Iz arkiva hercega Batthyanyja u Kormendu.

U "Vjesniku kr. zem. arkiva", godina VII. (1905.) str. 209.-228., objelodanio sam sesnaest isprava XIV. vijeka, koje su se sve odnosile na bosansku porodicu Hrvatinica, Podjedno sam u predgovoru u glavnim crtama upozorio na obilnu gradju, 8tO je korrnendski arkiv krije za hrvatsku proslost.

Sada sam se odlucio, nakon 8tO sam dosada vee i sesti puta pohodio pomenuti arkiv, da objelodanim i opet oveci niz listina, koje se ticu hrvatske povijesti, od XIV. do XVI. vijeka, i to poglavito iz zbirke "Acta memorabilia". Vee sam u pomenutom predgovoru spomenuo, da je j08 pocetkom XIX. vijeka poznati ugarski naucenjak Martin Gjuro Kovacic iz ove zbirke sabrao znatan broj isprava, te da se njegov rukopis, odnosno njegov prepis, nalazi u knjiznici kaptola zagrebackoga, Ovaj je rukopis onda upotrebio nas Matija Mesic, te je gotovo svc iz njega, 8tO se odnosi na godine 1502.-1526., objelodanio u "Starinama" jugoslavenske akademije, vol. V. (Zgrb 1'873., str. 109. i dalje).

Ja sam prema tome udesio objelodanjivanje gradje iz zbirke "Acta memorabilia" tako, da sam sarno ono uzeo 8tO j08 nije starnpano, a na Mesiceve (odnosno Kovaciceve) prepise upozorio sam kratkim hrvatskim regestom. Jedino u slucaju, kad je Mesic objelodanio po koju ispravu sarno fragmentarno, dakle u izvatku, smatrao sam vaznim, da je citavu iznesem. Ucinio sam to zato, jer dobro znam, 8tO u kojoj ispravi ne treba jednome radniku, dobro dolazi drugome, vee kako tko proucava svoje izvore. Razumije se, isprave objelodanjujem iz originala, te znatnim dijelom i takovih,

221

koje nije u svoje doba ni Kovacic prepisao u onu svoju zbirku.

Konacno isticern, da sam spoljasnje adrese na pojedinim ispravama vazda stavio odmah na pocetku, jer mi se cini, da je ipak najvaznije znati komu se pise. Oznacio sam i tocnu signaturu svake isprave zato, da olaksarn trazenje onome koji bi bud s kojeg razloga htio da vidi original u Korrnendu.

Uvjeren sam, da ce prijatelji nase proslosti objelodanjenje ovih isprava, koje toliko svjetlosti bacaju narocito na doba obih kraljeva iz kuce Jagelovica, radosno pozdraviti.

Dr. Ferdo pl. Sisic.

l.

7. nouembra 1325. U Cazmi.

Kapiol cazmanski potvrdjuje ispraou krizevackoga zupana Stjepan a od 5. nouembra 1325., izdanu. u korist Mihajla, Fabijana, Ivana, Stjepana i Pavia sinoua Odolinih.

Nos capitulum Chasmensis ecclesie rnemorie commendantes significamus quibus expedit vniuersis presencium per tenorem, quod anno domini M-o CCC-mo XX-mo quinto, feria quinta proxima post festum Omnium Sanctorum, nobilis vir Endre filius Laurencii ad nostram personaliter accedens presenciam exhibuit nobis literas priuilegiales nobilis viri magistri Stephani filii Pauli bani, comitis Crisiensis, iustas ac legitime contectas, petens a nobis cum instancia, vt tenorem et formam earundem nostris in literis priuilegialibus de verba ad verbum inseri et transscribi faceremus sigilloque nostro consignari. Cuius peticionibus congruis et honestis annuentes maxime, quia idem comes Crisiensis omnia inferius expressa presente homine nostro, videlicet magistro Demetrio socia et concanonico nostro, secundum modum et consuetudinem terre Sclauonie duxisset facienda et conterenda, prout eodem socia nostro intelleximus referente, easdem literas ipsius comitis de verbo ad verbum presentibus inseri fecimus et transscribi sigilloque nostro consignari, quarum tenor talis est:

Stephanus magister, filius Pauli bani, comes Crisiensis, omnibus Christi fidelibus presentes literas inspecturis salutem in omnium saluatore. Proinde ad vniuersorum noticiam harum serie volumus peruenire, quod cum nos ex precepto et mandato domini Mykch bani tocius Scla-

