
80-Nekcem-d d lmaal inw (1).................................................................................................... 213
81-Nekcem-d d lmaal inu (2) .................................................................................................... 215
82-Igider ...................................................................................................................................... 216
83-Tamunt n ebbi ...................................................................................................................... 220
84-Mani ra injem? .................................................................................................................... 224
85-A wanna iubba yan ............................................................................................................... 225
86-Tiddukla irgazen ................................................................................................................... 226
87-A yan mi tennit ....................................................................................................................... 229
88-a iwaliwen (1) .................................................................................................................... 231

395
89-a iwaliwen (2) .................................................................................................................... 233
90-Bab n lfe .............................................................................................................................. 234
91-Wakk-wakk ............................................................................................................................ 237
92-Nniyt....................................................................................................................................... 239
93-Lacyax .................................................................................................................................... 241
94-Mladd is gi amddakl ........................................................................................................... 244
95-Lflus d temarin ..................................................................................................................... 249
96-Fe ayt! ................................................................................................................................. 250
97-Lla-ihnni-k ............................................................................................................................. 253
98-Amzwag ................................................................................................................................. 254
99-A Lli-awen! .......................................................................................................................... 256
100-Atbir ..................................................................................................................................... 259
101-Rwa a nemun a(y) atbir! ..................................................................................................... 261
102-Lib....................................................................................................................................... 266
103-me .................................................................................................................................... 271
104-Usi bedda i nnek ........................................................................................................... 272
105-Winw .................................................................................................................................... 273
106-A Zzawit, if-Llah! .............................................................................................................. 274
107-Igadda lmizan ....................................................................................................................... 280
108-Lqqit n ssat-ad ................................................................................................................... 281
109-Ccahwa ................................................................................................................................. 285
110-Tizzwa .................................................................................................................................. 287
111-Idel bedda ya(n) iben ....................................................................................................... 288
112-Dar lbab inu ........................................................................................................................ 291
113-Sidi Zzwin ............................................................................................................................ 295
114-Zayd awddi! ......................................................................................................................... 296
115-Azna .................................................................................................................................. 297
116-A walli ikrezn ....................................................................................................................... 300
117-Temit a ddunit ..................................................................................................................... 302
118-Tamart ................................................................................................................................ 303
119-Ibidd iei nu ........................................................................................................................ 304
120-Inwwacen ............................................................................................................................. 305
121-A ssadatna a elba................................................................................................................ 307
123-Ar ka ttexmmamt.................................................................................................................. 311
124-Asmammi ............................................................................................................................. 312
125-Si(n) lawbaz ......................................................................................................................... 313
126-Immut ul i zzin ..................................................................................................................... 315
127-Ul inu.................................................................................................................................... 318
128-Ar ukan fell-ak nddere ....................................................................................................... 319
129-Bu-salem .............................................................................................................................. 323
130-Jjnanat .................................................................................................................................. 326
131-Alla(y) amt ukan a tasa nu! .................................................................................................. 329
132-aleb lxir! ............................................................................................................................ 331
133-Asays .................................................................................................................................... 334
134-U Llah ar d a nalla!............................................................................................................... 338
135-Tiguiwin ............................................................................................................................. 340
136-ad a wa! ............................................................................................................................ 342
137-Tallut .................................................................................................................................. 344

396
138-Ar talla turtit ......................................................................................................................... 346
139-Imi wafud ............................................................................................................................ 348
140-Lbayen .............................................................................................................................. 351
141-Tiwwungimiwin ................................................................................................................... 354
142-Ha ass-a, ha ba! .............................................................................................................. 357
143-Dar labab ............................................................................................................................ 359
144-Laqqdam inw f ebbi ........................................................................................................... 360
145-Laman................................................................................................................................... 361
146-Ur idil zzreb ........................................................................................................................ 363
147-A zzin s ssat-ad ................................................................................................................... 365
148-uma nnun! ........................................................................................................................ 366
149-ja ....................................................................................................................................... 367
150-Ium wayyur (1) ................................................................................................................... 373
151-Ium wayyur (2) ................................................................................................................... 374
152-Ium wayyur (3) ................................................................................................................... 375
153-Ium wayyur (4) ................................................................................................................... 376
154-Laqqdam f ebbi .................................................................................................................. 378
155-Labas, labas, labas ................................................................................................................ 379
156-Ad ixlef ebbi!***............................................................................................................... 380
157-A Llah t a medden!............................................................................................................... 382
158-Bu-lmal................................................................................................................................. 384
159-Ccu n zzin ........................................................................................................................ 385
160-A(y) amarg ........................................................................................................................... 386
161-Ur ak neea, a lubb, ........................................................................................................ 389
BIBLIOGRAPHIE : .................................................................................................................... 392
SOMMAIRE : ............................................................................................................................. 393

Das könnte Ihnen auch gefallen