Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
A a aquí, lugar
ã sombra, alma
a caer
aguara zorro
águi de aquí
aguyje gracias
ahániri no
ahoja frazada
aipo aquel
aipóramo/aipórõ entonces
aja durante
ajaka cesto
ajépa? ¿verdad?
aju maduro
ajúra cuello
akã cabeza
akãjere marearse
akãnundu fiebre
akÿ mojado
Alemaniagua alemán
alkila alquilar
ama lluvia
amambái helecho
ambue otro
amyrÿi difunto
aña diablo
andai calabaza
añete verdad
anga pobrecito
ánga alma
angata preocupado
ange hoy
angeko(i) preocupado
angepyhare anoche
angu'a mortero
año(nte) solo
ao ropa, vestido
ape espalda
ápe aquí
apere'a conejo
apesã [avati] un manojo [de maíz]
apo confección
apu'a redondo
apysa oído
apyte centro
apytépe en medio de
arahaku verano
arai nube
araka'épa cuándo
araka'eve nunca
aramboha almohada
aramboty cumpleaños
aramirõ almidón
arapoty primavera
ararecha nacer
araro'y invierno
arasa guayaba
aratiri relámpago
aravo hora
are tardar
arete fiesta
arhel antipático
ári sobre
ary año
asúpe izquierda
atukupe espalda
ava hombre
áva cabellera
avakachi ananás
avati maíz
avei también
ay antipático
C cháke cuidado
chara lana
chera'arõ espérame
chokokue campesino
chokora chocolate
chyryry frito
D dipara echar a correr
E e (ha'e/ere/he'i) decir
e'a! ¡oh!
ete verdadero
F falta faltar
G gana ganar
gua originario de
guahu aullar
guapy sentarse
guarã para
guasu grande
guata funcionar
guataha viaje
gue apagarse
guéi buey
guejy bajar(se)
gueteri todavía
§uahe llegar
H ha y, que
ha (aha/reho/oho...) irse, ir
ha hakykuéri seguir
ha'aresa nacer
ha'arõ esperar
ha'etépe puntual
ha'evéma basta
hái ácido
háime(te) casi
haimetéma casi
háke cuidado
haku calor
hakykuépe detrás
hapy quemar
hasýpe apenas
hasa pasar
hasy difícil
hasy enfermo
havõ jabón
hayviru'i lloviznar
he rico, agradable
he'ê dulce
he'ise significa
he'ÿ soso
hechanga'u añorar
hechapyrã interesante
hêe sí
heja dejar
heka buscar
henondépe delante
henyhê lleno
hepy caro
hepyme'ê pagar
hesãi sano
hesakã claro
hesape alumbrar
hese por él
hetaitéramo a lo sumo
hetû besar
hetû oler
hi'a fruta, da
hi'ã parece
hi'ãnte chéve ojalá
hi'ári encima
hi'ári además
hovasa bendecir
hû negro
hu'u tos
hu'û blando
hupi levantar
hupity alcanzar
hyepýpe dentro
hykue mojado
hypýi rociar
igústo gusto
ikatu posible
ipýpe dentro
ipahá(gue) último
ipahápe finalmente
iporãmante bastante
ita piedra
itakua cueva
K kã seco
ka'aguy bosque
ka'aru tarde
ka'ay mate
ka'ê asado
ka'i mono
ka'u borracho
kái quemarse
kaigue aburrirse
kakaha letrina
kambuchi cántaro
kamby leche
kambyrypy'a cuajado
kamísa camisa
kangue hueso
kapi'y carpincho
kapilla ciudad
kapiÿva carpincho
karaguata bromeliáceas
karai señor
karape bajo
karia'y mozo
kasõ pantalón
káva avispa
kavaju caballo
kavara cabra
keha hotel
kéra sueño
kerana dormilón
kesu queso
kirirî callarse
ko árape hoy
ko'ápe aquí
ko'êro mañana
kóga huerto
kóga huerta
kóicha así
kokue chacra
komû letrina
kora corral
korapy corral
kororõ rugir
kotevê necesitar
kotyo hacia
kove vivir
koygua campesino
ku aquel
kû lengua
ku'e moverse
ku'i molido
kua agujero
kuã dedo
kuairû anillo
kuarahy sol
kuarahy'ã sombra
kuarahyreike este
kuarahyresê oeste
kuatia papel
kuave'ê ofrecer
kuehe ayer
kuera sanar
kumanda poroto
kumby probar
kuñakarai señora
kundaha investigar
kupépe detrás de
kure cerdo
kururu sapo
ky llueve
ky'a sucio
ky'a'o limpiar
ky'ÿi ají