222

uonie, domini nostri, feria secunda proxima post festum beati Galli confessoris-) vnacum nobilibus regni Sc1auonie congregacionem generalem celebrassemus, in eademque congregacione nostra Mykael (!), Fabianus, Ivan, Stephanus et Paulus filii Odola surgentes exhibuerunt nobis duas literas citatorias capituli ecclesie Chasmensis, quibus uisis et perlectis Peteu filium Nicolai et possessionem Oresya vocatam Pouse bani, contra predictos filios Odola ad presenciam comitis Crisiensis legitime conperimus citasse, quibus et predicto Peteu instrumenta sua, quibus mediantibus vniuersas possessiones Pouse quondam bani et Cozme fratris eiusdem detinuisset. coram eodem comite Crisiensi exhibere commiserant, demum exhibuerunt eciam literas quamplures Stephani quondam comitis Crisiensis, vices gerentis Nicolai quondam bani tocius Sclauonie, pie memorie, tam !iteras prorogatorias , quam iudiciales et specialiter literam per fora proclamatam predictum Peteu ad satisfaciendum. Quibus auditis et per singula perlectis, possessionem Pousa bani et Cozme predictorum ac Peteu predictum contra filios Odola superius nominatos, in quatuordecim terminis inc1usis vnacum nobilibus regni Sclauonie conperimus seu decreuimus perhemptorie remansisse, quia pretatus Peteu ad nullum terminum se emendare venisset, nec sua instrumenta exhibuisset, vt debebat. Exhibuerunt eciam idem filii Odola litteras composicionales predicti capituli, quibus mediantibus memoratus Cozmas, frater predicti Po usa bani pro morte seu homicidio predicti Odola filiis eiusdem vigintiquinque marcas soluere se obligarat tali obligacione, quod si ipsam solucionem vigintiquinque marcarum secundum tenorem earundem literarum soluere non curasset, in pena septuaginta marcarum incurisset, qui quidem filii Odola literam sepedicti capituli ad ilIam penam confectam similiter ibidem exhibuerunt coram nobis. Quibus auditis solucionem vigintiquinque marcarum predictarum per predictum Cozmam predictis filiis Odola soluisse non comperimus. Ceterum exhibuerunt literas obligatorias predicti capituli inter Pousa banum et Cozmam predictos ab vna parte, ab altera uero Odolam patrem Mychaelis et Fabiani et fratrum suorum confectas talimodo, quod composicionem et ordinacionem inter eosdem factas, prout in literis predictis continetur, sique pars non obseruasset contra aliam pattern ipsam composicionem obseruantem in quinquaginta marcis absque porcione iudicis conuicta notaretur. Exhibuerunt eciam iidem filii Odola aliam literam sepedicti capituli, quibus perlectis predictam composicionem per Pousa banum et Cozmam predictos intelleximus non obseruasse. Vnde nos vnacum nobilibus regni Sc1auonie vniuersas possessiones Pousa bani et Cozme predictorum videlicet, tam pro causa principali predictorum filiorum Odola, quam pro pena centum et viginti

1) 21. oktobra. Zacijelo u Krizevcima.

223

marcarum et specialiter pro morte mernorati Odola comperimus et sentencialiter decreuimus perhemptorie remansisse eo videlicet modo, vt tercia pars vniuersarum possessionum Pousa bani et Cozme predictorum statuatur filiis Odola, due uero partes nobis velut iudici. Vnde, quia iuxta 'regni consuetudinem ab antiquo approbatam omnibus querelantibus ac prosequentibus iusticiam et legem vnicuique facere teneamur, vt debe mus, accepto homine capituli ecclesie Chasmensis, videlicet discreto viro magistro Demetrio, canonico eiusdem ecclesie, accessimus personaliter ad faciem possessionum Pousa bani et Cozrne prefatorum, et tandem eonuocatis vicinis . ac commetaneis, scilicet presentibus Gyuge filio Georgii, Petres filio Mykaelis, Paulo filio Dornald, Mathe filio Brares, Paulo filio Pauli, Johanne filio Fabiani et filiis Woyhna, ac aliis vicinis et commetaneis earundem possessionum, reambulauimus per veteres metas et antiquas, nullo contradictore inibi apparente morandoque in eadem per quinque dies. Vocando enim predictum Peteu ad satisfaciendum, vel instrumenta suaexhibenda, qui quidem Peteu venit personaliter et instrumenta sua per que dictam possessionem vsque ad hec tempora detinuisset, exhibere non potuit, nee eandem per nos semel, secundo et quampluries requisitus redimere voluit. Postmodum nos presentibus vicinis et commetaneis predictis et presente eodem magistro Demetrio, dictam possessionem equaliter in tres partes diuisimus seu distinximus, quarum quidem . possessionum terciam partem inter Toplicham et Meccheniche adiacentem, que a generacione Wayk alienata olim exstiterat, dedimus seu statuimus ~refatis filiis Odola, prout actoribus tam pro causa principali, quam pro pena centum et viginti marcarum, specialiter pro morte patris eorundem, eisdem et eorum heredibus, cum locis molendinorum et aliis vniuersis vtilitatibus suis, perpetuo possidendam et habendam more regni consueto:

Due vero partes nobis prout iudici deuenerunt, de quibus nos duas paruas particulas terre, vnam particulam scilicet iuxta aquam Meccheniche, aliam uero particulam iuxta aquam Toplicha existentes, cum locis molendinorum et ali is eorum vtilitatibus, metis et term in is infrascriptis dedimus, donauimus seu vendidimus pro quindecim marcis magistro Endre filio Laurentii, sibi et suis heredibus perpetuo possidendarn et habendam. Cuius quidem vnius particule terre iuxta aquam Meccheniche existentis, prima meta incipit super aquam Meccheniche, vbi aqua Harasnyk cadit in eandem, et in eodem fluuio Harasnyk progreditur ad partem meridionalem et paruum eundo exit de eodem et declinatur ad partem septemtrionalem, vbi sunt due arboresceraseorum et ab hinc vadit ad eandem partem et perueniet ad arborem harast, deinde ad eandem partem procedendo perueniet ad arborem tul, inde declinatur ad partem occidentalem et perueniet ad arborem cerasy, ad eandem partem progrediendo perueniet ad aquam Meccheniche iterato, vbi est

224

arbor cerasy ibique terminatur. Item prima meta alie particule terre iuxta aquam Toplicham existentis, incipit in eodem fluuio Toplicha, vbi aqua Malizgo cadit in eandem et per eandem aquam Malizgo procedendo ad partem orientalem peruenit ad magnam viam per quam itur in Izdench, vbi est pons, deinde super eandem aquam procedendo in modico spacio ad eandem partem orientalem perveniet vbi exit de eadem aqua et declinatur ad partem meridionalem, vbi sunt dumi auellanarum, deinde procedendo peruenit ad aquam Toplicha iterato, vbi est arbor tul cruce signata ibique terminatur. Vt igitur huius nostra donacio series roburque obtineat perpetue firmitatis nee inposterum per quempiam possit retractari. presentes nostras literas priuilegiales sub appensione sigilli nostri autentici eidem duximus roborandas. Datum in festo sancti Emerici ducis, anna domini millesimo tercentesimo vicesimo quinto.

