«Τα πολιτικά κόμματα στην Ελληνική πραγματικότητα»

Το πολιτικό κόμμα εμφανίζεται στην Ελλάδα στις αρχές του 19ου

αιώνα, με πρόδηλα τα κατάλοιπα της μοναρχίας στην λειτουργία του σε
εκείνο το πρώιμο στάδιο της ύπαρξης του. Εντούτοις, εξελίσσεται
ακολουθώντας το Ελληνικό κράτος στην πολυκύμαντη ιστορική
διαδρομή του από την σύστασή του μέχρι και την αποκατάσταση της
Δημοκρατίας το 1974. Αναμφίβολα, συνδέεται στενά με την ίδρυση της
Δημοκρατίας, ενώ η σημασία του για τη λειτουργία του πολιτεύματος
ενισχύεται με τη συνταγματική κατοχύρωσή του και την αναγόρευσή του
σε θεσμό. Θεσμό κοινωνικής εκπροσώπησης με τους όρους της
αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας.

Ωστόσο, στις μέρες μας, το πολιτικό κόμμα ως θεσμός διέρχεται τη

δική του κρίση... Στον πυρήνα του προβληματισμού βρίσκεται ένα
πολιτικό σύστημα, η αποδόμηση του οποίου αποδίδεται κατά ένα μέρος
σε πολιτικά κόμματα, που λειτουργούν στο όριο της νομιμότητας ή και
έξω από αυτό... Αδυνατούν να αρθρώσουν πρωτότυπο πολιτικό λόγο
απαλλαγμένο από το βάρος της κομματικής διένεξης, να καταρτίσουν
πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας, να
παράξουν πολιτική. Κι είναι ορατά τα σημάδια φθοράς, καθώς η πολιτική
υποχωρεί μπροστά στη διαφθορά, καθώς κυριαρχεί το φαινόμενο της
ιδιωτικοποίησης της πολιτικής ζωής. Η πολιτική πράξη αντικαθίσταται
από την παραβατική συμπεριφορά και η διάρρηξη της εμπιστοσύνης
πολιτικών και πολιτών καταδεικνύει τις διαστάσεις ενός προβλήματος,
που δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε σύγκρουση μεταξύ των
διαφορετικών κοινωνικών ομάδων.

Περαιτέρω, ο σεβασμός στον πολίτη αναιρείται και η πολιτική του

ελευθερία ακυρώνεται, καθόσον το κομματικό σύστημα τους εγκλωβίζει
στον φαύλο κύκλο της συναλλαγής… Ο κομματικός μηχανισμός ελέγχει
την κρατική μηχανή, ενώ το κόμμα λειτουργεί σαν «κράτος εν κράτει».
Οι βουλευτές παραμένουν υποταγμένοι σε έναν πανίσχυρο
Πρωθυπουργό, ο οποίος δεν ελέγχεται επαρκώς, ώστε να κρατηθούν οι
ισορροπίες. Η υποβάθμιση του ίδιου του Κοινοβουλίου, αλλά και η
αναποτελεσματική εκπροσώπηση των κοινωνικών ομάδων εντός αυτού
εγείρουν ερωτήματα για τις εγγυήσεις της σύγχρονης Δημοκρατίας και
την ουσιαστική τήρηση της συνταγματικής τάξης. Ως εκ τούτου, όσο η
κρίση βαθαίνει, τόσο θα μεγαλώνει ο κίνδυνος για τις ελευθερίες των
πολιτών, διότι μόνο σε ένα κράτος δικαίου, όπου τηρείται απαρέγκλιτα η
αρχή της διάκρισης των εξουσιών, είναι δυνατό να αποκλεισθεί η
κρατική αυθαιρεσία με τον έλεγχο, που ασκείται μεταξύ των οργάνων
των τριών εξουσιών. Επιπλέον, το σύγχρονο κομματικό σύστημα
διαλέγεται με μέρος των μέσων μαζικής ενημέρωσης υποβαθμίζοντας τον
ρόλο και την αξία της τέταρτης εξουσίας και ενσωματώνει συμφέροντα
συγκεκριμένων ομάδων και κοινωνικών τάξεων, επιτρέποντας τη
δημιουργία κέντρων εξουσίας, που δρουν εκτός του θεσμοθετημένου
πλαισίου άσκησής της.

Έχει καταστεί πια σαφές πως στο πλαίσιο της Δημοκρατίας

λειτουργούν κόμματα αντιδημοκρατικά, αρχηγικά, οικογενειακά, που
διαχειρίζονται με αδιαφάνεια τα θέματα της εσωτερικής λειτουργίας και
των οικονομικών τους. Τα Ελληνικά πολιτικά κόμματα δεν εξελίχθηκαν
κατά το πρότυπο των κομμάτων της Δυτικής Ευρώπης, δεν
εκσυγχρονίστηκαν, γι αυτό και απέτυχαν ως διαχειριστές της κρατικής
εξουσίας. Ως εκ τούτου, προβάλλει έντονα η ανάγκη επιστροφής στην
πολιτική… επιστροφής στην κοινωνία… ενίσχυσης των θεσμών. Άλλως,
η κρίση θα βαθαίνει, ενώ η οικονομική ανισότητα θα εντείνεται
απειλώντας την κοινωνική συνοχή, καθώς οι αντοχές των πολιτών θα
μειώνονται.

Εν κατακλείδι, όταν η κατάκτηση της εξουσίας γίνεται αυτοσκοπός

και η πολιτική δεν παίρνει τη μορφή πράξης και μέτρων, που θα
εξασφαλίσουν την συνέχεια του κράτους και την επέκταση των
δικαιωμάτων των πολιτών, τότε καταστρατηγούνται οι θεσμοί. Όταν η
πολιτική περνά τα σύνορα των ιδεών και των ιδεωδών, όταν παύει να
είναι τέχνη και καταφεύγει σε τεχνάσματα για την κατάκτηση της
εξουσίας με σκοπό την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων, τότε η
Δημοκρατία αλλοιώνεται, αποδυναμώνεται, αποκτά ελλείμματα κι η
κοινωνία αδιέξοδα. Μια κοινωνία σε αδιέξοδο στον καιρό της αδιέξοδης
Δημοκρατίας… Κι ενόσω η πολιτεία ανασκαλεύει τα αίτια και τους
υπαίτιους της κρίσης, η Ελληνική κοινωνία αναζητά διέξοδο,
προσβλέποντας στις ευαισθησίες και στα αντανακλαστικά της
σύγχρονης, συμμετοχικής Δημοκρατίας κι εύλογα αναρωτιέται: «Ποιος
είναι ο ύπατος διατάκτης τελικά;».

Ιωάννα Παπαιωάννου
Δικηγόρος