kyha hamaca
kyhyje temer
kyju grillo
kyse cuchillo
kytî cortar
lembu escarabajo
liga conseguir
M mýi moverse
ma ya
maiteipa saludo
mamóguipa de dónde
mamoyguápa de dónde
maña mirar
mandi'o mandioca
mano morir
mante solamente
máramo nunca
marave nada
marcha funcionar
Mávapa quiénes
mayma(va) todos
maymáva todo
mba'apo trabajar
mba'éichapa cómo
mba'épa qué
mba'eve nada
mbaraka guitarra
mbarakaja gato
mbarete fuerte
mbegue despacio
mberu mosca
mbichy tostado
mbo'e enseñar
mbo'ehao escuela
mbo'ehára profesor/a
mbo'y regar
mbochyryry freír
mboguejy bajar
mbohapy tres
mbohe condimentar
mboheha condimiento
mbohupa huésped
mbohupa albergar
mbói serpiente
mboja'o compartir
mbojaru burlarse
mbojegua adornar
mbojoja igualar
mbokaja cocotero
mbopi murciélago
mbopu tocar
mborayhu amor
mborayhuhápe cariñosamente
mborevi tapir
mboriahu pobre
mbota golpear
mbotavy engañar, atontar
mbou enviar
mbovýpa cuántos
mbovy pocos
mboyve antes
mbujape pan
mburika mula
mburuvicha presidente
mbyai estropear
mbyaku calentar
mbyaty reunir
mbyja estrella
mbyky corto
memby hijo/a
membykuña hija
meme(te) continuamente
ména marido
mendare casado
mi un poco
michî pequeño
mimbi brillar
mimby flauta
mimói hervido
mirî pequeño
mitã'i niño
mitãkuña niña
mo'ã pensar
moambue cambiar
moherã dudar
moinge meter
moirû acompañar
mokã secar
mokambu amamantar
mokõi dos
momaitei saludar
momba acabar
mombáy despertar
mombe'u narrar
mombyry lejos
momorã admirar
mondýi asustar
monda robar
mondaha ladrón
monde vestir
moñe'ê leer
moñenoña criar
mongaru alimentar
monguera curar
mongy'a ensuciar
mono'õ cosechar
moõpa dónde
mopane desilusionar
mopotî limpiar
morotî blanco
mosaingo colgar
muã luciérnaga
myakÿ mojar
myaña empujar
myatã estirar
myendy encender
mymbakuéra ganado
ña'embe plato
nahániri no
ñana letrina
ñaña malo
ñandu araña
ñandu visitar
ñandu sentir
ñandy grasa
ñangareko cuidar
ñani correr
ñañu(v)ã abrazar
ñapy'û sartén
ñapytî atar
narã naranja
ñati'û mosquito
ndaikatúi imposible
ndaipóri no hay
ndaje se dice
ndikatúi no es posible
ñe'ême'ê prometer
ñeha'ã esforzarse
ñehê derramarse
ñehendyvapo afeitarse
néike! ¡vamos!
ñekuave'ê ofrecerse
ñekytî cortarse
ñembo'e rezar
ñembo'e aprender
ñembo'euka aprender
ñembohory burlarse
ñemboi desnudarse
ñemboja arrimarse
ñembojaruhápe en broma
ñemboki enamorarse
ñembosako'i prepararse
ñembosarái jugar
ñembyai estropearse
ñembyaty reunirse
ñemi esconderse
ñemitÿ sembrar
ñemoî ponerse
ñemonde vestirse
ñemongeta conversar
ñemu vender
ñeno acostarse
ñepyrû comenzar
nohê sacar
ñongatu guardar
ñonte solo
ñopu herirse
nte sólo
ñu campo
ñuhã trampa
ñyrõ perdonar
O óga casa
oî hay
oîma listo
oka fuera
okápe fuera
okára campo
okaraygua campesino, forastero
okê puerta
oñemboty cerrado
opaite todos
opáma acabó
osoro roto
ovecha oveja
ovetã ventana
P pýpe dentro de
pýra crudo
pa todo, totalmente
pa acabarse
pa'ã depender
pa'i sacerdote
paha fin
pakova banana
panambi mariposa
papa contar
Paraguay Asunción
páy despertar
pe en, ese
pe ancho
pê romperse
péicha así
pepo ala
pererî delgado
peteî uno
peteîha primero
peteînte único
petÿ tabaco
petÿndy tabacal
péva ése
peve/meve hasta
pi escampar
piári en busca de
pila'i cansado
pinda anzuelo
pindo palmera
pióla cuerda
pirãi piraña
pirakutu pescar
pirapire dinero
pire'o descascarar
pirevai malhumorado
piru flaco
pita fumar
po saltar
po mano