Original s ostacima oisecega pecata. A. IV. L. VII. no. 162.

2.

5. juli 1379. U Budimu.

Kralj Ludovik 1. daje knezu Budislavu Kurjakouia: Zakdny s okoliseuc, u somogjskoj zupaniji, u zamjenu za gradooe Grebe« i Sraklin u kraljevini Slaooniji,

Ludouicus dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie, Rame, Seruie, Gallicie, Lodomerie, Comanie, Bulgarieque rex, princeps Salernitanus et Honoris ac Montis Sancti Angeli dominus,. memorie com mendam us, quod fidelis noster comes Bodizlaus filius condam comitis domini Gregorii filii Curiacii de Corbauia, nostre maiestatis adiens in conspectum, propositis suis fidelitatibus et fidelium seruiciorum preclaris meritisque sinceris et obsequiosis conplacenciis, quibus ipse sub diuersitate locorum et temporum, presertim in proximis transactis disturbiorum temporibus regnique nostri mocionibus nostro culmini laudabiliter, intrepide et inditesse studuit et adhuc anhelat totis suis uiribus complacere, quasdam possessiones nostras, videlicet Zakan superioremet inferiorem cum villis ad easdem spectantibus Gykynis, lnthe, Thotfalu, duabus Maly et Feldwar, in comitatu Symigiensi hapitas, in con cambium et permutacionem super quedam duo castra sua, videlicet Gereben et Zaraklyn vocata, in regno nostro Sclauonie, in confinibus regni Bozne sita et existencia, tanquam iuri nostro regio hactenus tentas, habitas et possessas et omne ius ex eo nostram regiam celsitudinem concernens, sibi et suis heredibus ac posteritatibus vniuersis noue donacionis

225

nostre titulo, perpetuo et merito animo meari debemus pietatis. In hijs precipue fauore optato prosequi pie exauditis et seruiciis impensis ac exhibitis nos tram in memoriam reuocatis, prefatas possessiones nostras in dicto comitatu existentes et habitas, simulcum vniuersis dictarum nostrarum possession urn pertinenciis, vsibus, fructuositatibus, prouentibus ac alijs earum vtilitatibus quouis nominis vocabulo vocitatis, sub earum metibus, terminis' et antiquis Iimitibus, quibus easdem nostra maiesta~ possedit, de prelatorum et baronum nostrorum digesto consilio et mature deliberacione prohabita, noue nostre donacionis titulo dedimus, donauimus et contulimus,ymo dam us, donamus et eonferimus eidem comiti Bodizlauo et per eum suis heredibus, heredumque suorum successoribus-etposterltatibus vniuersis perpetuo et irreuocabiliter possidendas, tenendas pariter et habendas, totum ius et omnem proprietatem, quod et que nobis in prolegatis possessionibus uel earum altera conpetent aut conpetere possent, qualibet in futurum in eundem comitem Bodizlaum et suos heredes liberaliter transferendo atque dando, donando et benigne tribuendo presencium literarum nostrarum testimonio mediante, quas in formam nostri priuilegii redigi faceremus, dum nobis in specie fuerint reportate. Datum Bude duodecimo die festi beati Johannis Baptiste, anna domini millesimo CeC-mo septuagesimo nono.

Iz soecane povelje kralja Ludouika I. od 23. januara 1380., koju dobioaja "nobilis domina Elizabeth vocata, relicta, ac Nicolaus filius comitis Bodizlay, filii condam comitis domini Gregorii, filii Curiacii de Corbauia".

A. III. L. V. no. 24.

Obje povelje potvrdjuje kralj Zigmunt 19. marta 1406. (Herman Celjski, ban Hrv., Dalm. i Slav.). A .. III. L. V. no. 25.

3.

21. decembra 1446. U Trnavi.

Kralj Matijas 1. Korvin oprasta sva rgjava djela knezu Nikoti Ilockomu:

. Commissio propria domini regis.

Mathias dei gracia rex Hungarie Dalmacie, Croacie etc. memorie commendamus tenore presencium significantes quibus expedit vniuersis, quod quemadmodum per alias literas nostras ante felicem coronacionem nostram emanatas, fideli nostro spectabili ac magnifico Nicolao de Wylak, comiti perpetuo de Thelchak ac bano Machoviensi, super omnibus criminibus et excessibus qualitercumque et quomodocunque contra nostram maiestatem aut regnum nostrum, vel alios quoscunque ante

. . l5

226

coronacionem nos tram per ipsum patratis, graciam et misericordiam facimus specialem, sicuti in dictis literis nostris clarius continetur, ita quoque per presentes literas nostras sibi de nouo graciam omnimodam super omnibus excessibus facimus, et illas literas ante coronacionem nostram emanatas, pro confirmatis ac si de verbo ad verbum presentibus nostris essent inserte habere volumus. Quocirca vobis fidelibus nostris moderno palatino et iudici curie nostre. vestrasque in iudicatu vices gerentibus, item comitibus vel vicecomitibus et iudicibus nobiliurn quorumcunque comitatuum regni nostri, cunctis eciam aliis regni nostri iudicibus et iusticiariis, quibus presentes ostendentur, harum serie firm iter committimus et mandamus, quatenus prefatum Nicolaum de WyIak racione premissorum ad quorumuis instanciam in personis, possessionibus, porcionibusque et iuribus possessionariis necnon rebus et bonis suis quibusuis, contra formam premisse nostre gracie, intra vel extra iudicium impedire, molestare et damnificare nusquam et nequaquam presumatis, non sitis ausi modo aliquaIi gracie nostre sub obtentu; presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Thyrnauie in festo beati Thome apostoli, anna domini millesimo quadringentesimo sexagesimo sexto, regni nostri an no nono, coronacionis uero tercio.

Original s iragom utisnuta pecaia. Acta memo no. 15.

4.

6. jula 1467. U Budimu.

Kralj Matijas I. Koruin izdaje banoucima Akaciju od Suetoga Duka. (de Szentlelek) i Ladislasnc Grebenskoma nalog glede soli u Slavoniji.

Nos Mathias dei gracia rex Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. vobis fidelibus nostris egregiis Acacio filio Ade de Zenthlelek et Ladisiao Grebeny, vicebanis regni nostri ScIauonie, harum serie firmiter precipimus et mandamus, quatenus statim receptis presentibus,. ad omnia fora et ad alia Ioca homines vestros mittere debeatis, qui ornnes ' et quoslibet sales maritimos, cursum et vendicionem salium nostrorum in cameris nostris in ipso regno nostro Sclauonie habitorum impedientibus, a venditoribus et portitoribus seu ductoribus eorundem auffere et maiestati nostre seruare debeant. Volumus insuper et iterum mandamus, quod camerarios dictorum salium vbique protegatis et defensare teneamini. Et secus in premissis nullatenus facere presumatis. Datum Bude feria secunda post festum Visitacionis beate Marie' Virginis, anna do-

227

mini millesimo quadringentesimo sexagesimo septimo, regni nostri anna decimo, coronacionis uero quarto.

Original s. utiS1t1ttim pecatom. Acta memo no. 16.

5.

18. februara 1480. U Budimu, Kralj Matijas 1. Korvin nalaie Mihajlu kanoniku Cuvaru kaptola cazmanskoga i Ladislavu Grebenskomu, kako da bdiju nad oprosnim noocem,

Honorabili ac egregio Michaeli custodi et canonico ecclesie Chasmensis et Ladislao de Gereben, fidelibus nobis dilectis.

Commissio propria domini regis.

Mathias dei gracia rex Hungarie, Bohemie etc.

Honorabilis ac egregie, fideles nobis dilecti. Quemadmodum in aliis literis nostris scripseramus vobis, nos confisi de fide et prudencia vestra pro custodia et conseruacione clauium capse, in qua pecunie indulgenciales reponuntur, fidelitates vestras deputauimus, volumus tamen omnino et mandamus vobis firmiter, vt cum capsam serabitis, eciam sigilla omnium confessorum ad huiusmodi iubileum deputatorum pro maiori securitate exponi facia tis et nunquam nisi ipsis confessoribus presentibus, capsam illam vel aperire vel claud ere debeatis, tociesque sigilla illorum apponi faciatis, quocies continget capsam illam de mandato reuerendissimi domini cardinalis et nostro aperiri. Datum Bude feria sexta proxima ante dominicam Inuocauit, anna domini millesimo quadringentesimo octuagesimo, regnorum nostrorum Hungarie etc. anna vigesimo tercio, Bohemie vero undecimo.

Original s utisnutim pecatom. Acta memo no. 18.

6.

22. septembra 1481. U Budimu.

Kralj Matijas 1. Korvin nalaze Jurju Forsteru i Petru Bockaju, da isplate Baltaearu Batthyanyju 1000 zlatnih Jorinti (dukata).

Egregiis Georgio Forster de Zenthersebeth ac Petro Bochkaj dicatoribus regni nostri Sclauonie, fidelibus nobis dilectis.

228

Mathias dei gracia rex Hungarie, Bohemie etc.

Egregii fideles nobis dilecti. Quia fidelis noster egregius Balthasar de Batthyan certam summam pecuniarum suarum propriarum peditibus nostris de cornmissione et mandato nostro nuper distribuit, ideo fidelitati vestre harum serie firm iter precipientes mandamus, quatenus receptis presentibus de taxa siue contribucione illius regni nostri Sclauonie quam exigitis, eidem Balthasar in sortem dictarum pecuniarum suarum, dictis peditibus nostris distributarum, mille florenos auri dare debeatis, nostram ad racionem, presentes pro vestra expedicione reseruantes. Datum Bude sabbatho proximo post festum beati Mathei apostoli, anna domini millesimo quadringentesimo octuagesimo primo, regnorum nostrorum Hungarie etc. anna vigesimo quarto, Bohemie uero tredecimo.

Mathias rex manu propria

Origina! s tragouima oelikog a kraljevskoga pecata. Acta memo no. 25. d.

7.

18. oktobra 1487. U Wiener Neustadtu.

Kralj Matijas I. Koroin nalaze Ladislavu Grebenskoma, da Alberta Lonjskoga ne zove na sud, jer je posao kao po slanik k francuskomu kralju.

Egregio Ladislao Hermanffy de Gereben, fideli nobis dilecto.

Commissio propria domini regis.

Mathias dei gracia Hungarie, Bohemie etc. rex, duxque Austrie. Egregie fidelis nobis dilecte. Superioribus diebus dum fidelem nostrum egregium Albertum Lonyay, aulicum nostrum, ad' christian issimum dominum Francorum regem mittebamus, scripseramus. tibi, vt ab eiusdem impeticione supersedere debe res. Nunc autem, vt .intelligimus, nedum cessasses, verum longe plures euocaciones et protestaciones contra ipsum et consortem suam, racione bonorum egregii condam Akacij de Zenthlelek excogitasses et sic eum multipliciter turbare et impedire non cessasses. Et quia intelligimus, quod non ex aliqua racione, sed pocius ex quodam solummodo odio contra eum moueris, huiusmodi exquisitas euocaciones fulminares pocius quam face res, idcirco vniuersas huiusmodi causas nos ipsi in nostro felici ad illud reg- . num nostrum Hungarie reditu reuidere et cognoscere decreuimus, tibi itaque serie presencium precipimus et mandamus, quatenus ab huiusmodi impeticione sua et consortis SUe interim supersedere debeas. Cum

229

autem nos in dicto regno nostro Hungarie, vt premisimus, constituemur, nos ipsi causas et differencias huiusmocli per te contra eundem Albertum et consortem suam motas reuideri et finaliter decidi faciemus. Aliud iterum committimus nullatenus facere presumas. Datum in arce Noue Ciuitatis nostre. Australis, in festo beati Luce euangeliste. anno domini etc. LXXX. septimo.