po guýpe en poder de
po'a suerte
po'o arrancar
pohã remedio
pohãno curar
pohe hábil
poi soltar
poko tocar
porãiterei excelente
porandu preguntar
poravo escoger
pore'ÿ ausente
poriahu pobre
porombo'e enseñar
pororo chisporrotear
poru usar
poruka prestar
potî limpio
poty flor
poyvi hilo recio de algodón
pu sonido, música
pu'ã levantarse
puka reírse
puku largo
pukukuévo a lo largo de
pupu hervir
py pie
py nandi descalzo
py'aguapy tranquilizarse
py'aguasu valiente
py'amirî cobarde
py'aro odio
pyahu nuevo
pyapy muñeca
pyhare noche
pyhareve mañana
pypore huella
pyrague espía
pysyrýi resbalar
pyta talón
pytã rojo
pytagua forastero
pyte chupar
pyti'a pecho
pytû oscuro
pytu'u descansar
pytumby anochecer
pytyvõ ayudar
pytyvõhára ayudante
R rã futuro
raha llevar
rambosa desayunar
rangue en lugar de
rapykuéri detrás de
rasa extremamente
rasê llorar
rehe por
rei en vano
rekávo en busca de
reko tener
remby sobrar
rendápe al lado de, junto a
renondépe delante de
resarái olvidarse de
rire después
ro amargo
ro'y frío
ro'ysã fresco
roguerohory felicitación!
rohory apreciar
rohory felicitar
rojy bajar
ropurahéi cantar
rovái enfrente de
rovia creer
ru traer
ru'anga padrino
ruru hinchado
ry líquido
ry'ai sudar
rye diarrea
ryguasu gallina
S sa'i poco
sa'yju amarillo
saingo colgado
sapatu zapato
sapukái gritar
saraki vivaracho
sãso libre
se querer
sê salir
sevo'i lombriz
sevói cebolla
so romperse
so'o carne
soro romperse
su'u morder
sunu tronar
sy madre
sy'anga madrina
syry fluir
syva frente
T ta'ýra/ra'y/ita'ýra hijo
taguato aguilucho
tahýi hormiga
tái picante
tãi diente
taita papá
tajýra/rajy/itajýra hija
tajy lapacho(árbol)
takã ramo
tako vulva
taku calor
takuára caña
takykuépe atrasado
tanimbu ceniza
tapýi rancho
tape camino
tapiti liebre
tapo raíz
tapykuéri detrás de
tapypi vulva
tarave cucaracha
tarova enloquecer
taso gusano
tata fuego
tataindy vela
tatakua horno
tatapÿi brasa
tatarendy llamas
tatatî humo
tatatína niebla
tatî espina
tatu armadillo
techapyrã ejemplo
teindy hermano
teju lagarto
tekaka excremento
tembe labio
tembi'u comida
tembiapo trabajo
tembiasakue historia
tembireko esposa
tembo pene
temiarirõ nieto
temimbo'e alumno
tenda lugar
tenda montado
tendy saliva
tendy luz
tendyva barba
tenonde delante de
tenondépe adelante
tepoti excremento
téra nombre
térã o
tesa ojo
tesãi salud
tesay lágrima
tete cuerpo
tetekue cadáver
tetyma pierna
tevi culo
tî tener vergüenza
tî nariz
tie'ÿ escandaloso
togue hoja
topa encontrar
tory felicidad
tova cara
tovasy tristeza
tû pique, nigua
tu'ã cima
tugua fondo
tuguy sangre
tuguysê menstruación
tuja viejo
tuju barro
tuku langosta
tumby asentaderas
tupao iglesia
tupi'a huevo
túva/itúva padre
tuvicha jefe
tuvy tío
ty'ai sudor
tyahýi orinar
tyapu ruido
tye vientre
tyky gotear
typei barrer
typycha escoba
tyre'ÿ huérfano
tyvyta ceja
upéicha así
upépe allí
upy comestible
V výro tonto
va mudarse, cambiar
vakapi fútbol
vale valer
ve más
vende vender
veve volar
vevúi ligero
vo al, para, en
vo cuando
voi temprano
vokói luego
vosa bolsa
vy medio
vy'a alegrarse
vy'a divertirse
vy'a alegrarse
vy'a'ÿ malestar
Y y agua
ÿ sin
yke lado
ykére al lado de
ykua pozo
ynambu perdiz
ybýpe junto
ypa lago
ype pato
ypykuéra antepasados
ÿrehe sin
yryvu cuervo
yvýpe abajo
yva fruta
yvága cielo
yvoty flor
yvu manantial
yvyku'i arena
yvyraty planta
yvytimbo polvo
yvyty cerro