Original s utisnutim pecatom. Acta mem. no. 21.

8.

24. decembra 1490. U Komoranu, Herceg Ivanis Korvin poziua k sebi Baltazara Btftthyanyja.

\

Egregio Balthasar de Batthyan, fideli nobis sincere dilecto.

Joannes Coruinus Sclauonie, Lypthouie etc. Oppauie dux etc. Egregie fidelis sincere nobis dilecte. Literas vestras aperte intel-

leximus, ad quas breuiter respondemus, quod semoto omni timore et forrnidine ad nos veniatis. Prornittimus autern vobis fide nostra christiana mediante, presencium per vigorem, vt absque omni impedimento et turbacione nos omnes ad vos pertinentes tenebimus secureque et sine omni molestia nobiscum agere valebitis. Veniatis igitur in fidem nostram. Datum in castro nostro Komaron in vigilia Natalis domini, anna domini millesimo quadringentesimo nonagesimo.

Veniatis in fidem nostram et pacifice ac sine omni molestia nobiscum morari et iterum abire poteritis.

Johannes Co ruin us dux manu propria.

Original s utisnutim pecatom. Acta mem, no. 22 ..

9.

27. aprila 1492. U Linen.

Car Fridrik III. daje hercegu Ioanis« Korvinu provodno pismo. Wir Friderich von gots gnaden Romischer kayser, zu allen zeiten merer des reichs, zu Hungern, Dalmatien, Croatien etc. kunig, herzog zu Osterreich, 7.U Steyr, zu Kerndten vnd zu Crain etc., bekennen, als del' hochgeborn Johannes Coruin, herzog zu Lyptaw, sich mit hundert person vnd so vii pherdt oder dabey, an vnsern hof fugen wirdet, daz wir im vnser sicherhait vnd glaitt darauf geben ha-

230

ben, wissentlich mit dem brief an vnnsern hof zu komen, seine sac hen bey vns auszuwartten vnd widerumb von dann on ir gewarsam ditsmals vngeuerlich. Dauon gebietten wir den edlen vnsern lieben getrewen, allen vnsern haubtlewten, grauen, freienherren, rittern vnd knechten, phlegern, burggrauen, lanndtrichtern, burgmaistern, richtern, reten, burgern, gemainden vnd allen anndern vnsern amtlewten, vndertanen vnd getrewn ernnstlich vnd wollen, daz sy den obbenannten herzog Hannsen vnd sein diener in berurter antzal bey diser vnnserr sicherhait vnd dem glaitt, wie uor steet, genntzlich vnd berublich beleiben lassen vnd sy noch ir hab vnd gut dawider nicht an fallen bekumbern noch beswern, noch des yemannds anndern zu tun gestatten in khain weise vngeuerlich mit vrkund des. briefs. Geben zu Lynntz an frey tag naeh dem heiligen Ostertag nach Cristi geburde viertzenhundert vnd im zwayundnewntzigisten, vnnsers kaysertumbs in ainsunduiertzigisten, vnnserr reiche des Romischen im drewundfuntzigisten, vnd des Hungrischen im vierunddreissigisten jarenn.

Ad mandatum domini imperatoris proprium.

Original na pergameni, s prednje strane utisnut u crueni vosak prstenom mali petal, a na ledjima veliki carski.

Acla memo no. 24.

10.

6. augusta 1493. U Suetom Duhu (Szenttetek).

Albert Lonjski i Nikola od Soetoga Duhaizmiruju se s jajackim banom Baliazarom Batthyanyjem.

Nos Albertus de Lonya et Nicolaus filius condam Akacij de Zentlelek memorie commendam us, quomodo nos vniuersas causas nostras ac nobilium familiarum, hominumque et aliorum iobagionurn nostrorum, vbilibet et in quibusuis bonis nostris commorancium, racione quorumlibet actuum potenciariorum et aliarum iniuriarum, damp.iorum, nocumentorum, hominum interempcionum, verberacionum, spoliacionum, domorum inuasionum, fideiussoriarum caucionum, aliorum eciam quouis nomine vocatorum vsque ad hec tempora quornodocunque, qualitercunque et quociescunque et sub quibusuis modis et coloribus per magnificum dominum Baltasarem de Bathyan banum de Jaycba ac per vniuersos et quoslibet nobiles et iobagiones, familiares hominesque eiusdem domini Baltasar, nobiles et ignobiles, nobis et dictis familiaribus nostris, hominibus et iobagionibus illatorum, factorum et perpetratorum per nosque coram quibusuis iudicibus motorum vel mouen-

231

dorum, exceptis dumtaxat facta possessionaria tangentibus, simpliciter et absque omni difficultate sopiri, annullari et condescendi fecimus eundemque dominum Baltasar de Batyan banum ac vniuersos nobiles et, ignobiles familiares, homines et iobagiones eiusdem ac ad ipsos pertinentes super omnibus premissis quietos, expeditos ac modis omnibus absolutos reddentes et relinquentes, vniuersas et quaslibet literas euocatorias, inquisitorias, insinuatorias et alias quascunque quandocunque pro quibuscunque factis sub quibusuis tormis verborum emanatas, demptis -vt prefertur dictis facta possession aria tangen tibus, vanas, cassas et viribus carituras commisimus, vigore literarum sigillis nostris, quibus .vtimur, roboratarum ac cirograffa manus nostre consignatarum testimonio mediante. Datum in Zentlelek predicta feria tercia proxima post festum Marie de Nive, an no domini millesimo quadringentesimo nonagesimo tercio.

Albertus de Lonya Nicolaus Akacij

manu propria. manu propria.

Original s doa utisnuta pecata (prstenoni) kod soakog potpisa. Acta memo 110. 25.

11.

6. oktobra 1495. U Szekszardu.

Kralj Vladislav II. nalaze Baltazaru Batthyanyju, da predade kapetanstoo [ajacko Jurju Kanieeay« i Ioan« Bebeku.

Egregio Balthasar de Batthyan, aliter capitaneo nostro de Jaycza, fideli nobis dilecto.

Wladislaus dei gracia rex Hungarie et Bohemiae etc.

Egregie fidelis nobis dilecte. Accepimus maxima animi nostri perturbacione, qualiter tu capitaneatum illius castri. nostri Jaycza consequenterque castrum ipsum cum aliis castris nostris finitimis, fidelibus nostris magnificis Ladislao de Kanisa et Johanni Bebek, prout coram tibi commiseramus, adhuc non restituisti, neque restituere intendis, et sic iidem capitanei nostri iacentes in Bela, graues expensas fa cere coguntur, in grauissimum damnum nostrum atque eciam periculum huius regni non modicum. Eam ob rem rursus et iterum tibi strictissime committimus et mandamus, aliud nulla racione habere volentes, quatenus statim acceptis presentibus, predictum castrum Jaycza cum aliis omnibus castris finitimis ad illud pertinentibus et adhuc apud te habitis, dictis capitaneis nostris, aut hominibus eorundem presencium scilicet ostentatoribus, iam tandem absque vlla mora et quesita occasione seu excusacione reddere et reddi facere, manusque tuas et horninurn

232

tuorum de eis penitus excipere et excipi facere modis omnibus debeas et tenearis, ne iidem vlteriores et quidem innanes expensas in damnum nostrum ibi facere cogantur. Nam aliter certus esto, quod omne illud damnum et omnes eciam tales expensas super te requirere volumus, Aliud igitur iterum atque iterum tibi com mittimus, in hoc nulla racione facere presumas, presentes pro tua superinde reseruando expedicione. Datum in Zaxardia sub annulari secreto sigillo nostro, feria tercia proxima post festum beati Francisci Confessoris, anna domini MCCCC(XC) quinto,

Wladislaus rex manu propria.

Original s tdisnutin; pecatom. Acta memo no. 33.

OVZt je ispraou M. G. Kovachich rgjaoo datirao god. 1505., popuuios! praeninu osteeene listine na onom mjestu s jednim. C ( 100), mjesto s XC ( 90). Godine 1505. kralj se Vladislav neprekidno nalaeio u Bndimu, dok je g. 1495, bas 1t to doba (oktobar), boravio na louu 1t onom kraju oko Stolnog Biograda, Gesztesa, Csakoara, Tolne i Szekszarda. Gl. Rath Karoly: A magyar kiralyok hadjaratai, utazasai es tartozkodasi hehyei. Pest 1861 pg. 259.

12.

9. jula 1501. U Budimu.

Kralj Vladislav II. nalaze Ivanu Bornemiszi, da dade Baltazar« Batthyanyju na racun eaostate place bana jajackoga soli u vrijednosti od 2500 for.

Magnifico Johanni Bornemizza de Bechencze, thesaurario nostro, fideli nobis sincere dilecto.

Wladislaus dei gracia rex Hungarie et Bohemie etc. Magnifico fidelis nobis sincere dilecte. Quia nos fideli nostro egregio Balthasari de Bathyan racione saJarij sui, quod sibi ad banatum de Jaycza, dum videlicet idem huiusmodi banatus officium a maiestate nostra tenuisset. deputaueramus, salibus in valore duorum milium et quingentorum florenorum debitores remansimus, quos eidem propter defectum salium hucusque persoluere nequiuimus, vol urn us igitur et fidelitati tue harurn serie firm iter precipiendo mandamus, quatenus huiusmodi sales in valore duorum millium et quingentorum florenorum dicto Balthasar de Bathyan absque omni difficultate nostram ad racionem plene et integraliter persoluere debeas et tenearis, et aliud facere nullo modo presumas, prcsentes autem pro tua poteris superinde expedicione reser-

233

uare, Datum Bude in octaua Visitacionis beatissime Marie Virginis, an no domini millesimo quingentesimo primo.

Relacio Johannis Podmanyzky cubicularii regis.

Original s utisnuiim. velikim kraljevskim pecatom. Acta memo no. 29.

13.

29. decembra 1501. U Budimu, Kralj Vladislav II. 1zalaze zztpaniji fejerskoj, da prepusti neke prihode Baltazaru Bathyanyj« banu jajackome, za uzdriaoanje grada Jajca.

Wladislaus dei gracia rex Hungarie et Bohemie etc. fidelibus nostris comiti vel vicecomiti et iudicibus, ac vniuersitati nobilium comitatus Albensis salutem et graciam. Ex quo nos banatum nostrum de Jaycza fideii' nostro egregio Balthasar de Batthyan contulimus, ideo omnes ilIas gentes suas, quas ipse iuxta ordinacionern regnicolarum racione bonorum suorum in ilIo comitatu habitorum pro regni defensione tenere et alere habet, et racione quorum idem in medium ilIius comitatus de suis iobagionibus pecunias exercituales hac tenus dedit, eidem Balthasari bano nostro pro custodia et defensione ac titulo dicti castri nostri Jaycza ad idem castrum nostrum deputauimus, ipsique racione eorundem bonorum suorum gentes tenere et conseruare commisimus. Quare volumus et fidelitati vestre serie presencium firmissime mandamus, quatenus prefatum Balthasarem de Batthyan racione dietorum bonorum suorum, in eodem comitatu habitorum, in medium vestri ad tempus quo banatum prescriptum a nobis tenet, connumerare vel aliquas pecunias exercituales de eisdem bonis suis exigere et exigi facere, eademque bona sua, racione nonexolucionis huiusmodi pecuniarum exercitualium impedire et depredari facere nullo modo audeatis, sed permittatis om nino ipsi soli huiusmodi gentes iuxta nostram premissam deputacionem racione illorum bonorum suorum penes se in dicto castro Jaycza, vt eiusdem necessaria defensione et tutela tenere isticque cum eisdem nobis et huic regno nostro seruire. Secus igitur nulla racione facere presumatis, presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Bude in festo beati Thome martyris, anna domini millesimo quingentesimo primo.

Relacio domini Moysis Bwzlay magistri curie regie maiestatis.

Original s utisnutim velikim kraljevskim pecatom. Acta memo no. 27.

234

14.

28. februara 1502. U Budimu.

Petar Gereb de Wyngarth, ugarski palatin, opominje jajackoga bana Baltazara Batthyanyja, da oskrbi Jajce vojskom i zivezem na njegovu obranu, a isto tako da-kastel Livac (Levach) iznova sagradi i podigne.

Gl. Starine V. 139. (Acta memo no. 31 a.)

17. marta 1502. U Pragu.

Kralj Vladislav II. nalaze jajackom banu Baltazaru Batthyanyju, da sto prije udje u Jajce i preuzme upravu banovine, jer joj prijeti velika pogibao od Turaka, koji su ovih dana u okolisu harali.

GI. Starine V, 139-140. (Acta memo 110. 31.)

16.

22. maja 1504. U Budimu.

Kralj Vladislav II. nalaze Baltazaru Batthy anyju, da uzme 1£ zastitu udovicu slaoonskoga protonotara Nikole Vojkouica:

Commissio propria doinini regis.

Vladislaus dei gracia rex Hungarie et Bohemie etc. fideli nostro egregio Balthasar de Bathyan salutem et graciam. Cum nos generosam dominam Justinam relictam egregii condam magistri Nicolai Woykffy de Woykowcz, alias regni nostri Sclauonie prothonotarii, simulcum vniuersis possessionibus, porcionibusque et iuribus possessionariis, nee non rebus et bonis suis quibusuis ius tis vtputa et legittimis in nostram recepimus proteccionem et tutellam specialem viceque et in persona nostre maiestatis tue commiserimus tuicioni, fidelitati igitur tue harum serie firm iter precipientes mandamus, quatenus admodo deinceps prefatam dominam 'Justinam in prescriptis suis possessionibus porcionibusque et iuribus possessionariis, necnon rebus et bonis suis iustis, vt prefertur et legittimis, contra quoslibet illegitimos impetitores tueri, protegere et conseruare, ac indempniter manu tenere debeas et tenearis, nostre maiestatis in persona et auctoritate nostra regia, presentibus tihi

235

in hoc parte attributa et iusticia mediante. Secus non faceris, presentibus perlectis exhibenti restitutis. Datum Bude feria quarta pro· xima ante festum Penthecostes, anna domini millesimo quingentesimo quarto.

Original S utisJUttim velikim kraljeoskim. pecatom, Acta memo non. 32.

17.

30. maja 1506. U nes« Proglas kralja Maksimilijana na kraijeoim« Slauoniju, Maximilianus diuina fauente c1emencia Romanorum rex ac futurus imperator semper Augustus, et Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex, archidux Austrie, dux Burgundie , Brabantie etc., comes palatin us et promotor milicie Sancti Georgii contra infideles etc. vniuersis et ·singulis principibus, prelatis, comitibus, baronibus, dominis, militibusque, clientibus, burgimagistris, iudicibus , consulibus, ciuibus, communitatibus necnon omnibus aliis et singulis subditis regni Sclauonie, graciam regiam et omne bonum. Non arbitramur quem que vestrum latere iniuriam, violenciam et temeritatem, quam nonnulli ex regno Hungarie in proximo conuentu regni, sine aliqua racione et contra omnem honestatem, necnon contra iusiurandumet honorem debitum, obligacionem, literas et sigilla propria aduersus nos atternptare presumpserunt in hoc, quod tractatum pacis quod inter nos et fratrem ac consanguineum nostrum charissimum regem Hungarie Posonii initum et conc1usum fuit, rumpere et violare conati sunt, neque hac re contenti, eciam prefatum fratrem regem Hungarie contra ea, que per predictum tractatum nobis obligatur, eis assentire coegerunt et deinde serenitatem suam commouerunt ac frequenti sedicione compulerunt, vt aliquociens arma contra nos, tamquam hostem mouenda edixerit. Hoc scilicet colore tamquam nos quibusdam literis nostris, quas ad singulos comitatus regni Hungarie scripsimus, eisque ius nostrum et que in contrarium attemptata fuerunt, declarauimus, bellum et hostilitatem serenitati sue indixissemusque omnia in dedecus et detrimentum nostrum et germanice nacionis, necnon exterminium persone, nominis ac stematis prefati fratris nostri et excidium perpetuum regni Hungarie aduersus infideles cedere noscuntur. Quamquam ita que incole vnius comitatus, in quem exercitum nostrum (circa grave alicuius detrimentum) inferamus, milites nostros per insidias occiderint et interfecerintmultaque temerarie et preter omnem equitatem aduersus nos conati fuerint, maiorque pars Hungarorum qui faccionem contra nos contrauerunt,

236

quamuis (vt speramus) non omnes supernominatas Iiteras nostras aIiud quam animi nostri fuerint, exposuerint, nunquam tamen mentis aut voluntatis nostre fuit, neque adhuc est erga prefatum fratrem nostrum regem Hungarie, aliud quam fraterna amicicia et, vt bonum vicinum conuenit, pro utriusque nostrum et aflicte reipublice christiane et subditorum nostrorum beneficio et vtilitate nos gerere, dumtaxatque in hijs que diuino humanoque iure et iustitia et equitate ad nos spectant et que per status regni Hungarie promissa, iurata et stipulata fuerunt, nos conseruare neque verbis ea nobis adimi aut retractari permittere, sed ad defensionem nos parare et si forte huiusmodi (quod Deus omnipotens, qui protector est iusticie, auertat) contra nos intentarentur, personam ac vniuersas vires nostras exponere et ex quo quidem innumerabilia damna et christiani sanguinis dispersio necessario sequetur, confidimus nichilominus firmiter in prefato fratre nostro, tamquam gloriosissimo christianorum rege, non esse ex mente aut voluntate sua tractatum Posoniensem contra honorem, fidem, literas ac sigilla propria nobis, qui sup remus christianorum princeps et sibi at: omnibus christian is regibus sanguine iuncti sum us, in dedecus et ignominiam nostram et prefatorum christianorum regum et germanice nacionis violare et interrumpere velie. Sed si quid forte in hijs aduersus nos facit sine molimine, id dumtaxat ob coactum et ob metum magne tumultacionis Hungarorum aduersariorum nostrorum, sicut omnibus compertum est, facere. Et idcirco vos omnes et singulos omni studio hortamur, vt si forte huiusmodi res. aliud quam premissum est, ad vos deferentur, ne quam fidem illis adhibere et si qui vos aduersus nos per edicta commouere aut conducere miterentur, attentis prefatis racionibus et quod huiusmodi conatus contra honorem, fidem, iusiurandum, literas ac sigilla regis vestri et regni Hungarie, necnon in perniciem christianitatis super qua honor, fides, litere et sigilla fundata et instituta sunt, intentabuntur, illis nequaquam assentiri velitis, quod si qui ex vobis sint, qui stipendia nostra promereri voluerint, poterunt se ad fidelem nostrum dilectum Simonem de Hungerspach, consiliarium et capitaneum nostrum in Wypach, ad oppidum nostrum Feistritz in campo Draui conferre, qui nomine nostro non mediocrem numerum ex vobis ad stipendia et seruicia nostra conducet; cuilibet equiti ad singulos equos vnum aureum hungaricalem, aut decem solidos, qualibet ebdo-mada persoluendo, saluis eciam iustis ac racionabilibus damnis que ab hostibus inferentur, iuxta iudicium consiIiariorum nostrorum refundi, de simili modo cuilibet pediti queIibet ebdomada medium aureum hungaricalem, seu quinque solidos persoluendo, damnoque (vt dictum est) refundendo. In quibus omnibus vos benigne et ita exhibere seu prestare velitis, vt prefatus frater et regnum Hungarie in honore et forte sua conserventur et aduersarii qui serenitatem suam ad huiusmodi eorum

•

237

libidinem et vo1untatem contra diu ina humanaque iura inducunt et inpellunt, choerceantur, ex quo indubitam a Deo optimo maximo mercedem et premium et ab vniuerso terrarum orbe, neenon prefato tratre nostro, legittimo et naturali rege et domino vestro, cum tempore laudem et honorem consequimini, nobisque rem gratissimam singulari gracia erga yt)s omnes et singulos recognoscendam et quam pro beneficio vestro nulla obliuio exaugeret exhiberi. Datum in ciuitate nostra Vicnne. die tricesima mensis maii, anna domini millesimo quingentesimo sexto, regnorum nostrorum Romani vigesimo primo, Hungarie uero decimoseptimo,

Savremeni prijepis. Acta memo no. 36. a.

Nalican proglas na Ugarsku de dato Grac 18. aprila. (Acta memo no. 36).

18.

29. novembra 1506. U Budimu.

Benedikt Batthyany, kraljev blagajnik, javlja Baltazaru Batthya- 1tyjU i Mihajlu Tempi, da je kralj oprostio dobra Bernalda Tkniroczyja od placanja ratnog nameta.

Egregiis Balthasar de Batthyan et Michaeli Thompa, dicatoribus presentis contribucionis regni Sclauonie, amicis nobis dilectis.

Egregii amici nobis dileeti. Serenissimus dominus noster rex graciosissimus, egregio Bernaldo de Thwrocz pro serviciis suis, que videlieet in diuersis rebus sue maiestatis impend it, vniuersa bona sua in illo regno Sclauonie habita, de presenti contribucione eiusdem regni maiestati sue prouenienti re1axare deputauit et commisit. Rogamus itaque vos harum serie de voluntateeiusdem domini nostri regis graciosissimi, nihilominus quatenus acceptis presentibus, eidem Bernaldo Thwroczy aut homini suo per eum ad id deputato presencium exhibitori, prescripta vniuersa bona sua de presenti contribucione illius regni Sclauonie ad racionem maiestatis sue relaxare velitis, facto tamen prius de illis cum hominibus suis et factoribus iusto et recto computu. Aliud non facturi et presentes vobis superinde vestra pro expedicione reseruetis. Datum Bude die dominico proximo post festurn sancte Catharine Virginis et martyris, anna millesimo quingentesimo sexto.

Benedictus de Bathyan thesaurarius reg ius m. p.

Original s utisnutin« pecatom, Acta memo no. 38.

VJESNIK

KR. HRVATSKO-SLAVONSKO-DALMATINSKOGA.

ZEMALJSKOGA ARKIVA.

UREDJUJE

DR. IVAN BOJNICIC PL. KNINSKI.

~ GODINA xm. !~

ZAGREB 1911.

TISAK KRALl. ZEMALJSKE TISKARE.